‫وظايف زن ومرد نسبت‬

‫به يكديگر‬

‫مؤلف‪ :‬شيخ علي دهواري‬

‫‪www.Bidary.com‬‬
‫بيداري اسالمي‬

‫‪‬‬
‫‪www.bidary.com‬‬ ‫حقوق زوجين‬

‫حقوق زوجين ‪:‬‬

‫خانواده‪ ،‬خشت اول جامعه است كه اگر اصالح شود‪ ،‬تمام جامعه اصالح مي‌شود‪ ،‬و اگر فاسد شود‪ ،‬تمام‬
‫جامعه فاسد مي‌شود‪ ،‬لذا اسالم توجه زياد‌ي به خانواده كرده و بر زن و مرد چيزهايي را واجب نموده است كه‬
‫سالمت و سعادت آن‌ها را تأمين مي‌كند‪ .‬بنابراين اسالم خانواده را همچون موسسه‌اي مي‌داند كه دو نفر (زن و‬
‫مرد) در آن شراكت دارند و مرد مسولئيت آن را برعهده دارد‪  :‬الرجال قوامون علي النساء مبا فضل اهلل‬
‫بعضهم علي بعض و مبا أنفقوا من أمواهلم فالصاحلات قانتات حافظات للغيب مبا حفظ اهلل‪(‬نساء‪.)34/‬‬
‫« مردان بر زنان سرپرستند‪ -‬و در جامعه‌ي كوچك خانواده حق رهبري دارند و صيانت و رعايت زنان‬
‫برعهده‌ي ايشان است‪ -‬بدان خاطر كه خداوند‪ -‬براي نظام جامعه‪ ،‬مردان را بر زنان در برخي از صفات‬
‫برتريهايي بخشيده است و‪ -‬بعضي را بر بعضي فضليت داده است‪ ،‬و‪ -‬معموال مردان رنج مي كشند و پول‬
‫بدست مي آورند و‪ -‬از اموال خود‪ -‬براي خانواده‪ -‬خرج مي كنند‪ .‬پس زنان صالح آناني هستند كه فرمانبردار‪-‬‬
‫اوامر خدا و مطيع دستور شوهران خود‪ -‬بوده واسرار‪ -‬زنا شويي‪ -‬را نگه مي‌دارند ‪ :‬چرا كه خداوند به حفظ‪-‬‬
‫آنها‪ -‬دستور داده است»‪.‬‬
‫اسالم براي هريك از زن ومرد حقوقي را واجب كرده است كه با رعايت آنها‪ ،‬استقرار و پايداري اين موسسه‬
‫وشركت‪ ،‬تضمين مي‌شود و هريك از زن وشوهر را تشويق كرده است كه وظايف خود را انجام دهند و از‬
‫كوتاهي‌هاي يكديگر چشم پوشي كنند‪.‬‬
‫خداوند متعال مي فرمايد ‪  :‬ومن آياته أن خلق لكم من أنفسكم أزواجا لتسكنوا إليها وجعل بينكم مودة ورمحة‬
‫‪(‬روم‪.)21/‬‬
‫« و يكي از نشانه‌ها‌ي ‪ -‬دال بر قدرت و عظمت‪ -‬خدا اين است كه از جنس خودتان همسراني را براي شما‬
‫آفريد تا در كنار آنان بياراميد و در ميان شما و ايشان محبت ومهرباني قرار دارد»‪.‬‬
‫محبت ورحمتي كه بين زن وشوهر وجود دارد‪ ،‬بين هيچ دو نفر ديگري ديده نمي‌شود‪ ،‬خداوند سبحان دوست‬
‫دارد كه اين محبت و مهرباني بين زنان وشوهران تداوم پيدا كند‪ ،‬لذا حقوقي را براي زنان واجب كرده كه‬
‫رعايت آنها‪ ،‬محبت ومهرباني را‪ -‬تداوم بخشيده‪ -‬و آن را از نابودي حفظ مي‌كند‪ ،‬خداوند متعال مي‌فرمايد ‪:‬‬
‫‪‬وهلن مثل الذي عليهن باملعروف‪(‬بقره‪.)228/‬‬
‫« و براي همسران‪ -‬حقوق و واجباتي‪ -‬است‪ -‬كه بايد شوهران ادا بكنند‪ -‬همانگونه كه برآنان‪ -‬حقوق وواجباتي‪-‬‬
‫است كه‪ -‬بايد همسران ‪ -‬به‌گونه‌اي شايسته ادا كنند»‪.‬‬
‫اين كالم با وجود اختصاري كه دارد در برگيرنده مفاهيمي است كه بيان آنها نياز به نوشتن كتاب بزرگي دارد‪.‬‬
‫اين قاعده‌اي كلي است وتبيين كننده‌ي اين مسئله است كه زن در تمام حقوق با مرد مساوي است مگر در يك‬
‫مورد كه خداوند آنرا در آيه‪ ‬وللرجال عليهن درجة‪ «‬ومردان را برزنان برتري است» بيان فرموده است‪.‬‬
‫خداوند بزرگ شناخت حقوق و وظايف زنان را به عرف و عادتي كه ميان مردم درباره‌ي معاشرت و رفتار‬
‫آنها با يكديگر وجود دارد‪ ،‬واگذار كرده است‪ ،‬و شيوه‌ي عرف بين مردم تابع شرايع و عقايد و آداب و‬
‫عاداتشان است‪ ،‬پس اين جمله ميزاني به مرد مي‌دهد تا با آن رفتارش را با همسرش در تمام شئون واحوال‬
‫زندگي بسنجد‪ ،‬پس اگر از او خواست كاري را انجام دهد به ياد آورد كه او نيز در مقابل همسرش وظايفي به‬
‫عهده دارد‪.‬‬
‫از ابن عباس‪ ‬روايت است كه مي‌گويد‪ ( :‬إني ألتزين إلمرأتي كما تتزين لي )(ابن جرير طبري‪.)2/453/‬‬
‫« من خودم را براي همسرم مي‌آرايم همچنان كه او خودش را براي من مزين مي‌كند»‪.‬‬
‫مسلمان واقعي به حقوقي كه همسرش بر او دارد‪ ،‬اعتراف مي‌كند‪ ،‬همچنانكه خداوند متعال مي‌فرمايد‪ :‬ولهن‬
‫مثل الذي عليهن بالمعروف‪(‬بقره‪.)228/‬‬
‫« و براي همسران‪ -‬حقوق و واجباتي‪ -‬است‪ -‬كه بايد شوهران ادا بكنند‪ -‬همانگونه كه برآنان‪ -‬حقوقي و‬
‫واجباتي‪ -‬است كه‪ -‬همسران‪ -‬به گونه‌اي شايسته ادا كنند»‪ .‬و پيامبر‪ ‬مي‌فرمايد ‪:‬‬
‫( أال إن لكم علي نسائكم حقا ولنسائكم عليكم حقا)(صحيح ابن ماجه‪ 1501/‬وترمذي‪.)2/315/1173/‬‬
‫« آگاه باشيد همسرانتان برشما حقي دارند همچنانكه شما برآنان حقي داريد»‪.‬‬
‫مسلمان فهميده هميشه تالش مي‌كند كه حق همسرش را ادا كند‪ ،‬بدون توجه به اينكه آيا حق خودش را دريافت‬
‫كرده است يا نه‪ ،‬چون اسالم برتداوم محبت ومهرباني بين زوجين وفرصت ندادن به شيطان براي پاشيدن بذر‬
‫اختالف بين آنان حريص است‪.‬‬

