İbn Kesir Tarihi 4

EL BiDAYE VE'N-NiHAYE
•• ••
. "
BUYUK
. .
ISLAM TARIHI
•
Ibn Kesir
Qeviren:
Mehmet KESK!N
CICII YIJIIllll
{!AGRI YAYINLARI
Divanyolu, Klodfarer Cd. No: 27
Sultanahmet I iSTANBUL
Tel: 516 20 80- 81
Fax: 516 20 82
iQiNDEKiLER
Hicr i u c;:uncu sene ...................................................................................................................... 9

Buhran'dan Furu' gazvesi................................................................................................. 10
Medineli Kaynuka ogullan Yahudileri................................................................ 10
Zeyd b . Harise seriyyesi...................................................................................................... 13
Yahudi Ka'b b. E~refin oldurulmesi....................................................................... 14
Uhud gazvesi.................................................................................................................................. 22
Hz. Hamza'nm ~ehid edilmesi....................................................................................... 35
Uhud gazvesinde Peygamber (s.a.v.)'in mel'un mu~riklerden
c;:ektigi eziyetler................................................................................................................. 55
Hz. Peygamber'in Uhud gtinu sava~tan sonra yapb~ dua............... 71
Hamza ve diger Uhud ~ehidlerinin uzerine cenaze namaz1
luhnmas1.................................................................................................................................. 73
Uhud ~ehitlerinin saYlSL.................................................................................................... 83
Peygamber (s.a.v.)'in yarah olduklan halde ashab1yla birlikte,
Ebu Sufyan ve arkada~lanm korkutmak ic;:in pe~lerine
du~mesi ....................................................................................................................:................ 87
Uhud sava~;ayla ilgili olarak mu'minler ile kafirler tarafmdan
soy lenen ~iirler......... . .................. . . . . . ........ . .......... ... ......... . ......................... . ........... . . . .......... 94
Uhud sava~1yla ilgili son soz........................................................................................... 107
Hicrf dorduncu sene................................................................................................................ 109
Reci' gazvesi.................................................................................................................................... 110
Amr b. Umeyye ed-Damrf seriyyesi......................................................................... 119
Bir-i Maune seriyyesi............................................................................................................. 123
Beni Nadir gazvesi................................................................................................................... 129
Amr b. Su'da el-Kurazf'nin klssas1........................................................................... 138
Beni Libyan gazvesi................................................................................................................ 141
Zatu'r-Rika' gazvesi................................................................................................................. 145
Gavres b. Haris k1ssas1........................................................................................................ 146
Bu gazvede kans1 oldurulen adamm klssas1.................................................. 148
Cabir'in devesinin bu gazvedeki klssas1.............................................................. 150
Son Bedir gazvesi...................................................................................................................... 153
Hicri dorduncu senede meydana gelen baz1 olaylar................................. 156
Hicri be~inci sene olaylan................................................................................................. 160
Devmetu'l-Cendel gazvesi................................................................................................. 160
Hendek (Ahzab) Gazvesi)................................................................................................... 162
Peygamber (s.a.v. )'in Ahzab'a beddua etmesi................................................ 191
Beni Kurayza gazvesi............................................................................................................ 201
Sa'd b. Muaz'1n vefat1............................................................................................................. 219
6 IBN KES1R
Hendek ve Beni Kurayza gazveleri hakkmda soylenen §iirler...... 225

Yahudi Ebu Rafi Sellam b. Ebu'l-Hukayk'm oldiiriilmesi.................. 234
Halid b. Siifyan b. Niibeyh el-Hiizeli'nin oldiiriilmesi........................... 238
Amr b. As'm Hend~k gazvesinden sonra Neca§i ile arasmda
ge~en k1ssa ve Islam 'a giri§i.................................................................................. 241
Hz. Peygamber'in, Ebu Siifyan'm k1z1 Dmmii Habibe ile evlen-
mesl............................................................................................................................................... 244
Hz. Peygamber'in, Zeyneb binti Cah§ ile evlenmesi ................................ 248
Gerdek gecesinin sabahmda hicab ayetinin nazil olmas1................... 250
Hicretin altmc1 senesi olaylan...................................................................................... 254
Zi Kared gazvesi......................................................................................................................... 256
Beni Miistalik gazvesi........................................................................................................... 266
ifk hadisesi...................................................................................................................................... 273
• Hudeybiye gazvesi ................. :.................................................................................................. 282
Buhari'ye gore Hudeybiye umresi............................................................................. 296
Hicretin altmc1 senesinde goreve pkanlan seriyye ve heyetler... 305
Hicri altmc1 senede meydana gelen diger hadiseler. ............................... 308
Hicretin yedinci Jih, bu J!hn ba§lannda yap1lan Hayber sava§l 310
Hiihey b. Ahtab en-Nadri'nin k1z1 Safiye............................................................ 332
Hayber kalelerinin fethi ve arazilerinin taksimi........................................ 336
Rasulullah (s.a.v.)'m Hayber'de ordugah kurmu§ iken Ebu
Talib oglu Cafer ile Habe§istan'da kalan diger Miisliiman
Muhacirler ve onlara kablan Yemenlilerin geli§leri..................... 346
Zehirli koyun hikayesi.......................................................................................................... 350
Hayber'de §ehid olan sahabeler................................................................................... 356
Haccac b. ilat el-Behzi olay1............................................................................................. 358
Peygamber (s.a.v.)'in Vadi'l-Kura'ya ugramas1 ve oradaki Yahu-
di bir kavmi ku§ahp onlarla antla§ma yapmas1............................... 365
Ebu Bekir es-S1dillk'm , Beni Fezara seriyyesi ............................................. 370
Hz. Omer'in, Mekke'ye dort mil mesafedeki Hevazin topra~na
diizenledigi seriyye........................................................................................................ 371
Abdullah b. Revaha'nm, Yesir b. Rizzam el-Yahudiye seriyyesi.. 371
Be§ir b. Sa'd seriyyesi............................................................................................................ 372
Ebu Hadred'in, Gabe (orman) seriyyesi............................................................... 374
Muhalim b. Cessame Amir b. Azbat'm oldiiriildiigii seriyye........... 376
Abdullah b. Huzafe es-Sehmi'nin seriyyesi...................................................... 378
Umretii'l-Kaza.............................................................................................................................. 380
Peygamber (s.a.v.)'in Meymune ile evlenmesi............................................... 390
Peygamber (s.a.v.)'in Umretii'l-Kaza'dan sonra Mekke'den
~lkl§l ........ . .......... . ...................... ... ... . .... . .. . ... . .. .. .. . . .. . ... . ......... . ... . ....... . . . . ........ . ... . .................... . ...... 391
Hicretin sekizinci senesi..................................................................................................... 396
Halid b. Velid'in Miisliiman olw~u......... . ... . .................... ........................ .. ............. .... 400
BUYUK lsLAM TAR1H1 7
Hevazin'deki bir gruba gonderilen ~uca b. Vehb el-Esedf seriy-

yesi................................................................................................................................................. 403
~am diyarmdaki Beni Kudaa'ya gonderilen Ka'b b. Umeyr se-
riyyesi..................................... .................................................................................................... 404
Mu'te gazvesi................................................................................................................................. 405
U~ emir; Zeyd, Cafer ve Abdullah b. Revaha'nm faziletleri........ ..... 425
Mu'te gazvesinde ~ehid dti~en Mtisltimanlar.................................................. 432
Mu'te gazvesi hakkmda soylenen ~iirler ............................ .. ........................ ....... 434
Rasulullah (s.a.v.)'m ~evre tilke htiktimdarlarma heyetler
gonderip onlan Allah'a imana ve islam'a davet edici mek-
tuplar yazmas1................................................................................................................... 437
Peygamber (s.a.v.)'in ~am'daki Hristiyan Arap
htiktimdarlanna el~i ve mektup gondermesi........................................ 449
Peygamber (s.a.v.)'in Fars htiktimdan Kisra'ya el~i gondermesi 450
Peygamber (s.a.v.)'in Mukavkis'e el~i gondermesi.................................... 456
Zatti's-Selasil gazvesi............................................................................................................. 458
Ebu Ubeyd.e'nin Sifu'l-Bahr seriyyesi.................................................................... 462
Btiytik fetih...................................................................................................................................... 466
Hatib b. Ebi Beltaa'nm klssas1..................................................................................... 4 76
Hz. Peygamber'in amcas1 Abbas'm Mtisltiman olu~u.. .................... .... ... 482
Rasulullah (s.a.v.)'m Mekke'ye giri~i...... ....................................................... ...... ... 492
Rasulullah (s.a.v.)'m fetihten sonra Halid b. Velid'i Kinane'den
olan beni Cezime 'ye gondermesi....................................................................... 523
Halid b. Velid'in Uzza putunu Yikmak tizere gonderilmesi.............. 529
Peygamber (s.a.v.)'in Mekke'de ikamet mtiddeti......................................... · 531
Rasulullah (s.a.v.)'m Mekke'de verdigi htiktimler..................................... 532
Htineyn gtintinde Hevazin gazvesi............................................................................ 541
Hevazin vak' asmm ne ~ekilde cereyan ettigi ve i~in ba~mdaki
firardan sonra gtizel sonucun mtittakiler lehine donmesi....... 54 7
Evtas gazvesi ............·..................................................................................................................... 565
Htineyn sava~mda ve evtas seriyyesinde ~ehid edilenler................... 569
Hevazin gazvesi hakklnda soylenen ~iirler.......... ............................................ 569
HiCRi UQUNCU SENE
Bu senenin ba:;;mda Necid gazvesi yap1ld1. Buna Zi-Emer gazvesi de

denir.
ibn ishak dedi ki: Raslliullah (s.a.v.), Sevik gazvesinden dondugun-
de Medine'de, zilhicce aymm kalan k1sm1 kadar ya da buna yakm bir
muddetle ikamet etti. Sonra Gatafanhlan hedef alarak Necid gazvesine
gitti. Buna Zi-Emer gazvesi de denir. Zi-Emer, Gatafan diyarmda bir ye-
rin adld1r.
ibn Hi:;;am dedi ki: Rasulullah (s.a.v.), bu gazveye giderken Medi-
ne'de yerine Osman b. Affan'1 vekil b1rakb.
ibn ishak dedi ki: Peygamberimiz (s.a.v.), safer aymm tamanum
yada buna yakm bir k1sm1 Necid'de ge~irdi. Sonra herhangi bir tuzalc ve
hile ile kar:;;1la:;;madan geri dondu.
Valcidi dedi lei: Gatafan kabilesinin Salebe b. Muharip ogullarmdan
bir grubun Zi-Emer mmhkasmda toplamp Rasulullah'la sava~mak is-
tedikleri haberi Hz. Peygamber'e ula:;;b. 0 da onlara karl?I hicri u~iincu
senenin rebiyulevvel aymm on ilcisi olan per:;;embe glinu sefere pkb.
Medine'de yerine Osman b. Affan'1 vekil b1rakb. On bir glin sureyle Me-
dine'de yerine Osman b. Affan'1 vekil b1rakb. On bir glin sureyle Medi-
ne'den uzakta kaldl. Beraberinde 450 adam vardl. Bedeviler, ondan kor-
kup dag ba:;;larma ka~blar. Nihayet Rasumllah ve arkada:;;lan, Zi-Emer
denen bir su ba:;;ma geldiler. Oraya ordugah kurdular. ~iddetli bir yag-
mura yakalanchlar. Rasulullah'm elbiseleri S1nls1klam 1slandl. Oradalci
bir agacm altma gidip durdu. Elbiselerini kurutmak i~in agacm dallan-
na serdi. Mu:;;riklerde bunu goruyorlardl. Ama kendi i:;;leriyle me:;;gul
oldular. Gavres b. Haris ya da Du'sur b. Haris adlnda yigit bir adamlan-
m, Rasulullah'I oldurmek i~in gonderdiler. Ona: «Muhammed'i oldur-
meyi Allah sana nasip edecek.» dediler. 0 adam elindeki parlak klhc1yla
yola pkb. Raslllullah'm yanma geldi, klhc1m ~ekip: «Ya Muhammed,
bugtin seni bana kar:;;1 kim korur?» diye sordu. Raswullah da: «Allah ko-
rur.» dedi. 0 anda Cebrail, adamm gogsline bir yumruk vurdu, elindeki
loh~ yere du:;;tu. Du:;;en lohc1 olan Rasulullah, ona: «Ya seni bana kar:;;1
kim koruyacak?» diye sorunca adam: «Hi~ kimse koruyamaz. ~ahadet
ederim ki, Allah'tan ba:;;ka ilah yoktur, Muhammed de Allah'm Rasulu-
10 !EN KES1R
dur. Vallahi arhk ebediyyen dii§manlannm arasma katllmayaca~m.»

dedi. Rasulullah da lnhcm1 ona verdi. Adam, arkada§larmm yamna ·
dondugunde ona:
"Yaz1klar olsun sana neyin var?" diye sordular.
0 da dedi ki:
"Bakt1m ki uzun boylu bir adam gogsume yumruk vurdu. 0 yumru-
gun tesirini s1rbmda hissettim. Bu yuzden vuramn melek oldugunu an-
ladlm. Ben de Muhammed'in Allah Rasulii olduguna §ahadet getirdim.
Vallahi ona kar§I duran hi9bir toplulugun arasma girmeyecegim." Boyle
dedikten sonra kavmini islam' a davet etti. Bunun uzerine Cenab-1 Al-
lah, §U ayeti inzal buyurdu:
«Ey inananlar! Allah'm uzerinize olan nimetini anm: Hani bir top-
luluk size tecavuze kalkmi§tl da Allah onlara mani olmu§tu.» (el-Miiide, 11.)
Beyhaki dedi ki: Zatu'r-Rika' gazvesinde de buna benzer bir lnssa
gelecektir. Belki de bunlar ayn ayn iki lnssad1rlar.
Ben derim ki: Eger boyle bir§ey varsa, o, bundan ba§ka bir k1ssadlr.
Qunku Gavres b. Haris admdaki sald1rgan Musliiman olmami§, aksine
eski dininde kalmakta 1srar etmi§ ve kendisine kar§I sava§mama husu-
sunda Rasulullah'a da soz vermemi§tir. Dogrusu Allah bilir.
BUHRAN'DAN FURU' GAZVESi
ibn ishak dedi ki: Rasulullah (s.a.v.), rebiyulevvel aYlmn tamamm1

ya da ona yakm bir klsmm1 Medine'de ikamet ederek ge9irdi. Sonra Ku-
rey§lileri kastederek gazaya pkti.
ibn Hi§am dedi ki: Rasulullah, gazveye giderken yerine vekil olarak
Medine'de ibn Ummu Mektum'u b1rakti.
ibn ishak dedi ki: Nihayet Buhran'a ula§tl. Oras1 Furu' taraflann-
dan olup bir Hicaz §ehridir.
Vakidf dedi ki: Bu gazve i9in Raswullah, Medine'den on giin uzakta
kaldi. Dogrusunu Allah bilir.
MEDiNELi KAYNUKA OGULLARI YAHUDiLERi
Vakidf'nin ifadesine gore Beni Kaynuka olaYI, hi cretin ikinci sene-

sinin §evval aYlnm ortasmda cumartesi giinu olmu§tur. Dogrusunu Al-
lah bilir. A§a~daki ayette kastedilenler onlard1r:
«Onlann durumu, kendilerinden az bir zaman once ges;mif? ve i§leri-
nin kar§Ih~m tatmi§ olanlann durumu gibidir. Onlara can yalnc1 azap
vardlr.» (el-Ha~r, 15.)
ibn ishak dedi ki: Rasulullah (s.a.v.)'m sava§lan arasmda Beni
Kaynuka hadisesi oldu. Olay §Oyle cereyan etmi§ti: Rasulullah (s.a.v.),
BDYOK !SLAM TARlHl 11
onlan Beni Kaynuka 9an;asmda toplayarak ~oyle dedi:

- Ey Yahudi toplulugu! Allah'm, Kurey~lilerin ba~ma getirdigi ~id
det ve cezalardan sakmm ve Mi.ishiman olun. Qi.inki.i siz, benim gonde-
rilmi~ bir peygamber oldugumu biliyorsunuz. Buna, kitab1mzda veAl-
lah'm size gonderdigi Ahid'te buluyorsunuz.
Onlar dediler ki:
- Ya Muhammed! Sen bizi kendi kavmin gibi mi samyorsun? Kendi-
lerinde sava~ ilmi olmayan bir kavimle kaq1la~man seni aldatmasm.
Onlardan bir f1rsat ele ge9irdin. Vallahi eger biz seninle sava~1rsak el-
bette bizim naz1l insanlar oldugumuzu anlarsm?
ibn ishak, ibn Abbas'm ~oyle dedigini rivayet eder: $u ayet, sadece
Beni Kaynuka Yahudileri hakkmda nazil olmu~tur:
«Ey Muhammed! inkar edenlere: «Yenileceksiniz, toplamp Cehen-
nem'e si.iri.ileceksiniz. Oras1 ne koti.i do~ektir .» de. Kar~1 kaq1ya gelen
iki toplulugun durumlarmda (yani Rasulullah'm ashabmdan Bedir sa-
va~ma kablan mi.i'minlerle Kurey~li mi.i~riklerin durumlarmda) sizin
i9in ibret vard1r; biri Allah yolunda sava~anlard1r, digeri inkarcllard1r
ki, bunlar kar~1 taraf1 gozleriyle kendilerinin iki misli gori.iyorlard1.
Allah diledigini yard1m1yla destekler. Bunda gorebilenler i9in ibret var-
illr.» (Al-i lmran, 12-1 3.)
ibn ishal~, As1m b. Orner b. Katade'nin ~oyle dedigini rivayet eder:
Ahdi bozan ve Bedir ile Uhud arasmda sava~an ilk Yahudiler, Kaynuka
ogullan oldular.
ibn Hi~am, Abdullah b. Cafer b. Misver b. Mahreme kanal1 ile Ebu
Avn'm ~oyle dedigini rivayet eder: Beni Kaynuka olaymm ba~lang1c1
~oyle oldu: Araplardan bir kailln mal satmak i.izere pazara gelmi~ti. 0
kailln malm1 Beni Kaynuka 9ar~1smda satb. Bir kuyumcunun yamnda
oturdu. Onlar, onun yi.izi.ini.i a9mas1m istediler. Kadm yi.izi.ini.i a9mad1.
Kuyumcu kalklp arkadan o kadnun elbisesinin ucundan tuttu ve kadl-
nm s1rtma di.igumledi. Kailln ayaga kalkb~ zaman, avret yeri a91ld1.
Oradaki Yahudiler ona gi.ildi.iler. Bunun i.izerine kailln ba~rill. Mi.isli.i-
manlardan bir adam, kuyumcunun i.izerine abhp onu oldi.irdi.i. Kuyum-
cu, Yahudi idi. Yahudiler de o Mi.isli.imana hiddetlenerek onu oldi.irdi.i-
ler. Bunun i.izerine Mi.isli.imamn sahipleri, Yahudilere kar~1 ba~rarak
Mi.isli.imanlan 9a~rilllar. Boylece Mi.isli.imanlarla Yahudi olan Kaynu-
ka ogullan arasmda sava~ pkb.
ibn ishak, As1m b. Orner b. Katade'nin ~oyle dedigini rivayet eder:
Rasulullah (s.a.v.), kendisine itaat edinceye kadar onlan ku~atma altm-
da tuttu. bunun i.izerine Abdullah b. Ubey b. Seli.il -Allah ona imkan ver-
digi zaman- kalkb. Rasulullah'a dogru gitti ve ~oyle dedi:
- Ey Muhammed, bana tabi olan adamlanm haklnnda ihsanda bu-
lun!
12 lBN KES1R
Yahudiler, Hazre«;lilerin miittefikleri idi. Rasulullah (s.a.v.) susup

bekledi. 0 da ~oyle dedi:
- Ey Muhammed, bana tabi olan adamlanm i«;in ihsanda bulun. Bu-
nu~l iizerine Rasulullah (s.a.v.), ondan yiiz «;evirdi. Bu defa o elini Rasu- 1
lullah'm z1rhmm cebine soktu.
ibn Hi~am dedi ki: 0 z1rha, "Zatu'l-Fudul" denirdi. v
ibn is:mk ~oyle dedi: Rasulullah (s.a.v.)'da ona: «Beni b1rak» dedi.
Ofkelendi ve hatta ordakiler, onun yiiziinde bir siyahhk gordiiler. Som·a h
dedi ki: n
- Yaz1k! Bu·ak beni.» 0 da ~oyle dedi: s
- HaJir, vallahi 400 z1rhs1z, 300 z1rhh ki~i olan tabiilerimi bu·akm- n
caya kadar seni bn·akmam. Onlar beni, beyaz ve siyah herkese kar~1 ko- t
rumu~lardu·. Sen ise onlan bir sabahla oldiiriip yok etmek istiyorsun. d
$iiphesiz ben musibctlerin meydana gelmesinden korkuyorum.
Bunun iizerine Rasulullah (s.a.v.): n
- Al adamlanm, senin olsunlar, dedi. u
ibn Hi~am dedi ki: Rasulullah (s.a.v.), onlan. ku~atma altmda tutar- d
ken Medine'de yerine Ebu Liibabe Be~ir b. Abdil Miinzir'i vekil olarak s
bn·akti. Ku§atmalan onbe§ gece siirdii.
ibn ishak, babas1 kanah ile Velid b. Ubade'nin ~oyle dedigini riva-
yet etti: Kaynuka ogullan, Rasulullah (s.a.v.) ile sava§Irlarken Abdul-
lah b. l)bey b. Seliil, onlann i§leriyle ilgilendi ve onlerine ge«;ti. Ubade b. g
Samit de Rasulullah (s.a.v.)'m yamna gitti. 0, beni Avfkabilesindendi.
0 da Abdullah b. Ubey gibi Y ahudilerin miittefiki idi. Onlardan vazge«;-
ti. Rasulullah'm tarafma ge«;ti. Allah ve Rasuliine, onlarm miittefikli-
ginden uzakla~1p geldi ve ~oyle dedi: k
- Ey Allah'm el«;isi! Allah'!, Rasuliinii ve mii'minleri dost ediniyo-
rum. Ve i~te o kafirlerin miittefiki olmaktan, onlann dostluklarmdan
kendimi beri klhyorum. ol
Ravi diyor ki: Ubade b. Samit ile Abdullah b. Ubey haklunda el-Mai- Vi
de suresinin ~u ayetleri nazil oldu: n
« Ey iman edenler! Yahudi ve Hristiyanlan dost olarak benimseme-
yin. Onlar birbirlerinin dostudurlar. Sizden kim onlara dost olursa o da Sl
onlardand1r. Allah, zulmeden kimseleri dogru yola eri~tirmez. Kalble- ri
rinde hastahk olanlarm (yani Abdullah b. Ubeyy'in), «Bize bir felaket k
gelmesinden korkuyoruz.» diyerek onlara ko~tugunu goriirsiin. Olur ki k
Allah bir zafer v£:rir veya katmdan bir emir getirir de kalblerinde gizle- r:
diklerini i9leri yananlara donerler.» (el-Mdidc, 51-52.)
«Kim Allah'1, peygamberini ve inananlan dost edinirse bilsin ki,
~iiphesiz Allah'tan yana olanlar (yani Ubade b. Samit) iistiin gelirler.»
(el-Mdide, 56.) Tefsirimizde bu hususta gerekli apklamalarda bulundu~.
nOYDK ISLAM TAR!Hl 13
ZEYD B. HARiSE SERiYYESi
Bu seriyye, Ebu Sufyan idaresinde -ba~ka bir gorii~e gore Safvan

idaresinde- bulunan ticaret kervamm vurmak iizere yola pkanlm1~tl.
Yunus b. Bukeyr, ibn ishak'tan rivayet ederek, bu seriyyenin, Bedir
vak'asmdan alb ay sonra yola pkanld1g,.m soyler.
ibn ishak dedi ki: Kurey~liler, Bedir vak'asmda ba~lanna gelen fe-
laketten sonra $am'a giderken eskiden beri gidip geldikleri yoldan git-
mekten korktular. Bunun iizerine Irak yoluna saptllar. Aralannda Ebu
Sufyan'm da bulundugu bir ticaret kafilesi yola pktl, yanlarmda s:ok
miktarda giimii~ varru. Kurey~lilerin ticaretinin klsm-1 azamml giimii~
ticareti olu~turuyordu. Bekir b. Vail kabilesinden F1rat b. Hayyan adm-
da bir adam kiralad1lar. Bu adam onlara yolda kllavuzluk yapacaktl.
ibn ishak dedi ki: Rasulullah (s.a.v.), Zeyd b. Hm-ise'yi bir seriyye-
nin ba~mda gonderdi. Bu se1-iyye, Karde denen suyun ba~mda kervana
ula~tl. Kervam ve mahm ele ges:irdi. Adamlar, elinden kas:tllar, o da al-
d1klanm Rasulullah'm yanma getirdi. Bununla ilgili olarak Hassan b.
Sabit oyle dedi:
«$am'm akar pmarlarm1 bn·aklmz.

Onlann arasma, Erak agas:lanyla otlayan yiiklii develerin ag,.zla::.J.
gibi buzlar girmi~tir.
Rablerine hicret eden bir taklm adamlarm, gers:ek Ensar'm ve me-
leklerin elleriyle.
Alic vadisinde s:ukur yerlere yiirudukleri zaman, o kafileye deyiniz
ki; yol orada degildir.»
Vakidi dedi ki: Bu seriyyenin ba~mda Zeyd b. Hal-ise'nin komutan

olarak Medine'den pk1~1, hicretin yirmi sekizinci aYl olan cemaziyelev-
vel aYlnm ba~mda olmu~tur. Vurmakla emrolunduklan Kurey~ kerva-
mnm ba~kam da Safvan b. Umeyye idi.
Zeyd b. Harise seriyyesinin goreve pkl~ sebebi ~u idi: Nuaym b. Me-
sud, kervan haberini Medine'ye getirdi. Nuaym, kendi kavmi olan mu~-
. riklerin dini iizerine idi. Nadir ogullar1 yurdunda Kinane b. Ebu'l-Hu-
kayk ile gorii~tii. Yanlannda Sulayt b. Numan da vard1. Sulayt, Eslem
kabilesindendir. Oturup is:ki alemi diizenlediler. Bu hadise, is:kinin ha-
ram klhnmasmdan once idi. Nuaym, kervan haberini anlattl. Safvan b.
Umeyye ba~kanh~nda ticaret mahm ta~1makta olan kervanm Mek-
ke'den pkb~m bildirdi. Sulayt,o anda yanlanndan aynhp Rasulullah'a
geldi ve durumu ona haber verdi. Rasulullah, hemen Zeyd b. Hm-ise'yi,
seriyyesi ile birlikte yola pkarru. Bunlar kervam yakalad1lm·. Mallanm
ele ges:irdiler. Ama kervandaki adamlar kas:1p kurtuldular. Sadece bir
14 lnN KESiR
ya da iki adam1 esir ald1lar. Kervanm mallanm Medine'ye getirdiler.

Rasulullah (s.a.v.), bef?te birini aYlnp kalan bef?te dordunu de seriyye ef-
radma taksim etti. Bef?te biri, 20.000 dirhem tutannda idi. Esir alman-
lardan biri kllavuz olan F1rat b. Hayyan idi. Bu kif?i Musli.iman oldu. Al-
lah kendisinden raz1 olsun.
ibn Cerir dedi ki: Vakidi iddia etti, ki bu senede Osman b. Affan,
Rasulullah'm klz1 Ummu Kwsum'le evlendiler. Ve aym senenin cemazi-
yelahir aYlnda gerdege girdiler.
YAHUDi KA'B B. E~REF'iN OLDURULMESi
Bu adam, Beni Tayy kabilesinden olup, bu kabilenin Beni Nebhan

kolundanrur. Ama annesi Beni Nadir kabiiesindendir. ibn ishak, onun
oldurulmesini, Beni Nadir Yahudilerinin surgi.in edilmeleri bahsinden
once anlabr. Ama Buhari ile Beyhakl, onun oldurulmesini, Beni Nadir
Yahudilerin surgunleri bahsinden sonra anlabrlar. Dogrusu, ibn is-
hak'm anlatb~illr. Bu ileride de apklanacakbr. (ji.inku Beni Nadir Ya-
hudileri, Uhud vakasmdan sonra Medine 'den surgi.in edilmif?lerdir.
Bunlar, kuf?atma altma tutulduklan esnada -inf?aallah ileride de apkla-
yaca~mlz gibi- i~ki haram klhnmlf?br.
Buhari', sahihinde «Ka'b b. Ef?refin oldurulmesi» bahsinde Raswul-
lah (s.a.v.)'m f?oyle dedigini rivayet etmif?tir:
«Ka'b b. Ef?ref, Allah'a ve Raswune eza vermektedir. Hakkmdan ge-
lecek kimse yok mu?
Muhammed b. Mesleme kalklp:
- Ya Rasulallah! Onu oldurmemi istiyor musun? dedi.
Peygamber Efendimiz:
- Evet, dedi.
Muhammed b. Mesleme:
- Oyleyse biraz yalan konuf?mama izin ver, dedi.
Peygamber Efendimiz de ona izin verdi:
Bunun uzerine Muhammed b. Mesleme, Ka'b'a gidip:
- Bu adam bizden sadaka isteye isteye bizi takattan duf?i.irdu. Bu-
nun i9in senden odun9 istemeye geldim, dedi.
Ka'b:
- Vallahi ondan b1kacaksm1z, dedi.
-Biz bir defa ona uyduk. Bir sonuca varmadan onu b1rakmak iste-
miyoruz. Varsa bana odun9 bir veya iki yi.ik hurma ver, dedi.
Ka'b:
- Olur, fakat yerine bana rehin b1rakman ~arb ile, dedi.
Muhammed b. Mesleme ile arkada§lan:
nDYDK tsLAM TARlHl 15
- Rehin olarak ne istiyorsun? diye sordular.

Ka'b:
- Bana kadmlanmz1 rehin b1rakm, diye cevap verdi.
Ona:
-Sen Araplann en giizeli iken, kadmlanm1z1 sana nas1l brrakabili-
riz? dediler.
Ka'b:
- Oyleyse c;ocuklarmiZI rehin b1rakm, dedi.
On a:
- Bunu da yapamay1z. Qunku bu bizim ic;in bir zillettir. Qocuk
buyiidiikten sonra ona: «Sen o kimse degil misin ki, bir iki yUk hurma ye-
rine rehin b1raklldm?» diyecekler. Rehin olarak sana silah b1rakahm,
dediler.
Muhammed, geceleyin kendisine gelecegini soyledi. Gece olunca
Muhammed, evine -yanmda Ka'b'm sut karde~i olan Ebu Naile de bu-
lundugu halde- gidip Ka'b'm a~a~ya inmesini istedi. Ka'b da indi. Kans1
ona:
- Bu saatte sen nasli dl~anya c;Iklyorsun? dedi. (Ba~ka bir rivayete
gore kans1 ona ~oyle demi~tir: Oyle bir ses duyuyorum ki, sanki ondan
kan damhyor.)
Ka'b:
- Ne var? Beni c;a~ranlar, Muhammed b. Mesleme ile karde~im
Ebu N aile'dir. Kaldl ki mert adam, geceleyin vurulmaya da c;agnlsa yine
gider, dedi.
Ravi diyor ki: Muhammed b. Mesleme ile birlikte iki adam daha var-
dl. Muhammed onlara:
- Geldigi zaman, sapm tutup koklayaca~m. Onu iyice tuttugumu
gordugunuz zaman hie; beklemeden ona vurun, dedi.
Ondan sonra Ka'b indi, uzerine deriden s1rmah bir elbise vardl ve
misk kokusu sapyordu. Muhammed ona:
- Senden ne giizel bir koku geliyor, hayabmda boyle giizel bir koku
gormedim, dedi.
Ka'b:
- Ne diyorsun, Arap kadlnlanmn en guzel kokulusu ve en giizeli
bendedir, dedi.
Muhammed:
- izin verir misin, senin sac;m1 biraz koklayaYim? dedi.
Oda:
- Evet, deyince, sapm tutup kokladl.
Muhammed arkada~larma:
- Siz de koklaYin, dedikten ve arkada~lan da kokladlktan sonra bir
daha izin istedi. Muhammed, bu defa Ka'b'm sac;m1 iyice tutup arkada~-
16 lnN KES1R
lanna:
- Ne duruyorsunuz? dedi.
Onlar da hemen Ka'b'm i~ini bitirdiler. Sonra gelip Hz. Peygam-
ber'e durumu anlatblar.»
Muhammed b. ishak dedi ki: Ka'b b. E~refe gelince o, Tay kabilesi-
nin Beni Nebhan kolundanchr. Anas1 Beni Nadir kabilesindendir. Zeyd
b. Harise ile Abdullah b. Revaha, Medine'yc gelip Bedir sava~ma katlian
mii~riklerin oldiiriildiikleri haberini verdikleri zaman Ka'b ~oyle de-
mi~ti: "Vallahi eger Muhammed ~u kavme musibet eri~tirmi~ ise, elbet-
te ki yerin alb iistiinden daha ha)'lrhchr."
Allah dii~mam, haberin kesinligini anla)'lnca yola vikb ve Mek-
ke'ye geldi. Muttalib b. Ebi Vedaa b. Dubayre es-Sehmf'nin yanma ko-
nuk oldu. Onun yanmda Atike binti Ebi'l-is b. Umeyye b. Abdu'~-~ems b.
Abdumenafvard1. Bu kadm onu misafir etti. Ona ikramda bulundu. 0
ise, Rasulullah (s.a.v.)'a kaq1 ki~kirhc1 ~iirler okumaya, Bedir sava~m
da oldiiriilen mii~1"ikler iizerine a~t dokmeye ba~lach. ibn ishak, onun
bir kasidesinden bahseder ki, kasidenin ba~lang~c1 ~oyledir:
«Bedir degirmeni, Bedir sava~ma kablanlan ogiittii.

Bedir gibisi is:in gozya~lan ak1brsm ve gozya~lanyla aglarsm.»
ibn ishak, Hassan b. Sabit'in ve diger f?airlerin buna kar~1 soyledik-

lei"i cevabi ~iirleri de nakleder.
Daha som·a Ka'b, Medine'ye dondii. Ve Miisliimanlann kachnlarma
siislii-piislii kasideler soylemeye ba~ladl. Onlara eziyet verdi. Peygam-
ber (s.a.v.) ile ashabma da dil uzatb.
Musa b. Ukbe dedi ki: Ka'b b. E~ref, Nadir ogullarmdan biridir.
Rasulullah (s.a.v.)'I yererek ona eziyet vermi~ti. Binegine binip Mek-
ke'ye gitmi~, Kurey~lile1"i de ona kar~1 ki~lurtmif?b. Mekke'de iken Ebu
Sufyan ona ~oyle sormu~tu:
-Allah a~kma soyle! Bizim dinimiz mi Allah'm daha 90k ho~una gi-
der, yoksa Muhammed ile arkada~lannm dini mi? Sana gore onlar m1,
yoksa biz mi daha dogru yolda ve hakka daha yaklmz? Biz iri horgii9lii
develeri kesip insanlara yedi1"ir, onlara su iizerine siit i9i1"ir ve riizgann
savurdugu her ~eyi yediririz.
Ka'b b. E~ref:
- Tabii ki, siz onlardan daha dogru yoldasm1z, dedi.
Ravi dedi ki: Bunun iizerine Cenab-1 Allah, RasUliine ~u ayetleri in-
zal buyurdu:
«Kendilerine kitap verilmif? olanlann, puta ve ~eytana kan1p, inkar
edenlere: «Bunlar, inananlardan daha dogru yoldachrlar» dediklerini
gormedin mi? i~te, Allah'm lanetledikleri onlarchr. Allah'm lanetledigi
BDYDK lSLAM TAH!Ht 17
kii?iye asla yard1mc1 bulam1yacaksm.» (cn-Nisa, 51-52.)

Musa ile Muhammed b. ishak dediler ki: Ka'b b. E9ref, Medine'ye
geldi. Dii§manh~m a91k9a ilan etti. insanlan savai?a kl§klrttl, mli§lik-
leri Rasulullah (s.a.v.)'a kar91 sava§maya karar verdirinceye kadar
Mekke'den pkarmam. Ummul Fadl b. Haris ve diger Musliiman kadm-
lara suslu-puslU 9iirler, kasideler soylemeye ba9lad1. Onlara eziyet ver-
di.
ibn ishak dedi ki: Abdullah b. Mugis b. Ebi Burde'nin bana anlatb-
pna gore Rasulullah (s.a.v.): «ibn E§refi haklayacak kim vard1r?» diye
sordu. Beni Abdule§hel'in karde§i Muhammed b. Mesleme ona: «Onu
haklayacak ben vanm, ben onu oldfuurum ya Rasulallah» dedi. Rasuul-
lah da: «Eg·er buna gucun yeterse yap.» dedi.
Ravi diyor ki: Bunun uzerine Muhammed b. Mesleme dondu ve ii9
gun bekledi. Yemiyor, i9miyor, kalbi bir§eye taklh kahyordu. Bu durum
Rasulullah (s.a.v.)'a anlat1ld1. 0 da onu 9a~np kendisine §6yle dedi:
- Ni9in yemeyi, i9meyi b1raktm?
- Ya Rasulullah, size bir soz soyledim. Bilmiyorum. Acaba verdigim
bu sozu yerine getirebilecek miyim, yoksa getiremiyecek miyim?
Rasulullah:
- Sana ancak gayret gostermek dii§er, dedi. Muhammed b. Mesle-
me:
- Ya Rasulallah, mutlaka soylememiz gereken baZI 9eyler vard1r,
dedi.
Rasulullah:
- Uygun gordugunuz 9eyi soyleyin. Siz bu hususta serbestsiniz, de-
di.
Bunun uzerine ibn Ei?refi oldurmek i9in Muhammed b. Mesleme,
Silkan b. Selame b. Vak§ (Bu Ebu Naile'dir. Beni Abdule§hel'den bi1i
olup Kab b.E§refinde slit karde§idir.), Abbad b. Bi§r b. Vak§ (Bu da Beni
Abdulei?hel'den bi1idir.), Haris b. Evs b. Muaz (Bu da Beni Abdule§-
hel'den biridir.) ve Ebu Abs b. Cebir (Bu da Beni Hmise kabilesinden-
dir.) birle§tiler.
Bunlar, Ebu Naile Silkan b. Selame'yi onceden Allah du9mam
Ka'b'a gonderdiler. 0 da yanma giderek onunla bir sfue konu§tu ve kar-
§Ihkh §iirler soylediler. Ebu N aile i?iir soyluyordu. Sonra dedi ki:
- Vay be, ey ibn E9ref, bir ihtiya9 i9in gelmemi§tim. Sana onu soyle-
mek istiyorum. Onu gizli tut.
Ka'b:
- Olur, gizli tutanm.
EbuNaile:
- Bu adamm (Muhammed'in) bizim yamm1za gelmesi bela oldu.
B. !slam Tarihi, C.IV, F.2
18 lBN KES1R
Onun yiiziinden Araplar bize dii§man oldular. Tek bir yaydan f1rlayan
bir ok gibi bize saldird1lar, yollanmizi kestiler, ailelerimiz da~ld1, sikm-
tlya dii§tiik, dedi.
Ka'b:
-Ben E§refin ogluyum. Vallahi ey ibn Selame! Sana haber vermi§
olaYim ki, muhakkak i§, ileride benim dedigime gelecektir, dedi.
Silkan:
-Ben istedim ki, bize bir yiyecek satasm. Biz de sana rehin brraka-
hm ve senin i¢n bir vesika diizenleyelim. Bu hususta bize ihsanda bulu-
nasin, dedi.
Ka'b:
- Ogullarmizi bana rehin verir misiniz? diye sordu.
Silkan:
- Bizi riisvay etmek istedin. <;iinkii gorii§iimde olan bir taklm arka-
da§larim varrur. Onlan da getireyim ve onlara satasm. Bu hususta ih-
san edesin ve z1rhhlardan borcu odemeye yetecek §eyi rehin edelim iste-
dim, dedi.
Silkan, arkadaf?lan silahla geldiklerinde silahlan onu iirkiitmesin-
ler, o, onlan yadrrgamasm diye boyle demi§ti. Ka'b: «Cemaatte vefa var-
rur.» dedi.
Bunun iizerine Silkan, arkada§lannm yamna dondii ve durumu on-
lara bildirdi. Onlara, silahlan almalanm, sonra gitmelerini ve Ka'b'm
yanmda toplanmalanm soyledi. Onl"ar, once Rasulullah'm yanmda top-
landilar.
ibn ishak, ibn Abbas'm f?Oyle dedigini rivayet etmi§tir: RasUlullah
(s.a.v.), onlarla birlikte Babu'l-Garkad'a kadar yiiriidii. Sonra onlan
gonderirken f?Oyle dedi:
«Allah'm ismi ile gidiniz. Ey Allah'1m, onlara yard1m et. »
Rasillullah, daha sonra evine dondii. 0 zaman mehtaph bir gece idi. On-
lar gittiler ve nihayet Ka'b'm kalesine vard1lar. Ebu Naile ona seslendi.
0 ise daha yeni damat olmu§tu. Hemen yorgamnm i9inden f1rlad1. Bu-
nun iizerine kans1 yorganm ucundan tutup 9ekti ve:
- Sen sava§9I bir adamsm, savaf?p kimseler bu saatte evden di§an
91kmaz, a§a~ya inmezler, dedi.
Ka'b:
- Bu, Ebu Naile'dir. Eger beni uykuda bulsaydi uyandrrmazd1, dedi.
Kar1s1:
- Vallahi onun sesinde bir kotiiliik seziyorum, dedi.
Ka'b:
- Delikanh adam, vurulmaya 9agnlsa bile yine gider, dedi.
Bunun iizerine o, evden a§a~ indi. Onlarla bir sure kar§Ihkh ko-
nu§tular. Sonra Ebu Naile §Oyle dedi:
BDYOK lSLAM TARlHl 19
- Allah'm diil?manma vurunuz.

Birlikte ona vurdular ve klhs:lan onun i.izerine ardarda inip kalkb.
Fakat bir i~e yaramadl. Ka'b olmedi.
Muhammed b. Mesleme dedi ki:
- Klhs:lanm1zm birl?ey elde etmediklerini gordi.igi.im zaman, k1h-
c1mdaki bir b1s:a~ habrladlm ve onu aldlm. 0 s1rada Allah'm diil?mam
acr ile oyle bir ba~rdl ki, s:evrede bulunan kalelerin tamammda ate~ler
yaklldl. Bwa~ hemen onun kas1~ ile gobegi arasma koydum. Sonra i.ize-
rine yi.iklenerek derhal b1s:a~ kas1~na ges:irdim. Allah'm di.i~mam di.i~
ti.i. Haris b. Evs b. Muaz da ba~mdan yada ayagmdan yaralanm1~ti. Kl-
hs:lanmizdan biri ona isabet etmi~ti. Oradan aynldlk. Beni Umeyye b.
Zeyd kabilesinin bulundugu yerden yola pktik. Daha sonra Beni Kuray-
za, daha sonra Buas i.izerinden gittik. Nihayet Ureyz harresine geldigi-
mizde Haris, kan kaybmdan zaYif diil?mii~ti.i. Biz onun is:in bir mi.iddet
durup bekledik. Sonra yanrm1za geldi. 0 izimizi takip ediyordu. Onu sir-
tlmiza ahp ta~1dlk ve gecenin sonunda onu Rasulullah'a getirdik ki, o
ayaktaydl. Namaz k1hyordu. Selam verdik. Yamm1za geldi. Biz ona
Allah'm di.i~manmm oldi.iri.ildi.iguni.i soyledik. Sonra evimize dondi.ik.
Sabahleyin Yahudiler, Allah'm di.i~mam Ka'b b. E!?refe yapti~1z l?eyi
duyup korkmul?lardl. Orada his:bir Yahudi yoktu ki, kendi ba~ma gele-
ceklerden korkmasm.
ibn Cerir dedi ki: V akidi'nin ifadesine gore bunlar, Ka'b b. E~refin
bal?mi kopanp Rasulullah'a getirdiler.
ibn ishak dedi ki: Bu konuda Ka'b b. Malik, ~u ~iiri soylemi~tir:
«Onlar Ka'b'1 yere YiklP b1raktilar ve dondi.iler.

Onun oldi.iri.ili.ip yere Yikllmasmdan sonra Beni Nadir Yahudileri
als:aldllar.
Elleri i.izerine yere diil?tii. Orada ellerimizle me~hur salabetli, me-
tin klhs:larla kaldlnldl.
Muhammed'in emriyle o gece Ka'b'm karde~i gitti, Ka'b'a tuzak kur-
du.
Ona hile etti ve onu hile ile evinden a~a~ indirdi.
0 ovi.ilmi.i~ti.ir, gi.ivenilir ve cesur bir kardel?tir.»
ibn Hi!?am dedi ki: Bu beyitler, onun Beni Nadir gi.ini.i hakklndaki
bir kasidesinden almm1~br. Beni Nadir gi.ini.i ile ilgili apklama ileride
gelecektir.
Ben derim ki: Ka'b b. E~refi Bedir vak'asmdan sonra Haris b. Evs
oldi.irmiil?ti.ir. Sonra Hazres:liler, Ebu Rafi b. Ebi Hukayk'1 Uhud gazve-
sinden sonra oldi.irdi.iler. Nitekim bununla ilgili apklama inl?aallah ile-
ride gelecektir. Gi.ivencimiz ve duyana~m1z Allah'tir.
- --------- - _-
20 1llN KES!R
ibn ishak, Hassan b. Sabit'in konuyla ilgili ~u ~iirini nakletmi~tir:
«Ey ibn Hukayk ve sen ey ibn E~re£1

Kendileriyle kar~1la~h~mz adamlarm toplulugu, Allah i9in 90k ha-
Yirh i~ler yapm1~lard1r.
Size, ormandaki arslanlar gibi !?iddetli bir §ekilde, hafif hareketli
klh9larla, gelip geceleyin salillrd1lar.
Nihayet kalelerinize geldiler ve size !?iddetli katledici klh9larla
oliim !?erbetini i9irdiler.
Peygamberlerinin dininin muzaffer olmas1 i9in yard1m diliyerek ve
helak edici her i!?i kii9iimseyerek geldiler.»
Muhammed b. ishak, Rasulullah (s.a.v.)'m !?Oyle buyurdugunu ri-

vayet etmi!?tir:
«Yahudilerin adamlarmdan her kimi ele ge9irirseniz oldiiriin.»
Bunun iizerine Muhayyise b. Mesud el-Evsi, ibn Siineyne'nin iizeri-
ne ablill. ibn Siineyne, Yahudi tiiccarlanndanill. Onlarla ili!?ki kurar,
al1!?veri!? yaparill. Muhayyise, onu oldiirdii. Muhayyise'nin karde!?i Hii-
veyyise ondan daha ya!?h idi. Ama heniiz Miisliiman olmam1!?b. Hiivey-
yise, Yahudiyi oldiiren karde~i Muhayyise'yi dovmeye ve ~oyle demeye
ba!?lad1:
- Ey Allah'm dii!?mam, onu oldiirdiin mii? Vallahi senin kanmdaki
i9 yaglan onun malmdand1r.
Muhayyise dedi ki: Ben de ona !?Oyle dedim:
- Vallahi onun oldiiriilmesini bana oyle biri emretti ki, eger seni ol-
diirmeyi dahi bana emretseydi, mutlaka senin de boynunu vururdum.
Vallahi Hiiveyyise'nin islam'a girmesinin ilk sebebi bu oldu. Hii-
veyyise, bana §Oyle sordu:
- Eger Muhammed, benim oldiiriilmemi sana emretse beni oldiiriir
miisiin?
Ben de ona !?Oyle cevap verdim:
- Evet vallahi, §ayet bana senin boynunu vurmaYl emretseydi, el-
bette senin boynunu vururdum.
Hiiveyyise:
- Vallahi seni bu duruma getiren bir din, 90k hayret verici bir!?eydir,
dedi ve Miisliiman oldu.
ibn ishak dedi ki: Bu meseleyi bana Beni Harise'nin bir azadhs1,
Muhayyise'nin klzmdan naklen bildirdi. Bu konuda Muhayyise §Oyle
demi!?tir:
«Eger oldiiriilmesi ile emrolunsayd1m, elbette onun kulaklanmn

arillndaki pklk kemikleri keskin kllwla keserdim, diye anamm oglu
llDYOK ISLAM TAR!Ht 21
beni k1myor.
Bir keskin lnlw ile ki, onun rengi tuzun rengi gibidir.
Onun cila ve parlakh!Pna ozeniyorum. Onu dogrulttugum zaman
yalanc1 pkmJYOr.
Seni istemeyerek oldurmem beni sevindirmez.
Oysaki bizim Busra ile Me'rib arasmda ge~en gunlerimiz vard1r.»
ibn Hi~am, Ebu'l-Amr el-Medeni'den 1ivayet etti ki, bu hadise, Beni

Kurayza Yahudilerinin oldi.iri.ilmelerinden sonra cereyan etmi~tir.
Qti.nku oldurulen ki~i, Ka'b b. Yahuza'mr Muhayyise, Rasulullah'm em-
ri iize1ine Beni Kurayza sava~mda Ka'b b. Yahuza'Yl oldiirdiigunde kar-
de~i Hi.iveyyise yukandaki sozleri ona soylemi~, Muhayyise'de yine yu-
kanda nakledilen cevab1 ona vermi~ti. Bunun i.izerine Huveyyise, o giin
MiislUman olmu~tu. Dogrusunu Allah bilir.
Tenbih: Beyhaklile Buhrui, Beni Nadir surgi.inunu Uhud gazvesin-
den once zikretmi~lerdir. Do!P·usu, Beni Nadir sfugiinunun, Uhud gaz-
vesinden sonra anlablmas1d1r ki, Muhammed b. ishak ile diger megazi
imamlan boyle bir kronolojik s1ra takip etmi~lerdir. Delilleri de ~udur:
i~ki, Beni Nadir Yahudilerinin ku~atma altmda tutulduklan gi.inlerde
haram lnhnm1~br ki, bu da sahih hadiste belirtilmi~tir. Qunku Uhud
gi.inunde ~ehid olarak oldti.rillen sahabelerden bir grup o zaman i~ki kul-
lanmi~larm. Bu da gosteriyor ki, i~ki kullanmak o zaman helal idi. An-
cak bilahare haram lnlmml~br. Bu soylediklerimiz §UllU ac;Ikhyor ki;
Beni Nadir hadisesi, Uhud gazvesinden sonra vuku bulmu§tur. Dogru-
sunu Allah bilir.
Ba~ka bir Tenbih: Onceki sayfalarda da anlablm!P gibi Kaynuka
ogullan Yahudileri ile ilgili hadise, Bedir vak'asmdan sonra olmu~tur.
Aym §ekilde Yahudi Ka'b b. E§refin, Evs tarafindan olduriilmesi de Be-
dir vak'asmdan sonra olmu~tur. ileride de apklanaca~ gibi Beni Nadir
hadisesi, Uhud vak'asmdan sonra olmu§tur. Aym §ekilde Yahudi Ebu
Rafi'in olduri.ilmesi de Uhud vak'asmdan sonra olmu~tur. Onu Hazre~
liler oldurmli§ti.i ki, o Hicazhlann taciri idi.
Hendek sava~mdan sonra Kurayza ogullan ile sava~Ilm1~b ki, bu
Yahudilerle yap1lan sava~, ileriki sayfalarda anlablacaktlr.
t •
UHUD GAZVESi
Hicretin ii9uncu senesi ~evval aymda yapllm1~br. Uhud da~na, et-

rafmda bulunan daglar arasmda tek bir dag oldugu i¢n, tek anlamma
gelen Uhud ad1 verilmi~tir. Sahih hadiste ~oyle buyrulmu~tur:
«Uhud bir dagd!r ki, o, bizi sever, biz de onu severiz.» Yani Uhudlu-
lar gibi sever denilmek istenmi~tir. Bir kavle gore Hz. Peygamber bu ha-
dis ile ~u manaYl kasdetmi~tir: Seferden donu~iimuzde ailemize yakl~
tJ.~IZI bize mujdeledigi i9in Uhud da~, bpki bir dostun yapb~ gibi bizi
sever, biz de onu severiz.
Bir kavle gore de, bu hadisin zahiri anlamm1 kabul etmek gerekir.
Tipki ~u ayette oldugu gibi:
«Ta~lardan Allah korkusundan yuvarlananlar da vard!r.» (el-Bakara,
74.)
Ebu Abs b. Cebr'den rivayet olunan hadiste ~oyle buyrulmu~tur:·
«Uhud bizi sever, biz de onu severiz. 0 Cennet kap1smdadrr. Ayr da-
~ da bize klzar, biz de ona klzanz. 0, Cehennem kap1larmdan bir kapi-
dadrr.»
SUheylf, bu hadisi takviye ederek ~oyle demi~tir: Sabit olduguna go-
re Hz. Peygamber (s.a.v.) ~oyle buyurmu~tur:
«<G~i sevdigi ile beraberdir.»Bu, Suheyli'nin yapb~ tuhafhklar-
dand!r. <;Unku bu hadis ile insanlar kastedilmi~tir. Bir dagdan, ki~i diye
soz etmek miimkiin degildir.
Uhud gazvesi, hicri ii9uncu senenin ~evval aymda yap1lmi~tlr.
Zuhri, Katade, Musa b. Ukbe, Muhammed b. ishak ve Malik boyle de-
mi~lerdir.
ibn ishak, bu gazvenin ~evval aYlnm ortasmda yaplldi~m ~oyle
mi~tir. Katade ise, ~evval aymm onbirinci giiniinde (cumartesi) yaplldi-
~m soylemi~tir.
Malik, gazvenin sabahleyin yaplldi~m ifade etmi~tir. Me~hur kav-
le gore Cenab-1 Allah, bu gazve ile ilgili olarak ~u ayetleri inzal buyur-
mu~tur:
«Ey Muhammed! Sen inananlan sav~ i¢n duracaklan yerlere yer-
le~tirmek uzere, erkenden evinden aynlm1~bn. Allah i~itir ve bilir. Siz-
den iki tak1m bozulup geri 9ekilmek uzere idi, oysa Allah onlann dostu
idi. inananlar yalmz Allah'a guvensinler. Andolsun ki, siz du~kun bir
BDYOK !SLAM TAR!Hl 23
durumda iken,, Bedir'de, Allah size yard1m etmi§ti; Allah'tan sakmm ki

§iikredebilesiniz. inananlara: «Rabbinizin size gondermi§ oldugu 3000
melekle yardlm etmesi size yetmeyecek mi?» diyordun. Evet, eger sabre-
derseniz, saklmrsan1z ve onlar da hemen iizerinize gelirlerse Rabbiniz
size, ni§anh 5000 melekle imdad edecektir.» <Al-i lmran, 121-125.)
Bu ayetlerle miiteakip ayetlerde aym konudan bahsedilmi§ ve konu
§U ayet-i kerime ile sona ermi§tir:
«Allah inananlan sizin durumunuzda b1rakacak degildir. Temizi
pisten aym:\cakhr. Allah size gayb1 bildirecek degildir.» <Al-i lmran, 1 79.)
Tefsirimizde bu konuyu yeterince ve gerektigi §ekilde as:1klad1k.
Hamd ve minnet Allah'ad1r. Biz burada bu gazveyi, Muhammed b.ishak
ile diger siyer otoritesi alimlerin nakillerine dayanarak ozetle anlataca-
~z.
Bedir giiniinde Kurey~ kafirleri oldiiriiliip kuyuya ahld1ktan, ka-
lanlan hezimete ugrami§ olarak Mekke'ye dondiikten, Ebu Siifyan da
kervam ile birlikte Mekke'ye geldikten sonra Abdullah b. Ebi Rebia, ik-
rime b. Ebu Cehil, Safvan b. Umeyye ve Kurey§li adamlar -ki bunlann
baz1smm babas1, baz1smm oglu, baZismm karde§i Bedir'de oldiiriilmii~
tii- Ebu Siifyan'a ve Kurey§'in ticaret kervanmda mah bulunan kimsele-
re gidip §6yle demi§lerdi:
- Ey Kurey§ toplulugu! Dogrusu Muhammed, ba§miza beklenme-
dik bir felaket getirdi. Ses:kin adamlarm1z1 oldiirdii. Onunla sava§abil-
mek is:in ~u mahmz1 vererek bize yarrumc1 olun. Belki ondan os: ahnz.
Ebu Siifyan ve tacirler mallanm onlara verdiler.
ibn ishak dedi ki: Onlarm hakklnda ilim ehlinin bana anlathklari-
na gore Cenab-1 Allah, ~u ayet-i kerimeyi inzal buyurdu:
«Dogrusu inkar edenler, mallarm1, insanlar1 Allah'm yolundan all-
koymak is:in sarfederler. Ve daha da sarfedeceklerdir. Ama sonra is:leri
yanacak, hem de maglup olacaklardrr. inkar edenler Cehennem'e topla-
nacaklardlr.>> (el-Enfal, 36.)
Ebu Siifyan ile kervan sahipleri, Ehabi~ toplulugu ve Kurey§lilere
itaat eden Kinane ile Tihame kabileleri, Rasulullah'la sava~mak is:in
toplamp bir araya geldiler. Ebu Azze Amr b.Abdullah el-Cumahi ise-
Rasulullah (s.a.v.), Bedir giiniinde onun can1m ba~§lam1~h- s:oluk s:o-
cuk sahibi, muhtas:, fakir bir kimse idi. Esirler arasmda idi. Safvan b.
Umeyye ona §6yle demi~ti: «Ey Eba Azzel Sen §air bir adamsm. Dilinle
bize yarrumc1 ol. Ve bizimle birlikte sefere pk.»
Ebu Azze ise §6yle demi~ti:
- Muhammed bana liitufta bulundu. Ona kar§l pkmak istemiyo-
rum.
Safvan:
- Evet, ama genede kendi nefsinle bize yarrumc1 ol. Eger seferden
24 !EN KESiR
I
donersen seni zengin edecegim. Eger olduruhirsen, klzlan.m benim klz-
lanmla beraber tutanm. Onlara isabet eden varhk ve darhk seninkilere
de isabet eder, dedi.
Bunun uzerine Ebu Azze, Tihame is:ine gitti. Beni Kinane'yi sava9a
davet ederek 90yle dedi:
«Ey sabit kadem olan, yenilmek bilmeyen Abdumenat ogullan! Siz
himayecilersiniz. Babamz da himayecidir.
Bana bu seneden sonra yardimimzi esirgemeyin, beni yard1ms1z bi-
rakmaym. Qunku yard1ms1z b1rakmak dogr·u degildir.»
Ravi diyor ki: Nafi b. Abdumenafb. Vehb b. Huzafe b. Cumah da, Be-
ni Malik b. Kinane'ye giderek onlan Rasulullah'a kar91 sava§maya te9-
vik etti ve onlar·a 9oyle dedi:
«Ey Malik! Onde gelen haseb ve yakmhk ve ahid sahibi! Sana sesle-
niyorum!
H1s1mhga sahip olan kimseye ...
Haram lulmm19 beldenin ortasmda Ka'be-i Muazzama'nm Hatim'i-
nin yanmda olan antla§maya kim sahip pkmaz!»
Ciibeyr b. Mut'im de Vah9i adh Habe9li kolesini (Bu kole iyi m1zrak
atardr. Habe9liler gibi m1zrak atardr. Hedefi tutturmad1gr s:ok az vaki
idi.) s:agrrdr ve ona dedi ki:
- Hallda birlikte sefere s:1k. Eger sen Muhammed'in amcas1 Ham-
za'yi, amcam Tuayme b. Adiy'in kar91hgrnda oldurursen, hurriyetine
kavu9ursun.
Ravi diyor ki: Bunun uzerine Kurey§liler, bwaklanyla, az1klanyla
keskin klhs:lanyla, kendilerine kahlanlarla, Beni Kinane, Tihame halkl
ve onlar·a tabi olanlarla birlikte yola pkblar. Gayrete gelmek ve sava§-
tan kas:mamak is:in develerin iistiindeki mahfilleriyle birlikte kadmla-
nm da beraberlerine ahp yola yrkblar. Halkln lideri Ebu Sufyan Sahr b.
Harb, e9i Hind binti Utbe b. Rebia'yla birlikte yola pkb. ikrime b. Ebu
Cehil de e§i ve amcas1 klz1 Ummii Hakim binti Haris b. Ha§im b. Mugire
ile birlikte orduya kahhp Medine'ye dogru yola pktr. Safvan b. Umeyye
de Berze binti Mesud b. Amr b. Umeyr es-Sakafiye ile birlikte yola pktr.
Amr b. As da Rayta binti Miinebbih b. Haccac ile birlikte yola pkt1. Ray-
ta, Amr b.As'm oglu Abdullah'm annesi idi.
Ravi, hammlanyla birlikte bu sefere pkan ba9kalanmn adlanm da
zikretmi§tir.
Ravi diyor ki: Hind binti Utbe, Vah§i'ye her rastladrgrnda ya da
Vah§i ona rastladrgrnda §Oyle derdi: «Baksana ey Ebu Desme! intikam
al, intikam almaya s:ah§.» Boyle diyerek Abdiilmuttalib oglu Hamza'yr
oldiirmek is:in onu te§vik ederdi. Boylece gittiler ve nihayet Medine'nin
kar§I tarafmda vadinin kenanna bakan s:orak, s:ukur bir yerde iki s:e9-
menin yanma indiler.
BDYDK tSLAM TARlHl 25
lZ- Rasulullah (s.a.v.) ve Mi.ishimanlar, onlarm gelmi§ olduklanm og-

~re rendiler. Rasulullah, Mi.isli.imanlara §Oyle dedi: «Vallahi, dogrusu ben
hay1r bir ri.iyada bir oki.iz ile lnhctmm vurulan tarafmda bir kink gor-
sa di.im. Aynca elimi de saglam bir ztrha sokmu§um. Bu z1rh1 Medine ile te-
vil ettim.
1~ Ebu Musa el-E§ari, Hz. Peygamber'in §Oyle buyurdugunu rivayet
etti:
bt- «Ri.iyada gordi.im ki ben Mekke'den hurmahkh bir yere hicret ediyo-
rum. ilk di.i§i.inceme gore oras1 Yemame ya da Hecer idi. Fakat bir de
baktrm ki, oras1 Yesrib imi§. Yine o ri.iyamda gordi.im ki, ben lnhctml sal-
hyorum ama klhc1mm agz1 klnld1. i§te bu lnnkhk, Uhud gi.ini.inde Mi.is-
li.imanlara isabet eden musibettir. Sonra bir kez daha lnhctml sallad1m.
le- Eskisinden daha gi.izel hale geldi. 0 da Allah'm getirdigi fetih ve
mi.i'minlerin bir araya gelip toplanmastdlr. Yine o 1iiyamda bir oki.iz gar-
dum. Allah'm i§i haJirdn·. Anladtm ki, onlar da Uhud gi.ini.inde oldi.iru-
'i- len mi.i'minler grubudur. Hayra gelince; o, Allah'm getirdigi hay1r ve
dogruluk sevab1d1r ki, Bedir gi.ini.inden som·a bize gelmi§tir.»
ak Beyhakl, Ebu Abdullah el-Hafiz kanah ile ibn Abbas'm §Oyle dedigi-
.ki ni rivayet eder:
«Rasulullah (s.a.v.), Bedir gi.ini.inde lnhc1 Zi.ilfikan i.izengisi ile ba-
n- ca{;l arasma koydu. Uhud gi.iniinde bu hususta bir 1iiya gormi.i§ti.i. ~oyle
ne ki: Uhud gi.ini.i olunca mi.i§l'ikler, Mi.isli.imanlara kar§l geldiler. Rasulul-
lah, Medine'de kahp mi.i§riklerle orada sava§mayt uygun gormii§ti.i.
·Ia Ama Bedir sava§ma kahlmaml§ baz1 kimseler gelip: «Ya Rasulallah,
1o Medine'den 91k1p Uhud'da mi.i§l'iklerle sava§ahm.» dediler. Onlar, Be-
dir sava§ma kahhp da fazilet kazanml§ olanlar gibi fazilet kazanmak
a- i.imidiyle boyle demif?lerdi. Rasulullah'a bu §ekilde 1srarda bulundular.
b. Nihayet o, savaf? elbisele1-ini giydi ama sonra bu kii;liler pif?man olup: «Ya
)U RasUlallah, Medine'de kal. Dogru olan, senin gori.if?i.indi.ir.» dedilerse de
re Rasulullah, onlara §U cevab1 verdi:
ye «Bir peygamber z1rhm1 giydikten sonra, Allah kendisiyle di.i§mam
arasmda hi.ikmi.ini.i verinceye kadar z1rhm1 indirmesi uygun olmaz.>>
0 gi.in z1rhm1 giymeden once Rasulullah, onlara f?Oyle demi§ti:
«Riiyamda saglam bir Zirh i9inde oldugumu gordi.im. Bunu Medine
:la olarak tevil ettim ve yine bir ko9un pe§i s1ra gittigimi gordi.im. Bunu da
mi.ii;lriklerin reisini oldi.irecegim f?eklinde tevil ettim. KlhCim zi.ilfikann
:Ia agzmda bir gedik meydana geldigini gordi.im. Bunu da sizin saflanmz
m arasmda bir gedik aplaca{;l f?eklinde tevil ettim. Bir oki.izi.in bogazlandl-
)"I {;lm gordi.im. Oki.izi.in bogazlanmasma gelince, vallahi Allah'm yaph{;l
m ii;l haY1rhd1r. Bunda haJir vard1r.»
Beyhaki, Hammad Seleme kanah ile Enes'ten rivayet etti ki, Rasu-
lullah (s.a.v.) §Oyle buyurmu§tur:
I
26 lllN KES1R
«Uykudaki kimsenin gordi.igu gibi ben de ri.iyamda bir ko9un arch si-
ra gittigimi gordi.im. K:thc1mm vuran tarafmm kmlch~m da gordi.im. Bu
ri.iyay1 ~oyle tevil ettim: Ben mi.i~rik kavmin ko9unu (reisini) oldi.irece-
gim. fuhc1mm agzmm k1nlmasma gelince bunu da akrabamdan bir
adamm oldi.iri.ilecegi ~eklinde tevil ettim.»
Nihayet Rasulullah'm amcas1 Hamza oldi.iri.ildi.i. Rasulullah da,
Talha'Yl oldi.irdi.i. 0, kavmin bayraktan idi.
Musa b. Ukbe dedi ki: Kurey~liler doni.ip kendilerine tabi olan mi.i~
rik Araplan toplad1lar. Ebu Siifyan b. Harb da Kurey~ topluluguyla bir-
likte Bedir vak'asmm ertesi senesi ~evval aJlnda yola pkti. Nihayet
Uhud da~mn iki tarafindaki vadiye indiler. Bedir sava§ma kablmami§
olan Mi.isli.imanlar, o sava~a kablamachklarmdan pi~man olmu§lar ve
di.i~mamn kar~1sma 91kmaYl arzulam1~lardi ki, Bedir gi.ini.inde mi.i'min
karde~lerinin harcami§ olduklan 9abaYI kendileri de harcasmlar.
Ebu Si.ifyan ile mi.i~rikler, Uhud da~mn eteklerine indiklerinde
Bedir sava~ma katilmam1~ olan Mi.isli.imanlar -dii§manm kendilerine
kar~1 geldigini gori.ince- sevindiler ve: «Allah arzumuzu yerine getirdi.»
dediler.
Sonra Rasulullah (s.a.v.), cuma gecesi bir ri.iya gordi.i. Bu ri.iyas1 da
ger9ekle~ti. Ashabmdan birka9 ki~i yanma geldi. Onlara ~oyle dedi:
«Di.in gece uyurken ~oyle bir ri.iya gordi.im: Bir oki.iz bogazlan1yordu.
Vallahi Allah'm yapb~nda haYir vardrr. K:thcrm Zi.ilfikann da agzmdan
klnlch~m gordi.im. Bundan ho~lanmad1m. Bu gordi.iklerim birer musi-
bet idiler. Kendimi saglam bir Zirh i9inde gordi.im ve bir ko9u takip etti-
gimi de gordi.im.»
Rasulullah (s.a.v.), bu ri.iyasm1 ashabma anlatb~nda onlar §6yle
dediler:
- Ya Rasulallah! Bu ri.iyam nas1l tevil ettin?
Rasulullah buyurdu ki:
- Oki.izi.in bogazlanmasm1 ~oyle tevil ettim: Bizden de mi.i~rikler
den de adamlar oleceklerdir. Ama kihc1mm agzmda gedik aplmasmdan
ho~lanmad1m.
Baz1lan dediler ki: Rasulullah'm k1hcmm yi.izi.ine isabet eden ri.iya-
daki darbeye gelince, Uhud gi.ini.inde Rasulullah'm mi.ibarek yi.izi.ine
dii§man tarafmdan darbe vuruldu. Onun di§ini kirdilar. Duda~m yar-
dilar. Ona bu darbeyi vuran, Utbe b.Ebi Vakkas idi. Oki.izi.in bogazlan-
masma gelince bu, Uhud gi.ini.inde oldi.iri.ilen Mi.isli.imanlar §eklinde te-
vil edilmi~tir.
Rasulullah (s.a.v.), ri.iyasmm tevilini anlabrken ~oyle demi~ti:
«Pe~i s1ra gittigim ko9a gelince, bu di.i~manm reisidir ki; Allah onu
oldi.irecektir. Saglam Zlrha gelince, bunu Medine olarak tevil ettim.
Bekleyin, 9oluk 90cugunuzu evlere saklaJln. Kalelerde muhafaza altma
BDYOK lSLAM TAR1Hl 27
alm. Eger muf?rikler Medine'ye girerlerse, sokaklarda onlarla sava~1nz.

Evlerin ustunden onlara ok atanz.»
Musltimanlar, Medine sokaklanm ta~larla ormu~lerdi. Onu kale
ir haline getirmif?lerdi.
Bedir sava~ma kablmamam1~ olan MuslUmanlar ise f?Oyle demif?-
a, lerdi:
«Buglinun gelmesini arzuluyorduk. Bunun i~in Allah'a dua ediyor-
duk. i~?te Cenab-1 Allah, arzumuzu ger~ekletirdi. Ve mesafeyi yakmla~
brdl.»
Ensar'dan bir adamda f?Oyle dedi:
- Ya Rasill.allah, mahallemizde onlarla savaf?amazsak ne zaman sa-
va~aca~z?
Baza adamlar da ~oyle dediler:
- Eger korkmuyorsak, bizi sava~maktan ahkoyan nedir?
Dogru sozlu olup, sozlerini yerine getiren baz1 kimseler de -ki onlar-
dan biri de Abdulmuttalib oglu Hamza'dlr- ~oyle dediler:
-Sana kitab1 indirene yemin olsun ki ya Rasulallah, mu~riklerle
mucadele edecegiz!
Beni Salim kabilesinden Nuaym b. Malik b. Salebe de f?Oyle dedi:
- Ey Allah'm peyg~eri! Bizi Cennet'ten mahrum b1rakma. Ca-
mm kudret elinde bulunan Allah' a yemin ederim ki, ben Cennet'e gire-
cegim.
Rasulullah (s.a.v.), oila sordu:
- Ne ile Cennet'e gireceksin?
- Allah'1 ve Rasill.unu sevmi~ olmakla ve sava~ glinunde cepheden
ka~mamakla girecegim.
- Dogru soyledin.
Ger~ekten bu zat, Uhud sava~mda ~ehid oldu.
insanlann bir ~ogu, Medine'den pklp du~manla kar~1la~mak iste-
di. Rasulullah'm sozune ve goru~line uymadllar. Eger onun kendilerine
emrettigine raz1 olsalardl, belki daha iyi olurdu. Ama nihayet kaza ve
kader i~e galib oldu. Uhud savaf?I i~in Medine'den pkmayt tavsiye eden-
lerin ~gu, Bedir savaf?ma kablmam1~lardl. Bunlar Bedir sava~ma kab-
lan kimselerin sahip olduklan fazileti ka~Irmlf? olduklanm bildiklerin-
den Medine'den pkarak du~manla sava~may1 tavsiye etmi~lerdi.
Rasulullah (s.a.v.), cuma namaZim klhp halka vaz'u nasihatte bu-
lundu. Gayret gosterip cihad etmelerini emretti. Hutbesini ve namaz1m
tamamladiktan sonra Zirh1m getirmelerini emretti, getirdiler. 0 da zlr-
mm giydi. Sonra insanlara Medine'den pkl~ emrini verdi. Goru~ sahibi /
baz1 kimseler bu durumu gorunce dediler ki:
«Rasulullah (s.a.v.), Medine'de kalmam1z1 emretmi~ti. Ama
Allah'm ne istedigini o daha iyi bilir. Qunku gokten ona vahiy geliyor.»
28 !BN KESlR
Boyle dedikten sonra Rasulullah'a !?Oyle dediler:

- Ya Rasulallah! Daha once bize emrettigin gibi Medine'de kalsak
iyi olmaz m1?
Bunun iizerine Hz. Peygamber:
- Bir peygamber Zlrhml giydikten ve dii!?mana kar!?l vlkmalan ivin
insanlara duyuruda bulunduktan sonradii~manla sava~mad1kva geri
donmesi ve z1rhm1 V1karmas1 do~·u olmaz. Daha once Medine'de kalma-
mz ivin size vagr'lda bulunmu!?tum. Ama siz pkahm dediniz. Sava~ anm-
da dii~manla kar~1la~tl~mzda Allah'a kar~1 takvah olmamz1 ve sabn·
gostermenizi size tavsiye ediyorum. Allah'm size verecegi emri bekle-
yin. 0 emri yerine getirin.
Ravi diyor ki: Rasulullah (s.a.v.) ve Miisliimanlar, Medine'den V1k1p
Bedai yoluna koyuldular. 1000 ki~i idiler. Mii~rikler ise 3000 ki~i idiler.
Rasulullah (s.a.v.), yoluna devam etti. Nihayet Uhud'a vanp ordugah
kurdu. Abdullah b. Ubey b. Seliil, 300 adam1yla birlikte Miisliimanlann
saflarmdan aynlmca Rasulullah'm cemaati 700 ki~i kald1.
Beyhaki dedi ki: Megazi otoritelerine gore me~hur olan gorii~ ~udur
ki; Miisliimanlann saYlSl 700 sava~vl olarak kalru. Ziihri'den naklolu-
·nan gorii~e gore Miisliimanlann 400 sava~ps1 kalm1~br. Dogrusunu Al-
lah bilir.
Musa b. Ukbe dedi ki: Mii~riklerin siivarilerinin ba~mda Halid b.
Velid vard1. Yiiz atlan vard1. Bayraklan da Osman b. Talha'mn elindey-
di. Miisliimanlann ordusunda sadece bir at varru.
Muhammed b. ishak dedi ki: Rasulullah (s.a.v.), ruyas1m ashabma
anlatlrken ~oyle dedi:
«Eger uygun goriirseniz Medine'de kahn. Mii~rikleri de gelip kon-
duklan yerde b1ralnn. Eger gelip konduklan yerde dururlarsa, kotii yer-
de dururlar. Eger iizerimize gelip Medine'ye girerlerse biz de Medine
ivinde onlarla sava~1nz.»
Abdullah b. Ubey b. Seliil, Rasulullah'm bu gorii~iine muvafakat et-
ti ve mii~riklerle sava~mak ivin Medine'de kalmay1, d1~an pkmamaYl
uygun gordii. Ama Bedir sava~ma kahlmam1~ olup da Uhud sava~mda
~ehidlik mertebesine yiicelecek olan baz1 Miisliimanlar ~oyle demi~ler
di:
- Ya RasUlallah, bizi du~manlanm1za kaq1 Medine'den vlkar. On-
lar, bizim korkak oldugumuzu, kendilerinden korkup zaafiyet gosterdi-
gimizi gormesinler!
Abdullah b. Ubey ~oyle dedi:
- Ya Rasulallah! Mu~riklere kaq1 Medine'den pkma. Allah'a ye-
min ederim ki, biz dii~mana kar~1 her ne zaman Medine'den d1~an pk-
ml~ isek, darbe yemi~izdir. Ama her ne zaman Medine'de kalm1~ isek,
dii~manlara darbe vurmu~uzdur.
BUYOK tSLAM TAR1Ht 29
insanlar, Medine'den pkmas1 i~in Rasulullah'a 1srarda bulunmaya

davam ettiler. Sonunda o, evine girip Zirhmi giydi. Biiti.in bu olanlar, cu-
ma giini.i namazdan sonra olmu§tu. 0 gi.in Ensardan bir adam olmii§tii.
Ona Malik b. Amir denilirdi. Beni Neccar kabilesindendi. Rasulullah,
onun namazm1 klldu·d1. Ve sonra hallun huzuruna pkb. Onlar pi§man
olmu§lardL Kendi kendilerine dediler ki:
«Rasulullah (s.a.v.)'m ho§lamad1~ bir§ey yapbk. Oysaki bizim bu-
nu yapmaya hakklm1z yoktu.»
Rasulullah (s.a.v.), onlarm yamna geldiginde §oyle dediler:
-Ya Rasulallah, eger dilersen Medine'de kal.
-Bir peygamberin z1rhm1 giydikten sonra sava§madli~~a onu pkar-
masi uygun olamaz.
Boylece Rasulullah (s.a.v.), ashabmdan 1000 ki§iyle birlikte yola
pkti. ibn Hi§am dedi ki:
«Rasulullah, Medine'den ~1karken yerine vekil olarak ibn Ummi.i
Mektum'u bu·aktl.»
ibn jshak dedi ki:
Nihayet Medine ile Uhud arasmda di.izli.ige vard1klan zaman Ab-
dullah b. Ubey b. Seli.il, ordunun i.i~te biriyle Rasulullah'tan aynld1 ve
§Oyle dedi:
-Muhammed onlara itaat etti. Bana isyan etti. Ey insanlar, bilmi-
yoruz ki, ni~in kendimizi Uhud'da oldiirtecegiz.
Boyle dedikten sonra kavminden nifak ve iman hususunda §iiphe
sahibi olan kendi yanda§lanyla birlikte geri dondi.i. Beni Seleme'nin
karde§i Abdullah b. Amr b. Haram, onlann pe§ine di.i§tii. ~oyle diyordu:
- Ey kavmim! Allah, kavminizi ve peygamberinizi dii§manlanyla
kar§I kar§Iya geldikleri zaman yarillms1z b1rakmamamz1 size hatirlat-
madi m1?
Onlar da dediler ki:
- Eger sizin sava§aca~mzi bilseydik elbette, sizi yard1ms1z birak-
mazdik. Fakat bir sava§ olaca~m sanm1yoruz.
Abdullah b. Amr b. Haram, onlarm, kendine kar§I isyan edip sozi.i-
ni.i dinlemedikleri ve geri donme niyetinde olduklanm gori.ince, onlara
§oyle dedi:
- Ey Allah'm dii§manlan, kahrolun! Allah, peygamberini size muh-
ta~ etmeyecektir.
Ben derim ki: ~u ayet-i kerime ile yukanda sozi.i edilen ricatplar
1geri donenler) kastedilmi§tir:
<<Bu, mi.inaf1khk edenleri belirtmesi i~indir. Mi.inaf1klik edenlere:

Gelin, Allah yolunda sava§m veya hi~ olmazsa savunmada bulunun.»
dendigi zaman: «Eger sava§mayi bilseydik, ard1mzdan gelirdik.» dedi-
-- - ----- - - - ___.....r ......__
30 lBN KESIR
ler. 0 gun, onlar imandan 90k inkara yakmilllar. Kalblerinde olmayaru

a~zlanyla soyluyorlar. Allah, gizlediklerini onlardan daha iyi bilir.» <Al-i
lmrlin, 167.)
Yani onlar, «Eger sava~maYJ bilseydik, arrurnzdan gelirdik.» der-
ken yalan soyliiyorlarc:h. (junku sava~m yapliaca~, apk9a bilinen, gizli-
lik ve ~uphesi olmayan bir husustu. Onlard1r ki; Cenab-1 Allah, hakla-
nnda ~u a yeti inzal buyurm u~tur:
«Ey Musliimanlar! Ni9in munafiklar hakkmda iki f1rka oluyorsu-
nuz? Allah, onlar1 yaphklarmdan dolaYI ba~a~a~ etmi~tir.» (en-Nisli, 88.)
Qii.nku bir grup; «Onlarla sava~mz.» demi~lerdi. Bir b~ka grup ise;
«Onlarla sava~may1z.» demi~lerdi. Nitekim bu husus sahih hadiste sa-
bit olup apklanmi~hr.
Zuhri'nin anlatti~na gore Ensar, kendi muttefikleri olan Medine
Yahudilerinden yarrum isteme hususunda Raswullah'tan izin talep et-
tiklerinde Rasulullah: «Onlara ihtiyac1m1z yoktur.» demi~ti.
Urve b. Musa b.Ukbe'nin anlatti~na gore Beni Seleme ve Beni Ha-
rise kabileleri, Abdullah b.Ubey ile arkada~lannm ordudan aynhp geri
donmeleri esnasmda bozulmaya yiiz tutmu~larill. Fakat Cenab-1 Allah,
onlara sebat verdi ve bu sebeple ~oyle buyurdu:
«Sizden iki tak.Im bozulup geri 9ekilmek uzere idi. Oysa Allah onla-
nn dostu idi. inananlar yalruz Allah' a guvensinler.» <Al-i lmrlin, 23.)
Cabir b. Abdullah dedi ki: Yukandaki ayet-i kerimenin nuzuliinu
90k sevdim. Qiinku bu ayette Allah «Oysa Allah, onlann dostu idi» buyu-
ruyor.
ibn 1shak dedi ki: Rasulullah (s.a.v.), yoluna devam etti. Nihayet
Beni Haris arazisine ta~hk bir mmhkaya girdi. Bir at kuyrugunu sallac:h
ve bir kihcm kabzasmdaki bir 9iviye takilill. Boylece o kihei yerinden ~
kip pkartti. Raswullah, kihcm sahibine ~oyle dedi: «Kihciru kiruna sok.
Ben goruyorum ki, kih9lar yak.Inda kinlanndan 91kacaklardir.>>
Sonra Raswullah (s.a.v.), ashabma ~oyle dedi:
- Bizi kavmin yarnna goturecek kim var? Kim bizi onlara rastlat-
mayacak yakin bir yoldan goturecek?
Ebu Hayseme -Beni Harise b. Haris'in karde~i- kalklp:
- Ben vanm ya Raswallah, dedi. Onlan Beni Harise arazisi i9inde
onlann mallan arasmdan ge9irdi. Nihayet Mirba b. Kayziye'nin mali-
nm yanma gitti. Mirba, gozu gormeyen munaf1k bir adamd1. Rasulul-
lah'm ve beraberindeki Muslii.manlann sesini duyunca kalkh, yiizleri-
ne toprak savurmaya ba~laill. Ve boyle dedi:
- Eger Allah'm el9isi isen sana bah9eme girmeni helal etmiyorum.
Bana anlatilru~na gore Mirba, o topraktan bir avu9 ahp ~oyle dedi:
- Vallahi ey Muhammed, eger bu topra~ senden b~kasma degdir-
meyecegimi bils~ydim, mutlaka bunu senin yuzune vururdum.
BDYOK !SLAM TAR1H1 31
Bunun iizerine ashab, onu oldiirmek i¢n harekete gecti. Rasulullah

(s.a.v.) ise:
- Bunu oldiirmeyin. Bu kor bir adamchr. Hem kalbi, hem de gozii
kordiir, dedi.
Fakat Sa'd b. Zeyd (Beni Abdiilef?hel'in kardeE]i), Rasulullah (s.a.v.)
m men etmesinden once erken davranch, onun baE]ma bir yay vurup baf]I-
m yard1.
Raswullah (s.a.v.) yoluna devam etti. Nihayet Uhud da~mn yamn-
daki bogaza, vadinin daga taraf olan yakasma indi. S1rbm ve askerini,
Uhud da~na dayay1p §Oyle dedi:
- Sizden hi9bir kimse biz kendisine sava§ emri vermeden sava§ma-
sm!
Kureyf?liler ise, develeri ile atlanm Miisltimanlann hurmahk cu-
kurlanndan Samga'daki ekin tarlalanna sahvermi§lerdi. Bu durumda
Raswullah (s.a.v.) savaf]tan men ederken, Ensar'dan bir adam f?Oyle de-
di:
- Beni Kayle'nin ekinlerini atlanna yedirsinlerde hie vuru§maya-
hm, oyle mi?
Rasulullah (s.a.v.), savaf? haz1rh~ yap1yordu. 700 kif]iyle birlikte
idi. Okculann iizerine Abdullah b.Ciibeyr'i komutan yapti. Bu, Beni
Amr. Avfm karde§idir. Bu zat, o zaman beyaz bir elbiseden ibaret bir
iiniforma giymiE]ti. Okcular elli ki§iydiler. Rasulullah, onlara f?Oyle bu-
yurdu:
- Athlan bizden oklarla geri cevirin ki, archm1zdan gelmesinler. is-
ter lehimizde olsun, ister aleyhimizde olsun, yerinizde sabit kalm ki, si-
zin tarafi.mzdan bize diiE]man gelmesin.
Rasulullah (s.a.v.), iist iiste iki Zirh giydi. Sanca~ da Beni Abdu'd-
Dar'm karde§i olan Mus'ab b. Umeyr'e verdi.
Ben derim ki: Raswullah (s.a.v.), Uhud giiniinde baz1 gencleri sava-
f?a kabul etmedi. Ya§lan kiiciik oldugundan onlann sava§malanna izin
vermedi. Buhari ve Miislim'in sahihlerinde de sabit oldugu gibi bunlar-
dan biri Abdullah b. Omer'di. 0 bu hususta §Oyle demiE]tir;
«Uhud giiniinde Rasulullah'a arz edildim. Ama savaf? icin bana izin
vermedi. Hendek giiniinde Rasulullah'a arz edildim. 0 zaman onbe§ ya-
§mda idim. Sava§ma:ma izin verdi.»
Yine Rasulullah (s.a.v.), Uhud giiniinde Dsame b. Zeyd, Zeyd b. Sa-
bit, Bera b. Azib, Useyd b. Ziiheyr, irabe b. Evs b. Kayziyye'ye de sava§-
ma izni vermemif]tir.irabe hakkmda $1mmah adh E]air f]Oyle demif]tir:
«$an ve f?eref icin kalchnlan bir bayrak vary a,

if]te irabe, onu sag eliyle tutup alch.»
32 !BN KEStR
Suheyli'nin anlattl~na gore Uhud sava~mda Rasulullah'm"Sava~

izni vermedigi genvlerden biri de ibn Said b. Hayseme'dir. Ama Hendek
sava~mda bunlarm tamamma sava~ izni vermi~tir. Uhud sava~mda on-
be~ ya~mda buluna11 Semure b. Cundup ile Rafi b. Hadice'ye de Rasulul-
lah, sava~ izni vermemi~tir. Rafi'in ok atan birisi oldugu Rasulullah'a
soylenince, Rafi'e sava~ izni verilmi~tir. "Ya Rasulallah, Semure gi.ire~
te Rafi'i yere y1kabiliyor." denilince Semure'ye de sava~ izni vermi~tir.
ibn ishak dedi ki: Kurey~liler sava~a haZirlanmlar. 3000 ki~i idiler.
Onlarla birlikte 200 at vard1. Yanlannda getirmi~lerdi. Halid b. Velid'i
athlann sag koluna kumandan tayin ettiler. Sol kolun ba~ma da ikrime
b.Ebu Cehil'i tayin ettiler.
Rasulallah (s.a.v.), «Kim bu k1hc1 haklnyla alacak?» diye sorunca,
bir talum adamlar ona dogru kalkblar. Ama k1hc1 onlara vermedi. Niha-
yet Ebu Ducane Simak b. Har~e -Beni Saide'nin karde~i- kallup ona gitti
ve ~oyle dedi
- Ya Rasulullah, bu klhcm hakkl nedir?
- Egilinceye kadar onunla di.i~mana vurmandn·.
- Ya Rasulallah, ben onu hakklyla ahnm, dedi. Bunun i.izerine
Rasulullah, k1hcm1 ona verdi.
imam Ahmed b. Hanbel, Yezid ve Mfan kanah ile Sabit'ten rivayet
etti ki, Uhud gi.ini.inde Rasulullah (s.a.v.), eline bir k1l19 ahp ~oyle dedi:
- Bu k1hc1 kim ahr?
Birkav ki~i kalklp ona bakb.
Rasulullah yine sordu:
-Kim bunu hakk1yla ahr?
Oradakiler geri durdular. Ancak Ebu Di.icane Simak ~oyle dedi:
- Ben bu luhc1 hakklyla ahnm!
Klhc1 ald1 ve onunla mi.i~riklerin ba~m1 yard!.
ibn ishak dedi ki: Ebu Di.icane, bahadn· bir adam olup, sava~ esna-
smda di.i~mana kar~1 tekebbi.ir gosterirdi. Klrm1z1 renkli bir san~ varm.
Sava~ esnasmda o san~yla tammrd1. Sava~1rken ba~ma sarard1. Ba~l
na sard1~nda da millet onun yakmda sava~aca~m bilirdi.
K1hc1, Rasulullah'm elinden almca o lnrm1z1 renkli san~m ba~ma
sarm. Sonra iki saf arasmda salmarak kibirli bir vaziyette dola~maya
ba~lad1.
ibn ishak, Beni Seleme kabilesinden olup Hz. Omer'in azadhs1 alan
Cafer b. Abdullah b. Eslem'in ~oyle dedigini rivayet etmi~tir: Raswullah
(s.a.v.), Ebu Ducane'nin tekebbi.irli.i bir ~ekilde salmm~m gordi.igi.i za-
man ~oyle dedi:
- Bu gibi yerler hariv, Allah bu ti.ir yi.iri.iyi.i~ten ho~lanmaz.
ibn ishak dedi ki: Ebu Sufyan, Beni Abdu'd-Dar'dan alan sancak sa-
hiplerini sava~a te~vik ederek ~oyle dedi:
BUYUK !SLAM TARlHl 33
- Ey Beni Abdu'd-Dar! ~iiphesiz Bedir giiniinde sanca~m1z1 siz

iistlendiniz. Gordiigiiniiz gibi o musibet ba~nmiZa geldi. Milletler, ba~
raklanyla ya~arlar. Bayraklan yok oldugunda onlar da yok olurlar. Ya
sanca~m1z1 siz ta~u·sm1z veya bizimle onun arasmdan r;ekilirsiniz. Biz
onu ta~1nz.
Bunun iizerine onlar bununla ilgilendiler. Vaadle~ip ~i:iyle dediler:
-Biz sanca~m1z1 sana teslim ediyoruz. Kar~Ila~ti~m1z zaman na-
Sll yapaca~m1z1 yann gi:ireceksin!
Ebu Siifyan da zaten bunu istiyordu.
Miisliimanlarla mii~rik saflan birbirlerine yakla~h~ ve kar~1 kar-
~Iya geldikleri zaman Hind binti Utbe kendisiyle beraber bulunan ka-
dmlarla birlikte kalkb ve erkeklerin ardmdan def r;almaya, onlan sava-
~a te~vik etmeye ba~lad1. Si:iyledikleri ~iirler arasmda ~unlar vard1:
«Ey Beni Abdu'd-Dar ve ey arkadan gelenlerini himaye eden kimse-

ler! Kesici her k1hr; ile vurun.
Eger bu tarafa di:inerseniz boyun boyuna sanhnz. Ve kadifelerimizi
serenz.
Veya eger arka r;evirirseniz, birbirimizden aynhnz. Tlpk1 dost ol-
mayan bir kimsenin aynh~1 gibi.»
ibn ishak, As1m b. Orner b. Katade'nin ~i:iyle dedigini rivayet eder:

Ebu Amir, Beni Dubay'a dan biri olan Amr b. Sayfi b. Malik b. Numan
Evs'ten elli genr; ile beraber Rasulullah (s.a.v.)'dan uzak kalmak ir;in
Mekke'ye gitmi~ti. l3az1lan onlann onbe~ ki~i oldugunu si:iylerler. Ebu
Amir, Kurey~'e ~i:iyle vaadde bulunuyordu.
«Kavmimle kar~1la~1rsam hir; kimse bana kar~1 gelmeyecek.»
Mii~riklerle ashab kar~1la~bklan zaman, mii~riklerden ilk kar~Ila
~anlar, Mekke d1~mda onlara kablanlar ve Mekke halkmm kolelerin-
den olan kimselerle birlikte Ebu Amir idi. Onlara ~oyle seslendi:
. «Ey Evs toplulugu, ben Ebu Amir'im.»
Onlar dediler ki:
- Ey fas1k, Allah senin gi:iziinii aydm kllmasm!
Cahiliye di:ineminde Ebu Amir'e Rahip ad1 veriliyordu. Rasulullah
ise, ona fas1k arum takm1~b. 0, kavmi olan Evs kabilesinin kendisine
kar~1 red cevabm1 verdiklerini i~itince ~i:iyle dedi:
- Benden sonra kavmime ki:itiiliik isabet etmi~.
Sonra onlarla ~iddetli bir ~ekilde sava~b. Sonra onlara ta~ abp mii-
cadelesini siirdiirdii.
ibn ishak dedi ki: Halk sava~t1. Nihayet sava~ klz1~b ve Ebu Diica-
ne vuru~tu. Ta ki kar~1 tarafm saflan arasma girdi.
ibn Hi~am dedi ki: ilim ehli birr;ok kimsenin bana anlathklarma
B. lslam Tarihi, C.IV, F.3
34 lBN KES1R
gore Zi.ibeyr b. Avvam §oyle demi§tir:

Rasulullah (s.a.v.)'dan k1hc1 istedigimde onu bana vermeyip Ebu t€
Di.icane'ye verdigi zaman i~imde bir §iiphe meydana geldi ve §Oyle de- ol
dim: le
«Ben onun halas1 Safiyye'nin ogluyum. Kurey§'tenim. Kalk1p on- ri
dan once k1hc1 kendisinden istedim. 0 ise k1hc1 ona verdi ve beni terk et- m
ti.» Andolsun ki, Ebu Di.icane'nin ne yapaca~na baklyordum. Ve onun d;
pe§i Slra gidiyordum. KirmlZl san~m pkanp ba§ma sarm. Ensar §Oyle VE
dedi: e1
"Ebu Di.icane oli.im san~m pkard1." 0 san~ ba§ma baglad1~ za- k
man ona i§te boyle diyorlarm. Ben onu takip ederken o §Oyle diyerek or- k:
taya pkb:
«Ben oyle bir kimseyim ki, dostum hurmahklann yanmda kan dok-
mek, sava§ta saflann arkasmda asla kalmamak i.izere benden soz ald1.
Ne harikad1r. Allah'm ve Rasuli.ini.in klhc1 ki, o kllwla vuraJim!»
el-Umevf dedi ki: Adamm biri sava§makta iken Rasulullah'm yani-
na geldi. Rasulullah da klhc1yla sava§Iyordu. Raswullah dedi ki: ~u klh-
Cl sana verirsem muhtemelen saflann gerisinde sava§Irsm.
Adam haJir, deyince Rasulullah ona klhcrm verdi. 0 da §U §iiri oku- c~
du:
«Ben oyle bir kimseyim ki; dostum, saflann gerisinde asla durma-
mam §arbyla benden soz ald1.»
ibn Hi§am dedi ki: Nihayet Ebu Di.icane, kar§Isma pkan herkesi ki-
h~tan geyirmeye ba§lad1. Mi.i§1i.klerin arasmda oyle biri vard1 ki, bizim
yarahlanmizdan kar§Ila§b~ herkesi mutlaka oldi.iri.iyordu. Boylece 0
ve Ebu Di.icane.birbirlerine yakla§blar. ikisini bir araya getirmesi iyin
Allah'a dua ettim. Nihayet kar§Ila§blar ve s1ra ile birbirlerine iki§er a:
darbe vurdular. Mi.i§rik, Ebu Di.icane'ye vurdu. 0 da kendisini oki.iz de- H
risinden yapilmi§ kalkamyla korudu. Kalkan onun klhcm1 ay1np atb.
Ebu Di.icane ona vurdu ve oldi.irdi.i. Sonra Ebu Di.icane klhc1m kald1np b:
Hind'in ba§ml vuracakti, fakat daha sonra klhc1m ba§ka tarafa ~evirdi. y<
Ben de, Allah ve Rasuli.i daha iyi bilir, dedim. b.
ibn ishak, Ebu Di.icane'nin §Oyle dedigini rivayet eder:
«Bir insan gordi.im ki, ba§kalanm §iddetli bir §ekilde brmahyor. bi
Ona dogru yi.iri.idi.im. Klhc1mi ba§ma diktigim zaman feryad etti. <;1ghk §~
atb. Bir de bakhm ki o, bir kamnmr. Bunun i.izerine Raswullah (s.a.v.) n:

m klhc1yla bir kadma vurmaya k1yamad1m.»
Musa b. Ukbe'nin anlath~na gore Rasulullah (s.a.v.), klhc1m kimin
alaca~m sorunca, once Amr, sonra da Zi.ibeyr istediler. Onlara vermedi.
Bu ikisi i.izi.ildi.iler. Sonra i.i~i.inci.i kez k1hcm1 kimim alaca~m sorunca y:
Ebu Di.icane alma talebinde bulundu. Klhcm1 ona verdi. 0 da klhcm
hakklm verdi. fE
BDYDK 1SLAM TAR1H1 35
Rivayete gore Ka'b b. Malik !]oyle demil]tir: «Mi.isli.i.manlarla birlik-

te sefere pkanlardan biri de bendim. Mi.i§rik oli.ilerinin de Mi.isli.iman
oli.ileri kadar oldugunu gori.ince yanlannda durdum. Bakbm ki, mi.i§rik-
lerden bir adam Zlrhlan toplaYIP Mi.isli.iman oli.ilerine: «Koyun govdele-
ri gibi yanyana dizilin bakahm.» diyordu. Bir de bakbm ki, bir Mi.isli.i-
man ona baklyor. Z1rh1 da i.izerinde duruyordu. Ge~ip arkasmda dur-
dum. Sonra Mi.isli.imanlarla kafire bakbm. Ama kafirin daha gosteri!]li
ve techizabmn daha saglam oldugunu gordi.im. ikisine bakmaya devam
ettim. Nihayet karl]I kar!]Iya geldiler. Mi.isli.iman, kafirin omuzuna bir
za- klh~ darbesi indirdi. Klh~ onun bald1nna kadar indi. Sonra Mi.isli.iman
or- kif]i yi.izi.ini.i a~h ve:
-Nasll gori.iyorsun ey Ka'b, if]te ben Ebu Di.icane'yim, dedi.»
ok-
d!. HZ. HAMZA'NIN $EHiD EDiLMESi
ibn ishak dedi ki: Hamza b. Abdi.ilmuttalib sava§tl. Ertat b. Abdi

$iirahbil b. Hal]im b. Abdumenafb. Abdu'd-Dar'1 oldi.irdi.i. Ertat, sanca~
ta§Iyan ki§ilerdendi. Hamza, Osman b.Ebu Talha'Yl da oldi.irdi.i. 0 san-
caktardi. $oyle diyordu:
«Sancaktar olan kimselerin m1zra~ kana boyamalan ya da klnl-
malan gerekir. »
Hamza (r.a.), ona sald1rd! ve oldi.irdi.i.
Sonra ona Siba b. Abdi'l-Uzza el-Gub§ani rastlad1. Buna Ebu Niyar
denirdi. Hamza dedi ki:
- Bana dogru gel, ey dalaklar1 kesen kad!nm oglu!
Siba'mn anas1 Ummi.i Enmar, $erik b. Amr b. Vehb es-Sekafi'nin
azadhs1 idi. Mekke'de si.innet~ilik yapard!. Kar§l kar§Iya geldiklerinde
Hamza ona vurup oldi.irdi.i.
Ci.ibeyr b. Mut'im'in kolesi Vah§i §Oyle dedi: «Vallahi ben, Hamza'ya
baklyordum. Halkl klh~tan ge~iriyor ve dokundugu hi~bir §eyi b1rakm1-
yordu. T!pkl bozalak erkek deve gibi idi. 0 s1rada ona benden once Siba'
b. Abdil-Uzza gitti. Hamza ona §6yle dedi:
- Bana dogru gel ey dalaklan kesici kadimn oglu! Boyle deyip ona
or. bir darbe indirdi. Vurmakla kesmek bir oldu. Sanki klh~, hedefinden hi~
thk f]a§mad!. Ben m1zra~m1 sallad!m. Nihayet ona isabet edecegine tam ka-
..v.) naat getirdigim zaman i.izerine f1rlatbm. Gobegi ile kas1~ arasma isa-
bet etti. iki aya~nm arasmdan ~lkb ve o bana dondi.i. Takats1z bir §ekil-
nin de yere di.i§ti.i. Biraz bekledim. Nihayet oldi.i. Ben de geldim, si.ingi.imi.i
~. aldim, sonra ordugaha dogru uzakla§bm. Art1k ondan ba§kas1m vurma-
nca ya gerek yoktu.»
Clll ibn ishak, Abdullah b. Fadl b. Ayya§ b. Rebia b. Haris kanah ile Ca-
fer b. Amr b. Umeyye ed-Damri'nin §6yle dedigini rivayet eder:
36 lRN KESfR
«Muaviye b. Ebu Siifyan zamanmda ben ve Ubeydullah b. Adiy b. Yl

Hiyar -ki bu, Beni Nevfel b. Abdumenafm karde§idir- yola pkbk. Halk- OJ
la birlikte yollan a§IP gec;tik. Dondiigumiiz zaman H1ms'a ugrad1k. Cii- S
beyr b. Mut'im'in azadhs1 Vah§i oraya yerle§mi§ ve orada ikamet ediyor- OJ
du. Oraya geldigimizde Ubeydullah b. Adiy bana dedi ki: d1
- Vah§i'ye ugray1p ona, Hamza'Yl nas1l oldiirdiigiinii sorahm m1? d1
Ben de: ki
- N as1l istersen, de dim. SJ
Ona sormak ic;in H1ms'a gittik. Vah§i'yi sorarken bir adam bize §OY- rr
le dedi: b:
- Siz muhakkak onu yakmda evinin avlusunda bulacaksm1z. 0, al- h
kolik bir adamd!r. Eger onu aYik vaziyette goriirseniz, Arabi bir klyafet ti
i~inde onu bulursunuz ve yamnda istediginiz §eyleri de bulursunuz. k
Kendisinden soracagrmz haberlerden dilediginiz haberi alabilirsiniz. k
Eger onu, kendisini baz1 hailer ile bulursamz ondan aynhp uzakla§m. N
Ravi diyor ki: li
- Biz de pkbk, yolda yiiriiyorduk. Nihayet ona geldik. Bir de bakb b:
ki o, evinin avlusunda bir has1nn iizerinde duruyor. Ya§lanmi§ ku§lar
gibi Yikilmi§h. Ay1kh. Herhangi bir rahats1zhgr yoktu. Yanma vard1gr- bt
m1zda kendisine selam verdik. Ba§mi Ubeydullah b.Adiy'e dogru kalru-
np §.{iyle dedi: gc
- Adiy b. Hiyar'm oglumuspn sen?
- Evet... la
- Vallahi seni, Zu-Tuva'da sana siit emziren anan Sadiye'ye verdi- ti
gim zamandan beri seni gormedim. Ben seni o kadma, o devesi iizerinde
iken vermi§tim. 0 seni bezlerin ic;inde alru. Ayaklarm bana goriindii.
Vallahi §imdi yammda durdugun zaman ayaklanndan seni tan1d1m.
Ravi diyor ki: Yamnda oturduk ve ona §byle dedik:
- Sana Hamza'y1 nas1l oldiirdiigiinii anlathrmak ic;in geldik. Onu de
nas1l oldiirdiin?
Vah§i dedi ki:
-Ben Rasulullah (s.a.v.)'a -bunu bana sordugu zaman anlathgrm I' gi
gibi- size de aynen anlatacagrm: Ben ciibeyr b. Mut'im'in kolesi idim. m
Amcas1 Tuayme b. Adiy, Bedir sava§mda vurulmu§tu. Kurey§liler
Uhud'a yuriiduklerinde Cubeyr bana §byle dedi: s~
- Eger Muhammed'in amcas1 Hamza'Yl amcama kar§Ihk olduriir- k1
sen,sen ozgtirliigiine kavu§ursun! z~
Ben de halkla birlikte yola pkhm. Ben Habe~li bir adam idim. M1z- k1
ragr Habe~lilerin ah~1 gibi atard!m. Qok az hedefi ~a~1rd1grm olurdu. E
Halk, kar§I kar~1ya geldiginde ortaya pkhm. Hamza'Yl gozetliyor ve ona ~
bak1yordum. Nihayet onu toplulugun yanmda gordiim. Bozalak erkek m
deve gibi idi. Milleti kll1~tan ge~iriyordu. Hi~bir §ey ona kar~1 duram1- ac
BDYO:K lSLAM TAR1H1 37
yor. Ona dayanam1yordu. Ben onun ic;:in hazu·lamyor, onu hedefliyor ve
ondan bir agac;: ya da bir ta~ ile gizleniyordum ki, bana yakla~sm. Bu ara
Siba' b. Abdil-Uzza benden once ona dogru gitti. Hamza, onu goriince
ona: «Gel bana, ey dalaklan kesen kadmm oglu!» dedi ve hemen ona bir
darbe indirdi. VurmaYI ve kesmeyi oyle h1zh yapti ki, sanki k1hc;: hie;: he-
deften ~a~madi. Ben m1zra~m1 sallad1m. Nihayet ona vuraca~ma tam
kanaat getirdigim anda m1zra~ i.izerine fu·lattim. Gobegi ile kas1~ ara-
sma girdi. iki aya~nm arasmdan da pkb. A~r a~r bana dogru yekin-
meye ba~ladi, nihayet oldugu yere y1~ld1. Ben, onu ve m1zra~m1 boyle
b1raktrm. 0 da orada oldi.i. Sonra yamna geldim ve m1zra~1 alrum. Da-
ha sonra ordugaha dondi.im ve orada oturdum. Arhk i~imi tamamlami~
tim. Yapacak ba~lm bir ~eyim yoktu. (:i.inki.i onu da ancak ozgiirli.igume
kavu~ay1m diye oldi.irdi.im. Mekke'ye geldigim zaman ozgi.irli.igi.ime
kavu~tum. Sonra Mekke'de ikamet ettim. Nihayet Rasulullah (s.a.v.),
Mekke'yi fethettigi zaman Taife kac;:bm ve orada bekledim. Taifin elc;:i-
lik heyeti, Rasulullah'm yanma Mi.isli.iman olmak ic;:in gittikleri zaman
bana bi.iti.in yollar kapand1. Kendi kendime dedim ki:
«$am'a ya da Yemen'e veya herhangi bir beldeye giderim. Vallahi
ben bu di.i~i.incede iken bir adam bana dedi ki:
- Yaz1klar olsun sana! Vallahi Muhammed, dinine giren ve ~ahadet
getiren hic;:bir kimseyi oldi.irmi.iyor!
Adam bunu bana soyledigi zaman yola pkbm. Medine'ye Rasulul-
lah (s.a.v.)'m yanma geldim. Onun ba~ ucunda, ayakta hak ~ahadeti ge-
tiriyor olmamdan ba~kasm1 i~itmedi, beni gori.ince dedi ki:
- Vah~i sen misin?
- Evet, ya Rasulallah!
- Otur, bana Hamza'Yl nas1l oldi.irdi.igi.ini.i anlat!
Ben de onu size anlath~m gibi anlatbm. Sozi.imi.i bitirdigim zaman
dedi ki:
- Yaz1k sana! Kar~1mdan kaybol ve seni hie;: gormeyeyim!
Rasulullah (s.a.v.)'dan her nerede olursa, uzak kapyordum ki, beni
gormesin. Nihayet Allah onun ruhunu kabzedinceye kadar boylece kac;:-
maya devam ettim.
Mi.isli.imanlar, Yemame'nin sahibi Mi.iseylemeti.i'l-Kezzab'a kaq1
sava~ ac;:hklannda onlarla beraber sefere pkbm. Hamza'Yl oldi.iri.irken
kulland1~m m1zra~m1 yan1ma ald1m. iki ordu kar~1 kar~1ya geldikleri
zaman Mi.iseylemeti.i'l-Kezzab'1 elinde klhc;: oldugu halde ayakta durur-
ken gordi.im. Onu tamyordum. Vurmaya haZirlandim. Diger taraftan da
Ensar'dan bir adam haz1rlandi. Her ikimiz de onu hedefliyorduk. Mlzra-
~ml oynattlm. Nihayet tam hedefe vuraca~ma kanaat getirdigim za-
man m1zra~m1 i.izerine firlattim. M1zrak onu sapland1. Ensar'dan olan o
adam da onun i.izerine abld1 ve k1hc;:la vurdu. Arbk hangimizin onu
38 lBN KESIR
Oldiirmii~ oldugunu Allah daha iyi bilir. Eger onu ben oldiirmii~sem,
Rasulullah (s.a.v.)'dan sonra insanlann en hay1rhs1 olan Hamza'y1 ve c
insanlann en ~erlisi olan o kafiri oldiirdiim, saYihr. 1
Ben derim ki: Vah~i'nin burada soziinii ettigi Ensari'den kas1t, Ebu I
Diicane Simak b. Har~e'dir. t
Vakidi, Ridde olaylanndan bahsederken ~oyle demi~tir: Vah~i'nin s
yukanda soziinii ettigi Ensari'den maksat, Abdullah b. Zeyd b. As1m el t
Mazini'dir. 1
Seyfb. Amr ise, yukanda sozii edilen Ensari'nin, Adiy b. Sehl oldu- t
gunu soylemi~tir ki, 0 bir ~iirinde ~oyle demi~tir: 1
c
«Gormedin mi ki; Ben ve onlann Vah~i'si insanlan din de fitneye dii-
~iiren Miiseyleme'yi oldiirdiik.
insanlar onu nasll oldiirdiigumiizii bana soruyorlar. Ben derim ki:
Ben onu vurdum, Vah~i ise m1zrakladi.»
Me~hur kavle gore Miiseyleme'ye ilk darbeyi veren Vah~i'dir. Ama
Ebu Diicane onu oldiirmii~tiir Zira ibn ishak, Abdullah b. Fadl kanah ile
ibn Omer'in ~oyle dedigini rivayet eder: «Yemame sava~mda bir iinleyi-
cinin ~oyle diyerek duyuruda bulundugunu duydum: Miiseyleme'yi si-
yahi bir kole oldiirdii.» I
Hz. Hamza'nm oldiiriilmesi klssas1yla ilgili olarak Buhari, Abdula-
ziz b. Abdullah b. Ebi Seleme kanah ile Cafer b. Amr b. Umeyye ed- l
Damri'nin ~oyle dedigini rivayet eder: I
«Ben de Ubeydullah b. Adiy b.Hiyar yola 91-ktik. .. » Bu zat,klssaYl da- s
ha once ge~tigi gibi aynen nakletmi~tir. Kissay1 naklederken Ubeydul-
lah b. Adiy'in ba~ma bir sank sarm1~ oldugunu, Vah~i'nin de onun ancak I
gozlerini ve ayaklanm gordiigunii, onu onceki sayfada ge~tigi gibi ayak- l

larmdan tamdi~m da anlatm1~hr. Bu da benzerliklere bakarak ki~iyi
tamma ve soyunu belirleme hususunda biiyiik bir ustahkbr. Nitekim c
Miicezzir el-Miidlici'de Usame ile babas1 Zeyd'in ayaklanna bakarak
renkleri degi~ik oldugu halde Usame'nin, Zeyd'in oglu oldugunu tesbit t
etmi~tir. Bu tesbitini de ikisinin ayaklanndaki benzerlige bakarak yap- l
mi~hr.
(<
Cafer b. Amr b. Umeyye ed-Damri'nin rivayetinde ~u ifadeler de ge-

