TC

KARABÜK ÜNİVERSİTESİ
MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ
RAYLI SİSTEMLER MÜHENDİSLİĞİ PROGRAMI

RAY324 - HAT YAPIM VE BAKIM MAKİNELERİ

Ders Notu
- DEMİRYOLU HATLARININ İNŞASI VE BAKIMININ ESASLARI
- HAT ALTYAPISI ve ÜSTYAPISI İNŞA MAKİNELERİ
- HIZLI YOL YENİLEME MAKİNELERİ
- HAT TEST VE ÖLÇÜM TRENLERİ

Dr. Öğr. Üyesi Mehmet Emin Akay

Mart 2023, Karabük

BÖLÜM 1
 DEMİRYOLU HATLARININ İNŞASI VE BAKIMIN ESASLARI

1.1. Giriş

Dünyadaki teknolojik gelişmelere ve insan ihtiyaçlarına bağlı olarak

demiryollarında hızlı gelişmeler olmaktadır. Bu durum beraberinde Hızlı Tren
faktörünü ortaya çıkartmaktadır. Bugün için 500 km/sa hız yapabilen trenler
sefere konmakta, insanlar 500 – 600 km’lik mesafelerde uçakla yarışan trenleri
tercih etmektedir.

Trenlerin büyük hızlara ulaşmalarıyla beraber demiryollarında hızlı iş

yapabilen tamir ve bakım makinelerine ihtiyaç duyulmuştur. Demiryollarının
kuruluş yıllarında kullanılan tamir araçlarıyla bugünkü hızlı ağır dingil basınçlı
trenlerin yolda meydana getirdiği arıza ve bakım ihtiyaçlarını karşılama mümkün
olmadığından, demiryollarındaki hızlı gelişmeye paralel olarak yol bakım ve
onarım makine ekipmanlarında da hızlı gelişmeler olmuştur.

İnsan gücü ile yapılabilecek işler sınırlı olduğundan tüm demiryolu bakım
ve onarımlarında hızlı bir mekanizasyona geçiş olmuş, demiryollarında yapılan
bütün işler için alet ve makineler geliştirilmiş ve kısa sürede kullanılmaya
başlanmıştır. Bu mekanizasyona geçiş sürecinde insan gücünün sınırlı olmasının
yanı sıra emeğin gün geçtikçe pahalı hale gelmesinin de önemli bir rolü vardır.

Ekonomik nedenler, yoldaki toleransların azalması, hızlı ve ağır dingilli

trenler ve diğer faktörler birleşince, kaçınılmaz olarak demiryollarında
mekanizasyona geçilmiştir. Diğer yandan kentsel raylı sistemlerde bakım-onarım
işlemlerinin kısa sürelerinde ve hızla yapılması önem taşımaktadır. Çünkü gece
yarısı işletme sona ermekte, sabah 06:00 da tekrar başlamaktadır. Aradaki bu
kısa zamanda yenileme, kontrol ve benzeri işlerin yapılması gereklidir.

Demiryollarına uygulanacak bakım-onarım çalışmalarında ise, yıllık seyir

grafiklerinde hat kesimlerine uygulanacak bakım nedeniyle, trafiğe kapatılacak
saatler belirlenir ve “Bölge seyir grafiğinde” o hat kesimi ve saatler kırmızı bant
ile işaretlenir. Bu durum şebekesinin % 90’lık kısmında “tek hatlı tren
işletmeciliği” yapan TCDD İşletmesi için önem taşımaktadır.

Bugün Türkiye’de dünyadaki gelişmeler kadar olmasa da Türkiye

Cumhuriyeti Hükümetlerinin demiryollarına verdiği önem ve öncelikler
doğrultusunda nispeten bir mekanizasyon hareketi başlatılmış ancak
sürdürülememiştir. Bunun temelinde karayollarının öncelik kazanması ve
demiryollarına gereken önemin verilmemiş olması yatmaktadır.

1.2. Hat İnşa ve Bakımında Makineleşmenin Önemi

Hattın ilk yapılışında (Poz sırasında) demiryolu ne kadar iyi döşenirse
döşensin, işletme sırasında vasıtalardan gelen basınçlar, tabiat olayları,
malzemenin yorulması gibi etkiler nedeniyle üstyapı geometrisinde zamanla
bozulmalar oluşur. Hat deformasyonlarında trenlerin dingil basınçları ve tren
süratinin etkisi büyüktür. Yapılan kontroller sonucunda, bulunan bozukluklar
zamanında tespit edilmeli ve onarılmalıdır. Aksi halde hat kusurları büyüyerek
trafik emniyetini bozacak boyutlara ulaşır. Bu nedenle, demiryolu trafiğinin
yüküne göre, trenler kategorize edilmekte ve şebekede uygulanması gereken
bakım-onarım işlemleri de programa bağlanmaktadır.
Demiryolu trafiğinin güvenle ve konforlu olarak sürdürülmesi ile üstyapı
malzemesinin ve vasıtaların zamanından önce yıpranmasının önlenmesi, ancak
sürekli ve iyi bakım yapılması ile mümkün olabilmektedir. Yapılacak tamiratın
başarılı olabilmesi ise yolun iyi incelenmesi, meydana gelen arızanın doğru
tanımlanması ve en uygun tamirat sisteminin seçilmesine bağlıdır.

1.3. Yol Makinelerinin Sınıflandırılması

Yol makineleri; yaptıkları işlere, tamiratın türüne, yol iş makineleri olarak

ve yardımcı makineler olarak sınıflandırılmaktadır.

a) Yaptıkları işlere göre

- Hat inşa makineleri

- Yol iş makineleri

- Yol tamirat makineleri

- Yardımcı iş makineleri

b) Yol tamirat makineleri

- Yol yenileme Makineleri

 - Buraj Makineleri

- Balast eleme Makineleri

- Balast regülatörleri

- Balast tokmaklama Makineleri

- Stabilizatörler

- Ray kaynak Makineleri

- Ray doğrultma Makineleri

c) Yol iş makineleri

- İş otoları

- Poz otoları
- Ağır vinçli poz otoları
- Çekici otolar

- Kar küreme Makineleri

- Altyapı ıslah Makineleri

- Yükleyiciler

- Dozerler ve Kanal kazıcılar

- Deraylı treni kaldırma vinçleri

- Yangın söndürme treni (TÜRASAŞ)

d) Yardımcı iş makineleri

- Tirfonöz - Blonöz Makineleri

- Ray profil ve makas taşlama Makineleri

- Ray delme Makineleri

- Ray kesme Makineleri

- Ray gerdirme Makineleri

 - Kaynak fazlalığını sıyırma Makineleri

- El buraj Makinesi

- Kriko

- Ray taşıma makine ve aletleri

- Ray kaldırma ve diğer yardımcı makineler

VİDEOLAR

Aşağıdaki listede verilen videoları inceleyiniz ve derste anlatılan konuları

pekiştiriniz.

Do You Know How Today's Railways Are Built? 15 dk

https://www.youtube.com/watch?v=wK9eNvj4zJ0

Raılway Track Layıng Machıne, 10 dk

https://www.youtube.com/watch?v=Ja8roL7mLgw

Gleisbaumaschinen im Großeinsatz, 40 dk
https://www.youtube.com/watch?v=slnXOR-tEco

Erneuerung der Bahnlinie Nürnberg 31 dk

https://www.youtube.com/watch?v=0nTRjt4IfKg

Why tamping? – Plasser & Theurer | Technology

https://www.youtube.com/watch?v=L1B6KCwSs9I

How do the Plasser & Theurer Train this working

https://www.youtube.com/watch?v=9ZJIe7K6AVU

1.4. Son Değerlendirme

Aslında yolda kullanılan her türlü Makine ve aletler işi kolaylaştırmak amacıyla
geliştirilmiş ve kullanılmaktadır. Özellikle kaza ve deray olaylarının sonrasında,
acil ve etkin müdahale yapılması, kaza mahallinin temizlenmesi, yolun tren
trafiğini hızlıca açılması özellikle tek hatlı tren işletmelerinde büyük önem arz
etmektedir.
 Bu nedenle ileride ihtiyaç duyacağımız birçok Makine ve alet günün
teknolojisine uygun olarak geliştirilerek kullanıma sunulmaya devam edilecektir.

BÖLÜM 2

HAT ALTYAPISI VE ÜSTYAPISI İNŞA MAKİNELERİ

2.1. HAT İNŞASININ ESASLARI

Bir demiryolu veya kentsel raylı sistemin inşası; mekanik, inşaat, elektromekanik ve
elektrik alanlarının hizmetlerinin kurulmasından oluşmaktadır. Bu hizmetlerin görülmesi,
sistemin kurulması hem işgücüne hem de makine ve teçhizata ihtiyaç duymaktadır.

İnşaat işleri için, arazide demiryolu parkurunun/rotasının tayini, gerekli jeolojik

testler ve topoğrafik ölçümlerin yapılması gereklidir. Jeolojik testler ile, zeminin yapısı
öğrenilir ve bu zeminin demiryoluna uygun olup-olmadığı araştırılır. Zemin uygun
değilse, ya başka bir rota tayin edilir veya bu zemin güçlendirilir. Bu durum özellikle
deprem bölgelerinde ve fay hatlarında inşa edilecek demiryolları için büyük önem taşır.

