KLASYFIKACJA

JĘZYKÓW
Prezentacje wykonali:
Aneta Kowalczyk
Adam Hys
KLASYFIKACJA GENETYCZNA
Polega na ułożeniu języków wedle ich pokrewieństwa. Są one klasyfikowane w
rodziny, podrodziny, grupy i podgrupy językowe, lub przedstawiane w postaci
drzewa pokrewieństwa, podobnie jak się to robi w klasyfikacjach gatunków w
biologii. Klasyfikacja genetyczna dotyczy języków naturalnych, nie obejmuje
natomiast języków sztucznych, jak np. esperanto.
Klasyfikacja strukturalna (typologia języków)

Różne klasyfikacje strukturalne dzielą języki zależnie od pewnych cech struktury.

Najczęściej stosowane kryteria to:
Kryterium fonologiczno-fonetyczne
ze względu na liczbę fonemów:
- języki bogate w fonemy (>50) – np. języki kaukask
- języki średnio bogate w fonemy – np. większość języków europejskich
- języki ubogie w fonemy (<20) – np. j. hawajski
ze względu na stosunek samogłosek i spółgłosek:
- języki samogłoskowe (>30% samogłosek) – np. j. francuski, niektóre języki polinezyjskie
- języki spółgłoskowe (>70% spółgłosek) – np. większość języków kaukaskich

ze względu na prozodię
języki prozodyczne
- o niestałym akcencie – np. j. rosyjski, angielski
- oparte na iloczasie – np. Łacina
- oparte na intonacji – np. j. chiński
języki nieprozodyczne:
- o stałym akcencie inicjalnym – np. j. czeski, węgierski
- o stałym akcencie oksytonicznym (na 1. sylabie od końca) – np. j. francuski,
ormiański
- o stałym akcencie paroksytonicznym (na 2.sylabie od końca)– np. j. włoski, polski
- o stałym akcencie proparoksytonicznym (na 3. sylabie od końca) – np. j.
macedoński
Kryterium morfologiczne

