BIỂU MÔ

Đơn vị cấu tạo và chức
năng cơ bản của cơ thể

sống
Tế bào
Tập hợp nhiều tế bào đã

được biệt hóa để đảm nhận
một hoặc một vài chức năng
nhất định
Mô
Gồm nhiều nhóm mô đảm
nhận một hoặc nhiều chức
năng
Cơ quan
Tập hợp một nhóm các cơ

quan, có quan hệ hoặc phụ
thuộc nhau, đảm nhận một hoặc
nhiều chức phận nhất định
Hệ cơ quan
Bao gồm các cơ quan và hệ cơ
quan hoạt động tương tác với
nhau
Cơ thể ngƣời
3
Có 4 loại mô chính trong cơ thể
Biểu mô Mô liên kết
Mô thần kinh Mô cơ 4
TRƯỜNG ĐẠI HỌC DUY TÂN
KHOA Y
BỘ MÔN MÔ PHÔI
BIỂU MÔ
(EPITHELIUM)
• Giảng viên: BS.Nguyễn Thị Hà

• Đối tượng: SV Điều dưỡng
• Thời gian: 1 tiết
MỤC TIÊU
• Trình bày được định nghĩa, nguồn gốc,

1 chức năng của biểu mô
• Mô tả được các tính chất của biểu mô

2
• Nêu được nguyên tắc phân loại biểu mô

3
6
www.trungtamtinhoc.edu.vn
NỘI DUNG
1 ĐẠI CƢƠNG
2 TÍNH CHẤT CỦA BIỂU MÔ
3 PHÂN LOẠI BIỂU MÔ
4 SỰ TÁI TẠO CỦA BIỂU MÔ
7
8
1. ĐẠI CƯƠNG
1.1. Định nghĩa

Biểu mô là loại mô được tạo
thành bởi những tế bào nằm
sát và gắn kết chặt chẽ với
nhau, rất ít chất gian bào.
Nhiệm vụ:
- Che phủ bề mặt cơ thể,
- Lót các khoang cơ thể
- Đảm nhiệm chức phận chế
tiết.
9
1. ĐẠI CƯƠNG
1.2. Nguồn gốc

Từ một trong 3 lá phôi
• Ngoại bì: biểu bì da, giác mạc,
biểu mô của các khoang mũi,
miệng, hậu môn….
• Nội bì: biểu mô hệ hô hấp,
ống tiêu hóa, các tuyến tiêu
hóa…
• Trung bì: nội mô lát mạch máu
và mạch bạch huyết, biểu mô
các thanh mạc…
10
1. ĐẠI CƯƠNG
1.3. Chức năng

Bao phủ mặt ngoài cơ thể
Lợp mặt trong các tạng rỗng, các khoang rỗng
thiên nhiên
Hấp thụ, bài xuất
Chế tiết
Vận chuyển nước và một số dịch
Bảo vệ
Thu nhận cảm giác
11 www.trungtamtinhoc.edu.vn
2. TÍNH CHẤT CỦA BIỂU MÔ
- Các tế bào biểu mô nằm sát nhau

- Kích thước và hình dạng biểu mô
- Sự phân cực của tế bào
- Nuôi dưỡng và phân bố thần kinh
- Màng đáy phân cách biểu mô với mô liên kết.
- Những hình thức liên kết và truyền thông tin ở
mặt bên của tế bào biểu mô:
+ Những cái mộng
+ Dải bịt
+ Vòng dính
+ Liên kết khe
12
13
Cấu trúc bề mặt tế bào biểu mô:

- Lông chuyển
- Vi nhung mao
- Mê đạo đáy
14
Cách gọi tên biểu mô
Số hàng tế bào:

- Đơn – một hàng tế bào
- Tầng: nhiều hơn một hàng tế
bào (2 hàng tế bào trở lên)
15
Hình dạng hàng tế bào

trên cùng :
- Lát: chu vi lớn hơn chiều
cao
-Vuông: chu vi bằng chiều

cao, hình lập phương
- Trụ: chiều cao lớn hơn chu

vi, giống hình trụ
16
Tên biểu mô:

