Page |1

Subject: Araling Panlipunan 5

Quarter: 4th - Week I
Topic: Naipaliliwanag ang mga salik na nagbigay daan sa pag-usbong ng nasyonalismong Pilipino
1.1 Monopolyo sa Tabako
1.2 Kilusang Agraryo
Objectives: Pagkatapos makapakinig sa episode na ito ang mga mag-aaral ng G5 ay inaasahang;
natatalakay ang mga lokal na pangyayari tungo sa pag-usbong ng pakikibaka ng bayan
Schedule: May 18, 2021 / 11:00AM to 11:25AM
Length: 25 minutes
Scriptwriter/Broadcaster: Nicole C. Santos

BIZ: MISC UP FOR 3 SECS AND UNDER SLIDE NO.

1.
Welcome sa ating Aral Tarlak-Henyo ng Schools Division of Tarlac Province

2.
dito sa RTV Tarlac Channel 26 at sa DZTC Radyo Pilipino Tarlac.

3.
BIZ: MISC UP FOR 3 SECS AND UNDER

4.
Magandang araw, naririto na naman tayo nagsisikap at nagpupunyagi na maging Maka-

5.
Diyos, Makatao, Makakalikasan at Makabansa. Kumusta na kayo mga ginigiliw kong

6.
Mag-aaral? Ang aking pagbati at paghanga sa inyong masidhing pagpupunyagi sa

7.
patuloy na Pag-aaral sa himpapawid upang matuto sa kabila ng hamon ng pagkakataon-

8.
ang COVID 19 Pandemic. Isang karangalan ang makasama ko kayo sa ating

9.
pag-aaral sa pamamagitan ng teleradyo. Ako ang inyong guro sa Araling Panlipunan sa
 |2

10.
Ikalimang Baitang Gng. Nicole C. Santos na sasamahan at gagabayan kayong

11.
maunawaan ang nilalaman ng ating aralin na patungkol sa:

12.
Mga Salik sa Pag-usbong ng Nasyonalismo SLIDE 1

13.
BIZ: MISC UP FOR 3 SECS AND UNDER

14. Nawa’y maging aktibo at nakakaaliw ang talakayan natin para sa araw na ito

15. Kaya ano pang hinihintay ninyo? Halina’t Makinig at matuto!

16.
BIZ: MISC UP FOR 3 SECS AND UNDER

17. Sa puntong ito, nais kong kunin ninyo ang inyong Modyul sa Araling Panlipunan 5 para

18. sa Unang Linggo ng Ika-apat na Markahan Ihanda na rin ang inyong ballpen at sulatang

19. papel upang maitala ninyo ang mga mahahahalagang impormasyon na aking babanggitin.

20.
BIZ: MISC UP FOR 3 SECS AND UNDER

21. SLIDE 2
Mga bata, ano ang nakikita ninyo sa larawan? Tama! Ang nasa larawan ay isang historical

22. marker o palatandaan na kung saan nagsasaad ito ng pagpapahinto sa MONOPOLYO SA

TABAKO.
 |3

23. Matatandaan na noong 1782, ang monopolyo sa tabako ay ipinatupad ni Jose Basco y

Vargas sa

24.
Pilipinas bilang pagkukunan ng karagdagang kita ng Spain, gayundin ng Pamahalaang

25.
Espanyol sa Pilipinas. Bakit kaya ito ipinahinto? Paano nagkaroon ng kaugnayan ang

26.
monopolyo sa tabako at iba pang mga lokal na kaganapan sa paggising ng diwang

27.
makabayan ng mga Pilipino?

