Professional Documents
Culture Documents
Kozanis
Kozanis
Kozanis
ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΤΣΟΤΣΟΣ
Το Σισάνι: Η εξέλιξη του οικισμού από τον 15ο έως τον 17ο αιώνα ....... 13
ΚΩΣΤΑΣ Ε. ΚΑΜΠΟΥΡΙΔΗΣ
Πρώιμες οθωμανικές μαρτυρίες για τη μονή Ζάβορδας:
Το μοναστήρι του Παπά Νίκου στην Αιανή, 1543 ……………………....……. 41
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΝΟΤΟΠΟΥΛΟΥ
Ιστορία πανώλης, ελονοσίας και ευλογιάς στον ελληνικό χώρο
κατά τον 18ο-19ο αιώνα. Συνοπτικό σχεδιάγραμμα .…..…………..………. 61
ΧΑΡΙΤΩΝ ΚΑΡΑΝΑΣΙΟΣ
Τρία αταύτιστα χειρόγραφα
του ιατροφιλοσόφου Χαρισίου Μεγδάνη ….....…..……………..……..………. 89
ΗΛΙΑΣ ΣΠΥΡΙΔΩΝΙΔΗΣ
Vico Mantegazza: σημεία και όψεις
του δυτικομακεδονικού χώρου κατά το 1903 ..………………….……….…… 123
ΓΙΑΝΝΗΣ ΓΚΛΑΒΙΝΑΣ
Η Υποδιοίκηση των Καϊλαρίων (Εορδαίας) του Νομού Κοζάνης
το 1915: πληθυσμιακά, οικονομικά και κοινωνικά δεδομένα .…………..… 147
ΖΩΗ ΓΟΔΟΣΗ
Εικαστικές τέχνες και τοπικότητα: Η περίπτωση της Φλώρινας ..…….…. 193
ΓΙΑΝΝΗΣ ΓΚΛΑΒΙΝΑΣ
δρ. νεότερης ιστορίας ΑΠΘ
12. Από το 1914 στην Υποδιοίκηση Κοζάνης. Βέβαια η Μεταμόρφωση δεν ανή-
κε στον Καζά Καϊλαρίων, ούτε οι κάτοικοί της ήταν Βλάχοι.
13. Τ. Κωστόπουλος, Πόλεμος και εθνοκάθαρση, σ. 158-159.
Η ΥΠΟΔΙΟΙΚΗΣΗ ΤΩΝ ΚΑΪΛΑΡΙΩΝ 153
14. Οργανικαί διατάξεις, εγκύκλιοι και οδηγίαι του επί της Δικαιοσύνης Υπουργού
ως αντιπρόσωπος της Ελληνικής Κυβερνήσεως εν ταις υπό του Ελληνικού Στρα-
τού καταληφθείσαις Μακεδονικαίς χώραις, Θεσσαλονίκη 1913, σ. 35, και Γ. Δη-
μακόπουλος, «Η διοικητική οργάνωσις των καταληφθέντων εδαφών (1912-1914).
Γενική επισκόπησις», στο: Η Ελλάδα των Βαλκανικών Πολέμων 1910-1914, [Ε-
ταιρεία Ελληνικού και Λογοτεχνικού Ιστορικού Αρχείου], Αθήνα 1993, σ. 203-
223.
15. Υπουργείο Εθνικής Οικονομίας, Διεύθυνση Στατιστικής, Απαρίθμησις των
κατοίκων των νέων επαρχιών της Ελλάδος του έτους 1913 , Αθήνα 1915.
154 ΓΙΑΝΝΗΣ ΓΚΛΑΒΙΝΑΣ
νει στοιχεία για τη θρησκεία και τη μητρική γλώσσα των κατοίκων.19 Για
την Υποδιοίκηση Καϊλαρίων η στατιστική δίνει την εξής πληθυσμιακή
εικόνα λίγο πριν από τις κατακλυσμιαίες αλλαγές που θα επιφέρει η
ανταλλαγή των πληθυσμών: σύνολο κατοίκων 42.438, Έλληνες και ελ-
ληνόφρονες βλαχόφωνοι 3.798, βλαχόφωνοι ρουμανίζοντες 885, σλαβό-
φωνοι τέως πατριαρχικοί 4.578, σλαβόφωνοι τέως σχισματικοί 3.008,
μουσουλμάνοι 30.169.
Οι πληθυσμιακές αλλαγές στην ευρύτερη Μακεδονία κατά την πε-
ρίοδο 1912-1915 εστιάζονται στη μετανάστευση του μουσουλμανικού
πληθυσμού προς την Οθωμανική Αυτοκρατορία κατά τους Βαλκανικούς
πολέμους και κατά την περίοδο 1914-1915, επίσης,, επίσης –κυρίως,
κατά την περίοδο 1914-1915– στην αποχώρηση εξαρχικών σλαβοφώνων
προς τα βουλγαρικά εδάφη, ακόμη, στη μετανάστευση του χριστιανικού
πληθυσμού προς τις ΗΠΑ καθώς και στην εγκατάσταση ελληνορθόδο-
ξων προσφύγων από την Οθωμανική Αυτοκρατορία.20 Ανιχνεύοντας τις
αλλαγές αυτές στην Υποδιοίκηση Καϊλαρίων, διαπιστώνεται ένα μικρό
μεταναστευτικό ρεύμα του μουσουλμανικού πληθυσμού προς την Οθω-
μανική Αυτοκρατορία κατά την περίοδο 1912-1915. Σύμφωνα με τα
διαθέσιμα στατιστικά στοιχεία, έως τον Φεβρουάριο του 1914 είχαν με-
ταναστεύσει από την περιφέρεια Καϊλαρίων 357 μουσουλμάνοι, ενώ
κατά το έτος 1914 μετανάστευσαν από ολόκληρο τον Νομό Κοζάνης
3.256 μουσουλμάνοι, χωρίς να μπορεί να προσδιοριστεί ποιοι από αυ-
19. Γενικά Αρχεία του Κράτους, Κεντρική Υπηρεσία, Αρχείο Πολιτικού Γρα-
φείου Πρωθυπουργού, φ. 737, Πολιτικό Γραφείο Πρωθυπουργού προς Υ-
πουργείο Εσωτερικών, Αθήνα 28 Απριλίου 1923, αρ. εμπ. πρ. 105, όπου
συνημμένο αντίγραφο της έκθεσης Λεκκού προς τον γενικό διοικητή Θεσ-
σαλονίκης.
20. Ενδεικτικά γι’ αυτές τις μεταναστευτικές κινήσεις βλ. Γιάν. Γκλαβίνας, Οι
μουσουλμανικοί πληθυσμοί στην Ελλάδα. Από την ενσωμάτωση στην α-
νταλλαγή (1912-1923), εκδ. Αντ. Σταμούλη, Θεσσαλονίκη 2013· Α. Πάλλης,
Στατιστική μελέτη περί των φυλετικών μεταναστεύσεων Μακεδονίας και
Θράκης κατά την περίοδο 1912-1924, Αθήνα 1925· Μιχαηλίδης, Σλαβόφω-
νοι μετανάστες και πρόσφυγες, ό.π. · Γ. Παπαδόπουλος, Η μετανάστευση
από την Οθωμανική Αυτοκρατορία στην Αμερική (19ος αιώνας – 1923): οι
ελληνικές κοινότητες της Αμερικής και η αλυτρωτική πολιτική της Ελλά-
δας, Διδακτ. διατριβή, [Πάντειο Πανεπιστήμιο Κοινωνικών και Πολιτικών
Επιστημών, Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Ιστορίας], Αθήνα 2008.
