Professional Documents
Culture Documents
Bai Giang PT-HPT
Bai Giang PT-HPT
2.x 3 − 9 x 2 + 27 x − 27 + 0
3.x 5 − 8 x 4 + 20 x 3 − 20 x 2 + 19 x − 12 = 0 (1,3, 4 )
1 −3
4.6 x 5 − 5 x 4 − 5 x 3 − 4 x 3 − 34 x + 12 = 0 ,2,
3 2
2. PHÖÔNG TRÌNH ÑÖA VEÀ PHÖÔNG TRÌNH TÍCH.
1.x − 5 x 3 + 20 x − 16 = 0
4
2.x 4 + 7 x 3 + 11x 2 + 7 x + 10 = 0
3. PHÖÔNG TRÌNH ÑAÚNG CAÁP.
2
1. ( x 2 + x + 4 ) + 3x ( x 2 + x + 4 ) + 2 x 2 = 0
4 2
2. ( x 2 − x + 1) − 6 x 2 ( x 2 − x + 1) + 5 x 4 = 0
3. ( x 2 − 16 ) ( x − 3) + 9 x 2 = 0
2
a b
c
Phöông trình coù moät nghieäm laø: x0 = −
b
4 x + 3 x = m , ∀m
3
a
B1: Khöû baäc hai baèng caùch ñaët: t = y − → y 3 − py = q
3
p
B2: Ñöa veà pt cô baûn: 4 x 3 ± 3 x = m baèng caùch ñaët y = 2
3
8. PHÖÔNG TRÌNH TRUØNG PHÖÔNG.
Cho phöông trình x 4 + (1 − 2a ) x 2 + a2 − 1 = 0 . Ñònh tham soá ñeå:
1. Pt voâ nghieäm.
2. Phöông trình coù moät nghieäm.
3. Phöông trình coù hai nghieäm.
4. Phöông trình coù 3 nghieäm.
5. Phöông trình coù boán nghieäm.
6. Phöông trình coù boán nghieäm laäp thaønh moät caáp soá coäng.
4 4
9. PHÖÔNG TRÌNH DAÏNG : ( x + α ) + ( x + β ) = χ
4 4
1. ( x + 4 ) + ( x + 6 ) = 2
4 4
2. ( x + 4 ) + ( x + 2 ) = 82
( 2 x + 3) + ( 2 x − 5)
4 4
= 706
10. PHÖÔNG TRÌNH HOÀI QUI BAÄC BOÁN.
2
e d
ax + bx + cx + dx + e = 0, ®k: =
4 3 2
a b
1.4 x 4 + 12 x 3 + 47 x 2 + 12 x + 4 = 0.
2.2 x 4 − 21x 3 + 74 x 2 − 105 x + 50 = 0.
3.Ñònh mñeå phöông trình voâ nghieâïm: x 4 + mx 3 + mx 2 + mx + 1 = 0 .
11. PHÖÔNG TRÌNH DAÏNG: ( x + a )( x + b )( x + c )( x + d ) = e, a + b = c + d
1. ( x + 1)( x + 2 )( x + 3)( x + 4 ) = 10
2
2. ( 6 x + 5) ( 3 x + 2 )( x + 1) = 35
2
12. PHÖÔNG TRÌNH DAÏNG: A ( x 2 + ax ) + B ( x 2 + ax ) + C = 0
1.x 4 + 4 x 3 − 3 x 2 − 14 x + 6 = 0
2.3 x 4 − 6 x 3 + 5 x 2 − 2 x − 5 = 0
2
PHÖÔNG TRÌNH DAÏNG: ( x 2 + α ) = a ( x + β )
2
13.
( )
2
4. x 2 − 6 x − 9 = x3 − 4x2 − 9x
5.2 x 8 − 9 x 7 + 20 x 6 − 33 x 5 + 46 x 4 − 66 x 3 + 80 x 2 − 72 x + 32 = 0
( )(
6. x 2 − 3 x + 1 x 2 + 3 x + 2 x 2 − 9 x + 20 = −30 )( )
7. ( x )
2 2
2
− 6x − 2 ( x − 3 ) = 81
8.x 4 − 2 x 3 − 6 x 2 + 16 x − 8 = 0 ( 2;2; −1 ± 3 )
9.x 4 − 4 x 3 + 3x 2 − 8x + 4 = 0 (α = 1)
( ) ( ) (
10.2 x 2 x 2 + x + 3 + 13 x 2 x 2 − 5 x + 3 = 6 2 x 2 + x + 3 2 x 2 − 5 x + 3 )( )
2x 13x
⇔ + =6
( 2 x 2 − 5x + 3 ) ( 2x2 + x + 3 )
2 13
⇔ + =6
3 3
2x + − 5 2x + + 1
x x
11.x − 7 x + 6 = 0
6 2
→ t 3 − 7t + 6 = 0 (t = 6 )
12.x 7 − 2 x 6 + 3 x 5 − x 4 − x 3 + 3 x 2 − 2 x + 1 = 0
Phöông trình hoài qui vôùi caùc heä soá ñoái xöùng vaø baäc leû neân phöông trình seõ coù
nghieäm ñaëc bieät x = −1 vaø thu ñöôïc phöông trình hoài qui baäc chaün giaûi baèng caùch
chia soá haïng chính giöõa.
