ROMANTYZM

_______________________________________________________________________________
1. Czas trwania i tło historyczne epoki romantyzmu:
• Czas trwania epoki romantyzmu w Europie i w Polsce był zdecydowanie zróżnicowany, ale można określić pewne ogólne ramy
czasowe. Warto jednak pamiętać, że wpływ romantyzmu różnił się w zależności od kraju i regionu, a niektóre obszary mogły być bardziej
lub mniej wpływane przez ruch romantyczny. Oto ogólne ramy czasowe epoki romantyzmu w Europie i w Polsce:
W Europie:

• Epoka romantyzmu w Europie rozpoczęła się w drugiej połowie XVIII wieku, około lat 70-80. Wcześniej miały miejsce ważne ruchy
przygotowawcze, takie jak Sturm und Drang w Niemczech i preromantyzm w Anglii i innych krajach.
• Romantyzm w Europie osiągnął szczyt swojego rozkwitu w pierwszej połowie XIX wieku, około lat 20-40. Był to okres, w którym wiele
znanego literackiego i artystycznego dziedzictwa romantyzmu zostało stworzone.

• W miarę jak czas szedł naprzód, romantyzm ustępował miejsca innym ruchom i stylom, takim jak realizm i impresjonizm, co można
datować na drugą połowę XIX wieku.

W Polsce:

• Romantyzm w Polsce miał swoje unikalne cechy i kształtował się pod wpływem wydarzeń historycznych. Zwykle datuje się go na okres
od lat 20 do lat 60 XIX wieku.

• Romantyzm polski miał swoje źródła w okresie niewoli narodowej, kiedy Polska była pod zaborami (zaborcze trwały od 1795 roku do
1918 roku). Był to czas, kiedy polscy romantycy zwracali się ku historii narodowej, walce o niepodległość i kulturowemu dziedzictwu.
• Jednym z ważnych wydarzeń tego okresu było powstanie listopadowe w 1830 roku i powstanie krakowskie w 1846 roku, które były
ważnymi momentami w historii Polski i silnie wpłynęły na romantyzm w tym kraju.

• W Polsce romantyzm miał swoich wybitnych przedstawicieli, takich jak Adam Mickiewicz, Juliusz Słowacki i Zygmunt Krasiński, którzy
napisali wiele dzieł literackich ważnych dla narodowej tożsamości Polski.
• Romantyzm w Polsce zaczął słabnąć w drugiej połowie XIX wieku, a na jego miejsce wkraczały nowe ruchy, takie jak pozytywizm i
młoda Polska.

Geneza i tło historyczne:

• Ruchy poprzedzające romantyzm:

• Sturm und Drang: Okres ten, znany jako "Burza i Napór", miał miejsce w Niemczech w drugiej połowie XVIII
wieku. Charakteryzował się silnym naciskiem na indywidualizm, emocje i wolność twórczą. Był preludium do
romantyzmu.
• Gotycyzm i fascynacja średniowieczem: W XVIII wieku pojawił się trend fascynacji epoką średniowiecza i
gotyczną estetyką. Literatura gotycka i sztuka były pełne tajemniczych zamków, upiorów i mrocznych historii.
2. Sentymentalizm:

• Sentymentalizm był wczesnym ruchem literackim epoki romantyzmu. Skupiał się na emocjach, uczuciach i humanitaryzmie.
Ważnymi autorami byli Goethe i Rousseau.

3. Preromantyzm:

• Preromantyzm był okresem przygotowawczym do pełnoetatowego romantyzmu. Charakteryzował się fascynacją historią,
folklorem, naturą i wyobraznią. William Blake i Johann Gottfried Herder byli przedstawicielami tego okresu.

Kluczowe cechy romantyzmu:

• Silne nacisk na emocje, indywidualizm i wyobraznię.

• Fascynacja przyrodą i jej tajemnicami.
• Miłość do historii, mitologii i dawnych czasów.
• Religijność i duchowość.
• Zaangażowanie społeczne i polityczne, zwłaszcza w kontekście narodowych ruchów wyzwoleńczych.
• Wielka różnorodność gatunków literackich, od poezji romantycznej do powieści gotyckich.
_______________________________________________________________________________

2.Adam Mickiewicz i Juliusz Słowacki

byli dwoma najważniejszymi poetami okresu romantyzmu w Polsce, a ich życie i twórczość były ściśle ze
sobą związane. Oto szczegółowa analiza biografii i twórczości obu tych poetów:

Adam Mickiewicz:

• Biografia: Adam Mickiewicz urodził się 24 grudnia 1798 roku w Zaosiu na terenach obecnej Białorusi,
wówczas w granicach Rzeczypospolitej Obojga Narodów, będącej pod zaborami rosyjskimi. Mickiewicz
wychowywał się w patriotycznej rodzinie i już w młodości okazywał zainteresowanie literaturą.
• Edukacja: Studiował na Uniwersytecie Wileńskim, gdzie poznał innych młodych intelektualistów, z
którymi tworzył grupę literacką, tzw. "Wileńszczyzna". Był to okres, w którym pogłębiał swoje
zainteresowanie romantyzmem i narodowym dziedzictwem literatury polskiej.
• Twórczość: Mickiewicz jest znany przede wszystkim z epickich poematów, takich jak "Pan Tadeusz"
(1834) i "Dziady" (cz. III, 1832), które są uważane za arcydzieła polskiej literatury romantycznej. W
swojej twórczości odwoływał się do historii Polski, a szczególnie do narodowej tożsamości narodu
polskiego. "Dziady" to dramat o wyjątkowym znaczeniu, zawierający liczne odniesienia do historii i
ducha narodowego.
• Emigracja: Po nieudanym powstaniu listopadowym w 1830 roku, Mickiewicz został zmuszony do
emigracji. Przebywał w różnych krajach europejskich, w tym we Francji i Szwajcarii. W czasie emigracji
kontynuował swoją twórczość, pisząc m.in. "Księgi narodu i pielgrzymstwa polskiego."
• Powiązanie biografii z twórczością: Życie Mickiewicza w wielu aspektach odzwierciedlało
dramatyczną historię Polski w XIX wieku, z zaborami i walką o niepodległość. Jego twórczość była
głęboko zakorzeniona w tej historii, a jego utwory niosły przesłanie patriotyczne i romantyczne ideały
narodowe. Emigracja i rozproszenie po Europie po upadku powstania listopadowego wpłynęły na ton i
treść jego późniejszych dzieł.

Juliusz Słowacki:

• Biografia: Juliusz Słowacki urodził się 4 września 1809 roku w Kremenecie na terenach obecnej
Ukrainy, również w obrębie zaboru rosyjskiego. Był młodszy od Mickiewicza o pokolenie.
• Edukacja: Słowacki studiował na Uniwersytecie Jagiellońskim, gdzie rozwijał swoje umiejętności
literackie i związał się z gronem romantycznych poetów.
• Twórczość: Słowacki jest autorem licznych utworów literackich, w tym dramatów, poezji, a także
esejów. Jego twórczość cechuje się ekspresjonizmem, egzotyzmem i orientalizmem. Ważnym dziełem
jest dramat "Kordian" (1833), który jest metaforą trudności i konfliktów towarzyszących dążeniu do
wolności narodowej.
• Emigracja: Podobnie jak Mickiewicz, Słowacki musiał opuścić Polskę po upadku powstania
listopadowego. Przebywał na emigracji, głównie w Paryżu, gdzie nawiązał kontakty z innymi polskimi
emigrantami i artystami.
• Powiązanie biografii z twórczością: Słowacki, podobnie jak Mickiewicz, tworzył w czasach trudnych
dla Polski, w atmosferze represji i zagrożenia narodowego. Jego twórczość jest głęboko osadzona w
tęsknocie za niepodległością i patriotyzmem. Tworzył utwory, które wyrażały narodową tożsamość i
marzenie o wolności, przy jednoczesnym eksperymentowaniu z nowatorskimi formami literackimi.