156 ΓΙΑΝΝΗΣ ΓΚΛΑΒΙΝΑΣ
Η οικονομία
28. Γενική Διοίκησις Μακεδονίας, Συλλογή οργανικών διατάξεων. Για την ύπαρ-
ξη ελάχιστων τσιφλικιών στην περιοχή των Καϊλαρίων βλ. και τα στοιχεία
των ερευνητικών προγραμμάτων στο Πανεπιστήμιο Κρήτης του Σωκρ. Πε-
τμεζά, «Η ύπαιθρος της Μακεδονίας από την οθωμανική στην ελληνική εξουσία
(1900-1920)», στο https://www.researchgate.net/publication/287216544, σ. 105.
29. Γιαννιός, «Έκθεσις επί των πεπραγμένων του Αγροκηπίου Καϊλαρίων, σ. 87.
30. Από το 1974 στον Νομό Φλώρινας.
31. Από το 1939 στον Νομό Φλώρινας.
32. Από το 1939 στον Νομό Φλώρινας.
33. Από το 1974 στον Νομό Φλώρινας.
34. Από το 1937 στον Νομό Πέλλας.
Η ΥΠΟΔΙΟΙΚΗΣΗ ΤΩΝ ΚΑΪΛΑΡΙΩΝ 159
35. Παλαμιώτης, Γεωργική έρευνα, σ. 33· Κ. Γιαννιός, «Έκθεσις επί των πε-
πραγμένων του Αγροκηπίου Καϊλαρίων», σ. 87.
36. Κωνσταντίνα Ντάσιου – Γ. Τσότσος, «Οι ιστορικές διαδρομές των εποχια-
κών μετακινήσεων των κοπαδιών της νοτιοδυτικής Μακεδονίας: Η περί-
πτωση της Βλάστης και των Ναμάτων», στο: Λιβάδια - Κτηνοτροφία - Έ-
ρευνα και Ανάπτυξη, Πρακτικά 3ου Πανελληνίου Λιβαδοπονικού Συνεδρί-
ου, [Ελληνική Λιβαδοπονική Εταιρεία], Θεσσαλονίκη 2014, σ. 35-40.
37. Παλαμιώτης, Γεωργική έρευνα, σ. 28· Ν. Ιγγλέσης , Οδηγός της Ελλάδος,
έτος Γ΄, Αθήνα 1910-1911, σ. 58.
160 ΓΙΑΝΝΗΣ ΓΚΛΑΒΙΝΑΣ
γωγή σε οκάδες43 ανά στρέμμα και την αξία της παραγωγής σε δραχ-
μές ανά οκά αποκαλύπτουν τις καλλιέργειες με τις μεγαλύτερες απο-
δόσεις και το μεγαλύτερο κέρδος για τους αγρότες της Υποδιοίκησης
Καϊλαρίων, σε σχέση με τους αγρότες των υπολοίπων υποδιοικήσεων
του Νομού Κοζάνης44 και σε συνδυασμό βέβαια με τις ανάγκες των
τοπικών αγορών, κάτι που, όπως αναφέρθηκε, ίσχυε ιδίως για τα λαχα-
νικά και τα φρούτα. Για την καλλιέργεια σιταριού, για παράδειγμα, η
Υποδιοίκηση Καϊλαρίων είχε από τις μεγαλύτερες στρεμματικές απο-
δόσεις του Νομού, με 94 οκάδες ανά στρέμμα και μέση αξία της οκάς
0,33 δραχμές, η οποία μόλις ξεπερνούσε τη μέση αξία σε δραχμές ανά
οκά για την παραγωγή σιταριού του Νομού, που ήταν 0,32 δραχμές. Η
μέση στρεμματική απόδοση της καλλιέργειας σιταριού σε ολόκληρη τη
Μακεδονία ήταν 80 οκάδες ανά στρέμμα. Μεγάλες στρεμματικές απο-
δόσεις είχαν στην περιοχή των Καϊλαρίων οι καλλιέργειες καλαμπο-
κιού, πατάτας, πεπονοειδών, φασολιών και σταφυλιών φαγητού. Για
παράδειγμα, η καλλιέργεια της πατάτας απέδιδε κατά μέσο όρο 617
οκάδες ανά στρέμμα, όταν ο μέσος όρος στον Νομό ήταν 305 οκάδες
και στο σύνολο της Μακεδονίας 208 οκάδες, ενώ η καλλιέργεια σταφυ-
λιού φαγητού απέδιδε ανά στρέμμα στα Καϊλάρια κατά μέσο όρο 418
οκάδες, ενώ στον Νομό η αντίστοιχη απόδοση ήταν 288 οκάδες και στο
σύνολο της Μακεδονίας 222 οκάδες. Βέβαια, η υπερπαραγωγή κρα-
τούσε τις τιμές χαμηλά στα παραπάνω προϊόντα. Έτσι, η μέση αξία
ανά οκά για τα σταφύλια ήταν 0,10 δραχμές, ενώ στο σύνολο του Νο-
μού η μέση τιμή ήταν 0,15 δραχμές. Αντίθετα, η μικρή παραγωγή κά-
ποιων προϊόντων οδηγούσε σε αύξηση των τιμών, όπως για παράδειγ-
μα τα αχλάδια, των οποίων η μέση τιμή ανά οκά στην Υποδιοίκηση Κα-
ϊλαρίων ήταν 0,50 δραχμές, ενώ στο σύνολο του Νομού ανερχόταν σε
0,14 δραχμές.