→ ( x + 1) ( x 6 − 3 x 5 + 6 x 4 − 7 x 3 + 6 x 2 − 3 x + 1) = 0
Baøi taäp13:
Cho phöông trình : x 4 + ax 3 + x 2 + ax + 1 = 0 . Ñònh tham soá ñeå phöông trình :
1. Coù boán nghieäm phaân bieät.
2. Coù khoâng ít hôn hai nghieäm aâm phaân bieät.
Baøi taäp14:
Cho phöông trình : x 4 − ax 3 − ( 2a + 1) x 2 + ax + 1 = 0 . Ñònh tham soá ñeå phöông trình :
1. Coù boán nghieäm phaân bieät.
2. Coù hai nghieäm phaân bieät lôùn hôn 1.
Tác giả: Huỳnh Thanh Luân Trang 3
Trường THPT chuyên Hùng Vương Gia Lai Bài giảng chuyên đề PT-BPT-HPT-HBPT
Baøi taäp15:
Tìm m ñeå phöông trình : x 3 − ( 2m + 1) x 2 + ( 3m + 1) x − ( m + 1) = 0 coù 3 nghieäm döông
phaân bieät.
Baøi taäp16:
Giaûi vaø bieän luaän: x 3 − ( 2 a + 1) x 2 + ( a 2 + 2 a ) x − a 2 = 0
Baøi taäp17:
Cho phöông trình : x 4 + 4 x 3 + ( m + 4 ) x 2 + 2mx + 2m = 0 .
1. Giaûi phöông trình khi m = 1.
2. Giaûi vaø bieän luaän.
Baøi taäp18:
Cho phöông trình : x 4 − 2 x 3 + x + 2 = a .
1. Giaûi phöông trình khi a = 132.
2. Giaûi vaø bieän luaän.
Baøi taäp19:
Cho phöông trình : x 4 − 4 x 3 + 8 x + 2 = a .
1. Giaûi phöông trình khi a = 5.
2. Giaûi vaø bieän luaän.
Baøi taäp20:
Cho phöông trình mx 3 − x 2 − 2 x + 8m = 0. Ñinh m ñeå:
1. Phöông trình coù 3 nghieäm phaân bieät
2. Phöông trình coù nghieäm boäi.
3. Phöông trình coù 3 nghieäm phaân bieät beù hôn -1.
ÑÒNH LYÙ VIEÙT CHO PHÖÔNG TRÌNH ÑA THÖÙC BAÄC CAO.
Baøi taäp21:
Cho phöông trình x 3 + 3mx 2 − 3 x − 3m + 2 = 0
1. Xaùc ñònh m ñeå phöông trình coù 3 nghieäm vaø toång bình phöông 3 nghieäm
cuûa chuùng ñaït giaù trò nhoû nhaát.
2. Xaùc ñònh m ñeå phöông trình coù 3 nghieäm laäp thaønh moät caáp soá coäng.
Baøi taäp22: Xaùc ñònh tham soá ñeå phöông trình coù 3 nghieäm laäp thaønh moät caáp soá
coäng.
1.x 3 − mx 2 + 2m ( m + 1) x + 9m 2 − m + 0
2.x 3 − 3ax 2 − x + 4a3 = 0
3.x 3 − 3 x 2 − 9 x − m = 0
4.x 3 − 3 x 2 + ( a − 9 ) x + 1 − b = 0
Baøi taäp23:
Giaû söû phöông trình x 3 + ax 2 + bx + c = 0 coù ba nghieäm x1 , x2 , x3 . Haõy tính
Sn = x1n + x2n + x3n
Baøi taäp24:
3, x 3 − 1 = x 2 + 3 x − 1
2
4,2 ( x 2 + x + 1) − 7 ( x − 1) = 13 ( x 3 − 1)
2
5, 5 x 2 + 14 x + 9 − x 2 − x − 20 = 5 x + 1
a2 x 2
6, x 2 + 2
= 8a2
( x + a)
Coù moät soá baøi toaùn ñaëc bieät raát goïn neáu duøng aån phuï löôïng giaùc. Duøng aån
phuï löôïng giaùc töùc laø ta lôïi duïng caùc coâng thöùc löôïng giaùc ñeå töï phaù caên thöùc maø
khoâng duøng pheùp naâng luyõ thöøa. Vì haøm löôïng giaùc laø haøm tuaàn hoaøn neân ta caàn
löu yù choïn mieàn xaùc ñònh sao cho coù lôïi nhaát.
(1 − x ) ( )
3
7, x 3 + 2
= x a 1− x2
1 + 2x 1 − x2
8, = 1 − 2x2
2
3 3
9, 1 + 1 − x 2 (1 − x ) − (1 + x ) = 2 + 1− x
2
10, 1 + 1 − x 2 = x 1 + 2 1 − x 2 ( )
12, a + x + a − x = a, a ≥ 0
13, 1 + ax − 1 − ax = x
14,2 a + x − a − x = a − x + x ( a + x )
2 2
3+ x 6 − x
15, 3 + x + 6 − x − ( 3 + x )( 6 − x ) = m; HD : + =1
3 3
16, Tìm nghieäm cuûa phöông trình sau treân [ −1;1] : 8 x (1 − 2 x 2 )( 8 x 4 − 8 x 2 + 1) = 1
1 2
17, Tìm nghieäm cuûa phöông trình sau treân [ 0;1] : 32 x ( x 2 − 1)( 2 x 2 − 1) = 1 −
x
Daïng 2: Thay ñoåi soá aån, thöôøng laø taêng theâm soá aån ñeå giaûm nheï söï raéc roái,
ñôn giaûn trong tính toaùn.
