BESIGHEIDSTUDIES

BESIGHEIDS
GELEENTHEDE

GRAAD 10 KERN NOTAS (2020)

1
 TERM DEFINISIE
Navorsings- Maatstawwe / instrumente soos vraelyste, wat ontwerp is om data uit
instrumente navorsing te kry

Behoeftes Iets wat nodig is om aan te kan hou lewe

Begeertes Iets waarvoor jy wens of graag wil hê

Is die plek vanwaar die besigheid sal bedryf word en besigheid gedoen
Besigheidsligging
word.
'n Kontrak is 'n geskrewe, gesproke of stilswyende (verstaanbare)
Kontrak
ooreenkoms tussen twee of meer mense, wat afdwingbaar is deur die wet.

Kontrakteur Die party wat die belofte maak. Wetlik verplig om 'n belofte te hou.

Kontraktant Die party aan wie die belofte gedoen word.

Besigheidsverslag 'n Skriftelike dokument wat inligting verskaf.

Verbale
Die lewering van 'n toespraak aan 'n openbare gehoor.
aanbieding
Visuele Kaarte, foto's of beelde wat help om 'n punt te maak of om 'n aanbieding te
hulpmiddels verbeter.
Oudiovisuele Verwys na 'n toestel wat werk met beide 'n goeie hoorbare en visuele
hulpmiddels komponente.
'n Dokument wat 'n opsomming is van die operasionele en finansiële
Sakeplan
doelwitte van 'n besigheid.
'n Patent is 'n eksklusiewe reg verleen vir: 'n uitvinding; 'n proses wat 'n nuwe
Patent
manier is om iets te doen /'n nuwe tegniese oplossing vir 'n probleem.
Werkloosheidsversekeringsfonds (WVF) bevoordeel werkers wanneer hulle nie
WVF
kan werk as gevolg van swangerskap, aannemingsverlof of siekte.

Teiken mark 'n Spesifieke groep van kliënte waarvoor 'n produk of diens gemik is.

Die vermeende neiging van markte om te beweeg in 'n spesifieke rigting

Markneigings
met verloop van tyd.
Die bedrag wat 'n individu of onderneming vir 'n versekeringspolis betaal.
Premie
Meestal maandeliks.
Algemene Jaarlikse Daar word van 'n maatskappy verwag om die goedkeuring van sy lede
vergaderings tydens die AJV te verkry ten einde sekere aksies uit te voer
Die prosedure wat jy moet volg wanneer jy ‘n besigheid wil begin. Die
Stigtingsprosedure
prosedures verskil tussen die verskillende ondernemingsvorme.

Beperk Beperk in grootte of hoeveelheid

Impak op die
Die invloed wat iets op ‘n besigheid het. Kan positief of negatief wees.
besigheid
‘n Gedetailleerde ondersoek van die elemente van iets soos bv. die
Analise
PESTWO-analise en SWOT analise

KMIE Kommissie vir maatskappye en intellektuele eiendom

2
ONDERWERP 1: ENTREPRENEURIESE EIENSKAPPE

Definieer die betekenis van 'n ENTREPRENEUR

Entrepreneurs is mense wat 'n geleentheid identifiseer, die risiko daarvan bereken en 'n
besigheid skep.

Identifiseer/Omskryf/Verduidelik/Bespreek die EIENSKAPPE VAN 'N ENTREPRENEUR

EIENSKAPPE BESKRYWING
Begeerte vir
Aanvaar die uitslag van die besluite wat hulle maak.
verantwoordelikheid
Goeie leierskap en In staat wees om te delegeer, te inspireer en effektief te
bestuursvaardighede kommunikeer.
Duidelike visie Weet wat hulle wil bereik.
Wilskrag om struikelblokke te Die dryf om sukses te behaal, maak nie saak watter
oorkom probleme hulle in die gesig staar nie
Bereid om onsekerhede in die gesig te staar om hul
Neem risiko’s
doelwitte te bereik.
Selfversekerd Glo in eie vermoëns.
Uitsonderlike organisatoriese Die vermoë om hul tyd, werklading en hulpbronne
vaardighede doeltreffend te bestuur.
Die vermoë om behoeftes te identifiseer en oplossings te
Innoverend
ontwikkel.
Volharding Die volharding om by die plan te bly.
Hoë vlakke van energie Baie energie maak entrepreneurs meer suksesvol.
Entrepreneurs is emosioneel gebind om voortdurend te
Hoogs toegewyd
jaag na uitnemendheid.
Betroubaarheid en eerlikheid is eienskappe wat jou voor in
Sterk werksetiek
die lewe kry.
Passievol Gedryf om doelwitte te bereik.
Die vermoë om aan te pas en alternatiewe oplossings te
Buigsaamheid
ontwikkel wanneer dinge nie volgens plan verloop.
Onafhanklik Is individue wat verkies om eerder te lei as volg.

Gee VOORBEELDE van suksesvolle entrepreneurs

NAAM BESIGHEID NAAM BESIGHEID

Raymond
Pick 'n Pay Cyril Ramaphosa Mc Donald's
Ackerman
Mvelaphanda
Richard Branson Virgin Group Tokyo Sexwale
Mining
Shuttleworth
Bill Gates Microsoft Mark Shuttleworth
Foundation
Die Trump
Donald Trump Mark Zuckerberg Facebook
Organisasie
3
ONDERWERP 2: ONDERNEMINGSVORME

Omskryf/Noem die FAKTORE WAT OORWEEG MOET WORD by die keuse van 'n
ondernemingsvorm.
KONSEPTE BESKRYWING
• Die wetlike reg van 'n persoon of besigheid om eiendom
te besit, kontrakte aan te gaan en dagvaar of gedagvaar
1. REGSPERSOON
word.

• Die vermoë van die besigheid om voort te gaan na die

afsterwe of uittrede van die eienaar of meer as een van
2. KONTINUÏTEIT
die eienaars.

• Aanspreeklikheid verwys na die verantwoordelikheid van

die eienaar vir die skuld van die besigheid.
• BEPERKTE aanspreeklikheid: Die eienaar (s) /
aandeelhouers / lede kan net hul belegging verloor in die
besigheid in die geval van 'n besigheid wat insolvent
3. AANSPREEKLIKHEID /bankrot verklaar word. Die eienaars sal nie hul persoonlike
bates verloor nie.
• ONBEPERKTE aanspreeklikheid: Die eienaar (s) mag hul
persoonlike bates verloor indien die onderneming insolvent
verklaar word, omdat hulle volle verantwoordelikheid
moet aanvaar om die maatskappy se skuld af te betaal
• Eienaarskap het impak op die bestuursfunksies.
• Die vlak van beheer wat die eienaar wil hê.
4. EIENAARSKAP

• Sake-eienaars moet ook belasting wette oorweeg, want 'n

paar besighede belas meer as ander.
5. BELASTINGIMPLIKASIES
• Hierdie verskille het ‘n invloed op die bedrag van belasting
wat 'n maatskappy betaal aan die regering.
• Wetgewing vir die vestiging / begin van 'n besigheid.
• Die vestigingskoste en tyd voordat 'n besigheid wettig sake
6. WETLIKE VEREISTES
kan doen.

• Verwys na die vermoë / potensiaal van die bestuur om 'n

besigheid te begin en te bedryf soos beplan.
7. KAPASITEIT
• Die vermoë om uit te brei deur die byvoeging van
eienaars / vennote / aandeelhouers.

4
Definieer die betekenis van die VERSKILLENDE VORME VAN EIENAARSKAP
Vorme van eienaarskap verwys na die tipe van besigheid wat deur die sake-eienaar
gekies is.

Verduidelik die VERSKIL tussen WINS & NIE-WINSGEWENDE organisasies / maatskappye

WINSGEWENDE
Organisasies/Maatskappye
• Doel is om wins te maak vir die eienaar.
• Kapitaal word bygedra deur die
eienaars.
• Verantwoordelik vir die betaling van
belasting.
NIE-WINSGEWENDE
Organisasies/Maatskappye
• Doel is om 'n sosiale saak te bevorder.
• Fondse uit skenkings en staatstoelaes is
die hoofbron van kapitaal.
• Vrygestel van die betaling van
belasting.

Klassifiseer vorme van eienaarskap in WINS & NIE-WINSGEWENDE organisasie

WINSGEWENDE NIE-WINSGEWENDE
Organisasies/Maatskappye Organisasies/Maatskappye
Alleeneienaar • 'n Nie-winsgewende maatskappy /
Vennootskap onderneming (NWM / MSW)
Beslote korporasie
Privaat maatskappy
Publieke maatskappy
Maatskappy met Persoonlike Aanspreeklikheid
Koöperasies

Bespreek/Verduidelik/Beskryf die KENMERKE, VOOR- & NADELE van ondernemingsvorme.

5
Bespreek/Verduidelik/Beskryf die KENMERKE, VOOR- & NADELE van ondernemingsvorme.

1. EENMANSAAK / ALLEENHANDELAAR

1.1. EIENSKAPPE:
EIENSKAP BESKRYWING

NAAM Geen wetlike vereistes rakende die naam van die onderneming nie.

GETAL EIENAARS Slegs 1 eienaar

BESTUUR Kan vinnige besluite neem sonder om ander te raadpleeg.

KAPASITEIT Maklik om te beheer aangesien dit 'n klein onderneming is.

Daar bestaan geen wetlike en administratiewe formaliteite in die vorming

WETLIKE VEREISTES
van 'n eenmansaak nie.
Het onbeperkte aanspreeklikheid en die privaat besittings van die
AANSPREEKLIKHEID
eienaar kan gebruik word om die onderneming se skuld te betaal.
'n Alleeneienaar is nie 'n regspersoon nie en ooreenkomste word deur die
REGSPERSOONLIKHEID
eienaar in sy / haar persoonlike hoedanigheid aangegaan.
Geen konituïteit aangesien die besigheid afhanlik is van die eienaar se
KONTINUÏTEIT
lewe.
Persoonlike skuld en besigheidskuld is een, dus moet kapitaal versigtig
KAPITAAL
bestee en bestuur word.
Die wins van die onderneming behoort aan die eienaar, aangesien daar
WINSDELING
geen onderskeid tussen die eienaar en die onderneming is nie.
Afhangend van hoeveel inkomste die eienaar verdien, kan sy / haar
BELASTING
belastingkoers laer wees as die maatskappybelastingkoers.