Podsumowując, zarówno Adam Mickiewicz, jak i Juliusz Słowacki, byli wybitnymi przedstawicielami
romantyzmu w Polsce. Ich życie i twórczość były nierozerwalnie związane z narodowymi losami Polski i walką
o niepodległość. Ich dzieła literackie pełne są odniesień do historii, kultury narodowej i marzeń o wolności.
3.Romantyczny światopogląd: Czucie i Wiara jako
Zasada Poznania Świata:
Romantyzm to epoka literacka i kulturalna, która kładła nacisk na emocje, wyobraźnię i indywidualizm jako
podstawy poznawania świata. Romantycy wierzyli, że poznawanie rzeczywistości odbywa się przede
wszystkim przez doświadczenie emocji i intuicji, a nie tylko przez rozum i naukową analizę. Czucie i wiara
odgrywały kluczową rolę w romantycznym sposobie postrzegania rzeczywistości.
Romantycy wierzyli, że człowiek powinien żyć zgodnie z własnymi emocjami, marzeniami i
przekonaniami. Byli przeciwni racjonalizmowi oświecenia, który kładł nacisk na rozum i naukowe
podejście do rzeczywistości. Czucie i intuicja pozwalały odczuwać tajemnicę i piękno świata, a wiara w
niezbadane możliwości ludzkiej duszy prowadziła do odkrywania nowych obszarów w twórczości
artystycznej.
Walka Klasyków z Romantykami:
Romantyzm nie był jednolitym ruchem literackim, a wielu romantyków walczyło z znanymi klasykami
literatury, takimi jak Racine, Molier, Goethe czy Schiller. Romantycy uważali, że klasyka jest zbyt zimna,
zbyt racjonalna i nie oddaje pełni emocji i wyobraźni. Chcieli tworzyć nową literaturę, która wyrażałaby
bardziej osobiste i ekspresywne przekonania.
Romantycy często podważali kanony literackie i tradycję klasyczną, co prowadziło do konfliktów z
krytykami i pisarzami, którzy uważali się za spadkobierców klasyków. Jednak to również doprowadziło do
tworzenia nowych, odważnych dzieł literackich, które odbiegały od konwencji i przynosiły nowe
perspektywy na literaturę i sztukę.
Główne Hasła Romantyzmu:

• Miłość: Romantycy uwielbiali temat miłości. Miłość była często przedstawiana jako siła, która
popycha ludzi do heroicznych działań, a także jako źródło cierpienia i rozterek emocjonalnych.
• Wolność: W okresie romantyzmu wiele narodów, w tym Polska, walczyło o niepodległość i
wolność. To było głównym hasłem romantycznym, zarówno w literaturze, jak i w rzeczywistości
politycznej.
• Bunt: Romantycy często eksponowali bunt przeciwko konwencjom, normom społecznym i
autorytetom. Bunt artystyczny i osobisty był często motywem ich twórczości.
• Kult Młodości: Romantycy uważali młodość za okres szczególnej kreatywności, pasji i zdolności
twórczych. Młodość była postrzegana jako czas pełen nadziei i możliwości.
Odrzucenie Reguł Literackich: Bunt Artystyczny i Jego Efekty:
Romantycy często odrzucali tradycyjne reguły literackie i konwencje, dążąc do wyrażenia swojej
indywidualności i oryginalności. To było manifestowane w eksperymentach z formą i stylem literackim.
Przykłady tego odnoszą się do poezji romantycznej, w której poeci często łamali klasyczne zasady metryki i
rytmu, eksperymentowali z językiem i wprowadzali nowe formy, takie jak ballada.
Bunt artystyczny romantyków prowadził do stworzenia wielu nowatorskich i oryginalnych dzieł, które
odcisnęły trwałe piętno na literaturze i kulturze. Niektóre z tych dzieł, takie jak "Dziady" Adama
Mickiewicza czy "Kordian" Juliusza Słowackiego, nadal są uważane za arcydzieła literatury polskiej i
światowej. Romantyczny bunt artystyczny przyniósł nowe podejście do tworzenia i rozumienia sztuki, co z
kolei wpłynęło na rozwój literatury i kultury na przestrzeni wieków.
___________________________________________________________

4.Świat fantastyczny
odgrywał znaczącą rolę w literaturze romantycznej, zarówno w twórczości Johannesa Goethego, jak i w
utworach romantycznych polskich poetów, takich jak Adam Mickiewicz i Juliusz Słowacki. Świat fantastyczny
służył jako narzędzie do wyrażenia głębszych emocji, metafor i symboli, a także umożliwiał eksplorację
duchowych tajemnic. Oto omówienie wybranych utworów romantycznych z elementami fantastycznymi:
"Król Olch" Johanna Goethego:

• "Król Olch" to ballada Goethego, która zawiera elementy romantycznej poezji folklorystycznej.
Opowiada o młodym mężczyźnie, który próbuje zdobyć piękną dziewczynę ukrytą w pałacu króla Olcha.
• Świat fantastyczny w tej balladzie to pałac króla Olcha, w którym dzieją się rzeczy niezwykłe i
tajemnicze. Król Olch reprezentuje zło i mroczność, a pałac jest pełen zagadek i niebezpieczeństw.
• Ballada ta zawiera elementy grozy i fantastycznego niepokoju, które były charakterystyczne dla
romantyzmu. Przesłaniem jest próba pokonania zła i zdobycie miłości, mimo trudności i przeciwności
losu.

Ballady Mickiewicza:

• Adam Mickiewicz napisał wiele ballad, które łączą elementy romantycznej poezji folklorystycznej z
fantastycznym światem mitów i legend. Przykłady takich ballad to "Pani Twardowska," "Pan
Twardowski," i "Świtezianka."
• "Pani Twardowska" opowiada o czarownicy, która w zamian za piękno oddaje swoją duszę diabłu. Ta
ballada łączy elementy magii i demonologii z romantycznym tematem wiecznej tęsknoty.
• "Pan Twardowski" to kontynuacja historii o czarowniku, który próbuje uniknąć diabła, wpadając w
beczkę z piwem. Ta ballada łączy elementy humoru i groteski z fantastycznym motywem.
• "Świtezianka" to ballada o tragicznej miłości między rycerzem a nadnaturalnym istotą żyjącą w jeziorze
Świtezianka. Ballada ta jest przykładem romantycznego motywu miłości między światem ludzkim a
nadprzyrodzonym.

"Faust" Johanna Goethego:

• "Faust" Goethego to jedno z najważniejszych dzieł niemieckiej literatury i klasyczny przykład literatury
romantycznej. Opowiada historię doktora Fausta, który sprzedaje swoją duszę diabłu w zamian za
wiedzę i przyjemności życia.
• Świat fantastyczny w "Faust" obejmuje spotkania Fausta z diabłem Mefistofelesem, wizje i podróże w
czasie i przestrzeni. To epicka opowieść, która łączy elementy mitologii, teologii i filozofii z elementami
fantastycznymi.

"Dziady" i "Kordian" Adama Mickiewicza:

• "Dziady" to dramat romantyczny, który zawiera elementy magii i duchowego światopoglądu. W części
III "Dziadów" widzimy seans spirytystyczny, na którym duchy przeszłości są wezwane do uczestnictwa.
• "Kordian" to dramat romantyczny, który opowiada o buncie młodego bohatera przeciwko krwawemu
reżimowi. Bohater doświadcza wizji i snów, które są kluczowe dla jego wewnętrznego konfliktu.

"Nie-Boska Komedia" Juliusza Słowackiego:

• "Nie-Boska Komedia" to poemat dramatyczny Słowackiego, który łączy elementy dramatu

historycznego z fantastycznymi i symbolicznymi motywami. Bohaterem jest Konrad, który podróżuje
przez czas i przestrzeń, spotykając postacie historyczne i duchowe.
• Świat fantastyczny w tym dziele obejmuje spotkania z postaciami z przeszłości, wizje i marzenia, które
symbolizują narodową tożsamość i walkę o wolność Polski.

W utworach romantycznych, świat fantastyczny pełnił funkcje symboliczne, metaforyczne i emocjonalne.