- Bao gồm: Hình dạng hàng tế bào trên cùng+ Số
hàng tế bào
VD: Biểu mô có 4 hàng tế bào, hàng tế bào trên cùng có hình khối
vuông
→ Biểu mô vuông tầng
- Ngoài ra, tên biểu mô có thể bao gốm các cấu trúc:
+ Có chân
+ Có lông chuyển
+ có sừng
- Một số biểu mô đặc biệt:
+ Biểu mô chuyển tiếp
+ Biểu mô trụ giả tầng 17
3. PHÂN LOẠI BIỂU MÔ
Tùy thuộc vào các tiêu chuẩn, ta có cách phân loại

biểu mô khác nhau:
Chức năng: biểu mô phủ và biểu mô tuyến
Dựa vào hình dáng: lát, vuông, trụ
Căn cứ vào các sắp xếp và cấu tạo của các tế bào
biểu mô: biểu mô đơn, biểu mô tầng
18
Phân
loại biểu
mô
Biểu mô Biểu mô
phủ tuyến
-Tuyến đơn - Tuyến toàn vẹn - Tuyến

Biểu mô Biểu mô bào ngoại tiết
đơn tầng - Tuyến bán hủy
-Tuyến đa - Tuyến nội
bào - Tuyến toàn hủy tiết
-BM lát đơn -BM lát tầng
-BM vuông - BM trụ tầng
đơn - BM vuông
-BM trụ đơn tầng
- BM trụ giả - BM chuyển
tầng tiếp 19
3.1. Biểu mô phủ

Là biểu mô phủ mặt ngoài của cơ thể, hoặc
mặt trong các khoang rỗng (dạ dày, tử cung…),
những khoang thiên nhiên (khoang bụng…)
của cơ thể.
20
3.1.1. Biểu mô lát đơn

Tế bào dẹt nằm trên màng đáy, như màng
tim, màng phổi, màng bụng, lá ngoài của bao
Bowman cầu thận
21
3.1.2. Biểu mô vuông đơn

Biểu mô gồm một hàng tế bào khối vuông,
nhân hình cầu nằm giữa tế bào.
22
3.1.3. Biểu mô trụ đơn

• Biểu mô trụ đơn gồm
một hàng tế bào hình
trụ; nhân tế bào hình
trứng, nằm phía đáy
biểu mô.
• Lợp mặt trong của ống
tiêu hóa từ tâm vị đến
đoạn trên trực tràng.
23
3.1.4. Biểu mô lát tầng

Loại biểu mô này được tạo thành bởi nhiều
hàng tế bào, hàng tế bào trên dẹt.
24
Biểu mô này được chia làm 2 loại:

Biểu mô lát tầng sừng hóa Biểu mô lát tầng không
sừng hóa
- Nhiều hàng tế bào, càng lên - Nhiều hàng tế bào, hàng
trên càng dẹt và thoái hóa tế bào trên cùng dẹt.
thành lớp sừng (keratin). - Nhiều lớp tế bào: lớp
- Lớp tế bào trên cùng mất đáy (lớp sinh sản), lớp
Đặc nhân sợi, bề mặt là lớp tế bào
điểm - Gồm 5 lớp: lớp đáy, lớp sợi, dẹt còn nhân
lớp hạt, lớp bóng, lớp sừng - Không có lớp hạt và lớp
sừng
- Biểu mô lót niêm mạc

Vị trí - Biểu mô phủ da miệng, thực quản, ống
ngoài hậu môn, âm đạo.
25
a. b.
BM lát tầng không
BM lát tầng sừng hóa
sừng hóa 26
3.1.5. Biểu mô vuông

tầng
Gồm 2 hàng tế bào trở
lên, hàng trên cùng có
hình khối vuông.
Vị trí: biểu mô võng mạc
thể mi:
- Lớp trong tiết thủy
dịch
- Lớp ngoài chứa nhiều
hạt sắc tố đen.
27
3.1.6. Biểu mô trụ tầng