~iyor: insanlar sava~ i~in kar~1 kar~1ya geldiklerinde Siba ortaya pkb
ve: "Benimle miibareze yapacak kimse yok mu?'' diye sordu. Kar~1sma
Abdiilmuttalib oglu Hamza 91-kti ve ona ~oyle dedi: l
- Ey dalaklan kesen Ummii Enmar'm oglu! Sen Allah'a ve Raswii-
ne mi meydan okuyorsun? E
Boyle dedikten sonra iizerine sald1np vurdu. Sanki diinden oldii- I

riilmii~ gibi oldu. I
Bu rivayet z1mmnda Vah~i ~oyle diyor:

BUYOK tsLAM TARlHl 39
- Ben de bir kayanm arkasmda gizlenmi~, Hamza'y1 gdzetliyor-

dum. Yamma yakla~tig,.nda mizrag,.mi ona f1rlatbm. M1zrag,.m, onun
kas1g,.na isabet etti. Arkasmdan pkh Bu, onun son am oldu. Nihayet
Rasulullah (s.a.v.), Refik-i A'la'ya yiikseldi. Miiseylemetii'l-Kezzab or-
taya pkb. Ben kendi kendime dedim ki; Miiseyleme'ye kar~1 diizenlenen
sefere katilaYim, belki onu oldiiriiriim de Hamza'Yl oldurmenin keffare-
tini oderim. insanlarla birlikte yola c;:1ktim ve olanlar oldu. Bir de baktim
ki, duvar gediginde bozalak bir deve gibi, sap ba~1 dag,.mk bir adam or-
taya pkti. Ona m1zrag,.ml firlattlm. Gogsiine is abet ettirdim. M1zrak ar-
ka taraftan omuzlan arasmdan c;:Ikti. Bu esnada Ensar'dan bir adam da
onun iizerine atildi. K1hciYla onun ba~ma vurdu.
Abdullah b. Fadl dedi ki: Suleyman b. Yesar, Abdullah b. Omer'in
~dyle dedigini bana bildirdi: Evin dammda bulunan bir cariye ~dyle dedi:
- Vay mii'minlerin emirine! Onu siyahi bir kale oldiirdii.
ibn Hi~ am dedi ki: Bana ~u haber ula~ti ki, Vah§i'ye §arap ic;:tigi ic;:in
defaatla had vuruluyordu. Nihayet divandan pkanldl. Orner b. Hattab
§dyle diyordu: Bildim ki, yiice Allah, Hamza'mn katilinin yakasm1 brra-
kacak degildir.
Ben derim ki: Vah§i b. Harb, yani Ebu Desme, -Bir ba§ka kiinyesi de
Ebu Harb'illr- H1ms'ta oldii. ilk parlak elbise giyen ki~i, Vah§i olmu§tur.
ibn ishak dedi ki: Mus'ab b.Umeyr, olduruliinceye kadar Rasulul-
lah (s.a.v.)'m dniinde sava~ti. Onu oldiiren, ibn Kamie el-Leysi idi. ibn
Kamie, Mus'ab'I -Rasulullah zannederek- oldiirmii§tii. Oldiirdukten
sonra Kurey§lilerin yanma doniip: <<Muhammed'i oldiirdiim.» demi~ti.
Musa b. Ukbe'nin, "Megazi" adh eserinde Said b. Miiseyyeb'den
naklettigine gore Mus'ab'I, Ubey b. Halef oldiirmii~tiir. Dogrusunu Al-
lah bilir.
Mus'ab b. Umeyr oldiirilliince, Raswullah (s.a.v.) sancag,. Ebu Talib
oglu Ali'ye verdi.
Yunus b. Biikeyr, ibn 1shak'tan rivayet ederek ~dyle dedi: Sancak
dnceleri Ebu Talib oglu Ali'nin yanmdaydl. Raswullah (s.a.v.), mii§rik-
lerin sancag,.nm Abdu'd-Dar ogullannm yanmda oldugunu gdriince:
«Biz onlardan daha fazla vefahYiz!» deyip sancag,. Ebu Talib oglu Ali'den
alarak Mus'ab b. Umeyr'e verdi. Mus'ab oldiirilliince sancag,. tekrar Ebu
Talib oglu Ali'ye verdi.
ibn ishak dedi ki: Ebu Talib oglu Ali ile bir grup Miisliiman, mii§rik-
lere kar§l sava§ verdiler.
ibn Hi§am, Mesleme b. Alkame el-Mazini'nin §dyle dedigini rivayet
eder: Uhud giiniinde sava§ §iddetlendigi zaman Rasulullah (s.a.v.),
Ensar'm bayrag,.nm altinda oturdu. Ali b. Ebi Talib'e bayrag,. one getir-
mesi ic;:in haber gdnderdi. Ali de one gec;:ip §dyle dedi:
-Ben Ebu'l-Kasm'1m (yani klnp dokerim).
40 lnN KES1R
- Mufi~riklerin sancaktan Ebu Sa'd b. Ebi Talha, Hz. Ali'ye fi~Oyle ses-
lendi: ffil
- Ey Ebu'l-Kasm, benimle mi.ibarezeye var m1sm?
Oda: ~e
- Evet, dedi. dti
Bunun i.izerine ikisi iki safm arasmda karfi~I karfi~Iya geldiler ve bir- (s.
birlerine pe~pe~e darbeler indirdiler. Ali ona vurdu, onu yere serdi. Son-
ra ondan aynld1. Onu hemen oldi.irmek istemedi. Ali'nin arkadafi~lan de- ail
diler ki: «Uzerine atihp onu hemen oldi.irseydin ya?» Ali de dedi ki: «0, so:
beni avret mahallini gostererek karfi~Iladl. Akrabahk fi~efkatini 9ekti. Al-
lah'm onu oldi.irdi.igi.ini.i anlad1m.» Hz. Ali, S1ffin savafi~mda Bi.isr b.Ebi de
Ertat'a da boyle davraniDifilb. Oldi.irmek i9in Bi.isr'i.in i.izerine abldi~n le
da Bi.isr, avretini ona aviDifil, bunun i.izerine S1ffin savafi~mda Amr b. As
da Hz. Ali'ye karfi~I avret mahallini aviDifilb. Hz. Ali de onu vurmapp geri di.
donmi.i~ti.ir. Bu hususta Haris b. Hadr fi~Oyle demi~tir: ffil
«0 savafi~p her gi.inde bir si.ivaridir. Bu i~ten vazge9mez ama toz du- lal
man ortasmda avret mahalli ortaya pkar. Ali de si.ingi.isi.ini.i ona vur-
maktan vazge9er, Muaviye de tenhada ona gi.iler.» si.i
Yunus, ibn ishak'tan rivayet ederek ~oyle dedi: Talha b. Ebu Talha
el-Abderi, Uhud sava§mda mi.ifi~riklerin sanca~m ta§Iyordu. Mi.ibareze Ar.
i9in karfi~ISma adam istedi. Ama kimse kar§Isma pkmak istemedi, yal- da
mz Zi.ibeyr b. Avvam ortaya pkb. Devesinin i.izerinde bulunan Talha'mn
yanma swrad1. Ve onu devesinden yere dufi~urdi.i. K1hcryla onu kesti.
Rasulullah (s.a.v.) da bu hareketinden dolaYI Zi.ibeYI·'i overek §6yle dedi: hil
«Dogrusu her peygamberin bir havarisi vard1r. Benim havarim de
Zi.ibeyr'dir. Eger Zi.ibeyr, mi.ibareze i9in onun kar~1sma 91kmasaydi
-insanlann ona kar§I pkmaktan geri durduklanm gordi.igum i9in- ben
oh
pkard1m.»
du
ibn ishak dedi ki: Ebu Sa'd b. Ebi Talha'YI, Sa'd b. Ebi Vakkas oldi.ir-
di.i.
As1m b. Sabit b. Ebi Akleh savafi~b. Nafi b. Ebu Talha ve karde§i Cill-
laJ
las b. Talha'Yl oldi.irdi.i. Onlann her birine bir ok isabet ettirdi. Bunun
i.izerine onlar, anneleri Si.ilafe'nin yanma gelir, ba§ml onun kuca~na
koyarlard1. Sillafe §6yle sorard1:
- Ey ogulcugum, sana kim vurdu? ta
Ona §6yle derdi:
- Biri bana vurdugu zaman; «Al bunu benden, ben ibn Ebi Ak- ka
leh'im.» dedigini i§ittim.
Bunun i.izerine Si.ilafe, fi~Oyle bir adakta bulundu: «Eger Allah, kc
As1m'm ba§mi elime ge9irirse kafatas1 i9inde §arap iverim!»
Asrm da Allah'tan ~oyle bir dilekte bulunmu§tu: "Hivbir mufi~rike as- 01
Ia el si.irmeyeyim ve hi9bir mi.i§l-ik bana asla el si.irmesin." ya
nDYOK !SLAM TAHlHt 41
Bu sebeple Cenab-1 Allah, Reci vak'asmda onu mi.i~riklerden koru-

mu~tu. Nitekim bununla ilgili ar;:Iklama ileride gelecektir.
ibn ishak dedi ki: Hanzala b. Ebi Amir, onun i.izerine t;:Ikb~ zaman
~eddad b. Evs -ki bu ibn ~eub'dur- onu Ebu Si.ifyan'm i.isti.ine pkm1~ gor-
di.i. ~eddad, ona vurdu ve onu oldi.irdi.i. Bunun i.izerine Rasulullah
(s.a.v.) dedi ki:
- ~i.iphesiz melekler arkada~m1z Hanzala'Yl Yiluyorlar. Durumunu
ailesinden sorun.» Bunun i.izerine ashab, onun ailesinden durumunu
sordular. Ailesi dedi ki:
-0, sava~ r;:agns1m duydugu zaman YikanamadL Ci.ini.ib olarak ev-
den pkb. Kans1 Cemile binti Ubey b. Seli.il, Hanzala'nm o gece kendisiy-
le gerdege girip damat olduguni ifade etti.
Hanzala'nm babas1 Ebu Amir'e cahiliye doneminde Rahip denilir-
di. <;i.inki.i r;:okr;:a ibadet ederdi. Rasulullah, ona -hakka ve hakikat ehline
muhalefet edip islam dinine girmemek ir;:in Medine'den kar;:1p Rasulul-
lah'a muhalefet ettiginden oti.iri.i- fas1k adun vermi~ti.
Musa b. Ukbe'nin anlatb~na gore Ebu Amir, oglu Hanzala'nm gog-
si.ine tekme vurarak ~oyle demi~ti:
- iki gi.inah i~ledin. Buraya di.i~i.ip olmekten seni ahkoymu~tum.
Ama dinlemedin. Vallahi sen akrabahk baglarma rivayet eder, babana
da iyi davramrdm. Ama bu sozi.ime riayet etmedin.
ibn ishak dedi ki: ibn ~eub, bu konuda ~oyle demi~tir:
«Gi.ine~in panlt1s1 gibi bir darbe ile arkada~1m1 ve kendimi elbette
himaye ederim.»
ibn ~eub, bir ba~ka ~iirinde de ~oyle demi~tir:
«Ey ibn Harb, eger benim mi.idafaa etmem ve haz1r bulunmam
olmasayru, da~n alt yanmdaki sava~ta, sen elbette cevap veremeden 61-
di.irdi.in.
Eger da~n alt yanmda, atma hamle yapbrmam olmasayru, sirtlan-
lar seni yemek ir;:in i.izerine h1zla ko~up gelir ve seni yerlerdi.»
Ebu Si.ifyan'da bu konuda ~oyle bir ~iir soylemi~tir:
«Eger ben dileseydim, at beni kurtanrru. ibn ~eub'a kar~1 minnet-

tar olmazru.
Benim taJim, onlardan, kopegin seslenmekle kovulaca~ bir me-
kanda sabahtan gi.ine~ batmcaya dek devamh kalru. Ordan uzakla~hm.
Onlarla sava~1yorum. "Kim i.isti.indi.ir?" diye soruyorum. Kah bir
kavim ile onlan benden defediyorum.
~u halde agla, hayal km.kh~na ugrayan kimsenin sozi.ine bakma.
Ona alrun~ etme ve goz y~mdan, avaz ile aglamaktan usanr;: getirip ha-
yallunkh~na ugrama.
42 lnN KES!R
Bahan ve karde§leri bir bir pe§ine gittiler ve onlar i9in nasip olarak d
gozya§l gerekli oldu. c
Neccar kabilesinden her alicenab comert bir ki§iyi Oldiirdiigiim i9in §
i9imdeki §eyi unutturmaya ba§laml§tl.
Ha§imilerden de her alicenab ve comert bir erkek deveyi (yani
Hamza ile Mus'ab'1) oldiirdiigiimii unutturmaya ba§laml§tl. s
Oysaki bu, sava§ esnasmda korkulur bir ki§i degildir. Il
Eger ben onlardan nefsimin intikamm1 ahp yiiregimi sogutmasay- ~~
dlm, elbette goniilde yaralann izleri bir hiiziin olurdu. E
Ciibbeler i9inde i9lerine i§lemi§ darbe yaralan oldugu halde kam b
akan ve hiiziinlii kimseler helak olduklan halde 9ekindiler. E
Onlara, kanlan i9in bir emsal olmayan ve yiiksek haslette de benze-
ri bulunmayan kimseler isabet ettirdiler.» 0
Bu §iire cevaben Hassan b. Sabit de §Oyle demi§tir:

y
«Ha§im soyundan avc1 develeri anlattm.
Oysaki senin soyledigin kesinlikle yalandlr. Dogru soyleyen degil- il
sin.
Asil dedigin Hamza'Yl oldiirdiigune mi giiveniyorsun? Amr'l, Utbe'- Il
yi, oglunu, $eybe'yi, Haccac'1 ve ibn Habib'i oldiirmediler mi?
Asi'nin, Ali'yi davet ettigi sabah1, o da keskin bir kllwla onun daveti-
ne icabet etti. Onu kan ile sulad1.»
FASIL
ibn ishak dedi ki: Allah, Miisliimanlara yard1m1m ve nusretini in-

dirdi. Onlara verdigi sozii yerine getirdi. Miisliimanlar da mii§rikleri kl-
h9larla vurup oldiirdiiler. Nihayet onlar1 karargahtan uzakla§tlrdllar. I
Artlk kesinlikle hezimete ugraml§lardl. Bana gelen habere gore Ziibeyr a
§Oyle demi§tir: Vallahi baktlm, bir de ne goreyim:Utbe'nin klZ1 Hind'in y
hizmet9ileri onlardan az 90k ne alm1§larsa h1zla yiiriiyerek ka9makta- 0
dlrlar. Karargah1 bo§alth~m1z zaman ok9ular, karargaha dogru yonel-
diler ve arkam1Z1 athlara kar§l bo§ b1raktllar. Boylece ardlm1zdan geldi-
ler. Bu ara bir iinleyici §oyle soyledi: «Dikkat, dikkat! Muhammed oldii- s
riilmii§tiir.» Bunun iizerine mii§riklerin sancaktarlanm vurduktan
sonra dondiik. Onlardan hi9bir kimse o sancaga yakla§amadl. Sonra fil
iizerimize dondiiler. (:
Mi.i§riklerin sanca~ yere dii§mii§ halde kald1. Nihayet Amre binti d
Alkame el-Harisiyye onu ahp Kurey§lilere gotiirdii. Onlar da bunun ya- Il
nmda topland1lar. Sancak, Savab'm yanmdaydl. Savab, Beni Ebi Tal- l
ha'mn kolesi olup Habe§f'dir. Kurey§lilerden sanca~ ta§Iyan son adam- l
BDYDK lSLAM TARlHl 43
ill. Sanca~
eline ahp sava~h.Nihayet elleri kesildi. Diz ustii 9oktu. San-
ca~ gogsu ve boynu ile tuttu. Bu halde iken olduruldu. Oldurulurken
~oyle diyordu: «Ey Allah'1m, arhk mazur say1hr m1y1m?»
Hassan b. Sabit bu hususta ~oyle dedi:
«Sancakla ovundunuz. Savab'a verildigi zaman ovuncti.n en kotusu
sancakhr. Onda ovti.ncunuzu bir kole ile ve topraga basanlarm en yara-
mazi ile klld1~mz, zannettiniz. Sefihler ve beyinsizler ancak zanneder-
ler. Halbuki bu dogru bir i~ degildi. $unu zannettiniz ki, gti.cunuz, Mek-
ke'de kar~Ila~h~m1z zaman heybelerin altmlanm satmamzdir. Ellerin
baglanmas1yla gozlerin aydmlanaca~m sandm1z. Oysa elleri kma ya-
kildi~ i9in baglanmu;;hr.»
Amre binti Alkame'nin Kurey~lilerin sanca~m ta~1mas1yla ilgili
olarak Hassan b. Sabit ~oyle demi~tir:
«Adel kabilesi, sanki ka~lan belirlenmi~ olarak ~irk mevkiinin ge-

yiklerinin yavrulan imi~9esine sevk olunduklan zaman,
Onlara helak edici, kahredici, yok edici darbeler vurduk ve vurma
ile onlan her taraftan toplad1k.
Eger Harisiyye kad1mn sanca~ olmasaydi, onlar 9ar~Ilarda getiril-
mi~ sahhk mallarm sah~1 gibi sahhrlardi.»
ibn ishak dedi ki: Muslumanlar 9ekildiler. Du~man onlara darbe

vurdu. 0 g1in imtihan ve tecrube gti.nu idi. Allah o gti.nde Muslti.manlara
~ehidlik ikram etti. Hatta du~man, Raswullah (s.a.v.)'a yakla~maya bi-
le yol buldu ve ona ta~ ahp isabet ettirdiler. Ta~ dortlu di~ine isabet etti.
Yuzunde yara apld1. Duda~ yaralandi. Ona ta~ vuran ki~i, Utbe b. Ebi
Vakkas idi.
Humeyd et-Tavil, Enes b. Malik'ten naklen bana haber verdi ki,
Peygamber (s.a.v.)'in dortlu di~i Uhud gti.nunde klnldl. Yuzunde yara
apldi. Yuzunti.n uzerine akan kan1 silmeye ba~ladi. Silerken de ~oyle di-
yordu: «Peygamberinin yuzi.ini.i kana boyayan bir millet nasd iflah
olur?! Oysaki o, onlan Rablerine davet ediyor.»
Bunun i.izerine Cenab-1 Allah, ~u ayet-i kerimeyi inzal buyurdu:
«Allah'm, onlann tevbelerini kabul veya onlara azap etmesi i~iyle
senin bir ili~igin yoktur. <;unki.i onlar zalimlerdir.» <Al-i lmrAn,l28.)
ibn Cerir, tarihinde Muhammed b. Hi.iseyin kanal1 ile Si.iddi'nin
~oyle dedigini rivayet eder: ibn Kamie el-Harisi, gelip Rasulullah
(s.a.v.)'a bir ta~ ath, burnunu ve dortli.i di~ini klrd1, yi.izi.inu y9.raladi,
durumunu a~rla:;;hrdl. Ashab1 da etrafmdan da~hp gitti. Baz1s1 Medi-
ne'ye gitti, bir grup da da~n tepesindeki kayahklara dogru ko~tu. Rasu-
lullah (s.a.v.) ise insanlan 9a~np: «Ey Allah'm kullan bana gelin, Ey
Allah'm kullan bana gelin!» diyordu. Etrafmda otuz adam toplandl.
44 lBN KESJR
Oni.i s1ra yi.iri.iyorlard1. Yamnda sadece Talha ile Sehl b. Hanif durdular. c
Talha, onu koruyordu. Gelen bir ok, Talha'nm eline isabet etti. Elleri 1:
onu korudu. Ubey b. Halef el-Cumahi -ki bu adam, Peygamber (s.a.v.)'i 1:
oldi.irmeye and i9mi~ti- geldi. Rasulullah (s.a.v.) ise: «Onu ben olduri.i- I
ri.im.» dedi ve kendisine: <<Ey yalanc1, nereye kapyorsun?» diye sordu. n
Uzerine saldu·d1. Zu·hmm yakasma yakm tarafma bir darbe indirdi.
Gogsi.inde hafifbir yara meydana getirdi. Ubey b. Halef, oki.iz gibi oogur- d
meye ba~lad1. Adamlan onu ahp gotiirdiiler. Kendisine: «Sende bir yara
yok. Niye rahats1z oluyorsun?» dedilerse de o:
"Muhammed bana: «Seni oldiirecegim.» demedi mi? Eger Rebia ve
Mudar kabileleri bir araya gelseler vallahi Muhammed onlan da oldi.i-
ri.ir."
Bir gi.in ya da bir gi.inden az bir zaman ge9ince Ubey b. Halef gog-
si.inden aldip 0 hafif yara yiiziinden oldii.
Rasulullah (s.a.v.)'m oldiiriildiigune dair yalan haber insanlar ara-
smda yapld1. Uhud dapnm tepesindeki kayahklara dogru pkm1~ alan
kimselerin bir k1sm1:
«Ke~ke bir el9i, Abdullah b. Ubey'ye gitse ve bizim i9in Ebu Si.if-
yan'dan bir emanname alsa. Ey kavim, ~i.iphesiz Muhammed oldiiri.il-
mi.i~ti.ir. Arbk kavminize doniin. Mekkeliler gelip sizi oldiirmeden once
tez davramp milletinize doniin.>> dediler.
Enes b. Nadir ise ~oyle dedi:
«Ey millet, ~ayet Muhammed oldi.iri.ilmi.i~se bile, Muhammed'in
Rabb'i oldi.iri.ilmedi. Muhammed (s.a.v.)'in ugruna sava~bp dava ugru-
na sava~m. Allah1m, ~unlann soylediklerinden ben uzapm ve senden
ozi.ir diliyorum.» 8(
Boyle dedikten sonra lnhcm1 eline ahp sava~ti, sonunda oldi.iri.ili.ip
~ehid oldu. le
RasUlullah (s.a.v.), ko~up insanlan 9apnyordu. Nihayet o kayahk- bl
lann yanmda duran adamlann yanma vardi. Onlardan biri yayma bir
ok koyup ona atacak iken ona: «Ben RasUlullahrm.>> dedi.Bu sozi.ini.i duy- n
malan i.izerine sevin9 duydular. Rasulullah (s.a.v.) da kendisini koruya- SG
cak sahabelerini gori.ince sevindi. Topland1lar, Rasulullah da aralann- y~
da bulunuyordu. Keder ve i.izi.inti.ileri gitti. Fethi anmaya, kaprdiklan b<

f1rsatlan ve oldi.iriilen arkada~lanm hatirlamaya ba~lad1lar. m
"Muhammed oldi.iri.ildi.i, arbk kavminize doni.in" diyen kimseler k~
hakkmda yi.ice Allah, ~u ayeti inzal buyurdu: A
«Muhammed ancak bir peygamberdir. Ondan once de peygamber-
ler gelip ge9mi~ti. Oli.ir veya oldiiriiliirse geriye mi doneceksiniz? .... » (Al-i b~
lmrdn,144.)
Ebu Si.ifyan, Mi.isli.imanlara dogru geldi ve nihayet i.izerlerine ha-
kim bir noktada durdu. Mi.isli.imanlar, ona baktiklarmda i9inde bulun-
nDYOK lSLAM TARlHl 45
duklan hali unuttular. Ebu Si.ifyan\ di.i~i.inmeye ba~lad1lar. Rasulul-

lah, onlara ~oyle dedi: «Mi.i~1i.kler bize i.isti.in olamazlar. Allalnm, eger ~u
bir avu~ Mi.isli.iman oldi.iri.ili.irse artlk yeryi.izi.inde sana ibadet edilmez!»
Boyle dedikten sonra ashabma seslendi. Ashab da mi.i~1i.klere ta~ attl ve
nihayet onlan tepeden a~a~ indirdiler. Ebu Si.ifyan ~oyle dedi:
«Ey Hi.ibel, yi.icel! Hanzala'ya kar~1 Hanzala gitti. Uhud gi.ini.i, Be-
dir gi.ini.ine kaq1hk oldu.» Bu, gmi.p bir rivayettir.
ibn Hi~am dedi ki: Rebih b. Abdirrahman b. Ebi Said, babas1 Ebu
Said'in ~oyle dedigini rivayet eder: Utbe b. Ebi Vakkas, Rasulullah
(s.a.v.)'a ta~ attl. Onun alt ~enesinin sa~ndaki dortli.i di~ini klrd1 ve alt
duda~m yard1. Abdullah b. $ihab ez-Zuhri de almm yaralam. Abdullah
b. Kamie de yana~m yaralad1. Rasulullah'm migferinin iki halkas1
yana&l-na bath. Mi.isli.imanlann i~ine di.i~mesi i~in Ebu Amir'in kazm~
~ukurlardan birine di.i~ti.i. Rasulullah ~ukurda iken Ali, elini uzatlp onu
pkard1. Talha b. Ubeydullah da onu tutup ayaga kalmrd1. Ebu Said'in
babas1 Malik b. Sinan, Rasulullah'm yi.izi.indeki kam dudaklanyla em-
di. Sonra yuttu. Bunun i.izerine Rasulullah (s.a.v.):
«Kammm kanma dokundugu kimseye ate~ isabet etmez.» dedi.
Ben derim ki: Katade'nin anlatti~na gore Rasulullah (s.a.v.), yam
i.izere di.i~i.ip yaralanm~nda baJildi. Ebu Hi.izeyfe'nin azadhs1 Salim ya-
mna geldi, oturttu ve yi.izi.indeki kanlan sildi. Rasulullah aJildi ve ~oyle
dedi: «Peygamberlerine boyle yapan bir kavim nas1l iflah olur. Halbuki
peygamberleri onlan Allah'a davet ediyor!» Bunun i.izerine Cenab-1 Al-
lah, ~u ayeti inzal buyurdu:
«Allah'm, onlarm tevbelerini kabul veya onlara azap etmesi i~iyle
senin bir ili~igin yoktur. Qi.inkii onlar zalimlerdir.» (Al-i lmrlin,128.)
Ben derim ki: Uhud sava~mda sabahleyin durum Mi.isli.imanlann
lehine ve kafirlerin aleyhine idi. Nitekim bu hususta yi.ice Allah, §Oyle
buyurm U§tur:
<<Andolsun ki, Allah, size verdigi sozde durdu. O'nun izniyle kafirle-
ri klnp bis:iyordunuz, ama Allah size arzulad1~mz zaferi gosterdikten
sonra gev§eyip bu hususta ~eki§tiniz ve isyan ettiniz. Sizden kimi di.in-
yaJI, kimi ahireti istiyordu. Derken denemek i~in Allah sizi geri ~evirip
bozguna ugratti. Andolsun ki 0, sizi ba~§lad1. Allah'm inananlara ni-
meti boldur. Peygamber arkamzdan sizi s:a~nrken, kimseye bakmadan
kapyordunuz. Kaybettiginize ve ba~m1za gelene i.izi.ilmeyesiniz diye,
Allah sizi kederden kedere ugrattl.» <Al-i lmrlin, 152-153.)
imam Ahmed b. Hanbel, Si.ileyman b. Davud kanal1 ile ibn Ab-
bas'm §Oyle dedigini rivayet eder: .
<<Cenab-1 Allah, Uhud gi.ini.inde yard1m ettigi gibi hi~bir yerde yar-
d1m etmi§ degildir.»
Ravi diyor ki, biz bunu inkar ettik. 0 da bize §Oyle dedi: Benimle bu
46 lBN KESIR
hususu inkar eden kimseler arasmda hakem olarak Allah'm kitab1 var-
dlr. <;unku Uhud gunu hakkmda Cenab-1 Allah, §6yle buyurmu§tur: la
«Andolsun ki, Allah, size verdigi sozde durdu. O'nun izniyle ka:firle-
ri k1np bi9iyordunuz. Ama Allah size arzulad1~mz zaferi gosterdikten
sonra gev§eyip bu hususta 9eki§tiniz ve isyan ettiniz. Sizden kimi dun-
yaY!, kimi ahireti istiyordu. Derken denemek i9in Allah sizi geri 9evirip 0~
bozguna ugrattl. Andolsun ki 0, sizi ba~§lad1. Allah'm inananlara ni- m
meti boldur.» (Al-i lmr§.n, 152.) hi
Bu ayet-i kerime ile Uhud sava§mdaki ok9ular kastedilmi§tir.
<;unku Peygamber (s.a.v.), onlan bir yere yerle§tirdi. Sonra onlara, «Ar-
kamlzl koruma altma alm. Eger olduruldugumuzu gorseniz dahi bize
yard1ma gelmeyin. Eger ganimet toplad1~IDIZl gorseniz yine gelip bize
ortak olmaym.» dedi. n
Hz. Peygamber, ganimet toplaYIP mti§rik askerleri oldtirmeyi mu-
bah klldi~ zaman arkadaki okc;:ulann tamam1 gelip Musltiman askerler gt
arasma girip yagmalamaya ba§ladllar. Rasulullah'm ashabmm saflan d,
kar§l kar§1ya geldi. Birbirlerine kan§blar. Ok9ular arkadaki bogaz1 bo§ VI
b1raklnca mu§riklerin suvarileri oradan gelip Muslumanlara hucum et- y
tiler. Sahabeler panik i9inde birbirlerini vurmaya ba§ladilar. Muslu- y:
manlardan baz1 kimseler olduler. Sava§m seyri sabahleyin Rasulullah
ile ashab1mn lehine idi. Oyle ki, mu§riklerin sancaktarlanndan yedi ya d
da dokuz ki§i oldurtilmu§tti. Musltimanlar daga dogru gittiler. insanla- k
nn dedikleri yere, magaraya ula§amad1lar. Ancak develerin altma giz- Y'
lendiler. ~eytan da: «Muhammed olduruldu!» diye inledi. Bu sesin ger- II
9ekligi hususunda hie;: kimse §Uphe etmedi. Biz de §uphe etmiyorduk. a,
Nihayet RasUlullah (s.a.v.) pka geldi. Onu ytirurken salmmasmdan ta- k
mrdik. Sevindik. Sanki o hezimet musibeti bize ugramaml§b. RasUlul-
lah, bize dogru pklp geldi. ~oyle diyordu: «Rasulullah'm yuzunu kana
bulayan kavme kar§l Allah'm gazab1 §iddetlendi. Allah1m, onlar bize
kar§l ustun olacak kimseler degildirler.» Bir sure bekledikten sonra bir
de bakbk ki Ebu Sufyan, da~n a§a~ tarafinda iki kez: «Ey Rubel, yticel, d
ey Rubel yucel! Ebu Keb§e'nin oglu (Muhammed) nerede? Ebu Kuha-
fe'nin oglu nerede? Hattab'm oglu nerede?» diye seslendi. Orner b. Hat-
tab: «Ona cevap vereyim mi?» diye sorunca Hz. Peygamber: «Evet, cevap
ver.» dedi. Ebu Sufyan: «Ey Rubel, yucel!» deyince Orner b. Hattab:
«Allah daha ustun ve daha yticedir.» dedi. Ebu Stifyan da: «Ey Hattab'm n
oglu, gozunu aydm klldm. iyi sava§tm, kusur gostermedin.» dedi.
Ravinin ifadesine gore Ebu Sufyan §oyle demi§tir: d
- Ebu Keb§e'nin oglu (Muhammed) nerede? Ebu Kuhafe'nin oglu
(Ebu Bekir) nerede? Hattab'm oglu (Orner) nerede?
Hz. Orner §oyle cevap verdi: k
- i§te RasUlullah burada. i§te Ebu Bekir burada ve ben de Omer'im!
BUYUK !SLAM TAR1Ht 47
- Bedir giinune kar~1hk Uhud giinunu kazandlk. Gi.inler donup do-

la~Ir. Sava~ ta bir giin lehimize, bir giin aleyhimize olur.
-HaYlr e~it degiliz. Bizim olulerimiz Cennet'te, sizinkiler ise ate~
tedir.
- Siz bunu iddia ediyorsunuz, demek ki biz yine zarar ve ziyan ettik,
oyle mi? Ama sizin Olulerinizden baz1smm burunlan ve kulaklan kesil-
mi~tir. Bu bizim onde gelen adamlanm1zm tavsiyesi uzerine yap1lm1~
bir~ey degildir.
Sonra cahiliye gayretine kap1larak ~oyle dedi:
- Eger boyle bir~ey olmu~sa da biz bundan ho~lanm1yor degiliz.
Bu, garip bir hadistir. ibn Abbas'm mursellerinden biridir.
Buhari, Ubeydullah b. Musa kanah ile Bera b. Azib'in ~oyle dedigi-
ni rivayet eder:
«Uhud gununde mu~riklerle kar~Ila~bk. Saflanmlz kar~l kar~Iya
geldi. Peygamber (s.a.v.), ok~u askerleri yerlerine yerle~tirdi. Ba~lanna
da komutan olarak Abdullah b. Cubeyr'i atayarak onlara ~oyle talimat
verdi: Sakm yerinizden aynlmaYln. Eger galip oldugumuzu gortirseniz
yine yerinizden aynlmaYln. Maglup oldugumuzu gori.irseniz de bize
yardlma gelmeyin.»
nu~manla kar~Ila~t1~m1zda onlar onumuzden ka~blar. Oyleki ka-
mnlann pa~alanm swayarak daga dogru ko~tuklarm1 gordum. Ko~ar
ken ayaklanndaki halhallar gorunuyordu. Ve "ganimet, ganimet", di-
yorlardl. Abdullah dedi ki: Rasulullah (s.a.v.), yerimizden aynlmama-
rmzi bize tenbihlemi~ti. Ama adamlanm bu tenbl.he riayet etmediler. Ri-
ayet etmeyince de ~a~blar ve nereye gideceklerini bilemediler. Yetmi~
ki~i olduruldu. Ebu Sufyan tepeye pklp:
- Kavim i~inde Muhammed var m1dlr? diye sordu. Rasulullah:
- Ona cevap vermeyin, dedi.
Ebu Siifyan:
- Kavim i~inde Ebu Kuhafe'nin oglu Ebu Bekir var m1drr?diye sor-
du.
Rasulullah:
- Ona cevap vermeyin, dedi.
Ebu Sufyan:
- Kavim i~nde Hattab'm oglu Orner var m1drr? diye sordu. Ve sozu-
ne devamla:
- Bunlar oldurtilmu~lerdir. Eger hayatta olsalardl cevap verirler-
di, dedi.
Bunun uzerine Hz. Orner, kendini tutamaYlp ~oyle dedi:
- Yalan soyledin ey Allah'm du~mam! Allah seni uzecek ~eyi sana
kar~I hayatta b1rakmi~br.
Ebu Sufyan:
48 lllN Kl~StR
-Ey Hiibel yiicel! dedi.

Peygamber (s.a.v.): d
- Ona cevap verin, dedi. R
A~~: S
- Ona ne diyelim? diye sordu.
Rasulullah: t;
- Deyin ki: Allah daha iistiin ve daha yiicedir. d
Ebu Sufyan:
- Bizim Uzzam1z vard1r. Sizin Uzzamz yoktur, dedi. n
Rasulullah:
- Ona cevap verin, dedi.
Ashab:
- Ona ne diyelim? diye sordu.
RasiH ullah:
- Deyin ki: Allah mevlamizdir.Sizin mevlamz yoktur. 81
Ebu Siifyan: Sl
- Bugiin Bedir giiniine karf?Ihktir. Savaf? donerlidir. Oliilerinizin d

burun ve kulaklarmm kesilmif? oldugunu goreceksiniz, ama ben bunu
emretmedim ve bundan otiirii de iiziilmedim,dedi.» Cl
imam Ahmed b. Hanbel, Musa ve Ziiheyr kanah ile Bera b. Azib'in
f?Oyle dedigini rivayet eder:
«Uhud giiniinde Rasulullah (s.a.v.), elli kadar ok~unun baf?ma Ab-
dullah b. Ciibeyr'i komutan olarak atadi ve onlan bir yere yerlef?tirerek
f?Oyle talimat verdi:
"Kuf?lann bizi kap1p gotiirdiiklerini gorseniz bile size haber gonde-
rilmedik~e yerinizden aynlmaym. Duf?mam maglup edip ayak altmda
ezdigimizi goriince, size haber salmmad1k~a yerinizden aynlmaym."
Ravi diyor ki: Miisliimanlar, miif?Iilieri hezimete ugrattilar. Valia-
hi ben kadmlarm daga dogru ka~bklanm gordiim. Bacaklan a~Ilmif?,
halhallan goriiliiyordu. Eteklerini toplamif? vaziyette kapyorlard1.
Abdullah b. Ciibeyr komutasmdaki ok~ular: «Ganimete! Ey millet
ganimete! Arkadaf?lanmz galip oldular. Daha ne bekliyorsunuz?» dedi-
ler. Abdullah b. Cubeyr ise onlan f?U sozle uyard1:
- Rasulullah'm size soylediklerini unuttunuz mu?
Onlar ise: E
- Vallahi biz o insanlann iizerine gidecek ve ganimetten paYJmizi li
alaca~z! h
Onlara geldiklerinde ~af?kma dondiiler. Rasulullah sonunda onlan o
~a~nyordu. Ama Rasulullah'm yamnda sadece on iki kif?i kalmif?b. E
Muf?rikler bizden yetmif? kif?i oldiirmiif?lerdi. Raswullah (s.a.v.) ile asha-
bi, Bedir giiniinde miif?l'iklerden yetmif? kif?iyi oldiirmiif?, yetmif? kif?iyi de
esir almif?lardi. ol
BDYDK !SLAM TAR!H! 49
Ebu Si.ifyan iic; kez: "Kavim ic;inde Muhammed var m1? Kavim ic;in-
de Muhammed var m1? Kavim ic;inde Muhammed var m1?" diye sordu.
Rasulullah (s.a.v.), ashabm1 ona cevap vermekten menetti. Sonra Ebu
Siifyan:
- Kavim ic;inde Ebu Kuhafe'nin oglu var m1? Kavim ic;inde Hat-
tab'm oglu var m1? diye sordu. Sonra kendi arkadaf?lanna doniip f?Oyle
dedi:
- Demek ki bunlar oldiiriilmiif?ler ve siz onlann haklarmdan gel-
mif?siniz!
Bunun iizerine Hz.Omer, kendini tutamaJ!p f?Oyle dedi:
- Yalan soyledin. Vallahi ey Allah diif?mam! ~u adlanm sayd1~n
kimseler diridirler. Ve seni iizecek f?ey, senin ic;in hayatta kalmif?hr.
Ebu Si.ifyan f?byle dedi:
- Bugi.in, Bedir gi.iniine karf?Ihkhr. Savaf? donerlidir.Siz kavminiz
arasmda oli.ilerinizin burun ve kulaklarmm kesilmif? oldugunu gorecek-
siniz. Ama ben bunlar1 emretmif? degilim. Fakat bu beni iizmiif? de degil-
in dir.
lU Boyle dedikten sonra ka:fiyeli olarak: «Ey Hiibel yiicel, Ey Hiibel yi.i-
cel.» dedi.
lll Rasulullah (s.a.v.):
- Ona cevap vermeyecek misiniz? diye sordu.
Ashab:
- Ona ne diyelim? dedi.
Rasulullah:
e- - Deyin ki: Allah daha iistiin ve daha yiicedir.
la Ebu Siifyan:
- Bizim Uzza'm1z var. Sizin Uzza'mz yok ki, dedi.
!l- Rasulullah:
- Ona cevap vermeyecek misiniz? diye sordu.
Ashab:
!t - Ya Rasulallah ne diyelim? dediler.
1- Rasul ullah:
- Deyin ki: Allah bizim mevlam1zd1r. Sizin mevlamz yoktur.»
imam Ahmed b. Hanbel, Affan ve Hammad b. Seleme kanal1 ile
Enes b. Malik'ten rivayet etti ki, Rasulullah, Ensar'dan yedi ve Kureyf?-
!'l lilerden bir ki§i arasmda iken miif?rikler, iizerine hiicum ettiler. Rasu-
lullah: «Bunlan bizden kim savacaktir? Bunlan i.izerimizden savacak
n olan ki§i Cennet'te benim arkadaf?Im olacaktir.» dedi. Bunun i.izerine
Ensar'dan bir adam gelip oldi.iriiliinceye kadar bu ugurda sava§h.
l- Mii§rikler yine hiicum ettiklerinde Rasulullah:
e - Bunlar1 bizden savacak olan kimse, Cennet'te benim arkada§Im
olacakhr, dedi.
B. !slam Tarihi, C.IV, F.4
50 lEN KEStR
Nihayet yamndaki yedi ki~i oldi.iri.iliip ~ehid edildi.

Rasulullah (s.a.v.): «Ashab1m1z bize insaf etmediler.» dedi.
"Delail" adh eserde Beyhaki, Ammare b. Gaziyye tarikiyle Cabir'in
~oyle dedigini rivayet eder: Uhud gi.ini.inde insanlar, Rasulullah'm etra-
fmdan da~hp gittiler. Beraberinde Ensar'dan on bir ki~i kalru. Ve Talha
b. Ubeydullah da yanmda idi. Bu halde iken Rasulullah, daga hrmam-
yordu. Mi.i~rikler pe~leri s1ra ko~up geldiler. Hi.icum edecekleri esnada
Rasulullah: «Bunlara kar~1 koyacak bir kimse yok mu?» diye sordu. Tal-
ha:
- Ben vanm ya Rasulallah, dedi.
Rasulullah ona:
- Sen oldugun gibi kal bakahm ey Talha, dedi.
Ensar'dan bir adam:
- Bunlara kar~1 ben koyanm ya Rasulallah, dedi ve bu ugurda sa-
va~tl. Rasulullah (s.a.v.) da yamndaki ashabla birlikte daga hrmand1.
Sonra o Ensari oldi.iri.ildi.i. Mi.i~rikler yine ko~up RasUlullah'a ve sahabe-
lere yeti~tiler. Rasulullah:
- Bunlara kar~1 koyacak kimse yok mu? diye sorunca Talha yine ay-
m ~eyleri soyledi. Rasulullah onu yine durdurdu. Ensar'dan bir adam:
-Ben vanm ya RasUlallah, dedi ve sava~t1. Rasulullah ile ashab1
da daga trrmanmaya devam ettiler. 0 Ensari oldi.iri.ildi.i. Mi.i~rikler yine
ko~up geldiler ve Rasulullah ile sahabelere yeti~tiler. Rasulullah yine
aym ~eyleri soyledi. Talha da aym ~ekilde sava~a haz1r oldugunu soyle-
di. Rasulullah, onu mi.i~riklerle c;ah~maktan menetti. Ensar'dan bir
adam mi.i~riklerle c;arp1~mak ic;in izin istedi. Rasulullah izin verdi. 0 da
onceki arkada~lan gibi mi.i~riklerle sava~h. Geride sadece Talha kalru.
Diger ashab oldi.iri.ildi.i. Mi.i~rikler, Rasulullah ile Talha'mn da etrafm1
c;evirdiler. Rasulullah:
- Bunlara kar~1 kim koyacak? diye sorunca Talha:
- Ben kar~1 koyaca~m ya Rasulallah, dedi ve kendisinden onceki
arkada~lan gibi o da sava~b. Parmaklanndan vuruldu. Oldi.im, dedi
Rasulullah:
- Eger Bismillah deseydin, melekler insanlann gozi.i oni.inde seni
yi.ikseltirler ve semanm ortasma koyarlard1, dedi. Sonra Rasulullah
(s.a.v.), toplu halde bulunan sahabelerinin yamna pklp gitti.
Buhari, Abdullah b. Ebi f?eybe kanah ile Kays b. Ebi Hazim'in ~oyle
dedigini rivayet eder:
«Talha'nm elinin felc;li oldugunu gordi.im. Uhud gi.ini.inde o eli ile
Rasulullah'1 korumu~tu.»
Buhari ve Muslim, sahihlerinde Ebu Osman en-Nehdi'nin ~oyle
dedigini rivayet etmi~lerdir: «Rasulullah'm bizzat sava~b~ o gi.inlerde
yanmda Talha ve Sa'd'tan ba~ka kimse kalmam1~h.»
BUYOK lSLAM TARlHl 51
Hasan b. Arfe, Mervan b. Muaviye kanah ile Sa'd b. Ebi Vakkas'm

~oyle dedigini rivayet eder:
«Uhud giiniinde Rasulullah (s.a.v.) oklugunu pkanp bana verdi ve:
«At ... Anam babam sana feda olsun.» dedi.»
Buhari'nin sahihinde, Abdullah b. ~eddad kanah ile Ebu Talib oglu
Ali'nin ~oyle dedigi rivayet edilmi~tir:
«Peygamber (s.a.v.)'in Sa'd b. Malik d1~mda her hangi bir kimseye:
«Anam babam sana feda olsun.»dedigini duymarum. Yalmz Uhud gii-
niinde Sa'd'a ~oyle dedigini duydum: «Ey Sa'd, at.. Anam babam sana fe-
da olsun.»
Muhammed b. ishak, Salih b. Keysan kanah ile Sa'd b.Ebi Vak-
kas'm Uhud giiniinde RasUlullah (s.a.v.)'I korumak i~in ok atti~m riva-
yet etmi~tir. Sa'd demi~ ki: «RasUlullah (s.a.v.) bana ok veriyor ve: «At ...
Anam babam sana feda olsun.» diyordu. Oyle ki o, b~h~ olmayan oklan
bile bana veriyordu. Ben de onlan dii~mana dogru atlyordum.>}
Buhari ve Miislim'in sahihlerinde ibrahim b. Sa'd kanah ile Sa'd
b.Ebi Vakkas'm ~oyle dedigi rivayet edilmi~tir: Uhud giiniinde Peygam-
ber (s.a.v)'in sa~nda ve solunda beyaz elbiseli iki adam gordiim. ~iddetli
bir ~ekilde sava~1yorlarru. Onlan daha once gormedigim gibi daha son-
rada gormedim. Bu iki adam Cebrail ve Mikail idi.
imam Ahmed b. Hanbel, Affan ve Sabit kanal1 ile Enes'ten rivayet
etti ki: Ebu Talha, Uhud giiniinde Peygamber (s.a.v.)'in oniinde durup
dii~mana ok atlyordu. Peygamber (s.a.v.) ise, onu kendine kalkan edin-
mi~ti. Ebu Talha dii~mana ok ahyordu. Atarken de Rasulullah (s.a.v.)
ba~m1 kald1np baklyor ve okunun nereye dii~tiig-Unii seyrediyordu. Ebu
Talha da gogsiinii kald1np: «Baham anam sana feda olsun ya Rasulal-
lah, sakm sana bir ok degmesin. Benim gogsiim seni korumak i~in siper
olsun.» diyor ve RasUlullah'm oniinde adeta bir sur gibi duruyordu. "Ben
gii~liiyiim ya RasUlallah, beni ihtiya~ duydugun her tarafa gonder ve ba-
na diledigini emret." diyordu.
Buhari, Ebu Ma'mer kanal1 ile Enes'in §oyle dedigini rivayet eder:
«Uhud giiniinde insanlar, Peygamber (s.a.v.)'in etrafi.ndan da~hp gitti-
ler. Ebu Talha ise, Peygamber (s.a.v.)'in oniinde durmu~, onu koruyor-
du. Bu i~ i~in deriden bir kalkamm kullan1yordu. Ebu Talha, ahcr giicii
ve koparmas1 kuvvetli bir adamm. 0 giin elinde iki ya da ii~ yay klnlm.
Bir adamm eline ok ge~yor,RasUlullah da:"Onu Ebu Talha'ya verin." di-
yordu.»
Enes, soziine devamla ~oyle diyor: «Peygamber (s.a.v.), yiiksek bir
yere ~kip kavme bak1yordu. Ebu Talha ona §oyle diyordu: «Anam ba-
bam sana feda olsun ya RasUlallah, sakln mii~riklerin oklan sana isabet
etmesin. Seni korumak i~in benim gogsiim sana siper olsun.»
Ebu Bekir'in klz1 Ai~e ile Ummii Siileym'in de pas:alanm siVami~,
52 lBN KEStR
halhallan goze gori.inmii~? vaziyette s1rtlan iizerinde su lurbalanm ta~?I

diklanm ve k1rbalarla getirdikleri sulan Miisliimanlara verdiklerini,
a
tekrar doniip doldurarak yine getirdiklerini ve Miisliimanlara verdikle-
I1
rini gordiim. 0 giin iki ya da ii9 kez Ebu Talha'nm elinden k1h9 dii~?tii.»
Buhari, Halife ve Yezid b. Zurey' kanah ile Ebu Talha'nm ~?Oyle de- I?
b
digini rivayet eder: «Uhud gi.iniinde kendisini uyku biiriiyen kimseler
E
arasmda ben de vard1m. Oyleki defalarca k1hc1m elimden dii§IDii§tii.
I1
Dii~?iiyordu ve ben yerden al1yordum. Di.i§i.iyordu, yerden yine ahyor-
dum.»
r
Buhari, bu olaYI kesin ifadelerle anlatmi§br. Bu ifadelerini §U ayet-
~
i kerime de teyid etmektedir:
«Kederden sonra, bir takimm1z1 kendinden ge9irecek §ekilde size
huzur ve emniyet indirdi. Oysa bir lusrmmz da kendi dertlerine dii§mii~?
lerdi. Haks1z yere Allah hakkmda, cahiliye devrinde oldugu gibi inam-
yorlar, «Bu i§te bizim bir fikrimiz var m1?» diyorlard1, Ey Muhammed!
De ki: «Buyrugun hepsi Allah'mdir.» Sana a9madiklanm i9lerinde gizli-
yorlar, «Bu i§te bizim fikrimiz almsaydi, burada oldiiri.ilmezdik.» diyor-
lar. De ki: «Evlerinizde olsaydimz, haklannda oliim yaZih olan kimseler, 11
yine de devrilecekleri yere vanrlardL» Bu, Allah'm i9inizde olam dene-
l
mesi, kalblerinizde olan1 antmas1 i9indir. Allah goniillerde olan1 bilir.
1
1ki toplulugun kar~?Ila§b~ giin, i9inizden yiiz 9evirenlerin, yaptiklan- I
mn bir lusmmdan otiirii ~?eytan ayaklarml kaydinp yoldan pkarmak is-
1
temi§ti. Andolsun ki, Allah onlan affetti. Allah ba~§layand1r, Halim-
I
dir.» (fiJ-i lmr!ln, 154-155.)
Buhari, Abdan ve Ebu Hamza kanah ile Osman b. Mevheb'in §Oyle
dedigini rivayet eder: «Adamm biri Beyt'i haccetmeye geldi. Orada bir
toplulugun oturmu§ oldugunu gordii ve dedi ki:
~
- ~u oturanlar kimlerdir? 1
- ~unlar Kurey§lilerdir. (
- Peki alimleri kimdir?
l
- Alimleri 1bn Omer'dir, dediler. Adam, 1bn Omer'in yamna gelip
§Oyle sordu:
-Sana bir§ey soraca~m. Bana cevab verir misin? ~u Beyt'in hiir~
meti a§kma soyle: Osman b. Affan'm Uhud giiniinde firar ettigini biliyor
musun?
-Evet... }
Bedir sava§ma katilmad1~m da biliyor musun?
- Evet ...
- Onun R1dvan bey'atmdan geri kaldi~m ve bey'ate katilmadi~m
da biliyor musun?
-Evet.. ..
Bunun iizerine adam tekbir getirdi. 1bn Orner, ona §Oyle dedi:
I
BOYOK lSLAM TAR1Ht 53
-Gel de bana sordugun ve benim sana verdigim cevaplann teferru-

ahm bildireyim ve gerekli ac1klamaYl yapaYJ.m: Uhud gi.ini.inden kapf?1-
na gelince, Allah'm onu affetmif? olduguna f?ahadet ederim. Bedir sava-
§ma kahlmaYJ.§llla gelince, Rasulullah'm klz1 onun zevcesi idi. Zevcesi
hastalanm1§h. Rasulullah, ona: «K1z1mm hastabak1c1h~m yaparsan,
Bedir gazvesine kahlan kimse kadar sevab ve ganimet kazan1rsm.» de-
mif?ti.
R1dvan bey'atine kahlmam1f? olmas1 ise, o, Mekke'ye Mi.isli.imanla-
nn temsilcisi olarak gonderilmi§ti. Eger Osman b. Affan'dan Mekke hal-
kl icinde daha fazla itibar gorecek bir kimse olsayd1 Rasulullah, Os-
man'm yerine onu gonderirdi. Ama boyle bir kimse bulunmaru~ i¢n Os-
man'! gonderdi. Osman, Mekke'ye gittikten sonra (Hudeybiye'de) R1d-
van bey'ati yap1lm1§h. Bey'atlef?me esnasmda Peygamber (s.a.v.), sag
elini gostererek: «Bu Osman'm elidir.» dedi ve sag elini sol eline vurarak
bey'at yap1yormuf? gibi yaph ve, "Bu da Osman'm bey'atidir." dedi.
if?te sen f?imdi bu cevaplan alm1§ olarak git.»
el-Umevi, "Megazi" adh eserinde Yahya b. Abbad'm babas1mn §OY-
le dedigini rivayet eder: Rasulullah (s.a.v.)'m etrafmdaki insanlar da~
hp kacm1f?lar, bir klsm1 Aves da~mn yaklnmdaki Mi.inakka mevkiine
kadar gitmif?lerdi. Osman b. Affan ile Ensar'dan Sa'd b. Osman'da kac-
m1§lar, Cel'ab mmhkasma ula~m1§lard1. Cel'ab, Aves da~ yaklnmda
Medine taraflarmda bir da~n ad1rur. Orada uc gi.in kalm1~lar. Sonra ge-
ri donmi.i~lerdi. Bunlann ifadesine gore Rasulullah (s.a.v.) kendilerine
f?Oyle demi§tir: «Oraya genif? olarak gittiniz.»
Demek istedigimiz ~udur ki: Bedir gazvesinde meydana gelen hadi-
selerin bir klsm1, Uhud gazvesinde de meydana gelmi~tir. Mesela, sava-
~m f?iddetlendigi esnada mi.i'minleri hafilbir uyku bi.iri.imi.if?ti.i. Bu da Al-
lah'm yarrum ve teyidi sayesinde mi.i'minlerin kalblerinin yah§h~m ve
onlann kendi yarahc1lanna tamam1yla tevekki.il etmif? olduklanm is-
batlayan bir delildir. Bedir gazvesi hakkmda Cenab-1 Allah'm nazil olan
f?U ayet-i kerimesi i.izerinde gerekli a91klamalar yap1lm1~h:
«Allah kendi katmdan bir gi.iven i~areti olarak sizi hafif bir uykuya
dalrurm1~h.» (el-Enfal, 11.)
Uhud gazvesiyle ilgili olarak da Cenab-1 Allah f?Oyle buyurmu~tur:
«Kederden sonra, bir tak1mm1z1 kendinden gecirecek f?ekilde size
huzur ve emniyet indirdi.» <Al·i lmran, 154.)
Bu ayet-i kerimede gecen «Bir talam1mz1» sozi.i ile kamil mi.i'minler
kastedilmi~?tir. Nitekim ibn Mesud ile diger selefulemas1 demif?ler ki:
Savaf?ta uykuya dalmak, iman alametindendir.
Namazda uykuya dalmak ise nifak alametindendir. Bu sebeple
Cenab-1 Allah, ayetin devammda f?Oyle buyurmuf?tur: «Oysa bir taklm1-
mz da kendi dertlerine di.i~mii~lerdi.»
54 lBN KESlR
Bedir gazvesinde meydana gelen hadiselerin bir lusmmm, Uhud

gazvesinde de goruldugunu soylemi~tik. Bu husustaki orneklerin ikin-
cisi de ~udur: Rasulullah (s.a.v.), Bedir gazvesinde Allah'tan yard.Im di-
ledigi gibi Uhud gazvesinde de ~u sozleri ile Allah'tan yard.Im dilemi~ti:
«Eger dilersen artik yeryuzunde sana ibadet edilmez.»
Nitekim imam Ahmed b. Hanbel, Abdussamed ve Affan kanab ilE:
Uhud giinunde Rasulullah (s.a.v.)'m ~oyle dedigini Enes'ten rivayet
eder:
«Allahrm, eger dilersen artik yeryuzunde sana ibadet edilmez.»
Buhari', Abdullah b. Muhammed kanab ile Cabir b. Abdullah'm 1:
~oyle dedigini rivayet eder: «Uhud gununde adamm biri, Peygamber E
(s.a.v.)'e ~oyle sordu: d
- Ne dersin, eger ben oldurulursem nerede olurum?
- Cennet'te olursun. k
Adam bunun uzerine elindeki hurmalan atb. Sonra olduruliinceye d
kadar sava~tl.>>
Bu hadise, Bedir gazvesinde ge~en Umeyr b. Humam lussasma e
benzemektedir. Allah ikisinden de razr olsun ve kendilerini ho~nud lul- ~
srn. 1
I
t
I
i.
1
E
I
l
' ,
UHUD GAZVESiNDE PEYGAMBER (S.A.V.)'iN, MEL'UN
MU~RiKLERDEN QEKTiGi EZiYETLER
Buhari, bu konu ile ilgili olarak eserinde: «Uhud giintinde Raswul-

lah'm ald1~ yaralar» §eklinde bir ba§hk app ishak b. Nasr kanahyla
Ebu Hiireyre'nin §Oyle dedigini rivayet eder: Rasulullah (s.a.v.) buyur-
du ki:
«(Yemek di§lerine i§aret ederek) Peygamberlerine boyle yapan bir
kavme Allah'm gazabl §iddetli olsun. Allah el¢sinin, Allah yolunda ol-
diirdiigii bir adama da Allah'm gazab1 §iddetli olsun.»
Muslim, Abdurrezzak kanah ile ibn Abbas'm §Oyle dedigini rivayet
eder: «Peygamber'in Allah yolunda oldiirdiigu adama Allah'm gazab1
~iddetli olsun. Rasulullah (s.a.v.)'m yiiziinii kanatan bir kavme deAl-
lah'm gazab1 §iddetli olsun.»
imam Ahmed b. Hanbel, Affan kanah ile Enes'ten rivayet etti ki,
Raswullah (s.a.v.), Uhud giiniinde yiiziindeki kam silerken §oyle demi§·
tir: «Peygamberlerini yalanlaJip yemek di§lerini bran bir kavim nas1l
iflah olur? Oysaki peygamberleri onlan Rablerine davet ediyor.» Bunun
iizerine Cenab-1 Allah, §U ayet-i kerimeyi inzal buyurdu:
«Allah'm, onlann tevbelerini kabul veya onlara azap etmesi i§iyle
senin bir ili§igin yoktur. Qiinkii onlar zalimlerdir.» <Al-i lmr!in,l28.)
Buhari, Kuteybe ve Yakub kanah ile Sehl b. Sa'd'm -Hz. Peygam-
ber'in yaralanmas1 olaJI kendisine soruldugunda- ~oyle dedigini rivayet
eder:
«Vallahi ben, Rasulullah (s.a.v.)'m yarasm1 kimin Jikadi~m, ki-
min su doktiigtinii ve yarasmm ne ile tedavi edildigini biliyorum. Rasu-
lullah'm kiZI Fatima, babasmm. yaras1m Jikiyordu. Ali de bir kalkan i~i
ne doldurdugu suyu yara iizerine bo§altiyordu. Fatima, dokiilen suyun
yaraJI daha fazla kanatti~m goriince has1rdan bir par~a al1p yakti ve
kiiliinii yaranm iizerine bash. Boylece kan durdu. 0 giin Rasulullah'm
yemek di§i de kinlmi§h. Yiizii yaralanmi§, ba§mdaki migferi de klnl-
IDI§h.»
Ebu Davud et-Teyalisi, "Miisned" adh eserinde Hz. Ai§e'nin §Oyle
dedigini rivayet eder: Uhud gtintinii anarken Ebu Bekir §oyle derdi: «0
giintin biittin §erefi Talha'ya aittir.» Boyle dedikten sonra soztinii siirdii-
riip §oyle derdi: «Uhud giiniinde Raswullah'm yanma donen ilk ki§i ben-
dim. Onu korumak i¢n bir adamm Allah yolunda sava§h~m gordiim.
56 lBN KES1R
Oyle samyorum ki Rasulullah, onun i~in: «Hamiyyet ugruna sava§Iyor.»

dedi. Ben de: «Degilmi ki bu Talha olsun.» dedim. Qiinkii o f1rsatlan de-
gerlendirme hususunda beni ge~mi§ti ve demi§tim ki: Bu kavmim i~nde (
benim en sevdigim adam olmah. Benimle mii§rikler arasmda tammad!- 1

~m bir adam vard!. Ben Rasulullah'a o adamdan daha yakmda idim. 0
siiratle gidiyordu. YakahyamlYordum. Bir de bakbm ki o, Ebu Ubeyde (
b. Cerrah'b. Sonunda ikimiz Rasulullah'm yanma vard!k. Baktim ki ye- 1!

mek di§leri k1nlmi§, yiizii yaralanmi§, yana~na migferin halkalarm-
dan ikisi saplanmi§. Rasulullah (s.a.v.): «iki arkada§Imza bakm.» dedi. l
Boyle demekle o Talha'Yl kastediyordu. Yiiziinden kan aklyordu. Biz on- 1
celikle soziine bakmad1k ve yana~ndaki halkalan pkarmak i~n yanma
vard!k. Dedi ki: «Rica ederim, beni kendi halime b1raklmz.» Biz de onu
kendi haline b1raktik. Ebu Ubeyde, yana~ndaki halkaYI eliyle ~ekmek
istemedi. Qiinkii bu Rasulullah'a eziyet verecekti. HalkaYI agz1yla tu-
tup ~ekmeye ~ah§ti. Halkalardan birini pkard1. Q1kanrken halka ile
birlikte bir di§ide dii§tii. Ben de onun yapti~ gibi yapmaya ~ah§tlm.
RasUlullah: «Rica ederim beni kendi halime b1raklmz.» dedi. Bunun iize-
rine Ebu Ubeyde yine ilk defa yapb~ gibi agZiyla ikinci halkaYI ~ekmeye I
ba§lad!. Qekti. Halka ile birlikte diger di§i de dii§tii. Ebu Ubeyde, insan- l
lar arasmda bu i§i en giizel yapan kimse idi.
Boylece RasUlullah'm durumunu diizeltip tedavisini yapbk. Sonra
sava§ alanmm bir tarafmda bulunan Talha'mn yanma vard!k. Uzerin- l
de yetmi§ kiisur darbe vard1. Parma~da kesilmi§ti. Onun tadavisini de 1
yapbk.» 1
Vakidi, ibn Ebi Sabre kanah ile Nafi b. Ciibeyr'in §oyle dedigini 1
rivayet eder: Muhacirlerden bir adamm §oyle dedigini i§ittim: «Uhud t
sava§mda haz1r bulundum. Her taraftan oklann geldigini gordiim.
RasUlullah (s.a.v.), bu ab§ alammn ortasmda idi. Gelen oklardan hi~biri
ona isabet etmiyor, ba§ka tarafa gidiyordu. 0 giin Abdullah b. ~ihab ez- l
Ziihri'nin §Oyle dedigini gordiim: «Muhammed'i bana gosterin. Eger o ~
kurtulursa ben oliiriim, kurtulamam.» 0 boyle derken Rasulullah da
yam ba§mda duruyordu ve yanmda hi~ kimse yoktu. Fakat Abdullah b. '
~ihab, Rasulullah'm yanmdan ge~ti, onu goremedi. Rasulullah'1 gore- I
mediginden Safvan b. Umeyye onu klnad1. Ama o: «Vallahi onu goreme- I
dim. Allah'a yemin ederim ki, o, bize kar§I korunmaktad!r. Biz dort ki§i 1
onu oldiirmek iizere sozle§ip akidle§tik. Ama hi~birimiz ona ula§ama- t
mk.»dedi.» 1
Vakidi dedi ki: Tesbitime gore Rasulullah'm yanaklanna ok atan
ki§i ibn Kamie'dir. Duda~m yaralaYlp yemek di§lerini klran ki§i ise,
Utbe b. Ebi Vakkas'd1r.
ibn ishak'tan da boyle bir rivayet nakledilmi§ olup o rivayette anla-
bld!~na gore Rasulullah (s.a.v.)'m alt ~enesinin sag tarafmdaki yemek
BDYUK tsLAM TARlHl 57
di§i kinlmi§hr.
ibn ishak, Salih b. Keysan kanal1 ile Sa'd b. Ebi Vakkas'm §6yle de-
digini rivayet eder: Utbe b. Ebi Vakkas'1 oldurmeye tutkulu oldugum
kadar ba§ka bir kimseyi oldurmeye tutkulu olmamm. Qunku onun kotu
· ahlakh ve kavmi arasmda sevilmeyen bir kimse oldugunu iyi biliyor-
dum. Onu oldurmeye tutkulu olmam i9in Rasulullah'm §U sozu yeterli
idi: «Rasulu'nun yuziinu kanatan kimseye Allah'm gazab1 §iddetlendi.»
Abdiirrezzak, Ma'mer kanah ile Miksem'den rivayet etti ki, Rasu-
lullah (s.a.v.) -di§ini k1np yuzunu kanath~ zaman- Utbe b. Ebi Vak-
kas'a beddua ederek §Oyle dedi:
«Allah1m, uzerinden bir sene ge9meden o kafir olarak olsiin.» Ger-
9ekten de uzerinden bir sene ge9meden o kafir olarak oldu ve Cehen-
nem'e gitti.
Ebu Siileyman el-Cuzcani, Muhammed b. Hasan kanah ile Ebu
Umame b. Sehl b. Haniften rivayet ettiki, Rasulullah (s.a.v.)'m Uhud
giinunde yaralanan yuzu ~urumii§ bir kemik ile tedavi edilmi§tir.
Abdullah b. Kamie, RasUlullah (s.a.v.)'I yaralad1ktan sonra kavmi-
nin yanma dondu. Donerken: «Muhammed'i oldurdum.» diyordu. Ezeb-
bu'l-Akabe admdaki §eytan da o giin olanca sesiyle §6yle unledi: «Bilesi-
niz ki Muhammed oldurulmii§tiir!» Bu unleme uzerine Muslumanlar
arasmda buyiik bir §a§kinhk meydana geldi. insanlann 9ogu, Rasulul-
lah'm oldurulmii§ olduguna inand1. Bu sebeple islamiyet'i mudafaa
ugruna olanca ~abalanyla sava§a giri§tiler. Maksatlan; Rasulullah'm
ugruna oldugu dava ugruna olmekti. Bunlardan biri de Enes b. N adr idi.
Beraberinde ba§kalanda varm. Bunlarla ilgili apklama ileride gelecek-
tir. Cenab-1 Allah, Musliimanlan bu hususta teselli etmek uzere §U
ayetleri inzal buyurdu: ·
«Muhammed ancak bir peygamberdir. Ondan once de peygamber-
ler gelip ge9ffii§ti. 0, oliir veya oldiiriilurse geriye mi doneceksiniz? Geri-
ye donen, Allah'a hi9bir zarar vermez. Allah §Ukredenlerin mukafahm
verecektir.
Hi9bir kimse Allah'm izni olmadan olmez, o, belli bir vakte baglan-
mi§hr. Kim dunya nimetini isterse ona ondan veriniz. Ve kim ahiret ni-
metini isterse ona ondan veririz. $ukredenlerin mukafahm verecegiz.
Nice peygamberlerin yamnda Rabb'e kul olmu§ pek ~ok kimse sava§mi§-
hr. Allah yolunda ba§lanna gelenlerden oturu gev§ememi§ler, yilma-
mi§lar ve boyun egmemi§lerdi. Allah, sabredenleri sever.
Dedikleri ancak §U idi: "Rabbimiz! Gunahlanmizi, i§imizdeki a§In-
hklanmiZI bize ba~§la, sebahm1z1 arthr, inkarcr topluluga kar§I bize
yarmm et."
Bu yiizden Allah, onlara diinya nimetini de ahiret nimetini de faz-
lasiyla verdi. Allah, i§lerini iyi yapanlan sever.
58 lBN KESlR
Ey inananlar! inkar edenlere itaat ederseniz, sizi geriye dondiiri.ir-

ler de kayba ugrarsm1z.
Halbuki mevlamz Allah'br. 0, yard1mc1lann en iyisidir. nr
Hakkmda his:bir delil indirmedigi ~eyi Allah'a ortak ko~malarm
dan dolaYI inkar edenlerin kalbine korku salaca~z. Onlann varaca~ ay
yer, Cehennem'dir. Zalimlerin dura~ ne koti.idi.ir!» <Al-i lmran, 144-151.)
Tefsirimizde bu konuda geni~ as:1klamalarda bulunduk. Hamd Al- Ah:
lah'adir.
Ebu Bekir es-S1druk (r.a.), Rasulullah'm vefatmm ilk anmda insan- eti
lara hitapta bulunarak ~oyle demi~ti: b.
- Ey insanlar! Her kim Muhammed'e taplYorsa, ~i.iphesiz Muham- gu
med olmi.i~tiir. Her kim Allah'a tap1yorsa, ~i.iphesiz Allah, diridir, olmez. lw
Boyle dedikten sonra ~u ayet-i kerimeyi okudu: ni:
«Muhammed ancak bir peygamberdir. Ondan once de peygamber- m1
ler ges:mi~ti. 0 oliir veya oldiiri.iliirse geriye mi doneceksiniz?» (Al-i lmran, bu
144.)
Ul
insanlar sanki bu ayeti daha once duymam1~larru. Artlk herkes bu- ve
nu okumaya ba~laru. se.
"Delaili.i'n-Ni.ibi.ivve" adh eserde Beyhaki, ibn Ebi Necih vasitasiy- ki:
la rivayet etti ki, Ebu Necih, ~oyle demi~tir: Muhacirlerden biri, Uhud de
gi.ini.inde Ensar'dan bir adama ugrad1. Ensar'dan olan adam kan is:inde ve
k1vramyordu. Ona dedi ki:
- Ey falan! Duydun mu Muhammed oldi.iri.ilmi.i~! Ki
Ensari dedi ki: de
- Eger Muhammed (s.a.v.) oldi.iri.ildi.iysede risaleti teblig etti. Siz de
dininiz ugruna sava~m.
Bunun i.izerine ~u ayet-i kerime nazil oldu:
«Muhammed ancak bir peygamberdir. Ondan once de peygamber- m
ler gelip ge~mi~ti.» <Al-i lmran,144.) m
Yukanda sozi.i edilen Ensari, belkide Enes b. Malik'in amcas1 Enes la
b. Nadr'd1r. Allah ondan raz1 olsun.
imam Ahmed b. Hanbel, Humeyd kanah ile Enes'ten rivayet etti ki, M
Enes'in amcas1 Bedir sava~ma kablamam1~b. Ve bu sebeple ~oyle de- be
mi~ti: «Peygamber (s.a.v.)'in mi.i~riklerle yapb~ ilk sava~ta haz1r bulu-
dl
namarum. Eger mi.i~riklerle yap1lacak ba~ka bir sava~a kablmaYI Allah lu
bana nasip ederse, onlar benim neler yapaca~m1 goreceklerdir.» di
Uhud gi.ini.i oldugunda Mi.isli.imanlar hezimete ugraYlp kap~maya ilt
ba~lam1~larru. Enes b. Nadr ~oyle demi~ti: «Allah1m, ~unlann yapbkla-
dl
rmdan dolaYI senden oziir diliyorum. Ve ~u mi.i~riklerin getirdikleri ~ey k~
den de sana SI~myor, onlardan uzak oldugumu arz ediyorum.» yc
Boyle dedikten sonra ileri atllru,Uhud gerisinde Sa'd b. Muaz ona
rastlad1 ve ona: «Ben seninle beraberim.» dedi. le
BUYOK lSLAM TARlHl 59
Sa'd dedi ki: Onun yapbklanm ben yapamad1m.

Enes b. Nadr'm viicudunda seksen kusur yaraya rastlanru.Bunla-
nn kimi m1zrak, kimi de ok darbesi idi.
Ravi diyor ki: Kendi aram1zda onun ve arkada~lannm hakkmda ~u
ayetin nazil oldugunu soyltiyorduk:
«....... Kimi, bu ugurda camm vermi~, kimi de beklemektedir.... » (el-
Ahzab, 23.)
imam Ahmed b. Hanbel, Behz ve Ha~im kanah ile Sabit'ten rivayet
ettiki, Enes b. Nadr, Bedir sava~ma Rasulullah'm yanmda katilmami~
ti. Bu, ona ~ok zor gelmi~ ve ~oyle demi~ti: «RasUlullah'm haZir bulundu-
gu ilk sava~a kablamarum. Eger bundan sonra Rasulullah'm haz1r bu-
lundugu bir sava~a katilmaJI Allah bana nasip ederse, Cenab-1 Allah be-
nim neler yapaca~m1 elbetteki gorecektir!» Bundan ba~ka bir~ey de-
mekten de korkuyordu. Nihayet Uhud sava~mda Rasulullah'la birlikte
bulundu. Sa'd b. Muaz'la kar~1la~t1. Ona: «Ey Eba Amr nereye? Vay be!
Uhud'un gerisinden Cennet kokusunun geldigini hissediyorum.» dedi
ve oldurultip ~ehid edilinceye kadar mu~riklerle sava~ti. Vucudunda
seksen kusur yaraya rastland1. Bu yaralann bir klsm1 m1zrak yaras1, bir
klsm1 da ok yaras1 idi. Klz karde~i ve halam olan Rebi' binti N adr: «Kar-
de~imin olusunu ancak parmak u~lanna bakarak tamyabildim.» demi~
ve hakklnda ~u ayet nazil olmu~tu:
«inananlardan, Allah'a verdigi ahdi yerine getiren adamlar varrur.
Kimi, bu ugurda camm vermi~, kimi de beklemektedir. Ahidlerini hi~
degi~tirmemi~lerdir.» (el-Ahzab, 23.)
Ravi diyor ki: Sahabeler, bu ayetin Enes b. Nadr ile arkada~lan
hakklnda nazil oldugu gorti~unde idiler.
Ebu'l-Esved, Urve b. Zubeyr'in ~oyle dedigini rivayet eder: Beni Cu-
mah'm karde~i Ubey b. Halef, Mekke'de iken Rasulullah (s.a.v.)'I oldtir-
meye yemin etmi~ti. Bu yeminini haber alan Rasillullah: «HaJir, in~aal
lah ben onu oldurecegim!» demi~ti.
Uhud gtinu olunca Ubey·b. Halef, demir z1rha burunmu~ olarak
Muslumanlann uzerine ~oyle diyerek geldi: «Muhammed kurtulursa
ben kurtulmam!» Boyle diyerek oldurmek kasbyla Rasulullah'a salrur-
di. Kar~1sma Beni Abdu'd-Dar'm karde~i Mus'ab b. Umeyr pkti. Rasu-
lullah'I kendi bedeni ile koruyordu. Mus'ab b. Umeyr, bu mudafaada ol-
dUrtilup ~ehid oldu. Bu esnada Rasulullah (s.a.v.), Ubey b. Halefin Zirhl
,_ ile migferi arasmda kurek kemigini gordu. Oraya bir m1zrak sapla-
,_ di.Ubey atmdan yere du~tu. M1zra~n degdigi yerden kan pkm.1ru. Ar-
kada~lan gelip onu omuzlanna alarak goturduler. 0 okuz gibi bogtiru-
yordu. Arkada~lan ona:
- Niye rahats1zlamyorsun? Vucudunda sadece bir tahri~ var, dedi-
ler.
60 lBN KES!R
Ubey, onlara Rasulullah (s.a.v.)'m: «Hayir, ben Ubey'i oldiirece- hi

gim!» deyi~ini hatirlatti. Sonra ~oyle dedi: ik
- Nefsim kudret elinde bulunan Allah'a yemin ederim ki, viicudum- D
daki ~u yara, Ziil-Mecaz ahalisinin viicudlanna isabet etseydi, tamam1 K
oliirdii. or
Boyle dedikten sonra oldii, Cehennem'e gitti. vllgm alevli cehen-
nemlikler yok olsunlar. ol
y~
ibn ishak dedi ki: Rasulullah (s.a.v.), bogaza yiikseldigi zaman
Ubey b. Halef ona kavu~tu ve ~oyle dedi. la
- Ey Muhammed! Eger sen kurtulursan ben kurtulmam.
Bunun iizerine ashab dedi ki: ri·
- Ya Rasulallah, Onunla bizden birisi 9arp1~sm m1? ar
Rasulullah buyurdu ki: gc
- Onu b1rakm1z. la
Yakla~tl~ zaman Rasulullah (s.a.v.), Haris b. Simme'den m1zra~ sa
y~
aldl.
Barra anlablill~na gore kavminden biri ~oyle diyordu: bE
"Rasulullah (s.a.v.), o m1zra~ Haris'ten ald1~ zaman, oyle bir salla- kc
ill ki, devenin s1rtmdaki tiiylerin u9u~tugu gibi biz de oradan u9u~up ~
ka9bk. Rasulullah, sonra onun kar~1sma ge9ti ve boynuna oyle bir sap-
ladi ki, o saplamadan dolay1 atmdan yuvarlamp yere dii~tii." n·
Vakidi, ibn Omer'in ~oyle dedigini rivayet eder: Ubey b. Halef, Bat- L~
m Rabig'de oldii.Ben gecenin bir dilimi ge9tikten sonra Batm Rabig'de (E

yiiriiyii~ yap1yordum. Bir ate~in alevlenmekte oldugunu gordiim. Biraz m
korktum. Bir de baktlm ki, ate~ten bir adam zincirlerini siiriiyerek pkl- la
yor, susuzluktan bitkin hale gelmi~. Bir ba~kas1 da: <<Sakm ona su ver- lti
me. viinkii onu Rasulullah oldiirmii~tiir. 0, Ubey b. Haleftir.» diyordu. Vl
Buhari ve Miislim'in sahihlerinde Hemmam'dan rivayet olundu- b~

guna gore Ebu Hiireyre ~oyle demi~tir: Rasulullah (s.a.v.) buyurdu ki:
<<Rasulullah'm Allah yolunda oldiirdiigu bir adama kar~1 Allah'm ·m
gazab1 ~iddetlendi.» m
Buhari, ibn Abbas'm ~oyle dedigini rivayet eder:
<<Rasulullah'm Allah yolunda kendi eliyle oldiirdiigii bir adama fe
kar~1 Allah'm gazab1 ~iddetlendi.»
Buhari ve Ebu'l-Velid, ~ube kanah ile Cabir'in ~oyle dedigini riva- V:
yet ettiler: Babam oldiiriildiigunde aglamaya ba~lad1m. Yiiziindeki or- de
tiiyii a9bm. Peygamber'in ashab1 da beni aglamaktan ve yiiziindeki per- ec
deyi a9maktan menettiler. Ama Hz.Peygamber, beni bundan menetme- M
yip ~oyle dedi: <<Ona aglama. viinkii melekler, cenazesi yerden kaldin- m
hncaya kadar kanatlanm iizerine gerip onu golgelendirmeye devam Y«
edeceklerdir .» di
n~
Buhari, Abdan ve Abdullah b. Miibarek kanah ile Sa'd b. ibra-
nDYOK lSLAM TAR1H1 61
him'den naklen, babas1 ibrahim'in §byle dedigini rivayet eder: Oru~lu

iken Abdurrahman b. Avfa yemek getirildi. 0 §byle dedi: «Mus'ab b.
Umeyr oldi.iri.ildi.i. 0 benden daha hay1rh bir kimse idi. Bir beze sanlru.
Kefeni ondan ibaretti. Ba§l orti.ili.irse ayaklan apga pk1yordu. Ayaklan
orti.ili.irse ba§I apga pk1yordu.
Hamza oldi.iri.ildi.i. 0 benden daha haJirh bir kimse idi. Sonra bize,
olduk~a di.inyahk verildi. Korkanz ki iyiliklerimizin mi.ikafah, bu di.in-
yada acele olarak bize verilmi§tir.» Boyle dedikten sonra aglamaya ba§-
ladL Nihayet kendisine getirilen yemegi geri ~evirdi.
Buhari, Ahmed b. Yunus kanah ile Habbab b. Eret'in §byle dedigini
rivayet eder: «Peygamber (s.a.v.)'le birlikte hicret ettik. Allah nzasm1
anyorduk. Ecrimizi vermek Allah' a aittir. Bizden kimileri ote di.inyaya
go~ti.i. Bu hicretin kar§lh~ olarak bir§ey yemeden ge~ip gittiler. Bun-
lardan birisi de Mus'ab b. Umeyr'di. Uhud gi.ini.inde §ehid edildi. Geriye
sadece yi.in bir aba b1rakh. 0 aba ile ba§llll ortti.igumi.izde ayaklan orta-
ya pk1yordu. Ayaklanru ortti.igumi.izde ba§l ortaya pk1yordu. Peygam-
ber (s.a.v), bize: «Aba ile ba§llll orti.in. Ayaklannm i.izerine de izhir otu
koyun.» dedi. Aram1zda semeresi ve i.iri.inleri olgunla~an kimseler oldu-
gunda, Mus'ab i.icret kaq1h~nda o i.iri.inleri toplardv>
Buhari, Ubeydullah b. Said kanah ile Hz. Ai§e'nin ~oyle dedigini
rivayet eder: «Uhud gi.ini.i oldugunda mi.i§rikler hezimete ugrad1lar.
Lanetli iblis f?Oyle ba~rd1: Ey Allah'm kullan, arkan1za dikkat edin!
(Boyle demekle Mi.isli.imanlara arkadan bir tehlike geldigi vehmini ver-
mek istemi~ti ki, onlar doni.ip arkalanndaki kimseleri, yani Mi.isli.iman-
lan vursunlar). Mi.isli.imanlann on saftakileri geriye dondi.iler. Arkada-
kileriyle vuru~tular. Bu arada Mi.isli.imanlar, Hi.izeyfe'nin babasm1
vuruyorlarru. Hi.izeyfe bunu gori.ince: «Ey Allah'm kullan! Bu benim ba-
bamdir, babamrur!» dedi.»
Hz. Ai~e diyor ki: Allah'a yemin ederim ki, Hi.izeyfe'nin babas1 Ye-
. man'! Mi.isli.imanlar oldi.iri.inceye kadar i.izerinden ~ekilmediler. Oldi.ir-
melerinden sonra Hi.izeyfe: «Allah sizi affedip ba~~lasm.» dedi.
Urve dedi ki: Allah' a yemin ederim ki, yaf?adl~ mi.iddet~e Hi.izey-
fe'de haJir kalmaru ve oli.inceye kadar da bu hali devam etti.
Ben derim ki: Bu hadise §U sebebten vuku buldu: Yeman ve Sabit b.
Vak~, ya~h ve zaJif kimseler olduklanndan karunlarla beraber kaleler-
de oturuyorlarru. «Bir merkebin iki su i~imi arasmdaki zaman kadar bir
ecelimiz kalmi§.» dediler ve sava~a kahlmak i.izere kaleden indiler.
Mi.isli.imanlann ordugahma gelebilmek i~in mi.i§riklerin yarundan ge~
meleri gerekiyordu. Mi.i§rikler, yanlanndan ge~en Sabit'i oldi.irdi.iler.
Yeman'1 ise Mi.isli.imanlar, hataen oldi.irdi.iler. Oglu Hi.izeyfe, babasmm
diyetini Mi.isli.imanlara tasadduk edip ba~~laru. Onlardan hi~birini kl-
namadL Qi.inki.i bunda mazeretleri varru.
62 lBN KESJR
KATADE'NiN GOZUNUN QIKMASI
ibn ishak dedi ki: Uhud giinunde Katade b. Nurnan'm gozu isabet
alrni§ ve gozu yana~nm uzerine di.i§rni.i§tii. Rasulullah, o gozi.i eliyle ye-
rine koymu§ ve o gozu, digerinden daha giizel ve daha iyi goriir olrnu§tu.
Digeri agnd1~nda bu gozu agnrnazd1.
Dare Kutni, garib bir isnadla Malik kanal1 ile Katade b. Nurnan'm
§Oyle dedigini rivayet eder:
«Uhud giiniinde gozlerirn isabet ald1. Yana~rnm uzerine dii§tiiler.
Onlan, Rasulullah'a getirdirn. Eliyle tekrar yerlerine koydu. Uzerine
tukiirdu. Tekrar I§Ill§Il parlamaya ba§ladllar.» Bu rivayetlerin ilki da-
ha rne§hurdur. Me§hur olan ilk rivayete gore Katade'nin sadece bir gozu
yaralanrni§tlr. Bu sebepledir ki oglu, Orner b. Abdulaziz'in yanma el~i
olarak geldiginde Orner b. Abdulaziz ona:
-Sen kirnsin? diye sorrnu§, o da irticalen §U cevabi §iiri soylerni§ti:
«Ben, o kirnsenin ogluyum ki, gozleri yana~nm uzerine akh. Mus- l
tafa'nm avucuyla tekrar o goz, giizel bir §ekilde yerine kondu. Tekrar es- ]
ki haline geldi. 0 goz ne giizel bir gozdi.i. 0 yanak ne giizel bir yanakh!» l
Bunun uzerine Orner b. Abdulaziz, ona §Oyle dedi: ~
«Bu anlathklann yiiksek ahlaklardrr. Slit kaplan degildir ki, su ile

kan§tlnlsm ve daha sonra idrara donli§siin!»
Boyle dedikten sonra Orner b. Abdillaziz, ona ikramda bulundu ve
giizel rnukafatlar ihsan etti.
Urnrnu Urnare Nesibe binti Kab el-Maziniyye, Uhud giinunde sa- 1
va§h.
Said b. Zeyd el-Ensfui, Urnrnu Sa'd binti Sa'd b. Rebi'in §Oyle dedigi- lJ
ni nakleder:
«Urnrnu Urnare'nin yanma girdirn ve ona §Oyle dedirn:
- Ey teyze, bana haberini anlat. d
0 da dedi ki:
- Gunduzun ilk saatlerinde insanlann ne yapacaklanm gorrnek g
i~in dl§an ~khrn. Yamrnda bir su kab1 bulunuyordu. Rasulullah'm yani- v
na vardlrn. Ashabmm arasmdaydl. 0 esnada galibiyet ve rnuzafferiyet g
Muslumanlannd1. Musliimanlar yenilgiye ugradlklannda Rasulul-
lah'm yanma gittim ve bizzat sava§a kahldlm. Dii§rnanlan kll1~ sallaya-
rak ondan uzakla§hrmaya, yaJimdan da ok atmaya ba§ladlm. Sonunda
yaraland1m.
Ummu Sa'd dedi ki: d
- Ummu Urnare'nin viicudunda da derin bir yara gordiim ve ona de- b
dim ki:
- Bu yaraJI sana kim isabet ettirdi? 81
-ibn Karnie isabet ettirdi. Allah onu al~altsm. insanlar, Rasulul- B
BtlYOK ISLAM TARIHl 63
lah (s.a.v.)'dan geri kald1klan ve onu yalmz b1raktiklan zaman ibn Ka-
mie :;;oyle diyerek geldi: "Bana Muhammed'i gosterin. Eger o kurtulursa
ben kurtulmam."
Bunun iizerine ben ve Mus'ab b. Umeyr ile Rasulullah'm yanmda
sebat edip duran kimselerden bir ka~ sahabe, onun kar:;;1sma ge~tik. i:;;te
bu darbeyi o esnada ibn Kamie bana vurdu. Ben de ona baZI darbeler in-
dirdim, fakat Allah dii:;;mamnm iizerinde iki z1rh vardL»
ibn ishak dedi ki: Ebu Diicane, Rasulullah (s.a.v.)'I korumak i~in
kendisini kalkan olarak Rasulullah'm oniinde tutuyordu. Oklar onun
Slrtma dii:;;iiyordu. 0 da oylece Hz. Peygamber'in iizerine kapaniyordu.
Oklar onun iizerinde birikip ~ogalru.
ibn ishak, As1m b. Amr b. Katade'nin :;;oyle dedigini rivayet eder:
Rasillullah (s.a.v.), yaymdan ok atti ve o yaym bir tarafi klnld1. Katade
b. Numan onu ald1 ve o yay, onun yanmda kald1.
ibn ishak, Beni Adiyy b. Neccar'm karde:;;i Kas1m b. Abdurrahman
b. Rafi'nin :;;oyle dedigini rivayet eder: Enes b. Malik'in amcas1 Enes b.
Nadr, Muhacirlerle Ensar'dan birka~ adamla birlikte duran Orner b.
Hattab ve Talha b. Ubeydullah'm yanma gitti. Sava:;;tan el ~ekip otur-
duklanm gordii. Onlara:
- Ni~in oturuyorsunuz? diye sordu. 1
Onlar:
- Rasulullah (s.a.v.) oldiiriildii, dediler. Bunun iizerine Enes:
- Ondan sonra hayatta kal1pda ne yapacaksm1z? Kalklmz ve Rasu-
lullah'm yolunda oldiigu dava ugruna siz de oliiniiz, dedi.
Sonra mu:;;riklerin kar:;;1sma ge~ti. Onlarla sava:;;ti. Nihayet oldu-
riiliip :;;ehid oldu. Enes b. Malik, onun arum alru.
ibn ishak, Enes b. Malik'in :;;oyle dedigini rivayet eder:
«Enes b. Nadr'da o giin yetmi:;; darbe bulduk, kimse onu tamyama-
ru.Ancak klzkarde:;;i, parmak u~lanna bakarak onu tamyabildi.»
ibn Hi:;;am dedi ki: ilim erbab1 baZI kimselerin bana anlattiklanna
gore, Uhud sava:;;mda Abdurrahman b. Avfm agz1 yaralanru, di:;;i klnldi
ve yirmi ya da daha fazla darbe ile yaralandi. Bu darbelerden baZISl aya-
~na isabet ettiginden topal kalm1:;;ti.
FASIL
ibn ishak dedi ki: Hezimetten ve insanlann: «Rasulullah (s.a.v.) 01-

diirilldii.» demelerinden sonra Rasillullah (s.a.v.)'l tamyan ilk ki:;;i, Ka'b
b. Malik olmu:;;tur. 0, :;;oyle demi:;;tir:
«Peygamber'in gozlerinin migferin altmdan Ililildadi~m gordiim ve
sesimin en yiiksegiyle :;;oyle ba~rrum: Ey Miisliimanlar toplulugu! i:;;te
Rasulullah (s.av.) burada! Bunun iizerine Rasillullah (s.a.v.) bana: «SUS»
64 lBN KESlR
diye i~aret etti.

Mi.isliimanlar, Rasulullah (s.a.v.)'I tarud1ktan sonra onu ayaga kal-
rurdilar. 0, onlarla birlikte bogaza dogru yi.iri.idi.i. Onunla beraber Ebu
Bekir es-S1ddik, Orner b. Hattab, Ali b. Ebi Talib, Talha b. Ubeydullah,
Zi.ibeyr b. Avvam ve Haris b. Simme ile Mi.isli.imanlardan bir topluluk
varru. Allah onlardan razi olsun. 1
Rasulullah (s.a.v.), bogaza pkti~ zaman Ubeyy b. Halef ona yeti~ti
ve ~oyle dedi:
- Ey Muhammed! Eger sen kurtulursan, ben kurtulmam!
Sonunda ashab onu oldi.irdi.i.» s
ibn ishak dedi ki: Ubeyy b. Halef, Mekke'de Rasillullah (s.a.v.) ile
kar~Ila~1rken ona ~oyle diyordu:
c
- Ey Muhammed! Bir silahim var, bir de atim var ki, ona her gi.in bir
ferak (onalti ntilhk bir Ol~ek) yem veriyorum. 0 atm i.isti.inde seni oldi.i-
recegim. j
- HaYJr, bilakis in~aallah ben seni oldi.irecegim. c
Uhud sava~mda boynunda bir tahri~ meydana gelmi~ti. Bi.iyi.ik de- g
gildi. Ama i¢nde kan toplanm1~ti. Bu halde Kurey~lilerin yanma doner- p
ken:
- Vallahi Muhammed beni oldi.irdi.i, dedi.
Arkada~lan ona:
- Vallahi senin aklm gitmi~, sende delilik var, dediler. g
Ubeyy b. Halef: ]
- Dogrusu Muhammed Mekke'de iken bana, ben seni oldi.irecegim,
demi~ti. Allah'a yemin ederim ki, eger bana ti.iki.irseydi yine beni oldi.i-
I
ri.irdi.i, dedi. v
Allah di.i~mam, Kurey~lilerle birlikte Mekke'ye donerken Mek-
ke'ye alb millik mesafede bulunan Serifmevkiinde oldi.i. t
ibn ishak'm rivayetine gore bu hususta ~air Hassan b. Sabit ~oyle I
demi~tir:
1
~
«Ubeyy, Rasulullah kendisiyle mi.ibareze yapti~ zaman babasm- I
dan kalan sap1khga mirasp oldu. ()
Onun yanma ~i.iri.imi.i~ kemikleri ahp geldin. Onu korkutuyordun. (
Oysaki sen, o konuda bilgisiz bir kimse idin.
Neccar ogullan, sizden Umeyye'yi «ey Akil» diye imdad diledigi za- 1
man oldi.irmi.i~ti.i. I
Rebia'run iki oglu, Ebu Cehil'e itaat ettikleri zaman helak olsunlar. l
0 ikisinin anasma da, ogullanm kaybetme belas1 gelsin.
Biz kavmin en semizi ile me~gul oldugumuz zaman, Haris kabilesi
az oldugu halde kapp kurtuldu.» I
(
BUYDK lSLAM TAR!Ht 65
Hassan b. Sabit, bir ba§ka §iirinde de §byle der:
«Acaba benden Ubeyy'e bir haber veren var rn1chr ki, rnuhakkak Ce-
hennern'in derinine ve uzag,.na atllrni§Smdir!
Uzaktan sap1khg,. ternenni ediyorsun ve eger gucun yeterse adak-
larla birlikte yernin de ediyorsun.
Uzaklardan batll ternennileri diliyorsun. Halbuki kufrun sbzu al-
danrnaya doner.
Gazaplmm durtrnesi sana rastgelrni§tir. 0 durten, evin kerirn ki§i-
sidir. Gunahkar ve facir degildir.
·a ki, i§lerin felaketleri insanlann uzerine fazilet ve ustunluk var-
dir.»
hm ishak dedi ki: Rasulullah (s.a.v.), bogazm agzma varchg,. zaman

Ali b. Ebu Talib pkb ve kalkarum Mihras suyundan bir rniktar su ile dol-
durdu. Rasulullah'a getirdi ki, ondan i9sin. Ama o, sudan bir koku geldi-
gini hissetti, ho§lanmach ve i9rnedi. Arna onunla yiiziindeki kam Jikach.
Ba§ma doktu, o esnada §byle dedi.
«Peygarnber'inin yiizunu kanatan kirnseye kar§l Allah'm gazab1
§iddetli oldu!»
ibn ishak dedi ki: Rasulullah (s.a.v.) ve yarunda bulunan ashab1 da-
g,.n bogazmda iken bir grup Kurey§li daga pkb. 0 ath grubun ba§mda
Halid b. Velid bulunuyordu. Rasulullah dedi ki:
«Onlann ustiirniizde olrnalan yakl§rnaz.» Bunun uzerine Orner b.
Hattab ve beraberindeki Muhacirlerden bir topluluk, Kurey§lilerle sa-
va§b. Nihayet onlan dagdan a§ag,. indirdiler.
Rasulullah (s.a.v.), dagdaki bir kaya par9asma dogru gitti. Ta§m
uzerine dogru pkrnak istedi. Fakat ya§hhktan oturu vucudu ag,.rla§-
nn§b. Aynca iki Zirhda giyrni§ti. Bu yiizden ta§m uzerine pkamad1. Tal-
ha b. Ubeydullah altma oturup onu kalchrd1. Boylece ta§m uzerine pkb.
Yahya b. Abbad b. Abdullah b. Zubeyr, babas1 Zubeyr'in §Oyle dedigini
nakletti: 0 zarnan Talha, Rasulullah'a bu §ekilde yarchrn etrnesinden
dolay1 Rasulullah'm §byle dedigini i§ittirn: «Talha'ya Cennet vacib ol-
du.»
ibn Hi§am dedi ki: Afra'mn azadhs1 Orner'in anlatbgma gore Rasu-
lullah (s.a.v.), Uhud giinunde kendisini bitkin du§fuen yaralardan otu-
ru ogle namazm1 oturarak k1lrn1§, MuslUrnanlar da ona tabi olarak ar-
kasmda oturarak narnazlanm k1lrni§lardl.
ibn ishak, As1rn b. Orner b. Katade'nin §Oyle dedigini rivayet eder:
«Aram1zda garip bir adam varch. Kirnlerden oldugu bilinmezdi. Kendisi-
ne Kuzrnan denilirdi. Ondan bahsedildiginde Rasulullah: «$uphesiz ki
o, Cehennernliklerdendir.» derdi.
B. lsllim Tarihi, C.IV, F.5
66 lEN KES!R
Uhud giini.i oldugu zaman f?iddetli bir f?ekilde savaf?ti. Ve yalmz ba-
f?Ina mi.if?riklerden yedi-sekiz kif?iyi oldi.irdi.i. Kuvvetli ve f?iddetli biri idi.
Ona darbe isabet etti, yaraland1. Beni Zafer evine taf?mdL Miisli.iman-
lardan baz1s1 ona f?byle demeye ba~lad1lar:
- Vallahi ey Kuzman, bugiin sen imtihan verdin. Sana mi.ijdeler ol-
sun.
Kuzman dedi ki:
- Ne ile mi.ijdeleniyorum? Allah'a yemin ederim ki, ancak, milleti-
min onuru ugruna savaf?tim. Eger bu anlatti~mz f?ey i9in olsayru, savaf?-
mazdim!
Sonra yaras1 a~rlaf?mca, oklugundan bir ok alru ve kendini okla ol-
di.irdi.i.
in~aallah ileride de anlatilaca~ gibi Hayber gazvesinde de bunun
gibi bir k1ssa varid olacaktir.
imam Ahmed b. Hanbel, Abdi.irrezzak'tan naklen Ebu Hi.ireyre'nin
~oyle dedigini rivayet eder: Rasulullah'la birlikte Hayber gazvesinde
haz1r bulunduk. Mi.isli.iman oldugunu soyleyen bir adam i9in Rasulul-
lah: «Bu, cehennemliklerdendir.» dedi. Savaf? baf?laymca o adam ~iddetli
bir f?ekilde savaf?ti. Yaraland1. Denildi ki: Ya Rasulallah, Cehennemlik
oldugunu soyledigin adam bugi.in f?iddetli bir f?ekilde sava~ti ve oldi.i.
Raswullah (s.a.v.): «0 ate~e gitti.» dedi. Bazllan bundan ~i.iphelen
diler. Bu esnada ~oyle bir haber geldi: 0 adam olmedi. Ama a~r yarali-
rur. Geceden beri yarah olarak duruyordu. Ancak yarasma dayanama-
ru. Kendini oldi.irdi.i. Bunun intihar ettigini duyan Raswullah ~oyle bu-
yurdu: «Allahu Ekber,f?ahadet ederim ki, ben Allah'm kulu ve el9isiyim.»
Sonra Bilal'e emir verdi ve f?U duyuruyu yaptird1: «Cennet'e ancak
kendini Allah'a teslim eden Mi.isli.iman kif?i girer. Ve Allah bu dini facir,
gi.inahkar bir adamla da gi.i9lendirir.»
Buhari ve Muslim, bu hadisi Abdi.irrezzak'tan rivayet etmif?lerdir.
ibn ishak dedi ki: Uhud giini.inde oldi.iri.ilenlerden biri de Muhayrik
idi. Beni Sa'lebe b. Fityan kabilesindendi. Uhud giini.i oldugunda o ~oyle
dedi:
- Ey Yahudiler toplulugu! Vallahi biliyorsunuz ki, Muhammed'e
yard1m etmek i.izerinize di.if?en bir gorevdir.
Yahudiler: T
- Bugi.in cumartesidir, dediler.

Muhayrik:
- Sizin i9in cumartesi yoktur, dedi. Klhc1m ve cephanesini ahp so-
zi.ine devamla f?Oyle dedi:
- Eger oldi.iri.ili.irsem mallanm Muhammed'in olur. Diledigi f?ekil-
de mallanm i.izerinde tasarrufta bulunur.
.. Sonra sabahleyin Rasulullah (s.a.v.)'m yanma gitti. Onunla birlik-
BDYO:K !SLAM TAR!Hl 67
te sava~ti ve oldi.iri.ildi.i. Bunun i.izerine Rasulullah (s.a.v.): «Muhayrik,

Yahudilerin haYJ-rhsidir.>> dedi.
Si.ih~yli dedi ki: Rasulullah (s.a.v.), Muhayrik'e ait yedi bah~eyi
Medine'de Allah nzas1 i~in vakfetti.
Muhammed b. Ka'b el-Kurzi dedi ki: Muhayrik'in mallan, Medi-
ne'deki ilk vak1f aldu.
ibn ishak, Husayn b. Abdurrahman b. Orner b. Sa'd b. Muaz kanah
ile Ebu Hi.ireyre'nin ~oyle dedigini rivayet eder:
«Hi~ namaz kilmach~ halde Cennet'e giren bir adam1 bana soyleyin
bakahm. insanlar, boyle birini tammad1klan i~in bunun kim olaca~m
Ebu Hi.ireyre'nin kendisine sardular. 0 da dedi ki: «Beni Abdi.ile~hel ka-
bilesinden Usayrem ile Amr b. Sabit b. Vakf?'chr.»
Husayn dedi ki: Mahmud b. Esed'e sardum:
- Usayrem'in durumu nas1lch?
Dedi ki:
-0 kendi kavmini islfun'a girmekten dahi menederdi. Uhud gi.ini.i
olunca fikir degif?tirdi. Mi.isli.iman aldu. Klhcrm alch. insanlann arasma
katilch. Savaf?b, yaraland1, yaras1 kendisini hareket edemez hale getir-
di.
Bir ara Beni Abdi.ilef?hel kabilesinden birka~ kif?i, sava§ta oldi.iri.i-
len adamlanm aramaya ba~lachlar. Bir de baktilar ki, Usayrem de a~r
yaral1. Dediler ki: «Vallahi bu Usayrem'chr. Onu buraya getirilen sebep
nedir? Halbuki biz onu birakti~mizda o islamiyet'i inkar eden bir kimse
idi.»
Kendisine sordular:
- Ey Amr (Usayrem), seni buraya getiren sebep nedir? Kavmine
olan §efkatinden mi, yoksa islam'a alan ragbetinden mi buraya geldin?
Usayrem dedi ki:
- HaYJ-r, bilakis islam'a alan ragbetimden buraya geldim. Allah'a
ve Rasuli.i'ne iman edip Mi.isli.iman oldum. Sanra kihcimi ahp Rasulul-
lah'm yanmda yer alchm ve yaralamp bu hale gelinceye dek savaf?tim!
Qok ge~meden ashabm oni.inde vefat etti. Durumunu Rasulullah'a
anlattiklannda Rasulullah f?Oyle buyurdu: $i.iphesiz ki a, Cennetlikler-
dendir.»
ibn ishak, babas1 kanah ile Beni Seleme kabilesinden baZI yaf?hla-
nn f?Oyle dediklerini rivayet eder: Amr b. Cemuh, ~ak tapal idi. Dort aglu
varch. Hepside arslanlar gibiydiler. Rasillullah (s.a.v.) ile birlikte sava§-
larda haz1r bulundular. Uhud gi.ini.i agullan onun Medine'de kalmas1m
istediler. Ve ana §oyle dediler:
- $i.iphesiz yi.ice Allah seni mazur gori.iyor. Bunun i.izerine o, Rasu-
lullah (s.a.v.)'a gelip §oyle dedi:
- Ogullanm, bu yi.izden beni Medine'de b1rakmak istiyorlar ve
68 lBN KES1R
seninle birlikte sava~a pkmaktan beni menediyorlar. Allah'a yemin V€

ederim ki, bu topalh~mla Cennet'e basmaYJ. umuyordum.
Rasulullah (s.a.v.) dedi ki:
-Sana gelince, Allah seni mazur gormii~tiir. Cihad arbk senin iize-
rine farz degildir. ZE
Rasulullah aym zamanda onun ogullanna da ~oyle dedi: ra
- Sizin de onu menetmeniz gerekmez. Umulur ki, Allah, ona 1]eha- sii
deti nasib eder. nE
Boylece Amr, Rasulullah'la birlikte sefere pkb. Uhud sava1]mda ol-
diiriiliip 1]ehid oldu.
ibn ishak dedi ki: Salih b. Keysan'm bana anlath~na gore Hind
binti Utbe ve yanmda bulunan diger kadmlar, Rasulllah'm ashabmdan
olan maktulleri par9alamaya, kulak ve burunlanm kesmeye ba1]ladi- c;·
lar. Oyleki, Hind, onlann kulaklanndan ve burunlanndan halhallar ile
gerdanhklar edindi. Hind, o halhallan, gerdanhklan ve kiipeleri Cii-
beyr b. Mut'im'in kolesi Vah§i'ye verdi. Sonra Hamza'mn cigerini yardl.
Onu agzmda 9ignedi, yutamaYJ.p ath. m
Musa b. Ukbe'nin anlatb~na gore Hamza'nm cigerini yanp pka- E:
ran ki1]i Vah§i'dir. Vah§i, cigeri al1p Hind'e verdi. Hind onu 9ignedi ama
yutamadl.
Dogrusunu Allah bilir. d<
ibn ishak dedi ki: Bundan sonra Hind, yiiksek bir kayanm iizerine Zl
pkti.Olanca sesiyle ba~rarak §Oyle dedi:
di
«Biz Bedir giiniine kar1]I size ceza verdik. Sava§tan sonra sava1]
alevlenicidir.
Utbe'den benim i9in sab1r olmadl. Ne karde§imden, ne onun amca-
smdan, ne de Bekir'den.
Yiiregimi soguttum ve ada~m1 yerine getirdim. Ey Vah§i, gogsii-
miin susuzlugunu giderdin. di
Vah1]i'nin te§ekkiirii, iizerime omriim boyuncadlr. Hatta mezanm-
da kemiklerimin 9iiriiyiip da~lmasma kadardlr.»
yc
Hind binti Utbe'nin bu §iirine kar§I, cevaben Hind binti Usase b.
Abbad b. Muttalib 1]0yle dedi:
bi
<<Ey al9akhklara dii1]en biiyiik kafirin k1z1! Bedir'de ve Bedir'den
sonra al9ak ve hakir oldun.
Allah seni beyazh~ uzun olan Ha§imilerin fecrinin sabahmda, ke-
sen her kesici ile ve keskin klh9 ile ba§mi yarsm. hi
Hamza benim arslammdlr, Ali ise dogammd1r.
., 0 zamandaki ~eybe ve senin baban, bana ihanet olsun diye atblar m
ve onun gogsunun gorunen k1s1rnlanm kanla boyad1lar.