• języki izolujące – większość pojedynczych morfemów może być samodzielnymi wyrazami. Najbardziej
typowym przykładem jest język chiński. Mniej typowym jest język angielski.
• języki analityczne – stosunki gramatyczne wyrażają luźne morfemy w postaci form czasownika
posiłkowego, przysłówków i przyimków. Przykładem może być język francuski.
• języki aglutynacyjne – typowy wyraz to jeden morfem znaczeniowy i jeden lub więcej morfemów
gramatycznych, z których każdy ma określoną pojedynczą funkcję, a ich wybór w niewielkim stopniu
zależy od morfemu bazowego. Przykładem mogą być język turecki, węgierski, fiński, estoński. Mniej
typowe języki aglutynacyjne to język japoński i esperanto. Wymarły język etruski też był aglutynacyjny.
• języki fleksyjne – wyraz składa się zwykle z jednego morfemu znaczeniowego i jednego
lub więcej morfemów gramatycznych, które bardzo często spełniają więcej niż jedną
funkcję gramatyczną, i spełniają ją tylko przy pewnej grupie morfemów bazowych.
Typowe przykłady to polski i łacina.
• języki alternacyjne – w których funkcję gramatyczną spełniają alternacje samogłosek,
czyli wymiany samogłosek zachodzące wewnątrz morfemu. Rdzeń spółgłoskowy
pozostaje bez zmian. Typowym przykładem są tu języki semickie.
• języki polisyntetyczne – w których elementy morfologiczne łączą w sobie liczne funkcje, a
jednocześnie nie ma ściśle określonej kategorii części mowy. Rozmywa się różnica między
wyrazem a zdaniem. Zaliczamy tu np. Języki eskimo-aleuckie.
Kryterium syntaktyczne - wykładniki syntaktyczne
• języki pozycyjne – decyduje szyk wyrazów, np. język angielski: Mark killed a lion vs. a lion killed Mark. W
pewnych sytuacjach szyk decyduje o znaczeniu również w języku polskim: psy gonią koty vs. koty gonią
psy. Języki pozycyjne są zazwyczaj izolujące.
• języki przypadkowe – decyduje forma wyrazów określających, np. język polski: Marek zabił lwa lub lwa
zabił Marek vs. lew zabił Marka. Języki przypadkowe są zazwyczaj fleksyjne bądź aglutynacyjne.
• języki koncentryczne (inkorporujące) – decyduje forma wyrazu określanego, np. język odżibwe māpa
enima u-wītekēmākenan – 'ten człowiek jego-żona' ('żona tego człowieka'), nen-tawēmā u-kī-ness-ā-n
wāwāškēššu-wan 'mój brat on-zabić-ją sarna'. Podobne konstrukcje spotyka się czasem w języku
polskim: dom zasłania drzewa lub drzewa zasłania dom vs. drzewa zasłaniają dom itp. Języki
inkorporujące są zazwyczaj polisyntetyczne.
Kryterium syntaktyczne – szyk wyrazów w zdaniu
W większości języków istnieją zdania, które można podzielić na podmiot, orzeczenie i dopełnienie,
choć często typowe zdanie nie zawiera ich wszystkich, lub zawiera w formie złączonej, np.
informacje o podmiocie mogą być zawarte w końcówce czasownika. Zwykle pewna kolejność tych 3
elementów w zdaniu jest dominująca. W językach pozycyjnych reguła ta jest przestrzegana bardzo
ściśle, w językach fleksyjnych nie musi być tak rygorystyczna, ale i tak decyduje o budowie typowego
zdania wypowiedzianego bez kładzenia nacisku na któryś z wyrazów. Np. w języku
polskim naturalnym szykiem będzie Cezar zbudował most, podczas gdy w łacinie powiedzielibyśmy
raczej Caesar pontem fecit czyli Cezar most zbudował. Polski jest więc językiem typu SVO (podmiot –
orzeczenie – dopełnienie), zaś łacina reprezentuje typ SOV (podmiot – dopełnienie – orzeczenie).
Okazuje się, że w językach świata spotykamy każdą z następujących 6 możliwych permutacji pozycji tych
trzech istotnych elementów budowy zdania, przy czym w niewielu językach dopełnienie występuje przed
podmiotem. Niezbyt często też orzeczenie występuje na początku zdania:
• Podmiot Orzeczenie Dopełnienie (SVO) – jeden z dwóch najpopularniejszych szyków;
m.in. polski, angielski, chiński,
• Podmiot Dopełnienie Orzeczenie (SOV) – drugi najpopularniejszy szyk; m.in. łacina, japoński, koreański,
• Orzeczenie Podmiot Dopełnienie (VSO) – m.in. walijski, arabski,
• Orzeczenie Dopełnienie Podmiot (VOS) – m.in. malgaski,
• Dopełnienie Orzeczenie Podmiot (OVS) – hixkaryana,
• Dopełnienie Podmiot Orzeczenie (OSV) – apurinatilde.
Podział ze względu na stosunki morfosyntaktyczne
Inną znaną klasyfikacją typologiczną jest podział języków według stosunków morfosyntaktycznych - w najbardziej
uproszczonej wersji na akuzatywne i ergatywne. Jeżeli język posiada przypadki, podział ten oparty na tym, czy
podmiot w zdaniu nieprzechodnim używa tego samego przypadka, co podmiot w zdaniu przechodnim, czy też może
tego, co dopełnienie. Jeżeli dany język nie posiada przypadków, ale ma ustalony szyk SVO lub OVS, zaliczenie do typu
akuzatywnego lub ergatywnego jest możliwe poprzez porównanie tego szyku z szykiem zdania nieprzechodniego.
Wiele języków wykazuje charakter mieszany, akuzatywno-ergatywny, np. ma ergatywną morfologię, ale akuzatywną
składnię. Istnieją języki, zwane aktywnymi, w których niektóre czasowniki nieprzechodnie („aktywne”) wymagają
podmiotu w takim przypadku, jak podmiot zdania przechodniego, a inne czasowniki nieprzechodnie („statyczne”) – w
takim przypadku jak dopełnienie. Wreszcie są też języki, które ograniczają ergatywną składnię i morfologię do
pewnych kontekstów, zwykle do określonej osoby podmiotu lub dopełnienia, albo też do określonego czasu lub
aspektu czasownika (np. język gruziński cechuje składnia ergatywna, jeżeli czasownik użyty jest w czasie przeszłym
określanym jako aoryst, poza tym tylko niektóre czasowniki mają składnię ergatywną).
Według bardziej rozbudowanej wersji wyróżnia się:
• języki nominatywne – podmiot zdania z czasownikiem nieprzechodnim traktują tak samo jak podmiot zdania
z czasownikiem przechodnim. Do tej grupy należą wszystkie języki indoeuropejskie, łącznie z językiem polskim.
• języki ergatywne – podmiot zdania z czasownikiem nieprzechodnim traktują tak samo jak dopełnienie zdania z
czasownikiem przechodnim. Do tej grupy należą np. język baskijski, język czeczeński i język dyirbal.
• języki aktywne – mają dwie klasy rzeczowników: aktywne (najczęściej oznaczające obiekty ożywione) i nieaktywne.
Podmiot zdania nieprzechodniego wyrażany jest jak podmiot w zdaniu przechodnim albo jak dopełnienie, w
zależności od klasy do jakiej należy. Zalicza się tu język gruziński.
• języki trójdzielne – traktują podmiot zdania nieprzechodniego inaczej niż podmiot zdania przechodniego i inaczej
niż dopełnienie zdania przechodniego (trzy oznaczenia). Należy tu australijski język kalaw lagaw ya
• pozostałe
Liga językowa jest to grupa języków różnego pochodzenia, które wskutek długotrwałego
wzajemnego oddziaływania wytworzyły wiele wspólnych cech w
strukturze gramatycznej i fonologicznej, np. liga bałkańska czy uralo-ałtajska.
Języki należące do tej samej ligi językowej nazywane są językami powinowatymi.
Przykłady:
• liga SAE, tzw. wielkich języków Europy – język angielski, język francuski, język
niemiecki, język rosyjski, język włoski.
• liga wikińska – język anglosaski, język bretoński, język duński, język farerski, język
fiński, język irlandzki, język islandzki, język karelski, języki lapońskie, język norweski, język
gaelicki szkocki, język szwedzki, język walijski, język wepski.
Klasyfikacje funkcjonalne

