FOTOGRAMETRİ

Ünite 5: Fotogrametrik Değerlendirme

Dr. Öğr. Üyesi Gordana KAPLAN

Hafta 7
Ünite 5: Fotogrametrik Değerlendirme

İçerik

● Tek fotoğraf değerlendirilmesi

● Stereoskopik görüş
● Stereo değerlendirme
● Yöneltme işlemleri
● Fotogrametrik nirengi
Ünite 5: Fotogrametrik Değerlendirme

Fotogrametrik Değerlendirme

Fotoğrafların harita yapım amacı ile değerlendirilmeleri farklı yöntemlerle

yapılabilir. Kullanılan fotoğraf sayısına göre tek fotoğraf değerlendirmesi ve çift
fotoğraf değerlendirmesi olarak sınıflandırılabilir. Tek fotoğraf değerlendirmesi,
tek tek fotoğraflardan değerlendirme yapmak demektir. Çift fotoğraf
değerlendirmesi de % 60-70 enine örtülü olarak çekilmiş fotoğraf çiftleri
yardımıyla yapılır.
Ünite 5: Fotogrametrik Değerlendirme

Tek fotoğraf değerlendirmesi

Hava fotogrametrisinde, nesnenin düzlem olması, arazinin düzlem olması

anlamına gelmektedir. Yer yüzeyi üzerinde tam düzlem biçiminde araziler
bulmak olası değilse de düzleme çok yakın yüzeyler bulunabilir. Bu tür
alanlarda, tek bir hava fotoğrafı kullanarak, arazinin planimetrik konumu, yani
X,Y koordinatları elde edilebilir.
Ünite 5: Fotogrametrik Değerlendirme

Tek fotoğraf değerlendirmesi

Tek fotoğraf değerlendirmesi için günümüze kadar aşağıda belirtilen yöntemler

kullanılmıştır.
• Grafik yöntem
• Basit optik yöntem
• Optik-Fotoğrafik yöntem (Optik-Mekanik Rödresman)
• Sayısal yöntem
Ünite 5: Fotogrametrik Değerlendirme

Tek fotoğraf değerlendirmesi

Hangi yöntem uygulanırsa uygulansın aşağıda belirtilen iki koşulun mutlaka

olması gerektiği unutulmamalıdır.
1. Arazi düz olmalıdır.
2. Fotoğraf üzerinde uygun konumda en az üç kontrol noktası ya da tercihen
fotoğrafın köşelerinde birer kontrol noktası bulunmalıdır.
Ünite 5: Fotogrametrik Değerlendirme

Sayısal tek fotoğraf değerlendirmesi

Sayısal tek fotoğraf değerlendirmesi olarak ifade edilen bu yöntemde yapılan iş

aslında, hatalı görüntüye geometrik dönüşüm uygulayarak hataları gidermektir.
Bu durumda problem, geometrik hataları düzeltmek için kullanılacak hata
düzeltme fonksiyonunu (dönüşüm fonksiyonunu ve parametrelerini) belirleme
ve hesaplama problemi olarak ele alınmalıdır.

İzdüşüm Denklemleri İle Çözüm

Ünite 5: Fotogrametrik Değerlendirme

Sayısal tek fotoğraf değerlendirmesi

Projektif dönüşüm formülleri ile çözüm

Fotoğraf üzerindeki noktaların ölçülen u, v koordinatları ile bu noktaların x, y
arazi koordinatları arasındaki matematiksel ilişkiler dönüşüm formülleri ile de
sağlanabilir. Ancak bu dönüşüm formüllerinin merkezsel izdüşümün özelliklerini
koruması gerekir. Çifte oran özelliğini koruyan bir dönüşüm formülü
olmalıdır.
Ünite 5: Fotogrametrik Değerlendirme

Stereoskopik görüş

Tek gözle görme olayına monoküler görme denir. İnsan gözü bir fotoğraf
makinesine benzetilebilir. Değişik uzaklıklar için kendini ayarlayabilen göz
merceğinden geçen ışınlar ışığa duyarlı ağ tabakası (retina) üzerinde görüntüyü
oluşturur.
İki gözle aynı anda görme olayına binoküler görme veya stereoskopi denir.
Ünite 5: Fotogrametrik Değerlendirme