1.2. VOORDELE EN NADELE:

VOORDELE
• Maklik & goedkoop om te stig.
• Vinnige besluitneming.
• Eienaar kry al die wins.
• Algemene ondervinding in alle aspekte.
• In kontak met klante, verskaffers en
werknemers.
NADELE
• Onbeperkte aanspreeklikheid.
• Het geen regspersoonlikheid & kontinuïteit.
• Eienaar aanvaar alle risiko’s.
• Eienaar fokus op sommige aspekte en
verwaarloos ander.
• Eienaar is oorwerk.
• Kapitaal is beperk.
• Geen werksekerheid nie.

6
Bespreek/Verduidelik/Beskryf die KENMERKE, VOOR- & NADELE van ondernemingsvorme.

2. VENNOOTSKAP

2.1. EIENSKAPPE:
EIENSKAP BESKRYWING

NAAM Geen wetlike vereistes rakende die naam van die onderneming nie.

GETAL EIENAARS 2 of meer vennote

Vennote deel verantwoordelikhede en hulle is almal betrokke by

BESTUUR
besluitneming.

KAPASITEIT Uitbreiding is moontlik omdat meer vennote kan aansluit by vennootskap

Geen wetlike formaliteite om te begin nie, slegs ‘n skriftelike

WETLIKE VEREISTES
vennootskapsooreenkoms word vereis.
Vennote het onbeperkte aanspreeklik en is gesamentlik en afsonderlik
AANSPREEKLIKHEID
aanspreeklik vir die skuld van die onderneming.

REGSPERSOONLIKHEID Vennootskap het geen regspersoonlikheid nie.

Het geen kontinuïteit nie want as daar twee vennote is en die een sterf af
KONTINUÏTEIT
kan die besigheid nie voortbestaan as ‘n vennootskap nie.
Vennote kombineer kapitaal en mag ook kapitaal by finansiële instellings
KAPITAAL
leen.

WINSDELING Wins word gedeel volgens die vennootskapsooreenkoms.

Vennootskappe betaal nie belasting nie, vennote betaal persoonlike

BELASTING
inkomstebelasting.

2.2. VOORDELE EN NADELE:

VOORDELE
• Relatief maklik & goedkoop om te stig.
• Meer kapitaal as alleeneienaar.
• Makliker om krediet te kry.
• Uitgawes, verantwoordelikhede en take
word gedeel.
• Almal trek voordeel uit wins.
NADELE
• Onbeperkte aanspreeklikheid.
• Het geen regspersoonlikheid & kontinuïteit.
• Vennote mag verskil.
• Besluitneming neem tyd.
• Kapitaal is beperk tot die aantal vennote
toegelaat.
• Een vennoot se oneerlikheid raak die res.

7
Bespreek/Verduidelik/Beskryf die KENMERKE, VOOR- & NADELE van ondernemingsvorme.

3. BESLOTE KORPORASIE

3.1. EIENSKAPPE:
EIENSKAP BESKRYWING

NAAM Die naam moet eindig met die agtervoegsel BK.

GETAL EIENAARS 1-10 lede

Die woord ‘beslote’ beteken dat alle lede betrokke is by die bestuur
BESTUUR
daarvan.
Die oordrag van die belang van ‘n lid moet deur alle ander lede
KAPASITEIT
goedgekeur word.
Daar is min wetlike vereistes, bv. oudit van finansiële state / gereelde
WETLIKE VEREISTES
algemene jaarvergaderings.
Lede het beperkte aanspreeklikheid, behalwe waar die BK 6 maande of
AANSPREEKLIKHEID
langer meer as tien lede het.

REGSPERSOONLIKHEID Die besigheid het ‘n regspersoonlikheid…

KONTINUÏTEIT …sowel as onbeperkte kontinuïteit.

KAPITAAL Elke lid lewer ‘n bydrae van sekere bates / dienste tot die korporasie.

WINSDELING Winste word gedeel in verhouding tot die belang van die lid in die BK.

Betaal belasting op die winste van die besigheid en op verklaarde

BELASTING
dividende van lede. / Onderhewig aan dubbele belasting.

3.2. VOORDELE EN NADELE:

VOORDELE
• Beperkte aanspreeklikheid.
• Het regspersoonlikheid & kontinuïteit.
• Maklik & goedkoop om te stig.
• Geen AJV nodig nie.
• Finansiële state hoef nie geoudit te word
nie.
NADELE
• Kapitaal beperk tot 10 lede.
• As ’n lid sonder kundigheid en omsigtigheid
optree, is die lid aanspreeklik vir verliese.
• Banke vereis finansiële oudit vir lenings.
• Besluite neem tyd.
• Kan tot konflik lei.

OPMERKING: Die Maatskappywet, 2008, verbied die registrasie van enige nuwe beslote korporasie
na 1 Mei 2011. Beslote korporasies kan omgeskakel word na maatskappye, maar maatskappye kan
nie meer tot beslote korporasies omgeskakel word nie.

8
Bespreek/Verduidelik/Beskryf die KENMERKE, VOOR- & NADELE van ondernemingsvorme.

4. PRIVAAT MAATSKAPPY

4.1. EIENSKAPPE:
EIENSKAP BESKRYWING

NAAM Die maatskappy se naam eindig met letters (Edms) Bpk

Minimum van een aandeelhouer nodig en geen beperking op die aantal

GETAL EIENAARS
aandeelhouers.

BESTUUR Bestuur ten minste deur een bevoegde hoogs geskoolde direkteur.

Daar is geen beperking op die aantal aandeelhouers nie, dit kan tot
KAPASITEIT
uitbreiding lei.
Registreer by die registrateur van maatskappye deur die opstel van Akte
WETLIKE VEREISTES
van Oprigting (MOI)
Aandeelhouers het 'n beperkte aanspreeklikheid en verloor slegs hul
AANSPREEKLIKHEID
aanvanklike kapitaal wat belê is as die onderneming bankrot raak nie.

REGSPERSOONLIKHEID Die besigheid het ‘n regspersoonlikheid…

KONTINUÏTEIT …sowel as onbeperkte kontinuïteit.

Kapitaal word ingesamel deur aandele aan sy aandeelhouers uit te reik.

KAPITAAL
Beleggers verdien dan winste (dividende) uit aandele.
Winste word gedeel in die vorm van dividende in verhouding tot die
WINSDELING
aantal aandele wat gehou word.
Betaal belasting op die winste van die besigheid en op verklaarde
BELASTING
dividende van aandeelhouers. / Onderhewig aan dubbele belasting.

4.2. VOORDELE EN NADELE:

VOORDELE
• Beperkte aanspreeklikheid.
• Het regspersoonlikheid & kontinuïteit.
• Aantal aandeelhouers laat meer kapitaal
toe.
• Geen AJV nodig nie.
NADELE
• Ingewikkelde stigtingsprosedure.
• Kan slegs op kapitaal staatmaak wat deur
lede bygedra word. (Kan nie geld by
algemene publiek verkry vir kapitaal nie.).
• Onderhewig aan dubbele belasting.
• Jaarlikse finansiële state moet deur 'n
gekwalifiseerde persoon hersien word, wat 'n
ekstra koste vir die maatskappy is.

9
Bespreek/Verduidelik/Beskryf die KENMERKE, VOOR- & NADELE van ondernemingsvorme.

5. MAATSKAPPY MET PERSOONLIKE AANSPREEKLIKHEID

• Dit lyk baie soos 'n privaatmaatskappy, en die DIREKTEURE van 'n maatskappy met persoonlike
aanspreeklikheid is gesamentlik en afsonderlik aanspreeklik vir al die skuld en verpligtinge van
die maatskappy. Dit beteken dat die direkteure onbeperkte aanspreeklikheid het.

5.1. EIENSKAPPE:
EIENSKAP BESKRYWING

NAAM Die maatskappy se naam moet eindig met letters INC of Geink.

Minimum van een aandeelhouer nodig en geen beperking op die aantal

GETAL EIENAARS
aandeelhouers.

BESTUUR Hulle moet minstens een direkteur in hul direksie hê.

Daar is geen beperking op die aantal aandeelhouers nie, dit kan tot
KAPASITEIT
uitbreiding lei.
In die Akte van Oprigting (MOI) moet vermeld word dat dit 'n
WETLIKE VEREISTES
maatskappy met persoonlike aanspreeklikheid is.
Direkteure het onbeperkte aanspreeklikheid en hulle is gesamentlik
AANSPREEKLIKHEID
aanspreeklik vir die skuld, selfs al is hulle lank buite die amp.

REGSPERSOONLIKHEID Die besigheid het ‘n regspersoonlikheid…

KONTINUÏTEIT …sowel as onbeperkte kontinuïteit.

Kapitaal word ingesamel deur aandele aan sy aandeelhouers uit te reik.

KAPITAAL
Aandeelhouers verdien dan winste (dividende) uit aandele.
Winste word gedeel in die vorm van dividende in verhouding tot die
WINSDELING
aantal aandele wat gehou word.
Betaal belasting op die winste van die besigheid en op verklaarde
BELASTING
dividende van aandeelhouers. / Onderhewig aan dubbele belasting.

5.2. VOORDELE EN NADELE:

VOORDELE
• Beperkte aanspreeklikheid.
• Het regspersoonlikheid & kontinuïteit.
• Aantal aandeelhouers laat meer kapitaal
toe.
• Geen AJV nodig nie.
OPMERKING: Die voordele & nadele van 'n maatskappy met persoonlike aanspreeklikheid is
dieselfde as die privaatmaatskappy.
NADELE
• Ingewikkelde stigtingsprosedure.
• Kan slegs op kapitaal staatmaak wat deur
lede bygedra word. (kan nie geld by
algemene publiek verkry vir kapitaal nie.).
• Onderhewig aan dubbele belasting.
• Jaarlikse finansiële state moet deur 'n
gekwalifiseerde persoon hersien word, wat 'n
ekstra koste vir die maatskappy is.
10
Bespreek/Verduidelik/Beskryf die KENMERKE, VOOR- & NADELE van ondernemingsvorme.

6. OPENBARE/PUBLIEKE MAATSKAPPY

• 'n Openbare maatskappy is geregistreer om sy aandele aan die algemene publiek aan te
bied. Ontwerp vir grootskaalse besighede wat groot kapitaalbeleggings benodig. Aandele
word verhandel deur middel van die Johannesburgse Sekuriteite / Effekte Beurs (JSE).