Istnieją dwa typy klasyfikacji funkcjonalnej, ze względu na liczbę i rodzaj użytkowników danego języka. Pierwsza
klasyfikacja funkcjonalna dzieli języki na:
• żywe (zdolne do zaspokajania bieżących potrzeb komunikacji określonej grupy ludności, która posługuje się nim od
urodzenia, np. język polski),
• martwe (kiedyś żywe, ale obecnie nieposiadające już żadnych użytkowników „od urodzenia”, np. język sumeryjski),
• wegetujące (takie, które jeszcze używane są przez niewielkie grupy ludności, ale raczej się już nie rozwijają, nie
dostosowują do bieżących potrzeb, np. używane przez wieki tylko przez elity, jak sanskryt, czy zagrożone
wymarciem, jak język jukagirski, gdyż większość Jukagirów młodego pokolenia uległa rusyfikacji)
• odrodzone (języki pierwotnie martwe lub wegetujące, obecnie ponownie żywe wskutek decyzji politycznej
zaakceptowanej przez ludność, np. język nowohebrajski; podejmowane próby odrodzenia innych martwych
języków, np. języka kornijskiego, raczej nie odnoszą sukcesu z powodu braku użytkowników).
Druga klasyfikacja funkcjonalna dzieli języki na:
• narodowe lub etniczne (czyli używane przez określone grupy etniczne;
tzw. etnolekty), które z kolei dzieli się na języki lokalne, regionalne, narodowe i
ponadnarodowe.
• wehikularne, służące komunikacji pomiędzy różnymi grupami etnicznymi. Rolę
tych języków mogą pełnić pidżyny i języki kreolskie, powstałe w wyniku
zmieszania się różnych etnolektów.
Ile jest języków na świecie?

