YAPI DONATIMI VE AKUSTİK

DERS NOTLARI

5. HAFTA
YAPI İÇİ AYDINLATMA.

Hazırlayan: Doç.Dr. Mehriban Mikayilova

OMU. Mimarlık fakultesi. İç Mimarlık Bölümü. 2021
 YAPI İÇİ AYDINLATMA.
Günlük yaşamımızda, herhangi bir eylemi gerçekleştirmek için ışık yayan, yansıtan ya da
geçiren bir nesnenin varlığı çoğunlukla yeterli olmamaktadır. Bir mekânı herhangi bir
kaynakla ışıklandırmak, aydınlatma olmamakta; sadece insanın
sağa sola çarpmaması ya da çoğu kez, bir görsel eylemi büyük bir rahatsızlık duyumu içinde
ve yalnızca kısa bir süre için gerçekleştirmesine olanak vermektedir. Ama aydınlatma
biliminin temel ilkeleri göz önüne alınarak düzenlenmiş bir çevrede, kullanıcının- ki
çoğunlukla insandır- görsel konfor gereksinmeleri yerine getirilmiştir. Bir çevrenin doğru
aydınlatılması ile fizyolojik ve psikolojik açılardan görsel konfor koşullarına ulaştırılması
önemlidir.
Aydınlatmanın Türleri
Işık Kökeni Bakımından Aydınlatma Türleri
Doğal Aydınlatma
Doğal Aydınlatma: Ana kaynağı güneş olan gün ışığının, görsel konfor gereksinmelerini
karşılamak üzere tasarlanan aydınlatma sistemi olarak tanımlanabilmektedir.
Yapma (Yapay) Aydınlatma: Yapma ışık kaynaklarından üretilen ışığın, görsel konfor
gereksinmelerini karşılaşmak üzere tasarlanan aydınlatma sistemi olarak
tanımlanabilmektedir,
Bütünleşik Aydınlatma: Görsel konfor gereksinmelerini karşılamada, gün ışığının yetersiz
kaldığı durumlarıda takviye edici olarak yapma ışığın kullanıldığı aydınlatma sistemi olarak
tanımlana bilmektedir.
•Aydınlatılan yere göre sınıflandırmada ise, aydınlatmanın iki türde ele alındığını görüyoruz
ki bu konuda yazılmış birçok kaynakta bu sınıflandırmayı görmemiz olasıdır.
• İç Aydınlatma: Çeşitli yapısal öğelerle dış çevreden ayrılmış, iç mekânların aydınlatma
sistemini konu alır.
• Dış Aydınlatma: Bina dışı çeşitli ölçekteki yapma çevrenin aydınlatma sistemini konu alır.
Yapma (Yapay) Aydınlatma
Amacı Bakımından Aydınlatma Türleri
•Fizyolojik Aydınlatma
•Dekoratif Aydınlatma
•Dekoratif Fizyolojik Aydınlatma
•Dikkati Çeken Aydınlatma

Doğal aydınlatmanın kaynağı Güneş’tir. Doğal ışıktan doğru ve

ekonomik olarak yararlanılma için;
•Pencere ve ışık rafları
•Işık tüpleri (fenerleri)
•Binaların güneş ışığına göre doğru yönde ve biçimde yerleştirilmesi
•Doğal ışığın yapay ışıkla birlikte kullanılması doğal aydınlatmanın
konularına girer
Konutun doğal aydınlatması

Doğal aydınlatmanın kaynağı Doğal aydınlatma (gün ışığı uygulamaları)

