Professional Documents
Culture Documents
2002 เทคนิคการก่อสร้างอาคารด้วยไม้ไผ่
2002 เทคนิคการก่อสร้างอาคารด้วยไม้ไผ่
บทที่ 1
บทนํา
1.1 ความสําคัญของการวิจัย
ที่อยูอาศัยเปนหนึ่งในปจจัยสี่ของมนุษย เปนที่ปองกันอันตรายจากสภาพแวดลอมภายนอก
ใหมนุษยใชเปนแหลงอาศัยพักพิง หลบแดด หลบฝน กินอยูหลับนอน ในยุคกอนประวัติศาสตร
มนุษยใชถ้ํา หรือชะงอนผา เปนที่อยูอาศัย ตอมาวิวัฒนาการของที่อยูอาศัยของมนุษยก็พัฒนาขึ้น
ตามลําดับ มนุษยรูจักใชเครื่องมือและเครื่องทุนแรงตางๆ นําเอาตนไมและเศษวัสดุจากธรรมชาติใกล
ตัวมาสรางเปนกระทอมเล็กๆ และอยูกันเปนสังคมหมูบานขึ้นมา การถายทอดเทคโนโลยีระหวาง
ชุมชนจึงเกิดขึ้น จนถึงในปจจุบันเทคโนโลยีการกอสรางไดกาวหนาอยางรวดเร็วอันเนื่องจากการการ
ปฏิวัติอุตสาหกรรมในปลายคริสตวรรษที่18 และการพัฒนาทางวิทยาศาสตร ทั้งทางดานฟสิกส เคมี
ชีววิทยา กอใหเกิดวัสดุใหมๆที่มีคุณสมบัติเหมาะแกการกอสรางเชน คอนกรีต เหล็ก และพลาสติก
ฯลฯ การนํา วัสดุห ลายๆชนิดที่ คุ ณสมบัติ ตา งกันมาประกอบเป น วัสดุเ ดีย วที่ส ามารถรั บ แรงทาง
โครงสราง ประกอบงายและมีคุณสมบัติอื่นๆที่เอื้อประโยชนตอการกอสรางอีกมากมาย ตัวอยางวัสดุ
ทีมีคุณสมบัติดังที่กลาวมาคือ คอนกรีตเสริมเหล็ก ที่ประกอบดวยคอนกรีตและเหล็กเสริมรับแรง
สามารถหลอเปน รูปแบบตางตามที่ ตองการได และมีคุณสมบัติรับแรงดึงและแรงอัดได ดี ความ
แพรหลายทางกรรมวิธีการผลิตและใชวัสดุจากชาติตะวันตกไดเขามาในประเทศไทยและพัฒนาวงการ
กอสรางไทยตามลําดับ แตหลักจากวิกฤตการทางเศรษฐกิจในป พ.ศ.2539 เปนตนมาวงการกอสราง
ในประเทศซบเซาลง วัสดุกอสรางตางๆมีราคาสูงขึ้นโดยเฉพาะ วัสดุที่ผลิตจากตางประเทศหรือใช
นวัตกรรมจากตางชาติ เชนเหล็กเสน คอนกรีตชนิดพิเศษ ตลอดจนเครื่อง มือในการกอสรางอื่นๆ
ตนไผ เปนพืชพันธุที่มีความสําคัญและเปนตํานานแหงความมหัศจรรยในบรรดาพืชพันธุ
ทั้งหมดในโลกนี้ โดยเฉพาะอยางยิ่งสําหรับวิถีชีวิตของคนไทย และคนในซีกโลกตะวันออก ตนไผ
คื อ พั น ธุ พื ช แห ง ความผู ก พั น กั บ ความคิ ด และการดํ า รงชี วิ ต ของคนเหล า นี้ ม าช า นาน เพราะไผ
2
1.2วัตถุประสงคของโครงการ
1. ศึกษาการออกแบบอาคารที่ใชเทคโนโลยีการกอสรางอาคารดวยไมไผ โดยคํานึงถึง
1.1 ระบบการผลิต การขนสง การประกอบ และการติดตั้ง แรงงาน กรรมวิธีการกอสราง
และเทคโนโลยีที่เหมาะสมกับพื้นที่โครงการพัฒนาดอยตุง
1.2 การรับแรงและการถายแรงอยางถูกตองในสวนตางๆโครงสราง
2. พัฒนาเทคโนโลยีการกอสรางอาคารดวยไมไผ และวัสดุใชที่มีอยูในพื้นที่โครงการพัฒนาดอย
ตุง ผสมผสานกับวัสดุใหม ใหมีเหมาะสมกับการกอสรางในปจจุบันและอนาคต
3. ออกแบบอาคารตัวอยางใหมีความสอดคลองในการพัฒนาที่อยูอาศัย ในพื้นที่โครงการพัฒนา
ดอยตุ ง ให มี ค วามเหมาะสมกั บ สภาพภู มิ ป ระเทศ สภาพภู มิ อ ากาศ และป จ จั ย การ
เปลี่ยนแปลงทางสังคมในปจจุบัน
1.3 ขอบเขตของโครงการ
1.4 วิธีการดําเนินการวิจัย
1. ขั้นตอนการศึกษาขอมูล
- ศึกษาลักษณะทั่วไป ชนิด และกรรมวิธีการปลูก บํารุงรักษาตนไผ
- ศึกษาเทคนิคการกอสรางอาคารดวยไมไผ และการถนอมรักษาไมไผ โดยการสํารวจ
ภาคสนามบางพื้นที่ ใน จ.กาญจนบุรี จ.เชียงใหม จ.แมฮองสอน และ จ.เชียงราย
- ศึกษาเทคนิคการกอสรางอาคารดวยไมไผในตางประเทศ จากขอมูลทุตติยภูมิ
4
- ศึกษาการกอสรางอาคารดวยคอนกรีตเสริมไมไผ สมบัติเชิงกลของไมไผ
- สัมภาษณขอดีและขอเสียของการกอสรางดวยไมไผจากผูเชี่ยวชาญ
2. ขั้นตอนการวิเคราะหขอมูล
- เปรี ย บเที ย บเทคนิ ค การก อ สร า งอาคารที่ ก อ สร า งด ว ยไม ไ ผ ใ นแต ล ะท อ งที่ ที่
ทําการศึกษา
- วิเคราะหขอดี-ขอเสียขององคประกอบอาคารในสวนตางๆ ที่ใชเทคนิคที่ตางกัน
- วิเคราะห และปรับปรุง ลักษณะองคประกอบอาคารที่ใชไมไผ ใหมีความเหมาะสม
กับการกอสรางในปจจุบันและพื้นที่โครงการพัฒนาดอยตุง
3. ออกแบบอาคารตนแบบที่ใชเทคโนโลยีการกอสรางดวยไมไผ
- ออกแบบอาคารที่ใชเทคโนโลยีการกอสรางดวยไมไผ ให มีความเหมาะสมกับการ
กอสรางในปจจุบันและสภาพพื้นที่โครงการพัฒนาดอยตุง
- ทําแบบจําลองอาคารพักอาศัยที่ทําการออกแบบ
- กําหนดขั้นตอนการกอสรางอาคารและใชเทคโนโลยีที่เหมาะสม
4. ทดลองสรางอาคารตนแบบที่ใชเทคโนโลยีการกอสรางดวยไมไผ
- บันทึกและถายภาพขั้นตอนตางๆในการกอสราง ตามสถานการณที่เกิดขึ้นจริง
- บันทึกปญหาที่เกิดขึ้นในการกอสรางและหาแนวทางแกไข
5. สรุปและประเมินผล
- ติดตามและประเมินผลการออกแบบที่ไดทําการกอสราง
- เสนอแนะแนวทางปรับปรุงและเผยแผเทคโนโลยีการกอสรางอาคารดวยไมไผ
1.5 ประโยชนที่จะไดรับจากโครงการ
1. ไดแนวทางเลือกใชวัสดุและกรรมวิธีการกอสราง เพื่อพัฒนารูปแบบอาคารที่กอสรางดวยไมไผ
ในพื้นที่โครงการพัฒนาดอยตุง
2. ไดคูมือที่รวบรวมการใชเทคนิควิธีการกอสรางอาคารดวยไมไผในภาคเหนือและภาคตะวันตก
ของประเทศไทย
3. เปนแนวทางการออกแบบโครงสรางอาคารที่กอสรางดวยไมไผโดยคํานึงถึงการรับแรงที่ถูกตอง
ในโครงสราง ความประหยัดทางดานตนทุนและเวลาในการกอสราง
4. ไดตนแบบอาคารที่กอสรางดวยเทคโนโลยีการกอสรางดวยไมไผ เพื่อเปนตัว อยางในการ
กอสรางและพัฒนาที่อยูอาศัยในพื้นที่โครงการพัฒนาดอยตุง
5
1.6 คําจํากัดความ
1. เทคโนโลยีที่เหมาะสม(ธีรศักดิ์:2526) เปนเทคโนโลยีที่สอดคลองกับสภาพชนบทมี
ลักษณะดังนี้ 1.ราคาถูก 2.ไมซับซอน 3.ใชวัสดุที่มีอยูในทองถิน่ 4.ใชพลังงานธรรมชาติ 5.ใช
แรงงานคนเปนสวนใหญ
2. ฟากไมไผ(น.ณ ปากน้ํา:2543) คือการเอาไมไผลําโตมาสับเปนเสนยาวๆแลวแผออกคลาย
แผนกระดาน
3. สถาปตยกรรมพื้นถิน่ Vernacular Architecture(วิวัฒน เตมียพันธ:2539)หมายถึงรูปแบบ
อาคารที่ชาวบานสรางขึ้นในแตละทองถิน่ ซึ่งรูปแบบยอมมีลักษณะแปปลกแยกแตกตางกันไปตาม
ลักษณะของวัฒนธรรมสภาพแวดลอมและสภาพดินฟาอากาศที่แตกตางกัน
4. การกอสรางระบบทัว่ ไป(สุรเชษฐ ชาวเรือ:2524) หมายถึงการกอสรางแบบทีน่ ิยมใชกัน
อยูทั่วไปตามปกติ ไดแกการนําวัตถุดิบ หลายชนิดมาผลิตเปนชิ้นสวนประกอบเปนตัวอาคาร ณ
ที่กอสราง
5. การกอสรางระบบอุตสาหกรรม Industrailized Building System(ไตรรัตน จารุทัศน:2535) คือ
เทคนิคการกอสรางทีย่ ึดกรรมวิธีการผลิตตามระบบอุตสาหกรรม ซึง่ อาจเปนระบบสําเร็จรูปผลิต
แลวนํามาประกอบเปนตัวอาคาร หรือระบบกึ่งสําเร็จรูป คือผลิตบางสวน
6. ระบบกอสรางกึง่ สําเร็จรูป Semi-prefabrication(สมภพ มาจิสวาลา:2541) คือระบบกอสราง
ที่มีโครงสรางบางสวนกอสราง ณ ที่กอสราง เชนฐานราก เสา คาน และมีชนิ้ สวนสําเร็จรูป
บางสวน ของอาคารเชน แผนพื้น แผนผนัง บันได ทั้งนี้วัสดุอาจเปนคอนกรีตเสริมเหล็กหรือ
วัสดุอื่นก็ได
7. ใชวัสดุกอสรางทีม่ ีอยูในทองถิ่น คือวัสดุที่หาไดงาย ราคาถูก ไมตอ งใชเครื่องจักรในการ
ผลิต และไมตองเสียคาขนสงมากและผลิตในไดในทองถิ่น
8. วัสดุกอสรางใหม คือวัสดุที่ผลิตขึ้นดวยเทคโนโลยีหรือใชเครืองจักร ใชทรัพยการทีห่ ายากใน
ทองถิน่ ในการผลิต
6
บทที่ 2
งานวิจัยและขอมูลเบื้องตนเกี่ยวกับไมไผ
2.1 ประเภทและชนิดของไมไผในประเทศไทย
ภาพที่2.1 แสดงลําตนและใบของไผสีสุก
เป น พั น ธุ ไ ม จ ากต า งประเทศนํ า เข า มาปลู ก โดยชาวจี น ครั้ ง แรกในจั ง หวั ก ปราจี น บุ รี เ มื่ อ
ประมาณ 100 ป ที่ผานมา
ลักษณะเปนไผที่มีลําสูงไมมีหนาม อาจสูงถึง 20 เมตร และมีเสนผาศูนยกลางลําตนประมาณ
8-18 เซนติเมตร ปลองยาวประมาณ 20 เซนติเมตร ลํามีสีเทาปนขาวสลับกันเปนลายเฉพาะทางสวน
โคนของลํามีขนเล็ก ๆ อยูทั่วไปตามลํา หลังใบและกาบ ระหวางปลองมีรากฝอยเห็นไดชัด เนื้อหนา
และมีกิ่งเล็ก ๆ ตามขอหลายกิ่ง ไผตงมีทั้งหมด 5 ชนิด คือ ไผตงหมอหรือตงใหญ ซึ่งมีขนาดของลํา
ใหญที่สุด แตปลูกกันนอย ไผตงตํา เปนไผขนาดกลางลําจะออกสีเขียวอมดําและสากใบมีขนาดใหญ
สีเขียวเขมและหนาเปนที่นิยมปลูกกันอยางแพรหลาย ไผตงสีเขียว ซึ่งมีขนาดของตนและใบเล็กกวา
ไผตงดําเล็กนอย ไผตงหมูเปนไผดงดําแตมีขนาดเล็กกวามากชนิดสุดทายคือ ไผตงลายซึ่งคงจะเปนไผ
ตงดําหรือตงเขียวชนิดใดชนิดหนึ่ง ซึ่งสันนิษฐานวากลายพันธุไปเนื่องจากการขาดแรธาตุไมคอยนิยม
ปลูกกันนัก
ไผตงมีปลูกกันในหลายประเทศหนอไมดอง นอกเหนือจากหนอแลวลําหรือเนื้อไมก็เปนวัตถุดบิ
ที่สําคัญของอุตสาหกรรมการผลิตเยื่อกระดาษ ตะเกียบ ไมจิ้มฟน นอกสรางไดดี
รูปที่2.5 แสดงไผปา
13
รูปที่2.6 แสดงกอและปลองไผลํามะลอก
14
15.ไผรวกแดง
ปลูกมากตามภาคเหนือ ตามบานไรสวน ปลูกงาย ขยายพันธุงา ยไมเลือกสภาพดินแมในดิน
ลูกรังก็ขึ้นไดสว นใหญปลูกเปนแนวรั้วกันลม
ชอบขึ้นเปนกอ กอหนึ่งมีประมาณ 50 ลํา สูงไมเกิน 12 เมตร ลํากวาง 3 – 6 เซนติเมตร ปลอง
ยาว 20 เซนติเมตร สีเขียวอมเหลือง แกเต็มที่สีเหลือง ลําตนแข็งแรง เนื้อไมหนาโคนหนามากเกือบตัน
ใบมีขนาดเล็กแหลม โคนถึงกลางลําตนไมมีกิ่ง ปลายยอดจึงมีใบจึงดูสวยสามสะอาดตา
นอกจากจะปลูกไวเปนรัว้ ใหความรมรื่น ประโยชนก็มีมากเนื้อไมแข็งแรงจึงใชทาํ โครงสราง
บาน ทําบันได ทํานัง่ ราน เฟอรนิเจอร หนอใชรับประทานได บางแหงปลูกไวขาย เพราะไมแข็ง ขายได
ราคาดี
19
ในการรูจักไมไผในประเทศไทยนั้นเปนเรื่องคอนขางยากสําหรับคนธรรมดาๆ ที่ไมใชนัก
พฤกษศาสตร เพราะไมไผมีลักษณะคลาย ๆ กันในตระกูลหรือ gunus เดียวกัน และไมชนิดเดียวกัน
เวลาอายุยังนอยและอายุมากก็แตกตางกัน ไมไผชนิดเดียวกันในสภาพดินตางกันทําใหลักษณะของ
ตนผิดกันไปดวย แมแตนักพฤกษศาสตรเองก็จะตองเห็นใบ ลูก และดอก โดยเฉพาะชนิดที่เกิดขึ้นใหม
หลายอยางก็เนื่องจากความแตกตางของ บางสวนของดอกก็มี ฉะนั้น ในเรื่องชื่อของไมไผที่ถูกตองไป
ทุกตนทุกชนิด ทุกทองที่จึงเปนสิ่งที่อาจจะยากอยู
การสังเกตลักษณะภายนอกดังกลาวแตเพียงอยางเดียว จะยังไมสามารถจําแนกพันธุไผได
ถูกตองนัก เพราะแมแตไผ พันธุเดียวกัน ก็ยัง มีลักษณะไมเหมือนกัน เนื่องจากความแตกตางทาง
ภูมิศาสตร ทางธรณีวิทยา ความอุดมสมบรูณของดิน และปริมาณน้ําฝนเปนตน ทําใหไผชนิดเดียวกัน
ปลูกในที่จางกันจะมีลักษณะแปลกกันไป ยิ่งกวานั้นอายุความออนแกก็ทําใหลักษณะสวนประกอบ
ของเนื้อไมตางกันไปดวย ฉะนั้นการจําแนกพันธุที่ถูกตอง ตองอาศัยการเจริญเติบโตของเหงา กาบหุม
ลํา สวนตาง ๆ ของดอกและลักษณะของผลเปนเกณฑดวย จึงจะจําแนกพันธุไดถูกตอง
17
ตารางแสดง ไมไผที่ปลูกกันมากในประเทศไทยและสามารถนําไปใชประโยชนได
2.2 การเตรียมไมไผเพื่อใชในการกอสราง
วิธีตัดฟน
ในการตัดฟนไมไผนั้น สามารถแยกออกไดอยางกวาง ๆ 2 ระบบ คือ
1. ระบบตัดหมด (Clearcutting System) ระบบนี้เปนระบบที่ทําการตัดไผทุกลําตลอดทั้ง
พื้นที่ การขยายพันธุโดยการแตกหนอใหมมาทดแทนจากเหงาเดิมที่อยูในดิน ซึ่งลําไมจะเจริญเติบโต
เต็มที่ ภายในฤดูกาลเจริญเติบโตเพียงประมาณ 6 เดือน ดังนั้นระยะการตัดที่เหมาะสม คือ ควรตัด
ใหเสร็จสิ้นกอนฤดูฝน ทั้งนี้เพื่อใหหนอใหมมีระยะเวลาการเจริญเติบโตเต็มที่ และเปนการหลีกเลี่ยง
อันตรายในการตัดไมออกดวย โดยการตัดฟนนั้นควรเหลือตอไวประมาณ 1-2 ปลอง หรือประมาณ 1
เมตร จากพื้นดินทั้งนี้เพื่อปองกันรากและแมลงตาง ๆ ที่อาจทําอันตรายแกเหงาได
ไผเปนพืชที่สามารถเจริญเติบโตไดเต็มที่ภายในระยะเวลาอันสั้น จึงทําใหสามารถตัดฟนไมไผ
ไดทุกป แตการตัดฟนไมไผโดยวิธีนี้ไมเอื้ออํานวยตอการผลิตแตอยางใด เนื่องจากทําใหความแข็งแรง
ของเหงาลดลง ซึ่งจะทําใหผลผลิตของหนอและลําใหมลดลง ถามีการตัดเชนนี้ซ้ํา ๆ ทุกป อาจจะทํา