Odpowiedź na to pytanie nie jest jednoznaczna.Szacunkowo na świecie istnieje

nieomal 7 000 języków będących w ciągłym użyciu. Problemy z oszacowaniem liczby
języków wynikają między innymi z tego, że na świecie wciąż trwają spory, czy dany
etnolekt jest językiem czy dialektem. Do takiej sytuacji dochodzi na przykład w
Chinach, Indiach czy w krajach zamieszkałych przez liczne plemiona, tam gdzie
powierzchnia państwa jest na tyle duża, aby w każdej jego części mieszkańcy mogli
porozumiewać się w innym języku. UNESCO zarejestrowało istnienie ok. 2500
języków zagrożonych wymarciem. Każdego roku około 25 języków z całego świata
wychodzi z użycia – szacuje się, że do roku 2100 ponad połowa języków zaniknie.
Języki pidżynowe
Język który został stworzony na bazie dwóch lub więcej języków w celu uproszczenia procesu komunikacji.
Do stworzenia języka pidżynowego dochodzi zazwyczaj na obszarach, gdzie populację stanowi skupisko
ludności różnorodnej pod względem narodowości, z których każda posługuje się odmiennym językiem.
To dlatego pidżyny są najczęściej spotykane na obszarach, które w przeszłości były kolonizowane przez
odkrywców francuskich, hiszpańskich czy angielskich. Najczęściej spotykane w Azji, Afryce I Ameryce.
Przykład :
- Pidżyn chińsko-angielski
- Język kreolski
- Spanglish ( uproszczony hiszpański z zapożyczeniami angielskimi )
- Zamiast hiszpańskiego ‘bebe’ mówi się na dziecko angielskie ‘baby’
Jak wcześniej zostało wspomniane, pidżyny cechują się o wiele prostszą formą i bardziej
zrozumiałymi zasadami niż języki, z których się wywodzą. W pidżynach nie istnieje fleksja,
czyli odmiana części mowy przez kategorie gramatyczne, gdyż sprawia ona zbyt wiele
trudności. Dlatego języki pidżynowe to najczęściej języki pozycyjne, w których szyk wyrazu,
intonacja czy wyrazy pomocnicze decydują o stosunkach gramatycznych pomiędzy
słowami. Ilość słów w pidżynach jest również mocno ograniczona – można powiedzieć,
że zawarte są w nim jedynie te słowa, których użycie jest niezbędne dla danej grupy,
na przykład aby porozumieć się w trakcie zawierania transakcji handlowych. Wszystkie te
cechy pozwalają sprawnie posługiwać się językiem pidżynowym dwóm obcojęzycznym dla
siebie stronom
Języki Kreolskie
Ogólne określenie etnicznych języków mieszanych, rozwiniętych na bazie języków
europejskich kolonistów (głównie angielskiego, francuskiego, portugalskiego,
hiszpańskiego, niderlandzkiego) z dużym dodatkiem elementów przejętych z
języków ludności tubylczej. Zwykle cechują się uproszczonym systemem
gramatycznym – większość z nich powstała w czasach sprowadzania z Afryki do
Ameryki czarnych niewolników, którzy pochodząc z różnych plemion posługiwali się
między sobą uproszczoną formą języka narzuconego przez kolonistów. Bywają
traktowane jako formy pidżynowe, które przeszły proces natywizacji. W szerszym
ujęciu zjawisko kreolizacji języków jest jednak prawdopodobnie częstsze niż to się
zakłada w tradycyjnych teoriach lingwistycznych.
Przykłady:
-Na bazie jezyka angielskiego
Jamajski (jamajka) , kreolski Panamski (Panama), kreolski Hondurański (Honduras), kreolski
Hawajski (Hawaje)
- Na bazie języka francuskiego
Kreolski Haitański (Haiti), kreolski Mauritiusa (Mauritius), kreolski Seszelski (Seszele),
kreolski Małych Antyli (Saint Lucia)
-Na bazie hiszpańskiego
Chavacano (Filipiny), Papiamento (Antyle Holenderskie)
- Na bazie Malajskiego
Malajski Betawi (Jawa), Malajski Sri Lanki (Sri Lanka), Malajski Papuaski
(Papua Zachodnia)
- Na bazie Niemieckiego
Unserdeutch (Papua-Nowa Gwinea), Belgranodeutch (Buenos Aires)
- Na bazie Rosyjskiego
Surżyk (Ukraina, Mołdawia), Trasianka (Białoruś)
DZIĘKUJEMY ZA UWAGĘ
Źródła:
https://pl.wikipedia.org/wiki/Klasyfikacja_j%C4%99zyk%C3%B3w
http://www.meridium-tlumaczenia.com.pl/blog/?p=73
https://www.kandk.edu.pl/czym-sa-jezyki-pidzynowe/
https://www.kandk.edu.pl/czym-jest-spanglish/
https://www.wikiwand.com/pl/J%C4%99zyki_kreolskie