Pozwalał autorom wyrazić swoje poglądy na tematy takie jak miłość, wolność, duchowość i tożsamość
narodowa, przy jednoczesnym eksperymentowaniu z formą i stylem literackim. Elementy fantastyczne dodawały
utworom głębi i tajemniczości, co było charakterystyczne dla romantycznego sposobu postrzegania świata.
_______________________________________________________________________________
5.Ludowość była ważnym elementem w romantyzmie,
zwłaszcza w literaturze romantycznej Polski. Romantycy często sięgali po folklor, wierzenia ludowe, i
tradycje, aby wyrazić swoje przekonania, filozofię oraz kształtować tożsamość narodową. W utworach
takich jak ballady i "Dziady" Adama Mickiewicza, elementy ludowe były obecne i odgrywały kluczową rolę
w sposobie widzenia świata oraz przekazywaniu prawd moralnych.
Ballady:
W balladach romantycznych, takich jak te napisane przez Adama Mickiewicza, widzimy wyraźne wpływy
ludowe. Ballady te często czerpały z mitologii, wierzeń ludowych, oraz przekazów ustnych. Przykłady
takich elementów ludowych w balladach to:

1. Motywy nadprzyrodzone i fantastyczne: W wielu balladach występują postacie nadprzyrodzone,

duchy, diabły i czarownice. To odniesienie do wierzeń ludowych w istnienie nadprzyrodzonych
bytów i mocy.
2. Przesądy i magia: Często w balladach można znaleźć odniesienia do magii, zaklęć i przesądów. To
odzwierciedlenie ludowych wierzeń w moc magiczną i tajemnicze rytuały.
3. Elementy folklorystyczne: W balladach często pojawiają się elementy folklorystyczne, takie jak
ludowe pieśni, obrzędy, wierzenia w zjawy i duchy opiekuńcze. Te elementy nadają tekstom
autentyczność i łączą literaturę z tradycją ludową.
4. Symbolika roślin i zwierząt: W wielu balladach rośliny, drzewa, zwierzęta i przedmioty
codziennego użytku mają symboliczne znaczenie, odnoszące się do wartości moralnych i
filozoficznych.
"Dziady" Adama Mickiewicza:
W "Dziadach" Mickiewicza, zarówno w części II, jak i III, elementy ludowe i ludowość odgrywają ważną
rolę. W "Dziadach" mamy do czynienia z seansami spirytystycznymi i przekazywaniem duchów przodków,
co odnosi się do ludowych wierzeń w kontakty z zaświatami i duchami zmarłych. W "Dziadach" często
pojawiają się postaci wiejskie, a sam dramat odbywa się na wsi, co podkreśla bliskość do ludowego
krajobrazu i tradycji.
Prawdy moralne w "Dziadach" są często wyrażane przez postaci ludowe i duchy przodków. Te prawdy są
związane z moralnością, miłością, lojalnością wobec ojczyzny, oraz walką o wolność. W "Dziadach"
również pojawiają się elementy ludowe, takie jak modlitwy, obrzędy, pieśni, które odgrywają rolę w
duchowych przemianach bohaterów i przekazaniu ważnych przesłań moralnych.
Podsumowując, ludowość w balladach i "Dziadach" odgrywa ważną rolę w romantycznym sposobie
widzenia świata. Elementy ludowe i ludowość pomagają wyrazić wierzenia, wartości moralne oraz filozofię
romantyzmu, a także nawiązać głębsze i autentyczne połączenie z tradycją kulturową i duchowością narodu.

W zrozumieniu "nie masz zbrodni bez kary" można dostrzec ważne aspekty romantycznego sposobu
postrzegania świata i prawdy moralnych. To powiedzenie odnosi się do idei, że każde złe działanie, błąd
moralny lub grzech musi ponieść konsekwencje. W literaturze romantycznej, w tym w utworach
Mickiewicza, to przekonanie jest często obecne.
W romantyzmie często podkreślano moralne aspekty ludzkiego życia i wierzenia w sprawiedliwość
kosmiczną. Idea "nie masz zbrodni bez kary" odzwierciedla romantyczną wrażliwość na kwestie moralne i
etyczne oraz wiarę w nieuchronność kary za grzechy i złe czyny. Romantycy często eksplorowali duchowe i
moralne aspekty życia ludzkiego, a to powiedzenie było wyrazem ich przekonania, że nie można ujść
zbrodni bez odpowiedzialności.
W utworach Adama Mickiewicza, takich jak "Dziady," kwestie moralności, winy, zemsty i kary są istotnymi
motywami. Bohaterowie w "Dziadach" często muszą stawić czoła konsekwencjom swoich działań, zarówno
w tym, jak i w przyszłym życiu. To odzwierciedla romantyczne przekonanie, że nie ma ucieczki od
konsekwencji moralnych, a kara za grzechy i błędy jest nieunikniona.
W kontekście romantyzmu, to przekonanie miało znaczenie moralne, ale także duchowe. Romantycy często
eksplorowali tajemnice i nadprzyrodzone aspekty ludzkiego doświadczenia, wierząc, że prawda moralna jest
często ukryta w metafizycznych rzeczywistościach. W ten sposób "nie masz zbrodni bez kary" stało się
jednym z głównych motywów, które pomagały wyrazić duchową głębię i moralność romantycznych dzieł
literackich.

"Lilie":

• "Lilie" to jedna z ballad Adama Mickiewicza, która zawiera elementy romantycznego podejścia do
natury i symboliki roślin.
• Ballada opisuje piękno i tajemnicę lilii, które są porównywane do dziewiczej niewinności i
czystości. Lilie stają się symbolem niewinności i idealizmu.
• "Lilie" to przykład romantycznej fascynacji naturą i jej znaczeniem symbolicznym w literaturze
romantycznej.
"Świteź":

• "Świteź" to jedna z ballad Mickiewicza, która łączy elementy romantycznej poezji folklorystycznej
z magią i nadprzyrodzonymi motywami.
• Ballada opowiada o tajemniczym jeziorze Świteź, które jest ukryte w lesie. Jezioro to jest miejscem,
w którym ludzie odnajdują miłość i nadprzyrodzone doświadczenia.
• "Świteź" to przykład ballady, która łączy tajemniczą atmosferę z elementami nadprzyrodzonymi i
romantycznym tematem miłości.
"Rybka":

• "Rybka" to ballada Mickiewicza, która opowiada historię rybki, która w rzeczywistości jest
dziewczyną zamienioną w rybkę przez wiedźmę. Motyw zamiany ludzi w zwierzęta lub istoty
nadprzyrodzone jest częsty w folklorze i literaturze romantycznej.
• Ballada zawiera elementy magii i tajemnicy, a także temat cierpienia i zemsty. Rybka pragnie
odnaleźć miłość i uwolnić się od zaklęcia.
• "Rybka" to przykład ballady, która łączy elementy romantycznego nadprzyrodzonego z emocjonalną
głębią i moralnym przesłaniem.
"Świtezianka":

• "Świtezianka" to ballada Mickiewicza, która opowiada o tragicznej miłości między rycerzem a

nadnaturalną istotą żyjącą w jeziorze Świtezianka. Ballada ta jest przykładem romantycznego
motywu miłości między światem ludzkim a nadprzyrodzonym.
• Ballada zawiera elementy magii, tajemnicy i romantycznej tęsknoty. Rycerz pragnie zdobyć serce
Świtezianki i odnaleźć miłość w nadprzyrodzonym świecie.
• "Świtezianka" to przykład ballady, która łączy tajemniczą atmosferę z tematem miłości i duchowej
podróży bohatera.
Wszystkie te ballady zawierają elementy folklorystyczne, nadprzyrodzone i romantyczne, które były
charakterystyczne dla literatury romantycznej Adama Mickiewicza. Ballady te odzwierciedlają fascynację
romantyków naturą, tajemnicą, miłością i nadprzyrodzonymi motywami, a także ich dążenie do wyrażenia
głębszych prawd moralnych i duchowych.
_______________________________________________________________________________
6. Rola natury w literaturze romantycznej
jest niezwykle istotna i często służy jako tło, symbolika i źródło inspiracji dla romantycznych
autorów. Oto omówienie roli natury w wybranych utworach romantycznych:
"Sonety krymskie" Adama Mickiewicza:

• "Sonety krymskie" to zbiór sonetów napisanych przez Mickiewicza podczas jego pobytu na Krymie.
W tych utworach romantycy wyrażali swoją fascynację orientalizmem i przyrodą egzotycznych
miejsc.
• Rola natury w "Sonetach krymskich" polega na ukazywaniu egzotycznych krajobrazów, piękna
przyrody, a także jej znaczenia dla ludzkiego ducha. Przyroda stanowi tło dla uczuć i refleksji
bohatera, odzwierciedla jego emocje i stany ducha.
• W sonetach tych Mickiewicz tworzy pejzaże krymskie, które służą jako metafora tęsknoty,
wygnania i pielgrzymstwa. Przyroda jest zarówno źródłem spokoju, jak i tęsknoty za ojczyzną, co
jest charakterystyczne dla romantycznego podejścia do natury.
Rola natury w balladach:

• W balladach romantycznych natura często pełni rolę symboliczną i kształtuje nastrój utworu.
Przyroda może być spokojna i idylliczna lub pełna grozy i tajemnicy, zależnie od potrzeb fabuły.
• W balladach przyroda współtworzy akcję, stanowi tło dla wydarzeń, a także wpływa na bohaterów.
Sceneria często oddziałuje na emocje postaci i podkreśla duchowy wymiar opowieści.
• Przykładem jest "Świtez" Mickiewicza, gdzie tajemnicze jezioro i las tworzą atmosferę tajemnicy i
nadprzyrodzoności. Podobnie w "Balladynie" Słowackiego las pełen wilków stanowi groźne tło dla
walki bohatera z przeciwnikiem.
Rola natury w "Panu Tadeuszu" Adama Mickiewicza:

• W "Panu Tadeuszu" przyroda odgrywa istotną rolę jako tło epickiej opowieści i źródło inspiracji
poetyckiej. Mickiewicz opisuje polskie krajobrazy, lasy, rzeki i pola w sposób, który oddaje piękno i
bogactwo polskiej natury.
• Przyroda pełni również rolę symboliczną, odzwierciedlając ducha narodu. Przykładem jest słynna
scena bicia się żurawi, która jest interpretowana jako symbol walki Polaków o niepodległość.
• W "Panu Tadeuszu" przyroda pełni funkcję tworzenia nastroju, budowania krajobrazu narodowego i
podkreślania związku między ludźmi a ziemią ojczystą.
Rola natury w lirykach:

• W lirykach romantycznych natura jest często inspiracją dla refleksji i introspekcji. Poeci
romantyczni często obserwują przyrodę, aby odnaleźć odpowiedzi na pytania dotyczące ludzkiego
losu i ducha.
• W "Nad wodą wielką i czystą" Mickiewicza natura służy jako tło dla lirycznych rozważań nad
życiem i wiecznością. Rzeka staje się symbolem wieczności i tajemnicy.
• W lirykach Słowackiego, takich jak "Rozłączenie" i "Hymn o zachodzie słońca," przyroda jest
źródłem kontemplacji nad pięknem, przemijaniem i ludzką egzystencją.
W literaturze romantycznej, natura jest często żywym partnerem w rozmowie o duchu ludzkim, tajemnicach
egzystencji i duchowej tęsknocie. Pejzaż romantyczny jest zarówno realistyczny, jak i symboliczny,
odzwierciedlając głębsze aspekty ludzkiego doświadczenia i tęsknoty za pięknem i wolnością.
_______________________________________________________________________________
7. Kostium historyczny
w literaturze romantycznej, w tym w utworach takich jak "Konrad Wallenrod" Adama Mickiewicza
i w romantycznych balladach, średniowiecze odgrywało ważną rolę jako tło dla wydarzeń i działań
bohaterów. Kostium historyczny i odniesienia do średniowiecza pełniły kilka funkcji:
1. Tworzenie atmosfery i klimatu: Opisy i odniesienia do średniowiecza pomagały tworzyć
odpowiednią atmosferę i klimat w utworach. Często opisy zamków, rycerzy, strojów i
zwyczajów z epoki średniowiecza nadawały utworom romantycznym tajemniczość i
starożytny urok.
2. Symbolika: Średniowiecze stanowiło często źródło symboliki i metafor w literaturze
romantycznej. Motywy rycerstwa, zamków, mieczy czy krzyży były często używane jako
symbole wartości moralnych, walki o sprawiedliwość i niepodległość, czy też walki dobra
ze złem.
3. Tworzenie konfliktów i dramatycznych sytuacji: Elementy średniowieczne często były
wykorzystywane do kreowania dramatycznych sytuacji. Konflikty między rycerzami,
miłość niedoścignionego ideału czy zdrada były częstymi motywami w utworach
romantycznych, a kostium historyczny dodawał dramatyzmu tym sytuacjom.
4. Nawiązywanie do ducha heroizmu: Średniowiecze i motywy rycerskie często były
używane do podkreślenia wartości heroizmu, odwagi i lojalności. Bohaterowie romantyczni
często byli przedstawiani jako rycerze gotowi walczyć o swoje przekonania, ojczyznę lub
miłość.
W "Konradzie Wallenrodzie," który opowiada o tajemniczym bohaterze, który prowadzi
partyzantkę przeciwko Zakonowi Krzyżackiemu, kostium historyczny i odniesienia do
średniowiecza nadają utworowi epicki charakter i symbolikę walki o niepodległość Polski.
Średniowieczne tło stanowi kontekst dla opisów bitew, konfliktów etycznych i dramatycznych
wydarzeń, co dodaje głębi i znaczenia tej epickiej opowieści.
W romantycznych balladach, takich jak "Pani Twardowska" czy "Pan Twardowski,"
średniowieczne elementy i kostium historyczny często były wykorzystywane do stworzenia
tajemniczego i nadprzyrodzonego klimatu. Te ballady łączą ludowe wierzenia i średniowieczne
motywy z romantycznymi wartościami, takimi jak miłość, tajemnica czy heroizm. Kostium
historyczny i sceneria średniowiecza stanowiły tło dla opowieści, które często były pełne emocji i
nieoczekiwanych zwrotów akcji.