Işık ve Işık Kaynakları
Bilindiği gibi ışık, gözümüzü etkilemekle görme duyumunu
doğuran bir enerji şeklidir. Bu enerji, her biri bağımsız iki
anlayışın geliştirdiği teorilerle tanımlanmaktadır.
Işık kaynakları, çeşitli yayınlarda farklı sistemlerde
sınıflandırılmaktadır. Işık üretimleri açısından ışık kaynakları
şunlardır:
•Birincil ışık kaynakları; kendi kendilerine ışık yayabilen
nesnelerdir, (güneş, mum, akkor telli lamba, vb.)
• İkincil ışık kaynakları; birincil ışık kaynaklarından aldıkları ışığı
yansıtarak ya da geçirerek ışık yayan nesnelerdir, (ay, atmosfer,
pencere, duvar yüzeyi, vb.) Bir diğer sınıflandırma, ışık
kaynaklarının geometrik biçimlerine göre yapılmaktadır;
•Noktasal ışık kaynakları,
•Çizgisel ışık kaynakları,
• Yüzeysel ışık kaynakları olarak sıralanmaktadır.
• Işığın kökenine göre ışık kaynakları sınıflandırıldığında;
• Doğal ışık kaynakları, güneş, gökyüzü, pencere, vb.,
•Yapma (yapay) ışık kaynakları, mum, akkor telli lamba vb.
olarak iki ana grupta toplandığını görmekteyiz.

İkincil ışık kaynakları Noktasalve küresel ışık kaynakları

Standartlara uygun, doğru aydınlatma yapıldığında;

•Gözün görme yeteneği artar ( görüş keskinliği, görme hızı artar).

• Göz sağlığı korunur, görme bozuklukları önlenmiş olur.
•Görsel performans artacağından, yapılan işin verimi artar böylece
ekonomik yarar sağlanır.
• Psikolojik açıdan da görsel konfor sağlanır. Yararlanıcı içinde
bulunduğu ortamda kendini daha mutlu hisseder.
• İyi görememe ya da görme yanılgılarından doğabilecek kazalar
azalır.
• Güvenlik duygusu sağlanır.

Genel aydınlatma ile birlikte çalışma yerini aydınlatma Hepsi bir şekilde genel aydınlatma lambaları Çalışma yerini aydınlatma
(özel) lambalar.
 Işık Akısı Tanımı
Işık akısı Lümen ( lm ); bir ışık kaynağının her doğrultuda verdiği toplam ışık miktarıdır.
Işık kaynağına verilen elektrik enerjisinin, ışık enerjisine dönüşen kısmıdır. Buna
kullanılan armatürün verimi de diyebiliriz. Işık akısı φ harfi ile gösterilir.
Aydınlık Şiddeti Tanımı
Birim yüzeye düşen ışık akısı toplamına aydınlık şiddeti denir. Bir ışık kaynağının her
doğrultuda verdiği ışık seviyesini belirtir. Aydınlık şiddetinin birimi lükstür.
Aydınlatma Hesabı
Doğru aydınlatma için çeşitli veriler ve hesaplamalar kullanılmaktadır. Bu modülde size
verilen tablolar örnekleme şeklindedir. Bu verilerle yetinmeyip, daha özel uygulamalar
yapabilirsiniz. Bir mekânın aydınlatılması hesapları ve etkenleri aşağıda aşama aşama
açıklanmıştır.
T.1. Önemli Maddelerin Yansıtma Katsayıları
Örnek Aydınlatma

Bazı malzeme ve duvar renklerinin yansıma katsayıları

Yukarıdaki tabloda bazı malzemelerin renk durumlarına göre yansıma katsayıları verilmiştir.
Bu katsayıları hesaplamalarda kullanabilirsiniz. Aydınlatma hesabı yapılırken, aydınlatma
projesi çizilecek mekânların özellikleri dikkate alınmalıdır.
T2. En az Aydınlatma Şiddeti Tablosu
. T. 3. Oda Aydınlatma Verimi Tablosu
En az Aydınlatma Şiddeti Tablosu

Tabloda bazı mekânlarda kullanılması istenen asgari aydınlatma

şiddetleri verilmiştir. Tabloda günümüzde kullanılan her mekâna yer
verilmemiştir. Hesaplamalarda karşınıza çıkacak başka mekânlar için k değerlerine göre oda aydınlatma verimi η
tablonun detayını araştırınız. Aydınlatma hesabı yapılırken, aydınlatma
projesi çizilecek mekânların özellikleri dikkate alınm
4. Kirlenme (Bakım) Faktörü Tablosu Çeşitli Lambaların Güç ve Işık Akıları Tablosu