1, x 2 + 3 + 10 − x 2 = 5
2, 3 2 + x + x 2 + 3 2 − x − x 2 = 3 4
3, x 2 − 3 x + 3 + x 2 − 3 x + 6 = 3
4, 1 + x + 8 − x + (1 + x )( 8 − x ) = 3
3
5, 3 x − 9 = ( x − 3) + 6
6, 4 5 − x + 4 x − 1 = 2
7, 3 24 + x + 12 − x = 6
8, 3 x + 7 − x = 1
9,
( 34 − x ) 3 x + 1 − ( x + 1) 3 34 − x
= 30
3
34 − x − 3 x + 1
3
7− x − 3 x −5
10. = 6− x
7− x + 3 x −5
3
1
HD : 6 − x = ( 7 − x ) − ( x − 5 )
2
11. x + 1 − x − 2 x ( x − 1) − 2 4 x ( x − 1) = −1
2 3
12. x + 4 x ( x − 1) + 4 (1 − x ) = 1 − x + 4 x 3 + 4 x 2 ( x − 1)
13. 8 x + 1 + 3 x − 5 = 7 x + 4 + 2 x − 2
14. 2 x 2 − 1 + x 2 − 3 x − 2 = 2 x 2 + 2 x + 3 + x 2 − x + 2
15. 3 7 + tgx + 3 2 − tgx = 3
2 2
16.81sin x + 81cos x = 30
2
x −1 1 1
10.2 x + − 1− − 3 x − = 0
x x x
Daïng 4: Chuyeån veà heä phöông trình goàm aån phuï vaø aån chính.
Daïng naøy hay duøng ñoái vôùi phöông trình chöùa hai haøm soá ngöôïc nhau.
Loaïi 1: ( ax + b ) = α n px + q + β x + γ
n
1, x 3 − 3 3 3 x + 2 = 2
2, x 2 + x + 1 = 1
( )
2
3, x = 5 − 5 − x 2
1 1 1
4, x 2 + 2ax + = −a + a 2 + x − ; 0 < a <
16 16 4
2 1
y = −a + a + x −
1 16
HD : y = x 2 + 2 ax + →
16 2 1
x = − a ± a + y − 16
( )
2
7, x = a − b a − bx 2
8, x 2 + x + a = a
29 12 x + 61
9, 3 x + x − =
2
6 36
29 12 x + 61
3x 2 + x − = ⇔ 18 x 2 + 6 x − 29 = 12 x + 61
6 36
Vì f ( x ) = 18 x + 6 x − 29 => f '( x ) = 6 ( 6 x + 1) → Ñaët 12 x + 61 = 6 y + 1
2
3 2 2
Ñaët 24 x − 63 = 2 y − 3
3
12,( Toaùn hoïc vaø Tuoåi treû Thaùng 6 naêm 2001) Giaûi PT sau:
4
3
81x − 8 = x 3 − 2 x 2 + x−2
3
4
Xeùt haøm soá f(x) = x − 2 x + x − 2 => f’(x) = 3x2 – 4x + 4/3
3 2
3
=> f’’(x) = 6x – 4. Ñaët 3
81x − 8 = 3 y − 2
13) x 2 = 2 − x + 2
14) x 2 − 4 x − 3 = x + 5
15) x 3 + 2 = 33 3 x − 2
16) 3 x + 1 = −4 x 2 + 13 x − 5
17) x + 1 = x 2 + 4 x + 5
4x + 9
18) = 7x2 + 7x
28
19) 9 x − 5 = 3 x + 2 x + 3
2
( 2 x − 3) = 2 y + x + 1
2
Ñaët − 3 x + 1 = 2 y − 3 →
( 2 y − 3) = 3 x + 1
2
21,8 x 3 + 53 x = 36 x 2 + 3 3 x − 5 + 5
⇔ ( 2 x − 3) = 3 3 x − 5 + x − 2
3
( 2 x − 3)3 = 2 y + x − 5
Ñaët 3 3 x − 5 = 2 y − 3 →
( 2 y − 3) = 3 x − 5
3
Loaïi 2: a
α x+β
= b log a ( px + q ) + cx + d
PP: Ñaët: log a ( px + q ) = α y + β
22,7 x = 2 log7 ( 6 x + 1) + 1
3
23,3x = 1 + x + log3 (1 + 2 x )
2 sin 2 x
1 1
24, + = cos2 x + log 4 ( 3cos2 x − 1)
2 2
§. PHÖÔNG PHAÙP “MOØ” NGHIEÄM
1
1, 3 x + 3 + x 2 + 1 + x + x 2 = +2
x +1
VT ñoàng bieán, VP nghòch bieán ⇒ coù khoâng quaù moät nghieäm.