6.1. EIENSKAPPE:
EIENSKAP BESKRYWING

NAAM Die maatskappy se naam eindig met letters Bpk

Minimum van een aandeelhouer nodig en geen beperking op die aantal

GETAL EIENAARS
aandeelhouers.
Die wet dwing persoonlike aanspreeklikheid op direkteure wat bewustelik
BESTUUR
aan 'n roekelose / bedrieglike wyse deelgeneem het aan die bedryf.
Baie mense kan by die maatskappy aansluit deur aandele aan die
KAPASITEIT
publiek uit te reik.
Registreer by die Registrateur van Maatskappye deur die Akte van
WETLIKE VEREISTES Oprigting (MOI) op te stel. 'n Prospektus word aan die publiek uitgereik
om kapitaal te bekom.

AANSPREEKLIKHEID Aandeelhouers het 'n beperkte aanspreeklikheid

REGSPERSOONLIKHEID Die besigheid het ‘n regspersoonlikheid…

KONTINUÏTEIT …sowel as onbeperkte kontinuïteit.

Kapitaal word ingesamel deur aandele aan die publiek uit te reik en
KAPITAAL
kapitaal te leen deur skuldbriewe uit te reik.
Winste word gedeel in die vorm van dividende in verhouding tot die
WINSDELING
aandeel wat gehou word.
Betaal belasting op die winste van die besigheid en op verklaarde
BELASTING
dividende van aandeelhouers. / Onderhewig aan dubbele belasting.

6.2. VOORDELE EN NADELE:

VOORDELE
• Beperkte aanspreeklikheid.
• Het regspersoonlikheid & kontinuïteit.
• Kan groot bedrae kapitaal bekom.
• Kan vaardige personeel lok omdat hulle
hul goed kan betaal.
• Bied werksekuriteit.
• Streng regulatoriese vereistes beskerm
aandeelhouers.
NADELE
• Ingewikkelde stigtingsprosedure.
• Sekere inligting moet kragtens die wet
gepubliseer word bv. finansiële state.
• AJV moet gehou word.
• Mislukking kan tot grootskaalse werkloosheid
lei.
• Aandeelhouers mag min of geen insette
lewer in die sake van die maatskappy.

11
Bespreek/Verduidelik/Beskryf die KENMERKE, VOOR- & NADELE van ondernemingsvorme.

7. MAATSKAPPYE IN STAATSBESIT

• 'n Staatsonderneming het die regering as sy grootste aandeelhouer en val onder die
departement van openbare ondernemings.
• Hierdie besighede neem namens die regering die rol van kommersiële ondernemings aan.

7.1. EIENSKAPPE:
EIENSKAP BESKRYWING

NAAM Die naam eindig met die letters MSB Bpk.

Vereis 3 of meer direkteure en 1 of meer aandeelhouers. Dit word deur

GETAL EIENAARS
die regering besit en word vir winsgewendheid bedryf.
Aandelhouers kan stem vir die mees bevoegde direkteure en word
BESTUUR
aangestel om die maatskappy te bestuur.
Baie mense kan by die maatskappy aansluit deur aandele aan die
KAPASITEIT
publiek uit te reik.
Registreer by die Registrateur van Maatskappye deur die Akte van
WETLIKE VEREISTES
Oprigting (MOI) op te stel.

AANSPREEKLIKHEID Aandeelhouers het 'n beperkte aanspreeklikheid

REGSPERSOONLIKHEID Die besigheid het ‘n regspersoonlikheid…

KONTINUÏTEIT …sowel as onbeperkte kontinuïteit.

die maatskappy het toegang tot lang termyn kapitaal en daarom goeie
KAPITAAL
lang termyn geleenthede vir groei
Winste word gedeel in die vorm van dividende. Genereer inkomste om
WINSDELING
sosiale programme te finansier.
Betaal belasting op die winste van die besigheid en op verklaarde
BELASTING
dividende van aandeelhouers. / Onderhewig aan dubbele belasting.

7.2. VOORDELE EN NADELE:

VOORDELE
• Beperkte aanspreeklikheid.
• Het regspersoonlikheid & kontinuïteit.
• Ondersteuning van regering.
• Groter mag by onderhandeling van
kontrakte.
• Winste kan gebruik word om ander
staatsdepartemente te financier.
• Onnodige duplisering van dienste word
uitgeskakel.
NADELE
• Nie ’n ware vorm van eienaarskap nie omdat
die regering alle besluite beheer.
• Moeilik om kapitaal te bekom omdat
aandele beperk is.
• Mag lei tot swak bestuur, want die regering is
nie so doeltreffend soos private sektor nie.
• Maak staat op subsidies van die regering
• Verliese moet deur die belastingbetaler
betaal word.

12
Bespreek/Verduidelik/Beskryf die KENMERKE, VOOR- & NADELE van ondernemingsvorme.

8. NIE-WINSGEWENDE MAATSKAPPYE

• 'n Nie-winsgewende maatskappy / onderneming (NWM/NWO/MSW) is nie gestig met die doel
om wins te maak nie, maar vir openbare voordeel gevestig.

8.1. EIENSKAPPE:
EIENSKAP BESKRYWING

NAAM Die naam van die maatskappy moet met NPC/NWM/NWO/MSW eindig.

GETAL EIENAARS Met of sonder lede. Hoef nie lede te hê nie.

Die raad moet bestaan uit ten minste 3 inkorporeerders en 3 direkteure

BESTUUR
en kan goed bestuur word aangesien dit 3 direkteure benodig.
Meer aandeelhouers mag betrokke raak / by die maatskappy aansluit,
KAPASITEIT
aangesien hulle positief bydra tot die samelewing.

WETLIKE VEREISTES Dit moet ‘n Akte van Oprigting (MOI) opstel.

Lede het 'n beperkte aanspreeklikheid. Direkteure is aanspreeklik vir

AANSPREEKLIKHEID
enige verlies / skade / koste wat die maatskappy ondervind.

REGSPERSOONLIKHEID Die besigheid het ‘n regspersoonlikheid…

KONTINUÏTEIT …sowel as onbeperkte kontinuïteit.

Hulle word befonds deur donasies. Maklik om fondse / kapitaal in te

KAPITAAL
samel, aangesien skenkers belastingvoordele geniet.
Die hoofdoel is om diens te lewer en nie wins te maak nie. Alle winste
WINSDELING
moet gebruik word vir die primêre doelwit van die maatskappy.
Kwalifiserende NWM word belastingvrystellingstatus verleen (vrygestel van
BELASTING
belasting).

8.2. VOORDELE EN NADELE:

VOORDELE
• Lede het beperkte aanspreeklikheid, maar
direkteure kan aanspreeklik gehou word
vir verlies / skade.
• Het regspersoonlikheid & kontinuïteit.
• Donateurs/skenkers ontvang
belastingaftrekkings
• Kan befondsing by nasionale lotery trust
en ander agentskappe kry.
• Vrygestel van belasting by SAID.
NADELE
• Hulle word nie toegelaat om bonusse aan
lede te betaal nie.
• Bates moet na maatskappy met soortelyke
doel oorgeplaas word wanneer maatskappy
ontbind word.
• Moet finansiële en rekenkundige rekords hou.
• Mag wins maak, maar mag nie eiendom of
wins aan lede versprei nie.
• Moet ’n AJV hou.

13
Bespreek/Verduidelik/Beskryf die KENMERKE, VOOR- & NADELE van ondernemingsvorme.

9. KOÖPERASIES

• 'n Koöperasie is 'n tradisionele manier waarop 'n groep belangstellendes bymekaarkom en
hulpbronne / infrastruktuur en koste deel om 'n beter resultaat te bereik.

9.1. EIENSKAPPE:
EIENSKAP BESKRYWING
Die woord 'Kooperasie of Koöp” in die naam en “Beperk” moet aan die
NAAM
einde van sy naam verskyn.

GETAL EIENAARS Minstens 5 lede word vereis om 'n koöperasie te begin.

Lede besit en bestuur die onderneming saam. Besluite word demokraties

BESTUUR
geneem. Hulle word deur minstens 3 direkteure bestuur.
Die doel van 'n koöperasie is om gemeenskaplike voordeel vir die lede te
KAPASITEIT
skep en meer lede toelaat om as ʼn span saam te werk.

WETLIKE VEREISTES Moet by die Registrateur van Koöperasiesverenigings registreer.

AANSPREEKLIKHEID Lede het 'n beperkte aanspreeklikheid.

Die besigheid het 'n regspersoonlikheid en kan grond besit en

REGSPERSOONLIKHEID
bankrekeninge open.

KONTINUÏTEIT Die besigheid het onbeperkte kontinuïteit.

Die bedrag van kapitaal wat ʼn koörporasie kan bekom van lede is baie
KAPITAAL
beperk. Kan ekstra kapitaal verkry deur lede te vra om aandele te koop.

WINSDELING Winste word eweredig tussen lede gedeel.

Betaal belasting op inkomste wat behou word vir belegging en reserwes

BELASTING en surplusinkomste word volgens beskerming aan individuele lede
teruggestuur wat belasting op daardie inkomste betaal.

9.2. VOORDELE EN NADELE:

VOORDELE
• Beperkte aanspreeklikheid.
• Het regspersoonlikheid & kontinuïteit
• Fasiliteite van lede word saamgevoeg om
gemeenskaplike doelstellings te bereik.
• Beter produksie weens lojale en
toegewyde lede omdat hulle vir hulself
werk.
• Besluitneming is deur 'n groep en is
demokraties en regverdig.
NADELE
• Kan nie hoë salarisse betaal nie.
• Sukses hang af van lojaliteit, toewyding en
ondersteuning van lede.
• Kan moeilik wees om lenings te kry, want die
hoofdoel is nie altyd om wins te maak nie.
• Besluite is dikwels moeilik bereikbaar en
tydrowend.
• Verpligtend om finansiële state te oudit.

14
VERGELYKING van vorme van eienaarskap

BESLOTE
EIENSKAPPE ALLEENHANDELAAR VENNOOTSKAP
KORPORASIE
Geen wetlike vereistes ten Geen wetlike vereistes ten
Die naam moet eindig met
Naam opsigte van die naam van opsigte van die naam van
die agtervoegsel BK
die besigheid. die besigheid.