Gồm nhiều hàng tế bào chồng lên nhau, hàng tế
bào trên cùng hình trụ.
Ví dụ: BM tiếp hợp mi mắt, BM của đoạn niệu đạo
tiền liệt.
28
3.1.7. Biểu mô trụ giả tầng

Nhân tế bào nằm ở mức độ cao thấp khác
nhau nhưng cực đáy nằm trên cùng 1 màng
đáy.
29
3.1.8. Biểu mô chuyến tiếp
• Nhiều hàng tế bào,

hình dạng tế bào thay
đổi từ dưới lên trên. Đặc
biệt là lớp bề mặt
thường xuyên thay đổi
tùy thuộc vào trạng thái
của cơ quan đó.
30
3.2. Biểu mô tuyến

Biểu mô tuyến (tuyến) là loại biểu mô được tạo
thành từ những tế bào hay tập hợp những tế
bào có khả năng chế tiết.
Có thể phân loại tuyến theo 3 cách:
- Dựa vào số lượng tế bào tham gia vào quá
trình chế tiết: đơn bào, đa bào
- Dựa vào các sản phẩm chế tiết ra khỏi tế bào:
toàn vẹn, bán huỷ, toàn hủy
- Dựa vào vị trí nhận sản phẩm chế tiết đầu
tiên: nội tiết, ngoại tiết 31
3.2.1. Dựa vào số lượng tế bào tham gia

vào quá trình chế tiết
Người ta chia làm 2 loại:
Tuyến đơn bào: chỉ có 1 tế bào chế tiết. Đó
là trường hợp của tế bào hình đài tiết nhầy.
Tuyến đa bào: nhiều tế bào cùng tham gia
chế tiết. Phần lớn các tuyến trong cơ thể
thuộc loại tuyến đa bào.
32
3.2.2. Dựa vào các sản phẩm chế tiết ra

khỏi tế bào
Chia làm 3 loại:
33
Tuyến toàn vẹn: sản phẩm chế tiết ra ngoài

màng tế bào, tế bào còn nguyên vẹn. Ví dụ:
Tuyến nước bọt, tuyến tụy.
Tuyến bán hủy: sản phẩm chế tiết được đưa
ra khỏi tế bào cùng với cực ngọn của tế bào.
Ví dụ: Tuyến sữa
Tuyến toàn hủy: toàn bộ tế bào được chế tiết
bào lòng tuyền. Ví dụ: tuyến bã
34
3.2.3. Dựa vào vị trí nhận sản phẩm chế tiết

đầu tiên
Chia làm 2 loại:
Tuyến ngoại tiết
Tuyến nội tiết
35
3.2.3.1. Tuyến ngoại tiết

• Sản phẩm chế tiết được đổ ra ngoài hoặc vào các
khoang tự nhiên của cơ thể.
• Tuyến bã, tuyến nước bọt…
• Gồm 2 phần:
- Phần chế tiết
- Phần bài xuất
36
3.2.3.2. Tuyến nội tiết

Không có ống bài xuất, sản phẩm bài tiết đổ trực
tiếp vào trong máu.
Theo cấu tạo hình thái chia làm 3 loại:
- Tuyến kiểu lưới: đa số tuyến nội tiết trong cơ thể là
tuyến kiểu lưới: thùy trước tuyến yên, tuyến thượng
thận, tuyến cận giáp..
- Tuyến kiểu túi: tuyến giáp trạng.
- Tuyến tản mác: tuyến kẽ tinh hoàn.
37
Chia làm 3 loại
Tuyến
kiểu túi
Tuyến kiểu tản mác
Tuyến kiểu lưới