Senin kotu ada~n, adaklann en ~erlisidir.»
ibn ishak dedi ki: Beni Baris b. Abdurnenafm karde~i Huleys b.

Zeyyan, Uhud gtinunde (ki o, o zarnan Ehabi~'in lideri idi) Ebu Sufyan'a
rastlad1. Ebu Sufyan, Harnza b. Abdulrnuttalib'in agzmm yanlarma
siingtinun dip derniri ile vurup ~oyle diyordu: «Tad ey asi!» Bunun uzeri-
ne Huleys ~oyle dedi:
«Ey Beni Kinane, Bu Kurey~'in efendisidir. Gordugunuz gibi kar~1
koymaya gticu olrnayan bir olu.ye, arncasmm ogluna neler yap1yor?»
Bunun uzerine o da dedi ki:
«Yaz1klar olsun sana, bunu yapb~rn1 kirnseye soylerne, gizli tut.
<;unku bu, kendirne hakirn olarnay1p yaph~rn bir hatad1r.>>
Ebu Sufyan b. Harb, daha sonra oradan aynhp da~n ustiine pkb.
Sonra olanca sesiyle ba~rd1 ve kendi kendine ~oyle dedi:
«Ey Ebu Su.fyan! Sava~ senden yana evet dedi. Daha fazla ileri git-
rne. <;unku sava~ donerlidir. Bir gtin sana, bir giin de ba~kasma guler.
Ey Rubel yucel. Senin dinin gti~lendi.»
Bunun uzerine Rasulullah (s.a.v.)'da boyle buyurdu:
- Ey Orner, kalk ve ona cevap ver. Ona ~oyle de: Allah daha ustiin ve
daha yucedir. Sava~IrniZ e~it degildir. Bizirn olulerirniz Cennet'tedir. Si-
zinkilerse Cehennern'dedir.
Orner, Ebu Sufyan'a cevap verdigi zarnan, Ebu Sufyan ona ~oyle de-
di:
-Ey Orner, hele bana dogru gel!
Rasulullah (s.a.v.)'da Orner'e dedi ki:
- Ona git, bakahrn onun dururnu nedir?
Orner de ona dogru gitti. Ebu Sufyan, ona ~oyle dedi:
- Ey Orner, Allah senin iyiligini versin. Biz, Muhamrned'i oldfurne-
dik rni?
Orner dedi ki:
-Allah Allah! HaYir, boyle bir~ey yok ve ~irndi o senin soziinu dinli-
yor.
Ebu Sufyan dedi ki:
-Sen benirn yammda ibn Kamie'den daha dogru sozlu ve daha iyi
bir adamsm.
<;unku ibn Kamie, onlara: <<Ben Muharnmed'i oldtirdum.» demi~ti.
Sonra Ebu Sufyan ~oyle seslendi:
- Olillerinize hakaret olarak burun ve kulaklan kesilmi~tir. Valla-
hi ben buna ne raz1 oldum, ne klzd1rn, ne nehyettim, ne de emrettim.
Ebu Sufyan ve berberindekiler oradan aynhp uzakla~hklan za-
rnan ~oyle seslendi:
70 !BN KES!R
- Gelecek sene bulu~ma yerimiz Bedir'dir.

Rasulullah (s.a.v.)'da ashabmdan bir adama «Evet gelecek sene Be-
dir'de bulu~ahm diye soyle» diye buyurdu.
Sonra Rasulullah (s.a.v.), Ali b. Ebi Talib'i gonderdi ve dedi ki: «On-
lann izlerini takip et ve ne yaphklanna, nereye yoneldiklerine, ne kas-
dettiklerine bak. Eger atlan yanlanna ahp develere binmi~lerse, onlar
Mekke'ye gitmeye haz1rlamyorlard1r. Eger atlara binmi~ler, develeri
onlerinde suruyorlarsa onlar Medine'ye gitmeyi kastediyorlarrur. Nef-
sim kudret elinde bulunan Allah'a yemin ederim ki, eger Medine'ye git-
meyi kastediyorlarsa, elbette oraya yuruyecegim. Sonra Elbette onlarla
sava~aca~m.
Ali dedi ki:
«Ben de onlan izlemek uzere pk1p gittim ki, ne yapbklanm gore-
yim. Onlar atlan yanlanna aldllar ve develeri binek edindiler. Mekke'ye
dogru yoneldiler.»
...
HZ. PEYGAMBER'iN UHUD GUNU SAVA$TAN SONRA
YAPTIGIDUA
imam Ahmed b. Hanbel, Mervan b. Muaviye el-Fezzari kanah ile

ibn Rufaa ez-Zurki rivayet etti ki, onun babas1 f?Oyle demi§tir: Uhud gii-
nu oldugunda muf?rikler ~ekip gittikten sonra Rasulullah (s.a.v.) buyur-
duki: «Safhalinde dizilin ki, Aziz ve Celil olan Rabbime hamdu senada
ye bulunaJlm.>> Bunun uzcrine ashab onun arkasmda safhalinde dizildi. 0
da §Oyle dua etti:
«Allah1m, butun hamdler sana mahsustur. Allah1m, senin verdigi-
ni klsacak kimse yoktur. Senin k1sh~m da app verecek kimse yoktur.
Senin saphrdl~m dogru yola hidayet ettirecek yoktur. Senin hidayete
erdirdigini saphracak kimse yoktur. Senin men ettigini veren yoktur.
Senin verdigini de men edecek yoktur. Senin uzaklaf?hrdl~m yakln kl-
lacak yoktur. Senin yakla§hrdi~m da uzak kllacak yoktur. Allah1m,
rahmet, bereket, lutufve nzklm bize bol bol ver. Allah1m, senden halden
hale donmeyen, zail olmayan, devamh nimetini istiyorum. Allah1m,
muhta~hk giinunde nimet, korku giinunde de giivenlik istiyorum sen-
den. Allah1m, bize verdiklerinin §errinden ve bize vermediklerinin f?er-
rinden sana sigm1Jorum. Allah1m, bize imam sevdir. Onu kalblerimizde
susie, kufru, fas1kh~ ve isyam bize ~irkin goster. Ve bizi dogru yolu bu-
lanlardan eyle. Allah1m, bizi Muslumanlar olarak oldur. Allah1m, bizi
Musliimanlar olarak yaf?at. Bizi salih kimseler arasma kat. Bizi riisvay
olan ve fitneye dii§en kimselerden kllma. Allahlm, peygamberlerini ya-
lanlayan ve insanlan senin yolundan geri ~eviren kafirleri oldur. Azap
ve gazabm1 onlarm iizerine indir. Allah1m, kendilerine kitap verilmi§
olan kafirleri de oldur, ey hak olan Allah>>
FASIL
Halk oliileri ile me§gul olurken, Beni Neccar'm karde§i Muham-

med b. Abdullah b. Abdurrahman b. Ebi Sa'saa el-Mazinl'nin bana an-
lath~na gore Rasulullah (s.a.v.) f?oyle dedi:
- Sa'd b. Rebi'in ne yapb~m, diriler i~inde mi, yoksa oliiler i~inde
mi oldugunu gorup bakacak bir kif?i var m1d1r ki, gelip bana bildirsin?
Ensar'dan bir adam dedi ki:
72 lEN KESiR
- Ya Rasulallah, ben senin i9in gidip Sa'd'm ne yapmakta olduguna

bakanm."
Gitti, bakti ve onu olmek i.izere olan maktuller arasmda yarah ola-
rak buldu. Adam dedi ki:
"Ona §oyle dedim: << Rasulullah (s.a.v.), bana senin diriler arasmda
m1, yoksa oli.iler arasmda m1 oldugunu ara§bnp bulmam1 emretti." ec
Sa'd b. Rebi dedi ki: N:
"Ben oli.ilerin i9indeyim. Rasulullah (s.a.v.)'a benden selam soyle ve
ona deki: Sa'd b. Rebi sana §Oyle diyor: <<Allah bizden yana. Seni i.imme- le
tinden bir peygamber olarak en hay1rh mi.ikafatla mi.ikafaatlanrursm.
Kavmime de benden selam ilet ve onlara de ki: Sa'd b. Rebi size §oyle sc
diyor: <<Bir an peygamberinize di.i§manlar tarafmdan yol bulunursa, Al- a
lah katmda sizin i9in hi9bir mazeret kalmaz."
Ensar'dan olan adam dedi ki: Sonra olmesine kadar orada kalrum. II
Rasulullah (s.a.v.)'a geldim ve durumunu ona anlatbm.» II
Ben derim ki: Sa'd b. Rebi'i oli.iler arasmda arayan ki§i Muhammed II
b. Mesleme idi. <;:!i.inki.i, Muhammed b. Orner el-Vakidi, bana bu yonde
haber vermi§ti. Muhammed b. Mesleme, a~r yarah olan Sa'd b. Rebi'e d
iki kez seslenmi§, ama Sa'd ona cevap vermemi§. Fakat ona: <<Rasulul- d
lah, senin durumuna bakmam i9in bana emir verdi.» deyince Sa'd, zaJif tj
bir sesle ona cevap vermi§ ve durumunu anlatmi§.
"el-istiab" adh eserde $eyh Ebu Orner demi§ ki: Sa'd'1 oli.iler arasm- d
da arayan ki§i Ubey b. Ka'b'rur. Dogrusunu Allah bilir. Sa'd b. Rebi, Aka- n
be gecesinde Rasulullah'a bey'at eden Ensar temsilcilerinden (nakible-
rinden)'dir. Rasulullah'm Abdurrahman b. Avfile karde§ klld1~ kimse- d
dir. z
ibn ishak dedi ki: Rasulullah (s.a.v.), Hamza b. Abdi.ilmuttalib'i
aramaya pkh. Onu vadinin 9ukurunda, karm cigerinin hizasmdan ya-
nlmi§ ve kendisine hakaret edilmi§, burnu ve kulaklan kesilmi§ bir hal-
de buldu.
Muhammed b. Cafer b. Zi.ibeyr'in bana anlatbgma gore RasUlullah
(s.a.v.) §Oyle demi§tir: e
<<Gordi.igi.im o manzaray1 mi.i§ahede ettigimde, Safiyye'yi hi.izi.in-
lendirmek ve benden sonra bir si.innet olur endi§esi olmasayru, elbette n
Hamza'y1 o halde b1rakirdim. Boylece, Yirhc1 hayvanlann kannlarma b
ve ku§lann kursaklanna girsin. And olsun ki, eger Allah, Kurey§'e kar§I n
herhangi bir yerde beni muzaffer kllarsa, elbette onlardan otuz ki§inin F
oli.isi.ini.in ba§ma aym §eyleri getirecegim.» n
Mi.isli.imanlar, Rasulullah (s.a.v.)'m i.izi.inti.isi.ini.i ve amcasma hi.i-
zi.inlendiginden dolay1 k1zm~m gordi.ikleri zaman dediler ki: s
<<Vallahi eger Allah bizi herhangi bir zamanda onlara galip kllarsa,
Arab'tan hi9bir kim~eye yapilmadi~ bir §ekilde onlarm oli.ilerinin
BDYDK !SLAM TAR!H! 73
burun ve kulaklanm kesecegiz!»

ibn ishak, Bureyde b. Sufyan b. Ferve el-Eslemi kanah ile ibn
Abbas'm ~oyle dedigini rivayet eder: Bu konuda Cenab-1 Allah, ~u ayet-i
kerimeyi inzal buyurdu:
«Eger ceza vermek isterseniz size yap1lanm ayms1 ile mukabele
edin. Sabrederseniz andolsun ki bu, sabredenler i~in daha iyidir.» (cn-
Nahl, 126.)
Bunun uzerine Rasulullah (s.a.v.), affetti ve sab1r gosterdi. Bizi olu-
lere i~kence etmekten de nehyetti.
Ben derim ki: Bu ayet Mekkidir. Uhud gazvesi ise hicretten u~ sene
sonra yapllm1~br. Bu ayette Uhud gazvesinde cerayan eden bir hadise
arasmda nas1l munasebet kurulabilir? Dogrusunu Allah bilir.
Humeyd et-Tavil'in, Hasen'den naklettigine gore Semure ~oyle de-
mi~tir: Rasulullah (s.a.v.), her nereye gelip durdu ve oradan aynldl ise
mutlaka sadaka vermeyi emretmi~ ve olulere i~kence yapmaJI menet-
mi~tir.
ibn Hi~am dedi ki: Peygamber (s.a.v.), Hamza'mn cenazesi uzerine
durup ~oyle dedi: «Senin bu durumun gibi hi~bir musibet ba~rma gelmi~
degildir. Ve buras1 gibi hi~bir yer bana bu kadar s1kmbh gelmemi~
tir.»Sonra Rasulullah (s.a.v.) ~oyle buyurdu:
«Cebrail bana geldi ve haber verdi ki: «Hamza b. Abdillmuttalib, ye-
di kat goklerde "Hamza b.AbdUlmuttalib, Allah'm ve RasulU'nun arsla-
mdlr." diye yaz1hd1r.>>
ibn Hi~am dedi ki: Rasullullah (s.a.v.), Hamza ve Ebu Seleme b. Ab-
di'l-Esed sut karde~ idiler. Bu u~unu Ebu Leheb'in cariyesi Suveybe em-
zirmi~tir.
HAMZA VE DiGER UHUD ~EHiDLERiNiN UZERiNE

CENAZE NAMAZI KILINMASI
ibn ishak, Miksem kanah ile ibn Abbas'm ~oyle dedigini rivayet
eder:
« RasUlullah (s.a.v.), Hamza'mn getirilmesini emretti. Uzeri bir ku-
ma~ ile ortilldu. Sonra Rasulullah, onun uzerine namaz klldl ve yedi tek-
bir getirdi. Sonra diger maktuller hirer hirer getirildiler. Hamza'mn ya-
nma koyuluyorlardl. Rasulullah (s.a.v.), onlarm ve onlarla beraber
Hamza'nm namazm1 k1ld1. Netice de Hamza'nm uzerine yetmi~ iki na-
maz kllmm1~ oldu.» Bu garib bir rivayettir. Senedi zaJifbr.
Suheyli dedi ki: Ulemadan herhangi biri boyle bir~eyin ol6.ugunu
soylemi~ degildir.
imam Ahmed b. Hanbel,Affan ve Hammad kanal1 ile ibn Mes'ud'un
74 !BN KES1R
«Uhud giinii kadmlar, Miisliimanlann arkasmda idiler. Mii§rik c

yarahlan tedavi ediyorlard1. Eger o giin yemin etmi§ olsayrum, umanm t
ki, yeminim yerine gelirdi. Ki, bizden hir;:biri diinyaYJ. istemiyordu. Niha- (
yet Cenab-1 Allah, §U ayeti inzal buyurdu: r

«Sizden kimi diinyaYJ., kimi ahireti istiyordu, derken denemek ir;:in I
Allah sizi geri r;:evirip bozguna u~·atb.» (Al-i lmril.n, 152.) ]
Rasulullah'm ashab1, kendilerine verilen emre muhalefet edip kar- I
§1 geldiklerinde Rasulullah (s.a.v.), sadece dokuz ki§i ile ba§ba§a kald1.
Bunlarm yedisi Ensar'dan, ikisi Kurey§'ten idi. Kendisi de onunculan
idi. Mii§rikler kendisine hiicum ettiklerinde: «Bunlan bizden geri piis-
kiirtecek adama Allah rahmet etsin.» dedi. Yanmdaki adamlardan yedi-
si oldiiriiliinceye kadar Rasulullah, hep boyle dedi. Nihayet Rasulullah
yanmdaki iki arkada~ma: «Ashab1m1z bize insaf etmediler.» dedi. Ote
yandan Ebu Siifyan gelip:
- Ey Hiibel yiicel, dedi.
Rasulullah (s.a.v.) buyurdu ki:
- Siz de, Allah daha yiice ve daha iistiindiir, deyin.
Ashab:
-Allah daha yiice ve daha iistiindiir, dediler.
Ebu Siifyan:
- Bizim Uzza'm1z var, sizin Uzza'mz yoktur, dedi.
- Siz de deyin ki, Allah mevlam1zd1r, sizin mevlamz yoktur.
Sonra Ebu Siifyan dedi ki:
- Bugiin, Bedir giiniine kar~1hkbr. Bir giin bizim lehimize, bir giin-
de aleyhimizedir. Bir giin iiziiliir, bir giinde seviniriz. Bizim Hanza-
la'mlza kar~1 sizin de Hanzala'mz gitti. Bizden falan adama kar~1hk, siz-
den de falan adam gitti.
Rasulullah (s.a.v.) dedi ki:
- HaYJ.r, e~it degiliz. Bizim oliilerimiz Cennet'te diri olup Allah'tan
TIZlklanmaktarurlar. Sizin oliileriniz ise Cehennem'de azap gormekte-
dirler.
Ebu Siifyan dedi ki:
- Sizin oliilerinizden baz1smm kulaklan ve burunlan kesilmi§tir.
Bu, bizim onde gelen adamlanm1Zin emri iizerine yapllm1~ bir i~ degil-
dir. Ben bunu yapmalanm ne emrettim, ne de yasaklarum. Bundan ne
ho§land1m, ne de tiksindim. Bu beni ne iizdii, ne de sevindirdi.
ibn Mesud dedi ki: «Ashab bakb ki, Hamza'nm karm yanlm1~, cige-
ri pkanlm1~. Hind, o cigeri ahp r;:ignemi!} ama yiyememi~ti. Raswullah
(s.a.v.): «Hind, o cigerden yedi mi?» diye sordu. Ashab: "HaYJ.r" deyince
Rasulullah dedi ki: <<Allah, Hamza'mn viicudunun hir;:bir parr;:as1m ate§e
sokacak degildir.» Boyle dedikten sonra Rasulullah (s.a.v.), Hamza'nm
BDYDK lSLAM TARlHl 75
cesedini getirdi. Uzerine cenaze namaZilnldL Ensar'dan bir adam da ge-

tirildi. Onun yam ba~ma konuldu. Onun i.izerine de cenaze namaz1m lnl-
dl. Ensar'dan alan cenaze kald1nldl. Hamza'nm cenazesi aym yerde b1-
rak1ldl. Bir ba~ka adamm cenazesi daha getirilip Hamza'mn yamna ko-
nuldu. Onun da i.izerine namaz kllmd1ktan sonra cenazesi kald1nld1.
Hamza'mn ki yine aym yerde b1ralnldL Boylece o gi.in Hamza'nm i.izeri-
ne yetmi~ kez cenaze namaz1 k1lmm1~ oldu.»
Bunu sadece imam Ahmed b. Hanbel rivayet etmi~tir ki, bunun se-
nedinde Ata b. Saib tarafmdan zaYlfhk vard1r. Dogrusunu Allah bilir.
Buharl'nin bu konuda yapb~ rivayet daha saglamd1r. Buna gore
Kuteybe, Cabir b. Abdullah'tan ~oyle bir rivayette bulunmu~tur: Rasu-
lullah (s.a.v.), Uhud sava~mda oldi.iri.ilen Mi.isli.imanlann cenazelerini
iki~erli olarak aym kefene sanyor, sonra: «Bunlardan hangisi daha ~ok
Kur'an okumu~tur?» diye soruyor, hangisinin daha ~ok okudugu soyle-
nirse, once onu mezara koyuyordu.-l!e: «Klyamet gi.ini.inde-ben bunlar le-
hine ~ahidlik yapaca~m.» diyordu. Kanlanyla defnedilmelerini emre-
diyordu. Uzerlerine namaz kllmmad1 ve y1kanmad1lar.
Bunu Mi.islim'den ayn olarak Buharl, yalmz ba~ma rivayet etmi~
tir. Leys b. Sa'd kanahyla si.inen ehli muhaddisler de bunu rivayet etmi~
lerdir.
imam Ahmed b. Hanbel, ibn Cafer kanah ile Cabir b. Abdullah'm
~oyle dedigini rivayet eder: Peygamber (s.a.v.), Uhud ~ehidleri hakkm-
da ~oyle buyurdu: «Onlarm her yaras1 ve her kam, k1yamet gi.ini.inde
misk kokusu sa~acakbr. » Boyle dedi ve i.izerlerine namaz k1lmad1.
Vefatmdan az once ve Uhud'tan seneler sonra Raswullah'm, Uhud
~ehidleri i.izerine namaz k1lm1~ oldugu sabittir. Nitekim Buhari de,
Ukbe b. Amir'in §oyle dedigini rivayet eder: Rasulullah (s.a.v.), oli.ilere
ve dirilere veda edercesine Uhud gazvesinden sekiz sene sonra Uhud §e-
hidleri i.izerine cenaze namaz1 k1ldl. Sonra minbere ~1lnp §Oyle buyurdu:
«Sizin oni.ini.izde sevab ve ecir vard1r. Ve ben de sizin §ahidinizim.
Sizinle bulu§ma yerimiz Kevser havuzudur. Ve ben §Uradan ona bak-
maktaYlm. Allah'a §irk ko§mamzdan korkmuyorum. Ancak di.inya hu-
susunda bnbirinizle rekabete girmenizden korkuyorum.»
Ukbe b. Amir diyor ki: Rasulullah'l en son olarak i§te orada gormii§-
ti.im.
el-Umevi, babas1 kanah ile Hz. Ai§e'nin §Oyle dedigini rivayet eder:
Haberler alabilmek i~in seher vakti Rasulullah'm Uhud'da pkb~
yere gittik. Fecir dogunca gi.i~li.i, kuvvetli bir adamm §Oyle diyerek ko§-
tugunu gordi.ik: «Az1c1k bekle hele, sava§a Hamel de kablsm.» Bir de
bakbk ki, o ki§i Useyd b. Hudayr'ml§. Biraz bekledik. Bakbk ki bir deve
geliyor. Bir kadm da iki ~uvalm ortasmda devenin i.izerinde. Yanma
yakla~mca onun Amr b. Cemuh'un kans1 oldugunu gordi.ik. Kendisine:
76 InN KESlH
- Ne haber? diye sorduk. ~

Dedi ki: y
-Allah, Rasulullah (s.a.v.)'l mi.idafaa etti. Mi.i'minlerden de ~ahid k
ler edindi: d
<<Allah, inkar edenleri, kinleriyle geri 9evirdi, bir hayra ula~amaru 0
lar. Sava~ta, inananlara Allah'm yard1m1 yetti. Allah kuvvetli oland1r, d
gi.i9lii oland1r.>> (cl·Ah7.ab, 25.) P.
Sonra o kadln, devesine: <<Qok» dedi. Deve 90kti.i. 0 da yere indi. lC
Kendisine: <<Bu nedir?>> diye sorduk. 0 da: Karde~im ve kocamd1r, dedi. D
ibn ishak dedi ki: Safiyye binti Abdi.ilmuttalib, Hamza'ya bakmak
i9in geldi. Hamza, onun ana baba bir karde~i idi. Rasulullah (s.a.v.), Sa- e
fiyye'nin oglu Zi.ibeyr b. Avvam'a dedi ki: k
- Anam kaqlla ve onu geri 9evir, karde~indeki durumu gormesin.
Zi.ibeyr, Safiyye'ye dedi ki: D
- Ey anac1~m! Rasulullah (s.a.v.), sana geri donmeni emrediyor. t:
Safiyye dedi ki: 9
- Ni9in? Karde~imin cesedine hakaret edildigini i~ittim. Bu ise
Allah yolunda olan biqeydir. Biz buna raz1y1z. Ecrini ve sevabm1 Al- d
lah'tan beklerim. Ve in~aallah sabredecegim.
Ziibeyr, Rasulullah (s.a.v.)'a gelip ona anasmm durumunu haber k
verdigi zaman, Rasulullah (s.a.v.): r
- Onu serbest b1rak, dedi.
Bunun i.izerine Safiyye geldi. Hamza'ya bakb, ona dua etti. "inna
lillahi ve inna ileyhi raciun", deyip istigfar etti. Sonra Rasulullah d
(s.a.v.), Hamza'nm defnedilmesini emretti ve defnolundu. Hamza ile
birlikte Abdullah b. Cah~ ile annesi Umeyme binti Abdi.ilmuttalib de ay- Il
m yere defnedildiler. Abdullah b. Cah~'m cesedinin baz1 yerlerine haka- b
ret edilmi~, burnu ve kulaklan kesilmi~ti. Ancak cigeri pkanlmam1~tl.
Allah onlardan raz1 olsun.
Si.iheyli dedi ki: Abdullah'a, Allah yolunda burnu ve kula~ kesilen
ki~i denirdi. Sa'd'm anlath~na gore kendisi ve Abdullah b. Cah~ bir dua
yapm1~lar, bu dualan Allah tarafmdan kabul edilmi~ti. Sa'd, mi.i~rik bir s
si.ivari ile kar~1la~ma ve o si.ivari tarafmdan oldi.iri.ili.ip i.izerindeki e~ya
nm yagmalanmas1 i9in Allah'a dua etmi~ ve bu duas1 kabul edilmi~ti.
Abdullah b. Cah~ ise, kendisini bir si.ivarinin yakalaJip oldi.irmesini ve
Allah yolunda burnunu kesmesini istemi~ti. Onun bu duas1 da kabul
edilmi~ti.
Zi.ibeyr b. Bekkar'm anlatb~na gore Uhud harbinde kli1c1 klnlm1~,
Rasillullah ona bir hurma dah vermi~, hurma dal1 Abdullah b. Cah~'m
elinde klhca doni.i~mi.i~, bu klh9la sava~m1~h. Sonra bu klh9, ogullann- t
dan birinin terekesinde bulunmu~ ve 200 dinara satllm1~tl. e
Buhari'nin sahihinde de ge9tigi gibi Rasulullah (s.a.v.), Uhud sava-
BOYOK !SLAM TAR!Hl 77
~mda iki ya da ii~ ~ehidi aym mezara hatta aym kefene koyarak defnedi-
yordu. Muslumanlar, yarah olduklanndan her biri i~in ayn ayn mezar
kazmak zor oldugundan Rasulullah bu ~ekilde musaade vermi~ti. Bu
durumda ~ehidlerden hangisi daha ~ok Kur'an bilgisine sahip ise once
onu mezara koyuyordu. Birbirleriyle arkada~ olan ik:i k:i~iyi aym mezara
defnediyordu. Nitekim Cabir'in babas1 Abdullah b. Amr b. Haram ile
Amr b. Cemuh'u aym mezara defnetmi~ti. <;unkii bunlann ik:isi arkada~
idiler. Rasulullah, ~ehidleri Yikamadan, kanlan ve yaralan ile defnet-
mi~ti.
ibn ishak, Zuhrf kanah ile Abdullah b. Salebe b. Suayr'dan rivayet
etti ki: Rasulullah (s.a.v.), Uhud giinunde ~ehidlerin yanmdan aynhr-
ken ~oyle demi~tir:
«Bunlara ben ~ahidim. Allah yolunda yaralanan her bir yarah klya-
met giinunde yarasmdan kanlar akarak Allah tarafmdan diriltilecek-
tir. Yarasmdan akan ~ey, kan renginde olacaktir. Ama misk kokusu sa-
~acaktir.»
Ravi diyor ki: Amcam Musa b. Yesar, bana Ebu Hureyre'nin ~oyle
dedigini anlatti:
Rasulullah (s.a.v.) ~oyle buyurdu: <<Allah yolunda yaralanan ki~iyi
klyamet giinunde Allah, onun yarasmdan kan akarak diriltecektir. Ya-
rasmdan akan ~ey, kan renginde olacak ama misk kokusu sa~acaktir.»
Bu hadis, Buharf ve Muslim'in sahihlerinde de vardir.
imam Ahmed b. Hanbel, Ali b. As1m kanah ile ibn Abbas'm ~oyle
« Rasulullah (s.a.v.), Uhud gununde ~ehidlerin iizerlerindeki de-
mir ve derilerin pkanlmasm1 emretti. Sonra ~oyle buyurdu: «Onlan el-
biseleri ve kanlanyla birlikte defnedin.»
"Sunen" adh eserinde imam Ebu Davud, el-Ka'nebi kanah ile Hi-
~am b. Amir'in ~oyle dedigini rivayet eder: «Uhud giiniinde Ensar, Rasu-
lullah (s.a.v.)'a gelip:
- Yorulup bitk:in du~tiik, yaraland1k. Bize ne yapmam1z1 emreder-
sin? diye sordu.
- Mezan geni~~e kazm. iki ya da ii~ k:i~iyi aym mezara defnedin.
Denildi ki:
- Ya Rasulallah, 01 ulerden hangisini once defnedelim?
Rasulullah:
-En ~ok Kur'an bilenlerini ve okuyanlanm once defnedin, dedi.»
ibn ishak dedi ki: Bir k1s1m Muslumanlar, maktullerini Medine'ye
ta~IYIP onlan orada defnetmi~lerdi. Sonra Rasulullah (s.a.v.) bunu men
edip ~oyle dedi: Onlan vurulup du~tiikleri yerde defnediniz.
imam Ahmed b. Hanbel, Ali b. ishak kanah ile Cabir b. Abdullah'm
78 lBN KES1R

«Uhud'da babam ~ehid oldu. Klz karde~lerim kendilerine ait su ta-
~Ima devesini bana vererek beni babamm yanma gonderdiler. Ve: «Git,
babam1z, ~u deveye yi.ikle ve onu Beni Seleme mezarh~na defnet.» dedi- n<
ler. Ben de yarmmc1 arkada~lanmla birlikte babamm cenazesinin yam-
na geldim. Rasulullah, Uhud'da oturuyordu. Geli~imizden haberdar ol-
du. Beni 9a~np ~oyle dedi: m
«Nefsim kudret elinde bulunan Allah'a yemin ederim ki, baban an- d<
cak ~ehid karde~leriyle birlikte defnedilecektir.» Bunun i.izerine babam, ki
Uhud'daki arkada~lanyla birlikte Uhud mezarh~na defnedildi.»
imam Ahmed b. Hanbel, Muhammed b. Cafer kanah ile Cabir b. kl
Abdullah'm ~oyle dedigini rivayet eder: Uhud ~ehidleri, bulunduklan di
yerlerden ba~ka yerlere ta~md1lar. Peygamber'in mi.inadisi ~oyle ses-
lendi: «Oli.ileri eski yerlerine geri getirin.»
Ebu Davud ile Nesef, Sevrl kanah ile Cabir b. Abdullah'm ~oyle de- 92
digini rivayet etmi~lerdir: C€
« Rasulullah (s.a.v.), sava~mak i9in Medine'den pk1p mi.i~riklerin SG
yamna gitti. Baham Abdullah bana ~oyle dedi: «Ey Cabir! Akibetimizin ol
neye varaca~m bilmek maksad1yla sakm Medineli gozlemciler arasm- v.
da bulunma. Dogrusu Allah' a yemin ederim ki, benden sonra k1zlanmm
kimsesiz kalacaklarma dair bir endi~em olmasayd1, senin de gozlerimin dl
oni.inde ~ehid olmam isterdim.» 01
Cabir diyor ki: Bir ara ben gozlemciler arasmda iken baktim ki, ha-
lam, babamla daYimi bir deve i.izerinde getiriyor.Onlan mezarh~m1za
defnetmek i9in Medine'ye getirdim. 0 esnada bir adam bana yeti~ti ve
~oyle dedi: bi
«Bilesin ki Peygamber (s.a.v.), ~ehidleri Uhud'a geri getirip, orada S€
vurulduklan yere defnetmenizi emrediyor.» Ben de onlan geri goti.ir- m
di.im. Uhud'da vurulduklan yere defnettim. Ebu Si.ifyan oglu Muavi-
ye'nin hilafeti zamamnda adamm biri gelip bana ~oyle dedi: «Ey Abdul-
lah'm oglu Cabir! Allah'a yemin ederim ki Muaviye'nin adamlan, senin bi
babanm cesedini yerden pkard1lar, vi.icudunun bir k1sm1 ortada duru- ai
yor.» Gidip babam1 defnettigim ~ekilde buldum. Hi9 degi~memi~ti. Sa-
dece oldi.iri.ili.irken vi.icudunda meydana gelen degi~iklik varm.»
Buhari, daha sonra Cabir'in babasmm borcunu odeyi~ini de anla-
tlr. Bu rivayet, Buhari ve Mi.islim'in sahihlerinde de sabittir.
Beyhaki, Hammad b. Zeyd kanah ile Cabir b. Abdullah'm ~oyle de-
digini rivayet eder: «Muaviye, Uhud sava~mdan kirk sene sonra bir su
kanahm Uhud ~ehidliginden ge9irmek i9in te~ebbi.ise ge9tiginde bizden
yarmm istedi. Biz de ~ehitlige gelip ~ehidleri mezarlanndan pkarmk. bt
Onlan ba~ka yerlere nakledecektik. <;ah~ma esnasmda ki.irek, Hamza VI
(r.a.)'nm aya~na isabet etti, aya~ndan kan f1~klrd1.»
BDYOK !SLAM TARlHl 79
ibn ishak'm Cabir'den yapb~ bir rivayete gore 0 ~oyle demi~tir:

«Onlan mezarlarmdan pkard1k. Sanki dun defnedilmi~ gibi idiler.»
Vakidf'nin anlatb~na gore Muaviye, Uhud ~ehidliginden bir su ka-
nah ge~irmek isteyince, tellah ~oyle duyuruda bulundu: «Uhud'da oli.isi.i
bulunan kimse, oraya gelsin.»
Cabir dedi ki: «Mezarlanm kazdlk. Babam1 sanki eski halinde uyu-
makta imi~~esine gordi.im. Kom~usu Amr b. Cemuh'u da kendi mezann-
da gordi.ik. Eli yarasmm i.izerinde idi. Eli kald1nldl~nda yarasmdan
kan f1~lnrmaya ba~ladL»
Denilir ki: Uhud ~ehidliginde mezarlardan misk kokusu gibi bir ko-
ku saphyordu. Allah, onlann tamammdan raz1 olsun. Bu hadise, defne-
dilmelerinden lnrkalb sene sonra vuku bulmu~tur.
Buhari, Mi.isedded kanah ile Cabir'in ~oyle dedigini rivayet eder:
«Uhud sava~ma ba~lanaca~ zaman babam, geceleyin beni yanma
~a~rd1 ve ~oyle dedi: «Ben kendimi Rasulullah'm ashabmdan oldi.iri.ile-
cek ilk ~ah1slar arasmda gori.iyorum. Mutlaka oldi.iri.ilecegim. Benden
sonra -Rasill.ullah (s.a.v.) hari~ olmak i.izere- nazanmda en klymetli ki~i
olarak seni di.inyada b1raklyorum. Benim borcum vard1r. Borcumu ode.
Ve karde~lerine de iyilikte bulun.»
Sabahladl~m1zda babamm oldi.iri.ilen ~ah1slann ilki oldugunu gor-
di.im. Kendisiyle birlikte bir ba~kas1da aym mezara defnedildi. Ama
onun bir ba~kas1yla aym mezarda kalmasm1 gonli.im kabul etmedi. Altl
ay sonra onu mezanndan pkard1m. Baktlm ki, ilk defnettigimiz gi.inki.i
durumdad1r. Sadece kulaklan yarah idi.>>
Buhari ve Mi.islim'in sahihlerinde Muhammed b. Mi.inkedir, Ca-
bir'den rivayet ettiki, Cabir'in babas1 oldi.iri.ildi.igi.inde i.izerindeki elbi-
seyi pkar1p aglamaya ba~lam1~. Rasulullah (s.a.v.), onu aglamaktan
menederek ~oyle buyurmu~:
«Aglasanda aglamasanda fark etmez. Siz onun cenazesini kaldlnn-
caya kadar melekler onu golgelendirmeye devam edeceklerdir.» Ba~ka
bir rivayette anlatlld1~na gore Cabir'in halas1, onun babasmm i.izerine
aglam1~br.
Beyhaki, Ebu Abdullah el-Hafi.z kanah ile Hz. Ai~e'nin ~oyle dedigi-
ni rivayet eder: «Rasulullah (s.a.v.), Cabir'e dedi ki:
- Ey Cabir, seni mi.ijdeliyeyim mi?
- Evet mi.ijdele. Allah sana hay1r mi.ijdesini versin.
- Duydun mu, Allah senin babam diriltmi~ ve ona ~oyle demi~:
- Ey kulum, dile benden ne dilersen, sana verecegim.
- Ey Rabbim, sana hakklyla ibadet ettim. Senden dilegim ~udur ki,
beni tekrar di.inyaya gonderesin de peygamberinle birlikte sava~aJlm
ve senin yolunda bir kez daha oldi.iri.ileyim.
- Ey kulum, benim ezelde hi.ikmi.im ~udur ki, hi~ kimse di.inyaya ge-
80 lBN KgslH
ri danemez.» n::
Beyhaki, Ebu'l-Hasan Muhammed b. Ebi'l-Marufkanah ile Cabir Sc
b. Abdullah'm fiiayle dedigini rivayet eder:
« Rasulullah (s.a.v.), bana bak1p fiiayle dedi: K
- Ne oluyor bana ki, seni kayg:th gari.iyorum?
- Ya Rasulallah, babam aldi.iliildi.i. Benim i.izerime bor9 ve 9oluk 90-
cuk b1rakb. le
-Sana anlataJim m1? Cenab-1 Allah, konufiitugu kimselerle mutla-
ka perde arkasmdan konu§mU§tur. Senin babanla ise yi.izyi.ize konu§- YE
mufii ve ona §ayle demi§: ni
- Ey kulum, dile ben den ne dilersen, sana verecegim. Bunun i.izeri-
ne o: YE
- Ey Rabbim, senden dilegim fiiudur ki: Beni tekrar di.inyaya gande-
resin de orada senin yolunda ikinci kez aldi.iri.ileyim. ri
- Ezelde §ayle demi§imdir ki, di.inyaya hi9 kimse geri danmeyecek-
tir. m
- Ey Rabbim, bunu benden sonrakilere teblig et. Ve onlara bildir. 81
Bunun i.izerine Cenab-1 Allah, fiiU ayeti inzal buyurdu: y::
«Allah yolunda aldi.iri.ilenleri alii saymaym. Bilakis onlar Rableri b
katmda diridirler ve nz1klamrlar.» (Al-i lmran,l69.) ec
ibn ishak, Cabir'in fiiayle dedigini rivayet etmit;;tir:
«Rasulullah (s.a.v.) bana dedi ki: re
- Ey Cabir, sana mi.ijde vereyim mi? Ben de:
- Evet ver, dedim. sc
- Dogrusu senin baban Uhud'da vuruldu. Allah onu diriltti. Ve son- ec
ra ona §ayle dedi: lu
- Ey Allah'm kulu, neyi seversin, sana ne yapmam1 arzularsm? Bu- or
nun i.izerine baban: la
- Ey Rabbim, fiiunu arzulanm ki, beni di.inyaya geri gonderesin, se- (y
nin yolunda savat;;aJim ve bir kez daha aldi.iri.ileyim.»
imam Ahmed b. Hanbel, Ali b. el-Medeni kanah ile Cabir'in fiiayle S:
dedigini de rivayet etmifiitir: Allah buyurdu ki: m
«Ben hi.iki.im vermifiiimdir ki, insanlar di.inyaya tekrar geri danme-
yeceklerdir. »
imam Ahmed b. Hanbel, Yakub kanah ile Cabir b. Abdullah'm t;;ay-
le dedigini rivayet etmifiitir: Yc
«Uhud'a katllan Mi.isli.imanlardan bahsedilirken, Rasulullah m
(s.a.v.)'m fiiayle dedigini ifiiittim: rn
«Vallahi ben isterdim ki, Uhud'a kahlan Mi.isli.imanlarla birlikte ra
Uhud da~mn eteginde b1rakllaydim.» m
Beyhaki, Ebu Hi.ireyre'nin §ayle dedigini rivayet etmifiitir: n:
«Rasulullah (s.a.v.), Uhud'dan geri danerken yol i.izerinde alii bulu- 82
BDYOK ISLAM TAHlHt 81
nan Mus'ab b. Umeyr'e ugrach. Yam ba~mda durdu. Onun i~in dua etti.
Sonra ~u ayeti okudu:
«inananlardan, Allah'a verdigi ahdi yerine getiren adamlar varchr.
Kimi, bu ugurda camm vermi~, kimi de beklemektedir... » (el-Ahzllb, 23.)
Rasulullah (s.a.v.), bu ayeti okuduktan sonra da ~oyle dedi:
«$ahadet ederim ki, bunlar, klyamet giini.inde Allah katmda ~ehid
lerdir.
Bunlara gelin ve ziyaret edin. Nefsim kuch·et elinde bulunan zata
yemin ederim ki, her kim bunlara selam verirse, bunlar da klyamet gii-
ni.inde onun selamma kar~1hk vereceklerdir.»
Bu, garib bir hadistir. Ubeyd b. Umeyr'den de mi.irsel olarak riva-
yet edilmi~tir.
Beyhaki, Musa b. Yakub kanah ile Ebu Hi.ireyre'nin ~oyle dedigini
rivayet etmi~tir:
«Peygamber (s.a.v.), ~ehidlerin mezanna gelirdi. $ehidligin giri~i
ne varchg,.nda ~oyle dedi: «Sabretmenize kar~1hk size selam olsun. Bura-
Sl di.inyanm en giizel bir sonucudur.» Sonra Ebu Bekir de gelip aym ~eyi
yapard1. Ebu Bekirden sonra Orner de gelip ~ehidligi ziyaret ederdi.
Omer'den sonra Osman da gelip aym ~ekilde Uhud ~ehidlerini ziyaret
ederdi.»
Vakidi dedi ki: Peygamber (s.a.v.), Uhud ~ehidlerini her sene ziya-
ret ederdi. $ehidligin giri~ine vard1g,_nda ~oyle derdi:
«Sabretmenize kar~1hk size selam olsun. Buras1 di.inyanm giizel bir
sonucudur.» Sonra Ebu Bekir, her sene gelip Uhud ~ehidlerini ziyaret
ederdi. Ondan sonra Hz. Orner ve Hz. Osman da boyle yaparlarch. Rasu-
lullah (s.a.v.)'m kiZ1 Fatima da Uhud ~ehidlerinin yamna gelip aglar ve
onlar ivin dua ederdi. Sa'd'da gelip ~ehidlere selam verir, sonra arkada~
lanna doner ve ~oyle derdi: «Selam1mza kar~1hk verecek alan bir kavme
(yani ~u ~ehidlere) selam vermeyecek misiniz?»
Sonra Vakidi, yukanda ad1 ge~en kimselerin ziyaretlerini Ebu
Sa'd'dan, Ebu Hi.ireyre'den, Abdullah b. Omer'den ve Ummi.i Sele-
me'den nakletmi~tir. Allah tamammdan raz1 olsun.
ibn Eb'id-Di.inya, ibrahim kanah ile Attafb. Halid'in ~oyle dedigini
rivayet etmi~tir: «Teyzem bana dedi ki: Bir giin binegime binip ~ehidle
rin mezanna gittim. -o hep oraya ziyarete giderdi- Hamza'mn mezannm
yamna varchm. Allah'm bana nasip ettigi kadar namaz klid1m. 0 vadide
ne seslenen, ne de sese cevap veren bir kimse varch. Sadece bir ~ocuk vir-
ill ki, binegimizin yulanm tutmakta idi. Namaz1m1 tamamlachktan son-
ra elimi ~oyle yaparak: «Esselami.i aleyki.im» dedim. Yer altmdan sela-
mlma kar~1hk verildigini i~ittim. Bu ger~egi Allah'm beni yaratb~m
nas1l biliyorsam oyle biliyorum. Ve yine gece ve giindi.izi.i nas1l biliyor-
sam, bu ger~egi de oyle biliyorum. Selam1ma kar~1hk verildigini i~itti-
B.lslllm Tarihi, C.IV, F .5
82 lllN KEStR
gim anda viicudumdaki biitiin tiiylerimin iirperdigini hissettim.»

Muhammed b. ishak, ismail b. Umeyye kanah ile ibn Abbas'm §Oy-
le dedigini rivayet eder:
Peygamber (s.a.v.) buyurdu ki: lc
«Uhud giiniinde karde§leriniz vurulduklannda Cenab-1 Allah, on-
lann ruhlanm ye§il ku§larm kannlarma yerle§tirdi ki, o ku§lar Cennet d
1rmaklanna gidip i~er, Cennet'in meyvelerini yer ve Ar§'m golgesinde 81
as1h bulunan altm kandillere do~·u giderler. Yediklerinin, i~tiklerinin
ve dinlenme yerlerinin ho§lugunu, giizelligini goriincede §Oyle derler: 11
«Cennet'te diri olup nz1kland1~m1z1 diinyadaki karde§lerimize kim ha- Y'
ber verecek ki, onlar sava§tan ka~masmlar, cihada ragbetsizlik etme-
sinler?»
Onlann boyle demeleri iizerine yiice Allah §Oyle buyurur: Sizin ye-
rinize bunu ben onlara haber veririm.
Bunun iizerine Cenab-1 Allah, Kur'an-1 Kerim'in §U ayetini inzal
buyurmu§tur:
«Allah yolunda olduriilenleri olii saymaym. Bilakis onlar Rableri
katmda diridirler. Ve nz1klamrlar.» CAl-i lmran, 169.)
Muslim ile Beyhak1, Mesruk'un §Ciyle dedigini rivayet etmi§lerdir:
Abdullah b. Mesud'a §U ayeti sorduk:
<<Allah yolunda olduriilenleri olii saymaym. Bilakis onlar Rableri Y1
katmda diridirler ve nz1klamrlar.>> t<
Abdullah b. Mesud, bu ayetle ilgili sorumuza §U cevab1 verdi:
<<Biz de bu ayeti, Rasulullah (s.a.v.)'a sorduk. Bize cevaben §Ciyle bu-
yurdu: <<Allah yolunda oldiiriilen kimselerin ruhlan ye§il ku§lann kar-
mndadir. Bu ku§lar.m karmnda onlar diledikleri yerlere giderler. Sonra k
Aq-1 A'la'ya as1h kandillere gidip yerle§irler. Onlar bu halde iken Rable- A
ri onlara §Oyle der:
- Benden ne dilerseniz dileyin. ri
- Ey Rabbimiz, senden ne dileyecegiz ki, biz Cennet'te diledigimiz II
yere gidiyoruz.
Rableri bu sorusunu ii~ kez onlara tekrarlar. Mutlaka biqey iste- a
meleri gerektigini anlaymca §Oyle derler:
- Ey Rabbimiz, ruhlanmiZI bedenlerimize yerle§tirmeni ve bizi o
tekrar diinyaya gondermeni diliyoruz ki, senin yolunda bir kez daha ol-
diiriilelim. d
Cenab-1 Allah, onlann ba§ka bir dilekte bulunmadiklarmi goriince §i
onlan yine kendi hallerine b1rakacakbr.» y
B
0
HOYCTK tsi..AM TAR1Ht 83
UHUD ~EHiDLERiNiN SAYISI
Musa b. Ukbe dedi ki: Uhud sava~]mda Muhacir ve Ensar'dan top-

lam lorkdokuz kil]i ~]ehid edilmil]tir.
Buhari'nin sahihinde Bera'dan nakledilen bir hadiste denilmekte-
dir ki, Uhud da Miisliimanlardan yetmil] kil]i l]ehid edilmil]tir. Dogru-
sunu Allah bilir.
Katade, Enes'ten rivayet etti ki, Uhud sava§mda Ensar'dan yet-
mil] kil]i; Bir-i Maune faciasmda yetmil] ki§i; Yemame sava~]mda da
yetmil] kil]i oldiiriilmii~]tiir.
Hammad b. Seleme, Sabit'ten rivayet etti ki, Enes l]oyle demi§tir:
Uhud giiniinde yetmi§ ki§i; Bir-i Maune giiniinde yetmil] kil]i; Mu'te
giiniinde yetmi§ ki§i ve Yemame giiniinde de yetmi§ ki§i oldiirillmii§-
tiir.
Malik, Yahya b. Said el-Ensari tariki ile Said b. Miiseyyeb'in I]OY-
le dedigini rivayet eder: Uhud ve Yemame savai]I ile Cisr-i Ebi Ubey-
de sava§mda Ensar'dan yetmi§ ki§i oldiiriilmii§tiir.
Uhud l]ehidleri hakkmda ikrime, Urve, Ziihri ve Muhammed b.
ishak da boyle demi~]lerdir. Buna §U ayette ~]ahadet etmektedir:
«Ba§kalanm iki misline ugratti~mz bir musibete kendiniz ugra-
ymca m1: «Bu nereden?>>dersiniz? Ey Muhammed! De ki: «0, kendi
tarafimzdand1r. >> Dogrusu Allah her §eye Kadirdir. >> <Al-i lmran, 165.)
Yani Bedir giiniinde Miisliimanlar, yetmil] mii~]riki oldiirmiil], yet-
mil] mii§riki de esir alrm§lard1.
ibn ishak dedi ki: Uhud sava~]mda Miisliimanlardan altmi~]bel]
ki§i oldiiriildii. Dordii Muhacirlerdendir ki, adlan §oyledir: Hamza,
Abdullah b. Cahl], Mus'ab b. Umeyr ve $emmas b. Osman.
Digerleri ise Ensar'danrur. ibn ishak, bunlann adlanm kabilele-
rine gore siralami§tlr. ibn Hi§am, buna bel] ki~]inin adm1 daha ekle-
mi§tir ki, buna gore ~]ehidlerin saYISI yetmi~i bulmaktad1r.
ibn ishak, mii§riklerden de on iki ki~]inin oldiiriildiigi.inii soyleyip
adlanm verir.
Urve dedi ki: Uhud giiniinde k1rkdort (veya lorkyedi) ki§i ~]ehid
oldu.
Musa b. Ukbe dedi ki: Uhud sava§mda kirk dokuz kil]i §ehid edil-
di. 0 giin mii§riklerden de onalti ki§i oldiiriildii. Urve ise ondokuz ki-
§inin oldiiriildiigi.inii soylemi§tir. ibn ishak'a gelince; o, mii§riklerden
yirmi iki ki§inin oldiiriildiigi.inii soylemi§tir.
$afii'den naklen Rebi §oyle demi§tir:
<<Mii§riklerden Ebu Azze el-Cumuhi'den ba1]kas1 esir almmaru. 0,
Bedir sava§mda da esir ahnmi§tl. Ancak Rasulullah (s.a.v.), fidyesiz
olarak onu -bir daha kendisine kar§I sava§mamak §artiyla- sahver-
84 !BNKESIR
mi§ti. Uhud gi.iniinde tekrar esir almmca: «Ya Muhammed, beni kiz-
lanma bagJ§layip sahver. Tekrar seninle sava§mamak i.izere sana soz
veriyorum.>> demi§ti. Rasulullah (s.a.v.) ise, onun bu istegini reddede- g€
rek ~oyle demi~ti: ir:
«Seni Mekke'de yanaklanm silip, Muhammed'i iki kez aldattim,
diyesin diye serbest b1rakmam. Rasulullah daha sonra emir vererek
boynunu vurdurdu.>>
Baz1lannm anlattiklanna gore Rasulullah (s.a.v.), o giin ~oyle bu-
yurmu§tur:
Cl
«Mi.i'min ki§i, aym delikten iki defa ISinlmaz.>>
FASIL ri
ibn ishak dedi ki: Rasulullah (s.a.v.), Medine'ye dogru gitmek

i.izere Uhud'dan aynld1. Hamne binti Cah~ ona rastlad1. Bana anlatil- ri
digJna gore Hamne, halk ile kar~Ila~ti~nda ona karde~i Abdullah b.
Cah~'m oli.im haberi verildi. 0 da karde~i i~in istigfarda bulundu.
Sonra daYISI Hamza b. Abdi.ilmuttalib'in oliim haberi ona verildi. lil
Onun i~in de istigfarda bulundu. Sonra kocas1 Mus'ab b. Umeyr'in
oliim haberi kendisine verilince ba~rdi, feryad-u figan etti. Rasulul-
lah (s.a.v) da: «Heqey bir tarafa, kadmm kocas1 bir tarafamr.» dedi.
Qi.inki.i karde§inin ve daYismm oli.im haberini ahrken sebat gosterdi- S:
gini,.kocasmm oliim haberini ahrken vaveyla kopardi~m gormii§tii.
ibn Mace, Muhammed b. Yahya tariki ile ibrahim b. Muhammed
b. Abdullah b. Cah~'tan, o da babasmdan rivayet etti ki, Hamne binti
Cah~'a: «Karde~in oldiirilldii. > >denildiginde o: «Allah ona rahmet et-
sin.>> diyerek « >> ayetini okumu~, ona: "Kocan oldiirill- le
di.i." denildiginde: "Vay benim ba~1ma gelenler. Vah benim i.iziintille- bi
rim!" diye feryad etmi~ti. >>
Rasulullah (s.a.v.) bunun i.izerine §oyle buyurmu§tu: <<Her~ey bir
V4
tarafa, kadmm kocas1 bir tarafad1r.>>
ibn Ishak, Abdulvahid b. Avn kanah ile Sa'd b. Ebi Vakkas'm §Oy- le
le dedigini rivayet etmi§tir: Rasulullah (s.a.v.), Beni Dinar kabilesin-
den bir kadma rastlad1 ki, onun kocas1, karde§i ve babas1 Rasulullah
ile birlikte Uhud'da sava~rm§lar ve vurulup ~ehid dii§mii~lerdi. Oli.im h
haberleri ona ula§tl~ zaman kadin:
- Rasulullah (s.a.v.)'a ne oldu? diye sordu. u
Dediler ki: Ey falanm anas1, o iyidir. Allah'a hamd olsun. 0, senin
istedigin gibidir.
Kadin dedi ki:
- Onu bana gosterin de kendisine bir bakaYim.
Rasulullah ona gosterildi. Onu gordi.igu zaman kadm §Oyle dedi:
BDYOK !SLAM TAR!H! 85
- Senden sonra her musibet kii<;:iik kahr.

ibn Hi~am dedi ki: Celel kelimes4, hem az, he~ de <;:ok anlamma
gelir. Ka<hnm bu ifadesinde az anlamma gelmektedir. Nitekim bir ~i
irinde imru'l-Kays §Oyle demi~tir:
<<Beni Esed kabilesi hiikiimdarlanm oldiirdiller ya,

Bilesiniz ki, bundan ba§ka her ~ey eeleldir (kii<;:iik ve az<hr)."
ibn Ishak dedi ki: Rasulullah (s.a.v.), ailesine var<hg,. zaman luh-
crm luzi Fahma'ya verip §Oyle dedi:
«Ey kizeagJzim, bunun i.izerindeki kam Yika. Allah'a yemin ede-
rim ki, bu luhcrm bugiin bana sadik ~kh.»
Ebu Talib oglu Ali de luhemi Fahma'ya verip §oyle dedi:
«Ey Fatima, bu kihem i.izerindeki kam Yika. Allah'a yemin ede-
rim ki, bu luhcrm, bana sadakat gosterdi.»
Bunun i.izerine Rasulullah (s.a.v) da §Oyle buyurdu:
«Allah'a andolsun ki, §ayet sen dogru sava§mi§ isen seninle bir-
likte Sehl b. Hi.ineyfve Ebu Diieane de dogru sava§nn§hr.»
Musa b. Ukbe de §Oyle demi§tir: «Rasulullah (s.a.v.), Hz. Ali'nin
luhemm kana boyanmi§ oldugunu gori.inee §oyle buyurdu:
<<Eger sen iyi sava§mi§ isen, Asim b. Sabit b. Ebu'l-Akleh, Haris b.
Samme ve Sehl b. Hi.ineyf de iyi sava§mi§lar<hr.»
Beyhaki, ibn Abbas'm §Oyle dedigini rivayet etmi§tir: <<Ali b. Ebi
Talib, Uhud giini.inde luhemi getirdi. Kihei egilmi§ti. Fahma'ya ~oyle
dedi: $u kihei al. Bu iyi bir Iulwhr. Bugiin beni rahatlattv>
Rasulullah (s.a.v.) da buyurdu ki: <<Eger sen bu luhcrnla iyi darbe-
ler vurmu~ isen, muhakkak Sehl b. Hi.ineyf, Ebu Diieane, Asim b. Sa-
bit ve Haris b. Samme de iyi darbeler vurmu§lar<hr.»
ibn Hi§am dedi ki: <<Rasulullah (s.a.v.)'m bu kihei Ziilfikar idi.»
Yine ibn Hi§am dedi ki: ilim erbabmdan bir kimse bana haber
verdi ki, ibn Ebi Niieeyh ~oyle demi~tir: Uhud giiniinde biri ~oyle ses-
lendi:
<<Zillfikar'dan ba~ka luh<;: yoktur.»
ibn Hi~am dedi ki: ilim ehlinden biri bana ~u haberi verdi: Rasu-
lullah (s.a.v.), o giin Ebu Talib oglu Ali'ye ~oyle demi~tir:
<<Allah bize fetih miiyesser kilmeaya kadar mii§rikler arhk bu
Uhud gibisini ba§Innza getiremezler.»
ibn ishak dedi ki: Rasulullah (s.a.v.), Beni Abdille~hel yurduna
ugra<h. Orada bazilarmm aglaYIP olilleri iizerine feryad-u figan ettik-
lerini gordii. Gozleri ya§ardi. Sonra §oyle dedi:
<<Ama Hamza'nm iizerine kimse aglamiyor.»
Sa'd b. Muaz ile Useyd b. Hudayr, Beni Abdille§hel yurduna don-
86 tBNKESIR
diiklerinde kadmlanna, bir grup kurup Rasulullah'm yanma gitmele- il

rini ve orada amcasmm iizerine aglamalanm emrettiler. b
Hakim b. Hakim b. Abbad b. Huneyf, Abdiile~hel ogullan kabile- i:
sinden baz1 adamlardan naklen bana ~i:iyle dedi: Rasulullah (s.a.v.), o
kadmlann Hamza iizerine aglaruklanm i~itince yanlanna vardi. Ka-
runlar mescidin kap1smda durup aglamaktayrular. Onlara ~oyle dedi: e
«Geri di:iniin. Allah size rahmet etsin. Kendiniz bizzat iyilikte bu- z
lundunuz.>> l
Rasulullah (s.a.v.), o giin i:iliiler iizerine aglamaYI ve feryad-u fi- t
gan etmeyi yasakladi. c
imam Ahmed b. Hanbel, ibn bmer'in ~i:iyle dedigini rivayet et-
mi~tir: Rasulullah (s.a.v.), Uhud'dan di:indiigtinde Ensar karunlan, i:il- l
diiriilen e~leri iizerine aglamaya ba~lad1lar. Bunun iizerine Rasulul- I
lah (s.a.v): «Ama Hamza'nm iizerine aglayan kimse yok.» dedi.
ibn Orner diyor ki: Sonra Rasulullah uyudu. Uyandi~nda karun- (
lann aglaruklanm i~iti]fce ~i:iyle dedi: «Onlar bugiin Hamza'nm iizeri-

ne aglaYIP feryad ediyorlar.>>
ibn Mace, ibn bmer'in ~oyle dedigini rivayet etmi~tir: Rasulullah
(s.a.v.), Beni Abdiile~hel kabilesinden olup, Uhud sava~mda ~ehid dii-
~?en oliileri iizerine aglamakta olan birka~ kadmm yanmdan ge~tigin
de ~i:iyle buyurdu: <<Ama Hamza'nm iizerine aglayan kimse yok!»
Bunun iizerine Ensar'dan baz1 karunlar, gelip Hamza'nm iizerine
aglamaya ba~larular. Rasulullah (s.a.v.) uykudan uyamp ~i:iyle buyur-
du:
<<Yazik onlara, buraya gelmelerinden sonra geri di:inmemi~ler. Ge-
ri di:insiinler. Bugiinden sonra artik hi~bir i:iliiniin iizerine aglamasm-
lar.>>
Musa b. Ukbe dedi ki: Rasulullah (s.a.v.), Uhud di:inii~iinde Medi-
ne sokaklanna girdiginde evlerdeki a~t ve feryad seslerini duyunca:
<<Bu nedir?» diye sordu. Dediler ki: Bunlar Ensar kadmland1r. Oliileri
iizerine aghyorlar.
Rasulullah (s.a.v.) buyurdu ki: <<Ama Hamza'mn iizerine aglayan-
lar yok!>> Boyle dedikten sonra Hamza i~in istigfarda bulundu.
Rasalullah (s.a.v.)'m boyle dedigini duyan Sa'd b. Muaz, Sa'd b.
Ubade, Muaz b. Gebel ve Abdullah b. Revaha evlerine di:indiller. Me-
dine'deki biitiin a~t~I kadmlan topladilar ve onlara ~i:iyle dediler:
,.yallahi Hz. Peygamber'in amcas1 Hamza iizerine aglamad1k~a Ensar
i:iliileri iizerine aglamiyacaksmiz. Qunkii Hz. Peygamber, Medine'de
Hamza iizerine aglayacak bir karun bulunmadi~m si:iylemi~tir~»
Anlatild1~na gore ag1t~1 kadmlan getiren Abdullah b. Revaha
imi~?. Rasulullah (s.a.v.), kadmlann Hamza iizerine aglad1klanm i~i
tince: <<Bu nedir?» diye sormu~; Ensar'm kendi kadmlanna, Hamza
BUYUK tsLAM TARtHt 87
it;in aglamalanm emretmi~? olduklan kendisine haber verilince o,

bunlar it;in istigfarda ve haJir duada bulunup ~?oyle demi§: «Ben bunu
istemedim. Ben aglamaJI sevmem.»
Boyle diyerek oliller uzerine aglanmas1m yasaklami§ti.
Musa b. Ukbe dedi ki: Musltimanlann olilleri uzerine aglamalan
esnasmda munaf1klar hile ve desiseye ba~lam1~, Muslumanlan hu-
ztinlendirerek Rasulullah'm etrafmdan da~tma gayreti it;ine girmi~?
lerdi. Yahudilerin hile ve desiseleri at;Ikt;a ortaya t;Ikmi~?ti. Medine
tipki kazan gibi mtinafikl1k ate~?i ile kaynamaktayd1. Yahudiler I?Oyle
demi§lerdi:
«Eger Muhammed peygamber olsaydi, Mekkeliler onu yenemez-
lerdi. Ve bu felakete de ugramazd1. Dunya i~?i ise hazen ki~?inin lehi-
ne, hazen de aleyhine olur.»
Mtinafiklar da Yahudiler gibi soylemi§ler ve Musltimanlara §Oyle
demi§lerdi:
«Eger bize uysaydimz, bu felaket ba§Imiza gelmezdi.»
Cenab-1 Allah, Kur'an-1 Kerim'inde, itaat edenlerin itaati, mtina-
fikhk edenlerin mtinaf1kh~ ve Muslumanlann olulerinden oturu ta-
ziye edilmeleri hakkinda ~u ayeti inzal buyurdu:
«Ey Muhammed! Sen inananlan sava§ it;in duracaklan yerlere
yerle§tirmek uzere, erkenden evinden aynlmi§tin. Allah i~itir ve bi-
lir.>>(Al.ilmran, 121.)
Bu ve bundan sonraki ayetler, hep bu konuya deginmektedirler.
Bununla ilgili at;IklamaJI tefsirimizde verdik. Hamd ve minnet Alla-
hadir.
PEYGAMBER (S.A.V.)'iN YARALI OLDUKLARI HALDE

ASHABIYLA BiRLiKTE, EBU SUFYAN VE ARKADA~LARINI
KORKUTMAK iQiN PE~LERiNE DU~MESi
Rasulullah, onlan takibe t;Ikip Hamrau'l-Esed mevkiine kadar

gitti. Oras1 Medine'ye sekiz millik mesafede olan bir yerdir.
Musa b. Ukbe, Uhud vak'asm1 anlattiktan ve Rasulullah (s.a.v.)'-
m Medine'ye donti§Unti hikaye ettikten sonra §Oyle der:
«Mekke halkmdan bir adam, Rasulullah (s.a.v.)'m yanma geldi.
Rasulullah, Ebu Sufyan ve arkada§lannm durumunu ona sordu. 0
da §oyle anlatti:
"Yanlanna vardim. Birbirlerini kmaJip §Oyle dediklerini i§ittim:
Muslumanlara bir§ey yapamadm1z. GO.t;lerini k1rdm1z ama daha da
hiddetlendirdiniz. Koklerini kaz1madan b1raktimz. Size kar§I tekrar
ordu kurabilecek liderlerini hayatta b1raktimz!"
Bunun uzerine Rasulullah (s.a.v.) -sahabelerin bir kism1 a~r ya-
88 iBNKESIR
rah olduklan halde- dii~mam takip etmek i~tin yola ~tikma emrini ver-
di ki, mii~rikler bunu duysunlar. Bu emri verdikten sonra: "Ancak sara\
va~ta haz1r bulunmu~ olanlar benimle gelsin." dedi. bir
Abdullah b. Ubey: ett
- Ben de seninle birlikte gelecegim, deyince Rasulullah:
- HaYir, dedi. de
Emri duyan ashab, Allah ve Rasuliine icabet ettiler. I~tinde bulun-
duklan belaya aldin~ etmeksizin hemen yola 'tlktilar. Bunun iizerine lar
Cenab-1 Allah, ~u ayeti inzal buyurdu: n1
«Kendileri sava~ta yara aldiktan sonra Allah ve peygamberin ~tag bir
nsma ko~anlara, hele onlardan iyilik edip sakmanlara btiyiik ecir anl
vard1r.>> CAl-i !mran, 172.) hal
Cabir, babasmm Medine'de, kendi kiz karde~lerinin yanmda kal-
masmi kendisine emretmi~ oldugunu Rasulullah'a hatirlatmca, Rasu- ti.
lullah, Medine'de kalmas1 i~tin Cabir'e izin verdi.
Ravi diyor ki: Rasulullah (s.a.v.), dii~manm pe~ine dii~tii. Ham- bir
rau'l-Esed nnntikasma kadar gitti. ad~
Ibn Lehia, Ebu'l-Esved ve Urve b. Ziibeyr'den de bu ~ekilde riva- ri <
yetler gelmi~tir. yor
Muhammed b. Ishak, "Megazi" adh eserde ~oyle demi~tir: Uhud
sava~I, ~evval aYinm ortasmda cumartesi giinii yapild1. ~evval aYJn- yec
dan onalti gece ge~ttikten, yani Uhud sava~mdan bir giin sonra Rasu- ru2
lullah (s.a.v.)'m miiezzini, dii~manm yakalanmas1 i~tin takibe ~tikila rna
ca~m halka ilan etti. Muezzin; <<Diin bizimle beraber olanlardan ba~
kasi yola pkmasm>> diye duyuruda bulundu. Cabir b. Abdullah da Ra-
sulullah (s.a.v.)'la konu~tu. Onun Medine'de kalmasma izin verildi.
Rasulullah (s.a.v.), sadece dii~mam korkutmak ve onlan yakalamak sizi
i¢n ~tikti~m bildirmek, kendisinde bir - gii~t bulundugunu zannetmele- ke
rini, aldiklan darbelerin ve maruz kald1klan musibetin kendilerini dar
dii~mandan korkutmad1~m bildirmek i~tin yola ~tikti. lar.
Ibn Ishak, Abdullah b. Harice b. Zeyd b. Sabit kanah ile Beni Ab-
diile~hel kabilesinden bir adamm ~oyle dedigini rivayet etmi~tir:
«Uhud'da Rasulullah (s.a.v.)'la birlikte ben ve benim bir karde~im ko1
haz1r bulunduk. Yarah olarak dondiik. Rasulullah'm miiezzini, dii~
mam kovalamak maksadJYla yola pkmak iizere toplanmam1z ~tagn dii~
smda bulununca karde~ime dedim ki veya o bana dedi ki: di.
- Rasulullah (s.a.v.) ile birlikte yapilacak bir gazveyi kapnr mi-
YIZ? Vallahi bizim binecek bir hayvamm1z da yok. Biz de a~r yarah-
YJZ.
Boylece Rasulullah (s.a.v.) ile birlikte yola ~tiktik. Ben daha az ya-
rah idim. Yaras1 a~rhk verdigi zaman karde~imi kah sirtimda ta~I ont
dim, kah ytiriidii. Nihayet Miisliimanlann vardiklan yere varruk.>>
BUYOK isLAM TAR!Ht 89
ibn ishak dedi ki: Rasulullah (s.a.v.) yola ~akti. Nihayet Ham-
rau'l-Esed mevkiine vard1. Oras1 Medine'ye sekiz millik mesafedeki
bir yerdir. Orada pazartesi, sah ve c;ar~amba giinleri boyunca ikamet
etti. Sonra Medine'ye dondi.i.
ibn Hi!?am dedi ki: Bu si.ire zarfmda yerine vekil olarak Medine'-
de ibn Ummi.i Mektum'u b1rakti.
ibn ishak dedi ki: Bana Abdullah b. Ebi Bekir anlattl ki, Huzaah-
lar Mi.isli.imamyla da, kafiriyle de Rasulullah'm Tihame'deki sirda~la
n idiler. Onunla beraber ittifak ettiler. Buna gore Tihame'de olan hic;-
bir ~eyi ondan gizlemeyecekler. Evet, Abdullah b. Ebi Bekr'in bana
anlatti~na gore Mabed b. Ebi Mabed el-Huzai, o gi.in mi.i~rik oldugu
halde Rasulullah (s.a.v.)'m yamna Hamrau'l-Esed'e gelip ~oyle dedi:
- Ey Muhammed! Vallahi ba~ma gelen bu hal bizim agnm1za git-
ti. Biz, Allah'm onlar ic;inde seni kurtarmasm1 istiyorduk.
Sonra Mabed, Rasulullah (s.a.v.)'m, Hamrau'l-Esed'de bulundugu
bir s1rada c;1kip gitti. Revha'da Ebu Si.ifyan b. Harb ve beraberindeki
adamlara rastlach. Onlar, Rasulullah (s.a.v.) ile ashabmm i.izerine ge-
ri doni.ip sald1rmaya karar vermil?lerdi ve kendi aralannda l?Oyle di-
yorlarch:
«Biz, onun ashabmm gi.ici.ini.i k1rchk. Felaket, onlann e~rafma, yi-
yeceklerine isabet etmil? iken, koklerini kurutmadan dondi.ik, gidiyo-
ruz. Andolsun ki, onlann kalanlanna da sald1raca~z ve onlardan ta-
mamiyle kurtulaca~z.>>
Ebu Si.ifyan, Mabed'i gori.ince dedi ki:
- Ey Mabed, senin ardmda ne var?
- Muhammed, ashabiJla birlikte yola c;1km1~. Oyle bir toplulukla
sizi anyor ki, ~imdiye kadar onun mislini hie; gormedim! Size kar~I Of-
ke atel?iyle yamyorlar. Oyle ki, onunla birlikte sizin giini.ini.izde on-
dan geriye kalan kimseler toplanmi!? ve yaptiklanna pil?man olmul?-
lar. Onlarda size karl?I mislini gormedigim ~iddetli bir kizgmhk varch.
- Yaz1klar olsun sana, neler diyorsun?
- Vallahi onlara salmrmaya azmettik ki, geride kalanlanmn da
koki.ini.i kaz1yahm.
- Seni bundan men ederim. Sakm boyle yapmayasm. Vallahi gor-
di.igi.im ~ey, beni onlar hakkmda birkac; beyit ~iir soylemeye si.iri.ikle-
di.
- Ne soyledin?
- $unu soyledim:
«Nerede ise binek hayvanm, seslerden, askerlerin seslerinden

onun c;oklugundan korktugu ic;in di.i~i.iyordu.
Zira yer iyi nitelikli atlarla ve topluluklann athlanyla akip gidi-
90 iBNKESIR
yordu.
Kar~?Ila~?ma
esnasmda ne losa olan, ne stingi.isii veya kalkam olan
ne de kendileriyle beraber silah1 olan iisttin nitelikli aslanlarla ko~?u
yorlar. va
Bu sebeple, yard1ms1z b1ralolmayan bir reis ile yiikselip yukan m
kalktiklan zaman, yerin egildigini zanneder oldugum halde yiiriime- ay
ye devam ettim. Ve dedim ki: (s.
Sizinle kar~Ila~an ibn Harb'e (yani Ebu Siifyan'a) yaz1k! Vay su
onun haline! Yerin enginleri bir s1mfinsanlarla hareket ettigi zaman, la
Gtine~e r;1kan Mekke hallom ben korkutucuyum, onlardan akh te
olan ve makul olan her kimse ir;in korkutucuyum. Sll
At ve insan topluluklan degersiz olmayan kimseleri, Ahmed'in
ordusu ile korkuturum. m
Hiikiimdar ile korkuttugum ~?ey, nitelenecek gibi degildir.>> m
n::
Ravi diyor ki: Bu, Ebu Siifyan ve beraberindekileri ovdii. ki
Ebu Siifyan'a Abdul-Kays kabilesinden bir kervan rastladi ve on- hi
lara ~oyle dedi: ill
- Nereye gitmek istiyorsunuz?
- Medine'ye gitmek istiyoruz. til
- Nir;in?
- Yiyecek almak istiyoruz. Si
- Acaba siz benden Muhammed'e, sizinle gonderecegim bir haberi m
ula~?tlnr miSimz? Onu yerine getirdiginiz zaman yann size Ukaz pa- de
naYinnda develere kuru iiziim yiikleyip veririm. llE
Kervandakiler Ebu Siifyan'm bu teklifini kabul ettiler. Bunun ii- be
zerine Ebu Siifyan onlara ~?Oyle dedi: di
"Bu haberi yerine ula~tirdi~mz zaman, Muhammed'e haber verin (s
ki, biz on un ve ashabmm iizerine gelmeye kesinlikle karar verdik ki, in
kalanlanm da yok edelim."
Bunun iizerine kervan, Rasulullah (s.a.v.)'a Hamrau'l-Esed mev- ce
kiinde rastladi ve ona Ebu Siifyan'm soylediklerini haber verdiler. 0
da dedi ki: k::
"Allah bize yeter, one gi.izel vekildir!" la
Hasan-1 Basri de boyle bir rivayette bulunmu~?tur.
Buhari, Ahmed b. Yunus kanah ile ibn Abbas'm ~?Oyle dedigini ri-
vayet etmi~?tir: s~
«Allah bize yeter, o ne gi.izel vekildir>> soztinii ate§e atddi~ esna- bi
da ibrahim peygamber soylemi§tir ve yine kendisine: <<insanlar size la
kar§I bir ordu topladllar. Onlardan korkun.>> dendigi zaman, Rasulul-
lah (s.a.v.) bu sozii soylemi§ti. <<Bu, onlann imamm artird1 da: <<Allah n:
bize yeter, o ne gi.izel vekildir.>> dediler. v<:
BUYUK isLAM TARiHi 91
Buharl'nin rivayetine gore Hz. Ai~e:

«Kendileri sava~ta yara alruktan sonra Allah ve peygamberin ~ag
nsma ko~anlara, hele onlardan iyilik edip sakmanlara btiytik ecir
varrur.» cAI.i imran, 172.) ayet-i kerimesi ile ilgili olarak Urve'ye ~oyle de-
mi~tir: «Ey karde~imin oglu, senin atalann Ztibeyr ile Ebu Bekir, bu
ayette sozti edilen kimselerdendir. Qtinkti Uhud gtintinde Rasulullah
(s.a.v.) yaralanmca mti~rikler arhk Mekke'ye donmti~lerdi. AmaRa-
sulullah, onlann tekrar geri donti~ yapmalanndan korkmu~ ve: «Bun-
larm pe~i s1ra kim takibe ~kar?>> diye teklifte bulunmu~tu. Onun bu
teklifine sahabelerden yetmi~ ki~i icabet etmi~ti. icabet edenler ara-
smda Ebu Bekir ile Ztibeyr de vardi.>>
Bu, ger~ekten garip bir ifadedir. Qtinkti Megazi alimleri nezdinde
me~]hur olan gorti~e gore Rasulullah (s.a.v.)'la birlikte Hamrau'l-Esed
mevkiine kadar mti~rik ordusunu takip eden kimseler, Uhud sava~I
na kahlmi~] olan kimselerin tamarm idi. 0 sava~a kahlanlar da once-
ki sayfalarda anlahlru~ gibi 700 ki~i idiler. Bunlardan yetmi~ ki~i ~e
hid edilmi~ti. Geriye kalanlann tamam1 Rasulullah'la birlikte dti~ma
m takibe ~1krm~h.
ibn Cerir, Avfi tariki ile ibn Abbas'm ~oyle dedigini rivayet etmi~
tir:
«Uhud gtintinde Cenab-1 Allah, bunca olup bitenden sonra Ebu
Stifyan'm kalbine korku salmi~]h. Bunun tizerine o, Mekke'ye don-
mti~tti. Uhud vak'as1 ~evval aymda olmu~tu. Tticcarlar, zilkade aym-
da Medine'ye gelir, her sene bir kez kti~tik Bedir'de konaklarlard1. Yi-
ne tticcarlar Uhud vak'asmdan sonra gelmi~lerdi. Mtisltimanlar dar-
be alm1~larru. Yara ve darbelerinden durumlanm Rasulullah'a arze-
dip ~ikayette bulunmu~lard1. Ugrad1klan musibet a~rru. Rasulullah
(s.a.v.), kendileriyle birlikte yola ~1klp dti~manm pe~ine dti~mek i~in
insanlara ~agnda bulundu ve bize dedi ki:
- $imdi yola ~1k1p go~tintizti haz1rlar, hacca gelirsiniz, ama gele-
cek sene boyle yapmaya gti~ yetiremezsiniz.
$eytan gelip kendi dostlanm korkutarak: «Dti~manlanmz size
kan;n ordu hazirlami~lardir>> dedi. Bunun tizerine insanlar Rasulul-
lah'la birlikte yola ~1kmaya yana~]marular. Ama o:
- Bir ki~i bile benimle gelmese ben yine gidecegim! dedi.
Onun bu ~agnsma Ebu Bekir, Orner, Osman, Ali, Talha, Ztibeyr,
Sa'd, Abdurrahman b. Avf, Ebu Ubeyde, ibn Mesud ve yetmi~ ki~iyle
birlikte Htizeyfe icabet etti. Ebu Si.ifyan'1 ele ge~irmek i~in yola ~Ikh
lar. Safra'ya vard1klannda Cenab-1 Allah, ~u ayeti inzal buyurdu:
«Kendileri sava~ta yara alruktan sonra Allah ve peygamberin ~ag
l nsma ko~anlara, hele onlardan iyilik edip saklnanlara btiytik ecir
vard1r>> CAl-i !mran, 172.)
92 tBNKESIR
Bu da garib bir rivayettir.

Ibn Hi~am, Ebu Ubeyde'nin ~oyle dedigini rivayet etmi~tir: «Ebu lll
Stizyan b. Harb, Uhud gtintinde sava~ tamamland1ktan sonra Medi- Oil
ne'ye donmek istedi. Safvan b. Umeyye ise onlara ~oyle dedi: Oil
- Boyle yapmaym! Qtinkti kaqimzdaki kavim a~In derecede ofke-
lenmi~tir. Korkanz ki, bu sava~tan daha ba~ka bir sava~ olur. Geri
don tin! V2
Onun bu uyans1 tizerine Kurey~liler, Mekke'ye geri dondtiler. 0~
Peygamber (s.a.v.), Hamrau'l-Esed mevkiinde iken Kurey~lilerin ti2
geri donmeye niyetlendiklerini duyunca ~oyle dedi: di
- Nefsim kudret elinde bulunan Zat'a yemin ederim ki, eger onlar
geri donselerdi, onlar i~in (melekler tarafmdan atilacak) ta~lar hazir- ni
lanmi~ti ve sanki dtinden yok olmu~ gibi olacaklardi.
Ravi diyor ki: Rasulullah (s.a.v.), Hamrau'l-Esed mevkiinden Me- k~:
dine'ye donmeden once Muaviye b. Mugire b. Ebu'l-As b. Umeyye b.
Abdi ~ems'i yakalad1. Bu, Abdtilmelik b. Mervan'm dedesidir. Yani YE
Muaviye k1z1 Ay~e'nin babas1d1r. Rasulullah bunun yams1ra bir de
Ebu Azze el-Cumahi'yi yakalann~t1. Rasulullah (s.a.v.), bunu Bedir'de ra
esir etmi~ti. Sonra ona ihsanda bulunup oldtirmemi~ti. 0 ~oyle dedi:
- Y a Rasulallah, beni b1rak.
Rasulullah (s.a.v.) ise ~oyle dedi:
- Vallahi bundan sonra artik sen Mekke'de yanaklanm ok~aYIP
Muhammed'e iki kere hile yaptim diyemeyeceksin! Ey Ztibeyr, boynu-
nu vur!
Ztibeyr de onun boynunu vurdu.»
Ibn Hi~am, Said b. Mti.seyyeb'in ~oyle dedigini rivayet etmi~tir:
Rasulullah (s.a.v.) buyurdu ki: ra
<<Muhakkak ki bir mi.i'min aym delikten iki kere J.Sinlmaz. Ey
As1m b. Sabit, onun boynunu vur.» YE
As1m b. Sabit de onun boynunu vurdu. li1
Ibn Hi~am dedi ki: Muaviye b. Mugire b. Ebu'l-As'a Hz. Osman, h~
ti~ gtin si.ire ile eman verdi. Bu ti.~ gtinden sonra Medine'de ikamet et-
meyecekti. Si.ire dolduktan sonra Rasulullah (s.a.v.), Zeyd b. Harise
ile Ammar b. Yasir'i gonderdi ve onlara ~oyle dedi:
<<Onu falan yerde bulacaksilllZ ve oldi.ireceksiniz.» or
Onlar da kendilerine verilen emri yerine getirdiler. ra
ibn Ishak dedi ki: << Rasulullah (s.a.v.), Medine'ye geldigi zaman
Abdullah b. Ubey b. Seltil i~in oyle bir makam vardi ki, her cuma gti- A1
nti hi~ kimseden itiraz gelmeksizin o, o makamda otururdu. ~ahs1 ve d~
kavmi baklnnndan inkar edilmez bir ~erefi vardi. Kavmi arasmda ~e bl
ref ve itibar sahibi bir kimse idi. Rasulullah (s.a.v.), cuma gtinti in- gt
sanlara hutbe okur iken oturdugunda, Abdullah kalklp ~oyle derdi: m
BUYUK iSLAM TAR!Hi 93
- Ey insanlar, bu Rasulullah'd1r. Sizin aramzdarur. Allah sizi o-

bu nun vas1tas1yla laymetlendirdi. Onun vesilesiyle aziz k1ld1. 0 halde
di- ona yarrum ediniz. Onu tazim edip saygi gosteriniz. Onu dinleyiniz ve
ona itaat ediniz.
e- Boyle dedikten sonra otururdu.
eri Nihayet Uhud glinti oldugu zaman kotilltik yapti. Halla Uhud sa-
va~mdan geri ~evirdi ve eskiden yaptig,. gibi yine RasuJullah hutbe
okurken, kalk1p onun haklanda aym sitayi~kar sozleri stiyledi. Bunun
rin tizerine Musltimanlar, kallap onun elbisesinin ucundan tutarak ken-
disine ~oyle dediler:
ar - Otur ey Allah'm dti~mam, sen buna ehil degilsin. Sen yapacag,.-
r- myaptm!
0 da insanlarm boyunlanna basarak mescidden d1~an ~1kti. QI-
(e- karken ~oyle diyordu:
b. - Vallahi sanki btiytik bir~ey soyledim. Kalktim, onun i~ini takvi-
Dl ye ettim.
de Bunun tizerine Ensar'dan bir adam, mescidin kap1s1 ontinde ona
de rastlaru ve ~oyle dedi:
-Sana ne oldu? Yaz1k sana!
- Kalktim, Muhammed'in i~ini takviye ediyordum. Ashabmdan
baz1 adamlar yerlerinden f1rlay1p beni ~eki~tirdiler ve beni kmaYJp
lp azarlarular. Sanki kotti bir~ey soylemi~im gibi bana fena muamele
u- yaptilar. Aslmda ben, Muhammed'in i~ini takviye etmek istemi~tim.
- Yaz1k sana! Don, Rasulullah (s.a.v.), senin i~in istigfar ediyor.
- Vallahi benim i~in istigfar etmesini istemiyorum.>>
r: ibn ishak, daha sonra Uhud k1ssas1 haklanda nazil olan Al-i im-
ran suresinin ayetlerinden bahsetmi~tir:
«Ey Muhammed! Sen inananlan sava~ i~in duracaklan yerlere
yerle~tirmek tizere, erkenden evinden aynlm1~tin. Allah i~itir ve bi-
lir.>> (Al-i imran, 121.) Bu ayetten bahsederken ibn ishak ~oyle der: Uhud
hadisesi haklanda bu surede altm1~ ayet nazil olmu~tur.
Boyle dedikten sonra da, bu ayetlerin a~1klamasmdan bahseder.
Biz tefsirimizde bu konuda yeterli a~1klamada bulunduk.
ibn ishak, daha sonra Uhud ~ehidlerinden bahsetmeye ba~lam1~,
onlan kendi adlan, babalanmn adlan, kabilelerinin adlanna gore SI-
ralami~tir. Qtinkti onun adeti boyledir.
n ibn ishak, Muhacirlerden dort ki~inin; Hamza, Mus'ab b. Umeyr,
l-
Abdullah b. Cah~ ve ~emmas b. Osman'm ~ehid oldugunu; Ensar'dan
da altm1~be~ ki~inin ~ehid oldugunu ifade etmi~tir. ibn Hi~am ise,
bunlara be~ ki~inin daha arum eklemi~tir. Boyle olunca; ibn Hi~am'a
gore Ensar'dan Uhud sava~mda ~ehid olanlann SaYJSI yetmi~i bul-
maktadir.
94 iBNKES!R
ibn Ishak, Uhud sava~mda oldfuiilen mti~riklerin yirmiiki ki~i ol- gt

duklanm soylemi~ ve kabilelerine gore adlanm siralami~tlr.
Ben derim ki: $afii ve digerlerinin de anlattiklan gibi Uhud sava- SE
~mda Ebu Azze el-Ctimahi'den ba~ka esir ahnan bir mii~rik yoktur.
Rasulullah (s.a.v.), onu kendi huzurunda Ztibeyr'e emir vererek ol-
dtirtmti~ttir. Denildigine gore onu As1m b. Sabit b. Ebi'l-Eflah oldtir- n:
mti~ttir.
UHUD SAVA$IYLA iLGiLi OLARAK MU'MINLER iLE

KAFiRLER TARAFINDAN SOYLENEN $iiRLER
n
Burada once kafirlerin, daha sonrada Mtisltiman ~airlerin ~iirle
rini nakledecegiz ki, daha tesirli, kulak ve zihinleri daha ~ok etkilesin
ve sap1k kafirlerin ~tiphelerini de daha kesin bir ~ekilde ortadan kal-
dirsm. la
imam Muhammed b. Ishak dedi ki: Uhud gtinti hakkmda soyle- Ia
nen ~iirlerden biri, Htibeyre b. Ebi Vehb el-Mahzumi'nin ~iiridir. 0 .
kendi kavmi olan Kurey~lilerin dini tizerinde iken bu ~iirini soylemi~ til
tir. $oyle ki: or
te
«Elem verici kederin durumu nedir ki, beni gece Hind'in dostlan-
na gottirtir oldu. d<
i~ler Hind'i me~gul ederken, Hind gece beni kmad1 ve kmamaya
da devam etti. Z€
Oysa ki harpten beni onun mevalisi ahkoydular. Biraz bekle, beni

aYJplama. Qtinkti benim huyumun ne oldugunu sen bilirsin ki, ben
onu gizleyecek degilim.
Beni ~ok sevmeleri sebebiyle Kab ogullanna itaatkanm. Onlara sa
muvafakat eder, hareketlerine uyanm.
A~r ytiktin hamahYJm. Kendilerini zahmet ve s1kmb ile ta~1d1-
~m a~r ytiklerinde hamahYJm.
Gtizelliginden dolaYI herkesin bak1p begendigi uzun ad1mlar a- 0
tan, ko~tugu zaman sanki yazar gibi olan atlarla yan~an bir atm tis-
ttinde silah ta~1dim.
Sanki o ko~tugu zaman geni~ bir ~oldeki vah~i bir e~ektir de, vah-
~i e~ekler topluluklanna kavu~mu~, onlan himaye ediyor.
Avec, atm soyundan olup onun i~in meclis sevin~ duyar.
Tipki tepeleri ytikselmi~, dallan ~ok olan bir hurma agacmm dal-
lan gibidir. til
Kihei ve sallanan stingtiyti, kar~1la~ti~m hadiselere kar~1 hazir-
ladim.
Bu ve z1rh, derin su gibi saglamca bana baglandi, boylece aYJplan
goiiinmtiyor.
Kinane'yi sag yandaki topraklardan geni~ beldeler boyunca onun
-
. sevk ettigi yerlere sevk ettik.
Kinane dedi ki: Bizi nereye gottirtiyorsun? Dedik ki:
Rasulullah (s.a.v.)'m Medine'sinin yakmmdaki bir ~e~menin yam-
na gottirtiyoruz.
Bunun tizerine oraya ve oradakilere yoneldiler.
Biz o gtinde Uhud dag,.mn dibindeki stivariler idik.
Maad korktu, biz dedik ki, oraya geliyoruz.
Gordtikleri vuru~madan, h1zh kesen kll1~tan ve bunlann par~ala-
nndan korktular.
Sonra biz, sanki buzlu bir bulut olarak ytirtidtik.
N eccar ogullannm oldtirtilen ku~u kalkrm~, onlara aghyordu.
Sanki onlann ba~lan, sava~ esnasmda, deve ku~lannm yumurta-
lannm list kabuklanndan hirer par~arur ki; deve ku~lan onu yumurt-
lama yerlerinden oteye atarlar.
Veya bir Ebu Cehil karpuzudur ki, rtizgar onu eskimi~ dallar tis-
tun de hareket ettirir. Toprag,. ve kumlan yerinden soken rtizgarlar
onun bir sag,.ndan, bir solundan, bir arkasmdan, bir ontinden esmek-
tedirler.
Mah hesaps1z olarak bolca doktip sarfetmi~izdir ve atlan, sagJn-
dan ve solundan gozlerinin ya~ mecrasmdan dtirteriz.
Bir gecede ki, onlan bogazlayan i~kembe ile ISmiyor, davet edici
zenginlere ozgti verilmi~ bir davet veriyor.
Yagmurlu bir cemadi gecesinde, cemadi bir klthkta gece ytirtir ol-
dugum halde, o gece soguktan kopek bir kereden ba~ka havlamaz.
Yilanlarda bir kereden ba~ka yerde stiiiinmezler, o gecede ihtiya~
sahipleri i~n alevli bir ate~ yaktim.
T!pkl bir Yilffinm gibi ki, himaye ettigim btiytik i~lere 1~1k tutucu
oldu.
i~te Amr ve ondan once onun babas1, bunu bana miras b1rakti.
Onlan kat kat pahah k1hyordu.
Y1ldizlann batmaya yoneldikleri yerlere sata~1rlar, ·onlarla yan-
~Irlarru. Onlann ~ah~malan, iyi i~leri ytiksek mertebelerden geri kal-
mazdL>>
ibn ishak dedi ki: Hassan b. Sabit, bu ~iire cevap verdi.

ibn Hi~am dedi ki: Bu cevabi ~iir, Ka'b b. Malik ve digerlerine ait-
tir.
Ben derim ki: ibn ishak'm soyledigi daha me~hur ve daha yaygm-
rur. Dogrusunu Allah bilir. Cevabi ~iir ~oyledir:
96 iBNKESIR
«Kinane'yi sefihliginizden, bilmeyerek Rasul'e dogru siirdiiniiz.

Allah'm askeri ise onu zelil kilacaktir. ~l
Giine~in dogdugu bir Slrada onu oliim havuzlannm ba~ma getir-

diniz. fa
Ate~, onun vaad olundugu yerdir. Oldiiriilmek ise ona rastlaya-
caktlr. Sl
Onlan, ~erefli olmayan soyu, Arap olmayan kimselerden topladi-
niz.
Onlar, kiifriin onderleridirler ki, onlann biiyiikliik taslayanlan ve
azgmlan sizi aldattllar.
Oldiiriiliip su kuyusuna atllanlan oldiirdiikleri zaman, Allah'm
athlan ile ve o mii~rik oliileri kuyuya atanlardan ibret almadimz m1?
Nice esirler vard1r ki, biz onlann baglanm kendilerinden fidye al- SE
maksizm ve boyunlanm vurmaks1zm ~oziip serbest b1raktik.
Boylece biz onlann velinimetleri olduk.>> n
ci
ibn Ishak dedi ki: Ka'b b. Malik, Hiibeyre b. Ebi Vehb el-Mah-
zumi'ye cevaben ba~ka bir ~iirinde de ~oyle demi~tir:
<<Acaba Gassan ve ba~kalanna bizden sarsmtlh bir riizgar gelme-

di mi?
Qoller ve yiiksek daglar gibi, sanki onlann uzaktan siyaha ~alan A
renkleri sakin, kesintili bir tozdur.
Onunla kuvvetli ve ~iddetli develer zaJiflar ve onunla senelerin
yagmuru bo~ahr ve bolla~Ir.
Onunla hasretlilerin kokmu~ olii cesedlerinin kemiklerindeki ilik-
leri goziikiir.
Tiiccann yaJilnn~ nak1~h ketenleri goriindiigu gibi.
Onunla vah~i Sl~rlar ile karmlan beyaz, Slrtlan siyah okiizler rr
boliik boliik yiiriirler ve deve ku~unun yumurtasmm list kabugu yan-
hr. b
Dinimizi savunmak i~in k1h~ vuranlanm1z, kendilerinde u~lan
panldayan kll1~lann ve silahlann bulundugu her bir usta, beceri sa- ~]
hibi biiyiik askeri kltalarmr.

Dokunu~u saglam, halkalan kii~iik ve birbirine yakm, sesleri i~i li
tilmeyen, sakland1~ yerlerindeki her z1rh1, giyildikleri zaman sanki
i~leri su ile dolu derin ~ukurlarmr. h
Ama Bedir'de sordular ki, insanlardan kimlerle kar~Ila~tlmz,
gaybi haberler fayda verirler.
Biz korkun~ bir yerdeydik ki, eger ba~kalan orah olsaydi, elbette ii
gece ~ekilip ka~arlardi.
Bizden binekli biri geldiginde onun sozii ~u olurdu:
BLJYUK !SLAM TAR!Ht 97
llZ. ibn Harb'm (Ebu Stifyan'm) sevkettiklerine ve toplachklanna kar-

~1 haz1rlanm!
ir- Bize yaptiklan, insanlan ilgilendiriyorsa, biz diger insanlardan
fazla onun yaptiklanna gii~ yetiririz.
ra- Eger yer sakinleri bizden ba~kasma hile yapsalar, toplamp aynl-
smlar, klh~larla vuru~uruz.
:h- Korkutulmadan hi~bir kabile bize tistiin kalamaz. (Medine ch~m
daki) Irz mevkiinde binalan kuruldugu zaman bizim haYirhlanm1z
ve dediler ki: Irz'1 korumadan ni~n ekin ekiyoruz?
i~imizde Rasulullah var ki, bir soz soylediginde hi~ beklemeden
m emrine itaat ederiz.
I? Onun yanma Allah katmdan Cebrail iner ve tekrar goklere ytik-
ll- selir.
Yapmak istedigimiz ~eyler hakkmda ona dam~1nz. Fikrini sora-
nz. Bizim amacimiz ise, emrettigi zaman ona itaat etmek ve emrini
dinlemektir.
h- Gortindtikleri zaman, Rasulullah bize dedi ki: Korkun~ oltimleri
b1rakln, hayn timid edin.
Katmda ya~anacak ve katma donillecek olan melikine yakla§mak
e- i~in hayabm satanlar gibi olun.
Fakat klh~lanmZI alm ve Allah'a tevekktil edin. Qiinkti, tam i§ler
tn Allah'a doner.
Boylece a~1k~a ku§luk vaktinde onlara, -go~ e§yalannm yanmda
n dururlarken- ytirtidtik ve tizerimizde kli1~lar olup korkmaks1zm sal-
chrchk.
Toplanmi§ bir ordu birligi ile ki, onun i~nde silah, siingti varch.
Ayaklanm yere vurduklan zaman da~lmazlarch.
Boylece denizden bir dalgaya geldik ki, onun ortasmda Arap' ol-
mayan, kan§Ik soydan kimseler varch.
l- Onlardan tizerinde Zlrh ve migfer olmayanlar ve ba§mda migfer
bulunanlar vard1.
'1 3.000 ki§iydiler. Biz ise kavmimizden se~kin ki§iler olarak 300 ki-
1- §i idik veya 400 civannda idik.
Onlarla nobetle§tik. Oltim aram1zda gelip gidiyordu. Onlara o-
ltimlerin havuzundan i~riyorduk, biz de i~iyorduk.
Neb'a agacmdan yapllan yaylar bizim i~mizde ve onlann i~inde
hediye olarak verilirdi. Onlar Medine oklanchr. _
Haremi ve Saidi oklarch ki, yap1ld1klan zaman zehirlendirirler.
Adamlann bedenlerine dti§er, hazen de yumu§ak ta§lann yanlan
tizerine vanp ses ~1kanrlar.
Birtaklm atlan gortirsiin ki, fezadad1rlar. Sanki onlar ~ekirgedir
ler. Soguk Saba rtizgan gibi gelip gitmektedirler.
B. !siam Tarihi, C. IV, F . 7

98 !BNKESIR
Kar~Ila~ti~m1z ve sava~ degirmeni bizleri dondiirdiigu zaman,

Allah'm takdir ettigi i~i savacak bir~ey yoktur.
Onlara klhc;lanrmzla vurduk ve onlann sec;kin ki~ilerini b~raktik.
Sanki onlar, c;ukurlarda yerlere devrilmi~ agac;lar gibiydiler.
Sabahtan itibaren a~ama dogru aynld1k.
Sanki sava~taki alevlerimiz bir ate~in s1ca~d1r ki, o yakla~an
kimseyi ISitacak kadar I~Il1~1l yanardi.
Onlar siiratle yfuiidiller. Sanki yerinden kopmu~, rtizgar suyunu
ak1tm1~ da, ic;inde su bulunmayan ince bir buluttur.
Biz de yfuiidiik, geridekilerimiz yava~c;a geliyorlardi.
Sanki et iizerine ii§ii§mii§ ormandaki aslanlar idik.
Biz amacimiza ula~tik. 0 kavim de bizden kasdettikleri amaca u-
la~tilar ve belki de yaptlk. Fakat Allah katmda olanlar daha geni~tir.
Bizim degirmenimiz dondii. Onlann degirmenlerini de dondiirdii.
Boylece onlar biitiin ~erlerden doymu~ kllmdilar.
Biz oyle kimseleriz ki, namusunu koruyan, hie; kimse ic;in sava~1
utamlacak bir~ey olarak gormeyiz.
Zamanm olaylan kar~1smda c;ok sab1rhYizdir. Olen ic;in zaman
boyu gozlerimizin ya~ akltmasm1 normal saymaYJz.
Biz, sava~m c;ocuklanYJz. Soyledigimiz birE]eyi yapmaktan yorul-
maYJz. Ne de savaE]m c;ekip gotiirdiigu ~eylere karE]I sab1rs1zhk goste-
ririz.
Biz sava~m c;ocuklanYJz. Eger zafere erersek kotilleE]meyiz ve biz
harbin t1rnaklanndan da aCI duymaYJz.
Biz birtak1m ate~leriz ki, insanlar onun s1ca~ndan sak1mrlar.
Yanmda duran, ondan yararlamr.
Ey ibn Zibara bana kar~1 bobiirlendin. Oysa ki, geceleyin sizden
bize bir rica geldi.
Madd'm iistiinde ve ba~kalan ic;in de sonra kendini sor.
Acaba senden makamca daha hor, daha ugursuz kimse var m1?
Sor ki, saval'jm onun ic;in bir oviinc; b1rakmadi~ ve hoE]a gitmeyen
giinde yana~ yerde alc;alan oldu.
Allah'm kudreti, giicii ve yardim1 ile sizin uzerinize oyle bir E]id-
detlendik ki, rmzraklann uc; demirleri sanki suya girmil'jti.
M1zraklar size batar, sanki onlann ac;tlklan yaralar, az1k konu-
lan dagarc1klann a~zlan gibidir ki, sulan kesilir.
Sancak ehline gitmeye yoneldik. 0 tarafa kasdettik.
Kim sanca~n ams1yla mutluluk ve haYir umarsa, o kimse daha
siiratle hamd eder.
Onlar h1yanet ettiler. Oysaki el vermi~lerdi. Fakat yardims1z kal-
mi~lardir.
Allah, kendi murad ettiginden baE]ka hic;bir E]eye raz1 olmaz.»
BtlYOK !SLAM TAR!Ht 99
ibn Ishak dedi ki: Abdullah b. ez-Zibara, Uhud giiniinde mii§rik

bir kimse iken §U §iiri soylemi§tir:
«Ey fesadm kargas1 i§ittin, o halde soyle,

Ancak yapllnn§ bir§eyi konu§ursun.
HaYir ve §er ipn bir durum vardir.
Bunlann her ikisi de insamn, kendisiyle kar§Ila§acalP. §eylerdir.
Bah§i§ler, aralannda onemsiz, hakir durumdad1r.
ister varhklmm kabri olsun, ister fakirin kabri olsun.
Her bir ge~im ve nimetler gelip ge~icidir.
Zamanm luzlan ise, onlann hepsiyle oynarlar.
Benden Hassan' a bir i§aret ula§tlr.
~ ~iirin klt'as1, susuzluk harareti olanlann susuzlugunu giderir.
Da~n dibinde ~ok kesilmi§ kafa kemikleri, el ve ayak kemikleri
gortirsiin.
Sava§ yerinde mahvolmu§ ~ok bahad1rlardan soyulmu§ giizel
z1rhlar da gori.irsiin.
Qok iistiin, efendi, iki taraftan dedeleri §erefli, bahadirhk oncille-
rini oldi.irdiik.
Kuvvet ve yigitligi dogru olan ti.stiin erkek, ba§kasma kar§I ko-
yan, m1zra~n batmasmda dayamkSlZ olmayanlan da oldi.irdiik.
Mihros'a sor ki, onda oturan kimdir? Bti.yiigiinden kti.~ti.giine ka-
dar hepsine sor.
Ke§ke bti.yti.klerim Bedir'de haz1r bulunsalard1 ve rmzra~n bat-
masmda Hazrec'i korkutsalardi.
Kuba'da yamac1 kazdi~ ve katlin, Abdille§hel kabilesinde §iddet-
lendigi zaman,
Sonra i§te o esnada daga dogru yti.kselen kti.~iik deve ku§lannm
h1zla yi.irti.mesi gibi si.iratli bir yi.irti.yii§le aynhp gittiler.
Biz de onlann e§rafmdan iki kat1m oldi.irdiik ve Bedr'in egilmi§i-
ni dti.zelttik. 0 da dti.zeldi.
Nefsi lunamiyorum. Ancak biz saldirsaydik elbette yapilnn§ olam
yaprm§ olurduk.
Hind klh~lanyla ki, onlar, onlarm ba§larma bir defadan sonra bir
daha vururlar.»
ibn Ishak dedi ki: ibn Zibara'ya cevaben Hassan b. Sabit (r.a.)
§Oyle demi§tir:
«Ey ibn Zibara1 Bir sava§ oldu ki, o sava§ta ti.stiinliik bizde idi,
§ayet adalet olsa siz elbette amaCimza ula§tlmz ve biz de sizden ama-
Cimiza ula§tlk.
100 !BNKESIR
i~te boylece sava~ hazen bir oteye, hazen de bir beriye doner.
Kih~lan omuzlanmzm iistiine koyanz.
Oyle ki bir vuru~tan sonra bir vuru~u da yukardan indiririz. •
Su ile kan~nn~ olan siitii makadlanmzdan ~1kart1mz.
T!pkl asal otunun ya~h develerin makadlanndan pkl~1 gibi...
Siz dagdaki bogazdan ka~arak tabanlanmzm iizerine geri doner-
diniz.
T!pkl birbirinin izini takip eden develerin kapp gitmesi gibi ...
Biz dogru bir ~?ekilde ~?iddetle saldird1k.
Boylece sizi da~n yanma s1~nmaya zorladik.
Genii? yerlerden karartllar gibi topluluklar ile insanlardan kim
onunla kar~?Ila~?Irsa korkar.
Ge~tigimiz dag yolu bize dar geldi. Ondan yiiksek ve al~ak yerleri
doldurduk.
Siz, emsalleri olmadi~mz birtaklm adamlar ile ki, Cibril ile teyid
edildiler. 0 da indi.
Bedir giiniinde takva ile Allah'a taat ve Rasulleri tasdik ile yiik
seldik.
0 mii~riklerden bir~ok ha~?I kestik ve bobiirlenerek elbisesini sar-
kltan her efendiyi oldiirdiik.
Bedir giiniinde Kurey~?'in i~inde gedik b1raktlk ve darb-1 mesel ol-
maya deger sozler b1rakt1k.
Bedir giiniinde Rasulullah hak ile ~?ahiddir.
Kureyl? i~inde topladiklan topluluklar et Yl~m gibidirler. Ey ana-
lannm kl~lanndan da~lanlar! Biz sizin denginiz degiliz.
Sava~ geldiginde biz sava~?a haz1r oluruz!>>
ibn ishak dedi ki: Hamza'nm ve Uhud'da oldiiriilen Miisliimanla-

nn iizerine aglayan Ka 'b I?Oyle demi~?tir:
«Agladin, acaba senin i~in bir aglayan var nn?