Daha sonra gerekli yapım planları çizilir ve inşaata başlanır. Bu planlarında arazinin
topografyasına göre bazı hesaplamalar yapılır. Bunlar;

• Yapılacak kazı çalışmalar ve dolgular: bazı bölgede kazı ile boşaltmalar yapılırken,
kot düşüklüğü olan yerlerde de toprak/taş dolguları yapılmalıdır.
• Rota üzerinde tünel açılması gerekli midir?
• Derin vadiler varmı dır? Eğer varsa, buralarda viyadük yapılması gerekli olur.
• Aşılması gerekli, ırmak, göl ve bataklık alan varmı dır? Buralara köprü veya viyadük
yapmak gerekli olur.

Yukarıda sıralanan işler için, planlar yapılır ve onlara uygun makine-teçhizat temin edilir.

Buradan da anlaşılacağı gibi, demiryolu ve kentiçi raylı sistemlerin yapımı, farklı

mühendislik alanlarının bir bileşimi gibidir.

Mekanik işler ise, hat üzerine rayların ve diğer hat elemanlarının döşenmesi, makas
sistemlerinin kurulmasını kapsar.

Elektromekanik işler kapsamına ise, sinyal sistemi elemanlarının, tren tanıyıcı balız
ve dingil sayıcı sistemlerin kurulması girmektedir.

Elektriksel işler olarak, elektrik şebekesinin teşkili, katener sisteminin veya metrolar
için 3ncü ve 4ncü ray sisteminin kurulması, enerjinin alınması ve iletilmesi, kuranportör
ve SCADA sisteminin teşkili ve ilgili bilgisayar yazılımlarının yapılması işleriyle yapılır.
2.1.1. Demiryolu İnşaatı ile İlgili Teknik Kavramlar
Demir yolu inşası ile alakalı bazı teknik kavramlar vardır. Bunlar daha önceki derslerde
işlenmiş olmakla birlikte, burada yeniden açıklanmaktadır.

a. Güzergâh (route): Harita üzerinde demiryolunun geçtiği yer olup, rota olarak da
isimlendirilir. Bir yol ekseninin yatay düzlemdeki konumunu ve yükselti bakımından
durumunu belirleyen elemanların tümü “güzergâh“ı oluşturur. Harita ve planlarda
güzergâh, yol ekseninin bunlar üzerindeki iz düşümünden ibarettir.

Örnek vermek gerekirse, Ankara’dan Bolu üzerinden Sakarya’ya bir demiryolu

yapmayı planlıyorsak, güzergahın kabaca; Ankara - Gerede – Bolu – Düzce – Çilimli -
Hendek ekseninden geçerek, Sakarya’ya ulaşmasına karar veririz. Daha sonra bu eksen
doğrultusunda, zemin ve arazi etütleri yapılır.
Temel olarak; en kısa rota, düşük engebeli ve sağlam zeminli gibi arazi yapıları aranır.
Bunlar için jeolojik ve topoğrafik ölçümlerin yapılması şarttır. Burada unutulmaması
gereken bir husus da Türkiye’nin depremsellik durumu ve bölgeden geçen “kuzey
Anadolu fay hattının” varlığı karşısında alınması gerekli tedbirlerdir.

Benzeri bir durum da ülkelerarası demiryolu güzergahlarının seçimidir. Aşağıdaki

Şekil 1’de gösterilen “Demir ipek yolu” rotası incelendiğinde, mevcut siyasi şartlar ve
ülkelerin demiryolu varlığı açısından Avrupa - Çin arasında en uygun bir güzergah
olarak, işleyen etkili bir ticaret rotası olmaktadır.
 Şekil 1. Demir ipek yolu güzergahı

b. Varyant (variant): Demir yolunda meydana gelen kaza ve olaylarda, tren trafiğinin
sağlanabilmesi için arızalı bölgenin kenarından geçici olarak yapılan ikinci bir yola denir.
Bu yoldan trenlerin geçici, seyir kısıtlaması (tekayyüdat) yapılarak sağlanır. Varyant
terim aynı zamanda daha önce inşa edilen bir demiryolu hattının değiştirilmesi ve
iyileştirilmesi için yapılan yeni hat’ta da verilen isimdir.
Demiryolu varyantına örnek vermek gerekirse, Sivas yakınlarındaki müselles (üçgen)
hat söylenebilir. Bu müeselles sayesinde yük trenleri Sivas merkezine girmeden,
güneydeki üçgen hat üzerinden seyir yaparlar.
c. Sanat yapısı (engineering structure): Köprü, menfez, tünel, istinat duvarı, yabani
hayvan geçitleri, tünel, elektromekanik yapılar, vb. gibi mühendislik yapılarının tümüne
verilen isimdir.
Videolar

Ankara-Sivas YHT Projesi Çalışmaları

https://www.youtube.com/watch?v=4_7lQz8kss4

Ankara-Sivas YHT Hattı

https://www.youtube.com/watch?v=e4jJeX60D0k

d. Şev (slope): Demir yolunun geçebilmesi için arazide yapılan dolgu ve yarma işleri
sonucunda hat altyapısının kenarlarında meydana gelen eğimli yüzeylere şev denir. Şekil
3 ve Şekil 4’te farklı şevler gösterilmiştir.
 Şekil 2. Çift taraflı şev

Şekil 2’te çift taraflı şev vardır. Sol taraf hatta göre alçakta, sağ tarafta yuksekte
kalmaktadır. Şekil 3’te hat’ta göre solda ve aşağıda kalan şev vardır.

Şekil 3. Hattın aşağısında şev

Hatta göre yüksekte veya alçakta kalan şevler için, arazinin şev yapısının zamanla
bozulmaması için tedbirler alınmalıdır. Bu tedbirler, ağaçlandırma, taş kaplama, şevi
kademeli yapma gibi olabilir.

Irmak – Karabük – Zonguldak Demir yolu Hattı İyileştirmesi ve Sinyalizasyonu Proje

(IKZ project) kapsamında, Bolkuş – Balıkısık arasındaki yarma ve şevli bölgelerde taş
düşme risi yüksektir. Bu riskin tehlikeye dönüşmesini engellemek için, çelik
grid sistemler ile örtüleme niteliğinde pasif sistem koruma yapılması gerekli ve
yeterli görülmüştür. Söz konusu uygulamada düşme potansiyeli içeren kaya kütlelerinin
ebatları ve sahip oldukları enerjiler dikkate alınarak projelendirme yapılmış, buna göre
8×10 Gözenek tipinde ve 3.00 mm Ağır Galvaniz kaplı tellerden çift
bükümlü olarak üretilmiş Çelik Grid Sistem kaplama uygulaması yeterli
görülmüştür (Şekil 4).

Şekil 4. Çelik perdeleme ile şev koruma

e. Poz, yol yenilemesi (track renewal): Ömrünü dolduran demiryolu üst yapı
malzemesinin yerine yenilerinin döşenmesine poz denir. Poz makinelerle yapılıyorsa
mekanik poz, el ile yapılıyorsa el pozu adını alır.

2.1.2. Hat Geometrisi Ölçüleri

Demiryolu hattının geometrisini; nivelman, ekartman, dever, burulma, fleş gibi ölçüler
tayin etmektedir. Bu değerler, demiryolunda emniyetli seyir yapılması için önemli olup,
periyodik olarak kontrol edilerek, hatalar varsa düzeltilmelidir.
Hatta yapılan geometrik ölçümler TS EN 13848-1’de tanımlanmıştır. Bu standardın EN
13848-5 bölümü hattın “Geometrik kalite seviyeleri” değerlerini göstermektedir.
Şekil 5’de hat geometrisi parametreleri topluca gösterilmiştir.
Bu şekilde sol üstte nivelman bozulması (longitudinal level fault), sağ üstte iki rayın
sağa doğru yer değiştirmesiyle aliyman bozulması (alignment fault), sol orta bölümde
sağ rayı yer değiştirmesiyle ekartman hatası (gauge fault), sağ orta bölümde rayların
burulmasıyla, burulma hatası (rail twist) gösterilmiştir.
En altta ise, yatay kurbtaki sola dönen hat üzerindeki rayda dever (cant) gösterilmiştir.
 Şekil 5. Hat geometrisi parametreleri

a. Aliyman (alignment): Demiryolu hattının çizgi şeklindeki halidir. Bu çizgisel durum

şekil 6’da gösterildiği gibi bozulursa, aliyman bozulması ortaya çıkar ve acilen
düzeltilmesi gereklidir. Aksi halde tren deray yapar.

Şekil 6. Aliymanı bozulmuş demiryolu hattı

Şekil 6’da verilen hatta, demiryolunu oluşturan sol kısım rayı sağa doğru yer değiştirmiş
hem aliymanı, hem de ekartmanı bozmuştur.
b. Nivelman: Bir demiryolu hattının boylamasına “yatay seviyesi” nivelman olarak
tanımlanır. Nivelmanın bozulması, boyuna hat yapısında çökme veya yükselme olarak
kendini göstermekte olup, Şekil 7’de ekartman bozulmasıyla birlikte gösterilmiştir.