Aantal eienaars 1 eienaar Ten minste 2 vennote 1- 10 lede

Eienaars staan
Eienaar Vennote Lede
bekend as
Stigtingsverklaring
Vennootskaps-
Stigting Geen wetlike vereistes (Nuwe BK mag nie gestig
ooreenkoms
word nie)

Aanspreeklikheid Onbeperkte Gesamentlik en Beperkte

vir skulde aanspreeklikheid afsonderlik aanspreeklik aanspreeklikheid

Kontinuïteit Geen kontinuïteit Geen kontinuïteit Het kontinuïteit

NIE-WINSGEWENDE PERSOONLIKE PRIVAAT

EIENSKAPPE
MAATSKAPPY AANSPREEKLIKHEID MAATSKAPPY

Naam Eindig met MSW Eindig met GEINK Eindig met Edms. Bpk

Ten minste 1 Ten minste 1 Ten minste 1

Aantal eienaars
aandeelhouer aandeelhouer aandeelhouer

Eienaars staan
Aandeelhouers Aandeelhouers Aandeelhouers
bekend as

AvO (MOI) by KMIE AvO (MOI) by KMIE AvO (MOI) by KMIE

Stigting
(CIPC) (CIPC) (CIPC)

Aanspreeklikheid Beperkte Gesamentlik en Beperkte

vir skuld aanspreeklikheid afsonderlik aanspreeklik aanspreeklikheid

Kontinuïteit Het kontinuïteit Het kontinuïteit Het kontinuïteit

PUBLIEKE MAATSKAPPY IN
EIENSKAPPE KOÖPERASIE
MAATSKAPPY STAATSBESIT
Koöp of 'koöperasie' in die
Naam Eindig met Bpk. Eindig met MSB Bpk
naam. eindig met beperk

Ten minste 5 in primêre

Aantal eienaars Ten minste 1 Ten minste 1
koöperasie

Eienaars staan
Aandeelhouers Aandeelhouers Lede
bekend as

Dokument met
Stigting AvO (MOI) by KMIE AvO (MOI) by KMIE registrateur van
koöperasies

Aanspreeklikheid Beperkte Beperkte Beperkte

vir skulde aanspreeklikheid aanspreeklikheid aanspreeklikheid

Kontinuïteit Het kontinuïteit Het kontinuïteit Het kontinuïteit

15
ONDERWERP 3: BESIGHEIDSGELEENTHEDE

Verduidelik die betekenis van 'n BESIGHEIDSGELEENTHEID en gee praktiese VOORBEELDE

Besigheidsgeleentheid

'n Besigheidsgeleentheid is 'n idee vir 'n produk of diens wat behoeftes of begeertes sal
vervul, en wat verkoop kan word of gehuur word om 'n inkomste te verdien.

Praktiese voorbeelde van besigheidsgeleenthede

Suksesvolle entrepreneurs is mense wat die potensiaal van 'n besigheidsgeleentheid

erken, byvoorbeeld:
• Suksesvolle maatskappye soos Apple was nie tevrede met net die verkoop van
rekenaars nie.
• Hulle het vir ander geleenthede gesoek en 'n fortuin gemaak het uit die verkoop van
produkte soos iPods, iPhones, iPads en ander bykomstighede.

Verduidelik die BELANGRIKHEID VAN ASSESSERING VAN BEHOEFTES EN BEGEERTES in die

identifisering van 'n besigheidsgeleentheid.

• Dit is belangrik om te onderskei tussen die behoeftes en begeertes van die teikenmark
om voordeel te trek van besigheidsgeleenthede.
• Behoeftes en begeertes is die sleutel tot suksesvolle besigheidsgeleenthede.
• Elke behoefte en elke begeerte is 'n moontlike besigheidsgeleentheid.
• As jy sien dat 'n behoefte nie vervul word nie, het jy 'n gewaarborgde mark.
• Dit is makliker om iets te vind wat mense wil hê en om 'n besigheid daar rondom te
skep, omdat begeertes onbeperk is.
• Soms ontwerp ‘n entrepreneur 'n nuwe produk waarvoor daar geen begeerte of mark
is nie.
• In so 'n geval sal die entrepreneur 'n begeerte vir die produk moet skep deur middel
van slim reklame en 'n goeie bemarkingsveldtog, byvoorbeeld, die produkte wat
verkoop word deur Glomail en Verimark.

MARKNAVORSING om behoeftes en begeertes te assesseer

Marknavorsing is die sistematiese insameling, opname en ontleding van data oor die
bemarking van goedere en dienste.

Bespreek/Verduidelik die NOODSAAKLIKHEID VAN MARKNAVORSING vir besighede:

• Doen gereeld marknavorsing, omdat mense se smaak, gewoontes, gedrag en

begeertes voortdurend verander.
• Versamel feite en menings in 'n objektiewe manier om uit te vind watter goedere en
dienste mense wil koop.

16
ONTWERP 'N NAVORSINGSINSTRUMENT om behoeftes en begeertes bv. vraelyste,
onderhoudstruktuur / skedule te evalueer.

Die ontwikkeling • Ons gebruik navorsingsinstrumente om uit te vind oor behoeftes

van 'n navorsings- en begeertes van mense, byvoorbeeld, 'n vraelys kan gebruik
instrument word, of 'n onderhoud kan met die mense gevoer word.
• Ontwerp 'n goeie instrument wat jou volledige en akkurate
inligting sal gee.
• Die volgende stappe moet gevolg word:
Besluit watter • Wees duidelik oor wat jy wil weet oor potensiële kliënte.
inligting jy nodig • Gebruik 'n tabel om data te analiseer van die navorsing.
het

Vra eenvoudige • Kry 'n verskeidenheid van vrae.

en duidelike vrae • Sluit 'n paar meervoudige keuse, aftik vrae, vrae waar dinge
ingedeel moet word volgens skaal in.
Toets die vrae • Kry kommentaar oor hoe duidelik die vrae is.

Verduidelik/Beskryf PROTOKOL EN ETIEK vir navorsing

Etiese kwessies en protokol wat nagekom moet word wanneer navorsing gedoen word:
• Die navorsing moet gedoen word met die gewillige samewerking van deelnemers.
• As navorsing plaasvind binne 'n organisasie, moet dit eers goedgekeur word.
• Die persoon wat die navorsing doen, moet nie probeer om die menings van die
deelnemers te beïnvloed nie.

Verduidelik/Bespreek ETIESE besigheidsgeleenthede

Wanneer ‘n besigheidsgeleentheid oorweeg word, maak seker dat:

• Dit nie enige wet breek of enige kopiereg het nie.
• Dit nie skade aan die omgewing maak nie.
• Die produk of diens moet veilig wees.
• Die produk of diens moet nie sleg vir mense se gesondheid wees nie.

Verduidelik die VERSKIL tussen INTERNE & EKSTERNE MARKNAVORSING

INTERNE MARKNAVORSING EKSTERNE MARKNAVORSING

'n Interne analise kyk na 'n Eksterne ontleding kyk na

faktore binne jou besigheid die breër sake-omgewing
soos jou sterk- en swakpunte. wat jou besigheid beïnvloed.

17
Omskryf/Noem/Lys die STAPPE VIR DATAVERSAMELING

1. Identifiseer jou potensiële MARK of markte.

2. Identifiseer WAAR die markte is en beplan hoe jy hulle sal bereik.

3. Besluit of jy die vraelys wil pos of E-POS.

4. Besluit of die onderhoud van AANGESIG TOT AANGESIG of per telefoon

sal wees.

5. Besluit van HOEVEEL mense jy antwoord wil kry.

6. LEI MENSE OP om met potensiële kliënte 'n onderhoud te voer sonder

om die antwoorde te beïnvloed.

7. Beplan 'n TYD LIMIET vir die invordering van die data.

Stel 'n SWOT-ANALISE op om 'n lewensvatbare sake-onderneming te bepaal.

• ‘n SWOT-analise is 'n beplanningshulpmiddel wat gebruik word om mense te help om

besluite te neem deur duidelike uiteensitting van inligting, sodat jy kan fokus op dit wat
belangrik is.
• ‘n SWOT-analise is 'n instrument wat gebruik word om moontlike uitdagings in al drie
besigheidsomgewings te identifiseer.

KOMPONENTE Die SWOT-analise volg 'n sekere FORMAAT

• Jy verdeel gewoonlik 'n bladsy in vier kwarte.
S Sterkpunte
• Elke kwart word die opskrif van een van die komponente van
SWOT.
W Swakhede • Sterk- en swakpunte hou verband met interne faktore, wat
onder die beheer van die besigheid (mikro-omgewing) is.
O Geleenthede • Geleenthede en bedreigings verband hou met eksterne
faktore waaroor die besigheid min (markomgewing) of geen
T Bedreigings beheer (makro-omgewing) het.

18
 SWOT-ANALISE
STERKPUNTE
• Sterkpunte verwys na enigiets wat die
besigheid en sy hulpbronne goed mee is,
en wat gebruik kan word tot sy voordeel.
• Vra jouself:
Wat is my voordele?
Wat kan ek goed doen?
GELEENTHEDE
• Geleenthede verwys na die eksterne
opsies wat gebruik kan word tot
voordeel van die besigheid.
• Vra jouself:
Wat is die mark tendense?
Hoe kan ek dit gebruik?
SWAKPUNTE
• ‘n Swakpunte is iets wat die besigheid
nie het nie of nie baie goed presteer in
nie. Dit is 'n interne faktor wat
ontwikkeling belemmer.
• Vra jouself:
Wat moet ek goed doen?
Wat kan ek verbeter?
BEDREIGINGS
• Bedreigings is faktore buite die
onderneming wat die bestaan of sukses
van die besigheid bedreig.
• Vra jouself:
Watter eksterne faktore belemmer my
sukses?
Hoe kan ek hierdie faktore oorkom?