Sen ne zaman hatirlarsan aglamaya devam edersin.
Bir kavmin hatirlamas1 gibi ki, bana onlara ait egri biigrii za-
manlarda haberler geldi.
Boylece senin kalbin onlan anmaktan dolaYI~?evkten ve saplan
hiiziinden muzdariptir.
Onlann oliileri giri~ ve ~Ikl~?lan iyi olan Naim Cennetlerindedir-
ler.
Vadinin yanmda, Rasuliin sanca~nm golgesi altmda sabretmele-
ri sebebiyle Cennetlerdedirler.
Bir sabah ki, Beni Evs ve Hazre~, hep birlikte klh~lanyla icabet
ettiler.
BUYOK isLAM TARiHt 101
Ahmed'e tabi olanlar, nur ve a~k yol sahibi bir hakka tabi olduk-
lan zaman,
Yigitlere vurmakta ve kalkan tozda yliri.imekte devam edip kalch-
lar.
Yine boylece Melik, onlan giri~i t;ok dalh agat; olan Cennet'e da-
vet etti.
Boylece onlann hepsi Allah'm dini iizere, giit;liik t;ekmeden halis
bir imtihanla oldiiler.
0, Beni Nevfel'in ktHesi Vah~i, siyah erkek deve gibi bag,.rarak
kaqllach.
Hamza gibi ki, sachk olarak vaadini yerine getirdi. Kemige daya-
nan ince keskin bir luht;la oldiirilldii.
Alevlenen bir ate~ part;asi gibi bir m1zrag,. onun gogsi.ine diirttii.
Numan da ahdini yerine getirdi ve Hanzalatii'l-Hayrda hak bildi-
gi ~eyden sapmad1. Camm verinceye kader haktan aynlmad1.
Nihayet onun ruhu, altmla bezenmi~ bir menzil ve makama gitti.
i~te onlar sizden, a te~in derin alt tarafmda yerle~en kimseler de-
gillerdir.>>
ibn ishak dedi ki: Hamza'mn ve Uhud giini.inde oldiiriilen Miislii-

man ~ehidlerin iizerine aglayan Hassan b. Sabit, bir kasidesinde ~oy
le demi~ti: ($iir alimi baz1 kimseler, bu ~iirin Hassan'a ait olu~unu
kabul etmiyorlar. Dogrusunu Allah bilir.)
«Ey anam, kalk, seher vakti, ag,.t~ kadmlann hiiznii ile t;ag,.r.
A~r yiik yiiklenen, ag,.rhk ile yerinden oynamaYlp hareketsiz ka-
lan kachnlar gibi t;ag,.r.
Sesli aglayan ve yiizlerini brmalayan kachnlar gibi, bag,.ran hiir
kachnlar gibi t;a~r.
Sanki onlann gozya~lanmn seli kendilerine kesilen kurbanlann
kanlanyla bula~an, boyanan ta~lar gibidir.
Sat;lanmn oriiklerini t;ozerler, orada ziiliifleri a~ikare goriinen
kachnlar gibi t;a~r.
Sanki onlar ku~luk zamamnda ayaklanyla kendilerine binmek-
ten men eden atlann kuyruklan gibidir.
Sag,.ndan solundan diirtiilmii~lerle, sava~ meydanmda y1rtlc1
hayvanlara biralulm1~, arasmda ~iddetli riizgarlarla gark olunur.
Hiiziin ve keder elbiselerini giymi~ olduklan halde, o kadmlar
hiizi.inden aglarlar.
Zamanm musibetleri, o kachnlar iizerinde iz b1ralur.
Onlarm kalblerine yara isabet etmi~tir ki, onun it;in elem verici
yara kabuklan varchr.
102 !BNKESiR
Zamamn musibetleri, isabet ettigi zaman sakm1p umut baglar-

chk. de!
Zaman, Uhud ehlini zaman mahvetti. Y1rtlci hayvanlar ba§lanna
kondular. me
Silahlan ta§Iyan bir kavim gonderildigi zaman kim bizim siivari-
miz ve himayecimiz olur? toJ
Ey Hamza! Hayrr vallahi, siitlii deve baglanch~ miiddet~e seni u-
nutmam. ta~
Goz altmda yetimlerin, misafrrlerin kona~ ipn.
Bir de kotilliigu artan bir sava§ta zamamn musibeti indigi ipn. tes
Ey siivari, ey koruyucu, ey savunucu, ey Hamza sen, savunucu
idin.
Sen, musibetler onlardan gelirken bizi miidafaa ediyordun. pa1
Rasulullah'm aslamm bana hat1rlattm, kavme kar§l bizim savu-
nucumuz, koruyucumuz idin.
~erifler; efendiler saYilch~ zaman o bizden saYihrch. su
Efendiler iizerine a§ikar bir vaziyette yiikselir. Beyaz ve I§lk ve-
ren kimsedir.
0, vakars1z, hafifbir ki§i degildir. Hele hi~ korkak degildir. bu
illet sahibi de degildir.
A~r yiik yiiklendigi zaman, gogsiinden h1nlti gibi bir ses ~1karan §U
deve gibi de degildir.
0 deniz gibidir. Hi~bir bah§i§ veya geni§lik ondan ba§ka bir kom-
§uya gitmemi§tir.
Gazap sahiplerinin gen~ligi mahvoldu ve yumu§ak huylulukla iis-
tiin olanlarda, ku
Doymayan ki§i, deve ve davarlan sald1~ miiddet~e ihsan ederler.
Kuvvetli develerin etini yediren kimselerdirler. git
Ustiinde yollu klh~ oldugu halde yaglanndan ~izilmi§ler ve par~a
lanmi§lardrr. seJ
Tecaviiz eden, dii§manhk sahibi kimse oldugu miiddet~e kom§u-
lanm miidafaa i~in, Sll
Hiizniim o gen~lere ki, bizden hayra nail oldular. Sanki onlar hi-
rer lambad1r. be
Aziz, efendi ve bah§i§leri ~ok olan comertlerdir. go
Mallarla ovgiiyii, ovgii satm ahcrdlrlar, kar edicidir.
Bir ba~ran ba~rdl~ zaman yularlanyla atdanlard1r. ga
Elveri§li olmayan bir zamanda insam yontan zaman gailelerini
atanlardlr. ke
Onun develeri diiz, tozlu bir yerde yol ~izmeye devam ederler.
0, gogusleri ter ak1tan bir deve kafilesinde oldugu halde, onlar zo
birbiriyle yan§Ircasma yiiriidiller.
BDYOK !SLAM TAR!Ht 103
Hatta yucelikleF, ona ve bu kumar oklanmn kazand1rd1~ndan

de gil.
Ey Hamza, beni yalmz b1raktm. Tlpk1 dab, buda~ dikeni kesil-
mekle peri~an bir hale gelen agat; gibi.
Sana ~ikayet ediyorum, senin usttinde bir biri ustfine YI~lm1~
topraklar ve geni~ ta~lar oldugu halde.
Mezar kazan kimse mezan kazdl~ zaman, senin ustfine atb~m1z
ta~h yerden ~ikayet ederim.
Bir geni~lik ki, onu toprakla doldururlar. Kurekler onu duzeltip
tesviye ederler.
Taziyemiz sozlerimizdir. Sozlerimiz ise a~rdlr.
Zamanm hadiselerinden kat;an bize gelsin ve gozleri ile iyilik ya-
pan ve helak olanlanm1zm uzerine aglasm.
Ki onlar soyler ve yaparlar. Comerttirler, ovhlmu~lerdir.
Oyleler ki, ellerinin ya~1 (Islakli~) devam eder. Kuyunun dibinde
su azaldl~ zaman kovas1yla kuyunun dibine inip su ahr.»
:ibn Hi~am dedi ki: ~iir hususunda bilgi sahibi olanlann ekserisi,
bu ~iirin Hassan'a ait olu~unu kabul etmezler.
:ibn Ishak dedi ki: Ka'b b. Malik, Hamza ve arkada~lan uzerine
~u mersiyeyi soyledi:
«Senin huztinlerin gitti, yatanlaruyuyamiYor.

Yumu~ak gent;ligin giderilmesinden korktun.
Damir'in eli kadm kalbini a~ka t;a~rdl. ~k batakl1ktir. AYikli~n
kurtancrd1r.
~a~km olarak azgmhkta devam etmeyi b1rak. Azgmh~n pe~ine
gitmekte kmanm1~, yalanlanm1~ oldun.
Andolsun ki senin i¢n isteyerek vazget;mek zamam•veya mfu~id
seni menettigi ve aYirmanm zamam geldi.
Andolsun ki, Hamza'nm kaybmdan dolaYI oyle bir sarsmtiyla sar-
sildlm ki, kann bo~lugumdaki cihazlar sallanmaya ba~ladl.
Eger onun ba~ma gelen musibet, Hira da~mn ba~ma gelseydi, el-
bette o dagdaki kayalann sabit duranlanm darmada~n hale gelmi~
goru.rdu.n.
Bir efendi, bir ~erefli ki~i ki, Ha~imilerin zirvesine yerle~ti. Pey-
gamberlik, comertlik ve efendilik baklmmdan.
Suyu donduran ruzgar estigi zaman kuvvetli horgtit;lti develeri
kesendir.
Sava~ menzilini terkeden bahad1r ki~i, m1zraklann kullamldi~
zorlu gtinde yere ablrm~ olarak kinhr.
Onu demiri ile sahnarak yUrtirken gorfusfin.
104 1BNKESIR
Sanki o toprak renginde kahn tirnaklara sahip, omuzu k1lh bir

aslanrur.
Peygamber Muhammed'in amcas1 ve onun giizidesi oliime geldi z:
ve ifjte o gelifi, giizel bir fiekilde oldu.
Peygamber'e yarrum eden bir kavmin i~inde kendisini savafjta ta-
mnaca~ bir alametle tefjhir ederek oliime geldi.
Bununla Hind'in mi.ijdelendigini zannederim. Elbette bogazmda
kalan birfjey sogumadan olecektir.
Kum tepelerinde bir giin Hind'in kavmiyle sabahlad1k ki, orada S(
ondan Esad kayboldu.
Ve Bedir'in kuyusunda Cebrail ile Muhammed, bizim sanca~mi
zm altmda onlann yi.izlerini geri ~evirmifjti.
Hatta peygamberin katmda onlann haYirhlanm iki kis1m olarak
gordiim.
Diledigimiz oldi.iri.ili.ir, diledigimiz sahverilirdi. h
Boylece suyun etrafmdaki deve yata~nda onlardan yetmifj kifji
kalru. Utbe ve Esved onlardanrur.
ibn Mugire de onlardand1r. Boynunun iki yanmdaki damann i.is-
ti.ine bir darbe indirdik ki, o darbe kaymak tutmufi, i.izerinde kopi.ik d.
yi.ikselir.
Umeyye el-Ciimehi'ye gelince, onun egriligini mi.i'minlerin elle- OJ
rindeki keskin hindi kih~ di.izeltti.
Boylece sana mi.ifjriklerin hezimete ugramifi kavmi geldi.
Sanki onlar, athlan onlan kovmufi ve izlerine di.ifjiDiifi, da~liDifi
deve kufilanrurlar.
Cehennem'de ebedi kalacaklarla Cennet'lerde ebedi kalacaklar
arasmda ne kadar uzak bir mesafe vard1r.>>
s
ibn ishak dedi ki: Abdullah b. Revaha, Hamza ve arkadafjlan n
i.izerine Uhud gi.ini.inde aglarken §Oyle dedi:
ibn Hifjam da, dedi ki: Ebu Zeyd, bana bu §iirin Ka'b b. Malik'e
ait oldugunu soyledi. Dogrusunu Allah bilir.
~iir §udur:
d
«Goziim aglad1 ki, o goz i~in aglamak hak olmu§tu.
Onu ne aglamak, ne de sabahleyin yi.iksek sesle Allah'm arslam- d.
na figan etmek kurtarmaz.
Hamza, bu oldi.iri.ilen adam IDlrur? r:
Mi.isliimanlann hepsi onunla birlikte orada musibete maruz kal-
IDI§tl.
Peygamber dahi onunla musibete maruz kalnnf?tl.
Ey Ebu Ya'la (ey Hamza)! Senin i~in binanm duvarlan Yikilru.
BUY(JK tsLAM TARiH1 105
Sen ki, ~ereflisin, iyisin, hakka ermi~ bir kimsesin.

Cennetlerde sana Rabbin selam1 olsun ki, o Cennetlerin kan~1m1,
zail olmayan daimi nimetlerdir.
Haberiniz olsun ey Ha~imi sillalesi, ey haYirh kimseler!
Sabredin, bi.iti.in i~leriniz gi.izeldir ve yerindedir.
Rasulullah sabredici ve keremli bir kimsedir.
Konu~tugu zaman Allah'm emrini ifade eder.
Haberin olsun, Li.iey'ye benden kim haber ula~bnr ki, bugiinden
sonra sava~ di:inecektir.
Bugiinden once bilmediler ve ordaki darbelerimizi tattilar.
Susam1~ hararetli kimsenin gi:igsi.ini.in sica~ sogur.
Bedir'in kuyulannda vuru~lanmizi unuttunuz.
Bir sabah ki, size acele i:ili.im gelmi~ti.
Bir sabah ki, Ebu Cehil yere devrilip kalm1~b. Onun i.izerinde ise
halkalar halinde ku~lar gezerlerdi.
Utbe ve onun oglu hep birlikte yere Yikildilar ve ~eybe'yi parlak,
keskin, ince bir k1ht; ISirmi~b.
Umeyye'yi upuzun yere b1rakmi~bk. Onun gi:igsiini.in alt tarafm-
da bi.iyi.ik m1zrak bulunmaktaydi.
Beni Rebia'nm i:ildi.iri.ilen ku~una sorun ki, bizim kiht;lanmizda
onda egrilikler olmu~tu.
Haberin olsun ey Hind, agla, b1kma.
Sen t;ok gi:izi.i ya~hsm ve t;ok zararhsm, kaybedicisin.
Ey Hind; bilesin ki, Mi.isli.imanlara kar~I sevincini izhar etme.
Qi.inki.i sizin yi.iksek ~ahsiyetleriniz alt;ak kimselerdirler!:·>
ibn ishak dedi ki: Hz. Peygamber'in halas1 ve Zi.ibeyr'in annesi

Safiyye binti Abdi.ilmuttalib, karde~i Hamza b. Abdillmuttalib i.izeri-
ne aglayarak ~u ~iiri si:iylemi~tir:
«Korkarak Uhud ashabm1 rm sorar?

Babamm kizlanndan cahil ve bilgililer vardir.
Bilgilisi dedi ki: Hamza i:ildi.i. 0, Rasulullah'm haYirh bir veziri-
dir.
Aq'm sahibi hak ilah, onu bir davet ile Cennet'e t;a~rdi ki, o, ora-
da ya~ar ve sevinir.
Yine Hamza'nm mah~er gi.ini.inde haYirh ve gi.izel bir akibete va-
raca~m umanz.
Allah'a yemin ederim ki, Saba ri.izgan estigi si.irece seni unut-
mam. ikamet halinde de, yolculuk halinde de aglayarak kederli bir
~ekilde hep seni anaca~m. *
Allah'm o arslam ki, halki koruyan idi. Kafirlere kar~1 da islam'!
106 1BNKESIR
savunurdu. tin
Ke.!ike baki kalan kamm ve kemiklerim, hep beni yemege gelen .
sirtlanlarla ku.!ilann yanmda kalsayd1. da
Derim ki, olfun haberini getiren ki.!ii a.!iiretimi yi.ikseltti. bu
Allah, haytrh karde.!ie ve yard1mc1ya haytr ihsan edip miikafatlar b.
versin.>>
ibn ishak dedi ki: ~emmas b. Osman'm zevcesi Neam, kocas1 ii.ze-
rine a~t dokerek .!iOyle dedi:
<<Ey gozii.m yeter deme, sizin ba.!ikalanna galib olan §iddetli kim-
selerin yigitlerinden bir kerim ii.zerine bol bol gozya§I dok.
ilk i§i ~etin, ytldlz1 §irin ve mesud, sancaklann ta§IYICISI, atlann
sii.varisi ...
Oliim haberini getiren kimse, korkarak geldigi zaman 9na derim
ki: tu:
Yedirici ve giydirici comert ki§i oldii.!
Onun meclisleri onsuz kaldl~ zaman dedim ki:
Allah, bizden ~emmas'm yakmh~m uzak etmesin.» ra'
~aire
Neam'a, karde§i Hakem b. Said b. Yerbu teselli mahiyetin-
de §U cevab1 vermi§ti:
«Tesettiirde ve iffette hayana sahip ~1k. Qiinkii. ~emmas ancak in- ve

sanlardan bir insan idi. lis
Sava§ giiniinde Allah'm taatinde olfun zamam gelmi§ idi, kendini ga
ytpratma. H1
Hamza da Allah'm aslam idi. 0 halde sabret.
0 da 0 giin ~emmas'm olfun §erbetinden tatml§tl.>> El
H1
Ebu Sii.fyan'm kans1 Hind binti Utbe, Uhud'dan donii§lerinde la1
§oyle demi§ti: &
be
<<i~imde ~ok hii.ziinler oldugu halde dondiim, amac1m olan baz1 itt
§eyleri kaybettim, ka~rd1m.
Bedir ehlinden, Kurey§'ten ve ba§kalanndan Beni Ha§im ve Yes- m:
rib halkmdan oldiirtmek istedigim bazl kimseleri oldiirtemedim. biJ
Fakat bir amaca kavu§mu§umdur ki, yiirii.yii§iimde ve bini§imde lec
umdugum gibi olmadl.»
da
ibn ishak, bu konuda bir~ok §iir nakletmi§tir, ancak konuyu u- ka
zatmamak ve usand1rmamak i~in biz bu kadanm nakletmekle yeye
BUYOK !SLAM TAR!Ht 107
tindik. Hamd Allah' a mahsustur.

"Megazi" adh eserinde el-Umevi, ibn ishak'm naklettiklerinden
daha fazla ~iir nakletmi~tir. Nitekim onun adeti bOyledir. Ozellikle
bu konuda da daha c;ok ~iir nakletmi~tir. Bu ~iirlerden biri de Hassan
b. Sabit'in, Uhud gazvesi hakkmda soylemi~ oldugu ~u ~iirdir:
«$eytana uydular. 0 da onlan riisvay etti.

Ri.isvayhklan ve hezimetleri apga pkti.
0 zamanda ki, tek bir ~ghk attilar.
Ebu Siifyan'la birlikte dediler ki: Ey Hi.ibel, yi.icel.
Biz de hep birlikte onlara ~u cevab1 verdik:
Rabbimiz Rahman, daha yi.ice ve daha i.isti.indi.ir!
Sebat edin, oli.im havuzundan bir kez i~eceksiniz.
Oli.im suyu ise mutlak ic;ilecektir.
Bilin ki, Oli.im hayalinden bir kazana su serpilse de o kazanm al-
tmda ate~ panldar.>>
Oyle samhyor ki bu beyitler, Hassan b. Sabit'in, Abdullah b. Ziba-

ra'ya verdigi cevabi ~iirden baz1 kltalardir. Dogrusunu Allah bilir.
UHUD SAVA$IYLA iLGiLi SON SOZ
Daha once hicri i.ic;i.inci.i senede meydana gelen hadiseler, gazveler

ve seriyyelerden bahsedilmi~ti. Bu gazvelerin en me~hur ve en onem-
lisi de hicri i.ic;i.inci.i sene ~evval aymm ortasmda cereyan eden Uhud
gazvesidir. Bununla ilgili ac;Iklamalar, onceki sayfalarda verilmi§ti.
Hamd Allah' a mahsustur.
Bu gazvede Hz. Hamza ~ehid edilmi~tir. Hz. Hamza'nm ki.inyesi
Ebu Ya'la'd1r. Ebu Ammare kiinyesi ile c;agnld1~ da olurdu. Hz.
Hamza, Rasulullah'm amcas1 olup Allah'm arslam ve Rasuli.i'ni.in ars-
lam lakab1yla lakaplanm1~t1r. Ebu Seleme b. Abdi'l-Esed'le birlikte
Rasulullah'm si.it karde~idir. Bu i.ic;i.ini.i, Ebu Leheb'in azadhs1 Si.ivey-
be emzirmi~tir. Nitekim bu hususta Buhari ve Mi.islim'in, sihhatmda
ittifak ettikleri bir hadis varid olmu~tur.
$u halde Hz. Hamza, ~ehid edildigi zaman elli ya~m1 a~m1~ bulu-
nuyordu. Yigit bahad1rlardan ve bi.iyi.ik S1dd1klardan idi. Kendisiyle
birlikte Uhud gazvesinde altm1~ dokuz ki~i daha ~ehid olmu~tu. Boy-
Ieee ~ehidlerin saYISI yetmi~i bulmu~tu.
Hicri i.ic;i.inci.i senede Osman b. Affan, zevcesi Rukiyye'nin vefatm-
dan sonra Rasulullah'm diger k1z1 Ummi.i Killsi.im'le evlenmi~tir. Ni-
kah, bu senenin rebiyillevvel aymda akdedilmi~, gerdege de cemazi-
yelahir aymda girilmi~tir. Vakidi de boyle demi~tir.
108 iBNKESIR
ibn Cerir'in anlatti~na gore hicri i.i~iinci.i senede Rasulullah'm ki-

zi Fatima, Hasan b. Ali'yi dogurmul]tur. Yine bu senede Hiiseyin'e ha-
mile kalrml]tir. Allah tamammdan raz1 olsun.
ye
ne
du
eti
dix
ha
de;
Ia
na
Ht
Es
Ra
mi
me
les
tfu
mt
ne
pa;
lui
ett
ler
me
tik
rei
r
ME
HiCRi DORDlJ:NCU SENE
Bu senenin muharrem aymda Ebu Seleme b. Abdi'l-Esed'in seriy-

yesi, Tiileyhatii'l-Esedi iizerine gonderildi. Bu seriyye, Katan mevkii-
ne kadar gitti.
Vakidi, Orner b. Osman b. Abdurrahman kanah ile Seleme b. Ab-
dullah b. Orner b. Ebi Seleme ve digerlerinin §Oyle dediklerini rivayet
etmi§tir:
Ebu Seleme, Uhud gazvesine katild.I. Pazusundan yaraland.I. Me-
dine'de bir ay kahp tedavi gordii. Hicretin otuzbe§inci aYl olan mu-
harrem aYl geldiginde Rasulullah (s.a.v.), onu ~ag..np §Oyle dedi:
- Beni Esed toprag..na vanncaya kadar yiirii. Onlara hiicum et.
Boyle dedikten sonra Allah'a kar§I takvah olmasm1 ve beraberin-
deki Miisliimanlara da iyi davranmasm1 tavsiye etti.
Ebu Seleme b. Abdi'l-Esed'le birlikte 1.500 ki§i bu seriyye i~in yo-
la ~1ktllar. Beni Esed kabilesine ait bir su olan Katan suyu yakmlan-
na vard.Ilar. Tiileyhatii'l-Esedi ile karde§i Seleme orada idiler. Bunlar,
Hiiveylid'in ogullan idiler. Rasulullah (s.a.v.) ile sava§mak i~in Beni
Esed kabilesinden miittefiklerini toplami§lard.I. Bunlardan bir adam,
Rasulullah (s.a.v.)'m yamna gelmi§ ve yaptlklan komployu haber ver-
mi§ti. Bunun iizerine Rasulullah (s.a.v.), o adamla birlikte Ebu Sele-
me seriyyesini Tiileyha ile karde§i iizerine gondermi§ti.
Seriyye, Katan nahiyesine vard1g..nda Tiileyha ile Beni Esed kabi-
lesi ka~1p dag..lmi§lar, geride bir~ok koyun ve deve hirakmi§lardi. Bii-
tiin bunlan Ebu Seleme almi§, onlardan aynca ii~ koleyi de esir tut-
mu§tu. Bu mallar ve esirlerle birlikte Medine'ye donmii§tii. Kendileri-
ne kllavuzluk yapan Beni Esedli adama da bu ganimetten biiyiik bir
pay vermi§ti. Esirlerden bir koleyi ve ganimetin be§te birini de Rasu-
lullah'a a)Tlrrm§, kalan k1srmm da kendi arkada§lan arasmda taksim
ettikten sonra Medine'ye gelmi§ti.
Orner b. Osman, Abdiilmelik b. Ubeyd kanah ile Orner b. Ebi Se-
leme'nin §Oyle dedigini rivayet etmi§tir: Babam1 yaralayan Ebu Usa-
me el-Cii§emi idi. Baham Medine'de bir ay kald1. Tedavi gordii. Iyile§-
tikten sonra Rasulullah (s.a.v.), onu hicri dordiincii senenin muhar-
rem a)Tlnda Katan'a gonderdi. Medine'den on kiisur gece uzakta kalm.
Medine'ye girdiginde yaras1 yeniden ag..rla§tl ve hareket edemez hale
- - -- - - --
110 !BNKESIR
geldi. Cernaziyelevvel aymm bitirnine i.i~ gi.in kala vefat etti. Annern 0
dtirt ay on gi.in si.ire ile iddet bekledi. Sonra Rasulullah (s.a.v.) onunla
evlendi. $evval aymm bitirnine birka~ gece kala onunla gerdege girdi. y
Annern ~tiyle diyordu:
<<$evval aymda nikah akdetrnenin ve gerdege girmenin bir salon- y
cas! yoktur. Qi.inki.i Rasulullah (s.a.v.), ~evval aymda benirnle evlenip b
gerdege girdi. >> s
Ebu Selerne'nin oglu Orner, stizi.ine devarnla ~tiyle diyor: «Annern k
Urnrni.i Selerne, zilkade aymda ve elli dokuz ya~mda vefat etti.>> r:
Ben derirn ki: Hicri dordi.inci.i senenin sonunda ~evval aymda Hz. iE
Peygarnber'in, Urnrni.i Selerne ile evlenrnesinden ve nikah hususunda
erkek ~ocugun, kendi annesine velilik yapabilecegine dair alimlerin b
gtir~lerinden bahsedecegiz. Allah izin verirse bu konuda detayh bil- r:
giler verecegiz. Gi.ivencirniz ve dayana~rn1z Allah'br.
RECi' GAZVESi n
Vakidi dedi ki: Bu gazve, hicri dordi.inci.i senenin safer aymda ya-
pilrni~br. Rasulullah (s.a.v.), bu seriyyeyi hac ve urnre i~in kendileri- 1\!
ne izin verrneleri rnaksaruyla Mekkelilere gondermi~tir. ci
Reci', Usfan'a sekiz rnillik rnesafedeki bir yerin arurur. Y'
Buhari, ibrahim b. Musa kanab ile Ebu Hi.ireyre'nin ~oyle dedigi- b
ni rivayet eder:
«Peygarnber (s.a.v.), Orner b. Hattab'm oglu As1rn'm dedesi, As1rn c
b. Sabit (r.a.)'in kurnandas1 altmda bir askeri birligi devriye olarak
yola ~1kard1. Birlik gidip Usfan ile Mekke arasmda bir yere vard1.
Orada Hi.izeyl kabilesinden Lihyan ogullan admdaki oba hallo, onlar-
dan haberdar olup 100 ki~iye yakm keskin bir ni~anc1 kafilesiyle ar- s:
kalanna d~ti.iler. As1rn ile arkada~lan bir yerde hurma yerni~lerdi.
Bunlar hurrna ~ekirdeklerini gori.ince:
- Bu ~ekirdekler, Medine hurmasmm ~ekirdekleridir, diyerek izle-
rini takip ede ede onlan buldular.
As1rn ile arkada~lan onlan gori.ince sarp ve yi.iksek bir tepeye SI-
~nrular. Onlar da gelip tepenin etrafi.ru ku~attilar ve:
- Eger teslirn olursaruz sizi oldi.irrneyecegiz, diye onlara gii.vence
verdilerse de As1rn:
- Ben ~ahsen kafrrlerin giivencesi altma girernern, Allah1rn, pey-
garnberini bizden haberdar et, dedi ve onlarla sava~rnaya ba~laru.
Nihayet kendisi ile arkada~lanndan yedi ki~i ~ehid d~ti.i. Yalmz
Hi.ibeyb ve Zeyd ile bir ba~kas1 sag kahp gi.ivence istediler ve gi.ivence
ahnca inip onlara teslirn oldular. Arna onlar, verdikleri gi.ivenceye sa- d·
dik kalrnaYJp onlan teslirn ahr alrnaz, yaylannm kiri~lerini ~ozerek p:
BOYOK tsLAM TARlHl 111
onunla kollanm bagladllar. Beraberlerinde bulunan ii~iincii ~?ah1s:

- Bu, verdiginiz giivenceye sadlk kalmaYl~?llllZin ba§lang:t.crror, de-
yip kollanm onlara baglattlrmaro.
Onlar da onu yerde sti.riikleyip ugra~?tllar ve kollanm baglayama-
Ylnca da oldiirdiiler. Hiibeyb ile Zeyd'i gotiiriip Mekke'de sattllar. Hii-
beyb'i, Haris b. Amir b. Nevfel'in ogullan satm ald1. Hiibeyb, Bedir
sava§mda babalan Haris b. Amir'i oldiirdiigu i~in ellerinde bir sure
kald1ktan sonra onu oldiirmeye karar verdiler. 0 esnada Hiibeyb, ha-
ram klllanm tlra§ etmek i¢n Haris'in k1zlanndan birinden bir ustura
istedi. Karon ona usturaYI verdi. Kadm diyor ki:
- Bir ara ~ocuguma bakmaYI unutmu§tum. Bir de baktrm ki, Hii-
beyb usturaYl a~p ~ocugun uylugu iistiine koymu§, o korkun~ manza-
raYl goriince ~ok korktum.
Bana dedi ki:
- Qocugu oldiirmemden mi korkuyorsun? Korkma, ben hi~bir za-
man oyle bir~?ey yapmam.
Karon her zaman diyordu ki:
-Ben Hiibeyb'den daha iyi bir esir gormedim. Yemin ederim ki,
Mekke'de ya§ hurma bulunmad1~ s1ralarda ve kendisi de demir zin-
cirlerle bagh bulundugu halde onun elinde hurma salklmlanm gorii-
yordum. Bu, Allah tarafi.ndan kendisine gonderilen bir nZiktan ba~?ka
bir§ey degildi.
Nihayet onu oldiirmek i~in Mekke hareminin ro~?ma ~kardllar.
Oldiirecekleri s1rada onlara:
- Bana miisaade edin, iki rekat namaz kllaYim, ondan sonra beni
oldiiriin, dedi ve iki rekat namaz kllroktan sonra onlara:
- Eger benim oliimden korktugum i¢n namaz1 uzatb~m1 sanma-
saydmiZ namaZI biraz daha uzatlrrom, dedi.
i§te oldiiriiliirken iki rekat namaz kUma Adetini ilk koyan kimse
Hiibeyb'tir. Namaz kllroktan sonra onlara:
- Allarum, onlann kokiinii kurut! diye beddua etti ve sonra da l?U
mealde bir §iir okudu:
«Ben Miisliiman olarak ve Allah yolunda oldiiriiliirken,

Hangi yan iizerine dii§ersem dii§eyim, umursarmyorum.
Zira benim oliimiim Allah yolundadrr. Allah dilerse,
Par~alamp dagilan uzuvlan bile miibarek kllar.»
0, boyle dedikten sonra Ukbe b. Haris kalklp onu oldiirdii.

As1m ise, Bedir sava§mda Kurey§lilerin biiyiiklerinden birini ol-
diirdiigii i~in, oldiiriildiikten sonra Kurey§liler onun cesedinden bir
par~a kopanp getirmek iizere, oldiiriildiigu yere adamlar gonderdiler.
112 iBNKESlR
Fakat Cenab-1 Allah, o s1rada onun cesedi iizerinde bir bulut golgesi
gibi yogun bir an kitlesi yaratb~ ipn, gonderilen adamlar, bir tiirlii
cesedin yanma varamadllar.>>
Buhari, Abdullah b. Muhammed kanab ile Cabir b. Abdullah'm
§oyle dedigini rivayet etmi§tir: «Hiibeyb'i oldiiren, Ebu Servaa'dlr.>>
Ben derim ki: Hiibeyb'i oldiiren ki§inin adl Ukbe b. Haris'tir ki,
bilahare Miisliiman olmu§tur. Onun siit emme konusunda rivayet et-
tigi bir hadis vardlr. Ebu Servaa ile Ukbe'nin karde§ oldugu da soy-
lenmi§tir. Dogrusunu Allah bilir.
Muhammed b. Ishak, As1m b. Orner b. Katade'nin §Oyle dedigini
rivayet etmi§tir: Uhud gazvesinden sonra Rasulullah (s.a.v.)'m yam-
na Adel ve Kare'den bir topluluk geldi. $oyle dediler: ne
- Ya Rasulullah, biz Miisliimamz. Bizimle beraber ashabmdan
birtaklm kimseler gonder ki, bize dini bilgiler ogretsinler. Bize Kur'an
okuyup okutsunlar, bize islam'm ahkamm1 ogretsinler.
Bunun iizerine Rasulullah (s.a.v.), onlarla birlikte ashabmdan,
a§a~da adlan yazll1 §U alb ki§iyi gonderdi:
Mersed b. Ebi Mersed el-Ganevi (Hamza b. Abdiilmuttalib'in miit-
tefikidir. ibn ishak'm ifadesine gore alb ki§ilik grubun emiridir.), Ha-
lid b. Biikeyr el-Leysi (Beni Adiy'yin miittefikidir.), As1m b. Sabit b. k~
Ebil Aklah (Beni Amr b. Avfm karde§idir.), Hiibeyb b. Adiy (Beni
Cahcebi b. Kiilfe b. Amr b. Avfm karde§idir.), Zeyd b. Desine (Beni ki
Beyaza b. Amir'in karde§idir.) ve Abdullah b. Tank (Beni Zafer'in de
miittefikidir). Allah tamammdan raz1 olsun.
ibn Ishak, onlann alb ki§i olduklanm soylemi§tir. Musa b. Ukbe
de boyle demi§ ve bpkl ibn Ishak gibi adlanm s1ralam1§br.
Buhari'ye gore ise Rasulullah, on ki§iyi gondermi§tir ki, bu on ki- Sll
§ilik grubun biiyiigu de Asrm b. Sabit b. Aklah'br. Dogrusunu Allah
bilir.
ibn Ishak dedi ki: Bu sahabe grubu onlarla birlikte Hicaz bolge- dt
sinde Hiizeyl kabilesine ait bir suyun yanma geldi. Oradaki Hed'e va- Sll
disinin yama~lanna vard1klannda sahabelere h1yanet ettiler. Sahabe-
ler, Hiizeyl kabilesini imdada ~a~rd1. Etraftaki nobetplerden ba§ka la
kimse i§in farkma varmadl. Bunun iizerine hainler klh~lanm ahp sa-
habeleri sardllar ve §Oyle dediler: m
-Biz sizi oldiirmek istemiyoruz, yalmz sizi vas1ta kllarak Mekke- el
lilerden bir§eyler almak istiyoruz. Sizi oldiirmeyecegimize dair Allah'- ra
a soz veriyoruz.
Mersed b. Ebi Mersed, Halid b. Biikeyr ve As1m b. Sabit gelince ge
bunlar §oyle dediler: d\
- V allahi biz hi~bir mii§rikten asia ahid ve akid kabul etmiyoruz. kE
As1m b. Sabit §oyle bir §iir soyledi: Al
BOYOK tsLAM TAR1H1 113
«Bana ne olmu~ ki, ben ok~u, gii~lii ve salabetli bir adarmm.

Okta ise kahn, ~iddetli bir kiri~ vard1r.
Onun yiiztinden uzun, geni~ ok demiri gider. Oliim hakbr, hayat
ise babld1r.
ilahm takdir ettigi heqey ise ki~inin ba~ma gelir. Ki~i de o ger~e
gevanr.
Eger sizinle sava~mazsam, anam ~ocugunu yitirmi~ olsun!>>
As1m, onlara kar~1 ~u ~iiri de soyledi:
«Ebu Silleyman ve ok yontan bir adamm oku, yanm11~ bir Cehen-

nem gibi bir kavis,
Siiratli develer gelip durdular, korkudan iirpermedim.
Kalkan ise diiz okiiz derisindendir.
Ben de Muhammed'in iizerine gelene inamyorum.
Ebu Silleyman ve benim gibisi atar.
Benim kavmim de ~erefli olan bir topluluktur.>>
Boyle dedikten sonra As1m b. Sabit, Hiizeyllilerle sava~b. iki ar-

kada~I da oldiirilldii.
As1m oldiirilldiigu zaman Hiizeylliler onun ba~1m almak istediler
ki, onu Sillafe binti Sa'd b. Siiheyl'e satsmlar. Bu kadm, Uhud gtintin-
de iki oglu oldiirilldiigu zaman ~oyle bir adakta bulunmu~tu!
«As1m'm ba~m1 ele ge¢rirsem, elbette onun kafatas1 i¢nde ~arap
i~ecegim!>> ·
Ama anlar onun bu arzusuna engel oldular. As1m ile onlann ara-
sma anlar girdigi zaman, Hiizeylliler dediler ki:
«Onu b1rakm, a~am olup anlar gidince kafasm1 ahnz.>>
Bunun iizerine Allah, bir sel gonderdi. Ve o sel, As1m'1 ahp gotiir-
dii. As1m, Allah'a ahid vermi~ti ki, kendisine hi~bir mii~rik dokunma-
sm ve kendisi de asia hi~bir m~rike necasetinden dolaYI el siirmesin.
Orner b. Hattab, kendisine anlann As1m'1 koruduklan haberi u-
la~ti~nda ~oyle demi~ti:
«Allah, mii'min kulu korur. As1m Allah'a ahid vermi~ti ki, hi~bir
mii~rik kendisine dokunmasm ve kendisi de hayatmda hi~bir mii~rike
el siirmesin. i~te Allah, hayatmda onu korudugu gibi, vefatmdan son-
ra da korudu.>>
ibn ishak dedi ki: Hiibeyb, Zeyd b. Desine ve Abdullah b. Tank'a
gelince bunlann yiiregi yufkala~b ve yumu~ad1lar. Ya~amaya arzu
duydular. Mii~riklere teslim oldular, onlar da bunlan esir ahp Mek-
ke'ye gotiirdiller ki, orada satsmlar. Nihayet Zahran'a varmklannda
Abdullah b. Tank, elini esir olarak baglandi~ ipten ~1kardi. Sonra k1-
B. lslam Tarihi, C. IV, F . 8

114 tBNKESIR
hcm1 tuttu. Hiizeylliler geri ftekildiler. Ona ta~ attllar. Onu ta~la vu-
rup oldiirdiller. Mezan Zahran'dadrr. Hiibeyb b. Adiy ile Zeyd b. Desi- r
ne'ye gelince onlarla birlikte Mekke'ye geldiler. Hiizeylliler, bu ikisi- b
ni, kendilerinin Mekke'de olan iki esiri kaqll1~nda Kurey~lilere sat-
tllar. Boylece kendilerinden olan iki esiri kurtard1lar.
ibn ishak dedi ki: Beni Nevfel'in miittefiki olan Cuhayr b. Ebi il-
hab et-Temimi, Hiibeyb'i, Ukbe b. Haris b. Amir b. Nevfel iftin satm
aldl. Ebu ilhab, Haris b. Amir'in ana bir karde~i idi. Hiibeyb'i, babasl- a
mn kar~ll1~nda oldiirillmesi iftin satm alm1~b.
Zeyd b. Desine'ye gelince, onu Safvan b. Umeyye satm aldl ki, ba- e
basl Umeyye b. Halef kar~ll1~nda onu oldiirsiin. Safvan b. Umeyye n
onu Nistar denilen bir kolesi ile Ten'im'e gonderdi. Onu oldiirmek i~n v
Harem'den ftlkardllar. Kurey~'ten bir grup topland1. Onlann iftinde 0
Ebu Siifyan b. Harb de vard1. Zeyd, oldiirillmek iftin getirildiginde
Ebu Siifyan ona ~oyle dedi: n
- Ey Zeyd, Allah iyiligini versin. $imdi Muhammed'in bizim yam- ti
mizda, senin yerinde olup onun boynunu vurmam1z1 ve senin de ailen
yamnda oturmam ister misin? e
Zeyd dedi ki: s
- Vallahi, Muhammed'in ~imdi bulundugum yerde ona eziyet ve-
recek bir dikenin batmasm1, benim ise ailemin iftinde bulunmam1 ne
isterim, ne de arzu ederim.
Ebu Siifyan ~oyle diyordu:
- Muhammed'in ashabmm, Muhammed'i sevdigi kadar, ba~ka hift- «
bir kimsenin bir kimseyi sevdigini asia gormedim! 0

Nistar, daha sonra Zeyd'i oldiirdii.
Hiibeyb b. Adiy'ye gelince; Abdullah b. Ebi Necih, Muaviye'den f.
naklen bana anlattl ki, (Muaviye, Hiiceyr b. Ebi ilhab'm cariyesidir c~
ve Miisliiman olmu~tur.), Muaviye ~oyle dedi: 81
«Hiibeyb, benim yammda idi. Benim evimde hapsedilmi~ti. Bir

giin ona bakbm ki, elinde adam ba~1 iriliginde bir iiziim salklm1 var. n
0 salklmdan yiyordu. Allah'm topra~nda oylesine yenilen bir iiziim a
gormemi~tim. »
ibn ishak, As1m b. Orner b. Katade ile Abdullah b. · Ebi Necih'in d
~oyledediklerini rivayet etmi~lerdir: Muaviye dedi ki:
Hiibeyb oldiirillmeye getirildiginde bana ~oyle dedi:
- Bana, bra~ olmak iftin bir biftak gonder. n
Ben de kabilemizden bir ftOcuga bir ustura verip ~oyle dedim: n
- Bunu evdeki ~u adama gotiir.
Qocuk blfta~ gotiirmeyi hemen kabullendi. Bu defa dedim ki:
«Benne yapbm! Vallahi adam bu ftOcugu oldiirerek intikamm1 ahr. 81
Boylece klsasa kar~1 klsas olur. Hiibeyb, bifta~ ftOcugun elinden aldl.
Sonra da: «Omrtine yemin olsun ki, anan bu b11;akla seni bana gonde-
rirken benim ihanetimden korkmad1 m1?» dedi. Sonra da ~ocugu ser-
best b1rakti.
ibn Hi§am'm ifadesine gore ~ocuk, o kadmm oglu imi§.
ibn ishak, As1m'm §Oyle dedigini rivayet etmi§tir: Sonra Hii.beyb'i
~kardilar. Asmak i¢n Ten'im'e getirdiler. Hii.beyb, onlara dedi ki:
- Eger uygun goriirseniz, iki rekat namaz kilmam i¢n bana mii.sa-
ade edin.
Onlar da bu teklifini kabul edip namaz kilmak i~in ona mii.saade
ettiler. 0 da iki rekat namaz k1ld1, tadil-i erkan ile huzur i~inde na-
mazmi giizel bir §ekilde k1ldi. Daha sonra onlara donii.p §Oyle dedi:
Vallahi eger sadece oldiirii.lmekten korkarak uzatti~I zannedecek
olmasaydimz, elbette daha fazla k1lardim.
Hii.beyb, oldiirii.lme esnasmda iki rekat namaz k1lmaYI Mii.slii.-
manlar i¢n siinnet kilanlann ilki oldu. Sonra onu bir aga~ par~asmm
ii.zerine koyup kaldirdilar. Onu bagladiklan zaman §oyle dedi:
- Ey Allah1m! ~ii.phesiz ki biz, senin Rasulii.'ntin risaletini teblig
ettik. 0 halde bize yapilanlan sabahleyin ona haber ver. Ey Allah1m!
Sayilanm tiiket, onlan da~t, onlardan hi~ kimseyi ya§atma.
Boyle dedikten sonra onu oldiirdiiler.
Muaviye b. Ebi Siifyan §oyle diyordu: 0 gtin Ebu Siifyan ile birlik-
te orada haz1r bulunan kimselerin i~inde ben de vardim. Baham, Hii.-
beyb'in duasmdan korkarak beni yere yatird1. Onlar §Oyle diyorlardi:
«Bir adama beddua edildigi zaman o adam yere yan yatmca beddua
ona isabet etmez.••
Musa b. Ukbe'nin, "el-Megazi" adh eserinde anlatild1~na gore
Hii.beyb ile Zeyd b. Desine aym gtinde oldiirii.lmii§lerdir. Rasulullah
(s.a.v.)'m, onlann oldiiriildii.kleri gtin §oyle dedigi i§itilmi§tir: «Size
selam olsun. Kurey§liler Hii.beyb'i oldiirdii.••
Yine Musa b. Ukbe'nin anlatt1~na gore mii§rikler, Zeyd b. Desi-
ne'yi daragacma astiklannda onu dininden caydrrmak i~in ii.zerine ok
atm1~lardi. Ama bu, onun iman ve teslimiyetini daha da artirrm~ti.
Urve ve Musa b. Ukbe'nin anlattiklanna gore mii.~rikler, Hii.beyb'i
dar agacma astiklannda ona §Oyle seslenmi~lerdi:
- Muhammed'in senin yerinde olmasnn ister misin?
- HaYir, yii.ce Allah'a yemin ederim ki, benim hayatimm kurtanl-
masma kar~1hk Muhammed'in aya~na bir diken dahi batmasm1 iste-
mem.
Boyle demesi ii.zerine m~rikler giilm~lerdi.
ibn ishak, Zeyd b. Desine'nin idam1m anlatirken de boyle bir me-
seleden bahseder. Dogrusunu Allah bilir.
Musa b. Ukbe dedi ki: Hii.beyb'i mezara defneden ki§i Amr b.
116 !BNKEStR
Umeyye'dir.
ibn Ishak, Yahya b. Abbad b. Abdullah b. Ziibeyr kanab ile Ukbe
b. Haris'in f?Oyle dedigini rivayet eder:
- Vallahi Hiibeyb'i ben oldiirmedim. Qiinkii ben ondan daha kii- le1
c;iik yaf?ta idim. Fakat Beni Abdu'd-Dar'm kardef?i Ebu Meysere mlz-
ra~ aldl, elime koydu. Sonra benim elimden ve siingiiden tuttu. Siin- de
giiyii ona diirttii. Btiylece onu oldiirdii." ri
ibn Ishak, baZI ashabm f?Oyle dediklerini rivayet etmi~?tir: §ii
«Orner b. Hattab (r.a.), Said b. Amir b.Hizyem el-Ciimehi'yi ~am'
m bir k1sm1 iizerine vali olarak atannf?tl. Bir ara halkm arasmda iken
baylld1. Bu, Orner b. Hattab'a anlat1ld1 ve denildi ki: Adam hastalan-
dl. Orner de onun yanma geli§lerinden birinde sordu ve dedi ki: le1
- Ey Said, nedir halin?
- Vallahi ey mii'minlerin emiri! Bende birf?ey yok. Ama ben Hii-
beyb b. Adiy'yin oldiiriilmesi s1rasmda orada haZir bulunanlar arasm-
daydlm. Onun bedduasm1 dinledim. Vallahi, ben herhangi bir meclis- ve
te iken o beddua hatlnma gelince bana baygmhk geliyor.
Boyle demesi sebebiyle Said'in, Hz. Orner nezdindeki degeri art- AI
b.»
el-Umevi, Hz. Omer'in f?Oyle dedigini rivayet etmi~?tir:
"Kendi nev-i f?ahsma miinhasrr bir adama baklp da sevinmek iste-
yen kimse, Said b. Amir'e baksm!" nl
ibn Hif?am dedi ki: Hiibeyb, mii~?riklerin elinde kaldl. Nihayet ha-
ram aylan sona erince onu oldiirdiiler.
Beyhaki, Ibrahim b. ismail kanah ile Amr b. Umeyye'nin f?Oyle kt
dedigini rivayet etmi~?tir: Rasulullah (s.a.v.), beni yalmz baf?Ima bir
gozcii ve devriye olarak gondermi~?ti. Hiibeyb'in aslld1~ daragacma k~
geldim. Casuslardan ve beni gozetleyecek kimselerden korktugum til
halde daragacmm iizerine c;1kbm. ipi c;ozdiim. Hiibeyb'in cesedi yere
dii§tii. Biraz uzaklaf?bm. Arkama bakb~mda birf?ey goremedim. San- de
ki yer onu yutmu§ idi. ~imdiye kadar Hiibeyb'in bir parc;asmm goriil- gi
diigu soylenmemi§tir.
ibn ishak, Muhammed b. Ebi Muhammed kanab ile ibn Abbas'm go
§oyle dedigini rivayet etmi§tir: Reci seriyyesine kablan sahabeler ol-
diiriildiiklerinde miinafiklardan baz1lan §Oyle demi§lerdi:
«Vah. Vah, i§te o meftun kif?iler boylece helak oldular. Onlar ne
ailelerinin yanmda oturdular, ne de adamlara Muhammed'in risaleti-
ni teblig ettiler.>> dt
Onlar hakkmda Cenab-1 Allah, §U ayeti inzal buyurdu:
p~
«Diinya hayatma dair konuf?masl senin hof?una giden, pek az1b
dii§man iken, kalbinde olana Allah'1 §ahid tutan insanlar vard1r.>> (el·
Bakara, 204.)
Reci seriyyesine katllan kimseler hakkmda da Cenab-1 Allah, §U

ayeti inzal buyurmu§tur:
«insanlar arasmda, Allah'm nzasm1 kazanmak i~in camm veren-
ler vardir. Allah kullanna kar§I §efkatlidir.» (el-Bakara, 207.)
ibn ishak dedi ki: Reci gazvesi hakkmda soylenen §iirlerden biri
de Hiibeyb'in -kendisini oldiirmek i~in mii§riklerin bir araya gelmele-
ri esnasmda- §Oyledigi §U §iirdir: ibn Hi§am'a gore baz1 kimseler, bu
§iirin Hiibeyb'e ait oldugunu kabul etmemi§lerdir. ~iir §udur:
<<Hizipler etrafimda toplandilar. Kabilelerini de topladilar.

Onlann hepsi dii§manh~ a~1ga vurup bana kar§l gayrete gelmi§-
lerdir.
Qiinkii ben zincirlerle baglanmi§Im. Ogullanm ve kadinlanm top-
ladilar.
Klnlmaz, uzun bir agacm yanma getirildim. Garipligimi, hiiziin
ve kederimi ancak Allah' a §ikayet ederim.
Hiziplerin, yere ytkilmam esnasmda benim i~in toplanmalanm da
Allah'a §ikayet ederim.
Aq'm sahibi! Bana yap1lmak istenen §eye kar§I sab1r ver.
Benim etimi lime lime ettiler ve artik umudum kesildi.
Bu, Allah'm elindeki bir §eydir. Eger o dilerse par~alanmi§, kopa-
nlmi§ eklemleri birle§tirmekle bana miibarek kilar.
Beni, kiifiir ile oliim arasmda tercih sahibi kilmi§lardir.
Halbuki benim gozlerim, sabrrs1zhk gostermeksizin ya§lanm do-
kiiyordu.
Bende oliimden ka~ma yoktur. Qiinkii ben oliiyiim. Fakat benim
ka~mmam her taraf1 saran Cehennem'in alevli yanmi§ ate§i demek-
tir.
Allah'a yemin ederim ki, ben, Miisliiman olarak oldiigum takdir-
de her nereye dii§iip oliirsem, nereye ytkihrsam benim i~in onemli de-
gildir.
Ben dii§mana kar§I boyun egecek.bir kimse degilim. Sabirsizhk ta
gostermem. Qiinkii benim donii§iim Allah'adir.>>
Buhari'nin sahihinde de bu kasideden §U iki beyit nakledilmi§tir:
<<Ben Miisliiman olarak Oldiiriildiigiiro zaman hangi yamm iizere

dii§Sem onemli degil. Qiinkii dii§iip olmem Allah yolundawr.
Bu ise Allah'm elindeki bir §eydir. Eger o dilerse par~alanmi§, ko-
panlmi§ eklemleri birle§tirerek miibarek kilar.»
Hassan b. Sabit, ibn ishak'm anlatti~na gore Hiibeyb iizerine §U

118 tBNKESIR
mersiyeyi soylemi§tir.
dax
«Senin goziine ne oldu ki, onun ya§lan inci taneleri gibi gogiis
iizerine durmadan akar. yax
Yigitler yigidi Hiibeyb iizerine aglar. VUl
Gozlerim, bilirler ki, Hiibeyb, dii§manla kar§Ila§tl~ zaman ne ode
korkar, ne zaafa dii§er, ne de kotii huyludur.
0 halde ey Hiibeyb git! Allah seni gi.i.zel §eylerle ve Cennet'le, hu- tall
riler katmda arkada§lar i~nde ebedi b1rak1p miikafatland1rsm.
Temiz ve iyi melekler ufukta iken peygamber size derse siz ne VUJ
dersiniz?
Ni~in Allah'm §ahidini azgm bir adam mukabilinde oldiirdiiniiz da
ki, o azgm adam §ehirlerde ve arkada§lar arasmda fesad1 azchnr!»
gib
ibn Hi§am dedi ki: i~nde baz1 ~irkin ifadeler bulundugu i~in bu
§iirin baz1 k1s1mlanm buraya almad1k.
ibn ishak'm anlattl~na gore Hassan, Reci ashabma ihanet eden
Beni Lahyan'dan baz1 kimseleri hicvederek §Oyle demi§tir:
((Eger katlks1z bir ihanet seni sevindirirse, Reci'e git ve Lihyan git
yurdundan sor.
Bir kavim ki, aralannda kom§ulanm yemeyi birbirlerine tavsiye
etti. fill
Demek kopek, maymun ve insan birbirine benzer.
Eger teke bir giin konu§acak olsa, kalk1p onlara hitap eder. rid
0 onlann arasmda §an ve §eref sahibi idi.»
Reci seriyyesine katllan sahabelere ihanet etmeleri sebebiyle Hii-

zeyl ve Beni Lihyan kabilelerini hicveden Hassan b. Sabit, bir ba§ka
§iirinde de §Oyle demi§tir: He
((Omriime yemin ederim ki, Hiibeyb ve As1m i~in olan hadiseler,

elbette Hiizeyl b. Mudrike'yi aYlplar.
Lihyan'm hadiselerinin en kotiisii onlara isabet etti.
Lihyan ise, su~lann en kotiisiinii i§leyenlerdir.
Birtak1m insanlar, onlann kavmindendirler. Kat1ks1z soyludur- de
lar. Tlpk1 ellerin arkasmdaki tiiyler gibi.
Onlar, Reci giiniinde ihanet ettiler. iffet ve yiiksek ahlak sahibi mj
Rasulullah'm el~sine ihanet ederek yarchms1z b1raktilar. cii
Hiizeyl, haram §eylerin ~irkinlerinden asia sakmmach. Sii
Haram kafirlere kar§I korunan As1m'm oldiiriilmesi sebebiyle bir
giin zaferin kendi aleyhlerinde olaca~m gorecekler. pa
BUYUK !SLAM TAR!Ht 119
Savunucu oyle ku~?lar ki (anlar ki), ~?ehidin etini biiyiik sava§lar-

dan korurlar.
Belki Hiizeyl kabilesi, onu oldiirmekle oliim yerlerini veya agla-
yan kadmlar toplulugunu gorecekler. Onlara oyle §iddetli bir darbe
vururuz ki, o darbe sebebiyle pana)'lr sahiplerinden olan kervanlar
ode~?irler.
Rasulullah'm emriyle ki, onun el~isi saglam bir gorii§ ile Lihyan'1
tamru. _
Eger zulme ugrarlarsa zalimin elini geri itmezler. Ona kar§I sa-
vunmazlar.
insanlar, genii? bir yere yerle§tikleri zaman onlan sel yataklann-
da goriirsiin. Onlann yerleri oliim yurdudur.
Ve ba~?larma bir i§ geldigi zaman go~leri, hayvanlann gorii§leri
gibidir!»
Hassan, Reci ashabm1 medhederek ve §iirinde adlanm belirterek

§Oyle demi~?tir:
«Allah o kimselere rahmet etsin ki, Reci giiniinde birbiri ardma

gittiler ve boylece ikram gordiiler. Sevaba kavu§tular.
Seriyyenin ba§I ve komutam Mersed idi.
ibn Biikeyr imamlan idi. Hiibeyb'i, ibn Tank ve ibn Desine'yi ise
mukadder olan oliim aldi.
Reci'de oldiiriilen As1m ise, yiice hasletler kazandi. 0, kazan~h bi-
ridir.
0, onlara kar~?I zillet ve boyun egmeyi kabul etmedi de nihayet ki-
h~la vuru§tu. Qiinkii o asildir.»
ibn Hi§am dedi ki: ~iir bilgisine sahip olanlann ~ogu, bu §iirin
Hassan' a ait olmaru~m soylerler.
AMR B. UMEYYE ED-DAMRI SERiYYESi
Bu seriyye, Hiibeyb'in oldiiriilmesinden sonra pkanlmi~?tlr.

Vakidi, ibrahim b. Cafer kanah ile Abdulvahid b. Ebi Avfm ~?iiyle
«Ebu Siifyan b. Harb, Kurey§li birka~ ki~?iye Mekke'de §Oyle de-
mi~?ti: Muhammed'e sokaklarda yiiriirken kim suikast yapacak da o-
ciimiizii almam1za yard1mc1 olacak? deyince Arabm biri gelip Ebu
Siifyan'm evine girdi ve ona ~?iiyle dedi:
r "Eger iicretimi tam verirsen, ben gidip Muhammed'e suikast ya-
panm. Qiinkii ben yollan iyi bilirim. Kilavuzlugum vard1r. Yammda
120 1BNKES1R
oyle bir han~er var ki, kartal kanach gibidir."

Ebu Siifyan, ona: «i~te sen bizim adam1m1zsm.>> dedi. Ona bir de-
ve ve bir miktar har~hk verdi. Sonra da: «Bu i~ini gizli tut. Qtinkii bu-
nu duyan bir kimse gidip Muhammed'e haber verebilir.>> dedi. Arap
suikast~1 da: «HaYir, bunu hi~ kimse bilmeyecektir.>> dedi. Geceleyin
binegine binip yola ~1kt1. Be~ giin boyunca yol gitti. Altmc1 giintin sa-
bahmda da gitti. Oglen vaktinde Medine'ye vard1. Rasulullah
(s.a.v.)'m nerede oldugunu sordu. Namazgaha geldi. Adamm biri ona:
<<Rasulullah, Beni Abdille~hel mahallesine dogru gitti.>> dedi. Arap su-
ikast~I da binegini o tarafa siirdti. Mahalleye vard1~nda binegini bir
yere baglad1. Sonra Rasulullah (s.a.v.)\ aramaya ba~lam. Onu asha-
bmdan bir topluluk arasmda mescidde sohbet ederken buldu. i~eriye
girdiginde Rasulullah (s.a.v.), onu gortince ashabma: <<Bu adam hiya-
net yapmak istiyor. Ama Allah onun amacm1 ger~ekle~tirmesine en-
gel olacaktlr.>> dedi. Adam gelip durdu ve:
- Abdillmuttalib'in oglu hanginiz? diye sordu.
Rasulullah (s.a.v.):
- Abdillmuttalib'in oglu benim, dedi.
Adam, kula~na bir~ey fisildayacakrmf} gibi yaparak Rasulullah'm
iizerine egildi. Ama arkadan Useyd b. Hudayr, onu tutup ~ekti ve: 1
- Rasulullah'tan uzak dur! dedi. Eteginin altma elini sokunca
han~erini gordti ve: Ii
- Ya Rasulallah! Bu suikast~mr, haindir, dedi. Suikast~ Arabi te- I
la~a dii~tip:
- Camm1, camm1 ba~E}la ya Muhammed, dedi. Useyd b. Hudayr d
da onun ~enesine vurmaya baf}ladl. Rasulullah (s.a.v.): a
- Bana dogruyu soyle. Sen kimsin, ni~in geldin? Eger bana dogru
soylersen, dogrulugun sana fayda verir. Eger bana yalan!soylersen se-
nin niyetinin ne oldugunu anlanm, dedi. <<
Suikast~:
- Eger dogru soylersem giivenlikte olur muyum? diye sordu:
Rasulullah:
- Evet giivenlikte olursun, dedi.
Adam, Ebu Siifyan'm durumunu ve kendisine vaad ettigi ticreti
anlattl. Rasulullah, emir verip adam1 Useyd b. Hudayr'm yanmda ah- b
koydu, ertesi sabah onu ~a~np E}Oyle dedi: la
-Sana eman verdim. Diledigin yere gidebilirsin veya bundan da- b
ha haYirh bir~ey yapabilirsin. o
- N edir o haYirh olan ~ey? E
- Allah'tan ba§ka ilah bulunmad1~na ve benim de Allah'm Rasulii b
olduguma E}ahadet etmendir.
- Allah'tan ba§ka ilah bulunmadl~na ve senin de Allah'm Rasulti g
BD'YCJK tsLAM TAR1H1 121
olduguna ~?ahadet ederim. Allah'a yemin ederim ki, ya Muhammed,

ben etrafmdaki adamlardan korkmu~? degilim. Yalmz seni goriir gor-
mez akhm ba~?Imdan gitti, gev~?edim, giiciim kalmad1. Bu arada benim
niyetimin ne oldugunu anladm. Yoksa daha once benim maksadlmm
ne oldugunu hi~ kimse fark etmemi~? ve benden once de sana haber
vermek iizere herhangi bir siivari buraya gelmemi~?ti. Anladlm ki sen,
Allah tarafmdan korunmaktasm ve hak yoldasm. Ebu Siicyan taraf-
tarlanmn da ~?eytan taraftarlan oldugunu anladlm.
Boyle demesi iizerine Peygamber (s.a.v.), giiliimsedi. Adam, Rasu-
lullah'm yamnda birka~ giin kald1ktan sonra gitmek i~in Rasulul-
lah'tan izin istedi. Kendisine izin verilince ~kip gitti. Ondan sonra da
kendisinden herhangi bir haber ahnamad1.
Rasulullah (s.a.v.), Amr b. Umeyye ed-Damri ile Seleme b. Eslem
b. Haris'e ~?Oyle dedi:
- Mekke'ye gidip Ebu Siifyan b. Harb'i bana getirin. Eger f1rsat1m
bulursamz onu oldiiriin!
Amr dedi ki: Ben ve arkada~?Im yola ~ktlk. Batn-1 Ye'cic'e vard1k.
Develerimizi bagladlk. Arkada~?Im bana dedi ki:
- Ey Amr, var m1sm Mekke'ye gidelim, Beyt'i yedi kez tavaf ede-
lim ve orada iki rekat namaz kilahm.
Dedim ki: Mekkelileri ben senden daha iyi bilirim. Hava karar-
mak iizere oldugunda avlulanna su serperler, sonra avluda otururlar.
Ben Mekke'yi alaca attan daha iyi bilirim.
Arkada~?Im ogudiimii dinlemedi. Nihayet birlikte Mekke'ye var-
dik. Beyt'i yedi kez tavaf edip orada iki rekat namaz klld1k. Oradan
aynhrken Muaviye b. Ebi Sucyan'la kar~?Ila~?tlm. Beni tamdl ve:
- Amr b. Umeyye ha! Gel ey hiiziin, gel! dedi.
Mekkeliler geli~?imizi birbirlerine korku i~inde duyurdular ve:
«Amr, iyi bir i~? ipn gelmez!» dediler.
Cahiliye doneminde Amr, adam oldiiren, kotilliik yapan bir kimse
idi. Mekkeliler onun geli~i iizerine toplamp biraraya geldiler. Amr ile
Seleme de ka~tllar. Mekkeliler onlan aramaya ~ktl. Daglara dogru
ko~tular.
Amr dedi ki: «Bir magaraya girdim. Mekkelilerden gizlendim. Sa-
baha kadar orada kald1m. Onlar bizi gece boyunca dagda aradllar. Al-
lah, Merline yolunu onlara gostermedi. Gozlerini kor etti. Ertesi sa-
bah ku~?luk vaktinde Osman b. Malik b. Ubeydullah et-Teymi, atma
ot toplamak ipn ~evremizde dola§Iyordu. Seleme b. Eslem'e dedim ki:
Eger bu bizi goriirse burada oldugumuzu Mekkelilere duyurur. Hal-
buki onlar bizden uzakla~?IP gittiler.
Osman b. Malik, magara kap1sma gittik~e yakla~?Iyordu. Nihayet
gelip bizi gordii. Ben de ~kip memesinin altma han~erimi saplad1m.
122 1BNKESIR
Bir <;Ighk abp yere di.i~ti.i. Q1gh~m duyan Mekkeliler, gelip orada top-
landllar. Ben de tekrar magarama girip gizlendim. Arkada~1ma sakm lllJ
k1mlldama, dedim. Mekkeliler, magara kap1sma kadar geldiler. Os- fer
man b. Malik'e sordular: di.i
- Seni kim yaraladi? ~11
- Amr b. Umeyye ed-Damri yaraladi. ler
Ebu Siifyan: tm
- Amr'm iyi bir i~ i~in gelmedigini zaten biliyorduk, dedi. Ald1~ m~
yaradan yerde olmek i.izere olan Osman b. Malik, bizim nerede olduri.i:
gumuzu onlara anlatamad1. Son nefeste idi. Nihayet son nefesini de Ia<
verip oldi.i. Onlar da bizi aramaktan vazge~tiler. Oli.ilerini ahp goti.ir- m~
di.iler. Magaram1zda iki gece kald1k. Arbk bizi aramaktan vazge~mi~ yu

lerdi. Nihayet oradan ~1klp Ten'im'e varruk. Arkada~1m dedi ki: ge
- Ey Amr b. Umeyye! Var m1sm Hi.ibeyb b. Adiy'yin daragacma gi- pa
delim de onu aga~tan ~ozi.ip indirelim? du
- 0 nerededir?
- i~te o ~urada. Qevresinde bek~ler de var.
- Bana biraz si.ire tam ve benden uzakla~. Eger bir ~eyden korkar- in1
san hemen uzakla~1p devenin yamna git, devene binip Rasulullah'a mi
ula~. haberi ona bildir ve beni kendi halime b1rak. Qi.inkii ben Medine
yolunu bilirim.
Sonra gidip Hi.ibeyb'in daragacmm etrafmda dola~tlm. Nihayet
onun cesedini gordi.im. Onu ahp s1rt1ma koydum. Yirmi zira kadar
oradan uzakla~ti~mda bek~iler durumun farkma vardllar. Pe~ime
di.i~ti.iler. Ben de agac1 yere atbm. Sesini unutmu~ degilim. Sonra
aya~mla i.izerine toprak atbm. Safra yoluna koyuldum. Nihayet bek-
~iler beni takipten b1ktllar ve geri dondi.iler. Ama, bende ruh kalm1~ va
m1ydi, kalmam1~ m1yd1, bilemiyorum. 0 kadar ki, yorulmu~ ve kork-
mu~tum. Arkada~1m da devesine binip Medine'ye gitmi~ ve durumu ti~
Rasulullah'a anlatm1~b. Ben de Medine yoluna koyuldum. Nihayet le~
Galil-i Dacnan mevkiine varrum. Orada bir magaraya girdim. Yamm- «V
da yaYlm, oklanm ve han~erim vardi. Ben magarada iken Beni Dil b. biJ
Bekir kabilesinden tek gozli.i, uzun boylu olup koyun ve ke~ gi.itmekte di:
olan bir adam geldi. Magaraya girdi ve: (s.
-Sen kimsin ey adam? diye sordu. be
Ben de: m:
- Beni Bekir kabilesinden bir adam1m, dedim.
- Ben de Beni Bekir kabilesindenim, dedi. Sonra s1rtlm magara- d~
nm duvanna yaslaYIP sesini yi.ikselterek ~u ~iiri soyledi: lel
Ia
«Hayatta oldugum mi.iddet~e Mi.isli.iman olacak degilim. m
Mi.isli.imanlann dinine de girecek degilim.» od
BUYUK iSLAM TARiH! 123
Ben de kendi kendime onu kastederek soyledim: <Nallahi oyle sa-

myorum ki, seni oldi.irecegim! >> Adam uykuya dald1g,.nda kalklp onu
fena bir ~ekilde oldi.irdi.im. 0 giine kadar ba~ka hi<;bir kimseyi onu ol-
di.irdi.igi.im gibi, fena bir ~ekilde oldi.irmi.i~ degildim. Sonra magaradan
<;1kbm. A~ag,. inerek yola koyuldum. Dogru yola vard1~mda Kurey~li
lerin haber s1zrurmak (almak) i<;in gonderdikleri iki adamla kar~Ila~
bm. Onlara: «Esir olarak bana teslim olun.>> dedim. Birisi teslim ol-
maya yana~maru. Ona bir ok abp oldi.irdi.im. Digeri bu durumu go-
ri.ince esir olarak kendini bana teslim etti. Ben de onu s1k1 s1klya bag-
larum. Sonra Rasulullah'a getirdim. Medine'ye geldigimde oyun oyna-
makta olan Ensar <;ocuklan geldiler. Bi.iyi.ikleri benim geldigimi du-
yunca: <<i~te bu gelen Amr'd1r>> dediler. Qocuklar ko~up Peygamber'e
geli~imi haber verdiler. Ben de esirimi Rasulullah'a goti.irdi.im. Ba~
parma~m yay1mm kiri~i ile baglam1~bm. Peygamber (s.a.v.)'in, bu
duruma gi.ildi.igi.ini.i gordi.im. Sonra bana haYir duada bulundu.>>
Seleme ise Amr'dan i.i<; gi.in once Medine'ye gelmi~ti.
Onceki sayfalarda da anlabld1g,. gibi Amr, Hi.ibeyb'i daragacmdan
indirdiginde cesedi yere di.i~mi.i~, onun bir par<;asm1 bile yerde gorme-
mi~ti. Belki de o, di.i~ti.igu yere defnedilmi~ti. Dogrusunu Allah bilir.
BiR-i MAUNE SERiYYESi
Bu seriyye, hicri dordi.inci.i senenin safer aYinda yola <;Ikm1~br.

Mekhul'un garip bir ifadesine gore bu seriyye olay1, Hendek gazvesin-
den sonra olmu~tu.
Buhari, Ebu Ma'mer kanah ile Enes b. Malik'in ~oyle dedigini ri-
vayet etmi~tir:
<<Rasulullah (s.a.v.), kendilerine kurra denen yetmi~ ki~iyi bir ih-
tiya<; i<;in gondermi~ti. Bir-i Maune denen bir kuyu yanmda Beni Si.i-
leym'den Ri'l ve Zekvan admda iki kabile bunlara sald1rd1. Bunlar:
«Vallahi bizim maksad1m1z size salrurmak degildir. Biz Rasulullah'm
bir i~ i<;in gonderdigi kimseleriz. Yolumuza devam edip gidecegiz.>> de-
dilerse de o kabileler bunlan oldi.irdi.iler. Bunun i.izerine Peygamber
(s.a.v.), bir ay boyunca sabah namazlannda o iki sald1rgan kabileye
beddua etti. Kunut duas1 bu ~ekilde ba~laru. Daha once kunut oku-
mazdik.>>
Buhari, Abdu'l-Ala b. Hammad kanah ile Enes b. Malik'in ~oyle
dedigini rivayet etmi~tir: <<Ri'l, Zekvan, Usayye ve Beni Lihyan kabi-
leleri, di.i~manlarma kar~1 Rasulullah'tan yard1m istediler. Rasulul-
lah da Ensar'dan yetmi~ ki~iyi onlara yard1m i<;in gonderdi. Bu yet-
mi~ ki~iye biz, zamanlannda kurra adm1 verirdik. Bunlar gi.indi.iz
odun topluyor, geceleyin namaz klhyorlarru. Bir-i Maune denen kuyu-
124 1BNKESIR
nun yamna vard1klannda bunlan yarmm i~in istemi~ olanlar, hiya-

net ederek oldtirdiller. Bu haberi alan Peygamber (s.a.v.), bir ay bo-
yunca sabah namazlannda Ri'l, Zekvan, Usayye ve Beni Lihyan gibi zarr
Arap kabilelerine beddua ediyordu.» yerr
Enes dedi ki: Biz, bunlar i~in Kur'an okuyorduk. Sonra bu hiikiim
kald1nldi. «Bizden kavmimize bildirin ki, biz, Rabbimize kavu~tuk. 0 rek
bizden raz1 oldu ve bizi ho~nud klldi.>> kat:
Buhari, Musa b. ismail kanab ile Enes b. Malik'in ~oyle dedigini ~nc
rivayet etmi~tir: ran
«Rasulullah (s.a.v.), Ummii Silleym'in karde~i Haram'1 yetmi~ ki- dir.
~ilik bir siivari birligi ba~mda yola ~kardi. Mii~riklerin ba~1 Amir b.
Tufeyl, Hz. Peygamber'i ii~ yol arasmda muhayyer klhp ~oyle demi~ti: le k
Y a ova ve klr sakinleri senin, ~ehir ve koy halkl da benim olacak, ya ra ~
senden sonra halifen ben olaca~m veya Gatafan kabilelerinden bin-
lerce ve binlerce ki~i ile sana kar~1 sava~aca~m. leri
Boyle dedikten sonra bir kadmm evinde veba hastah~na y~;tkala
narak ~oyle demi~ti: lun
- Develerin hastah~ gibi bir hastahktan ve falanca kamnm evin- raz1
de yatarak rm olecegim. Barra atirm getirin.
Boyle dedikten sonra atma binip ~1ktiktan sonra atm s1rtmda ol- gii:d
dii. Am
Ummii Silleym'in karde~i Haram da askerlerinden birisi topal ol-
mak iizere iki ki~iyi yanma alarak ilerledi ve dii~mana yakla~mca ya- lurr
nmdaki iki adama: nu,
- Siz burada durun. Ben dii~manm yamna varaYim, eger bana te- ra,
minat verirlerse, yakm oldugunuz i~in hemen gelirsiniz. Vermezlerse tir.
arkada~lanmzm yanma donersiniz, dedi ve dii~mana dogru ilerleyip yen
onlara:
- Size Rasulullah'm emrini teblig edinceye kadar bana teminat
verir misiniz? dedikten sonra onlarla konu~maya ba~lad1. yi1
Onlar da i~lerinden birine i~aret ettiler. Adam, Haram'm arkasm-
dan gelip s1rtma bir m1zrak vurdu. Hadisin ravilerinden biri olan
Hemmam diyor ki; Ona ~ok kuvvetli bir darbe vurmu~ olmah ki; Ha-
ram (r.a.) yerinde donup kald1 ve:
- Allahu Ekber! Kazand1m, Ka'be'nin Rabbine yemin ederim, dedi. Mii
Haram'm arkada~lan onun sesini i~itince, olay yerine gelip sava-
~a giri~tiler ve topaldan ba~ka hepsi ~ehid dii~tii. Bir da~n ba~mda
mi~
vuku bulan bu olayda ~ehid dii~enler hakklnda «Biz ve bizi de ho~nud nm
kllm>> mealinde bir ayet nazil oldu ama bu ayet daha sonra neshedil-
di. Hz. Peygamber de bu olay iizerine otuz giin iistiiste her sabah Ri'l, (s.a
Zekvan, Beni Lihyan ve Allah ile peygamberine isyan eden U sayye ile
kabilelerine beddua etti.>> yar
BLJYOK !SLAM TAR!Ht 125
Buhari, Hibban kanah ile Enes'in ~oyle dedigini rivayet etmi~tir:

«Haram b. Milhan, benim daJim<hr. Bir-i Maune gtinii vuruldugu
zaman kamm eliyle yiiziine ve ba~ma serpti ve: "Ka'be'nin Rabbine
yemin ederim ki, ben kazand1m." dedi.»
Buhari, Ubeyd b. ismail tarikiyle Hi~am b. Urve'den rivayet ede-
rek, Urve'nin ~oyle dedigini nakletmi~tir: ((Bir-i Maune seriyyesine
katilan sahabeler oldiirilliip de Amr b. Umeyye ed-Damri esir ahndi-
~nda Amir b. Tufeyl ona: "Bu kimdir?" diye sormu~ ve yerde olii du-
ran kimseye i~aret etmi~ti. Amr b. Umeyye de: ((Bu, Amir b. Fiiheyre'-
dir.» demi~ti. Bunun iizerine Amir b. Tufeyl ~oyle demi~ti:
((Oldiirillmesinden sonra onun semaya kaldml<h~m gordiim. Oy-
le ki, ben onunla yer arasmda bir mesafe bulundugunu gordiim. Son-
ra yere indirildi.»
Bunlann haberleri Peygamber (s.a.v.)'e ula~tinld1. ~ehid dii~tiik
leri bildirildi. Peygamber (s.a.v.) de:
- Arkada~lanmz oldiirilldiiler. Onlar Rablerinden ~u dilekte bu-
lunmu~lardi: ((Rabbimiz, senden ho~nud oldugumuzu, senin de bizden
raz1 oldugunu karde~lerimize bildir.» demi~lerdi.
Allah da onlann durumunu Miisliimanlara bildirdi. Bir-i Maune
giiniinde oldiiriilenler arasmda Urve b. Esma b. Salt ile Miinzir b.
Amr da vardv>
Vakidi, Mus'ab b. Sabit kanah ile Urve'den ~oyle bir rivayette bu-
lunmu~tur: Urve, Bir-i Maune faciasm1, Amir b. Fiiheyre'nin durumu-
nu, Amir'in oldiirilldiikten sonra semaya kald1nh~m1 anlattlktan son-
ra, onu oldiiren ki~inin Cebbar b. Selma el-Kilabi oldugunu soylemi~
tir. Cebbar, onu m1zrakla vurup oldiiriirken Amir: ((Ka'be'nin Rabbine
yemin olsun ki, ben kazan<hm.» demi~tir.
Cebbar, bu hadiseden sonra baz1 kimselere sormu~:
- Amir b. Fiiheyre oldiirilliirken ((Kazan<hm» dedi. Bu sozii ile ne-
yi kazand1~m kasdetti?
Dediler ki:
- Boyle demekle o, Cennet'i kazand1~m kasdetti.
Cebbar:
- Vallahi dogru soylemi~tir, dedi ve bu sebeple kendisi de sonra
Miisliiman oldu.
Musa b. Ukbe'nin, "Megazi"sinde Urve'nin ~oyle dedigi nakledil-
mi~tir: ((Amir b. Fiiheyre'nin cesedi bulunama<h. Oyle samhyor ki, o-
nun cesedini melekler defnetmi~lerdir.»
Yunus, ibn ishak'm ~oyle dedigini rivayet etmi~tir: ((Rasulullah
(s.a.v.), Uhud gazvesinden sonra Medine'de ~evval aJimn kalan klsm1
ile zilkade, zilhicce ve muharrem aylanm ge~irdi. Sonra safer aJinda
yani Uhud'dan dort ay sonra Bir-i Maune seriyyesine katilan adam-
126 iBNKESIR
Ian bu seriyye i~n goreve gonderdi. Baham ishak b. Yesar, Mugire b.

Abdurrahman b. Haris b. Hi~am ve Abdullah b. Ebi Bekir b. Muham-
med b. Amr b. Hazm ile ilim erbabmdan diger baz1 kimseler bana ~oy
le haber verdiler:
Ebu Bera Amir b. Malik b. Cafer b. Mulaibti'l-Esinne, Medine'ye
Rasulullah (s.a.v.)'m yanma geldi. Rasulullah (s.a.v.) da onu islam'a s~
davet etti. 0, Mtisltiman olmad1. Fakat islam'dan da uzakla~maru ve le
~oyle dedi: Ya Muhammed, eger ashabmdan Necid halkma birtak1m u
adamlar gonderirsen ve onlar da onlan, senin emrine davet etseler,
umanm ki sana icabet ederler.
Rasulullah (s.a.v.) da:
-Ben, Necid halkmm ashab1ma ki:ittiltik yapmasmdan korkanm,
dedi. y1
Ebu Bera:
-Ben onlann kefiliyim. Ashabm1 gi:inder de halkl islam'a davet et- 0
sinler, dedi. Ia
Rasulullah (s.a.v.), Mtinzir b. Amr'1 -ki bu Mtinzir, Beni Saide'nin k•
karde~i olup kendisine i:iltime stiratli ko~an ki~i anlamma gelen «Mu- 01
niku'l-Yemut>> lakab1 takllm1~br- ashabmdan ve Mtisltimanlann ha-
Jlrhlanndan kirk ki~i ile birlikte gi:inderdi. Bunlann arasmda ~u kim-
seler vard1: Harise b. Simme, Haram b. Milhan (Beni Adiy b. N ec- a<
car'm karde~idir.), Urve b. Esma b. Salt es-Sillemi, Nafi b. Btideyl b. lu
Verka el-Htizai, Amir b. Ftiheyre (Ebu Bekir es-S1dd1k'm mevlas1d1r.). A
Bunlar se~kin Mtisltimanlarla birlikte gi:inderildiler. ra
Onlar da gittiler ve Bir-i Maune'de indiler. Buras1 Beni Amir'in
yurdu ile Beni Silleym'in arazileri arasmdad1r.
Ashab, kuyunun yam ba~ma indikleri zaman Haram b. Milhan'I
Rasulullah (s.a.v.)'m mektubuyla birlikte Amir b. Tufeyl'e gi:inderdi-
ler. Ona geldigi zaman o, onun mektubuna bakmad1 ve hemen ada- Ia
mm tizerine salrurdL Onu i:ildtirdti. Sonra ba~rarak onlara kar~1 Beni ~e
Amir'den yarrum istedi. Onlar da onun t;agnsma icabet etmeye yana~ ~
marular ve: <<Ebu Bera'nm ahdini asla bozmaJiz.>> dediler. Ebu Bera,
onlar i~in si:izle~me ve kefalet vermi§ti. Bunun tizerine Amir, onlara a1
kar~1 Beni Silleym'den Usayye, Ri'l ve Zekvan kabilelerinden yarrum
isteyerek ~a~rru. Onlar da onun bu ~agnsma icabet ettiler. Q1klp sa-
habeleri ku~atma altma aldllar. Sahabelerin ytiklerinin etrafmda
~ember tuttular. Onlar da bunlan gi:irdtikleri zaman klh~lanm t;ekip m
sava~blar ve son neferlerine vanncaya kadar i:ildtirilldiller. Allah, on-
lara rahmet etsin. Sadece Ka'b b. Zeyd (Beni Dinar b. N eccar'm kar- h<
de~i) mtistesna hepsini i:ildtirdiller, yalmz onu can t;eki~me halinde bl- le
rakblar. 0 da i:ilillerin arasmdan yarah olarak kalklp yola ~1kb. Hen-
dek gtintinde ~ehid olarak i:ildtirilltinceye kadar ya~ad1. Allah ona ra
BUY(JK !SLAM TAR!H! 127
rahmet etsin.
Kavmin merasmda Amr b. Umeyye ed-Damri ile Beni Amr b.
Avftan olan Ensarh bir adam vard.I. Bu iki ki§i arkada§lannm ba§ma
gelen musibeti ancak askerlerin ~evresinde dola§an bir ku§tan anla-
dllar ve: «Vallahi bu ku§ta bir i§ var.>> dediler. Doniip baktlklannda
sahabelerin kanlar i~erisinde olduklanm gordiiler. Ba§lanna getiri-
len ihanetler gozle goriiliiyordu. Bunun iizerine Ensarh adam, Amr b.
Umeyye'ye: <<Ne dersin?» diye sordu. 0 da dedi ki:
- Rasulullah (s.a.v.)'a vanp durumu kendisine haber vermemiz
gerektigini uygun goriiyorum.
Ensari dedi ki:
- Fakat ben, kendisinde Miinzir b. Amr'm oldiiriildiigu bir yerden
yiiz ~evirip aynlmam ve bunu ba§ka adamlara da bildirmem.
Boyle dedikten sonra kavimle sava§ti. Nihayet oldiiriildii. Amr b.
Umeyye'yi de esir ald.Ilar. Mudar kabilesinden bir kimse oldugunu on-
lara soyledigi zaman Amir b. Tufeyl onu serbest b1rakti. Per~emini
kesti ve anasmm bir kole azad etme ada~m yerine getirmek i~in de
onu azad etti.
Amr b. Umeyye pk1p da Karkaraya vard1~ zaman, ki buras1 Ka-
nat vadisinin yamacmdad1r. Beni Amir'den iki adam geldi. Bu iki
adam onun bulundugu golgelige gelip konaklad.Ilar. Amirlerin Rasu-
lullah (s.a. v.) ile yapmi§ olduklan bir antla§ma ve kefaletleri vard1.
Amr b. Umeyye bunu bilmiyordu. Onlar oraya indikleri zaman onla-
ra:
- Siz kimlerdensiniz? diye sordu.
- Onlar da:
- Beni Amir'deniz, dediler.
Onlara miihlet verdi ve uyuduklan zaman iizerlerine sald.Inp on-
Ian oldiirdii. 0, Rasulullah (s.a.v.)'m ashabmm ba§ma getirdikleri
§eyden dolaYI Beni Amir kabilesinden bir intikam alarak bunu yapti-
~m zannediyordu.
Amr b. Umeyye, Rasulullah (s.a.v.)'m yanma gelip de olanlan ona
anlatt1~nda Rasulullah (s.a.v.) §Oyle buyurdu:
- Oyle iki adam1 oldiirdiin ki, onlann diyetlerini odeyecegim.
Sonra Rasulullah (s.a.v.) §oyle dedi:
- Bu, Ebu Bera'nm yapti~ bir i§tir. Ben bunun yap1lmas1m iste-
mezdim ve korkuyordum.
Ebu Bera'ya bu haberi verdi. Amir b. Tufeyl'in onun antla§masm1
bozmas1 ve Rasulullah'm ashabma onun sebebiyle ve eman vermesiy-
le bu durumun ba§a gelmesi, agnna geldi.
Hassan b. Sabit, Beni Ebi Bera'YI, Amir b. Tufeyl'e kar§I ki§klrta-
rak §Oyle dedi:
128 !BNKESIR
«Ey Beni Ummu'l-Benin, siz Necid halkmm ululanndan oldugu-

nuz halde Amir'in, Ebu Bera'nm akdini bozarak onu hafife almas1, si-
zi korkutmad1 m1? Rata ise, kas1t gibi degildir.
$erefve fazilet pe:;;inde ko:;;an Rebla'ya bildir ki, benden sonra ha-
diselerin i~inde ne icad ettin?
Bahan sava:;;lann babas1d1r. Ebu Bera'd1r. Daym ise :;;erefli bir
kimse olan Hakem b. Said'dir.>>
ibn Hi:;;am dedi ki: $iirde ge~en Ummu'l-Benin'den kas1t, Ebu Be- ffil
ra'mn annesidir, ki, o da Amr b. Amir b. Rebia b. AmiT b. Sa'saa'nm
kiz1dir.
Al
ibn ishak dedi ki: Rebia b. Amir b. Malik, Amir b. Tufeyl'in uzeri-
ne saldirdi ve siingii ile vurdu. Siingii, uyluguna isabet etti, ama can
Be
ahc1 noktaya degmedi. Atmdan du:;;tu ve :;;oyle dedi:
de
- Bu, Ebu Bera'nm i:;;idir. Eger ben oliirsem benim kamm, amca-
ma aittir. Kammm pe:;;ine du:;;mesin. Eger ya:;;arsam benne yapaca~ iki
mi bilirim.
Musa b. Ukbe dedi ki: Kavmin emiri Miinzir b. Amr'd1r. Mersed b. ga
Ebi Mersed oldugu da soylenir. ga
ibn ishak'm anlatti~na gore Hassan b. Sabit, Bir-iMaune facia-
ay
smda oldiirillen sahabeler uzerine aglayarak :;;oyle demi:;;tir:
da
<<Maune'de oldiirillenlere az olmayan bir doku:;;le gozya:;;lanm dok.
ga
Oliimleriyle sabahleyin kaqila:;;an Rasulullah'm suvarilerine ag-
bu
la.
Bir kavmin akdi sebebiyle onlar yok oldular. Hainlik ile iplerinin
Ar
dug-Umu ~ozilldu. ffil
Mtinzir'e yaz1k ki, yiiz ~evirdi ve olumiine sabredip siiratle gitti. Rli
i:;;te o sabah1mzda ~oklan isabet alnn:;;tir. su
Bunlar, ~erifin akindan ve Amr'm haYJrhlanndan olan kimseler-
dir.>>
sii
iki
iki
Be
te
dii
da
BENi NADiR GAZVESi
Bu gazve hakkmda Cenab-1 Allah, el-Ha~r suresini inzal buyur-

mu~tur.
"Sahih-i Buhari"de ibn Abbas'tan rivayet olunduguna gore ibn
Abbas'm kendisi, el-Ha~r suresine, "Beni Nadir Suresi" dermi~.
Buhari, Ziihri kanah ile Urve'nin ~oyle dedigini rivayet etmi~tir:
Beni Nadir gazvesi, Uhud gazvesinden alb ay once ve Bedir gazvesin-
den sonra vuku bulmu~tur.
Hanbel b. ishak'm rivayetine gore; Ziihri, Bedir gazvesinin hicri
ikinci senede ramazanm on yedisinde vuku buldugunu soyler.
Ziihri dedi ki: Rasulullah, Bedir gazvesinden sonra Beni Nadir
gazvesini ger~ekle~tirmi~tir. Hicri ii~iincii sene ~evval aymda Uhud
gazvesine gitmi~tir. Bundan sonra da hicri dordiincii senenin ~evval
aymda Hendek gazvesinde sava~rm~tlr.
Beyhaki'nin rivayetine gore Ziihri, Beni Nadir gazvesinin Uhud'-
dan once vuku buldugunu soylemi~tir. Ba~kalanna gore Beni Nadir
gazvesi, Uhud gazvesinden ve Bir-i Maune faciasmdan sonra vuku
bulmu~tur. ·
Ben derim ki: Beni Nadir gazvesi, Bir-i Maune faciasmdan ve
Amr b. Umeyye'nin doniip Beni Amir kabilesinden 0 iki ki~iyi oldiir-
mesinden sonra vuku bulmu~tur. Oysa Amr b. Umeyye, o iki ki§inin
Rasulullah'la antla§mah olduklanndan habersiz idi. Bu nedenle Ra-
sulullah (s.a.v.), ona ~oyle demi§ti:
«Oyle iki adam1 oldiirdiin ki, ben onlann diyetlerini odeyecegim.»
ibn ishak dedi ki:
Rasulullah (s.a.v.), Beni Nadir kabilesine gitti. Beni Amir kabile-
sinden oldiiriilen iki ki~inin diyeti i~in onlardan yard1m istiyordu. 0
iki ki~iyi Amr b. Umeyye ed-Damri oldiirmii~tii. Rasulullah bunu, o _
ikisi i~in akdettigi eman antla~masmdan otiirii yap1yordu. Nitekim
Beni Nadir ile Beni Amir arasmda da antla~ma vard1. Rasulullah, i~
te o iki maktiiliin diyeti i¢n onlardan yard1m isteyerek yanlanna gel-
diginde onlar §Oyle dediler:
«Evet ey Ebu'l-Kas1m! Senin bizden kendi istedigin ~ey hususun-
da sana yard1m ederiz.» .:;-
Sonra bu iki kabile ba§ba~a kald1klan zaman §oyle dediler:
B. lslam Tarihi, C. N, F . 9
130 1BNKESIR
«~iiphesiz siz, Muhammed'i asla bir daha bu hali iizere bulamaz-

Siniz.»
Rasulullah (s.a.v.) da onlann evlerinden, bir duvann yamnda o-
turmakta idi. la
«Hangi adam, i~te ~u evin iistiine ~kar da onun iizerine bir kaya hu
atar? Boylece ondan kurtulur, rahatlmizi buluruz.>> dediler. Bunun ii- ko
zerine onlardan biri olan Amr b. Ciha~ b. Ka'b, bu ~agnya icabet edip sa
lu
~oyle dedi: «Bunun i~n ben vanm.>>
nl
Boylece Rasulullah'm iizerine bir kaya par~as1 atmak i~n evin
la
damma ~kt1. Rasulullah (s.a.v.) da ashabmdan bir grup arasmda idi.
nE
Ashab arasmda Ebu Bekir, Orner ve Ali vard1. Allah onlardan raz1 ol-
ke
sun.
Semadan gelen haberci, Rasulullah'a kafirlerin planlad1klan sui- te
kasb haber verdi. 0 da kalklp Medine'ye donmek iizere yola ~ktl.
bi:
Ashab, Peygamber Efendimiz'in geciktigini goriince onu aramak
iizere yola ~ktl. Medine'den gelen bir adama rastlamlar, ona sordu- b.
lar. 0 da dedi ki: <<Onu Medine i~nde gordiim.>>
(s.
Bunun iizerine orada bulunan sahabeler de geri dondiller ve Hz.
Peygamber'in yamna vardllar. 0 da onlara Yahudilerin suikast ve ha- ge
inliklerini bildirdi. ni
Vakidi dedi ki: Rasulullah (s.a.v.), Yahudilere Medine'den ve civa- R1
nndan ~1k1p gitmelerini bildirmesi i~in Muhammed b. Mesleme'yi bl
gonderdi. Ote yandan miinafiklar da Nadir ogullan olan Yahudilere,
yerlerinde sebat etmeleri, Medine'den ~1k1p gitmemeleri i~in te~vik
edici haberler gonderiyorlard1. Onlara gerektiginde yarmmc1 olacak-
da
lanm vaad ettiler. Bu da Nadir ogullanna moral verdi. Hiiyey b. Ah- ·. de
tab, gayrete gelip sinirlendi. Bunun iizerine Medine'den ~Ikmayacak be
e~
lanna dair Rasulullah'a haber gonderdiler. Aralanndaki ahdin bozul-
k~
dugunu da bildirdiler. Bunun iizerine Rasulullah, bu Yahudilerin
iizerine gitmek i~n halka emir verdi. Gittiler ve bu Yahudileri onbe~ al
gece ku~atma altmda tuttular.
ibn Ishak dedi ki; Rasulullah (s.a.v.), Miisliimanlara, onlarla sa- be
va~mak i~in haz1rhk yapmayi ve iizerlerine yiiriimeyi emretti.
la
oy
ibn Hi~am dedi ki: Rasulullah, Nadir ogullan iizerine gitmek i~in
vj
Medine'den aynhrken yerine ibn Ummii Mektum'u vekil b1rakti. Bu
da rebiyillevvel ayinda olmw~tu.
Gi
ibn Ishak dedi ki: Rasulullah, yola ~1kb. Nadir ogullan yurduna
gc
varm. Onlan alb gece miiddetle ku~atma altmda tuttu. Bu esnada i~
la
kinin haram klhnm~na dair ayet nazil oldu. Yahudiler, kalelere yer-
le~ip s1~nmlar. Rasulullah da hurmahklann kesilmesini ve oralarda
YE
ci:
yangm pkanlmasm1 emretti. Bunun iizerine onlar:
<<Ey Muhammed! Sen insanlan fesaddan nehyediyordun. Fesad Si
BUYUK tsLAM TAR1H1 131
i~leyenleri aYiphyordun. ~u halde hurmahklan kesmek ve yakmak

neyin nesi oluyor?» diye seslendiler.
Beni Avf b. Hazre~'ten bir topluluk var<h. Allah dti§mam Abdul-
lah b. Obey b. Seltil, Vedia, Malik b. Ebi Kavkal, Stiveyd ve Dais de
bunlardand1. Bunlar, Beni Nadir'e: «Sebat edin, yerinizde durun ve
korunun. Qtinkii biz asia sizi yar<hmsiZ brrakmayaca~z. Eger sizinle
sava~Il1rsa biz sizinle beraber sava~1nz. Eger siz Medine'den ~lkartl
hrsamz, biz de sizinle beraber pkanz.» diye haber gonderdiler. Bu-
nun iizerine onlar, bu mtinafi.klann yard1mm1 beklediler. Ama bun-
lar, soz verdikleri gibi bu yar<hm1 yapma<hlar. Allah, onlann kalbleri-
ne korku sald1. Bunun tizerine Nadir ogullan, RasUlullah (s.a.v.)'dan
kendilerini Medine'den ~1karmasm1 ve kanlanna dokunmamasm1 is-
tediler.
Avfi dedi ki: ibn Abbas'm anlattl~na gore onlardan her ti~ ki§iye
bir deve verilmi§ti. Bir de bir deve ytikti mal gottirme hakkl tanmml§·
tl. 0 ~ ki§i s1ra ile aym deveye biniyordu.
Yakup b. Muhammed kanahyla gelen bir rivayete gore Rasulullah
(s.a.v.), Muhammed b. Mesleme'yi Nadir ogullanna gondermi~ ve ii~
gece i~inde Medine'yi terketmelerini bildirmi§ti. Beyhaki ve digerleri-
nin rivayetine gore Nadir ogullan Yahudilerinin vadeli bor~lan var<h.
Rasulullah (s.a.v.): 'Vadeden vazgepn ve bunu acilen pe§ine ~evirin."
buyurdu.
Bu rivayetin sahihliginde §tiphe vard1r. Dogrusunu Allah bilir.
ibn ishak dedi ki: Nadir ogullan, develerinin kald1rabilecegi ka-
dar mah ytiklediler. Hatta oyle adam var<h ki, evinin kap1s1m e§igin-
den soktip pkanr ve devesine ytikleyip gotfuiirdti. Oradan ~1k1p Hay-
ber'e dogru gittiler. ~am'a gidenler de oldu. Onlann Hayber'e giden
e~rafi. ~unlar idi: Sellam b. Ebu'l-Hukayk, Kinane b. Rebi b. Ebu'l-Hii-
kayk ve Hiiyey b. Ahtap. Bunlar, Hayber'e yerle§tikleri zaman oramn
ahalisi kendilerine itaat edip saygi gosterdi.
Ebu Bekir'in oglu Abdullah bana dedi ki, kendisine §i.iyle bir ha-
ber gelmi§: Nadir ogullan Yahudilerinin kadmlan, ~ocuklan ve mal-
lan develere ytiklendi. Beraberlerinde davullar, zurnalar ve oynayan
oyuncu ka<hnlar vard1. Aralannda Ummti Amr da var<h. Bu, Urve b.
Verd el-Absi'nin yanmda idi. Ondan satm alm1§lard1. Bu kadm, Beni
Gifar kadmlanndan biri idi. Onda, o zamanki hi~bir kabilede misli
gorillmemi§ §ekilde kendini begenmi§lik vard1.
Nadir ogullan Yahudileri, mallanm Rasulullah'a buaktllar. Ma!-
larda ozellikle Rasulullah (s.a.v.)'m insiyatifinde kal<h. Onlan diledigi
yere sarfediyordu. Rasulullah da o maHan, Ensar'a degil de ilk Muha-
cirlere payla§tlrd1. Ancak Ensar'dan Sehl b. Hiineyf ile Ebu Diic~ne
Simak b. Hare~'e yoksul olduklanm soyleyince, onlara da verdi.
r
132 1BNKESIR
ibn ishak dedi ki: Beni Nadir Yahudilerinden sadece iki ki~i Miis- di
lfunan oldu. Bunlardan biri Yamin b. Umeyr b. Ka'b (Amr b. Ciha~'m
~e
amcas1 oglu) dir, digeri ise Ebu Sa'd b. Vehb'dir. Bunlar Miislfunan ol- hi
duklan i¢n mallanm ellerinde tutup korudular. n~
ibn ishak dedi ki: Yamin ailesinden biri bana ~oyle dedi: Rasulul- R<
lah (s.a.v.), Yamin'e dedi ki: Senin amca oglundan (Amr b. Ciha~'dan) B1
gordiigfun ve benim hakk1mda kasdettigi ~eyi biliyor musun? le
Bunun iizerine Yamin b. Umeyr de bir adama, Amr b. Ciha~·~ olsa
diirmesi i!tin bir miktar mal verdi. Rivayete gore o adam da Amr b. dl
Ciha~·~ oldiirdii. Allah ona lanet etsin.
b~
ibn ishak dedi ki: Cenab-1 Allah, Nadir ogullan Yahudileri hak- n:
kmda el-Ha~r suresini, ba~tan sona inzal buyurdu. Bu surede onlar- gt
dan O!t ah~m1, Rasulii'nii onlara musallat klh~1m ve Rasulii vas1tas1y- vc
la onlara yapti~ ~eyleri anlatmaktad1r. sa
ibn ishak, daha sonra bu surenin tefsirine ba~lam1~tlr. Biz bun-
Ian tefsirimizde detayh olarak anlattik. Allah'a hamd olsun. M
Yiice Allah buyurdu ki: m
«Goklerde olanlar da yerde olanlar da Allah'1 tesbih ederler. 0 ce
gii!tliidiir, Hakimdir. ta
Kitap ehlinden inkarcr olanlan ilk siirgiinde yurtlanndan ~karan
O'dur. Oysa ey inananlar! Q1kacaklanm sanmami~tlmz. Onlar da, ka-
lelerinin kendilerini Allah'tan koruyaca~m sanm1~lardi. Ama Al-
lah'm azab1 onlara beklemedikleri yerden geldi. Kalblerine korku sal-
di. Evlerini kendi elleriyle ve inananlann elleriyle yiklyorlardi. Ey y2
ak1l sahipleri! Ders alm. ni
Allah onlara siirillmeyi yazmam1~ olsaydi, diinyada ba~ka ~ekilde
azap verecekti. Ahirette onlara ate~ azab1 vard1r. n
Bu, Allah'a ve peygamberine kar~1 gelmelerinden dolaYidir. Kim Bi
Allah'a kar~1 gelirse bilsin ki, Allah'm cezalandirmasi ~iiphesiz !tetin- b~
~ \ AJ
inkarcr kitap ehlinin yurtlannda hurma aga!tlanm kesmeniz veya m
onlan kesmeyip govdeleri iizerinde ayakta b1rakmamz Allah'm izniy-
ledir. Allah yoldan !tikanlan boylece rezillige ugratlr.» (el-Ha!lr, 1-5.)
Noksanhklardan miinezzeh olan yiice Allah, kendi yiiksek z~tm1
tenzih ediyor, gerek ulvi gerekse si.ifli biitiin yaratiklannm kendisine
~tesbihte bulunduklanm, kendisinin Aziz ve gii!tlii oldugunu haber ve-
riyor. Yine kendisinin yiiksek bir Zat oldugunu, hi!t kimsenin ona ula- yE
~amayaca~m, azamet ve yiiceligine yeti~ilmeyecegini, yarattl~ her-
ni
§~yi hikmetlice yarattl~m, takdir ve te§ri buyurdugu her§eyin bir
hikmete miistenid oldugunu beyan buyuruyor. Rasulii'ne, mii'min m
kullanna, Yahudi dii.;;manlanna kar~1 zafer nasip etmesi, bunun i!tin
gerekli tedbir ve takdiri diizenlemesi cJe O'nun hikmetindendir. Yahu-
Yc
BUYUK !SLAM TARiH! 133
di dti§manlar ki, Allah'a ve Rasulti'ne kar§I gelmi§, Rasulullah'a ve

~eriata dirsek ~tevirmi~lerdi. Kendileriyle sava~Ilmasmm ba~hca sebe-
bi bu idi. Nihayet Allah tarafmdan dti~manlannm kalbine korku sah-
narak teyid edilen Muhammed (s.a.v.), onlan ku§atma altma almi§ti.
Rasulullah'm dti§manlan, bir ay oteden onun korkusuna kap1hrlardi.
Bununla birlikte Rasulullah, onlan muhasara altma aldi. Askerleriy-
le onlan r;evreledi. Kendisi de bizzat muhasara)'l idare etti. Bu muha-
sara alti gece stirdti. Bu korku, Yahudileri darmadag,.n edip Medine
di§mdaki taraflara stirgtin etti. Nihayet onlar, boyun egip canlannm
bag,.§lanmasi §artiyla sulh yaptllar. Mallanndan bir deve ytikti kada-
nm ahp gottirmelerini dilediler. Hakir ve zelil olarak yanlannda silah
gottiremeyeceklerdi. Aynca kendi evlerini, ya bizzat veya mti'minler
vasitasiJla Yikmaya, tahrip etmeye ba§ladllar. ibret aim ey basiret
sahipleri!
Ytice Allah, daha sonra diyor ki: Eger Nadir ogullan Yahudileri,
Medine'den pkanhp stirgtin edilmeseler ve Rasulullah'm yanmdan
uzakla§tinlmasalardi, kendilerine daha §iddetli bir azap isabet ede-
cekti ki, bu da oldtirillmedir. Bununla birlikte ahirette de onlar ir;in
takdir edilmi§ olan elemli bir azap varmr.
Sonra ytice Allah, onlan hurmahklann yakilmas1 ve kendileri ir;in
kalan kismmm b1rakllmasmm hikmetini beyan buyuruyor ve btittin
bunlann caiz oldugunu ar;Ikla)'lp §tiyle buyuruyor:
«inkarci kitap ehlinin yurdlannda hurma agar;lanm kesmeniz ve-
ya onlan kesmeyip govdeleri tizerinde ayakta b1rakmamz Allah'm iz-
niyledir.>> (el-Ha~r. 5.)
&\ittin bunlara §er'an ve kaderen izin verilmi§tir. $u halde bunla-
n yaijmamz hususunda sizin bir manevi sorumlulugunuz yoktur.
Boyle yapmaya karar vermeniz, gtizel bir gorti§ ve karard1r. Bunda
baz1 kotti kullann iddia ettikleri gibi bir fesad ve bozgunculuk yoktur.
Aksine bu, kuvvetin izhand1r. Yoldan pkml§ kafirlerin rtisvay kilm-
masidir.
Buhari ile Muslim:, Kuteybe tariki ile ibn Omer'in §tiyle dedigini
rivayet etmi§lerdir: Rasulullah (s.a.v.), Nadir ogullan Yahudilerinin
hurmahklanm yakti ve kesti. Bunun tizerine Cenab-1 Allah, §U ayeti
inzal buyurdu:
«inkarcr kitap ehlinin yurdlannda hurma agar;lanm kesmeniz ve-
ya onlan kesmeyip govdeleri tizerinde ayakta b1rakmamz Allah'm iz-
niyledir.>> (el-Ha~r, 5.)
Buhari, Ctiveyriye binti Esma kanah ile ibn Omer'in §Oyle dedigi-
ni rivayet etmi§tir:
Rasulullah (s.a.v.), Nadir ogullan Yahudilerinin hurmahklarim
yakb ve kesti. Bu sebepledir ki, Hassan b. Sabit §tiyle demi§tir:
134 !BNKESIR
«Biiveyre'deki ate~i yaygm olan yangm, Liiey ogullanmn yiice

f?ahsiyetlerine gore onemsizdir.>>
Hassan'm bu ~?iirine cevaben Ebu Stifyan b. Haris f?Oyle demi~?ti:

c
«Allah bu i~i devam ettirsin ve ~evresinde ~Ilgm alevli atef?ler
yaksm. c
Sen de bileceksin ki, bu ate~e kar~1 hangimiz kendimizi daha iyi
koruyaca~z ve sen de bileceksin ki, hangimizin topra~ Nadir topra-
~rur.>>
I
ibn ishak dedi ki: Nadir ogullannm siirgiin edilmesini ve Ka'b b.