ใหไผนั้นตายไดในที่สุด
2. ระบบเลือกตัด (Coppie Selection System) วิธีนี้เปนการเลือกตัดไมออกบางสวนและ
เหลือไวบางสวน หรือเลือกตัดเฉพาะลําที่ตองการเทานั้นและคาดวาเหมาะอยางยิ่งที่จะนํามาใชกับ
ชนิดพันธุไมไผในประเทศไทยทั้งหมด เพราะวิธีตัดแบบแรกนั้นทําใหตองใชรอบหมุนเวียนในการตัดฟน
ยาวนานมาก อยางนอย ๆ ไมต่ํากวา 10 ป จึงจะทําการตัดไดใหมและขอสําคัญที่สุดก็คือ กอที่ไดทํา
การตัดลําออกหมดแลว เหลือเพียงตอนั้นมักจะตายเสียสวนมากในชวงฤดูแลง
ระบบเลือกตัดนั้น ในการจะเลือกตัดลําได ควรจะพิจารณาจากอายุของลําไมไผเปนหลักโดย
ไผที่ควรตัดออกนั้นควรมีอายุมากกวา 2 ปขึ้นไป เนื่องจากไผที่มีอายุนอยกวานี้ยังมีความจําเปนตอ
การเจริญเติบโตของไผลําใหม เนื่องจากเปนแหลงสะสมอาหารเพื่อใชเลี้ยงไผลําใหมที่เจริญเติบโตขึ้น
อีกทั้งยังชวยประคับประคองไผลําใหมใหตั้งตรงไมคดงอดวย โดยเฉพาะกับไผที่ขึ้นเปนกอ เชน ไผ
รวก ไผปา ไผซางนวล เปนตนนั้น ลําที่มีความสําคัญที่สุดไมควรตัดก็คือลําออน 1-2 ป เพราะลํา
พวกนี้จะทําหนาที่เปนพี่เลี้ยงของลําใหม โดยทําหนาที่คุมกันรักษาและปรุงเก็บอาหารเพื่อที่จะสงไป
เลี้ยงลําใหมตอไป จึงควรที่จะใชรอบตัดฟน 3 ปขึ้นไปจึงจะใหผลดีที่สุด คือตัดลําอายุตั้งแต 3 ป ขึ้น
ไปออกใหหมดคงเหลือไวเฉพาะลําที่มีอายุ 1-2 ป เทานั้น
21
การตัดไม ไผโดยวิธีนี้สามารถใหผลผลิตไดมากกวาวิธีตัดหมดตามวิธีแรกดังกลาวขางตน
นอกจากนี้ยังเปนการบํารุงกอไผใหมีความแข็งแรงมากขึ้นอีกดวย โดยในการตัดฟนนั้นควรตัดใหชิด
พื้นดินมากที่สุด ทั้งนี้เพื่อสามารถนําไมไผไปใชประโยชนไดมากที่สุด และนอกจากนี้การตัดฟนไมไผ
ในบริเวณแถบรอนเชนเมืองไทย สําหรับไมไผที่มีการเจริญเติบโตเต็มที่แลวนั้น ควรตัดไผที่อยูกลางกอ
ออกจะดีก วาตั ดลํ าที่อยูดานนอกของกอ และจะทําใหการขยายพันธตามธรรมชาไดผลดีอีก ดว ย
เนื่องจากลําที่อยูดานในของกอนั้นมีอายุมากไมมีประโยชนต อการขยายพันธุตอไปแตประการใด
เพราะไผแถบนี้มีลักษณะเปนกอลําที่มีอายุนอยนอกกอ ลําอายุมากอยูดานในกอเสมอแมวาจะทําให
การตัดมีอุปสรรคอยูบาง แตอาจแกปญหาไดโดยผูตัดยอมลําบากเพียงครั้งแรกครั้งเดียว เลือกตัดลํา
ที่มีอายุมากภายในกอ ออกกอนเหลือลําอายุ 1-2 ป ไวรอบนอกกอ หากทําเชนนี้จะทําใหการตัดใน
ครั้งตอ ๆ ไปงายขึ้น เพราะภายในกอจะมีพื้นที่วางเพียงพอ หากเปนกอใหญอาจตองตัดลําอายุ 1-2 ป
รอบนอกออกบาง เพื่อเปดทางใหสามารถเขาไปดานในของกอไดงายขึ้น วิธีการตัดเชนนี้เรียกวา “ตัด
รูปเกือกมา"
หลักเกณฑในการตัดไผ
1. ในการตัดทุกครั้งจะตองคํานึงถึงจํานวนลําที่ควรจะเหลือไวในกอแตพอเหมาะ ไมควร
เลือกตัดเฉพาะลําที่มีลักษณะดีเทานั้นและไมควรจะตัดลําจนกระทั่งเปดโลงทั้งกอ เพราะ
จะทําใหลําใหมคดงอไดงายเนื่องจากไมมีลําพี่เลี้ยงคอยประสานค้ําจุนเอาไว
2. ลําคดงอไมสมบูรณซึ่งเหลือตกคางมาจากรอบตัดฟนกอนควรจะไดตัดฟนออกเสียในคราว
เดียวกัน เพื่อเปดโอกาสใหลําใหมไดเจริญอยางยิ่งที่ เวนไวเฉพาะลําออนที่สมบูรณื
เทานั้น
3. การเลือกตัดควรจะไดกระทําใหทั่วทั้งกอ ไมควรจะตัดเฉพาะสวนใดสวนหนึ่งเทานั้น
เพราะอาจจะทําใหผลผลิตที่ไดในรอบตัดฟนตอ ๆ ไปลดลงก็ได
4. ถาเปนไปไดควรตัดลําใหชิดดินที่สุด อยางต่ําควรจะเหลือตอสูงจากพื้นดินประมาณ 30
ถึง 50 เซนติเมตรก็พอเพื่อเปนการใชไมไผอยางคุมคาเทาที่เปนอยูโดยเฉพาะพวกไผลํา
ขนาดใหญ เชน ไผสีสุก ไผปา ฯลฯ ในปาธรรมชาติมักจะถูกตัดฟนเหลือตอมากเกินไป
บางลําเหลือตอสูงมากถึง 3-4 เมตรก็มี สวนไผรวกก็ยังมีการตัดไวเหลือตอสูงถึง 1 เมตร
ทําใหเสียเนื้อไมไปโดยเปลาประโยชน
22
การประมาณอายุไมไผ
การประมาณอายุของไมไผนั้น มีความสําคัญทั้งในการปลูกบํารุงไมไผและการนําเอาไมไผมา
ใชประโยชน เนื่องจากไผเกือบทุกชนิดในประเทศไทยนั้นมีลักษณะเปนกอ ลําที่มีอายุมากจะอยูด า นใน
กอ สวนลําที่อยูดานนอกของกอ สวนมากจะมีอายุนอย ซึ่งการตัดฟนสวนใหญมักจะใชความสะดวก
มากกวาคํานึงถึงดานอื่น จึงทําใหการตัดฟนลําที่อยูดานนอกกอไปใชประโยชน ซึ่งมีอายุประมาณ 1-2
ปเทานั้น ทําใหกําลังการผลิตของไมไผลดนอยลงเพราะลําที่มีอายุนอยนั้นเปนแหลงสะสมอาหารแกลาํ
ที่เกิดใหม และประคับประคองลําใหมใหตั้งตรงไมคดงอดวย สวนดานการใชประโยชนนั้นไมวาใชใน
การกอสราง ทําเฟอรนเิ จอรหรือเครื่องจักสานก็ตาม ถาไมไผมีอายุนอยการใชประโยชนจะไดไมเต็มที่
มักจะถูกมอดและแมลงรบกวนอยูเสมอทําใหสินคาที่ผลิตไดไมคงทนถาวร อายุไมไผที่เหมาะสมตอ
การใชงานนั้น จะแตกตางกันไปตามชนิดของไมไผและวัตถุประสงคของการใชงาน ซึ่งมีหลักในการ
พิจารณาดังนี้
1. ในกรณีที่ตองใชไมไผผาซีกไปตามความยาวของลําตนเพื่อใชประโยชนในทางหัตถกรรม
ไมไผที่ใชควรมีลักษณะเหนียวและมีความยึดหยุนไดดี ไมไผที่ใชควรเปนไผสีสุกไผ
ลํามะลอก ไผไรหรือไผซาง เปนตน และควรมีอายุประมาณ 2-3 ป
2. กรณีที่ตองการใชผิวไผ ที่ฟอกขาว ควรใชไผที่มีอายุประมาณ 1.5-2.5 ป
3. ในกรณีที่ตองการใชไป ที่มีเนื้อเหนียวและมีลําโต ควรใชไผที่มีอายุประมาณ 4-6 ป
นอกจากนี้ฤดูการตัดฟนไมไผที่เหมาะสมก็ชวยใหไมไผมีอายุใชงานที่นานขึ้นดวยโดยฤดูกาล
ตัดฟนที่เหมาะสมควรอยูในชวงฤดูหนาวถึงฤดูรอนหรือประมาณเดือนพฤศจิกายนถึงเดือนเมษายน
เนื่องจากในชวงฤดูฝนถึงตนฤดูหนาวนั้น เปนระยะที่ไผกําลังเจริญเติบโต เนื้อไมจะประกอบดวยแปง
ธาตุไขขาวอยางหยาบ และธาตุอาหารอื่น ๆ เพื่อการเจริญเติบโตของลําตน เปนจํานวนมากซึ่งทําให
23
การถนอมรักษาไมไผดวยวิธีธรรมชาติ
สามารถกระทําได 2 วิธีคือ การแชน้ําและการใชความรอน ทั้งนี้เพื่อทําลายสารตาง ๆในเนื้อ
ไมที่อาจเปนอาหารของแมลงตาง ๆ เชน แปงและน้ําตาลใหหมดไป แตวิธีดังกลาวนี้เปนเพียงการ
24
เมื่อเย็นลงแลวจะเช็ดไมออก สวนอุณหภูมิและระยะเวลาในการใหความรอนนัน้
แตกตางกันไปตามชนิดและความหนาของไมไผ แตโดยทั่วไปแลวใชเวลาประมาณ 20
นาที และมีอณ
ุ หภูมิประมาณ 120-130 องศาเซลเซียส การใหความรอนนัน้ อาจกระทํา
ซ้ําอีกครั้งไดเพื่อความรอนกระจายอยางทั่วถึง เพราะการใหความรอนครั้งเดียวมาก ๆ
อาจทําใหไมแตกได
2. การสกัดน้าํ มันดวยการตม วิธีนี้ตมในน้ําธรรมชาติเทานั้น ใชเวลาประมาณ 1-2 ชั่วโมง
เนื่องจากวิธนี คี้ วามรอนต่าํ กวาการสกัดความรอนดวยไฟ แตถาผลที่ไดไมเปนทีพ่ อใจ ก็
อาจใชสารเคมีเขาชวยดวย โดยใชโซดาไฟหรือโซเดียมคารบอเนตจํานวน 10.3 กรัม หรือ
15 กรัม ตามลําดับละลายในน้าํ 18.05 ลิตร ใชเวลาตมประมาณ 15 นาที หลังจากตน
เสร็จแลวใหรีบเช็ดน้ํามันทีซ่ ึมออกมาจากผิวไมไผกอนที่จะแหง เพราะถาเย็นลงแลวจะ
เช็ดไมออก และนําไมไผที่สกัดน้ํามันออกแลวไปลางน้ําใหสะอาด และทําใหแหงตอไป
การถนอมรักษาไมไผดวยวิธีเคมี
เปนการใชสารเคมีอาบ หรืออัดเขาไปในเอไมไผ เปนวิธที ี่สามารถรักษาเนื้อไมใหมอี ายุการใช
งานทีย่ าวนานกวาวิธีธรรมชาติ ซึง่ สามารถปฏิบัติไดดังนี้คือ
1. การชุม จุม และทา
วิธีเหลานี้เปนการปองกันผิวนอกของไมไผ ซึ่งเปนการปองกันชั่วคราวกอนนําไปทําการปองกัน
อยางจริงจังอีกครั้ง หรือใชไมไผที่ใชในสถานทีท่ ี่ไมมีอนั ตรายจากแมลงมากนัก เชน ทําของใชภายใน
บาน ก็สามารถรักษาเนื้อไมไดนานพอสมควร ตัวยาที่ใชมหี ลายชนิด เชน ดีลครินรอยละ 0.05
หรืออัลครินรอยละ 0.15 ละลายในน้าํ จะสามารถรักษาเนื้อไมไดนานกวา 1 ป ดีดีที่รอยละ 7-10
ละลายในน้าํ มันกาด ก็สามารถใชไดผลดีเชนกัน
ในการจุมนัน้ ปกติจะใชเวลาสั้น ๆ เพียงไมกี่นาที ซึง่ ดีกวาวิธพี น ที่สิ้นเปลื้องนอยกวา ใน
เปอรโตริโกใชไมไผสดและไมไผแหงจุมในน้ํายาดีดีทีความเขมขนรอยละ 5 ผสมในน้าํ มันกาดนาน
ประมาณ 10 นาที จะปองกันเนื้อไมไดนานถึง 1 ป แตถาแชใหนานขึน้ จะสามารถทนทนไดนานถึง 2-2
½ ป สวนในอินเดียมีการใชตัว 3 สูตรเปรียบเทียบกันคือ โซเดียมเพนตาคอลโรพิเนต รอยละ 1
26
การทําใหไมไผแหง
ในกรณีที่จะเก็บไมไผหรือผลิตภัณฑไมไผในปริมาณมากมายรวมกันไวในที่แหงเดียวกัน จะทํา
ใหไมไผและผลผลิตภัณฑทง้ั หมดเกิดความเสียหายไดโดยเฉพาะไมไผที่ดอยคุณภาพไมตรงตาม
ฤดูกาลดวยแลว ก็จะเกิดความเสียหายไดโดยไมคาดฝน ไมไผที่เก็บไวในที่แหง ๆ ดีตามลักษณะปกติ
จะมีขอเสียหายนอยที่สุด และผลิตภัณฑไมไผที่ตากแหงสนิทดีภายหลังที่ตมในน้าํ รอน 10 นาที จะทน
ไปไดนานหลายเทาของไมไผธรรมดาที่เก็บโดยไมตม การทําใหไมไผแหงมี 2 วิธีดังนี้
การตากธรรมชาติ ใหเอาลําทิง้ ไวในที่รม อากาศปลอดโปรงถายเทไดดี เอาโคนกลับขึ้นไวทาง
ดานบน ผึง่ ไวประมาณ 3 ถึง 4 เดือน สําหรับไผซีกใหเอามาวางเรียงบนกระดารใหมี
ชองวางโปรงและผึ่งไวประมาณ 10 ถึง 20 วัน
การทําใหแหงดวยเครื่อง การตากไผหรือใหแหงตามธรรมชาตินนั้ ไดนิยมใชกันมาอยาง
กวางขวางแลว แตวิธนี ไี้ มสามารถควบคุมอัตราของน้าํ ทีม่ ีอยูในเนื้อไมไผใหแนนอนได
และไมไผเปนจํานวนมากแลวจําเปนตองทําใหแหงดวยเครื่อง ซึ่งทํางานไดดกี วาวิธี
28
การปองกันเชื้อรา
การปองกันเชื้อราที่เกี่ยวของกับการสกัดน้ํามันจากไมไผ การฟอกขาว การตากแห
การยอมสี ผลของการแชน้ํายาเหลานี้ทําใหเกิดผลดีในการรักษาเนื้อไมไผใหพนจากเชื้อราได ดังนั้น
วิธีปองกันแมลงและวิธีปองกันเชื้อราโดยอาศัยก็ทําไดโดยวิธีเดียวกันซึ่งพอจะกลาวไดโดยยอดังนี้
วิธีเคลือบหรือฉาบเคลือบ ไผสวนมากมักเปนตัวดูดความชื้นในอากาศไดอยางสูง ผิวนอกซึ่ง
มีเยือหนาแนนและแข็งแกรง ไมคอยจะเปนอันตรายจากแมลงและเชื้อราดินนัก แตผิว
เยื้อภายในซึ่งหยาบและออนนุมมักจะเสียหายกอนสวนอื่นเสมอ ดังนั้นควรตองฉาบยาให
ทั่วผิวดานในและตามสวนที่เปนเนื้อไมของตนไผ ทั้งการเคลือบยาเพื่อปองกันความชื้นก็
ตองทําในเวลาเดียวกัน เพื่อปองกันเชื้อรา ไมใหเกิดขึ้นได กอนทําการเคลือบตองเอา
น้ํามันของไมไผออกเสียกอน สวนผิวภายนอกก็อาจถูกทําลายจากแมลงดวยเหมือนกัน
แตไมคอยมาก ถ าไม จํา เป นเราไม ตองเคลือบยา เวนแตก รณี จําเป นการเคลื อบเพื่อ
ป อ งกั น ความชื้ น นั้ น ใช ช นิ ด เดี ย วกั น กั บ ยาฆ า แมลงและน้ํ า ยาเคลื อ บผิ ว อื่ น ๆ เช น
น้ํามันยาง แซลแลคเหลือง แชลแลคขาว แลคเกอร และ ฯลฯ เหลานี้ เปนน้ํายาเคลือบ
ผิวสําเร็จรูปที่จะใหผลในทางปองกันความชื่น สวนมากเราใชผลิตภัณฑเนื้อไผเทานั้น ไม
คอยนิยมใชกับตนไผ
วิธีตากแหง เชื้อรานี้โดยปกติ มักจะแพรออกไปในขณะที่อากาศมีอุณหภูมิ 28-29๐C และมี
ความชื้นสัมพัทธสูงกวา 80% คือมีความชื้นสัมพัทธขึ้นไปถึง 100% แลวอีกสมวันเชื้อราก็
จะแพรออกไป แตถาความชื้นสัมพัทธต่ํากวา 80% เชื้อราก็จะไมคอยแพรหลายออกไป
ดังนั้นจึงจําเปนตองรักษาคลังสินคาไมไผใหมีอากาศแหงไวเสมอ โดยใชเครื่องเคมีที่ดูด
ความชื่น เชน ปูน ดิน (Raw Lime) ฯลฯ โดยเอาใสถุงขนาดพอเหมาะวางไวในตูหรือ
คลังสินคาที่เก็บสินคานั้น ๆ
กรรมวิธีตาง ๆ ที่ทําใหผลิตภัณฑไมไผทนทานและสวยงาม
ดวยผลิตภัณฑจากไมไผของไทยเราปจจุบันนี้ คุณภาพและความสวยงามยังไมทัดเทียมเทา
ของตางประเทศ ดังนั้นจึงควรใชวิธีการใหม ๆ เขาชวยเพื่อใหผลิตภัณฑเหลานี้มีคุณภาพที่ดีกวาที่
เปนอยูในปจจุบันซึ่งอาจทําเปนอุตสาหกรรมสงออกจําหนายยังตางประเทศไดแนนอน
30
2.3 งานวิจัยทางวิศวกรรมที่ใชไมไผเปนองคประกอบอาคาร
1. ความแข็งแรงของไมไผ
Glenn (2493) ไดทําการทดลองนําไมไผมาเสริมคอนกรีต โดยศึกษาถึงคุณสมบัติของไมไผ
ดังนี้ ไมไผมีคุณสมบัติขึ้นอยูกับชนิดของไมไผ มีหนวยแรงดึงประลัยบริเวณขอเฉลี่ย 2285 กก./ตรซม.