Gebruik ‘n SWOT-analise om die lewensvatbaarheid van 'n besigheidsgeleentheid te

analiseer

1. Voer 'n SWOT- • Lys jou sterkpunte, swakpunte, geleenthede en bedreigings

analise uit
2. Ontleed die impak • Rangskik die sterkpunte van een tot vyf; vyf is die
van die sterkpunte belangrikste en positiewe en een is die minste belangrik.
3. Ontleed die impak • Rangskik die swakpunte van een tot vyf; vyf is die
van die swakpunte belangrikste en positiewe en een is die minste belangrik.
4. Ontleed die impak • Rangskik die geleenthede van een tot vyf; vyf is die
van die belangrikste en positiewe en een is die minste belangrik.
geleenthede
5. Ontleed die impak • Rangskik die bedreidings van een tot vyf; vyf is die
van die bedreigings belangrikste en positiewe en een is die minste belangrik.
6. Vergelyk die • Tel die positiewe punte, dit wil sê die tellings van die
positiewe en sterkpunte en geleenthede.
negatiewe ranglys • Tel die negatiewe punte, dit wil sê die tellings van die
swakpunte en bedreigings.
7. Vergelyk die • Bepaal wat is hoër, die positiewe of negatiewe tellings.
resultate
8. Maak 'n besluit • As die positiewe tellings hoër is as die negatiewe tellings kan
die sake-onderneming lewensvatbaar wees.
• As die negatiewe tellings hoër is as die positiewe punte,
moet jy die sake-idee heroorweeg.

19
ONDERWERP 4: BESIGHEIDSLIGGING

Verduidelik die belangrikheid van die besigheidsligging

• Plek is een van die belangrikste faktore vir sukses.

• ‘n Goed geplaaste plek lok kliënte en die regte werknemers.
• Die besigheidsplek moet maklik toeganklik wees vir verskaffers sodat goedere
afgelewer word op tyd.

FAKTORE WAT DIE LIGGING VAN 'N BESIGHEID BEÏNVLOED

• Verwys na al die wette en beperkings oor hoe om werkers in
diens te neem, ontslaan en behandel.
• Sommige streke het 'n laer minimum loon as ander.
• Sommige streke het wette oor die aantal ure wat werkers
toegelaat word om te werk.

ARBEIDSREGULASIES

• Verwys na al die beperkings en wette geplaas op sekere

gebiede in terme van wat toegelaat word in 'n gegewe
omgewing.
• Sommige streke het streng besoedeling- en stortingswette.
• Sommige streke het sekere bou-beperkings.
• Sommige streke het voldoende natuurlike hulpbronne,
OMGEWINGS FAKTORE ander nie.

• Vervoer is noodsaaklik vir die verskaffer om die grondstowwe

te bekom; vir werkers om na en van die werk te kom; en vir
die verspreiding van die finale produk.
• Vervoerkoste moet redelik wees.
• Die beskikbare paaie, spoorlyne en hawens moet in 'n goed
genoeg toestand wees.
• Werkers en werknemers moet in staat wees om die werk
VERVOER makliker te bereik.

• Verwys na die netwerke, paaie, water, elektrisiteit en

riooldienste beskikbaar.
• Daar moet 'n voldoende toevoer van water wees wat geskik
is om te gebruik.
• Daar moet 'n voldoende toevoer van elektrisiteit wees wat
koste effektief is.
INFRASTRUKTUUR • Die toegang, koste en spoed van die telekommunikasie-
netwerke moet in ag geneem word.

20
 • Verwys na die kliënte aan wie jy probeer om jou produkte of
dienste te verkoop.
• Dit is 'n voordeel as jy so na as moontlik aan jou teikenmark
en potensiële mark is.
• Die ligging van jou kliënte en potensiële kliënte sal die groei
van jou mark beïnvloed.
MARKPOTENSIAAL • Die ligging van die potensiële mark sal die
bemarkingstrategie en koste beïnvloed.
• Die nabyheid van die rou materiaal vir die besigheid sal 'n
impak op die prys, vervoer en die beskikbaarheid van die
produk hê.
• Hoe meer grondstowwe beskikbaar, hoe laer die koste.
• Hoe nader die grondstowwe tot die besigheid, hoe laer is
die vervoerkoste.
GRONDSTOWWE

• Sluit al die werkers en werknemers in wat werk vir die

besigheid.
• Die area /plek moet die beste toegang hê tot die geskoolde
arbeid wat benodig word.
• Die arbeidstariewe moet bekostigbaar en aanvaarbaar vir
die area /plek wees.
ARBEIDSMARK

• Klimaatsverandering en patrone van reënval, droogte,

sneeu en wind kan sekere besighede beïnvloed.
• Die tipe klimaat wat nodig is vir 'n spesifieke besigheid moet
in ag geneem word.
• Verskriklike warm of koue toestande sal die besigheid
beïnvloed en moet in ag geneem word.
KLIMAAT

• Regering gebruik beleide en wette om die plek/ligging van

besighede te reguleer.
• Het die regering sekere wette wat die plek van sekere
besighede verbied?
• Sal die regering se regulasies 'n impak hê op die langtermyn
sakebesluite as gevolg van die ligging van die besigheid?
REGERING EN • Maak die plaaslike area gebruik van zone regte of
PLAASLIKE REGULASIES beperkings?
• Is die area polities stabiel?

21
ONDERWERP 5: KONTRAKTE

Definieer/Bespreek/Verduidelik wat ‘n KONTRAK is

• ’n Kontrak is ’n ooreenkoms tussen twee of meer mense en is regtens bindend.

• Een party maak ’n aanbod en ’n ander party aanvaar dit.
• Dit kan mondelings of skriftelik wees.
• Party kontrakte is slegs bindend as dit skriftelik is, omdat ’n geskrewe kontrak bewys
van ooreenkoms verskaf.
Noem/Lys/Verduidelik/Bespreek die PARTYE in 'n kontrak

• Die partye in 'n kontrak is die mense wat 'n ooreenkoms bereik het.
• Daar is ten minste twee partye wat betrokke is by 'n kontrak; die kontrakgewer en
kontrakhouer
• Soms, 'n derde party: 'n begunstigde kan aangewys as.

Omskryf/Noem/Bespreek/Verduidelik die ASPEKTE van 'n kontrak

Daar moet 'n aanbod van 'n party en 'n aanvaarding deur 'n ander
1. Aanbod en
party te wees. Die terme van die kontrak moet dieselfde vir beide
aanvaarding
partye beteken.

2. Oorweging Iets van waarde moet verruil word.

3. Bedoeling Partye moet aanvaar hul ooreenkoms is wettig bindend.

Beide partye moet wettig in staat wees om 'n kontrak aan te

4. Kapasiteit
gaan.

5. Vorm As 'n regsvorm vereis word, moet dit voltooi word.

Die kontrak moet vrywillig aangegaan word, sonder

6. Toestemming
bedreiging of druk van ‘n ander persoon.
Die kontrak moet nie vir 'n onwettige doel aangegaan word
7. Wettigheid van doel
nie.
8. Moontlikheid van
Dit moet moontlik wees om die kontrak n ate kom.
prestasie
Bespreek/Verduidelik die WETLIKE IMPLIKASIES van kontrakte

• Sodra 'n kontrak gemaak is, het beide partye sekere regte en pligte.
• Sommige van die regte en verpligtinge is gestel in die kontrak.
• Ander regte en pligte word geïmpliseer deur die aard van die kontrak.
• As 'n kliënt 'n produk van 'n besigheid koop, het die kliënt die reg om te verwag dat
die produk in 'n werkende toestand moet wees.
• As die produk foutief is, het die kontrak verbreek (gebreek).
• Die koper kan aandring op 'n vervanging of terugbetaling.
• Sommige kontrakte moet volgens wet, geskryf wees en nie verbaal nie.
• Byvoordeeld: Skriftelike kontrakte in die verkoop van eiendom & kredietooreenkomste.
22
Bespreek/Verduidelik die REGTE EN VERANTWOORDELIKHEDE van partye tot 'n kontrak

• Alle partye tot 'n kontrak het regte en verantwoordelikhede.

• Die regte en verantwoordelikhede sal verskil van kontrak tot kontrak.
• Die basiese beginsels van billike praktyk bly dieselfde.

Bespreek/Verduidelik die Basiese BEGINSELS VAN BILLIKE PRAKTYK

• Voor die ondertekening van 'n kontrak, moet die koper altyd tyd neem om die fynskrif
te lees.
• Sodra 'n aanbod gemaak is en aanvaar word, is daar 'n kontrak.
• Die kontrak is bindend op beide partye en afdwingbaar deur die wet.
• Enige produk moet in 'n werkende toestand wees.
• As daar kontrakbreuk deur enige party is, moet die ander partye vergoed word vir
enige verlies gely.
• As 'n kontrak onderteken is op 'n ander plek as die plek van besigheid van die
verskaffer, het die koper 'n vyf-dag afkoelperiode waarin die kontrak kanselleer kan
word.

Verduidelik waarna die term KONTRAKBREUK verwys

• Wanneer een van die partye nie hul verantwoordelikhede nakom nie.
• Die kontrak is gebreek weens een of meer van die volgende redes:
1. Daar is foute in die kontrak, soos die verkeerde datum, spelfoute van name, ens.
2. Een van die partye is gedwing om die kontrak te teken en het nie regtig tot die
voorwaardes ingestem nie.
3. Die vereistes en verantwoordelikhede van die partye in die kontrak is onduidelik.
4. Dit is fisies onmoontlik om die vereistes en verantwoordelikhede van die partye
na te kom of uit te voer.
5. Een van die partye het gejok oor inligting in die kontrak, of ...
6. het belangrike inligting weerhou.

Omskryf/Verduidelik/Bespreek/Beskryf verskillende TIPES KONTRAKTE

DIENS HUUR
TIPES
KONTRAKTE
VERSEKERING HUURKOOP

23
1. DIENSKONTRAK

Bespreek/Verduidelik die DIENSKONTRAK

• Is 'n ooreenkoms tussen die werkgewer en die werknemer en is bindend.

• 'n Skriftelike kontrak; word aan die werknemer gegee op die eerste dag wanneer die
werknemer begin werk; en onderteken deur beide die werkgewer en die werknemer.
• Die dienskontrak reguleer die terme en voorwaardes van indiensneming tussen die
werkgewer en die werknemer.
• Dit sit uiteen wat die werkgewer sal voorsien volgens arbeidswetgewing en in terme
van voordele.
• Dit reguleer ook die optrede van die werknemer in die werkplek.

Omskryf/Noem ASPEKTE wat ingesluit moet word in 'n DIENSKONTRAK

VERGOEDING, bv.
Persoonlike besonderhede
weeklikse of maandelikse
van die WERKNEMER.
betaling.

Besonderhede van die

BYVOORDELE / voordele /
BESIGHEID / werkgewer,
toelaes.
bv. naam / adres, ens.

VERLOF, bv. siekte- /

Postitel / POSISIE kraam- / jaarlikse /
aannemingsverlof.