Ef?refin oldiirillmesini anlatan Ka'b b. Malik f?Oyle demi~?tir: l
«Yahudi alimlerinin hainlik etmesiyle Yahudi toplulugu hor ve

hakir oldu, al~alru.
i~te zaman boyledir, donen bir musibetin inmesine sahnedir.
~undan otiirii ki, onlar emri biiyiik bir emir olan Aziz Rabb1 inkar
ettiler.
ilim ve anlaYlf?~a birlik olduklan halde geldiler.
Halbuki onlara, Allah'tan uyanp korkutucu biri gelmi~?ti.
Bu korkutucu ki, dogru sozliidiir. Kitab1 aydmlatan, a~1klayan ·
ayetleri eda etti.
Onlarsa dediler ki: Sen·dogru bir emirle gelmedin ve bizden inkar
edilmeye laYik bir ki~?isin.
0 da-Qedi ki: HaYir, hay1r bir hakkl yerine getirmif?imdir ki,
onunla, beni ancak anlaYif?h, bilgili ki~i tasdik eder.
0 halde kim ona tabi olur, ona uyarsa, her dogru ~eye ula~1r. Dog-
ruyu bulur.
Kim de onu inkar ederse, kafirlerin gordiigu ceza ile cezalamr.
Onlar, ihanet ve ktiftir i~irildikleri ve nefretler onlan haktan sap-
tlrru~ zaman,
Allah, peygambere dogru bir gorii~ gosterdi. Allah hiikmediyor,
zulmetmiyordu.
Boylece onu gii~lendirdi ve iizerlerine iistiin k1lru. Onun yard1m
CISI ne giizel yarrumc1rur.
Boylece onlardan Ka'b yere devrilmi~ olarak salrunya ugrad1 ve
onun yere serilmesinden sonra Nadir zelil oldu.
Orada bizim ellerimizde klnlanndan ~1kanlm1~ kil1~lar, onun iize-
rinde yiikselmi~ oldugu halde,
Muhammed'in emriyle kii~iik Ka'b'm karde~i Ka'b'a gece gittigi
zaman ona hile etti. 0 da ona hile etti.
BUYOK iSLAM TARtHt 135
0 ki, cesur, giivenilir ki~ilerin karde~i, oviilmii~ insanchr.

i~te o Beni Nadir, kotii bir yurttachr.
Belak edici bir~eyi kazanmalan sebebiyle mahvoldular.
Bir sabah ki, sava~ safmda sakin bir yiiriiyii~le Rasulullah'm ken-
disi onlan goriir iken onlara geldi.
Koruyucu Gassan ise, d~manlara kar~?I onun yarchmcrs1chr ve o,
onlar i¢n bir yarchmc1 ve vezirdir.
Ban~a ~a~rd1. Onlar ise yana~madilar. Onlann i§lerine yalan ve
yalanc1hk kan~t1.
Onlardan her iir;iine bir deve d~erek, i~lerinin sonunu azap ola-
rak tattllar.
Yahudilerden Kaynuka kastederek yurtlanndan r;1kart1hp uzak-
la~tinlchlar.
Onlardan kalan hurmahklar ve evler i~gal olundu.»
ibn Ishak, bu ~iire Simal el-Yahudi tarafmdan cevap verildigini

anlatm1~tlr. Ama biz o cevabi ~iiri burada ozellikle zikretmedik.
ibn Ishak dedi ki: Nadir ogullan hakkmda soylenen ~iirlerden bi-
ri de ibn Lukaym el-Absi'ye aittir. Bunun, ~u ~iir oldugu soylenmi~?tir.
Bunun Kays b. Bahr b. Tarif el-E~'cai tarafmdan soylendigi de rivayet
edilir:
«Ehlim, helak olmayan bir ki~i i¢n feda olsun ki o, Yahudileri, a-

~iretlerinin bulunmach~ bir gurbet yurduna, kendilerinden olmachk-
lan bir kavmin i¢ne yerle~tirdi.
Agar; kozii ir;inde kavrulur ve yer degi~tirirler.
Yiiksek bir mevkide tomurcugu r;1kan kiir;iik hurma agar;lannm
yerinde.
Eger benim imamm Muhammed'e sachk ise, onun atlanm ve sii-
varilerini Sala ile Yeremrem denilen mevkilerin arasmda goreceksi-
niz.
Orada Amr b. Buhse onderlik eder. Qiinkii onlar dii~?manchrlar.
Miicrim gibi dost bir kabile yoktur.
Onlann iizerinde sava~l kiZI~tlran, onu tahrik ve te~vik eden bir-
taklm yigitler varchr ki, onlar diizeltilmi~, dogrultulmu~, siingiilerin
ur;lanm titretirler.
iki agz1 da ince olan her kll1r;, Hind kilicidir. Ad ve Ciirhiim za-
manlanndan miras kahmrlar.
Benden Kurey~'e kim bir mektup ula~tiracaktir?
Acaba onlardan sonra ~erefte bir iistiinliik saglayan var m1drr?
~ununla ki, karde~iniz Muhammed'i biliniz ki o, Hacun ile Zem-
zem arasmda eski bir ~ig damlac1~chr.
136 1BNKESIR
0 halde ona hakloyla itaat ediniz ki, sizin i~leriniz canlansm. Ve

diinyadan her biiyiik yere yiikselesiniz.
Bir peygamberdir ki, ona Allah'tan rahmet kavu~mu~tur.
Ona heniiz kesinle~memi~ zanh bir gaYIP i~ini sormaYin.
Andolsun ki ey Kurey~liler! Sizin ipn Bedir'de ve Bedir kuyula-
nnda elbette biiyiik ibretler vard1r. y
Bir sabahtan ki, ulu ve alicenaba muti olarak sizi kastedici oldu-
gu halde Hazre~ kabilesine geldi. z
Ruhu'l-Kudiis ile yard1m gormii~ olarak, dii~manma zarar ver-
mekte ~ok ileri gider oldugu halde, Rahman'dan yiiksek bir mevkide
rasul olarak geldi. z
Rahman' dan onun kitabm1 okur oldugu halde rasul olarak geldi.
Hak a te~ini yakb~ zaman geri durmaru ve gecikmedi. r
Onun meselesini goriiriim ki, her yerde artar, Allah'm takdir et- R
mi~ oldugu muhkem emrini yiiceltmek ipn.»
t
ibn Ishak dedi ki: Ali b. Ebi Talib de bu konuda ~oyle dedi: (Ibn c
Hi~am dedi ki: Bunu Miisliimanlardan bir adam soylemi~tir. Ali'ye ll
ait oldugunu soyleyen bir kimseye rastlamad1m.) lE
s:
«Bildim ki, kim azmederse bilir ve ger~ekten yakm bilgi edindim 1:
ve yiiz ~evirmedim.
Rahmet ve merhameti en bol olan Allah'm katmdan olan muh- c:
kem sozlerden yiiz ~evirmedim. d
Birtaklm risalelerdir ki, mii'minler i~inde onlarla ders verilir.
Allah, onlarla Ahmed Mustafa'Yl se~ti. b
Boylece Ahmed, bizim i~imizde aziz oldu. Kald1~ yer ve durdugu y
yer aziz olarak durdu. d
Ey sefihlikle onu tehdit eden kimseler!
0 ne zuliim getirdi, ne de ~efkat ve merhametin tersini getirdi.
Siz azabm en yakmmdan korkmaz m1s1mz? Allah'm azabmdan
emin olan, ~ok korkan gibi degildir. lj
Onun klh~lannm altmda yere serilmekten korkmarumz mJ.? n
Tipkl babas1 E~ref olan Ka'b'm yere serilmesi gibi. h
Bir sabah ki, Allah onun azgmh~m gordii ve o bir tarafa, egri de- 11
ve gibi yiiz ~evirdi. d
Bunun iizerine Cebrail'i onu oldiirmek i~in yeryiiziine indirdi.
Liitf olunmw;; kulu Muhammed'e bir vahy ile Cebrail geldi. n
Boylece o, hareketli keskin bir k1h~ ile onun i~in el~i olarak topra- (
ga ayak basti. b
Ka'b'm oliim haberi verildigi zaman sesli aglayan karunlann goz- ~
leri, onun i~in gozya~lan akltarak geceledi.
BUYUK iSLAM TARiHi 137
Ve Ahmed'e dediler ki: Bizi bir·az bn·ak.

Qiinkti biz, oltiye aglamaktan ~?ifa bulmamk.
Boylece onlan ~1kartti, sonra da buyurdu ki:
Burnunuz yere gelerek zillet tizere zelil olarak go~ ediniz.
N adir'i bir gurbete pkartt1 ki, onlar zinetli ve gtizel nimetli bir
yurtta idiler.
Birbirinin terkisinde olduklan halde ~am'da bir yer olan Ezriat'a
zayif, yarah develer tizerinde uzakla~?tlrru.>>
Bu ~iire, Simal el-Yahudi tarafindan verilen cevabi ~iiri burada

zikretmedik.
Cenab-1 Allah, daha sonra feyin hilluniinti anlatt1 ve Nadir ogulla-
nndan kalan malm Rasulullah'm mtilkiyetine ge~mesine htikmetti.
Rasulullah da bu mah Allah'm kendisine gosterdigi yerlere sarfetti.
Buhari ve Mtislim'in sahihlerinde mti'minlerin emiri Hattab oglu
Omer'in ~oyle dedigi rivayet edilmi~tir: Nadir ogullannm mallan,
Cenab-1 Allah'm Rasulti'ne fey olarak verdigi mallardan oldu. 0 mal-
lan ele ge~irmek i~in Mtisltimanlar tizerlerine at ve deve stirmemi~
lerdi. Bunlar ozellikle Rasulullah'a mahsus mallar oldular, kendi aile-
sinin senelik nafakasm1 ayird1. Kalam da Allah yolunda cihad i~in si-
lah ve te~hizata sarfetti.
Sonra Cenab-1 Allah feyin htikmiinti beyan etti. Bu malm Muha-
cirlere, Ensar'a ve ihsan tizere onlara tabi olanlarla bunlann yakmm-
da ytirtiyen kimselere ait olaca~m beyan etti:
«Allah'm, -fethedilen memleketler halkmm mallanndan peygam-
berine verdikleri, Allah, peygamber, yakmlar, yetimler, yoksullar ve
yolda kalm1~lar i~indir. Taki i~nizdeki zenginler arasmda elden ele
dola~an bir devlet olmasm. Peygamber size ne verirse onu alm. Sizi
neden menederse, ondan geri durun. Allah'dan sakmm.' Dogrusu Al-
lah'1n cezalanmrmas1 ~etindir.>> (el-Ha§r, 7.)
imam Ahmed b. Hanbel, Arim ve Affan kanah ile Enes b. Ma-
lik'ten rivayet etti ki, Peygamber (s.a.v.), Kurayza ve Nadir ogullanm
maglup edip zafere kavu~uncaya kadar, ki~?iler mallanndan birka~
hurma agacm1 veya Allah'm diledigi kadanm kendisine tahsis eder-
lerdi. Ama Kurayza ve Nadir ogullan zaferini kazanmktan sonra ken-
disine verilen bu ~eyleri reddederdi.
Enes diyor ki; «Ailem bana Peygamber (s.a.v.)'e gitrnemi ve ehli-
nin kendisine verdigini istememi emretti. Peygamber (s.a.v.) de onu
Ummti Eymen'e vermi~?ti. Ben bunlan Rasulullah'tan istedim. 0 da
bana onlan verdi. Sonra Ummti Eymen geldi. Elbisesini boynuma ge-
~irip ~ekti ve ~?Oyle dedi:
- Hayir, kendisinden ba~ka ilah bulunmayan Allah'a yemin ede-
138 lBNKESIR
rim ki, bunlan sana vermem. Bunlan o bana verdi!

i;
Peygamber (s.a.v.), ona:
h
- Sana l;lU kadar ve l;lU kadar daha veririm, dedi.
B
Ama Ummti Eymen:
- Ha)'lr vallahi vermem, dedi.
Rasulullah: y
- Sana l;lU kadar ve l;lU kadar daha veririm, dedi. ·
Ummti Eymen:
t
- Ha)'lr vallahi vermem, dedi.
Oyle samyorum ki, Rasulullah (s.a.v.), on misli veya on misline d
kadar artird1.» ic
0
Sonra Cenab-1 Allah, Nadir ogullanna kalben meyleden, onlara
yardim vaadinde bulunan ama yard1m etmeyip yalmz b1rakan, onlan Y
aldatan mtinaf1klan yenerek l;lOyle buyurmul;ltur: b
0
«Ey Muhammed! Mtinafiklann, kitap ehlinin inkarcllardan olan
kardel;llerine: "Eger siz yurdunuzdan sakanhrsamz andolsun ki, biz de
0
sizinle beraber ~kanz. Sizin aleyhinizde kimseye asia uyma)'lz. Eger
n
saval;la tutul;lursamz mutlaka size yardim ederiz." dediklerini gorme-
din mi? Allah, onlann yalancr olduklanna l;lahidlik eder. d
t(
Onlar ~1kanlm1l;l olsalar, andolsun ki, onlarla beraber ~kmazlar.
Sava§a tutu§mU§ olsalar, andolsun ki, onlara yard1ma kol;lmazlar. On- c
lara yardima gitseler, mutlaka geri dontip ka~arlar, sonra yard1m da c
n
gormezler.>> (el-Ha§r, 11-12.)
Cenab-1 Allah, daha sonra korkakl1klanndan, bilgilerinin azh~n h
dan, ak1llannm hafifliginden ottirti onlan yermi§ ve onlar i~in ~rkin c
ve §eni bir misal olarak §eytam gostermi§tir: «iki ytizlillerin durumu iJ
g
insana: «inkar et!>> deyip, insan da inkar edince: «Dogrusu ben senden
uza~m, alemlerin Rabbi olan Allah'tan korkanm.>> diyen §eytanm du-
n
rumu gibidir.>> (el-Ha!iir, 16.) s!
h
AMR B. SU'DA EL-KURAZI'NiN KISSASI g
Amr b. Su'da, Nadir ogullan diyanna ugrad1~nda oranm 1ss1z ve B

harabeye donti§ttigtinti, orada ne ~a~ran, ne de icabet eden bir kim- n
senin bulunmadi~m gordti. Nadir ogullan, Kurayza ogullanndan dart
ha tisttin idiler. Bu tisttinltikleri, islamiyet'in zuhuruna kadar devam
s:
etti. Onlar, Rasulullah (s.a.v.)'m evsafm1 Tevrat'ta bulup ortaya ~
karm1§lardi. e
Vakidi, ibrahim b. Cafer'den, o da babasmdan l;lOyle bir rivayette
bulunmul;ltur:
Nadir ogullan, Medine'den ~ktiklannda Amr b. Su'da gelip ev- v
lerinin etrafinda dolal;ltl. Oranm harabeye donti§ttigtinti gordti ve dti-
BVYOK tsLAM TAR1H1 139
:;;iinmeye ba:;;lad1. Sonra Kurayza ogullanmn yanma dondii. Onlan

havra da buldu. Borazanlanna tifledi. Onlar da toplandilar. Ziibeyr b.
Bata dedi ki: Ey Eba Said, bugiine kadar neredeydin? Hi~ goriinmii-
yordun?
Ebu Said, yani Amr b. Su'da, daha onceleri havradan aynlmaz ve
Yahudi ilahiyati hakkmda ara:;;tirmalar yapardi. Dedi ki:
"Bugiin baz1 ibret verici §eyler gordiim. 0 §eylerin yanmdan ge~
tim. Karde§lerimizin evlerinin ISSIZ ve bo§ oldugunu gordiim. Halbuki
daha once onlar izzet, gii~, :;;eref, iistiinliik, parlak akil ve zeka sahibi
idiler. Mallanm geride b1rak1p gitmi:;;ler. Mallanna ba:;;kalan sahip
olmu§. Kendileri ise zillet i~erisinde ~1k1p gitmi:;;ler. HaYJr, Tevrat'a
yemin ederim ki, Allah'm kendilerine ihtiyac1 oldugu hi~bir kavmin
ba:;;ma boyle bir musibet gelmemi:;;tir. Daha once onlann :;;ereflileri
olan Ka'b ibn E:;;refin de ba:;;ma ~orap oriilmii:;;tii. 0 kendi evinde gii-
venlik it;inde iken geceleyin suikaste kurban gitmi:;;ti. ibn Siineyne ki,
o da onlann efendisi ve lideri idi. Onun da ba§ma ~orap · oriildii. Kay-
nuka ogullannm ba§ma da aym :;;eyler getirildi. Muhammed, onlan
da siirgiin etti. Halbuki onlar, Yahudilerin atasmm ailesidirler. Silah,
te~hizat ve gii-r sahibidirler. Muhammed, onlan ku:;;atma altma ald1.
Onlardan her kim bulundugu yerden ba:;;m1 ~kanrsa esir ahmyordu.
Onlan, Medine'den siirgiin edinceye kadar ku:;;atma altmda tuttu. Ey
millet, gordiiklerinizi gordiiniiz. Gelin, bana itaat edin de gidip Mu-
hammed'e tabi olahm. Vallahi siz de biliyorsunuz ki, o peygamberdir.
Onun peygamberligini ve davetini Heyyiban ogullan Ebu Umeyr ile
ibn Hira:;; bize miijdelemi:;;lerdir. Bunlar ki, Yahudi milletinin en bil-
) gin :;;ahsiyetleridirler. Muhammed'in peygamber olarak geli:;;ini bekle-·
mekteydiler. Ona uymannz1 da bize emretmi:;;lerdi. Bu iki bilgin :;;ah-
siyet, Kudiis'ten bize gelip selamlanm kendisine iletmemizi soyledi-
ler. Sonra da kendi dinleri iizere vefat ettiler. Onlan da :;;u kara ta§h-
~mizda defnettik."
Kurayza ogullan, Amr b. Su'da'nm bu sozleri kar:;;1smda sustular.
Hit; biri konu:;;mad1. Daha sonra benzer baz1 sozler soyledi. Sava:;;a
maruz kalacaklanm, esir edilip siirgiine tabi tutulacaklanm soyleye-
rek onlan korkuttu. Ziibeyr b. Bata kalk1p :;;oyle dedi:
- Tevrat'a yemin ederim ki, Bata'nm kitabmda Muhammed'in ev-
safmi okudum. 0 Tevrat ki, Musa'ya nazil olmu:;;tur. Bize kar:;;1 icad
etmi:;; oldugu mesanide boyle bir:;;ey yoktur.
Ka"b b. Esed, ona dedi ki:
- Ey Ebu Abdurrahman, Muhammed'e tabi olmana engel olan ne
vard1r?
- Ey Ka'b, ona tabi olmama engel olan sensin.
- Ni~in engel olaYim?
140 1BNKEStR
- Tevrat'a yemin ederim ki, seninle onun arasma asla girmedim.

Zi.ibeyr dedi ki:
- HaYJ.r, sen bizim ahdimizin ve akdimizin sahibisin. Bizim achmi-
za sozle!]me yaparsm. Eger sen Muhammed'e tabi olursan biz de ona
tabi oluruz. Eger ona tabi olmaya yana!]maz isen biz de yana§maYJz.
Bu sozler i.izerine Amr b. Su'da, Ka'b'a dondi.i ve bu iki ki§inin bu
hususta soylediklerini ona nakletti. Nihayet §Oyle dedi:
- Muhammed'le ilgili hususta benim yammda sadece senin soyle-
digin §U soz vard1r: «Uydu bir ki§i olmaya gonli.im raz1 olmuyor.» n
la
B
VI
rr
k
y;
m
dJ
VI
le
fa
le
i.i:
IIl
BENi LiHYAN GAZVESi
Beyhaki'nin, "ed-Delail" adh eserde anlatti~na gore bu gazve es-

nasmda Usfan mevkiinde korku namaz1 kllmm1~tlr. ibn ishak'm an-
latti~na gore bu gazve, hicretin ikinci senesinde Hendek ve Beni Ku-
rayza gazvelerinden sonra cemaziyelevvel aymda yapilm1~tir. Bu,
Beyhaki'nin anlatti~na <;ok benzemektedir. Dogrusunu Allah bilir.
Hafiz el-Beyhaki, Ebu Abdullah el-Hafiz kanah ile Ahmed b. Ab-
du'l-Cebbar ve digerlerinin ~oyle dediklerini rivayet etmi~tir: Hi.ibeyb
ve arkada~lan oldi.iri.ildi.iklerinde Rasulullah (s.a.v.), onlann intika-
mmi almak, kanlanm aramak ve Lihyan ogullanna ans1zm bir bas-
km yapmak maksad1yla Medine'den <;1kti. ~am yoluna koyuldu. Boyle
yapmakla Beni Lihyan kabilesine baskm yapmak istemedigini goster-
meyi ama<;lami~ti. Nihayet onlann diyanna indi. Onlann tedbir al-
diklanm ve dag ba~lanna <;1karak savunma vaziyeti almklanm gordi.i
ve ~oyle buyurdu:
- Eger Usfan'a inseydik, Kurey~liler, Mekke'ye geldigimizi gori.ir-
lerdi.
Bunun i.izerine 200 si.ivari ile birlikte yola pkti. Usfan'a vard1.
) Sonra iki si.ivari gonderdi. Bunlar Ki.irai.i'l-Gamim mevkiine varmlar.
Sonra geri dondi.iler.
Ebu Ayya~ ez-Zi.irki'nin anlatti~na gore Rasulullah (s.a.v.), Us-
fan'da korku namaz1 kildi.
imam Ahmed b. Hanbel, Abdi.irrezzak kanah ile ibn Ayya~'m ~oy
le dedigini rivayet etmi~tir:
«Rasulullah (s.a.v.)'la birlikte Usfan'da idik. Kar~1m1za -aralann-
da Halid b. Velid'in de bulundugu- mi.i~rik kafilesi <;Iktl. Bizimle klble
ciheti arasma girdiler. Rasulullah (s.a.v.), orada bize ogle namazm1
k1ldirdi. Mi.i~rikler dediler ki: ((Mi.isli.imanlar oyle bir haldedirler ki,
ke~ke kendilerine bir baskm yapabilsek.» Boyle dedikten sonra da
~oyle dediler: ((~imdi onlara bir namazm vakti gelir ki, bu namaz on-
lara kendi <;ocuklanndan ve nefislerinden daha sevimlidir.» Bunun
i.izerine Cebrail, ogle ile ikindi arasmda ~u ayeti inzal buyurdu:
((Ey Muhammed! Sen i<;lerinde olup da namazlanm kildirdi~n za-
man .... » (en-Nisa, 102.)
Namaz vakti geldi. Rasulullah (s.a.v.), ashabma namaza durma-
142 lBNKESIR
lanm emretti. Onlar silahlanm aldilar. Biz bir lns1m sahabeler Rasu- ar
lullah'm arkasmda iki saf bagladik. Sonra o riikua vardi. Biz de top- Ia
luca riikua vard1k. 0 riikudan kalkb. Biz de topluca riikudan kalkbk. bl
Sonra kendi arkasmdaki safla birlikte secdeye kapand1. Arkadaki dE
ikinci saf ise ondekileri beklemek maksadiyla ayakta durdu. Seed eye
kapananlar, secdeden kalkbklannda arka saftakiler bu defa onlann ni
yerinde secdeye kapandilar. Sonra bunlar onlann safina ge.;tiler. On-
lar da bunlann safina geldiler. Sonra Rasulullah riikua vardi. Tama- ra
mi riikua vardllar. 0 riikudan kalkb~nda tamam1 riikudan kalktllar. va
Arkasmdaki saf secdeye gitti. ikinci saf, onlan beklemek maksadiyla d~
ayakta durdu. Onlar secdeden kalkbklannda arkadaki ikinci saf sec- da
deye gitti. Sonra Rasulullah, cemaatla birlikte selam verdi.
ibn Ayya§ diyor ki: «Rasulullah (s.a.v.) Efendimiz, bir kez Usfan'- gr
da, bir kez de Beni Silleym diyannda olmak tizere iki kez korku na- Til
maz1 lnldi.» m
Muslim, Ebu Heysem Ztiheyr b. Muaviye tariki ile Cabir'in §oyle lir
dedigini rivayet etmi§tir: Rasulullah (s.a.v.)'la birlikte Ctiheynelilere na
kar§I sava§ verdik. Onlar §iddetle ~arpi§blar. Biz ogle namazmilnlar- be
ken mti§rikler: «Ke§ke f?U Mtisltimanlara bir baskin yapsak da kokle- In
rini kaz1sak.» demi§lerdi. Cebrail, onlann bu soztinti Rasulullah'a
ula§brdi. Rasulullah da bunu bize anlabp §Oyle dedi:
«Mti§rikler demi§ler ki: Mtisltimanlara bir namaz vakti gelecek
ki, bu namaz onlara kendi evladlanndan daha sevimlidir.» Boyle de- m:
dikten sonra hadisin tamamm1 onceki sayfada ge~tigi §ekilde naklet-
mi§tir. so
Ebu Davud et-Teyalisi, Hi§am tariki ile Cabir b. Abdullah'm §Oyle Til
dedigini rivayet etmi§tir: Rasulullah (s.a.v.), ashabma hurmahkta og- na
le namazm1 kild1rdi. Mti§rikler onlara saldirmaYl planladilar. Sonra m:
§Oyle dediler: «Onlan §imdi b1ralnn. Qtinkti bu namazdan sonra onla- er
nn oyle bir namaz vakti gelecek ki, o namaz onlara kendi ~ocuklann va
dan daha sevimlidir. 0 zaman kendilerine sald1nmz.>> ed
Cabir diyor ki: «B~nun tizerine Cebrail, Rasulullah (s.a.v.)'m ya-
nma gelip mti§riklerin soylediklerini haber verdi. Rasulullah d~ asha- ko
bma ikindi namazm1 lnldirdi. Onlan arkasmda iki saf halinde dizdi.
Dti~manlar da Rasulullah'm kar§Ismda idiler. Rasulullah, namaza
ba§lama tekbirini aldi. Sahabeler de hep birlikte tekbir aldllar, sonra le
da birlikte riikua vard1lar. Sonra Rasulullah'm arkasmdaki safta bu- m1
lunanlar secdeye kapandilar. ikinci saftakiler ise, ondekileri bekle- an
mek maksad1yla ayakta durdular. Ondeki safta bulunanlar secdeden m:
ba§lanm kaldird1klannda, ikinci safta bulunanlar secdeye kapandi- na
lar. Sonra ondekiler geriye gittiler, geridekiler on safa geldiler, hep
birlikte tekbir aldilar. Sonra da riikua birlikte varilllar. Rasulullah'm de
ardmdaki safta bulunanlar secdeye kapandilar. ikinci safta bulunan-

lar ise, onlan beklemek maksad1yla ayakta durdular. Ondeki safta
bulunanlar ba~?lanm secdeden kald1rd1klannda, arka saftakiler sec-
deye kapand1lar.>>
imam Ahmed b. Hanbel, Abdu's-Samed kanah ile Ebu Hi.ireyre'-
nin ~?Oyle dedigini rivayet etmi~?tir:
«Rasulullah (s.a.v.), Dacnan ile Usfan mmt1kas1 arasma indi. 0-
rada konaklad1. Mii~?rikler dediler ki: «Bu Miisliimanlann bir namaz1
vard1r ki, namaz, onlara kendi ~ocuklanndan ve gen~ develerinden
daha sevimlidir. Bu namaz ikindi namaz1d1r. Namaz kild1klan esna-
da hep birlikte toplamp iizerlerine aniden salrurahm!>>
Cebrail de Rasulullah (s.a.v.)'m yamna geldi ve ona, ashabm1 iki
gruba bolerek, bir gruba namaz kildirmasmi, diger grubu da arkala-
nnda silah elde haz1r vaziyette nobet tutturmasm1, on saftakiler na-
mazlanm klld1ktan sonra, nobet~ilerin yerine ge~ip, arkada nobet ha-
linde bekleyenlerin gelip kendisiyle birlikte namaz kllmalanm, once
namaz kilm11? olanlann da sonradan kllmakta olanlan silahlanyla no-
bet tutarak beklemelerini emretti ki, bunlardan her bir grup bir rekat
kllarken, Rasulullah da iki rekat namaz kllnn~? olsun.>>
Ben derim ki: Eger Ebu Hiireyre, bu olaya tamk olmu~? ise bu,
Hayber'den sonra vuku bulmu~? bir olay olmahrur. Yoksa o sahabeler-
den mi.irsel rivayette bulunan bir kimse olur ki, bu da cumhur-u ule-
maya gore zarar vermez. Dogrusunu Allah bilir.
$imdi de U sfan gazvesinin Hendek gazvesinden once mi, yoksa
sonra m1 yapilmi~? oldugu meselesini inceleyelim. Alimlerden -arala-
nnda imam $afii'nin de bulundugu- baz1lannm iddiasma gore korku
J namaz1, Hendek gazvesinden sonra me~?ru klhnnn~?tlr. 0 giin Miislii-
manlar, sava~? mazereti yiiziinden namaz1 normal vaktinden sonraya
ertelemi~?lerdi. Eger o zamanda korku namaz1 me~?ru olsayd1, namaZI
vaktinden sonraya b1rakmaYlp vakti i~inde korku namaz1 ~?eklinde
eda ederlerdi. Bu sebeple baz1 megazi ehli kimseler demi~?ler ki:
Beni Lihyan gazvesi -ki Rasulullah bu gazve esnasmda Usfan'da
korku namaz1 kllmi!?tlr- Beni Kurayza'dan sonra yapilmi~?tlr.
Vakidi, Halid b. Velid'in !?Oyle dedigini rivayet etmi~?tir:
«Rasulullah (s.a.v.), Hudeybiye'ye giderken benUsfan'da kendisiy-
le kar~?Ila~?tlm. Kaqisma ge~p durdum. 0 da ashabma bizim onii-
miizde ogle namazm1 klld1rd1. Biz iizerine sald1rmaya niyetlendik
ama bu niyetimizi ger~ekle~?tiremedik. Qiinkii Cenab-1 Allah, bizim
niyetimizden onu haberdar kllru. Bunun iizerine o da ashabma, ikindi
namazm1 korku namaz1 ~?eklinde kllrurdv>
Ben derim ki: ileride de anlatllacai?;l gibi Hudeybiye umresi, Hen-
dek ve Beni Kurayza gazvelerinden sonra hicri altmCI senenin zilkade
144 iBNKESIR
aymda yapllmu]tlr.
Ebu Ayyaf:} ez-Ztirki'nin hadisindeki ifadelerden de anlaf:}Ilaca~
gibi korku namaz1 ile ilgili ayet, U sfan giintinde bu gazve esnasmda
nazil olmuf:}tur. Bu da ilk korku namazmm o giinde kilmmif:} oldugunu
gerekli k1hyor. Dogrusunu Allah bilir. Allah izin verirse, korku nama-
zmm ne f:}ekilde kllmaca~m ve hakkmdaki muhtelif rivayetleri "el-
Ahkamii'l-Kebir" adh kitapta anlataca~z. Giivencimiz ve dayana~
miz Allah'tir.
(s
dE
de
ar
dE
m
lu
de
bi
he
R:
Se
ye
V€
da
ve
va
nE
ki
ZATU'R-RiKA' GAZVESi
-ib:r;_ ishak dedi ki: Beni Nadir gazvesinden sonra Rasulullah

(s.a.v.), rebiyiilahir a)'l ile cemaziyelevvel a)'lmn bir losmm1 Medine'-
de ikamet ederek ge~irdi. Bundan sonra Beni Muharib ve Gatafan'-
dan Beni Sa'lebe kabileleri ile sava§mak maksad1yla Necid'e dogru
gazve i~in yola pkti. Medine'de yerine vali olarak Ebu Zerr'i b1rakti.
ibn Hi§am'm ifadesine gore, vali olarak Osman b. Mfan'1 buak-
ffil§tlr.
ibn ishak dedi ki: Yola koyuldu. Nihayet Nahl mevkiine vard1.
Orada konakladi. Orada Zatti'r-Rika' gazvesi yaplldi.
ibn Hi§am dedi ki: Orada bayraklanm yamalamklan i~in yamah
anlamma gelen Zatti'r-Rika' am mezkur gazveye verildi. BaZismm ifa-
desine gore ise orada Zatti'r-rika' admda bir aga~ bulundugundan
mezkur gazveye Zatti'r-Rika' gazvesi denilmi§tir.
Vakidi dedi ki: Orada lorrmz1, siyah ve beyaz renkli k1s1mlan bu-
lunan bir dag mevcut idi. Bu sebeple o gazveye Zatti'r-Rika' gazvesi
denildi.
Ebu Musa'mn rivayet ettigi bir hadiste §Oyle denmektedir: S1ca-
~n §iddetinden ayaklannm tizerine yama §eklinde bez par~alan bag-
lad1klanndan dolaYI ad1 ge~en gazveye Zatti'r-Rika' gazvesi denilmi§-
tir.
ibn ishak dedi ki: Rasulullah (s.a.v.), orada Gatafan kabilesinden
bir grupla kar§Ila§tl. insanlar birbirlerinin yalonma kadar geldikleri
halde aralannda sava§ olmad1. Birbirlerinden korkmu§lardi. Nihayet
Rasulullah (s.a.v.) orada insanlara korku namazmlloldirdi.
ibn Hi§am, burada korku namaz1yla ilgili hadisi Abdiilvaris b.
Said et-Tennuri kanah ile ibn bmer'den nakletmi§tir. Ancak bu.riva-
yetinde Necid ve Zatti'r-Rika' gazvelerine temas etmedigi gibi zaman
ve mekandan da bahsetmemi§tir. Necid'de Beni Muharib ve Gatafan-
dan Beni Sa'lebe kabileleriyle sava§mak i~in yapllan Zatu'r-Rika' gaz-
vesinin Hendek gazvesinden once yap1lm1§ oldugu hususunda ihtilaf
vard1r.
Buhari, bu gazvenin Hayber gazvesinden sonra yap1ldi~ gorti§ti-
ne kail olmu§ ve buna delil olarak da Ebu Musa el-E§'ari'nin -ileride-
ki sayfalarda da a~klanaca~ gibi- bu gorti§e katildi~m, Cafer ve ar-
B. !sliim Tarihi, C. IV, F . 10

146 1BNKESIR
kada~lanyla birlikte Hayber gecelerinde geldigini ileri siirmii~tiir.

Ebu Hiireyre de bu gorii~te olup ~oyle demi~tir: «Rasulullah (s.a.v.)'la:
birlikte Necid gazvesinde korku namaz1 kllillm.» tOJ
Necid veya diger amyla Zatii'r-Rika' gazvesinin Hendek gazvesin- lal:
den sonra yaplld1~m isbatlayan delillerden biri de ~udur ki, Rasulul-
lah ibn Omer'e ilk olarak Hendek muharebesinde sava~ma izni ver-
mi~tir. Sahih hadiste onun bu hususta ~oyle dedigi sabittir:
« Rasulullah'la birlikte Necid gazvesinden once ba~ka bir gazvede
sava~tlm.» Boyle derken o, Rasulullah'm arkasmda korku namaz1 kll-
de1
ill~m da ifade etmi~tir.
len
Vakidi'nin, «Peygamber (s.a.v.), 400 -bir rivayete gore 700- ki~i bel
den miite~ekkil ashab1yla birlikte hicri be~inci senenin muharrem de1
aymm onunda Zatii'r-Rika' gazvesi ic;in Medine'den c;1kb.>>soziine ge- ka
lince bunun dogrulugu hususunda ihtilafvarillr.
Sonra bununla, korku namazmm Hendek gazvesinden sonra me~ lul
ru kllmm1~ olduguna dair bir c;Ikl~ yolu hasll olmamaktaillr. Qiinkii ga:
Hendek gazvesi, me~hur kavle gore hicri be~inci senenin ~evval aym- hc1
da yapllm1~tlr. Hicri dordiincii senenin ~evval aymda yapllrm~ oldugu giC
da soylenir. Buna gore ibn Omer'in hadisinde bir pkl~ yolu hasll ol-
maktaillr. Ama Ebu Musa el-E~'ari ile Ebu Hiireyre'nin rivayetlerin- c;ai
den bir c;1kl~ yolu hasll olmamaktamr. Ar
ZaJ
GAVRES B. HARiS KISSASI
Bu
ibn ishak, bu gazve hakklnda ~oyle demi~tir: Amr b. Ubeyd, Ha-
san kanab ile Cabir b. Abdullah'm ~oyle dedigini bana nakletti: Beni
Muharib kabilesinden Gavres admda bir adam kendi kavmi olan Ga-
tafanhlarla Muhariblilere ~oyle dedi:
- Sizin ic;in Muhammed'i oldiireyim mi?
- Oldiir, ama nas1l oldiireceksin? riv
- Onu gafil avlaYIP hile ile oldiiriiriim. ka
Boylece Rasulullah (s.a.v.)'a dogru gitti. Rasulullah'm ise klhcr kl- su
nmda idi. Gavres oturmaktayill. ~oyle dedi: biz
- Ey Muhammed! ~u klhcma bakabilir miyim? lal
- Evet.
Bunun iizerine o k1hC1 ald1, sallaill, bir~eyler yapmaya kalk1~tl.
Allah onu frenledi. Sonra ~oyle dedi:
- Ey Muhammed, benden korkmuyor musun?
- HaYir, senden nic;in korkaYim?
- Elimde k1hc; var. Benden korkmuyor musun? et1
- HaYir, Allah beni sana kar~1 korur.
Bundan sonra Rasulullah'm klhcm1 kmma koyup ona geri verdi. za
BUY(JK !SLAM TAR!Ht 147
Bunun iizerine Aziz ve Celil olan Allah, ~u ayeti inzal buyurdu:

«Ey inananlar! Allah'm, iizerinize olan nimetini anm! Hani bir
topluluk size tecaviize kallo~m1~b da Allah onlara mani olmu~tu. Al-
lah'tan sakmm, inananlar Allah' a gtivensinler» (el-Maide, 11.)
ibn ishak dedi ki: Yezid b. Ruman'm bana anlatb~na gore bu
ayet-i kerime, Beni Nadir'in karde~i Amr b. Cehha~ ve onun yapmak
istedigi ~ey haklonda nazil olmu~tur.
ibn ishak, i~te bu k1ssaY1 sap1k fi.rkanm ba~1 Amr b. Ubeyd el-Ka-
deri'den nakletmi~tir. Bu ki~i her ne kadar hadiste kas1th yalan soy-
lemekle itham edilmemekte ise de bid'atph~ ve bid'ate davet~iligi se-
bebiyle kendisinden hadis rivayet olunmas1 uygun olmayan kimseler-
dendir. Ama bu hadis, Buhari ve Miislim'in sahihlerinde bundan ba~
ka bir ~ekilde verilmektedir. Allah'a hamd olsun.
Haf1z el-Beyhaki'nin, Cabir'den rivayet ettigine gore Cabir, Rasu-
lullah (s.a.v.)'la birlikte Necid gazvesine kablmu;;br. Rasulullah, bu
gazveden donerken ~ok dikenli bir vadide ogle istirahatma ~ekildi, kl-
hcml agaca asb. Etrafi.ndakiler de da~ldllar. Aga~lann golgesi altma
gidip dinlenmeye ba~ladllar.
Uykuya dalm1~bk. Bir de bakbk ki, Rasulullah (s.a.v.) bizi yanma
~a~nyor. Qagnsma icabet edip yanma vard1k. Bakbk ki, yanmda
Arabi'nin biri oturmu~. Rasulullah bize dedi ki:
«Ben uyumakta iken bu adam benim kll1C1m1 kapti. Uyand1~m
zaman k1hc1mm }pnmdan pkml§ vaziyette elinde oldugunu gordiim.
Bu, bana:
- Seni benden kim korur? diye sordu.
Ben de:
-Allah korur, dedim. Kihcr b1rakb ve oturdu.
Boyle yapb~ halde Rasulullah, onu cezaland1rmadl.
Muslim, Ebu Bekr b. Ebi ~eybe kanah ile Cabir'in §Oyle dedigini
rivayet etmi§tir: «Rasulullah (s.a.v.)'la birlikte yola pkbk. Zatii'r-Ri-
ka' mevkiine vard1~m1zda golgeli bir agac1, istirahat etmesi i~in Ra-
sulullah'a biraktik. 0 agacrn altmda dinlenmekte iken mii~riklerden
bir adam yanma geldi. Rasulullah'm k1hc1 da agaca asll1 idi. Rasulul-
lah'm lohcm1 kap1p aldl ve kendisine sordu: '
- Benden korkuyor musun?
- HaYlr.
- Seni benden kim korur?
-Allah beni senden korur.
Onun bu tehdidini goren ashab gelerek onu korkuttular, tehdit
ettiler. 0 da lohc1lonma koyup tekrar agaca asb.
Ravi Cabir diyor ki: Namaza ~agnldlk. Rasulullah, bir grubumu-
za iki rekat namaz k1ldlrd1. Sonra bunlar geri ~ekildiler. Diger gruba
148 lBNKESiR
da iki rekat namaz loldirdi. Rasulullah, boylece dort rekat namaz lol-
dl. Kavim ise iki rekat klld1.•• li
Buhari, Cabir'in §tiyle dedigini rivayet etmi§tir: «Rasulullah
(s.a.v.), Muharib ve Gatafan kabileleri ile Nahl mevkiinde sava§ti.
Onlar, Mtisltimanlardan bir gaflet gtirtince adamlanndan Gavres b.
Haris admda biri fi.rsati ganimet bilerek geldi. Rasulullah'm yam ba-
§mda durdu. Kihcrm ftekip §tiyle dedi:
- Seni benden kim korur?
-Allah korur!
Bunun tizerine adamm elindeki lohft yere dti§tti. Bu defa Rasulul-
lah (s.a.v.), lohc1 ahp ona §tiyle dedi:
· Ya seni ben den kim korur?
- Bu lohc1 eline alan kimselerin en haYirhs1 ol. (Yani bana vur-
ma.)
- Allah'tan ba§ka ilah bulunmadl~na §ahadet edecek misin?
- HaYir, ama seninle sava§mamak ve seninle sava§an bir kavmin b
yanmda yer almamak tizere sana stiz verecegim. tl
Bunun tizerine Rasulullah onu sahverdi. 0 da oradan aynhp ken-
di arkada§lannm yanma dtindti. Onlara: «insanlann en haYirhsmm
yanmdan size geldim.» dedi.
Sonra ravi, bu gazvede korku namazmm lohnd1~m, Rasulullah y
(s.a.v.)'m her gruba iki§er rekat loldlrdl~m, boylece kendisinin dort ti
rekat lolmi§ oldugunu anlatmi§tlr.» e
e
BU GAZVEDE KARISI OLDURULEN ADAMIN KISSASI
ft
Muhammed b. ishak, amcas1 Sadaka b. Yesar kanah ile Cabir b. b
Abdullah'm §tiyle dedigini rivayet etmi§tir:
«Rasulullah (s.a.v.)'la birlikte Nahl'den Zatu'r-Rika' gazvesine ftlk·
tik. Bir adam, mti§riklerden birisinin kansm1 tildtirdti. Rasulullah,
kafile ile yoluna devam edince o kadmm kocas1 geldi. 0 da seferde idi.
Haberi duydugu zaman: <<Muhammed'in ashab1 i~inde bir kan ak1t-
mad1k~a vallahi durmayaca~m.» diye yemin etti. Btiylece ~asulul
lah'm izine dti§erek yola ~kti. Rasulullah (s.a.v.) bir yere inip konak-
ladl ve §tiyle dedi: k
· Bu gece kim bize bek¢lik yapacak? b
Bunun tizerine Muhacir ve Ensar'dan hirer adam seslendiler ve: a
· Ya Rasulallah, biz sizi bekleriz, dediler. E
Rasulullah da:
- Oyleyse vadinin agzmda bekleyin, dedi. n
Bu iki bekfti Ammar b. Yasir ile Abbad b. Bi~r idiler. Bunlar, bo- t:
gazm agzma dogru yola ~ktiklan zaman Ensarh, Muhacire dedi ki: 0
BUY(JK tsLAM TARiH1 149
- Gecenin hangi losmmda senin yerine bakmam1 istersin? Evve-

linde mi yoksa sonunda m1?
Muhacir:
- Gecenin evvelinde benim yerime bakmam isterim, dedi. Bunun
iizerine Muhacir yatti. Uykuya daldi. Ensarh da namaz lolmaya ba§-
ladi. Nihayet o tildiiriilen kadmm kocas1 geldi. Adami gtiriince ntibet
tuttugunu anladi. Bir ok atti. Ona isabet ettirdi. 0 da oku ~1kardi, ye-
re koydu, namazma devam etti. Sonra o diger bir ok atti ve ona isabet
ettirdi. 0 da oku 4t1kardi, bir kenara koydu. Ayakta loyam halinde se-
bat etti. Sonra ii4tiincii bir ok atti. Oku isabet ettirdi. Onu da 4t1kanp
bir kenara koydu. Sonra riiku ve secdeye vardi. Arkada§mi uyand1np
ona §i:iyle dedi:
- Artik kalk otur, ben hareket edemeyecek hale geldim. A~r yara-
landim.
Bunun iizerine arkada§I yerinden f1rladi. Ok atan ki§i ise ikisini
bir arada gtiriince onlann kendisini tamd1klanm anlad1. Korkup ka~
ti. Muhacir, Ensarh arkada~mdaki kam gtiriince dedi ki:
- Siibhanallah! Sana ilk oku atti~nda beni uyandirsaydin ya?
0 da §tiyle cevap verdi:
- Okut;takta oldugum bir surenin ortalannda idim. Onu bitirince-
ye kadar okumaya ara vermek istemedim. Bana ok atmaya devam et-
tigi zaman riikua vard1m ve durumu sana bildirdim. AJlah'a yemin
ederim ki, eger Rasulullah (s.a.v.)'m bana emrettigi ntibeti zayi etme
endi~em olmasayd1 elbette ki o sureyi kesmeden o ki~i benim camm1
pkaracakti!»
Vakidi, Abdullah el-Omeri kanah ile Salih b. Havvat'tan, o da ba-
basmdan korku namazm1 anlatan hadisi uzun uzadwa rivayet etti ve
~tiyle dedi: «Rasulullah (s.a.v.), konaklama yerinde iken sahabeler,
birka4t kadm1 esir aldllar. Esir ahnan kadmlar arasmda parlak yiizlii
bir cariye vardi. Kocas1 onu 4t0k seviyordu. Kansm1 Rasulullah'tan is-
temeye ve onu ahp gtitiirmeye veya bir adam tildiirmeye yemin etti.
Onu almadan geri dtinmeyecegine ahd-ii peyman etti.»
Vakidi, Cabir b. Abdullah'm ~tiyle dedigini rivayet etmi§tir: ·
«Bir ara Rasulullah (s.a.v.) ile beraber iken ashabmdan birisi bir
ku§ yavrusu getirdi. Rasulullah ona baloyordu. Yavrunun anne ve ba-
basi veya ikisinden birisi oraya dogru geldi. Kendini yavruyu tutan
adamm oniine· atti. insanlar bu manzaraYI goriince, hayret ettiler.
- $u ku~un haline hayret mi ediyorsunuz? Yavrusunu yakaladi-
mz. 0 da yavrusuna olan merhametinden dolaYI kendini feda edip or-
taya koydu. Allah'a yemin ederim ki, Rabbiniz, bu ku§un yavrusuna
olan merhametinden daha fazla size merhamet eder.»
150 1BNKESfR
CABiR'iN DEVESiNiN BU GAZVEDEKi KISSASI

d
Muhammed b. ishak, Vehb b. Keysan tariki ile Cabir b. Abdul-
lah'm :;;oyle dedigini rivayet etmi:;;tir: d
«Rasulullah (s.a.v.)'la birlikte zaJif olan erkek devemin iizerinde lc
oldugum halde Nahl'dan Zatii'r-Rika' gazvesine gittim. Rasulullah se-
ferden dondtigu zaman beraberimizdeki arkada:;;lanm1z ilerlemeye b
ba:;;larular. Bense gerilemeye ba:;;lad1m. Nihayet Rasulullah, bana ka- c
vu:;;tu ve :;;oyle dedi: ·
- Ey Cabir, sana ne oldu?
- Ya Rasulallah, i:;;te benim bu erkek devem beni geciktirdi.
- Onu ~oktiir, dedi.
Ben de devemi ~oktiirdiim, Rasulullah (s.a.v.) da devesini ~oktiir
dii. Sonra dedi ki: k
- ~u senin elindeki degnegi bana ver veya benim i~in aga~tan bir s
degnek kes. c
Ben de oyle yaptim. Rasulullah (s.a.v.) da degnegi ald1 ve onunla v
deveme birka~ kez vurdu. Sonra da bana: «Bin.» dedi. Ben de bindim.
Sonra yola ~1ktik. Onu hak peygamber olarak gonderen Allah' a yemin
ederim ki, benim devem artik Rasulullah'm devesi ile adeta yan:;;Iyor- I
0
du.
((
Rasulullah (s.a.v.) ile birlikte sohbet ettik. Sohbet esnasmda bana
I
dedi ki:
- Ey Cabir, :;;u deveni bana satar m1sm?
- Onu sana hibe ederim.
- HaJir, ama bana sat.
-0 halde pazarh~ kendin yap.
-Ben senin deveni bir dirheme satm alrum. f
E
- Hay1r, bu durumda beni aldatm1:;; olursun ya Rasulallah.
(
- Oyleyse iki dirheme satm ald1m.
- HaJir.
Rasulullah (s.a.v.), devemin fiyabm yiikseltmeye devam etti. Ni-
hayet bir okkaya kadar ~1kti. Ben de dedim ki:
I
- Ya Rasulallah, acaba raz1 oldun mu?
- Evet...
- 0 halde deve senindir.
- Onu alrum.
Sonra Rasulullah bana :;;oyle dedi:
- Ey Cabir, sen :;;imdiye kadar evlendin mi?
- Evet ya Rasulallah.
- Dulla m1, yoksa bakire ile mi evlendin?
- HaJir dul ile evlenmi:;;im.
- Niye bakire bir k1zla evlenmedin. Halbuki o seninle oyna~1r, sen

de onunla oyna~1rdm.
- Ya Rasulallah, dogrusu babam Uhud giiniinde ~ehit edildi ve ye-
di kizm1 geride b1rakti. Ben de i~leri derleyip toplayan bir kadmla ev-
lendim ki, o kizlann ba~lanm toplasm ve onlara baksm.
- in~aallah isabetli davranm1~sm. Eger S1rar mevkiine gelirsek
bir devenin kesilmesini isteyecegiz ve o giinfuniizii orada ge¢recegiz.
0 kadm sesimizi i~itmi~, minderlerini silkelemi~.
Dedimki:
- Ya Rasulallah, minderlerimiz yoktur ki.
- Yakinda olacak. Sen oraya geldigin zaman giizel bir i~ yap.
Cabir diyor ki:
S1rar mevkiine geldigimiz zaman Rasulullah (s.a.v.), bir devenin
kesilmesini emretti ve deve kesildi. Orada o giinfuniizii ge~irdik. Ra-
sulullah (s.a.v), ak~amlad1~ zaman yata~na girdi. Biz de girdik.
Olup bitenleri ve Rasulullah'm bana soylediklerini hamm1ma haber
verdim. Hamm dedi ki:
- 0 halde yap, dinle ve itaat et.
Sabahlad1~m zaman erkek devenin ba~mdan tuttum, gotiirdiim,
Rasulullah'm kap1smm online ~oktiirdfun. Sonra mescidde ona yakm
oturdum. Rasulullah mescidden ~1kti~nda erkek deveyi gordii ve:
«Nedir bu?>> diye sordu. "Cabir'in getirdigi devedir." dediler. "Cabir
nerededir?" diye sordu. Ben yanma ~agnld1m, gittim. Bana ~oyle dedi:
- Ey karde~imin oglu, devenin ba~m1 tut. 0 senindir.
Sonra Bilal'i ~a~rdi ve ona ~u emri verdi:
- Cabir'i gotiir, ona bir okiye altm ver.
Ben de Bilal ile birlikte gittim. Bana bir okiye, hatta biraz daha
fazla altm verdi. Vallahi o altm yammda durmadan artmaya devam
etti. Evimizde onun tesiri gorilldii. Taki, diin ba~1m1za gelen musibet
oluncaya kadar.>>
Cabir, bu musibet ile Harre giiniinde vuku bulan musibeti kas-
detmi~tir.
Si.iheyli dedi ki: Bu hadiste, ~oyle bir ~eyin vuku bulduguna dair
i~aret vard1r ki; Rasulullah (s.a.v.), Cabir'e ~u haberi vermi~: 'Allah
senin babam diriltti ve ben onunla konu§tum.
Cabir'in babas1 da: «Ya Rasulallah, bana liitufta bulunuyorsun.>>
dedi. Qiinkii Cabir'in babas1 §ehid olmu§tu. Allah bu hususta §oyle
buyurmu§tur:
<<$iiphesiz ki Allah, mii'minlerin canlanm ve mallanm satm al-
mi§tlr.>>
Cenab-1 Allah, onlara daha fazla lutufta bulundugunu da ~u ayet-
te beyan buyurmu§tur:
152 !BNKES!R
<<iyi davrananlara; daima daha iyisi ve iistiinii verilir.» (YU.nus, 26.)

Cenab-1 Allah, bedel ile bedelin kaq1h~ olan f?eyi bir araya getir-
mif?, f?ehidlerin kendilerinden satm almlf? oldugu ruhlanm kendileri-
ne iade etmi~? ve f?Oyle buyurmuf?tur:
<<Allah yolunda oldiiriilenleri olii saymaytn. Bilakis onlar Rableri
katmda diridirler ve nz1klamrlar.» (Al-i !mran, 169.)
insana gore ruh, binek mertebesindedir. Nitekim Orner b. Abdii-
laziz de boyle demi~?tir.
Bu sebeple Rasulullah (s.a.v.), Cabir'den binegi olan devesini sa-
tm almif?, ona bedelini vermif?, sonra iade etmif? ve daha fazlasm1 vermi
mi~?ti. Bundan da Rasulullah'm, Cabir'e babas1 hakkmda verdigi ha-
berin tahkiki vard1r. M~
Siiheyli'nin takip ettigi bu yolda garip bir if?aret ve goz ahc1 ef?siz re<
bir tahayyiil varillr. Dogrusunu noksanhklardan miinezzeh olan yiice ba
Allah bilir.
Ab
Or
ME
ni1
ge1
IJ se1
An
Si2
nat
Vet
m1:
m1
seli
beI
cey
ma
SON BEDiR GAZVESi
Daha once de ge~tigi gibi bu, Uhud savaijmda Miisltimanlarla

miiijriklerin yapmak i~in sozleijtikleri bir gazvedir.
ibn ishak dedi ki: Rasulullah (s.a.v.), Zatii'r-Rika' gazvesinden
Medine'ye dondiikten sonra orada cemaziyelevvel, cemaziyelahir ve
receb aylanm ge~tirdi. Ebu Siifyan'la kaq1la§maya soz verdigi i¢n §a-
ban aymda Bedir'e gitmek iizere Medine'den ~tikb.
ibn Hi§am dedi ki: Bedir'e giderken Medine'de yerine vekil olarak
Abdullah b. Abdullah b. Ubey b. Seliil'ii b1rakb.
ibn ishak dedi ki: Rasulullah (s.a.v.), Bedir'e vanp konaklad1.
Orada Ebu Siifyan'I bekleyerek sekiz giin ge~tirdi. Ebu Sufyan ise,
Mekke halklyla birlikte ftlkb ve Zahran bolgesine bagh Mesenne'ye i-
nip konaklaru. Baz1 kimseler diyorlard1 ki o, Usfan'a varmiijb. Sonra
geri donmek ona daha uygun geldi ve ~joyle dedi:
- Ey Kurey§ toplulugu! Muhamed'le sava~jmak ancak bolluk bir
senede uygun olur. 0 senede hayvanlanmz1 otlabr, siitlerini i~ersiniz.
Ama bu seneniz, gordiigtiniiz gibi kurak bir senedir. Ben doniiyorum.
Siz de don tin.
Bunun iizerine halk dondi.L Mekke halk1 onlara, Sevik ordusu
(kavut yiyen bir ordu) arum takb. Derler ki: Siz sadece kavut i~tmek
i~tin sefere ~tikbmz.
Rasulullah (s.a.v.), Bedir'de kald1. Ebu Siifyan'1 bekliyordu. 0 es-
nada Mahiji b. Amr ed-Damri, Rasulullah'm yanma geldi. Bu, onunla
Veddan gazvesinde Beni Damre'nin baijmda peygamber ile banij yap-
filii olan kimsedir. 0, ijoyle dedi:
- Ya Muhammed! ~u suyun yanma, Kurey§ ile karijlla§mak i~tin
mi geldin?
- Evet, ey Beni Damre'nin karde§i! Eger dilersen bununla beraber
seninle bizim aram1zdaki §eyi sana geri verelim. (Yani ahdimizi bera-
berce bozahm.) Sonra Allah seninle bizim aram1zda hiikmiinii verin-
ceye kadar seninle ~tarpi§ahm.
- HaYir, vallahi ya Muhammed. Sana bunu yapmaya gerek yok.
Bundan sonra Rasulullah-.ls.a.v.), herhangi bir tuzakla kaqlla§-
madan Medine'ye geri dondii.
ibn ishak dedi ki: Abdullah b. Revaha, Miisliimanlann Ebu Siif-
154 1BNKESIR
yan'1 bekleyi~leri ve onun da aym senede Kurey~lilerle birlikte Mek-

ke'ye geri donii~ii hakkmda ~oyle demi~tir: (ibn Hi~am ise bu ~iiri, bu
Ebu Zeyd'in, Ka'b b. Malik'e ait oldugu beyanmda bulundugunu soy-
lemi~tir.):
ki
«Ebu Stifyan ile Bedir'de bulu~mak iizere sozle~tik. Onu, sozle~
mesinde dogru sozlii bulmad1k ve o va'dini yerine getiren bir kimse de
olmadl.
Yemin ederim ki, eger bize verdi gin soziinii yerine getirseydin ve m
bizimle kar~lla~saydm elbette yerilmi~ ve akrabalanm kaybetmi~ ola- kc
rak donerdin. VE
Orada Utbe'nin ve oglunun uzuvlanm tek tek pan;alanm1~ olarak
b1rakt1k. Ve Amr'1 (Ebu Cehl'i) oraya yerle~ir vaziyette b1raktik. kc
Allah Rasulii'ne isyan ettiniz. Yaz1klar olsun sizin adetinize ve
azgm olan kotii i~inize. di
Beni kmasamz ve bana ~iddet gosterseniz bile ben derim ki:
Rasulullah'a ~oluk ~ocugum ve mahm feda olsun. le
Ona itaat ettik. i~imizde ona denk birini gormedik.
Bizim i~in gecenin karanh~nda o, hidayet edici, yol gosterici bir
me~aledir.>> til
ibn ishak dedi ki: Hassan b. Sabit bu konuda ~oyle dedi:
«~am'm akar sulanm b1raklmz. Onlann onlerine Enak aga~lanm

otlayan yavru yiiklii develerin a~zlan gibi buzlar gelmi~tir.
Bir taklm adamlann elleriyle ki, onlar, Rablerine dogru hicret et-
tiler.
Ger~ek yard1mcrlann yani Ensar'm ve meleklerin elleriyle.
Alic mevkiinin engin vadisinden, al~ak yerlerinden gittigi zaman
onlara de ki; yol oradan ge~mez. Vl
Suyu ellerle ~kanlan Ress kuyusunun yanmda develerinin yatak h:
yerleri geni~ olan bir yerde kendileri i~in ~ok kalabah~ bulunan bir fi
ordu ile sekiz giin kaldlk. rr
Ortas1 viicudun yans1 kadar olan atlarla ve omuzlan yiiksek, II!
uzun, zaytf atlarla. il
Sene boyu ya~ayan Arfec otunun koklerini siiratli bineklerin tlr- «]
naklannm kenanyla sokiip ~kanr olarak goriirsiin. p:
Eger uzun boylu kalmannzda ve arayt~1m1zda Furat b. Hayyan'la
kar~1la~1rsan o, mahvolmu~ bir rehine olur, esir ahmr. li
Eger ondan sonra Kays b. imru'l-Kays'a rastlarsak, onun ren- b:
ginde siyahhkta ~iddetli bir siyah renk artar. n
Ebu Siifyan'a benden bir haber ilet ki, sen fakir beyazlardansm.>> (
Bilahare Miisli.iman olan Ebu Siifyan b. Haris b. Abdillmuttalib,

bu E?iire cevaben f?Oyle demi~?tir:
«Ey Hassan, ey hurma ile ge!ftnen hurma yiyenin oglu! Andolsun

ki, biz geniE? sahralan i~?te boyle kat ederiz.
Biz ~1ktik, bizim ararmzda geyik yavrulan kurtulamazlar.
Bir bir pef?ine gelen kof?malarla bizden daglara s1~nsalar bile.
Biz, bir deve ~okme yerinden ge~tigimiz, oradan kalkti~m1z za-
man, onu mevsim ehlinin yani panaYir esnafmm ya da hacca gelen
kalabahk insanlann kalktiklan ve terkettikleri, hayvanlannm ve de-
velerinin izleri ve onlann terslerinin oldugu bir yer samrsm.
Suyu ellerle ~kanlan Ress kuyusunun yanmda ikamet ettin. Bizi
kastediyordun ve bizi yakm mevzilerin yanmda Nahl'de b1raktm.
Ekinlerin iizerinde atlanm1z ve develerimiz yiiriiyordu, ~gneme
diler. Onlara yumuf?ak kumlar bulaf?wordu.
Sel' ile Fari' daglan arasmda iyi klh~larla ve siiratli bineklerimiz-
le ii~ giin kaldik.
Sandimz ki, kavmin kuvvetleri zaYif atlannm yanmdadir.
0 halde iyi atlan gonderene ve simsiki sanlanm soziiniin minvali
iizere onlara soyle.
Siz orada mesud oldunuz. Oysa ki sizden ba§kas1 oranm halkl idi.
Bunlar, Fihr b. Malik'in ~ocuklanndan olan siivarilerdir.
Qiinkii sen -eger hatirlarsan- hicrette degilsin.
Ne de dinin ahkammda, hudutlannda ve dinin E?iannda, onun f?e-
rai' ve ahkammda, ona tabi olan bir kimse de degilsin.>>
ibn Hif?am dedi ki: Kafiyeleri degi§ik oldugu i~in bu ~iirin baz1 be-
yitlerini buraya almad1k.
Musa b. Ukbe, Ziihri kanah ile Urve b. Ziibeyr'in §Oyle dedigini ri-
vayet etmi§tir: Rasulullah (s.a.v.), Ebu Siifyan'la kar~Ila§mak i~iii
halka alarm verdi. Onlan sefere ~kmaya ~a~rdi. Ote yandan miina-
fi.klarsa, insanlann arasma yaYilarak onlan sefere ~kmama ve gev§e-
me propagandas1 altmda tuttular. Allah, kendi dostlanm onlann
menfi propagandasma kar§I korudu. Miisli.imanlar, Rasulullah (s.a.v.)
ile birlikte Bedir yoluna ~1ktllar. Yanlanna ticaret mah aldilar ve:
<<Eger Ebu Siifyan'I goriirsek ne ala. Goremez isek param1zla Bedir
panaYinndan ef?ya satm ahnz.>> dediler.
Vakidi dedi ki: Rasulullah (s.a.v.), ashabmdan 1.500 ki~?i ile bir-
likte Medine'den yola ~1kti. Yerine vekil olarak Abdullah b. Revaha'Yl
b1raktl. Yola koyulu§u, hicri dordiincii senenin zilkade aYlnm ba§la-
nnda olmu§tu.
Sahih olan, ibn ishak'm kavlidir ki, bu kavle gore son Bedir gaz-
156 1BNKESIR
vesi, hicri dordi.incii senenin ~aban aymda yapllm1~tlr. Ve bu kavil,

Musa b. Ukbe'nin kavline de muvafiktlr. Ona gore de bu gazve, ~aban
aymda olmu~tur. Ancak o, hicri ii.-;i.incii senenin ~aban aymda oldugu-
Ht
nu soylemi~tir ki, bu bir vehimden ibarettir. Qi.inkii Miisliimanlarla
mii~rikler, Uhud gazvesinde yeni bir gazvede bulu~mak iizere sozle~
b. :
mi~lerdi. Oysa Uhud gazvesinin kendisi, hicri ii.-;i.incii senenin ~evval
aymda yapllmi§tl. Nitekim onceki sayfalarda boyle denmi§tir. Dogru-
sunu Allah bilir.
kaJ
Vakidi dedi ki: Miisliimanlar, pana)'lr siiresi boyunca Bedir'de
ke1
kald1lar. Her sene Bedir'de sekiz gi.in siire ile pana)'lr diizenlenirdi.
Bu pana)'lrdan sonra hire iki kazanarak Medine'ye dondiller. Bu hu- Qii
nu:
susta yiice Allah ~oyle buyurmu§tur:
«Bu yiizden kendilerine bir fenahk dokunmadan, Allah'tan nimet bw
ve bollukla geri dondiller. Allah'm nzasma uydular. Allah biiyiik, bol di.
§ar
nimet sahibidir. >>(Al·i imran, 174.)
HiCRI DORDUNGO SENEDE MEYDANA GELEN dig

Ah
BAZIOLAYLAR
ibn Cerir dedi ki: Hicri dordi.incii senenin cemaziyelevvel a)'lnda Ca:
Osman b. Mfan (r.a.)'m oglu Abdullah vefat etti. Abdullah, Rasulul-
lah'm kiz1 Rukiyye'den dogmu§tu, altl ya~mda iken vefat etti. Rasu- hw
lullah (s.a.v.), onun namazm1 klld1. Babas1 Osman b. Affan da onu kal
mezarma defnetti. vef
Ben derim ki: Bu senede, Ebu Seleme Abdullah b. Abdi'l-Esed b.
Hilal b. Abdillah b. Amr b. Mahzum el-Kure~i el-Mahzumi ve annesi (s.a
Berre binti Abdillmuttalib (Rasulullah (s.a.v.)'m halas1) vefat etti.
Ebu Seleme, peygamberin siit karde~i idi. ikisi birlikte Ebu Leheb'in Eb1
cariyesi Siiveybe'den siit emmi~lerdi. Ebu Seleme'nin ve Ebu Ubeyde Sel
Ym
ile Osman b. Mfan ve Erkam b. Ebu'l-Erkam'm islam'a giri§i .-;ok es-
ile
kilerde aym gi.inde olmu~tu.
ra!
Ebu Seleme ile zevcesi Ummii Seleme, Habe§ diyanna hicret et-
nill
mi~lerdi. Sonra Ebu Seleme, Habe~istan'da .-;ocuklan dogmu~ olarak
Mekke'ye dondii. Oradan da Medine'ye hicret etti. Zevcesi Ummii Se- tim
lull
leme de ona uyarak Medine'ye Muhacir olarak geldi.
Ebu Seleme, Bedir ve Uhud gazvelerine katlldi. Uhud'da ald1~ a- ola1
k1sl
~r yaralardan dolaYI vefat etti. Allah ondan raz1 olsun ve onu ho~nud
kilsm. Bu zatm musibet anmda soylenmesi gereken "Biz Allah'a aidiz bep
n1n
ve ~iiphesiz ona donecegiz." mealindeki istirca ile ilgili olarak rivayet
ettigi bir hadis vard1r. Bu da Rasulullah (s.a.v.)'m Ummii Seleme ile i.-;in
rinE
evlenmesi bahsinde nakledilecektir.
ibn Cerir dedi ki: Hicri dordi.incii senenin ~aban a)'lndan birka.-;
BUYUK !sLAM TAR1H! 157
gece ge~tikten sonra Hz. Ali ile Rasulullah'm k1z1 Hz. Fabrna'nm
ogullan Hi.iseyin di.inyaya geldi. Allah onlardan raz1 olsun.
Aym senenin rarnazan aymda Rasulullah (s.a.v.), Zeyneb binti
Hi.izeyrne b. Haris b. Abdullah b. Amr b. Abdurnenaf b. Hilal b. Arnir
b. Sa'saa el-Hilaliyye ile evlendi.
Ebu Orner b. Abdil-Berr, Ali b. Abdi.ilaziz el-Ci.ircani'nin §Oyle de-
digini nakletrni§tir: "Zeyneb, Meymune binti Haris'in klz karde§idir."
Ebu Orner b. Abdi'l-Berr, bunu derni~, ancak bu rivayeti garip
kar~Ihyarak, bu sozi.i ba~kasmm soylernedigini ifade etmi~tir. Zeyneb,
kendisine Urnrni.i'l-Mesakin (di.i~ki.inlerin annesi) denilen bir kadmdl.
Qi.inki.i di.i~ki.inlere ~ok~a sadaka verir, onlara iyilik ve ihsanda bulu-
nurdu. Rasulullah (s.a.v.) onunla evlenirken, ona rnehir olarak on iki
bu~uk okiye (be§yi.iz dirhern) verdi ve rarnazanda onunla gerdege gir-
di. Daha once Zeyneb, Ti.ifeyl b. Haris'in nikahhs1 idi. Ti.ifeyl onu bo-
§arm~tl.
Ebu Orner b. Abdi'l-Berr, Ali b. Abdi.ilaziz el-Ci.ircani'nin ~oyle de-
digini rivayet etrni§tir: Sonra karde~i Ubeyde b. Haris b. Muttalib b.
Abdurnenaf, Zeyneb'i hirnayesine aldl.
"el-Gabe" adh eserinde ibn Esir derni§tir ki: Zeyneb, Abdullah b.
Cah~'m nikah1 altmda idi. Abdullah, Uhud sava~mda oldi.iri.ildi.i.
Ebu Orner dedi ki: Zeyneb'in Rasulullah'm sagh~nda vefat ettigi
hususunda ihtilaf yoktur. Rasulullah'm yanmda sadece iki veya i.i~ ay
kaldl~ da soylenir. Evlilikleri iki veya i.i~ ay si.irdi.ikten sonra Zeyneb
vefat etrni~tir.
Vakidi dedi ki: Hicri dordi.inci.i senenin §evval aymda Rasulullah
(s.a.v.), Urnrni.i Selerne binti Ebi Urneyye ile evlendi.
Ben derirn ki: Urnrni.i Selerne, daha onceleri ~ocuklannm babasl
Ebu Selerne b. Abdi'l-Esed'in e~i idi. Daha once de anlatild1~ gibi Ebu
Selerne, Uhud gazvesinde haz1r bulundu. Uhud gi.ini.inde yaraland1.
Yaras1m bir ay si.ireyle tedavi etti. Nihayet iyile§ti. Sonra bir seriyye
ile birlikte sefere ~1kt1. Seriyye, sonunda gi.izel ganirnetler ve davarla-
ra sahip oldu. Bundan sonra on yedi gi.in daha ya~ad1. Nihayet yaras1
ni.iksedip a~rla~t1. Hicri dordi.inci.i senenin cernaziyelevvel aymm bi-
tirnine i.i~ gi.in kala vefat etti. 0 senenin §evval aYl geldiginde Rasft-
lullah (s.a.v), Urnrni.i Selerne'ye evlenrne teklifinde bulundu. Di.ini.ir
olarak Orner b. Hattab'1 ona defalarca gonderdi. Orner'e kendisinin
k1skan~ bir kadm oldugunu, ~oluk ~ocugunun bulundugunu, bu se-
beple Rasftlullah'a gerekli ihtirnarn1 gostererneyecegini ve ~ocuklan
nm baklrna rnuhta~ olduklanm, eger onlann az1klanm ternin etrnek
ipn ~ah§rnazsa kendisinin de rnuhta~ kalaca~m anlattl. Bunun i.ize-
rine Rasulullah ona §Oyle kar~1hk verdi:
- Qocuklara gelince bunlar, Allah ve Rasuli.i'ni.in hirnayesine girer-
158 1BNKESIR
ler, yani bunlann nafakas1 onlara aittir. Sana ait degildir. Kiskan~h
g,.na gelince Allah'a dua ederim, in§aallah klskan~hg,.n yok olur gider. ~ok
Bunun i.izerine Ummi.i Seleme evlenmeye raz1 oldu. Omer'le ko- kls:
nu§masmm sonunda §oyle dedi: ~oc
- Kalk, artik, beni Rasulullah'la evlendirebilirsin. Yani ben bu i§e
raz1 oldum ve izin verdim.
Baz1 alimler, bir vehme kap1larak onun bu sozi.ini.i, kendi oglu tir.
Orner b. Ebi Seleme'ye hitaben soyledigi di.i~i.incesine saplanmi~ g,.n
lardir. Oglu Orner, o s1ralarda akid yapma ehliyetine sahip olmayan gui
ki.i~i.ik bir ~ocuk idi. Ben bu konuda mi.istakil bir cild kitap yazm1~ ve
bu konuda dogru hi.iki.imleri beyan etmi§imdir. Hamd ve minnet Al- dm
lah'amr. Alimlerin baz1s1 da Ummi.i Seleme'nin nikah akdini oglu Se- Ra:
leme b. Ebi Seleme'nin yaptig,.m soylemi§lerdir. Gi.iya o esnada Sele-
me, onun en bi.iyi.ik oglu imi~ . Burada alimler buna cevaz vermi§ler- ler•
dir. Qi.inki.i Seleme'nin babas1, annesinin aym zamanda amcas1 oglu ci.i :
imi~. Oglunun, ogulluk cihetinden ba§ka bir durumda annesine veli-
lik yapma hakkl oldugu hususunda icma vard1r. Aym zamanda azad ibr
eden veya hi.iki.im veren bir hakim olmas1 durumunda da ogul, anne-
sine velilik yapabilir. Fakat s1rf ogulluk ciheti ile annesinin nikah ak- §OY
dini ~afil'ye gore akdedemez. Ama diger i.i<; mezhep imam1, bu husus- All:
ta imam ~afii'ye muhalefet etmi~lerdir. Bu konuyu "el-Ahkami.i'l-Ke-
bir" adh kitab1nnzm nikah boli.imi.inde geni§~e apklad1k.
imam Ahmed b. Hanbel, Yunus ve Leys kanah ile Ummi.i Sele-
me'nin §oyle dedigini rivayet etmi§tir: «Bir gi.in kocam Ebu Seleme,
Rasulullah (s.a.v.)'m yanmdan gelip §Oyle dedi: «Rasulullah (s.a.v.)'-
dan oyle bir soz duydum ki, ~ok ho§uma gitti. ~oyle dedi: «Bir Mi.isli.i-
man, bir musibete ugrar da musibet amnda «inna lillahi ve inna iley-
hi raciun>> ayetini okuyup sonra da: «Allahim, bu musibetimden dola-
YI bana ecir verve bunun yerine bana daha haYirh bir§ey ver.>>derse
Cenab-1 Allah, mutlaka onun dilegini yerine getirir.>>
Ummi.i Seleme dedi ki: Ben kocannn bu sozi.ini.i hafi.zama yerle~ti
rip ezberledim. Kocam Ebu Seleme vefat ettiginde ben: «inna lillahi
ve inna ileyhi raciun>> ayetini okudum. Sonra da: «Allah1m, bu musi-
betimden dolaYI bana ecir verve bundan daha haYirh bir§eyi bana
ver.>> dedim. Sonra kendi kendime doni.ip §oyle dedim: «Kocam Ebu
Seleme'den daha haYirh kimse nereden elime ge~ecek?>>
Kocannn oli.imi.inden sonra iddetimi tamamladig,.mda Rasulullah
(s.a.v.), evimizin kap1sma geldi. i~eri girl§ izni istedi. Ben o esnada,
bana ait bir deriyi sepilemekte idim. Ellerimi selem agacmm bula§I-
g,.ndan Yikadim ve girmesine izin verdim. Ona, i~i hurma lifiyle dolu
deri bir yastik indirdim. U zerine oturdu. Sonra beni kendine istedi.
Benimle evlenmeye talip oldu. Sozi.ini.i tamamladig,.nda dedim ki:
BLJYOK tsLAM TARtHt 159
- Ya Rasulallah, seninle evlenmeye nasll raz1 olmam, ancak ben

<;:ok klskan<;: bir kachmm. Korkanm ki, bende klskan<;:hk gortirstin de
klskan<;:h~m sebebiyle Allah beni azapland1nr. Ben ya~lanmuj, <;:oluk
<;:ocuk sahibi bir kachmm.
- Soztinii ettigin k1skan<;:hga gelince, Allah onu senden giderecek-
tir. Bahsettigin ya~hhga gelince, ben de senin gibi ya~hYJm. Anlatti-
~n <;:oluk ~ocuga gelince, senin ~oluk ~ocugun benim de ~oluk ~ocu
gumdur.
Rasulullah'm boyle demesi iizerine kendisiyle evlenmeye raz1 ol-
dum. Allah, kocam Ebu Seleme'den daha hay1rh birini bana verdi.
Rasulullah'a kavu~tum.»
ibn Ishak dedi ki: Rasulullah (s.a.v.), daha sonra Medine'ye yone-
lerek Bedir'den aynlch. Zilhicce aYJm Medine'de ge~irdi. Hicri dordtin-
cii senede de hac ibadetini mii~rikler idare ettiler.
Vakidi dedi ki: Rasulullah, hicri dordtincii senede Zeyd b. Sabit'e
ibranice'yi ogrenmeyi emretti.
Ben derim ki: Sahih bir hadiste sabit olduguna gore Zeyd b. Sabit
~oyle demi~tir: «Ben ibranice'yi onbe~ giinde ogrendim.» Dogrusunu
Allah bilir.
hir
veJ
ka
ME
HiCRi BE$INCi SENE OLAYLARI SOI
DEVMETU'L 1-CENDEL GAZVESi kil
Bu gazve, hicri be~inci senenin rebiyiilevvel aymda yapilrm~tir. Pe:

ibn Ishak demi§tir ki: Son Bedir gazvesinden sonra Rasulullah Me
(s.a.v.), Devmeti.i'l-Cendel gazvesine gitmi~tir. lir.
ibn Hi§am dedi ki: Hicri be§inci senenin rebiyiilevvel aymda bu
gazve yapilmi§ ve Rasulullah, Siba' b. Urfuta el-Gifari'yi Medine'ye
vekil olarak tayin etmi§tir.
ibn Ishak dedi ki: Rasulullah (s.a.v.), Devmeti.i'l-Cendel'e ula§ma-
dan ve herhangi bir tuzakla kar§Ila§madan Medine'ye geri dondi.i. 0
senenin kalan kism1m Medine'de ikamet ederek ge~irdi.
Muhammed b. Orner el-Vakidi, seleften bir cemaatm §Oyle dedigi-
ni rivayet etmi§tir: Rasulullah (s.a.v.), $am yakmlanna yakla§mak
istedi. Kendisine denildi ki: Bu yapb~n i§, Kayser'i i.irki.iti.ir.
Yine Rasulullah'a Devmeti.i'l-Cendel'de bi.iyi.ik bir topluluk bulun-
dugunu, oraya varan kimselere zulmettiklerini, orada bi.iyi.ik bir ~ar§l
bulundugunu ve Devmeti.i'l-Cendel'deki grubun Medine'ye gelmek is-
tediklerini de anlattilar. Rasulullah (s.a.v.), bu anlatilanlan makul
kaq1ladi. 1.000 kadar Mi.isli.imanla yola ~1kti. Geceleri yol gidiyor,
gi.indi.izleri gizleniyordu. Yanmda Beni Uzre kabilesinden Mezkur a-
dmda uzman bir kilavuz vardi.
Devmeti.i'l-Cendel'e yakla§tlklannda kilavuzu, Beni Temim kabi-
lesine ait hayvanlann oralarda yaYiliDI§ olduklanm kendisine haber
verdi. Rasulullah (s.a.v.), yola devam etti. Nihayet Beni Temim kabi-
lesinin davarlanna ve crobanlanna hi.icum etti. Yakalamklanm tuttu.
Kacranlarsa her bir tarafa kactiP gittiler. Bu haber, Devmeti.i'l-Cendel
ahalisine ulR§tl~nda onlar da~hp ka~tilar. Rasulullah (s.a.v.), onla-
nn meydanh~na inip durdu. Orada hi~ kimseyi bulamad1. Gi.inlerce
ikamet etti. Etrafa seriyyeler saldi. Sonra bu seriyyeler geri geldiler.
Muhammed b. Seleme, onlardan bir adam1 yakalaYJp Rasulullah'm
yanma getirdi. Rasulullah, ona arkada§lanm sordu. 0 da bir gi.in on-
ce ka~tiklanm soyledi. Rasulullah, ona Mi.isli.iman olmasm1 teklif etti,
o da Mi.isli.iman oldu. Sonra Rasulullah (s.a.v.), Medine'ye dondi.i.
(1) Bu kelime dilcilere gore "Dumetu" r;;eklinde kullamhr. Buna gore "Dumetu'l-Cen-
del Gazvesi" olur. (Z. Kaz1c1)
BDYDK !SLAM TAR!Ht 161
Vakidi dedi ki: Rasulullah (s.a.v.), hicri be~inci senenin rebiyiila-

hir aymda Devmetii'l-Cendel'e gitti. Bu senede Ummii Sa'd b. Ubade
vefat etti. Ummii Sa'd'm oglu da bu gazvede Rasulullah'la beraber idi.
Ebu isa et-Tirmizi, "Cami'" adh eserinde Muhammed b. Be~~ar
kanah ile Said b. Miiseyyeb'ten rivayet etti ki, Peygamber (s.a.v.),
Medine d1~mda iken Ummii Sa'd vefat etti. Aradan bir ay ge~tikten
sonra Peygamber (s.a.v.), Medine'ye geldiginde onun cenaze namaz1m
klldl.
Bu saglam ve miirsel bir rivayettir. Bundan anla~Ild1~na gore
Peygamber (s.a.v.), bu gazve i~in Medine'den bir ay uzakta kalm1~tir.
Merhum Vakidi'nin anlatti~na gore bir aydan fazla kalm1~ da olabi-
lir.
B. !sliim 'farihi, C. IV, F. 11

likl
... da
sal
km
HENDEK (AHZAB) GAZVESi gUl
Cenab-1 Allah, bu gazve ile ilgili olarak el-Ahzab suresinin ba~ ta- ve
rafmdaki ayetleri inzal buyurmu~tur: len
«Ey inananlar! Allah'm size olan nimetini hatirlaym. Uzerinize di.
ordular gelmi~ti, biz de onlann ti.zerine rti.zgar ve goremediginiz ordu-
lar gondermi~tik. Allah, yaptiklanmz1 gorti.yordu. Kir
Onlar size yukanmzdan ve a~a~mzdan gelmi~lerdi, gozler de de~
donmii~?tti., yti.rekler a~zlara gelmi11ti; Allah i¢n ~e~?itli tahminlerde
bulunuyordunuz. yti.l
i11te orada, inananlar denenmi11 ve ~ok ~iddetli sarsmtlya ugratil- siz
mi~?lardi.
ikiyti.zlti.ler (mti.nafiklar) ve kalblerinde hastahk olanlar: «Allah ve lar
peygamberi bize sadece kuru vaadlerde bulundular» diyorlardi. dir
i~lerinden bir tak1m1: «Ey Medineliler! Tutunacak yeriniz yok, ge-
ri donti.n>> demi~?ti. i~lerinden bir topluluk da peygamberden: «Evleri- mi:
miz dti.~mana a~Iktlr>> diyerek izin istemi11lerdi. Oysa evleri a~1k degil- esi:
di. Sadece ka~mak istiyorlardi.
Eger Medine'nin etrafmdan ti.zerlerine vanlm111 olsa, sonra da ~11
kendilerinden fitne ~1karmalan istense, hemen buna giri~?iP derhal la11
yapmaktan geri kalmazlard1.
Andolsun ki, daha once, Sirt ~evirip ka~mayacaklanna dair Al- yip
lah'a ahd vermi§lerdi. Allah'a verilen ahd sorulacakbr. kls
Ey Muhammed! De ki: <<Eger olti.mden yahud oldti.rti.lmekten ka~I ~11
yorsamz bilin ki, ka~mak size fayda vermeyecektir, ka~samz bile az
bir zamandan fazla ya~?atilmazsmiZ.>> lei.
De ki: «Allah size bir kotti.lti.k dilese veya bir rahmet istese, O'na ~?in
kar~1 kim sizi koruyabilir? Allah'tan ba§ka dost ve yard1mc1 da bula-
mazsiniZ.>> (H•
Allah, i~inizden sizi ahkoyanlan, size Allah'm yardirmm kiskana- tur
rak, karde11lerine «Bize gelin, zorlanmadik~a sava11a gitmeyin>> diyen-
leri bilir. Kalblerine korku gelince, olti.m baygmh~ ge~iren kimse gibi re .
gozleri donerek, -Ey Muhammed!- sana baktlklanm gorti.rsti.n. Korku-
lan gidince iyiliginize olam ~ekemeyip sivri dilleriyle sizi incitirler. SOJ
Bunlar inanmam1~lard1r. Allah, bu sebeple i§lerini bo11a ~1karm1~tlr; tik
Bu, Allah i~in kolaydir. he1
B1JY(JK iSLAM TAR1H1 163
Bunlar, dii~man birliklerinin gitmediklerini samyorlard1. Bu bir-

likler tekrar gelmi~ olsalarru, kendilerinin ~tollerde bedevilerin yamn-
da bulunup, sadece sizin haberlerinizi sormaYl dilerlerdi. Aramzda ol-
salar, ancak pek az1 sava~1rlarru.
Ey inananlar! Andolsun ki, ~izin i9in, Allah'a ve ahiret giiniine
kavu~maYl umanlar ve Allah'1 ~tok anan kimseler i~tin Rasulullah, en
giizel ornektir. '
inananlar, dii~man birliklerini gordiikleri zaman: «i~te bu, Allah
ve peygamberinin bize vaad ettigidir, Allah ·ve peygamberi dogru soy-
lemi~tir.>> dediler. Bu, onlann ancak imamm ve teslimiyetlerini artlr-
ru.
inananlardan, Allah' a verdigi ahdi yerine getiren adamlar vard1r.
Kimi, bu ugurda camm vermi~, kimi de beklemektedir. Ahidlerini · hi~t
degi~tirmemi~lerdir.
Bu sebeple Allah, dogrulan dogruluklan ile miikaf~tland1nr, iki
yiizliileri de dilerse azaplanrunr veya tevbelerini kabui eder. $iiphe-
siz Allah ba~~layanrur, merhamet edendir.
Allah, inkar edenleri, kinleriyle geri ~evirdi. Bir hayra ula~amadl
lar. Sava~ta, inananlara Allah'm yard1m1 yetti. Allah kuvvetli olan-
rur, gU~tlii olanrur.
Allah, kitap ehlinden, kafirleri destekleyenleri kalelerinden indir-
mi~, kalblerine korku salm1~tl; onlarm kimini oldiiriiyor, kimini de
esir ahyordunuz.
Yerlerini, yurtlanm, mallanm ve heniiz aya~mz1 dahi basmaru-
~mz yerleri Allah size miras olarak verdi. Allah, her~eye Kaadir o-
lanrur.>>(el-Ahzab, 9-27.)
Tefsirimizde bu ayet-i kerimelerden her biri hakkmda soz soyle-
yip gerekli a~tiklamaYl yaptlk. Hamd ve minnet Allah'ad1r. Burada
klssa ile ilgili hususlan in~aallah anlataca~z. Giivencimiz ve dayana-
~mlz Allah'tu.
ibn ishak, Urve b. Ziibeyr, Katade, Beyhaki ve selef-halef alim-
lerinden birka~t ki~inin kesin ifadesine gore Hendek gazvesi, hicri be-
~inci senenin ~evval aYinda yapllm1~tlr.
Musa b. Ukbe, Ziihri'nin ~oyle dedigini rivayet etmi~tir: Ahzab
(Hendek) vak' as1, hicri dordiincii senenin ~evval aYlnda vuku bulmu§-
tur.
imam Ahmed b. Hanbel'in Musa b. Davud'dan rivayet ettigine go-
re Malik b. Enes de boyle demi~tir.
Beyhaki dedi ki: Aslmda bunlar arasmda ihtilaf yoktur. Qiinkii
soylemek istedikleri ~udur: Hendek gazvesi, hicretten dort sene ge~t
tikten sonra ve be~ sene tamamlanmadan once vuku bulmu~tur. $iip-
hesiz ki mii~rikler, Uhud'dan dondiiklerinde, ertesi sene Bedir'de kar-
164 iBNKESIR
l;!Ilal;lmak hususunda Miisliimanlarla sozlel;IIDil;llerdi. Bunun iizerine

Peygamber (s.a.v.) ile ashab1, hicri dordiincii senenin ~aban aymda
oraya gitmil;llerdi. Ebu Siifyan ise, o senenin klthk senesi olmasm1 ge- aYl
Ian
rek~e gosterip Kureyl;llilerle birlikte Mekke'ye geri donmiil;lti.i.. Don-
lik'
diikten iki ay sonra Medine'ye gelecek halleri yoktu. Boyle olunca da
Hendek gazvesinin hicri be§inci senenin l;levval aymda yaplld1~ ke- Ka
sinlik kazamyor. Dogrusunu Allah ~ilir. du.
Ziihri'nin a~1k ifadesine gore Hendek gazvesi, Uhud'dan iki sene de<
Sel
sonra yapllmi§tlr. Uhud gazvesinin de hicri ii~iincii senenin $evval
b.l
aymda yap1ldl~ hususunda ihtilafyoktur. Ancak hicri tarihin ba§lan-
Be:
giCml, hicretin ikinci senesinin muharreminden ba§latanlara gore -ki
Ra
bunlar rebiyiilevvel aymdan sonraki aylan hicret senesinden sayma-
Me
IDI§lardlr- gazvelerin tarihi boyle degi.ldir. Yakup b. Siifyan el-Fesevi
de boyle demil;ltir. Bu zat, a~1k~a beyan etmi§tir ki, Bedir gazvesi hicri sa'
birinci senede, Uhud gazvesi hicri ikinci senede, son Bedir gazvesi de
km
hicri ii~iincii senenin §aban aymda; Hendek gazvesi de hicri dordiincii
senenin §evval aymda yapiliDI§tlr. Halbuki bu, cumhurun gorii§iine
ayklnd1r. Me§hur kavle gore, mii'minlerin emiri Hattab oglu Orner,
hicri tarihin ba§langicim hicret senesinin muharreminden ba§latmi§- aYl
om
tlr. imam Malik'e gore hicret senesinin rebiyiilevvel aymdan ba§lat-
IDI§tlr. Buna gore ii~ kavil ortaya pkmaktadlr ki, hangisinin dogru ol-
dugunu Allah bilir.
dal
Sahih olan, cumhurun kavlidir ki, buna gore Uhud gazvesi, hicri
ii~iincii senenin §evval aymda, Hendek gazvesi hicri be§inci senenin
yu:
l;levval aymda yapiliDI§tlr. Dogrusunu Allah bilir.
Buhari ve Miislim'in sahihlerinde iizerinde ittifak edilen bir ha-
ka
diste ibn Orner §oyle demektedir: «Uhud giiniinde ben ondort ya§mda
ler
bir ~ocuk olarak sava§mak i~in Rasulullah'a arzedildim. Ama o, sa-
va§mama izin vermedi. Hendek gazvesinde ben onbe§ ya§mda bir {!O-
cuk olarak sava§mak i{!in Rasulullah'a arz edildim. Bu defa sava§ma-
ma izin verdi.» Buna cevaben bir grup alim -ki Beyhaki de bunlardan
dil
biridir- demil;ller ki: ibn Orner, Uhud sava§mda ondordiincii ya§m ilk
dir
basama~nda iken sava§mak i{!in Rasulullah'a arzedi.lmi§ti. Hendek
gazvesinde de onbe§inci ya§m son basamaklannda iken Rasulullah'a
far
arzedilmi§ti.
dil
Ben derim ki: Muhtemeldir ki, ibn Orner, Hendek gazvesinde sa-
ko
va§mak i{!in Rasulullah'a arz edildiginde onbel;l ya§ml tamamlami§ idi
ral
ki,_o durumdaki bir {!Ocuga sava§ma izni verilebilir. Bu sebepledir ki,
Nafi bu hadisi Orner b. Abdiilaziz'e teblig ettiginde o §oyle demi§tir:
«Bu, kii{!iik ile biiyiigii birbirinden aYJran S1mrd1r.>• Boyle dedikten
nr
sonra bu hiikmii, biitiin §ehirlere yaz1p gondermi§tir. Cumhur-u ule-
nl
ma da bu gorii§e itimad edip dayanmi§tlr. Dogrusunu Allah bilir.
ni
BtrYOK tsLAM TAR1Ht 165
ibn ishak dedi ki: Hendek gazvesi, hicri be~inci senenin ~evval
aymda yapllrm~br. Yezid b. Ruman, bana Urve'den ve kendilerini ya-
lanc1hkla itham edemeyecegim kimselerle Ubeydullah b. Ka'b b. Ma-
lik'den ve Muhammed b. Ka'b el-Kurazi ile Zi.ihri'den, As1m b. Amr b.
Katade, Abdullah b. Ebi Bekir ve diger alimlerimizden nakilde bulun-
du. Baz1S1, digerlerinin soylemediklerini soylediler. Netice itibariyle
dediler ki, Hendek'te olan hadiselerden birisi de ~udur: Yahudilerden
Sellam b. Ebu'l-Hukayk en-Nadri, Hiiyey b. Ahtap en-Nadri, Kinane
b. Rebi b. Ebu'l-Hukayk, Hevze b. Kays el-Vaili, Ebu Ammar el-Vaili,
Beni Nadir ve Beni Vail kabilelerinden bir topluluk ile -ki bunlar
Rasulullah (s.a.v.)'a kaq1- cephe olu~turarak ortaya ~ktllar. Nihayet
Mekke'ye, Kurey~'in yanma geldiler ve onlan Rasulullah (s.a.v.) ile
sava~maya <;a~np ~oyle dediler:
«Biz, ona kar~1 yakmda sizinle beraber olaca~z. Onun kokiinii
kurutuncaya kadar yammzda olaca~z.»
Kurey~liler de onlara ~oyle dediler:
<<Ey Yahudi toplulugu! Siz, ilk ehl-i kitaps1mz ve Muhammed ile
aynhga dii~tiigumiiz konuyu bilirsiniz. Acaba bizim dinimiz mi yoksa
onun dinimi hak ve ger<;ektir?»
Yahudiler dediler ki:
<<Sizin dininiz onunkinden daha haYirhd1r ve siz de ondan hakka
daha yakm kimselersiniz.»
i~te onlar hakkmda Cenab-1 Allah, ~u ayet-i kerimeleri inzal bu-
yurdu:
<<Kendilerine kitap verilmi~ olanlann puta ve ~eytana kamp, in-
kar edenlere: <<Bunlar, inananlardan daha dogru yoldamrlar.» dedik-
lerini gormedin mi?
i~te, Allah'm lanetledikleri onlard1r. Allah'm lanetledigi ki~iye as-
Ia yard1mc1 bulamayacaksm.>> (en-Nisa, 51-52 .)
Yahudiler, bu sozleri Kurey~lilere soylediklerinde onlan sevindir-
diler ve Rasulullah'a kar~1 davet ettikleri sava~ hususunda isteklen-
dirdiler. Onlar da bu sava~ i<;in toplamp haz1rhk yapblar.
0 Yahudi toplulugu sonra yola <;1kb. Kays-1 Aylan'dan olan Gata-
fan'a geldiler. Onlan da Rasulullah ile sava~a <;a~rdllar ve onlara de-
diler ki: Yakinda ona kar~1 sizinle beraber olaca~z. Kurey~liler de bu
konuda onlara tabi olacakbr. Bunun iizerine Gatafanhlar, onlarla be-
raber sava~ i<;in toplanmlar.
Bunun iizerine Kurey~liler yola ~ktilar. Onlann yoneticisi ve ku-
mandam Ebu Siifyan b. Harb idi. Gatafanhlar da yola <;tktilar. Onla-
nn kumandam ise Uyeyne b. H1sn b. Huzeyfe b. Bedir idi. Bunlar, Be-
ni Fezare ile birlikte yola <;1kblar. Haris b. Ebi Harise el-Miirri de Be-
ni Miirre kabilesiyle birlikte yola pkb. Mis'er b. Ruhayle b. Niiveyre
166 iBNKESIR
b. Tarif b. Suhme b. Abdullah b. Hilal b. Halave b. E~ca' b. Reys b. ri

Gatafan da, E~ca'dan olan kavminden kendisine uyanlarla birlikte si
yola ~akti. 1::
Rasulullah (s.a.v.), onlann sava~ ipn bir araya gelip karar verdik- ftE
lerini duyunca, Medine c;evresinde hendek kazd1.
ibn Hi~am'm ifadesine gore hendek kazmaYl Rasulullah'a tavsiye
eden zat, Selman-1 Farisi'dir. d
Taheri ile Suheyli dediler ki: ilk defa hendek kazan, Menii~ehr b.
Eyrec b. Feridun'dur ki, bu da Musa peygamber zamanmda olmu~tu.
ibn ishak dedi ki: Rasulullah (s.a.v.), Miisliimanlan sevab kazan-
maya imrendirip te~vik etmek ic;in bizzat kendisi c;ah!jtl ve onunla n
birlikte Musliimanlar da c;ah~tilar. Rasulullah ile birlikte hendek k
kazmaya devam ettiler. Ama miinaf1klardan baz1lan giic;suzliiklerini h
bahane ederek bu c;ah~madan geri kaldllar. Kimi de Rasulullah'm bil-
gisi ve izni olmaks1zm gizlice SIVI~lp kac;Iyorlard1. Bu hususta yiice 0
Allah, ~u ayetleri inzal buyurdu:
«Dogrusu, Allah'a ve peygamberine inanan mu'minler, peygam- b
berle beraber bir i~e karar vermek ipn toplandiklannda, ondan izin
almaks1zm gitmezler. Ey Muhammed! Senden izin isteyenler, i~te on- 1\
lar, Allah'a ve peygamberine inananlard1r. Baz1 i~leri ic;in senden izin
isterlerse, ic;lerinden diledigine izin ver. Allah'tan, onlann bag,.~lan r
malanm dile. Allah ~iiphesiz bag,.~lar, merhamet eder. y
Peygamberin davetini, kendi aramzda birbirinizi c;ag,.rmamz gibi 1
tutmaym. Allah, ic;inizden savu~up gidenleri ~iiphesiz bilir. O'nun
buyruguna ayk1n hareket edenler, ba~lanna bir belanm gelmesinden v
veya can yak1c1 bir azaba ugramaktan sakmsmlar. l:
Dikkat edin, goklerde ve yerde olanlar Allah'mdir. 0, ic;inde bu- l
lundugunuz durumu da, kendisine dondiiriileceginiz giin.ii de gerc;ek-
ten bilir. Onlara i~lediklerini haber verir. Allah her ~eyi bilir.» (en-Nfu, I
62-64.)
ibn ishak dedi ki: Miisliimanlar, hendegi saglamla~tinncaya ka- I
dar c;ah~tilar. Cuayl admda bir adam1 konu edinerek soyle~tiler. Ra- (
sulullah (s.a.v.), o adama Amr ismini koydu. Sahabeler soz arasmda

~oyle dediler:
«Cuayl'den sonra ona Amr arum verdi.

0 boylelikle yoksullara zahr (giic; ve yardim) verdi.>>
Onlar bu ~iiri okuduklannda Amr kelimesini telaffuz ettiklerinde

Rasulullah da Amr diyordu. Onlar zahr kelimesini telaffuz ettiklerin-
de, Rasulullah da zahr diyordu.
Buhari, Abdullah b. Muhammed kanah ile Enes'in ~;oyle dedigini
BUYUK !SLAM TARiH! 167
rivayet etmi§tir: Rasulullah (s.a.v.), hendege gitti. Muhacirlerle En-

sar'm soguk bir sabah vakti hendek kazmakta olduklanm gordii. On-
lann bu i§i yapabilecek koleleri yoktu. Onlann a~hk ve yorgunluk
~ekmekte olduklanm gori.ince Rasulullah §i:iyle buyurdu:
<<Allahim! Hayat, ahiret hayatid1r. Ensar ile Muhacirleri ba~§la.>>
Orada bulunanlar da Rasulullah'm bu sozi.ine cevap vererek §i:iyle
dediler:
«Biz o kimseleriz ki, hayatta kaldi~m1z mi.iddet~e cihad etmek ii-
zere Muhammed'e bey'at etmi§izdir.»
Buhari, Ebu Ma'mer kanab ile Enes'in §i:iyle dedigini rivayet et-
mi§tir: Muhacirlerle Ensar, Medine ~evresinde hendek kazmaya ve
kazd1klan hendekteki topraklan hendek s1rtlanna ta§Imaya ba§ladi-
lar. Bu i§i yaparken §i:iyle diyorlard1:
<<Biz o kimseleriz ki, hayatta kaldi~m1z mi.iddet~e islamiyet iizere
olmak hususunda Muhammed'e bey'at etmi§izdir.>>
Ravi Enes diyor ki: Rasulullah (s.a.v.) da onlann bu sozi.ine ceva-
ben §i:iyle diyordu:
<<Allahim! Dogrusu ahiret haynndan ba§ka haytr yoktur. Ensar ve
Muhacirlere bereket ver, onlan miibarek kiL>>
Enes diyor ki: Hendek kazanlara avucumun dolusunca arpa geti-
rilir, onlara rengi ve tam bozulmu§ i~ ya~ ile kan§tinlarak bir yemek
yap1hr, onlerine konulurdu. Onlar da a~ idiler. Bu yemek, bogaza ti-
kamrdi, pis bir kokusu vardi.
Buhari, Kuteybe b. Said kanab ile Sehl b. Sa'd'm §i:iyle dedigini ri-
vayet etmi§tir: Biz, Rasulullah (s.a.v.)'la birlikte hendekte idik. Saha-
beler hendek kaz1yorlardi. Biz de kazilan yerlerden ~kanlan toprak-
lan sirtlmizda ta§Iyorduk. Rasulullah (s.a.v.) §i:iyle dedi:
«Allah1m! Ahiret hayatmdan ba§ka hayat yoktur. Muhacirlerle
Ensar'I ba~§la.>>
Buhari, Muslim b. ibrahim kanah ile Bera b. Azib'in §oyle dedigi-
ni rivayet etmi§tir: Rasulullah (s.a.v.), karm tozlamncaya kadar Hen-
dek gi.ini.inde toprak ta§IYOr idi ve §i:iyle diyordu:
«Allah' a yemin ederim ki, Allah olmasaydi, biz dogru yolu bulmaz,
hidayete ermez, tasaddukta bulunmaz, namaz kilamazd1k.
Allah1m! Uzerimize si.ikun ve huzur indir. Dii§manla kar§Ila§lr.:.
sak ayaklanm1za sebat ver. ,
Kavimler bize kar§I ta§kmbk ettiler.
Onlar fitne isterlerse, biz fitneye yana§maytZ.>>
«Yana§maytz>> kelimesini yi.iksek sesle iki kez tekrarladi.
Buhari, Ahmed b. Osman kanah ile Bera b. Azib'in ~oyle dedigini
rivayet etmi§tir: Ahzab ve Hendek gi.ini.inde Rasulullah (s.a.v.)'m hen-
dek topraklanm ta§lru~m gordiim. Oyle ki, toprak, onun kann cildini
168 iBNKESIR
goiiinmez hale getirmi~ti. Onun sa~ ve klllan ~ok idi. Toprak ta~1rken d
Abdullah b. Revaha'nm ~u ~iirini terenniim ettigini i~ittim: c
«Allah1m! Sen olmasaydm, hidayete eremezdik. Zekat veremez, d
namaz kllamazmk.
Sen bizim iizerimize huzur ve siikun indir. E
Dii~manla kar~Ila~1rsak ayaklanrmza sebat ver.
Kavimler bize kar~1 ta~klnhk ettiler.
Eger onlar fitne isterlerse, biz fitneye yana~maytz.>>
s
Sonra Rasulullah, bu ~iiri okurken sesini sonuna kadar uzatlyor- t:
du. k
"Delail" adh eserinde Beyhaki, Ali b. Ahmed b. Abdan kanab ile
Selman-1 Farisi'nin ~oyle dedigini rivayet etmi~tir: Rasulullah (s.a.v.), n
hendegin etrafim dola~1rken ~oyle dedi:
«Allahm amyla ve biz onunla hidayete erdik. Eger ondan ba~kasi
na ibadet etseydik, bedbaht olur, ~ekavete dii~erdik. Ne giizel Rab ve
ne giizel din.>>
imam Ahmed b. Hanbel, Siileyman ve ~ube kanah ile Enes'in ~oy n
le dedigini rivayet etmi~tir: Sahabeler hendegi kazarlarken Rasulul-
lah (s.a.v.) ~oyle dedi:
«Allah1m! Ahiret haynndan ba~ka haytr yoktur. Ensar ile Muha-
cirleri 1slah et.>>
ibn ishak dedi ki: Bana ula~an haber ve rivayetlere gore hendek 0
kaz1m1 esnasmda Allah tarafmdan baz1 mucizeler izhar edildi ki, bu
mucizelerde, Rasulullah't tasdike ve niibiivvetini tahkike dair almma-
Sl gereken ibretler vard1. Bu mucizeleri Miisliimanlar ayan-beyan
gormii~lerdi. Nitekim Cabir b. Abdullah'm anlatb~na gore hendek
kaz1m1 esnasmda kazma i~lemeyen sert bir yere rastlam1~lar, bu du-
rumu Rasulullah'a bildirmi~ler. 0 da bir kap su getirilmesini emret-
mi~, getirmi~ler, suyun i¢ne tiikiirmii~, sonra Allah'm miiyesser kll-
di~ dualan okumu~, sonra da suyu o sert yere serpmi~. Orada haz1r
bulunanlardan biri ~oyle demi~ti: «Onu hak peygamber olarak gonde- d
ren Allah'a yemin ederim ki, o sert yer yumu~am, kum haline geldi. 1:
Oraya vurulan bir kazma ve kiirek bo~ donmiiyordu.>>
Buhari, Hallad b. Yahya kanah ile Eymen'in ~oyle dedigini riva- Il
yet etmi~tir: <<Cabir'in yanma geldim. Bana dedi ki: Hendek giiniinde
yeri kaz1yorduk. Sert bir yere rastlad1k. Sahabeler, Peygamber Efen- b
dimiz'in yanma gelip ~oyle dediler: Bu sert yer, hendek kaz1m1 esna-
smda ortaya ~kb, ne yapahm? b
Rasulullah: «Oraya ben inecegim.>> dedi. Sonra kalkti, baktlk ki, I
karnma ta~ baglam1~, biz orada hi~bir ~ey tatmadan a~ ve susuz hal- r
BUYUK isLAM TARiHt 169
de ii~ giin bekledik. Peygamber (s.a.v.) kalktl~nda kazmaYI eline alch.