‫‪2‬‬
‫‪www.bidary.com‬‬ ‫حقوق زوجين‬

‫از باب (الدين النصيحة)«دين نصيحت است»‪ .‬اكنون حقوق زن بر مرد را بيان مي‌كنيم وپس از آن حقوق مرد‬
‫بر زن را ذكر مي‌كنيم به اميد اينكه زوجين از آن درس بگيرند و همديگر را به حق و صبر وصيت كنند‪.‬‬
‫( إن لنسائكم عليكم حقا)«به راستي زنان شما برشما حقي دارند»‪.‬‬

‫حقوق زنان بر مردان عبارتند از‪:‬‬

‫‪ -1‬مرد با همسرش به خوبي معاشرت كند به دليل فرموده‌ي خداوند متعال‪  :‬وعاشروهن باملعروف‪(‬نساء‪/‬‬
‫‪.)19‬‬
‫« وبا آنان‪-‬زنان‪ -‬به خوبي معاشرت كنيد»‪ .‬ومعاشرت خوب يعني اينكه اگر غذا خورد به او نيز غذا بدهد‪،‬‬
‫واگر براي خود لباسي خريد‪ ،‬براي او لباس بخرد و اگر زن نافرماني او را كرد‪ ،‬به روشي كه خداوند براي‬
‫تأديب زنان مقرر كرده‪ ،‬او را تأديب كند‪ ،‬به اين ترتيب كه نخست او به روشي نيكو بدون فحش و دشنام و‬
‫حرف زشت نصيحت كند‪ ،‬اگر از او اطاعت كرد چه بهتر‪ ،‬در غير اين صورت بستر‪-‬خواب‪ -‬خود را از او‬
‫جدا كند‪ ،‬اگر در اين حالت از او اطاعت كرد چه بهتر‪ ،‬در غير اين صورت او را بزند‪ ،‬ولي بايد از زدن بر‬
‫سر و صورت و ضربه‌ي شديد خوداري نمايد‪ .‬به دليل فرموده‌ي خداوند متعال‪  :‬والاليت ختافون نشوزهّن‬
‫فعظوهّن واهجروهّن يف املضاجع واضربوهّن فإن أطعنكم فالتبغوا عليهّن سبيال إن اهلل كان عليا كبريا‪(‬نساء‪/‬‬
‫‪.)34‬‬
‫« و زناني كه از سركشي و سرپيچي ايشان بيم داريد پند و اندرزشان دهيد و‪ -‬اگر مؤثر واقع نشد‪ -‬از‬
‫همبستري با آنان خود داري كنيد و بستر خويش را جدا كنيد‪ -‬و با ايشان سخن نگوييد و اگر باز هم مؤثر واقع‬
‫نشد و راهي جز شدت عمل نبود‪ -‬آنان را ‪-‬تنبيه كنيد و كتك مناسبي‪ -‬بزنيد‪ ،‬پس اگر از شما اطاعت كردند ‪-‬‬
‫ترتيب سه گانه را مراعات كنيد و از اخف به أشد نرويد و جز اين‪ -‬راهي براي –تنيبه‪ -‬ايشان نجوييد – و‬
‫بدانيد كه‪ -‬بيگمان خداوند بلند مرتبه و بزرگ است»‪.‬‬
‫و به دليل فرموده‌ي پيامبر‪ ‬وقتي از او سوال شد‪ ،‬كه حق همسران برما چيست ؟ فرمود‪ ( :‬أن تطعمها إذا‬
‫طعمت و تكسوها إذا اكتست و التضرب الوجه وال تقبح والهتجر إال يف البيت)(صحيح ابن ماجه‪1500/‬‬
‫وابوداود‪.)6/180/2128/‬‬
‫« هرگاه غذا خواست به او غذا بدهي و هرگاه لباس خواست براي او لباس بخري – غذا و پوشاك را فراهم‬
‫كن‪ -‬و صورت او را نزني و به او ناسزا نگوئي و تنها درخانه بسترش را ترك كن»‪ .‬از نشانه‌هاي تكامل‬
‫اخالقي و رشد ايماني مرد اين است كه با همسرش رفيق و نرم خو باشد‪ .‬همچنان‌پيامبر‪ ‬مي فرمايد‪:‬‬
‫( أكمل املؤمنني إميانا أحسنهم خلقا وخياركم خياركم لنسائهم)(صحيح ترمذي‪.)928/‬‬
‫« كاملترين مؤمنان از لحاظ ايمان‪ ،‬خوش اخالق‌ترين آنان‌اند و بهترين شما كساني هستند كه براي همسرانشان‬
‫بهترند»‪.‬‬
‫بنابراين‪ ،‬احترام به زن نشانه‌ي كمال شخصيت مسلمان است و اهانت به او نشانه‌ي پستي و فرومايگي است‪.‬‬
‫از جمله احترام به زن اين است كه به‌ پيروي از پيامبر‪ ‬نسبت به او مهربان باشيم و با او بازي و شوخي‬
‫كنيم‪ ،‬چون پيامبر‪ ‬با عائشه مالطفت مي‌كرد و با او مسابقه مي‌داد تا اينكه عائشه گفت‪( :‬سابقين رسول اهلل‬
‫‪ ‬فسبقته فلبثنا حيت إذا أرهقين اللحم سابقين فسبقين‪ ،‬فقال هذه بتلك)(صحيح ابو داود‪.)7/243/2561/‬‬
‫« پيامبر با من مسابقه داد از او پيشي گرفتم‪ ،‬بعد از مدتي كه گوشت بدنم زياد شد‪-‬چاق شدم‪ -‬پيامبر با من‬
‫مسابقه داد و از من پيشي گرفت و فرمود‪ :‬اين به آن»‪.‬‬
‫پيامبر‪ ‬بازي كردن بجز با همسر را باطل مي‌دانست و مي‌فرمود‪ ( :‬كل شئ يلهو به ابن‌آدم فهو باطل‪،‬‬
‫إال ثالثا‪ :‬رميه عن قوسه‪ ،‬وتأديبه لفرسه‪ ،‬ومالعبته أهله‪ ،‬فإهنن من احلق) (صحيح ابن ماجه‪.)4534/‬‬
‫« هر چيزي كه انسان با آن بازي كند باطل است مگر سه چيز‪ :‬تيراندازي‪ ،‬اسب سواري‪ ،‬بازي با همسر‪،‬‬
‫چون اين سه واقعيت هستند»‪.‬‬
‫‪ -2‬از حقوق زن بر مرد اين است كه در برابر اذيت و آزار او صبركرده و از اشتباهاتش درگذرد به دليل‬
‫فرموده‌ي پيامبر‪ ( : ‬اليفرك مؤمن مؤمنة إن كره منها خلقا رضي منها آخر)(مسلم‪.)2/1091/469/‬‬
‫« هيچ مرد مؤمني نبايد كينه‌ي زن مؤمني را به دل بگيرد‪ ،‬چون اگر رفتاري را از او نپسندد‪ ،‬رفتار ديگري‬
‫را از او مي‌پسندد»‪.‬‬