Werknemers-AFTREKKINGS
Posbeskrywing, bv. PLIGTE /
(verpligtend / nie-
werksomstandighede
verpligtend).

Werkspesifikasies, bv. KONTRAKPERIODE /

Formele KWALIFIKASIES / Besonderhede van
bereidwilligheid om te reis. beëindiging.

DATUM van indiensneming

PROEFTYDPERK.
/ aanvang van diens.

PLEK waar die werknemer HANDTEKENINGE van

die meeste van sy / haar
werkstyd sal spandeer.
WERKSURE, bv. normale tyd
/ oortyd.
beide die werkgewer en
werknemer.
Lys van DOKUMENTE wat
deel van die kontrak vorm,
bv. aanstellingsbrief /
gedragskode

24
Omskryf/Verduidelik/Bespreek die WETLIKE VEREISTES van die DIENSKONTRAK

1. Werkskontrak is 'n ooreenkoms tussen die werkgewer en die

werknemer en is WETLIK BINDEND.

2. Werkgewer en werknemer moet instem tot enige VERANDERINGE aan

die kontrak.

3. Aspekte van die dienskontrak kan tydens die loop van die diens
HERONDERHANDEL word.

4. GEEN PARTY mag aspekte van die dienskontrak eensydig verander

nie.

5. Die werkgewer en die werknemer moet albei die kontrak

ONDERTEKEN.

6. Die dienskontrak moet 'n GEDRAGSKODE en etiese kode bevat.

7. Die werkgewer moet die TERME EN VOORWAARDES van die

dienskontrak aan die werknemer verduidelik.

8. Dit mag nie enige vereistes bevat wat in KONFLIK met die WBDV is nie.

WETGEWING wat indiensneming reguleer

WETGEWING AFKORTING JAAR NO

Wet op Arbeidsverhoudinge WAV 1995 66
Wet of Basiese Diensvoorwaardes WBDV 1997 75
Wet op Gelyke Indiensneming WGI 1998 55
Wet op Vaardigheidsontwikkeling WVO 1998 97
Werkloosheidsversekeringsfonds WVF 2001 63

Lys die REDES vir die BEËINDIGING van 'n DIENSKONTRAK

• Bedanking
• Afdanking (Ontslag)
• Aftrede
• Aflegging

25
2. VERSEKERINGSKONTRAKTE

Bespreek/Verduidelik die VERSEKERINGSKONTRAK / (-POLIS)

• 'n Versekeringspolis is 'n kontrak wat deur 'n persoon of besigheid geneem word om 'n
risiko te bestuur.
• Die versekerde sal 'n wettige versekeringskontrak met die versekeraar aangaan, wat
verteenwoordig kan word deur 'n versekeringsmakelaar.
• 'n Maandelikse premie word betaal aan die versekeraar; en
• As 'n verlies of skade gely word in die toekoms, sal die versekeraar onderneem om die
versekerde uit te betaal volgens die ooreenkoms wat aangegaan is in die kontrak.

TIPES VERSEKERINGSKONTRAKTE

Langtermynversekering om te sorg vir

1. Lewensversekering
afhanklikes indien jy sterf

Korttermynversekering in geval van 'n

2. Huis en inhoud
brand, diefstal of vloed

In die geval van 'n motorongeluk of diefstal

PERSOONLIKE
VERSEKERING

3. Motor versekering
van 'n motor

In geval 'n individu nie meer instaat is om

4. Ongeskiktheidsversekering
langer te werk en 'n inkomste te verdien nie

5. Mediese versekering In die geval van siekte

In die geval van die dood of ongeluk tydens

6. Reisversekering
'n reis in die buiteland

In die geval van 'n brand, diefstal of

1. Eiendomsversekering
ongeluk
VERSEKERING

2. Werknemersvergoeding In geval werkers beseer word by die werk

BESIGHEID

3. Algemene aanspreeklikheids-
In geval die besigheid gedagvaar word
versekering

Dek jou vir meer aanspreeklikheid nadat

4. Sambreel versekering
ander polisse uitbetaal is.

26
Bespreek/Verduidelik die VERANTWOORDELIKHEDE van die VERSEKERDE en VERSEKERAAR

VERSEKERDE
1. Lees die versekeringskontrak deeglik.
2. Maak seker dat hy / sy die kontrak
verstaan.
3. Voldoen aan al die besonderhede in die
kontrak.
4. Tree op in goeder trou, wees eerlik in
onderhandelinge met die versekerings-
maatskappy.
VERSEKERAAR
1. Maak seker dat die beleid wat verkoop
word in die beste belang van die
versekerde is.
2. Maak seker dat die versekerde die
kontrak ten volle verstaan.
3. Vinnige en regverdige verwerking van
eise.
4. Maak seker dat die versekerde waarde
gereeld opgedateer is.

5. HUURKOOP, HUUROOREENKOMSTE en HUURKONTRAKTE

HUURKOOP HUUROOREENKOMSTE HUURKONTRAKTE

bv.
bv. bv.
kantoor-
selfoon afrolmasjien
spasie

Bespreek/Verduidelik die konsep van HUURKOOP

Huurkoop is 'n metode van die koop van goedere waar die koper 'n deposito betaal en
dadelik besit van die goedere neem, maar nie eienaarskap van die goedere.

Omskryf/Bespreek/Verduidelik die REGTE & VERANTWOORDELIKHEDE van HUURDER en

VERKOPER in terme van HUURKOOPOOREENKOMS

• Die huurder kan die goedere gouer afbetaal deur kennis te gee aan die verkoper.
• Die huurder kan die goedere gouer terug neem na die verkoper, maar 'n boete sal
betaal moet word.
• Die huurder kan die item aan iemand anders gee wat die betalings sal oorneem.
• Die verkoper kan die ooreenkoms beëindig as die huurder versuim om die kontrak na
te kom.

Bespreek/Verduidelik die konsep van HUUROOREENKOMSTE

• 'n Huurkontrak is 'n kontrak tussen 'n huurder (persoon verhuur die goedere of
eiendom) en 'n verhuurder (eienaar) vir die huur vir 'n spesifieke tydperk en vir 'n
spesifieke bedrag.
• 'n Huurkontrak word opgestel vir die huur van eiendom, voertuie, televisie of konstruksie
toerusting.
• Die huurder verkry die reg om die goedere te gebruik vir 'n bepaalde tydperk.
• Die huurder betaal huur aan die verhuurder op 'n maandelikse basis.
• Die goedere word nooit die eiendom van die huurder nie.
27
Bespreek/Verduidelik die REGTE & VERANTWOORDELIKHEDE van die HUURDER en die
VERHUURDER

HUURDER
1. Moet die huur op tyd betaal.
2. Moet sorg vir die goedere of eiendom
terwyl hy huur.
3. Moet die goedere of eiendom in
dieselfde toestand los as wanneer die
persoon besit geneem het. Dit maak
voorsiening vir redelike slytasie.
4. Kan verantwoordelik wees vir die
instandhouding van sekere aspekte van
die goedere of eiendom.
VERHUURDER
1. Moet seker maak dat die goedere of
eiendom beskikbaar is op die
ooreengekome datum.
2. Moet toesien dat goedere en dienste in
die toestand is soos ooreengestem
3. Mag die huurder nie steur sonder ‘n
goeie rede nie.
4. Kan verantwoordelik wees vir die
instandhouding van sekere aspekte van
die goedere of eiendom.

Bespreek/Verduidelik die konsep van ‘n HUURKONTRAK

• ‘n Huurkontrak is 'n ooreenkoms tussen 'n huurder en verhuurder vir die huur van
eiendom.
• Sommige huurooreenkomste is maand tot maand - daar is nie 'n vasgestelde tydperk
van verblyf nie.
• Veranderinge kan gemaak word aan die huurooreenkoms na elke maand, wat 'n 30-
dag tydperk van kennisgewing insluit.
• Geskille tussen huurders en verhuurders word gedoen deur die
Huurbehuisingstribunale.

Bespreek/Verduidelik die REGTE & VERANTWOORDELIKHEDE van VERHUURDERS en

HUURDERS

VERHUURDER
1. Moet die huurder toegang en beheer
van die eiendom gee op die
ooreengekome datum
2. Moet die eiendom in stand hou deur
herstelwerk te doen wat nodig is as
gevolg van normale slytasie.
3. Moet nie die huurder onredelik versteur
nie.
HUURDER
1. Moet huur betaal op tyd.
2. Mag die eiendom op ‘n
verantwoordelike wyse gebruik vir die
doel waarvoor dit gehuur is.
3. Moet die eiendom in dieselfde toestand
laat as wanneer hy besit van dit geneem
het (Maak voorsiening vir redelike
slytasie)

28
ONDERWERP 6: AANBIEDING VAN INLIGTING

Verduidelik die BELANGRIKHEID van SAKE-VERSLAE

• Besigheidsverslae is die sleutel tot besluitneming in 'n besigheid.

• Senior bestuur moet op hoogte gehou word van wat gebeur in die besigheid om
besluite te maak.
• Senior bestuur berus op sake-verslae om hulle in te lig van wat elke departement doen.
• Besigheidsverslae moet tot die punt en effektief wees.

Omskryf/Bespreek/Verduidelik die RIGLYNE VIR EFFEKTIEWE SAKE-VERSLAE

• Berei 'n oorsig voor.

• Skryf kortliks en tot die punt.
• Gebruik gewone taal wat verstaanbaar is.
• Gebruik visuele opsommings, soos tabelle, grafieke, diagramme en tekeninge.
• Korrigeer jou verslag, maak spelfoute, taalfoute of onakkurate feite reg.
• Kry iemand om te kyk na die verslag en voorstelle te maak oor hoe om dit te verbeter.

1. VISUELE OPSOMMINGS

• Visuele opsommings skep visuele beelde wat 'n opsomming is van wat gelees is. Dit
wys die hoofgedagte in 'n visuele voorstelling aan soos grafieke en diagramme.