Stereoskopik görüş

İki retina görüntüsünün, beyinde birleşmesi suretiyle derinlik algılanmasının

açıklanması, fotogrametri için temel bir varsayımdır.
Binoküler görüş şu şekilde oluşmaktadır.
• Nesnelere iki ayrı noktadan bakılmaktadır. İki gözde iki ayrı görüntü oluşmaktadır.
• Binoküler görüş, her iki gözün de aynı nesneye yönelmesi ile olabilmektedir.
• İyi bir derinlik algılaması yakın mesafeler için söz konusudur.
• Binoküler görüş sırasında her iki gözdeki görüntünün büyüklüğünün aynı
olması gerekir.
Ünite 5: Fotogrametrik Değerlendirme

Stereoskopik görüş - Yapay binoküler görüş

Fotoğraflar yardımı ile stereoskopik görüş elde edilmek isteniyorsa, çekilecek

fotoğraflarda olması gerekli koşullar aşağıdaki gibi ifade edilebilir.
• Aynı nesnenin iki ayrı noktadan fotoğrafları çekilmelidir.
• Kamera eksenleri yaklaşık aynı düzlemde bulunmalıdır.
• Fotoğraf çekilen noktalar arasındaki baz uzaklığının, nesneye olan uzaklığına
oranı belirli sınırlar içinde olmalıdır.
• Fotoğraflar aynı ölçekte olmalıdır.
Ünite 5: Fotogrametrik Değerlendirme

Stereoskopik görüş - Stereoskopik görme yöntemleri

Koşulları sağlayacak şekilde çekilmiş fotoğraflardan üç boyutlu görüş sağlamak için

çeşitli yöntemler uygulanır. Bu yöntemlerden, fotogrametride uygulananlar aşağıda
ifade edilmiştir.
1. Anaglif yöntem
2. Polarizasyon yöntemi
3. Kırpma yöntemi
4. Stereoskop yöntemi
Ünite 5: Fotogrametrik Değerlendirme

Stereoskopik görüş - Stereoskopik görme yöntemleri

Anaglif Yöntem
Ünite 5: Fotogrametrik Değerlendirme

Stereoskopik görüş - Stereoskopik görme yöntemleri

Polarizasyon Yöntemi
Ünite 5: Fotogrametrik Değerlendirme

Stereoskopik görüş - Stereoskopik görme yöntemleri

Kırpma Yöntemi
Ünite 5: Fotogrametrik Değerlendirme

Stereoskopik görüş - Stereoskopik görme yöntemleri

Stereoskop yöntemi

Bu yöntemde fotoğraflar iki ayrı optik yolla ilgili gözlere sunulur. Optik yol, mercekler,
prizmalar ve aynalar ile oluşturulur. Gözetleme, genellikle bir çift okülerle
yapılır. Bu nedenle göz bakış eksenleri paralel olmak zorundadır.
Ünite 5: Fotogrametrik Değerlendirme

Stereo değerlendirme

Tek bir hava fotoğrafından yükseklik bilgileri elde edilemez. Üçüncü boyut,
ancak, aynı alana ait iki farklı noktadan çekilmiş fotoğraflarla elde edilir.
Fotoğraf çiftleri yardımı ile metrik bilgilerin elde edilmesine çift fotoğraf
değerlendirmesi denir. Böyle bir değerlendirme çoğunlukla çift fotoğraf
değerlendirme aletlerinde stereo görüşle yapıldığı için stereo değerlendirme adı
verilir. Stereo değerlendirme üç değişik yöntemle yapılabilir.
● Analog stereo değerlendirme
● Analitik stereo değerlendirme
● Sayısal stereo değerlendirme
Ünite 5: Fotogrametrik Değerlendirme

Stereo değerlendirme

Düzeltmeler

● Fotoğraf koordinatlarının düzeltilmesi

● Mercek distorsiyonu düzeltmesi
● Atmosferik kırılma düzeltmesi
● Yer küreselliği düzeltmesi
Ünite 5: Fotogrametrik Değerlendirme