28.
BIZ: MISC UP FOR 3 SECS AND UNDER

29. Wala pa man sa kabuuang gunita ng mga Pilipino ang ideya ng kasarinlan at kalayaan ng

30. isang bansa, nagsimula nang mapukaw sa kanila ang galit at tapang upang labanan ang

31. pang-aabuso ng mga Espanyol. Noong ika-18 at ika-19 na siglo, dahil sa malawakang

32. pang-aabuso na naranasan ng mga Pilipino mula sa pamamahala at mga polisiya ng mga

33. Espanyol, nagsimulang umusbong ang nasyonalismo sa Pilipinas.

34. BIZ: MISC UP FOR 3 SECS AND UNDER

35. Ano nga ba ang kahulugan ng NASYONALISMO?

SLIDE 3
 |4

36. Ang nasyonalismo ay isang ideyolohiya na nagpapakita ng maalab na pagmamahal

37. ng mga tao sa sarili nilang bansa. Ito ay nagpapakita ng matinding debosyon at

38. katapatan ng mga indibidwal sa kanilang bayan, lalo’t higit sa pagpapanatili ng

39. kultura at mga tradisyon nito. Sa madaling salita, ang nasyonalismo ay tumutukoy sa

40. katangian ng pagiging makabansa o makabayan. Ang konseptong ito ay tumutukoy

41. din sa kagustuhan ng mga mamamayan na makalaya mula sa impluwensya ng mga

42. bansang nanghihimasok sa mga desisyon ng gobyerno. Sa pagiging malaya mula sa

43. ibang bansa, mas nagkakaroon ng kontrol at boses ang mga mamamayan sa pamahalaan.

44. BIZ: MISC UP FOR 3 SECS AND UNDER

45. Narito ang Mga lokal na Kaganapang Nagbunsod sa Pag-usbong ng Nasyonalismo:

46. ang monopolyo sa tabako, ang Pag-aalsang Agraryo ng 1745, ang pag-aalsa ng Kapatiran

SLIDE 4
47. Ng San Jose, at ang pananakop ng mga Ingles. Sa araw na ito tatalakayin natin ang

48. Monopolyo sa Tabako at Pag-aalsang Agraryo ng 1745

 |5

49. BIZ: MISC UP FOR 3 SECS AND UNDER

50. Mga Karanasan at Pagtutol ng mga Filipino sa Monopolyo sa Tabako

51. Monopolyo ng Tabako- Isa sa mahahalagang repormang pang-ekonomiya na isinagawa ni

SLIDE 5
52. Gobernador-Heneral Jose Basco y Vargas; kung saan pinangasiwaan ng pamahalaan ang

53.
pagtatanim ng tabako at sapilitang pinagtatanim ang mga Pilipino.

54.
BIZ: MISC UP FOR 3 SECS AND UNDER

55. Ano nga ba ang Mga dahilan ng Pagpapatupad ng Monopolyo ng Tabako noong

1782:

56.
1. Bilang pagkukunan ng karagdagang kita ng Spain, gayundin ng pamahalaang Espanyol

57.
sa Pilipinas. SLIDE 6

58.
2. Nakikita rin ito Bilang tulong sa pagdagdag na ani ng nasabing halaman nang sa gayon

59.
matugunan ang tumataas na pangangailangan sa pandaigdigang pamilihan.

60.
BIZ: MISC UP FOR 3 SECS AND UNDER
 |6

61.
Dumako naman tayo sa

62.
Mga Karanasan ng mga Pilipino sa Pagpapatupad ng Monopolyo ng Tabako:

63.
Naging maganda ag layunin ng pamahalaan sa pagsisimula ng monolyo sa Tabako

64.
1. Panandaliang nabigyan ng karampatang kabayaran para sa kanilang mga ani ang

65.
mga kalahok na magsasaka sa kalauna’y hindi sila binabayaran sa itinakdang halaga ng

66.
mga kolektor at ang natira ay kanilang sinasarili.

SLIDE 7
67.
2. Sa halip na sa malalaking plantasyon na pinangangasiwaan ng pamahalaan ang

68.
pagtatanim ng tabako Inilipat sa maliliit na magsasaka ang pagtatanim ng tabako sa halip

69.
na sa malaking plantasyon.

70.
3. Sa patuloy na pagmamalabis ng mga Espanyol sa mga Pilipino, sa ilalim ng monopolyo

71.
sa tabako. ito ay naging dahilan ng pagsiklab ng kalat na rebelyon sa mga lalawigang

72.
kalahok.
 |7

73.
BIZ: MISC UP FOR 3 SECS AND UNDER

74. Narito ang ilan sa mga halimbawa ng rebelyon na kumalat sa mga lalawigang kalahok

na nasa ilalim ng Monopolyo sa Tabako.