TABEL
• Tabelle word gewoonlik gebruik om
DIE VERKOOPSYFERS VAN KRUIDENIERSWARE
inligting te vergelyk en te kontrasteer.
Produkte JAN FEB MAR APR
• Die tabel toon die verkope van 'n
Blikkieskos R34 000 R25 090 R36 580 R22 456
kruidenierswinkel oor vier maande, dus
Droë kos R47 890 R36 900 R32 860 R28 500
kan die maande vergelyk word.
Gevriesde kos R22 800 R23 500 R23 890 R24 790

Toiletware R18 900 R17 800 R16 950 R15 810

STAAFGRAFIEK
• Staafgrafieke bevat kwantitatiewe VERKOPE VAN GOUD IN RAND (MILJOENE)
inligting en vertoon data in vergelykende 300 275
parallelle stawe. 250
200
175
• Word gebruik om data oor ‘n tydperk te 200
150
165
150
vergelyk en om toenames en afname in 100
data aan te dui. Veral die hoogste en 50
laagste vlakke word gebruik om te 0
2015 2016 2017 2018 2019
analiseer in verslae.

29
 LYNGRAFIEK
• Lyngrafieke bestaan uit gestippelde VERKOPE VAN GOUD IN RAND (MILJOENE)
punte oor 'n tydperk wat saamgevoeg is 300
275
om 'n lyn te maak. 250
200
• Word oor die algemeen gebruik om aan 175 165
200
150 150
te dui hoe neigings oor ‘n tydperk (bv. 100
uurliks/ daagliks/ maandeliks of jaarliks) 50
0
verander het. 2015 2016 2017 2018 2019

SEKTOR- / SIRKELDIAGRAM
• Sirkeldiagramme is rond met wiggies VERKOPE VAN GOUD IN RAND (MILJOENE)
(“wedges”) en groepeer data in
verhouding tot 'n geheel. 21% 16% 2015

• Sirkelgrafieke word meestal gebruik om 2016

18%
persentasie aan te dui. 17%
2017
2018
2019
28%

VLOEIDIAGRAMME
• Vloeidiagramme is eenvoudige dia-
gramme wat 'n proses uitbeeld, sodat dit
maklik aan ander mense kan kommuni-
keer.
• Word gebruik om prosesse of verwant-
skappe aan te toon.
Voorbeeld: die vloei van ‘n verslag-
doeningstelsel

Verduidelik DIE BELANGRIKHEID VAN VISUELE HULPMIDDELS

• Mense leer op verskillende maniere, om hul oë en ore effektief in te span sal help om
die boodskap oor te dra.
• Visuele hulpmiddels help ook om die gehoor se belangstelling tydens die aanbieding
te behou, aangesien dit die gehoor by die aanbieding betrek, en sodoende hulle die
aanbieding kan onthou.
• Goeie visuele hulpmiddels is interessant, relevant en ondersteun die aanbieding, maar
oorheers dit nie.

Bespreek/Verduidelik die VOOR- & NADELE van GRAFIEKE/DIAGRAMME

VOORDELE
• Baie inligting kan vertoon word in 'n
formaat wat maklik verstaanbaar is.
• Verg min verduideliking.
NADELE
• Te veel diagramme en grafieke kan
verwarrend wees vir die gehoor.
• Inligting kan maklik gemanipuleer word,
wat veroorsaak dat interpretasies vals
kan wees.
30
2. VERBALE AANBIEDINGS

Omskryf/Verduidelik/Bespreek FAKTORE wat in ag geneem moet word by die

VOORBEREIDING VIR 'N MONDELINGE AANBIEDING

• Skryf die doel van jou aanbieding en 'n lys van die doelwitte.
• Dink aan die mense in die gehoor.
• Skryf jou voorlegging met 'n inleiding, liggaam en slot.
• Skep visuele hulpmiddels wat sal help om jou punte effektief oor te dra.
• Oefen die aanbieding en let op hoe lank dit neem.
• Oefen voor 'n persoon wat jou 'n eerlike opinie oor jou aanbieding sal gee.
• Besoek die plek en maak seker dat jou visuele hulpmiddels gepas is, en dat die
beskikbare toerusting werk.

TIPES visuele hulpmiddels

• Uitdeelstukke • Skyfies • Modelle

• Transparante • Kaarte • Plakkate

Verduidelik die konsep van OUDIOVISUELE HULPMIDDELS

Die doel van oudiovisuele hulpmiddels is om 'n dieper impak te maak, aangesien verskeie
sintuie gebruik word. Dit help die publiek om die teoretiese konsepte wat deur middel
van hierdie hulpmiddels kommunikeer word, te onthou. OUDIO (klank) VISUELE (sig)
hulpmiddels sluit enige apparaat in wat klank of sig gebruik om idees oor te dra.
TIPE DOEL

DATA- Projektor beeld prente op 'n groot skerm vanaf ‘n

PROJEKTOR rekenaar.

INTERAKTIEWE Laat deelnemers aan 'n dinkskrum deelneem en skryf

WITBORD terugvoer en idees neer.

VIDEO Bied van aangesig tot aangesig kontak van

KONFERENSIE deelnemers wat geskei word deur afstand.

Laat deelnemers toe om video-grepe van die

VIDEO'S
onderwerp onder bespreking te kan sien.

FLIP Gebruik om idees en terugvoering van 'n kleiner

KAARTE groep neer te skryf.

31
FAKTORE om te oorweeg met die ontwerp van 'n visuele hulpmiddel:

1. Die ontwerp van 'n PLAKKAAT

• Begin deur alles neer te skryf wat jy wil op jou plakkaat te hê.
• Trek jou plakkaat op 'n stuk papier, en voeg in al die verskillende afdelings en opskrifte.
• Laat iemand proeflees vir taal- en spelfoute.
• Elimineer enige plakkaat-geraas (irrelevante of onnodige inligting).
• Kry interessante stellings, foto's, prente, kleure en uitleg.
• Wanneer jy jou finale ontwerp klaar op papier het, kan jy begin met die ontwerp op
die rekenaar.

2. Die ontwerp van die UITDEELSTUKKE

1. Die sleutel tot • Fokus op die sleutelwoorde en konsepte van jou

goed aanbieding.
ontwerpte • Vermy onnodige besonderhede.
uitdeelstukke • Gebruik illustrasies of grafika, indien toepaslik.
is EENVOUD. • Laat ruimte vir notas.
2. Uitdeelstukke
moet • Maak seker dat elke punt gelys in jou uitdeelstuk
VERBAND hou ooreenkom met 'n punt in jou aanbieding.
met jou • Nommer elke punt in die uitdeelstuk, sodat mense
aanbieding. dit kan volg.

3. Maak jou • Laat baie wit ruimte, breek groot punte in kleiner
uitdeelstuk dele, en wissel die voorkoms.
sag op die • Vermy die gebruik van onnodige besige
OOG. bladsyrame, te veel of onleesbare lettertipes.
4. Moenie
toelaat dat • Mense konsentreer op een manier van dink op 'n
die uitdeel- slag.
stukke jou • Die ontwerp van die uitdeelstukke moet so wees
gehoor se dat dit die belangrikste inhoud en wese van jou
AANDAG aflei praatjie verteenwoordig.
nie.

5. Weet • As jou materiaal baie kompleks is, gee dit aan jou
WANNEER om gehoor voor jy praat.
jou uitdeel- • As jou uitdeelstukke ‘n manier is om jou gehoor te
stukke te herinner van sleutelkonsepte, versprei dit aan die
versprei. einde van jou aanbieding.

32
ONDERWERP 7: DIE SAKEPLAN

Verduidelik die BELANGRIKHEID VAN 'N SAKEPLAN

• 'n Sakeplan is 'n dokument wat 'n uiteensetting gee van al die belangrike feite,
prosesse en prosedures van die besigheid gee
• Die plan word opgestel inooreenstemming met die besigheid se fokus.
• Die sakeplan sal gebruik word om finansiering van beleggers of finansiële instellings te
beveilig.
• Laat die entrepreneur toe om die lewensvatbaarheid van 'n sake-idee te evalueer;
• Kan gebruik word om die sukses van 'n besigheid te evalueer en identifiseer
verbeterings wat gemaak moet word.

Ontleding van OMGEWINGSFAKTORE IN DIE MAKRO-OMGEWING

• Omgewingsfaktore beïnvloed die sukses van 'n besigheid:

• Dit is noodsaaklik om te kyk na die faktore wat moontlik jou besigheid kan beïnvloed
voordat jy die sakeplan begin skryf.
• Die beste manier om 'n omgewing analise uit te voer, is om 'n PESTWO ontleding doen.
• Die PESTWO analise ondersoek elkeen van die eksterne faktore wat 'n impak op die
besigheid.
• PESTWO analise sal bepaal of die impak positief of negatief sal wees.
• PESTWO analise, bekyk in watter mate die impak die besigheid beïnvloed.

Komponente van PESTWO

P POLITIESE

E EKONOMIESE

S SOSIALE EN KULTURELE

T TEGNOLOGIESE

W WETGEWENDE

O OMGEWINGS

33
Omskryf die KOMPONENTE VAN 'N SAKEPLAN

KOMPONENT BESKRYWING
• Naam van die entrepreneur, naam en logo van die besigheid
1. VOORBLAD
• Adres en kontakbesonderhede van die besigheid
2. INDEKS BLADSY • Help die leser om inligting in die dokument vind
3. UITVOERENDE
• Opsomming van die hele sakeplan
OPSOMMING
• Beskryf die produk of diens en die unieke eienskappe van die
besigheid
4. BESKRYWING
• Uiteensetting van die visie, missie, doelwitte en enige wetlike
vereistes
5. SWOT-ANALISE • Identifiseer sterk punte, swakhede, geleenthede en bedreigings
• Beskrywing van die bemarking van analise
6. BEMARKINGS- • Sluit die teikenmark, kliënte en kompetisie
PLAN • Verduidelik die bemarkingsmengsel en verskaf die
bemarkingstrategie
• Sluit die ligging van die besigheid
7. OPERASIONELE-
• Beskryf die vervaardigingsproses
PLAN
• Besonderhede van die toerusting en verskaffers
8. BESTUURSPLAN • Uiteensetting van die hiërargie en rolle van die werknemers
• Gedetailleerde beskrywing van finansiële bydrae van die
9. FINANSIËLE- entrepreneur
PLAN • Befondsingsvereistes, geprojekteer begrotings en
kontantvloeistaat
• Bylae bevat aanvullende dokumente
10. ADDISIONELE • A noodplan (wanneer onverwagte dinge gebeur)
DOKUMENTE • Tydskedule
• Wetlike registrasie dokumente