“Moø” x = 0 laø moät nghieäm.
( )
x
2, 3 − 2 x−1 = 2
Laäp baûng bieán thieân ⇒ coù khoâng quaù hai nghieäm.
“Moø” x = 2, x = 4 laø nghieäm.
3,
( x − a )( x − b ) + ( x − b )( x − c ) + ( x − c )( x − a ) = 1
c ( c − a )( c − b ) a ( a − b )( a − c ) b ( b − c )( b − a ) x
Trong ñoù a, b, c laø ba soá khaùc nhau vaø khaùc khoâng.
Pt baäc 3 neân coù khoâng quaù 3 nghieäm.
“Moø” coù ba nghieäm a, b, c.
4, ( a 2 − a ) ( x 2 − x + 1) = ( a 2 − a + 1) ( x 2 − x )
2 3 3 2
a+b a b
Trôû thaønh: = +
1+ a + b 1+ a 1+ b
a a
≤
1 + a + b 1 + a a b a b
Ta coù: ⇒ + ≤ +
b b 1+ a + b 1+ a + b 1+ a 1+ b
≤
1 + a + b 1 + b
2, 5 ( x 2 + 2 yz ) + 6 ( y 2 + 2 zx ) + 5 ( z 2 + 2 xy ) = 4 ( x + y + z )
( )
Xeùt 2 vector a = 5; 6; 5 , b = ( x + 2 yz; y + 2 zx; z + 2 xy ) Khi ñoù,
2 2 2
VT = a.b;VP = a . b
36 4
3, + = 28 − 4 x − 2 − y − 1
x−2 y −1
Duøng CauChy.
6; T×m m ®Ó ( 4 + x )( 6 − x ) ≤ x 2 − 2 x + m, ∀x ∈ [ −4;6]
§kc : x = 1 → m ≥ 6
§k® : gs m ≥ 6,
4+ x+6− x
*) ( 4 + x )( 6 − x ) ≤ =5
2
*) x 2 − 2 x + m = ( x − 1) + m − 1 ≥ 5
2
*) x − 2 + 4 − x ≤ (1 2
+ 12 ) ( x − 2 + 4 − x ) = 2
*) x 2 − 6 x + 11 = ( x − 3) + 2 ≥ 2
2
8; x − 1 + x − 3 ≥ 2 ( x − 3) + 2 x − 2
2
*) x − 1 + x − 3 ≤ (12
+ 12 ) ( x − 1) + ( x − 3)
2
⇒ x −1 = x − 3
9;sin x − 2sin 2 x − sin 3 x = 2 2
*)sin x − 2sin 2 x − sin 3 x = −2cos 2 x.sin x − 2sin 2 x
*) x 2 + 4 x + 5 = 2 2 x + 3 ≤ ( 3 x + 3) + 1 ⇔ ( x + 1) ≤ 0 ⇔ x = −1
2
1 5
12,8 x 2 + =
x 2
1
*)Nn0 : x =
4
1 1 1 1 1 1 1 1 1 5
*)8 x 2 + = 8x2 + + + + ≥
x 4 x 4 x 4 x 4 x 2
13, x 2 − 4 x + 9 + x 2 + 4 x + 9 = 6
( )( )
*)VT ≥ 2 4 x 2 − 4 x + 9 x 2 + 4 x + 9 = 2 4 x 4 + 2 x 2 + 81 ≥ 2 4 81 = 6
Tác giả: Huỳnh Thanh Luân Trang 12
Trường THPT chuyên Hùng Vương Gia Lai Bài giảng chuyên đề PT-BPT-HPT-HBPT
3
(
14, 3 25 x 2 x 2 + 9 = 4 x + ) x
(
⇔ 3 25 x 4 2 x 2 + 9 = 4 x 2 + 3 )
*)VT ≤
5x 2 + 5x 2 + x 2 + 9 ( ) = VP
3
2 2
15, + x = x+9
x +1
1 x 1 x
*)VT = 2 2 + x +1 ≤ ( 8 + x + 1) + = VP
x +1 x +1 x +1 x +1
1
16, 3 x 2 − 1 + x 2 − x − x x 2 + 1 =
2 2
7x2 − x + 4 ( )
*)VT ≤ (1 2
)(
+ 12 + x 2 3 x 2 − 1 + x 2 − x + x 2 + 1 = ) (x 2
)(
+ 2 5x 2 − x )
1 2 ( x + 2 ) + ( 5x
2 2
)
− x 1
*)VP =
2 2
≥
2
( )(
2 x 2 + 2 5x 2 − x = ) (x 2
)(
+ 2 5x 2 − x )
17, x 2 − 2 x + 5 − x 2 − 6 x + 10 = 5
*)VT = ( x − 1) + 2 2 − ( x − 3) + 12 ≤ ( x − 1) − ( x − 3) + [ 2 − 1] = 5
2 2 2 2
*) a − b ≤ a − b
18, ( 3 − x ) x − 1 + 5 − 2 x = 40 − 34 x + 10 x 2 − x 3
*)VT ≤ ( 3 − x ) + 12 ( ) ( )
5 − 2 x = VP
2 2 2
x −1 +
*)a.b ≤ a . b
x + 1 + x + 3 + x + 5 = y − 1 + y − 3 + y − 5
19,
x + y + x + y = 80
2 2
*) pt (1) ⇔ x = y − 6
4 697
x + y =
2
20, 81
x 2 + y 2 + xy − 3 x − 4 y + 4 = 0
3 3
§. LÖÔÏNG LIEÂN HÔÏP.