σεις του εκλογικού σώματος, που ανάγονταν πριν από το 1912, όπως
στην Κοζάνη η διαμάχη ανάμεσα σε λαό και «τζορμπατζήδες».46
Σε αυτό το πλαίσιο συντάχθηκε και ο εκλογικός κατάλογος Καϊ-
λαρίων, για να χρησιμοποιηθεί για την πρώτη εκλογική αναμέτρηση
στην οποία θα συμμετείχαν οι κάτοικοι της Μακεδονίας και των υπο-
λοίπων απελευθερωμένων Νέων Χωρών. Η επέκταση της εκλογικής νο-
μοθεσίας του ελληνικού βασιλείου στις Νέες Χώρες έγινε με τον νόμο
258 του Απριλίου του 1914, ενώ την ίδια χρονιά ψηφίστηκαν και οι
διατάξεις που καθόριζαν τον τρόπο κατάρτισης των εκλογικών καταλό-
γων. Δικαίωμα ψήφου είχαν οι άρρενες κάτοικοι των Νέων Χώρων που
είχαν συμπληρώσει το 21ο έτος της ηλικίας τους, ενώ οι εκλογικοί κα-
τάλογοι καταρτίστηκαν λαμβάνοντας υπόψιν τα αποτελέσματα της α-
πογραφής των Νέων Χωρών του 1913 και έχοντας ως βάση την υπο-
διοίκηση και όχι τον δήμο, όπως συνέβαινε στην Παλαιά Ελλάδα.47
Τα παραπάνω δεδομένα θέτουν και κάποιους περιορισμούς στην
ακρίβεια αποτύπωσης πληθυσμιακών, οικονομικών και κοινωνικών δε-
δομένων από έναν εκλογικό κατάλογο της περιόδου, αφού οι εκλογικοί
κατάλογοι περιέχουν στοιχεία μόνο για τους άρρενες που έχουν δικαί-
ωμα ψήφου, αποκλείοντας έτσι τον γυναικείο πληθυσμό, ενώ, έχοντας
ως βάση την απογραφή του 1913, οι εκλογικοί κατάλογοι των Νέων
Χωρών δεν αποτυπώνουν τα μεταναστευτικά ρεύματα του 1914, ιδίως
των μουσουλμάνων κατοίκων της Μακεδονίας. Βέβαια, παρά τις πα-
ραπάνω διαπιστώσεις και ελλείψει άλλων πηγών, οι εκλογικοί κατάλο-
γοι εξακολουθούν να είναι μια πολύτιμη πηγή για τη μικροϊστορία, την
46. Για τις εκλογές στον Νομό Κοζάνης κατά την περίοδο του Εθνικού Διχα-
σμού βλ. Γ. Γκλαβίνας, «Εκλογικές αναμετρήσεις στην Κοζάνη την περίοδο
του Εθνικού Διχασμού 1915-1920: κόμματα, υποψήφιοι και εκλογικές συ-
μπεριφορές», στο: Κοζάνη 600 χρόνια Ιστορίας. Γένεση και Ανάπτυξη μιας
Μακεδονικής Μητρόπολης , Πρακτικά Β΄ Συνεδρίου Τοπικής Ιστορίας, Χαρ.
Καρανάσιος, Κ. Ντίνας, Δ. Μυλωνάς, Δ. Σκρέκας, [Δήμος Κοζάνης], Κοζάνη
2014, σ. 477-466.
47. Για το νομικό πλαίσιο με το οποίο έγιναν οι εκλογές του Μαΐου του 1915
και για τον τρόπο συγκρότησης των εκλογικών καταλόγων βλ. Γκλαβίνας,
«Εκλογικές αναμετρήσεις στην Κοζάνη», σ. 448-449, και Δ. Δώδος, Η ε-
κλογική περιφέρεια της Θεσσαλονίκης. Κόμματα και υποψήφιοι , Διδακτ.
διατριβή, [Τμήμα Νομικής ΑΠΘ], Θεσσαλονίκη 1989, σ. 42-44.
164 ΓΙΑΝΝΗΣ ΓΚΛΑΒΙΝΑΣ
52. Για τα επαγγέλματα των κατοίκων της μακεδονικής υπαίθρου καθώς και
την κατηγοριοποίηση τους βλ. Δάγκας, Η περιφέρεια Θεσσαλονίκης.
Η ΥΠΟΔΙΟΙΚΗΣΗ ΤΩΝ ΚΑΪΛΑΡΙΩΝ 167
ριοχές των Καϊλαρίων, της Βλάστης, της Κατράνιτσας, αλλά και ο πο-
λυπληθής οικισμός του Εμπορίου, συγκέντρωναν τον μεγαλύτερο αριθ-
μό επαγγελμάτων του δευτερογενούς τομέα παραγωγής, ενώ ψηφοφό-
ροι που δήλωναν ανάλογα επαγγέλματα υπήρχαν διάσπαρτοι στα με-
γαλύτερα χωριά της περιοχής. Η Βλάστη, με την εμπορική δραστηριό-
τητα της κτηνοτροφικής της παραγωγής και τη συνακόλουθη συσσώ-
ρευση κεφαλαίου, εξακολουθούσε, παρά το πλήγμα των Βαλκανικών
πολέμων, να αποτελεί το κέντρο του δευτερογενούς τομέα παραγωγής,
αλλά και της εμπορικής δραστηριότητας της Υποδιοίκησης.
Η επεξεργασία της γεωργικής παραγωγής των δημητριακών γινό-
ταν σε μύλους. Το 1915 στην Υποδιοίκηση Καϊλαρίων υπήρχαν 33 ε-
κλογείς που δήλωναν το επάγγελμα του μυλωθρού, δηλαδή του μυλω-
νά. Στο επάγγελμα κυριαρχούσαν οι χριστιανοί, αφού μόνο δύο μου-
σουλμάνοι των Κάτω Καϊλαρίων δήλωναν μυλωνάδες. Η μεγαλύτερη
συγκέντρωση ψηφοφόρων που επαγγέλλονταν μυλωθροί, και προφανώς
η μεγαλύτερη συγκέντρωση αλευρόμυλων, παρατηρούνταν, σύμφωνα με
τα στοιχεία του εκλογικού καταλόγου, στο Εμπόριο (11 μυλωθροί) και
την Κατράνιτσα (9), ακολουθούσαν η Βλάστη (4) και το Γραμματικό
(4), ενώ μυλωνάδες υπήρχαν στα Κάτω Καϊλάρια (2), στη Δέβρη (2)
και στο Παλαιοχώρι (1). Στον τομέα της βιοτεχνικής παραγωγής τροφί-
μων συναντώνται μόνο τα επαγγέλματα του αρτοποιού και του ζαχα-
ροπλάστη, με 63 εκλογείς να δηλώνουν ως επάγγελμα αυτό του αρτο-
ποιού και οκτώ του ζαχαροπλάστη. Και σε αυτά τα επαγγέλματα η
κυριαρχία των χριστιανών ήταν καθολική. Η αγορά ψωμιού από αρτο-
ποιό, και όχι η παρασκευή του στην οικία, προϋπέθετε περισσότερο την
ύπαρξη εξαρτημένης-μισθωτής εργασίας και όχι την ενασχόληση με α-
γροτική παραγωγή, ενώ η ζαχαροπλαστική σχετιζόταν με μη απαραίτη-
τα είδη διατροφής και πολιτιστικές ή κοινωνικές εκδηλώσεις των κα-
τοίκων. Αρτοποιεία και αρτοποιοί αλλά και ζαχαροπλάστες συγκε-
ντρώνονταν στα Καϊλάρια στις περιοχές όπου υπήρχαν αλευρόμυλοι.
Έτσι, το 1915 υπήρχαν 39 αρτοποιοί και ένας ζαχαροπλάστης στο Ε-
μπόριο, 16 αρτοποιοί και δύο ζαχαροπλάστες στη Βλάστη και πέντε
ζαχαροπλάστες και δύο αρτοποιοί στην Κατράνιτσα, ενώ στην πόλη
των Καϊλαρίων, το μεγαλύτερο ημιαστικό κέντρο της περιοχής, υπήρχαν
μόνο τέσσερις αρτοποιοί, που ήταν όλοι τους χριστιανοί. Κλείνοντας το
κομμάτι των επαγγελμάτων που αφορά την επεξεργασία της αγροτικής
168 ΓΙΑΝΝΗΣ ΓΚΛΑΒΙΝΑΣ
παραγωγής, στη Βλάστη του 1915 υπήρχαν και δύο εκλογείς που δήλω-
ναν το επάγγελμα του οινοπνευματοποιού.