Şekil 7. Demiryolu hattında nivelman ve ekartman bozulması

Bu şekilde sol rayda ray dışa doğru deforme oldğundan ekartman bozulması doğmuş,
sağ rayda da çökme sonucu nivelman bozulması oluşmuştur.
c. Fleş: Bir daire yayını kesen kirişin herhangi bir noktasından daire yayına olan dik
mesafeye fleş denir. Kirişin orta noktası ile daire yayının orta noktasını birleştiren dik
mesafeye de tam fleş denir.
Bir yatay kurbun Fleş değeri şekil 8’de gösterilmiştir. fleş değeri kurb ölçülerinin sağlıklı
olmasının bir yansımadır.

Şekil 8. Yatay kurbta Fleş değeri

d. Dever (cant, superelevation): Demiryolunun yatay kurblu bölgelerinde, dış rayın,

iç raya göre daha yüksek olarak traverse yerleştirilmesine dever verilmesi denir.
Kurbdaki dış raya dever verilmesiyle, kurbu geçen trenin merkezkaç kuvvet etkisiyle,
ray dışına savrulma kuvveti azaltılmaya çalışılmaktadır.

Şekil 9. Sol yönlü yatay kurbta, sağ taraftaki dış raya dever verilmesi

Şekil 10’da dever verilmiş bir yatay kurbta trenin seyri esnasındaki görünümü vardır.

Şekil 10. Dever verilmiş bir yatay kurbta trenin seyri

2.1.3. Hat Geometrisinin Düzeltilmesi

Yapılan hat ölçümleri sonrasında, hatalı hat değerleri görülürse, hat geometrisi buraj
işlemiyle düzeltilir.
a. Balast tabakasının düzeltilmesi, Buraj (ballast tamping): Hatta serilen balast
tabakasının düzenlenmesi işlemine buraj denir. Trenlerin geçmesiyle raylardan
traverslere, oradan da balast tabakasına gelen yükler, zamanla balastın traverslerin
altından kaçmasına yol açar. Bu durum, hattın stabilitesini bozarak, seyir kalitesini
kötüleştirir. Trenler geçtikçe hat aşağı-yukarı oynar. Bunun düzeltilmesi için balast
tabakasının makineli olarak tokmaklanarak, taşların travers altına yerleştirilmesi
sağlanır.
b. Ekartman bozulması: Demiryolu hattında iki rayın iç kenarları arasındaki mesafe
ekartman (gauge) olarak adlandırılır (Şekil 11).
 Şekil 11. Ekartmanın gösterimi

Bu ölçü TCDD kurallarına göre 1.435 mm’dir. Buna nominal ölçü, yani olması istenen
ölçü denir. Gerçekte ise, bu değer bazı sınırlar içinde kabul edilmektedir.
TCDD için bu değer 1.426 – 1.460 mm arasında değişmektedir. Yani trenler asgari 1.426
mm açıklıkla raylarda, azami de 1.460 mm açıklıkla raylar arasında emniyetli seyir
yapabilir.
Ekartman bozulmasıyla bu değerlerin dışına çıkılmış olur ve tren raydan çıkar.
Ekartman değerleri ölçüm trenleriyle kontrol edilir, düşük değerler olması halinde
“trenlere sınırlı seyir - tekayyüdat” verilir, daha yüksek değerler için acil ekartman
düzeltilmesine gidilmelidir.

Videolar

Irmak-Karabük-Zonguldak Demiryolu hattı Rehabilitasyon ve Sinyalizasyon

Projesi

https://www.youtube.com/watch?v=ivDCjFDUdrg

c. Kurb (curve): Bir raylı sistem hattının doğrusallığının yatay ve dikey larak değişmesi
kurb olarak tanımlanmaktadır. Hattın durumuna göre kurblar, yatay ve düşey olabilir.

Şekil 12. Demiryolu hattında yatay ve düşey kurb

1) Yatay kurb (horizontal curve): Demiryolu hattı doğrusallığının yatay olarak
değişimi yatay kurbtur. Yatay kurblar yarım daire şeklinde veya S biçimli olabilir. Bu
durum Şekil 12’de gösterilmiştir. TCDD şebekesinin bazı kesimlerinde yarıçapı 500 m
olan kurblar vardır. Bu tür kurblar trenin seyir hızının düşmesine sebep olurlar.

Şekil 13. S biçimli yatay kurb

TCDD’nin YHT şebekesinde kurb değerleri asgari 3500 m olarak inşa edilmiştir. Trenlerin
seyir kurallarını “tarife, livre” kitapçığında, hattın bütün kesimleri ve kurblarında, seyir
hızları ayrıntılı olarak belirtilmiştir.

2) Düşey kurb (vertical curve): raylı sistem hattının doğrusallığının aşağı-yukarı

olarak değişimi düşey kurb olarak isimlendirilir.

Şekil 14. Metro sisteminde düşey kurb

d. Eğim, Meyil (track slope, gradient): Yükseklikleri farklı iki nokta arasındaki kot
farkının, bu iki nokta arasındaki yatay mesafeye oranına eğim denir. Demir yollarında
eğim %0 (binde) olarak ifade edilir.
Örnek 1: binde 5 785 gösterimi: Burada 0,005 eğim vardır ve eğim 785 m devam
ederek, hat 5 m yükselmektedir.
Örnek 2: binde 18 345 gösterimi: Bu hatta 0,018 eğim vardır ve eğim 345 m
sürerek, 18 m inişe geçmiş olacaktır.

TCDD’deki konvansiyonel hatlarda eğim en fazla %0 25 olup, bütün YHT hatlarında ise
azami eğim %0 16 ile sınırlandırılmıştır.

e. Yarma (cut): Demiryolunun geçeceği doğal arazide, güzergâhının geçtiği arazi kotu
(siyah çizgi) yol kotundan (kırmızı çizgi) yüksek ise, yüksek olan arazi bölümlerinin
boşaltılarak (hafriyat) zeminin aşağıya indirilmesiyle elde edilen demiryolu
bölümlerine yarma denir

Şekil 15. Demiryolunda Yarma bölümü

Şevlerde olduğu gibi, yarma bölümlerinde de her iki arazi kesiminin toprak ve taş
düşmesine karşı emniyete alınması gereklidir. Bu amaçlar yan kenarlarda istinat duvarı
ile tahkimat yapılır

f. Gabari (loading gauge): Demir yolu vasıtalarının emniyetle seyri için demir yolunun
iki tarafına ve üzerine bırakılan boşluğa gabari denir. Şekil 16’dan da görüleceği gibi
gabari değerleri; tünel, yapı, yük ve taşıt gabarisi olmak üzere 4 çeşittir.

Gabari ölçümlerinde; yatay mesafe ölçümleri yol ekseninden, düşey yükseklik ölçümleri
ray mantarı üst mesafesinden alınır.
 Şekil 16. Gabari değerleri

Tablo 1’de TCDD kriterlerine gabarinin yükseklik ve genişlikleri verilmiştir.

Tablo 1. Tünel gabarisi ölçüleri

Yük trenlerinin yüklenmesinde emniyet sağlanması açısından, istasyonlarda Şekil 17’de

gösterilen “yükleme gabarisi” ölçme aleti kullanılmaktadır.

Trenlere yükleme yapıldıktan sonra, katar bu ölçü aletinin altından geçirilir. Kontrolde
vagonların ve yükün hiçbir kısmı bu alete değmemelidir.
 Şekil 17. Yükleme gabarisi

g. Dolgular, Dolma, İmla (embanking): Demiryolu güzergâhının geçtiği doğal

arazide çukur yerlerin doldurularak yapıldığı imalatlara dolma adı verilir. Dolgulara
“imla” da denir.
h. Tüneller (tunnels): Demiryolu güzergâhının geçtiği doğal arazide, arazi kotunun
yol kotundan çok fazla yüksekte kaldığı ve yarma oluşturma maliyetlerinin yüksek
boyutlara ulaştığı bölümlerde, arazinin delinmesi suretiyle oluşturulan iki ucu açık
geçitlere tünel denir.

Şekil 18. Ankara – Eskişehir YHT hattında Polatlı – Duatepe tüneli

Uzun tünellerde km artışı yönüne göre her 50 metrede bir sağda, sonra solda olmak
üzere korunma yuvaları yapılır. Tren geçerken tünel içinde bulunan görevli personel bu
korunma yuvalarına sığınır. Tüneller km artışı yönüne göre artarak, numaralandırılır.
TCDD kurallarına göre, uzunluğu 1.000 metreyi aşan YHT tünellerinde, acil durumlar
için bu tünele karayolundan erişim amacıyla bir tünel daha yapılmalıdır. Derayman, kaza
ve yangın gibi durumlarda, tünele bu karayolu tünelinden erişilir. Bu tünel kapısı kilitli
olup, anahtarı o hat kesiminin TCDD Yol Bakım Müdüründe bulunur.
ı. Köprüler (bridges): Akarsu, kara yolu, demir yolu veya benzeri engelleri geçmek
üzere inşa edilen, dolgu altında olmayan ve açıklığı 8 m ve daha büyük olan sanat
yapılarına köprü denir.
Köprüler yapımında kullanılan malzemelere göre üç gruba ayrılmaktadır:
• Çelik köprüler: Bütün elemanları çelik yapıdadır.
• Kompozit köprüler (ayakları ve kirişleri çelik, tabliyesi – köprü zemini betonarme
olarak imal edilen köprülerdir.)
• Masif köprüler: Kendi arasında üçe ayrılır:
~ Kârgir (Taş veya tuğla ile yapılan)
~ Ferbeton (Beton içinde inşaat çeliği yerine, putrel ya da ray kullanılan)
~ Betonarme yapılı

Aşağıdaki şekillerde farklı malzemeler ve teknikler kullanılan köprüler gösterilmiştir.