INLEIDENDE BLADSYE
Die inleidende bladsye van 'n sakeplan bestaan uit die volgende:
ARTIKEL DOEL
VOORBLAD • Uiterlike professioneel
• Eerste indruk dat die persoon
wat die plan lees gaan kry van
jou besigheid
INDEKS BLADSY • ‘n Lys van al die afdelings van
die besigheidsplan
ELEMENTE IN TE SLUIT
• Naam van die besigheid
• Logo en slagspreuk van die
besigheid
• Eienaar se naam
• Fisiese adres van die
besigheid
• Datum van die sakeplan
• Bladsynommer van elke
afdeling

34
 ARTIKEL DOEL ELEMENTE IN TE SLUIT
BESKRYWING • Vertel die leser presies wat die • Sluit die visie, missie en
besigheid doen doelwitte en doelstellings
• Struktuur van die besigheid
• Besonderhede oor die produk
of diens
• Wetlike vereistes
• Visie • Die langtermyn doelwit van
hoe jy jou besigheid in die
toekoms sien en hoe jy wil hê
dit moet groei
• Missie • Dui aan hoe jy hoop om jou
visie te bereik
• Doelwitte en Doelstellings • Langtermyndoelwitte om
leiding te gee vir die
besigheid om sy visie te bereik
• Korttermyn doelwitte met
meer spesifieke stappe om
tussentydse doelwitte te
bereik om die langtermyn
doelwitte te bereik
• Struktuur van die besigheid • Sluit die vorm van
eienaarskap in
• Redes vir die spesifieke vorm
van eienaarskap
• Wetlike vereistes van die
besigheid
• Gedetailleerde beskrywing
van die produk of diens
Die DOEL van die UITVOERENDE OPSOMMING
• 'n Uitvoerende opsomming is 'n oorsig van 'n sakeplan.
• Die doel daarvan is om die belangrikste punte van 'n dokument op te som vir die
lesers se tyd te spaar hulle en hulle voor te berei vir die res van die plan.
• Dit moet die leser se aandag te vang, indien nie kan die plan ongelees opsy gesit
word.
ASPEKTE WAT INGESLUIT MOET WORD in die uitvoerende opsomming
• Naam, plek, en kontakbesonderhede van die besigheid.
• 'n Kort beskrywing van die produk of diens wat jy aanbied en waarom dit nodig is.
• Beskrywing van die teikenmark of mense wat moontlik geld sal spandeer op die idee.
• Die redes vir die skryf van 'n sakeplan
• Die grootte van die besigheid, verkope voorspellings en winsmarges.
• Ander besonderhede soos belanghebbendes, befondsing nodig en dikwels 'n
uitgaan strategie.

35
Die VISIE / MISSIE STELLINGS EN DOELWITTE van die beoogde besigheid.

• Beskryf wat die besigheid wil bereik.

VISIESTELLING
• Waar die besigheid homself sien in die toekoms.
• Bepaal hoe die besigheid sy visie sal bereik.
MISSIESTELLING
• Beskryf die doel van die besigheid.
LANGTERMYN • Spesifieke doelwitte, aksies en tydlyne vir die bereiking van visie.
DOELWITTE • Besigheid sal die SMART doelwitte te gebruik.

Die STRUKTUUR VAN DIE BESIGHEID en vorme van eienaarskap

Jy het geleer oor die verskillende vorme van eienaarskap. Dit is belangrik om te verduide-
lik in die sakeplan die vorm van eienaarskap wat gekies is.
1. Alleeneienaar
2. Vennootskap
3. Privaat maatskappy
4. Publieke maatskappy
5. Maatskappy met persoonlike aanspreeklikheid

Die keuse van eienaarskap hang af van:

• die manier waarop KAPITAAL verkry sal word;
• hoe WINS EN VERLIESE gedeel sal word;
• die REGISTRASIE formaliteite;
• en die KONTINUÏTEIT van die besigheid.

Verskillende TIPES VAN WETLIKE VEREISTES van 'n besigheid

Besighede kan 'n permit of lisensie moet wettig verhandel.
INSTELLING BESKRYWING VAN DIE VEREISTES

• Alle vorme van maatskappye moet registreer met die Kommissie

vir maatskappye en intellektuele eiendom (KMIE)
• Nuwe uitvindings en patente moet geregistreer wees by KMIE
KMIE

• By die Suid-Afrikaanse Inkomstediens (SAID) om belasting

verpligtinge na te kom
• Die meeste besighede moet ook registreer as BTW-ondernemers
SAID • WVF registrasie kan gedoen word op vorm UF8 by enige SAID
kantoor of aanlyn.

• Besighede wat kos verkoop of bederfbare kos om te eet, sal 'n

lisensie nodig het van die plaaslike munisipaliteit om dit te doen.
PLAASLIKE
MUNISIPALITEIT
36
SWOT-ANALISE
Die SWOT-analise ondersoek 'n besigheid in die konteks van die omgewing onder die
volgende opskrifte

• INTERN : Sterkpunte & Swakhede,

• EKSTERN : Geleenthede & Bedreigings.

Die BELANGRIKHEID VAN 'N BEMARKINGSPLAN

• Verduidelik hoe die produk of diens van die besigheid bemark sal word.
• Besighede moet so veel as moontlik leer van hul potensiële kliënte.
• Die bemarkingsplan sal aandui hoe die goedere bemark sal word aan sy teikenmark.
• Die bemarkingsplan sal ook die bedrag insluit wat spandeer gaan word op reklame
en promosie.
• Die voorgestelde prys van die goedere en dienste van die besigheid moet ingesluit
word.

Die BELANGRIKHEID VAN MARKNAVORSING

• Om die redes waarom verbruikers 'n sekere produk of diens sal koop verstaan.
• Besighede moet data oor die kliënte in samel deur die waarneming van die mark,
vra kliënte om volledige vraelyste.
• Ontleed die data en die inligting gebruik om ingeligte besluite te neem.

Die BETEKENIS VAN 'N BEMARKINGSMENGSEL met spesifieke verwysing na die 7P s

1. PRYS • Een van die moeilikste aspekte om te bepaal.

• Vra die mees geskikte prys.
• Behoeftes aan bekostigbaar vir die kliënte.
• Moet die besigheid se koste dek en toelaat en om 'n wins te
maak.
• Prys van mededingers moet ook in ag geneem word.
2. PLEK
• Verwys na waar die goedere en dienste verkoop word.
• Plek is noodsaaklik vir enige besigheid.
• Goeie toegang tot die produk of diens sal die verkope verhoog.
• Verwys ook na hoe die produk versprei word.

3. PRODUK
• Verwys na die werklike produkte of dienste.
• Noodsaaklik om kliënte tevrede te hou met jou produk of diens
• Moet verskil van dié van die mededingers.

37
 4. PROMOSIE • Noodsaaklik om te identifiseer hoe jy gaan maak om jou kliënte
en die teikenmark bewus van jou produkte te kry.
• Hoe gaan die bemarking en advertering van die produk gedoen
word?
• Besighede moet besluit watter metode die beste sal wees om die
teiken mark te bereik

5. MENSE • Sluit al die mense in wat op een of ander manier betrokke is by of

wat 'n impak op die besigheid het.
• Mense wat verantwoordelik is vir die besigheidsbesluite.
• Personeel kan die sukses van die besigheid beïnvloed.

6. FISIESE
• Verwys na die omgewing waar die besigheid hom bevind
OMGEWING
• Die beskerming van die omgewing moet in ag geneem word
• Netheid en gesondheid in en om die gebou – verbruikers moet
veilig voel
• Alle fasiliteite moet in werkende toestand wees

7. PROSES
• Beskryf die wyse waarop die bemarking en verkope prosesse
uitgevoer word.
• Die eenvoudiger die proses, hoe beter.
• Gebruik van tegnologie om prosesse te vergemaklik.

Identifiseer MEDEDINGERS deur marknavorsing te doen en verduidelik STRATEGIEË wat

gebruik sal gebruik om mededinging in die mark te oorwin.

• Mededingers is almal besighede wat soortgelyke produkte verkoop of lewer

soortgelyke dienste en wat dieselfde teikenmark het
• Entrepreneurs moet 'n baie goeie idee van hul mededingers het.
• Om kennis te neem van jou kompetisie kan jou eie besigheid verbeter en gee jou
besigheid die mededingende voordeel.
• Besighede moet die nuutste tegnologie en produksie metodes gebruik om voor die
mededingers te bly.
• Besighede moet ook bewus wees van die mark tendense.
• Let op die SWOT-analise van mededingers en verbeter daarop.

Verduidelik die konsep van die FINANSIËLE PLAN

Die finansiële plan gee 'n gedetailleerde beskrywing van finansiële bydraes, die
entrepreneur se befondsingsvereistes, geprojekteerde begroting en kontantvloeistate.

38
Omskryf/Bespreek/Verduidelik die ELEMENTE VAN DIE FINANSIËLE PLAN

• Vereis 'n gedetailleerde verduideliking van die finansiering wat

nodig is vir jou besigheid

1. BRONNE VAN • Finansiële bydrae van die entrepreneur vermeld

FINANSIERING • Lenings van beleggers of finansiële instellings
• Die rentekoers op die lening, terugbetalingstydperk en die
vervaldatum van die lening moet verklaar word

2. KONTANT- • Dui aan hoeveel geld ontvang en bestee binne 'n sekere
VLOEISTAAT tydperk
• Bepaal of die besigheid 'n wins of 'n verlies sal maak

3. GEPROJEKTEERDE • Formule: Inkomste - Uitgawes = Wins of Verlies

INKOMSTESTAAT • Die verkope voorspelling vir die eerste jaar
• Dui uitgawes aan op 'n maandelikse basis
• Die staat toon die geskatte waarde van die besigheid
• Bates = eienaarsbelang + Laste
• Bates is die besittings van die onderneming
4. BALANSSTAAT
• Eienaarsbelang verwys na die geld wat deur die eienaar (s)
voorsien is om die besigheid te begin
• Laste verwys na die geld wat die besigheid moet terugbetaal.

5. PRODUK KOSTE • Al die koste wat betrokke is in die besigheidsproses

• Gedetailleerde beskrywing van hoe die prys van die produk en
6. PRODUK PRYSE
diens was vasgestel is
• Berekening van die punt waar inkomste uit verkope gelyk is aan
7. GELYKBREEK- die uitgawes van die besigheid
PUNTANALISE
• Na hierdie punt begin die besigheid om 'n wins te maak.

39