Στα Καϊλάρια του 1915 μια άλλη ομάδα επαγγελμάτων του δευ-
τερογενούς τομέα ασχολούνταν με την επεξεργασία κτηνοτροφικών
προϊόντων και δερμάτων, γεγονός που υποδηλώνει την ύπαρξη οικοτε-
χνιών ή μικρών βιοτεχνιών και ένα δίκτυο εμπορίας των προϊόντων της
επεξεργασίας αυτής. Το κτηνοτροφικό κέντρο της περιοχής, η Βλάστη,
συγκέντρωνε τον μεγαλύτερο αριθμό των επαγγελμάτων της κατηγορί-
ας αυτής, αφού το 1915 υπήρχαν στην κωμόπολη οκτώ υποδηματο-
ποιοί, τέσσερις γουναροποιοί, τέσσερις τσαρουχάδες, τέσσερις σαγμα-
τοποιοί ή σαμαράδες, δύο βυρσοδέψες και ένας λαναράς.53 Στο Εμπό-
ριο υπήρχαν 13 υποδηματοποιοί, ένας πεδιλοποιός και τρεις σαγματο-
ποιοί, στην Κατράνιτσα 15 σαγματοποιοί, ένας τσαρουχάς και ένας υ-
ποδηματοποιός, ενώ στη Δέβρη πέντε υποδηματοποιοί και τέσσερις
σαγματοποιοί. Σημειώνεται επίσης η ύπαρξη ενός μόνο χριστιανού υ-
ποδηματοποιού στην πόλη των Καϊλαρίων. Όλοι οι εκλογείς των επαγ-
γελμάτων της κατηγορίας αυτής ήταν χριστιανοί.
Στην Υποδιοίκηση υπήρχαν και τα απαραίτητα για την αγροτική ή
κτηνοτροφική οικονομία της υπαίθρου επαγγέλματα επεξεργασίας με-
τάλλου και ξύλου, όπως ξυλουργοί, λεπτουργοί, σιδηρουργοί, πεταλω-
τές, χαλκεύς,54 χρυσοχόοι, κασσιτερωτές,55 οπλουργοί και μαχαιροποιοί.
Έντεκα εκλογείς (μουσουλμάνοι και χριστιανοί) δήλωναν το επάγγελμα
του ξυλουργού, με πέντε από αυτούς να κατοικούν στο Εμπόριο. Στη
Βλάστη συγκεντρώνονταν οι εκλογείς που δήλωναν το επάγγελμα του
λεπτουργού (24 εκλογείς), του ειδικού δηλαδή τεχνίτη ξυλουργού που
κατασκεύαζε πολυτελή έπιπλα με διακοσμημένες επιφάνειες και ξύλι-
να κομψοτεχνήματα. Οι σιδηρουργοί (μουσουλμάνοι και χριστιανοί)
ήταν 23, από τους οποίους οκτώ κατοικούσαν στα Κάτω Καϊλάρια, ο-
κτώ στο Εμπόριο και τέσσερις στη Βλάστη. Πεταλωτές υπήρχαν στο
Εμπόριο και στα Καϊλάρια· μάλιστα, οι μουσουλμάνοι πεταλωτές των
Καϊλαρίων είχαν φήμη καλών τεχνιτών και κατά τον 19ο αιώνα.56 Στη
Βλάστη υπήρχαν ένας μαχαιροποιός, ένας χρυσοχόος και δύο κασσιτε-
ρωτές. Στην οπλοποιία διακρίνονταν μόνο χριστιανοί, στη Βλάστη (3
εκλογείς), στην Κατράνιτσα (3) και στο Εμπόριο (1), ενώ στα Κάτω
Καϊλάρια υπήρχε ένας μουσουλμάνος λεπτουργός και ένας χαλκεύς. Η
συγκέντρωση κατηγοριών τεχνιτών σε συγκεκριμένους οικισμούς της
Υποδιοίκησης και η παντελής απουσία τους από τα Καϊλάρια, το διοι-
κητικό κέντρο και πολυπληθέστερος οικισμός της περιοχής, καταδει-
κνύει την αγροτική οικονομική οργάνωση της πόλης και, ενδεχομένως,
υποδηλώνει ότι η παραγωγή τεχνιτών και βιοτεχνιών της περιοχής διο-
χετευόταν στην αγορά των Καϊλαρίων. Η ύπαρξη λεπτουργών και χρυ-
σοχόου στη Βλάστη, επαγγελμάτων δηλαδή που δεν σχετίζονταν με
αγαθά πρώτης ανάγκης, συνάδει με την εικόνα μιας οικονομικά ανε-
πτυγμένης κωμόπολης.
Με την οικοδομική δραστηριότητα ασχολούνταν 423 εκλογείς της
Υποδιοίκησης, που δήλωναν τα επαγγέλματα του κτίστη, του εργολά-
βου, του ασβεστοποιού, του χρωματοποιού και του χρωματιστή. Και σε
αυτόν τον κλάδο κυριαρχούσαν οι χριστιανοί, αφού μόνο τρεις μου-
σουλμάνοι εκλογείς δήλωναν επαγγέλματα της κατηγορίας. Η μεγαλύ-
τερη συγκέντρωση εκλογέων που δήλωναν κτίστες σημειώνεται στο
Φραγκότσι, με 209 εγγραφές χριστιανών εκλογέων σε σύνολο 247. Στη
Βλάστη υπήρχαν 83 κτίστες, 12 χρωματιστές, δύο χρωματοποιοί, ένας
ασβεστοποιός και πέντε εργολάβοι, οι μοναδικοί σε όλη την Υποδιοίκη-
ση. Σημαντικός αριθμός κτιστών υπήρχε και στο Εμπόριο (46 εκλο-
γείς), στη Δέβρη (27) και στην Κατράνιτσα (19).
Στην περιοχή των Καϊλαρίων του 1915 υπήρχαν και 111 ράφτες,
όλοι τους χριστιανοί· οι περισσότεροι κατοικούσαν στη Βλάστη (34 εγ-
γραφές) και αρκετοί στο Εμπόριο (18), στην Κατράνιτσα (14), στη
Δέβρη (13) και τη Ρακίτα (13). Αντίθετα, ελάχιστοι δραστηριοποιούνταν
στα Καϊλάρια (3 εγγραφές), ενώ στην κωμόπολη υπήρχε και ένα μου-
σουλμάνος εμβαλωματής, ο επιδιορθωτής δηλαδή φθαρμένων ρούχων.
Η ομάδα των επαγγελμάτων των τεχνιτών και της μεταποίησης συ-
μπληρώνεται με τους 40 ανθρακείς, που υπήρχαν μόνο στο Νέο Γραμ-
ματικό, τους επτά κεραμείς, που εντοπίζονταν κυρίως στη Δέβρη, τους
δύο κηροποιούς της Βλάστης, τους τρεις μουσουλμάνους φανοποιούς
στα Κάτω Καϊλάρια, τους πέντε φωτογράφους της Βλάστης και έναν
τυπογράφο στη Δέβρη.