38
4. SỰ TÁI TẠO BIỂU MÔ
 Biểu mô thường luôn được đổi mới nhớ gián phân TB

(do TB biểu mô bị thoái hóa, hoại tử hoặc chết theo
chương trình)
 Nguồn tái tạo: tế bào gốc
 Tái tạo sinh lý:
VD: biểu bì da: lớp đáy →lớp sợi→ lớp hạt →lớp sừng
 Tái tạo phục hồi:
VD: vết thương ở da: tế bào tăng sinh → di cư che phủ
→ phục hồi chiều dày.
 Tốc độ đổi mới/tái tạo khác nhau:
VD: BM ruột non: 5 ngày, giác mạc 7 ngày 39
TỔNG KẾT
Biểu mô
Định nghĩa Nguồn gốc Chức năng Tính chất Phân loại
BM được -Che phủ, -TB nằm sát

tạo thành do - Nội bì
giới hạn, tạo nhau BM phủ BM tuyến
những TB - Trung bì
hàng rào bảo -Kích thước,
nằm - Ngoại bì
sát vệ hình dạng
nhau, gắn - Vận chuyển, -Sự phân cực - Tuyến toàn vẹn
kết với hấp thụ, bài -Màng đáy - BM lát đơn
- Tuyến bán hủy
nhau, ít chất xuất, chế tiết -Hình thức liên - BM vuông đơn
- Tuyến toàn hủy
gian bao - Thu nhận kết và truyền - BM trụ đơn
cảm giác thông tin - BM lát tầng
- Tuyến đơn bào
- Cấu trúc bề - BM trụ tầng
- Tuyến đa bào
mặt tế bào - BM vuông tầng
- BM trụ giả tầng - Tuyến ngoại tiết
- BM chuyển tiếp - Tuyến nội tiết
Ứng dụng trong một số trường hợp lâm sàng

40
TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Mô phôi, GS.TS. Trịnh Bình, Nhà xuất bản

Y học năm 2015.
2. Giáo trình Mô phôi, Đại học Y dược Huế
năm 2016.
3. Giáo trình Mô học, Đại học y Hà Nội, Nhà
xuất bản Y học 2004.
41
42

BIỂU MÔ

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

BIỂU MÔ

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Đơn vị cấu tạo và chức

năng cơ bản của cơ thể

Tập hợp nhiều tế bào đã

Tập hợp một nhóm các cơ

Biểu mô Mô liên kết

• Giảng viên: BS.Nguyễn Thị Hà

• Trình bày được định nghĩa, nguồn gốc,

• Mô tả được các tính chất của biểu mô

• Nêu được nguyên tắc phân loại biểu mô

2 TÍNH CHẤT CỦA BIỂU MÔ

3 PHÂN LOẠI BIỂU MÔ

4 SỰ TÁI TẠO CỦA BIỂU MÔ

1.1. Định nghĩa

1.2. Nguồn gốc

1.3. Chức năng

- Các tế bào biểu mô nằm sát nhau

Cấu trúc bề mặt tế bào biểu mô:

Số hàng tế bào:

Hình dạng hàng tế bào

-Vuông: chu vi bằng chiều

- Trụ: chiều cao lớn hơn chu

Tên biểu mô:

Tùy thuộc vào các tiêu chuẩn, ta có cách phân loại

-Tuyến đơn - Tuyến toàn vẹn - Tuyến

3.1. Biểu mô phủ

3.1.1. Biểu mô lát đơn

3.1.2. Biểu mô vuông đơn

3.1.3. Biểu mô trụ đơn

3.1.4. Biểu mô lát tầng

Biểu mô này được chia làm 2 loại:

- Biểu mô lót niêm mạc

3.1.5. Biểu mô vuông

3.1.6. Biểu mô trụ tầng

3.1.7. Biểu mô trụ giả tầng

3.1.8. Biểu mô chuyến tiếp

• Nhiều hàng tế bào,

3.2. Biểu mô tuyến

3.2.1. Dựa vào số lượng tế bào tham gia

3.2.2. Dựa vào các sản phẩm chế tiết ra

Tuyến toàn vẹn: sản phẩm chế tiết ra ngoài

3.2.3. Dựa vào vị trí nhận sản phẩm chế tiết

3.2.3.1. Tuyến ngoại tiết

3.2.3.2. Tuyến nội tiết

Tuyến kiểu tản mác

Tuyến kiểu lưới

 Biểu mô thường luôn được đổi mới nhớ gián phân TB

BM được -Che phủ, -TB nằm sát

Ứng dụng trong một số trường hợp lâm sàng

1. Mô phôi, GS.TS. Trịnh Bình, Nhà xuất bản

You might also like