‫‪3‬‬
‫‪www.bidary.com‬‬ ‫حقوق زوجين‬

‫درحديثي ديگر مي‌فرمايد‪ ( :‬إستوصوا بالنساء خريا‪ ،‬فإهنّن خلقن من ضلع‪ ،‬وإن أعوج ما يف الضلع أعاله‪ ،‬فإن‬
‫ذهبت تقيمه كسرته‪ ،‬وإن تركته مل يزل أعوج‪ ،‬فاستوصوا بالنساء خريا )(متفق عليه)‪.‬‬
‫« (همديگر را نسبت به رعايت حقوق) زنان به خير سفارش كنيد آنان از استخوان دنده آفريده شده‌اند‪ .‬و‬
‫كج‌ترين دنده‌ها باالترين آنها است اگر بخواهي آنرا راست كني‪ ،‬آنرا مي شكني و اگر به حال خود رها كني‬
‫همواره كج خواهد ماند‪ ،‬پس ‪-‬نسبت به‪ -‬زنان به خير سفارش كنيد»‪.‬‬
‫بعضي از سلف گفته‌اند ‪ «:‬بدان كه خوش رفتاري با زنان‪ ،‬دفع اذيت از آنان نيست بلكه عبارت است از اينكه‬
‫به پيروي از پيامبر‪ ‬اذيت و آزار آنان را تحمل كرده و درمقابل كم عقلي و خشم آنان صبر پيشه كنيم‪.‬‬
‫چون پيامبر‪ ‬سخنانش را تكرار مي‌كرد‪-‬يعني براي اولين بار سخنان او را اجرا نمي‌كردند‪ -‬و بعضي از آنها‬
‫او را از روز تا شب ترك مي كردند»‪(.‬مختصر منهاج القاصدين ص‪78/‬و‪.)79‬‬
‫‪ -3‬يكي ديگر ازحقوق زن برمرد اين است كه او را از هرچيزي كه شرف او را لكه‌دار و ناموس او را‬
‫مي‌شكند و به كرامت او لطمه مي‌زند‪ ،‬محافظت كند و او را از بي‌حجابي وآرايش ‪-‬براي بيگانگان‪ -‬منع كند‪ ،‬و‬
‫از اختالط با مردان نامحرم او را باز دارد همچنانكه بر او‪-‬مرد‪ -‬واجب است كه به اندازه‌ي كافي وسايل و‬
‫امكانات عفت را برايش فراهم كند و از او مراقبتي كافي به عمل آورد و اجازه ندهد كه از نظر اخالقي وديني‬
‫فاسد شود وفرصت و مجال خارج شدن از دستورات خدا و رسول‪ ‬يا رويگرداني از حق را به او ندهد‪،‬‬
‫چون او سرپرست و مسئول زن است و وظيفه دارد از او نگه‌داري و محافظت كند‪ ،‬زيرا خداوند متعال‬
‫مي‌فرمايد‪  :‬الرجال قوامون علي النساء‪(‬نساء‪.)34/‬‬
‫« مردان سرپرست زنان هستند»‪ .‬وپيامبر‪ ‬مي‌فرمايد‪:‬‬
‫( و الرجل راع يف أهله و هو مسئول عن رعيته)(متفق عليه)‪.‬‬
‫« مرد سرپرست خانواده است ونسبت به آنان سؤال مي‌شود»‪.‬‬
‫حق ديگر زن بر مرد اين است كه ضروريات دين را به او آموزش دهد يا به او اجازه دهد تا در‬
‫مجالس علم حضور يابد؛ چون نياز زن به اصالح دين و تزكيه‌ي روح كمتر از نياز او به خوردن و‬
‫آشاميدن نيست‪ ،‬به دليل فرموده‌ي خداوند متعال‪ :‬يا أيها الذين آمنوا قوا أنفسكم و أهليكم نارًا و قودها‬
‫الناس و الحجارة ‪« 1‬اي مؤمنان‪ ،‬خود و اهل و خانواده‌ي خويش را از آتش دوزخي بركنار داريد كه‬
‫هيزم آن‪ ،‬انسان‌ها و سنگ‌ها هستند››‪ ،‬همسر جزو اهل و خانواده است‪ ،‬و حفاظت او از آتش بوسيله‌ي‬
‫ايمان و عمل صالح ممكن است و عمل صالح نياز به علم و شناخت دارد تا اداي آن به شيوه‌اي مطلوب‬
‫و مشروع ممكن باشد‪.‬‬
‫‪ .5‬حق ديگر زن بر مرد اين است كه او را به برپاداشتن دين خدا و مواظبت بر نمازها امر كند‪ ،‬به‬
‫دليل فرموده‌ي خداوند متعال‪:‬وأمر أهلك بالصالة و اصطبر عليها‪«2 ‬اهل خانواده‌ي خود را به برپايي نماز‬
‫دستور بده و نيز بر اقامه‌ي آن ثابت و ماندگار باش»‪.‬‬
‫‪ .6‬حق ديگر زن بر مرد آن است كه هنگام ضرورت و نياز به او اجازه دهد از خانه‌اش خارج شود؛‬
‫مثًال اگر بخواهد در نماز جماعت حاضر شود يا به ديدن خانواده و نزديكان يا همسايگانش‪ ،‬برود به‬
‫شرطي كه او را به پوشيدن چادر و حجاب كامل توصيه كند و او را از آرايش و بي‌حجابي و استفاده‬
‫از عطر و بوي خوش (هنگام خروج از منزل) منع كند و از اختالط با مردان و دست‌دادن با آنان و‬
‫نگاه كردن به برنامه‌هاي زشت تلويزيون و گوش‌دادن به آواز و موسيقي منع كند‪.‬‬
‫‪ .7‬حق ديگر زن بر مرد آن است كه از فاش كردن اسرار و بازگو كردن عيوب او خودداري كند؛‬
‫چرا كه مرد‪ ،‬امين و مدافع و حامي زن است‪ .‬و از مهمترين اين اسرار‪ ،‬اسرار زناشويي است‪ ،‬لذا‬
‫پيامبر‪ ‬از افشاي اين اسرار نهي فرموده‌اند‪ ،‬به دليل حديث اسماء بنت يزيد كه گفت‪ :‬نزد رسول هللا‬
‫‪ ‬بودم‪ ،‬گروهي از مردان و زنان كنار او نشسته بودند كه فرمود‪ ( :‬لعل رجًال يقول ما يفعل بأهله و لعل‬
‫إمرأة تخبر بما فعلت مع زوجها؟ فأرّم القوم فقلت‪ :‬إي و اهلل يا رسول اهلل‪ :‬إنهن ليفعلن و إنهم ليفعلون‪ .‬قال فال‬