Όσον αφορά τον τομέα επαγγελμάτων σχετικών με τις πωλήσεις
και το εμπόριο, στην Υποδιοίκηση Καϊλαρίων του 1915 υπήρχαν εκλο-
γείς που είχαν μικρά μαγαζιά και εξυπηρετούσαν τις τοπικές ανάγκες,
αλλά και άλλοι που δήλωναν έμποροι ή ασχολούμενοι με εξειδικευμέ-
νες εμπορικές δραστηριότητες, χωρίς βέβαια να φαίνεται από τα στοι-
χεία του εκλογικού καταλόγου ο κύκλος των εργασιών τους. Το επάγ-
γελμα του εμπόρου ή εξειδικευμένου εμπόρου δήλωναν 155 εκλογείς
της Υποδιοίκησης, εκ των οποίων μόνο έξι μουσουλμάνοι. Στο εμπορικό
κέντρο της περιοχής, τη Βλάστη, συγκεντρώνονταν 79 έμποροι, οκτώ
ξυλέμποροι και εννέα ζωέμποροι, στο Εμπόριο 14 έμποροι, στην Κα-
τράνιτσα 12 έμποροι και ένας δερματέμπορος. Και σε αυτόν τον τομέα
επαγγελμάτων τα Καϊλάρια, παρά το πληθυσμιακό τους μέγεθος, υπο-
λείπονταν σε σχέση με τους υπόλοιπους οικισμούς, αφού μόλις 10 κά-
τοικοί του δήλωναν το επάγγελμα του εμπόρου. Λίγα χρόνια αργότερα,
το 1920, σύμφωνα με τον Ελληνικό Οδηγό,57 στα Καϊλάρια καταγράφο-
νταν στην κατηγορία «Βιομήχανοι και Έμποροι» οι Αδελφοί Βαμβακά
και ο Ι. Στάικος. Επιστρέφοντας στον εκλογικό κατάλογο, 222 εκλο-
γείς, στη συντριπτική πλειονότητα χριστιανοί, δήλωναν επάγγελμα σχε-
τικό με πωλήσεις, με συνηθέστερο αυτό του παντοπώλη, του κρεοπώλη
και του καφεπώλη. Όπως και στις παραπάνω ομάδες επαγγελμάτων, η
Βλάστη (82 εκλογείς), το Εμπόριο (29 εκλογείς) και η Κατράνιτσα (56
εκλογείς), συγκέντρωναν τους περισσότερους εκλογείς που δήλωναν
επάγγελμα σχετικό με πωλήσεις, υποδηλώνοντας μια άλλη οικονομική
οργάνωση σε σύγκριση με τα Καϊλάρια (15 εκλογείς), όπου κυριαρχού-
σαν οι μουσουλμάνοι και το επάγγελμα του γεωργού. Σημειώνεται η
παντελής έλλειψη κρεοπώλη, γαλακτοπώλη, καπνοπώλη και ποτοπώλη
στο διοικητικό κέντρο της Υποδιοίκησης, ακόμη, η συγκέντρωση κρεο-
πωλών και γαλακτοπωλών στις περιοχές που βασίζονταν στην κτηνο-
τροφία (Βλάστη, Κατράνιτσα), επίσης, οι 14 καφεπώλες στη Βλάστη
και οι μοναδικοί ιχθυοπώλες στην Υποδιοίκηση, που βρίσκονταν στην
58. Μιχ. Καλινδέρης, Ο βίος της κοινότητος Βλάστης επί Τουρκοκρατίας εις το
πλαίσιον του δυτικομακεδονικού περιβάλλοντος , [Εταιρεία Μακεδονικών
Σπουδών], Θεσσαλονίκη 1982.
172 ΓΙΑΝΝΗΣ ΓΚΛΑΒΙΝΑΣ
59. Για την εκπαίδευση στην Υποδιοίκηση Καϊλαρίων βλ. Χαρ. Παπαντώνης,
Εκπαιδευτική κίνηση και κοινωνική εξέλιξη στην Πτολεμαΐδα από το 1912
μέχρι σήμερα: Η συμβολή της Γενικής και Επαγγελματικής Εκπαίδευσης ,
Μεταπτ. εργασία, [Τμήμα Φιλοσοφίας και Παιδαγωγικής ΑΠΘ], Θεσσαλο-
νίκη 2013, σ. 61-66, και Π. Βαλσαμίδης, «Τα τουρκικά σχολεία των Καϊ-
λαρίων (Πτολεμαΐδας) και της περιφέρειάς τους κατά το σχολικό έτος
1913-1914», Μακεδονικά 31 (1997-1998) 255-279.
60. Γκλαβίνας, Οι μουσουλμανικοί πληθυσμοί , σ. 28.
Η ΥΠΟΔΙΟΙΚΗΣΗ ΤΩΝ ΚΑΪΛΑΡΙΩΝ 173
φού δεν είναι γνωστή η έκταση της γης που καλλιεργούσε, ο αριθμός
των ζώων που κατείχε ή ο κύκλος των εργασιών που εκτελούσε.
Η ακτινογραφία αυτή των οικονομικών δραστηριοτήτων της Υπο-
διοίκησης Καϊλαρίων, λίγα χρόνια μετά την ενσωμάτωσή της στο ελλη-
νικό κράτος, επιτρέπει να γίνουν συγκρίσεις λαμβάνοντας ως τομή το
1923. Μπορούν, για παράδειγμα, να γίνουν συγκρίσεις για την αλλαγή
των δομών της οικονομικής οργάνωσης της περιοχής με την εγκατάστα-
ση των προσφύγων και την ανταλλαγή των μουσουλμάνων, για το εάν
αυξήθηκε η μέση στρεμματική απόδοση των γεωργικών καλλιεργειών,
αν προστέθηκαν καινούριες καλλιέργειες, αν επηρεάστηκε η κτηνοτρο-
φία από τις απαλλοτριώσεις μεγάλων ιδιοκτησιών, ή αν οι πρόσφυγες
πρόσθεσαν νέες επαγγελματικές ασχολίες στην κοινωνία της περιοχής.
Βέβαια, για να γίνουν οι συγκρίσεις αυτές χρειάζονται συγκρίσιμα δε-
δομένα, γεωργικές στατιστικές σε επίπεδο υποδιοίκησης, εκλογικοί κα-
τάλογοι διαφόρων ετών, στοιχεία δημοτολογίων ή φορολογικών υπηρε-
σιών, όλα αυτά όμως είναι αντικείμενο μιας άλλης έρευνας.