75.
Mga Pag-aalsa Laban sa Monopolyo ng Tabako:

76.
1. Pag-aalsa ni Magalat sa Cagayan (1596) pinangunahan naman ni Magalat ng

77.
Cagayan ang pag-aalsa laban sa hindi makatarungang pagbubuwis at pagmamalabis sa

78.
monopolyo sa tabako.

79.
2. Pag-aalsa nina Lagutao at Baladdon ng Kalinga (1785) isang pag-aalsa ang

80.
muling simiklab sa Ituy at Paniqui (sa kasalukuyang Isabela). SLIDE 8

81.
3. Dalawang taon ang lumipas nag alsa ang mga taga-Samal sa Bataan (1787)

82.
bilang pagtanggi sa pagpapatupad ng estanco o monopolyo sa tabako sa lalawigan.

83.
4. Isang rebelyon din ang sumiklab sa Laoag noong (1788) dulot ng kawalan ng

84.
hustisya sa mga bagong patakaran ng monopolyo.
 |8

85.
BIZ: MISC UP FOR 3 SECS AND UNDER

86.
Mga bata Ilan lamang ito sa mga pagpapakita ng mga katutubo ng kanilang mga protesta

87.
laban sa pang-aabusong bunsod ng monopolyo sa tabako.

88.
BIZ: MISC UP FOR 3 SECS AND UNDER

89.
Kaya noong isang libot walong raan, walumput dalawa

90.
1882- Tuluyang binuwag ang operasyon ng monopolyo sa tabako sa ating bansa sa

91.
pamumuno ni Gobernador Primo de Rivera sa kadahilanang maraming mga Pilipino ang SLIDE 9

92.
nakaranas ng pang-aabuso dahil rito.

93.
BIZ: MISC UP FOR 3 SECS AND UNDER

94.
Nakakasunod ba mga bata? (PAUSE)

95. Sa puntong ito, atin nang subukin ang talas ng inyong pag – iisip sa pagsagot ng mga

96. tungkol sa Monopolyo sa Tabako. Bibigyan ko ilang segundo upang ihanda ang inyong
 |9

97. Learning Activity Sheet at panulat na gagamitin sa pagsagot sa ating mga gawain.

98. Handa na ba kayo?

99.
BIZ: MISC UP FOR 3 SECS AND UNDER

100. Para sa Gawain A: Iguhit ang masayang mukha kung ang pahayag ay nagpapakita ng SLIDE 10

101. kagandahang naidulot na monopolyo ng tabako, malungkot na mukha naman kung ito ay

102. nagpapakita ng kasamaang naidulot sa ating bansa. (Repeat)

103. 1.) Para sa unang bilang, Marami sa mga opisyal ng pamahalaan ang naging

mapagsamantala.

104. Kung ang iyong sagot ay malungkot na mukha, Magaling!

105. 2.) Para sa ikalawang bilang, Natustusan na ng kinikita sa monopolyo ng tabako ang

106. pangangailangan ng kolonya at hindi na kailangan pang humingi ng suporta mula sa

Espanya.

107. Kung ang iyong sagot ay masayang mukha, Mahusay!

108. 3.) Para sa ikatlong bilang, Malaking lupain din ang nalinang o nagamit upang gawing

taniman ng tabako.
 | 10

109. Kung ang iyong sagot ay masayang mukha, Magaling!

110. 4.) Para sa ikaapat na bilang, Naging mapang-abuso ang ilang mga opisyal sa tuwing

maghahalungkat sa mga bahay

111. ng magsasaka na pinaghihinalaang nagtatago ng tabako.

112. Kung ang iyong sagot ay malungkot na mukha, Mahusay!

113. 5.) Para sa ika-limang, Nanguna ang Pilipinas sa pag-aani ng tabako sa buong Silangan.