มีหนวยแรงดึงประลัยบริเวณปลอง 2636 กก./ตรซม. คาโมดูลัสความยืดหยุนเมื่อรับแรงดงอยูระหวาง
1.41x 105 ถึง 3.16x 105 กก./ตรซม.
Cox & Geymayer (2512) ไดทําการทดลองคานและพื้นคอนกรีตเสริมไมไผโดยศึกษาถึง
คุณสมบัติของไมไผดังนี้ ไมไผมีหนวยแรงดึงประลัยอยูระหวาง 485 ถึง 1760 กก./ตรซม. คาโมดูลัส
ความยืดหยุนของไมไผอยูระหวาง 0.88x 105 ถึง 2.82x 105 กก./ตรซม. ความสัมพันธระหวางหนวย
แรงดึงและความเครียดเปนเสนตรงและแสดงคุณสมบัติเปนวัสดุเปราะ ( Brittle type of Failure)
Amad jan Durranai (2518) ไดศึกษาคุณสมบัติของไมไผไวดังนี้ ไมไผมีหนวยแรงดึงประลัย
บริเวณขอเฉลี่ย 1335 กก./ตรซม. มีหนวยแรงดึงประลัยบริเวณปลอง 1687 กก./ตรซม. คาโมดูลัส
ความยืดหยุนเมื่อรับแรงดงอยูระหวาง 1.47x 105 กก./ตรซม. เมื่อแชไมไผในน้ํานานจะทําใหแรงยึด
เหนี่ยวลดลง เมื่อแชน้ํา 24 ชั่วโมง ไมไผจะดูดซึมน้ําได รอยละ 50 ของน้ําหนักไมไผ การพองตัวของ
ไมไผจะเปนรอยละ 80 ของการพองตัวทั้งหมด การขยายตัวตามรัศมีเกิดขึ้นรอยละ 8.25 การขยาย
ตัวตามเสน สัมผัสเกิดขึ้นรอยละ 6.25 การขยายตัวตามแนวยาว
เกิดขึ้นรอยละ 0.05
สุทัศน จันทรแสงเพชร (2519) ไดศึกษาถึงความเหมาะสมในการนําไมผมาทําเปนยุงขาว
พรอมทั้งหาคุณสมบัติของไมไผไวดังนี้ ไมไผที่ใชทําการทดลองใชไมไผรวก มีหนวยแรงดึงประลัยเฉลี่ย
1973 กก./ตรซม. คาโมดูลัสความยืดหยุนเมื่อรับแรงดงอยูระหวาง 2.64x 105
สูตรคํานวณ
แรงดึงประลัย = 2.546PLD0 P = น้ําหนักจํากัด (N)
(D0 4 - Di 4 ) Q = น้ําหนักบรรทุกสูงสุด (N)
L = ชวงพาด (mm)
D0 = เสนผาศูนยกลางดานนอก(mm)
คาโมดูลัสความยืดหยุน = 0.42PL3 Di =เสนผาศูนยกลางดานนอก(mm)
(D0 4 - Di 4 )d d =ระยะแอนที่ยอมได(mm)
32
2.การใชไมไผในโครงสรางคอนกรีต
ง. COX(1969) ไดสรุปรายละเอียดคอนกรีตเสริมไมไผดังนี้
1. การขยายและหดตัวของไมไผมีผลตอแรงยึดเหนี่ยว ปญหาสําคัญในการใชไมไผเสริมใน
คอนกรีต ไมไดอยูที่กําลังและการเปลี่ยนรูปของมันเมื่อรับแรงดึง แตอยูที่การเปลี่ยนแปลง
ปริมาตรและแรงยึดเหนี่ยว ไมไผสามารถเปลี่ยนแปลงทางรัศมีไดถึง 5 เปอรเซ็นต และ
ทางความยาวเปลี่ยนแปลงได 0.05 เปอรเซ็นต เมื่อมีการเปลี่ยนแปลงความชื้นความชื้น
การที่เสนผาศูนยกลางเปลี่ยนแปลงไดถึงขนาดนี้จะสงผลใหเกิดรอยแตกราวในคอนกรีตที่
หอหุม และจะทําใหเกิดการสูญเสียแรงยึดเหนี่ยวระหวางคอนกรีตกับไมไผ จากการหดตัว
ของไมไผ นอกจากนี้สัมประสิทธิ์การขยายตัวเนื่องจากอุณหภูมิ (Coefficient of Thermal
Expansion) ของไมไผทางยาวก็ต่ําประมาณ1/3 เทาของคอนกรีต และทางรัศมี 10 เทา
ของคอนกรีต ความแตกตางนี้จะสงผลใหเกิดการแตกราวและทําใหสูญเสียแรงยึดเหนี่ยว
2. ขอแนะนําในการแกปญหาเรื่องการสูญเสียแรงยึดเหนี่ยวจาการหดตัวของไมไผดังนี้
- เคลือบผิวไมไผตากแหง (Seasoned Culms) ดวยสารกันความชื้นบางอยาง เชนน้ํามัน
วานิช, ยางแอสฟลท, สี เปนตน เพื่อลดอัตราการเปลี่ยนแปลงความชื้นในไมไผใหนอยลง
แตขอควรระวังในวิธีนี้คือ สารที่ใชเคลือบตองไมมีผลในการหลอลื่น
- เคลือบผิวไมไผตากแหง ดวยอีพอกซี่ หรือ โพลีเอสเทอร ที่เกาะผิวไมไผไดแนน แลวใช
ทรายพ นไปที่ ยางเคลือบ ทํ าใหเ กิดผิว ขรุ ขระ เพื่อเพิ่ม แรงยึ ดเหนี่ย วระหวางไมไผกับ
คอนกรีต
- แชไมไผตากแหงใหอิ่มตัวในของเหลวที่ไมระเหยหรือมีผลทําใหแรงยึดเหนี่ยวสูญเสีย
- การใชไมไผผา ซีก ดีกว าใช ไม ไผทั้งลํา เพราะไมไผผาซี กมี พื้นที่ผิว สัมผัสกั บคอนกรีต
มากกวา และชวยการผุกรอนของไมไผไดดีกวา
- ถาไมไผไมสูญเสียความชื้นจํานวนมาก ก็จะไมมีปญหาเกี่ยวกับการหดตัวของไมไผ และ
ถาความชื้นสัมพัทธ มากวา 80 เปอรเซ็นต ปญหาการหดตัวของไมไผก็จะไมเกิดขึ้น
35
3. การคงรูปแรงยึดเหนียวและการผุของไมไผ เพื่อที่จะใหแรงยึดเหนี่ยวระหวางไมไผและ
คอนกรีตดีขึ้น จึงควรใชไมไผผาซีก และการใชไมไผผาซีกนั้นควรวางจะหันผิวดานในขึ้น
ข า งบนหรื อ หั น เข า ด า นใน เพื่ อ ไม ใ ห อ ากาศขั ง อยู ข ณะเทคอนกรี ต และในขณะที่ เ ท
คอนกรีตควรยึดไมไผเสริมใหอยูกับที่ มิฉะนั้นไมไผจะลอยขึ้นขางบนโดยเฉพาะอยางยิ่ง
เวลาใช เ ครื่อ งจี้ ค อนกรีต คอนกรีต การวางไม ไผ เ สริม ต อ งวางสลั บ โคนกับ ปลายไม ไ ผ
เพื่อใหพื้นที่หนาตัดเฉลี่ยเทากันตลอดความยาวคาน ขนาดใหญที่สุดของหินที่จะใชเปน
สวนผสมคอนกรีตไมควรโตเกิน 3/8” เพื่อไมใหมีปญหาในขณะเทคอนกรีต และทําให
คอนกรีตแนน ถาอัตราสวนการใชไมไผเสริมมีคาสูง นอกจากนี้การใชสารปองกันความชื้น
เคลือบผิวไม ก็มีความจําเปนถาสามรถหาไดเพื่อปองกันและลดการดูดซมน้ําจากคอนกรีต
สดของไมไผ อยางไรก็ตามตองไมใหสารเคลือบผิวไมมีผลทางหลอลื่น วิธีที่แกปญหาการ
ขยายตัวของเนื้อไมไผคือ แชไมไผในน้ํา 2-3วัน การที่จะฝงในคอนกรีต
4. กําลังรับแรงดัดและการโกงตัว สําหรับคานหนาตัดรูปสี่เหลี่ยมผืนผาอัตราสวนไมไผเสริม
สูงสุด (พื้นที่หนาตัดของไมไผตอพื้นที่หนาตัดทั้งหมดของคาน) อยูระหวาง 3-4 เปอรเซ็นต
ตัวอยางคานหนาตัดสี่เหลี่ยมผืนผาเสริมดวยไมไผซีก ใชไมไผเสริม 3.5 % ที่แชน้ําไวกอน
จะมีกําลังรับแรงดัดสูงกวาคานคอนกรีตลวนที่มีขนาดหนาตัดเทากันประมาณ 3 เทา(๔อวา
กําลังรับแรงดงของคอนกรีตประมาณ1/10เทาของกําลังรับแรงอัด) และถามีการใชวิธี
ขางตนเพิ่มแรงยึดเหนียวระหวางคอนกรีตกับไมไผ กําลังแรงดัดก็จะมากเกินกวา 4 เทา
ของคอนกรีตลวน
5. หลักในการออกแบบและกอสราง
- ในคานที่รับแรงดัดควรใชไมไผซีกในแนวยืนเพื่อรับแรงดึงทแยงตลอดชวงคานที่รับแรง
เฉือนมาก หากไมสามรถงอคอมาไมไผเสริมตามยาวได ในทางปฏิบัติถาสามารถทําได
การงอคอมาไมไผเสริมตามยาวในคานตอเนื่องที่จุดซึ่งรับแรงเฉือนสูงเพื่อใหรับแรงดึงทแยง
จะไดผลดี อยางไรก็ตามสามารถใชทั้งสองวิธีขางตนก็จะไดผลดียิ่งขั้น
- ระยะห า งระหว า งไม ไ ผ เ สริ ม มี ค วามสํ า คั ญ มาก จากการทดลองชี้ ใ ห เ ห็ น ว า เมื่ อ ให
ระยะหางระหวางไมไผเสริมตามยาวใกลชิดกันมาก กําลังรับแรงดัดของคานจะลดลง
นอกจากนี้ไมไผเสริมตามความยาวที่วางเรียงเปนแถวและแถวบนสุดของไมไผที่เสริมใน
36
สวนลางของคานอยูใกลแกนสะเทินของคานมาก พื้นที่ของคอนกรีตที่หนาตัดนี้รับแรง
เฉือนแนวนอนก็ลดลงดวย จะทําใหเกิดการพิบัติของคานเนื่องจากแรงเฉือนแนวนอน
- ในการวางไมไผเสริม ควรวางไมไผเสริมใหโคนและปลายของไมไผสลับกันในแตละแถว
เพื่อที่จะใหหนาตัดของไมไผสม่ําเสมอตลอดความยาวคาน
- วิธีการคํานวณออกแบบคานคอนกรีตเสริมไมไผ ก็ใชวิธีการคํานวณออกแบบโครงสราง
คอนกรีตเสริมเหล็ก เพียงแตหนวยแรงตางๆที่ยอมให เชนหนวยแรงยึดเหนี่ยวระหวาง
คอนกรี ต และไม ไผห น ว ยแรงดึง ในไมไ ผแ ละโมดูรัส ความยืดหยุ น ของไม ไผต อ งทํ า การ
ทดลองหาคาออกมา
จ.Glenn(1950) สรุปการทดลองคอนกรีตเสริมไมไผไวดังนี้
1. ความสามารถในการรับน้ําหนักของคอนกรีตเสริมไมไผจะเปลี่ยนแปลงตามขนาดหนาตัด
ของคาน และหนวยแรงในไมไผเสริมตามยาวในคานคอนกรีตจะลดลงเมื่อเพิ่มเปอรเซ็นต
ของคอนกรีตเสริมไมไผ
2. คอนกรีตเสริมไมไผตากแหง(Unseasoned Bamboo) จะรับน้ําหนักไดสูงกวาคานคอนกรีต
ขนาดหนาตัดเดียวกันเสริมดวยไมไผตากแหงไมเคลือบผิวเล็กนอย (Seasoned untreated
Bamboo) ตราบเทาที่ไมไผสดไมแหงและหดตัวขณะที่ฝงในคอนกรีตเมื่อมีน้ําหนักกระทํา
3. คานคอนกรีตเสริมไมไผตากแหง (Seasoned Bamboo) ซึ่งเคลือบผิวดวยแอสฟลท อีมัล
ชั้น (Brush Coat of Asphalt Emulsion) จะสามารถรับน้ําหนักไดสูงกวาคานคอนกรีต
เสริมไมไผตากแหงไมเคลือบผิวที่มีขนาดหนาตัดเดียวกัน(Seasoned untreated
Bamboo) หรือไมไผไมตากแหง(Unseasoned Bamboo)
4. เมื่อใชไมไผตากแหง(Seasoned Bamboo) ที่เคลือบผิวดวยแอสฟลท อีมัลชั้น (Brush
Coat of Asphalt Emulsion) เปนไมไผเสริมตามแนวยาวในคานคอนกรีต คอนกรีตยังมี
แนวโนมที่จะแตกเนื่องจากการขยายตัว โดยเฉพาะอยางยิ่งเมื่อเปอรเซ็นตของไมไผเสริมมี
คาสูง
5. ตองระมัดระวังเมื่อใชแอสฟลท อีมัลชั้น (Water proofing Agent) ทาไมไผตากแหง
(Seasoned Bamboo) เนื่องจากสวนเกินของอีมั่นชั่นจะเปนตัวหลอลื่น ทําใหแรงยึด
เหนี่ยวระหวางคอนกรีตกับไมไผลดนอยลง
37
3. การใชไมไผเปนทอสงน้ํา
ก.มนตรี ค้ําชู ไดศึกษาเกี่ยวกับ การใชลําไมไผเปนทอสําหรับ การชลประทานแบบหยดน้ํา
การทดลองโดยใชไมไผทั้งลําเจาะขอดวยเครื่องเจาะ ซึ่งสามารถเจาะขอปลองไดเรียบและไมขูดถูกผิว
ภายในของผนังทอทําใหลดการสูญเสียหัวความดัน เนื่องจากความฝดที่ขอและผิวลดลงไดมาก และ
พบวาเมื่อน้ําไหลจากดานปลายทอไปยังโคนทอ จะสูญเสียความดันนอยกวา เมื่อไหลจากโคนทอไป
ยังปลายทอและนอย สําหรับความสามารถในการทนตอแรงทันของน้ําภายในทอไมไผชนิดตางๆ เชน
ไผเลี้ยง ไผสีสุก ไผบง จะมีคามากกวา 30 ปอนด/ตร.นิ้ว ซึ่งมีคาสูงพอสําหรับใชเปนทอสงน้ําทั่วไป
และไดทดลองหาอายุการใชงานของทอไมไผซึ่งสรุปไดวา อายุการใชงานของทอไมไผจะขึ้นอยูกับ
สภาพการใชงาน กลาวคือ เมื่อมีน้ําขังอยูในทอไมไผบางไมมีบางและใชงานกลางแจงทอไมไผจะคง
สภาพการใชงานประมาณ 3 เดือน จึงเกิดการแตกราวมีน้ําซึมออกมา แตถามีน้ําขังอยูตลอดเวลาและ
อยูในที่รม จะมีอายุการใชงานไมต่ํากวา 1 ป ดังนั้นในการนําทอไมไผไปใชงานควรใหมีน้ําขังอยู
ตลอดเวลา และถาเปนไปไดควรหาวัสดุปดบังไมใหทอไมไผถูกแสงแดดและไมใหมีความแตกตาง
ระหวางอุณหภูมิภายในและภายนอกทอตางกันเกินไป
สําหรับการตอไมไผสามารถทําไดโดยนําทอไมไผมาติดกันแลวใชยางในรถจักรยานที่ชํารุดแลว
มัดตอกันใหแนน โดยหุมดวยแผนพลาสติกแลวมัดดวยลวดอีกครั้ง เพื่อปองกันไมใหยางรถถูกน้ําและ
ความรอนจากแสงแดดสลับกันมากนัก
39
บทที่ 3
วิธีการดําเนินการวิจัย
การวิจัยในครั้งนี้มีเปาหมายสําคัญเพื่อศึกษาเทคนิคการกอสรางอาคารดวยไมไผและออกแบบ
แกไขปญหาเทคนิคการกอสรางอาคารดวยไมไผที่สํารวจพบ โดยทําการทดลองสรางตัวอยางอาคารใน
พื้นที่โครงการพัฒนาดอยตุง อ.แมฟาหลวง จ.เชียงราย ในการออกแบบเพื่อแกปญ หาจากการกอสราง
แบบเดิมนั้นไดคํานึงถึง การใชแรงงานคน เทคโนโลยีที่เหมาะสมและการเลือกใชวัสดุที่มีอยูในพื้นที่
