Professional Documents
Culture Documents
Etrh104 1 Hafta Giris Bilim Tarihi Nedir
Etrh104 1 Hafta Giris Bilim Tarihi Nedir
NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ © 1
Bilim Nedir? Bilim Tarihi
Nedir?
Bölüm Hedefleri:
1. Bilim nedir?
2. Bilim tarihi nedir?
3. Bilim tarihini öğrenmenin gereklilikleri
hakkında bilgi sahibi olmak.
NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ © 2
▪ İnsan aklının erebileceği olgu, gerçek ve ilkelerin bütünü, bili, malumat.
▪ Öğrenme, araştırma veya gözlem yolu ile elde edilen gerçek, malumat,
vukuf
▪ İnsan zekâsının çalışması sonucu ortaya çıkan düşünce ürünü,
malumat, vukuf
▪ Bilgi, bilen varlık yani özne (suje) ile bilinen varlık, yani nesne
(obje) arasında kurulan ilişkiden doğan ürüne verilen addır. Daha açık
bir ifadeyle öznenin (sujenin) nesneyi (objeyi) yorumlamasına, onun
hakkında bir yargıda bulunmasına veya açıklama
yapmasına, bilgi denilmektedir.
▪ Bilgiye Duyulan İhtiyacın Temelinde Ne Var?
NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ © 3
• Bilgiye Duyulan İhtiyacın Temelinde Ne Var?
• Korkuyu gidermek
• Merakı gidermek, bilme tutkusu
• Doğa olayını bilmek
• Doğaya egemen olmak, üstün olmak
• Yaşamı güvenilir kılmak
• Rahat yaşamak
• Dünyayı anlamak için
• öğrenmek, yani her şey hakkında BİLGİ edinmek
zorunluğu...
NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ © 4
İnsanları ve toplumları farklılaştıran
esas unsur ise bilgi düzeyidir.
NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ © 5
Yaşamın Aşamaları:
425 milyon Dişli balıklar
380 milyon Köpekbalıkları
370 milyon Balık sürüngen arası erken amfibiler (denizde
karada yaşayabilen canlı)
310 milyon Sürüngenler
240 milyon Çağdaş amfibiler
235 milyon Dinozorlar
216 milyon Memeliler
150 milyon Kuşlar
216 45 milyon Memelilerin gelişimi
Kanguru (keseliler)
Köstebek, kirpi (böcekçiler)
Fare, sıçan, sincap (kemirgenler)
Primatlar (düz tırnaklılar)
At, eşek, gergedan Fil, mamut
Yarasalar Koyun, keçi, domuz, geyik
Gelişmiş etçiller Balina ve yunuslar
NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ © 6
Yaşamın Aşamaları:
NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ © 7
Yaşamın Aşamaları:
8-5 milyon Hominidae Primatlar takımının insansı
maymunlar takımının familyası
4 - 2.8 milyon Australopithekus Afarensis’in ortaya çıkışı
Afrika´da yasamış insana benzer canlılara verilen isim.
Australopithekler bilinen en eski hominid fosilleridir.
~2 milyon Homo Habilis Yetenekli insan ortaya çıkışı
1.9 - 1.7 milyon Homo Rudolfensis soyu tükenmiş
hominid türlerinden birinin ortaya çıkışı
1.8 - 1.6 milyon Homo Erektus soyu tükenmiş insangil
türüdür ve modern insanların ( Homo sapiens ) atası
olduğuna inanılır
~700 bin Homo Sapiens modern insanların görülüşü
~200 bin Homo Sapiens’in ortaya çıkışı
NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ © 8
Bilimin Aşamaları:
Mısır ve Mezopotamya Uygarlıklarına rastlayan ampirik bilgi
toplama dönemi
Eski Yunanlıların evreni açıklamaya yönelik akılcı yaklaşımların
kurulduğu dönem
NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ © 9
Yaşamın Aşamaları:
NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ © 10
Belli Başlı Bilimsel İlerlemeler:
NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ © 11
Belli Başlı Bilimsel İlerlemeler:
NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ © 12
Bilim Nedir?
• Bilimin sürekli gelişen ve geniş kapsamlı yapısından dolayı üzerinde
anlaşmaya varılmış bir tanımı yapılamamıştır. Birçok düşünür ve bilim
insanının farklı tanımlarına rastlanmaktadır.
NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ © 13
Bilim Nedir?
NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ © 14
Bilimde Yöntemler
• Yöntem bizi konu edindiğimiz bilimsel problemin çözümüne götüren şeydir. Her türlü maddi ve manevi
vasıtalar ve yaklaşım biçimlerinin bütünüdür.
• Bilim insanı çalışmalarında;
Gözlemler, kıyaslar, ölçer, test eder,
spekülasyon yapar, hipotez kurar, düşünceler ve kavramsal araçlar yaratır, teoriler ve açıklamalar
oluşturur.
bilimsel yöntem ile elde edilen bilginin, tekrar edilebilir deneylerden sonra tekrar ulaşılabilir olması gerekir.
Deneylerle aynı sonuç tekrar tekrar üretilebildiğinde varsayım yasa olmaya yaklaşır.
NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ © 15
•Tarih öncesi çağlarda felsefe, din, efsane gibi ruhsal; el sanatları gibi pratik yaşam ihtiyaçlarına
yönelik uğraşılar dışında, gözleme dayalı kavramsal düşünme demek olan bir bilimden söz etmek
zordur.
•Bilimsel düşünme ve bulma çabasının kökeninde;
Bilimin •biri yaşamı güvenilir ve rahat kılma, (Teknik) (zanaatkarlar)
Kökeni •diğeri dünyayı anlama gibi iki temel ihtiyaç yatmaktadır. (Kültürel) (şair, politikacı, filozof)
•İki gelenekteki ayrılık ortaçağ boyunca kendini sürdürmüş, yeniçağın başlarında ortadan kalkmaya
yüz tutmuş, modern anlamda bilim ortaya çıkmıştır.
•Deneye olanak veren teknik becerilerle, kavramsal düşünmeye yol açan metafizik türden teorik
çalışmaların etkili bir kaynaşması görülmüştür.
NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ © 16
Bilimin Kökeni
• İnsanın doğaya egemen olma isteği ile
doğayı anlama ihtiyacının birleşmesi
modern bilimin doğuşuna yol açmıştır.
• Bilimin doğuşu için doğayı denetim
altına almaya yönelik katı bir faydacılık
dışında, yarar amacı gütmeyen, katıksız
bir anlama ve bilme tutkusuna da
ihtiyaç vardır.
NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ © 17
• ÇAĞDAŞ BİLİMİN DÖRT ÖNEMLİ NİTELİĞİ
Bilim olgusaldır,
NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ © 19
Bilim objektiftir,
Çağdaş anlamda bilimle uğraşan kişiler bir konuya
yönelmek daha sonrada o konunun alt dallarında
uzmanlaşmak zorundadırlar. Her bilimsel sonuç kişi yada
zümrelerin tekelinde olamaz. Teoriler yerine yenisi
konulana kadar geçerlidir.
Bilim eleştiricidir,
Bilimde hiçbir doğru asla değişmez değildir. Bilimin bu
özelliği ondaki gelişmenin başlıca nedenidir.
NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ © 20
Bilim genelleyicidir,
Amaç özelden genele doğru bir kural çıkarmak olmalıdır.
Bilim seçicidir,
Bilimsel incelemeler yapılan olgular, belki de doğa
olayları ve tüm olgular içinde oldukça sınırlıdır.
Bilim değişkendir.
Bilim sürekli bir değişkenlik arz eder, durağan değildir.
NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ © 21
Bilimin Değeri
NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ © 22
Bilimsel Gelişmenin Niteliği
NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ © 23
Bilimsel Gelişmenin Niteliği
Her teori doğaya belli bir bakış açısını dile getirir; fakat başka bakış açıları
olanağını ortadan kaldırmaz.
Bilimin gelişimi, ne tek başına birtakım teorik görüş değişikliklerinden, ne de
yalnızca birbirine eklenen sürekli bir buluşlar zincirinden ibarettir.
Karşılıklı etkileşim bilimde gelişmenin gerçek itici gücünü oluşturur.
NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ © 24
Bilimsel Bilginin Üretilmesinde Hayal ve Yaratıcılık
NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ © 25
Bilimin Doğası ile İlgili Yaygın Yanılgılar
• Bilimsel bilgiler değişmez kesin bilgilerdir.
• Bilim insanları tamamen nesneldirler (objektif).
• Bilimsel hipotezler, teorilere onlar da yeterince doğrulandıklarında yasalara
dönüşürler.
• Bilimde evrensel olarak kabul edilen tek bir bilimsel yöntem vardır.
• Bilim insanları bilimsel sonuçlarını aynen olduğu gibi rapor ederler.