Η ΥΠΟΔΙΟΙΚΗΣΗ ΤΩΝ ΚΑΪΛΑΡΙΩΝ 175
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ
ΒΟΥΛΓΑΡΙΖΟΝΤΕΣ-
ΜΟΥΣΟΥΛΜΑΝΟΙ
ΠΑΤΡΙΑΡΧΙΚΟΙ
ΣΧΙΣΜΑΤΙΚΟΙ
ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΕΣ
ΣΛΑΒΟΦΩΝΟΙ
ΣΛΑΒΟΦΩΝΟΙ
ΕΞΑΡΧΙΚΟΙ-
ΒΟΥΛΓΑΡΟΙ
ΕΛΛΗΝΕΣ
ΒΛΑΧΟΙ
ΑΛΛΟΙ
Ελληνική στα-
6.770 0 1.460 21.915 0 0
τιστική 1904
Ελληνική στα-
7.325 0 850 21.365 0 0
τιστική 1910
Χαλκιόπουλου
Βουλγαρική
1.500 5.040 5.640 δεν 1.452 180
στατιστική
προσ-
1905 (Τσιγγάνοι)
διορί-
Μπρανκόφ
ζεται
Βουλγαρική
3.800 3.818 3.663 36.739 31 379
στατιστική
1912 Εξαρχίας
Ελληνική στα-
11.691 0 0 27.842 0 549
τιστική 1913
Γενικής Διοί-
κησης Μακε-
δονίας
Ελληνική στα-
3.798 4.578 3.008 30.169 885 0
τιστική 1923
Λεκκού
176 ΓΙΑΝΝΗΣ ΓΚΛΑΒΙΝΑΣ
ΣΤΡΕΜΜΑΤΟΣ ΣΕ ΟΚΑΔΕΣ/
ΣΤΡΕΜΜΑΤΟΣ ΣΕ ΟΚΑΔΕΣ/
ΥΠΟΔΙΟΙΚΗΣΗ ΚΑΪΛΑΡΙΩΝ
ΥΠΟΔΙΟΙΚΗΣΗ ΚΑΪΛΑΡΙΩΝ
ΜΕΣΗ ΑΞΙΑ ΟΚΑΣ
ΝΟΜΟΣ ΚΟΖΑΝΗΣ
ΜΕΣΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗ
ΜΕΣΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗ
ΝΟΜΟ ΚΟΖΑΝΗΣ
ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ
ΥΠΟΔΙΟΙΚΗΣΗ
ΣΕ ΔΡΑΧΜΕΣ/
ΣΕ ΔΡΑΧΜΕΣ/
ΕΚΤΑΣΗ ΣΕ
ΕΚΤΑΣΗ ΣΕ
ΚΑΪΛΑΡΙΩΝ
ΥΠΟΔΙΟΙΚΗΣΗ ΚΑΪΛΑΡΙΩΝ
ΜΕΣΗ ΑΞΙΑ ΤΗΣ ΟΚΑΣ
ΟΛΙΚΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗ
ΟΛΙΚΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗ
ΝΟΜΟΣ ΚΟΖΑΝΗΣ
ΝΟΜΟΣ ΚΟΖΑΝΗΣ
ΣΕ ΔΡΑΧΜΕΣ/
ΣΕ ΔΡΑΧΜΕΣ/
ΣΕ ΟΚΑΔΕΣ/
ΣΕ ΟΚΑΔΕΣ/
ΥΠΟΔΙΟΙΚΗΣΗ ΚΑΪΛΑΡΙΩΝ
ΝΟΜΟΣ ΚΟΖΑΝΗΣ
ΝΟΜΟΣ ΚΟΖΑΝΗΣ
ΑΡΙΘΜΟΣ ΖΩΩΝ/
ΑΡΙΘΜΟΣ ΖΩΩΝ/
ΑΡΙΘΜΟΣ ΖΩΩΝ/
ΑΡΙΘΜΟΣ ΖΩΩΝ/
ΕΙΔΟΣ ΖΩΟΥ
ΕΙΔΟΣ ΖΩΟΥ
ΑΡΙΘΜΟΣ ΕΚΛΟΓΕΩΝ
ΑΡΙΘΜΟΣ ΚΑΤΟΙΚΩΝ
ΑΡΙΘΜΟΣ ΚΑΤΟΙΚΩΝ
ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ ΚΑΤΑ
ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ ΚΑΤΑ
ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ 1905
ΑΠΟΓΡΑΦΗΣ 1920
ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ 1910
ΑΠΟΓΡΑΦΗΣ 1913
ΝΕΑ ΟΝΟΜΑΣΙΑ
ΒΟΥΛΓΑΡΙΚΗ
ΕΛΛΗΝΙΚΗ
ΟΙΚΙΣΜΟΣ
ΤΟ 1915
Βλάστη Βλάστη 3.000 2.700 1.062 3.683 1.609
Έλληνες (1.500
Έλληνες,
1.200
Βλάχοι)
Βοϊβοδίνα Σπηλιά 250 92 381 378
μουσουλμάνοι
Γραμματικό Γραμματικό 500 Έλληνες 640 243 917 842
Βούλγαροι
γραικομάνοι
Δέβρη Αναρράχη 1.330 (1.200 960 416 1.414 1.396
μουσουλμάνοι, εξαρχικοί
130 Έλληνες) Βούλγαροι
Δουρουτλάρ Προάστιο 275 (125 Έλλη- 256 88 367 394
νες, 150 μου- εξαρχικοί
σουλμάνοι) Βούγαροι
Εμπόριο Εμπόριο 1.200 1.760 410 1.398 1.180
(400 Έλληνες, (1.640
400 σχισματικοί εξαρχικοί
βουλγαρίζοντες, Βούλγαροι,
400 120
μουσουλμάνοι) Βούλγαροι
γραικομάνοι)
Ερτομούς Ποντοκώμη 840 278 977 1.005
μουσουλμάνοι
Ινελί Ανατολικό 650 147 811 746
μουσουλμάνοι
Ινέμπος Ακρινή 216 703 906
(Ινέοβα)
Καϊλάρια Πτολεμαΐδα 4.200 1.575 5.554 7.103
(Άνω και (4.000
Κάτω) μουσουλμάνοι,
200 Έλληνες
180 ΓΙΑΝΝΗΣ ΓΚΛΑΒΙΝΑΣ
εξαρχικοί
Βούλγαροι
Ρακίτα Ολυμπιάδα 960 200 715 592
εξαρχικοί
Βούλγαροι
Σούλποβο Άρδασσα 750 180 270 929 1.000
(100 Έλληνες, Τσιγγάνοι
650
μουσουλμάνοι)
Τζελελί καταργήθηκε 31 124 91
Τζουμά Χαραυγή 700 244 802 954
μουσουλμάνοι
Τρέμπενο Καρδία 190 Έλληνες 280 93 290 321
Βούλγαροι
γραικομάνοι
Τρέπιστα Άγιος Χρι- 400 256 145 559 581
στόφορος (100 Έλληνες, εξαρχικοί
300 Βούλγαροι
μουσουλμάνοι)
Τσαλτζιλάρ Φιλώτας 2.250 571 2.381 2.137
μουσουλμάνοι
Τσιόρ Γαλάτεια 650 317 1.27 1.266
μουσουλμάνοι
Φρα- Ερμακιά 675 Έλληνες 1.000 289 1.164 1.108
γκότσι Βούλγαροι
γραικομάνοι
Χαϊνταρλί Κλείτος 690 259 939 1.011
μουσουλμάνοι
Χαρμπίνα Πτελεώνας 280 106 351 443
μουσουλμάνοι
Χασάν Ασβεστόπετρα 625 360 260 979 997