Motywy walki narodowowyzwoleńczej i historyzm były ważnymi aspektami literatury

romantycznej i poezji polskich romantyków. Te tematy były często związane z aktualnymi
wydarzeniami politycznymi, takimi jak rozbiorów Polski i pragnieniem odzyskania niepodległości.
Oto omówienie tych motywów w wybranych utworach:
III część "Dziadów" Adama Mickiewicza:
• "Dziady" Mickiewicza stanowią istotną część romantycznego dziedzictwa literackiego. W
trzeciej części "Dziadów" (zwanej też "Dziady część III"), Mickiewicz ukazuje konflikt
między narodem polskim a zaborcami rosyjskimi.
• Bohaterem jest Gustaw-Konrad, który symbolizuje ducha patriotycznego Polaka gotowego
do walki o niepodległość. W utworze ukazane jest tęsknienie za wolnością i niepodległością
Polski.
 • "Dziady część III" miały duże znaczenie w kształtowaniu świadomości narodowej Polaków
w okresie zaborów i były uważane za wyraz walki narodowowyzwoleńczej.
"Kordian" Juliusza Słowackiego - Przygotowanie, akt III:
• "Kordian" Słowackiego to dramat, który ukazuje ducha narodowowyzwoleńczego Polaków
w obliczu rozbiorów. Bohater, Kordian, pragnie dokonać aktu terrorystycznego przeciwko
carskiemu namiestnikowi.
• W akcie III dramatu "Kordian" przygotowuje się do zamachu, a ta część utworu ukazuje
jego wewnętrzne konflikty, ideowe zaangażowanie i pragnienie walki o niepodległość
Polski.
• Utwór ten jest pełen napięcia i dramatyzmu oraz odnosi się do rzeczywistości politycznej
tamtych czasów.
"Pan Tadeusz" Adama Mickiewicza:
• "Pan Tadeusz" to epicki poemat Mickiewicza, który opisuje życie i obyczaje szlachty
polskiej w okresie rozbiorów. Mimo że utwór skupia się na życiu codziennym, to zawiera
motywy walki o niepodległość i ducha patriotyzmu.
• Epizod pojedynku w "Panu Tadeuszu" jest symbolem gotowości Polaków do walki o
wolność i honor.
• "Pan Tadeusz" to utwór o znaczeniu tożsamości narodowej i tradycji, który odzwierciedla
pragnienie odzyskania niepodległości przez Polskę.
"Konrad Wallenrod" Adama Mickiewicza:
• "Konrad Wallenrod" to epicki poemat Mickiewicza, który opowiada historię tajemniczego
bohatera, który przyjmuje tożsamość litewskiego rycerza, aby walczyć przeciwko
Zakonowi Krzyżackiemu.
• Bohater "Konrad Wallenrod" jest symbolem ducha oporu i gotowości do walki o wolność, a
poemat zawiera motywy walki narodowowyzwoleńczej.
• Utwór ten odnosi się do konfliktów między Polakami a Zakonem Krzyżackim oraz
pragnienia odzyskania niepodległości.
"Grób Agamemnona" Juliusza Słowackiego:
• "Grób Agamemnona" to dramat Słowackiego, który łączy elementy historii antycznej z
romantycznymi motywami walki narodowowyzwoleńczej.
• W dramacie Słowackiego obecne są motywy walki o niepodległość Grecji oraz tęsknota za
wolnością. Bohaterowie w dramacie stają się symbolem walki narodowowyzwoleńczej i
odzyskania utraconych dóbr.
• Utwór ten jest odzwierciedleniem idei romantycznego heroizmu i pragnienia wolności
narodowej.
W utworach tych poeci romantyczni odwołują się do ducha walki narodowowyzwoleńczej i
pragnienia odzyskania niepodległości, co było szczególnie ważne w okresie rozbiorów Polski. Te
dzieła literatury romantycznej miały nie tylko znaczenie artystyczne, ale także społeczne i
polityczne, inspirując Polaków do dalszej walki o wolność i niepodległość.
_______________________________________________________________________________
8. Typy bohaterów romantycznych,
takie jak "nieszczęśliwy kochanek" i bohaterowie dotknięci "chorobą wieku," są
charakterystyczne dla literatury romantycznej i odzwierciedlają główne idee tego
okresu. Oto omówienie tych typów bohaterów na podstawie wybranych utworów:
Nieszczęśliwy kochanek - Bohater werteryczny:
• Bohater werteryczny to postać, która jest głęboko zakochana, często w sposób
obsesyjny, ale jego miłość jest nieszczęśliwa, często z powodu przeszkód
społecznych, moralnych lub osobistych.
• Werter, stworzony przez Johanna Wolfganga von Goethego w "Cierpieniach
młodego Wertera," jest klasycznym przykładem tego typu bohatera. Jest to
młody mężczyzna, który zakochuje się w pięknej Charlotte, ale nie może być z
nią ze względu na jej małżeństwo z innym mężczyzną.
• Bohater werteryczny jest często opisywany jako melancholijny, romantyczny
marzyciel, który cierpi z powodu nieodwzajemnionej miłości. Jego uczucia
prowadzą go do rozpaczy, a czasem nawet do samobójstwa.
"IV część Dziadów" Adama Mickiewicza:
• W "IV części Dziadów," Mickiewicz przedstawia postać Gustawa-Konrada
jako bohatera werterycznego. Konrad jest głęboko zakochany w Aldonie, ale
ich miłość jest nieszczęśliwa ze względu na konflikt między narodem polskim
a zakonem krzyżackim.
• Konrad jest postacią, która nie tylko cierpi z powodu nieodwzajemnionej
miłości, ale jest też związany z duchem walki narodowowyzwoleńczej i
tęsknotą za wolnością Polski.
• "IV część Dziadów" to przykład romantycznego podejścia do miłości, która
jest połączona z duchem patriotyzmu i walki o niepodległość.
"Kordian" Juliusza Słowackiego:
• Bohater Kordian, z dramatu "Kordian" Słowackiego, jest innym przykładem
bohatera romantycznego, który można określić jako nieszczęśliwego
kochanka. Kordian jest zakochany w Tekli, ale nie może być z nią ze względu
na swoje zobowiązania wobec walki narodowowyzwoleńczej.
• Kordian jest postacią obsesyjnie zakochaną i cierpiącą z powodu trudności
związanych z miłością i lojalnością wobec ojczyzny. Jego miłość do Tekli jest
silna, ale musi stawić czoła wyzwaniom narodowym.
Oba te przykłady ilustrują, jak romantycy eksplorowali temat miłości, nieszczęśliwej
lub nieodwzajemnionej, i łączyli go z ideami patriotycznymi, walką
narodowowyzwoleńczą oraz duchowym rozterką. W literaturze romantycznej często
towarzyszyło temu uczucie melancholii, tęsknoty i rozpaczy, które wyrażały głębsze
idee i wartości epoki romantyzmu.
________________________________________________________
9.Różnorodność bohaterów romantycznych
i motywów w literaturze romantycznej była znacząca i wpływowa. Oto omówienie wybranych typów bohaterów i
motywów w literaturze romantycznej:

Bajroniczny buntownik - "Giaur" Byrona:

• Bohater bajroniczny to postać, która buntuje się przeciwko społeczeństwu, moralności czy wartościom społecznym. Jest
indywidualistą, niezależnym od społeczeństwa i często wykluczonym.
• W utworze "Giaur" Byrona główny bohater, Leila, jest przykładem takiego buntownika. W wyniku miłości
nieodwzajemnionej i odrzucenia przez społeczeństwo staje się samotnym buntownikiem.
• Bohater bajroniczny jest często związany z romantycznym dążeniem do wolności i wyzwolenia się od konwencji
społecznych.

Ofiarny bojownik w polskim dramacie romantycznym:

• Bohaterowie ofiarni w polskim dramacie romantycznym często to postacie gotowe do poświęceń dla sprawy narodowej.
Są bojownikami o niepodległość Polski.
• Przykładem może być Gustaw-Konrad z "Dziadów" Mickiewicza czy Kordian z dramatu "Kordian" Słowackiego.
Obydwaj bohaterowie są gotowi poświęcić własne życie dla walki o wolność Polski.

Prometeizm - "Dziady III" Adama Mickiewicza:

• Motyw Prometeizmu jest głęboko zakorzeniony w romantyzmie i symbolizuje dążenie do wolności i niepodległości
narodowej.
• W "Dziadach III" Mickiewicz ukazuje ducha walki narodowowyzwoleńczej poprzez postać Gustawa-Konrada, który jest
bohaterem prometejskim. Jego działania przeciwko zaborcom są wyrazem buntu przeciwko niesprawiedliwości i tyrani
narodowej.

Winkelriedyzm - "Kordian" Juliusza Słowackiego:

• Winkelriedyzm to motyw poświęcenia się dla większej sprawy, podobny do aktu Arnolda Winkelrieda, który poświęcił
swoje życie, aby otworzyć drogę do zwycięstwa swojemu narodowi.
• Bohater "Kordian" Słowackiego, podobnie jak Winkelried, podejmuje akt poświęcenia, który ma na celu walczącemu
narodowi Polski.
• Winkelriedyzm jest przykładem romantycznej odwagi i poświęcenia w imię ojczyzny.

Nowy typ bohatera w "Panu Tadeuszu" Adama Mickiewicza:

• W "Panu Tadeuszu" Mickiewicz przedstawia nowy typ bohatera w postaci Jaceka Soplicy i Tadeusza. Są to bohaterowie,
którzy niekoniecznie pasują do tradycyjnego wzorca romantycznego buntownika czy ofiarnego bojownika.
• Jacek Soplica to postać związana z tradycjami i polską ziemią, która troszczy się o spuściznę i wartości narodowe. Jest
symbolem polskiej tożsamości i patriotyzmu.
• Tadeusz, z kolei, jest młodym dziedzicem, który odkrywa swoją narodową tożsamość i zaangażowanie.

Motyw samobójstwa i przemiany duchowej w kreacji postaci romantycznych:

• Motyw samobójstwa często pojawia się w literaturze romantycznej jako wyraz głębokiej rozpaczy, buntu,
nieodwzajemnionej miłości czy konfliktów moralnych.
• Postaci romantyczne często przechodzą przemianę duchową i moralną, w wyniku której doświadczają wewnętrznego
konfliktu. Motyw samobójstwa jest często używany jako dramatyczne rozwiązanie tych konfliktów.