Oraya vurdu. Oras1 ufalanm1~ kum haline geldi. Adeta savruluyordu.
Dedim ki: Ya Rasulallah! Eve gitmeme izin ver. (Gittim, kanma
dedim ki):
- Peygamber (s.a.v.)'in a~hktan karnma ta~ baglad1~m gordiim.
Buna dayanamam. Yamnda yiyecek bir~ey var m1 senin?
Kanm:
- Yammda arpa ve bir de oglak var, dedi.
Ogla~ kestim. ArpaYJ. oguttiim. Ogla~n etini kazana k~ydum.
Sonra Peygamber (s.a.v.)'e geldim. Hamur pi~mi~ti. Kazan da ocak
ta~lan iizerinde idi. i~indeki et pi~mek iizere idi. Rasulullah'a dedim
ki:
- Az bir yemegim var ya Rasulallah! Sen ve bir iki ki~i kalkm, ye-
mege gidelim.
Rasulullah:
- Yemegin ne kadar? diye sordu. Ben de kendisine miktanm soy-
ledim. Dedi ki:
- Yemegin ~oktur, giizeldir. Hammma de ki, kazam ocaktan indir-
mesin. Ekmegi de tanchrdan pkarmasm, benim geli~imi beklesin.
Boyle dedikten sonra ashaba:
- Kalkm, dedi.
Muhacirlerle Ensar, kalklp geldiler.
Ben eve, kanmm yanma gittim. Ona: «Haydi kalk bakahm, ~abuk
ol. Peygamber (s.a.v.) ile Muhacir ve Ensar geliyor.>> dedim.
Kanm dedi ki:
- Peygamber sana yemegin miktanm sordu mu?
- Evet, dedim.
Peygamber (s.a.v.), arkada~lanyla beraber geldi. Onlara:
- i~eriye girin, siki~maYJ.n, dedi. Bundan sonra ekmegi kendi eliy-
le k1nyor, iizerine bir par~a et koyuyordu. Sonra da kazanm iistiinii,
tand1nn agzm1 ortiiyordu. Haz1rlad1~ porsiyonlan ashabma veriyor.
Sonra tekrar kazam ve tand1rdaki ekmegi ~ekip veriyordu. Sahabeler
doyuncaya kadar ekmek kesilmeye devam etti, nihayet hepsi doydu-
lar. Geriye bir miktar da kalch. Sonra Rasulullah bana:
- $unu ye ve biraz da hediye ver. Qiinkii insanlara a~thk isabet et-
mi~tir, dedi.>>
Ahmed b. Hanbel, Veki' kanah ile Hz. Peygamber'in kamma ta~
baglamasmdan bahseder.
"Delail" adh eserde Beyhaki, Hakim kanah ile Cabir'den naklen
hendekteki sert ve kazma i~lemez yer ile yemek klssasm1 anlatm1~tlr.
Bu k1ssanm uzunlugu, Buhari'nin rivayetine gore daha tamamd1r. Bu
rivayette Beyhaki'nin nakline gore Cabir ~oyle demi~tir:
170 iBNKESIR
«Peygamber (s.a.v.), evimizdeki yiyeceklerin miktanm ogrenince

hendekte <;ah.;;makta olan biitiin Miisliimanlara: «Kalkm, Cabir'e gi- l'l
delim.» dedi. Onlar da kallup bize geldiler. 0 kadar utand1m ki, dere-
cesini ancak Allah bilir. Kendi kendime .;;oyle dedim: «Bize kalabahk d
bir halk geldi. Oysa evde bir ol<;eklik arpa ve de bir oglak var.»
Sonra kanmm yanma vanp ona .;;oyle dedim: d
- Rezil-riisvay oldun mu! i.;;te Rasulullah (s.a.v.), hendekteki bii- E
ti.in <;ah.;;anlan evimize getiriyor.
- Rasulullah, yemegimizin miktanm sana sormadl nn?
- Evet, sordu. l'l
- Oyleyse Allah ve Rasulii daha iyi bilir. n
Boyle demekle kanm, bendeki o .;;iddetli iizi.intii ve kederi giderdi.
Rasulullah (s.a.v.) da evimize geldi ve:
- Cabir, sen bana yardlmc1 ol ve etin taksimini de bana b1rak, de-
di.
Rasulullah'm bizzat kendisi eti par<;ahyor, ekmegi kopanp da~ti a
yor. Sonra da tencerenin ve tandlnn agzm1 kapatlyordu. Herkese hi- H
rer miktar yemek da~tti. Nihayet hepsi doydular. Geride tandlrdaki n
ekmek ile kazandaki et yine dopdolu kald1. Sanki hi<; eksilmemi.;;ti!
Sonra Rasulullah (s.a.v.) bana: «Hem kendin ye, hem ba.;;kalanna he-
diye et. Bugiin boyunca hem kendin yiyecek, hem de ba.;;kalanna he-
diye edeceksin.>> dedi.>>
Ebu Bekir b. Ebi $eybe de Cabir'den boyle bir rivayette bulunmu.;; n
ve rivayetinin sonunda .;;oyle demi.;;tir: <<Cabir'in evine gelen misafir- 0
ler, 300 ya da 800 ki.;;i idiler.» y
Yunus b. Biikeyr, Hi.;;am b. Sa'd kanah ile Cabir'in .;;oyle dedigini
rivayet etmi.;;tir: «Onlar 300 ki.;;i idiler.>>
Buhari, Amr b. Ali kanah ile Cabir b. Abdullah'm §Oyle dedigini
rivayet etmi.;;tir: «Hendek kazlld1~nda Peygamber (s.a.v.)'de bir a<;hk k
gordiim. Kanmm yanma doniip: h
- Yanmda bir.;;eyler var m1? Qi.inkii Rasulullah (s.a.v.)'m <;ok aCik-
ti~m gordiim, dedim: d
Kanm, i<;inde bir ol<;ek arpa bulunan bir kab getirdi. Aynca evde e1
besledigimiz kii<;iik bir ogla~m1z vardl. Ogla~ kestim. ArpaYl ogut- g
tiim. Ogla~n govdesini par<;alara boliip kazana attlm. Sonra Rasulul- ri
lah (s.a.v.)'m yanma dondiim. Donerken kanm bana: <<Beni Rasulul-
lah'a ve beraberindekilere kar.;;1 mahcup etme.>> dedi. Ben de Rasulul-
lah'm yanma vard1~mda gizlice ona .;;oyle dedim:
- Ya Rasulallah! Bir qgla~m1z vard1. Onu kestim. Bir ol<;ek kadar
arpam1z vard1, onu da oguttiim. Sen ve beraberinde birka<; ki.;;i bize
buyurun.
Rasulullah (s.a.v.), bu davetim iizerine yiiksek sesle I}Oyle ba~rdl: Vi
BUYUK isLAM TARiHl 171
- Ey hendek ahalisi! Cabir bize bir ziyafet haz1rlam1~, haydi buy-

run, onun evine gidelim!
Rasulullah, bana da ~oyle talimat verdi: «Kazammz1 ocaktan in-
dirmeyin. Hamurunuzu da ekmek yapmaym. Beni bekleyin.>>
Ben eve geldim. Rasulullah da beraberindekilerle birlikte arkam-
dan geldi. Ben kanmm yanma varru~mda o bana: ,,seni ... seni!•• dedi.
Ben de kanma:
- Senin dediklerini yapbm. Ama elden ne gelir ki? dedim.
Hamurumuzu ~1kanp Rasulullah'm yanma getirdim. 0 da hamu-
run iizerine tiikiirdii ve hamur bereketlendi. Sonra et kazanmm yam-
na geldi. i~ine tiikiirdii. 0 kazandaki etler de bereketlendi. Sonra:
- Ekmek~iyi ~agJr da seninle beraber ekmek yapsm. Kazandan da
etleri ~1karmaya ba~la. Ama kazam ocagJn iizerinden indirmeyin, de-
di.
Misafirler 1.000 ki~i idiler. Allah'a yemin ederim ki, hepsi yedi,
artik doyduktan sonra yemegi b1raktilar. Ba~ka tarafa ~ekip gittiler.
Kazamm1z da dolu kald1. Hamurumuz da eskisi kadar idi. Hi~ eksil-
memi~ti.>>
Muhammed b. ishak dedi ki: Said b. Mina'mn bana anlattlgJna
gore Cabir b. Abdullah ~oyle demi~: «Hendekte Rasulullah'la beraber
~ah~tik. Benim ZaYif, kii~iik bir koyunum varru. Dedim ki: Vallahi
ke~ke onu Rasulullah (s.a.v.) i~in yemek yapsak. Bunun tizerine ham-
mima emrettim. 0 bizim i~in arpadan bir un oguttii ve ekmek yapti.
0 koyunu bogazlarum. Onu Rasulullah (s.a.v.) i~in pi~irdik. Ak~amle
yin Rasulullah hendekten aynlmak istedigi zaman -biz yalmz giindiiz
~ah~IYorduk. Ak~am olunca evlerimize, ailemizin yanma doniiyorduk-
dedim ki:
- Ya Rasulallah! Senin i¢n yamm1zdaki kti~iik bir koyunu kesip
kebab yapbk. Onunla birlikte de i~te bu arpa ekmeginden bir~eyler
haz1rlad1k. Benimle beraber evime gelmeni arzuluyorum.
Ben sadece Rasulullah'm benimle birlikte eve gelmesini istiyor-
dum. Kendisine bu teklifi yapmca o: «Olur>> dedi. Sonra bir iinleyiciye
emretti ki: "Rasulullah (s.a.v.) ile birlikte Cabir b. Abdullah'm evine
gidiniz." Boyle denmesi iizerine ben de: «inna lillahi ve inna ileyhi
raciun•• Eyvah! Ne yapacagJz?•• dedim. Bunun iizerine Rasulullah gel-
di. Halk da onunla birlikte evime geldi, oturdu. Biz de kebab1 huzura
~1kard1k. Besmele ~ekti, sonra yedi. Halk da bir bir, pe~?pe~e sofraya
geldi. Her bir grup yemekleri bitirdigi zaman kalktilar, sonra diger
gruplar geldiler. Nihayet btitiin hendek ~ah~anlan yediler, yine de o
kuzuyu bitiremediler.>>
Muhammed b. ishak dedi ki: Said b. Mina, kendisine ~oyle haber
verildigini bana anlatti:
172 tBNKESIR
«Be~ir b. Sa'd'm luz1 -ki bu, Numan b. Be~ir'in luz karde~idir- dedi Em
ki: Ka:
Beni, anam Arnre binti Revaha ~ta~rru ve bir avu~t hurma}'l elbi- rna
semin i~tine koyduktan sonra: n1•
- Ey luzca~z1m! Bunu babana ve daYJ.n Abdullah b. Revaha'ya go- sul
tiir ki, yesinler, dedi. na
Ben de onu ahp gotiirdi.im. Rasulullah (s.a.v.)'a rastlad1m. Ben, ~tik
babam ve daYJ.mi anyordum. Rasulullah bana dedi ki: ka1
- Ey luzca~z1m! Yamma gel, senin yanmda ne var? UZE
Dedim ki: ra
- Ya Rasulallah! Bu hurmarur. Anam beni bununla babam Be~ir Ra:
b. Sa'd ile da}'lm Abdullah b. Revaha'ya gonderdi ki, bu hurmalan ye- pa1
sinler. Or:
Rasulullah: ola
- Onu getir, diye buyurdu. Ben de onu Rasulullah'm avu~tlanna Ru
dokti.im. Hurmalar avu~tlanm doldurmam. Sonra bir bez getirilmesini di~
emretti. Bez yere serildi. Sonra hurmaYJ. onun iizerine koydu ve bezin hal
iistiine yayd1. Sonra yanmda bulunan birisine ~oyle dedi: Hendek eh- nl
line: «Yemege gelin.>> diye seslen. Bunun iizerine hendek ehli oraya Ce
gelip toplandllar ve yemege ba~lad1lar. Hurmalar gittik~te artmaya mi.
ba~laru. Hatta hendek ehli doydugu halde hurmalar bezin etrafmdan mi.
yere dokilliiyordu.>> de1
ibn ishak dedi ki: Bana Selman-1 Farisi'nin ~oyle dedigi nakledil-
di: «Hendekten bir boliime vurdum. Bir kaya kar~1ma ~tikti ki, ~ok mi
sert ve kati idi. Rasulullah ise bana yakm bir yerde idi. Vurdugumu gic
ve yerin sert oldugunu goriince yamma gelip indi. Elimden kazmaYl nn
ald1. Oraya bir darbe vurdu ki, kazmanm altmdan bir panlb ~tikb.
Sonra bir darbe daha indirdi, onun altmdan da bir panlb parlad1. Sli
Sonra ii~tiincii bir darbe daha vurdu, onun altmdan bir kiVIlcim daha ra.
~tikti. Dedim ki: yo
-Baham ve anam sana feda olsun ya Rasulallah! Kazmanm altm-
dan, sen vurduk~ta luVIlc1m ~tikb. Bu nedir?
- Ey Selman, sen o panlbYI gordiin mii? bi:
- Evet ...
- Birinci panlti ile Allah, bana Yemen fethini nasip etti. ikincisin- lal
de ise Allah, onunla bana ~am ve batmm fethini nasip etti. U~tiincii de
panlbya gelince, Allah, cnunla bana doguyu fethetmeyi miiyesser ey- lii:
ledi.>>
ibn Cerir tarihinde, Muhammed b. Bi~ar ile Bendar'dan rivayet ce
olunduguna gore Rasulullah (s.a.v.), hendekte her on ki~iye k1rk zira-
hk boli.imii kazma gorevini verdi. Muhacirlerle Ensar, Selman iizerin- k~
de tart1~tllar. Rasulullah: «Selman, bizim ailedendir.•• dedi.
BUYOK tsLAM TAR1H1 173
Amr b. Avfdedi ki: Ben, Selman, Hiizeyfe, Numan b. Mukarrin ve

Ensar' dan alb ki~i, lark zirahk bir yeri kazmakla gorevlendirilmi~tik.
Kazmaya ba~lad1k. Nihayet sert bir kaya par~as1 ile kar~1la~tik. Kaz-
mamiz lanld1. Onu yerinden c;Ikarmam1z zorla~tl. Selman, kendi c;adi-
n ic;inde bulunan Rasulullah'm yamna gitti, durumu ona arzetti. Ra-
sulullah yamnnza geldi. Selman'dan kazmaYl ahp o sert kaya parc;asi-
na vurdu. Kaya parc;alandi. Ama darbe anmda kayadan bir kiVIlcim
pkti. Bu panlti, biitiin Medine'yi I~Iklandirdi. Karanhk gecedeki bir
kandili and1nyordu. Rasulullah (s.a.v.), fetih tekbiri getirdi. Bunun
iizerine Miisliimanlar da tekbir getirdiler. ikinci darbeyi vurdu. Son-
ra ii~iincii darbeyi de vurdu. Selman ile Miisliimanlar, bu panltiYI
Rasulullah'a sordular. 0 buyurdu ki: «Birinci darbe anmda goriilen
panlti, bana Hire kas1rlan ile kisranm Medayin ~ehrini gosterdi.
Oralan sanki kopek di~leri gibi idi. Cebrail, iimmetimin oralara sahip
olaca~m bana haber verdi. ikinci darbe esnasmda goriilen panlti,
Rum diyanndaki k1zll kas1rlan bana gosterdi. Onlar da sanki kopek
di!]leri gibi idi. Cebrail, iimmetimin oralara da sahip olaca~m bana
haber verdi. Uc;iincii darbe anmda goriilen panlti ise, San'a kasirlan-
m bana aydmlatlp gosterdi. Oralan da sanki kopek di~leri gibi idi.
Cebrail, iimmetimin oralara da sahip olaca~m bana haber verdi. Size
miijdeler olsun!>> Miisliimanlar bunun iizerine sevinip birbirlerini
miijdelemeye ve: «Allah'a hamd olsun. Bu vaad edilen ~ey, ger~ektir.>>
demeye ba~larular.
Ravi diyor ki: Mii~riklerin birle~ik cephesi kar~1m1za ~1kti~nda
mii'minler dediler ki: «i~te bu, Allah ve peygamberinin bize vaad etti-
gidir. Allah ve peygamberi dogru soylemil]tir. Bu onlann ancak ima-
mm ve teslimiyetlerini art1rdi.>> ·
Miinafi.klarsa ~oyle dediler: «Muhammed, size Yesrib'ten Hire ka-
sirlanm ve kisranm Medayin ~ehrini gordiigunii haber veriyor ve bu-
ralann fethinin size nasip olaca~m bildiriyor. Oysa siz, hendek kazi-
yorsunuz. Kar~1m1za ~kmaya giic; yetiremiyorsunuz!>>
Boyle diyen miinafi.klar haklanda ~u ayet-i kerime nazil oldu:
«ikiyiizliiler ve kalblerinde hastahk olanlar: «Allah ve peygamberi
bize sadece kuru vaadlerde bulundular.>> diyorlard1.>> (el-Ahzab, 12.)
Haf1z Ebu'l-Kas1m et-Taberani, Harun b. Melul kanah ile Abdul-
lah b. Amr'm ~oyle dedigini rivayet etmi~tir: «Rasulullah (s.a.v.), hen-
dek kaz1lmasm1 emrettiginde Medine c;evresine hendek kazlld1. Miis-
liimanlar dediler ki:
- Ya Rasulallah! Bir kay a parc;as1yla kar~]Ila~]tlk. Onu sokmeyi be-
ceremiyoruz.
Bunun iizerine Peygamber (s.a.v.) kalktl. Biz de onunla birlikte
kalktik. Kayanm yanma geldiginde kazmaYl eline aldi. Bir darbe vur-
174 !BNKESIR
du ve tekbir getirdi. 0 esnada benzerini i§itmedigim bir kiikreme

duydum. Rasulullah buyurdu ki: «Rum diyan fetholundu!» ikinci kez
bir darbe vurup tekbir getirdi. Yine benzerini duymaill~m bir kiikre- Til
me duydum. Rasulullah buyurdu ki: «Yarillmc1 ve destek~ileri ile bir-
likte Cenab-1 Allah Himyerlileri getirdi.>> Be
Bu rivayet, bu §ekli ile gariptir. (s.
Taberan1, Abdullah b. Ahmed b. Hanbel kanah ile ibn Abbas'm da
§Oyle dedigini rivayet etmi§tir: «Rasulullah (s.a.v.), hendegi kaziyor- mi
du. Ashab1 da a~hktan kannlanna ta§ baglam1§lard1. Rasulullah ka
(s.a.v.) bu durumu goriince §Oyle dedi: vu
- Bize yemek yedirecek bir adam1 gosterebilir misiniz?
Adamm biri, evet, dedi. Rasulullah da ona: Til
- Oyleyse one ge~ip bizi o adama gotiir, dedi.
Hep birlikte o adamm evine gittiler. Ama adam hendekte kendi de
payma dii§en k1sm1 kazmakla me§gul idi. Kans1 eve gelmesi i~in ha-
ber gonderdi. Rasulullah'm kendilerine misafir oldugunu haberci va- rii
sitasiyla kocasma iletti. Adam ko§arak geldi. Gelince de: «Anam ba-
bam sana feda olsun ya Rasulallah>> dedi. Adamm bir ke~isi ve ogla~ da
varill. Ke~iyi kesmeye yonelince Peygamber (s.a.v.): «Ke~nin yavrusu
olan oglak var. Sen ogla~ kes.» dedi. Adam bunun iizerine ogla~ kes- de
ti. Kans1 da unu yogurup hamur yaptl. Sonra pi§irip ekmek yaptl.
Kazam da ocaga koydu. Eti tirit yap1p ~anaklara koydu ve Rasulullah
ile ashabma takdim etti. Rasulullah (s.a.v.), parma~m yemege dal-
illrill ve: <<Bismillah ... Allah1m bunu bereketlendir.>> diye dua ettikten
SQnra arkada§lanna yemeleri i~in emir verdi. Onlar da yemege ba§la-
dllar. Nihayet doydular. Ancak yemegin ii~te birini yiyebilmi§lerdi.
O~te ikisi kalmi§tl. Sofradaki on ki§i kalkti. Rasulullah onlara:
- Gidin ve on ki§i daha gonderin, dedi. Onlar gittiler, ikinci on kide
§ilik grup geldi. Bunlar da yeyip doydular. Sonra Rasulullah da kalkti ill
ve ev sahibesi olan hamm1 ~a~rd1. Ona ve aile efradma Allah'm arum ya
zikrederek dua etti. Sonra hendege dogru gittiler. Rasulullah: ilE
- Bizi Selman'a gotiiriin, dedi. de
Selman'm yanma vard1klannda onun bir kaya par~asm1 sokmek-
le me§gul oldugunu, ancak bunun iistesinden gelemedigini gordiller. dE
Rasulullah: «Birakm da bu kaya par~asma ilk darbeyi vuran ben ola- d2
YJm.>> dedi. bi
Kazmay1 eline ahp, Besmele ~ekerek bir darbe vurdu. Kayanm §U
ii~te biri koptu. Kopunca da kendisi: «Allahu Ekber! Ka'be'nin Rabbi-
ne yemin olsun ki, ~am kas1rlan fetholdu.>> dedi. Bir darbe daha vur- dE
du. Bu defa kayamn bir par~as1 daha koptu. Bu defa Rasulullah: «Al- ta
lahu Ekber! Ka'be'nin Rabbine yemin olsun ki, Fars kas1rlan fethol- Sl:
du.>> dedi.
Bu esnada miinafiklar ~oyle dediler:

- Biz hendegi kendimiz i~in kaz1yoruz. 0 ise Fars ve Rum kasirla-
nm ele ge¢recegimizi bize vadediyor.>>
Haf1z el-Beyhaki, daha sonra Ali b. Ahmed b. Abdan kanah ile
Bera b. Azib el-Ensari'nin ~oyle dedigini rivayet etmi~tir: «Rasulullah
(s.a.v.), bize hendek kazmannz1 emrettigi zaman hendegin bir klsmm-
da iri ve sert bir kaya par~as1yla kar~Ila~bk. Bu kayaya kazma i~le
miyordu. Arkada~lanm1z bu durumu Rasulullah'a arzettiler. 0 gelip
kayaYl goriince kazmaYl eline ald1 ve "Bismillah" diyerek bir darbe
vurdu. Kayanm ti~te biri k1nld1, klnhnca o:
- Allahu Ekber! ~am anahtarlan bana verildi. Allah'a yemin ede-
rim ki, ben ~am'm klz1l saraylanm in~aallah gormekteyim, dedi.
ikinci darbeyi vurunca, kayanm bir par~as1 daha koptu. Bu kez
de Rasulullah:
- Allahu Ekber! Fars anahtarlan bana verildi. Allah'a yemin ede-
rim ki, ben Medayin'in beyaz ko~kiinti gormekteyim, dedi.
"Bismillah" diyerek ti~iincti darbeyi vurunca, kayanm kalan k1sm1
da soktildti, soktiltince Rasulullah:
- Allahu Ekber! Yemen anahtarlan bana verildi. Allah'a yemin e-
derim ki, ~u anda yerimden Sana'nm kapllanm gormekteyim, dedi.>>
Bu da garip bir hadistir.
Nesei, isa b. Yunus kanah ile ashabtan bir adamm ~oyle dedigini
rivayet etmi~tir: << Rasulullah (s.a.v.), hendegin kaz1lmasm1 emrettigi
zaman Mi.isli.imanlar, kazmalanna engel olan bir kaya par~as1 ile
kar~1la~tllar. Peygamber (s.a.v.), durumu haber ahnca kalklp kazma-
Yl eline alru. Abasm1 da hendegin kenanna b1rakb ve ~u ayeti okudu:
<<Rabbinin sozi.i, dogruluk ve adaletle tamamland1. Onun sozlerin.i
degi~tirebilecek yoktur. 0, i~itir ve bilir.>> (el-En'am, 115.) Bu ayeti okuyup
ilk darbeyi vurdugunda ta~m i.i~te biri di.i~tti. Selman-1 Farisi de a-
yakta durmu~, bu hadiseyi seyrediyordu. Rasulullah'm kazma darbesi
ile birlikte bir panltmm parlarug,.m gordi.i. Rasulullah, ikinci darbeyi
de vurarak ~u ayeti okudu:
<<Rabbinin sozi.i, dogruluk ve adaletle tamamland1. O'nun sozlerini
degi~tirebilecek yoktur. 0, i~itir ve bilir.>> Bu ayeti okuyarak ikinci
darbeyi vurdugunda ta~m ikinci par~as1 da koptu. Bu esnada Selman
bir panlbYI daha gormi.i~ti.i. Rasulullah i.i~iinci.i darbeyi de vururken
~u ayeti okudu:
<<Rabbinin sozi.i, dogruluk ve adaletle tamamlad1. O'nun sozlerini
degi~tirebilecek yoktur. 0 i~itir ve bilir.>> Bu darbeyi vurduktan sonra
ta~m kalan i.i~iinci.i par~as1 da koptu. Rasulullah da oradan ~1kb, aba-
Sim yerden ahp giydi ve yerine oturdu. Selman ~oyle dedi:
- Ya Rasulallah, sen darbe vururken her darbe ile birlikte bir pa-
176 !BNKESIR
nlti pkti~m gordtim.

Rasulullah dedi ki: ka:
- Ey Selman, sen o panltiYJ. gordi.in mii? ik€
- Evet, seni hak peygamber olarak gonderen Allah'a yemin ederim
ki, gordtim ya Rasulallah! ral
Hz. Peygamber, sozlerine devamla ~oyle dedi: va:
- Ben birinci darbeyi vurdugumda kisranm Medayin ~ehri ile <;ev- lul
resinde diger bir<;ok ~ehirler bana gosterildi. Ben oralan goztimle gor-
dtim. Eb
Orada haz1r bulunan sahabelerden bazllan dediler ki: du
- Ya Rasulallah; Allah'a dua et ki, oralann fethini bize nasip et-
sin. Oralardan ganimet elde edelim. Qocuklanna ve ziirriyetlerine sa- ya1
hip olahm. Yurtlanm da kendi ellerimizle harap edelim. ve
Rasulullah, onlann bu istegi dogrultusunda dua etti ve sonra ~oy get
le dedi:
"Sonra ikinci darbeyi vurdugumda kayserin ~ehri ve <;evresi bana
gosterildi. Oyle ki oralan kendi gozlerimle gordtim." Ki:
Orada haz1r bulunan sahabeler dediler ki: ku
- Ya Rasulallah, Allah'a dua et de oralann fethini bize nasip et- rin
sin. Onlarm <;oluk <;ocuklanm elimize ge<;irelim. Mallanm ganimet
edelim. $ehirlerini de kendi ellerimizle harap edelim.
Rasulullah, onlann bu istekleri dogrultusunda dua etti. Sonra
~oyle dedi:
"Sonra ii<;i.incii darbeyi vurdugumda Habe~ ~ehri ve <;evresindeki
kasabalar bana gosterildi, oyle ki, oralan gozlerimle gordiim. Size
ili~medikleri miiddet<;e Habe~lilere ili~meyin. Sizi kendi halinize bi-
raktiklan miiddet<;e Tiirklere de ili~meyin." zai
Nesei, bu ~ekilde uzun uzaruya rivayet etmi~tir. Ondan da ancak ku
Ebu Davud, boyle bir rivayette bulunmu~tur: gel
«Size ili~medikleri miiddet<;e Habe~lilere ili~meyin. Sizi kendi ha- da1
linize b1raktiklan miiddet<;e Tiirklere de ili~meyin.» raf
ibn ishak, Hz. Orner ve ondan sonra Hz. Osman zamanlarmda arl
yukanda sozii edilen ~ehirlerin fethedili~leri esnasmda Ebu Hiireyre'- ki~
nin ~oyle dedigini rivayet etmi~tir: sm
«Akhmza gelen yerleri fethediniz. Ebu Hiireyre'nin nefsi elinde
bulunan Allah'a yemin ederim ki, sizin fethettiginiz ve klyamet giinii- tur
ne kadar fethedeceginiz memleketlerin anahtarlan mutlaka daha on-
ce Allah tarafmdan Muhammed (s.a.v.)'e verilmi~tir. Anahtarlan ona
verilmeyen yerleri fethetmediniz ve edemeyeceksiniz.>>
imam Ahmed b. Hanbel, Haccac kanah ile Ebu Hiireyre'nin ~oyle buJ
dedigini rivayet etmi~tir: Rasulullah (s.a.v)'m ~oyle buyurdugunu i~it
tim: yul
BUYOK isLAM TARiHi 177
<<Ben ozlii sozlerle gonderildim. Allah tarafmdan, dii~manlanmm

kalbine korku sahnarak bana yard1m edildi. Bir ara ben uyumakta
iken, yer hazinelerinin anahtarlan bana getirildi ve elime verildi.>>
Buhari, bunu Yahya b. Biikeyr ile Sa'd b. Ufeyr'den miinferid ola-
rak rivayet etmi~tir. Bunlann ikisi de yukandaki hadisi, Leys'den ri-
vayet etmi~lerdi. Onun yanmda Ebu Hiireyre ~oyle demi~ti: «Rasu-
lullah (s.a.v.) gitti. Siz de ~u anahtarlan ~kanyorsunuz.>>
imam Ahmed b. Han bel, Yezid ve Muhammed b. Amr kanah ile
Ebu Hiireyre'nin ~oyle dedigini rivayet etti: Rasulullah (s.a.v.) buyur-
du ki:
«Allah tarafmdan dii~manlanmm kalbine korku sahnarak bana
yard1m edildi ve bana ozlii sozler verildi. Yeryiizii benirn ic;in mescid
ve temizleyici kllmch. Bir ara ben uyumakta iken yer hazineleri bana
getirildi ve elime b1rakllch.>> '
Buhari ve Miislim'in sahihlerinde ~oyle bir rivayet varchr:
«Kayser oldiikten sonra artik ba~ka bir kayser gelmeyecektir.
Kisra oldiikten sonra artik ba~ka bir kisra gelmeyecektir. Nefsim
kudret elinde bulunan Allah'a yemin ederim ki, bu ikisinin hazinele-
rini Allah yol unda harcayacaksm1z.>>
Sahih hadiste ~oyle buyrulmu~tur:
«~iiphesiz yiice Allah, dogusuyla, babs1yla yeri bana miilk klld1 ve
iimmetimin miilkii, bana miilk kllman yerlere kadar ula~acaktir.>>
FASIL
ibn ishak dedi ki: Rasulullah (s.a.v.), hendegin i~ini tamamlad1~

zaman Kurey~liler, kendilerine tabi olan Beni Kinane ve Tihame hal-
kmdan 10.000 ki~i ile birlikte Ciiriif ve Ziigabe arasmda Rume'den
gelen sellerin toplandi~ yere gelip indiler. Gatafan ve Necid halkln-
dan onlara tabi olanlar da geldiler ve Zenb-i Nekama'da Uhud'un ta-
rafi.na dogru olan yere indiler. Rasulullah ve Miisliimanlar ~ktilar ve
arkalanm Sel' da~na verdiler. Rasulullah, Miisliimanlardan 3.000
ki~i ile c;1kti ve ordugah1;n1 orada kurdu. Hendek, onunla dii~man ara-
smda idi. Qocuklarla kachnlann kalelere yerle~tirilmesini emretti.
ibn Hi~am dedi ki: Rasulullah, Medine'de yerine ibn Ummii Mek-
tum'u vekil b1rakti.
Ben derim ki: ~u ayetin manas1 i~te budur:
«Onlar size yukanmzdan ve a~a~mzdan gelmi~lerdi. Gozler de
donmii~tii, yiirekler a~zlara gelmi~ti. Allah i~in ~e~itli tahminlerde
bulunuyordunuz.>> (el-Ahzab, 10.)
Buhari, Osman b. Ebi ~eybe kanah ile Hz. Ai~e'nin: «Onlar size
yukanmzdan ve a~a~mzdan gelmi~lerdi. Gozler de donmii~tii.>> ayet-i
B. islam 'I'arihi, C. N, F. 12
178 iBN KESIR
kerimesi hakkmda ~oyle dedigini rivayet etmi~tir: «0 gi.in hendek gi.i- k

ni.i idi.>>
l(
Musa b. Ukbe dedi ki: Di.i~man gruplan Medine ~evresine gelip
ordugah kurduklarmda, Kurayza ogullan onlara kar~1 kalelerini ki- t:
r,
li tlediler.
ibn ishak dedi ki: Hi.iyey b. Ahtap en-Nadri ~1kh ve Beni Kurayza n
adma akid ve sozle~me yapan Ka'b b. Esed el-Kurayzi'nin yamna gel- r
di. Ka'b, Rasulullah (s.a.v.) ile kavmine kar~1 musalaha yapm1~b. 0- lt
nunla akidle~ip sozle~mi~ti. Ka'b, Hi.iyey b. Ahtab'm geli~ini duyunca a
ona kan;a kalesinin kap1s1m kilitledi. 0 ise, ondan izin istedi. 0 da 0
ona kap1Yl a~maya yana~mad1. Bunun i.izerine Hi.iyey ~oyle seslendi: l1

- Ey Ka'b, yaz1klar olsun sana! Bana kap1Yl a~.
- Ey Hi.iyey, sana yaz1klar olsun! Si.iphesiz sen ugursuz bir adam- l:
sm ve ben Muhammed ile muahede yapm1~Imd1r. Benimle onun ara- c
smdaki muahedeyi bozacak degilim. Ben ondan ancak vefakarhk, d
dogruluk ve sadakat gordi.im. r
- Yaz1klar olsun sana! Bana kap1Yl a~ da seninle konu~aYlm . I
-Ben kap1y1 a~acak degilim. I
- Vallahi senin yemegini yememden korktugun i~in kap1Yl bana ~
kar~1 kilitledin.
Boyle diyerek onu kizd1rdi. 0 kapiYI apnea ona ~oyle dedi: c
- Ey Ka'b, yaz1klar olsun sana! Sana zamanm izzetini ve yi.iksek I
bir denizi (kalabahk adamlan) getirdim. Sana Kurey~'i getirdim. Ku- s
mandanlan ve liderleriyle birlikte getirdim. Onlan Rume'den sellerin
topland1~ yere indirdim. Gatafan'1 getirdim. Kumandanlan ve lider-
(
leriyle beraber getirdim. Onlan Uhud yanmda Zenb-i Nekama denen
yere indirdim. Benimle Muhammed'in ve onunla beraber olanlarm l
koki.ini.i kurutmannza kadar beraber bulunup sebat edeceklerine dair
soz verdiler:
Ka'b ise, ona ~oyle dedi:
- Hay1r, vallahi bana zamanm zilleti ve ince, susuz bir bulutla
geldin. Boyle bulutlar ~im~ek ~akar, Ylld1nm sa~ar, ama yagmur yag-
rurmazlar. Yaz1klar olsun sana ey Hi.iyey! Beni ve benim i.izerinde bu-
lundugum ~eyi b1rak. Bana ili~me, ~i.inki.i ben Muhammed'den sadece l
dogruluk ve vefakarhk gi:irdi.im.
Hi.iyey, Ka'b'I ikna etmeye ~ah~ti . Israrma devam etti. Nihayet
Allah ad1 i.izerine ondan bir sozle~me ald1. Soyle ki:
"Andolsun eger Kurey~ ve Gatafan geri donerlerse ve Muham-
med'e bir musibet eri~tirmezlerse, ben seninle birlikte senin kalene
girecegim ki, sana isabet eden ~ey bana da isabet etsin."
Ka'b b. Esed, daha sonra Rasulullah ile yapb~ sozle~mesini boz-
du ve onunla Rasulullah (s.a.v.)'m arasmdaki sozle~me yi.iri.irli.ikten
BDYDK iSLAM TAR!Hl 179
kalium~ oldu.
Musa b. Ukbe dedi ki: Ka'b b. Esed ile Beni Kurayza, kendileri
i~in Kurey~ ve Gatafan kabilelerinden rehine almasm1 Htiyey b. Ah-
tab'a emrettiler ki, bu rehineler kendi yanlannda kalsm ve eger Ku-
rey~lilerle Gatafanhlar, Muhammed'in iistesinden gelemeden geri do-
nerlerse, kendilerine bir zarar dokunmasm. Bunlar, rehinelerin Ku-
rey~ ve Gatafan e~rafmdan se~ilen doksan ki~i olmas1 gerektigini soy-
lediler. Bunun tizerine Htiyey onlarla vuru~tu. 0 esnada bunlar da
ahdi bozdular. Akdin yaz1h oldugu sahifeyi par~alailllar. Ancak Sa'ne
ogullan Esed, Dseyd ve Salebe bunun d1~mda kaldllar. Bunlar Rasu-
lullah (s.a.v.)'m yanma ~1klp gittiler.
ibn ishak dedi ki: Rasulullah (s.a.v.) ile Mtisltimanlara haber u-
la~ti~ zaman Rasulullah (s.a.v.), Sa'd b. Muaz b. Numan'1 gonderdi.
0, o zaman Evs'in lideri idi. Yine Sa'd b. Ubade b. Dtileym'i de gon-
derdi. 0, Beni Saide b. Ka'b b. Hazre~'ten biri idi. Bu da o zaman Haz-
rec'in lideri idi. Bunlarla birlikte Abdullah b. Revaha vard1. Bu, Beni
Haris b. Hazrec'in karde~idir. Bir de Havvad b. Ctibeyr'i gonderdi.
Bu, Beni Amr b. Avfm karde~idir. Bunlan gonderirken Rasulullah
~oyle . dedi:
- Gidiniz ve bakm1z. 0 kavimden bize varan haber ger~ek midir,
degil midir? Eger ger~ek ise, bana anlayaca~m bir i~aretle bildirin.
Halkm kuvvetlerini zaafa ugratmaym. Eger bizim ile kendileri ara-
smdaki antla~maya sad1k iseler, onu millete a~1klaym.
Bunun tizerine ~1klp gittiler ve onlann yanma varilllar.
Musa b. Ukbe dedi ki: Bunlar gidip onlarm kalelerine girdiler.
Onlan ate~kese davet ettiler. Antla~maYl yenilemelerini istediler. Ya-
hudiler buna yana~maYJnca onlar ~oyle dediler:
- i~te §imdi bizim kanad1m1z k1nld1.
Boyle demekle Nadir ogullanm kastettiler. Onlar, el.;:ileri kaleden
pkanp kovdular. Rasulullah (s.a.v.)'a tahkir edici sozler sarfettiler.
Sa'd b. Ubade, onlara ktifretmeye ba~lad1. Onlan ofkelendirdi. Sa'd b.
Muaz ise ~oyle dedi:
- Vallahi biz bunun i~in gelmedik. Aram1zdaki mesele kar~1hkl1
ktiftirle~meden daha onemli bir meseledir.
Sonra Sa'd b. Muaz, onlara seslenerek ~oyle dedi:
- Ey Beni Kurayza kabilesi! Dogrusu siz, aram1zdaki ili~kileri bil-
mektesiniz. Arannzda meydana gel en hadiseyi de biliyorsunuz. Nadir
ogullannm ba§ma gelen §eylerin, hatta daha ac1 ~eylerin ba§miza da
gelmesinden korkuyorum.
Bunun iizerine onlar:
- Sen babanm, ~eyini yemi§sin, dediler.
Sa'd b. Muaz:
180 !BNKESIR
-Boyle dememeniz, aksine ba~?ka ~?eyler soylemeniz gerekir, oylesi do

sizin i~in daha uygun ve daha giizel olurdu, dedi. dii
ibn Ishak dedi ki: Onlar, Rasulullah (s.a.v.)'a ktifrettiler ve: «Ra- Sa
sulullah da kimmi~?? Bizimle onun arasmda herhangi bir antla~?ma ve
sozle~?me yoktur.» dediler. Bunun iizerine Sa'd b. Muaz onlara ktifret-
leJ
ti. Onlar da ona ktifrettiler. Sa'd, hiddetli bir adamch. Sa'd b. Ubad~ sa
ona:
- Onlara ktifretmeyi b1rak. Qiinkii aram1zdaki ~?ey, ktifretmekten U:
daha onemlidir, dedi. M
Sonra bu iki Sa'd ve beraberlerindekiler, Rasulullah (s.a.v.)'m ya- ve
nma gelip selam vererek l?Oyle dediler: k2
- Bunlar, Red ashabmdan olan Hiibeyb ile arkada~?lanna hainlik di
yapan, Udel ve Kare kabileleri gibi hainlik yaptllar ya Rasulallah. et
Bunun iizerine Rasulullah l?Oyle buyurdu: ti.
- Allahu Ekber! Ey Miisliimanlar toplulugu! Miijdeler olsun!
YE
Musa b. Ukbe dedi ki: Kendisine Beni Kurayza'dan haber geldigi bE
zaman Rasulullah (s.a.v.) elbisesine biiriindii. Uzand1 ve uzun miid- 0
det bekledi. Bela ve korku, Rasulullah'm uzand1g,.m gordiikleri za- g,.
man insaniann iizerinde ~?iddetlendi ve Beni Kurayza'dan ona haJirh ta
haber gelmedigini anlachlar, sonra Rasulullah ba~?ml kald1rd1 ve: y~
- Allah'm fethi ve yarchm1 ile miijdelenin, dedi.
Sabah olunca iki taraf karl?l karl?1ya geldi. Aralannda tal? ve ok
atl~?malan oldu.
Sf.
Said b. Miiseyyeb, Rasulullah (s.a.v)'m l?Oyle dedigini rivayet etti: bi
«Allah1m, soziinii ve vaadini yerine getirmeni senden istiyorum. di
Allah1m! Eger istersen sana ibadet edilmez.>> h:
ibn Ishak dedi ki: l~?te o esnada bela biiyiidii ve korku ~?iddetlendi.
Dii~?manlar her taraftan geldiler. Mii'minler biisbiitiin bir zan i~ine
dii~?tiiler. Baz1 miinafiklarda nifak alametleri a~1k~a goriildii. Ve Mu-
attib b. Ku~?ayr (ki bu, Beni Amr b. Avfm karde~?idir.) l?Oyle demeye
ba~?lad1: Muhammed, bize kisranm ve kayserin hazinelerine sahip
olacag,.m1z1 vaad ediyordu. Bugiin ise bizden herhangi biri, def-i hace-
te giderken kendi ba~?ma bir bela gelmesinden emin olam1yor.
Hatta Evs b. Kayzi l?Oyle demi~?ti: <<Ya Rasulallah! Evlerimiz dii~?
mana kar~?l a~1ktlr. (Bu sozii kendi kavminden olan bir erkekler top-
lulugu i~inde soylemi~?ti.) izin verde evimize donelim. Qiinkii evimiz
Medine <h~?mdadlr.>>
Ben derim ki: ~u ayet-i kerimelerde, bu ve benzeri adamlar kaste-
dilmektedir: si
<<lki yiizliiler ve kalblerinde hastahk olanlar: <<Allah ve peygambe-
ri bize sadece kuru vaadlerde bulundular.>> diyorlarch.
i~lerinden bir takmn: <<Ey Medineliler, tutunacak yeriniz yok, geri
BUYUK isLAM TAR1H! 181
doniin» demil?ti. i~lerinden bir topluluk da peygamberden: «Evlerimiz

di.il?mana apktlr» diyerek izin istemil?lerdi. Oysa evleri apk degildi.
Sadece ka~mak istiyorlardi.>> (el-Ahzab, 12-13.)
ibn ishak dedi ki: Rasulullah (s.a.v.) ve ona karl?l duran mi.il?rik-
ler, yirmi ki.isur gece (bir aya yakm bir zaman) kaldllar. Aralannda
saval? olmadl. Sadece ok atll?mas1 ve kul?atma oldu.
Halkm i.izerine bela l?iddetlendigi zaman Rasulullah (s.a.v.),
Uyeyne b. H1sn b. Hi.izeyfe b. Bedr'e ve Haris b. Avfb. Ebi Harise el-
Mi.irri'ye (ki bu iki zat, Gatafan'm yoneticileridirler) haber gonderdi
ve onlara, askerleriyle beraber kendilerinden vazge~ip geri donmeleri
karl?Ih~nda Medine'nin i.iriinlerinin i.i~te birini vermek istedigini bil-
dirdi. Rasulullah (s.a.v.) ile bu iki lider arasmda banl? akdi cereyan
etti. Sozlel?meyi yazdllar. Ama ne l?ahidlik, ne de sulh azmi ger~eklel?
ti. Yalmz birbirini ikna etmeye ~ahl?tllar. Rasulullah (s.a.v.), soziini.i
yerine getirmek istedigi zaman Sa'd b. Muaz'a ve Sa'd b. Ubade'ye ha-
ber gonderdi. Bunu onlara hatirlatti. Bu hususta onlarla isti~are etti.
Onlar da l?Oyle dediler: Ya Rasulallah, bu senin yapmam1z1 arzuladl-
~n bir il? midir ki, yapahm, yoksa yapmam1z zorunlu olan ve Allah
tarafindan sana emredilmi§ olan bir§ey midir yahut yalmz bizim i~in
yapti~n bir§ey midir?
- HaYlr, aksine onu sizin i~in yaplYorum. Vallahi bunu ancak §U
sebepten yap1yorum. Gordi.im ki Araplar, bir tek yaydan ok atar gibi
birle§erek size atlyorlar ve her bir yandan size kar§l §iddetlenmi§ler-
dir. Bu durumda onlann gi.i~lerini, hakimiyetlerini bir dereceye kadar
hafifletmek istedim.
Bunun i.izerine Sa'd b. Muaz, ona §Oyle dedi:
- Ya Rasulallah! Biz ve onlar, Allah'a §irk ko§an, putlara ibadet
eden bir millet idik. Ne Allah'a ibadet ediyorduk, ne de onu tamyor-
duk. Onlar oradan (Medine'den) bir hurmaYl dahi ancak misafirlik
halinde ya da satm alarak yiyebiliyorlard1. Allah bize islam'1 ikram
ettigi ve bizi hidayete eri§tirdigi, bizi seninle ve islamiyet vas1tas1yla
yi.icelttigi zaman m1 mallanmizi onlara verecegiz? Allah'a yemin ede-
rim ki, bizim buna ihtiyacimiz yoktur. Vallahi onlara ancak kih~ veri-
riz. Ta ki Allah, bizimle onlann arasmda hi.ikmi.ini.i versin!
Rasulullah (s.a.v.), ona dedi ki:
- Haydi bildigin gibi yap.
Bunun i.izerine Sa'd b. Muaz, sahifeyi eline ald1 ve ondaki yaziYl
sildi. Sonra §Oyle dedi:
- Haydi bize kar§I bi.itiin gi.i~leriyle ~ah§smlar bakahm!
ibn ishak dedi ki: Di.i§manlar, Rasulullah (s.a.v.) ile Mi.isli.imanla-
n ku§atma altmda tuttular. Fakat aralarmda sava§ olmad1. Yalmz
182 iBNKESIR
Kurey§li baz1 siivariler miistesna. Amr b. Abdi Viid b. Ebi Kays (ki Bi:i
bu, Beni Amr b. Liiey kabilesindendir.), ikrime b. Ebi Cehil, Hiibeyre dii
b. Ebi Vehb (Bu ikisi Mahzum1 kabilesindendir.) ve D1rar b. Hattab b. He
Mirdas (Beni Muharib b. Fihr kabilesindendir.) gibi. Miisliimanlara
kar§I sava§a tel?ebbiis ettiler. Atlannm s1rtma atlay1p Beni Kina-
ne'nin menziline vard1lar ve §oyle dediler:
- Ey Beni Kinane! Sava~a haz1rlamn. Yakmda bu giiniin siivarile-
rinin kim oldugunu bileceksiniz! (y<
Sonra atlanyla siiratle gittiler ve nihayet hendek iizerinde durdu-
lar. Hendegi gordiikleri zaman ~oyle dediler: hu
- Vallahi bu kurulmu§ bir hiledir. Araplar boyle bir~?eyi daha onde
celeri bilmiyorlard1.
ml
Boyle dedikten sonra hendegin dar bir yerine yoneldiler. Oradan
ger;mek ir;in atlanm siirdiiler. Atlar oradan ~?iddetle girdiler. Atlarla,
hendek ile Sel' da~ arasmda r;orak topraklar iizerinde dola~tilar. Ali dn
b. Ebi Talib, kendisiyle beraber Miisliimanlardan birka~ ki~iyle bir-
likte pkti. Onlara kar~1 o dar gedigi tuttular. Athlar, onlann tarafma
dogru siiratle gelmeye ba~lad1lar. Amr b. Abdi Viid, Bedir giiniinde rir
saval?mi~ti. Hatta hareket edemeyecegi vaziyette a~r yara alm1~ti.
Uhud giiniinde haz1r bulunmam1~ti. Hendek giinii oldugu zaman, sa- Ar
va~a katild1~nm goriilmesi ir;in i~aretlenmi~ olarak sava~a pkh ve su
ati durdugu zaman:
- Miibareze yapmak ir;in kar~?Ima kim t;Ikacak? dedi. Ali b. Ebi Ta-
lib t;Ikti ve §oyle dedi:
- Ey Amr! Sen Allah'a soz vermi~tin ki, Kurey~'ten herhangi biri ge
seni iki ~eyden birine r;a~nrsa, mutlaka birini yaparsm.
Oda:
- Evet, dedi.
Ali: §0
- Ben, seni Allah'a, O'nun Rasuliine ve isHl.m'a davet ediyorum, or
dedi.
Amr: so
- Benim bunlara ihtiyac1m yok, dedi. g:;
Ali ise ~?oyle dedi: YI
- Ben, seni yerde vuru§maya davet ediyorum.
Amr:
- Nir;in ey karde~imin oglu? Vallahi seni oldiirmek istemiyorum, VE
dedi.
Ali ise §i:iyle dedi: gi
- Ama vallahi, ben seni i:ildiirmek istiyorum. ca
Bunun iizerine o esnada Amr ofkelenip atmdan kendini yere ath
ve abm durdurdu. Onun yi.iziine vurdu. Sonra Ali'nin iizerine geldi. R
BfJYOK isLAM TARiHi 183
Bi:iylece ikisi sava:;; alamna indiler. Dola:;;tilar, vuru:;;tular. Ali onu i:il-
dtirdti. Onlarm athlan yenilgiye ugram1:;; olarak pkblar. Nihayet
Hendek'ten ka~arak gittiler.
ibn ishak dedi ki: Ali b. Ebi Talib bu hususta :;;i:iyle bir :;;iir okudu:
<<Gi:iru:;;untin k1thgmdan i:ittirti putlara yard1m etti.

Ben ise dogru gi:iru:;;ltiltigtim sebebiyle Muhammed'in Rabbine
(yani O'nun dinine) yard1m ettim.
Bi:iylece onu yumu:;;ak kumlarla ytiksek sarp yerlerin arasmda,
hurma agacmm dallan gibi yere yatik olarak b1rakti~m zaman hen-
degi tikad1m.
Elbiselerinden istemeyerek iffetimi korudum. Eger ben iki yam-
rna atm1:;; olsayd1m, beni elbiselerimden soyard1.
Ey Ahzab toplulugu! Allah'm kendi dinini ve peygamberini yar-
dimsiz b1rakaca~m sanmaym!»
ibn Hi:;;am dedi ki: $iirden anlayan ilim sahiplerinin ~ogu, bu :;;ii-
rin Hazreti Ali'ye ait oldugu hususunda :;;uphelidirler.
ibn ishak dedi ki: ikrime b. Ebi Cehil, o gun m1zra~m attl. 0,
Amr'm i:iltimtinden i:ittirti hezimete ugram1:;;ti. Hassan b. Sabit, bu hu-
susta :;;oyle dedi:
<<Kar;tl ve bize m1zra~m a ttl. Ey ikrime, belki yapmam1:;;sm.

Ve yoldan sapmad1kr;a ktir;tik deve ku:;;unun ko:;;mas1 gibi ko:;;arak
geri di:indtin.
Sanki senin kafan kti~tik s1rtlanm kafas1 gibidir. >>
Haf1z el-Beyhaki "Delailu'n-Ntibtivve" adh eserinde, ibn ishak'm

:;;i:iyle dedigini rivayet etmi:;;tir: Amr b. Abdi Vud, demir z1rh giyerek
ortaya ~1kti ve:
- Mtibareze yapmak i~in kar:;;1ma kim ~1kacak? diye ytiksek sesle
sordu. Ali kalk1p: Ben onunla mtibareze yapaca~m ey Allah'm pey-
gamberi, dedi. Rasulullah: <<0 Amr'd1r. Otur yerine>> dedi. Sonra Amr
yine ytiksek sesle ba~rdi:
- Benimle mtibareze yapacak bir erkek yok mu?
Boyle dedikten sonra Mtisltimanlan kti~timsemeye, tahkir etmeye
ve kmamaya ba:;;laYIP :;;i:iyle dedi:
- Nerede o Cennet'iniz ki, i:ildtirtilen adamlanmzm oraya girece-
gini iddia ediyorsunuz? Kar:;;1ma mtibareze i~in bir erkek ~1karam1ya
cak m1s1mz?
Ali kalk1p : ·<Ya Rasulallah, onun kar:;;1sma ben pkaca~m>> dedi.
Rasulullah: «Otur>>dedi. Sonra Amr, ur;tincti kez ba~rd1 ve :;;oyle dedi:
184 1BNKESIR-
«Topluluklanna: Miibareze yapacak kimse yok mu? diye ba~r

maktan sesim kisildl.
Yiirekli kimseler korkunca ~abucak i~? bitiren emsal kimsenin ye- be
rinde durdum.
Bu yiizden ben musibet ve felaketlerden once siiratle gelmeye de-
vam edecegim. ib
Delikanhdaki yigitlik ve comertlik, en iyi huylardand1r.>>
Hz. Ali kalk1p: <<Ya Rasulallah; buna karf?I ben ~1kaca~m» dedi.
Rasulullah: «0 Amr'd1r.>> dedi. Ali: «Amr olsa bile karf?Isma ben ~Ika Zl:
ca~m!» deyince, Rasulullah ona, miibareze i~in Amr'm karf?ISma ~k
maya izin verdi. 0 da Amr'm karf?ISma ~1kmak iizere yiiriidii. Yiiriir- ar
ken f?Oyle diyordu: m
<<Acele etme, senin ~agrma

.
cevap verecek adam geldi. 0 aciz degil- Al
dir. Bi
Azmi, basireti saglamd1r. Dogruluk, her kurtulacak kimseyi kur- be
tanr. nl
Ben iimid ederim ki, senin iizerine cenazeler i~in yapllan a~t dii- ol
zenlenir.
Oldiiriicii darbeyi sana vuraca~m. Musibet ve felaketler anmda, dE:
o darbemden soz edilecektir!» le
ra
Amr dedi ki: ce
-Sen kimsin? di
- Ben Ali'yim.
- Abdumenafm oglu mu? nl
- Ben Ebu Talib oglu Ali'yim. M
- Yegenim. Amcalann arasmda senden daha yaf?h kimseler var- f?l.
d.Ir. Senin kamm akltmaktan hof?lannnyorum. Onlar gelsinler. «(
- HaYir, ama Allah'a yemin ederim ki, ben, senin kamm akltmak
istiyorum. el
Hz. Ali'nin bu sozii iizerine Amr, ofkelendi, atmdan indi ve tipki re
ate~? par~asm1 and1ran k1hcm1 ~ekti. Sonra ofkeli vaziyette Ali'nin et
iizerine geldi. Ali de kalkam ile onun karf?Isma ~1kti. Amr, kendi kal-
kamm Ali'ninkine vurdu. Onu par~alad.I ve Ali de klhcm1 ona vurdu. nE:
Baf?ma isabet ettirdi. Baf?Im yard1. Ali, sonra omuzuna bir darbe vur- er
du. Amr yere diif?tii. Toz duman kalkti. Rasulullah (s.a.v.) tekbir sesi-
ni duydu. Biz de o esnada Ali'nin Amr'1 oldiirdiigunii anlad1k. Orada N
Ali f?oyle dedi: m
bE
«Ali athlara boyle karf?I ~1kar. i~?te boylece benden ve ondan arka- m
BUYUK isLAM TAR1H1 185
da~lanm1 uzak tutun.

Bugi.in 1rzm1 korumak beni firardan meneder. Ba~a vurulan dar-
be hedefini ~a~1racak degildir.
Kit gi:irii~li.iliigunden i:itiirii putlara ibadet etti.
Ben ise dogru gi:irii~?liiliigum sebebiyle Muhammed'in Rabbine
ibadet ettim.»
Sonra Ali, Rasulullah'a gi.ile<; bir yiizle geldi. Orner b. Hattab ona:
- Amr'm Zirhmi soyup getirseydin ya. Qiinkii Araplardan onun
z1rh1 kadar iyi bir z1rha sahip bir kimse yoktur, dedi.
Ali dedi ki: Ben ona darbeyi vurdugumda o klpm bana di:indii. Ey
amca oglu, ben onu soymaktan utand1m. Ve atblan da hezimete ugra-
mi~ olarak ~aklp gittiler. Hendegi ge<;ip i:ibiir tarafa gittiler.
Beyhaki'den nakilde bulunan ibn ishak'm anlatti~na gore Hz.
Ali, k1bcm1 onun kiirek kemigine saplam1~, gi:igsiinden <;Ikarmi~tl.
Bi:iylece Amr, hendekte i:ilmii~?tii. Mii~?rikler, Rasulullah (s.a.v.)'a ha-
ber gi:indererek onun cesedini 10.000 dirheme satm almak istedikleri-
ni si:iylediler. Rasulullah, onlara ~u cevab1 verdi: «0 sizin olsun. Biz
i:ili.ilerin cesed bedelini yemeyiz.>>
imam Ahmed b. Hanbel, Nasr b. Bab kanab ile ibn Abbas'm ~oyle
dedigini rivayet etmi~tir: «Hendek sava~?mda Miisliimanlar, mii~rik
lerden bir adam i:ildiirmii~lerdi. Onun cesedine kar~1bk, Miisliimanla-
ra mal verildi. Rasulullah (s.a.v.), bunun iizerine ~oyle dedi: «Onun
cesedini mii~riklere verin. Onun cesedi murdard1r. Bedeli de murdar-
dir.>> Rasulullah, onlann verdikleri cesed bedelini kabul etmedi.»
Beyhaki, Hammad b. Seleme kanab ile ibn Abbas'm ~oyle dedigi-
ni rivayet etmi~?tir: Ahzab gi.iniinde mii~riklerden bir adam oldiiri.ildii.
Mii~?rikler, Rasulullah (s.a.v.)'a: «Onun cesedini bize gi:inder. Ona kar-
~Ibk size 12.000 dirhem verelim.>> diye haber gonderdiler. Rasu-lullah:
«Onun cesedinde de, cesed bedelinde de haYir yoktur.>> dedi.
Musa b. Ukbe'nin anlattl~na gore mii~?rikler, Nevfel b. Abdullah
el-Mahzumi'nin oldiiri.ilmesi esnasmda Rasulullah'a haber gondere-
rek onun cesedini talep ettiler. Cesedine kar~Il1k diyet vermeyi teklif
ettiler. Rasulullah (s.a.v.) ise ~oyle cevap verdi:
«0 murdard1r. Diyeti de murdardir. Allah ona da, diyetine de la-
net etsin. Onun diyetine ihtiyacimiz yoktur. Cesedini defnetmenize
engel olacak degiliz.>>
Yunus b. Biikeyr, ibn ishak'm ~oyle dedigini rivayet etmi~?tir:
Nevfel b. Abdullah b. Mugire el-Mahzumi ortaya <;1kti ve kendisiyle
miibareze yapacak adam istedi. Ona kar~1 Ziibeyr b. Avvam <;1kti. Zii-
beyr, ana bir darbe vurup ikiye bi:ildii. Oyle ki, k1bcmda bir gedik
meydana geldi. Ziibeyr donerken §oyle dedi:
186 iBNKESIH
«Ben i::iyle bir adam1m ki, korurum. Ummi Peygamber Mustafa'y1

himaye ederim.>>
ibn Cerir'in anlattig,.na gore Nevfel, hendege dii~?tiigunde insan-
lar ona tal? athlar. 0 da ~i::iyle diyordu: <<Ey Arap toplulugu! Beni i::ildii-
recekseniz bari bundan daha giizel bir ~ekilde i::ildiiriin.>> Bunun iizeri-
ne Ali, hendege inerek onu oldiirdii. Mii~rikler, bedel kar~?Ihg,.nda be
onun cesedini Rasulullah'tan istediler. Rasulullah, onlardan bedel al- on
maJI kabul etmedi ve cesedini almalarma miisaade etti. ka
Bu rivayet iki yi::inii ile gariptir. 811
Beyhaki, Hammad b. Yezid kanah ile Abdullah b. Ziibeyr'in ~?i::iyle Be
dedigini rivayet etmi~?tir: <<Hendek giiniinde kadmlar ve ~ocuklarla
birlikte kaleye konuldum. Yammda Orner b. Ebi Seleme de vard1. Ba- du
§llll egdi, s1rtma ~1khm, etrafa baktlm. Bahama baktim ki, o, kah o lal
tarafa, kah bu tarafa hamle yap1yor. Kar~?ISma ne ~1karsa ona saldin-
yordu. Ak~amleyin yamm1za, kaleye geldiginde dedim ki: BE
- Ey babac1g,.m, bugiin seni gordiim. Yaphklanm da seyrettim. ta
- Beni gordiin mii yavrucugum?
- Evet.
- Baham anam sana feda olsunl>> de
ibn Ishak dedi ki: Mii'minlerin annesi Hz. Ai§e, hendek giiniinde
Beni Harise'nin kalesinde idi. Oras1, Medine kalelerinin en muhafa- m:
zahsi idi. Sa'd b. Muaz'm annesi de kalede idi. Ai~?e dedi ki: «Bu, bizim
iizerimize i::irtiinme emri nazil olmadan once idi. Sa'd, iizerinde klsa, sa
yukan kalkmi§ bir Zirh oldugu halde ge~ti. 0 Zirhm kolunun hepsi di-
§an pkmi§tl. Ve elinde de m1zrag,. varru. M1zrag,.m h1zhca sallay1p m
~?i::iyle diyordu:
ka
<<Biraz bekle ki Hamel sava§a gelsin.
Ecel gelince oliimde bir sakmca yoktur.>>
la
Anas1 ona ~i::iyle dedi:
- Ey oglum! Sava~a kabl. Vallahi gecikmi~ bulunuyorsun.
Hz. Ai§e dedi ki: Ben de onun anasma §i::iyle dedim:
- Ey Sa'd'm anas1! Vallahi elbette Sa'd'm z1rhmm bundan daha h~
miikemmel olmasm1 arzu ederdim.
K'
Anas1 dedi ki: h:
- Okun isabet ettigi noktadan om.m i~in korkuyorum. hl
Sa'd b. Muaz, bir okla vurulmu§tu. Bu yiizden kolundaki bir da- m
man kesilmi§ti. la
ibn ishak, As1m b. Orner b. Katade'nin §i:iyle dedigini rivayet et-
mi§tir: Sa'd b. Muaz'a ok atan ki~i, Beni Amir b. Liieyy kabilesinden rn
Hibban b. Kays b. Arika'd1r. Oku ona vurdugu zaman:
BUYUK isLAM TARiHi · 187
- Al bunu benden, ben Arika'nm ogluyum, dedi.

Sa'd:
-Allah senin ytiztinti Cehennem'de terletsin, dedikten sonra ~oyle
beddua etti:
<<Ey Allah'Im, eger Kurey~ ile sava~tan bir~ey geriye b1raktiysan
beni ya~at. Qtinkti senin rasultine eziyet veren, onu yalanlayan ve
onu memleketinden stirgtin eden bir kavim ile sava~may1 sevdigim
kadar hi~bir ~eyi sevmiyorum. Ey Allah'1m, eger bizimle onlann ara-
smda sava~1 durdurdunsa, bu darbeyi benim i~in bir ~ehadet kll ve
Beni Kurayza'nm y1klh~m1 gozlerimle gormedik~e beni oldtirme.>>
ibn ishak dedi ki: Yalanc1hkla itham edemeyecegim birinin, Ab-
dullah b. Ka'b b. Malik'den naklen bana haber verdigine gore Abdul-
lah ~oyle diyordu:
«0 gun Ebu Usame el-Cti~emi'den ba~kas1 Sa'd'a vurmad1. Bu,
Beni Mahzum'un mtittefiki olan bir kimse idi. Ebu Usame, bu husus-
ta ikrime b. Ebi Cehil i~in bir ~iir soyledi:
«Ey ikrime, bana, «Halid, Medine'nin kalelerini sana feda etti. >>
dedigin zaman beni kmasaydm ya!
Sa'd'a vurup dirsekler arasmda damardan kan f1~klrtan ben degil
miyim?!
Boylece Saidcik oltimtine kavu~tu . Gogsti ytikselmi~ bekar k1zlar,
sa~ma ak dti~mti~ ihtiyar ile beraber ytiksek sesle ona agladllar.
Sen misin onu koruyan? Oysaki Ubeyde, i~ler sarpa sard1~ za-
man onlardan bir toplulugu yarillma ~a~rm1~b.
Onlar onun yolundan sapbklan ve diger taraftan, bir kasteden
kastetmekten korkmu~ oldugu zaman.»
ibn ishak dedi ki: Bunun hangisinin oldugunu en iyi bilen Al-
lah'br.
ibn Hi~am dedi ki: Sa'd'a ok atan ki~i, Haface b. As1m b. Hibban'-
dir.
Ben derim ki: Cenab-1 Allah, dostu Sa'd b. Muaz'm Beni Kurayza
hakkmdaki duasma icabet etti. Bu hususta onun goztinu ayilln kllill.
Kendi kudreti ve mtiyesser k1lmasi sebebiyle Sa'd'1 onlar hakkmda
hakem k1ld1. Zaten onlar, Sa'd'm hakemligini istediler. Nitekim bu
husus, ileride de a~1klanacakbr. Sa'd, onlarm sava~plar:mm oldtirtil-
mesine, ~oluk ~ocuklarmm esir almmasma htikmetti. Oyleki, Rasulul-
lah (s.a.v.), ona ~oyle dedi:
«Onlar hakkmda yedi semanm tizerinde Allah'm htikmti ile htik-
mettin. »
ibn ishak, Yahya b. Abbad b. Abdullah b. Ztibeyr kanah ile Ab-
188 lBNKESIR
bad'm §Oyle dedigini rivayet etmi§tir: «Safiye binti Abdillmuttalib,

Hassan b. Sabit'in kalesi Fari'de idi. Dedi ki: old
«Hassan b. Sabit, kadmlar ve ~ocuklarla birlikte orada, yamm1zda Ati
bulunuyordu. Yahudilerden bir adam, bizim yamm1za geldi. Kaleyi ml
dola§Ip durmaya ba§lad1. Beni Kurayza sava§ a~mi§ti. Rasulullah nn
(s.a.v.) ile aralanndaki ili§kileri kesmi§lerdi. Bizimle onlar arasmda
bizi koruyacak, bizi mi.idafaa edecek bir kimse yoktu. Rasulullah tir:
(s.a.v.) ile diger Mi.isli.imanlar, dii§manlannm kar§ISmda gogus gogu-
se bulunuyorlard1. Herhangi biri bize geldigi zaman bunlar dii§man- sll
lannm yanmdan aynhp yamm1za gelemiyorlard1. Dedim ki: dm
«Ey Hassan, i§te bu Yahudi, gordi.igun gibi kaleyi dola§Iyor. Val-
lahi ben bunun arkam1zdaki Yahudilere bizi gostermeyeceginden etti
emin degilim. Rasulullah (s.a.v.) ve ashab1 da bizimle ilgilenemiyor, lip
in, onu oldi.ir.»
Hassan dedi ki: ike
<<Ey Abdillmuttalib'in klz1! Allah senin iyiligini versin. Vallahi sen
de biliyorsun ki, ben bu i§i yapacak bir kimse degilim.>> -
Safiye dedi ki: Hassan bana boyle soyledigi zaman ve orada bir
§ey gormedigimde de belimi baglarum. Sonra bir direk ahp kaleden rna
indim. 0 Yahudiye direkle vurup onu oldi.irdi.im. Can verdiginde kale- diy
ye dondi.im ve dedim ki:
- Ey Hassan, in de onun i.isti.indekileri ~1kanp al. Erkek oldugun- le ci
dan onu soyamarum. larl
Zlll
Hassan dedi ki:
- Onu soymaya ihtiyac1m yok. Ey Abdi.ilmuttalib'in klz1l>>
Musa b. Ukbe dedi ki: Mii§rikler Mi.isli.imanlan ~embere ald1lar. evl•
Onlan, kendi birliklerinden birinin kalesi gibi bir kaleye s1~nmak
mecburiyetinde b1raktilar. Yirmi geceye yakm bir si.ire, onlan ku§at- ci.i:n
ma altmda tuttular. Her taraftan onlan t;evrelediler. Bu ku§atmanm Ian
tamam olup olmad1~ bilinemez hale gelmi§ti. Rasulullah (s.a.v.)'m ikii
tarafma kalabahk bir birlik sevkettiler. Geceye kadar onlarla sava§ti- hac
lar. ikindi namaz1 yakla§ti~nda dii§man birligi de Mi.isli.imanlara den
yakla§h. Peygamber (s.a.v.) ve beraberindeki sahabelerden hit;biri is- bag
tedikleri §ekilde ikindi namazm1 kilamad1lar. Gece olunca dii§man
birligi geriye t;ekildi. Onlar, Rasulullah (s.a.v.)'m §Oyle dedigini ifade All:
etmi§lerdir: den
ffil~
«Onlar, bizi ikindi namazm1 kllmaktan ahkoydular. Allah, onlann
kannlanm ve kalblerini -ba§ka bir rivayete gore de mezarlanm- ate§- lun
le doldursun.>> yi.iz
Bela §iddetlendiginde birt;ok insanlar mi.inafikla§tilar ve t;irkin
sozler soylediler. Rasulullah (s.a.v.), insanlardaki bu bela ve SlklnhYI dirr
gori.ince onlan mi.ijdeleyerek §oyle dedi:
BUYOK isLAM TARlH! 189
«Nefsim kudret elinde bulunan Zata yemin ederim ki, gi:irmekte

oldugunuz bu ~iddet ve s1kmt1 iizerinizden kalk1p gidecektir. Beyt-i
Atik'i guven i~inde tavaf edecegimi ve Allah'm, Ka'be'nin anahtarlan-
m bana verecegini ve Allah'm, kisra ile kayseri helak edecegini, onla-
nn hazinelerini Allah yolunda harcayaca~mz1 timid ederim.>>
Buhari, ishak kanah ile Hz. Ali'nin ~oyle dedigini rivayet etmi~
tir: Hendek giiniinde Peygamber (s.a.v.) ~oyle buyurdu:
«Giine~ batmcaya kadar onlar bizi ikindi namazm1 kllmaktan na-
sll ahkoydularsa, Allah da onlann evlerini ve mezarlanm ate~le dol-
dursun!>>
Buhari, Mekki b. ibrahim kanah ile Cabir b. Abdullah'tan rivayet
etti ki, Hendek giiniinde giine~ battlktan sonra Hattab oglu Orner ge-
lip Kurey~ kafirlerine kiifretmeye ba~laill ve ~oyle dedi:
- Ya Rasulallah, ikindi namazm1 neredeyse giine~ batmak iizere
iken kllabildim.
Peygamber (s.a.v.) de:
- V allahi ben ikindi namazm1 kllamadim, dedi.
Biz de Rasulullah (s.a.v.)'la birlikte Buthan vadisine indik. Na-
maz i~in abdest alill. Biz de abdest alillk. Gune~ battlktan sonra ikin-
diyi kllill. Sonra da ak~am namazm1 klld1.
imam Allmed b. Hanbel, Abdiissamed kanah ile ibn Abbas'm ~oy
le dedigini rivayet etmi~tir: Peygamber (s.a.v.), dii~manla sava~t1. On-
larla sava~maktan dolay1 bo~ zaman bulamad1. Oyle ki, ikindi nama-
zmi vaktinden sonraya b1rakt1. Bu durumu gi:iriince ~oyle dedi:
«Allah'1m, bizi ikindi namaZim kllmaktan ahkoyan kimselerin,
evlerini ate~le doldur. Mezarlanm ate~le doldur.>>
Yukandaki hadislerde "ikindi namaz1" diye terciime ettigimiz
cumlelerin Arap~asmda "salatii vusta" yani orta namaz tabiri kul-
lamlmaktadir. Baz1 alimler, bu hadislere dayanarak salatu vusta'nm
ikindi namaz1 olduguna dair istidlalde bulunmu~larillr. Nitekim bu
hadislerde de buna dair nass mevcudtur. Mezkur hadisin sahihligin-
den dolaYI Kaill el-Maverdi, bu hususta ~afii mezhebinin gi:irii~iine
baglanrm~tlr. ·
«N amazlara ve orta namaza devam edin. Gi:inillden boyun egerek
Allah i~in namaza durun.>> (el-Bakara, 238.) Tefsirimizde bu ayet-i kerime-
den bahsederken buna dair nakil ve istidlalleri teferruatlyla a~Ikla
nn~Izdir. Mekhul ve Evzai'nin mezhebinde de buna dair ruhsat bu-
lundugu gibi baz1 alimler, bu' durumu delil sayarak sava~ mazereti
yiiziinden namazm ertelenmesinin caiz olduguna kail olmu~larillr.
Buhari, buna dair bir bah a~m1~ ve bu hadisi ve Peygamber Efen-
dimiz'in Beni Kurayza gazvesine giderken Musliimanlara:
«Sizden hi~biri ikindi namazm1 Beni Kurayza d1~mda ba~ka yerde
190 iBNKESIR
k.Ilmasm.>> emrini bu hususta bir cevaz delili olarak ileri siirmii~tiir.

Bu sebeple Beni Kurayza gazvesine giden Miisliimanlardan baziSI,
ikindi namazm1 yolda k.Ilm1~, baz1s1 k.Ilmay1p giine~ battlktan sonra 1
Beni Kurayza yurduna vard1g,.nda k.Ilmi~br. Ama Peygamber (s.a.v.),
iki grubu da k.Inamami~br. Buhari, sahabelerden ve Hz. Orner zama-
mnda hicri yirminci senede Tiister kalesi ku~atmasmda bulunan kim- 11
selerden nakillerde bulunarak sava~ mazereti ile namaz1 normal vak-
tinden sonraya ertelemenin caiz olduguna dair deliller ileri siirmii~
tiir. Qiinkii o kalenin ku~atmasmda bulunan miicahidler, fethin yak.In
olu~u ve sava~ sebebiyle sabah namazm1 giine~ dogduktan sonra kll- r
mi~lardi.
Aralannda $afi1'nin de bulundugu diger alimlere gelince -ki bun-
lar cumhur-u ulemad1r- ~oyle demi~lerdir: Namaz1 vaktinden sonraya
ertelemek, Hendek giiniinde olmu~tu. Bu hukiim, korku namazmm
me~ru k1lmmas1 ile bilahare neshedilmi~tir. Yalmz korku namaz1,
Hendek gazvesinde me~ru k.Ilmm1~ degildi. Bu yiizden Miisliimanlar, r
o giin ikindi namazm1 giine~ batmasmdan sonraya ertelemi~lerdi. Bu d
mii~kildir.
ibn ishak dedi ki: Bir grub alim, Peygamber (s.a.v.)'in Usfan'da
s
ikindi namaZim k1lm1~ oldugu gorii~iine kail olmu~lard1r. ibn ishak b
da bunu soylemi~tir ki, o, megazi ilminin imannmr.
Hendek gazvesinden once Hz. Peygamber, Usfan'da korku namaz1 n
k.Ilnn~t1r. Korku namazm1 k.Ilmas1, aym zamanda Zatii'r-Rika' gazve-
0
sinden de once idi. Dogrusunu Allah bilir. d
Namazm, Hendek gazvesinde normal vaktinden sonraya ertelen- v
mesinin bir unutma eseri oldugunu soyleyenlere gelince, bunlarm y
sozii de anla~1lmas1 mii~kil bir sozdiir. Qiinkii namaza devama tutku- k
lu olan biiyiik bir kalabahg,.n biitiin fertlerinin, namaz1 unutarak
vaktinden sonraya ertelemi~ olmalan ihtimalden uzakbr. Hatta Ebu
Hiireyre ve Ebu Said'in rivayetlerinden de anla~Ild1g,_ gibi, onlann og-
le, ikindi ve ak~am namazlanm k.Ilmadan tamamm1 yats1 vaktinde
k.Ilm1~ olduklan da rivayet edilmektedir. Unutmu~ olsalar, biitiin bu
vakitleri unutmu~ olmalan muhtemel degildir.
imam Allmed b. Hanbel, Yezid ve Haccac kanah ile Ebu Said el- d
Hudri'nin ~oyle dedigini rivayet etmi~tir: Hendek giiniinde ahkonduk. Si
Oyle ki, gecenin bir saati ge~ti. Sonra Allah bize yetti. i~te bunu ~u A
ayet-i kerime de gostermektedir: h
«Sava~ta, inananlara Allah'm yard1m1 yetti. Allah kuvvetli olan-
dir, gii~lii oland1r.>> (el-Ahziib, 25.) n
Bunun iizerine Rasulullah (s.a.v.), Bilal'i ~ag,.rdi. Ona emir verdi.
0 da kamet getirdi. Tipk1 vaktinde k1larcasma ogle namazm1 k1ld1. rr
Sonra Bilal, ikindi namaz1 i~in kamet getirdi. Onu da bpk.I vaktinde
k1larcasma k1ld1. Sonra Bilal, ak~am namaz1 ic;in kamet getirdi. Onu
da t1pk1 vaktinde k1larcasma k1ld1. Sonra Bilal yats1 namaz1 ic;in ka-
met getirdi. Onu da aym ~ekilde klld1. Bu, ayetin nazil olmasmdan
once idi.»
Haccac dedi ki: Yani korku namaz1 hakkmdaki ~u ayetin nazil ol-
masmdan once idi:
<<Eger korkarsamz, yaya yahut binekte iken kllm.>> (el-Bakara, 239.)
Nese1, ibn Ebi Zi'b'in ~oyle dedigini rivayet etmi~tir:
«Mii~rikler, Hendek giiniinde bizi ogle namazm1 kllmaktan -gii-
ne~ batmcaya kadar- ahkoydular.>>
imam Ahmed b. Hanbel, Hii~eym kanah ile Abdullah b. Mesud'un
f}5yle dedigini rivayet etmi~tir:
<<Hendek giiniinde mii~rikler, Rasulullah (s.a.v.)'1, gecenin -Al-
lah'm diledigi kadar- bir boliimii ge<;inceye kadar dort namaz1 kllmak-
tan ahkoydular. Rasulullah, Bilal'e emir verdi. 0 da ezan okudu. Son-
ra kamet getirdi. Ogle namazm1 klld1. Sonra yine kamet getirdi, ikin-
di namazm1 k1ld1. Sonra yine kamet getirdi. Ak~am namazm1 k1ld1.
Sonra yine kamet getirdi. Yats1 namazm1 klldl.>>
Haf1z Ebu Bekir el-Bezzar, Muhammed b. Ma'mer kanah ile Ca-
bir b. Abdullah'm ~oyle dedigini rivayet etmi~tir:
«Hendek giiniinde Peygamber (s.a.v.), ogle, ikindi, ak~am ve yats1
namazlanm kllmaktan ahkondu. Sonra Bilal'e emir verdi. 0 da ezan
okuyup kamet getirdi. Ogle namazm1 k1lru. Sonra yine emir verdi. 0
da ezan okuyup kaniet getirdi. ikindi namazm1 klld1. Sonra yine emir
verdi. 0 da ezan okuyup kamet getirdi. Ak~am namazm1 kllru. Sonra
yine emir verdi. 0 da ezan okuyup kamet getirdi ve yats1 namazm1
kllru. Sonra da ~oyle buyurdu:
«~u anda yeryiiziinde sizden ba~ka Allah'1 arran bir kavim yok-
tur.>>
PEYGAMBER (S.A.V.)'iN AHZAB'A BEDDUA ETMESi
Bu fas1l, Cenab-1 Allah'm mii~rikleri kendi giic; ve kuvvetiyle ora-

dan geri c;eviri~i, kalblerine sarsmtl veri~i, iizerlerine ~iddetli bir ka-
SlrgaYl sevketmesi ve bedenlerine bir sarsmh vermesi hakkmdad1r.
Allah, biitiin bunlan Rasulii'nii sevdiginden, onun ~erefli c;evresini ve
havzasm1 korumak istediginden yapm1~tlr.
imam Ahmed b. Hanbel, Ebu Amir tariki ile Ebu Said el-Hudr1'-
nin ~oyle dedigini rivayet etmi~tir: «Hendek giiniinde dedik ki:
- Ya Rasulallah! Yiirekler a~zlara geldi. Soyleyecek bir~ey yok
mu ki, soyleyelim?
Buyurdu ki:
192 !BNKESIR
- Evet vard1r: «Allah1m, aYJp yerlerimizi ort ve korkulanmizi gi- h~

der.» di
Allah, peygamberinin dti§manlannm ytiztine §iddetli bir fi.rtma d€
estirdi.>> la
imam Ahmed b. Hanbel, Cabir b. Abdullah'tan §oyle rivayet etti: d€
Peygamber (s.a.v.), Hendek mescidine geldi ve abasm1 indirdi. Kalk1p Oil
ellerini semaya uzatarak mti§riklere beddua etti, namaz k1lmad1. sa
Sonra tekrar gelip onlara beddua etti ve namaz kildi. te
Buhari ve Mtislim'in sahihlerinde Abdullah b. Ebi Evfa'nm §Oyle
dedigi rivayet edilmi§tir: «Rasulullah (s.a.v.), Allzab'a (Hendek sava-
§ma katilan mti§rik topluluklanna) beddua ederek §oyle dedi:
«Ey kitab1 indiren, hesab1 <;abuk goren Allah'1m! Allzab'1 hezimete
ugrat. Allah1m, onlan yenilgiye ugrat ve onlara sarsmt1 ver.>>
Bir rivayete gore de §Oyle demi§tir: a)
«Allah1m, onlan hezimete ugrat ve onlara kaq1 bize yardim et.>> og
Buhari, Ebu Htireyre'den naklederek Rasulullah (s.a.v.)'m §Oyle riJ
dua ettigini rivayet etmi§tir:
<<Allah'tan ba§ka iliih yoktur. Sadece 0 vard1r. 0, ordulanna gti<;
verdi, kuluna yard1m etti. Allzab1 da yalmz ba§ma maglub etti. On-
dan sonra (ba§ka) biqey yoktur.>> ar
ibn ishak dedi ki: Rasulullah (s.a.v.) ile ashab1, dti§manlannm Oil
onlara kar§I birbirlerine yardim etmelerinden ve her taraftan onlara dt
saldirmalanndan ottirti Allah'm vasfettigi korku ve §iddet i<;inde kalsa
dilar. se
Sonra Nuaym b. Mesud b. Amir b. Uneyfb. Sa'lebe b. Kunfuz b.
Hilal b. Helave b. E§ca b. Reys b. Gatafan, Rasulullah (s.a.v.)'m yam- eg
na gelip §Oyle dedi: Ya Rasulallah, §tiphesiz ben Mtisltiman oldum ve m1
kavmim benim Mtisltiman oldugumu hentiz bilmiyor. Barra diledigini YI
emret.
Rasulullah (s.a.v.) da §Oyle dedi:
<<Sen ancak bizim i<;imizde yalmz bir adamsm. Eger gtictin yeterse re
aralanna gir, onlan da~t. Qtinkti sava§ bir hiledir.>> tu
Bunun tizerine Nuaym b. Mesud <;Ikb ve Beni Kurayza'ya gitti.
Cahiliye doneminde onlann dostu idi. Onlara §Oyle dedi:
- Ey Beni Kurayza! Benim size olan dostlugumu bilirsiniz ve ozel- siJ
likle benimle sizin aramzda olan ili§kiyi bilirsiniz.
- Dogru soyledin. Seni itham etmiyoruz. tu
Nuaym dedi ki:
- Kurey§ ve Gatafan sizin gibi degillerdir. ~ehir sizin §ehrinizdir.
i<;inde mallanmz, <;ocuklanmz ve kadmlanmz bulunmaktadir. Ondan
ba§ka bir yere gitmeye gtictintiz yetmez. Kurey§ ve Gatafan ise, Mu- ra
BOYOK !SLAM TARiH! 193
hammed ve ashab1yla sava~maya gelmi~lerdir. Ona kaq1 onlara yar-

dim ettiniz. Oysa ki onlann beldeleri, mallan ve kadinlan ba~ka yer-
dedir. Sizin gibi degillerdir. Eger ganimet bulurlarsa almaya ~ah~Ir
lar. Eger ba~ka bir durum meydana gelirse, memleketlerine doniip gi-
derler. Sizi Muhammed'le ba~ba~a b1rakirlar ki, bu durumda giici.iniiz
ona yetmez. Oyleyse onlann reislerini rehin almadan onlarla beraber
sava~maym. Muhammed'i ele ge~rinceye kadar bu reisler ellerinizde
teminat olsunlar.
- Iyi bir gorii~e i~aret ettin.
Sonra Nuaym ~1k1p Kurey~lilerin yanma gitti. Ebu Siifyan b.
Harb ve onunla beraber bulunan Kurey~li adamlanna ~oyle dedi:
- Benim size olan dostlugumu ve Muhammed'e olan uzakh~m1,
aynh~m1 biliyorsunuz. Benim akhma bir fikir geldi ki, bunu size bir
ogut olarak teblig etmeyi iizerime bir gorev SaYiyorum. Yalmz bu fik-
rin benden geldigini kimseye soylemeyin ve gizleyin.
Onlar da yapanz, dediler.
N uaym dedi ki:
- Bilesiniz ki Yahudiler toplulugu, kendileriyle Muhammed'in
arasmda yapilan antla~malan bozduklanna pi~man olmu~lardir. Ve
ona ~oyle bir haber gondermi~lerdir: Biz yaptiklanm1za pi~man ol-
duk. Senin it;in Kurey~'ten ve Gatafan'dan e~raflanm alahm ve onlan
sana verelim ki, sen onlarm boyunlanm vurasm. Sonra onlara kar~I
seninle beraber oluruz ve onlann koklerini kuruturuz.
Muhammed de onlara, "Peki, olur." diye haber gonderdi. 0 halde
eger Yahudiler size, sizden adamlanmzdan bir takim rehineler iste-
mek it;in haber gonderirlerse sakin onlara sizden herhangi bir kimse-
yi rehine olarak vermeyin!
Nuaym, daha sonra ~1kip Gatafan'a gitti. Onlara ~oyle dedi:
- Ey Gatafan toplulugu! ~iiphesiz siz benim ashm, kokiim ve a~i
retimsiniz. insanlann bana en sevgililerisiniz. Beni tohmet altmda
tutaca~mz1 sanmworum.
Onlar ~oyle dediler:
- Dogru soyledin. Sen bizim yamm1zda tohmetlenen bir ki~i degil-
sin.
Nuaym:
- 0 halde bu sozlerin benden pkti~m kimseye soylemeyin, gizli
tutun, dedi.
Onlar da:
- Yapanz, ne emredersen haz1nz, dediler.
Bunun iizerine Nuaym,' Kurey~lilere dedigi ~eylerin aymsm1 onla-
ra soyledi ve onlan sakmdird1~ ~eylerden bunlan da sakindirdi.
B. !slam Tarihi, C. N , F. 13
194 lBNKESIR
Hicri be~?inci senenin ~?evval aymm cumartesi gecesi oldugu za-

man Allah'm, Rasuli.i i«;in yaptig,. i~?lerden birisi de Ebu Siifyan b. l2
Harb ve Gatafan reislerinin ikrime b. Ebi Cehl'i, Kurey~? ve Gata- n:
fan'dan bir topluluk i«;inde Beni Kurayza'ya gondermesi olmu~?tur. ri
Gonderilenler, onlara dediler ki: «Biz kahnacak bir yurtta degiliz. De-
veler ve atlar helak oldular. Yann erkenden sava~? i«;in gelin de Mu- kl
hammed'le sava~?ahm ve onunla bizim aram1zda olan ~?eyden kurtula- is
hm.>>
Onlar da bunlara heyetle ~?oyle bir haber gonderdiler:
«Bugiin cumartesi giiniidiir. Bu oyle bir giindiir ki, biz bugiinde
hi«;bir i~? yapmaYJz. Bugiinde bazilanmiz i~? yaph. Bildiginiz gibi ba§-
lanna baz1 ~?eyler geldi. Bununla beraber biz sizinle beraber Muham-
med ile sava~?acak degiliz. Siz bize adamlanmzdan birtalum rehinele- d
ri giivence i«;in vermedik«;e sava~?acak degiliz. Qiinkii korkuyoruz. b:
Eger sava~? size kar§I ~?iddetlenirse, siz beldelerinize ka«;Jp gidersiniz.
Bizi beldemizde Muhammed'le ba~?ba~?a birakirsmiz. Bizim giiciimiiz a
ona yetmez. >> El«;iler onlara Beni Kurayza'nm verdikleri cevab1 ahp iJ
geri dondiikleri zaman Kurey~?lilerle Gatafanhlar ~?oyle dediler: rr
«Vallahi Nuaym b. Mesud'un size verdigi haber ger«;ektir, dogru- H
dur. Beni Kurayza'ya haber gonderip deyin ki, vallahi size adamlan- rJ
mizdan bir tek ki~?iyi dahi rehin vermeyiz. Eger siz sava~?mak istiyor- . b
san1z, «;Ikin ve sava§IU. >> rr
Beni Kurayza ise, Kurey~ el«;ileri bu cevab1 onlara ilettiklerinde l~
~oyle dediler:
«$iiphesiz Nuaym b. Mesud'un bize anlattig,. ~ey dogrudur. Ku- f)
rey§ ve Gatafan kabileleri sava~maktan ba~ka bir§ey istemiyorlar. l\1
Eger kazamrlarsa ganimet elde ederler. Eger maglup olurlarsa belde- h
lerine giderler. Ve sizi Muhammed'le ba~ba~a b1rak1rlar. Kureyl? ve I
Gatafan kabilelerine ~u haberi gonderin: $iiphesi'z biz sizinle beraber
Muhammed'le sava~?maYJz. Ancak bize bir takim rehineler verirseniz h
sava~Inz. >> b
Onlar da Beni Kurayzahlara rehin vermeye yanalilmadilar veAl- 0
lah, iki tarafm arasm1 a~t1. Allah, iizerlerine ~iddetli bir ~ekilde soguk
k1~ gecelerindeki bir riizgan gonderdi. Riizgar onlann kaplanm, ka- v
caklanm ve kazanlanm ters ~evirdi. Alt iist etti.»
ibn ishak, Nuaym b. Mesud'un k1ssasm1 Musa b. Ukbe'den daha y
giizel bir li!ekilde anlatm1~hr. Beyhaki de "Delail" adh eserinde boyle
anlatm1~tlr. Onun anlattig,.nm ozeti ~udur:
Nuaym b. Mesud, duydugu sozleri yayan bir kimse idi. Tesadiifen
bir gece Rasulullah'm bulundugu yerden ge~erken yanma ugradi. Ra-
sulullah ona: b
- Arkanda ne haberler var? diye sordu. 0 da ii!U cevab1 verdi: ·
BUYUK tsLAM TAR!Ht 195
- Kurey~lilerle Gatafanhlar, Beni Kurayza kabilesine haber saldl-

lar. Sana kar~1 sava~mak i~in onlardan takviye istediler ki, senin i~i
ni bitirsinler. Kurayzahlar, ~u cevab1 verdiler: Olur, size yardlm ede-
riz. Ancak bize rehineler gonderin.
Onlar Hi.iyey b. Ahtab'm eliyle yap1lan ahdi bozdular. ~u ~artla
ki, kendileri i~in bir teminat olsun diye yanlanna rehine getirilmesini
istemi~lerdi.
Rasulullah (s.a.v.), Nuaym'a ~oyle dedi: «Sana bir s1r verecegim.
Onu kimseye anlatma. Onlar ban~a davet ederek bana haber gonder-
diler ki, Nadir ogullanm yurtlanna, evlerine ve mallanmn ba~ma
gondereyim.>>
Nuaym b. Mesud yola ~1kb. Gatafanhlann yanma gitti. Giderken
de Rasulullah (s.a.v.), ona: «Sava~ bir hiledir! Umid ederim ki Allah
bizim i~in bir~eyler yapar.>> dedi.
Nuaym, Gatafanhlarla Kurey~lilerin yanma gitti. Onlara durumu
anlattl. Onlar da alelacele i~e koyuldular Ye Beni Kurayza kabilesine
ikrime ile birlikte bir topluluk gonderdiler. Bu cemaatm gidi§i, cu-
martesi gecesine denk gelmi~ti. ikrime ve beraberindeki heyet, Beni
Kurayzahlardan kendileriyle birlikte Mi.isli.imanlara kan;a sava~mala
nm talep ettiler. Ancak Beni Kurayza Yahudileri, cumartesi giiniini.i
bahane ederek sava~maya yana~madllar. Aynca kendileri i~in bir te-
minat olsun diye Kurey~lilerden ve Gatafanhlardan rehineler istedi-
ler. Cenab-1 Allah, aralanna anla~mazhk koydu ve ihtilafa di.i~tiiler.
Ben derim ki: Kurayzahlar, Kurey~ ve Gatafan kabileleriyle i~le
rinin yoluna girmesinden i.imitlerini kestilderi i~n Nadir ogullannm
Medine'ye geri kabul edilmesi ~arb i.izerine ban~ yapmak i~n Rasu-
lullah (s.a.v.)'a haber gondermi§ olabilirler. Boyle bir ihtimal vardlr.
Dogrusunu Allah bilir.
ibn ishak dedi ki: «Rasulullah (s.a.v.)'a, da~lan halleri ve Al-
lah'm onlann topluluklanm da~tmas1 haberi ula~b~ zaman Hi.izeyfe
b. Yeman'1 ~a~rd1 ve onu onlara gonderdi ki, geceleyin ne yaptlklanm
ogrensin.
ibn ishak, Yezid b. Ziyad b. Muhammed b. Ka'b el-Kurezi'den ri-
vayet etti ki, Kufeli bir adam, Hi.izeyfe b. Yeman'a ~oyle demi§:
- Ey Ebu Abdillah, Rasulullah (s.a.v.)'l gordiini.iz ve ona sahabilik
yapbmz m1? Onunla arkada~hg,.mz oldu mu?
- Evet, ey karde~imin oglu.
- Peki ne yapwordunuz?
- Vallahi biz gayret gosterip ~abahyorduk.
- Vallahi eger biz ona kavu~sayd1k, onu yer i.izerinde yi.iri.imeye
b1rakmazd1k ve elbette biz onu boyunlanrmzm i.izerinde ta~1rdlk.
- Ey karde~imin oglu. Vallahi Rasulullah (s.a.v.)'la birlikte hen-
196 tBNKESIR
dekte halimizi gordfun ve Rasulullah (s.a.v.) gecenin bir zamamnda Il
namaz luhyordu. Sonra bize dogru dondii ve:

-Kim kalkar ve kavmin (mii~riklerin) ne yapti~na bakar, sonra
da geri donerse Allah Teala'dan onu Cennet'te arkada~1m olmasm1 is-
terim, dedi.
Korkunun ~iddetinden, a~h~n zorundan ve sogugun zahmetinden
dolaYI hi~ birimiz yerimizden kalkmaru. Kimse yerinden kalkmaYinca Il
Rasulullah (s.a.v.) beni ~a~rru. Beni ~ta~rdi~ zaman benim i~n kalk- d
maktan ba~ka ~are kalmadi ve dedi ki: r
- Ey Hiizeyfe! Git ve kavmin i~ne gir. Ne yaptiklanna bak, bize
gelinceye kadar hi~bir ~eyden bahsetme. c
Ben de gittim ve kavmin i~ine girdim. Riizgar ve Allah'm askerle- I
ri (melekleri) onlara yapacaklanm yap1yorlard1. N e bir kazanlan, ne
bir ate§leri, ne de bir binalan yerinde kalm1yordu. Hepsi alt-iist
oluyordu. Bunun iizerine Ebu Siifyan kalkti ve ~oyle dedi:
- Ey Kurey~ toplulugu! Herkes yanmda kimin oturduguna baksm!
Ben de benim yammda bulunan bir adamm elini tuttum ve:
-Sen kimsin? diye sordum. ')
Oda: r
- Ben falan oglu falamm, dedi. c
Sonra Ebu Siifyan ~oyle dedi: ~
- Ey Kurey~ toplulugu! $iiphesiz ki siz, kahnacak bir yerde bulun- 1
muyorsunuz. Atlar ve develer helak oldu. Beni Kurayza da bize olan 1
soziinii yerine getirmedi. Onlardan ho~umuza gitmeyen bir haber gel- I
mi~tir. Biz, gordiigtiniiz riizgann ~iddetiyle kar~1la~tik. Hi~bir kazan (
yerinde durmuyor, devriliyor, hi~tbir ate~ dogru diiriist yanmlYor, hi~
bir ~ad1r yerinde kalrmyor. Art1k yola ~1km. i~te ben ~1luyorum! l
Sonra devesinin yanma doniip gitti. 0 devesi debagh idi. Uzerine E
oturdu. Sonra vurdu ve deve ii~t ayak iizere kalkti. Vallahi o, inmeden 1
bag a~1lmad1. Eger Rasulullah'm bana: «Gelinceye kadar hi~bir ~ey
den bahsetme.» sozii olmasaydi ve isteseydim, onu bir ok atarak oldii-
riirdiim.
Rasulullah (s.a.v.)'m yanma dondiigfunde o, hammlanndan birine
ait olan bir elbise i~inde namaz lulmakta idi. Elbisenin ad1, Murahhal
idi. Beni gordiigu zaman beni ayaklannm yanma ~ekti. Uzerime elbi-
sesinin ucunu atti. Sonra riikua vardi ve secdeye kapandi. Ben oylece
duruyordum. Selam verdigi zaman haberi ona bildirdim. Gatafanhlar
da Kurey~lilerin yapti~m duymu~ ve beldelerine gizlice gitmi~lerdi.>>
Bu hadisi "Sahih" adh eserinde Muslim b. Haccac da Y ezid et-
Teymi'den rivayet etmi~tir. 0 ~oyle demi~tir: «Biz, Hiizeyfe'nin yanm-
da idik. Adarmn biri, ona ~oyle dedi:
- Eger Rasulullah'm zamanma yeti~seydim, onunla birlikte dii~-
manlanna karf?I savaf?Ir ve kendimi feda ederdim.

