SCENARIUSZ CYKLU LEKCJI POŚWIĘCONYCH

OMAWIANIU POWIEŚCI HENRYKA

SIENKIEWICZA „W PUSTYNI I W PUSZCZY” -
KLASA V

PROWADZĄCA: mgr Renata Tracz (*)

PLACÓWKA: Szkoła Podstawowa nr 9 w Bielsku-Białej

TEMAT I: POZNAJEMY SZLAK WĘDRÓWKI

STASIA I NEL.

CELE OGÓLNE:
1. Korzystanie z tekstu powieści.
2. Odwoływanie się do fragmentów lektury.
3. Posługiwanie się mapą Afryki.
4. Wzorowe czytanie tekstu.
5. Sprawdzenie znajomości treści lektury.

CELE OPERACYJNE:
Uczeń potrafi:
- korzystać z tekstu,
- określić elementy świata przedstawionego,
- pracować z mapą,
- odszukiwać na mapie miejsca akcji.

FORMA PRACY: zbiorowa, indywidualna.

METODY PRACY: podająca, poszukująca.

ŚRODKI DYDAKTYCZNE:
- tekst powieści Henryka Sienkiewicza „W pustyni i w puszczy”
- mapa Afryki
- kontury Afryki do naniesienia trasy wędrówki bohaterów.
PRZEBIEG LEKCJI

OGNIWO WSTĘPNE:
1. Powitanie.
2. Zapoznanie z tematem lekcji.
3. Wspólne wyznaczanie szlaku wędrówki Stasia i Nel.

CZĘŚĆ GŁÓWNA:
1. Czytanie fragmentów tekstu przydatnych do wyznaczenia trasy bohaterów.
2. Notowanie nazw miejscowości egipskich.
3. Sprawdzanie położenia geograficznego poszczególnych miast na mapie.
4. Przenoszenie na szkic Afryki znalezionych miejsc.
5. Przypominanie ważniejszych wydarzeń związanych z kolejnymi etapami
wędrówki.
6. Połączenie punktów w celu wyznaczenia przebytej trasy przez Stasia i Nel:
- Port-Said (miejsce pobytu bohaterów)
- Kair
- Medinet (święto Bożego Narodzenia)
- Fajum (porwanie, burza piaskowa)
- Chartum
- Omdurman (spotkanie z Mahdim)
- Droga do Faszody (śmierć Dinah)
- Faszoda (później-zabicie lwa i porywaczy)
- samotna podróż wąwozem (dżungla, atak lwów)
- wąwóz King’a (baobab „Kraków”, choroba Nel, uwolnienie słonia)
- wyprawa Stasia do obozu Lindego
- wędrówka w góry (Góra Lindego, budowa latawcy)
- jezioro Bassa-Narok
- wioska M”Rua
- kraj Wa-himów (Kali królem)
- przeprawa przez suchą równinę (spotkanie z kapitanem Glenem i doktorem
Clarym)
- Mombassa

PODSUMOWANIE:
1. Podsumowanie trasy przebytej przez Stasia i Nel.
2. Zadanie pracy domowej:
„Przygotuj się do omawiania burzy piaskowej”.
TEMAT II : BURZA PIASKOWA.

CELE OGÓLNE:
6. Korzystanie z tekstu powieści.
7. Umiejętność swobodnej wypowiedzi na podany temat.
8. Ćwiczenia redakcyjne w sporządzaniu planu kompozycyjnego.

CELE OPERACYJNE:
Uczeń potrafi:
- identyfikować temat z fragmentem tekstu,
- ciekawie opowiadać o wydarzeniu,
- wykorzystywać informacje z tekstu do konstruowania planu kompozycyjnego

FORMA PRACY: zbiorowa, indywidualna.

METODY PRACY: podająca, poszukująca.