‫‪ .1‬التحرمي (‪.)6‬‬
‫‪ .2‬طه (‪.)132‬‬

‫‪4‬‬
‫‪www.bidary.com‬‬ ‫حقوق زوجين‬

‫تفعلوا‪ ،‬فإنما ذلك مثل شيطان لقي شيطانة في طريق فغشيها و الناس ينظرون)‪ « 3‬شايد بعضي از مردان و زنان‬
‫اسرار زناشويي خود را بازگو كنند؟ مردم ساكت شدند‪ ،‬گفتم‪ :‬بله‪ ،‬به خدا قسم‪ ،‬اي رسول خدا! زنان و‬
‫مردان اين كار را مي‌كنند‪ ،‬پيامبر‪ ‬فرمود‪ :‬اين كار را نكنيد‪ ،‬چون اين كار مانند كار شيطاني نر‬
‫است كه شيطاني ماده را در راه مي‌بيند و در حالي‌كه مردم به آن‌ها نگاه مي‌كنند‪ ،‬با او آميزش‬
‫مي‌كند»‪.‬‬
‫‪ .8‬حق ديگر زن بر مرد آن است كه به پيروي از پيامبر‪ ‬در كارها با او مشورت كند‪ .‬بويژه در‬
‫مواردي كه مربوط به او و فرزندانش مي‌شود‪ ،‬چرا كه پيامبر اكرم‪ ‬با همسرانش مشورت مي‌كرد‬
‫و نظر آنان را قبول مي‌كرد‪ ،‬از جمله مشورتهاي پيامبر‪ ‬با همسرانش اين بود كه بعد از قرارداد‬
‫صلح حديبّيه به اصحابش فرمود‪ (:‬قوموا فانحروا ثم احلقوا) «بلند شويد‪ ،‬ذبح كنيد و سپس سرهايتان را‬
‫بتراشيد»‪ .‬به خدا قسم تا سه بار اين جمله را تكرار كرد‪ ،‬كسي از آنان بلند نشد‪ ،‬وقتي پيامبر‪ ‬ديد كه‬
‫كسي بلند نشد‪ ،‬نزد ام‌سلمه رضي هللا عنها رفت و رفتاري را كه از مردم سرزده بود‪ ،‬برايش تعريف‬
‫كرد‪ ،‬ام‌سلمه گفت‪ :‬اي پيامبر خدا! اگر اين كار (ذبح و تراشيدن سر) را دوست داري‪ ،‬بيرون برو و تا‬
‫شتر خود را ذبح نكرده‌اي و آرايشگرت را صدا نزده‌اي كه سرت را بتراشد با هيچ كس حتي يك كلمه‬
‫حرف نزن‪ ،‬پيامبر‪ ‬بيرون رفت و تا اين عمل را انجام نداد‪ ،‬با هيچ كس از آن‌ها صحبت نكرد‪.‬‬
‫وقتي كه اصحاب اين وضعيت را ديدند‪ ،‬بلند شدند و ذبح كردند و سر يكديگر را تراشيدند‪ ،‬به‌طوري‬
‫كه نزديك بود از روي ناراحتي (وسرعت كار) يكديگر را بكشند››‪ .4‬به اين صورت خداوند نظر‬
‫ام‌سلمه‪ ،‬همسر پيامبر‪ ‬را براي او مايه‌ي خير قرار داد‪ ،‬بر خالف ضرب‌المثلهاي ظالمانه‌اي كه در‬
‫ميان مردم رواج دارد و آن‌ها را از مشورت با زنان برحذر مي‌دارند و مي‌گويند‪ :‬مشورت با زنان اگر‬
‫سود داشته باشد‪ ،‬به ويراني يكسال و اگر سود نداشته باشد‪ ،‬به ويراني تمام عمر منجر مي‌شود‪.‬‬
‫‪ .9‬يكي ديگر از حقوق زن بر مرد آن است كه بعد از عشاء فورًا نزد او برگردد و تا ساعات آخر‬
‫شب‪ ،‬به شب‌نشيني خارج از منزل مشغول نشود؛ چون اين امر اگر موجب وسوسه و شك و ترديد در‬
‫دل زن نگردد‪ ،‬حداقل موجب تشويش و اظطراب او بخاطر شوهرش مي‌گردد‪ .‬بلكه از جمله حق زن‬
‫بر مرد آن است كه در خانه‪ ،‬دور از همسرش شب را سپري نكند اگرچه هنگام نماز باشد تا حق او را‬
‫ادا كرده باشد‪ .‬و از اين رو پيامبر‪ ‬دوري از زن در شب را انكار كرد و فرمود‪(:‬إن لزوجك عليك‬
‫حقًا)‪(5‬همانا همسر شما بر شما حق دارد)‪.‬‬
‫‪ .10‬يكي ديگر از حقوق زن بر مرد اين است كه بين او و هوو‌اش‪ -‬اگر هوو داشت‪ -‬در خوردن و‬
‫نوشيدن و لباس و مسكن و شب‌گذراني در بستر‪ ،‬عدالت برقرار كند و در اين زمينه‌ها مرتكب ظلم و‬
‫بي‌عدالتي نشود‪ .‬چون خداوند اين اعمال را حرام دانسته است‪ ،‬پيامبر اكرم‪ ‬مي‌فرمايد‪:‬‬
‫( من كان له إمرأتان فمال الي إحداهما دون األخري جاء يوم القيامة و شقه مائل)‪ « 6‬اگر كسي دو زن داشته‬
‫باشد و به يكي از آن‌ها بيش از ديگري توجه كند روز قيامت در حالي مي‌آيد كه يك طرفش كج است»‪.‬‬
‫برادارن مسلمان! اين بود حقوق همسرانتان بر شما‪ ،‬پس در اداي آن‌ها بكوشيد و كوتاهي نكنيد؛ چرا‬
‫كه رعايت اين حقوق اسباب خوشبختي زندگي زناشويي و آرامش خانوادگي شما را فراهم كرده و‬
‫مشكالتي را كه باعث سلب آرامش و محبت و مهرباني شما مي‌شود‪ ،‬از بين مي‌برد‪ ،‬و به زنان‬
‫يادآوري مي‌كنيم كه از تقصير و كوتاهي شوهرانشان چشم‌پوشي كنند و در مقابل كوتاهي شوهرانشان‪،‬‬
‫در خدمت كردن به آن‌ها دريغ نورزند؛ چون با اين‌كار‪ ،‬زندگي مشترك آن‌ها با خوبي و خوشبختي‬
‫‌تداوم‌ پيدا مي‌كند‪.‬‬