• Bilim olguların sistematik olarak gözlenmesi işleminden ibarettir.
• Bilim bütün sorularımıza cevap bulabilir.
• Bilimde sosyal ve kültürel değerlerin bir etkisi yoktur.
• Bilim tamamen birikimsel olarak ilerler.
• Bilimsel modeller gerçeğin kopyalarıdır.
• Bilim ve teknoloji aynıdır.
NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ © 26
Bilim İle Teknoloji Arasında İlişki
Teknoloji kelimesi, Antik Yunanistan’da “Bilgiden gelen zanaat” anlamına gelir.
Sözlük anlamına göre teknoloji; bir sanayi koluyla ilgili yapım yöntemlerinin, aygıtlarının
incelenmesiyle oluşan bilgi kolu olarak tanımlanmaktadır.
Bilim ve teknoloji arasındaki ilişki; bilim, doğal dünyayı anlamaya yönelik yapılan çalışmalardır.
Bilim; insanoğlunun fiziksel evreni anlama ve açıklama gayretleridir.
Teknoloji uygulanmış bilim anlamına gelmez. Teknoloji ve bilim yakından ilişkili olsalar da pek çok
açıdan farklıdırlar. Teknoloji, “insan yapısı dünyayı” geliştirir ve açıklar; geliştirme, işleme ve
yönetmeyi kapsar. Bilim ise “doğal dünyayı” açıklar.
Bilim, bilgileri toplama süreci boyunca teknolojik araçları kullanır. Bilimi ve teknolojiyi birlikte
kullandığımız için zihnimizde ikisi birbirine karışmaktadır.
Teknoloji, bilimin uygulamasından çok daha fazlasını içermektedir.
Bilim bilgiyi kendi sahip olduğu amaç, önerme ve açıklamaları test etmek için üretir. Aksine
teknoloji, gerçek dünya problemleri için insan yapımı çözümler geliştirir. Elbette bilim, bilgiyi
üretmek için teknolojiyi kullanır ve teknoloji, çözümleri üretmek için bilimsel bilgiyi kullanır.
Dolayısıyla her ikisi bütünsel olarak bağlantılıdır, fakat bunlar farklı kavramlar ve süreçlerle hareket
eden farklı alanlardır.
NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ © 27
BİLİM TARİHİ NEDİR?
NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ © 29
BİLİM TARİHİ DERSİNİN AMACI
NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ © 30
▪ Bilim tarihinin akademik bir disiplin olarak gelişmesi neden geç bir
tarihte olmuş ve üniversitelerde yeterince okutulmamıştır?
▪ Bilim tarihi ancak son 60-70 yıllık dönemde akademik bir disiplin niteliği
kazanmıştır.
▪ Tarihçiler uygarlığımızın daha çok siyasal, ekonomik ve savaş ile ilgili
cepheleri üzerinde durmakta, bize evreni tanıtan, doğa kuvvetleri
üzerinde egemen olma olanağını sağlayan, tüm düşünme ve yaşama
koşullarımızı biçimleyen bilimin gelişmesiyle yeterince
ilgilenmemektedirler.
▪ Ne var ki, bilimin dünyamızı hızla değiştirme gücü karşısında bu
kayıtsızlığın daha fazla süreceği beklenemez.
▪ Dünyanın başlıca büyük üniversitelerinde son yıllarda göze çarpan
gelişmeler bu durumun değişmeğe başladığını göstermektedir.
NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ © 31
Bilim Tarihinden Öğrenebileceğimiz Şeylerden Başlıcaları:
NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ © 32
Bilimin Gelişimi
• Doğu ile Batı arasında adeta zikzak çizen bilim, dün olduğu gibi bugün de hiçbir
ırkın, kültürün veya bölgenin tekelinde değildir.
NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ © 33
Bilim Tarihinin Tarihi:
• Bir bilimsel araştırma etkinliği olarak bilim tarihi, bilimin gündelik hayatı
büyük ölçüde etkilediği 20 yy’ın başlarında ortaya çıkmıştır.
• Sistematik bir faaliyet alanı olarak varlığını duyurması, ünlü Amerikalı bilim
tarihçisi George Sarton’un Bilim Tarihi (ntroduction to the History of
Science) isimli kitabıyla olmuştur.
• 1936’da Harvard Üniversitesi’nde Bilim Tarihi doktora programı açılmıştı.