ŚRODKI DYDAKTYCZNE:
- tekst powieści Henryka Sienkiewicza „W pustyni i w puszczy”
- zdjęcia przedstawiające pustynię

PRZEBIEG LEKCJI

OGNIWO WSTĘPNE:
1. Powitanie.
2. Podanie i zapis tematu.
3. Odszukanie fragmentu o burzy piaskowej w lekturze.

CZĘŚĆ GŁÓWNA:
1. Prezentacja burzy piaskowej przez wybranych uczniów – opowiadanie.
2. Wynotowanie (na podstawie przytoczonych cytatów) słów opisujących burzę :
epitety, zjawiska powstające podczas burzy piaskowej, synonimy słowa „wiatr”.
3. Sporządzanie planu kompozycyjnego wybranego fragmentu lektury.

PODSUMOWANIE:
1. Prezentacja ilustracji przedstawiających pustynię.
2. Ustne porównanie sceny burzy piaskowej z jej odwzorowaniem filmowym.
3. Zadanie pracy domowej:
„Naucz się pięknie opowiadać o burzy piaskowej”.

TEMAT III : DYNAMICZNOŚĆ OPISU SYTUACJI

NA PRZYKŁADZIE BURZY PIASKOWEJ.

CELE OGÓLNE:
1. Kształtowanie umiejętności swobodnej wypowiedzi na zadany temat.
2. Umiejętność rozróżnienia opisu dynamicznego od opisu statycznego.
3. Wskazanie celu użycia czasowników w opisie sytuacji.
4. Umiejętność wykorzystania czasowników w opisywaniu danych sytuacji.
5. Ustne ćwiczenia w redagowaniu opisu sytuacji.

CELE OPERACYJNE:
Uczeń potrafi:
- ciekawie opowiadać o burzy piaskowej,
- podać czasowniki wyrażające ruch w opisie sytuacji,
- redagować opis sytuacji,
- posługiwać się literacką polszczyzną pisaną i mówioną.

FORMA PRACY: zbiorowa, indywidualna.

METODY PRACY: podająca, poszukująca.

ŚRODKI DYDAKTYCZNE: tekst powieści „W pustyni i w puszczy”, krzyżówka,

Encyklopedia Powszechna.

PRZEBIEG LEKCJI

OGNIWO WSTĘPNE:
1. Powitanie.
2. Przypomnienie tematyki poprzedniej lekcji – burza piaskowa.
3. Uczniowie opowiadają przebieg burzy piaskowej.

CZĘŚĆ GŁÓWNA:
1. Porównanie opisów: Saby i burzy (w formie tabelki), np.
OPIS SABY OPIS BURZY
- ogromny - duchy zbudziły wiatr
- łagodny - widnokrąg pociemniał
- potężny łeb - nastała cisza śmiertelna
- zwieszone wargi - powietrze poczęło drgać
- grube łapy - podmuchy poczęły skręcać piasek
- potężna postać - tworzyły się lejki
- płowożółta maść - tumany pyłu zakryły niebo
- uczynił się mrok

2. Uczniowie uzupełniają tabelkę, posługując się cytatami.

3. Porównanie obu opisów: uczniowie wskazują różnicę między opisami (przewaga
przymiotników w opisie Saby, przewaga czasowników w opisie burzy).
4. Zwrócenie uwagi na celowość użycia wielu czasowników w opisie sytuacji – opis
staje się dynamiczny.
5. Odszukanie w Encyklopedii znaczenia słowa „dynamiczny”.
6. Podanie i zapis tematu.
7. Próba opowiedzenia burzy piaskowej (używając wielu czasowników).
8. Podanie notatki, np.: Opis sytuacji zawiera wiele czasowników wyrażających
ruch, dynamikę, aby przedstawić ciekawy obraz zdarzenia i pobudzić
wyobraźnię czytelnika.

PODSUMOWANIE:
1. Zadanie pracy domowej:
I Rozwiąż krzyżówkę.
II Przygotuj zakładki w tekście potrzebne do charakterystyki Stasia.

TEMAT IV : ZA CO PODZIWIAMY STASIA

TARKOWSKIEGO? CHARAKTERYSTYKA POSTACI.