‫‪. 3‬صحيح (آداب الزفاف‪.)72‬‬

‫‪. 4‬صحيح‪ :‬خ (‪)2731/329/5 ،2732‬‬

‫‪4‬‬

‫‪ . 5‬متفق عليه خ (‪ ،)1975/218،217/4‬م (‪ ،)813/2-182-1159‬نس (‪.)211/4‬‬

‫‪ . 6‬صحيح‪( :‬اإلرواء ‪( ،)2017‬ص‪،‬جه ‪ ،)1603‬د (‪ ،)2119/171/6‬ت (‪ ،)1150/304/2‬نس (‪ ،)63/7‬جه (‬
‫‪ ،)1969/633/1‬ابوداود و ترمذي و نسائي و ابن‌ماجه با الفاظي متقارب اين حديث را روايت كرده‌اند‪.‬‬

‫‪5‬‬
‫‪www.bidary.com‬‬ ‫حقوق زوجين‬

‫حقوق مردان بر زنان عبارتند از‪:‬‬

‫حق مرد بر زن بسيار بزرگ است‪ ،‬رسول هللا‪ ‬اهميت آن را در فرمايشاتشان روشن كرده است‪ .‬حاكم و غيره‬
‫از حديث ابوسعيد روايت مي‌كنند كه پيامبر ‪ ‬فرمود‪(:‬حق الزوج علي زوجته أن لو كانت به قرحة فلحستها ما أدت‬
‫حق)‪«7‬حق شوهر بر همسرش آن قدر است كه اگر زخمي بر شوهرش باشد و‌آن را با زبانش پاك‌ كند باز‬
‫هم‌حق او را ادا نكرده است»‪.‬‬
‫زن خردمند و هوشيار زني است كه آن‌چه را خداوند و رسولش بزرگ دانسته‌اند بزرگ بداند و حق شوهرش‬
‫را به خوبي ادا كند و در اطاعت از او كوشش نمايد‪ ،‬چون اطاعت از شوهر موجب وارد شدن به بهشت‬
‫مي‌شود‪ ،‬پيامبر اكرم‪ ‬مي‌فرمايد‪ (:‬إذا صلت المرأة خمسها‪ ،‬و صامت شهرها‪ ،‬و حفظت فرجها‪ ،‬و أطاعت زوجها‪ ،‬قيل‬
‫لها ادخلي الجنة من أي أبوابها شئت‪« )8‬اگر زن نمازهاي پنجگانه را به‌جا آورد و روزه‌ي رمضان را بگيرد و‬
‫شرمگاهش را حفظ كرده و از شوهرش اطاعت كند به او گفته مي‌شود از هر دري از درهاي بهشت كه‬
‫مي‌خواهي داخل شو»‪.‬‬
‫پس اي زن مسلمان! دقت كن كه چگونه پيامبر ‪ ‬اطاعت از شوهر را از موجبات دخول به بهشت دانسته و آن‬
‫را در رديف نماز و روزه قرار داده است‪ ،‬پس از او اطاعت كن و از نافرماني او بپرهيز‪ ،‬چون نافرماني از‬
‫او‪ ،‬خشم خداي سبحان را به همراه دارد‪ .‬پيامبر اكرم ‪ ‬مي‌فرمايد‪( :‬و الذي نفسي بيده‪ ،‬ما من رجل يدعوا امرأته‬
‫إلي فراشه فتأبي عليه إال كان الذي في السماء ساخطًا عليها حتي يرضي عنه)‪« 9‬قسم به ذاتي كه جانم در دست او است‬
‫هر مردي كه همسرش را به بسترش فراخواند و او سر باز زند‪ ،‬ذاتي كه در آسمان است از او ناراض مي‌شود‬
‫تا وقتي كه شوهرش از او راضي شود»‪.‬‬
‫پس اي زن مسلمان! بر تو واجب است كه‬
‫‪ .1‬در هر چيزي كه شوهرت امر مي‌كند و خالف شرع نيست از او اطاعت كني‪ ،‬البته با وجود اين‪ ،‬از افراط‬
‫ورزيدن در فرمانبرداري بقدري كه منجر به ارتكاب معصيت شود‪ ،‬دوري كن‪ ،‬چون اگر در مخالف با شرع با‬
‫او اطاعت كني گناهكار مي‌شوي‪.‬‬
‫ًال‬
‫از جمله فرمانبرداري در معصيت اين است كه مث هنگام آرايش براي او‪ ،‬در كندن موي صورتت از او‬
‫اطاعت كني چون پيامبر اكرم‪ ‬زني را كه موي صورت زنان ديگر را مي‌كند و زني كه موي صورتش كنده‬
‫مي‌شود‪ ،‬را لعنت كرده است‪.10‬‬
‫يا در برداشتن روسري هنگام خروج از خانه‪ ،‬از او اطاعت كني؛ چرا كه دوست دارد كه به زيبايي شما در‬
‫ميان مردم افتخار كند‪ ،‬پيامبر اكرم‪ ‬مي‌فرمايد‪( :‬صنفان من امتي أهل النار لم أرهما‪ ،‬قوٌم معهم سياط كأذناب البقر‬
‫يضربون بها الناس و نساء كاسيات عاريات مميالت‪ ،‬مائالت رؤسهن كأسنمة البخت المائلة‪ ،‬ال يدخلن الجنة و ال يجدن‬
‫ريحها‪ ،‬و إن ريحها ليوجد من مسيرة كذا و كذا)‪« 11‬دو دسته از امت من از اهل آتش‌اند كه هنوز آن‌ها را نديده‌ام‪،‬‬
‫دسته‌اي كه شالق‌هايي مانند دم گاو در دست دارند و با آن مردم را مي‌زنند و دسته‌اي ديگر زناني هستند كه در‬
‫عين اينكه لباس بر تن دارند‪ ،‬عريان هستند‪ ،‬از اطاعت خدا روي‌گردان هستند و مردم را بر اين كار تشويق‬
‫مي‌كنند‪ ،‬سرهايشان را مانند كوهان شتر خميده مي‌كنند‪ .‬اين گروه از زنان وارد بهشت نمي‌شوند و بوي بهشت‬
‫به مشامشان نمي‌رسد در حالي‌كه بوي آن از فاصله‌ي فالن و فالن به مشام مي‌رسد»‪.‬‬
‫همچنين براي زن حرام است كه اگر شوهرش در زمان قاعدگي يا از طريق غير مشروع قصد آميزش جنسي‬
‫با او داشت‪ ،‬از او اطاعت كند؛ چون پيامبر اكرم ‪ ‬مي‌فرمايد‪( :‬من أتي حائضًا أو إمرأة في دبرها‪ ،‬أو كاهنًا فصدقه‬
‫بما يقول فقد كفر بما أنزل علي محمد)‪« 12‬هر كس در زمان قاعدگي يا از غير محل نسل با همسرش آميزش كرد‬
‫يا نزد كاهني برود و آنچه را (كاهن) مي‌گويد تصديق كند‪ ،‬به آن‌چه بر محمد ‪ ‬نازل شده كافر شده است»‪.‬‬