Şekil 19. Betonarme köprü (solda), kompozit köprü (sağda)

j. Menfez (culvert): Açıklığı ne olursa olsun dolgu veya hat altındaki su geçirmeye
yarayan sanat yapılarına menfez denir. Menfezler düşük debili yüzey sularının akması
için inşa edilirler.
 Şekil 20. Çelik köprü

Şekil 21’de kutu ve boru tipi menfez gösterilmiştir.

Menfezlerin belirli aralıklarla kontrolü yapılmalı ve kesiti içinde biriken malzemeler

temizlenmelidir. Aksi durumda menfez kesiti daralır ve şiddetli yağış şartlarında menfez
kesiti suyu taşıyamaz hale gelerek, sel hattın üzerinden akarak, balastı “ray altından
boşaltıcı etki” yapar.

Şekil 21. Menfez türleri; kutu menfez (solda), boru menfez (sağda)

Videolar

Tren ve Köprüsü

https://www.youtube.com/watch?v=kYieVC02QLI

What Is a Culvert?

https://www.youtube.com/watch?v=15XJDmawbYU
 Şekil 22. Demiryolu menfezi

Not: 8 Temmuz 2018’de Tekirdağ - Çorlu dolaylarında şiddetli 50 dakikalık şiddetli

yağış, bir dere yatağında sele yol açmış, akıntı yolu üzerindeki menfez kesiti tortular
yüzünden daraldığından, sel suyu menfez üzerinden akarak, hat balastını yerinden
taşımıştır. Bu yüzden Uzunköprü – Sirkeci seferini yapan yolcu treninin lokomotifi
izleyen vagonları deray etmiştir. Kazada 25 kişi ölmüş, 340 kişi yaralanmıştır.
Kazanın sebebi menfezin temizliğinin yapılmamasıyla, suya geçit vermeyerek, kazaya
yol açmasıdır.

Şekil 23. Sel etkisiyle balastı taşınmış demiryolu hattı

Bu kazadan çıkarılacak ders, Menfezlerin düzenli bakımının yapılması ve kesit

daralmasının “temizlik yapılarak” önlenmesidir.
k. Köprü açıklığı (bridge span): Köprünün bir ayağından diğer ayağına kadar olan
mesafedir. Tek açıklıklı köprüler olduğu gibi çok açıklıklı köprüler de vardır.

Videolar
Span of Bridges

https://www.youtube.com/watch?v=b6ut44bo97U

l. Viyadük (viaduct): Yüksek vadiler üzerine kurulan açıklığı çok köprülere denir.
Viyadükler özellikle dağlık, derin vadili yerlerde çok uygulanan bir inşaat yöntemidir.
Şekil 24’de taş örülerek yapılmış bir demiryolu köprüsü verilmiştir.

Şekil 24. Toros dağlarında Alman / Varda köprüsü

Diğer yandan YHT hattı inşasında da yaygın kullanılan bir sanat yapısıdır. Bu sayede hat
kısalır ve yol eğiminin yükselmesi önlenir.

Şekil 25. TCDD şebekesinde YHT viyadükü

m. Tahkimatlar (fortification): Altyapı elemanlarının yapıldığı yerlerde; tabii zeminin

zayıflığı ile yer altı ve yer üstü sularından kaynaklanan deformasyonlar, kar ve çığın
sebep olduğu yol kapanmaları gibi olumsuzlukların önlenebilmesi için yapılan
sağlamlaştırma yapılarına tahkimat denir.

Videolar

Awash - Weldia Demiryolu Projesi, Etyopya, Tanıtım Filmi

https://www.youtube.com/watch?v=5jdnd4EGBCg

TANZANIA _ DAR ES SALAAM - MOROGORO RAILWAY PROJECT

https://www.youtube.com/watch?v=i-6BhFVwu3Q

Landwasser Viaduct

https://www.youtube.com/watch?v=9daxsm8wYkI

Varda Köprüsü 2015

https://www.youtube.com/watch?v=jsa2eTQQVbU

Şekil 26. İstinat duvarı uygulaması

Altyapı elemanlarının sağlamlaştırılması için sedde, kıyı duvarı, istinat duvarı, taş
kaplama, blokaj, kayalama, yön değiştiriciler (mahmuzlar), tel kafes (gabyoni), su
geçitleri (petradük, akadük, sifon) ve kar siperleri gibi tahkimat yapıları yapılır.

Şekil 26’daki uygulamada, hattın sağındaki yüksek şev bölgesinde oluşacak su

akıntısının yola zarar vermesi önlenmek istenmiştir.
2.1.2. Demiryolu İnşaatında Makinelerin Rolü (the role of machines in railway
constructions)
Yukarıda sıralanan altyapının inşa edilmesinde hem insan gücü hem de makinelerin gücü
gerekli olmaktadır.
Gerekli makineler; buldozer, tekerlekli yükleyici, kanal kazıcı, ağır yük treyleri, kamyon,
vinç, vb. şeklinde olabilir. Bu makineler sayesinde altyapı ve üstyapı hizmetleri; hızlı,
güvenli ve verimli olarak yapılmaktadır.

Videolar

New track laying with S2PV (english)

https://www.youtube.com/watch?v=T0lfjc6yMaI

2.2. ALTYAPI İNŞA MAKİNELERİ (track infrastructure construction machines)

Bir demiryolu hattının inşasından farklı makineler kullanılmakta ve bu sayede hattın

yapım işleri daha kolay ve verimli yapılabilmektedir.

Makineler sertifikalı operatörler tarafından kullanılabilir. Bu makinelerin kullanım

sertifikasına sahip olmak için Milli Eğitim Bakanlığına bağlı “Çıraklık ve Halk Eğitim
Merkezlerinde” kurs görmek gereklidir. Her makinenil kullanım sertifikası ayrıdır.

2.2.1. Buldozer (bulldozer)

Toprak tesviyesinde kullanılan paletli bir iş makinasıdır. Kısaca Dozer olarak da bilinir.
Ön tarafından düşey doğrultuda aşağı-yukarı hareket edebilen güçlü bir
uzun kepçesi vardır. Buldozer bu kepçenin alt tarafındaki kesici bıçakla toprağı parçalar
ve kazıyarak kaldırır. Daha sonra da, kaldırılan toprağı kepçesi yardımıyla ileri doğru
iterek sürükleyebilir.

Dozer hat inşaatı Güzergâh belirlendikten sonra, yol kotunun ayarlanabilmesi için
engebeli arazilerin düzeltilmesinde kullanılır. Toprak üzerindeki engebeleri, kazıyıp
kaldırılan, toprağı sürükleyip yayarak ve çukur yerleri doldurarak toprak yüzünün
kabaca düzeltilmesini sağlar. Buldozerlerle toprağın sürüklenerek taşınması, 20-30 m
geçmeyen yakın mesafelerde ekonomik olarak yapılabilir.
 Şekil 27. Paletli dozer

Kepçenin hareketi hidrolik pistonlarla tahrik edilmektedir. Kepçenin, buldozerin hareket

yönüne olan konumuna göre dik ve eğik tipleri vardır. Yan dozer denilen, eğik tipte,
kepçeye sahip buldozerlerde, kazıyıp sürüklenen toprak kepçenin eğik tarafından yana
atılarak toprağın ön tarafta yığılması önlenir. Günümüzde kullanılan gelişmiş tiplerde
bıçağın buldozerin hareket yönüne göre konumu istenildiği gibi değiştirilip ayarlanabilir.
Buldozerler ağırlıkları 4 - 40 t arasında değişirken, güçleri de 50 - 700 hp arasında
olmaktadır.

Dozerlerin yaptıkları işler, basitçe şöyle sıralanabilir:

~ Kazı işlemleri ve Hendek açma,

~ İri kayaların sökülmesi,
~ Doldurma zeminlerin gevşetilmesi,
~ Kaba tesviye işlemleri,
~ Rampalı yerlerde iterek yükleme yapılması,
~ Skreyperin itilmesi veya çekilmesi,
~ Ağaçların sökülmesinde vb.

a. Dozerlerin Verimli Kullanma Yöntemleri

Operatör önce dozeri ve dozerin kabiliyetini iyi bilmelidir. Yeni veya deneyimsiz bir
operatörün en yaygın hatası bıçağı ilk indirdiğinde çok derin kesmeye başlamasıdır.
Bıçak yere yavaşça indirilmeli ve unutulmamalıdır ki, kesme işlemi başladıktan sonra
tam dolu bir bıçakla işin yapılması daha kolaydır.

