1.

Komórki nerwowe: budowa,

rodzaje i czynności
Neurony
Neurony są oddzielone od siebie, nie przechodzą jeden w drugi - Santiago Ramon y
Cajal poprzez barwienie komórek solami srebra
neuron motoryczny - odbieranie impulsów w rdzeniu kręgowym dendrytem → aksonem
impuls do mięśnia
neuron czuciowy - informacje dotykowe ze skóry → rdzeń kręgowy

Budowa neuronu:
dendryt

rozgałęziające się wypustki, które zwężają się ku końcowi

na powierzchni znajdują się wyspecjalizowane receptory synaptyczne

kolce dendrytyczne - dodatkowo zwiększają pole powierzchni dostępnej dla

synaps (czasami)

ciało komórki / soma

jądro, rybosomy, mitochondria

akson

cienkie włókno o malej średnicy

przewodzenie impulsów do innych neuronów, narządów lub mięśni

OśUN → drogi, pęczki, szlaki, pasma

ObUN → nerwy obwodowe
Aksony kręgowców

osłonka mielinowa - materiał izolacyjny z lipidów

węzły Ranviera - przyspieszanie przewodzenia impulsu nerwowego

1. Komórki nerwowe: budowa, rodzaje i czynności 1

 Aksony bezkręgowców

brak osłonek mielinowych

aksony mogą się rozgałęziać, a na końcu powstają zgrubienia - zakończenia

presynaptyczne (kolbka końcowa)

w tym miejscu dochodzi do uwalniania się sub. chemicznych,

przechodzących przez szczelinę oddzielającą jedne neuron od drugiego

Askon aferentny → Dana struktura

np. neuron czuciowy vs. układ nerwowy

Dana struktura → Askon eferentny

np. neuron ruchowy vs. układ nerwowy

Jeśli dendryt i akson neuronu zawierają się w obrębie jednej kom. nerwowej
nazywany jest interneuronem (kom. wewnętrzna)

Rozmieszczenie ilościowe komórek układu nerwowego

1. Komórki nerwowe: budowa, rodzaje i czynności 2

 Komórki glejowe
Astrocyty
Pochodzenie ektodermalne i rozwijają się z tzw. gleju radialnego.

owijają się wokół synaps powiązanych z nimi aksonów → izolacja od

przepływających substancji chemicznych

pomagają w stabilizowaniu aksonów, które naprzemienne uwalnianie jonów i

neurotransmiterów → ułatwienie przewodzenia impulsu nerwowego przez
aksony (regulacja rytmu)

wspomaganie odżywania komórek → rozszerzenie naczyń krwionośnych, co

ułatwia wyminę gazów zwiększajac powierzchnię dyfuzji (obszaru mózgu o
podwyższonej aktywności)

regulacja hormonalna

1. Komórki nerwowe: budowa, rodzaje i czynności 3

 teoria o wspomaganiu przetwarzania informacji - hipoteza synapsy trójstronnej
??

końcówka aksonu → zw. chemiczne → uwalnianie własnych substancji

przez sąsiedni astrocyt → wzmocnienie lub modyfikacja przesyłu informacji,
co wspomaga uczenie się i pamięć

Mikroglej

wykazują ziarnistość, działanie autoimmunologiczne, pochodzenie mezodermalne

oczyszczanie mózgu z wirusów i grzybów

namnażają się po uszkodzeniu mózgu

fagocytoza obumarłych neuronów

proces uczenia się, poprzez usuwanie ,,słabszych’’ synaps

niekontrolowana proliferacja (mnożenie się) → niszczenie neuronów i bariery krew-

mózg

zbyt duża ilość mikrogleju współwystępuje z takimi schorzeniami jak choroba

Parkinsona, stwardnienie rozsiane czy choroba Alzheimera

nadmierna aktywacja w przypadkach bólu neuropatycznego, związanego z

chorobami neurodegeneracyjnymi sugeruje, że posiada też właściwości
neurotoksyczne