‫‪ . 7‬صحيح (ص‪ ،‬ج ‪ ،)3148‬أ (‪.)247/227/16‬‬

‫‪ . 8‬صحيح‪( :‬ص‪.‬ج ‪ ،)660‬أ (‪.)250/228/16‬‬
‫‪ .9‬صحيح‪( :‬ص‪.‬خ ‪ ،)7080‬م(‪)1610/2-121-1436‬‬
‫‪ .10‬متفق عليه خ(‪ ،)4886/630/8‬م(‪ ،)2125/1678/3‬د(‪ ،)4151/325/11‬نس(‪ ،)146/8‬ت(‪ ،)2932/193/4‬جه(‬
‫‪.)1989/640/1‬‬
‫‪ . 11‬صحيح‪(:‬ص‪.‬ج ‪(،)3799‬مختصر ‪ ،)1388‬م(‪.)2128/1680/3‬‬
‫‪ .12‬صحيح‪(:‬آداب الزفاف‪ ،)31‬جه(‪ )639/209/1‬در روايت ترمذي (فصدقه بما يقول) وجود ندارد‪.‬‬

‫‪6‬‬
‫‪www.bidary.com‬‬ ‫حقوق زوجين‬

‫زن همچنين بايد در رفتن به ميان مردان و اختالط و دست‌دادن به آنان از اطاعت شوهرش اجتناب كند‪ ،‬چون‬
‫خداوند متعال مي‌فرمايد‪( :‬و إذا سألتموهن فسألوهن من وراء حجاب)‪« 13‬هنگامي كه از آنان چيزي از وسايل منزل‬
‫خواستيد از پس پرده از ايشان بخواهيد»‪.‬‬
‫و پيامبر‪ ‬مي‌فرمايد‪( :‬إياكم و الدخول علي النساء قيل يا رسول اهلل‪ :‬أفرأيت الحمو‪ -‬و هو قريب الزوج كأخيه و ابن أخيه‬
‫و عمه و اين عمه و نحوهم‪ -‬قال‪ :‬الحمو الموت ) «از داخل شدن بر زنان بپرهيزيد‪ ،‬گفته شد اي رسول هللا!‬
‫نظرت درباره‌ي حمو (نزديكان شوهر برادر و پسر برادر و عمو و پسر عمو و مانند آن‌ها) چيست؟ فرمود‪:‬‬
‫حمو مرگ است»‪.‬‬
‫پس هرچيزي را كه مخالف شرع پروردگار است بر اين اقياس كن‪ ،‬لذا به آنچه تو را به اطاعت از همسرت‬
‫مجبور مي‌كند فريب مخور‪ ،‬بطوري‌كه در گناه هم از او پيروي كني‪ ،‬چون اطاعت در معروف است‪ ،‬و در‬
‫نافرماني خالق نبايد از مخلوق پيروي شود‪.‬‬
‫‪ .2‬حق ديگر شوهر بر همسرش اين است كه ناموس او را حفظ و از شرف خود مواظبت كند‪ ،‬و از مال و‬
‫فرزندان و ديگر شئونات منزل همسرش پاسداري نمايد‪ .‬به دليل فرموده خداوند متعال‪:‬فالصالحات قانتات‬
‫حافظات للغيب بما حفظ اهلل‪« 14‬پس زنان صالح آناني هستند كه فرمانبردار (اوامر خدا و مطيع دستور شوهران‬
‫خود) بوده و اسرار (زناشويي) را نگه مي‌دارند چرا كه خداوند به حفظ (آن‌ها) دستور داده است»‪ .‬و پيامبر‬
‫اكرم ‪ ‬مي‌فرمايد‪( :‬والمرأة راعية في بيت زوجها و مسئولة عن رعّيتها)‪« 15‬و زن در خانه شوهرش نگهدار و در‬
‫برابر زيردستانش مسئول است»‪.‬‬
‫‪ .3‬حق ديگر مرد بر زن آن است كه زن خود را براي شوهرش بيارايد و هميشه در رويش بخندد و عبوس‬
‫نباشد و خودش را طوري نشان ندهد كه شوهرش از او بدش بيايد‪ ،‬طبراني از حديث عبدهللا بن سالم روايت‬
‫‪16‬‬
‫كرده كه پيامبر ‪ ‬فرمود‪( :‬خير النساء من تسرك إذا أبصرت‪ ،‬تعطيك إذا أمرت‪ ،‬و تحفظ غيبتك في نفسها و مالك)‬
‫«بهترين زنان زني است كه وقتي به او نگاه مي‌كني‪ ،‬تو را خوشحال و وقتي كه به او امر مي‌كني تو را‬
‫اطاعت كند و در غياب تو حافظ خود و مال شما باشد»‪.‬‬
‫بسي جاي تعجب است كه زن در خانه خود و در كنار همسرش به خودش نرسد‪ ،‬ولي هنگام خارج شدن از‬
‫خانه در آراسته‌كردن خود مبالغه كند طوري‌كه در مورد او اين گفته صادق است كه‪( :‬ميمون خانه و آهوي‬
‫خيابان) است‪ ،‬پس اي كنيز خدا! درباره‌ي خود و شوهرت از خدا بترس كه شوهرت مستحق‌ترين مردم به‬
‫زينت و آرايش تو است‪ .‬و پرهيز كن از اين‌كه خود را براي مردان نامحرم بيارايي؛ چون اين‌كار نوعي‬
‫بي‌حجابي‌و حرام است‪.‬‬
‫‪ .4‬حق ديگر مرد بر همسرش آن است كه در خانه بماند و بدون اجازه شوهرش خارج نشود حتي اگر براي‬
‫رفتن به مسجد باشد‪ .‬به دليل فرموده خداوند متعال‪:‬و قرن في بيوتكن‪«17‬و در خانه‌هايتان بمانيد»‪.‬‬
‫‪ .5‬يكي ديگر از حقوق مرد بر زن اين است كه بدون اجازه شوهرش كسي را به خانه راه ندهد‪ ،‬رسول‌‌هللا‪‬‬
‫فرموده‪( :‬فحقكم عليهن أال يوطئن من تكرهون‪ ،‬و ال يأذن في بيوتكم لمن تكرهون)‪« 18‬حق شما بر زنانتان اين است‬
‫كه ناموستان را حفظ كنند و كسي را كه دوست نداريد به خانه‌هايتان راه ندهند»‪.‬‬
‫‪ .6‬حق ديگر مرد بر زن آن است كه از دارايي شوهرش مواظبت كند و بدون اجازه ا آن‌ را صرف نكند‪ ،‬به‬
‫دليل فرموده‌ي پيامبر ‪( : ‬و ال تنفق امرأة شيئًا من بيت زوجها‪ ،‬إال بإذن زوجها‪ ،‬قيل و ال الطعام؟ قال‪ :‬ذلك أفضل أموالنا)‬
‫(حسن‪ ،‬ص‪.‬ج ‪«)18/59‬زن نبايد از مال شوهرش مصرف كند‪ ،‬مگر اين‌كه شوهرش به او اجازه دهد‪ ،‬گفته شد‬
‫حتي غذا؟ فرمود‪ :‬آن بهترين اموالمان است»‪.‬‬