Dozerleme işleminde arazi yumuşak ise bıçağı düz ve dik konuma getirin, bıçak
kenarında yığılan malzemenin her iki tarafta eşit olmasına dikkat edilmelidir.
 ~ Zemin sert ve kayalık ise bıçağı yatık durumda ve tilt konuma getirilir, aşırı sert
ve kayalık zemini riperleyerek gevşetilir.
~ Eğimli arazide dozerleme, makine ağırlığından faydalanmak için yokuş aşağı
yapılmalıdır.
~ Dozerlemede malzeme itme mesafesi 50-100 metre mesafeden fazla
yapılmamalıdır. Aksi hâlde aktarma organları ve yürüyüş takımları zarar görür.
~ Palet ayarları çalışma zeminine göre yapılmalıdır.
~ Sert ve donmuş bir zeminde bıçak tilt yapılmalıdır.
~ Tek taraflı yapılan dozerlemede bıçak angıl duruma getirilmelidir.

Arazinin çalı ve küçük ağaçlardan temizlenmesinde bir geçişte ve bıçağın yerin az

altından kesmesiyle yapılır. Ağaçları kaldırma ve itme durumunda bıçağı hafifçe yerden
kaldırılır. Ağacın devrileceği yönün ters tarafından bir rampa yapılmalıdır. Ağaçların kök
ucundan boylamasına daha kolay itildiğini unutmamalıyız.

~ Dozer eğimli arazide yana kaymaya başlarsa dozeri yokuş aşağı çevirin, dik
yamaçlarda motor hızı yükseltilmemelidir.
~ Yumuşak zeminde malzeme iterken bıçak ani olarak kaldırılmamalıdır. Aksi hâlde
dozerin ön istikamet teker tarafı zemine batar.

Videolar

KOMATSU D85 EX DOZER DAR ALANDA YOL YAPIMI

https://www.youtube.com/watch?v=O5aDI1wYHCs

CAT D7G YOL YAPIM ÇALIŞMASI, PART 1

https://www.youtube.com/watch?v=IMVKuMd8Hlo

CAT DG7 YOL YAPIM ÇALIŞMASI, PART 2

https://www.youtube.com/watch?v=VKCXW_cp4x8

2.2.2. Yükleyici veya Loder (loader)

İnşaatlarda veya diğer işlerde çeşitli atık veya malzemelerin taşınmasında ve

yüklemesinde kullanılan çeşitli tiplere sahip, tekerlekli veya paletli iş makinesidir.

Yükleyiciler, dozer tarafından kazılan toprağı yerinden alarak, kamyonlara yüklenmesi

yapar. Kepçe boyutuna göre, farklı yükleme kapasiteleri vardır.
 Şekil 28. Tekerlekli yükleyici

Videolar

Hidromek 640WL Loder Man Tırın Dorsesine Yükleme

https://www.youtube.com/watch?v=M7ps4kf04tw

hidromek kepce loder!!! kamyon nasıl yüklenir?

tps://www.youtube.com/watch?v=n2zUJiglOhY

loder nasıl kullanılır ustasından izleyin görün,

https://www.youtube.com/watch?v=5Pd5qGRUC3w

2.2.3. Skreyper (scraper)

Arazi zeminini karnındaki bıçakla kendi kendine sıyıran, yükleyen, taşıyan ve boşaltma
yerinde de bıçak ağzını yukarıya çekmek suretiyle bir ağız teşkil ederek haznesindeki
malzemeyi kendiliğinden boşaltan ağır iş makinesidir.

Şekil 29. Caterpillar C613C skreyper

Eklemli bir kepçe, lastik tekerlekler üzerine monte halindedir ve bu kepçe, toprağı
kazıyarak içine dolmasını sağlayan kesme lamasıyla donatılmıştır.
Bu kesici lamanın etkisi, doldurma aşamasında skreyperi bir buldozer ya da başka bir
skreyperle iterek, ya da makineyi ikinci bir motor düzeniyle donatarak artırılabilir.
Toprağı 500 metreden öteye taşımak için yükleyiciler, kamyonlar ya da damperli
kamyonlar kullanılabilir.

Videolar

Types of scrapers..

https://www.youtube.com/watch?v=KS63t8zSCCA

Scraper Operators: Work With Us

https://www.youtube.com/watch?v=tldOKQiMvAk

2.2.4. Kamyonlar (trucks, camions)

Yapılan arazi kazıma işlemlerinde açığa çıkan hafriyatın, taşınacak olan altyapı
malzemesinin, üstyapı elemanlarının ve beton gibi malzemenin taşınması için gerekli
taşıma aracıdır.
a. Damperli Kamyon (dump truck): İnşaat için gevşek malzemelerin (kum, çakıl veya
yıkım atığı gibi) taşınması için kullanılan bir kamyondur. Bir damperli kamyon, arkadan
menteşeli ve önü kaldırmak için hidrolik pistonlarla donatılmış bir havuz damperi ile
donatılmıştır ve böylece damperdeki malzeme varış noktasında kamyonun arkasından
yere bırakılabilir.

Videolar

Dozens of dump trucks dumped rocks to cut off the river.

https://www.youtube.com/watch?v=zyvVPYNNuNY

Make in India 190T Dump truck (Beml205) on operation

https://www.youtube.com/watch?v=_VaB8rBqYJE

THE BIGGEST TRUCKS In The World

https://www.youtube.com/watch?v=mmw-4GEuLig
 Şekil 30. Damperli kamyon

4 mayıs 2023
b. Beton karıştırıcı (concrete mixer)
Beton oluşturmak için çimento, kum veya çakıl gibi agrega ile suyu homojen olarak
birleştiren bir kamyondur. Beton mikseri olarak da anılır. Tipik bir beton mikseri,
bileşenleri karıştırmak için döner bir tambur kullanır. Biryandan beton kamyonda
hazırlanırken, kullanılacağı yere götürülürken, karıştırılmaya devam edilir. Böylece beton
daha homojen olur.
Daha küçük hacimli işler için, portatif beton karıştırıcıları sıklıkla kullanılır. Böylece beton
şantiyede yapılabilir ve işçilere sertleşmeden önce betonu kullanmaları için yeterli
zaman verilir. Bir makineye alternatif betonu elle karıştırmaktır. Bu genellikle bir el
arabasında yapılır

Şekil 31. Beton mikseri

Videolar

Dünyanın En Harika 10 Beton Kamyonu

https://www.youtube.com/watch?v=uh58DymWlM8
Dünyanın En Harika 10 Beton Pompası Kamyonu

https://www.youtube.com/watch?v=JX7vBEXI-_A

1) Beton pompa araçları

Dünyanın En Harika 10 Beton Pompası Kamyonu

https://www.youtube.com/watch?v=JX7vBEXI-_A

2) Beton taşıma bandı

c. Çatallı yükleyici (forklift): Ağır yükleri çatalları aracılığıyla kaldırmak ve özellikle

bir araca, ya da rafa yüklemek için kullanılan bir çeşit iş makinesidir. Forkliftler daha
çok paletlerin üzerine yüklü ağırlıkları taşımak, kaldırmak ve istif etmek için kullanılır.

Şekil 32. Çatallı yükleyici

Forkliftlerin elle hareket ettirilebilen küçük modelleri olduğu kadar, büyük ve motorlu
olan modelleri de vardır. 1 tondan 90 tona kadar kapasiteli olabilirler.

Açık alanlarda kullanım için dizel motorlu, benzin motorlu ve LPG’li ve kapalı alanlarda
kullanım için AC ve DC akımla çalışabilen elektrik motorlu akü ile çalışan tipleri vardır.

Videolar

Forklift Nasıl Kullanılır

https://www.youtube.com/watch?v=hfdULRT6084

HOW TO OPERATE CAT DIESEL FORKLIFT DP150

https://www.youtube.com/watch?v=l0HWsys3D_E

Dünyanın En Büyük ve En Güçlü 10 Forklifti

https://www.youtube.com/watch?v=xT9MgWsTaOY
d. Yarı Römork Kamyon (semi trailer truck): Bir ya da daha fazla yük taşıma amaçlı
bir yarı römorkun birleşimidir. Treyler veya yarı treyler, araca çeki demiri ve beşinci
teker bağlantısı ile bağlanır. Köprülerin ve viyadüklerin kirişleri bu tür kamyonlarla
taşınır.
11 mayıs 2023
Videolar

Biggest Semi Trailer I Have Ever Seen

https://www.youtube.com/watch?v=Rsk36dc0CBE

Huge Petrochemical Splitter on the move in Edmonton, Alberta (Jan. 2019)

https://www.youtube.com/watch?v=muAWsZiwWew

Transport of 1400 tonnes crane

https://www.youtube.com/watch?v=pe8Xbjv2bQQ

Toll Gantry Superload - Buchanan Hauling & Rigging

https://www.youtube.com/watch?v=d3qs1lPVnxA

Heavy Transport - 600 Tons get stuck | High Girder Bridge

https://www.youtube.com/watch?v=a0m0ABk8BQw

The World's Longest Truck - Road Train in Australia

https://www.youtube.com/watch?v=0iFkKRh5kcM

Truck Driving in Australia - Road-Trains And Their Complex Rules

https://www.youtube.com/watch?v=TQ8AHwzauYI
 Şekil 33. Yarı römork kamyon uygulamaları

e. Kış hizmet kamyonu (winter type service truck): Buz ve kar'dan ana yollarını
temizlemek için özel olarak tasarlanmış bir araçtır. Kış servis araçları genellikle damperli
kamyon şasisine dayalıdır ve uyarlamaları özel olarak tasarlanmış kar temizleme
ekipmanı taşımalarına olanak tanır. Havalimanları, hem uçak yüzeylerini, hem
de kalkış ve iniş pistleri ve hızlanma pistini kar ve buzdan uzak tutmak için kış hizmet
araçlarını kullanır.