Oligodendrocyty (mózg u rdzeń kręgowy) i komórki Shwanna (obwodowy układ

nerwowy)

tworzenie osłonek mielinowych → otaczanie i izolowanie niektóre aksony (u

kręgowców!)

degeneracja osłonek mielinowych ma miejsce w przebiegu stwardnienia

rozsianego czy choroby Guillaina-Barrego

zaopatrywanie akson w właściwości odżywcze

regeneracja włókien nerwowych

Oligodendrocyt - „obsługiwanie” wielu komórek nerwowych

Komórki Shwanna - jedna komórka wytwarza mielinę maksymalnie na jednej wypustce
nerwowej

1. Komórki nerwowe: budowa, rodzaje i czynności 4

 Glej radialny

kierowanie migracją neuronów i ich dendrytów + aksonów w trakcie rozwoju

zarodkowego

po zakończeniu tego okresu przekształcają się w neurony, a ich mniejsza ilośc w

kom. glejowe

Bariera krew - mózg

Mechanizm, który nie dopuszcza większości substancji do przedostania się do mózgu
kręgowców

Odpowiedź immunologiczna organizmu

wnikniecie wirusów do organizmu powoduje ekspozycję cząsteczek układu

odpornościowego na błonie komórkowej → rozpoznanie patogenów i zwalczenie ich

jest to scenariusz odpowiedni dla komórek organizmu, które można zastąpić

nowymi komórkami np. komórki skóry czy krwi

mózg kręgowców nie wymienia większości sowich neuronów → zapobiega się

takiej ekspozycji patogenów poprzez obudowanie naczyń krwionośnych
mózgowia ściśle przylegającymi komórkami, zapobiegającymi wnikaniu
patogenów

Patogeny przenikające barierę krew - mózg:

bakteria krętka kiły

wirus ospy wietrznej

wirus opryszczki

Działanie:

barierę budują komórki śródbłonka → ściany naczyń włosowatych (ułatwienie

wychwytu patogenów)

ściśle do siebie przylegają, w odróżnieniu od innych komórek w organizmie

Dlaczego jest specyficzna tylko dla mózgu ?

zatrzymuje również wchłanianie/ transport pożytecznych substancji np.

aminokwasów lub białek, co byłoby niekorzystne dla aktywności komórek

1. Komórki nerwowe: budowa, rodzaje i czynności 5

 mózg wytworzył system mechanizmów pozwalających na przechodzenie tej
bariery

+ małe cząsteczki pozbawione ładunku elektrycznego O2, CO2; cząsteczki

rozpuszczalne w tłuszczach - witaminy z ADEK, wiele substancji
psychoaktywnych (wykorzystanie lipidowej warstwy błony komórkowej)

- glukoza; aminokwasy; zasady purynowe; kilka witamin, żelazo poprzez

transport aktywny

woda przenika przez specjalne kanały białkowe w ścianie komórek nabłonka

Odżywianie się neuronów u kręgowców

glukoza - cukier prosty, możliwe jest je przechodzenie przez barierę w dużych

ilościach

czasem może być zastąpiona przez mleczan i ciała ketonowe (rodzaj

tłuszczu)

metabolizm glukozy wymaga tlenu, mózg pomimo małej % masy względem

całego ciała zużywa aż ok. 20% zasobów tlenu i 25% glukozy

niedobór glukozy rzadko oznacza duży problem → organizm jest w stanie

syntetyzować cukier na wiele sposobów, z wielu węglowodorów, aminokwasów
czy z glicerolu

!!! problem może pojawić się z wykorzystaniem nagromadzonej glukozy -

brak wit. B1 uniemożliwia przyswajanie cukru

Zespoł Krosakowa - niedobór wit. B1 → obumieranie neuronów, ogromne

upośledzenie pamięci, u alkoholików

1. Komórki nerwowe: budowa, rodzaje i czynności 6

1. Komórki nerwowe: budowa, rodzaje i czynności 7