Κιόι (125 Έλληνες, Βούλγαροι
500 γραικομάνοι
μουσουλμάνοι)
182 ΓΙΑΝΝΗΣ ΓΚΛΑΒΙΝΑΣ
ΑΡΙΘΜΟΣ ΕΚΛΟΓΕΩΝ
ΑΡΙΘΜΟΣ ΟΙΚΙΣΜΩΝ
ΚΑΘΕ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑ
ΑΝΑ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑ
ΑΝΑ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑ
ΑΝΑ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑ
ΜΟΥΣΟΥΛΜΑΝΩΝ
ΟΠΟΥ ΑΠΑΝΤΑ
ΕΠΑΓΓΕΛΜΑ
ΧΡΙΣΤΙΑΝΩΝ
ΕΚΛΟΓΕΩΝ
ΕΚΛΟΓΕΩΝ
ΑΡΙΘΜΟΣ
ΑΡΙΘΜΟΣ
αγροφύλακας 5 4 1 4
αγωγιάτης 123 28 95 13
αλευροπώλης 4 0 4 2
αλιεύς 23 20 3 3
αμαξηλάτης 2 1 1 2
ανθρακεύς 40 0 40 1
αργυραμοιβός 1 0 1 1
αρτοποιός 59 1 58 5
αρχιποιμήν 1 0 1 1
ασβεστοποιός 2 0 2 2
βοσκός 4 2 2 3
βουκόλος 1 1 0 1
βυρσοδέψης 2 0 2 1
γαλακτοπώλης 6 0 6 4
γεωργός 7.803 6.526 1.277 41
γουναροποιός 4 0 4 1
γραμματέας 5 0 5 2
γυμναστής 1 0 1 1
δάσκαλος 50 15 35 15
δερματέμπορος 1 0 1 1
δερματοπώλης 1 0 1 1
δημόσιος υπάλληλος 9 0 9 3
δικηγόρος 1 0 1 1
εικονογράφος 2 0 2 1
εμβαλωματής 1 1 0 1
έμπορος 136 6 130 10
εργάτης 861 492 369 19
εργατικός 25 11 14 4
εργολάβος 5 0 5 1
εύελπις 1 0 1 1
Η ΥΠΟΔΙΟΙΚΗΣΗ ΤΩΝ ΚΑΪΛΑΡΙΩΝ 183
ζαχαροπλάστης 8 0 8 3
ζωέμπορος 9 0 9 1
ηθοποιός 1 0 1 1
ιατρός 8 0 8 3
ιερέας 23 1 22 17
ιερωμένος 3 3 0 1
ιμάμης 24 24 0 17
ιχθυοπώλης 2 0 2 1
καθηγητής 4 0 4 1
καπνοπώλης 3 0 3 3
καραγωγεύς 9 9 0 1
κασσιτερωτής 2 0 2 1
καφεπώλης 19 1 18 5
κεραμεύς 7 1 6 2
κηπουρός 59 0 59 7
κηροποιός 2 0 2 1
κλειούχος 1 0 1 1
κοσκινάς 3 3 0 1
κουρέας 17 8 9 6
κρεοπώλης 50 0 50 4
κτηματίας 4 0 4 2
κτηνοτρόφος 16 0 16 1
κτίστης 401 3 398 10
λαναράς 1 0 1 1
λεπτουργός 26 2 24 3
λογιστής 1 0 1 1
μάγειρας 17 0 17 5
μαχαιροποιός 1 0 1 1
μεσίτης 1 0 1 1
μηχανικός 2 0 2 1
μοναχός 1 0 1 1
μουσικός 3 0 3 1
μυλωθρός 33 2 31 7
ναύτης 1 0 1 1
ξενοδόχος 21 0 21 7
ξυλέμπορος 8 0 8 1
ξυλοκόπος 15 9 6 4
ξυλοπώλης 1 0 1 1
ξυλουργός 11 4 7 5
οινέμπορος 1 0 1 1
οινοπνευματοποιός 2 0 2 1
οινοπώλης 1 0 1 1
οπλοποιός 7 0 7 3
184 ΓΙΑΝΝΗΣ ΓΚΛΑΒΙΝΑΣ
οργανοπαίκτης 2 0 2 1
πανδοχέας 2 0 2 1
παντοπώλης 91 9 82 14
πεδιλοποιός 1 0 1 1
πεταλωτής 7 4 3 3
ποιμήν 347 57 290 18
ποτοπώλης 3 0 3 1
ράπτης 111 0 111 12
σαγματοποιός 25 0 25 5
σαμαράς 2 0 2 1
σιδηρουργός 23 9 14 6
ταχυδρομικός 4 0 4 2
τσαρουχάς 5 0 5 2
τυμπανιστής 1 1 0 1
τυπογράφος 1 0 1 1
υπάλληλος 14 1 13 3
υπηρέτης 1 1 0 1
υποδηματοποιός 35 0 35 10
φανοποιός 3 3 0 1
φαρμακοποιός 3 0 3 2
φιλόλογος 1 0 1 1
φοιτητής 3 0 3 3
φωτογράφος 5 0 5 1
χωρίς επάγγελμα 345 46 299 21
χαλκεύς 1 1 0 1
χαρτοπώλης 1 0 1 1
χότζας 22 22 0 12
χρυσοχόος 1 0 1 1
χρωματιστής 13 0 13 2
χρωματοποιός 2 0 2 1
χωροφύλακας 2 0 2 1
ψάλτης 1 0 1 1
Η ΥΠΟΔΙΟΙΚΗΣΗ ΤΩΝ ΚΑΪΛΑΡΙΩΝ 185
(ΜΟΥΣΟΥΛΜΑΝΟΙ/
(ΜΟΥΣΟΥΛΜΑΝΟΙ/
ΕΠΑΓΓΕΛΜΑ
ΕΠΑΓΓΕΛΜΑ
ΧΡΙΣΤΙΑΝΟΙ)
ΧΡΙΣΤΙΑΝΟΙ)
ΕΚΛΟΓΕΩΝ
ΕΚΛΟΓΕΩΝ
ΑΡΙΘΜΟΣ
ΑΡΙΘΜΟΣ
αγροφύλακας 2 (2/0) μυλωθρός 2 (2/0)
αγωγιάτης 14 (14/0) ξενοδόχος 1 (0/1)
αρτοποιός 4 (0/4) ξυλουργός 2 (2/0)
βουκόλος 1 (1/0) πανδοχέας 2 (0/2)
γεωργός 1.256 παντοπώλης 8 (4/4)
(1.222/34)
δάσκαλος 5 (3/2) πεταλωτής 4 (3/1)
δημόσιος 4 (0/4) ποιμήν 6 (6/0)
υπάλληλος
δικηγόρος 1 (0/1) ράπτης 3 (0/3)
εμβαλωματής 1 (1/0) σιδηρουργός 8 (7/1)
έμπορος 10 (2/8) ταχυδρομικός 2 (0/2)
εργάτης 84 (79/5) τυμπανιστής 1 (1/0)
ιατρός 1 (0/1) υπάλληλος 2 (1/1)
ιερέας 1 (0/1) Υποδηματοποιός 1 (0/1)
ιμάμης 5 (5/0) φανοποιός 3 (3/0)
καραγωγεύς 9 (9/0) φαρμακοιός 2 (0/2)
καφεπώλης 2 (1/1) φιλόλογος 1 (0/1)
κοσκινάς 3 (3/0) χωρίς επάγγελμα 11 (8/3)