Şekil 34. Kar küreyen kış hizmet kamyonu

Videolar

İnanılmaz Kar Temizleme Makinaları

https://www.youtube.com/watch?v=nEQaCMYQdT0

Van Büyükşehir Belediyesinin Karla Mücadele Ekipleri Aralıksız Çalışıyor

https://www.youtube.com/watch?v=iZR4Xqu-iLQ
Van Büyükşehir Belediyesi Süphan Dağı Eteklerinde Karla Mücadele

https://www.youtube.com/watch?v=uUzrPYd92q0

Demir yolu tünellerinde buz temizliği

https://www.youtube.com/watch?v=NDLEe5cxzTs

Kar Küreyen Devasa Trenlerin Muhteşem Görüntüsü

https://www.youtube.com/watch?v=lOtXsqwmG9Q

f. Vinçler (cranes, winches): Vinç, genellikle bir halat, tel halat veya zincirlerle
donatılmış, malzemeleri ve ağır nesneleri hem kaldırmak – indirmek, hem de yatay
olarak hareket ettirmek için kullanılabilen bir makine türüdür.
Vinçler, bir veya daha fazla basit makine kullanarak mekanik avantaj yaratır ve böylece
insanların normal kapasitesinin ötesinde yükleri taşır. Vinçler, nakliye için yüklerin
yüklenmesi ve boşaltılması, inşaat için malzemelerin hareketi ve ağır ekipmanların
montajı için sanayide yaygın olarak kullanılır.

Şekil 35. Kamyona montajlı demiryolu vinçi

Vinçler demiryolu sektöründe kamyona montajlanmış olarak yaygın kullanılmaktadır.

Çalışacağı zaman Şekil 35’de gösterildiği gibi ayakları açılır ve vinç ağırlığını kamyon
kasasından kendi üzerine alır.
Vinçlerin kule vinç ve mobil vinç türleri vardır. Kule tipi vinçler, gezer köprülü (gantry)
tip olarak limanlarda, kullanılırken, mobil vinçler demiryolu inşaatlarında yaygın olarak
görev yapmaktadır.
Videolar
World's Largest All Terrain Crane

https://www.youtube.com/watch?v=xdRDAnW3Wys

Lifting 140 Tonnes Diesel Loco with 250 Tonnes Road Cranes by South Central Railways.

Dual crane lifts of Train derailment (time lapse)

https://www.youtube.com/watch?v=WXmMaKPBgUU

Terminal Intermodal Bettembourg Dudelange - EN

https://www.youtube.com/watch?v=iZ4nshHnpI0

Schwerer Bahnunfall in Süderlügum (demiryolu kazasına vinçlerle müdahale)

https://www.youtube.com/watch?v=fm_oXCKBDuM

g
Şekil 36. Kamyona monteli vinç seyir esnasında

Vinçlerin demiryollarında kaza yapan taşıtları kaldıran türleri de (rail crane) vardır (Şekil
37). Bu vinçler hat üstyapısının inşasında da kullanılmaktadır.
 Şekil 37. Demiryolu vinçi

Şekil 38’de deray yapmış bir lokomotifin vinç yardımıyla raya oturtulması gösterilmiştir

Videolar

Train Derailments & Accidents SPECIAL REPORT

https://www.youtube.com/watch?v=CDwxUuZlTMg

BRITISH STEAM RAIL DISASTERS

https://www.youtube.com/watch?v=geppCd1AG4s
.

Şekil 38. Demiryolu vinçi ile deraylı lokonun kaldırılması

 g. Silindirler (cylinders): Silindirler, temel malzemenin (toprak, stabilize) ve asfalt
karışımı (bitümlü) malzemenin sıkıştırılması işlerini yapan iş makinesidir. Yol, baraj ve
inşaat işlerinde kullanılmaktadır. Silindirler demiryollarının altyapısı ve üstyapısının
inşasında büyük önem taşımaktadırlar.

Silindirler 40-250 hp motor gücü ve 1-20 ton ağırlık aralıklarında imal edilmektedir.

Şekil 39. Genel maksat silindiri

Videolar
SİLİNDİR ÇALIŞMASINDAN GÖRÜNTÜLER VE CEVAPLAR

https://www.youtube.com/watch?v=lehPU222gn4

CAT yeni B serisi Toprak Silindirleri

https://www.youtube.com/watch?v=GY68zkK4Nt8

Yol silindirleri sıkıştırma ve yürüyüş sistemlerine göre 2 grupta sınıflandırabilir.

Sıkıştırma sistemlerine göre;

• Statik sıkıştırma sistemleri,

• Lastik tekerlekli,

• Vibrasyonlu,

• Osilasyonlu sıkıştırma sistemleridir.

Yürüyüş sistemlerine göre

 • Statik Tamburlu,
• Düz tamburlu,
• Keçi ayağı tamburlu,
• Lastik tekerlekli,
• Kombine yürüyüş sistemleri

Şekil 40. Keçi ayaklı silindir

Lastik Tekerlekli Sıkıştırıcılar: Ön ve arka tarafında lastikler olan bu silindirler asfalt

sıkıştırma işlerinde kullanılır.

Kombine (Birleşik) Sıkıştırıcılar: Lastik tekerlek ve silindirin beraber kullanıldığı,

sıkıştırma işlemi yapan yol silindirleridir.

Şekil 41. Kombine sıkıştırıcı

Kombine silindirler,

~ Tek bir makinede vibrasyonlu silindir ve lastik tekerlekli silindirin birleşik olmasını,

~ Lastik tekerleklerin yoğurma etkisi ile iyi boşluk doldurma ile birleşik olarak
vibrasyonlu tamburla yüksek sıkıştırma sağlar.

Vibrasyonlu Sıkıştırıcılar

Vibrasyonlu silindirler, kendi statik (durgun) ağırlığı 10 ton ise vibrasyon (titreşim)
yaptırıldığında kendi ağırlığının yaklaşık olarak 2-3 katı dinamik (hareketli) ağırlığa
ulaşır. Bu sıkıştırma kuvveti demektir.

Vibrasyonlu sıkıştırma sık tekrarlı kuvvet uygulayarak asfalt karışımının titreşmesini

sağlamaya dayanır. Bu dinamik kuvvetler sadece karşılıklı sürtünmeyi azaltarak kendi
kendilerini daha yoğun bir konuma getirecek şekilde taneleri harekete geçirir.

Videolar

GIANT ROLLER VIBROMAX ,WİBROMEX 1103 SİLİNDİR ÇALIŞMALARI

https://www.youtube.com/watch?v=fhY47p5nhig

Asfalt sıkıştıran silindir iş makineleri

https://www.youtube.com/watch?v=a-N4yo1Xscc

World Amazing Modern Road Construction Machines, Incredible Fastest Asphalt Paving
Equipment Machine

https://www.youtube.com/watch?v=s2Rb5FWxu7Q

Dünyadaki En Harika 10 Yol İnşaat Makinesi

https://www.youtube.com/watch?v=ATAC5CFLo7g
 Şekil 42. Vibrasyonlu sıkıştırıcı

Bir vibrasyonlu silindirin sıkıştırma etkisini belirleyici etkenler şunlardır:

• Statik çizgisel yük,

• Vibrasyon genliği (amplitüdü) ve frekansı,
• Silindirleme hızı,
• Vibrasyonlu tamburların adedi.

Osilasyonlu Sıkıştırıcılar

Günümüzde vibrasyonlu sıkıştırmanın, statik sıkıştırmaya nazaran üstünlüklerinden

artık şüphe edilmemektedir. Osilasyonlu sıkıştırma sistemleri de oldukça çok üstün
olduklarını kanıtlamıştır. Daha önceden vibrasyonlu, lastik tekerlekli veya statik
silindirlerle yapılan işler, artık sadece osilasyon sistemiyle yapılabilmektedir. Bu sistem
her tür asfalt tabakasına uygundur. Özellikle sıkıştırılması zor yüzeylerde osilasyon
sisteminin diğer sıkıştırma sistemlerine nazaran açık üstünlükleri vardır.

Videolar

GIANT ROLLER VIBROMAX ,WİBROMEX 1103 SİLİNDİR ÇALIŞMALARI

https://www.youtube.com/watch?v=fhY47p5nhig

Asfalt sıkıştıran silindir iş makineleri

https://www.youtube.com/watch?v=a-N4yo1Xscc

World Amazing Modern Road Construction Machines, Incredible Fastest Asphalt Paving
Equipment Machine

https://www.youtube.com/watch?v=s2Rb5FWxu7Q
Dünyadaki En Harika 10 Yol İnşaat Makinesi

https://www.youtube.com/watch?v=ATAC5CFLo7g

Osilasyonlu tandem silindirlerinin başlıca özellikleri

• Farklı asfalt yüzeylerine daha az vererek çalışma,

• Düşük sıcaklıklarda bile etkin sıkıştırma,

• Olağanüstü yüzey kalitesidir.