Hi.izeyfe ona dedi ki:
-Sen bunu ger~ekten yapar mlJdm? Bak, sana soyleyeyim. Ahzab
(Hendek) savaf?mm gecesinde Rasulullah'm yanmda idik. 0 gece ~ok
E?iddetli soguk ve f1rtma varru. Rasulullah (s.a.v.):
- ~u kavmin (miif?rlklerin) haberini bana getirecek ve k1yamet gii-
niinde benimle beraber olacak bir adam yok mu? diye sordu. i~miz
den hi~biri onun bu sorusuna cevap vermedi. Sorusunu ikinci kez tek-
rarladl. U~iincii kez tekrarlaru. (Cevap veren olmad1) sonra:
- Ey Hiizeyfe, kalk ve kavmin (miif?riklerin) haberini bize getir!
dedi. Arumla bana seslendigi i~in kalkmaktan baf?ka ~are bulamarum.
Bana dedi ki:
- Kavmin (miif?riklerin) haberini bana getir ve onlan bana karf?I
korkuya diif?iirme.
Ben de sanki ha~amda yiiriiyormuf?~asma yola ~1karak gittim.
Nihayet miiE?riklerin ordugahma vard1m. Ebu Siifyan'm s1rtlru atef?e
verip ISittl~m gord"im. Yay1ma bir ok yerlef?tirdim. Onu Ebu Siif-
yan'm s1rtma atmak istedim. Sonra Rasulullah (s.a.v.)'m: «Onlan ba-
na karf?I korkuya diiE?iirme.>> soziinii hahrlarum. Eger okumu atsay-
rum Ebu Si.ifyan'a isabet ettirirdim. Hamam i~nde yiiriiyormw~casma
gizlice donerek Rasulullah (s.a.v.)'m yanma vard1m. Orada durunca
bana soguk ~arph. Durumu Rasulullah (s.a.v.)'a haber verdim. 0 da
i~inde namaz kllmakta oldugu bir abanm bir tarafm1 iizerime orttii.
Ben de uykuya dalrum. Nihayet sabah oldu. Sabah olunca Rasulullah
(s.a.v.) bana: «Kalk bakahm ey uykucul>> diye seslendi.>>
Hakim ile Hafiz el-Beyhaki, "Delail'' adh eserde ikrime b. Ammar
kanah ile Hiizeyfe'nin kardef?i oglu Abdiilaziz'in f?Oyle dedigini rivayet
etmif?lerdir: Hiizeyfe, Rasulullah (s.a.v.) ile birlikte gordiigu baz1 hal-
Jeri anlatiyordu. Yamnda bulunanlar dediler ki:
- Ama Allah'a yemin ederiz ki, biz de, o durumlan gorseydik, f?Oy-
le yapar, boyle yaparruk.
Hiizeyfe dedi ki:
- Bunu temenni etmeyin. Qiinkii Ahzab (Hendek) savaf?mm gece-
sinde bizler s1ra halinde oturmakta idik. Ebu Si.ifYan ve beraberinde-
kiler de iist taraf1m1zda idiler. Yahudi Kurayzahlar ise, alt taraflan-
mizda idiler. Qocuklanm1za zarar vermelerinden korkuyorduk. 0 ge-
ce kadar, f?iddetli karanhk ve ~ok riizgarh bir gece gormedim. Esen
riizgar, Yililinm sesini and1ran sesler veriyordu. Gece o kadar karan-
hkti ki, parma~m1z1 bile goremiyorduk. Miinafiklar, Medine'ye don-
mek i~in Peygamber (s.a.v.)'e: «Evlerimiz diif?mana karf?l apktlr.» di-
yerek izin istiyorlarru. Oysa ki evleri a~1k degildi. izin ist.eyen herkese
izin veriyordu. izin veriyor, onlar da kapp gidiyorlard1. Biz 300 kiE?i
r
198 1BNKESIR
kadard1k. Bir de baktlm ki, Rasulullah (s.a.v.) bize karl]l geliyor. Bi- om
rer hirer adamlann oniinden ge¢yordu. Nihayet yamma geldi. Benim na
de iizerimde dii~]mana ve soguga karl]l kalkan falan yoktu. Sadece ka- mi
nma ait bir entari vard1 ki, o da dizlerimden a~]a~Yl ge~miyordu. Ra- lad
sulullah, yamma geldiginde ben dizlerim iizerine ~omelmi!]tim. Bana i~iJ
!]oyle dedi: bir
- Sen kimsin? na:
- Hiizeyfe'yim. me
- Hiizeyfe ha? lab
Ben de yere daha ~ok yumuldum ve ayaga kalkmak istemedi-
gimden: gel
- Evet ya Rasulallah, dedim. Ama nihayet ayaga kalktlm. Bana de1
!]Oyle dedi: ki
- Kavimde (mii!]riklerde) bir haber var. Git, o kavmin haberini ba- ay•
na getir.
Ben insanlann en iirkek ve en itaatkar olamYlm. Yola pkt1m. Ra- lar
sulullah (s.a.v.), !]oyle dua etti: dlr
«Allah1m, onu oniinden, arkasmdan, sa~ndan, solundan, altm-
dan, iistiinden muhafaza buyur.» ore
Allah'a yemin ederim ki; Allah, i~imdeki biitiin korku ve iirperti- del
leri pkanp attl. Artlk hi~bir korku ve iirperti hissetmiyordum. Mii!]- Ya
rik ordugahma dogru giderken Rasulullah bana: «Ey Hiizeyfe! Yam- yae
rna doniinceye kadar mii!]riklere bir!]ey yapma.» dedi. ile
Ben de yola ~1ktlm. Nihayet miil]riklerin ordugahma yaklal]b~m- ,
da bir ate!] panltls1 gordiim. Ate!] yakmi~]lardl. Bir de baktlm ki, siya- re'·
hi, iri yan bir adam elini ate!]e yakla~]tlnp lSitlyor ve sonra ellerini ym
boguriine siiriiyor, sonra da !]i:iyle diyordu: «Donelim, donelim.» Ben Ku
daha once Ebu Sufyan'1 gormemi!]tim, tamm1yordum. Oklugumdan ba:
bir ok ~ektim. Beyaz ba!]hkl1 bir ok elime geldi. Onu ate§in panltlsm-
dan yararlanarak s1rtl doniik adama (Ebu Siifyan'a) atmak istedim. Mi
Yaya yerle!]tirdim. Sonra Rasulullah (s.a.v.)'m, «Yamma doniinceye na
kadar onlara birl]ey yapma.>>dedigini hatlrladlm. Oku atmaktan vaz-
ge~tim ve tekrar okluguma yerle!]tirdim. Sonra kendime cesaret vere- ha
rek ordugaha girdim. Baktlm ki; en yaklmmda duranlar Beni Amir dii
kabilesinin adamlan olup !]i:iyle diyorlard1: «Ey Amir hanedam! Done- ffi1
lim, donelim. Art1k burada durabilecek halimiz kalmadl.>> Baktlm ki,
askerlerinin arasmda fi.rtma esiyor. Askerleri bir kan~] dahi ileri ge~ dlr
miyor. Allah'a yemin ederim ki, onlann yiikleri ve yataklan arasmda
tal] seslerini duyuyordum. Riizgar, ta§lan onlann yiiklerine ve yatak-
lanna savuruyordu. Sonra Rasulullah'm yanma donmek iizere tekrar
yola ~1kt1m. Yolun yansma geldigimde yirmi kadar siivari gordiim.
Sankl1 idiler. Bana: «Arkada§ma (Muhammed'e) haber ver ki, Allah, va:
Bt)y(jK !SLAM TARiH! 199
onun yarrumma yetmi~tir.>> dediler. Ben de Rasulullah (s.a.v.)'m yam-

na dondi.im. Bir ortiiye biiriinmii~ olarak namaz la.hyordu. Allah'a ye-
min ederim ki, oraya vanr varmaz tekrar titremeye ve ii~iimeye ba~
lad1m. Rasulullah (s.a.v.), namazda oldugu halde yanma yakla~mam
ic;in bana i~aret etti. Ben de yanma yakla~tlm. Uzerindeki ortiiniin
bir ucunu iizerime atb. Rasulullah (s.a.v.), bir i~ten tedirgin olunca
namaz k1larru. Mii~riklerin haberini ona arzettim. Onlann geri don-
mek iizere harekete gec;tiklerini bildirdim. Bunun iizerine Cenab-1 Al-
lah, ~u ayetleri inzal buyurdu:
<<Ey inananlar! Allah'm size olan nimetini anm, iizerinize ordular
gelmi~ti. Biz de onlann iizerine riizgar ve goremediginiz ordular gon~
dermi~tik. Allah, yapt1klanmz1 goriiyordu.>> (el-Ahzab, 9.) Bundan sonra-
ki ayet-i kerimeler de aym zamanda nazil olmu~lar ve nazil olan bu
ayetlerin sonuncusu da ~u idi:
<<Allah inkar edenleri, kinleriyle geri c;evirdi, bir hayra ula~amad1-
lar. Sava~ta, inananlara Allah'm yard1m1 yetti. Allah kuvvetli olan-
rur, giic;lii olanffir.>> (el-Ahziib, 25 .)
Yani Cenab-1 Allah, onlann iizerine gonderdigi riizgar ve melek
ordulan ile diger takviye kuvvetler sebebiyle Miisli.imanlann iizerin-
den mii~rikleri savd1. <<Sava~ta inananlara Allah'm yardlm1 yetti.>>
Yani Miisli.imanlar, mii~riklerle c;arp1~maya ve muharebe etmeye ihti-
yac; duymadllar. Aksine giic;lii ve muktedir olan Allah, giic; ve kuvveti
ile mii~rikleri onlardan uzakla~tlrru.
Bu sebepledir ki, Buharl ve Miislim'in sahihlerinde Ebu Hiirey-
re'nin ~oyle bir rivayeti bulunmaktarur: <<Rasulullah (s.a.v.) ~oyle di-
yordu: «Allah'tan ba~ka ilah yoktur. 0, birdir. Vaadini yerine getirdi.
Kuluna yardlm etti. Ordusunu giic;lendirdi. Dii~man gruplanm yalmz
ba~ma hezimete ugrattl. Ondan ba~kas1 yoktur.>>
«Sava~ta, inananlara Allah'm yardlm1 yetti.>> ayet-i kerimesinde
Miisli.imanlarla mii~rikler arasmda sava~m artlk kald1nlm1~ oldugu-
na bir i~aret varrur. Ve bu boyle de oldu. Arbk Kurey~liler, Miislii-
manlarla tekrar sava~amad1lar. Nitekim merhum Muhammed b. is-
hak ~oyle demi~tir: Hendek muharebesine katilan mii~rikler geri don-
diiklerinde -bize ula~an rivayete gore- Rasulullah (s.a.v.) ~oyle buyur-
mu~tu:
«Bu seneden sonra Kurey~liler, arbk sizinle sava~amayacaklar
rur. Ama siz onlarla sava~acaksm1z.>>
Ravi diyor ki: Gerc;ekten ondan sonra mii~rikler, Miisli.imanlarla
sava~mad1lar. Ama Cenab-1 Allah'm Mekke fethini nasip edi~ine ka-
dar Miisli.imanlar onlarla sava~blar.
imam Ahmed b. Hanbel, Silleyman· b. Surad'm ~oyle dedigini ri-
vayet etmi~tir: Rasulullah (s.a.v.) ~oyle buyurdu: «~imdi biz onlarla
200 !BNKESIR
sava~1yoruz. Onlar bizimle sava~miYorlar.>>

ibn Ishak dedi ki: Hendek gazvesinde Miisliimanlardan ~u kimse-
ler ~ehid oldular: Sa'd b. Muaz (Bunun vefatl ileride detayh olarak
anlatllacaktlr.), Enes b. Evs b. Atik b. Amr, Abdullah b. Sehl (Bu ii~ii
Beni Abdiile~hel kabilesindendir.), Tufeyl b. Numan, Sa'lebe b. Gane-
me (Bu ikisi de Ci.i~em kabilesinin Si.ilemi kolundanrur.). Bir de Nee-
car ogullanndan Ka'b b. Zeyd. Buna da garbi bir ok isabet etmi~ ve
~ehid olmu~tu.
Mi.i~riklerden de i.i~ ki~i oldi.iriilmi.i~tii. Bunlann adlan ~oyledir:
Miinebbih b. Osman b. Ubeyd b. Sibak b. Abdu'd-Dar (Buna bir ok inc
isabet etmi~ti. Bu darbeden dolaYI Mekke'de olmi.i~ti.i.) Nevfel b. Ab- klc
dullah b. Mugire (Bu da atmm i.izerinde hendegi ge~meye te~ebbiis Ra
ederken, hendege di.i~mi.i~, orada oldi.iriilmi.i~tii. Mii~rikler bi.iyiik he- bir
del odeyerek cesedini talep etmi~lerdi.) Amr b. Abdi Vi.id el-Amiri ler
(Bunu da Ebu Talib oglu Ali (r.a.) oldi.irmi.i~tii). me:
ibn Hi~am dedi ki: Hendek gazvesinde Hz. Ali, Amr b. Abdi Viid ha
ile oglu Hisl b. Amr'1 oldi.irmi.i~tii.
rul
rur
mi
esi
~~
rur
gi.I
di.i
Mi
ed
lal
gn
(s.:
bn
il,
lm
ya
BENi KURAYZA GAZVESi
Bu boli.imde Cenab-1 Allah'm, Kurayza ogullan olan Yahudilere

indirdigi ~iddetli azaptan ve ahirette kendileri i¢n haz1rladi~ can ya-
klci az~ptan bahsedilecektir. Qiinki.i bunlar ki.ifretmi~ler, kendileri ile
Rasulullah arasmdaki muahedeyi bozmu~lar, onun di.i~manlanyla i~
birligi i~ine girmi~lerdi. Di.i~manlanyla i~ birligi yapmalan da kendi-
lerine bir yarar saglamam1~, aksine Allah'm ve Rasuli.i'ni.in gazabma
maruz kalm1~lard1. Diinya ve ahirette de ziyana ugram1~1ardi. Bunlar
hakklnda yi.ice Allah, ~oyle buyurmu~tur: ·
«Allah, inkar edenleri, kinleriyle geri ~evirdi, bir hayra ula~ama
rular, sava~ta, inananlara Allah'm yard1m1 yetti. Allah kuvvetli olan-
rur, gi.i~li.i olanrur.
Allah, kitap ehlinden, kafirleri destekleyenleri kalelerinden indir-
mi~, kalblerine korku salm1~ti, onlann kimini i:ildi.iri.iyor, kimini de
esir ahyordunuz.
Yerlerini, yurdlanm, mallanm ve heni.iz aya~mz1 dahi basmadi-
~mz yerleri Allah size miras olarak verdi. Allah her ~eye kadir olan-
rur.» (el-Ahzab, 25-27.)
Buhari, Muhammed b. Mukatil kanah ile Abdullah'm ~oyle dedi-
gini rivayet etmi~tir: Rasulullah (s.a.v.), gazve, hac ve umreden don-
di.igiinde tekbir getirir, sonra da ~oyle derdi:
«Allah'tan ba~ka ilah yoktur. Sadece 0 vard1r. Orta~ yoktur.
Mi.ilk O'nundur. Hamd O'narur. 0, her ~eye Kadirdir. Donenler, tevbe
edenler, ibadet edenler, Rabbimize secde edenler, hamd edenler. Al-
lah dogru soyledi. Vadini yerine getirdi. Kuluna yard1m etti. Di.i~man
gruplanm da yalmz ba~ma hezimete ugratti.>>
Merhum Muhammed b. ishak dedi ki: Sabah olunca Rasulullah
(s.a.v.), Mi.isli.imanlarla birlikte Hendek'ten Medine'ye dondi.i ve silah1
b1raktilar.
Ogle vakti oldugu zaman -Zi.ihri'nin bana anlatti~na gore- Cebra-
il, atlastan bir sank sarm1~ olarak, i.izerinde atlas bir kadifenin bu-
lundugu egerle egerlenmi~ bir katinn i.izerinde Rasulullah (s.a.v.)'m
yanma gelip ~oyle dedi:
- Ya Rasulallah, silah1 b1raktm m1?
- Evet.
202 tBNKESIR
- Melekler heniiz silah1 b1rakmad1lar ve ben de ~imdi mii~rik kav- rna

mi takipten geliyorum. Ey Muhammed! Yiice Allah sana, Beni Kuray- me
za'ya gitmeni emrediyor. Ben de onlara gidiyorum. Onlan sarsaca- bizt
g,.m! tar
Bunun iizerine Rasulullah (s.a.v.), bir iinleyiciye emretti ki, halka
l?Oyle desin: riv;
«Kim itaat edecekse ikindiyi bal?ka yerde degil, sadece Beni Ku- (s.a
rayza'mn yurdunda kllsm.» dii!
ibn Hil?am'm ifadesine gore Rasulullah, Beni Kurayza'ya gider- gel
ken Medine'de yerine ibn Ummii Mektum'u vekil b1rakti.
Buhari, Abdullah b. Ebi $eybe kanah ile Hz. Ail?e'nin l?Oyle dedigi- sa 1
ni rivayet etmil?tir:
«Peygamber (s.a.v.), Hendek'ten doniince silahm1 b1rakti. Yikan- mi.i
ru. Sonra da Cebrail ona gelip i?Oyle dedi: rna
- Silah1 b1raktm ha! Vallahi biz silah1 b1rakmad1k. Sen l?imdi on-
lara dogru gi t. gfu
- Hangi tarafa gideyim? de(
- $u tarafa (Boyle derken de parmag,.yla Beni Kurayza yurdunu na1
gosterdi.) hal
Bunun iizerine Peygamber (s.a.v.), Beni Kurayza'ya dogru yola rna
c;1kb.>> An
imam Ahmed b. Hanbel, Hasan kanah ile Hz. Ail?e'nin l?Oyle dedi- na
gini rivayet etmi~tir:
«Rasulullah (s.a.v.), Hendek gazvesini tamamlaytp Medine'ye
dondiigiinde ytkanmak ic;in banyoya girdi. Sonra Cebrail geldi. Onu di.
evin arahg,.ndan gordiim. Bal?l adeta sankla sanlm11? gibi tozlanmii?ti. Ba
$oyle dedi: lab
- Ya Muhammed! Silah1 b1raktimz nn? IDE
- Silahlannnz1 b1raktik.
- Biz heniiz silahlanm1z1 b1rakmad1k. Haydi, Beni Kurayza'ya IDE
git!>>
Buhari, daha sonra Musa kanah ile Enes b. Malik'in §Oyle dedigi- vu
ni rivayet etmi§tir: ve1
«Cebrail'in gittigi kafilede Beni Ganm Sokag,.nda tozlann havaya
yiikseli§ine baklyordum. 0 esnada Rasulullah da Beni Kurayza'ya gidi
diyordu.>> lar
Buhari, Abdullah b. Muhammed b. Esma kanah ile ibn Omer'in (s.:
§Oyle dedigini rivayet etmi§tir: §0~
«Hendek giiniinde Rasulullah (s.a.v.) §Oyle dedi: di
- Herkes ikindi namazm1 Beni Kurayza yurdunda kllsm: Bi1
Bunun iizerine yola c;1kanlardan bir klsm1 ikindi namazm1 yolda ge:
iken klld1lar. Baz1lan ise: "Biz ikindi namazm1 oraya varmadan kll- tir
mayacaJtlz." dediler. Diger baz1lan ise: "Biz namaz1 yolda kllmaktan

men edilmedik ve namaz1 mutlaka Beni Kurayza yurdunda kllmam1z
bizden istenmedi." dediler. Bu durum Rasulullah'a anlabldiJtlnda o,
taraflardan herhangi birini kmamaru.>>
Hafiz el-Beyhaki, Abdurrahman b. Abdullah b. Ka'b b. Malik'ten
rivayet etti ki, amcas1 Ubeydullah ona !}U haberi vermi!}: « Rasulullah
(s.a.v.), Hendek muharebesine kablan dii§manlan takipten geri don-
diigiinde z1rhm1 indirdi, banyoya girip gusletti. Sonra Cebrail, yanma
gelip §Oyle dedi:
-Boyle sava§~Ihk m1 olur? Goriiyorum ki, z1rhm1 indirmi§sin, oy-
sa biz heniiz indirmedik!
Bunun iizerine Peygamber (s.a.v.) korkarak harekete ge~ti ve
mii'minlere de, ikindi namazm1 sadece Beni Kurayza yurdunda kll-
malanm (yani hemen harekete ge~melerini) emretti.
insanlar, silahlanm .ahp Beni Kurayza yurduna varrular. Ama
giine!} batmi!}ti. Bu esnasmda birbirleriyle tarti!}tilar. Bazllan §oyle
dediler: «Rasulullah (s.a.v.), Beni Kurayza yurduna ula!}madan ikindi
namazm1 kilmamizi emretti. Biz emre uyduk. Azimeti tatbik ettik. $u
halde ikindi namazmm vaktini ge~irdigimizden i::itiirii giinahkar ol-
madik. >> Diger grup ise, ikindi namazm1 yolda iken ihtiyaten k1ld1.
Ama obiirleri giine§ batmcaya kadar k1lmarular. Beni Kurayza yurdu-
na vannca orada kilrular. Ama Rasulullah, iki taraf1 da kinamadi.>>
Beyhakl, Hz. Ai!}e'nin !}i::iyle dedigini rivayet etmi!}tir:
«Evde Rasulullah'la beraberdik. Adamm biri gelip bize selam ver-
di. Rasulullah, korku i~inde yerinden kalkb. Ben de pe!}i s1ra kalkbm.
Bakbm ki bize selam veren adam Thhyetii'l-Kelbi'dir. Sonra Rasulul-
lah bana !}Oyle dedi: «Bu Cebrail'dir. Bana, Beni Kurayza yurduna git-
memi emrediyor.>>Cebrail de Rasulullah'a §i::iyle dedi:
- Silah1 b1rakt1mz m1? Ama biz heniiz b1rakmaruk. Hamraii'l-Esed
mevkiine ula!}mcaya kadar mii!}rikleri kovalad1k.
Bu hadise, Rasulullah'm Hendek gazvesinden donii~;iinden sonra
vuku buldu. Rasulullah, acele ile yerinden kalkip ashabma §Oyle emir
verdi:
«Size emrediyorum. Beni Kurayza yurduna vanncaya kadar ikin-
di namazm1 kilmayacak (ve acele ile yola pkacak) sm1z.>>Miisliiman-
lar, oraya varmadan giine!} batti. Bir grup §Oyle dediler: «Rasulullah
(s.a.v.), namaz1 kilmamamz1 istemedi. 0 halde k1lm.>>Diger grup ise
!}i::iyle dedi: «Vallahi biz, Rasulullah'm azimetine uyduk. $u hE~.lde ikin-
di namazm1 vaktinden sonraya birakbJtlnnz i~in giinahkar olmad1k.>>
Bir grup iman ve ihtisaplanndan i::itiirii ikindi namazm1 klld1lar. Di-
ger grup da yine iman ve ihtisaplanndan otiirii ikindi namazm1 vak-
tinden sonraya b1rakb. Rasulullah, her iki grubu da kinamad1 ve ~1k-
204 iBNKESIR
b, kendisi ile Beni Kurayza arasmda bulunan bir yere oturdu. Sonra ln
filOyle dedi: a1
- Size herhangi bir kimse ugra<h m1? le:
Dediler ki: n~
- Bize doru renkli bir kabr i.izerinde Thhyeti.i'l-Kelbi ugradi. Altm- ht

da ipek kadifeden bir eger var<h. gE
- 0 Cebrail'dir. Allah, onu Beni Kurayza'ya gonderdi ki, onlara n1
sarsmb versin ve kalblerine korku salsm! yi
Peygamber (s.a.v.), Beni Kurayza Yahudilerini ku~?atma altma al-
di ve ashabma da kendisini kalkanla muhafaza edip ortmelerini em- nc
retti ki, Beni Kurayzahlann soyledikleri sozleri i~?itsin. llE
Onlara filOyle seslendi: ki
- Ey maymunlann ve domuzlann kardefilleri!
Onlar da filoyle dediler:
- Ya Ebe'l-Kas1m! Sen koti.i sozli.i, bozuk a~zh bir adam degildin.
(Niye boyle konufiluyorsun?) de
Peygamber (s.a.v.), onlan ku~?atma altma ald1. Nihayet onlar, lll
Sa'd b. Muaz'm hakemligine raz1 oldular. Onlar, Sa'd'm mi.ittefikleri ii2
idiler. Sa'd, onlar hakkmda l?U hi.ikmi.i verdi: Sava~?~Ilan oldi.iri.ilecek, ge
~oluk ~ocuklan ile ka<hnlan esir ahnacak.» di
Alimler, Beni Kurayza seferine giden sahabelerden yolda iken
ikindi namazm1 kllanlarm m1, yoksa oraya gidinceye kadar namaz1
kllmaYlp gi.ine~?in batlfilmdan sonraya erteleyenlerin mi isabet ettikle-
ri hususunda farkl1 gori.ifiller beyan etmi~?lerdir. Ama her iki grubun m:
da sevab kazand1~m, aym zamanda mazur olup kmanmayacaklanm ug
icma ile kabul etmi~?lerdir. Alimlerden bir grup ~?tiyle demi~?tir: 0 gi.in di:
ikindi namazm1 bilinen vaktinden sonraya erteleyerek Beni Kurayza sa
yurdunda k1lanlar isabet etmi~?lerdir. Qi.inki.i, o gi.in ikindi namazm1
erteleme emrini almalan, ozel bir emirdi. ~u halde bu ozel emir, na-
mazi bilinen vaktinde kllmaya dair fileriatm genel emrinden oncelikli- hi
dir. so
Ebu Muhammed b. Hazm ez-Zahiri, "Kitabu's-Sire" adh eserinde
~?tiyle demi~?tir:
«Allah bilir ya, eger biz orada olsayd1k, ikindi namazm1 birka~
gi.in sonraya kalsa bile mutlaka Beni Kurayza yurdunda kllar<hk.>>
Ebu Muhammed'in bu sozi.i, onun zahir nassa sanlma konusun- di.
daki asli prensibine uymamakta<hr.
Alimlerden bir bafilka grup ise, filoyle demi~?lerdir: lm
ikindi namazm1 vakti gelince yolda iken k1lanlar isabet etmi~?tir.
Qi.inki.i bunlar, Rasulullah'm o buyrugundan kastedilen manamn, ~a di
bucak yola ~1kmak ve Beni Kurayza'ya gitmek oldugunu, yoksa na- le1
mazi tehir etmek olma<h~m anlami~?lardir. Namazm ilk vaktinde k1- BE
a lmmasmm daha faziletli olmiluna delalet eden delillerin geregince

amel etmi~lerdir. Bununla birlikte ~ari'in maksadim da idrak etmi~
lerdir. Bu sebeple Rasulullah, onlan kmamam1~ ve kllm1~ olduklan
namaz1 ertelenen vakitte tekrar iade etmelerini emretmemi~tir. Hal-
buki digerleri, boyle bir iddiada bulunmaktadirlar. Ama namaz1, emir
geregince normal vaktinden sonraya erteleyenler de kendi anlaYI~la
ll nna gore mazurdurlar. Kazaya b1rakmakla emrolunmadiklan halde
yine sonraya b1rakmi~lardir.
Buhari'nin de anlaYI~I dogrultusunda sava~ mazereti nedeniyle
namaz1, normal vaktinden sonraya ertelemeye cevaz verenlerin kavli-
ne gelince, bu gibi durumlarda namaz1 erteleyen veya daha onceden
kllan kimse i~in bir mii~kilat yoktur. Dogrusunu Allah bilir.
ibn Ishak dedi ki: Rasulullah (s.a.v.), Ali b. Ebi Talib'i bayra~yla
Beni Kurayza'ya gonderdi. Halk, onlara gitmekte adeta yan~lYordu.
"Megazi" adh eserinde Ziihri'den nakilde bulunan Musa b. Ukbe
dedi ki: Bir ara Rasulullah (s.a.v.), banyosunda Yikanmakta ve sa~I
mn bir tarafi.m taramakta iken Cebrail, z1rhm1 giyinmi~ olarak bir at
iizerinde ona geldi. Mescidin kap1smda, cenazelerin konuldugu yere
geldi. Rasulullah (s.a.v.), onu kar~Ilamaya pkti; Cebrail, ona ~oyle de-
di:
- Allah seni affetsin, silah1 b1raktm rm?
- Evet.
- Ama biz, dii~man sana geldiginden bu yana heniiz silah1 b1rak-
mad1k ve hala onlan kovalamaktaYIZ. Nihayet Allah, onlan hezimete
ugratti. Allah, sana, Beni Kurayza'ya gidip onlarla sava~mam emre-
diyor. Ben de beraberimdeki meleklerle onlara gidecek ve kalelerini
sarsaca~m. insanlara emret de, oraya gitsinler.
Anlatildi~na gore Cebrail'in yiiziinde toz izi vard1.
Rasulullah (s.a.v.), Cebrail'in pe~i s1ra yola ~1kti. Beni Ganm ka-
bilesine ugrad1. Onlar da Rasulullah (s.a.v.)'I bekliyorlard1. Onlara
sordu:
- Bir az once yammzdan bir siivari ge~ti mi?
- Evet, D1hyetii'l-Kelbi beyaz bir at iizerinde ve z1rhm1 giyinmi~
olarak, ipek bir egere oturmu~ vaziyette yamrmzdan ge~ti.
- 0 Cebrail'dir. (Rasulullah, Dihyetii'l-Kelbi'yi Cebrail'e benzetir-
di.)
- Haydi bakahm, benimle birlikte Beni Kurayza'ya gidelim ve siz-
ler ikindi namazm1 orada kllm.
Onlar ve diger Miisliimanlar kalklp yola ~1ktilar. Yolda iken ikin-
di namazmm vakti geldi. Namaz1 hatirladilar. Birbirlerine ~oyle dedi-
ler: «Bilmiyor musunuz ki, Rasulullah (s.a.v.), size ikindi namazm1
Beni Kurayza yurdunda kllmamz1 emretti.»
206 iBNKESIR
Diger grup ise l?Oyle dedi:

«Bu namazd1r.>> Bir lasm1 yolda iken ikindi namazm1 lalmlar. Di-
ger kls1m ise erteleyip Beni Kurayza yurdunda giinel?in batmasmdan
sonra kllmlar. Bu durumu, yani namaz1 acele edip vaktinde lalanlan
ve erteleyip Beni Kurayza yurdunda lalanlan Rasulullah'a anlattllar.
Rasulullah (s.a.v.) da iki taraftan herhangi birini lanamam.
Ali b. Ebi Talib, Rasulullah (s.a.v.)'m gelmekte oldugunu gori.ince
kaq1sma c;1klp l?Oyle dedi:
- Ya Rasulallah, geri don. Allah, Yahudilerin hakkmdan gelecek-
tir. Sana il? kalmayacakbr.
Hz. Ali, Yahudilerden, Rasulullah ve zevceleri haklanda koti.i soz-
ler duymul?tu. Rasulullah'm, onlardan bu sozleri duymasm1 isteme-
mil?ti. Bunun iizerine Rasulullah (s.a.v.), Ali'ye:
- Nic;in geri donmemi istiyorsun? diye sordu. Ali, onlann soyledik-
lerini gizledi. Rasulullah ise l?oyle dedi:
- Oyle samyorum ki, onlann benim hakk1mda koti.i sozler soyle-
diklerini duydun. Haydi bakahm yoluna devam et. Allah'm di.il?man-
lan eger beni goriirlerse senin duydugun o koti.i sozleri bana karl?I
soyleyemeyeceklerdir!
Rasulullah (s.a.v.), Beni Kurayzahlann kalelerinin yanma geldi.
Onlar, kalenin i.ist tarafmda idiler. Olanca sesiyle, onlann el?rafmdan
birkac; kil?iye seslendi ve sesini onlara duyurdu:
- Ey Yahudi toplulugu! Allah'm azab1 i.izerinize indi ve sizi ri.isvay
etti!
Rasulullah (s.a.v.), Miisli.iman birliklerle onlan on ki.isur gece ku-
l?atma altmda tuttu. Allah, Hiiyey b. Ahtab'1 geri gonderdi. Nihayet o,
Beni Kurayza'nm kalesine girdi. Allah, onlann kalblerine korku sal-
di. Kul?atma onlara a~r geldi. Ensar'm miittefiki idiler. Ebu Li.ibabe
b. Abdi.i'l-Mi.inzir'e imdad c;agnsmda bulundular. Aina Ebu Li.ibabe:
- Rasulullah bana izin vermedikc;e onlann yanma gitmem, dedi.
Rasulullah:
- Sana izin verdim, dedi.
Ebu Li.ibabe yanlanna gitti. Uzerine aglamlar ve l?Oyle dediler:
- Ey Ebu Li.ibabe! Ne di.il?i.ini.iyorsun, bize ne teklif ediyorsun? Bi-
zim saval?acak giici.imi.iz yok.
Ebu Li.ibabe, eliyle bogazm1 gosterdi ve parmaklanm kendi boga-
zma si.irdii. Boyle yapmakla, iildi.iri.ilmek istendiklerini anlatmaya c;a-
hl?tl.
Ebu Li.ibabe yerine dondiigi.inde Mi.isli.imanlara h1yanet ettigini
ve biiyi.ik bir fitneye ugram~m anlam. Sonra l?Oyle dedi: «Vallahi, Al-
lah'a nasuh tevbesi yapmcaya ve bu tevbemi Allah kabul edinceye ka-
dar Rasulullah'm yi.izi.ine bakamam.>>
BUYUK tsLAM TARiHi 207
Boyle dedikten sonra Medine'ye dondii. Kendini Mescid-i Nebevi'-

nin direklerinden birine baglach. Anlatilchg,.na gore o direge yirmi ge-
ce kadar miiddetle bagh kalch. Ebu Liibabe'nin goze goriinmez oldu-
gunu fark eden Rasulullah §oyle sordu:
- Ebu Liibabe, kendi miittefiklerinin yamndan daha donmedi mi?
Ebu Liibabe'nin yaptig,., Rasulullah'a anlatild1. 0 da §oyle buyur-
du:
- Benden sonra ona fitne isabet etmi§. Eger yamma gelseydi onun
i~in istigfarda bulunurdum. Madem kendini direge baglaml§, oyle ise
Allah onun hakkmda diledigi hti.kmii verinceye kadar onu yerinden
klnnldatmayaca~m.»
ibn ishak dedi ki: Rasulullah (s.a.v.), Beni Kurayza'ya geldigi za-
man onlann mallannm bulundugu bolgede, Enna kuyusunun yanma
indi. Onlan yirmibe§ gece ku§atma altmda tuttu ve ku§atma onlan
gii~ duruma soktu. Allah, onlann kalblerine korku salch.
Hiiyey b. Ahtab, Kurey§ ve Gatafanhlanii oralardan geri donme-
lerinden sonra, Ka'b b. Esed ile yapml§ oldugu sozle§menin geregini
yerine getirmek i~in Beni Kurayza'nm kalesine gelmi§ti. Rasulul-
lah'm onlarla sava§mcaya kadar yanlanndan aynlmayaca~m kesin-
likle bildikleri zaman Ka'b b. Esed onlara §oyle dedi:
- Ey Yahudi toplulugu! Gordiigtiniiz bu §eyler, ba§1m1za gelmi§tir.
Ben size ii~ §ey teklif ediyorum, hangisini dilerseniz onu yapm.
- N edir o tekliflerin?
- Ya Muhammed'e tabi olur ve onu tasdik ederiz. Andolsun ki, si-
zin i~in artik, onun Allah katmdan gonderilmi§ bir peygamber oldugu
kesinlikle ortaya ~1km1§tlr. Elbette ki o, kitab1m1zda evsafma rastla-
di~mz kimsedir. Bu durumda kanlanmz1, mallanmz1, ~ocuklanmz1
ve kadmlanmz1 emniyete almi§ olursunuz. '
- Tevrat'm hiikmiinden asla aynlmaJiz ve ba§ka bir§ey ile de bu
hiikmii degi§tirmeyiz.
- Madem bu teklifi kabul etmiyorsunuz, oyleyse gelin ~ocuklanml
zl ve kadmlanm1z1 oldiirelim. Sonra Muhammed ile ashabma kar§l
klh~lannnz1 ~ekip erkek~e ~1kahm. Arkam1zda bir ag,.rhk birakmaya-
hm. Taki Allah, Muhammed ile bizim aram1zda hti.kmiinii verinceye
kadar. Eger oliirsek arkam1zda iizerine korkaca~m1z bir nesil birak-
mami§ olarak oliiriiz. Eger galip olursak andolsun ki, yeniden kachn-
lar ve ~ocuklar ediniriz.
- Bu mazlumlan ve miskinleri mi oldiirecegiz? Bunlan oldiirdti.k-
ten sonra ya§amanm ne tad1 kahr. Hayatm ne hayn kahr?
- Eger bu teklifi de kabul etmiyorsamz, bakm, bu gece cumartesi
gecesidir. Umid ederim ki, bu gece Muhammed ve ashab1 bizden
emindirler, ininiz, belki Muhammed ve ashabm1 baskma ugratarak
208 iBNKESIR
amaCinnza kavu~uruz ... de

- Cumartesi ayinimizi bozaca~z, bu gece bir diizen mi kuraca~z? ka
Oysa ki bizden herhangi bir kimsenin boyle bir~ey yaptl~ takdirde Ra
mutlaka hayvana donii§tiigunii, musibete ugrad1~m bilirsin. Senin be
de ba§ma boyle bir musibetin gelmesinden korkuyoruz. m1
- Sizden hic;bir kimse, anas1 onu dogurahdan beri i~ini bilen ve lul
saglam c;ah§an olmami§tlr. Bt:
Sonra onlar, Rasulullah (s.a.v.)'a §Oyle bir haber gonderdiler: Bize di]
Ebu Liibabe b. Abdii'l-Miinzir'i, (Beni Amr b. Avfm karde§ini) gonder mi
ki, bizim durumumuz hakkmda kendisine dam§ahm. (s.
Kurayza ogullan, Evs kabilesinin miittefikleri idiler. diJ
Rasulullah (s.a.v.) da Ebu Liibabe'yi onlara gonderdi. Onu gor-
diikleri zaman adamlan kalklp onun yanma geldiler. Kadmlar ve c;o-
cuklar yanma gelip ondan imdat dilediler. Ona Sl~nd1lar. Yiiziine za
kaq1 aghyorlarru. 0 da onlara ac1d1. Ona §Oyle dediler: HE
- Ey Ebu Liibabe! Muhammed'in hiikmiine raz1 olmam1za ne der- ge
sin? Bt
- Evet. (Boyle derken eliyle kendi bogazma i§aret etti. Oldiiriile- de
ceklerini ima etti ve §Oyle dedi): su
«Vallahi ayaklanm yerlerinden aynlmadan, bildim ki, ben Allah'a ha
ve onun Rasulii'ne hiYanet ettim.>> di;
Boyle dedikten sonra Ebu Liibabe, Rasulullah'a ugramadan dos-
dogru Mescid-i Nebevi'ye gitti. Kendini mescidin direklerinden birine
baglad1 ve §oyle dedi: «Allah, benim i~ledigim suc;tan otiirii tevbemi
kabul edinceye kadar buradan aynlmayaca~m.>> ve Allah'a da §U so-
zii verdi: «Asla Beni Kurayza yurduna arum atmayaca~m. Allah'a ve
Rasulii'ne hiYanet ettigim bir beldede ebediyyen goriinmeyecegim.» ffil
ibn Hi§am dedi ki: Yiice Allah, Ebu Liibabe hakkmda §U ayet-i
kerimeyi inzal buyurdu: hit
«Ey inananlar! Allah'a ve peygambere kar§I hainlik etmeyin. Size GE
giivenilen §eylere bile bile hiYanet etmi§ olursunuz.» (el-Enfal, 27.) ay
ibn Hi§am dedi ki: Ebu Liibabe kendini alb gece miiddetle direge ffi1
bagh tuttu. Her namaz vaktinde kans1 yanma gelip baglanm c;ozii- ki,
yor, o, abdest ahp namaz1m k1lruktan sonra yine onu direge baghyor- o,
du. Bu durum, tevbesinin kabul edildiginin Allah tarafmda §U ayetin za
indirilmesi ile bildirili§ine kadar devam etti: laJ
«Digerleri de suc;lanm itiraf ettiler. Onlar iyi i§i kotii ile kan§tlr- yo
IDI§larru. Allah'm, onlann tevbesini kabul etmesi umulur, c;iinkii 0 bu
ba~§layand1r, merhamet edendir>> (et-Tevbe, 102.)
Musa b. Ukbe'nin kavline gore; Ebu Liibabe, yirmi gece siire ile hii
direge bagh kalnn§tlr. Dogrusunu Allah bilir.
ibn ishak'm anlatti~na gore Rasulullah, Ummii .Seleme'nin evin- diJ
Bl)YOK iSLAM TAR1H1 209
de iken, gecenin son kismmda yiice Allah, Ebu Liibabe'nin tevbesini

kabul ettigini bir ayet indirerek beyan buyurmu:;;tu. Ummii Seleme,
Rasulullah'a meseleyi sordugunda, Rasulullah, Ebu Liibabe'nin tev-
besinin Allah tarafmdan kabul edildigini ona haber verdi. Yine Um-
mii Seleme, bu mi.ijdeyi Ebu Liibabe'ye iletmek i~n izin istedi. Rasu-
lullah ona izin verince Ummii Seleme ~1kip Ebu Liibabe'yi mi.ijdeledi.
Bunun iizerine insanlar akin akin gelerek Ebu Liibabe'ye mi.ijde ver-
diler, onu direginden ~ozmek istediler. Ama o :;;oyle dedi: "Allah'a ye-
min ederim ki, beni bu direkten ancak Rasulullah ~ozer." Rasulullah
(s.a.v.), sabah namaz1 i~in odasmdan pkti~nda onu bagh bulundugu
direkten ~ozdii. Allah ondan raz1 olsun ve onu ho:;;nut kilsm.
ibn ishak dedi ki:
Sa'lebe b. Sa'ye, Useyd b. Sa'ye ve Esed b. Ubeyd, ne Beni Kuray-
za kabilesinden, ne de Beni Nadir kabilesindendirler. Bunlar, Beni
Hedl kabilesinden bir takim kimselerdir. Nesebleri daha yukandan
gelir. Bun~ar, Beni Nadir ve Beni Kurayzahlann amcazadeleridirler.
Bunlar, Beni Kurayza'nm Rasulullah'm hiikmi.ine raz1 olduklan gece-
de Miisliiman oldular. i:;;te bu gecede Amr b. Su'da el-Kurazi pkti. Ra-
sulullah (s.a.v.)'m muhaf1zlanna rastladi. Muhaf1zlann ba:;;mda Mu-
hammed b. Mesleme bulunuyordu. Onu gordiigu zaman "Kimdir bu?''
diye sordu. 0 da:
- Ben Amr b. Su'da'Yim, dedi. Amr, Kurayzahlann Rasulullah'a
h1yanet i:;;lerine katilmaya yana:;;mami§ ve:
-Ben Muhammed'e asia hiYanet etmem, demi:;;ti.
Muhammed b. Mesleme onu tamYinca :;;oyle dedi:
- Ey Allah1m! Beni, alicenab ki:;;ilerin hatalanm izale etmekten
mahrum k1lma.
Boyle dedikten sonra onu serbest b1rakti. Yolundan ~ekildi. 0 da
hi~ ald1n:;; etmeden pkti ve Rasulullah'm mescidinin kap1sma vard1.
Geceyi, Medine'de mescidin kap1s1 oni.inde ge~irdi. Sonra Medine'den
aynhp gitti ve bugiine kadar nerede oldugu bilinmemektedir. Duru"
mu Rasulullah'a anlatildi~nda o :;;oyle buyurdu: «0 oyle bir adamrur
ki, vefakarh~ sebebiyle Allah onu kurtarru.» Baz1lan iddia ederler ki;
o, Beni Kurayza'mn Rasulullah (s.a.v.)'m hiikmi.ine boyun egdikleri
zaman onlardan baglanan kimseler arasmda olup, eski bir iple bag-
lanmi:;;ti. Sabahleyin ipi yerde bulundu ve onun nereye gittigi bilinmi-
yordu. Rasulullah (s.a.v.), onun hakkmda i:;;te o sozii soyledi. Allah~
bunlardan hangisinin dogru oldugunu elbette ki en iyi bilendir.
ibn Ishak dedi ki: Sabahlad1klan zaman Rasulullah (s.a.v.)'m
hiikmi.ine boyun egdiler. Evs kabilesi ortaya atilarak :;;oyle dedi:
- Ya Rasulallah! Onlar Hazre~lilerin de gil de bizim mevalilerimiz-
dirler. Dun karde:;;lerimizin mevalileri hakkinda neler yapti~m ken-
B. islam Tarihi, C. IV, F. 14

210 !BNKESIR
din biliyorsun.
Rasulullah (s.a.v.), Beni Kurayza'dan once Beni Kaynuka Yahudi-
lerini kw~atma altma almu;;ti. Bunlar, Hazre~lilerin mevalileri, mtitte-
fikleri idiler. Rasulullah'm htikmtine raz1 oldular. Abdullah b. Ubeyy t
b. Seli.il, Rasulullah (s.a.v.)'dan onlarm ba~l?lanmasm1 istedi. 0 da c
onlan ona ba~l?lad1. Evs kabilesi kendisiyle konul?tugu zaman Rasu-
lullah (s.a.v.) l?Oyle cevap verdi:
- Ey Evs toplulugu! Onlann hakkmda sizden bir adamm htiktim
vermesine raz1 olmaz misimz?
I
- Evet, raz1 oluruz, dediler. Rasulullah (s.a.v.) da buyurdu ki:
- Bu hakemlik, Sa'd b. Muaz'a verilmil?tir.
E
Rasulullah (s.a.v.), Sa'd b. Muaz'1 Eslem kabilesinden bir kadmm
~adinna birakmil?tl. 0 kadma Ri.ifeyde denilirdi. Yarahlan tedavi e-
derdi. Rasulullah (s.a.v.), onu Beni Kurayza hakkmda hakem k1ld1~
zaman kavmi ona geldiler ve i.izerine deriden bir minder koyduklan
bir el?egin tizerine kendisini bindirdiler. iri ci.isseli, gtizel gori.intimli.i
bir adamd1. Sonra onunla birlikte Rasulullah (s.a.v)'m yanma geldi-
ler. Gelirken ona l?Oyle diyorlard1:
- Ey Eba Amr! Mevalin hakkmda iyilikte bulun. Onlara ihsan et.
Qi.inki.i Rasulullah (s.a.v.), seni ancak bu il? i~in tayin etti ki, onlar
hakkmda iyilikte ve ihsanda bulunasm.
Fazla 1srar etmeleri i.izerine o, l?Oyle dedi:
- ~imdi Sa'd i~in oyle bir an gelmil?tir ki o, Allah yolunda bir il? ya-
pmca kmayanlann kmamas1 onun umurunda olmayacaktlr.
Bunun i.izerine kavminden kendisiyle birlikte olan kimselerden
birisi, Beni Abdi.ilel?hel yurduna dondi.i ve onlara Beni Kurayza'nm
erkeklerinin oltim haberini, Sa'd'm onlara ulal?masmdan once verdi.
Bunu, kendisinden il?ittigi o soztine dayanarak yapti. Sa'd, Rasulullah
(s.a.v.) ile Mi.isltimanlann yanma vard1~ zaman, Rasulullah (s.a.v.):
- Efendinizin ontinde klyama durun. Ayaga kalkm, dedi.
Kurey§li Muhacirlere gelince, onlar l?Oyle diyorlard1:
- Rasulullah (s.a.v.), bu soztini.i Ensar'a soyledi.
Ensar'a gelince, onlar ise l?Oyle diyorlard1:
- Rasulullah (s.a.v.), Sa'd'm herkesin efendisi oldugunu soylemek
istedi.
Bunun tizerine onlar Sa'd'm karl?Ismda kwama durdular ve l?Oyle
dediler:
- Ey Eba Amr, Rasulullah (s.a.v.), l?iiphesiz seni kendi mevalinin
hakkmda karar vermekle gorevlendirmil?tir ki, onlar hakkmda hi.i-
ki.im veresin.
Sa'd b. Muaz da l?Oyle dedi:
- Bu konuda Allah'm ahdi ve misakl tizerinize olsun. Onlar hak-
BUYUK tsLAM TARiH1 211
kmda verilecek hiikfun, benim hiikmfun olacak degil midir?

- Evet ...
- Buradakiler hakkmda da. (Bunu derken Rasulullah (s.a.v.)'m
bulundugu taraf1 kasdetmiyordu. Rasulullah (s.a.v.)'a olan sayg~sm
dan otiirii yiiziinii ondan ba~ka tarafa ~evirmi~ti.)
Rasulullah (s.a.v.) da ~oyle dedi:
- Evet, kabul.
Sa'd dedi ki:
- Ben onlann hakkmda ~oyle hiikfun veriyorum: Erkekleri oldii-
riilsiin, mallan payla~Ilsm, ~ocuklan ve kadmlan da esir edilsin.»
ibn ishak, As1m b. Orner b. Katade kanah ile Alkame b. Vakkas
el-Leysi'nin ~oyle dedigini rivayet etmi~tir: Rasulullah (s.a.v.), Sa'd'a
~oyle dedi:
«Onlann hakkmda yedi kat gokten Allah'm hiikmu ile hiikmet-
tin.>>
ibn Hi~am dedi ki: Bana ilim ehlinden kendisine giivendigim biri ./
~u haberi verdi: Ali b. Ebi Talib -ki onlar Beni Kurayza'nm muhasv
racllan idiler- Ey iman ordulan, diye seslendi. 0 ve Ziibeyr b. Avvam,
one ge~tiler. 0 ~oyle dedi:
- Vallahi Hamza'nm tath!P- ~eyi (~ehidlik ~erbetini) elbette tada-
cag,.m veya onlarm kalelerine girecegim!
Bunu duyan Yahudiler ~oyle dediler:
- Ey Muhammed! Sa'd b. Muaz'm hiikmii iizere iniyoruz.
imam Ahmed b. Hanbel, Muhammed b. Cafer kanah ile Ebu Said
el-Hudri'nin ~oyle dedigini rivayet etmi~tir: Kurayza halk1, Sa,'d Q.
Muaz'm hiikmii iizere indiler. Rasulullah (s.a.v.), Sa'd'a haber g~nder
di. Sa'd, bir merkep iizerinde Rasulullah'm yamna geldi. Mescide yak-
la~h!P-nda Rasulullah (s.a.v.):
- Efendinize (ya da en haYirhmza) kar~1 k1yama durun, dedi.
Sonra da Sa'd'a ~oyle dedi:
- ~u Kurayzahlar senin hiikmiin iizere indiler.
Sa'd:
- Onlann sava~~1lanm oldiirelim. Ziirriyetlerini esir alahm, dedi.
- Allah'm hiikmii ile hiikfun verdin.
(Belki de, hiikfundann hiikmii ile hiikiim verdin.) dedi. Ba~ka bir
rivayete gore ise Rasulullah, ona: «Melegin hiikmii ile hiik.fun verdin.>>
demi~tir.
imam Ahmed b. Hanbel, Cabir b. Abdullah'm ~oyle dedigini ri-
vayet etmi~tir: <<Ahzab (Hendek) giiniinde, Sa'd b. Muaz bir darbe ye-
di. Onun kol damanm kestiler. Rasulullah, onu ate~le daglad1. Eli ~i~
ti ve kan s1zmaya ba~lam. Bunu goriince ~oyle dua etti: <<Allah1m, Be-
212 !BNKESIR
ni Kurayza hakkmda gozfun aydm olmad1k~a camm1 alma.>> Sonra

damanm tuttu. Bir tek damla kan dahi damlamad1. Nihayet Beni
Kurayzahlar, Sa'd'm hiikmiine boyun egip kalelerinden indiler. Rasu-
lullah, ona haber gonderdi. Sa'd da !?U hiikmii verdi: «Erkekleri oldii-
rillsiin, kadmlan ve ~ocuklan esir almsm ki, Miisliimanlar onlann
yard!mlanndan yararlansmlar. >>Bu hiikmii vermesi iizerine Rasulul- cu
lah (s.a.v.), Sa'd'a ~?Oyle dedi: ed
«Onlar hakkmda Allah'm hi.ikmii ile hiikfun verdin.>>Beni Kuray-
za 400 ki~?i idiler. Sava~?~Ilannm tamamen oldiiriilmesinden sonra
Sa'd'm daman yine patlak verdi ve vefat etti.>> dE
imam Ahmed b. Hanbel, ibn Niimeyr kanah ile Hz. Ai~?e'nin ~?t:iyle sa
dedigini rivayet etmi~?tir: ra
« Rasulullah (s.a.v.), Hendek gazvesinden doniip de silahm1 bira- ni
klp Yikand!iP- zaman Cebrail, ba§I tozlu olarak gelip ~?t:iyle dedi: he
- Silah1 b1raktm hal Allah'a yemin ederim ki ben, silah1 heniiz bi- sa
rakmi!? degilim. Sen, onlara kaq1 yola ~1k.
Rasulullah (s.a.v.): fa
- Nereye gideyim? diye sordu. dt
Cebrail: ru
- ~uraya (Boyle derken de Beni Kurayza tarafma i~?aret etti) dedi.
Rasulullah (s.a.v) da Beni Kurayza'ya dogru yola ~1kb. za
Hi~?am dedi ki: Onlann (Kurayzahlann), Hz. Peygamber'in hiik-
miine raz1 olduklanm babam bana haber verdi. Ancak Hz. Peygam- ce
ber, onlar hakklnda Sa'd'm hi.ikfun vermesini emretti. Sa'd da §U hi.ik- m'
mii verdi: be
«Onlarm sava~?~Ilannm oldiiriilmesine, kad!nlannm ve ~oluk ~o ha
cuklanmn esir ahnmasma, mallannm Miisliimanlar arasmda taksim m1
edilmesine hiikmettim.>> Al
Hi~?am, babasmm !?Oyle dedigini nakletmi~?tir: Ald1iP.m habere go- ho
re Rasulullah (s.a.v.), Sa'd'a !?Oyle demi~?ti: ce
<<Onlar hakklnda Allah'm hiikmii ile hi.ikfun verdin.»
Buhari:, Zekeriya b. Yahya kanah ile Hz. Ai§e'nin §tiyle dedigini
rivayet etmi§tir:
<<Hendek giiniinde Sa'd, isabet ald!. Kurey~?lilerden Hibban b. Ari- de
ka ad!ndaki bir adam koluna darbeyi vurmu~?tu. Kol daman kesilmi~? Sa
ti. Peygamber (s.a.v.), onu yaklndan ziyaret etmek i~in mescidinin ya- Ye
nma bir hayma kurmu~?tu. Rasulullah (s.a.v.), Hendek'ten dondiigun- va
de silah1 b1raklp Yikand1. Cebrail, ba~?mdaki tozlan silkeleyerek Ra- Sa
sulullah'm yamna geldi ve ona !?Oyle dedi: ok
- Silah1 b1raktm m1? Vallahi ben heniiz silah1 b1rakmi~? degilim.
Sen dii§mana kaq1 ~1k.
- Nereye?
BUYUK !SLAM TAR1H1 213
Cebrail de Beni Kurayza yurdunu gosterdi. Rasulullah (s.a.v.) da
Beni Kurayza'ya gitti. Onlar, Peygamber (s.a.v.)'in hi.ikmi.ine raz1 ol-
dularsa da o, onlar hakkmda htiki.im vermek i~in Sa'd'1 yetkili klld1.
Sa'd ise ~u hi.ikmi.i verdi:
«Onlann sava~~1lannm oldi.iri.ilmesine, kadmlannm ve ~oluk ~o
cuklannm esir almmasma, mallanmn Mi.isli.imanlar arasmda taksim
edilmesine hi.ikmettim.>>
Hizam, Sa'd'm ~oyle dedigini rivayet etmi~tir:
"Allah1m, sen bilirsin ki, senin Rasuli.i'ni.i yalanlaYip, memleketin-
den kovan bir kavimle sava~maYl sevdigim kadar, ba~ka bir kavimle
sava~maYl sevmem. Allah1m, oyle samyorum ki, sen, bizimle onlar a-
rasmda artlk sava~1 kald1rmi~sm. Eger Kurey~lilerin sava~mdan he-
ni.iz bir~ey kalrm~ ise beni hayatta b1rak ki, onlarla senin yolunda ci-
had edeyim. Eger sen sava~1 kald1rm1~ isen yeniden kl~klrt ki, ben,
sava~ta oleyim."
Boynundan kan fi~klrm. Ama bu onlan korkutmam. Mescidde Gi-
far ogullannm her ~amnna Sa'd'm vi.icudundan akan kanlar gidiyor-
du. Dediler ki: Ey ~amrda ya~ayan millet! Sizin taraf1mzdan bize dog-
ru s1z1p gelen bu ~ey nedir?
Baktilar ki, Sa'd'm yarasmdan s1zan kan geliyor. Nihayet Sa'd, Sl-
zan bu kan yi.izi.inden vefat etti.>>
Ben derim ki: Sa'd, Beni Kurayza hakkmda htiki.im vermeden on-
ce bu duaYl yapm1~tlr. Bu sebeple duasmda ~oyle bir ifadeye yer ver-
mi~tir: "Allah1m, Beni Kurayza hakkmda gozi.imi.i aymn kllmad1k~a
beni oldi.irme." Cenab-1 Allah, onun bu duasma icabet etti. Sa'd, onlar
hakklnda hi.ikmi.ini.i verdiginde Allah, onun gozi.ini.i aymn kllm. Duru-
mundan memnun oldu. Onun i~n ikinci kez bu duaYl yaptl. Cenab-1
Allah, kendisine ~ehidligi nasip etti. Allah ondan raz1 olsun ve onu
ho~nut k1lsm. Onun vefatlyla ilgili a~klama in~aallah yakmda gele-
cektir.
imam Ahmed b. Hanbel, Yezid ve Muhammed b. Amr kanah ile
Hz. Ai~e'nin ~oyle dedigini rivayet etmi~tir:
«Hendek gi.ini.inde insanlan izlemek i~in d1~an ~ktim. Yerde ~id
detli bir ses duydum. Bu ses arkamdan geliyordu. Doni.ip bakti~mda
Sa'd b. Muaz ile karde~i oglu Haris b. Evs vard1. Kalkamm ta~1yordu.
Yere ~omeldim. Sa'd da geldi. Uzerinde, etrafi a~Ilm1~ demir bir z1rh
vard1. A~1k yerlerden Sa'd'a darbe vurulmu~ olmasmdan korktum.
Sa'd, uzun boylu, iri ci.isseli bir kimse idi. Yammdan ge~erken ~u ~iiri
okuyordu:
«Az bekle de Hamel gelip sava~a yeti~sin.

Ecel geldiginde oli.im ne gi.izeldir.>>
214 1BNKESIR
Oradan kalk1p gittim. Bir baht;eye girdim. Bakbm ki, orada bir- ra
kat; Mtisltiman duruyor. Aralannda Hattab oglu Orner de vard1. Ya-- rel
nmda migferli bir adam duruyordu. Orner bana ~oyle dedi:
- Buraya neden geldin? Allah' a yemin ederim ki sen, cesaretli biri- rir
sin. Herhalde ba~mda bir bela var veya yer degi~tirmek istemi~sindir.
Boyle diyerek beni kmamaya devam etti. Oyle ki, o anda yerin ya- yo
nlmasmi ve beni it;ine almasm1 diledim. Migferli adam ba~mdaki do
migferi ~kard1~nda onun Talha b. Ubeydullah oldugunu gordtim. 0,
~oyle dedi: nr
- Ey Orner, yetti artlk bugtin soylediklerin. Fazla soyledin. Bugtin
kat;mak veya yer degi~tirmek var m1d1r? Sadece Aziz ve Celil olan Al- bu
lah'a yonelmek varrur!>>
Hz. Ai~e diyor ki: Kurey~lilerden ibnti'l-Arika admda biri Sa'd'a
bir darbe vurdu. Darbeyi vururken:
- Al bunu benden. Ben ibnti'l-Arika'Yim! dedi ve Sa'd'm kol dama-
nm kesti. Sa'd da Allah'a ~oyle dua etti:
«Allah1m, Beni Kurayzahlar hakkmda goztimti aydm kilmarukt;a
beni oldtirme.>• Beni Kurayzahlar, cahiliyet devrinde Sa'd'm dostlan
ve mtittefikleri idiler. Bu duas1 tizerine Allah onun yarasm1 iyile~tir
di. Mti~riklerin tizerine bir kas1rga salru. Sava~ta Allah'm yard1m1 Q<
mti'minlere yeti~ti. 0, gtic;lti ve Aziz olanrur. Ebu Si.ifyan ve berabe- si1
rindekiler, Tihame'ye gittiler. Uyeyne b. Bedir ile beraberindekiler de
Necid'e gittiler. Beni Kurayzahlar da dontip kalelerine girdiler. Rasu-
lullah (s.a.v.), Medine'ye dondti. Deriden bir t;arur kurulmasm1 emret- di
ti. Bu c;ad1r, mescidin yanmda Sa'd ic;in kuruldu. Cebrail de ayaklan
tozlu oldugu halde Rasulullah'm yanma gelip ona ~oyle dedi:
- Silah1 b1raktm m1? HaYir, vallahi melekler hentiz silah1 hirak- bi
madilar. Beni Kurayza'ya git. Onlarla sava~! hi
Rasulullah (s.a.v.), z1rhm1 giydi ve halka yola c;Ikmalanm emretti. bi
Beni Ganm kabilesine ugrad1. Onlar, Mescid-i Nebevi c;evresindeki
sakinler idiler. Onlara sordu: y~
- Yammzdan az once biri gec;ti mi? dl

- Az once Dihyetti'l-Kelbi yamm1zdan get;ti, dediler. El
Dihyetti'l-Kelbi'nin c;enesi, di~i, ytizti Cebrail (a.s.)'mkine benzer- kl
di. El
Rasulullah (s.a.v.), Beni Kurayza'ya gitti. Onlan yirmibe~ gece la
mtiddetle ku~atma altmda tuttu. Ku~atma ~iddetlenip sikmblan ar- Yl
tmca onlara: "Rasulullah'm htikmtine boyun egin." denildi. Onlar da id
Ebu Ltibabe b. Abdti'l-Mtinzir'e dam~tilar. Ebu Ltibabe ise, Rasulul-
lah'm htikmtine raZI olduklan takdirde bogazlanacaklanm kendileri-
ne i~aret etti. Bunun tizerine onlar: <<Sa'd b. Muaz'm htikmtine raz1 o-
luruz." dediler. Rasulullah (s.a.v.): «Olur, Sa'd b. Muaz'm htikmtine m
raz1 olun.>> dedi. Sa'd, liften palam olan bir rnerkep i.izerine bindirile-
rek getirildi. Kavrni ~evresini kul'iattilar. Kendisine l'ii:iyle dediler:
- Ey Eba Arnr! Beni Kurayzahlar senin rni.ittefiklerin, destek~ile
rin ve dostlarm olup, bildigin kirnselerdirler.
Onlar boyle derlerken Sa'd, onlara doni.ip bakm1yor, iltifat etrni-
yordu. Beni Kurayzahlann yurduna, evlerine yakla~'itl~nda kavrnine
doni.ip l'ioyle dedi:
- i~te ~irndi Allah i~in verecegirn hi.iki.im hakkmda hi~bir kmaYICI-
nm kmarnasmdan korkrnayaca~rn zarnan gelrnil'itir!
Sa'd, Rasulullah'm yanma yakla~'itl~nda Rasulullah, ~evresinde
bulunanlara:
- Efendinize karl'il klyarna durun. Onu rnerkebinden indirin, dedi.
Hz. Orner:
- Efendirniz Allah'tir, dedi.
Rasulullah:
- Onu rnerkebinden indirin, dedi. Sonra Sa'd'a dedi ki:
- Ey Sa'd, Beni Kurayzahlar hakklnda hi.ikmi.ini.i ver.
Sa'd l'ioyle dedi:
- Onlar hakkmda ~u hi.ikmti veriyorurn: "Sava~~Ilan oldi.iri.ilsi.in.
Qoluk ~ocuklan esir almsm. Malian da Mi.isli.imanlar arasmda tak-
sirn edilsin."
Rasulullah (s.a.v.), ona l'ioyle dedi:
- Onlar hakkmda Allah'm ve Rasuli.i'ni.in hi.ikrni.i ile hi.ikUrn ver-
din.
Sonra Sa'd, ~oyle bir dua yapti:
"Allah1rn, eger peygarnberinin i.izerinde Kurey~lilerle yap1lacak
bir saval'il ileriye b1rakm1~ isen, beni o sava~a katilrnak i~in hayatta
b1rak. Eger peygarnberin i.izerinde Kureyl'ililerle yapllacak bir sava~
birakmii'i degilsen beni vefat ettirip yamna al."
Bu duaYI yaptlktan sonra iyile~rni~ olan yaras1 yeniden kanarna-
ya ba~la<h. Yaras1 kii~tiici.ik bir halka gibi ortaya ~km1~, kan akltlyor-
du. Rasulullah'm kurdugu ~tad!nna tekrar geri dondi.i. Rasulullah,
Ebu Bekir ve Orner onun yambal'imda beklediler. Muharnrned'in nefsi
kudret elinde bulunan Allah'a yernin ederirn ki, Orner'in aglaYI~llll,
Ebu Bekir'in aglaYII'imdan farkedebiliyordurn. Ben hi.icrernde iken ag-
laYI~lanm birbirinden aYirabiliyordurn. Onlar, yi.ice Allah'm da bu-
yurdugu gibi kendi aralannda birbirlerine kaq1 rnerharnetli kirnseler
idiler.
Alkarne dedi ki: Annerne ~oyle sordurn:
- Anac1~rn, Rasulullah (s.a.v.), bu dururnlarda ne yapar<h?
- Hi~ kirnse i.izerine gozya~1 akltrnazm. Arna o, duygulanm~ za-
man sakahm tutarm.
--
216 tBNKESIR
ibn ishak dedi ki: Sonra Beni Kurayzahlar, kalelerinden indirildi- ta

ler. Rasulullah (s.a.v.), onlan Beni Neccar'dan bir kadm olan Haris'in be
klzmm evinde hapsetti. ge
Ben derim ki: 0 kadmm ad1, N esibe binti Haris b. Kiirz b. Habib
b. Abdi§ems'tir. Miiseylemetii'l-Kezzab'm kans1 idi. Miiseyleme'den
sonra Abdullah b. Amir b. Kiireyz onunla evlendi.
Sonra Rasulullah (s.a.v.), Medine ~ar§Isma gidip orada hendekler
kazillrill. Sonra onlar oraya gonderildiler ve boyunlan i§te bu hendek-
lerde vuruldu. Onlar oraya boliik boliik ~1kanlilllar ve aralannda Al-
lah dii§mam Hiiyey b. Ahtab ile Ka'b b. Esed de varill. Bunlar, kav-
min ba§l idiler. 600 veya 700 ki§i idiler. Bunlann ~ok oldugunu soyle-
yenler; 800 ile 900 ki§i arasmda olduklanm soylemi§lerdir.
Ben derim ki: Cabir'den rivayet edildigine gore onlann saYISl 400
kadarill. Dogrusunu Allah bilir.
ibn ishak dedi ki: Yahudiler, Rasulullah (s.a.v.)'a boliik boliik ge-
tirilirken Ka'b b. Esed'e dediler ki:
- Ey Ka'b! Bize ne yapllacak dersin?
- Kafamz nerede ~ah§acak ki? Gormiiyor musunuz ~agnlan ~kml-
yor ve sizden gotiirillen kimse geri donmiiyor. Vallahi bu oldiirmedir. y~
Rasulullah, onlann i§ini bitirinceye kadar bu minval iizere devam

etti. la
Hiiyey b. Ahtab denen Allah dii§mam getirildi. U zerinde fukahiye
cinsi bir ciibbe varill. Uzerindeki o ciibbenin her tarafmdan parmak
u~lan kadar yarm1§tl ki, onu elinden almasmlar. Elleri bir iple boy-
nuna baglanml§h. Rasulullah'a baktl~ zaman §oyle dedi:
- Allah'a yemin ederim ki, sana dii§man oldugumdan otiirii kendi-
mi kmam1yorum. Ama Allah'm dinine yard1m etmeyen kimseye de d:
yarillm edilmez!
Boyle dedikten sonra halka doniip §oyle dedi:
- Ey insanlar! Allah'm emrine bir diyecegim yoktur. Bu bir yazl- z:
illr, kaderdir ve Allah'm israilogullan iizerine yazill~ bir sava§tlr.
Boyle dedikten sonra oturdu ve boynu vuruldu.
Cebel b. Cevval es-Sa'lebi bu hususta §oyle demi§tir: k
«Andolsun ki, ibn Ahtap kendini klnamaill.

Ama Allah'1 yardims1z b1rakan yarillms1z kahr. z
Qok ozendi ve nefse ozriinii bildirdi.
Son anmda gurur ve izzet i~in ~1rpmill.»
z
ibn ishak, gozlerini kaybetmi§, ya§h bir adam olan Ziibeyr b. Ba-
ta'nm klssasm1 §oyle anlatlr:
«Ziibeyr b. Bata, Buas sava§mda Sabit b. Kays b. ~emmas'a liituf-
BOYOK tsLAM TARtHt 217
ta bulunmu~, per~emini keserek sahvermi~ti. Beni Kurayza muhare-

besinde Sabit, onun bu iyiliginin kar~nh~m vermek istemi§, yamna
' gelerek ona §tiyle demi~ti:
- Ey Eba Abdurrahman, beni tamyor musun?
- Benim gibi biri, senin gibi birini tammaz m1 hi~?
- Sana iyiliginin kaqll1~m vermek istiyorum.
- Alicenab insan, alicenab insanm iyiligine iyilikle mukabele eder.
Sabit, Rasulullah'm yamna giderek onun sahverilmesini istedi.
Rasulullah da onu sahverdi. Sabit, tekrar Zubeyr b. Bata'nm yanma
gidip ona bu mujdeyi verdi. Ama o §tiyle dedi:
- ihtiyar bir adam ki, ailesi ve ~ocugu yanmda degilse hayatl ne
yapacaktlr?
Sabit, Rasulullah'm yamna gitti. Ziibeyr'in kansmm ve ~ocugu
nun serbest b1rakilmasmi istedi. Rasulullah, onlan serbest b1rakti.
Sabit, Zubeyr'in yanma doniip bu miijdeyi verince, Ziibeyr §tiyle dedi:
- Ailem Hicaz'da, mallan da yok. Onlar, mals1z ne yapacaklar?
Sabit, Rasulullah'm yanma gitti. Zubeyr'in malmm serbest bira-
kilmasmi istedi. Rasulullah da serbest b1rakti. Sonra Sabit, Zubeyr'in
yanma gelip bu durumu haber verince, Ziibeyr §tiyle dedi:
- Ey Sabit, yuzu Qin aynas1 gibi olup, i~inde kabilenin bekar klz-
lannm kendilerini gordiikleri ki~iye yani Ka'b b. Esed'e ne yaplld1?
- bldiirilldu.
- ~ehirlinin ve koyliiniin efendisi olan Hiiyey b. Ahtab'a ne yapll-
di?
- bldiirilldu.
- S1klnt1h zamanlanm1zda onde gidenimiz, ka~ti~m1z zamanlar-
da himayecimiz Azzal b. Semavel'e ne yapildi?
- Oldiirilldu.
- iki cemaate, yani Beni Ka'b b. Kurayza ve Beni Amr b. Kuray-
za'ya ne yap1ldi?
- Gotiirillup oldiirilldiller.
- ~u halde ey Sabit, ben de, beni o oldiiriilen kimselerin arasma
katmam istiyorum. Beni de oldiirmeni arzu ediyorum. Allah'a yemin
ederim ki, onlardan sonra ya~amakta bir haYir yoktur. Andolsun ki,
kuyudan su ~ekilen kovanm suyunun dokilliip geri itilmesi kadar bir
zaman i~in bile sabnm kalmad1. Dostlara kavu~mak istiyorum.
Sabit de onu gotiirdii ve boynu vuruldu.
Onun «Dostlara kavu§aYIID>> soziinii Ebu Bekir es-S1dd1k duydugu
zaman §tiyle dedi:
- Allah'a yemin ederim ki, onlara Cehennem ate§inin ipnde kavu-
~ur. Orada ebedi kalmak ve bir daha ~kmamak uzere.>>
ibn Ishak dedi ki: Rasulullah (s.a.v.), onlardan billuga ermi§, sa-
218 iBNKESIR
kah bitmi~ herkesin oldiiriilmesini emretti. Atiye el-Kurazi'nin ~oyle iki

dedigi haber verildi: Rasulullah (s.a.v.), Beni Kurayza'dan olup sakab 0
pkan, erkeklige eren herkesin oldi.iriilmesini emretti. Ben ~ocuktum. lili
Sakahm hi tmemi~ diye beni sahverdiler.
Baz1 alimler sert tiiylerin haya orgam ~evresinde bitmesinin bii- za
lug alameti oldugunu, bu rivayete dayanarak ileri si.irmii~lerdir. Hat- ka
ta ~afi.i'nin iki kavlinden en dogru olanma gore bu, biilugun kendisi- laJ
dir. Bazl alimler, Zlmmilerin ~ocuklanm birbirlerinden tefrik edip B(
aYinrlar. Bu da ba~kalan hakkmda degil de onlar hakkmda biilug ed
olur. Qiinkii Miisliiman ki~i, bir maksattan oti.irii bu sebeple eza bu- la1
lur. lu
ibn Ishak, Eyyiib b. Abdurrahman'dan rivayet etti ki, Selma binti OI
Kays Ummii'l-Miinzir, Rifaa b. Semavel'in serbest b1rakllmasmi Ra- lili
sulullah (s.a.v.)'dan istedi. Rifaa biiluga ermi~ ve Ummii'l-Miinzir'e Sl- ka
~nml~tl. Bu daha once onlar1 tamyordu. Rasulullah, Ummii'l-Miin-
zir'in hatlnna Rifaa'Yl sahverdi. Ummii'l-Miinzir ~oyle diyordu: «Ya nr
Rasulallah, Rifaa iddia ediyor ki; o, namaz k1lacak ve erkek deve eti sii
yiyecektir.>> Bunun iizerine Rasulullah, Ummii'l-Miinzir'in istegini ka-
bul edip Rifaa'Yl sahverdi. lat
ibn Ishak, Muhammed b. Cafer b. Ziibeyr kanah ile Hz. Ai~e'nin m,
~oyle dedigini rivayet etmi~tir: Beni Kurayza kadmlanndan sadece la-
bir kadm oldi.iriildii. Vallahi o kadm, benimle birlikte konu~uyor, gizli tu
ve a~ikar giiliiyordu. Rasulullah ise, o s1rada ~ar~1da o kadmm adam-
lanm oldi.iriiyordu. Bir ara onun ismiyle, "Falan kadm nerededir?" di- biJ
ye bir ses geldi. Kadm dedi ki: m'
- V allahi bu ~agnlan benim.
Hz. Ai~e dedi ki: tu
-Yaz1k sana! Sana ne oldu? diye sordum. Hl
Bana:
- Oldi.iriilecegim, dedi.
- Ni~in? diye sordum.
- Yaph~m bu i~ten dolaYI, dedi.
Kadm goti.iriildii ve boynu vuruldu. Vallahi o kadma nasll ~a~1rd1- Hi
~ml unutamam. Onun gonliiniin ho~lugunu ve ~ok giilii~iinii hi~ unu- R1
tamam. Oysaki, o, az sonra oldi.iriilecegini biliyordu. ra
0 kadm, Hallad b. Siiveyd iizerine degirmen ta~m1 b1rakarak oldt
di.irmii~tii. Bu sebeple Rasulullah onu oldiirdii. Ad1 Nebate idi. Ha- R1
kem el-Kurazi'nin kans1 idi. gr
ibn Ishak dedi ki: Rasulullah (s.a.v.), daha sonra Beni Kuray- za
za'mn mallanm, kadmlanm ve ~ocuklanm Miisliimanlara payla~tlr ki
ill. 0 giinde athlann paylanm ve yayalann sehimlerini belirledi. Hu- u~
musu (be~te biri) ~1kard1ktan sonra ath i~in u~ pay verdi. Yani atl i~in ta
BUYUK isLAM TARiH! 219
iki, binicisi i<;in de bir pay verdi. Aynca piyadelere de hirer pay verdi.
0 giin otuz alb at vard1. Bu, i<;inde iki paym vaki oldugu ve be~te bir-
lik la.smm <;Ikanldl~ ilk ganimet oldu.
ibn ishak dedi ki: Rasulullah (s.a.v.), Said b. Zeyd'i, Beni Kuray-
za'dan ald1~ esirlerle birlikte Necid'e gonderdi. Said b. Zeyd, esirler
kar~Il1!Pnda oradan at ve silah satm aldl. Rasulullah, onlann kadln-
larmdan Reyhane binti Amr b. Hi.inafe'yi se<;ti. Kendine aYlrd1. Bu,
Beni Amr b. Kurayza'nm kadmlarmdan birisiydi. Bu kadm, vefat
edinceye kadar Rasulullah'm mi.ilkiyetinde kald1. Rasulullah, ona is-
lamiyet'i teklif etti. 0, bu teklifi kabul etmedi. Ama daha sonra Mi.is-
li.iman oldu. Rasulullah (s.a.v.), onun Mi.isli.iman olmasma sevindi.
Onu azad edip kendisine evlenme teklifinde bulundu. Kadm cariye-
likte kalmaYl tercih etti ki, bu kendisi i<;in daha kolay olsun. Vefatma
kadar Rasulullah'm yanmda kaldl.
ibn ishak, daha sonra Hendek gazvesi hakkmda el-Ahzab suresi-
nin ba~ la.smmda nazil olan ayetlerden bahsetmi~tir. Biz bunlan tef-
sirimizde detayh olarak naklettik. Hamd ve minnet Allah'adrr.
ibn ishak dedi ki: Beni Kurayza giini.inde Mi.isli.imanlardan Hal-
lad b. Si.iveyd b. Sa'lebe b. Amr el-Hazreci ~ehid oldu. Uzerine degir-
men ta~1 atlldl. Ta~m altmda yamyass1 olup ezildi ve ~ehid oldu. An-
latlldl!Pna gore Rasulullah (s.a.v.), onun hakkmda ~oyle buyurmu~
tur: «~i.iphesiz onun i<;in iki ~ehid sevab1 vardlr.>>
Ben derim ki: Onun i.izerine degirmen ta~m1 atan, Beni Kurayzah
bir kadmdlr. Beni Kurayza kadmlanndan da sadece o kadm Oldi.iri.il-
mi.i~ti.i. Dogrusunu Allah bilir.
ibn ishak dedi ki: Rasulullah, Beni Kurayza'Yl ku~atma altmda
tutarken, Ebu Sinan b. Mihsan b. Hirsan olmi.i~ti.i. Bu, Beni Esed b.
Huzeyme kabilesindendir. 0 giin onlann mezarh~na defnedildi.
SA'D B. MUAZ'IN VEFATI
Onceki sayfalarda da anlat1ld1~ gibi, Allah'm lanetine ugram1~

Hibban ibni.i'l-Arika, Sa'd'a bir ok atm1~, kolundaki daman kesmi~ti.
Rasulullah, onu ate~le daglam1~, yaras1 kapanm1~tl. Sa'd, Beni Ku-
rayza hakla.nda gozleri aydm kllmmcaya kadar Allah'm kendisini ol-
di.irmemesini isteyerek dua etmi~ti. Beni Kurayzahlar, kendileriyle
Rasulullah arasmdaki ahid, misak ve sozle~meyi bozup da di.i~man
gruplarla i~birligi ederek Mi.isli.imanlara kar~1 suikast i<;ine girdikleri
zaman Sa'd boyle bir dua yapm1~tl. Di.i~man gruplar, Medine'den <;e-
kilip Beni Kurayzahlar yi.izleri kara olup, di.inya ve ahirette ziyana
ugradlklannda ve ku~atma i~in Rasulullah, onlann i.izerine gidip her
taraftan ~embere ahp Siki~brd1~nda Rasulullah'm hi.ikmi.ine boyun
220 !BNKESiR
egdiler ve Allah'm uygun gt:irdi.igu hi.ikmi.i vermesini istediler. Ancak

Rasulullah, cahiliye dt:ineminde onlann mi.ittefiki olan Evs'in reisi
Sa'd b. Muaz'1 onlar hakkmda hiikiim vermek ve hakemlik yapmakla
gorevlendirdi. Onlar da buna raz1 oldular. Denilir ki, onlar, daha i~in
ba~mda iken Sa'd'm hakemligine raz1 olmu~lard1. Qi.inki.i onun ~efka oc
tinden, ihsanmdan ve kendilerine olan egiliminden iimide kapilmi~
lardi. Ama onun saglam imam ve sadakati sebebiyle, kendilerine dii~ H~
manlan olan maymun ve domuzlardan daha ~ok ofke besledigini bil- M1
miyorlardi. Allah ondan raz1 olsun ve onu ho~nut kilsm. yu
0, Mescid-i Nebevi'nin ~adinnda iken Rasulullah, kendisine ha-
ber gonderdi. Hastah~ndan dolaYI semerli bir merkebe bindirilerek
getirildi. Rasulullah, ~adinna yakla~b~nda ona kar~1 k1yama durul-
masmi emretti. Baz1lan, "Hastah~ndan t:iti.iri.i onu merkebinden in- etx
dirmeleri i~in kiyama durulmasm1 emretti." demi~lerdir. Bazilan ise, te~
"Haklannda hiikiim verecegi kimselerin yanmda otoritesi daha fazla ge1
olsun ve kendisine saygi gosterilsin diye Rasulullah, ona kar~1 kiya-
ma durulmasm1 emretmi~tir ki, hiikmi.i daha ~ok ge~erli olsun." de-
mi~lerdir. Dogrusunu Allah bilir.
Sa'd, Beni Kurayzahlann sava~planmn oldi.iriilmesine, ~oluk ~o
cuklannm esir almmasma hiikmedince, Allah onun gozlerini aydm «R
kildi. Onlara kar~1 gogsi.indeki kinin ate~ini sondi.irdii. 0 da Mescid-i val
Nebevi yanmdaki ~ad1rma dondi.i. Rasulullah (s.a.v.)'m yanma gitti. b. :
Aziz ve Celil olan Allah'tan ~ehidlik dileginde bulundu. Allah da ken-
di katmda onun i~in ~ehitligi se~ti . Bu yi.izden gece yansmdan sonra va:
yarasmdan kan fi~kirmaya ba~ladi. Vefat edinceye kadar da durmad1. tm
ibn ishak dedi ki: Beni Kurayza'nm durumu son buldugu zaman
Sa'd b. Muaz'm yaras1 patladi ve bu yaradan oti.iri.i ~ehid olarak oldii. kir
Muaz b. Rifaa ez-Zurki bana dedi ki: Kavmimin adamlanndan biri
bana ~u haberi verdi: Sa'd b. Muaz'm ruhu teslim almdi~nda Cebrail, etr
atlastan bir sankla geceleyin Rasulullah'm yanma geldi ve ~oyle dedi:
- Ya Muhammed! Bu olii kimdir? Gok kap1lan bunun i~in apld1 ve Bu
Ar~ titredi. YUJ
Rasulullah (s.a.v.), bunun iizerine si.iratle kalkb. Elbisesini Sa'd'a
dogru ~ekiyordu. Onu olmii~ buldu. Allah ondan raz1 olsun. Merhum
ibn ishak bunu boyle anlatnn~br. ett
"Delail" adh eserde Hafiz el-Beyhaki, Cabir b. Abdullah'm ~oyle
dedigini rivayet etmi~tir: Cebrail, Rasulullah (s.a.v.)'a gelip ~oyle de- Bu
di:
-Olen bu salih kul kimdir ki gok kap1lan onun i~in apldi ve Ar~
onun vefab sebebiyle titredi? tul
Rasulullah (s.a.v.) ~1k1p gitti ve olenin Sa'd b. Muaz oldugunu gor-
dii. Defnedilmesi s1rasmda mezannm yamba~ma oturdu. Oturmakta
BUYUK iSLAM TARiHt 221
iken iki kez, "Siibhanallah" dedi. Orada bulunanlar da aym ~ekilde

tesbih getirdiler. Sonra iki kez "Allahu Ekber" dedi. Orada bulunan-
lar da tekbir getirdiler. Sonra ~oyle dedi:
- $u salih kula ~a~bm ki, mezan kendisine dar geldi. Allah ondan
o darhgJ giderdi.
imam Ahmed b. Hanbel ile N esei, Yezid b. Abdullah b. Usame b.
Hadd kanah ile Cabir'in ~oyle dedigini rivayet etmi~lerdir: Sa'd b.
Muaz, vefat ettigi giinde defnedilirken, Rasulullah (s.a.v.) ~oyle bu-
yurdu:
«Siibhanallah, ~u salih kul i~in Ar~-I Rahman harekete ge~ti ve
gok kap1lan a~1ld1. Once mezan dar geldi. Sonra Allah ona geni~letti.>>
Muhammed b. ishak, Cabir b. Abdullah'm ~oyle dedigini rivayet
etmi~tir: «Sa'd, defnedilirken biz Rasulullah (s.a.v.)'m yamnda idik. 0
tesbih getirdi. Beraberindeki insanlar da tesbih getirdiler. 0 tekbir
getirdi. Beraberindeki insanlar da tekbir getirdiler ve:
- Ya Rasulallah, neden tesbih getirdin? diye sordular.
Buyurdu ki:
- Bu salih kula mezan dar geldi. Allah, ondan o darhgJ kalwrd1.
ibn Hi~am dedi ki: Bu hadisin dayanagJ, Hz. Ai~e'nin ~u soziidiir:
<<Rasulullah (s.a.v.) ~oyle buyurdu: <<Kabrin alii iizerine bir yumulu~u
vardir ki, eger bir ki~i ondan kurtulmu~ olsaydi, elbette ki o ki~i Sa'd
b. Muaz olacakb.>>
Ben derim ki: Bu hadisi, imam Ahmed b. Hanbel, Hz. Ai~e'den ri-
vayet etmi~tir ki, bu rivayete gore Peygamber (s.a.v.) ~oyle buyurmu~
tur:
<<$iiphesiz kabrin s1kmas1 vardir. Eger bu s1kmadan herhangi bir
kimse kurtulacak olsaydi, elbette ki Sa'd b. Muaz kurtulacaktv>
Haf1z el-Bezzar, Nafi kanahyla ibn Omer'in ~oyle dedigini rivayet
etmi~tir: Rasulullah (s.a.v.) ~oyle buyurdu:
<<Sa'd b. Muaz'm vefat ettigi giin 70.000 melek yeryiiziine indi.
Bunlar daha once yeryiiziine inmemi~lerdi. Mezar onun iizerine iyice
yumuldu.>>
Bu hadisi rivayet ettikten sonra N afi aglam1~b.
Sonra Bezzar, Silleyman b. Seyf kanah ile ibn Omer'den rivayet
etti ki, Rasulullah (s.a.v.) ~oyle buyurmu~tur:
<<Sa'd b. Muaz'm vefab sebebiyle 70.000 melek yeryiiziine indi.
Bunlar daha once inmi~ degillerdi.>>
Sa'd, mezara defnedilirken Rasulullah (s.a.v.) ~oyle dedi:
<<Siibhanallah, eger mezarm s1kmasmdan herhangi bir kimse kur-
tulacak olsaydi, mutlaka Sa'd kurtulacakb.>>
Bezzar, Silleyman b. Seyf kanah ile ibn Omer'in ~oyle dedigini ri-
vayet etmi~tir:
222 iBNKESIR
«Sa'd b. Muaz'm vefatmda Allah'm huzuruna ~tikmasmdan ho~

lan<h~ i'tin Ar~-1 A'la titredi.>> M
Denildi ki, Ar~-1 A'la'dan kas1t, Cenab-1 Allah'm manevi saltanat
tahb<hr. Nitekim ~u ayet-i kerimede de, Ar~ kelimesi bu anlamda kul-
lamlm1~br:
«Yusuf, ana babasm1 tahtm iizerine oturttu.>> (YU.suf, 100.) (s
Rasulullah (s.a.v.), Sa'd'm mezan i'tine girdi. Biraz durdu. Sonra g\
't1kb. Q1karken kendisine: dE
- Ya Rasulallah, ni'tin mezar i'tinde durdun? diye soruldu. Kendisi Ci
§Oyle cevap verdi:
- Sa'd, mezar i'tinde olduk'ta s1k1§tinldi. Allah'a dua ettim. S1ki§ti- ta
nlmaktan kurtuldu. Mezan geni~ledi. m
Beyhaki, bu rivayetinden sonra mezarla ilgili olarak garip bir ha- ciJ
ber rivayet ederek ~oyle demi~tir: Ebu Abdillah el-Hafiz, bize Umeyye dl
b. Abdillah'tan §oyle bir nakilde bulundu: Umeyye, Sa'd b. Muaz'm
akrabalanndan birine sormu§:
- Sa'd'm mezarda s1k1§bnlmasmm sebebi hususunda Rasulullah'-
m bir~ey soyledigini duydunuz mu?
- Bize anlatil<h~na gore Rasulullah (s.a.v.)'a da Sa'd'm mezardaki
s1ki§bnlma sebebi sorulmu§, o da §Oyle cevap vermi§: «Sa'd, idrardan
temizlenme hususunda taksirli davramrd1.» er
Buhari, Muhammed b. Musenna kanah ile Cabir'in ~oyle dedigini gt
rivayet etmi~tir: Rasulullah (s.a.v.)'m §Oyle dedigini i§ittim: dE
«Sa'd b. Muaz'm vefatmdan dolaYI Ar§ titredi.>> ra
imam Ahmed b. Hanbel, Enes b. Malik'in ~oyle dedigini rivayet ru
etmi~tir: Sa'd'm cenazesi yerde iken Rasulullah (s.a.v.) ~oyle dedi:
<<Sa'd'm cenazesi i~in Ar§-1 Rahman titredi. >> M
Beyhaki, Mutemir b. Silleyman kanah ile Hasan-1 Basri'nin §Oyle
dedigini rivayet etmi§tir: si
<<Sa'd'm ruhuyla sevindiginden otiirii Ar§-1 Rahman titredi.>> §0
Hafiz el-Bezzar, Ziiheyr b. Muhammed kanab ile Enes'in §Oyle de-
digini rivayet etmi§tir: m
<<Sa'd'm cenazesi omuzlara almd1~nda miinaf1klar: «Sa'd'm cena-
zesi ne kadar da hafifmi~! >> dediler. 0, Beni Kurayzahlar hakkmda
hakemlik yapb~ndan otiirii miinaf1klar boyle demi~lerdi. Onlann bu
soziiniin sebebi Rasulullah'a soruldugunda o, ~oyle cevap verdi:
<<HaYJr, melekler onu ta~?1d1klan i'tin cenazesi hafif geldi.>> ki
Buhari, Muhammed b. Be~?§ar kanah ile Bera b. Azib'in §Oyle de- sa
digini rivayet etmi~tir:
<<Peygamber (s.a.v.)'e ipek bir elbise hediye edildi. Ashab1 o elbise-
ye ellerini siiriiyor ve yumu~?akh~ karl?1smda hayret ediyorlardi. 0 da
bu durum kar§1Smda §Oyle diyordu:
BUYOK iSLAM TARiHi 223
«Bunun yumu~akhg,.na hayret mi ediyorsunuz? Oysa ki, Sa'd b.

Muaz'm mendilleri bundan daha hay:trh ve daha yumu~aktir.»
imam Ahmed b. Hanbel, Abdulvahhab kanah ile Enes b. Malik'in
~oyle dedigini rivayet etmi~tir:
<<ipegin yasaklanmasmdan daha once Ukeydir Dume, Rasulullah
(s.a.v.)'a bir ciibbe hediye etti. Rasulullah onu giydi. insanlar onun
giizelligi kar~?1smda ~a~?kma dondiller. Rasulullah, bu durumda ~?Oyle
dedi: <<Nefsim kudret elinde bulunan Allah'a yemin ederim ki, Sa'd'm
Cennet'teki mendilleri bundan daha giizeldirler.»
imam Ahmed b. Hanbel, Yezid kanah ile Muhammed b. Amr vas1-
tas1yla Vakid b. Amr b. Sa'd b. Muaz'dan ~oyle bir rivayette bulun-
mu~?tur. (Muhammed b. Amr demi~ ki: Vakid, insanlann en giizeli, en
ciisselisi ve en boylusu idi.) Enes b. Malik'in yamna gittim. Bana sor-
du:
- Sen kimsin?
-Ben Vakid b. Amr b. Sa'd b. Muaz'1m.
-Sen Sa'd'a ~ok benziyorsun.
Boyle dedikten sonra aglamaya ba~?lad1 ve ~ok~a aglad1. Sonra
~oyle dedi:
- Allah'm rahmeti Sa'd'm iizerine olsun. 0, insanlann en irisi ve
en boylusu idi. Rasulullah (s.a.v.), Ukeydir Dume'nin iizerine bir ordu
gonderdi. 0 da Rasulullah (s.a.v.)'a altm i~lemeli ipek bir ciibbe gon-
derdi. Rasulullah onu giydi. Minbere ~1k1p oturdu. Konu~?madan tek-
rar a~?ag,. indi. insanlar, o ciibbeye el siiriiyor ve bakworlarm. Bu du-
rum kar~1smda Rasulullah (s.a.v.) ~oyle dedi:
<<Bu ciibbe kaq1smda hayrete mi dii~iiyorsunuz? Oysa ki Sa'd b.
Muaz'm Cennet'teki mendilleri, l?U gordiiguniizden daha giizeldirler.»
ibn ishak, Sa'd b. Muaz'm vefati sebebiyle Ar~?-1 A'la'nm titreme-
sini anlattiktan sonra ~oyle demi~tir: Bu hususta Ensar'dan bir adam
~?Oyle diyordu:
,,Qlen bir kimsenin oliimu sebebiyle Ar~?-1 A'Ia'nm titredigini duy-
mad1k. Sadece Sa'd Ebu Amr i~in titredigini duyduk.»
Sa'd'm naa~n ta~mrug,. zaman anas1 aglayarak a~ag,.daki ~?iiri soy-
ledi:
<<Sa'd'm anasma Sa'd i~in yaz1k! Onun yigitligine, onun anlay:t~ta

ki keskinligine, onun efendiligine, onun ~erefine, onun biniciligine,
saygmhg,.na ...
0 ki, bir makama getirildi. Bir ba~1 kokiinden silercesine kesip
yardL>>

224 lBNKESIR
«Sa'd b. Muaz'm iizerine aglayan ag,.t~I kadm dl~?mdaki biitiin

ag,.t~lkamnlar yalan soylerler!»
Ben derim ki: Hendek gazvesinden dondiikten yirmibe~? gece ka-
dar sonra Sa'd b. Muaz vefat etti. Qiinkii Hendek gazvesine gelen
mii~?rik ordulan, hicri be~?inci senenin ~?evval aymda Medine'ye gel-
mi~?lerdi. Orada bir aya yakm bir siire kalmi~?lardi. Sonra Rasulullah
(s.a.v.), Beni Kurayzahlan ku~?atma altmda tutmak i~in onlann yur-
duna gitmi~?ti. Orada yirmibe~? gece kadar kalmi~?tl. Sonra Beni Ku-
rayzahlar, Sa'd b. Muaz'm hiikmiine boyun egdiler. 0 da onlar hak-
kmda hiikiim verdikten klsa bir siire sonra vefat etti. Vefati, hicri be-
~inci senenin zilkade aymm sonlannda veya zilhicce aymm ba~lann ri
da olmu~?tu. Dogrusunu Allah bilir. il
Muhammed b. ishak ~?i:iyle der: Beni Kurayza yurdunun fethi, zil-
kade aYl ile zilhicce aymm ba~?lannda olmu~?tur. 0 sene hac i§lerini (s
yine mii~rikler idare etmi~?lerdi. le
Hassan b. Sabit, Sa'd b. Muaz'm vefati sebebiyle l?U mersiyeyi
okumu~?tu:
«Gozlerimin ya~mdan bir damla akti.

Goziim i~in Sa'd'm iizerine aglamak vaciptir.
Bir maktuldiir ki, sava~? yerinde kalnn§tlr.
Onunla, siirekli hiiziinlii olan ya§ akltan bir~ok gozler acimi§tlr.
Rahman'm dini iizere, Cennet'in varisi olarak, ~ehidlerle birlikte
en ~?erefli bir yolcu olarak Cennet'e gitmi§tir.
Bize, «Allah'a Ismarlamk>> ettinse, bizi yalmz b1raktinsa, mezann
karanhg,.nda ak~?amlamnsa, l?Unu bilesin ki, seney Sa'd, o kimsesin
ki, iistiin bir huzura ve faziletlerle ovgii elbiselerine gece gittin.
Kurayza'mn iki kabilesi hakklndaki hiikmiin, Allah'm onlar hak-
klnda verdigi hiikme uygundur. Sen kasdi bir hiikiim vermedin. e1
Onlar hakkmdaki hiikmiin, Allah'm hiikmiine muvaf1k olmu~tur
ve dostluklan sana hatirlatild1g,.nda bile affetmedin. a
Eger zamanm musibetleri bu diinyada sana tesir etti ise, i§te bu
diinyaYl onun ebedi cennetleri mukabilinde sattllar.
iyi tanmmi~?hktan ve dosdogru olmaktan otiirii, bir giin Allah'a k
~agnlmklan zaman, sad1k kimselerin, dogrulann varacaklan yer ve
ula~?acaklan akibet ne giizel bir akibettir.>> YJ
z:
HENDEK VE BENi KURAYZA GAZVELERi HAKKINDA
SOYLENEN ~iiRLER
Buhari, Haccac b. Minhal kanah ile Bera b. Azib'in §Oyle dedigini

rivayet etmi§tir: «Peygamber (s.a.v.), Hassan'a: «Onlan hicvet. Cebra-
il de seninle beraberdir.» dedi.»
Buhari, Bera b. Azib'in ~oyle dedigini rivayet etmi~tir: Peygamber
(s.a.v.), Beni Kurayza giiniinde Hassan b. Sabit'e ~oyle dedi: «M~rik
leri hicvet. Qiinkii Cebrail de seninle beraberdir.>>
ibn ishak dedi ki: Beni Muharib b. Fihr'in karde~i D1rar b. Hat-
tab b. Mirdas, islam'a girmeden once Hendek giinii hakkmda §U ~iiri
soylemi§ti:
«Bir korkan topluluk ki, bizim hakklm1zda birtaklm tahminlerde

bulunur.
Oysa ki oniine ~kan her§eyi oguten bir ordu birliklerini yonettik.
Tahmin edilirlerken Uhud gibi goriintiyorlard1.
Oralarda yigitlerin tizerinde mtikemmel z1rhlan ve kale gibi kal-
kanlan gortirsiin.
Oklar gibi atlan, gonderilmi~, otlaga b1rakllmi~ gortirsiin.
Ki, onlarla azgmlan yok etmeyi ama~hyorduk.
Sanki onlar iki hendegin kap1smda hticum ettikleri ve biz hiicum
ettigimiz zaman el s1kan musafahacrlardl.
Birtak1m insanlardl ki, i~lerinde, akh eren bir ki§iyi gormiiyoruz.
Oysa ki onlar §oyle dediler:
- Biz dogruya erenler degil miyiz?
Onlan tam bir ay ku§athk ve biz onlann tistiinde ezici, kahredici
kimseler gibi idik.
Her giin onlann tizerlerine ptir silah olarak her ak§am ve sabah
ytirtidtik.
Ellerimizde keskin klh~lar vardl ki, onlarla ba~taki sa~lann aYI-
nm yerlerini ve ba§taki kemiklerin topland1~ yerleri keserdik.
Sanki o klh~lann panltllan etraf1 sanyor.
Klh~lanm klnlanndan ~1kartan kimselerin ellerinde goriindiikleri
zaman,
Ylld1nmdan yanlan bulutun panlt1s1 gece parlard1 ki, sen onda
B . 1slii~ Tarihi, C. IV, F . 15

226 1BNKESIR
boyle bin;ok bulutlan a<;1k se<;ik goriirstin.

Eger hendek olmasayd1, onlar o esnada oyle bir durumda olurlar-
di ki, onlann hepsini yok ederdik.
Ama hendek onlann online ge<;ti ve onlar bizim korkumuzdan
hendege s1~nrular.
$ayet biz yolcu olup gidersek, sizin evlerinizin yanmda Sa'd'I re-
hin olarak terk etmi~ olurduk.
Karanhk <;oktiigu zaman Sa'd'm i.izerine aglayan karunlann inilti-
lerini tekrar tekrar i~i tirsin.
Yakmda sizi yeniden ziyaret edecegiz. Sizi yard1mla§arak ziyaret
ettigimiz gibi.
Silahs1z olmad1klan halde Kinane'den bir topluluk ile ki, Kinane
arslamn yata~ gibidir.
Arslan yata~m korur.»
Ka'b b. Malik (Beni Seleme'nin karde~i) bu ~iire cevaben ~oyle de-

mi~tir:
<<Her soran bizim kar~Ila~ti~miz ~eyi soruyor. Eger haz1r bulun-

saydi bizi sab1rhlar olarak goriirdi.i.
Sabrettik. Allah i<;in bir emsal gormedik. Biz, ba~1m1za gelene
kar~1 tevekki.il eden kimseleriz.
Bizim i<;in peygamber dogruluk veziri idi. Onunla bi.ittin yerlere
i.isttin olur ve biz de galip oluruz.
Zi.ili.imkar ve isyankar, haks1z bir toplulukla sava~1yoruz ki, o
zi.ili.imkar kimseler di.i~manhkla haz1rhkh idiler.
Bize dogru yerlerinden kalktiklan zaman si.iratli ki~ileri acele
haklayacak bir vuru~ ile onlara acele ettik.
Biz, geni~, mi.ikemmel z1rhlar i<;inde geni~ arazinin nehirleri gibi
z1rhlan giymi~ olarak gori.irstin.
Bizim ellerimizde hafif k1h<;lar varrur ki, biz onlarla ~erri tahrik
edenlerin sevin<;lerinin intikamm1 ahnz.
iki hendegin kap1smda sanki arslanlar varrur.
Onlann ~ebekeleri, arslanlann yata~m korurlar.
Erkenden kalklp di.i~manlar i.izerine gittikleri zaman athlard1r,
gi.ici.ini.in ucuyla bakan mi.itekebbir ve sava~ alametiyle alametlenmi~
olarak,
Andolsun ki, elbette Ahmed'e ve Allah'a yarrum ederiz ki, dogru
ve ihlash kul olahm.
Mekke halkl yi.iri.idi.ikleri zaman ve hizipler halinde ahzab geldigi
zaman bilirler ki:
Allah'm orta~ yoktur ve Allah mi.i'minlerin dostudur.
$ayet Sa'd'1 beyinsizlikle oldi.iriirseniz, ~unu bilin ki, ~uphesiz Al-

lah kadirlerin haJirhsirur.
Yakmda onu temiz, guzel cennetlere girdirecektir ki, salihler i~in
kahnacak yerlerdir.
Nitekim sizi, yenilmii} ve kovulmui} bir kavim olarak rezil, riisvay,
hor ve ziyan edici oldugunuz halde kininizle, gazabm1zla geri ~evir.di.
Orada bir iyilige, hayra ulai}madi~mz halde rezil, rusvay olarak
az kalsm mahvolan kimseler oluyordunuz.
Sizin uzerinize esen ~iddetli bir ruzgar ile ...
Boylece siz onun altmda gormeyen bir kor kil}i oldunuz.»
ibn ishak dedi ki: Abdullah b. ez-Ziba'ra es-Sehmi, Hendek giinii

hakkmda i}U ai}a~daki l}iiri soyledi. (Ben derim ki: 0, bu l}iiri islam'a
girmeden once soylemii}tir.)
«0 yurtlara gel ki, onlann yere biti~ik eserlerinin belirtilerini, es-

kimenin uzamas1 ve zamanlann gelip ge~mesi mahvetmil}tir.
Sanki Yahudiler, onlarm eskimelerini yazmii}lardir da, ancak
a~llanm ve ~ad1r iplerinin kaz1klanm degil.
Bir harap yerdir ki, sanki sen orada aym yai}taki kocaya varma-
mi~ gen~ klzlarla nimet i~inde oynamamii}Slll.
Ya~amaya ve eskiden yerlei}ilmii} harap bir mahalleye dair ge~en
~eylerin hatirlamasm1 terket.
Topluluklarm belasm1 hahrla ve onlara ~Ukret.
Onlar biitiinuyle kendilerine tapllan tai}lardan yiiriidiller.
Bunlar Mekke'nin haremine alamet i~in dikili tal}lanrur.
Qok sesleri olan, ~ok ordu birliklerinin i~inde Medine'ye yonelerek
gittiler.
Goriinen her yiiksek yerde ve iki dag arasmdaki al~ak yerde, yiik-
sek yerleri, bilinen a~1k-se~ik yollarda terkederek,
Oralarda gudillen ZaYif atlar varrur.
Kannlar1 ince, sagnsma bitil}ik olan yerleri de ince.
Her bir cusseli, uzun kisrak ve gen~ erkek, uzun atlar meydana
gelip, gozetleyenin gafleti anmda kurt gibi siiratli salrunr.
Uyeyne'nin askerleri ki, sanca~yla yiiriimektedir. Onda Sahr
vardir ki, (Ebu Sufyan olup) ahzabm komutamdir.
iki erkek efendilerdir ki, iki Bedir gibi onlar da fakirin imdat~ISI
ve ka~anlann SI~na~dirlar.
Nihayet Medine'ye varruklan ve oliim i~in tecrube edilmil} kihei
kul}anruklan zaman,
Biray on giin Muhammed'i kahrediciler olarak,
Halbuki onun ashab1 savai}ta haJirh ashabhr.
228 lBNKES!R
Bir sabah yolculuga ~lolacaiP.m ilan ettiler.

Siz dediniz ki, az kalch orada ziyana ugrayanlarla beraber olacak-
tik.
b~
Eger hendekler olmasayd1, onlann hepsini a~ ku~larla kurtlara
le~ler olarak terk ederlerdi.>>
Hassan b. Sabit, bu ~iire kar~1hk ~u cevabi ~iiri soyledi:

a1
«Silinen yerlerin resmi, lorla~nn~ kar~1dakilere cevap verip konu-
~uyor.
Bir harap yer ki, bulutlann yagmurlan ve daimi sabit her yiiksek
yerin riizgarlan, oranm yere biti~ik kalan eserlerini eskitip degi~tir
mi~tir.
~iiphesiz ki, orada birle~mi~ toplu evleri goriirsiin ki, beyaz yiiz-
liller, ~anhlar onlan siislerler. le
Yurtlan ve her bir beyaz yumu~ak kachm ve yeni tomurcuklu, koru
caya varmann~ gen~ lozlan an.
Kederleri, hiiziinleri ve Rasule zulmeden gazaph bir topluluktan
gordiigtin ~eyleri ilah'a ~ikayet et.
Hepsi birlikte ona dogru yiiriidiller ve koylerin halkm1, Araplann
Sl
~ollerdeki niifusunu toplachlar.
Uyeyne'nin ve ibn Harb'm ordusu, onlann i~inde ahzabm yan~
i~in haz1rlann~ olduklan atlarla kan~1ktirlar.
E
Ta Medine'ye geldikleri ve Rasuliin maktullerini, onlann iistle-
m
rindeki silah ve techizati umduklan ve bizim iizerimize kuvvetleriyle
kadir olduklan halde yiiriidiikleri zaman, kinleriyle gerisin geriye ta-
banlar iizere dondiller. la
Onlann toplulugunu da~tan, ~iddetli riizgarlarla ve Allah'm as-
kerleriyle geri dondiirilldiller.
Allah, mii'minlerin sava~mda onlara yarchm etti. imdatlanna ka-
vu~tu ve onlan haYirh sevab ile sevablanchrch.
Onlar iimit kestikten sonra yard1mlanna yetti.
Boylece bol baiP.~ sahibi hiikiimdanmiz olan Allah'm yard1mmm
pe~pe~e inmesi, onlann topluluklanm daiP.tti.
rr
Muhammed'in ve onun ashabmm da goziinii doyurdu. Umdukla-
nna kavu~turdu.
~iiphede bulunan her yalanciYI ise al~altti.
Kalbi kati, korkulu durumda ~iipheli, kiifiirde elbiseleri temiz ol-
mayan ki~iler.
r~
~akilik kalblerine ili~mi~, gonillleri ise oliinceye kadar kafirlik-
tedir.>>
BOYOK !sLAM TAR1H1 229
Ka'b b. Malik de buna cevaben ~u ~iiri soyledi:
«Bizim i~in sava~lann meydana geli~i, ~ok ba~~laYIC1 Rabbimizin

bah~i~inin haynndan bir kalmti b1rakti.
Siyah boyunlu, hoi siitlii, beyaz develeri ve hurma aga~lannm bit-
tigi su ba~lanm.
T!pkl bir arazi gibi ki, toplanan siitleri, toplanm1~ suyu, kom~uya,
amca ogluna ve kasdedip giden ziyaret~ye ihsan edilir.
Yerinden ba~ka bir yere sald1ran Arap atlanm da b1rakti.
T!pk1 kurtlar gibi onlan arpa yemi~ ve bitkilerden kesilen ~eyler
besleyip biiyiitiir.
Onlardan ayaklan ~plak etti.
S1rtlan diimdiiz, diger et par~alan da boyledir.
Uzundurlar, sabahtan yiiriidiikleri zaman ki~neyerek ne~elenir
ler. Ava salrunrken av kopeginin yapti~ ~ey, kopek sahiplerini sevin-
dirir.
Kurtlar meraya salmm1~ hayvanlann etrafim ~evirirler ve hazen
de dii~mam helak ederler. Silah ve techizatlanm iistlerinden ahp geri
donerler.
Vah~i hayvanlann ka~klm, sava~ esnasmda hafifler. Kar~Ila~ma
Sl sert, keremi ise a~1k ve se~iktir.
Rahathk ve huzur iizere beslendi ve iri ciisseli, tavh hale geldi.
Eti ~ok, ba~rsaklan hafif.
Dokumas1 iki kat z1rhlarla ve has1mlar hakklnda ~iddetlerle at-
mada, isabet edip hata etmeyenler olarak sabahtan yiiriirler.
Ve keskin k1h~larla ki, onlann iistiindeki demir par~alan panlti-
lar pkartm1~tlr.
Ve nesebleri, ~erefli, gorkemli ki~ilerle giderler.
Rep bir emsal, yumu~ak siingii ile kuvvet ula~1r ki, o rmzraklann
yap1lmas1 Habbab ismindeki bir demirciye sipari~ edilmi~ti.
M1zraktaki demir, sanki karanh~n ~iddetli siyahh~nda ate~in
panlbsmm 1~1~rur.
Ve bir ordu birligi ile ki, onlann z1rhlan, oklann yakla~1p birle~
mesini onler ve uyluk etlerine isabet eden oklan da geri ~evirir.
Siyah1 klrmiziya kan~m1~ bir topluluk, sanki onlann siingiileri
hep bir toplulukta orman yangmmm alevidir.
Sanca~n golgesine s1~mr, sanki o diimdiiz siingillerin i~nde bii-
yiik bir bayra~n golgesidir.
Ebu Kerib'i yordular ve Tubba'1 yordular. Onlann ~iddetleri, A-
raplann kar~1smda onlan cayd1rd1.
Ve Rabbimizden birtaklm vaaz ve nasihatlerle yiiriirler ki, onlar-
la elbiseleri temiz ve pak, beyaz bir lisan ile hidayete ereriz.
230 iBNKESIR
Ahzabm tizerine arzolunmalanndan sonra bizim tizerimize dear-

zolundu ve biz onlann amsma arzu duyduk.
Ve yine birtala.m hikmetlerle ytirtirler ki, su~lular onlan iddiala-
nnca haram gortirler. Halbuki onlan ala.l sahipleri anlarlar.
Kurey~liler geldiler ki, Rablerine galip olalar.
Rabb'e galip olmak isteyenler, mutlaka maglup olurlar.>>
ibn Hi~am dedi ki: Kendisine gtivendigim bir kimse, bana ~oyle
dedi: Ka'b b. Malik'in bu beytini Rasulullah (s.a.v.) duydugunda ona
~oyle dedi: «Ey Ka'b! i~te bu soztine kar~1 Allah sana te~ekktir etti.>>
ibn Ishak dedi ki: Ka'b b. Malik, ~u ~iiri de soylemi~tir:
«Yanan karm~lann veya birbirine ge~ip giriftle~mi~ yanan orman-

lann ~Ibrbs1 gibi, sava~ta bahad1rlann birbirlerine vururken ~1kar
d1klan sesler kendisini sevindiren, ho~una giden kimse, mezaz kesi-
mindeki hendegin yam ba~mda la.h~lan keskinletilen aslanlar yerine,
sava~ yerine gelsin. ·
Sava~ta tanmmak i~in kendilerine ni~an takan kimseler, dogu ve
babmm Rabbine kendi canlanm teslim ettiler.
Bir cemaat i~erisindeki, ilah, peygamberine onlarla yarrum etti ve
ilah, kuluna ltitfu ile muamele edendir.
Mtikemmel z1rhlar, fazlahklan yerde stirtintir. .
Tipki derin bir su gibi ki, ona rtizgarla saga sola dalgalamr.
Muhkem z1rhlar ki, onlann halkalarmm ~ivileri, ~ekirgelerin er-
keklerinin gozbebegi gibidir. Saglam ve muhkem dokuludur.
Dokunmas1 saglam bir z1rh ki, onu demiri safi, keskin, parlak
Hind la.hcmm ba~ kalrunr.
i~te onlar, takva ile birlikte sava~ gtintinde ve her dogruluk saa-
tinde bizim elbiselerimiz olurlar.
Klsald1klan zaman luh~lan, adimlanm1za eri~tiririz. Ula~madik
lan zaman onlan ula~bnnz.
Ba~lan, tepelerini gtine~e vermi~ olarak gortirstin. Avu~lan ter-
ket, sanki onlar yarablmami~br.
Dti~manla, toplanrm~ bir ordu birligi ile kar~1la~1nz ki, o ordu bir-
ligi, toplulugu yok eder. Sari ile Asim arasmda bir dag olan Me~rikin
ba~mm damanm kesmesi gibi.
Dti~manlar i~inde her bir hafif ab haz1rlanz ki, onlar sanya ~alan
kirmizi, ayaklan beyaz ve vticudlan beyaz tenlidir.
Baz1 stivarilerle stiratlenirler ki, sanki o stivarilerin yigitleri sa-
va~ esnasmda az yagmur yagd1~, ~amur ve kaygan oldugu bir Sirada-
ki arsland1r.
Birtala.m sad1k kimselerdir ki, bahad1r ki~ilere canlanm giderici
r- siingii ile toz bulutunun altmda oliimlerini verirler.
ilahm emri, sava~ta onlan dii~manma baglamaktachr.
l - Qiinkii Allah, ba~anya erdirenlerin en ha)'lrhs1d1r.
Dii~mana bir gazap olsun diye ve eger kotii huylu gazabh atlar
yakla~1rsa yurdu korucular olsun diye.
Aziz Allah, kendisinden bir gU~t ile ve kar~Ila~ti~m1z anda dogru
sabretmemiz sebebiyle bize yarchm eder.
Ve biz Peygamberimiz'in emrine uyanz. Ona icabet eder, soziin-
den d1~an pkma)'lz. Bizi bir musibet kar~1smda ~ta~rch~ zamanda
bizden once yanma giden olmaz.
~iddetli durumlara her ne zaman bizi ~ta~nrsa icabet ederiz ve ne
zaman sava~ mevkilerini goriirsek oraya siiratle ko~anz.
Kim peygamberin soziine uyarsa, o bizim i~imizde emrine uyulan
kimse olur.
Soziinde dogrulannn~ bir haktir.
i~te bununla bize yarillm eder ve bizim giiciimiizii apga ~1kanr.
Bizi liitfu ile i~te bu bahtiyarhga erdirir.
Muhammed'i yalanlayanlar var ya, onlar inkar ettiler ve miittaki-
nin yolundan saptilar.••
ibn ishak dedi ki: Ka'b b. Malik, ~u ~iiri de soylemi~tir:
«Ahzab, bize kar~1 topland1klan ve dinimize ta~ attiklan zaman

kendileriyle ban~ yapmayaca~mizi biliyordu.
Onlar, Kays b. Aylan'dan birbirine katihp kalabahklar olu~tura-
rak toplanilllar ve emre muvafakat ettiler.
Hindefise, meydana geleni ve hakikatteki ~eyi bilmiyorlarill.
Bizi dinimizden uzakla~tlnyor ve bizi ondan geri ~eviriyorlarill.
Biz de onlan kiifi.irden menedip uzakla~tinyorduk.
Rahman olan Allah, goren ve i~itendir.
Bir makamda bize gazabland1klan zaman, onlann gazablanmala-
nna kar~1 Allah'tan geni~ bir nusret bize yarillm etti.
Bu ise, bhim hakk1m1zda Allah'm korumas1 ve bize olan liitfudur.
Kim ki, Allah onu korumaz ise, o kimse zayi olur.
Bizi hak dine hidayet etti ve o dini bizim i~in se~ti.
Sanat~1lann sanatmdan daha iistiin ilahi sanatlar varillr.>>
ibn Hi~am dedi ki: Bu beyitler, Ka'b b. Malik'in uzun bir kaside-
sinden ahnm1~tir.
ibn ishak dedi ki: Beni Kura}"zahlann oldiirillmesiyle ilgili olarak
Hassan b. Sabit ~oyle demi~tir:
232 tBNKES!R
«Kurayza, kendisine kotiiliik yapanla kar~Ila~ti ve zilletini gidere-

cek bir yarrumcr bulamaru.
Onlara oyle bir bela is abet etti ki, Nadir ogullanna is abet eden
beladan ba~ka bir bela onda vard1. dt
Onlara geldigi sabah Rasulullah, ayrunlaticr ay gibi onlara binegi
ile siiratle gidiyordu. le1
Onun i~in giidiilen, binilmeyen atlar varru ki, uzerlerindeki suva-
rilerle dogan ku~lan gibi yiiriiyor ve ko~uyorlarru. k~
Onlan b1raktik ve onlar bir~eye kar~1 zafer kazanamadllar.
Uzerlerindeki kanlan derin bir su gibi idi. ge
Onlar yerlere serilmi~ler, onlann i~tlerinde ku~lar, etraflannda
halka halinde toplamrlar. Facir, haktan ~kan kimselere i~te boyle ce-
za verilir.
Eger uyanp korkutmam1 kabul ederse, Rahman'dan bir ogut ola-
ak bunun misli ile Kurey~lileri de uyanp korkut.»
or
Hassan b. Sabit, Beni Kurayzahlar hakkmda ~u ~iiri de soylemi~
tir: ic
<<Kurey~lilere
yard1m eden bir toplulugun fertleri, birbirlerini yi-
tirdiler ve onlar i¢n ~ehirlerinde bir yarrumc1 yoktur. bi
Onlar, kendilerine kitap verilen kimseler olup onu kaybettiler ve
onlar kor kimselerdirler. Tevrat'tan sapm1~larrur. bt
Kur'an'I inkar ettiniz. Oysa ki, peygamberin dedigini tasdik et-
mekle gelmi~tiniz.
Beni Liiey'yin haYirh ki~ileri iizerine Buveyre de buyiik bir yan-
gm ~kti.»
Hassan b. Sabit'e cevaben Ebu Siifyan b. Haris b. Abdiilmuttalib

de ~oyle dedi:
<<Allah, bu yapllan ~eyleri devam ettirsin ve onun etrafm1 alevli

ate~ yaksm.
Yakmda bileceksin ki, ondan hangimiz uza~z.
Ve bilirsin ki, hangimizin arazisine zarar verir.
Eger orada hurma aga~tlan, binek hayvanlan olsalard1, elbette
derlerdi ki, sizin i~tin durma hakkl yoktur, yiiriiyiip gidin.»
Ben derim ki: Ebu Siifyan b. Haris, islam'a girmeden once bu ~iiri
soylemi§tir. "Sahih-i Buhari"de de bu beyitlerin bir klsm1 ge~mi~tir.
ibn ishak dedi ki: Hassan b. Sabit, Sa'd b. Muaz ve Beni Kuray-
za'da ~ehid dii~en bir topluluk tizerine a~t dokerek ~oyle dedi:
«Ey kavmim, takdir olundugu zaman onleyici var muhr?