114. Kung ang iyong sagot ay masayang mukha, Magaling!

115. BIZ: MISC UP FOR 3 SECS AND UNDER

116. Sa pagpapatuloy ng ating aralin, talakayin natin ang isa pa sa mga salik na nagbigay daan

117. Sa pag-usbong ng nasyonalismong Pilipino ito ang Pag-aalsang Agraryo ng 1745 o

kilusang Agraryo ng 1745

118.
B. Pagtutol sa Bagong Patakarang Agraryo

SLIDE 11
119.
Bukod sa mga rebelyon laban sa mga polisiya ng mga Espanyol, nagkaroon din ng

120.
pag-aalsa laban sa hindi makatarungang pamamahala ng mga dayuhan. Noong 1745,

121.
nagkaroon ng malawakang pag-aalsa sa Rehiyon ng Katagalugan laban sa mga
 | 11

122.
relihiyosong orden na tinawag na Kilusang Agraryo o Pag-aalsang Agraryo 1745

123.
BIZ: MISC UP FOR 3 SECS AND UNDER

124.
Ano ang Kilusang Agraryo? Bakit ito nangyari?

125.
Ang Kilusang Agraryo o Pag-aalsang Agraryo noong 1745 - ay isang pagkilos upang

SLIDE 12
126.
tubusin o bawiin sa mga prayle at mga orden ang mga lupang pamana sa kanilang mga

127.
ninuno o ancestral domain.

128.
BIZ: MISC UP FOR 3 SECS AND UNDER

129.
Ancestral Domain- ito ay mga lupa, teritoryo, at kayamanan na likas na pagmamay-ari ng

SLIDE 13
130.
mga katutubo.

131.
BIZ: MISC UP FOR 3 SECS AND UNDER

132.
Mga Sanhi ng Pag-aalsang Agraryo ng 1745

133.
Ang Kilusang Agraryo ng 1745 ay paghihimagsik ng mga katutubo mula sa SLIDE 14

134.
Bulacan, Batangas, Laguna, Cavite, at Morong,Rizal. Ang sanhi ng rebelyong kumalat sa
 | 12

135.
Katagalugan ay ang sumusunod:

136.
1. Pag-aagaw o Pangangamkam ng Lupa mula sa mga Katutubo

137.
Ang bahagi ng lupain sa Batangas, Bulacan, Laguna, Cavite, at Morong ay inagaw

138.
mula sa mga katutubo at inilagay sa ilalim ng pangangasiwa ng mga rehiliyosong orden,

139.
katulad ng mga Dominikano, Heswita, at Agustino. Bukod pa rito, hindi patas ang pagsukat

140.
ng mga opisyal na Espanyol sa mga lupain na iginawad sa mga katutubo.

141.
2. Pagbabawal sa Paggamit sa Lupain ng Komunidad

142.
Bukod sa pang-aagaw sa mga lupain, tinanggalan din ang mga katutubo ng

143.
karapatan na pumitas mula sa mga puno, mangolekta ng kahoy na panggatong, at

144.
mangisda mula sa kanilang komunidad na inagaw ng mga Espanyol.

145.
BIZ: MISC UP FOR 3 SECS AND UNDER

146.
Mga Bunga ng Patakarang Agraryo noong 1745:

SLIDE 15
147.
1. Lumaganap ang kaguluhan at naging talamak ang pagananakaw sa mga kumbento.
 | 13

148.
2. Ang ilang simbahan, kabukiran ay winasak at sinunog ng mga katutubo.

149.
3. Ipinakita ng pag-aalsang ito ang kakayahan at kapangyarihan ng mga prayle hindi

150.
lamang sa usaping panrelihiyon kung hindi maging sa ibang aspekto ng pamumuhay ng

151.
kolonya.

152.
BIZ: MISC UP FOR 3 SECS AND UNDER

153.
Ngayon, upang mas lalo nating masubok ang inyong natutunan sa ating tungkol sa Pag-

154.
aalsang Agraryo ng 1745 nais kong sagutin ninyo ang susunod na gawain ang gawain B.

