II. BLOKEA.

ESKOLA ETA BERDINTASUN EZA

4.- HEZKUNTZA ETA DESPAREKOTASUN SOZIALA

SARRERA

Erreferentzia bibliografikoa: Merino, J., Sala G. eta Troiano H. () Desigualdades de género, clase y etnia
en educación. Sociología de la educación. (Cap. XIII. 357-384 orr.)

SARRERA: GIZARTE ESTRATIFIKAZIOA

DEFINIZIOA: gizarteek talde-pertsonak modu hierarkiko batean antolatzeko duten sistema

Desoreka soziala: talde horien arteko desberdintasunak nabariak direnean

Baliabideak eta boterea modu desorekatu batean banatzen direlako gizartean

Talde horiei estratuak edo mailak (populazio estratuak) deitzen zaie.

● Mailakatzea hierarkikoa da

● Ondasun eta baliabideak eskuratu eta kudeatzeko orduan desberdintasunak

DESOREKA ITURRI NAGUSIAK HEZKUNTZAN

1. KLASE SOZIALA. Sistema kapitalista. Baliabide eta aberastasunak eskuratzeko

desorekak, jabetza eta lanbide egiturarekiko harremanaren araberakoak.

2. GENEROA. Sistema patriarkala. Gizarteko arlo ezberdinetan gizonezkoek nagusitasuna

(boteregune nagusietan) eta emakumeen azpiratze eta menperakuntzan oinarritua.
Lanaren banaketa sexuala desoreken adierazpen eta birsortze mekanismo gisa.

3. ETNIA. Sistema kultural etnozentrikoa. Mendebaldeko kulturen balio, ikuspegi, jarrera,

bizitza estiloen etab. nagusitasunean sinetsi. Talde etniko eta kulturalak hierarkizatzen
ditu, baliabide material eta sinbolikoetarako sarbidean desorekak.

Talde azpiratuak: Langile klasea, emakumeak eta gutxiengo etnikoak.

DESBERDINTASUNEN AURKAKO HEZKUNTZA POLITIKA

Nola egin diete aurre gizarteek eta, zehazki, eskolek desoreka sozialei?

Bi ikuspegi:

● Mikro: ikasgelaren testuingurua. Irakasle/ikasle harremanak.

● Makro: diskriminazio positiboko neurriak hartzea hezkuntza politiketan.

HEZKUNTZA SISTEMAREN PAPERA?

1
Eskola ez da neutrala: desoreka horiek hezkuntzan gizabanakoen arrakasta baldintzatu,
diskriminatutako kolektiboen pertenentziaren arabera.

Hezkuntza politikek 2 ikuspegitatik heldu berdintasun ezaren auziari:

1. Teknikoa: Zer egin ikasgelan desorekak ez erreproduzitzeko?

2. Etikoa: Zer egin desberdintasunen aurka? (Zein gizarte mota nahi dugu? Zein balio
nagusitu?)

IKUSPEGI IDEOLOGIKO-POLITIKOAK ETA BERAUEN PROGRAMAK HEZKUNTZAN

1. LIBERALISMO ERRADIKALA (Merkatu liberalak)

● Merkatu librean oinarrituriko gizartea askatasun indibiduala izateko eskubidea bermatu

dezaken bakarra.

● Aberastasuna eta, ondorioz, integrazio soziala lortzeko modua.

● Estatuaren eskuhartzea eskolan arrisku bat gizabanako, familia eta eskolen arteko
konpetentzia librea izateko.

● Estatuak muturreko egoeretan bakarrik eskua hartu.

2. KONTSERBADURISMO “SOZIALA” (Liberal politikoak)

● Gizarte meritokratikoa. Bakoitzak egin duen esfortzuaren ondorioz merezi duen kokapen
soziala du.

● Horretarako “bizitza aukera berdintasuna” behar. Mugikortasun soziala (Klase batetik

bestera) bermatzeko kanalak beharrezko aurrera egiteko.

● Eskola horietako kanal bat.

● Estatuaren esku hartzearen alde (eskola publiko doakoa) baldin eta funtzionamendu
sozial meritokratikoari lagundu eta industriarako lan indar mesedegarria bermatzen
badu.

3. SOZIALDEMOKRAZIA

● Norbanakoen eskubideak babestera bideraturiko politika sozialak ez dira nahikoak

eskubide sozialak, berdintasuna eta justizia soziala bermatzeko.

● Estatuak esku hartzeak gutxiengo beharrak asebetetzetik haratago: eskola sare publiko
indartsua eta hedapena.

● Merituei baino behar indibidualei begira hezkuntza.

● Diskriminatutako kolektiboei zuzendutako ekintzak (konpentsaziozko hezkuntza deitua

izan da), desorekak leuntzera zuzenduta.

4. UTOPISMO BERDINTZAILEA

● Sozialdemokraziari kritikatik abiatu:

2
 ○ Eskolaratze hedapenak eta konpentsazio neurriek ez dute desorekak ekiditea
lortu;

○ Eskola kapitalismoak sortarazten dituen desberdintasun sozialen legitimatzaile.