Poeta - indywidualista:

• Poeta romantyczny często jest indywidualistą i twórcą, który wyraża swoje emocje, przekonania i wizje artystyczne. Jest
to wyraz romantycznego dążenia do oryginalności i niezależności twórczej.
• Przykłady poety-indywidualisty można znaleźć w postaciach Konrada z "Kordiana" Słowackiego czy Hrabiego Henryka z
"Nie-Boskiej Komedii" Zygmunta Krasińskiego. Są to bohaterowie, którzy są zarówno romantycznymi poetami, jak i
buntownikami przeciwko normom społecznym i politycznym.
Te różne typy bohaterów i motywy były charakterystyczne dla literatury romantycznej i odzwierciedlały idee i dążenia romantyków
w odniesieniu do indywidualizmu, wolności, miłości i walki o niepodległość.
__________________________
10.Rola Poety
W literaturze romantycznej rola poety i poezji była niezwykle istotna i często związana z ideą wieszcza, przywódcy duchowego
narodu oraz konfliktem między poezją prawdziwą a fałszywą. Oto omówienie tych aspektów w kontekście wybranych utworów
romantycznych:
Wieszczy - Przywódcy duchowi narodu:

• W romantyzmie poeta często pełnił rolę wieszcza, czyli osoby zdolnej do przewidywania przyszłości, natchnionej przez
ducha narodowego. Wieszcze mieli nie tylko tworzyć poezję, ale także przewidywać wydarzenia historyczne i kierować
duchem narodu.
• W "Wielkiej Improwizacji" Adama Mickiewicza, poezja jest prezentowana jako źródło mądrości i inspiracji dla narodu.
Wieszczy są uważani za osoby o szczególnym darze przekazywania wartości i idei narodowych.
• Mickiewicz, jako wieszcz narodowy, odgrywał istotną rolę w romantycznym ruchu literackim i politycznym, inspirując
naród do walki o niepodległość.

Rola poety w "Nie-Boskiej Komedii" Słowackiego:

• W dramacie "Nie-Boska Komedii" Juliusza Słowackiego poeta jest ukazany jako postać, która staje się narzędziem
politycznym i manipulacją w rękach innych.
• Fałszywy poeta, Czambul, używa swoich zdolności literackich do manipulacji masami i zdobycia władzy. Jego poezja jest
pozbawiona autentyczności i moralności.
• Równocześnie prawdziwy poeta, Gustaw-Konrad, reprezentuje autentyczną i niezależną twórczość, a jego rola polega na
konfrontacji z fałszywymi wartościami i ideologią reprezentowaną przez Czambula.

Rola poety w "Beniowskim" Słowackiego:

• W dramacie "Beniowski" Słowackiego poeta pełni funkcję narratora, który wprowadza widza w historię Beniowskiego,
podróżnika i buntownika.
• Poeta jest świadkiem wydarzeń i opowiada historię bohatera, ale jednocześnie jest to postać zaangażowana emocjonalnie
w historię i problematykę utworu.
• Poeta w "Beniowskim" pełni rolę przewodnika, który prowadzi widza przez wydarzenia, a jednocześnie oddaje hołd
bohaterowi i jego walkom o wolność.

Rola poezji - Arka Przymierza w "Konradzie Wallenrodzie":

• W poemacie "Konrad Wallenrod" Adama Mickiewicza poezja odgrywa istotną rolę jako Arka Przymierza, czyli symbol
narodowej tradycji i pamięci.
• Arka Przymierza zawiera w sobie pamięć i tradycję narodu litewskiego, a jej utrata stanowi kluczowy moment w utworze,
gdy duch narodu jest zagrożony.
• Arka Przymierza symbolizuje jedność narodu i jego tożsamość. Jej odbudowa jest równoznaczna z odzyskaniem ducha
walki i tożsamości narodowej.

W literaturze romantycznej poezja i rola poety były przedstawiane jako istotne narzędzia kształtowania tożsamości narodowej,
kierowania duchem narodu oraz konfrontowania się z fałszem i manipulacją. Wieszczowie i poeci byli często wyrazicielami marzeń
i tęsknień narodu oraz duchowymi przewodnikami w dążeniu do wolności i tożsamości narodowej.
Cyprian Kamil Norwid, romantyczny poeta, podkreślał znaczenie poezji jako sztuki i wyrazu osobistego, niejednokrotnie
polemizując z romantycznymi koncepcjami:

1. Sztuka ponad politykę: Norwid widział poezję przede wszystkim jako sztukę, niezależną od polityki i ideologii.

2. Oryginalność i unikalność: Akcentował potrzebę wyrażania siebie i oryginalności, nie popierając konformizmu czy
ideologicznego dostosowywania się.

3. Brak przywództwa duchowego: Norwid dystansował się od romantycznych koncepcji poety jako proroka narodowego
czy przywódcy duchowego.

4. Eksperymenty formą: Jego twórczość charakteryzowały nieszablonowe rozwiązania formalne, które stanowiły wyzwanie
dla konwencji romantycznych.

5. Refleksja nad znaczeniem poezji: Norwid często rozważał znaczenie poezji i rolę artysty w swoich dziełach, co
stanowiło polemikę z romantycznymi ideami o roli poety-mędrca.

W ten sposób Norwid wprowadzał nowe perspektywy i unikalne podejście do roli poety w literaturze romantycznej.
_______________________________________________________________________________
11. Motyw wygnańca
-pielgrzyma jest jednym z centralnych motywów w literaturze
romantycznej, odzwierciedlającym tęsknotę za wolnością, narodową
tożsamością i odnalezieniem sensu w życiu. Oto omówienie tego motywu
w kontekście "Sonetów krymskich" Adama Mickiewicza i wiersza
"Smutno mi, Boże" Juliusza Słowackiego:
"Sonety krymskie" Adama Mickiewicza:
• "Sonety krymskie" to zbiór wierszy napisanych przez Mickiewicza
podczas jego podróży na Krym w latach 1825-1826. To jedno z
najważniejszych dzieł romantycznych, w którym motyw wygnańca-
pielgrzyma jest wyraźnie obecny.
• Mickiewicz, podobnie jak inni romantycy, odczuwał tęsknotę za
Polską, która była pod zaborami rosyjskim, pruskim i austriackim.
Wyprawa na Krym stała się dla niego rodzajem pielgrzymki ku
wolności, ale jednocześnie była to wyprawa w poszukiwaniu
duchowego odkupienia.
• W "Sonetach krymskich" Mickiewicz opisuje piękno krymskiej
przyrody, ale jednocześnie tęskni za Polską i narodową tożsamością.
Wyraża uczucia wygnańca, który pragnie powrotu do ojczyzny.
"Smutno mi, Boże" Juliusza Słowackiego:
• W wierszu "Smutno mi, Boże," Słowacki wyraża swoje emocje jako
wygnańca i pielgrzyma ducha. To jedno z jego najważniejszych dzieł
lirycznych.
• Słowacki opisuje swoje uczucia smutku, utraty i tęsknoty za Polską,
którą musiał opuścić ze względu na polityczne prześladowania.
Wyraża również swoje duchowe poszukiwania i pragnienie
zbawienia.
• W wierszu obecna jest głęboka refleksja nad sensem istnienia, rolą
Boga i rozumienia własnej roli jako wygnańca-pielgrzyma.
Oba te utwory wyrażają silne uczucia i refleksje artystów romantycznych,
którzy byli wygnańcami z Polski i tęsknili za wolnością, tożsamością
narodową i duchowym odkupieniem. Motyw wygnańca-pielgrzyma
stanowił istotny element romantycznej twórczości, a w "Sonetach
krymskich" i "Smutno mi, Boże" jest on głęboko przeżywany i wyrażany
przez Mickiewicza i Słowackiego.
__________________________________________________________________
12. Główne gatunki literatury romantycznej
to dramat romantyczny, powieść poetycka, poemat dygresyjny, ballada, powieść epistolarna oraz gawęda
szlachecka. Oto ich omówienie:
Dramat romantyczny:

• Geneza: Dramat romantyczny wywodzi się z dramatu klasycznego, ale romantycy dążyli do wyrażania
emocji i indywidualizmu. Wzorowali się na dramatach Szekspira i tworzyli postacie z bogatym życiem
wewnętrznym.
• Cechy: Dramat romantyczny charakteryzuje się głębokimi konfliktami moralnymi, duchowymi i
politycznymi. Często połączony jest z tematami walki narodowej i tęsknoty za wolnością.
• Przykłady: Przykładami dramatów romantycznych są "Dziady" Adama Mickiewicza i "Kordian"
Juliusza Słowackiego.