155.
Gawain B: Panuto: Panuto: Isulat sa patlang ang TAMA kung wasto ang ipinapahayag ng

156.
bawat pangungusap tungkol sa Pag-aalsang Agraryo ng 1745 at MALI naman kung ito ay

157.
hindi wasto.
SLIDE 16
158.
1.) Ang mga lupain at kita nito ay napupunta sa mga relihiyosong pari tulad ng mga

159.
Dominikano, Heswita, at Agustino

160. Kung ang iyong sagot ay TAMA, Magaling!

 | 14

161.
2.) Ang Kilusang Agraryo na naganap sa Kabisayaan

162.
Kung ang iyong sagot ay MALI, Mahusay! Ang Kilusang Agraryo ng 1745 ay isang SLIDE 17

163.
paghihimagsik ng mga katutubo mula sa KATAGALUGAN

164.
3.) Ang sanhi ng rebelyong kumalat sa Katagalugan ay ang sumusunod:pang-aagaw ng

165.
lupa mula sa mga katutubo at pagbabawal sa paggamit sa lupain ng komunidad. SLIDE 18

166.
Kung ang iyong sagot ay TAMA, Magaling!

167.
4.) Naging patas ang pagsukat ng mga opisyal sa mga lupain ng mga katutubo.

168.
Kung ang iyong sagot ay MALI, Mahusay! Dahil hindi patas ang pagsukat ng mga opisyal SLIDE 19

169.
sa mga lupain ng mga katutubo.

170.
5.) Ang Kilusang Agraryo ng 1745 ay isang paghihimagsik ng mga katutubo mula sa

171.
Bulacan, Batangas, Laguna, Cavite, at Morong, Rizal. SLIDE 20

172.
Kung ang iyong sagot ay TAMA, Magaling!
 | 15

173.
BIZ: MISC UP FOR 3 SECS AND UNDER

174.
Nakuha niyo ba lahat ng tamang kasagutan mga bata? (PAUSE) Magaling!

175.
Tandaan mga bata, ilan lamang ito sa mga karanasang lumikha ng munting apoy sa puso

176.
ng mga Pilipino, na naging mitsa ng pag-usbong ng pakikibaka ng bayan hanggang sa

177.
pagsibol ng nasyonalismo.

178.
BIZ: MISC UP FOR 3 SECS AND UNDER

179.
Ngayon, upang mas lalo nating masubok ang inyong natutunan sa ating aralin sagutan

180.
ninyo ang mga tanong na ito sa inyong papel. Maaari niyo rin icomment sa comment box

181.
ang inyong sagot.

182.
BIZ: MISC UP FOR 3 SECS AND UNDER

183. SLIDE 21
PAGTATAYA

184. 1. Paano nakatulong sa pag-usbong ng nasyonalismo ang mga repormang

 | 16

185.
pang-ekonomiya na isinagawa ng Espanya, katulad ng monopolyo sa tabako?

186.
2. Bakit nabuo ang kilusang agraryo? Ano ang mahihinuha mo sa pahayag na ito?

187.
BIZ: MISC UP FOR 3 SECS AND UNDER

188.
Binabati ko kayo mga bata dahil isang leksyon na naman ang ating natapos. Nawa’y

189.
marami kayong natutunan sa ating aralin para sa araw na ito.

190.
Sa susunod na talakayan, itutuloy natin ang iba pang lokal na kaganapang nagbunsod ng

SLIDE 22
191.
pag-usbong ng nasyonalismo: ang pag-aalsa ng Kapatiran ng San Jose, at ang pananakop

192.
ng mga Ingles.

193. Kung mayroon kayong hindi pa gaanong naiintindihan, huwag mag-atubiling magpatulong

sa inyong nanay o tatay o di naman kaya sa mga nakakatanda sa inyo.

Huwag niyo ring kalilimutang i-like at i-follow ang facebook page natin na RTV Tarlac

Channel 26 at DZTC Radyo Pilipino Tarlac

194.
Muli ako ang inyong guro sa Araling Panlipunan 5, Gng. Nicole C. Santos

195.
sumasahimpapawid mula sa San Miguel, Tarlac City na nagsasabing

196. ang pag aaral ng Araling Panlipunan ay daan sa pagiging Maka-Diyos, Makatao,
 | 17

197.
Makakalikasan at Makabansa. Hanggang sa muli. Paalam!

198.

199.

200.

201.

202.

203.

204.

-END-