โครงการพัฒนาดอยตุง ผสมผสานกับวัสดุใหม ใหมีเหมาะสมกับการกอสรางในปจจุบันและอนาคต
3.1 สมมุติฐาน
“ การกอสรางอาคารดวยไมไผที่ผานการถนอมรักษาไมไผ ผสานกับวัสดุกอสรางอื่นๆและ
เลือกใชเทคนิคการกอสรางที่เหมาะสม สามารถสรางอาคารพักอาศัยขนาดกลางในสภาพสังคม
ปจจุบันได “
3.2 การสํารวจและวิธีเก็บรวบรวมขอมูล
3.2.1 ขั้นตอนการศึกษาขอมูลเบื้องตน
- ศึกษาลักษณะทั่วไป ชนิด และกรรมวิธีการปลูก บํารุงรักษาตนไผ ทําการศึกษา
ขอมูลทุตติยภูมิโดยคนควาจากหนังสือและตําราการเกษตรที่เกี่ยวของกับไมไผ จากนั้นทําการสํารวจ
และศึกษาโดยลงพื้นที่เพื่อทําการจําแนกลักษณะไผที่ใชจริงในงานกอสราง ทําใหทราบวาในแตละ
พื้นที่ที่ทําการศึกษาลักษณะการกอสรางดวยไมไผมีความแตกตางในการเรียกชื่อพื้นเมืองของไมไผแต
ละพันธุ การถนอมรักษาไมไผก็ใชวิธีตางกัน
- ศึกษาเทคนิคการกอสรางอาคารดวยไมไผ และการถนอมรักษาไมไผ โดยการสํารวจ
ภาคสนามพื้นที่ ใน อ.สังขละบุรี จ.กาญจนบุรี (15-17 ธ.ค.2544) เก็บขอมูลโดยการถายภาพ วาดผัง
พื้นและวาดรายละเอียดเทคนิคการกอสราง รวมทั้งสัมภาษณกรรมวิธีการกอสรางในเรือนนั้นๆ
- ศึกษาเทคนิคการกอสรางอาคารดวยไมไผโดยการสํารวจภาคสนามพื้นที่ ใน อ.เมือง
จ.แมฮองสอน (1-3 ม.ค.2545)เก็บขอมูลโดยการถายภาพ วาดผังพื้นและวาดรายละเอียดเทคนิคการ
กอสราง รวมทั้งสัมภาษณกรรมวิธีการกอสรางในเรือนนั้นๆ
- ศึกษาเทคนิคการกอสรางอาคารดวยไมไผโดยการสํารวจภาคสนามพื้นที่ ใน อ.เวียง
แหง จ.เชียงใหม (9-12 มี.ค.2545)เก็บขอมูลโดยการถายภาพ วาดผังพื้นและวาดรายละเอียดเทคนิค
การกอสราง รวมทั้งสัมภาษณกรรมวิธีการกอสรางในเรือนนั้นๆ
40
- ศึกษาเทคนิคการกอสรางอาคารดวยไมไผโดยการสํารวจภาคสนามพื้นที่ ใน อ.แมฟา
หลวง จ.เชียงราย (28ก.ค.-1ส.ค.2545)เก็บขอมูลโดยการถายภาพ วาดผังพื้นและวาดรายละเอียด
เทคนิคการกอสราง รวมทั้งสัมภาษณกรรมวิธีการกอสรางในเรือนนั้นๆ
- ศึกษาเทคนิคการกอสรางอาคารดวยไมไผในตางประเทศ จากขอมูลทุตติยภูมิ และ
จากโครงขายอินเตอรเน็ต
- ศึกษาการกอสรางอาคารดวยคอนกรีตเสริมไมไผ สมบัติเชิงกลของไมไผ จาก
วรรณกรรมที่เกี่ยวของ เชน วิทยานิพนธปริญญามหาบัณฑิต ภาควิชาวิศวกรรมโยธา
- สัมภาษณขอดีและขอเสียของการกอสรางดวยไมไผจากผูเชี่ยวชาญ จากชางประจํา
หมูบานตางๆที่ทําการสํารวจ, ชางทําเครื่องเรือนจากไมไผ บานแมเปน อ.แมฟาหลวง จ.เชียงราย,
ผูเชี่ยวชาญดานการเกษตรของโครงการพัฒนาดอยตุง
3.2.2 การเก็บรวบรวมขอมูลขณะทําการกอสรางอาคารตัวอยาง
- ทําแผนการกอสรางระยะยาวและจัดกําลังพลลวงหนากอการกอสราง
- ทําแผนการกอสรางลวงหนาวันตอวัน ตามสภาวการณปจจุบัน และปฏิบัติใหเปนไป
ตามแผนมากที่สุด โดยมีการแกปญหาเฉพาะหนาอยางเปนระบบ
- จดบันทึกการกอสราง Dairy Log และบันทึกเทปวีดิทัศนการกอสรางในแตละวัน
3.3 เครื่องมือที่ใชในการวิจัย
การวิจัยในครั้งนี้เปนการวิจัยเชิงทดลอง(Experimental research) ใชการสังเกตในการเก็บ
ขอมูลจากการทดลองเปนหลัก เครื่องมือที่ใชเปนแบบจดบันทึกการกอสราง(Check List) และใช
ชิ้นสวนอาคารที่สรางขึ้นเปนอุปกรณ(Equipment) ในการวิจัย
ออกแบบอาคารตนแบบที่ใชเทคโนโลยีการกอสรางดวยไมไผ
- ออกแบบอาคารที่ใชเทคโนโลยีการกอสรางดวยไมไผ ใหมีความเหมาะสมกับการ
กอสรางในปจจุบันและสภาพพื้นที่โครงการพัฒนาดอยตุง
- ทําแบบจําลองอาคารพักอาศัยที่ทําการออกแบบ
- กําหนดขั้นตอนการกอสรางอาคารและใชเทคโนโลยีที่เหมาะสม
ทดลองสรางอาคารตนแบบที่ใชเทคโนโลยีการกอสรางดวยไมไผ
- บันทึกและถายภาพขั้นตอนตางๆในการกอสราง ตามสถานการณที่เกิดขึ้นจริง
- บันทึกปญหาที่เกิดขึ้นในการกอสรางและหาแนวทางแกไข
41
3.4 ขั้นตอนการวิเคราะหขอมูล
3.4.1ขั้นตอนการวิเคราะหขอมูลขั้นตน
- เปรี ย บเที ย บเทคนิ ค การก อ สร า งอาคารที่ ก อ สร า งด ว ยไม ไ ผ ใ นแต ล ะท อ งที่ ที่
ทําการศึกษา
- วิเคราะหขอดี-ขอเสียขององคประกอบอาคารในสวนตางๆ ที่ใชเทคนิคที่ตางกัน
- วิเคราะหสภาพปญหาการกอสรางอาคารดวยไมไผจากพื้นที่ที่ทําการสํารวจ และเนน
สภาพปญหาที่เกิดขึ้นในพื้นที่โรงการพัฒนาดอยตุงเปนหลัก
- วิเคราะห และปรับปรุง ลักษณะองคประกอบอาคารที่ใชไมไผ ใหมีความเหมาะสม
กับการกอสรางในปจจุบันและพื้นที่โครงการพัฒนาดอยตุง
3.4.2 ขั้นตอนการวิเคราะหขอมูลขั้นสุดทาย
- เปรียบเทียบเทคนิคการกอสรางอาคารที่กอสรางดวยไมไผที่ใชทดลองแกปญหาตางๆ
ในอาคารตัวอยางที่สรางขึ้น
- วิเคราะหขอดี-ขอเสียขององคประกอบอาคารในสวนตางๆ ที่ใชเทคนิคที่ตางกันใน
แกปญหาตางๆในอาคารตัวอยางที่สรางขึ้น
3.4.3 สรุปและประเมินผล
- ติดตามและประเมินผลการออกแบบที่ไดทําการกอสราง
- เสนอแนะแนวทางปรับปรุงและเผยแผเทคโนโลยีการกอสรางอาคารดวยไมไผ
42
1. ความเปนมาของโครงการ
มูลนิธิแมฟาหลวงไดรวมมือกับสภาคณบดีคณะสถาปตยกรรมศาสตรแหงประเทศไทย จัด
โครงการปฏิบตั ิการออกแบบสูชุมชน”พัฒนาที่อยูอาศัยและชุมชนดอยตุง” เมื่อวันที่ 7-22 พฤษภาคม
2545 โดยเนนการพัฒนาคุณภาพชีวิตในระดับชุมชน โดยเฉพาะที่อยูอ าศัยของชาวไทยภูเขา โดยมี
จุดประสงคในการดําเนินงานดังนี้
1. เพื่อหากับวัสดุภายในทองถิ่น เพื่อใหเกิดความเหมาะสมในการเลือกใชวัสดุสอดคลองกับสภาพ
สังคมในปจจุบันแนวทางการพัฒนาที่อยูอ าศัยของชาวไทยภูเขาใหมคี วามเหมาะสมกับสภาพภูมิ
ประเทศ สภาพภูมิอากาศ และปจจัยการเปลี่ยนแปลงทางสังคมปจจุบัน ใหสอดคลองกับราก
บานวัฒนธรรมและการดํารงชีวิต
2. เพื่อหาแนวทางในการพัฒนาชุมชนหมูบานขาวไทยภูเขา โดยใชวัสดุและผลิตภายในทองถิน่
รวมทัง้ ศักภาพของตนเอง ใหสามารถกอเกิดรายไดกลับมาสูชุมชน
3. เพื่อหาทางเลือกในการใชวสั ดุใหมผสาน
4. เพื่อสานตอและนําโครงการไปพัฒนาปรับปรุง ไปสูการนําแผนไปปฏิบัติ(Implementation
plan)เพื่อพัฒนาดอยตุงในอนาคต
จากโครงการปฏิบัติการออกแบบสูชุมชนไดผลงานจากกลุม นิสิตนักศึกษาสถาปตยกรรมตาม
วัตถุประสงค
อยางครบถวนและภายหลังจากโครงการดังกลาว นาย ทรงเกียรติ เที้ยธิทรัพย นิสิตปริญญา
มหาบัณฑิต สาขาเทคโนโลยีสถาปตยกรรมการกอสราง คณะสถาปตยกรรมศาสตร จุฬาลงกรณ
มหาวิทยาลัยไดเสนอหัวขอวิทยานิพนธเรื่อง “เทคนิคการกอสรางอาคารดวยไมไผ”การศึกษาอาคาร
ตนแบบ ศูนยชุมชนโครงการพัฒนาดอยตุงโดยมีวัตถุประสงคในการวิจัยดังนี้
4. ศึกษาการออกแบบอาคารที่ใชเทคโนโลยีการกอสรางอาคารดวยไมไผ โดยคํานึงถึง
1.3 ระบบการผลิต การขนสง การประกอบ และการติดตั้ง แรงงาน กรรมวิธีการกอสราง
และเทคโนโลยีที่เหมาะสมกับพื้นที่โครงการพัฒนาดอยตุง
1.4 การรับแรงและการถายแรงอยางถูกตองในสวนตางๆโครงสราง
5. พัฒนาเทคโนโลยีการกอสรางอาคารดวยไมไผ และวัสดุใชที่มีอยูในพื้นที่โครงการพัฒนาดอยตุง
ผสมผสาน
กับวัสดุใหม ใหมีเหมาะสมกับการกอสรางในปจจุบันและอนาคต
43
จากการสํารวจภาคสนามและสัมภาษณชาวบานในพื้นที่โครงการพัฒนาดอยตุงเมื่อวันที่ 28
กค.-1 สค. 2545 และไดทํารายงานสรุป พบวามีความจําเปนอยางยิ่งที่จะตองพัฒนาเทคนิคการ
กอสรางดวยไมไผใหมีความเหมาะสมกับโครงการพัฒนาดอยตุงและถายทอดเทคนิคนั้นสูชุมชน
ตอไป
2.วัตถุประสงคของโครงการ
1. หาทางเลือกเทคนิคและวัสดุที่เหมาะสมกับการสรางอาคารพักอาศัยในโครงการพัฒนาดอยตุง
2. ถายทอดเทคนิคการกอสรางอาคารดวยไมไผ และการเลือกใชวัสดุกอสรางที่เหมาสมแกชาวไทย
ภูเขาที่อาศัยอยูภายในโครงการพัฒนาดอยตุง
3. พัฒนาเทคนิคการกอสรางอาคารดวยไมไผ และวัสดุใชที่มีอยูในพื้นที่โครงการพัฒนาดอยตุง
ผสมผสาน กับวัสดุใหม ใหมีเหมาะสมกับการกอสรางในปจจุบันและอนาคต
3. วิธีการดําเนินโครงการ
1. วางแผนโครงการและจัดหางบประมาณ
2. เตรียมเนื้อหาในการถายทอดเทคนิคการกอสรางอาคารที่เหมาะสมกับพื้นที่โครงการพัฒนา
ดอยตุง
3. จัดหาทีมงานที่รวมโครงการ
4. ประสานงานกับหนวยงานที่เกี่ยวของ เชน โครงการพัฒนาดอยตุง กรมวิชาการเกษตร ภูใจ
ใสรีสอรท เพื่อหาติดตอบุคคลกรและจัดหาวัสดุที่เกี่ยวของ
5. เตรียมไมไผเพื่อใชในการกอสรางลวงหนาการอบรม 3 อาทิตย
6. ติดตอและจัดหาผูเขารวมอบรม(ชาวเขาที่เปนผูนําชุมชนและชางประจําหมูบาน)
7. ทําตัวอยางที่ใชในการสิตรวมกับชางประจําโครงการพัฒนาดอยตุง(สถานที่ ดอยตุง)
8. จัดอบรมเพื่อถายทอดเทคนิคการกอสรางอาคารที่เหมาะสมกับพื้นที่โครงการพัฒนาดอยตุงใช
เวลาประมาณ 2วัน
44
4. รายละเอียดการถายทอดเทคนิคการกอสรางอาคารที่เหมาะสมกับพื้นที่โครงการพัฒนา
ดอยตุง
1. ขอมูลเบื้องตนเกี่ยวกับตนไผ
1.1 ประเภทและชนิดของไผที่ใชในการกอสราง
1.2 วิธีการคัดเลือกและการตัดตนไผ
1.3 การถนอมรักษาไผทั้งกอนและหลังการกอสราง ทั้งวิธีธรรมชาติและการใชเคมี โดยสาธิต
และนําตัวอยางจริงประกอบ
2. เทคนิคการกอสรางอาคารดวยไมไผและวัสดุในทองถิ่น
2.1 วัสดุที่มีในทองถิ่น
2.2 การกอสรางองคประกอบอาคารในสวนตางๆ
- เสา การเลือกใชชนิดไม(ไมเนื้อแข็ง ไมไผ) ขนาดและการถนอมรักษาเสาใหมีความคงทน
- โครงสรางพื้น การเลือกใชชนิดไม (ไมเนื้อแข็ง ไมไผ) ขนาด การจัดวางโครงสรางใหถูกตองตาม
การถายแรง การเลือกใชพื้น ลักษณะการสานพื้นไมไผการถนอมรักษาใหมคี วามคงทน
- ฝาผนัง การใชวัสดุทําฝาผนัง (ฝาไมไผสานแบบตางๆ ฝาไมไผฉาบดวยดิน ขี้เถา) การทํา
หนาตางในฝาผนัง การประกอบและการติดตั้งและการถนอมรักษาใหมีความคงทน
- โครงสรางหลังคาและวัสดุมุง องคประกอบโครงสรางหลังคาที่ใชอยูในหมูบานตางๆ การเลือกใช
วัสดุทําโครงสรางหลังคา การถนอมรักษาโครงสรางหลังคาและวัสดุมุงใหมีความคงทน
3. เทคนิคการกอสรางอาคารดวยวัสดุทองถิ่นผสานกับวัสดุใหม
3.1 วัสดุใหม
3.2 คอนกรีตเสริมไมไผ การเลือกใชไผ การผสมคอนกรีต การใชสารเคมีทาเพื่อเพิ่มแรงยึด
เหนี่ยวระหวางไผกับคอนกรีต การจัดวางไมไผในแบบหลอโครงสราง
3.3 การกอสรางองคประกอบอาคารในสวนตางๆ
- เสา การใชเสาคอนกรีตสําเร็จรูป และเสาคอนกรีตเสริมไมไผกับเสาไม การหลอเสาคอนกรีต
เสริมไมไผ
- โครงสรางพื้น การใชโครงสรางคานคอนกรีตเสริมไมไผ การใชพื้นไมไผ การใชพื้นคอนกรีตเสริม