Yöneltme işlemleri

Değerlendirme hangi yöntemle yapılırsa yapılsın yöneltme işlemlerinin

yapılması gerekir. Fotoğrafların çekim anındaki konumlarının yeniden elde
edilmesi işlemine fotoğrafların yöneltilmesi adı verilir. İç ve dış yöneltme olmak
üzere iki adımda yapılır. Dış yöneltme, karşılıklı yöneltme ve mutlak yöneltme
olmak üzere iki aşamada yapılır. Genel olarak yöneltme işlemleri üç aşamada
gerçekleştirilir.
1. İç yöneltme
2. Karşılıklı yöneltme
3. Mutlak yöneltme
Ünite 5: Fotogrametrik Değerlendirme

Yöneltme işlemleri

Bir P noktasına ilişkin iki izdüşüm ışınının kesişebilmesi için, bu iki ışının bir
düzlemde bulunması gerekir. Bu ışının aynı düzlemde olması düzlemdeşlik
(koplanarite) koşulu ile sağlanır.
Ünite 5: Fotogrametrik Değerlendirme

Fotogrametrik nirengi

Stereodeğerlendirme yapabilmek için, stereo model alanında, en az üç,

olabilirse köşelere gelecek şekilde dört kontrol noktasına gerek vardır. Te raf
değerlendirmesi için de yine üç ya da dört kontrol noktası gereklidir.

Kontrol noktalarının fotogrametri yöntemle koordinatlarının belirlenmesi

yöntemine Fotogrametrik Nirengi denir.

Fotogrametrik nirengi uygulanmasında, koordinatları jeodezik yöntemlerle

bulunan noktalara yer kontrol noktaları denir.
Ünite 5: Fotogrametrik Değerlendirme

Fotogrametrik nirengi - Yer kontrol noktaları

Koordinatları jeodezik yöntemlerle ve arazi ölçmeleri ile elde edilen, uçuştan

önce yapılan hava işaretleri yardımı ile de fotoğraflarda seçilebilen noktalardır.
Yer kontrol noktalarının oluşturulabilmesi için önce proje alanı bloklara bölünür.
Blok çevresine belirli aralıklarla yer kontrol noktaları yerleştirilir.
Uçuştan önce yer kontrol noktalarının hava işaretlerinin yapılmış olması gerekir.
Yapılacak ölçü ve hesaplamalar uçuştan sonra da yapılabilir.
Ünite 5: Fotogrametrik Değerlendirme

Fotogrametrik nirengi - Fotogrametrik nirengi noktaları

Büyük ölçekli harita yapımı projelerinde ise, sonradan arazide yapılacak

çalışmalarda kullanılmak üzere uygulama (aplikasyon) noktalarına gereksinim
vardır. Zemin tesisleri ve hava işaretleri yapılmak koşulu ile fotogrametrik
nirengi noktaları aynı zamanda uygulama noktası olarak da kullanılabilir.
Genellikle bu çok sayıda nokta tesis edilir. Bunların bir bölümünden
fotogrametrik irengi noktası olarak yararlanılır.
Ünite 5: Fotogrametrik Değerlendirme

Fotogrametrik nirengi - Nokta türleri

Ünite 5: Fotogrametrik Değerlendirme

Fotogrametrik nirengi - Nokta türleri

 Ünite 5: Fotogrametrik Değerlendirme

Fotogrametrik nirengi - ışın desteleri yöntemi

Bir bloktaki tüm ışın

destelerinin dış yöneltme
elemanları tüm fotoğraflar
için eş zamanlı olarak
hesaplanır. Bu işlemdeki ilk
veriler, kontrol noktalarının
fotoğraf ve arazi koordinatları
ile birlikte bağlantı
noktalarının fotoğraf
koordinatlarından oluşur.
Ünite 5: Fotogrametrik Değerlendirme

Fotogrametrik nirengi - GPS destekli fotogrametrik nirengi

Kinematik GPS destekli

fotogrametrik nirengi yöntemi,
yer kontrol noktası sayısını en
aza indirerek yaklaşık %90-95’lik
bir tasarruf sağlayan, uçuş
sırasında fotoğraf çekim
noktalarının arazi koordina
yardımıyla belirleyen bir yöntem
olarak ortaya çıkmıştır.
 FOTOGRAMETRİ

Teşekkürler

Dr. Öğr. Üyesi Gordana KAPLAN

Hafta 7