κουρέας 6 (5/1) χαλκεύς 1 (1/0)
κτίστης 3 (2/1) χότζας 5 (5/0)
λεπτουργός 1 (1/0) χωροφύλακας 2 (0/2)
μάγειρας 2 (0/2)
186 ΓΙΑΝΝΗΣ ΓΚΛΑΒΙΝΑΣ
ΕΠΑΓΓΕΛΜΑ
ΕΠΑΓΓΕΛΜΑ
ΕΚΛΟΓΕΩΝ
ΕΚΛΟΓΕΩΝ
ΑΡΙΘΜΟΣ
ΑΡΙΘΜΟΣ
αγωγιάτης 59 μάγειρας 5
αλευροπώλης 3 μαχαιροποιός 1
αργυραμοιβός 1 μεσίτης 1
αρτοποιός 16 μηχανικός 2
ασβεστοποιός 1 μοναχός 1
βυρσοδέψης 2 μυλωθρός 4
γαλακτοπώλης 2 ναύτης 1
γεωργός 27 ξενοδόχος 4
γουναροποιός 4 ξυλέμπορος 8
γραμματέας 4 ξυλοκοπός 3
δάσκαλος 7 ξυλοπώλης 1
εικονογράφος 2 ξυλουργός 1
έμπορος 79 οινοπνευματοποιός 2
εργάτης 39 οινοπώλης 1
εργολάβος 5 οπλοποιός 3
ζαχαροπλάστης 2 οργανοπαίκτης 2
ζωέμπορος 9 παντοπώλης 29
ηθοποιός 1 ποιμήν 236
ιατρός 6 ράπτης 34
ιερέας 3 σαγματοποιός 2
καθηγητής 4 σαμαράς 2
καπνοπώλης 1 σιδηρουργός 4
κασσιτερωτής 2 ταχυδρομικός 2
καφεπώλης 14 τσαρουχάς 4
κηπουρός 1 υπάλληλος 4
κηροποιός 2 υποδηματοποιός 8
κουρέας 6 φαρμακοποιός 1
κρεοπώλης 22 φοιτητής 1
κτηνοτρόφος 16 φωτογράφος 5
κτίστης 83 χωρίς επάγγελμα 226
λαναράς 1 χρυσοχόος 1
λεπτουργός 24 χρωματιστής 12
λογιστής 1 χρωματοποιός 2
Η ΥΠΟΔΙΟΙΚΗΣΗ ΤΩΝ ΚΑΪΛΑΡΙΩΝ 187
ΑΡΙΘΜΟΣ ΕΚΛΟΓΕΩΝ
ΑΡΙΘΜΟΣ ΕΚΛΟΓΕΩΝ
(ΜΟΥΣΟΥΛΜΑΝΟΙ/
(ΜΟΥΣΟΥΛΜΑΝΟΙ/
ΕΠΑΓΓΕΛΜΑ
ΕΠΑΓΓΕΛΜΑ
ΧΡΙΣΤΙΑΝΟΙ)
ΧΡΙΣΤΙΑΝΟΙ)
αγωγιάτης 13 (0/13) κλειούχος 1 (0/1)
αρτοποιός 2 (0/2) κουρέας 2 (0/2)
γαλακτοπώλης 1 (0/1) κρεοπώλης 24 (0/24)
γεωργός 294 (235/59) κτηματίας 1 (0/1)
γυμναστής 1 (0/1) κτίστης 17 (0/17)
δάσκαλος 7 (0/7) μάγειρας 2 (0/2)
δερματέμπορος 1 (0/1) μυλωθρός 9 (0/9)
δερματοπώλης 1 (0/1) ξενοδόχος 7 (0/7)
δημόσιος 2 (0/2) οπλοποιός 3 (0/3)
υπάλληλος
έμπορος 12 (0/12) παντοπώλης 20 (0/20)
εργάτης 81 (23/58) ποιμήν 1 (0/1)
εργατικός 1 (1/0) ράπτης 14 (0/14)
ζαχαροπλάστης 5 (0/5) σαγματοποιός 15 (0/15)
ιατρός 1 (0/1) σιδηρουργός 1 (1/0)
ιερέας 2 (0/2) τσαρουχάς 1 (0/1)
ιμάμης 3 (3/0) υπάλληλος 8 (0/8)
καπνοπώλης 1 (0/1) υποδηματοποιός 1 (0/1)
κηπουρός 1 (0/1) φοιτητής 1 (0/1)
χωρίς επάγγελμα 7 (0/7)
188 ΓΙΑΝΝΗΣ ΓΚΛΑΒΙΝΑΣ
ΑΡΙΘΜΟΣ ΕΚΛΟΓΕΩΝ
ΑΡΙΘΜΟΣ ΕΚΛΟΓΕΩΝ
(ΜΟΥΣΟΥΛΜΑΝΟΙ/
(ΜΟΥΣΟΥΛΜΑΝΟΙ/
ΕΠΑΓΓΕΛΜΑ
ΕΠΑΓΓΕΛΜΑ
ΧΡΙΣΤΙΑΝΟΙ)
ΧΡΙΣΤΙΑΝΟΙ)
αγωγιάτης 2 (0/2) κρεοπώλης 3 (0/3)
αμαξηλάτης 1 (0/1) κτηματίας 3 (0/3)
αρτοποιός 39 (0/39) κτίστης 46 (0/46)
βοσκός 1 (0/1) μάγειρας 4 (0/4)
βουκόλος 1 (1/0) μουσικός 3 (0/3)
γαλακτοπώλης 2 (0/2) μυλωθρός 11 (0/11)
γεωργός 82 (46/36) ξενοδόχος 6 (0/6)
γραμματέας 1 (0/1) ξυλοκόπος 2 (0/2)
δάσκαλος 4 (0/4) ξυλουργός 5 (1/4)
δημόσιος υπάλληλος 3 (0/3) οπλοποιός 1 (0/1)
έμπορος 14 (0/14) παντοπώλης 8 (0/8)
εργάτης 50 (10/49) πεδιλοποιός 1 (0/1)
εργατικός 1 (0/1) πεταλωτής 2 (0/2)
ζαχαροπλάστης 1 (0/1) ποιμήν 5 (1/4)
ιερέας 3 (0/3) ποτοπώλης 3 (0/3)
ιμάμης 1 (1/0) ράπτης 18 (0/18)
καπνοπώλης 1 (0/1) σαγματοποιός 3 (0/3)
καφεπώλης 1 (0/1) σιδηρουργός 8 (0/8)
κεραμεύς 2 (1/1) υποδηματοποιός 13 (0/13)
κηπουρός 22 (0/22) φοιτητής 1 (0/1)
κουρέας 1 (1/0) χαρτοπώλης 1 (0/1)
χωρίς 21 (3/18)
επάγγελμα
Η ΥΠΟΔΙΟΙΚΗΣΗ ΤΩΝ ΚΑΪΛΑΡΙΩΝ 189
Εικ. 1α-β. Το εξώφυλλο και η τελευταία σελίδα του Εκλογικού Καταλόγου της
Υποδιοίκησης Καϊλαρίων, με θεώρηση από τον πρόεδρο Πρωτοδικών Κοζάνης.
190 ΓΙΑΝΝΗΣ ΓΚΛΑΒΙΝΑΣ
Εικ. 3. Χάρτης της περιοχής Εορδαίας, με τους οικισμούς στις αρχές του 20ού αι.
(Σχεδίαση Γ. Τσότσος, από επεξεργασία του Γ. Τσότσος, Ιστορική Γεωγραφία της
Δυτικής Μακεδονίας: Το Οικιστικό Δίκτυο 14ος-17ος αιώνας, εκδ. Αντ. Σταμούλη,
Θεσσαλονίκη 2011, ένθετος χάρτης αρ. 1).