ไมไผและการหลอพื้นคอนกรีตเสริมไมไผ
- ฝาผนัง การใชผนังกออิฐแบบตางบนคานคอนกรีต การใชผนังไมไผ
- โครงสรางหลังคาและวัสดุมุง การใชโครงสรางหลังคาไมไผรับหลังคากระเบื้องลอนคูและสังกะสี
การใชโครงสรางไมเนื้อแข็ง
45
4. ประเมินเทคนิคการกอสรางที่เหมาะสมกับพื้นที่โครงการพัฒนาดอยตุง
5. ประโยชนที่จะไดรับจากโครงการ
5. ไดแนวทางเลือกใชวัสดุและกรรมวิธีการกอสราง เพื่อพัฒนารูปแบบอาคารที่กอสรางดวยไมไผ
ในพื้นที่โครงการพัฒนาดอยตุง
6. ไดคูมือที่รวบรวมการใชเทคนิควิธีการกอสรางอาคารดวยไมไผในภาคเหนือและภาคตะวันตก
ของประเทศไทย
7. เปนแนวทางการออกแบบโครงสรางอาคารที่กอสรางดวยไมไผโดยคํานึงถึงการรับแรงที่ถูกตอง
ในโครงสราง ความประหยัดทางดานตนทุนและเวลาในการกอสราง
8. ไดตนแบบอาคารที่กอสรางดวยเทคโนโลยีการกอสรางดวยไมไผ เพื่อเปนตัวอยางในการ
กอสรางและพัฒนาที่อยูอาศัยในพื้นที่โครงการพัฒนาดอยตุง
6. คุณสมบัติผูเขารวมรับการอบรม
1. เปนประชาชนที่อาศัยอยูในโครงการพัฒนาดอยตุงจากหมูบานตางหมูบานละ 2 คน รวม 52
คน
2. มีความสนใจในการพัฒนาที่อยูอาศัยและมีความสนใจเกี่ยวกับการกอสราง
3. สามารถถายทอดความรูและนําเทคนิคที่ไดรับไปถายทอดใหผูอื่นได
46
รายละเอียดการอบรมเชิงปฏิบัติการ
การอบรมเชิงปฏิบัติการครั้งนี้เปนการถายทอดเทคนิคการกอสรางอาคารดวยไมไผที่มีอยูทั่วไป
เพื่อหา
แนวทางการกอสรางอาคารพักอาศัยที่มีความเหมาะสมกับพื้นที่โครงการพัฒนาดอยตุง โดยการ
แลกเปลี่ยนความรูและเทคนิควิธีระหวางระหวางผูจัดอบรมกับประชาชนที่เขารวมโครงการ โดยมี
เนื้อหาและวิธีการอบรมดังนี้
รายการ อุปกรณ
1. ขอมูลเบื้องตนเกี่ยวกับตนไผ
1.1 ประเภทและชนิดของไผที่ใชในการกอสราง - ไผตง ศก.20 ซม 1ลํา
อธิบ ายชื่อและแสดงไผทั้ ง ที่มี อ ยูในทอ งที่แ ละตางพื้น ที่ที่ - ไผรวก ศก.5 ซม 1ลํา
เหมาะสมกับการกอสราง เชน - ไผปา ศก.15 ซม 1ลํา
- ไผตง,ไผรวก,ไผปา,ไผเฮี้ยะ,ไผซาง,ไผซางดําไผไร,ไผ - ไผเฮี้ยะ ศก.15 ซม 1ลํา
ลํามะลอก,ไผปา - ไผซาง ศก.8 ซม 1ลํา
- ไผซางดํา ศก.10 ซม 1ลํา
- ไผไร ศก.2 ซม 1ลํา
- ไผลํามะลอกศก.8 ซม 1ลํา
หมายเหตุ ทุกลํายาวประมาณ 1.5 ม.
1.3 การถนอมรักษาไผทั้งกอนและหลังการกอสราง
- การใชวิธีธรรมชาติ - ใชไมไผซาง ศก.8ซม. ยาว2 ม .6 ลําลนไฟ
การแชน้ํา - ตอกไผเฮี้ยะ กวาง1.5 ซม. 80 เสน ตมในหมอขนาดใหญ
การใชความรอน - การตม ตมไผเฮี้ยะที่ใชทํา
ตอกในน้ําเดือด
- การลนไฟ ใชไมไผลนไฟ
และเช็ดน้ํามันใหเห็น แสดงการตัดไมไผถึงความแข็งแกรง
ของการไมที่ไฟและไมลนไฟ
- ไมไผซาง ศก. 10ซม. ยาว2ม.3ลําตากแดด15วัน
การตากไมไผ ไมไผซางสับฟาก สก 10ซม.ยาว 2ม. ตากแดด15วัน
47
รายการ อุปกรณ
- การใชเคมี
1. การจุมทา เปนการปองกันผิวนอกของไมไผ - ไผซาง ศก. 10ซม. ยาว1.5 ม. 15ลํา
2.การอัดน้ํายา การอาบโคน, การสวมปลอกหัว - น้ํายาดีดีที รอยละ7-10 จํานวน 3ขวด
ไม - น้ํามันกาด 8 ลิตร
- โซเดียมเพนตาคอลโรพิเนต รอยละ1 ละลายในกรดบอ
ริก อัตราสวน 1:1 จํานวน 12 ลิตร
- กะละมังขนาดใหญ ลึก 30 ซม. 2 ใบ
- ยางในจักรยาน 3เสน
- เชือกฟาง 1 มวน
- แชลแลคเหลือง 5 ขวด
- แลคเกอร 5ขวด
- แปลงทาสี ขนาดกลาง 10ดาม
- กากน้ํามันเครื่อง 2 แกลลอน
48
บทที่ 4
ลักษณะเรือนที่กอสรางดวยไมไผ
ตัวอยางเรือนที่กอสรางดวยไมไผ
1. เรือนไมไผหลังที1่
ภาพที่4.2 แสดงรูปดานหนาเรือนไมไผหลังที่1
2. เรือนไมไผหลังที2่
3. เรือนไมไผหลังที4่
4. เรือนไมไผหลังที6่
เรือนหลังที1่
บานแมสะกึด ต.ผาบอง อ.เมือง จ.แมฮองสอน
เรือนหลังที่ 2
บานใหม ต.ปางหมู อ.เมือง จ.แมฮองสอน
เรือนหลังที่ 3
บานใหม ต.ปางหมู อ.เมือง จ.แมฮองสอน
ลักษณะทัว่ ไป : เปนเรือนไมไผชั้นเดียว
ประกอบดวย ชาน หองโถง หองครัว และ
หองนอน อายุของเรือนประมาณ3ป
เจาของเปนชาวจีนฮอ มีอาชีพรับจางทําไร
ทํานา ครอบครัวนี้อยูกนั 4 คน เรือนไมไผ
หลังนี้ตั้งอยูบนเชิงเขาที่ลาดชัน ดานหนา
เรือนเปนลําธารเล็กๆ เมื่อมองจาชานจะ
เห็นทิวทัศนของทองทุง และลําธาร จาก
ถนนที่จะเขามายังเรือนหลังนี้ตองเดินเลียบ
ลําธารและขามลําธารดวยไมกระดานเล็กๆ
จากการสอบถสามเจาของบานทราบวา
ตั้งใจเลือกที่ตงั้ นี้เพราะมีความสวยงามและ
อยูตนน้าํ แมจะหางจากบานหลังอื่นก็ตาม
การกอสรางเจาของบานรวมกับเพื่อนที่เปน
ชางที่อยูตางอําเภอรวมกันสรางใชเวลา สี่
เรือนไผหลังที่1
หมูบานเลาวู อ.เวียงแหง จ.เชียงใหม
เรือนไมไผหลังที่2
หมูบานเลาวู อ.เวียงแหง จ.เชียงใหม
ฝาฟากไมไผตามตั้ง
หันผิวไผดานใน
ออกมา
เรือนหลังที่3
หมูบานเลาวู อ.เวียงแหง จ.เชียงใหม
ลักษณะทัว่ ไป : เปนอาคารสูงชัน้
ขนาดประมาณ 5x5ม. อายุอาคาร
ประมาณ6-8ป อาคารมีสภาพทรุด
โทรมมากกวาอายุการใชงาน คาด
วามีการลื้อผนังชั้นลางออก แลวนํา
ฝาไมฟากมาเสริมแทน
ฝา ผนังไมจริงตีตามตั้ง
ขนาด ½” x6”
ผนังฟากไมไผตามตั้งหนา
0.5ซม ที่มีความสูงไมเทา
ผนังฟากไมไผตามตั้งหนา
0.5ซม หันผิวดานในของไม
ไผออกมา ทําใหเกิดเชื้อรา
และผุผังไดงาย
รอยแยกของฝาฟากไมไผ
ใชเศษไมมาปดไว
ภาพที่ 4.45 แสดงรูปดาน
อาคาร
69
เรือนไมไผหลังที่ 1
ต.แสนไห อ.เวียงแหง จ.เชียงใหม
เรือนไมไผหลังที่ 2
ต.แสนไห อ.เวียงแหง จ.เชียงใหม
พื้นฟากไมไผตากแหงหนา 1ซม.
คานไมเนื้อแข็ง 2”x4”
ภาพที่ 4.52
แสดงรูป
ดานหนาเรือน
73
เรือนไมไผหลังที่ 3
ต.แสนไห อ.เวียงแหง จ.เชียงใหม
ภาพที่ 4.54 แสดง แปลน เรือน ภาพที่ 4.55 แสดง แปลนหลังคา เรือนไมไผหลังที่ 3
ไมไผหลังที่ 3 ต.แสนไห ต.แสนไห
ฝาไมไผสานลายขัดแตะ
หนา 1 ซม. แนวนอนอกวาง
0.3 แนวตั้งกวาง 0.15 ม.
ภาพที่ 4.569แสดงรูป
ดานหลัง
75
4.5 ลักษณะเรือนไมไผในพื้นที่โครงการพัฒนาดอยตุง
โครงการพัฒนาดอยตุงมีพื้นที่ประมาณ 150 ตารางกิโลเมตร ในเขตอําเภอแมฟาหลวง และ
อําเภอแมสาย จังหวัดเชียงราย ปจจุบัน มีชาวเขาในบริเวณพื้นที่โครงการฯ จํานวน 27 หมูบาน
ประกอบดวยชนกลุมนอยหลายเผาพันธุ ไดแก ไทยใหญ จีนฮอ ชาวเขาเผาอีกอ และเผามูเซอ ชาวบาน
เหลานี้มีการตั้งรกรากเปนหลักแหลงและมีการดํารงชีวิตที่แตกตางกันไป ชนกลุมนอยเหลานี้สวนใหญ
อพยพมาจากประเทศจีนและพมา ปจจุบันมีจํานวนประชากรทั้งหมดประมาณ 10,709 คน มี 2,582
ครัวเรือน (ขอมูลการสํารวจสภาพเศรษฐกิจ ประจําป 2545)
76
4.5.1 นโยบายการพัฒนาดอยตุง
สมเด็จพระศรีนครินทราบรมราชชนนี ทรงริเริ่มโครงการพัฒนาดอยตุง เมื่อกลางป พ.ศ. 2530
ดวยพระประสงค อันแนวแนที่จะทรงชวยฟนฟูสภาพปาเสื่อมโทรม ใหเปนปาที่สมบูรณอีกครั้ง โดยให
ทั้งปาและชุมชนที่อยูอาศัยดั้งเดิม อยูรวมกันได ตางพึ่งพาอาศัยซึ่งกันและกัน และทําใหประชาชนมี
คุณภาพชีวิตที่ดีขึ้น โครงการพัฒนาดอยตุง มีพื้นที่ประมาณ 150 ตารางกิโลเมตร ในเขตอําเภอแมฟา
หลวง และอําเภอแมสาย จังหวัดเชียงราย มีสภาพปาเสื่อมโทรม เนื่องจากชาวเขาที่อาศัยอยูในพื้นที่ได
มีการตัดไมทําลายปา เพื่อนําที่ดินไปทําการเกษตร เนื่องจากบริเวณเหลานี้เปนปาตนน้ําทั้งสิ้น ทําใหมี
ความอุดมสมบูรณกวาที่อื่น วัตุประสงคของโครงการพัฒนาดอยตุง เปนไปตามแนวพระราชดําริของ
สมเด็จพระบรมราชชนนี ที่ตองการใหประชาชนและปาอยูรวมกันได ใหมีสภาพแวดลอมดีขึ้น มีการ
ปลู ก ป า ไม น านาพั น ธุ ให เ สมือ นปา ตามธรรมชาติ ปรั บ ปรุ ง คุ ณ ภาพชี วิต ของชาวบา น ที่ อ ยู ใ นเขต
โครงการใหดีขึ้นทั้งดานสังคมและเศรษฐกิจ โดยมีวัตถุประสงค ดังนั้น
1. ยกระดับรายไดเฉลี่ยตอบุคคลและการกระจายรายได ของราษฎรในพื้นที่โครงการพัฒนา
ดอยตุงฯ โดยเนนการมีสวนรวมขององคกรภาคเอกชนและราษฎรในพื้นที่
2. พั ฒ นาคุ ณ ภาพชี วิ ต ของราษฎรในพื้ น ที่ โ ครงการพั ฒ นาดอยตุ ง ฯ ในด า นการศึ ก ษา
สาธารณสุข สวัสดิการสังคม ใหอยูในระดับเทาเทียมเกณฑเฉลี่ยของประเทศ และใหมี
ความปลอดภัยในชีวิตและทรัพยสิน
3. จัดระเบียบชุมชนและระบบการปกครองใหเปนไปตามกฎหมาย พรอมกับสงเสริมความ
ตื่นตัวตอระบอบประชาธิปไตย อันมีสถาบันพระมหากษัตริยเปนศูนยรวมจิตใจ
4. พัฒนาเชิงอนุรักษทรัพยากรธรรมชาติ สิ่งแวดลอมตามแนวพระราชดําริ
5. อนุรักษขนบธรรมเนียมประเพณีของเผาตางๆ ที่อาศัยอยูในพื้นที่โครงการฯ ใหคงไวใน
ขณะที่การพัฒนาดานตางๆ ยังคงดําเนินไปอยางไมหยุดยั้ง
6. พัฒนาและสงเสริมการทองเที่ยวในพื้นที่โครงการพัฒนาดอยตุงฯ ใหเปนแหงทองเที่ยว
ระดับประเทศและนานาชาติ ที่มีธรรมชาติอันสวยงาม และสิ่งแวดลอมที่เอื้อตอความสุข
สมบูรณของรางการและจิตใจ
โครงการพัฒนาดอยตุงนั้น มีการกําหนดระยะเวลาของการพัฒนาไว 30 ป ตั้งแตป พ.ศ.2531-
2560 โดยแบงการดําเนินงานเปน 3 ระยะ ดังนี้
แผนพัฒนาระยะที่ 1 ระหวางป 2531 - 2536
จุดมุงหมายเพือ่ หยุดยัง้ การทําไรเลื่อนลอย และการปลูกฝนของชาวเขาดวยการเริ่มโครงการ
สรางความเขาใจ ไมวาจะเปนกับเจาหนาทีท่ ี่ตองปฏิบตั ิงานในโครงการและกับชาวบาน เพื่อใหเกิด
ความรวมมือรวมใจ ตลอดจนวางรากฐานทางกายภาพ ไดแก ถนน แหลงน้ํา ไฟฟา และพัฒนา
77
นโยบายการพัฒนาที่อยูอาศัย (ขอกําหนดเรื่องที่อยูอาศัย)
1
การก อสร างบ านเรือ นที่อยูอาศัย และการประกอบอาชีพ เกษตรกรรมของราษฎรในเขต
โครงการพัฒนาดอยตุง เดิมมีลักษณะของการทําไรแบบเลื่อนลอย มีการยายหมูบานและพื้นที่ทํากิน
บ อ ยๆ ทุ ก ป ซึ่ ง เป น การตั ด ไม ทํ า ลายป า อย า งต อ เนื่ อ ง แต ใ นป จ จุ บั น โครงการพั ฒ นาดอยตุ ง ได
กําหนดใหราษฎรกอสรางบานเรือนอยูเปนหลักแหลง และประกอบอาชีพเกษตรกรรมอยูในพื้นที่เดิม
โดยมีเจาหนาที่เกษตรมาใหคําแนะนําเรื่องการเกษตรแผนใหม ดังนั้นฝายพัฒนาสังคม สํานักงาน
ประสานงานโครงการพัฒนาดอยตุงฯ จึงเห็นสมควรใหมีการจัดระบบการเขาอยูอาศัยและทํากินใหแก
ราษฎร ในการพิจารณาการจัดพื้นที่อยูอาศัยและทํากิน จะพิจารณาการจัดระบบใหสอดคลองกับระบบ
นิเวศนวิทยา โดยมุงหวังใหคนอยูรวมกับปาไดอยางเหมาะสม โดยโครงการฯ มีนโยบายคาเชาพื้นที่อยู
อาศัยจากราษฎรในอัตรา 1 หลังคาเรือนละ 1 บาทตอป และพื้นที่ทํากินในอัตราไรละ 1บาทตอป
เพื่อใหราษฎรมีความรับผิดชอบและมีสวนรวมกับโครงการฯ ตามวัตถุประสงคของโครงการพัฒนาดอย
ตุง.