Çeşitli lambaların güç ve ışık akıları tablosu

Aydınlatma Hesabı Formülleri

Oda İndeksi
k=oda İndeksi
a=Odanın kısas kenar uzunluğu
b=Odanın uzun kenar uzunluğu
H=Armatürle, çalışma yüzeyi arasındaki yükseklik
Bu değerler kullanılarak, oda indeksi k değeri hesaplanır.
Kirlenme (bakım faktörü),d, Tablosu
Armatürün Çalışma Düzlemine Uzaklığı:

Her armatür yerine monte edildiğinde lamba genellikle tavandan 20 ile 60 cm aşağıdadır.
B tipi glop armatürlerde mesafe alınmaz, ama örneğin avizeler için tij boyu 60 cm alınabilir.
Çalışma düzlemi de genellikle masa boyu olan yerden 70- 80 cm olarak düşünülür. Oturma
düzleminde de 50 – 60 cm düşünülebilir.
Ф = toplam ışık akısı: lümen
d = tesisin kirlenme faktörü Tablo 4 den
A = odanın alanı (a*b)m2
E = oda aydınlatma şiddeti: Tablo 2. den
η= Oda aydınlatma verimi Tablo 3den
Ampul sayısı, gerekli toplam ışık akısının
lambanın ışık akısına oranı olarak tanımlanabilir.
Çalışma düzlemi
Ф = toplam ışık akısı: lümen
Z= Ampul sayısı
φ =Işık aksı: lümen
Armatür Sayısının Belirlenmesi:

Daha önce oda indeksi k değerini hesaplamıştık, bilinen değerler yardımı ile kullanılacak armatür sayısı (n) hesaplanır.
Ф = toplam ışık akısı: lümen η = oda aydınlatma verimini temsil eder. Büyüklüğü tavanın,
Z= Ampul sayısı duvarın, zeminin yansıtma faktörüne ve oda indeksinin
φ =Işık aksı: lümen değeri ile doğru orantılı olarak değişir. η değeri de oda
d = tesisin kirlenme faktörü aydınlatma verimi tablosundan ( Tablo 3) seçilir.
A = odanın alanı (a*b)m2 φ = oda için seçilen, aydınlatma malzemesinin yapısına ve
E = oda aydınlatma şiddeti: lüx gücüne bağlı olarak değişen ışık akısıdır. Işık akısı birimi
η= Oda aydınlatma verimi lümendir.
 KAYNAKLAR

1. Arpat, A. (1976), Yapı Tesisatı Bilgisi (Aydınlatma ve Elektrik), İstanbul: Birsen yayıncılık

2. Korinek, Dr.Frantisek, Endüsriyel Hijyen Saha Deney Mrtodları ve Önerilen Standardlar, İSGÜM, Ankara.

3. Olishifski, J.B., (Ed.), Fundamentals of Industrial Hygiene, Second Ed., National Safety Council, Chicago1985.

4. T.V.Çalışma Bakanlığı İşçi Sağlığı Genel Müdürlüğü, Sanayide İş güvenliği Eğitim Rehberi, İşyerlerinde Sun’i
Aydınlatma, Doğus Matbaacılık ve Tic.Ltd.Şir. Matbaası – Ankara- 1968

5. Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik”, 26 Temmuz 2002 – Sayı:24827 Resmi Gazete, Madde. 70-73.

6. Elektrik Kuvvetli Akım Tesisleri Yönetmeliği, 30 Kasım 2000 – Sayı :24246 Resmi GazeteBina Planları Uzerine Komple
Işık Tesisatı Şeması Çizimi unite02.pdf (meb.gov.tr)

7. https://www.isguvenligi.net/gorunur-isinlar-veya-aydinlatma/