1, ( x + 3) 2 x 2 + 1 = x 2 + x + 3
x2 + x + 3
⇔ 2x + 1 = 2
x+3
x2 + x + 3
⇔ 2x + 1 −1 =
2
−1
x+3
⇔ ( 2x + 1 − 1
2
)( 2x + 1 + 1 =
2
)
x2
x+3
( )
2x2 + 1 + 1
⇔ 2x2 =
x2
x+3
( 2 x2 + 1 + 1 )
2, ( 3 x + 1) x 2 + 3 = 3 x 2 + 2 x + 3
3x 2 + 2 x + 3
⇔ x +3 = 2
3x + 1
2 3x 2 + 2 x + 3
x + 3 − 2 x = 3 x + 1
− 2x
⇔
x > − 1
3
3x 2 + 2 x + 3
P : x + 3 − (α x + β ) =
2 2
− (α x + β )
3x + 1
3; ( x + 3) x 2 + x + 2 = x 2 + 3 x + 4
4; ( x + 1) x + 8 = x 2 + x + 4
5; ( 2 x + 1) x 2 + 3 = 3 x 2 + x + 2
4 20
6; x − 3 = x − −
3 3x
7; ( 3 x + 1) x 2 + x + 2 = 3x 2 + 3x + 2
2; x3 − ( 4a + 3) x 2 + 4a ( a + 2 ) x − 4 ( a 2 − 1) = 0
§. THAM SOÁ HOÙA CHO PHÖÔNG TRÌNH
PP tham soá hoùa cho moät phöông trình laø ñöa vaøo phöông trình moät tham soá
naøo ñoù. Coù hai daïng chính sau:
Daïng 1: Choïn moät haèng soá phuø hôïp vaø tham soá hoùa noù, sau ñoù hoaùn ñoåi
vai troø cuûa aån soá vaø tham soá ñeå giaûi.
68 15
1, x 3 + =
x3 x
2 17 17 − 2
⇔ x3 + =
x3 x
Choïn 17 laøm tham soá. Khi ñoù ta xeùt phöông trình sau:
m = − x 2
2m m − 2 2
x3 + 3 = ⇔ x 2 m2 − 2m − x 6 − 2 x 2 = 0 ⇔
m = x + 2
4
x x
x2
− x 2 = 17
Do ñoù phöông trình ñaõ cho töông ñöông vôùi x 4 + 2
x 2 = 17
2, x 4 + x 3 − 2 x 2 − 15 x + 25 = 0
3, x + 11 + x = 11 ⇔ (11 − x ) = 11 + x
2
f (7) − f (2)
Lagrange ta coù: ∃m ∈ ( 2;7 ) : f ' ( m ) =
7−2
1 5 1
2 = 14 + 7
NX :
1 = 4 + 1
3 21 7
α
1
→ f ( t ) = t + − tα
7
3 2
7,2 log5 x + 2 log5 x = x + x log5 7
⇔ 8log5 x + 4 log5 x = x + 7log5 x
⇔ 8log5 x + 4 log5 x = 5log5 x + 7log5 x
⇔ 8log5 x − 5log5 x = 7log5 x − 4 log5 x
log5 α
→ f ( t ) = ( t + 3) − t log5 α
8, x log7 11 + 3log7 x = 2 x
§. PHAÂN TÍCH HÔÏP LYÙ.
1 2 1 7
1, + 2+ =
x −1 x 2x 4
2
1 2 1 7 1 11 3 1 1 1 3
⇔ −1 = − 2 − + = −2 − + = −2 − +
x −1 x 2x 4 x 2 x 4 x 2 x 4
Ta ph©n tÝch sao ®Ó tam thøc bËc hai cã nghiÖm ®Æc biÖt.
1− x −1 1 1 1 3
⇔ = −2 − +
x −1 x 2 x 4
2−x 2− x1 3
⇔ = −2 +
(
x −1 1 + x −1 2 x )
x 4
− ( a + 1) 3 ( a + 1) 3 ( a + 1)
3 3
= ⇒ cn x = −
−3 −3
0
1
4; x 3 − 3 x 2 + 3 ( a + 1) x − ( a + 1) = 0
2
→ ( a + 1) x 3 − 3 x 2 ( a + 1) + 3 ( a + 1) x − ( a + 1) = 0
2 3
→ ax3 + x3 − 3 x 2 ( a + 1) + 3 ( a + 1) x − ( a + 1) = 0
2 3
→ ax3 + x − ( a + 1) = 0
3
5; x8 − x 5 + x 2 − x + 1 = 0
Khoâng nhaåm nghieäm vì baäc quaù cao vaø nghieäm höõu tyû cuûa pt chæ coù theå laø ±1 . Ta
seõ phaân tích thaønh toång caùc bình phöông.
