Temat: Testament Bolesława Krzywoustego -1138

Na dzisiejszej lekcji dowiecie się jak doszło do rozbicia dzielnicowego w Polsce

Walki o władzę między przedstawicielami dynastii Piastów toczyły się od początku istnienia
państwa polskiego. Zagrażały one jedności i niezależności Polski. (np. Mieszko II walczył z
Bezprymem a przeciwko Bolesław Śmiałemu wystąpił Władysław Herman któremu z kolei
przeciwstawili się synowie Zbigniew i Bolesław Krzywousty).
Bolesław Krzywousty, który pokonał Zbigniewa i z trudem zjednoczył kraj nie chciał dopuścić do
wybuchu wojen bratobójczych między swoimi pięcioma synami.
W tym celu ogłosił testament ustanawiający zasady senioratu i pryncypatu zgodnie z którymi
najstarszy spośród książąt (senior) miał sprawować władzę zwierzchnią (jako princeps) nad
swoimi młodszymi braćmi (juniorami) . Każdy z synów Bolesława otrzymał swoją dzielnicę
dziedziczną a senior miał dodatkowo sprawować władzę w Małopolsce jako dzielnicy senioralnej.
Po śmierci najstarszego z Piastów władzę senioralną wraz z Małopolską mieli przejmować kolejno
jego bracia.
W ten sposób w historii Polski rozpoczął się okres rozbicia dzielnicowego trwający ok. 200 lat.

Nie wiemy, czy tzw. testament Bolesław Krzywousty miał formę pisemną. Władca prawdopodobnie
przekazał swoją wolę ustnie. Pół wieku później Wincenty zwany Kadłubkiem w swojej kronice
przedstawił scenę ogłaszania woli umierającego księcia:

Źródło: Kronika Polska Wincentego Kadłubka

,,Gdy poczuł, że [los] żąda już od niego śmiertelnej powinności, poleca spisać dokumenty
testamentowe. Przekazuje w nich w spadku czterem synom następstwo w królestwie,
wyznaczając stałe granice czterech dzielnic w ten sposób, że w ręku najstarszego miało
pozostać i księstwo dzielnicy krakowskiej, i władza zwierzchnia. A jeśliby spotkało go to,
co ludzkie (tj. gdyby umarł), zawsze starszeństwo i wzgląd pierworództwa (to że ktoś się
pierwszy urodził) miały rozstrzygać spór o następstwo.”

Obalenie zasady senioratu

Dzięki wprowadzeniu zasady senioratu Bolesław Krzywousty chciał uniknąć sporów wewnątrz
dynastii oraz nie dopuścić do rozpadu jedności państwa. Jednak nie udało mu się osiągnąć
ustalonych celów . Pierwszym princepsem został książę Władysław Wygnaniec, który doszło
do wojny domowej z młodszymi braćmi (juniorami). Władysław został pokonany i wygnany z
kraju (stąd jego przydomek – Wygnaniec), który już nie odzyskał tronu, pomimo że miał poparcie
króla niemieckiego.
Po wygnaniu Władysława, dzielnicą senioralną zaczął rządzić Bolesław Kędzierzawy, a po jego
śmierci Mieszko Stary, który w 1177 r. został wygnany z powodu
niezadowolenia możnowładców krakowskich. Następnie rządy objął najmłodszy z braci
- Kazimierz Sprawiedliwy, co było naruszeniem zasady senioratu
 Mapa - podział Polski na podstawie testamentu Bolesława Krzywoustego

Zadanie 1: Posługując się mapą wpisz do tabelki imiona władców, którym przypadły wymienione
ziemie
Region Władca
Wielkopolska
Małopolska (dzielnica senioralna)
Śląsk
Pomorze
Mazowsze
Ziemia sandomierska
Ziemia łęczycka

Zadanie 2: Zastanów się jakie mogły być negatywne skutki wprowadzenia testamentu
Bolesława Krzywoustego?