Powieść poetycka:

• Geneza: Powieść poetycka łączy w sobie elementy prozy i poezji. To nowatorski gatunek literatury
romantycznej, który pozwalał na tworzenie narracji poetyckiej.
• Cechy: Charakteryzuje się używaniem języka poetyckiego w narracji prozatorskiej. Często zawiera
elementy fantastyczne, mistyczne lub symboliczne.
• Przykłady: Jednym z przykładów jest "Maria" Zygmunta Krasińskiego.
Poemat dygresyjny:

• Geneza: Poemat dygresyjny to długi utwór poetycki, który zawiera liczne dygresje i refleksje autora na
tematy filozoficzne, społeczne czy moralne.
• Cechy: Charakteryzuje się rozbudowanym stylem, częstym wykorzystaniem monologów wewnętrznych
oraz eksploracją tematów humanistycznych.
• Przykłady: "Wielka Improwizacja" Adama Mickiewicza to przykład poematu dygresyjnego.
Ballada:

• Geneza: Ballada to krótka forma poetycka, która wywodzi się z ludowej tradycji opowiadania historii w
rytmiczny sposób. Romantycy często sięgnęli po ten gatunek, aby wyrazić emocje i ludowe wierzenia.
• Cechy: Ballady są często pełne symboliki, tajemniczości i niespodziewanych zwrotów akcji.
Charakteryzują się prostotą formy.
• Przykłady: Przykłady to "Pani Twardowska" i "Romantyczność" Adama Mickiewicza.
Powieść epistolarna:

• Geneza: Gatunek powieści epistolarnych polega na narracji za pomocą listów i korespondencji między
bohaterami.
• Cechy: Charakteryzuje się intymnością, pozwalając na głęboką analizę uczuć i myśli postaci. Często jest
stosowany do kreowania psychologicznych portretów bohaterów.
• Przykłady: Przykładem jest "Pamiętnik z Powstania Listopadowego" Seweryna Goszczyńskiego.
Gawęda szlachecka:

• Geneza: Gawęda szlachecka to krótka forma prozatorska, często związana z folklorem i tradycjami
szlacheckimi. Była popularna w literaturze romantycznej.
• Cechy: Charakteryzuje się opisem życia i obyczajów szlacheckich. Często jest humorystyczna, a także
zawiera elementy poezji ludowej.
• Przykłady: Przykładem jest "Gawęda o woźnicy Janku" Adama Mickiewicza.
Wszystkie te gatunki literatury romantycznej odzwierciedlają różnorodność i innowacje epoki romantyzmu,
wyrażając jej ducha, wartości i inspiracje.
_______________________________________________________________________________

13. Poezja Cypriana Kamila Norwida

charakteryzuje się szeregiem cech specyficznych i postulatami artystycznymi, które
odzwierciedlają jego indywidualne podejście do sztuki i życia. Oto omówienie tych cech
oraz przykłady jego dzieł:
Cechy specyficzne poezji Norwida:
1. Indywidualizm i oryginalność: Norwid dążył do wyrażania swojego indywidualizmu i
oryginalności w poezji. Unikał utartych konwencji i tworzył własny, niepowtarzalny styl.
2. Refleksja nad losem człowieka i narodu: W jego twórczości często pojawia się temat
ludzkiego losu oraz losu narodu. Norwid był głęboko zainteresowany problemami
społecznymi i narodowymi.
3. Wrażliwość na historię i tradycję: Norwid miał silne poczucie historii i tradycji
narodowej. W swoich utworach często sięgał do historii Polski, starożytności greckiej czy
historii światowej.
4. Nieszablonowe formy i eksperymenty językowe: Norwid eksperymentował z formą i
językiem w swoich wierszach. Jego poezja jest czasem trudna do zrozumienia, ale zawiera
bogactwo znaczeń i symboliki.
Postulaty artystyczne w "Promethidion": W "Promethidion," Norwid zawarł wiele postulatów
artystycznych, które odzwierciedlają jego podejście do tworzenia sztuki. Kilka z tych postulatów
to:
1. Idea artysty jako proroka: Norwid widział artystę jako proroka, który ma zdolność
wyrażania prawdy i przewidywania przyszłości. Artysta ma misję przekazywania wartości i
inspiracji społeczeństwu.
2. Konieczność odrodzenia kultury i narodu: Norwid wzywał do odrodzenia polskiej
kultury i narodu poprzez sztukę. W jego przekonaniu sztuka jest narzędziem
przeciwdziałania upadkowi ducha narodowego.
3. Sztuka jako środek wyrażania metafizycznych tajemnic: Norwid wierzył, że sztuka
może być używana do wyrażania metafizycznych i duchowych tajemnic. Jego poezja często
dotyczyła zagadnień duchowych i filozoficznych.
Los wielkich ludzi w twórczości Norwida: Norwid często reflektował nad losem wielkich
jednostek, zarówno w kontekście politycznym, jak i artystycznym. W wierszach takich jak "Coś ty
Atenom...," "Bema pamięci..." i "Fortepianie Szopena" poruszał tematykę upadku i cierpienia
wielkich postaci oraz ich roli w historii i kulturze.
• "Coś ty Atenom..." to wiersz, w którym Norwid wyraża smutek i zrozumienie dla upadku
starożytnych Aten.
• "Bema pamięci..." to hołd oddany bohaterowi narodowemu, gen. Józefowi Bemowi, który
poległ w walkach o niepodległość Polski.
• "Fortepian Szopena" to wzruszający wiersz, w którym Norwid opisuje samotność i
cierpienie wielkiego kompozytora Fryderyka Chopina.
W swojej poezji Norwid odwoływał się do wielkich postaci, nie tylko jako bohaterów narodowych,
ale również jako symboli ludzkiego losu, bólu i tęsknoty. Jego twórczość jest głęboko emocjonalna
i filozoficzna, a zarazem pełna indywidualizmu i oryginalności.
_______________________________________________________________________________
14."III część Dziadów"
to jedno z najważniejszych dzieł Adama Mickiewicza, które ukazuje się jako spełnienie
wcześniejszych zapowiedzi i koncepcji zawartych w "Dziadach" oraz wprowadzenie nowych
elementów. Poniżej omówię kluczowe tematy i motywy związane z tym dziełem:
Walka dobra i zła:
• "III część Dziadów" to dramatyczna konfrontacja dobra i zła, które manifestują się w
postaciach Ducha Świętego i Lucyfera. Ta walka jest centralnym motywem utworu i
symbolizuje walkę dobra z złem w historii Polski.
• Poprzez ten motyw Mickiewicz wyraża swoje przekonanie o zwycięstwie dobra nad złem w
duchowym wymiarze narodowej historii.
Mesjanizm:
• "III część Dziadów" kontynuuje mesjanistyczny wątek z poprzednich części. Mesjanizm to
idea, według której Polska miała odgrywać szczególną rolę w historii, przynosząc dobro i
wolność innym narodom.
• W "Dziadach" mesjanizm jest reprezentowany przez postać księdza Piotra, który jest
wizjonerem i prorokiem narodowym.
Historyzm:
• W dziele obecne są liczne nawiązania do historii Polski, zarówno do wydarzeń
historycznych, jak i postaci historycznych, takich jak hetman Stefan Czarniecki czy król
Zygmunt III Waza.
• Mickiewicz prezentuje historię jako żywą i ciągłą, wskazując na kontynuację ducha
narodowego przez wieki.
Mistycyzm, profetyzm i motywy tyrtejskie:
• "III część Dziadów" jest pełna mistycyzmu, wizji i proroczych zapowiedzi. Duch Święty
staje się główną postacią i napełnia bohaterów mistycznym uniesieniem i wizjami.
• Motywy tyrtejskie odnoszą się do walki narodu, odwagi i męstwa w dążeniu do wolności.
Są one wyraźnie obecne w wizji narodu polskiego jako bohaterskiego.
Ocena narodu polskiego (Salon warszawski):
• "Salon warszawski" to część utworu, w której Mickiewicz ocenia naród polski. Opisuje go
jako naród wierzący i bohaterski, gotowy do walki o wolność.
• Naród polski jest ukazany jako naród wybrany i posiadający szczególny duchowy potencjał.
Obraz zaborcy i Rosji (Ustęp):
• Mickiewicz w "III części Dziadów" wyraża swoją niechęć wobec zaborcy rosyjskiego i
okupacji Rosji na terytorium Polski. Rosja jest przedstawiana jako naród wrogi i
niszczycielski.
• Ustęp ukazuje tragiczne skutki zaboru i degradację polskiego narodu pod rosyjskim
panowaniem.
"III część Dziadów" jest dziełem pełnym symboliki, mistyki i refleksji nad narodowym losem
Polski. Przesłanie utworu jest pełne nadziei na odrodzenie narodu i zwycięstwo ducha narodowego
nad wrogiem.
_____________________________________________________________________
15. "Pan Tadeusz"
Adama Mickiewicza jest jednym z najważniejszych epickich dzieł polskiej literatury romantycznej,
które łączy w sobie różne cechy i gatunki. Oto omówienie kluczowych aspektów związanych z tym
utworem:
Realizm i idealizacja:

• "Pan Tadeusz" jest dziełem, które równocześnie zawiera elementy realizmu i idealizacji. Mickiewicz
przedstawia realistyczny obraz życia i obyczajów szlacheckiego dworu na Litwie, ale jednocześnie
idealizuje ten świat jako wzór patriotycznego i szlachetnego społeczeństwa.
• Realizm przejawia się w opisach codziennego życia, tradycji, i zwyczajów szlacheckiego dworu.
Idealizacja zaś w gloryfikacji szlachty jako obrońców ojczyzny i w patriotycznych przesłaniach
utworu.
Baśniowość i obraz dworu szlacheckiego:

• "Pan Tadeusz" posiada elementy baśniowości, zwłaszcza w opisach przyrody i krajobrazu Litwy.
Mickiewicz maluje obraz bujnej przyrody, co nadaje utworowi charakter baśniowy.
• Jednocześnie dzieło ukazuje obraz dworu szlacheckiego, ze wszystkimi jego tradycjami, obyczajami
i hierarchią społeczną.
Przemijanie i geneza utworu w świetle Epilogu:

• Epilog stanowi kluczową część "Pana Tadeusza." Mickiewicz w nim ukazuje przemijanie, koniec
szlacheckiego dworu na Litwie i kończący się świat.
• Geneza utworu wskazywana jest w epilogu jako próba zachowania wspomnień i tradycji szlachty
litewskiej, która przeminęła.
Bohaterowie nowego typu:

• "Pan Tadeusz" zawiera bohaterów nowego typu, którzy odzwierciedlają romantyczne ideały, takie
jak miłość do ojczyzny, odwaga i szlachetność.
• Tytułowy bohater, Tadeusz Soplica, reprezentuje romantycznego młodzieńca gotowego walczyć o
wolność i miłość.
Porównanie z eposem Homera:

• "Pan Tadeusz" jest często zestawiany z eposem Homera, zwłaszcza "Iliadą" i "Odyseją".
Podobieństwa obejmują epicki charakter, opis bohaterów narodowych i walczących o miłość, jak
również obrazy przyrody i krajobrazu.
• Jednak "Pan Tadeusz" różni się od eposów Homera swoją tematyką narodową i patriotyczną, a także
romantycznymi ideami.
Porównanie z adaptacją filmową A. Wajdy:

• Reżyser Andrzej Wajda stworzył adaptację filmową "Pana Tadeusza" z 1999 roku. Film wiernie
oddaje ducha utworu Mickiewicza i ukazuje zarówno elementy realizmu, jak i idealizacji.
• Adaptacja Wajdy ukazuje także piękno krajobrazu litewskiego i życie szlacheckiego dworu. Jako
uznany reżyser, Wajda podkreślił walory patriotyczne utworu i romantyczną atmosferę epoki.
"Pan Tadeusz" to jedno z najważniejszych dzieł literatury polskiej, które łączy w sobie romantyczne ideały i
obraz życia szlacheckiego dworu na Litwie. Mickiewicz w swoim eposie ukazał zarówno realistyczną
rzeczywistość, jak i idealizowane wartości narodowe. Adaptacja filmowa A. Wajdy oddaje tę atmosferę i
znaczenie utworu w polskiej kulturze.
_______________________________________________________________________________
 16. "Nie-Boska komedia"
to dramat romantyczny autorstwa Juliusza Słowackiego. Oto omówienie kluczowych aspektów
związanych z tym dziełem:
Portret głównego bohatera:

• Głównym bohaterem jest Henryk, poeta i mężczyzna o romantycznym usposobieniu. Jest to postać
uosabiająca ideały romantyzmu, takie jak dążenie do wolności, wyższych wartości i odmiennego
sposobu bycia.

Dramat rodzinny - przyczyny:

• "Nie-Boska komedia" jest dramatem rodinnym, a konflikty wynikają przede wszystkim z różnicy
światopoglądów i wartości między głównym bohaterem Henrykiem a jego ojcem Pankracym.
• Konflikt wynika z romantycznego zapału Henryka, który pragnie odmiennej, wolnej egzystencji,
podczas gdy Pankracy reprezentuje konserwatywne wartości i tradycyjne spojrzenie na życie.

Poeta prawdziwy i fałszywy:

• Henryk jest postrzegany jako poeta prawdziwy, który dąży do wyrażenia swojego wewnętrznego
światopoglądu i wyznawanych wartości.
• Inni poeci, którzy reprezentują idee romantyczne, ale niekoniecznie wyrażają własne przemyślenia, są
traktowani jako poeci fałszywi.

Obraz i ocena rewolucji:

• Słowacki w "Nie-Boskiej komedii" przedstawia rewolucję jako środek do osiągnięcia wolności i zmiany.
Rewolucja jest wyrazem dążenia do wyzwolenia od autorytarnych struktur społecznych i politycznych.
• Jednakże, Słowacki ukazuje również okrucieństwo i chaos, które mogą towarzyszyć rewolucji, co
prowadzi do konfliktów i dylematów moralnych.

Historiozofia:

• W "Nie-Boskiej komedii" Słowacki zawiera elementy historiozofii, w której historia ludzkości jest
postrzegana jako proces prowadzący do osiągnięcia ostatecznej prawdy i wolności.
• Ta historia jest widziana jako epicka podróż, na której bohaterowie muszą stawić czoła próbom i
konfliktom, aby osiągnąć wyzwolenie.

Konflikt ideowy Henryk - Pankracy:

• Konflikt między Henrykiem a Pankracym jest konfliktem ideowym między pokoleniem romantycznym a
pokoleniem konserwatywnym.
• Henryk pragnie wolności i wyzwolenia, podczas gdy Pankracy broni tradycyjnych wartości i porządku
społecznego. To konflikt między przeszłością a przyszłością.

Sens tytułu:

• Tytuł "Nie-Boska komedia" sugeruje, że życie ludzkie jest trudne i chaotyczne, a nie zawsze harmonijne
i boskie. To odniesienie do Komedii Boskiej Dantego, która opisuje wizję porządku boskiego i życia po
śmierci.
• Tytuł podkreśla niepewność i trudności ludzkiego losu i dążenia do wolności.

Interpretacja sceny końcowej:

• Scena końcowa dramatu to moment, w którym Henryk, osiągając swoje cele rewolucyjne, realizuje
swoje marzenia o wolności. Jednak ta wolność przynosi także chaos i zniszczenie.
• Słowacki sugeruje, że dążenie do wolności i zmiany może prowadzić do konfliktów i trudności, a
ostateczny koszt może być bardzo wysoki.

"Nie-Boska komedia" to trudne i filozoficzne dzieło, które eksploruje konflikty ideowe i duchowe epoki
romantyzmu. Słowacki stawia pytania o cenę wolności i zmiany oraz o dążenie do prawdy i sensu w życiu
ludzkim.