2
x
*) x − x → x 4 −
8 5
2
2
x
*) − x + 1 → − 1
2
2 2
4 x x x
2
→ x − x + x − x + 1 = x − + − 1 +
8 5 2
2 2 2
6;cos x − 3 3 sin x = cos 7 x
⇔ cos x − cos 7 x − 3 3 sin x = 0
⇔ 2sin 4 x.sin 3 x − 3 3 sin x = 0
⇔ 2sin 4 x.sin x ( 3 − 4sin 2 x ) − 3 3 sin x = 0
2 2
1 1 4cos 2 2 x + 1 + 4sin 2 2 x 25 3 3
= .4cos 2 x 1 + 4sin 2 x ≤ .
2 2
= < → ptvno
4 4 2 16 4
7; (1 + cos x ) ( 2 + 4cos x ) = 3.4cos x
§Æt t = cos x, −1 ≤ t ≤ 1
3.4t
→ (1 + t ) ( 2 + 4t ) = 3.4t ⇔ − (1 + t ) = 0
2 + 4t
3.4t 6.ln 4.4t
§Æt f ( t ) = − (1 + t ) → f ' ( t ) = −1
2 + 4t ( 2 + 4 t2
)
f ' ( t ) = 0 cã kh«ng qu¸ hai nghiÖm nªn f ( t ) = 0 cã kh«ng qu¸ ba nghiÖm.
1
t = 0; t = 1; t = lµ ba nghiÖm.
2
1 2 2a
8; + x −1 ≤ x −1 1− x
1 2 −1 2 + 2
2− x +
2
a) Giaûi khi a = 4
b) Tìm a ñeå bpt coù ít nhaát hai nghieäm trong ñoù coù moät nghieäm nhoû hôn
1, moät nghieäm lôùn hôn 1.
1 2 2a 2 2 2a
+ ≤ ⇔ 1− x + x −1 ≤ x−1 1− x
2− x +
1 2 x −1
−1 x −1
2 +2 1− x
2 + 1 ( 2 − 1) 2 + 2
2
( 2 x −1 + 21− x )
2
2 x −1 + 21− x a
⇔ 1− x ≤ ⇔ ≤a
( 2 + 1)( 2 x−1 − 1) 2 x−1 + 21− x ( 21− x + 1)( 2 x−1 − 1)
( 21− x + 1) + ( 2 x −1 − 1)
2
⇔ ≤a
( 2 + 1)( 2 − 1)
1− x x −1
( 21− x + 1) + ( 2 x −1 − 1)
2
a) a = 4 → ≤4
( 2 + 1)( 2 − 1)
1− x x −1
2 t
= log 2 3
log 2 log 2 3
→ 3 →x=2 2 3
t
x = 2
2
x =1
→ log 2 5 + log 3 5 + 1
log 3 x = ±
log 2 3
11;log 2 log 3 log 4 x = log 4 log 3 log 2 x
§k: x > 4
→ log 4 ( log 3 log 4 x ) = log 4 log 3 log 2 x
2
1 + 1 + 4log 3 2
⇔ ( log 3 log 4 x ) = , l−u ý ®k x > 4 → ( log 3 log 4 x ) > 0
2
1
§k: − < x ≠1
2
→ 2 x 2 − 6 x + 2 = log 2 ( 2 x + 1) − log 2 ( x − 1)
2
⇔ 2 ( x − 1) − ( 2 x + 1) + 1 = log 2 ( 2 x + 1) − log 2 ( x − 1)
2 2
⇔ 2 ( x − 1) − ( 2 x + 1) = log 2 ( 2 x + 1) − log 2 2 ( x − 1)
2 2
x +1 + z = a 3 3
x + 4 x = y +
y − 3 y = x + 1
2 2
2
3; x 2 + y 2 + z 2 = a 2 4; 2 5;
x 3 + y 3 + z 3 = a 3 x − 3 x = y + 1 y 3 + 4 y = x + 3
2
2
x 2 + xy − y 2 = 5
x ( x − y ) ≤ y ( x + y )
6; y 2 x 5 2 2
7;
x − y = − 2 − xy 2 x + y − 3xy = 1
2
§. PHÖÔNG PHAÙP THAM BIEÁN
x + y ≤ 1 x + y = 1 − a, a ≥ 0 x + y = 1 − a, a ≥
1; 2 ⇔ 2 ⇔
xy = (1 − a ) − 1
2
x + y 2
+ xy = 1 x + y 2
+ xy = 1
2
§kcn 0 → 0 ≤ a ≤ 1 +
3
a − 1 − 4 − 3 (1 − a )
2
a − 1 + 4 − 3 (1 − a )
2
x = x =
2 2 2
HÖ cã nghiÖm: , ;0 ≤ a ≤ 1 +
a − 1 + 4 − 3 (1 − a ) a − 1 − 4 − 3 (1 − a ) 3
2 2
y = y =
2 2
x 2 + y 2 ≤ xy + 1 x 2 + y 2 = xy + 1 + a
2; 2 ⇔ 2 , a ≤ 0, b ≤ 0
x + y ≤ 4 xy x + y = 4 xy + b
2 2
2 4a + 4 − b ( x + y )2 = 2a + 2 − b
x + y =
2
3
⇔ , a ≤ 0, b ≤ 0 ⇔ 2a + 2 + b , a ≤ 0, b ≤ 0
2 xy = 2 a + 2 − 2b ( x − y ) =
2
3 3
a ≤ 0, b ≤ 0 b
−1 − ≤ a ≤ 0
§kcn o → 2a + 2 − b ≥ 0 ⇔ 2
2a + 2 + b −2 ≤ b ≤ 0
≥0
3
x + y + xy = 3
2 2
x + y = 2 − a x + y = 2 − a
Ta vieát laïi ñieàu kieän: , a ≥ 0 ⇔
xy = ( 2 − a ) − 3
2
x + y + xy = 3
2 2
§k∃( x, y ) → 0 ≤ a ≤ 4
Khi ®ã: P ( x, y ) = 9 − 2 ( a − 2 )
2
x + y = 0 x = 3
maxP ( x, y ) = 9, khi a = 2 → →
xy = −3 y = − 3
x + y = 2 x = 1
min P ( x, y ) = 1, khi a = 0 → →
xy = 1 y =1
§. HEÄ BAÄC HAI TOÅNG QUAÙT.