● Bi aukera hezkuntza sistementzat:

○ Langile klasearen epanzipaziorako tresna izatea, ekoizpen modu kapitalista

eraldatzeko (Marxismoa).

○ Hezkuntza sistemarekin bukatu, komunitate txikietan antolatuz, (sozialismo

utopikoa, komunitarismoa).

TALDE AZPIRATUEN ESKOLARATZE PROZESUA

Pixkanaka eskolak langile klaseari, emakumeei eta gutxiengo etnikoei ateak ireki.

FASEAK:

● Bazterketa (Hezkuntzatik kanpo zeuden).

● Segregazioa (Hezkuntzara batu, baina bereiztuta)

● Asimilazioa (Dominatzaileen neurrira eraikia den hezkuntzara batu).

● Berdintasuna?

ESKOLA ETA ERREFORMAK

XX. mendean zehar, ERREFORMA INTEGRATZAILEAK:

1. Erreforma konprentsiboa
2. Erreforma koedukatiboa
3. Erreforma multikulturala edo konpentsatorioa

ERREFORMA KONPRENTSIBOA ETA AUKERA BERDINTASUNA

Hezkuntza sistemaren estabaidetan kezka handienetaraikoa izan den desoreka gizarte

kapitalistetan

Lanaren berizketa soziala eragin eta gizarte klaseak iraunarazi

Bi neurri nagusi:

● Kuantitatiboa

○ Tasa eskolarra handitu; lehen eta bigarren hezkuntzako unibertsalizazioa.

○ Estatuaren inbertsioa, eskola publikoa zabaldu.

● Kualitatiboa. Erreforma konprentsiboak (sare bakarra kurrikulum bakarra 16 urte arte).

○ Aldarria erakunde internazionaletara zabaldu.

3
 ○ Helburuak:

■ Aukeraketa goiztiarrek zekarren diskriminazio efektuak ekiditea.

■ Giza kapitala formatzea, beharrezko zelako testuinguruan.

■ Aukera berdintasuna ikuspegi meritokratiko batetik finkatzea (klase

auziak arazo gisa ikusarazi)

■ 2. mailako - goi mailako ikasketak indartu.

KRITIKAK:

● Emaitzek oraindik oso sistema estratifikatua erakutsi.

● Klaseen artean dauden desberdintasun aukerak agerian.

● Zer egin ikasi nahi ez duten neraberekin? Nola motibatu?

● Ezin da eskola bere testuingurutik bereizi.

ZER DAKIGU IKERKETEN ARABERA?

● Ikasketa-maila gizarte mugikortasunerako faktore garrantzitsu.

● Ikasleen egoera sozioekonomikoak goi-mailako etapetan lorpenak baldintzatzen ditu.

● Ikasketa-maila eta lan errentaren arteko korrelazio handia.

● Baina, hezkuntzaren hedapen masiboak ez ditu lanpostu hobeak sortzen.

● Hezkuntzaren hedapen masiboak (derrigorrezko eta doako) gizarte-hobekuntza dakar.

● Baina hori ez nahastu klase arteko deberdintasunekin bukatzearekin.

● Klase ertain berriaren nagusitasuna.

● Familiaren kultur-kapitala motibazioa zehazten duen faktore bat.

● Karreren prestigio-eskalek hierarkizazioa eta gizarte-bereizketak eman.

KAPITALA PIERRE BOURDIEU

Baliabide eta sari sozialak eskuratzeko → aukera desberdinak, desorekatuak

● 4 kapital mota desberdin (baliabideak):

○ Ekonomikoa: dirua + jabetza materialak → soldata, lurrak, laguntzak, akzioak, etekinak,

finantziazioak…

○ Kulturala: ikasketak, tituluak, trebeziak, klase-kultura, familiaren ikasketa maila…

○ Soziala: harremanak, integrazio maila, laguntza-sarea, “kontaktuak”,

“matrimonioak”, auzoak, eskolak, klubak…

4
 ○ Sinbolikoa: ospea, irudi ona, prestigioa, ohorea, fidagarritasuna, dotoretasuna,…
ekonomiko eta kulturalaren aitortza.

HEZKUNTZA SISTEMAREN BIRSORTZE FUNTZIOA

● Biztanleriaren klaseen araberako estratifikazioa→ hezkuntza-estratifikazioa eragin eta adierazi.

● Familiaren kapital kulturala kokapen ekonomiko erosoarekin lotuta.

● Hezkuntzak batzuei mugimendu soziala eskaini, baina klaseak birsortu orokorrean.

● Eskola porrot tasa handienak Bigarren Hezkuntzan.

● Klase-desorekekin hezkuntzan bukatzeko hobe familien giza-baldintzetan laguntzea

irakasle laguntzaile bat jartzea baino.

● Bidezkoa ekonomikoki (bekak) eta pertsonalizazioarekin laguntzea ere.

● Gizarte-klaseen birsonkuntza eman bai, baina eskola irekiagoa, aukera gehiago eman
klase apalei.