Şekil 43. Silindir dalgaları

Şekil 44. Osilasyonlu tandem silindir

Tandem Silindir

Bu tür silindirlerin ön ve arkasında çelik bandaj olup, genellikle asfalt sıkıştırma işlerinde
kullanılmaktadır.
 Şekil 45. Tandem silindir

Düz tamburlu (bandajlı) silindir

Ön tarafında çelik bandaj ve vibrasyonlu olan, arka tarafında lastik tekerlek bulunan
silindirlerdir. Toprak ve stabilize malzemenin sıkıştırılmasında kullanılır.

Şekil 46. Bandajlı silindir

Keçi ayağı silindir

Bandaj üzerinde keçi ayağına benzeyen tırnaklar bulunan ve vibrasyonlu olan temel
dolgu malzemesinin sıkıştırılmasında kullanılan silindirdir.

Silindirlerin Makine Fonksiyonları nedir? (what is the machine functions of cylinders?)

Sıkıştırma, malzemeyi birleştirerek hava boşluklarını yok etmek, asfalt karışımı veya
toprağın yük taşıma kabiliyetini yükseltmektir.
 Şekil 47. Keçi ayağı silindir

25 mayıs 2023

Silindirlerin Verimli Kullanma Yöntemleri (effective methodes for cylinders operations)

~ Çalışmaya başlamadan önce arazi çukur, delik, çatlak vb. bakımından kontrol
edilmeli, bu durumlar varsa, düzeltilmelidir.
~ Özellikle vibrasyonlu silindirin etki alanına girebilecek bina, direk, duvar vb. gibi
yerlere dikkat edilmelidir.
~ Hiçbir zaman belden kırmalı makinelerde motor çalışırken mafsal arasına
girilmemelidir.
~ Eğimli arazide yan çalışma yapılmamalı, kayma ve devrilme tehlikesi olduğundan
aşağı yukarı çalışma yapılmalıdır. Eğimli arazi çalışmalarında düşük hız
kullanılmalıdır.
~ Trafiğe açık olan yerlerde trafik kurallarına uyulmalı, hız yapılmamalı, makine boşa
alınmamalıdır.
~ Silindiri park ederken trafiğe açık alanlarda ikaz işaretleri ile çevre uyarılmalı, düz ve
boş bir alan seçilmeli, silindir takozlanarak emniyet tedbirleri uygulanmalıdır.

Videolar

Aşağıdaki listede verilen videoları inceleyiniz ve derste anlatılan konuları pekiştiriniz.

Toprak sıkıştırmada başarı öyküsü: Wacker Neuson'dan tokmaklar, plakalar ve silindirler

https://www.youtube.com/watch?v=HwVhgDJs6rk
Canlı Yayında Peyzaj Alanını Silindir İle
Sıkıştırma
https://www.youtube.com/watch?v=OzE4vcPhzKc

2.3. HAT ÜSTYAPISI İNŞA MAKİNELERİ (track superstructure building machines)

Hat üstyapısı balastın serilmesi, traverslerin döşenmesi, rayların serilip, bağlantı

elemanlarının takılması, katener direklerinin kurulması ve tellerin çekilmesi, sinyal
sisteminin kurulması gibi operasyonlardan oluşmaktadır. Bu işlemlerde de amaca uygun
makineler kullanılarak, daha güvenli ve daha hızlı işlemler yapılmaktadır.

2.3.1. Balastın Serilmesi ve Traverslerin Döşenmesi

Hat altyapısı tamamlandıktan sonra, sıra üstyapının kurulmasına gelir. Üstyapı işleri
balastın serilmesi, traverslerin döşenmesi ile başlar. Bu işler ya tek tek insan gücüyle
yapılır, ya da balast serimi ve travers döşemesi ortak bir makine işlemiyle beraber
gerçekleştirilir.

Balast döşeme, travers yerleştirme ve ray döşeme işlemlerini bir arada yapan makineler
de vardır. Bu amaçla aşağıdaki videoları izleyiniz.

Videolar

Balast Taşıma ve Serme Vagonu

https://www.youtube.com/watch?v=yVH0z3-Q1qQ

China's 1st smart ballastless track-laying machine put into use

https://www.youtube.com/watch?v=XzlL6ew5SOM

How to work BRM (Ballast Regulating Machine)

https://www.youtube.com/watch?v=36aSMYdTmGg

Plasser BRM machine Front and Sweeper Unit Operation

https://www.youtube.com/watch?v=MsI7QVym75M

BRM Kershaw - Ballast regulator machine

https://www.youtube.com/watch?v=aq13GwrerWw
Loram Shoulder Ballast Cleaner SBC 2402 on the CSX CE&D sub

https://www.youtube.com/watch?v=zNi5NIgTUXA

Martinus - High Production Sleeper Laying Machine

https://www.youtube.com/watch?v=QNs50VrN0JE

Sleeper Laying Machine 1

https://www.youtube.com/watch?v=0JkeMSYmWPU

Wheeled Excavator with Octopus sleeper laying attachment

https://www.youtube.com/watch?v=_SwLFxfdmJo

hatlarda balast tabakasına Buraj uygulaması

Why tamping? – Plasser & Theurer | Technology

https://www.youtube.com/watch?v=L1B6KCwSs9I

Dynamic Tamping Express 09-4X E³ track geometry monitör & recording

https://www.youtube.com/watch?v=0PomYmRvsbU

How is tamping performed?

https://www.youtube.com/watch?v=6gIv_o0LR4k

1 haziran 2023

2.3.2. Rayların Döşenmesi

Balastın serilmesi ve traverslerin döşenmesi işlemlerini ray döşeme operasyonu takip

eder. Genel uygulama “ray döşeyen makinenin hat üzerinde ilerlemesi” şeklindedir.
Komple hat döşenmesinde kullanılan makineler, balast serme, travers döşeme, ray
yerleştirme, balast dökme ve tesviye, klipslerin takılması ve sıkıştırması işlemlerini bir
arada yapmaktadırlar.

Videolar

Railway Track Laying Machine renewing a high-speed railway line

https://www.youtube.com/watch?v=tMXfU8blPMM
Etihad Rail Project | Construction of the Shah Ruwais railway line

https://www.youtube.com/watch?v=gUVenpMfUfI

Gleisumbauzug Plasser&Theurer SUZW-500 Fa. H.F. Wiebe in Emsdetten-Isendorf

https://www.youtube.com/watch?v=ypeNkoVixyI

Konya-Afyon demiryolu Hattı Ray Döşeme Çalışması

https://www.youtube.com/watch?v=wmZyTWzzhA0

Railway construction - Demiryolu yapımı

https://www.youtube.com/watch?v=83qDxWKKKmU

Yerköy - Sivas YHT inşası, Yapı merkezi: hat döşeme ve katener

https://www.youtube.com/watch?v=Re6ZCBWSd2M

2.3.3. Direk Dikme, Katener Hattı Döşeme

Üstyapı inşaatında bir başka operasyon da, katener ve sinyal sistemi direklerinin
dikilmesi ve enerji hattın çekilmesi oluşturmaktadır.

Videolar

Aşağıdaki listede verilen videoları inceleyiniz ve derste anlatılan konuları pekiştiriniz.

Katener direği ve elemanların kurulması - OLE Installation for Hitachi Rail by REL

https://www.youtube.com/watch?v=NueV5XWaP14

Road-Rail Catenary Stringing System (2 Wires, 2 Reel-Stands) – Partnership Manco Rail,

Omac Italy

https://www.youtube.com/watch?v=jmIr21qHmqE

BM 984 - ZECK catenary installation unit for RPS

https://www.youtube.com/watch?v=RfrGd1ZLGgQ

Installation, renewal and maintenance of overhead catenary systems

https://www.youtube.com/watch?v=2k_Ru8AK3_Q
The full electrification of the Danish railway network | Sicat SX

https://www.youtube.com/watch?v=5FGbAHhckKQ

OLE Installation for Hitachi Rail by REL, part of the QTS Group

https://www.youtube.com/watch?v=NueV5XWaP14

Modern catenary installation

https://www.youtube.com/watch?v=hw2Zpy1rWto

ZECK catenary installation unit for RPS

https://www.youtube.com/watch?v=RfrGd1ZLGgQ

Railway Electrification by SIEMENS with ZECK Catenary Installation Unit

https://www.youtube.com/watch?v=zzwmwnJNekM

Catenary Light Rail Maintenance

https://www.youtube.com/watch?v=Qdo48EB30Sw

2.3.4. Sinyal Sistemi Elemanlarının Kurulması

Bu sistemin kurulması; direklerin dikilmesi, baliz ve kablo bağlantılarının yapılması,

sistemin kumanda sistemiyle ilgili kablo bağlantılarının veya GSM-R eleman irtibatlarının
kurulmasından oluşmaktadır.