Sarton’un danışmanlığında dünyada ilk kez bilim tarihi alanında doktora
derecesi alan Aydın Sayılı 1942 yılında tezini tamamladı. Bilim tarihini
Türkiye’ de akademik düzleme taşıyan kişi Ord. Prof. Dr. Aydın Sayılı’dır.
Aydın Sayılı 1955 yılında Türkiye’de bilim tarihi kürsüsünü kurdu.
NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ © 34
Bilim Tarihi Alanında Türk Bilim adamları
NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ © 35
BİLİM TARİHİNİN ÖNEMİ:
Bilim tarihi, her şeyden önce gençlere bilim ve teknoloji sevgisini aşılar.
Bilim tarihi, gençlerde, tarihsel ve kültürel kimlik oluşmasına yardımcı olur.
Bilim tarihi, bilimin ve teknolojinin yapısı, karakteri ve değeri hakkında en doğru bilgiyi verir.
Bilim Tarihi bize bilim ve teknolojinin sürekli gelişen bir etkinlik olduğunu, bilim ve teknolojide bir
sonun olmadığını öğretir.
Ayrıca Bilim Tarihi, başlangıçta doğru diye kabul edilen bir çok bilimsel varsayım, görüş ve
kuralların, zamanla yanlışlandığını, onların yerine daha doğrularının konduğunu da gösterir.
Bilim tarihini neden öğrenmeliyiz; Bilim Tarihi dersini bilimsel gelişmelerin sadece
kronolojisini öğrenmek değil, bugün bilim diye adlandırılan kavramın hangi tarihsel, sosyal,
ekonomik vs. faktörlerin etkileşimi sonucu ortaya çıktığını ve bilimin toplumu nasıl etkilediğini
anlamak için öğrenmeliyiz.
Bilim tarihi dersinden Düşüncenin serbestliğe kavuşması, Akılla batıl inançların çarpışması,
İnsanoğlunun doğruyu araması, giderek ona yaklaşması, Hata ve akıl dışı saplantılarla
savaşması konuları ile ilgili de bilgi ediniriz.
NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ © 36
BİLİMSEL KURUMLAR :
• Bugüne ulaşmış en eski bilim kurumu İtalya'daki Accademia dei Lincei ile
1660 ve 1666 yıllarında kurulan İngiliz Royal Society ve Fransız Académie
des Sciences ulusal bilim akademileridir.
• İlk bilimsel dergiler, Journal des Sçavans ve ardından gelen Philosophical
Transactions, 1665 yılında yayımlanmaya başlanmıştır.
NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ © 37
TEMEL VE UYGULAMALI BİLİMLER
NORMATİF BİLİMLER
Estetik
Sanat
Etik
Teoloji
NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ © 39
YAPAY BİLİMLER
Amacı, insan yararına olmak üzere, doğayı değiştirmek ya da
istenildiği şekilde kullanabilmeyi amaçlayan, karşılığı doğada
olmayan, insan yapısı bilimlerdir. Bu bilim dallarının başlıca
özelliği, Teknoloji'ye dönük olmasıdır ve bunun ürünleri, birer
Mühendislik Bilimidir. Başlıcaları şunlardır:
NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ © 40
KAYNAKLAR:
Cemal Yıldırım; Bilim Tarihi, İstanbul, Remzi Yayınevi, İstanbul, 2019.
Cemal Yıldırım; Bilim Felsefesi, İstanbul, Remzi Yayınevi, İstanbul, 2002.
Colin A. Ronan; Bilim Tarihi, TÜBİTAK Yayınları, Akademik Dizi I, Ankara, 2003.
Yavuz Aksoy; Bilim Tarihi ve Felsefesi, Yıldız Teknik Üni. Yayınları, İstanbul, 1994.
Cemal Yıldırım; Bilimin Öncüleri, TÜBİTAK Popüler Bilim Kitapları, Ankara, 2003.
Mehmet Bayraktar, İslam’da Bilim ve Teknoloji Tarihi, Ankara, 1994.
Aleksandre Koyre; Yeniçağ Biliminin Doğuşu, Ankara, 1995.
Thomas Kuhn; Bilimsel Devrimlerin Yapısı, (Çev. Nilüfer Kuyaş), İstanbul,
1989.
William Bynum; A Little History of Science, Yale, London, 2013.
Ertuğrul Yörükoğulları ve Ekmeleddin İhsanoğlu (Ed.), Bilim Ve Teknoloji Tarihi,
Anadolu Ü., Eskişehir, 2013.
NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ © 41