CELE OGÓLNE:
6. Doskonalenie umiejętności charakterystyki.
7. Doskonalenie umiejętności pracy z tekstem powieści.
8. Przypomnienie różnicy między charakterystyką pośrednią a bezpośrednią.
9. Utrwalenie umiejętności konstruowania planu kompozycyjnego do
charakterystyki postaci.
10. Umiejętność wyciągania wniosków.
CELE OPERACYJNE:
Uczeń potrafi:
- sprawnie posługiwać się tekstem lektury,
- wskazać różnicę między charakterystyką pośrednią i bezpośrednią,
- cytować fragmenty opisowe potrzebne do charakterystyki,
- wyciągać i formułować wnioski,
- budować plan kompozycyjny charakterystyki.

FORMA PRACY: zbiorowa, indywidualna.

METODY PRACY: podająca, poszukująca.

ŚRODKI DYDAKTYCZNE: tekst powieści „W pustyni i w puszczy” wraz z

zakładkami wykonanymi przez uczniów.

PRZEBIEG LEKCJI

OGNIWO WSTĘPNE:
4. Powitanie.
5. Przypomnienie wiadomości o charakterystyce postaci:
I WSTĘP:
- przedstawienie postaci (kim był?, wiek, rodzice, gdzie mieszkał?)
II ROZWINIĘCIE:
- opis postaci (wygląd zewnętrzny, czym się zajmował?)
- charakterystyka właściwa (cechy charakteru)
III ZAKOŃCZENIE:
- ocena postaci
6. Wyróżnienie rodzajów charakterystyki:
- pośrednia (obserwując zachowanie bohatera, sami go oceniamy; nazywamy
cechy jego charakteru)
- bezpośrednia (cytaty o postaci; z ust autora dowiadujemy się o cechach
charakteru bohatera)
7. Podanie i zapis tematu.

CZĘŚĆ GŁÓWNA:
9. Czytanie fragmentów tekstu przydatnych do charakterystyki postaci
przygotowanych przez uczniów.
10. Wspólne redagowanie planu kompozycyjnego do charakterystyki.
11. Notowanie informacji, posługiwanie się cytatami i poprawny ich zapis.

PODSUMOWANIE:
1. Zadanie pracy domowej:
„Przygotuj się do dalszej charakterystyki Stasia”.

TEMAT V : ZA CO PODZIWIAMY STASIA

TARKOWSKIEGO? CIĄG DALSZY
CHARAKTERYSTYKI POSTACI.

CELE OGÓLNE:
11. Doskonalenie umiejętności charakterystyki.
12. Doskonalenie umiejętności pracy z tekstem powieści.
13. Utrwalenie umiejętności konstruowania planu kompozycyjnego do
charakterystyki postaci.
14. Umiejętność wyciągania wniosków.
15. Kształtowanie postaw czytelniczych.
16. Doskonalenie umiejętności sprawnego i poprawnego posługiwania się językiem
polskim.

CELE OPERACYJNE:
Uczeń potrafi:
- sprawnie posługiwać się tekstem lektury,
- cytować fragmenty opisowe potrzebne do charakterystyki,
- wyciągać i formułować wnioski,
- budować plan kompozycyjny charakterystyki,
- wyrażać swoje opinie.

FORMA PRACY: zbiorowa, indywidualna.

METODY PRACY: podająca, poszukująca.

ŚRODKI DYDAKTYCZNE: tekst powieści „W pustyni i w puszczy” wraz z

zakładkami wykonanymi przez uczniów.

PRZEBIEG LEKCJI
OGNIWO WSTĘPNE:
8. Powitanie.
2. Kontynuowanie redagowania planu kompozycyjnego charakterystyki Stasia
Tarkowskiego.