Videolar

The modernization of Egypt's railway signaling system

https://www.youtube.com/watch?v=r94O2Quu2go

Egypt’s Modern Railway System: A New Era of Transportation | Trains | Siemens Mobility

https://www.youtube.com/watch?v=hHKL-fSvL_I

Egypt’s New $23BN Nile Railway

https://www.youtube.com/watch?v=MStNf49wWM4

2.3.5. Viyadük İnşası ve Hat Donanımının Kurulması

Videolar
Aşağıdaki listede verilen videoları inceleyiniz ve derste anlatılan konuları pekiştiriniz.

Ankara-Sivas Demiryolu, Kayaş-Kırıkkale Viyadükleri, V7-V9-V10-V15

https://www.youtube.com/watch?v=TZW3RyVy5QA

Ankara - Sivas YHT Ray Serim Çalışmaları Devam Ediyor

https://www.youtube.com/watch?v=wMbSLvMc-8I

Konya Eğiste Viyadüğü

https://www.youtube.com/watch?v=lKL-7r_9_g4

KÖPRÜ GEOMETRİK ELEMANLARI/ (VİYADÜK DESİGN)

https://www.youtube.com/watch?v=jyxWi4u4dQM

Kuzey Marmara Otoyolu_ İtme sürme metodu_incremental launching systems

https://www.youtube.com/watch?v=Euks1iUKoio

Dev (Tırtıl) Köprü Yapma Makinesi

https://www.youtube.com/watch?v=5s5azu3BPR8

Viyadük nedir Viyadük Nasıl Yapılır

https://www.youtube.com/watch?v=6qdBvxM04aM

PEM-LEM | Track & turnouts laying system | Geismar

https://www.youtube.com/watch?v=N8kj9FPi6O0

Schwellenwechsel und neue Schienen

https://www.youtube.com/watch?v=UdzzsWBd5Q8

hızlı yol yenileme makinesiyle çalışma (Planumsverbesserungsmaschine Gleisumbauzug

Plasser&Theurer PM200-2R)

https://www.youtube.com/watch?v=JsmsOfyXgwo
Gleisbaumaschine RU 800-S

https://www.youtube.com/watch?v=kDLJHI3Cc4c

Demiryolu üstyapısı inşası - Worlds largest track layer in 2011 - Plasser &
Theurer SVM1000

https://www.youtube.com/watch?v=XwiNaHmOscU

2.3.6. Demiryolu Tünelleri Nasıl Açılır?

Tüneller Kaya ortam ve Zemin ortam ya da her ikisinin de yer aldığı ortamlarda
açılabilirler
1. Kayada tünel açma
* Gerilmeler fazla
* Duraylılık fazla
* Geçici su sorunu
* Masraf az
2. Zeminde tünel açma
* Gerilmeler az
* Duraylılık az
* Devamlı su sorunu
* Masraf fazla
Tüneller genel olarak üç yöntemle inşa edilir:

a) Aç – Kapa
b) Delme – Patlatma
c) Mekanize tünel açma (TBM)

Aç-Kapa Yöntemi :
Metro tünellerinin güzergah itibariyle ana yolların altından geçtiği yüzeye yakın kısımları, çığ
tünelleri, kanalizasyon ve içme suyu tünelleri ile yer altı geçitlerin (yaya, menfez vb.) inşası,
aç-kapa yöntemi ile açılabilmektedir. Aç-kapa yöntemi, diğer yöntemlere nazaran daha basit
ve ekonomik bir yöntem olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu yöntemde önce kazı boşluğu
çevresi betonarme kazık veya betonarme perde duvar ile desteklendikten sonra, yüzeyden
hendek şeklinde kazılarak açılır. Yeraltı suları yüzeye yakınsa yeraltı su seviyesi düşürülür
veya su, derin kuyulara drene edilir.
Tamamen açık havadaki duvar, örme usullerine göre yapılır. Tavanın oluşturulmasında eğer
yeryüzünden yeteri kadar derinlik varsa bir kemer oluşturulur ve bu kemer kısmı da açık
havada oluşturulacağından fazla güçlükle karşılaşılmaz. Eğer yeryüzünden yeteri kadar
derinlik yoksa betonarme bir tavan oluşturulabilir. Yerleşim alanları içerisinde yapılan kazı
çalışmaları, gürültü ve trafiğin engellenmesi gibi zararları nedeniyle pek tercih sebebi
değildir. Trafiğin gidişatını engellememek için seyyar köprüler kullanılabilir (Ayis, 2010).
Delme-Patlatma Yöntemi :
Yeraltı kazılarında uzun süreden beri kullanılan bu yöntem, tünel duvarlarındaki kayaçlara ve
tünel çeperine zarar vermeden, açılacak yerdeki kayaçları, hızlı ve ekonomik şekilde
çıkarmayı amaçlamaktadır (Ayis, 2010). Delme-Patlatma yönteminin bazı olumlu ve
olumsuz özellikleri şöyle özetlenebilir :
Olumlu özellikler :
• Büyük miktarda ilk yatırım maliyeti gerektirmez.
• Piyasadan temin edilmesi hızlı ve kolaydır
• Makine ile kazıdaki gibi enerji ve güç teminine ihtiyaç yoktur.

Olumsuz özellikler :
• Duraklamalı üretim söz konusudur.
• Metan tehlikesi olan işletmelerde kullanılamaz.
• İşyeri emniyeti açısından risklidir
• Galeri iç cidarlarında önemli çatlak ve kırıklar geliştiğinden iyi bir tahkimata gerek vardır.
• Yerleşim bölgelerindeki tünelcilik faaliyetlerinde kullanımı sakıncalıdır

Tünel delme makinası yöntemi (Tunnel boring machine-TBM)

Gelişen teknoloji ile beraber inşaat projeleri içinde altyapı projeleri büyük önem kazanmış
olup, bu tip projelerin sayısı ngünden güne artmaktadır. Özellikle
büyükşehirlerde altyapı projelerine oldukça önem verilmekte olup elektrik, su, kanalizasyon,
telefon, doğalgaz hattı ve metro tünelleri gibi yapıların açılması sırasında, çevreye ve yerüstü
yapılara zarar verilmemesi açısından kullanılacak yöntemin doğru tespit edilmesi
gerekmektedir.
Bu yöntemler içinde en yaygın olarak kullanılanı Tünel Delme Makinası Yöntemi (TBM) olup
genellikle sert ve orta zeminlerde kullanılmaktadır. TBM sayesinde tüneller hızlı, ekonomik
ve emniyetli bir şekilde açılabilmektedir. İlk yatırım maliyeti yüksek de olsa tam cepheli tünel
açma özelliğine sahip TBM’ler; çökme (tasman) önleme kabiliyeti, daha sessiz, titreşimsiz ve
hızlı çalışması nedeniyle günümüzde tercih edilen kazı makineleri haline gelmiştir (Ayis,
2010).

Tipik bir TBM’in görünüşü aşağıdaki gibidir:

TBM; kesici kafa, itme silindirleri, yönlendirme silindirleri, kilitleme pabuçları (gripper), kesici
kafayı döndüren motorlar ve beton tahkimat elemanlarını yerleştiren erektörlerden meydana
gelir. TBM arkasında bulunan back-up sistemler olarak adlandırılan kısımda ise hidrolik güç
üniteleri, elektrik trafoları, tavan civataları için bir delici, havalandırma fanları, pasa nakliyatı
için bant konveyörler, vagonlar bulunmaktadır.
TBM’ ler genel olarak çalıştığı zemin formasyonuna göre sınıflandırılır. Sert, orta sert,
yumuşak ve zayıf formasyonlar için kullanılacak kafa tasarımları ve keski tipleri, makineyi
dengeleme sistemleri, destekleme (tahkimat) sistemleri, çıkarılan pasayı taşıma sistemleri
farklılıklar göstermektedir.
Yumuşak formasyonlarda kesici kafa tasarımında, riper (manivela) dişler ve kalem keskiler
kullanılır. Sert ve zayıf kayacın bir arada olduğu durumda ise kesici kafa, hem riperler hem
de disk keskilerden oluşur . Disk keskiler, olası sert damarları ve kayaları kesmek için kesici
kafaya yerleştirilmiştir. Sert kayada kesici kafada sadece disk keskiler bulunur (Ayis, 2010).
Kazı işleminin gerçekleşmesi için TBM üzerinde bulunan itme silindirleri beton segmentlere
dayanarak, kesici kafayı aynaya doğru iter ve kafa dönmeye başlar.
Kazı işlemi, beton segmentlerin yerleştirilmesi için gerekli açıklık sağlandıktan sonra
durdurulur. TBM üzerindeki basınçlı erektörler yardımıyla, beton segmentler tünel çeperine
yerleştirilir ve civata (bulon) vasıtası ile birbirlerine montajı yapılır. Kazı yüzeyi ile segmentler
arasına beton enjeksiyonu yapılarak tahkimat işlemleri bitirilir (Ayis, 2010).
Videolar

"Bilecik Bozüyük'te Dev Tünel Açma Makinesinin (TBM) Tam Zamanlı Çekimi!"

https://www.youtube.com/watch?v=TdOCnQ0DRzY