Sau ñaây ta seõ trình baøy moät pp toång quaùt ñeå giaûi heä baäc hai toång quaùt.
Ta döïa vaøo nhaän xeùt raèng: Nghieäm cuûa heä baát kyø ñöôïc chia laøm hai nhoùm: ( 0; y )
vaø ( x; tx ) , x ≠ 0 .
x 2 + y 2 + x − 2 y = 2
1; 2
x + y + 2 ( x + y ) = 11
2
2; 2
x − xy + y + x − 2 y = 12
2
3 x + xy + x + y = m
*) Ta tìm xem khi naøo thì heä coù nghieäm daïng: ( 0; y ) .
y2 ≤ 1
Ta coù: ⇒ m 2 ≤ 1 ⇔ −1 ≤ m ≤ 1 . Töùc vôùi −1 ≤ m ≤ 1 thì heä coù nghieäm (cuï theå laø
y = m
( 0; m ) ).
*) Ta tìm xem khi naøo heä coù nghieäm daïng: ( x; x ) .
1 1
3 x 2 ≤ 1 − ≤x≤
Ta coù: 2 ⇔ 3 3 Ta caàn tìm m ñeå pt (*) coù nghieäm trong ñoaïn
2 x + 2 x = m 2 x 2 + 2 x = m ( *)
1 1
− ; .
3 3
1 − x 0 ≤ x ≤ 1 0 ≤ x ≤ 1
4 y =
x + 2 4 y = 1 2 ⇔ y = 1− x 1− x
5; ⇔ ⇔ y =
x + 2 y = 1 y = 1− x 2 2
2 1 − x 1 − x 4
4
= 1 − x 1 − x
=
2 2 2
(
2 1+ x
)
0 ≤ y ≤ 1 0 < y ≤ 1
x ≥ 1
xy + 1 − y ≤ y x ≥ 1
6; ⇔ ⇔
2 xy − y − y = −1 xy + 1 − y ≤ y xy + 1 − y ≤ y
2 xy − y − y = −1 2 xy − y − y = −1
0 < y ≤ 1 0 < y ≤ 1
x ≥ 1 x ≥ 1
⇔ 1− y ⇔ 1− y ⇔ x = y =1
x+ ≤1 x = 1; =0
y y
2 xy − y − y = −1 2 xy − y − y = −1
x ≤ y 2 + y + 1
7; ⇒ y 4 + 2 y3 + y2 + 1 ≤ y 2 + y + 1 ⇔ ( y 4 + 2 y3 ) + y2 + 1 ≤ y2 + y +1
x − y − 2 y − y = 1
4 3 2
⇔ ( y2 + y) +1 ≤
2
y 2 + y + 1, gi¶i pt bËc 3 tæng qu¸t.
§. HEÄ LAËP BA AÅN
(Hoaùn vò voøng quanh)
x = f ( y)
1. Ñònh nghóa: Heä laëp ba aån laø heä coù daïng y = f (z) (∗) .Trong ñoù f laø haøm soá.
z = f ( x)
2. Phöông phaùp giaûi: Xeùt heä laëp ba aån (∗) , vôùi f laø haøm soá coù taäp xaùc ñònh laø D,
taäp giaù trò laø T, T ⊆ D , haøm soá f ñoàng bieán treân T.
f’(x) 0
+∞ +∞
f(x)
3
2
)
3 2; +∞ )
x = y = z
Theo phaàn phöông phaùp giaûi ta ñöôïc
x = 6 x − 12 x + 8
3 2
laø R, ta coù
2x − 3 2x2 − 4x + 3
f’(x)=3(x-1)2+2+ 2 +1=3(x-1)2+ 2 +1>1>0.Vaäy f(x) ñoàng bieán treân R.
x − 3x + 3 x − 3x + 3
x = f ( z)
x = y = z
Heä ñaõ cho vieát laïi: y = f ( x ) . Töông töï nhö caùc ví duï tröôùc ta ñöôïc: (*)
z = f (y) x = f (x)
Tieáp theo ta giaûi phöông trình f(x)=x ⇔ f(x)-x=0. Ñaët h(x)=f(x)-x ⇒ h’(x)=f’(x)-
1>0, ∀x ∈ R . Vaäy
x = y = z
h(x) ñoàng bieán treân R. Hôn nöõa h(2)=0. Do ñoù h(x)=0 ⇔ x=2. Vaäy (*) ⇔ .
x = 2
Vaäy heä ñaõ cho coù moät nghieäm duy nhaát laø (2;2;2).