‫‪ .13‬االحزاب (‪.)53‬‬
‫‪.3‬متفق عليه خ(‪ ،)5232/330/9‬م(‪ ،)2172/1711/4‬ت(‪.)1181/318/2‬‬

‫‪ .314‬النساء (‪.)34‬‬
‫‪ . 15‬قسمتي از حديث (والرجل را…) كه قبًال بيان شد‪.‬‬
‫‪ . 16‬صحيح‪( :‬ص‪.‬ج ‪.)3299‬‬
‫‪ .17‬االحزاب (‪.)33‬‬
‫‪ . 18‬اين حديث قسمتي از حديث (أال إن لكم علي نسائكم حقًا…) است كه قبًال بيان شد‪.‬‬

‫‪7‬‬
‫‪www.bidary.com‬‬ ‫حقوق زوجين‬

‫بلكه حق شوهر بر همسرش اين است كه حتي از مال شخصي خود هم بدون اجازه شوهرش مصرف نكند‪ .‬به‬
‫دليل فرموده‌ي رسول هللا‪( : ‬ليس للمرأة أن تنتهك شيئًا من مالها إال بإذن زوجها)‪« 19‬زن نمي‌تواند در مال خودش‬
‫تصرف كند مگر به اجازه شوهرش»‪.‬‬
‫‪ .7‬حق ديگر مرد بر زن آن است كه در حضور شوهرش روزه‌ي نفلي نگيرد مگر اين‌كه به او اجازه دهد؛ به‬
‫دليل فرموده‌ي پيامبر اكرم ‪( : ‬ال يحل للمرأة أن تصوم و زوجها شاهد إال بإذنه)‪« 20‬جايز نيست كه زن در حضور‬
‫شوهرش روزه بگيرد مگر به اجازه‌ي او»‪.‬‬
‫‪ .8‬حق ديگر مرد بر زن آن است كه وقتي زن از مال خود براي خانه يا فرزندانش مصرف مي‌كند بر‬
‫شوهرش منت نگذارد چون منت نهادن اجر و پاداش را از بين مي‌برد‪ ،‬خداوند متعال مي‌فرمايد‪:‬يا أيها الذين‬
‫آمنوا ال تبطلوا صدقاتكم بالمن و األذي‪« : 21‬اي كساني كه ايمان آورده‌ايد بذل و بخششهاي خود را با منت نهادن‬
‫و آزار رساندن پوچ و تباه نسازيد»‪.‬‬
‫‪ .9‬حق ديگر مرد بر زن آن است كه به كم راضي شود و به آن‌چه موجود است قناعت كند و چيزي را كه‬
‫خارج از توان شوهرش است از او نخواهد‪ ،‬خداوند متعال مي‌فرمايد‪ :‬لينفق ذو سعة من سعته و من قدر عليه رزقه‬
‫فلينفق مما آتاه اهلل ال يكلف اهلل نفسًا إال ما آتاها سيجعل اهلل بعد عسر يسرًا‪ : 22‬آنان كه دارا هستند از دارايي خود‬
‫(براي زن شيرده به اندازه‌ي توان خود) خرج كنند و آنان كه تنگ‌دست هستند از چيزي كه خدا بديشان داده‬
‫است‪ ،‬خرج كنند‪ .‬خداوند هيچ كسي را جز بدان اندازه كه بدو داده است مكلف نمي‌سازد‪ ،‬خداوند بعد از سختي‬
‫و ناخوشي‪ ،‬گشايش و خوشي پيش مي‌آورد»‪.‬‬
‫‪ .10‬حق ديگر مرد بر زن آن است كه فرزندانش را به خوبي تربيت كند و در حضور شوهرش از فرزندانش‬
‫ي شر نكند وآن‌ها را دشنام ندهدچون‌اين‌كار باعث ناخرسندي شوهرش مي‌شود‪،‬‬ ‫ناراحت نشود و برآن‌ها دعا ‌‬
‫پيامبر اكرم ‪ ‬مي‌فرمايد‪( :‬ال تؤذي امرأة زوجها في الدنيا إال قالت زوجته من الحور العين‪ :‬ال تؤذيه قاتلك اهلل‪ ،‬فإنما هو‬
‫دخيل عندك يوشك أن يفارقك إلينا)‬
‫‪23‬‬