1
สัมภาษณ สมเกียรติ ปนน้ํา, หัวหนาฝายขอมูล ฝายพัฒนาสังคม โครงการพัฒนาดอยตุง, 21 พฤศจิกายน 2545
78
4.5.2 การสํารวจภาคสนาม
การสํารวจภาคสนาม ระหวางวันที่ 28 กค.-1 สค. 2545 ทําการสํารวจภาคสนามและ
สัมภาษณ*หมูบ านตอไปนี:้ บ.ผาบือ, บ.ปางหนุนพัฒนา, บ.ปาซางแสนสุดแดน, บ.ปายางมูเซอ,บ.
สามัคคีเกา
สํารวจหมูบาน ดังนี้ : บ.เปน บ.หวยไรสามัคคี , บ.หวยปูใหม, บ.หวยน้ําขุน , บ.มูเซอลาบา
ประเด็นในการสํารวจภาคสนามดังนี้
1. สภาพทางกายภาพทั่วไปของหมูบา น
2. ลักษณะอาคารในหมูบา นนัน้ ๆ
3. การใชวัสดุในการกอสรางอาคาร
4. เทคนิคการกอสรางอาคาร
5. ปญหาทางเทคนิคการกอสราง
ตัวอยางเรือนที่กอสรางดวยไมไผ
1.บานหวยน้าํ ขุน
หมูบานหวยน้ําขุน เปน
หมูบานที่มีพื้นที่ราบและอยู
ปากทางขึ้นโครงการพัฒนา
ดอยตุง การคมนาคม
สะดวก บานเรือนสวน
ใหญเปนกออิฐฉาบปูน
หลังคามุงหญาคา
ผนังไมไผสานสําเร็จรูปวาง
บนซีเมนตบล็อค
2.บานหวยไรสามัคคี
หลังคากระเบื้องลอนคู
ผนังซีเมนตบล็อคฉาบปูน
ทาสี
พื้นคอนกรีตเสริมเหล็ก
3.บานผาบือ
หลังคามุงหญาคา
ผนัง ไมไผสาน
เสาไมไผ
คอนกรีตเสริมเหล็ก
สําเร็จรูป
4. บานมูเซอลาบา
หลังคามุงหญาคา
ผนังไมอัด
เสาคอนกรีตเสริมเหล็ก
หลังคามุงหญาคา
ผนังไมไผซางสับฟาก
พื้นไมไผทั้งลํา
5.บานปาซางแสนสุดแดน
หลังคามุงหญาคา
ผนังไมไผซางสับฟาก
พื้นไมไผทั้งลํา
ภาพที่ 4.68แสดงเรือนไมไผทั้งหลังในหมูบาน
ผนังไมไผเฮียะสาน
ยกพื้นจากระดับดิน
ภาพที่ 4.69แสดงเรือนภายในไมไผในหมูบาน
ผนังไมไผเฮียะสาน
ตงไมไผซางเสียบกับกับ
คานไมไผซาง
7.บานปางหนุนพัฒนา
หลังคามุงหญาคา
ผนังดินมีแกนเปนไมไผ
พื้นดินอัดแนน
ดินแดง
แกนไมไผ
หมูบานปางหนุนพัฒนาเปนหมูบานที่อยูตดิ ชายแดนไทย-พมาอยูพระตําหนักดอยตุงมาก
ประมาณ20 กม. ทําใหการคมนาคมไมสะดวกวัสดุกอ สรางใหมๆไมมีพบเห็นในหมูบานนี้ ยกเวน
สิ่งกอสรางของทางราชการเทานั้น
84
3. เทคนิคการกอสรางอาคารดวยไมไผ
ไผเปนวัสดุทหี่ าไดงายในพืน้ ที่โครงการพัฒนาดอยตุง สามารถนํามาใชเปนสวนประกอบของ
อาคารไดดังนี้
พื้นฟากไมไผ : ไผซาง
ฝาผนังฟากไมไผ : ไผซาง
ฝาผนังไมไผสาน : ไผเฮี้ยะ
โครงสรางรับน้าํ หนัก : ไผซาง,ไผตง
ใชเทคนิคที่ถายทอดกันมาตามเผาของที่ตงั้ ชุมชนนัน้ ๆทําใหพนื้ ที่โครงการพัฒนาดอยตุงมีความ
หลากหลายในการกอสรางอาคารดวยไมไผ
มีการประยุกตเทคนิคการกอสรางตามวัสดุ และความสะดวกในการกอสรางนัน้ ๆ(ใชภูมิปญญา
เฉพาะตัว)
ไมมีการถายทอดเทคนิคขามเผา
85
4. สภาพปญหาทางเทคนิค
ไมมีการถนอมรักษาไมไผ ทั้งกอนและหลังการกอสราง ทําใหมอดและแมลงกัดกินไผ
แนวทางการแกไข : ใหขอมูลและเผยแผเทคนิคการถนอมรักษาไมไผโดยวิธีตางๆ
ไมมีการถายทอดเทคนิคทีม่ อี ยูในทองที่และรับเทคนิคอืน่ ๆ เนื่องจากชาวบานในหมูบานนั้นๆใช
เทคนิคที่ถายทอดกันมาในหมูบานทําตามกันมาเรื่อยๆ แมจะทราบขอเสียก็ตาม
แนวทางการแกไข : นําเสนอขอดีและขอเสียของเทคนิควิธีตางๆในการกอสรางอาคารดวยไมไผ
และเลือกวิธที เี่ หมาะสมกับชุมชน
ชาวบานไมมคี วามรูความเขาใจในการเลือกองคประกอบของโครงสรางอาคาร ทําใหอาคารบาง
หลังไมแข็งแรงหรือบางหลังใชวัสดุโครงสรางที่เกินพอดี
แนวทางการแกไข : นําหลักการรับแรงและการถายแรงงาย และแนะนําองคประกอยทีถ่ ูกตอง
ใหแกชางในหมูบาน
วัสดุบางชนิดในทองที่ เริ่มขาดแคลน เชนหญาคาที่ใชเปนวัสดุมุง หรือไมเนื้อแข็งที่ใชทําเสา
อาคารไมสามารถตัดไดในพืน้ ที่ปา สงวน
แนวทางการแกไข : หาวัสดุทดแทน
องคประกอบบางชนิด เริ่มไมเหมาะสมกับวิถีชิวิตปจจุบันของชาวบานบางกลุม เชนมีการใชตูเย็น
ทําใหโครงสรางพืน้ ไมไผแบบยกพืน้ ไมสามารถรับน้ําหนักได
แนวทางการแกไข : ใชโครงสรางที่สามารถรับน้ําหนักและเหมาสมกับกับการวิถีชีวติ แบบใหมได
86
บทที่ 5
การวิเคราะหแนวทางเพื่อการออกแบบ
การวิเคราะหแนวทางเพื่อการออกแบบเปนการนําขอมูลที่ไดจากการสํารวจภาคสนามและจากขอมูลปฐมภูมิ
อื่นๆมาวิเคราะหเทคนิคการกอสรางอาคารดวยไมไผโดยคํานึงถึงลักษณะหนาที่การใชงานเปนหลัก แลวจึงวิเคราะห
ขอดีและขอเสียตามหนาที่นั้น แบงตามองคประกอบการกอสรางได ดังนี้
1. เสาและฐานราก
2. พื้นและโครงสรางพื้น
3. ฝาผนัง
4. โครงหลังคาและวัสดุมุง
5. ขอตอไมไผในองคประกอบอาคาร
ขอตอทางตั้งแบบที่ 6 - ใชเปนขอตอในโครงสรางเสา
ตอกับคานที่ขึ้นไปรับโครงสราง
หลังคา
ขอตอทางตั้งแบบที่ 8 - ใชเปนขอตอในโครงสรางเสา
ตอที่ขึ้นไปรับโครงสรางหลังคา
กับคาน
ขอตอทางตั้งแบบที่ 9 - ใชเปนขอตอในโครงสราง
เสาตอกับคาน หรือเสาตอ
กับขื่อหรืออะเสในโครง
หลังคาที่มี น้ําหนักเบา
-
ขอตอทางตั้งแบบที่ 10 - ใชเปนขอตอในโครงสรางเสา
ที่ขึ้นไปรับโครงสรางหลังคา
ตอกับคานที่ลดระดับ
ขอตอทางตั้งแบบที่ 11 - ใชเปนขอตอในโครงสรางเสา
ที่ขึ้นไปรับโครงสรางหลังคา
และเสารับโครงสรางพื้นตอกับ
คานที่ลดระดับ
5.1.2 ขอตอทางนอน
ขอตอทางนอนแบบที่ 1 - ใชในโครงสรางพื้น ในชวงคาน
หรือ ตงที่ลดระดับ
ขอตอทางนอนแบบที่ 2 - ใชเปนขอตอในเครื่องเรือน
ขอตอทางนอนแบบที่ 3 - ใชเปนขอตอในเครื่องเรือน
100
- ใชเปนขอตอในคานหรือตงให
ขอตอทางนอนแบบที่ 5 อยูในแนวเดียวกัน
ขอตอทางนอนแบบที่ 8 - ใชเปนขอตอในคานหรือตง
ขอตอในโครงหลังคาแบบที่ 3 - ใชเปนขอตอในโครงหลังคา
ระหวางจันทันและแป
ขอตอในโครงหลังคาแบบที่ 4
5.1.4 ขอตอตั้งฉาก
ขอตอตั้งฉากแบบที่ 1
- ใชเปนขอตอในเครื่องเรือน
ขอตอตั้งฉากแบบที่ 2
ขอตอตั้งฉากแบบที่ 3
102
- ใชเปนขอตอในเครื่องเรือน
ขอตอตั้งฉากแบบที่ 5
103
บทที่ 6
การออกแบบและกอสรางอาคารตัวอยางโครงการพัฒนาดอยตุง
จากการสํารวจภาคสนามและวิเคราะหขอ มูลทําใหทราบถึงลักษณะและปญหาการกอสราง
อาคารดวยไมไผ ในพืน้ ทีโ่ ครงการพัฒนาดอยตุง และมีแนวทางการแกปญหาดังกลาวโดยการ
ออกแบบองคประกอบอาคารแลวทดลองสรางจริง โดยใชแรงงานคนงานในทองถิ่น และจัดอบรมเผย
แผความรูการกอสรางอาคารดวยไมไผ ใหกับผูน ําและชางประจําหมูบ านในพืน้ ทีโ่ ครงการพัฒนาดอย
ตุง จํานวน 26 หมูบา น(24-26 ตค.2545)
6.1 สภาพปญหาการกอสรางอาคารดวยไมไผและแนวทางแกไข
6.1.1 ฐานรากและเสา
ปญหาที่ตองแกไข แนวทางการปรับปรุงแกไข ขอจํากัด
1.เสาไมไผขนาดเล็ก 1.ใชเสาไมไผโปกØ15-20ซม.หรือมัดเสาไมไผเล็ก - การมัดหรือยึดลํา
(Ø3-5ซม.)รับน้ําหนักได เขาดวยกันเพือ่ เพิ่มหนาตัดของเสาใหมากขึ้น ไผแตละลําตองแนน
อาจใชสลักและมัด
นอย แรงอัดประลัย 260
ดวยเชือกมะนิลา
กก./ ตรซม.
2.ใชเสาดินเหนียวเสริมไมไผ - ตองใชอัดดินให
แนน การกระทุงอัด
ดินอาจทําได
คอนขางยาก
- ไมไผฟากที่พัน
รอบเสาดินอาจปริ
หรือแตกได
3.ใชผนังรับน้าํ หนัก - ตองวางผนังบน
ดินหรือบนคาน
คอนกรีตเสริมไมไผ
เนื่องจากผนังมี
น้ําหนักมาก
104
6.1.1 ฐานรากและเสา
ปญหาที่ตองแกไข แนวทางการปรับปรุงแกไข ขอจํากัด
1.เสาไมไผขนาดเล็ก 4.ใชเสาไมจริงที่มีขนาดเหมาะสม - หายากในพื้นที่
(Ø3-5ซม.)รับน้ําหนักได เนื่องจากหามตัดไม
นอย 260 กก./ตรซม. (ตอ)
5.ใชเสาคอนกรีตเสริมไมไผในกรณีที่ตองรับน้ําหนัก - ใชทักษะชางมาก
มาก - ใชคาใชจายและ
เวลาขนสงสูง
2.ปญหาความชื้นจากดิน 1.ทาน้ํายากันปลวกและน้ํายารักษาเนื้อไม
และปลวก
2. ใชตอมอคอนกรีตยกสูงจากพืน้ ดิน - ใชทักษะชางมาก
- ใชคาใชจายและ
เวลาขนสงสูง
3.ปญหามอดและแมลงกิน 1.ทําการตัดและถนอมไมไผตามธรรมชาติอยางถูก
ไม วิธี ( แชน้ํา21วันตากแดด 7 วัน หรือเผาไฟ)
2. อบไมไผในโรงอบไม 14 วัน
3. ใชสารเคมีเคลือบรักษาผิวไม เชน น้าํ มันวานิช - สารเคมีอาจมี
แลกเกอร ผลกระทบตอ
สภาพแวดลอม
105
6.1.2 โครงสรางพื้นและพืน้
ปญหาที่ตองแกไข แนวทางการปรับปรุงแกไข ขอจํากัด
1. ตงไมไผและพื้นไมไผ 1.ใชตงไมไผซางหรือไมไผรวกดํา Ø 3-5 ซม. @ 0.20- - ไมควรพาดตงไม
ฟากแอนเมื่อรับน้ําหนัก 0.25 ม. และใชเสาค้ํายันเมือ่ ตงพาดเกิน2.00ม. ไผ Ø 3-5 ซม. เกิน
2.00ม.