30 y
2004 = x 2 + 4 y
30 z
Baøi taâp 5 : Giaûi heä phöông trình sau 2004 = 2 + 4 z (ñeà nghò thi Olympic
y
30 x
2004 = 2 + 4 x
z
30/04)
1002 ± 2 250971
Ñaùp soá: x=y=z=
4
x3 − 3 x = y (3 x 2 − 1)
Baøi taäp 6: Giaûi heä phöông trình y 3 − 3 y = z (3 y 2 − 1) (ñeà nghò thi Olympic 30/04)
z 3 − 3 z = x(3 z 2 − 1)
laø R. Taäp xaùc ñònh cuûa f(x) laø con thöïc söï cuûa taäp giaù trò cuûa f(x) neân ta khoâng
theå aùp duïng caùch giaûi nhö ñaõ trình baøy trong phaàn phöông phaùp giaûi.
1
Xeùt phöông trình x3-3x=y(3x2-1). Vì x= ± khoâng thoaõ phöông trình naøy neân
3
1 x3 − 3x
ñeå x laø nghieäm cuûa phöông trình naøy thì x khaùc ± , khi ñoù y= 2 . Do ñoù ta
3 3x − 1
ñaët x=tg α , vôùi
y = tg 3α
−π π π x3 − 3 x tg 3α − 3tgα
α ∈ ; vaø α ≠ ± . Khi ñoù y= 2 = = tg 3α .Do ñoù z = tg 9α .Vaäy ta
2 2 6 3x − 1 3tg α − 1
2
x = tg 27α
coù:
kπ
x=tg α =f(z)=f(tg9 α )=tg27 α . Töùc laø α = 27α − kπ ⇔ α = (k ∈ Z) . Vaäy nghieäm cuûa heä
26
laø (0;0;0),
π 3π 9π −π −3π −9π
tg ; tg ; tg vaø caùc hoaùn vò cuûa noù, tg ( ); tg ( ); tg ( ) vaø caùc hoaùn vò
26 26 26 26 26 26
cuûa noù.
x 2 − 2 x + 6 log (6 − y ) = x
3
2
Baøi taäp 7: Giaûi heä y − 2 y + 6 log 3 (6 − z ) = y (ñeà thi HSG quoác gia naêm hoïc
2
z − 2 z + 6 log 3 (6 − x) = z
2005-2006, baûng A)
Giaûi: Ñeå (x;y;z) laø nghieäm cuûa heä ñaõ cho thì ñieàu kieän laø x,y,z<6. Heä ñaõ cho
töông ñöông vôùi
x 6− x
Nhaän thaáy f(x)= laø haøm taêng (vì f’(x)= > 0, ∀x < 6 , coøn
x2 − 2x + 6 ( x 2 − 2 x + 6) x 2 − 2 x + 6
g(x)=log3(6-x) laø haøm giaûm vôùi x<6. Neáu (x;y;z) laø moät nghieäm cuûa heä phöông trình
ta chöùng minh x=y=z. Khoâng maát tính toång quaùt giaû söû x=max(x,y,z) thì coù 2
tröôøng hôïp:
1) x ≥ y ≥ z . Do f(x) taêng neân f(x) ≥ f ( y ) ≥ f ( z ) , suy ra log3(6-y) ≥ log3(6-z) ≥ log3(6-
x). Do g(x) giaûm neân suy ra 6-y ≥ 6-z ≥ 6-x ⇔ x ≥ z ≥ y . Do y ≥ z neân y=z. Töø (1)
vaø (2) ta coù x=y=z.
2) x ≥ z ≥ y . Töông töï nhö treân suy ra x=y=z.
Phöông trình g(x)=f(x) coù nghieäm duy nhaát x=3. Vaäy heä coù nghieäm duy nhaát laø
(x;y;z)=(3:3;3)
x3 + 3x 2 + 2 x − 5 = y
Baøi taäp 8: Giaûi heä y 3 + 3 y 2 + 2 y − 5 = z (ñeà thi HSG quoác gia naêm hoïc 2005-
z3 + 3z 2 + 2 z − 5 = x
2006, baûng B)
B aøi t aäp 9: Giaûi caùc heä phöông trình sau
log 5 x = log 3 (4 + y ) 2cosx(cos 2 y + 1) = (1 + cosy) 2
a) log 5 y = log 3 (4 + z ) ; b) 2cosy(1+cos 2 z ) = (1 + cosz) 2
2cosz(1+cos 2 x) = (1 + cosx)2
log 5 z = log 3 (4 + x )
cosx=log 2 ( 8cosz-cos2x-5 ) x − x− y = y
e e
y
c) cosy=log 2 (8cosx-cos2y-5) ; d) e − e = z
y−z
cosz=log (8cosy-cos2z-5) z z− x
2
e − e = x