CZĘŚĆ GŁÓWNA:
12. Czytanie fragmentów tekstu przydatnych do charakterystyki właściwej.
13. Dobieranie słownictwa do opisu postaci.
14. Zapisywanie cech charakteru Stasia, popierając je przykładami z tekstu
(w formie tabelki):

CECHY PRZYKŁADY
- na początku był - z lekceważeniem wyrażał się o wieku Nel
zarozumiały i chełpliwy
- odważny - zabił lwa i prześladowców
- nie wyparł się swojej wiary przed Mahdim
- honorowy, szlachetny - nie chciał strzelać w plecy prześladowcom
- opiekuńczy, troskliwy - osłonił Nel przed uderzeniami korbacza
- pielęgnował chorą Nel
- ofiarny - żebrał o jedzenie
- oddawał Nel ostatnie łyki wody
- sprytny, pomysłowy, - wysyłał latawce
zaradny - uwolnił słonia
- szczery, życzliwy - przyjaźnił się z Arabami
- szanował wszystkich ludzi, nie zważając na kolor
skóry
- opanowany - uratował Kalego przed śmiercią
- orientował się w - szedł w kierunku Oceanu Indyjskiego
geografii Afryki
- odpowiedzialny za - dbał o damy w podróży
powierzone mu osoby
- bezsilny wobec
choroby, głodu,
pragnienia
15. Ocena Stasia Tarkowskiego – może być dla nas wzorem postępowania.

PODSUMOWANIE:
2. Zadanie pracy domowej:
„Zredaguj charakterystykę Stasia Tarkowskiego (wg sporządzonego planu)”.
TEMAT VI : EGZOTYCZNE PIĘKNO
AFRYKAŃSKIEJ FLORY I FAUNY.

CELE OGÓLNE:
1. Bogacenie słownictwa poprzez dostrzeganie piękna języka pisarza.
2. Rola przymiotników i środków stylistycznych.
3. Przedstawienie różnorodności afrykańskiej flory i fauny.

CELE OPERACYJNE:
Uczeń potrafi:
- dostrzegać piękno języka prozy Sienkiewicza,
- wymienić i rozróżnić strefy klimatyczne Afryki,
- wymienić różne gatunki zwierząt i roślin występujące w poszczególnych
strefach Afryki.

FORMA PRACY: zbiorowa, indywidualna.

METODY PRACY: podająca, poszukująca.

ŚRODKI DYDAKTYCZNE: tekst powieści „W pustyni i w puszczy”, kontury

mapy Afryki, obrazki i naklejki prezentujące gatunki zwierząt i roślin, Słownik
wyrazów obcych.

PRZEBIEG LEKCJI

OGNIWO WSTĘPNE:
9. Powitanie.
10. Zapoznanie z tematem lekcji: poznanie znaczenia słów „egzotyka”, „flora”,
„fauna” (szukanie definicji w słowniku)

CZĘŚĆ GŁÓWNA:
1. Rozróżnienie stref klimatycznych Afryki (cechy charakteryzujące daną
strefę).
2. Wyszczególnienie obszarów Afryki, np. pustynia, step, sawanna, dżungla.
3. Uczniowie podają cytaty z lektury charakteryzujące te obszary (uwzględnienie
roli przymiotników).
4. Przenoszenie na kontury Afryki obrazków roślin występujących na danych
terenach.
5. Przytaczanie cytatów dotyczących zwierząt żyjących w Afryce.
6. Przenoszenie na kontury Afryki obrazków i naklejek zwierząt występujących
na poszczególnych obszarach.
7. W formie notatki: przyporządkowanie do danej strefy klimatycznej flory i
fauny.

PODSUMOWANIE:
1. Zwrócenie uwagi na realistyczne opisy przyrody.
2. Zadanie pracy domowej:
„Wybiorę z tekstu lektury fragment opisu przyrody afrykańskiej i
przepiszę do zeszytu”.

TEMAT VII :KING- NOWY PRZYJACIEL STASIA

I NEL.

CELE OGÓLNE:
1. Przygotowanie do opowiadania ustnego.
2. Układanie chronologicznego planu wydarzeń.
3. Umiejętność pisania własnych opowiadań.
4. Posługiwanie się zdaniami złożonymi.