เปนจุด(น้าํ หนักคนเดินหรือ
ชั้นวางของ)
2.ใชตงคูหรือระยะของตงใหถี่ขึ้น
6.1.2 โครงสรางพื้นและพืน้
ปญหาที่ตองแกไข แนวทางการปรับปรุงแกไข ขอจํากัด
1. ตงไมไผและพื้นไมไผ 5.ใชพื้นดินอัดแนนเปนพืน้ เพื่อรับน้ําหนักมากเชน - ตองยกพื้นบานที่
ฟากแอนเมื่อรับน้ําหนัก ตูเย็น ถังแกส เปนดินใหสูงกวา
พื้นที่ดานนอกเพื่อ
เปนจุด(ตอ)
กันน้ําทวม
- มีปญหาเรื่อง
ความชื้นและแมลง
6.ใชพื้นคอนกรีตเสริมไมไผ วางบนดิน หรือวางบน - ถาตองการยกพื้น
โครงสรางเสา-คานคอนกรีตเสริมไมไผ ตองวางบน
โครงสรางคอนกรีต
ในพืน้ หองน้าํ สามารถใชพนื้ คอนกรีตเสริมไมไผ
เสริมไมไผหรือเสริม
หลอกับที่เพื่อปองกันน้าํ รั่วได
เหล็ก ทําใหตองใช
ทักษะชาง
2. รอยตอระหวางตงและคานที่มโี ดนฝนไมควรใช
ตะปูตอก ใชเชือกหรือการเขาเดือยแทน
107
6.1.2 โครงสรางพื้นและพืน้
ปญหาที่ตองแกไข แนวทางการปรับปรุงแกไข ขอจํากัด
3.พื้นไมไผสับฟากมีรูทําให 1. ใชเสื่อหรือตอกสานละเอียดวางลงบนพื้นไมไผสับ
สิ่งของเล็กๆตกลงไปใตถุน ฟากอีกชั้นหนึง่
พื้น
4.ปญหามอดและแมลงกิน 1.ทําการตัดและถนอมไมไผตามธรรมชาติอยางถูก
โครงสรางพื้น วิธี ( แชน้ํา21วันตากแดด 7 วัน หรือเผาไฟ)
2. อบไมไผในโรงอบไม 14 วัน
3. ใชสารเคมีเคลือบรักษาผิวไม เชน น้าํ มันวานิช - สารเคมีอาจมี
แลกเกอร ผลกระทบตอ
สภาพแวดลอม
108
6.1.3 ผนัง
ปญหาที่ตองแกไข แนวทางการปรับปรุงแกไข ขอจํากัด
1. ผนังไมไผสับฟากไม 1. ทําโครงเคราตั้งและเครานอน(ไผรวกดําหรือไผ
แข็งแรง ซาง)เสริมความแข็งแรงใหกบั ไมไผที่บุผิว
3.ใชผนังไมไผฉาบซีเมนตหรือฉาบดินผสมซีเมนต - ไมไผที่ใชตองทา
ในผนังหองน้าํ หรือผนังไมรับน้ําหนัก น้ํายากันซึมไมให
ดูดน้ําจากซีเมนต
- ตองมีลวดกรงไก
ติดทับหนา
- ขณะฉาบตองใช
ซีเมนตที่เหนียวและ
ใชมืออัดใหติดผนัง
4.ใชผนังคอนกรีตเสริมไมไผในโครงสรางผนังรับ - ไมไผที่ใชตองทา
น้ําหนัก น้ํายากันซึมไมให
ดูดน้ําจากคอนกรีต
- ตองวางผนังบน
คานคอนกรีตเสริม
ไมไผหรือวางบน
พื้นดิน
109
6.1.3 ผนัง
ปญหาที่ตองแกไข แนวทางการปรับปรุงแกไข ขอจํากัด
2.ผนังโดยทัว่ ไปไมมี 1. ทําโครงเคราไมไผ ยึดวงกบไมไผ กับหนาตางบาน
หนาตาง ทําใหบานไมได เปด เพื่อรับลมและแสง
รับแสงธรรมชาติ และไม
ระบายอากาศ
2.ทําโครงเคราไมไผยึดชองแสงเหนือระดับสายตา
ในผนังทึบ
3.ทําโครงเคราไมไผยึดยึดวงกบไมไผกับหนาตาง
บานเกล็ดเพื่อระบายอากาศ เชนในหองครัว ใช
ระบายควันจาการหุงตมอาหาร
3.รอยตอผนังไมไผสับฟาก 1.ใชไผโปกผาซีกครอบมุม
ตรงมุมไมกนั น้ํา
2.ใชตอกสานละเอียดเปนผนังเสียบเขาไปในเสา
110
6.1.3 ผนัง
ปญหาที่ตองแกไข แนวทางการปรับปรุงแกไข ขอจํากัด
4.ผนังสับฟากไมไผเมื่อใช 1.ใชไผเฮี๊ยะสานลายขัดแตะตีใหแนนยึดดวยโครง
ภายนอกจะไมกันน้ํา เครา ทาเคลือบผิวดวยน้ํามันวานิช
2.ใชตอกสานละเอียดทําเปนผนังสองชัน้ ยึดดวย
โครงเครา
5.ปญหามอดและแมลงกิน 1.ทําการตัดและถนอมไมไผตามธรรมชาติอยางถูก
ผนัง วิธี ( แชน้ํา21วันตากแดด 7 วัน หรือเผาไฟ)
2. อบไมไผในโรงอบไม 14 วัน
3. ใชสารเคมีเคลือบรักษาผิวไม เชน น้าํ มันวานิช - สารเคมีอาจมี
แลกเกอร ผลกระทบตอ
สภาพแวดลอม
111
6.1.4 โครงหลังคาและวัสดุมุง
ปญหาที่ตองแกไข แนวทางการปรับปรุงแกไข ขอจํากัด
1.หลังคาที่มงุ ดวยหญา 1. ใชตับหญาคาซอนทับกันอยางถูกวิธี ระยะหาง - หญาคาในพื้นที่
คาเปนตับไมคงทน ประมาณ0.15-0.20 ม. โครงการ พัฒนา
ดอยตุงเริ่มคลาด
แคลน
2.ใชหลังคาหญาคาเปนมัดมุงแบบเผามูเซอ-เผาจีนฮอ
6.1.4 โครงหลังคาและวัสดุมุง
ปญหาที่ตองแกไข แนวทางการปรับปรุงแกไข ขอจํากัด
1.หลังคาที่มงุ ดวยหญา 5. ใชหลังคากระเบื้องซีเมนต เพื่อความทนทานตอสภาพ - ไมไดใชวัสดุใน
คาเปนตับไมคงทน(ตอ) อากาศ พืน้ ที่ ทําใหราคา
กอสรางอาจสูงขึ้น
6.2 แนวความคิดในการออกแบบ
7. ใชวัสดุที่มีอยูในพื้นที่โครงการพัฒนาดอยตุง ผสมผสานกับวัสดุใหม ใหมีเหมาะสมกับการ
กอสรางในปจจุบันและอนาคต
1.1 วัสดุที่มีอยูในพื้นที่โครงการพัฒนาดอยตุง เชน
- ไมไผ, ไผซาง,ไผตง, ไผโปก, ไผฮก, ไผไร
- หญาคา
- หญาแฝก
- ดิน
- หินแมน้ํา ลําธาร
1.2 วัสดุใหม เชน
- ปูนซีเมนต
- ตะปูเหล็ก
- เชือกมะนิลา
- ไมอัด
- น้ํายาเคมีรักษาเนื้อไม
8. ออกแบบอาคารตัวอยางสอดคลองในการพัฒนาที่อยูอาศัย ในพื้นที่โครงการพัฒนาดอยตุง
ใหมีความเหมาะสมกับสภาพภูมิประเทศ สภาพภูมิอากาศ และปจจัยการเปลี่ยนแปลงทาง
สังคมในปจจุบัน
2.1 ออกแบบอาคารตัวอยาง ใหมีพื้นที่ใชงานรองรับกับสภาพสังคมปจจุบัน จัดใหมี
หองนอน2 หอง, หองน้ํา 1 หอง,หองครัว1 หอง,และพื้นที่พักผอน เพื่อใชเปนเรือนรับรองใหกับ
แขกของโครงการพัฒนาดอยตุง
2.2 ออกแบบโดยใชระบบประสานทางพิกดั ใชขนาดพิกัดมูลฐานที่ 0.60 ม. เพื่อเปน
แนวทางในการผสานการใชวัสดุสําเร็จรูปอื่นๆที่มีขายในทองตลาดเชน แผนยิปซั่มบอรด ไมอัด
หรือกระเบื้องปูพื้น โดยใชหนึ่งหนวยของไมไผสาน ขนาด 1.20x0.60ม.
9. ออกแบบองคประกอบอาคารโดยใชวัสดุและเทคนิคการกอสรางที่หลากหลายในอาคารโดย
เนนเทคนิคที่ใชแรงงานคนเปนสําคัญ เพื่อทดลองรูปแบบและวิธีการกอสรางที่เหมาะสม
3.1 ออกแบบองคประกอบอาคารใหสามารถแกปญหาที่พบในการกอสรางดวยไมไผ
ตามขอ 6.1ได
114
6.3 การเลือกใชองคประกอบอาคาร
จากสภาพปญหาการกอสรางอาคารดวยไมไผและแนวทางแกไข ผนวกกับแนวความคิดในการ
ออกแบบ ขางตนนํามาวิเคราะหเลือกใชองคประกอบอาคารไดดังนี้
1. ฐานรากและเสา 1 ฐานรากคอนกรีตเสริมไมไผและเสาคอนกรีตเสริมไมไผ0.18x0.18ม
หองครัวและหองน้าํ
รับหลังคาหองนอน 1
และ2
* อุปสรรคและปญหาที่เกิดขึ้นเฉพาะการกอสรางอาคารตัวอยางนี้เทานั้น
120
รับพื้นและหลังคาชาน
พักผอน
* อุปสรรคและปญหาที่เกิดขึ้นเฉพาะการกอสรางอาคารตัวอยางนี้เทานั้น
121
รับพื้นหองนอน 1,2
และระเบียง
* อุปสรรคและปญหาที่เกิดขึ้นเฉพาะการกอสรางอาคารตัวอยางนี้เทานั้น
122
ระเบียงหนาหองนอน
หองนอน 2
ระเบียงหนาหองครัว
พืน้ หองน้าํ
หองครัว
ระเบียงหนาหองครัว
หองนอน 1
ระเบียง
ชานบันได
หองนอน 1
หองนอน 1
แนวความคิดในการ - แกปญหาผนังบานไมไผที่ไมมีชองเปดโดยใชโครงเคราไผรวกดําเปนกรอบผนัง
เลือกใช - ใชประตูบานพลิก 4 บานเปนตัวเชื่อมพื้นที่หองนอนกับชานพักผอน และแสดงใหเห็นวา
ผนังไมไผสามารถมีชองเปดที่กวาง โดยใชประตูบานพลิกที่มีแกนอยูตรงกลาง
- ใชขนาดผนังตามพิกัดมูลฐาน0.6x1.2 ซึ่งเปนขนาดแผนผนังไมไผสานเล็กที่สุดและ
ออกแบบใหเปนผนังสําเร็จรูป สามารถขนยายไปยังที่ตางๆได
กรรมวิธีกอสราง - ถนอมไมไผที่นํามาใชดวยวิธีธรรมชาติ - ทําบานประตูใชไผตง Ø 0.2-0.25 ม.ที่มี
- นําไผโปกØ 0.2-0.25 ม.ผาครึ่ง เจาะรู เนื้อแนนเหลาทําเปนบานกรอบประตูติด
สําหรับเสียบโครงเคราตั้งไผรวกดํา ดวยตอกสานทั้งสองขาง ปดรอยตอดวยคิ้ว
- ตั้งโครงเคราไผรวกดําทั้งเคราตั้งและ ไมไผ
เครานอน เจาะรูและเขาเดือยใหโครง - ติดตอกสานในชองวางของเครา
แข็งแรง - ทําความสะอาดทาดวยแชลแลคขาว2รอบ
แรงงาน - ชางทําโครง 1 คน - คนงาน ติดตอกสาน 1 คน
- ชางทําประตูหนาตาง 2 คน - คนงานหญิงเช็ดผิว ทาแชลแลคขาว1คน
วัสดุและเครื่องมือที่ใช - ไผโปกØ 0.2-0.25 ม.ผาครึ่ง - ตอกไผเฮี๊ยะ กวาง 1ซม.
- ไผรวกดําØ 0.1-0.12 ม. ทําโครงเครา - เลื่อย ,มีดควาน
- ไผตง Ø 0.2ม. - คอนและตะปู 1/2 “,1”,2”และ3”
- ไผเฮี๊ยะ Ø 0.1ม.สับฟากสานขัดแตะ - แชลแลคขาวพรอมแปรงขนกระตาย
อุปสรรคและปญหา* - ตอกไมไผที่สานแลวไมไดนําไปตากแดด เนื่องจากเกิดฝนตกในชวงนั้นทําใหเกิด
ความชื้นจึงเกิดเชื้อราที่ขอบของตอกแมจะทาแชลแลคขาว2ครั้งแลวก็ตาม
- แกนกลางของประตูบานพลิกมีการออกแบบ แกไขหนางานหลายครั้งเพื่อความแข็งแรง
133
หองนอน 1
อุปสรรคและปญหา* ในชวงแรกของงานคนงานยังไมเขาใจเกี่ยวกับโครงเคราและหนาตางบานเปด
134
หองนอน 2
3.ผนัง 5 ผนังซีเมนตไมไผสาน
หองน้าํ
หองครัว
หองครัว
3.ผนัง 8 ผนังไมไผซางผิวลนไฟ
หองครัว
3.ผนัง 9 ผนังไมไผซางทาฟลิ้นโคสแปะบนซีเมนต
หองครัว
หองนอน 1
3.ผนัง 11 ผนังไมไผซางทาฟลิ้นโคสฉาบดวยซีเมนต
หองน้าํ
หองน้ํา
หองนอน 2
4.หลังคา 1 หลังคามุงดวยไมไผซางผาครึ่ง
ชานพักผอนดานหนา
หองครัว, หองน้ํา
4.หลังคา 2 หลังคามุงดวยไมไผผาซีกซอนใตดวยสังกะสีแผนเรียบ
หองนอน1,ชาน
พักผอน
4.หลังคา 3 หลังคามุงดวยหญาคาซอนใตดวยสังกะสี
หองนอน2
5.บันได 1 บันไดไมไผซางแบบที่ 1
ระเบียง
กรรมวิธีกอสราง - ถนอมไมไผซางตามวิธีธรรมชาติ
- ใชไมไผซางØ0.1ม.เปนเคราตั้ง ยาว0.3ม. บากเปนเดือยดานลาง 5ซม.เพื่อเสียบกับตง
ไมไผดานลาง ใชเครานอนไมไผรวกดํา Ø0.07ม. ตั้งโครงบันไดตามรูป
- ใชไมไผซางผาซีก 1x5ซม.วางทับบนโครงบันไดทั้งหมด
แรงงาน - ชาง 1 คน
วัสดุและเครื่องมือที่ใช - ไมไผซางØ0.1ม.
- ไมไผรวกดํา Ø0.07ม.
- คอนและตะปู 2”
- สวาน
- เลื่อยและมีดควาน
อุปสรรคและปญหา* - ชางไมคอยเขาใจในเรื่องความสูงที่พอเหมาะสําหรับการกาวขึ้นบันได
- การเสียบเคราตั้งลงบนตงไมไผดานลางทําไดลําบาก เนื่องจาพื้นไผซางวานปดทับอยู
ตองใชคอนตีพื้นใหหางออก
148
5.บันได 2 บันไดไมไผซางแบบที่ 2
ชานบันได
5.บันได 3 บันไดไมไผซางแบบที่ 2
บันไดขึ้นเรือน
6.4 การดําเนินการกอสราง
โรงเรือน
ในการกอสรางองคประกอบอาคารไดใชโรงเรือนเก็บอุปกรณของ บริษทั นวุติ (บริษทั ใน
โครงการพัฒนาดอยตุง) เปนโรงเรือนกวางประมาณ 8 ม.ยาว 10 ม.มีหลังคาสังกะสีคุมตลอดโรงทําให
สามารถสรางผนังสําเร็จรูป และองคประกอบอาคาในที่รม กอนนําไปประกอบยังพิน้ ทีก่ อสรางจริง ซึ่ง
อยูหางจากโรงเรือนประมาณ 15 ม. ทําใหการเคลื่อนใชชิ้นสวนอาคารเปนไปดวยความสะดวก การ
เก็บวัสดุกอสรางอืน่ ๆเชนปูนซีเมนต, แลคเกอร ฯลฯ เก็บไวในที่รม อุปกรณกอสรางอื่นๆเก็บไวในหอง
พัสดุ
แรงงาน
แรงงานที่ใชเปนชาวเขาทั้งชายและหญิงทีอ่ าศัยอยูใกลกบั พื้นที่กอสราง(หมูบา นอาขาปา
กลวยและบานผาบือ) และสวนใหญเคยทํางานเปนกรรมกรดูแลไร แมคคาเดเมียใหกับบริษทั นวุติ
(เฉลี่ยคนงานกอสรางอาคารตัวอยางตอวัน ชาย 10คน หญิง 4 คน)
พื้นที่กอสราง
ภูมิประเทศมีความลาดชัน เนื่องจากเปนเนินเขา มีตน ไมใหญสูงกวา15 เมตรลอมรอบ ทําให
อากาศและดินมีความชืน้ สูง พืน้ ที่ตงั้ ของหองนอนของอาคารตัวอยางเคยมีเรือนขนาดเล็กตัง้ อยูแ ต ทํา
ใหพนื้ ที่บางสวนไดรับการปรับระดับแลว แตก็มีซากเรือนเกาที่เปนคอนกรีตสูง 0.5 ม.กวาง 0.80 ม.