‫«هر زني كه شوهرش را در دنيا اذيت كند‪ ،‬همسرش از حوريان بهشتي مي‌گويد‪ :‬خدا ترا بكشد! او را اذيت‬
‫نكن! او اينك نزد تو است و به زودي از تو جدا مي‌شود و نزد ما مي‌آيد»‪.‬‬
‫‪ .11‬حق ديگر مرد بر زن آن است كه با پدر و مادر شوهر او خوش برخورد باشد؛ زيرا زني كه با پيامبر و‬
‫مادر و نزديكان شوهرش بدي كند در واقع به شوهرش بدي كرده است‪.‬‬
‫‪ .12‬حق ديگر مرد بر زن آن است كه هرگاه شوهرش او را به بستر خودش فراخواند‪ ،‬امتناع نورزد‪ ،‬به دليل‬
‫فرموده‌ي رسول‌هللا ‪( : ‬إذا دعا الرجل إلي فراشه فلم تأته فبات غضبان عليها لعنتها المالئكة حتي تصبح)‪« 24‬هرگاه‬
‫مرد از همسرش خواست تا در بسترش حاضر شود و همسرش امتناع ورزيد و شوهرش از او خشمگين شد‪،‬‬
‫مالئكه تا صبح او را لعنت مي‌كنند»‪.‬‬
‫و در حديثي ديگر مي‌فرمايد‪( :‬إذا دعا الرجل زوجته لحاجته فلتأته و إن كانت علي التنور)«هرگاه مرد همسرش را‬
‫براي نيازش فراخواند‪ ،‬بايد نزد او برود اگر چه بر تنور باشد(مشغول پخت و پز باشد)»‪.‬‬
‫‪ .13‬حق مرد بر زن آن است كه در افشاي اسرار خانوادگي خودداري كند‪ .‬از مهمترين اسراري كه زنان در‬
‫پوشيده نگه‌داشتن آن سهل‌انگاري مي‌كنند و آن را فاش مي‌كنند‪ ،‬اسرار و كارهايي است كه زن و مرد در بستر‬
‫انجام مي‌دهند‪ ،‬در حالي‌كه پيامبر‪ ‬از اين كار نهي كرده است‪ .‬از اسماء بنت يزيد رضي هللا عنها روايت است‬
‫كه گفت‪ :‬نزد پيامبر‪ ‬بودم و زنان و مرداني هم دور او نشسته بودند‪ ،‬پيامبر اكرم‪ ‬فرمود‪( :‬لعل رجًال يقول ما‬
‫يفعل بأهله و لعل إمرأة خترب مبا فعلت مع زوجها؟ فأرم القوم فقلت‪ :‬إي و اهلل يا رسول اهلل‪ :‬إهنن ليفعلن و إهنم ليفعلون‪ .‬قال فال‬

‫‪ . 19‬آلباني اين حديث را در (الصحيحة‪ )775،‬تخريج كرده و گفته است‪ :‬تمام در كتاب (الفوائد ‪ )10/182/2‬از طريق عنبه بن سعيد‬
‫از حماد مولي بني أميه از جناح مولي وليد از وائله روايت كرده است‪ ،‬سپس گفته است‪ :‬سند اين حديث ضعيف است ولي اين حديث‬
‫شواهد ديگري دارد كه بر ثبوت آن داللت مي‌كند أهـ‪.‬‬
‫‪ . 20‬صحيح (ص‪.‬ج ‪ ،)7647‬خ(‪.)5195/295/9‬‬
‫‪21‬‬
‫‪.‬البقرة (‪.)264‬‬
‫‪ .622‬الطالق (‪.)7‬‬
‫‪ .23‬ت (‪)1184/320/2‬‬
‫‪ . 24‬متفق عليه‪ :‬خ(‪ ،)5194/294/9‬م(‪ ،)1436/1060/2‬د(‪.)2127/179/6‬‬

‫‪8‬‬
‫‪www.bidary.com‬‬ ‫حقوق زوجين‬

‫تفعلوا‪ ،‬فإمنا ذلك مثل شيطان لقي شيطانة يف طريق فغشيها و الناس ينظرون)‪ « 25‬شايد بعضي از مردان و زنان اسرار‬
‫زناشويي خود را بازگو كنند؟ مردم ساكت شدند‪ ،‬گفتم‪ :‬بله‪ ،‬به خدا قسم اي رسول خدا! زنان و مردان اين كار‬
‫را مي‌كنند‪ ،‬پيامبر ‪ ‬فرمود‪ :‬اين كار را نكنيد چون اين كار مانند كار شيطاني نر است كه شيطاني ماده را در‬
‫راه مي‌بيند و در حالي‌كه مردم به آن‌ها نگاه مي‌كنند‪ ،‬با او آميزش مي‌كند»‪.‬‬
‫‪ .14‬حق ديگر مرد بر زن آن است كه بر تداوم و گذراندن زندگي با او حريص باشد و بي‌مورد از او تقاضاي‬
‫طالق نكند‪ .‬از ثوبان ‪ ‬روايت است كه پيامبر اكرم ‪ ‬فرمود‪( :‬أيما امرأة سألت زوجها الطالق من غير ما بأس فحرام‬
‫عليه رائحة الجنة)‪« 26‬هر زني كه بدون سبب از شوهرش تقاضاي طالق كند‪ ،‬بوي بهشت بر او حرام است»‪.‬‬
‫و در حديث ديگري مي‌فرمايد‪( :‬المختلعات هن المنافقات)‪«27‬زناني كه خلع (تقاضاي طالق) مي‌كنند‪ ،‬منافق‌اند»‪.‬‬
‫اي زن مسلمان! اين بود حقوق شوهرت بر تو؛ الزم است كه با تمام توان در اداي آن‌ها تالش كني و از‬
‫كوتاهي شوهرت در حق خودت چشم‌پوشي كني؛ چون با اين كار محبت و رحمت پايدار مي‌ماند و خانواده‌ها‬
‫اصالح مي‌شوند و با اصالح خانواده‌ها جامعه اصالح مي‌شود‪.‬‬

‫‪ .25‬صحيح‪( :‬آداب الزفاف ‪ ،)72‬أ(‪.)237/223/16‬‬

‫‪ . 26‬صحيح‪( :‬اإلرواء ‪ ،)2035‬ت(‪ ،)1199/329/2/2‬د(‪ ،)2209/308/6‬جه(‪.)2055/622/1‬‬
‫‪ . 27‬صحيح (ص‪.‬ج ‪( ،)6681‬الصحيحة ‪ ،)632‬ت(‪.)1198/329/2‬‬

‫‪9‬‬