CELE OPERACYJNE:
Uczeń potrafi:
- ciekawie opowiadać omawiany fragment tekstu,
- budować chronologiczny plan wydarzeń,
- posługiwać się zdaniami złożonymi przy tworzeniu planu,
- układać własne opowiadanie.

FORMA PRACY: indywidualna, zbiorowa.

METODY PRACY: podająca, poszukująca.

ŚRODKI DYDAKTYCZNE: tekst lektury „W pustyni i w puszczy”, taśma
magnetofonowa z fragmentem powieści Henryka Sienkiewicza, magnetofon.

PRZEBIEG LEKCJI

OGNIWO WSTĘPNE:
1. Powitanie.
2. Wprowadzenie do tematu lekcji.
3. Odtworzenie fragmentu lektury (znalezienie słonia w wąwozie) z taśmy
magnetofonowej.

CZĘŚĆ GŁÓWNA:
1. Wskazanie przez uczniów, jaki to fragment utworu.
2. Dopowiedzenie historii o Kingu przez uczniów.
3. Podanie i zapis tematu.
4. Układanie planu wydarzeń, np.:
- Znalezienie słonia.
- Karmienie przyjaciela.
- Nadanie słoniowi imienia King.
- Zabawy przyjaciół.
- Uwolnienie Kinga.
5. Tworzenie przez uczniów opowiadań na temat: „Co bym zrobił, gdybym był
w dżungli i spotkał słonia?”
6. Odczytywanie swoich opowiadań.

PODSUMOWANIE:
1 .Zwrócenie uwagi na stosowanie zdań złożonych przy pisaniu opowiadań.

TEMAT VIII : CO KRAJ, TO OBYCZAJ

CELE OGÓLNE:
1. Poznanie kultury, tradycji, zwyczajów i wierzeń plemion afrykańskich.
2. Umiejętność korzystania z tekstu lektury.
3. Dobór słownictwa do tematu.
4. Wspólne redagowanie notatki.
5. Porównanie kultury afrykańskiej z polską.
CELE OPERACYJNE:
Uczeń potrafi:
- operować faktami z tekstu,
- barwnie opowiadać,
- dokonać porównania kultury naszej i obcej,
- opowiadać o tradycji i zwyczajach panujących w Polsce.

FORMA PRACY: zbiorowa, indywidualna.

METODY PRACY: podająca, poszukująca.

ŚRODKI DYDAKTYCZNE: tekst powieści Henryka Sienkiewicza pt. „W

pustyni i w puszczy”, plansza z naszkicowanym Kalim i Stasiem Tarkowskim.

PRZEBIEG LEKCJI

OGNIWO WSTĘPNE:
1. Powitanie.
2. Wprowadzenie do tematu lekcji.
3. Podanie i zapis tematu.

CZĘŚĆ GŁÓWNA:
1. Wyszukiwanie i odczytywanie przez uczniów cytatów dotyczących wierzeń,
kultury, zwyczajów plemienia Wa-hima.
2. Rozmowa na temat tradycji polskiej.
3. Tworzenie notatki: zapis przytoczonych przez uczniów faktów w formie tabeli:

TRADYCJE PLEMIENIA WA-HIMA TRADYCJE I ZWYCZAJE POLSKIE

- tron przekazywany z pokolenia na
pokolenie
- władca nosił skórę dzikiego kota
- wierzenie w dobre i złe duchy Mzimu
- mężczyźni próżnują ...
- obchodzenie świąt
- Andrzejki, Sylwester, karnawał
- Dzień Niepodległości
- urodziny
- wiara w jednego Boga ...

4. Rozmowa na temat różnic obu kultur.

5. Nanoszenie tradycji i zwyczajów wypisanych w tabelce na planszę.

PODSUMOWANIE:
1. Wskazanie tradycji wspólnej Stasiowi i Kalemu – wspólna wiara.