ยาว1 ม. ทําใหตองยกพืน้ สูง 0.80 ม.ใหพน ซากคอนกรีต สภาพดินเปนดินรวนผสมลูกรัง มีรากไมของ
ตนไมที่อยูลอมรอบที่ตั้ง ทํามีปญหาในการขุดหลุมสําหรับตั้งเสา
การดําเนินการกอสราง
การเตรียมวัสดุกอสราง โดยเฉพาะไมไผทใี่ ชในการกอสรางเชน ไผโปก ไผฮก, ไผตง, ไผซาง,ไผ
รวกดํา,ไผรวกแดง,และไผไร ไดทําการตัดและถนอมไมตามวิธธี รรมชาติ ไดตัดเตรียมไวรวมประมาณ
100 ลําเพื่อใชกอสรางเปนชิน้ สวนองคประกอบของอาคารตัวอยางเพื่อใชในการอบรม”เทคนิคการ
กอสรางอาคารดวยไมไผ สูพื้นที่โครงการพัฒนาดอยตุง” เทานัน้ และไดแบงการดําเนินกอสราง
ออกเปนสามชวง ตามลักษณะงานดังนี้
ชวงที่หนึง่ โครงสรางคอนกรีตเสริมคอนกรีตเสริมไมไผและผนังไมไผ
ชวงที่สอง โครงสรางอาคารและผนังไมไผ
ชวงที่สาม โครงหลังคา,ติดตั้งผนังและตกแตง
152
ภาพที่6.7 แสดงโครงสรางคอนกรีตไมไผ
153
ภาพที่6.8 แสดงการทําโครงผนังไมไผสําเร็จรูป
ภาพที่ 6.21แสดงบรรยากาศการทํางานในโรงเรือน
156
28ต.ค.45
- โครงสรางพื้น คนงาน 3 คน คนงานหยุดงานศพ
- ทําผนังสําเร็จรูป คนงาน 1 คน
29ต.ค.45 - ทําผนังสําเร็จรูป คนงาน 3 คน คนงานหยุดงานศพ
30ต.ค.45 -โครงสรางหลังคา ชาง 2 คน คนงานหยุดงานศพ
- โครงสรางพื้น คนงาน 2 คน
1-5พ.ย..45 - โครงสรางพื้น
- ทําผนังสําเร็จรูป
-โครงสรางหลังคา
- ทํากระเบื้องไมไผ
- มุงหลังคา
ชวงที่สาม
6 พ.ย.45 - ติดผนังสําเร็จรูป ชาง 2 คน คนงาน 5 คน
- ทํากระเบื้องไมไผ คนงาน 3 คน
7 พ.ย.45 -โครงสรางหลังคา ชาง 3 คน
- มุงหลังคา คนงาน 3 คน
- โครงสรางพื้น คนงาน 2 คน
- ทํากระเบื้องไมไผ คนงาน 3 คน
- ฉาบผนัง ชาง 1 คน คนงาน 1 คน
8 พ.ย.45 - ฉาบผนัง ชาง 1 คน คนงาน 1 คน
- มุงหลังคา ชาง 1 คน คนงาน 3 คน
- โครงสรางพื้น คนงาน 2 คน
- ทํากระเบื้องไมไผ คนงาน 6 คน
- ระบบสุขาภิบาล ชาง 1 คน
9 พ.ย.45 - ฉาบผนัง ชาง 1 คน
164
รวมเวลาดําเนินการกอสราง 42 วัน
รวมเวลาทีท่ ํางานกอสราง 39 วัน
166
167
ภาพที่ 6.48แสดงทัศนียภาพดานขางอาคารตัวอยาง
ภาพที่ 6.55แสดงพื้นภายในหองนอน 1
6.5การเก็บขอมูลภายหลังจากการสรางเสร็จ 1 เดือน
สภาพอากาศ
ตั้งแตวันที่ 20 พฤศจิกายน 2545 อากาศบนดอยตุงมีอุณหภูมิเฉลี่ย18-22 มีฝนตกบอยครั้ง
ทําใหสภาพทีต่ ั้งมีความชื้นสูง มีการปด-ประตูและหนาตางเพื่อปองกันฝน
สภาพทั่วไป
มีใบไมและกิ่งไมหลนอยูท วั่ ไป มีคราบน้ําฝนอยูตามพืน้ ชานบาน มีรอยน้ําแหงแลวตามราว
ระเบียง สภาพผิวดินมีความชื้น , เฉอะแฉะ
1.โครงสรางพื้น
1.1 สภาพทัวไป
- บริเวณเสาที่อยูติดพื้นดินมีคราบดินเกาะติดอยู ซึ่งเกิดจากการกระเด็นเนื่องจากฝนที่
ตกลงมา ความหนาประมาณ
- เสาและคานคอนกรีตเสริมไมไผ ไมพบรอยแตกราวใดๆ
- พื้นชาน ที่ตากแดดและฝนมีคราบสีดํา
- พื้นเฉลียง ที่ไมไดถนอมและทาแชลไดรทสีดํา ไมพบเชื้อรา
- พื้นไผอัดสานที่ทาแชลแลคขาว พบเชื้อราบริเวณใกลๆ ประตู
- พื้นระเบียง มีคราบดําเนื่องมาจากฝน
1.2 ความแข็งแรงของรอยตอ
1.2.1 รอยตอที่เชื่อมดวยเชือก ไมพบปญหา
1.2.2 รอยตอที่เชื่อมดวยตะปูก็ไมพบปญหา
1.3 การหดตัวของไมไผในโครงสรางไมพบปญหาใดๆ
2. ผนัง
2.1 สภาพทั่วไป (แบงตามลักษณะการทา)
- ผนังที่ทาน้ํามันวานิช ยังมีความมันวาว ผิวไมชื้น
- ผนังที่ทาแชลแลคขาว มีเชื้อราที่ผิวนอกของผนัง แตผิวในไมมีรอยของเชื้อรา
- ผนังไมไผเผาไฟ มีเชื้อราที่ผิวนอกของผนัง แตผิวในไมมีเชื้อรา
- ตีนประตู 1 มีรอยมอดกินแตไมพบจุดที่มอดกินจริงๆ
2.2 รอยตอระหวางผนัง
171
3.หลังคา
3.1 สภาพทัว่ ไป
- มีรอยสีดําเกิดขึ้นในเนื้อหลังคาทีเ่ ปนไมไผดานใน
- ไมมีรอยแตกหรือน้ํารัว่ อันเนื่องมาจากหลังคาไมไผ
- น้ําหนักของแผนหลังคานอยลงเนื่องจากไมไผแหง
3.2 โครงสรางหลังคา
- เชือกที่ใชมัดโครงสรางอยูในสภาพดี
- โครงสรางหลังคาอยูในแนวระดับและรับน้ําหนักตามโครงสรางนัน้ ได
172
บทที่ 7
บทสรุปและขอเสนอแนะ
7.1 บทสรุป
การวิจัยในครั้งนี้มีเปาหมายเพื่อศึกษาการออกแบบอาคารที่ใชเทคนิคการกอสราง
อาคารดวยไมไผ โดยคํานึงถึง การรับแรงและการถายแรงอยางถูกตองในสวนตางๆโครงสราง และ
การใชวัสดุใชที่มีอยูในพื้นที่โครงการพัฒนาดอยตุง ผสมผสานกับวัสดุใหม ใหมีเหมาะสมกับการ
กอสรางในปจจุบันและอนาคต
7.1.1 บทสรุปการวิจัย
ไมไผเปนพันธุไ มที่มีประโยชนกับมนุษยมากที่สุดพันธุห นึง่ สามารถใชประโยชนไดแทบทุก
สวนของตน โดยเฉพาะในการกอสรางที่อยูอาศัย ไมไผเปนพืชที่ปลูกงายโตเร็ว มีผวิ ที่สวยงามและมี
ความแข็งแรงพอที่จะนํามากอสรางอาคารโดยใชไมไผรับแรงจากโครงสรางเองหรือผสานกับวัสดุอื่นๆ
ไมไผที่ใชในการกอสรางยังมีใหเลือกใชงานไดหลายพันธุ ตามขนาดของลํา ความยาวของปลอง หรือ
ตามความสามารถในการรับแรง
การกอสรางอาคารดวยไมไผในพืน้ ที่ตา งๆของประเทศไทยตามที่ไดสํารวจภาคสนามมีความ
คลายคลึงกันตรงที่
1. ไมไผหางายและมีราคาถูก
2.ใชเทคนิคการกอสรางจากภูมิปญญาของตนและที่ถา ยทอดกันมาใหองคอาคารตั้งอยูและ
ดํารงอยูได
7.พื้นไมไผซางสับฟากวางบนตงไมไผ หองนอน 1 1 2 1 2 3 9
รวกดํา Ø8ซม.@0.25ม.ทาน้ํายากัน
ปลวก ปูทับดวยไผอัดสําเร็จรูป
8.พื้นไมไผซาง1x3 ซม.สานวางบนตง ระเบียง 1 1 3 1 3 9
ไมไผซาง Ø12ซม.@0.30ม.ทาน้ํายา
กันปลวก
9.พื้นไมไผซางทั้งลํา Ø10ซม.ทา ระเบียง 1 1 2 1 3 8
น้ํายากันปลวก วางบนคาน
175
3.หลังคามุงดวยหญาคาซอนใตดวย หองนอน2 - 3 1 3 1 8
สังกะสี
การใหคะแนนจากการสังเกตและการเขาไปใชงานจริงขอผูทําการวิจยั โดยคํานึงถึง
ความสามารถในการรับแรงโดยการสังเกต ความทนทานของการใชงาน ตนทุนในการกอสราง การใช
งานตามวัตถุประสงคขององคประกอบอาคาร และทักษะของคนงานในการกอสรางองคประกอบนั้น
1 = พอใช
2 = ดี
3=ดีมาก
จากการเก็บขอมูลและทดลองสรางอาคารตัวอยางเพื่อทดสอบแนวทางแกไขปญหาการ
กอสรางอาคารดวยไมไผ สามารถสรุปไดวา
1. ไมไผสามารถนํามาใชในการกอสรางอาคารที่อยูอาศัยใหคงทนถาวรไดถาไดรับการถนอม
รักษาอยางถูกวิธี
2. การผสานวัสดุอื่นๆกับไมไผสามรถทําไดและไดผลดี
3. แรงงานที่มีทักษะการกอสรางต่ําสามารถพัฒนาจนสามารถสรางอาคารอยางงายไดถา
ไดรับการถายทอดเทคนิคการกอสรางจากผูชํานาญการ
4. การใชร ะบบประสานทางพิกั ด และการผลิ ตชิ้ น สว นสํา เร็ จรูป โดยใช ไม ไผ เ ปน วั สดุห ลั ก
สามารถทําไดและสามารถพัฒนาเปนอุตสาหกรรมขนาดเล็กเพื่อสรางอาชีพในหมูบานได
5. การเลือกใชเทคโนโลยีที่เหมาะสมสามรถกอสรางอาคารในราคาประหยัดและไมทําราย
สภาพแวดลอม
177
7.1.2สรุปปญหาในการกอสราง
จากการกอสรางอาคารตัวอยาง ณ พื้นที่โครงการพัฒนาดอยตุง จ.เชียงราย ระหวางวันที่ 11
ต.ค.-16พ.ย.2545 พบปญหาและอุปสรรคในการกอสราง โดยสามารถแยกออกเปนหัวขอดังนี้
1.ปญหาทักษะของแรงงาน
2. ปญหาจากการออกแบบ
3.ปญหาจากไมไผที่ใชในการกอสราง
4.ปญหาจากการขาดวัสดุกอ สรางอื่นๆ
5.ปญหาจากสภาพดินฟาอากาศ
1. ปญหาทักษะของแรงงาน
แรงงานที่ใชในการกอสรางอาคารตัวอยางหลังนี้ ทุกคนเปนชาวบานเขาในโครงการพัฒนา
ดอยตุง รอยละ 80 มาจากหมูบาน อาขาปากลวยและเปนคนงานในไรนวุติและไมเคยทํากอสรางบาน
มากอนเลย ทักษะการกอสรางจึงมีนอยมาก โดยเฉพาะคนงานหญิง ดังนัน้ การสื่อสารเพื่อทําความ
เขาใจในการกอสรางอาคารตัวอยางจึงทําไดคอนขางยาก ตัง้ ใชเวลา ประมาณ 2 สัปดาห จึงจะเขาใจ
และสามารถทํางานได
ดังนัน้ การกอสรางอาคารตัวอยางหลังนี้จงึ ไมสามารถกําหนดและวางแผนการกอสรางให
แนนอนได ตัวแปรสําคัญทีส่ ุดคือทักษะของแรงงานและความสามารถในการเรียนรูเ ทคนิคการกอสราง
ทั้งแบบดังเดิมและแบบใหม แตถึงกระนั้น พัมนาการของคนงานบางคนก็มพี ัฒนาการที่ดีจากคนงาน
สามารถเรียนรูและสรางสรรคงาน เมื่อจบโครงการแลวสามารถเปนชางกอสรางบานในหมูบา นได
2. ปญหาจากการออกแบบ
การออกแบบชิ้นสวนอาคารตัวอยางหลังนี้ เกิดขึน้ ในสตูดิโอ มิไดทดลองกอนนํามาสราง
อาคารตัวอยางจริง ใชการทําแบบจําลองเทานั้น ทําใหบางครั้งตองมีการออกแบบและทดลองสราง
ชิ้นสวนอาคารบางชิน้ หนางานกอสราง เปนการทดลองจากการออกแบบและทดลองสรางของคนงาน
และชางพรอมกันไปดวย
3. ปญหาจากไมไผที่ใชในการกอสราง
ไมไผที่ใชในการกอสรางอาคารตัวอยางหลังนี้ โดยสวนใหญใชไมไผในโครงการพัฒนาดอยตุง
และใชคนงานในการกอสรางไปตัดตามปาและชักลากมาใสรถบรรทุกมายังสถานที่กอสราง ปญหาจา
การคัดเลือกขนาด และความตรงของไมไผจากคนงานไมคอยไดมาตรฐาน ทําใหไดไมไผที่ขด ละบาง
178
4.ปญหาจากการขาดวัสดุกอสรางอื่นๆ
ในการกอสรางอาคารตัวอยางหลังนี้จําเปนตองใชวัสดุจากนอกพืน้ ทีม่ าผสานเปนองคอาคาร
ดวย เชนตะปู ลวด น้ํามันรักษาเนื้อไมฯลฯ จําเปนตองไปซื้อและจัดหาจากรานวัสดุกอสรางที่อยูไ กล
จากพืน้ ที่กอสราง ทําใหการกอสรางหยุชะงัก
5.ปญหาจากสภาพดินฟาอากาศ
สภาพดินฟาอากาศในขณะกอสรางมีอากาศเย็น และบอยครั้งที่มีฝนตก และบางครั้งตก
ติดตอกัน1-2วัน ทําใหไมสามารถกอสรางกลางแจงไดตามปกติ และจาการที่ฝนตกชุกทําใหเกิด
ความชืน้ สูง ไมไผที่ไมไดรับการถรอมอยางถูกวิธีจงึ เกิดเชื้อราขึ้น
179
7.2 ขอเสนอแนะสําหรับอาคารที่กอสรางดวยไมไผ
การนําวัสดุพนื้ บานมาประยุกตกับวัสดุและเทคโนโลยีระดับกลาง เกิดเปนเทคโนโลยีวัสดุ
ในการพัฒนาเรือนพักอาศัย เรียกวาวัสดุทเี่ หมาะสม ( Appropriate Building Materials) โดยมี
ลักษณะดังตอไปนี้
1. ราคาถูก ทําใหสามารถกอสรางไดจริง ประหยัด
2. ไมซับซอน งายตอการกอสราง เหมาะสมกับทักษะของชางประจําทองถิ่น
3. ใชวัสดุในทองถิ่น เปนการสะดวกในการหาทรัพยากร ประหยัดคาขนสง
4. ใชพลังงานธรรมชาติ เปนการประหยัดพลังงาน จัดหาพลังงานในทองถิน่ ที่มี เชนแรงลม แรง
จากน้ําตก เปนตน
5. ใชทรัพยากรแรงงานคนเปนสวนใหญ การใชเครื่องจักรทีท่ นั สมัยหายากในทองถิ่นทีห่ างไกล
และราคาแพง อีกทัง้ จะทําใหอัตราการวางงานในทองถิน่ เพิม่ ขึ้น
6. ไมไผสามารถที่จะใชเปนเข็มฐานรากแทนเข็มไมเบญจพรรณไดอยางดี ราคาถูกกวากันมาก
นอกจากนี้ไมไผยังสามารถปลูกขยายพรรณไดงายและรวดเร็วกวาไมชนนิดอืน่
7. การใชไมไผแทนเหล็กเสริมในองคอาคารที่ไมรับน้ําหนักมาก และชวงระยะที่รองรับไมยามมาก
เกินไป ก็ใหไดผลดีเพียงพอ ทั้งราคาไมเมื่อเทียบกับเหล็กก็ราคาถูกกวากันมาก นอก จากนี้
ยังเปนการใชทรัพยากรทีม่ อี ยูในประเทศและหาไดงา ยและเปนการทดแทนการนําเขา
8. ไมไผที่จะใชทาํ เข็มฐานราก ตองคัดเลือกไมไผลําที่ตรงและมีความหนามาก จะทําใหตอกงาย
ขึ้น สวนรูไมไผแตละปลองเพื่อใหน้ําเขา ควรเจาะตรงบริเวณใกลๆขอไมไผและไมควรเจาะ
มากกวา 4 รู ในแตละปลอง เพราะจะทําใหไมไผโกงหักไดงายในขณะตอก
9. เข็มไมไผปลายขางเล็กเสี้ยมไหแหลม กอนตอกไมไผถามีการเจาะรูนาํ กอนโดยใชเหล็กกลม
ขนาดเสนผานศูนยกลาง 25 มม. ยาว 2 ม. ตอกนํากอนลึก 1 ม.แลวถอนขึ้น จากนัน้ จึงตอกม
ไผตามลงไปในรูเดิม จะทําใหเข็มไมไผไมสายมากและไมโกงหักในขณะตอก
10. การงอปลอกเปนสี่เหลีย่ มหรือวงกลมทําไดยากมาก จึงเปลี่ยนมาใชเปนปลอกหวายแทน โดย
ใชหวายขนาดเสนผาศูนยกลาง 9 มม. ผาซีก ซึง่ ทําเปนปลอกวงกลมไดงาย
180
บรรณานุกรม
Cox, F.B., and Geymayer, H.G. Expedient reinforcement for use in South East Asia
,Technical reportC-69-3,Report No.1 ,U.S. Army Engineer Wes.,1969
Georg Lippsmeier Dr. and balwant Singh Saini. Prefabrication for low cost hosing in
tropical areas, Germany: Institute for building in the tropics, 1975
Gienn,H.E.. Bamboo Reinforcement in Portland Cement Concrete, bulletin no.4,
Clemson Agricultural College,Ciemson,1950
Joaquin O.Siopongco Dr. Technology manual on bamboo as building material, United
Nation industrial development Orgranization , 1987
Jules J.a,Dr. Janssen. Bamboo, Eindhoven: CICA Publication82.03, 1982
Jules J.a,Dr. Janssen. Building with baboo, London: I.T. Publication, 1988
Marcelo Villegas. Tropical bamboo, Newyork: Rizzoli,1990
United Nation. The use of bamboo and reeds in building construction,
182
ภาคผนวก
แบบกอสรางอาคารตัวอยาง
183
184
185
186
187
188
189
โครงสรางกวาง 11 ม.
190
ประวัติผูเขียน