Ge~tmi~ iyi ge~timler hi~t geri donenler mi?
Ge~tmi~ bir zamam hahrlad1m, kalb ve biti~ik organlar si.iratle
di.i~ti.iler ve benden goz ya~lan aklp doki.ildi.i.
Goni.il ~evkinin inceligi, yufkah~ bana dostlan ve ge~ten maktul-
leri hahrlath ki, onlann arasmda Tufeyl, Rafi ve Sa'd vard1r.
Onlar cennetlerde oldular ve onlann konuk yerleri, evleri yalmz
kalm ve yer, onlardan ISSiz olup harabeye doni.i~ti.i.
Bedir gi.ini.inde, i.istlerinde oli.imlerin ve panldayan klh~tlann gol-
geleri oldugu hal de Rasule gosterdiler.
Qa~rd1, onlar da ona hakklyla icabet ettiler ve onlann hepsi ona
her emirde itaat edip soz dinlediler.
Geri donmediler. Hatta bir cemaat olarak sims1k1 bagland1lar.
Ecelleri, ancak yere serilmeler kesip sona erdirir.
Qi.inki.i onlar, ancak peygamberlerinin ~efaati oldugu bir s1rada
ondan ~efaat umuyorlar.
Ey haYirh kullar! i~te bu bizim imtihamm1zrur. Allah'm emrine
icabet ederiz. Oli.im ise hakhr ve ger~tektir.
Sana dogru ahlan ilk ad1m, bizim i¢ndir.
Bizden sonrakilerimiz ise oncekilerimize, Allah'm dini olarak ta-
bidirler.
Biz biliyoruz ki, mi.ilk yalmzca Allah'mrur ve Allah'm hi.ikmi.i el-
bette vakidir. >>
gl
0
Sl
n
it
n
YAHUDi EBU RAFi SELLAM B. EBU'L-HUKAYK'IN a
OLDlJRULMESi i~
Bu mel'un, Hayber'de kendine ait bir ko~?kte olduriilmii~?tii. Hicaz k

diyannda ~?Ohretli bir tacirdi. n
ibn ishak dedi ki: Hendek ve Beni Kurayza gazveleri sona erdi- y
ginde Sellam b. Ebu'l Hukayk (ki bu Rafi'in babas1d1r), Rasulullah g
(s.a.v.)'a kar~?I dii~?man gruplanm toplayan kimseler arasmda idi. d
Uhud'dan once Evsliler, Ka'b b. E~?refi oldurmii~?lerdi. Hazre~liler de g,
Hayber'de bulunan Sellam b. Ebu'l-Hukayk'1 oldiirmek i~in Rasulul- E

lah (s.a.v.)'dan izin istediler. 0 da onlara bu izni verdi. h
ibn ishak, Muhammed b. Muslim ez-Ziihri kanah ile Abdullah b. 1:
Ka'b b. Malik'in I?Oyle dedigini rivayet etmi~?tir: Allah'm, Rasulii i~in b
verdigi l?eylerden birisi de Ensar'dan bu iki kabile yani Evs ve Haz- (
re~'in Rasulullah'la birlikte erkek~e sava~?malan olmu~?tur.
Evs kabilesi, Rasulullah i~tn ne yaparsa, hemen Hazre~liler de
I?Oyle derlerdi: k
"Bu yapbklanmzla Rasulullah'm yanmda ve islam'da uzerimize c:
bir ustiinliik gosteremezsiniz." s
Boylece onlar da, onlann yapbklarmm aymsm1 yapmad1k~a i~?in r
pe~?ini b1rakmazlardi. Hazre~liler de bir~?ey yapbklarmda, Evsliler ay- k
m ~?eyi soylerlerdi. tl
Evsliler, Ka'b b. E~?refi -Rasulullah (s.a.v.)'a olan dii~?manh~ndan
dolaYI- oldurdiiklerinde Hazre~liler ~?Oyle dediler: «Bununla uzerimize d
asla ustiin gelemezsiniz.» Boyle dedikten sonra kendi aralannda du- r
~?iinup ta~?mdilar: «Acaba hangi adam Rasulullah (s.a.v.)'a kari?I Ka'b y
b. E~?ref ayannda bir dii~?manrur?» ve nihayet boyle bir dii~?manm an- r
cak ibn Ebu'l-Hukayk olaca~m habrlad1lar. 0, o s1rada Hayber'de z
idi. Sonu~ta Rasulullah'tan onun oldiirillmesi i~in izin istediler. 0 da t
onlara bu izni verdi.
Bu sebeple Hazre~lilerin Beni Seleme kolundan be~? ki~?i pk1p git- y
ti. Bunlann adlan I?Oyle idi: Abdullah b. Atik, Mesud b. Sinan, Abdul-
lah b. Uneys, Ebu'l-Katade Haris b. Rib'i ve Huzai b. Esved (Bu, Es-
lem kabilesinden olup Hazre~lilerin muttefikidir.). Rasulullah (s.a.v.), g
uzerlerine Abdullah b. Atik'i emir tayin etti ve onlan ~ocuklar ile ka- l:
dmlan oldiirmekten menetti. Onlar yola ~1kblar, geceleyin Hayber'e d
BUYUK isLAM TAR!Ht 235
geldikleri zaman ibn Ebu'l-Hukayk'm evine indiler. Evdeki biittin

odalar1, i~indeki kimseler iizerine kilitlediler. ibn Ebu'l-Hukayk, yiik-
sek bir odada idi ki, odanm hurma dallanndan yapllm1~ bir merdive-
ni varm. Onlar da oraya pktilar. Kap1smm ontinde ayakta beklediler.
i~eri girmek i~in izin istediklerinde kans1 ~1kti ve: «Siz kimlersi-
niz?» diye sordu. Onlar da: «Biz Araplardan bir tak1m insanlanz ki,
az1k istiyoruz.>>dediler. Kadm: "i~te adamm1z ~urada" diyerek onlan
i~eri ald1.
Onun yanma girdigimiz zaman iizerimize kap1lan kilitledik. Qtin-
kii bir~ey yaparsak kadmm bizimle onun arasma girmesinden ve i~i
mize engel olmasmdan korkuyorduk. Bunun iizerine kans1 ba~rd1 ve
yiiksek sesle bizi etrafa duyurmaya ba~lam. Biz ise, onu (adam1) yata-
~nda iken kllwlanm1zla derhal tildiirdiik. Vallahi gecenin karanh~n
da ancak onun beyB.zh~ onu bize gtisteriyordu. Sanki iizerindeki elbi-
se, M1s1r'da yap1lan beyaz Klpti elbisesi idi. Elbise, iizerine atilm1~ti.
Kans1 bizi etrafa haber vermek i~in ba~rd1~nda bizden bir adam ki-
hbm onun ba~1 iizerine kald1rd1. Sonra Rasulullah'm yasa~m hatir-
ladi ve elini ~ekti . Ege:c bu yasak olmasayd1, kadmm i~ini ak~amdan
bitirirdik. Kllwlannnzla ona (adama) vurdugumuz zaman Abdullah b.
Uneys, k1hciyla iizerine karnmdan yiiklendi ve onu tildiirdii. 0 da;
"Yeter ... Yeter" diye ba~nyordu.
Biz odadan ~1ktik. Abdullah b. Atik ise, gtizleri iyi gtirmeyen bir
kimse idi. Merdivenden dii~tii, eli ~1kti . Ya da ~iddetli bir ~ekilde in-
cindi. Biz onu, onlarm gtizleri tintinde kalenin d1~mdan i~ine giren bir
su menfezine ta~1mk ve onu oraya soktuk. Ate~ler yaktilar ve her ta-
rafta bizi s1k1 bir ~ekilde aramaya ba~ladilar. Bizi bulmaktan timid
kestikleri zaman arkada~lanmn yanma dtindiiler ve onun etrafmda
toplanmlar. 0 ise onlann arasmda can veriyordu.
Biz: "Allah dii~manmm olmii~ oldugunu nasil tigrenecegiz?" de-
dik. Bizden bir adam: "Ben gider, sizin i~in onun durumuna baka-
nm" dedi ve gitti. Arkada~1m1z onlann arasmda gerekli istihbarati
yap1p geldi ve ~tiyle dedi: "Ben onun kansm1 ve Yahudilerin adamla-
nm onun etrafmda gtiriiyordum. Kadm, elinde bir lamba ile onun yii-
ztine bakwor, onlara durumu anlatlyor ve ~tiyle diyordu: "i~te vallahi
ibn Atik'in sesini i~ittim. " Sonra kendimi yalanlamm ve dedim ki:
-ibn Atik, nereden buralara gelsin? Sonra kans1 ona dtindii, onun
yiiztine baklyordu. Sonra ~tiyle dedi:
- Y ahudilerin ilahma andolsun ki Sellam tildii.
Bu kelime kadar ho~ ve lezzetli bir stiz i~itmi~ degildim. Biz de iyi
gtirmeyen arkada~Imizi omuzlad1k ve Rasulullah'm yanma geldik. Al-
lah dti~mamm tildiirmii~ oldugumuzu ona haber verdik. Onun yamn-
da, hangimizin onu oldtirdtigu hususunda ihtilaf ettik. Her birimiz,
236 iBNKESIR
onu ben oldiirdiim diye iddia ediyorduk. Bunun iizerine Rasulullah ki,
~oyle buyurdu: ka
«Kllwlanmz1 getirin.>> Biz de luh~lanmizi ona getirdik. 0, lulu;la- Or
nmiza baktl ve Abdullah b. Uneys'in luhc1 i~in ~oyle dedi: «i~te bu de
onu oldiirmii~tiir. Onda yemek izini goriiyorum.,, de
ibn ishak dedi ki: Bu hususta Hassan b. Sabit'in ~oyle bir ~iiri ~IIi
vard1r: ey
Az
"Ey ibn Hukayk ve seney ibn E~refl Allah i~n kendileriyle kar~I
la~tig,.n
bir cemaatm iyiligini soylemek laz1m. ra
Siiratli hareket eden kll1~larla sevin~li olarak gece size yiiriiyor-
lardi. ya
Tiplu s1k aga~h bir me~elikteki arslanlar gibi. ffil
Nihayet beldelerinizin bir mahallinde size geldiler ve siiratle olan
diiren bir luh~ ile size oliim ~erbetini i~rdiler. Sa
Peygamberlerinin dinine yard1m i~in basiretle hareket ederek ole
mallan ve canlan gotiiren her bir durumu ki.i~iimseyerek. " dir
ad
Buhari, ishak b. Nasr kanah ile Bera b. Azib'in ~oyle dedigini ri- Eb
vayet etmi~tir: Ra
<<Peygamber (s.a.v.), bir grup adam1 Ebu Rafi'e gonderdi. Gecele- ha
yin Abdullah b. Atik, onun odasma girdi. 0, uyumakta idi ve onu ol- sii.J
diirdii..>>
Buhari, Yusuf b. Musa kanah ile Bera'nm ~oyle dedigini rivayet Az
etmi~tir: ole
Rasulullah (s.a.v.), Yahudi Ebu Rafi'e Ensar'dan birka~ ki~iyi le J
gonderdi. Ba~lanna Abdullah b. Atik'i emir tayin etti. Ebu Rafi, Ra- ya
sulullah (s.a.v.)'a eziyet verir, ona kaq1 dii~manlanna yarmm ederdi.
0, Hicaz toprag,.nda kendi kalesinde idi. Bu adamlar, onun yanma
yakla~tlklannda gi.ine~ batm1~b. insanlar istirahat i~n evlerine git- bu
mi~lerdi. Abdullah, arkada~lanna: "Yerinizde oturun. Ben gidip kap1- Ell
c1ya nezaketle rica edecegim ki, i~eriye girebileyim." dedi. Gitti, kapl- on
ya yakla~t1. Sonra def-i hacette bulunacakm1~ gibi elbisesini etrafma pu
sard1. insanlar i~erye girdiler. Kap1e1 ona seslendi: "Ey Allah'm kulu, ye1
eger i~eri girmek istiyorsan hemen gir. Yoksa arbk kap1lan kilitleye- ba;
cegim." Abdullah, i~eriye girdi ve gizlendi. insanlar i~eri girdikten gir
sonra kap1c1 kap1Yl kilitledi. Sonra anahtarlan ~viye asb. da
Abdullah diyor ki: Ben de anahtarlara uzamp ~ividen ald1m. Ka- gu
PIYl a~bm. Ebu Rafi (ibn Ebi Hukayk) yiiksek bir odada idi. Geceleyin gu
yanmda eglence yap1hyordu. Arkada~lan yanmdan ~1k1p gittikten Ke
sonra ben odasma ~kbm. Her kapiYI a~p i~eri girdikten sonra iizeri- ku
me kilitliyordum ki, halk beni duydugu takdirde bana ula~amasmlar
BUYUK !sLAM TAR!H! 237
ki, Ebu Rafi'i oldi.irebileyim. Nihayet Ebu Rafi'in odasma vardlm. 0,

karanhk bir odada idi. Ailesinin, ~toluk ~tocugunun ortasmda idi.
Onun, odanm hangi tarafinda oldugunu bilmiyordum. "Ey Ebu Rafi!"
dedim. 0 da: "Kim o ?"dedi. Sese dogru gittim. KJ.hc1mla deh~et i¢n-
de ona bir darbe vurdum. Bir~ey yapamad1m. Ba~rd1, ben de odadan
pktrm. Az otede bekledim. Sonra tekrar yanma girdim. "Bu ne sestir
ey Ebu Rafi?" diye sordum. 0 da ~oyle dedi: "Veyl senin anana olsun.
Az once evde bir adam klh~tla bana vurdu."
Ben de ona iyi bir darbe vurdum, ama yine de oldi.iremedim. Son-
ra kl11C1mm ucunu karnma dayad1m, bat1rd1m, s1rt1na ula~tl. 0 za-
man onu oldi.irdiigumii anladlm. Artlk kap1lan hirer hirer a~tiP dl~an
ya ~tiki~ yoluna koyuldum. Nihayet onun merdivenine vardlm. Aya~
ml merdivenin basama~na atbm. Son basamaga geldigimi sand1m
ama o mehtaph gecede merdivenden a~a~ dii~]tiim. Baca~m klnld1.
San~mla sardlm. Sonra ko~jup kap1ya vardlm. Orada oturarak: "Onu
oldiirdiigumii iyice anlamadan bu gece buradan gitmeyecegim." de-
dim. Seher vakti horozlar otmeye ba~laymca surlann iizerinde bir
adam, onun oliim haberini verip ~oyle dedi: "Hicazhlann yard1mClSl
Ebu Rafi oldii!" Ben de arkadal}lanma ko~jup: "Kurtulduk. Allah, Ebu
Rafi'i oldi.irdii." dedim. Sonra Peygamber (s.a.v.)'in yamna gittim. Ona
hadiseyi anlatbm. 0 da: «Aya~m uzat.>>dedi. Aya~m1 uzatbm. Elini
si.iriip ovaladl. Sanki hi~t klnlmam1~ gibi oldu.
Buhari, Ahmed b. Osman b. Hakim el-Evdi kanab ile Bera b.
Azib'in ~oyle dedigini rivayet etmi~]tir: Rasulullah (s.a.v.), Ebu Rafi'i
oldi.irmeleri i~tin Abdullah b. Atik ile Abdullah b. Utbe'yi birka~t ki~iy
le birlikte gorevlendirdi. Bunlar yola ~t~kblar. Onun bulundugu kaleye
yakla~tllar. Abdullah b. Atik, onlara ~oyle dedi:
- Burada bekleyin. Ben gidip duruma bir bakaYlm.
Abdullah daha sonra ~oyle dedi: Kaleye girmek i¢n bir yolunu
bulmaya bakbm. Onlar bir merkeplerini kaybetmi~]ler, anyorlard1.
Ellerinde ate~jle etrafi dola§1yorlardl. Tanmmaktan korktum. Ba§1m1
ortiip oturdum. Def-i hacette bulunuyormu§ gibi yapbm. 0 Slrada ka-
PlCl da ~oyle dedi: "i~teri girmek isteyen girsin. Yoksa kapllan kilitle-
yecegim." Ben de i~teri girdim. Sonra kale kap1smm yanmda merkebin
baglandl~ yerde gizlendim. Halk, Ebu Rafi'nin yamnda ak~am yeme-
gini yedi. Gecenin bir boliimii gidinceye kadar sohbet ettiler. Sonra
da~hp evlerine dondiiler. Sesler kesilip hareketler durunca, bulundu-
gum yerden ~tiktlm. Kap1e1nm anahtarlan bir 1~1k penceresine koydu-
gunu gordiim. Gidip anahtarlan oradan aldlm. Kale kap1sm1 a~tbm .
Kendi kendime: «Eger halk beni duyarsa hi~t degilse siiratle ka~tlP
kurtulabilirim." dedim. Sonra odalannm kap1lanna yoneldim. Kaplla-
n i~teridekilerin iizerine kilitledim. Sonra Ebu Rafi'in odasmm merdi-
238 1BNKESIR
venine ~1khm. Onun nerede oldugunu bilemedim. "Ey Eba Rafi!" de-
dim. 0 da: "Kim o?" diye sordu. Ben de sese dogru gittim ki, onu vura- l?OY
Yim. Q1ghk ath. Birl?ey yapamad1m. Sonra ona yarrum ediyor pozunda ve 1
yanma geldim ve: "Neyin var ey Eba Rafi?" diye sordum. Bunu sorar-
ken sesimi degil?tirdim. 0 bana: kar
- $al?marun m1, veyl senin anana olsun. Az once bir adam yamma di.ir
girdi ve bana k1hc;:la vurdu, dedi. Tekrar yanma yoneldim ki, ona bir
darbe vuraYim. Ama yine birl?ey yapamarum. Q1ghk attl. Aile efrad1
ayaga kalkt1.
Sonra tekrar sesimi degil?tirerek yamna gelffim. Ona yard1m ettim
mek istiyormul? gibi davrand1m. 0 da s1rt i.isti.i uzanm1~h. Kihcm ucu- Om
nu karmna bahrd1m. Sonra i.izerine yi.iklendim. Oyle ki, kemiklerinin gun
sesini il?ittim. Sonra korku ic;:inde odadan ~1ktlm. inmek i~in merdiven ikill
bal?ma geldim. Ama merdivenden al?a~ diil?tiim. Aya~m pkh. Bir nan
bezle sard1m. Sonra tek ayak i.izerinde arkadal?lanmm yanma geldim. yort
Onlara: "Haydi acele yola ~1km. Mi.ijdeyi Rasulullah'a verin. Ben
oli.im haberini iyice almadan buradan aynlmayaca~m." dedim. Orta-
hk agarmaya ve sabah olmaya bal?laru~nda oli.im haberini veren kil?i,
surlann i.izerine pk1p: "Ebu Rafi oldi.i." dedi. Ben de aya~mda hi~ sa- Ian
kathk ac1s1m duymaks1zm yola pkhm. Rasulullah'm yanma varma-
dan yolda arkadal?lanma yetil?tim. Mi.ijdeyi, Rasulullah'a ben verdim.
Buhari, Zi.ihri kanah ile Ubeyy b. Ka'b'm l?Oyle dedigini rivayet et-
mil?tir: Onlar, yanma geldiklerinde Rasulullah, minber i.izerinde idi on a
ve: <<Yi.izler kurtuldu.>> dedi. Onlar da: "Senin yi.izi.in kurtuldu ya geli
Rasulallah!" dediler. Rasulullah: «Onu gizleyecek misiniz?,, diye so-
runca onlar evet, dediler. 0 da: <<KlhCI bana uzat.>> dedi. Klhc1 alru. Kl- du.•
nmdan c;ekti ve (klhca bak1p) l?Oyle dedi: «Evet bu, onun (Ebu Rafi'in) ru ~
klhcm agzmdaki yemegi (kam)dir.>> ken
Ben derim ki: Abdullah b. Atik, Ebu Rafi'i oldi.iri.ip de merdiven- Um
den inerken diil?tiigi.inde aya~ pkmll? ya da klnlm1~ ve bu sebeple aci- ~lkt
mi~ olabilir. Ama aya~m bir sarg~ ile sannca ac1s1 dindi. Bunda da
apk bir mucize vard1. Faydah bir cihadda bulundugundan oti.iri.idi.ir
ki, yi.iri.imek istediginde kendisine manen yarrum edildi. Sonra Rasu-
lullah'm yanma vanp oturdugunda aya~ndaki acllar yeniden hisse-
dilmeye ba~lad1. Ama aya~m uzath~nda Rasulullah, aya~m ovala-
maya ba~laYinca aCilar tekrar gitti ve aya~ eski haline dondi.i. olm
HALiD B. SUFYAN B. NUBEYH EL-HUZELI'NiN

OLDURULMESi
hr.'
Hafiz el-Beyhaki, bu olaYI "Delail'' adh eserinde Ebu Rafi'in oldi.i- day:
ri.ilmesinden sonra anlatm1~hr.
BUYOK !SLAM TAR!H! 239
imam Ahmed b. Hanbel, Yakub kanab ile Abdullah b. Uneys'in

!?Oyle dedigini rivayet etmi!?tir: Rasulullah (s.a.v.), beni yanma ~ag,.nh
ve !?Oyle dedi:
- Duyduguma gore Halid b. Siifyan b. Niibeyh el-Hiizeli, bana
kar§I sava~?malan i~in Urene'de adam topluyormu~?. Ona git ve onu ol-
diir!
- Ya Rasulallah, onu tamyabilmem i~n bana tarif et.
- Onu gordiigti.n zaman iirkek bir adam oldugunu goreceksin.
Ben de kilicinn ku§anarak yola ~ktim. ikindi vakti Urene'ye ula~
tim. Yanma gittim. Yanmda zevceleri vardi. Onlan eve gotiiriiyordu.
Onu gordiigumde Rasulullah'm tarif ettigi gibi iirkek bir adam oldu-
gunu mii~ahede ettim. Yanma yakla~tim. Ama onunla konu~ursam,
ikindi namazmm vaktini ka~Iracag,.mdan korktum. Yiiriiyii§ halinde
namaz1 kilmaya ba§ladim. Riiku ve secdelerimi ba~ imas1 ile eda edi-
yordum. Yanma vardig,.mda:
- Kimsin ey adam? diye sordu.
Ben de:
- Araplardan bir adam1m. Seni duydum. Muhammed'le sava~ma-
lan i~in adam topladig,.m i~ittim. Bu sebeple yamna geldim, dedim.
Oda:
- Evet ben bu i~le ugra~1yorum, dedi.
Kendisiyle birlikte biraz yiiriidiim. Bir f1rsatim bulup kilicimla
ona sald1rd1m ve oldiirdiim. Sonra yanmdan aynhp gittim. Kanlan
gelip iizerine kapandilar.
Rasulullah (s.a.v.)'m yamna geldim. 0 beni goriince: «Yiiz kurtul-
du.» dedi. Ben de: "Ya Rasulallah, onu oldiirdiim." dedim. 0 da: «Dog-
ru soyledin.>> dedi. Sonra Rasulullah (s.a.v), kalk1p benimle birlikte
kendi evine gitti. Orada bana bir baston verip: «Ey Abdullah b.
Uneys, ~u bastonu yanmda tut.>> dedi. Rasulullah'm evinden di~an
~aktig,.mda insanlar bana:
- Bu baston da neyin nesi? diye sordular.
Ben de:
- Rasulullah bana verdi ve yammda tutmann emretti, dedim.
Dediler ki:
- Rasulullah'm yamna bir daha donsen de bunun sebebini sorsan
olmaz nn?
Ben de Rasulullah'm yanma doniip §Oyle dedim:
- Ya Rasulallah! Bu bastonu bana ni~in verdin?
- Bu, k1yamet giiniinde benimle senin aranda bir alamet olacak-
tir. Qiinkii o giinde insanlann az bir kism1 (baston ve benzeri ~eylere)
dayanacaklardir.
Ravi diyor ki: Abdullah, o bastonu kendi k1hcma baglad1. Oliince-
240 iBNKESiR
ye kadar yamnda kalch. Ailesine oldiikten sonra kefenine konulmasi-

m emretti. Oldi.igtinde kendisiyle birlikte mezara defnedildi.
Abdullah b. Uneys'in klssasm1, Urve b. Zi.ibeyr ile Musa b. Ukbe
de "Megazi" adh eserlerinde mi.irsel olarak nakletmi§lerdir. Dogrusu-
nu Allah bilir.
ibn Hi§am dedi ki: Abdullah b. Uneys, Halid b. Si.ifyan'1 oldi.iri.i§i.i
ile ilgili olarak §Oyle bir §iir soylemi§tir:
«Oki.izi.in oglunu deve yavrusu gibi yerde b1rakt1m. Qevresinde

a~t~Ilar varch, yakalanm ytrtlyorlarch.
Ben onu oldi.irdi.igi.imde kanlan benim ve onun arkasmda duru- ken
yorlardi. Keskin klhcm suyundan daha beyaz idiler. hen
Z1rh~Ilann ba§ma bir deneme sahibi oldu. Sanki o yamp tutu§an Onl
alevli bir ate§ koru gibidir. de d.
Kih~ ba§ma degerken ona §Oyle diyordum:
Ben Uneys'in ogluyum. Si.ivariyim, bahad1nm, korkak degilim. run
Ben o kimsenin ogluyum ki, zamana metelik vermedi. rii§
Evimin avlusu geni§tir, cimri degilim.
Ona dedim ki: AI, §erefli ki§inin darbesini ye!
Muhammed'in dini i.izere, hafif olan kimsenin darbesini al! Ege
Ben, peygamberin bir kafire kasdetmesi anmda elimle, dilimle o ruz.
kimseye ko§ar, onu vururum.» tmc
kav
Ben derim ki: Abdullah b. Uneys b. Haram Ebu Yahya el-Ci.iheni, ka 1
kadri yi.ice, me§hur bir sahabedir. Akabe bey'atma katllan kimseler-
dendir. Uhud, Hendek ve sonraki gazvelerde haz1r bulunmu§tur.
Me§hur kavle gore hicri sekseninci senede ~am'da vefat etmi§tir. Hic- yur
ri ellidordiinci.i senede vefat ettigi de soylenmi§tir. Dogrusunu Allah
bilir. nin
Ali b. Zi.ibeyr ile Halife b. Hayyat, bu sahabe ile Abdullah b. Da1
Uneys Ebu isa el-Ensari'yi birbirinden aytrt etmi§lerdir. 0, Peygam- dur
ber (s.a.v.)'den §Oyle bir rivayette bulunmu§tur: «Peygamber (s.a.v.), ra <
Uhud gi.ini.inde i~inde su bulunan bir k1rba getirilmesini emretmi§, dir.
klrba getirildiginde agzma koyup i~meye ba.~larni§tl.» . onu
Ebu Davud ve Tirmizi de Abdullah el-Omeri tariki ile Isa b. Ab- lileJ
dullah b. Uneys'ten boyle bir rivayette bulunmu§lardir. Sonra Tir- mi.i
mizi, bunun senedinin sahih olmad1~m ve Abdullah el-Omeri'nin ha-
fi.zasmm zaytfbir kimse oldugunu soylemi§tir. evv
olaJ
AMR B. AS'IN, HENDEK GAZVESiNDEN SONRA NECA$i iLE
ARASINDA GEQEN KISSA VE iSLAM'A GiRi$i
Muhammed ibn ishak dedi ki: Yezid b. Ebi Habib, Amr b. As'm
kendi agzmdan I?Oyle dedigini rivayet etmi~?tir: «Ahzab ile birlikte
hendekten aynld1~m1z zaman, Kurey~?'ten baz1 adamlan toplawm.
Onlar benim gorii~?iimii uygun gi:iriir ve beni dinlerlerdi. Onlara ~?i:iyle
de dim:
- Vallahi biliyorsunuz ki, ben Muhammed'in durumunu gi:iriiyo-
rum. i~?lerin iizerine hoi? olmayan bir ~?ekilde gidiyor. Ben boyle bir gi:i-
rii~? i~ndeyim. Siz onun hakkmda ne dii~?iiniiyorsunuz?
- Senne dii~?iiniiyorsun?
- Neca~?i'nin yanma gidip onun yanmda olmaYl uygun gi:iriiyorum.
Eger Muhammed, kavmimize galip olursa biz Neca~?i'nin yanmda olu-
ruz. Qiinkii bizim onun elleri altmda olmam1z, Muhammed'in eli al-
tmda olmam1zdan daha iyidir. Eger bizim kavmimiz ona galip gelirse,
kavmimiz bizi tamyor ve bizi biliyordur. Onlardan bize iyilikten ba~?
ka bir~?ey ula~?maz.
- Ger~ekten bu iyi bir gi:irlll?tiir.
- 0 halde Neca~?i'ye hediye edecegimiz ~?eyleri temin ediniz. Bizim
yurdumuzda ona hediye olarak verilecek ~?eylerin en iyisi derilerdir.
Boylece Neca~?i i~n bir~ok deriler toplad1k. Sonra yola pkarak ya-
nma varwk. Vallahi biz Neca~?i'nin yanmda iken Amr b. Umeyye ed-
Damri oraya geldi. Rasulullah (s.a.v.) onu, Cafer ve arkada~?lannm
durumlan i~in Neca~?i'ye gondermi~ti. 0, Neca~i'nin yamna girdi. Son-
ra ordan pktl. Ben de arkada~?lanma dedim ki: Bu, Amr b. Umeyye'-
dir. Eger Neca~?i'nin yanma girsem ve kendisinden onu istedigimde
onu bana verirse, boynunu vuraca~m. Bunu yaptl~m zaman Kurey~?
liler anlayacaklar ki, ben, onlann yerine Muhammed'in el~isini oldiir-
mii~?iim.
Neca~?i'nin yanma girdim ve ona temenna secdesini yaptlm. Daha
evvel de boyle yapard1m. Neca~?i dedi ki:
- Merhaba ey dostum. Ho~? geldin. Bana memleketinden hediye
olarak neler getirdin?
- Ey hiikiimdar, sana ~ok miktarda deri getirdim.
Sonra hediyeleri onun huzuruna getirdim. Baktl, begendi. Sonra
B. lslam Tarihi, C. IV, F . 16

242 tBNKESIR
ona §Oyle dedim: sl

- Ey Hi.iki.imdar, ben bir adam gordiim ki, senin yamndan az once yl
~1kti. 0 bizim dii.§mamrmz olan bir adamm (Muhammed'in) elpsidir. k
Onu bana ver de oldiireyim. Qiinkii o, bizim e§rafimizdan ve se~kinle k
rimizden bazi adamlanrmzi oldiirdii.
Bunun iizerine Neca§i ofkelendi. Sonra elini uzatt1 ve kendi bur-
nuna vurdu. Burnu k1nldi sandim. "Ke§ke yer yanlsayd1 da ondan u-
zakla§mak ipn yere batsayd1m." dedim. Sonra ona §Oyle dedim:
- Ey Hiiki.imdar, Allah'a yemin ederim ki, bu sozlerimden ho§lan-
mayacag,.ru bilseydim, o adam1 senden istemezdim.
- Demek Musa'ya gelmi§ olan Namus-u Ekber'in kendisine geldigi
bir adarmn elpsini sana vermemi istiyorsun ki, onu oldiiresin.
- Ey Hiiki.imdar, o oyle midir?
- Yaz1k sana ey Amr! Bana itaat et ve ona tabi ol. Qiinkii Allah'a
yemin ederim ki, o elbette hak iizeredir ve elbette kendisine muhale-
fet eden kimselerin iizerine galip gelecektir. '1\pki Musa'mn Firavun n
ile askerlerinin iizerine galip geldigi gibi. Sl
- Acaba islam iizere onun i~in benim sana bey'at1m1 kabul eder. f~
misin? h
- Evet. A
Boyle dedikten sonra elini uzatti. Onunla islam iizere bey'atle§- V1
tim. Sonra arkada§lanmm yanma dondi.im. Fikrim degi§mi§ti ve ar- D
kada§lanmdan Miisli.imanhg,.rm gizledim.
Sonra Miisli.iman olmak i~in Rasulullah'm yanma gitmek iizere
yola ~1ktlm. Halid b. Velid'e rastlad1m. Bu hadise, Mekke fethinden
biraz once idi. 0, Mekke'den geliyordu. Ona dedim ki:
- Ey Ebu Silleyman, nereye gidiyorsun?
- Vallahi bu adamm (Muhammed'in) peygamberligi artik giin gibi
a§ikar oldu. Vallahi Miisliiman olmak i~in onun yanma gidiyorum.
Daha ne zamana kadar bekleyecegim.
- Vallahi ben de s1rf Miisliiman olmak i~in geldim. Ba§ka bir se-
beple gelmi§ degilim.
Boylece Medine'ye, Rasulullah (s.a.v.)'m yanma geldik. Halid b.
Velid one ge~ti ve Miisliiman oldu. Bey'atle§ti. Sonra ben yakla§IP
§Oyle dedim:
- Ya Rasulallah! Ben sana ge~mi§te i§ledigim giinahlanm1 ba~§
laman ve eskiden yaptig,.m §eyleri bana hatirlatmaman §arti iizerine
bey'at ediyorum.
- Evet ey Amr, bey'atim yap. Qiinkii islamiyet once yapilan §eyle-
ri kesip yok eder. Hicret de kendisinden oncesini keser.
Ben de onunla bey'atle§tim. Sonra oradan aynldim.>>
ibn ishak dedi ki: Kendisini yalanc1hkla itham etmeyecegim biri-
sinin bana anlatti~na gore Osman b. Talha b. Ebi Talha da onlarla

yani Amr b. As ve Halid b. Velid'le beraberdi. Onlar Miisltiman olur-
ken o da Miisltiman olmu~tu. Abdullah b. Ebu'z-Zibara es-Sehmi bu
konuda ~oyle demi~tir:
«Osman b. Talha'ya antla~mam1z1 haber veririm ve hacer-i esve-

din opiildiigu yerde milletin toplandi~m haber veririm.
Babalarm akdettigi her bir antla~maYJ da haber veririm.
Halid, bu gibi antla~malardan aynlacak degil ya.
Sen Beyt'ten ba~ka bir Beyt'in aplmasm1 m1 arzu ediyorsun?
Kadim Beyt'in ~erefinden otesi arzu edilir mi hi~t?
Bundan sonra Halid'e giivenme ve Osman da ~iddetli felaketlerle
geldi.»
Ben derim ki: Bunlann islam'a giri~leri, Hudeybiye'den sonra ol-

mu~tur. Qiinkii Halid b. Velid -ileride apklanaca~ gibi- o giin m~rik
siivarilerinin komutam idi. Bunlann Miisltimanh~ hususunda bu
fash daha sonra anlatmak miinasip olacakt1. Ancak biz, imam Mu-
hammed b. ishak'a uyarak bu konuyu burada anlattik. Qiinkii Amr b.
As'm Neca~i'ye ilk gidi~i. Hendek gazvesinden sonra olmu~tur. Kuv-
vetli gorii~e gore o, hicri be~inci senenin son kismmda oraya gitmi~tir.
k~
0
b
til
di
HZ. PEYGAMBER'iN, EBU SUFYAN'IN KIZI UMMU HABiBE ki
iLE EVLENMESi
Hendek gazvesini anlattiktan sonra Beyhaki, Kelbi tariki ile ibn

Abbas'm: «Allah'm sizinle, dii~manhk gosterdiginiz kimseler arasmda
bir sevgi yaratmas1 umulur.>> (el-Mumtehine, 7.) ayet-i kerimesi hakkmda
~oyle dedigini rivayet etmi~tir: «Bu ayet, Peygamber (s.a.v.)'in, Ebu
Siifyan'm klz1 Ummii Habibe ile evlenmesinden bahseder. Peygamber
(s.a.v.), Ummii Habibe ile evlenince o mii'minlerin annesi oldu ve Mu-
aviye de mii'minlerin daYISl oldu.
Beyhaki, Ebu Abdullah el-Haf1z kanah ile Urve'nin ~oyle dedigini
rivayet etmi~tir: Ummii Habibe, daha once Ubeydullah b. Cah~'m ni-
kahmda idi. Ubeydullah, Neca~i'nin yamna hicret etti, orada oldii.
Rasulullah (s.a.v.) da Habe~istan'da bulunan Ummii Habibe ile evlen-
di. Ummii Habibe'yi Rasulullah'a zevce olarak nikahlayan, Neca~i ol-
du. Ona 4.000 dirhem mehir verdi. Onunla birlikte ~urahbil b. Hase-
ne'yi, Habe~istan'dan Rasulullah'm yanma gonderdi. Qeyizini de ver-
di. Aynca Rasulullah'm gonderdigi ~eyleri de ona r;eyiz olarak verdi.
Urve dedi ki: Peygamber (s.a.v)'in zevcelerinin mehirleri 400 dir-
hem idi. v
Ben derim ki: Sahih kavle gore Peygamber (s.a.v.)'in zevcelerinin d
mehirleri on iki bur;uk okiye idi. Bir okiye k1rk dirhemdir. Boyle olun- h
ca mehirleri 500 dirheme tekabiil etmektedir.
Beyhaki, daha sonra ibn Lehia kanah ile Urve'nin ~oyle dedigini b
rivayet etmi~tir: Ubeydullah b. Cah~, Habe~istan'da Hristiyan olarak d
oldii. Kans1 Ummii Habibe'yi Rasulullah (s.a.v.) nikahlad1. Onu Ra- b
sulullah'a zevce olarak nikahlayan ki~i, Osman b. Affan (r.a.) oldu.
Ubeydullah b. Cah~'m Hristiyanhga girmesiyle ilgili ar;1klama z
daha onceki sayfalarda verilmi~tir. 0 Miislfunan iken diger miislii- c
manlarla birlikte Habe~istan'a hicret ettikten sonra, ~eytan onun fik- r;
rini r;eldi. Hristiyanh~ ona ho~ gosterdi. 0 da Hristiyanhga ger;ti. I1
Oliinceye kadar Hristiyan kalm. Allahm laneti iizerine olsun. Hristi- b
yan olduktan sonra Miislfunanlan aYiplayarak onlara: "Biz gordiik, I1
ama sizin gozleriniz heniiz aplmad1." derdi. Bununla ilgili apklama, 11
Habe~istan hicreti bahsinde ger;mi~ti.
Urve'nin: "Ummii Habibe'yi zevce olarak Rasulullah (s.a.v.)'a ni- l:
BUY(JK isLAM TAR1H1 245
kahlayan ki§i, Osman b. Affan (r.a.) olmu§tur." sozi.i gariptir. Qi.inki.i

Osman, daha once Mekke'ye donmi.i§, sonra Medine'ye hicret etmi§ti.
bnceki sayfalarda anlatildl~ gibi bu hicretine zevcesi Rukiyye de ka-
blmi§, ona refakat etmi§tir. Dogrusunu Allah bilir.
Sahih olan, Yunus'un, Muhammed b. ishak'tan naklettigi §U soz-
di.ir: Bana ula§an habere gore Ummi.i Habibe'nin nikah akdini yapan
ki§i, amcas1 oglu Halid b. Said b. As olmu§tur.
Ben derim ki: Ummi.i Habibe'nin nikah akdini kabul hususunda
Rasulullah'm vekili Habe§ hi.iki.imdan Ashame en-Neca§i idi. Nitekim
Yunus'un rivayetine gore Ebu Cafer Muhammed b. Ali b. Hi.iseyin
§oyle demi§tir: Rasulullah (s.a.v.), Amr b. Umeyye ed-Damri'yi Neca-
§i'ye gondermi§ti. 0 da Ummi.i Habibe binti Ebi Si.ifyan'1 Rasulullah'a
nikahlami§tl. Onunla birlikte 400 dinar da gondermi§ti.
Zi.ibeyr b. Bekkar, Muhammed b. Hasan kanahyla Ismail b. Amr'-
m §oyle dedigini rivayet etmi§tir: Ebu Si.ifyan'm klz1 Ummi.i Habibe
§oyle dedi: Ben Habe§istan'da iken bir de baktlm ki, Neca§i'nin Ebre-
he adh bir cariyesi, i.izerinde yag lekeleri bulunan elbisesi ile yamma
geldi. i~eriye girmek i~in izin istedi. Ben de izin verdim. i~eri girdi ve
§Oyle dedi:
- Hi.iki.imdar sana diyor ki: Rasulullah (s.a.v.), bana yazmi§ oldu-
gu mektupta seni kendisine zevce olarak vermemi yazmi§.
Ben de cariyeye §Oyle dedim: Allah sana haYir mi.ijdesini versin.
Bunun i.izerine cariye bana dedi ki:
- Hi.iki.imdar sana diyor ki: 0, beni evlendirme vekili yapsm.
Ben de Halid b. Said b. As'1 gonderdim. Onu vekil tayin ettim. Se-
vincimden bana bu haYirh mi.ijdeyi getiren cariye Ebrehe'ye ellerim-
deki iki gi.imi.i§ bilezigi, iki h1zmaYl ve ayaklanmdaki gi.imi.i§ halka-
larla parmaklanmdaki yi.izi.ikleri mi.ijdelik olarak verdim.
Ak§am olunca Neca§i, Cafer b. Ebi Talib ile Habe§istan'da haz1r
bulunan Mi.isli.imanlara haber gonderip yanma ~a~rttl. Onlar da gi-
dip toplandllar. Neca§i, toplulugun yamnda nikah hutbesini okumaya
ba§lad1 ve §oyle dedi:
«N oksanhklardan mi.inezzeh, yi.ice, gi.iven verici, gi.i~li.i, kuvvetli,
zorlu kuvvetin sahibi, her§eye hi.iki.imran olan Allah'a hamd olsun.
Ondan ba§ka ilah bulunmad1~na, Muhammed'in de onun kulu ve el-
~isi olduguna, Muhammed'in, Meryem oglu isa tarafmdan mi.ijdele-
nen peygamber olduguna §ahadet ederim. imdi Rasulullah (s.a.v.),
benden, Ebu Si.ifyan'm k1z1 Ummi.i Habibe'yi zevce olarak kendisine
nikahlamam1 talep etmi§tir. Ben de Rasulullah (s.a.v.)'m bu istegine
icabet ettim. Ummi.i Habibe'ye 400 dinar mehir vermi§tir.»
N eca§i bu konu§masmdan sonra mehir dinarlan (para) or ada
bulunanlann oni.ine dokti.i. '
246 iBNKESIR
Sonra Halid b. Said konu~maya ba~layarak ~oyle dedi:

<<Hamd, Allah'a mahsustur. O'na hamd eder, O'ndan magfiret di- s
lerim. Allah'tan ba~ka ilah bulunmadi~na, Muhammed'in de onun
kulu ve el~isi olduguna ~ahadet ederim. 0, Muhammed'i hidayet ve
hak din ile gondermi~tir ki, bu hak dini diger biitiin dinlere iistiin ge-
tirsin. Mii~rikler bundan ho~lanmasalar bile bu boyle olacaktir.
imdi ben, Rasulullah (s.a.v.)'m istegine icabet ettim. Ve Ebu Siif- 0
yan'm k1z1 Ummii Habibe'yi zevce olarak ona verdim. Allah Ummii
Habibe'yi Rasulullah'a miibarek k1lsm.>> E
Neca~i, mehirlik dinarlan Halid b. Said'e verdi. 0 da teslim aldi. n
Sonra kalkmak istediklerinde ~oyle dedi: i~
<<Oturun. Qiinkii evlendikleri zaman, evlilik yemeginin yenilmesi, 11
peygamberlerin siinnetindendir.>> Yemek getirilmesini emretti. Getiri- d
len yemegi yedikten sonra da~ldilar.
Ben derim ki: Belki de Amr b. As, Amr b. Umeyye'nin Neca§i'nin n
yanmdan ~kti~m goriirken o Ummii Habibe meselesi i~in Neca§i'nin
yanmda bulunuyordu. Bu da Hendek gazvesinden sonra olm~tu. Sl
Ama Hafiz el-Beyhaki'nin, Ebu Abdillah b. Mendeh'ten rivayet et- e1
tigine gore Peygamber (s.a.v.), hicri altmc1 senede Ummii Habibe ile
evlenmi§tir. Ummii Seleme ile evlenmesi ise hicri dordiincii senede ol- u:
mu~tur.
Ben derim ki: Halife, Ebu Ubeydullah Marner b. Miisenna ve ih- a]
nii'l-Bereki de boyle demi§lerdir. Hz. Peygamber'in Ummii Habibe ile bl
evlenmesi hicri altmcr senede olmu§tur. Bazllanna gore yedinci sene- Yl
de olmu§tur. Beyhaki, bunun daha miinasip oldugunu soylemi§tir. g:
Ben derim ki: Onceki sayfalarda ge~tigi gibi Peygamber (s.a.v.)'in §E
Ummii Seleme ile evlenmesi, hicri dordiincii sene sonlannda olmu§- di
tur. Ummii Habibe ile evlenmesine gelince, bunun daha once olmu§ h:
olmas1 muhtemeldir. Sonra da olmm~ olabilir. Ama Hendek gazvesin- n:
den sonra olmu§ olmas1 daha uygun goriinmektedir. Qiinkii onceki
sayfalarda da ge~tigi gibi Amr b. As, Amr b. Umeyye'yi Neca§i'in yakl
nmda bu mesele i~in gormii§tii. Dogrusunu Allah bilir. §i:
"el-Gabe" adh eserde Haf1z ibnii'l-Esir, Katade'den rivayet etti ki ti:
Ummii Habibe, Habe§istan'dan Medine'ye hicret ettiginde Rasu-lul-
lah (s.a.v.), onun desti izdivacrna talip oldu ve onunla evlendi. Baz1
kimselerden hikaye olunduguna gore Peygamber (s.a.v.), Mekke'nin
fethinden ve Ebu Siifyan'm Miisliiman olmasmdan sonra k1z1 Ummii
Habibe ile evlenmi§tir. Bu gorii§te olanlann delili §udur: ibn Ab-
bas'tan rivayet olunduguna gore Ebu Siifyan §Oyle demi§tir:
- Ya Rasulallah, bana ii~ §ey ver.
- Olur.
- Daha once Miisliimanlarla nasll sava§tlysam, bu defa kafirlerle

sava§mak i¢n bana kumanda ver.
- Olur.
- Oglum Muaviye'yi yanmda vahiy katibi yap.
- Olur.
- Yammda Arap kadmlannm en giizeli Ummu Habibe vardrr ki,
onu seninle evlendirmek istiyorum.»
ibnu'l-Esir dedi ki: «Bu hadis, Miislim'e gore munkerdir. Qunku
Ebu Si.ifyan, Mekke fethinden once muahedeyi yenilemek i~n Medi-
ne'ye geldiginde k1z1 Ummti Habibe'nin yanma geldi. Ummu Habibe
ise Peygamber (s.a.v.)'in minderini durerek onun altma sermekten
imtina etti ve kalrurd1. Ebu Si.ifyan da k1z1 Ummu Habibe'ye §oyle de-
di:
- Vallahi bilemiyorum. Beni mi bu mindere laYik gormedin, yoksa
minderi mi bana laYik gormedin?
- HaYir, aksine bu Rasulullah (s.a.v.)'m minderidir. Sana gelince
sen mti§rik bir adamsm.
- Ey klz1m, Allah' a yemin ederim ki, benden sonra, sana §er isabet
etmi§.»
ibn Hazm dedi ki: Bu hadisi, ikrime b. Ammar uydurmu§tur. Bu
uyulmayacak bir sozdtir. Digerleri dediler ki:
Ebu Sufyan, kendisini a§a~laYICI maddeleri i~erdiginden oturti
akdi yenilemeye gelmi§ti. Baz1lan ise dediler ki: 0, islam'a giri§i se-
bebiyle klzmm nikahmm infisah ettigine inanmi§ti. Buttin bunlar za-
Yiftir. En uygunu ve akla yatkm1 §Udur ki; o, diger klz1 Amre'yi Pey-
gamber Efendimiz'le evlendirmek istemi§ti. Bunu da kendisi i~in bir
§eref gormti§tti. Bunun i~in de diger k1z1 Ummu Habibe'den yard1m
dilemi§ti. Nitekim Buhari ve Miislim'in sahihlerinde de boyle anlati-
hr. Ancak ravi yamlarak bu k1zm admm Ummu Habibe oldugunu
nakletmi§tir. Biz bu hususta mi.ifred bir haber nakletmi§izdir.
Ebu Ubeyd Kas1m b. Sellam §tiyle demi§tir; Ummu Habibe, hicri
k1rkdorduncu senede vefat etmi§tir. Ebu Bekir b. Ebi Hayseme ise
§tiyle demi§tir: Ummu Habibe, Muaviye'den bir sene once vefat etmi§-
tir. Muaviye ise, hicri altmi§mCI senenin receb aYinda vefat etmi§tir.
ell
se
da
ne
kl
la.
HZ. PEYGAMBER'iN, ZEYNEB BiNTi CAH~ iLE EVLENMESi
(s.
Zeyneb'in §eceresi §Oyledir: Zeyneb binti Cah§ b. Riab b. Ya'mer la
b. Sabre b. Miirre b. Kebir b. Ganm b. Dudan b. Esed b. Htizeyme el-
Esediyye. Zeyneb'in anasmm ad1 Umeyme binti Abdtilmuttalib'dir. m
Umeyme, Rasulullah (s.a.v.)'m halas1 idi. Zeyneb, daha once Peygam- ler
ber (s.a.v.)'in azadl1s1 Zeyd b. Harise (r.a.)'nin e§i idi.
Katade, Vakidl ve Baz1 Medineliler dediler ki: Peygamber (s.a.v.),
hicretin be§inci senesinde Zeyneb'le evlendi. Bazllan da, bu senenin Ql
zilkade aymda evlenmi§ oldugunu ifade etmi§lerdir. Haf1z el-Beyha- de
ki'ye gore Beni Kurayza gazvesinden sonra Hz. Peygamber onunla ev
evlenmi§tir. Halife b. Hayyat, Ebu Ubeyde Marner b. Musenna ve ibn m
Mendeh'in ifadesine gore bu evlilik, hicri ti~tincti senede olmu§tur. M
Birinci kavil daha me§hurdur. ibn Cerir ile birka~ tarih~i de bu go- hE
rti§e kaildirler.
Bu evlilikle ilgili olarak ytice Allah, aziz kitabmda §Oyle buyur-
mu§tur:
«Ey Muhammed! Allah'm nimet verdigi ve senin de nimetlendir-
digin kimseye: <<E§ini b1rakma, Allah'tan sakm.>> diyor, Allah'm a~1ga
vuraca~ §eyi i~;in de sakhyordum. insanlardan ~ekiniyordun, oysa Al-
lah'tan ~ekinnien daha uygundu. Sonunda Zeyd e§iyle ilgisini kesti-
ginde onu seninle evlendirdik ki, evlathklan e§leriyle ilgilerini kes- vc
tiklerinde onlarla evlenmek konusunda mti'minlere bir sorumluluk
olmam~ bilinsin. Allah'm buyrugu yerine gelecektir.
Allah'm peygambere farz klldl~ §eyler de ona bir gti~ltik yoktur.
Bu, Allah'm oteden beri, gelmi§ ge~mi§lere uygulad1~ yasas1dlr. Al-
lah'm emri §tiphesiz geregi gibi yerine gelecektir.>> (el-Ahzab, 37-38.)
Tefsirimizde (ibn Kesir) bu konuda yeterli a~1klamalarda bulun-
duk.
Ayet-i kerimede, "Allah'm kendisine nimet verdigi kimse" sozti ile gt
Rasulullah (s.a.v.)'m azadhs1 Zeyd b. Harise kastedilmi§tir. Allah,
ona islamiyet nimetini bah§etmi§ti. Rasulullah (s.a.v.) ise, onu azad YE
edip halas1 k1z1 Zeyneb binti Cah§ ile evlendirerek nimete mazhar R
kilmi§tl. a~
Mukatil b. Hibban dedi ki: Zeyd, Zeyneb'le evlenirken mehir ola-

rak ona on dinar ve altnn§ dirhem, bir ba§Orttisti, bir yorgan, bir z1rh,
elli til~¥ek bugday, on ol~¥ek hurma vermi~ti . Zeyneb, onun yanmda bir
sene veya bir seneden biraz fazla mi.iddetle kalm1~ti. Sonra aralann-
da anla~mazhk vuku bulmu~, Zeyd, Rasulullah (s.a.v.)'a gelip Zey-
neb'i ~ikayet etmi~ , Rasulullah ise ona: «E~ini b1rakma, Allah'tan sa-
km.» demi~ti. Yi.ice Allah da peygamberine hitaben ~oyle demi~ti: «Al-
lah'm a'¥1ga vuraca~ ~eyi i'¥inde sakhyordun.»
Ali b. Hi.iseyin Zeynelabidin ve Si.iddi ~oyle dediler: Rasulullah
(s.a.v.), Zeyneb'in kendi e~lerinden biri olaca(p.m biliyordu, i~¥inde sak-
laru~ ~ey bu idi.
Selef ulemasmdan bir~¥ogu, bu mevzuda garip haberler rivayet et-
mi~lerdir ki, baz1lannda ihtilafvarrur. Bu sebeple onlan burada nak-
letmedik.
Yi.ice Allah buyurdu ki:
«Sonunda Zeyd e~iyle ilgisini kestiginde onu seninle evlendirdik. »
Qi.inki.i Zeyd, kans1 Zeyneb'i bo~ad1. Zeyneb'in iddeti tamamlandi~n
da Rasulullah (s.a.v.), ona haber gonderip evlenmek istedi. Sonra da
evlendi. Rasulullah'1 Zeyneb'le evlendiren, alemlerin Rabbi yi.ice ve
mi.ibarek Allah olmu~tur. Nitekim Buhari'nin "Sahih"inde Enes b.
Malik'ten ~oyle bir rivayet gelmektedir: Zeyneb binti Cah~, Peygam-
ber (s.a.v.)'in diger e~lerine kar~1 ovi.inerek ~oyle derdi:
<<Aileleriniz sizi Rasulullah'la evlendirdiler. Beni ise yedi kat go-
gUn i.izerinde Allah, Rasulullah'la evlendirdi.»
isa b. Tahman tariki ile Enes'ten gelen bir rivayete gore, Enes
(r.a.) ~oyle demi~tir: Zeyneb, Peygamber (s.a.v.)'in zevcelerine kar~1
ovi.inerek ~oyle derdi: «Allah, semada beni Rasulullah'a nikahlad1.»
Bu hususta hicap ayeti nazil oldu.
<<Ey inananlar! Peygamber'in evlerine, yemege '¥a~nlmaks1zm
vakitli, vakitsiz girmeyin.» (eJ.Ahzab, 53 .)
Beyhaki, Enes'in ~oyle dedigini rivayet etmi~tir: Zeyd, Zeyneb'i ~i
kayet etmek i'¥in Rasulullah'a geldi. Rasulullah, ona ~oyle dedi: «E~i
ni b1rakma, Allah'tan sakm.»
Enes dedi ki : Rasulullah (s.a.v.), eger bir~eyi gizlemi~ olsayru bu
i~i gizlerdi. Zeyneb, Peygamber (s.a.v. )'in diger zevcelerine kar~1 ovi.i-
nerek ~oyle derdi:
«Sizi Rasulullah'la evlendiren, aileleriniz oldu. Beni ise yedi kat
gogi.in i.izerinde yi.ice Allah evlendirdi.»
Beyhaki, daha sonra Mfan kanah ile Enes'in ~oyle dedigini riva-
yet etmi~tir: Zeyd, Rasulullah'a gelip Zeynep binti Cah~ '1 ~ikayet etti.
Rasulullah ona ~oyle dedi. « E~ini yanmda tut.» Bunun i.izerine ~u
ayet nazil oldu:
«Allah'm apga vuraca~ ~eyi i~¥inde sakhyordun.»
Buhari, Muhammed b. Abdurrahim kanah ile $a'bi'nin ~oyle de-
250 tBNKESIR
digini rivayet etmi~tir: mi

«Zeyneb, Peygamber (s.a.v.)'e ~oyle derdi: «Dogrusu ben sana kar- zil
~1 i.i~ delil ileri si.irebilirim ki, diger kadmlanndan herhangi biri bu
delilleri ileri si.iremez. ~oyle ki: Benimle senin dedelerimiz birdir. Ya- lik
ni Abdi.ilmuttalib'tir. (Qi.inki.i Peygamber (s.a.v.)'in babasmm babas1 Ca
ile Zeyneb'in anasmm babas1 Abdi.ilmuttalib idi.) Otl
Aziz ve celil olan yi.ice Allah, semada beni sana nikahladl. on
El¢ de Cebrail (a.s.) idi.>> da
imam Ahmed b. Hanbel, Ha~im b. Kas1m kanah ile Enes'in ~oyle lul
dedigini rivayet etmi~tir: «Zeyneb'in Zeyd'den bo~andlktan sonra id- Otl
deti tamamland1~nda Peygamber (s.a.v.), Zeyd'e dedi ki: «Git, Zey- nn
neb'i bana iste.>> Zeyd de gidip Zeyneb'e anlath. 0 esnada Zeyneb, ha- Be
mur yogurmakta idi. ne
Zeyd diyor ki: Zeyneb'i gordi.igumde ona bakamadlm. Qok agnma
gitti. Bu i~ bana gi.i~ geldi. Rasulullah'm ona talip oldugunu kendisi-
ne soyleyemedim. S1rt1mi doni.ip gerisin geri gidecek oldugumda ona: va
-Ey Zeyneb, sana mi.ijdeler olsun. Rasulullah beni sana gonderdi. ye
0 seninle evlenmeye taliptir, dedim. go
Zeyneb: so
- Aziz ve Celil olan Rabbim bana emretmedik~e, ben bir~ey yapa- He
mam, dedi. Sonra kalklp namazgahma gitti. Kur'an ayeti nazil oldu.
Bunun i.izerine Rasulullah gelip Zeyneb'ten izin almaks1zm onunla
gerdege girdi.
Enes dedi ki: Rasulullah (s.a.v.), onunla gerdege girdiginde di.igi.in Pe
yemegi olarak bize et ve ekmek yedirdi. Evindeki adamlardan bir kls-
mi ~kh. Bir klsm1 da kahp yemekten sonra sohbete ba~ladllar. Rasu- su
lullah (s.a.v.) d1~an ~kh. Ben de pe~ine taklldlm. Hammlannm oda-
lanna ugruyor, onlara selam veriyordu. Onlar da kendisine: «Ya Ra-
sulallah, yeni hammm1 nasll buldun?>> diye soruyorlardl. Evdeki mi-
safirlerin ~kip gittiklerini ben mi kendisine haber verdim. Yoksa ba~
kasi nn haber verdi, bilemiyorum. Nihayet Rasulullah yi.iri.iyi.ip ger- gi
dek odasma girdi. Ben de yanma girmek i~in gittim. Perdeyi b1rakh. ve
i~eri girmeme mani oldu. Bunun i.izerine hicab (orti.inme) ayeti nazil ki
oldu. insanlar da geregince ogut aldllar: sa
«Ey inananlar! Peygamber'in evlerine size izin verilmeden girme- nJ
yin.>> h~
d~
GERDEK GECESiNiN SABAHINDA HiCAB AYETiNiN NAZiL ar
OLMASI
R<
Hz. Peygamber'in Zeyneb'le evlilik akdini Cenab-1 Allah yapnn~t1. le
Zeyneb'i ve diger karde~leri durumundaki kumalanm -ki bunlar mi.i'· Zl
BUYUK lsLAM TAR1Ht 251
minlerin anneleridirler- korumak i~n bu di.igunde hicab ayetinin na-

zil olmas1 mi.inasipti. Bu, Hz. Omer'in gori.i~?i.ine gore boyledir.
Buhari, Muhammed b. Abdullah er-Rakka~? kanah ile Enes b. Ma-
lik'in §Oyle dedigini rivayet etmi§tir: Rasulullah (s.a.v.), Zeyneb binti
Cah~? ile evlendiginde halk1 di.igune ~a~rd1. Onlar da yemek yeyip
oturdular ve sohbete ba~?ladilar. Rasulullah kalkmaya yeltendi ama
onlar kalk1p gitmediler. Bu durumu gori.ince kalkti. Kalkmca da ora-
dakilerden baz1lan kalkti, ancak i.i~ ki~?i oturmaya devam etti. Rasu-
lullah, gerdege girmek i~n Zeyneb'in odasma geldi. Orada adamlann
oturmakta olduklanm gordi.i. Sonra onlar kalkip gittiler. Ben de onla-
nn gittiklerini Rasulullah'a haber verdim. Gelip gerdek odasma girdi.
Ben de yanma girmek istedim, aram1za perdeyi b1rakti. Bunun i.izeri-
ne Allah I?U ayeti inzal buyurdu:
«Ey inananlar! Peygamber'in evlerine izinsiz girmeyin.>>
Buhari, Ebu Marner kanah ile Enes b. Malik'in I?Oyle dedigini ri-
vayet etmi~?tir: Peygamber (s.a.v.), Zeyneb'le gerdege girerken, di.igun
yemegi olarak et ve ekmek verdi. Ben de halki yemege davet etmekle
gorevlendirildim. Bir grup gelip yemegini yiyor, di~?an ~1k1p gidiyor,
sonra bir ba~?ka grup geliyor, yemegini yiyor, di~?an ~1k1p gidiyordu.
Herkesi ~a~rdim. Nihayet ~a~racak kimse kalmadi. Dedim ki:
- Ey Allah'm peygamberi, ~a~racak kimse kalmadi. ·
- 0 halde yemeginizi (soframzi) kald1nn.
Ama Peygamber'in evinde i.i~ ki~?i oturup konu~?maya devam etti.
Peygamber (s.a.v.) ~kip Hz. Ai~?e'nin odasma ugrad1. Ona:
- Ey hane halk1! Allah'm selam1, rahmet ve bereketi i.izerinize ol-
sun, dedi.
Hz. Ai~?e de I?U cevab1 verdi:
- Allah'm selam1, rahmet ve bereketi senin i.izerine olsun.
- Yeni e~?ini nasil buldun? Allah onu sana mi.ibarek kilsm.
Rasulullah, diger e§lerinin de odalanna ugradi ve Ai§e'ye soyledi-
ginin aymsm1 onlara da soyledi. Onlar da aynen Ai~?e'nin cevabm1
verdiler. Sonra Peygamber (s.a.v.) geri doni.ip geldi. Bakti ki, evde i.i~
ki~?i oturmu~?, sohbete dalmi~?lar. Peygamber (s.a.v.), son derece haya
sahibi idi. Tekrar Hz. Ai~?e'nin odasma dogru gitti. Oradaki adamla-
nn ~1kip gittiklerini ben mi kendisine haber verdim, yoksa ba~?kasi m1
haber verdi bilemiyorum, daha sonra tekrar di~?an ~1kti, ayaklann-
dan birini kapmm e§igine, digerini de di~?ma koydu. Kendisi ile benim
arama perdeyi sark1tti. Bunun i.izerine hicab ayeti nazil oldu.
ibn Ebi Hatim, Enes b. Malik'in §Oyle dedigini rivayet etmi~?tir:
Rasulullah (s.a.v.), kadmlanndan biri ile gerdege girmi~?ti. Ummi.i Si.i-
leym, hays (hurmaya~ ile ke§ kan~?tinlarak yapilan bir yemek) ha-
zirladi. Agz1 genii? bir tabaga koydu ve bana ~?t>yle dedi:
252 tBNKES!R
- Bunu Rasulullah'a goti.ir ve bunun kendisine bizden bir ikram za1

oldugunu soyle. goJ
Enes dedi ki: 0 giin insanlar k1thkta idiler. Ben o yemegi getir- UZJ
dim ve ~oyle dedim: ru:
- Ya Rasulallah! Bu yemegi Ummii Siileym sana gonderdi ve se-
lam soyledi. Bunun size bir ikram oldugunu ifade etti. lir.
Rasulullah yemege baktl. Sonra:
- Evin bir tarafma b1rak ve git, falan ve falanca adamlan bana ~a
~r.
Baz1 adamlann isimlerini verdi. Sonra da, "Kar~?lla~?tl~n her Qo
Miisliimam davet et." dedi. isimlerini bana verdigi ve kaqlla~?tl~m ga1
Miisliimanlan yemege davet ettim. Eve geldigimde sofa ile odalann
insanlarla tikhm tikhm dolu olduklanm gordiim. "Ey Eba Osman,
kalabahk ka~ ki~?i idi?" diye sordum. 0 da 300 ki~?i kadar olduklanm
soyledi.
Enes dedi ki: Rasulullah (s.a.v.) bana:
- Yemegi getir, dedi. hil
Ben de yemegi getirdim. Elini uzerine koyup dua etti ve Allah'm
diledigi ~eyleri soyledi. Sonra ~oyle dedi: ga:
- Onar ki~ilik gruplar olu~turup halka ~eklinde otursunlar, Bes- on-
mele ~ekip onlerindeki yemegi yesinler. tal
Oyle yaptllar. Besmele ~ekip yemege ba~larular. Nihayet oradaki-
lerin tamam1 yedi. Sonra Rasulullah (s.a.v.), yemegi kald1rmami em- ~e~
retti. Ben de gidip, yemegin it;inde bulundugu o agz1 geni~ taba~ kal- Be
dirrum. it;ine baktim. Bilemiyorum o kab1 sofraya koyarken mi it;inde-
ki yemek daha t;oktu, yoksa kalrunrken mi daha t;oktu? Ai:
Yemege gelenlerden baz1lan, Rasulullah'm evinde oturup konu~ ki:
maya dald1lar. Rasulullah'm kendisiyle gerdege girdigi zevcesi de yu- Bi:
ziinu duvara dondi.irmii~, oturmakta idi. Oradakiler sozii uzattilar.
Bu da Rasulullah'I rahats1z etti. 0 t;ok utanga~ bir kimse idi. Eger bu- ~al
nu bilselerdi, bu, onlar it;in t;ok biiyiik bir~eydi. Nihayet Rasulullah
(s.a.v.) oradan kalkti. Zevcelerinin odalanna ugraYlp selam verdi. Mi- hi<
safirler bunu gordtiklerinde, Rasulullah'm rahats1z oldugunu ve ona Or
a~rhk verdiklerini anlarular ve suratle evden ~1klp gittiler. Rasulul- i~i:
lah (s.a.v.) da geldi. Ben hucrede idim. Eve girdi, perdeyi sark1ttl.
Evinde az bir si.ire bekledi. Allah, ayet indirdi. 0 da evinden pkti. QI-
karken de ~u ayetleri okuyordu:
"Ey inananlar! Peygamber'in evlerine, yemege t;agnlmaksiZm va-
kitli vakitsiz girmeyin; fakat davet edilirseniz girin ve yemegi yeyin-
ce, da~lm. Sohbet etmek it;inde girip oturmaYln. Bu haliniz Peygam-
ber'i uzuyor, o da size bir~ey soylemeye ~ekiniyordu. Allah ger~egi
soylemekten t;ekinmez. Peygamber'in e~lerinden bir~ey isteyeceginiz
BUYUK isLAM TAR!Hi 253
zaman anu perde arkasmdan isteyin. Bu sayede sizin de anlann da

goniilleri daha temiz kahr. Bundan sanra ne Allah'm Peygamberi'ni
r- iizmeniz ve ne de anun e~lerini nikahlamamz asia caiz degildir. Dag-
rusu bu, Allah katmda biiyiik ~eydir.
Bir ~eyi a~aklasamz da, gizleseniz de Allah, ~iiphesiz hepsini bi-
lir.>> (el-Ahziib, 53-54.)
Enes dedi ki: Rasulullah, bu ayetleri, herkesten once bana akudu.
Digerlerinden once ben bu ayetlerle tam~ aldum.
Ben derim ki: Zeyneb binti Cah~ (r.anha) ilk Muhacirlerdendir.
Qak haYir i~ler ve sadaka verirdi. ilk ad1 Berre idi. Zeyneb adm1 Pey-
gamber (s.a.v.) ana verdi. Ona Ummti'l-Hakem ktinyesi de takilmi~ti.
Hz. Ai~e (r. anha) ~oyle dedi: Dindarhk, Allah'a kar~1 takvahhk,
dagru sozliiliik, akrabahk baglanna riayetkarhk, emanete c;ok ozen
gostermek ve sadaka vermek bak1mmdan Zeyneb'ten daha haYirh bir
kadm gormedim.
ileride ifk hadisinde de anlahlaca~ gibi, Buhari ve Miislim'in sa-
hihlerinde rivayet alunduguna gore Hz. Ai~e ~oyle demi~tir:
«Rasulullah (s.a.v.), Zeyneb binti Cah~'1 bana sardu. Zeyneb, Pey-
gamber'in diger kadmlan arasmda benimle rekabet ederdi. Allah,
anu vera1 ve takvas1 sayesinde (bana yapilan iftira i~ine kan~mak
tan) karudu. Rasulullah'm bana sardugu saruya ~u cevab1 verdim:
«Ya Rasulallah, goziimti ve kula~m1, gormedigim ve i~itmedigim
~eylere kar~I karurum. Gormedigim ve i~itmedigim ~eyleri soylemem.
Ben Zeyneb hakkinda sadece haYir ve iyilik biliyarum.>>
Muslim b. Haccac, "Sahih" adh eserinde, mii'minlerin annesi Hz.
Ai~e'nin ~oyle dedigini rivayet etmi~tir: «Rasulullah (s.a.v.) buyurdu
ki: «Aramzda eli en c;ak uzun alan, bana en c;abuk ula~acak aland1r.>>
Biz de hangimizin eli daha uzundur diye ellerimizi uzahp yan~ yap-
maya ba~lad1k. Zeyneb aram1zda eli en uzun alan idi. Qiinkii a eliyle
c;ah~1r ve sadaka verirdi.>>
Vakidi ve diger siyer, megazi ve tarih alimleri dediler ki: «Zeyneb,
hicretin yirminci senesinde vefat etti. Namazm1 mii'minlerin emiri
Orner b. Hattab (r.a.) kild1rdl. Baki mezarh~na defnedildi. Kendisi
ic;in tabut yap1lan ilk kadln a aldu.»
sal
HiCRETiN ALTINCI SENESi OLAYLARI
Beyhaki dedi ki: Denildigine gore hicretin altmc1 senesi muharre- ne

minde Muhammed b. Mesleme seriyyesi oldu. Bu seriyyede Siimame
b. Esal el-Yemami'yi esir almlar.
Ben derim ki: ibn ishak'm, Said el-Makburi tariki ile Ebu Hiirey-
re'den naklettigi rivayette anlatddi~na gore Ebu Hiireyre, bu seriy-
yeye katllnn§tlr. Ama Muhammed b. Mesleme, Hayber'den sonra hie-
ret etmi§tir. Oysa bu gazve ondan sonra yapllmi§tl. Dogrusunu Allah
bilir.
Sahih kavle gore bu senenin ba§lannda Beni Lihyan gazvesi ya-
pdnn§br.
ibn ishak dedi ki: Hicretin be§inci senesinde zilkade aYl ile zilhic-
cenin ba§ klsmmda Beni Kurayza fethi tamamland1. 0 sene mti§rik-
ler hac ibadetini idare ettiler. Sonra Rasulullah (s.a.v.) zilhicce, mu-
harrem, safer, rebiyillevvel ve rebiyillahir aylanm Medine'de ikamet
ederek ge~irdi. Beni Kurayza fethinden alb ay sonra cemaziyelevvel
aYinda Beni Lihyan kabilesine dogru gitti. Reci vakasmda oldiirillen
Htibeyb ve arkada§lannm octinti almak istiyordu. Bu sefere giderken
~am'a gidecegini izhar etti ki: Beni Lihyan kabilesini ans1zm bastlr-
sm. ibn Hi§am'm ifadesine gore bu sefere giderken Medine'de yerine
ibn Ummti Mektum'u vekil b1rakt1.
Soylemek istedigimiz k1saca §udur ki, Peygamber (s.a.v.), Beni
Lihyan kabilesinin menziline ve evlerine yakla§tl~nda onlar, ordu-
nun ontinden ka~1p dag ba§lanna tlrmanmlar. Rasulullah, bunun ti-
zerine Usfan'a yoneldi. Orada bir grup mti§rikle kar§da§tl. Orada
korku namaz1 klld1.
Bu gazve, hicri dordtincti sene olaylan anlatlhrken anlatilmi§tl.
Burada da Beyhaki anlatnn§tlr. En mtinasibi §udur ki; bu gazve, ibn
ishak'm da anlattl~ gibi Hendek gazvesinden sonra yapllmi§tlr. Sa-
bit olduguna gore Peygamber (s.a.v.) Efendimiz, Beni Lihyan gazvesi
s1rasmda, Usfan mevkiinde korku namaZim kdmi§tlr. Bu konu bura-
da yaz1ld1 ve hicri dordtincti senedeki kaYitlardan vazge~ildi. Bunda
da megazi alimlerinin onderi ibn ishak'a uyuldu. Nitekim rahmetli
imam $afii §Oyle demi§tir: Megazi ilmini elde etmek isteyen kimseler,
Muhammed b. ishak'm ~ocuklan durumundamrlar.
BUYOK tsLAM TARtHt 255
Ka'b b. Malik, Beni Lihyan gazvesi hakkmda ~oyle demi~tir:
«~ayet Beni Lihyan kabilesi bekleselerdi, yurtlannda dogruluk

sahibi bir toplulugu kar~Ilayacaklard1.
Gokte I~IgJ kan~rm~ ~ok Yildizlar gibi, ~iddetli bir ordu birligi gibi,
online geleni oguten bir ordu oniinde korkusu yolu dolduran milletin
onde gelenlerine rastlarlarru.
Ama onlar Hicaz'm, ~1k1~1 olmayan ~ukur yerlerinde bir biri pe~i
ne taklhp giden kedi gibi kurtlar oldular.»
rna
Zi KARED GAZVESi ttin
Rasulullah (s.a.v.), daha sonra Medine'ye geldi. Orada birkas: ge- lah
ce kald1. Sonra Uyeyne b. H1sn b. Htizeyfe b. Bedir el-Fezari, Gatafan- Kay
h birkas: ath ile Gabe'de bulunan Rasulullah'm develerine sald1rd1. du.
Orada Beni Gifar kabilesinden bir adam ve kans1 duruyordu. Adam1 Ziih
oldtirdtiler, kansml da deveye bindirip gottirdtiler. lah
Dti§man haberini ilk duyan, Seleme b. Amr b. Ekva el-Eslemi ol- ilk~
du. 0, el-Gabe'ye gitmeye niyet edip okunu ve yaYlm ku§anmi§ olarak Sl i~
Talha b. Ubeydullah'a ait ve beraberinde gtitttigu bir at bulunan bir ban
kole ile gitti. Nihayet Seniyetti'l-Veda'a brmanru~ zaman onlann at- idi.
hlanndan birine bakt1. Sel da~mn ytikseks:e bir yerinde durdu. Son- b.!v
ra, "imdad!" diye ba~rd1. Sonra s:1kb. Dti§manm izine dti§tip h1zla gi- dec
diyordu. Y1rt1C1 bir arslam anrunyordu. Nihayet onlara kavu§tu ve ok
atarak kaq1hk vermeye ba§laru. Oku atb~ zamanda §Oyle diyordu: cirl~
- Al bunu benden. Ben ibn Ekva'1m. Bugtin ise yaramazlann oltim
gtintidtir. oldi
Athlar ona dogru yoneldikleri zaman kas:arak gitti. Sonra onlara Mec
kar§I koydu. Atmas1 mtimktin oldugu zaman ok atb ve: om
- Al bunu benden. Ben, ibn Ekva'Im. Bugtin yaramazlann oltim
gtintidtir, diyordu. Vali
Sald1rganlann sozctileri §oyle diyordu: birli
- Daha gtintin ilk saatlerinde mi bu adam bizi hedefimizden sapb-
rarak, amacimizdan uzakla§bracak? ki§i
Rasulullah, ibn Ekva'm ba~rmasm1 i§itti. Bunun tizerine Medi- Ukl
ne'den, "imdad imdad!" diye seslenildi. Athlar, Rasulullah (s.a.v.)'a rtilc
dogru birbirlerini kovalarcasma geldiler. Ona stivarilerden ilk ula§an lah
ki§i, Mikdad b. Esved oldu. Daha sonra Abbad b. Bi§r, Sa'd b. Zeyd,
Useyd b. Ztiheyr -bunda §tiphe varrur- Ukka§e b. Mihsan, Muhriz b. -ki l
Nadle (Beni Esed b. Huzeyme'nin karde§idir.), Beni Seleme'nin kar- veE
de§i Ebu Katade Haris b. Rib'i, Ebu Ayya§ Ubeyd b. Zeyd b. Samit (s.a
(Beni Ziirayk'm karde§idir.) ula§blar. Bunlar, Rasulullah (s.a.v.)'m gor~
yanmda topland1klannda o, ba§lanna Sa'd b. Zeyd'i emir tayin ederek rak
§oyle dedi:
- Sen, onlan yakalamak tizere yola s:1k. Ben, beraberimdekilerle sesi
birlikte sana kavu§urum.
BOYUK isLAM TAR!H! 257
Rasulullah (s.a.v.), Ebu Ayya~?'a ~?Oyle dedi:

- Ey Ebu Ayya~?! Ke~?ke bu ati senden daha iyi ata binen bir ada-
rna versen, o da, kavme kavu~?sa ne olur?
Ebu Ayya~? dedi ki:
- Ya Rasulallah, ben halkm en iyi at binicisiyim.
Ebu Ayyal? dedi ki: Sonra ata vurdum. Vallahi beni elli kula~ go-
tiirmeden yere di.i~?i.irdi.i. Buna ~?a~?bm.
Zi.irayk kabilesinden baz1 adamlann anlattiklanna gore Rasulul-
lah (s.a.v.), Ebu Ayya~?'m atlm Muaz b. Maiz'e veya Aiz b. Maiz b.
Kays b. Halde'ye verdi ve o, salrurganlara giden sekizinci ath ki~?i ol-
du. Baz1lan ise, Seleme b. Amr b. Ekva'1 sekizinci sayarlar. Useyd b.
Zi.iheyr'i bundan ~1kanrlar. Bunlardan hangisinin dogru oldugunu Al-
lah bilir. 0 gi.in Seleme b. Ekva ata binmedi. Yaya giderek di.i~?mam
ilk yakalayan ki~?i oldu. Bunun i.izerine athlar, di.i~?manm yakalanma-
Sl i~in yola pkarak birbirleriyle yan~?tllar. As1m b. Amr b. Ka:tade'nin
bana anlatti~na gore di.i~?mam yakalayan ilk ath, Muhriz b. Nadle
idi. Ona Ahrem denilirdi. Kumeyr de denilirdi. Altmdaki at, Mahmud
b. Mesleme'ye aitti. Ata da Zu'l-Limme denilirdi. Di.i~?mana yeti~?tigin
de onlara ~?Oyle dedi:
- Ey koti.i huylu, yaramaz ogullan! Durunuz ki, ardm1zda Muha-
cirler ve Ensar size kavu~?acaklard1r.
0 boyle derken onlardan bir adam onun i.izerine sald1rd1 ve onu
oldi.irdi.i. At da hareket etti. Ve kimse ona gi.i~ yetiremedi. Nihayet
Medine'deki Beni Abdi.ile~?hel Mahallesi'nde bulunan tavlasma dondi.i.
0 gi.in Mi.isli.imanlardan Muhriz b. Nadle'den ba~?kas1 oldi.iri.ilmedi.
ibn Hi~?am dedi ki: 0 gi.in Mi.isli.imanlardan Muhriz ile birlikte
Vakkas b. Mi.icezzir el-Mi.idlici de oldi.iri.ildi.i. Bunu ilim erbabmdan
birka~ ki~?i nakletmi~?lerdir.
ibn ishak dedi ki: Kendisini yalanc1hkla itham etmeyecegim bir
ki~?i, bana Abdullah b. Ka'b b. Malik'in ~?Oyle dedigini anlatti: Muhriz,
Ukka~?e b. Mihsan'a ait Cenad adh bir atm i.izerinde idi. Muhriz oldi.i-
ri.ildi.i, Cenad arundaki ati da yagmalamp goti.iri.ildi.i. Dogrusunu Al-
lah bilir.
Athlar birbirlerine kavu§tuklan zaman Ebu Katade Haris b. Rib'i
-ki bu, Beni Seleme'nin karde~?idir- Habib b. Uyeyne b. H1sn'1 oldi.irdi.i
ve elbisesini onun i.izerine ortti.i. Sonra insanlara yeti~?ti. Rasulullah
(s.a.v.) da Mi.isli.imanlarla birlikte doni.ip gitti. ibn Hi~?am'm ifadasine
gore bu sefere pkarken Rasulullah (s.a.v.), Medine'de yerine vekil ola-
rak ibn Ummi.i Mektum'u b1rakti.
ibn ishak dedi ki: Bir de baktllar ki, Habib, Ebu Katade'nin elbi-
sesi ile orti.ilmi.i§ti.ir! Bunun i.izerine halk:
- Ebu Katade oldi.iri.ildi.i, dedi.
B. lshim Tarihl, C. N, F. 17
258 1BNKESIR
Rasulullah (s.a.v.) da:

- 0, Ebu Katade degildir, aksine o, Ebu Katade'nin oldiirdiigii
adamm cesedidir, elbisesini cesedin iizerine koydu ki, onun kendi
adam1 oldugunu bilsinler, dedi.
Ukka~e b. Mihsan, Evbar ve oglu Amr b. Evbar'a kavu~tu. Bu iki-
si bir devenin iizerinde idiler. Bir m1zrak ile ikisini de aym anda ol-
diirdii. Boylece develerin bir klsmm1 kurtard1lar. Rasulullah (s.a.v.)
da yiiriiyiip Zi Kared'den bir daga indi, halk da orada ona yeti~?ti. Ra-
sulullah (s.a.v.) orada konaklad1. Orada bir gtin, bir gece ikamet etti.
Seleme b. Ekva ona ~oyle dedi:
- Ya Rasulallah, eger beni 100 adamla birlikte gonderirsen, elbet-
te develerin geri kalan klsmm1 da kurtannm ve o kavmin boyunlanm
yakalanm.
Bana gelen habere gore Rasulullah, ona ~?Oyle demi~ti:
- Onlar, ~imdi Gatafan'da ak~?am siitlerini i~yorlar.
Rasulullah (s.a.v.), ashabmdan her yiiz adama bir etlik deve tak-
sim etti. Sahabeler orada kald1lar. Sonra Rasulullah (s.a.v.) geri do-
nerek Medine'ye geldi.
Gifari'nin kans1, Rasulullah (s.a .v.)'m develerinden bir di~i deve
iizerinde onun yanma gelip haberi verdigi ve soziinii tamamlad1~ za-
man ~oyle dedi:
- Ya Rasulallah! Ben «Eger bu devenin iizerinde Allah beni kurta-
nrsa, Allah i~in onu bogazlamaYl adami~Imdir.•> dedim.
Rasulullah, onun bu sozii kar~?Ismda giiliimseyip ~oyle dedi:
- 0 deveyi ne kotii miikafatlanrunyorsun. Allah seni onun iizerine
bindiriyor ve seni onunla kurtulu~a erdiriyor, sonra da sen onu bogaz-
hyorsun! Allah'a masiyet olan bir~eyde ve sahibi olmad1~n bir maida
adak adamak yoktur. 0 ancak benim develerimden bir devedir. Artik
Allah'm bereketi iizerine ailene don.
Merhum Buhari, Hudeybiye klssasmdan sonra ve Hayber klssa-
smdan once Zi Kared gazvesinin yaplld1~m soylemi~?tir. Bu gazve,
mii~?riklerin Hayber'den ii~ sene once Hz. Peygamber'in develerine
saldirmalan sebebiyle yap1lan bir gazvedir.
Buhari, Kuteybe b. Said tariki ile Seleme b. Akva'm ~oyle dedigini
rivayet etmi~tir: Sabahm ilk ezam okunmadan once evden di~an ~k
tim. 0 e5(1.ada Peygamber (s.a.v.)'in develeri Zi Kared mmtikasmda
yaYil~akta idiler. Abdurrahman b. Avfm kolesi bana rastlad1 ve ~oy
le dedi:
.. - Peygamber (s.a.v.)'in develerine el koydular.
- Kim el koydu?
- Gatafanhlar...
Bunun iizerine ii~ kez, "imdad!" diye ba~rdim. Sesimi Medine'nin
BDYOK isLAM TARiHt 259
iki yakas1 arasmda bulunan herkese duyurdum. Sonra kendi istika-

metime dogru ko~arak gittim. Develere el koyan Gatafanhlara ok at-
maya ba~lad1m. Atarken de: «Ben Ekva'm ogluyum. Bugiin al~aklann
oli.im giini.idiir!» diyordum. Nihayet develeri onlann ellerinden kur-
tardim ve onlardan otuz abaYl da ganimet olarak ele ge~irdim. Sonra
Peygamber (s.a.v.) yamma geldi. Ona ~oyle dedim:
- Ya Rasulallah, o kavmi kizi~tlrmm. Onlar susami~lard1r. ~imdi
sen orduyu i.izerlerine gonder!
- Ey ibn Ekva, onlara galib geldin, artlk affet, dedi.
Sonra Medine'ye dondti.k. Rasulullah (s.a.v.) da kendi devesi i.ize-
rinde pe~im s1ra geliyordu. Nihayet Medine'ye vard1k.
imam Ahmed b. Hanbel, Ha~im b. Kas1m tariki ile Seleme b. Ek-
va'm ~oyle dedigini rivayet etmi~tir: Hudeybiye zamanmda Rasulul-
lah (s.a.v.)'la birlikte Medine'ye geldik. Ben ve Rasulullah'm kolesi
Rebah, yola ~1ktlk. Rebah, Rasulullah'm binegi i.izerine binmi~ti. Ben
de Talha b. Ubeydullah'm atma binmi~tim. Deve ile birlikte onu Islat-
mak istemi~tim. Galas mevkiine vard1~m1zda Abdurrahman b. Uyey-
ne, Rasulullah (s.a.v.)'m develerine salmnp ~obamm oldiirmiifJti.i. De-
velerini beraberindeki si.ivarilerle birlikte onlerine katlp gotiirmiifJler-
di. Rebah'a: <<Ey Rebah, ~urada otur. Ben bu atl Talha'ya goti.ireyim
ve Rasulullah'a da, develerine salmnld1~m haber vereyim.» dedim.
istikametimde bulunan bir tepeye ~Iktlm. Tepe Medine'ye baklyordu.
Tepenin doruk noktasma ~ktl~mda i.i~ kez "imdad!. .. " diye bagrrmm.
Bundan sonra develere sald1ranlan takip ettim. K.llicim ve okum ya-
mmda idi. Onlara ok atmaya ve vurmaya bafJladim. Ormanhk bir
mmtlkada idim. Birde baktlm ki, bir ath bana dogru geliyor. Ben de
bir agacm altma oturup ona ok atmaya bafJladim. Uzerime gelen her
athYI oklaYlP oldiirdi.im. Ok atarken ~oyle diyordum:
<<Ben Ekva'm ogluyum. Bugiin al~aklann oli.im giini.idi.ir!»
Onlardan binegi i.izerinde bulunan bir adama yeti~erek ok attlm.
Okum, vi.icuduna saplanm. Omuzu ile di.imdi.iz oldu. Ona ~oyle dedim:
<<Al bunu benden, ben Ekva'm ogluyum!
Bugiin, al~aklann oli.im giinti.di.ir!»
Ormanhkta iken onlara ok atarak vi.icudlanm yaktlm. Bogaz ba-
na dar gelince daga ~ktlm. Onlan ta~ atarak geri pi.iski.irtti.im. Onla-
ra ~iir soyleyerek ok atiyordum. Onlarla ~arpifJiyordum. Nihayet Ra-
sftlullah'm develerinden hi~biri kalmam ki, onlann elinden kurtarmifJ
olmayaYlm. Develerin tamamm1 kurtard1m. Sonra yine onlara ok at-
maya ba~lamm. Oyleki ki, ka~1p gittiler. Geride otuzdan fazla m1zrak,
otuzdan fazla aba b1raktilar. Yti.klerini hafifletmek i~in bunlan atlp
ka~m1~lard1. B1rakt1klan bu e~yalan bir araya getirip iizerlerine ta~
260 1BNKESIR
koydum. Rasulullah'm yoluna b1rakbm. Ku~luk vakti olup gtine~ ytik- tilt
seldiginde Uyeyne b. Bedir el-Fezari dar bir bogazda gelip onlann im-
dadlanna yeti~ti. Sonra ben daga ~1k1p tist taraflanna geldim. Uyey- lu
ne, onlara: ye
- N edir bu gordtigum ~ey? diye sordu. su
Onlar da ~oyle dediler: dt
- Dun gece seher vaktinden ~imdiye kadar bu adamla vuru~uyo es
ruz. Elimizdeki her~eyi ahp arkasma atb! at
Uyeyne dedi ki:
- Eger bu adam arkasmdan saldln gorecek olursa sizden vazge- se
~er. Bunun i~n de ona sizden birka~ ki~i gitsin.
Bunun tizerine onlardan dort ki~i ayaga kalklp daga brmandllar.
Sesimi duyabilecekleri bir noktaya geldiklerinde onlara:
- Beni tamyor musunuz? diye sordum. Onlar da:
- Sen kimsin? diye sordular. £
Bunun tizerine ben: Sll
-Ben ibn Ekva'1m. Muhammed'in ytiztinti ~erefli kllan Allah' aye- y~
min ederim ki, sizden herhangi bir adam bana yeti~mek isterse bana dt
yeti~meden onu vururum. Benim de sizden oldtirmek istedigim bir bi
adam olursa o, benim elimden ka~1p kurtulamaz, dedim. (s
Onlardan biri:
- Hi~ sanm1yorum, dedi. 01
Yerimde oturdum. Rasulullah'm athlanm bekledim. Sonra bak- bi
bm, athlar aga~lann arasmda gortinmeye ba~ladllar. Ba~lannda da
Ahrem el-Esed1 vard1. Ahrem'in pe~inde Ebu Katade vard1. 0, Rasu-
lullah'm si.ivarisi idi. Onun pe§inde de Mikdad b. Esved el-Kind1 var-
dl. Bunun i.izerine mii§rikler arkalanm doni.ip ka~maya ba~lad1lar. ce
Bu durumu gortince dagdan a§a~ inip Ahrem'in atmm yulanm tut-
tum ve ona ~oyle dedim:
- Ey Ahrem! ~u kavmi korkutup uyar. Fazla ileri gitme. Qtinkii
seni oldi.irmelerinden korkuyorum. Onun i~in yerinde dur. Rasulul- 01
lah ve ashabmm gelmesini bekle. le
Ahrem bana dedi ki:
- Ey Seleme, eger Allah'a ve ahiret gi.ini.ine inamyor, Cennet ve
Cehennem'in hak oldugunu biliyorsan benimle ~ehidligin arasma gir- m
me! n
Ben de atmm yulanm b1rakbm. Abdurrahman b. Uyeyne'ye dog- N
ru gitti. Abdurrahman ona saldlrd1. Kar§Ihkh ab~blar. Ahrem, Ab-
durrahman'a bir darbe vurdu. Ama Abdurrahman da ona darbe vu- b:
rup onu oldi.irdi.i. Abdurrahman, onu oldi.irdtikten sonra Ahrem'in ati-
na ge~ti. Ebu Katade de Abdurrahman'a yeti~ti. Kar§1hkl1 vuru§tular.
Abdurrahman, Ebu Katade'ye bir darbe vurdu. Ama Ebu Katade onu
BUYUK isLAM TARiH1 261
oldiirdii. Ebu Katade, daha sonra Ahrem'in atma hindi.

Ben de dii~man kavmi kovalamaya ba~la<hm, uzakla~tlm. Rasu-
lullah'm sahabelerinin atlanmn ayaklanndan ~1kan tozlan goreme-
yecek kadar ilerilere gittim. Onlar da giin batmadan once Zi Kared
suyuna var<hlar. 0 ~udan i~mek istediler. Pe~lerine dii~tiigumii gor-
diiler. Oradan saptllar ve Zi-Bi'r tepesine tlrmanmaya ba~lad1lar. 0
esnada giine~ batt1. Ben onlardan bir adama yeti~erek kendisine ok
attlm. Atarken de ~oyle dedim:
- Al bu darbeyi benden! Ben Ekva'm ogluyum. Bugiin, al~ak kim-
selerin oliim giiniidiir!
0 da bana ~oyle dedi:
- Sahableyin Ekva 'm anas1 aglayacak.
Ben de ona ~u kar~1h~ verdim:
- Evet, ey nefsinin dii§mam!
Sabahleyin ben ona ok atnn~tlm. Bir ok daha attlm. iki ok da ona
saplanm1~tl. Arkalannda iki at kalm1~tl. 0 atlan ahp Rasulullah'm
yanma getirdim. 0, dii~manlan kovdugum Zi Kared suyunun yanm-
da idi. Bakbm ki yanmda 500 ki~i var. Bilal de b1raktl~m develerden
bir ka~m1 kesmi~, cigerlerini ve horgii~lerini pi~irmi~ti. Rasulullah
(s.a.v.)'m yanma gelip ona §oyle dedim:
- Ya Rasulallah! Bana miisaade et, ashabmdan 100 ki§i se~eyim,
onlarla birlikte ak§amleyin kafirlere baskm yapaYlm. Onlardan muh-
birlik yapan herkesi oldiireyim.
-Sen bunu yapabilir misin ey Seleme?
- Evet, seni miikerrem kllan Allah' a yemin ederim ki yapabilirim.
Bunun iizerine Rasulullah (s.a.v.), giin ~~~~nda az1 di~leri goriine-
cek kadar giildii. Sonra:
- Onlar ~u anda Gatafan diyannda a~rlanmaktad1rlar, dedi.
0 esnada Gatafan'dan bir adam gelip ~oyle dedi:
- Dii§manlar, Gatafanhlardan falan adama konuk oldular. 0 da
onlara develer kesti. Develeri yiizmeye ba§la<hklannda bir toz gordii-
ler, develeri b1raktllar, korkulanndan ka~p gittiler.
Sabahla<h~nnzda Rasulullah (s.a.v.):
- En iyi siivarimiz Ebu Katade'dir. En iyi piyademiz de Sele-
me'dir, dedi. Rasulullah (s.a.v.) bana hem siivari, hem de piyade paYI-
m verdi. Sonra beni Atba adh bineginin arkasma bindirdi. Beraberce
Medine'ye dondiik.
Ku~luk vakti Medine'ye yakla~b~m1zda Ensar'dan -ko~uda geri
b1rakllamayan- bir adam §Oyle iinlemeye ba~la<h:
- Yok mudur benimle yan~acak ki~i? Yok mudur Medine'ye kadar
benimle ko~u yapacak ki~i?
Bu duyurusunu defalarca tekrarla<h. Ben de Rasulullah'm yede-
262 lBNKESIR
ginde idim. Bu duyuruyu yapan adama f?oyle dedim:

-Hi~ alicenab bir kimseye saygth olamaz mism? ~erefli bir kimse-
den ~ekinmez misin sen? lul
- Haytr, sadece Rasulullah'a saygi gosterir, ondan ~ekinirim.
Ben de Rasulullah'a f?oyle dedim: sal
- Ya Rasulallah! Baham anam sana feda olsun. Miisaade et de bu esj
adamla yan~aYJ.m. de
Yan~ isteyen adama da ~oyle dedim: uy
- i~te sana geliyorum. gi
Bunun iizerine adam bineginden SI~raytp yere indi. Ben de de- ht
vemden SI~raYJ.p yere indim. Ama deveyi bir veya iki bagla bagladlm. ne
Yani onu kendim i~in bir tarafa b1raktlm. Sonra kof?up o adama yeti~ Al
tim. Omuzlannm ortasma elimle vurup: ve
- Vallahi seni ge~tim, dedim. su
Adam giildii ve: ad
- Sanmam, dedi; Nihayet boylece Medine'ye ula~?tlk.>>
Miislim de ikrime b. Ammar tariki ile boyle bir rivayette bulun- rir
mu~tur. Ancak o rivayette ~oyle bir ifade yer almaktadlr: tii
«0 adamla birlikte Medine'ye kadar ko~tuk. Onu ge~tim. Medi-
ne'de ancak ii~ giin kaldlk. Sonra Hayber'e gittik.»
imam Ahmed b. Hanbel, imran b. Husayn'm ~oyle dedigini riva- ad
yet etmi~tir:
Adba adlndaki deve, Beni Ukayl kabilesinden bir adammd1. Rac- bil
ca ilk gelen kimselerdendi. Adba adh devesi de beraberinde idi. Kadi-
fe semerli bir merkebe binmif? olan Rasulullah, Adba adh deve sahibi-
nin baglanmlf? oldugu yerden ge~erken adam ~oyle dedi: ay
- Ni~in beni tutuklam1~sm1z. Racca ilk gelen ki~iyi mi tutukluyor- ze
sunuz? sa
Rasulullah:
- Miittefiklerin olan Sakiflilerin su~u yiiziinden seni tutukluyo-
ruz, dedi.
Sakifliler, Rasulullah'm ashabmdan iki ki~iyi esir alnn~lard1.
Adam dedi ki: le1
- iyi ama ben Miisliiman bir kimseyim.
- Eger sen i~?ine sahip oldugun halde boyle dersen, tamamen kur- ye
tulu~a erersin.
Boyle dedikten sonra Rasulullah (s.a.v.) ge~ip gitti. Giderken a- m·
dam ona ~oyle dedi: ka
- Ya Muhammed, ben a~1m. Bana yemek yedir. Ben susuzum, ba-
na su i¢r. es
Rasulullah:
BOYOK tsLAM TARtHt 263
- i~te ihtiyacrm al, dedi.

Sonra sahabelerden esir ahnan iki ki~inin fidyesi verildi. Rasu-
lullah da onun Adba adh devesini binekleri arasma katti.
Sonra mi.i~rikler, Medine'ye gelip Rasulullah'm deve si.iri.isi.ine
sald1rdllar. Adba'Yl da ahp goti.irdi.iler, Mi.isli.imanlardan bir kadm1 da
esir aldllar. Yurtlanna vanp istirahate ~tekildiklerinde, Rasulullah'm
devesini kendi avlulanna b1raktilar. Esir ahnan kadm, bir gece onlar
uykuya dald1ktan sonra yerinden kalklp develerin yamna gelir. Han-
gi devenin yanma vanrsa o deve bogi.irmeye ba~lar. Nihayet Adba ad-
h devenin yanma geldi. Onun sessiz ve uysal oldugunu gordi.i. Uzeri-
ne hindi, Medine'ye yoneldi. Eger di.i~manlardan kurtulursa o deveyi
Allah i~tin bogazlamaYl adad1. Medine'ye geldiginde Rasulullah'm de-
vesi tanmd1 ve: «Bu, Rasulullah'm devesidir.>> denildi. Bu durum, Ra-
sulullah'a haber verildi veya kadmm kendisi Rasulullah'a gelip bu
ada~m anlatti. Rasulullah, ona ~oyle dedi:
- Bu deveye ne koti.i mi.ikafat veriyorsun! Allah seni bu deve i.ize-
rinde di.i~mandan kurtanrsa, bunu bogazlamaYl adam1~sm. Bu ne ko-
ti.i mi.ikafattir!
Sonra Rasulullah (s.a.v.) ~oyle dedi:
«Allah'a masiyet olan biqeyde ve insanm sahip olmaru~ bir~eyde
adak yoktur.>>
ibn ishak dedi ki: Zi Kared gazvesi hakklnda soylenen ~iirlerden
biri de Hassan b. Sabit (r.a)'in ~u ~iiridir:
<<Eger athlann Tekvad'da, Saye'nin gi.ineyinde kar~1la~masayru ve

ayaklanna ~takll ile ~tekirdek benzeri ~eyler dokunmasayru, elbette si-
ze hakkln himayecileri, atalann ~ereflileri, mi.ikemmel silahlar ile
salrunrlard1.
Elbette Mikdad'm si.ivarilerinin sabahki gidi~lerini, bizim bir ba-
n~ yapti~m1z anlammda babasm1 kaybetmi~ yitik ~tocuklan sevindir-
mezdi.
Biz sekiz ki~iydik. Onlarsa sesleri ~tok bir ordunun askerleri idi-
ler.
Buna ragmen m1zraklarla vurulup da~lrular ve gittiler.
Biz oyle bir kavimdeniz ki, onlann pe~ine di.i~seler ve h1zh yi.iri.i-
yen her atm yulanm onde goti.iri.irler.
HaYir, haYir, Mina'ya oynayarak yi.iri.iyen develerin Rabbine ye-
min ederim ki, onlar yi.iksek daglann arasmdaki yollann sahalanm
kat ederler.
Hatta atlan sizin evlerinizin ortasma idrar yaptmnz ve sava~ta
esir edilmi~ karunlar ve ~tocuklarla geri doneriz.
Rahat bir yi.iri.iyi.i~le hafif yi.iri.iyi.i~li.i her ata ile h1zh atilan her bir
264 !BNKESIR
at ile, her bir sava~ yerinde si.iratli olarak meylederler.

Kendisinde giidiildiikleri ve birbirini kovalad1klan bir giin, onla-
nn ardlanm yok eder ve arkalanm keser.
Yine i::iyle bizim si.iratli ko~an atlanm1z si.it i~irilmi~lerdi. Ve sa-
va~, arslanlann riizganyla yak1lm1~br.
Bizim demirleri ak k1h~lanm1z, demir kalkanlan ve sava~1 iste- I
yenlerin ba~lanm keserler. I
iHih harammdan ve Rahman'm izzetinden dolaYl insanlara tutu-
Ian perdelerde onlan menetti. (
Onlar, bir yurtta nimetler i~inde idiler ve sonra Zi Kared giinle- l

rinde yi.izleri inat~1 suratlara di::ini.i~ti.i.>> 1
ibn ishak dedi ki: Hassan, bu ~iiri si::iyleyince Sa'd b. Zeyd, ona
klzru ve onunla ebedi olarak bir daha konu~mamaya yemin etti. Sa'd,
i::inci.i athlar seriyyesinin komutam idi. Rasulullah'm huzurunda bu
yemini yaptlktan sonra ~i::iyle dedi: Benim atlanma ve si.ivarilerime
gidiyor, onlan Mikdad'a mal ediyor!
Bunun i.izerine Hassan, ondan i::izi.ir dileyip ~i::iyle dedi: Vallahi bu-
nu kasdetmedim. Ama kafiye, Mikdad'm ismine uygun di.i~ti.i.
Boyle dedikten sonra Sa'd b. Zeyd'i i::iviici.i beyitler si::iyledi:
«En kuvvetli ve en salabetli bir kimseyi veya faydah bir kimseyi

kasdettiginiz zaman size Sa'd\ tavsiye ederim.
Sa'd b. Zeyd, hi~bir ~ekilde Ylk1lmaz.»
Hassan b. Sabit, Zi Kared gazvesi hakklnda ~i::iyle dedi:
«Oyle samyorum ki, Uyeyne Medine'yi ziyaret ettigi zaman orada-

ki ki::i~kleri yakmda Ylkar.
Dogrulam1~ oldugun bir~eyi yalanladm. Ve dedin ki, yaklnda bi.i-
yiik bir i~i ganimet ederiz.
Medine'yi ziyaret ettigin zaman oras1 ho~una gitmedi ve orada
arslanlann seslerini duydun.
Bi::iylece deve ku~lannm ko~mas1 gibi h1zhca geri di::indiiler ve her
hangi bir deveye isabet etmediler.
Melik Allah'm Rasuli.i, bizim i.izerimize bir emir ve kumandand1r.
0 bizim i.izerimizde ne gi.izel bir emirdir.
0 i::iyle bir rasuldi.ir ki, ona gelen ~eyleri dogrulanz ve 1~1k sa~an,
nurland1ran bir kitab1 bize okur.>>
Ka'b b. Malik, Zi Kared gazvesi hakkmda o giinki.i Mi.isliirnan si.i-

varileri i::iverek ~u ~iiri si::iylemi~tir:
BUYUK !SLAM TARiHi
«Ey babas1z, anas1z yitik ~ocuklar, bizim atlar iizerinde siivariler

arasmda onlann benzeri olmadi~mizl m1 samnz?
Biz bir~ok insanlanz ki, oldiirmeyi utamlacak bir i~ olarak gorme-
yiz ve siingiilerin diirtiilmesi esnasmda da klvranmaYiz.
Biz konuklan, develerin horgii~lerinin tepeleriyle a~rlanz ve kib-
rinden goz ucuyla bobiirlenerek bakan tekebbiirlii ki~inin ba~m1 vu-
ruruz.
Sava~ta bilsinler diye alamet taklnanlann yigitlerini, bobiirlen-
dikleri zaman, yumu~amayan ve boyun egmeyen kimselerin azamet,
kibir ve bobiirlenmelerini yok edecek bir darbe ile geri ~eviririz . Hak-
kl koruyan ~erefli, keremli yigitleriyle, ki bunlar gizlice kap1p ka~1ran
aga~ kurtlan gibidir.
Soylanm ve eski mallanm bir taklm kll1~larla korurlar ki, o klhc;-
lar, ~elik ba~hklann altmdaki ba~lan keserler.
Beni Bedir ile kar~1la~ti~n zaman onlara sor ki, sava~ta vuru~ma
ve yaklnla~ma giiniinde karde~ler ne yaparlar?
Q1kti~mz zaman kar~1la~ti~mz kimselere dogru soyleyiniz. Ha-
berlerinizi meclislerde gizlemeyeniz.
V e deyiniz ki, ininde devamh kalan aslandan ote ka~tlk ki, onda,
ah~maru~ kimselere kar~1 gogsiinde bir kin vard1r.>>
Mii
leri
es-~
rag
ses.
niy
BENi MUSTALiK GAZVESi ok
Onl
Buhari dedi ki: Bu, Miireysi' gazvesidir. Muhammed b. ishak, bu hi l
gazvenin hicri altmc1 senede ya pllch ~m soylemi~?tir. Musa b. Ukbe ise rna:
hicri dordiincii senede yap1ld1~m soylemi~?tir . Numan b. Ra~?id ise
Ziihri'den ~?Oyle bir rivayette bulunmu~?tur: "ifk hadisesi, Miireysi' Avr
gazvesinde meydana gelmi§tir." fi'e
Buhari, Musa b. Ukbe'nin megazisinden rivayet etti ki; bu gazve, tali
hicri dordiincii senede yapllml§tlr. Yine Buhari'nin, Musa b. Ukbe ve esn
Urve'den naklettigine gore bu gazve, hicri be§inci senenin §aban aym- der
da yapllmi§tlr. bar
Vakidi dedi ki: Bu gazve, hicri be§inci senenin §aban aymdan iki
gece ge~tikten sonra yap1lmi§tlr. Bu gazveye Rasulullah'm 700 kadar Ad1
sahabesi katllmi§tlr. dii~
Muhammed b. ishak b. Yesar, Zi Kared gazvesini naklettikten
sonra §Oyle der: Rasulullah (s.a.v.), cemaziyelahir aymm bir klsm1 ile b. f
receb aJlm Medine'de ge~irdi. Sonra hicri altmc1 senenin §aban aJln· gel1
da Huza'a'dan olan Beni Miistalik ile sava§tl. lah
ibn Hi§am dedi ki: Rasulullah (s.a.v.), Medine iizerine Ebu Zerr mii
el-Gifari'yi tayin etti. Bir rivayette anlatlldl~na gore tayin olunan ki- ffil
~?i, Numeyle b. Abdullah el-Leysi'dir. bir
ibn ishak, As1m b. Orner b. Katade tarikiyle Muhammed b. Yahya
b. Hibban'm l?Oyle dedigini rivayet etmi§tir: Rasulullah (s.a.v.)'a l?Oyle
bir haber geldi. dar
". Beni Miistalik, senin i~n toplamyor ve komutanlan da Haris b. AtE
Ebi D1rar'dlr."
Bu, Rasulullah (s.a.v.)'m hamm1 Ciiveyriye binti Haris'in babas1- le~i
d1r. Rasulullah (s.a.v.), bu gazveden sonra Ciiveyriye ile evlenmi~?ti.
Bu haberi i~?itince onlara kar~?l sefere ~akb. Kudeyd kly1sma dogru dor
olan cihetten Miireysi' denilen ve onlara ait bir suyun yamnda onlarla
kar§Ila§tl. iki taraf birbirleriyle prpl§tllar. Allah, Beni Miistalik'i ye- rio
nilgiye ugratb, onlardan bir kls1m insanlar oldiiriildii. Rasulullah, on-
lann ~ocuklanm, kadmlanm ve mallanm ganimet aldl. Allah da on-
Ian ona nasip etti. de
Vakidi dedi ki: <<Rasulullah (s.a.v.), hicretin be§inci senesinin ve ,
§aban aJindan iki gece ge~tikten sonra 700 sahabesi ile birlikte Beni mu
Mi.istalik'e dogru yola ~1kti. Onlar, Beni Mi.idlic kabilesinin mi.ittefik-

leri idiler. Yanlanna vard1~nda Muhacirlerin bayra~m Ebu Bekir
es-S1dd1k'a verdi. Ammar b. Yasir'e verdigi de soylenir. Ensar'm bay-
ra~m da Sa'd b. Ubade'ye verdi. Sonra Orner b. Hattab'a, onlara !]Oyle
seslenmesini emretti: «La ilahe illallah deyip cammz1 ve malm1z1 em-
niyete alm.» Ama onlar, bu ~a~ya icabet etmediler, Mi.isli.imanlara
ok atmaya ba~ladilar. Sonra Rasulullah, Mi.isli.imanlara emir verdi.
Onlar da hep birlikte sald1rdilar. Mi.istalik ogullanndan, bir adam da-
hi kurtulamad1. On ki~ileri oldi.iri.ildi.i. Digerleri esir almdi. Mi.isli.i-
manlardan da sadece bir ki~i oldi.iri.ildi.i.>>
Buhari ve Mi.islim'in sahihlerinde belirtildigine gore Abdullah b.
Avn ~oyle demi~tir: "Sava~tan once duanm hi.ikmi.ini.i sormak i~n Na-
fi'e mektup yazd1m. 0 da I]Oyle cevap verdi: Rasulullah (s.a.v.), Mi.is-
talik ogullanna sald1rdi. Onlar davarlanm suya getirmi~]lerdi. Saldin
esnasmda sava~~Ilan oldi.iri.ildi.i. Qoluk ~ocuklan esir almd1. Zanne-
dersem o gi.in Ci.iveyriye binti Haris ele ge~irildi. Abdullah b. Orner
bana boyle haber verdi. Qi.inki.i o da islam ordusu i~inde idi.
ibn ishak dedi ki: 0 gi.in Mi.isli.imanlardan bir adam oldi.iri.ildi.i.
Ad1 Hi~am b. Si.ibabe idi. Onu Ensar'dan bir adam oldi.irmi.i~ti.i. Onun
di.il]man oldugunu zannederek hataen oldi.irmi.i~ti.i.
ibn ishak'm anlatti~na gore Hi~am b. Si.ibabe'nin kardel]i Mikyas
b. Si.ibabe Mi.isli.iman oldugunu a~1ga vurarak Mekke'den Medine'ye
geldi ve karde~i Hi~am'm diyetini -hataen oldi.iri.ildi.igu i~in- Rasulul-
lah'tan talep etti. Rasulullah da karde!]inin diyetini ona odedi. Az bir
mi.iddet Medine'de kald1ktan sonra kardel]inin katili olan Ensarh ada-
mi vurup oldi.irdi.i. Mi.irted olarak Mekke'ye dondi.i. Bu hususta ~oyle
bir ~iir soyledi:
«Yerin bir ~ukurunda, dayandinlmii] olarak, iki elbisesine kafa

damarlannm kanlan bula~mii] olarak oli.im olmas1 kalbimi dindirdi.
Ate~imi sondi.irdi.i.
Onun oldi.iri.ilmesinden once nefsin kederleri, hi.izi.inleri i~ime yer-
le~iyor ve beni yataklann yumu~akl1~na uzanmaktan ahkoyuyordu.
Onunla oci.imi.i istedim ve oci.imi.i almaya kavu~tum ve putlara ilk
donen de ben oldum.
Onunla Fihr'den oci.imi.i aldim ve onun diyetini de kaleler sahible-
ri olan Beni Neccar'm haYirh kil]ilerine yi.ikledim.»
Ben derim ki: Bu sebeptendir ki Mikyas, Mekke'nin fethi gi.ini.in-

de Ka'be'nin astanna as1h olarak bulunsalar bile kanlan heder edilen
ve oldi.iri.ilmeleri Rasulullah tarafmdan emredilen dort ki~iden biri ol-
mu~tur.
268 iBNKESIR
ibn Ishak dedi ki: «Bir ara Rasulullah (s.a.v.), bu suyun yanmda
idi. Halktan bir topluluk su almaya geldi. Orner b. Hattab'm yanmda
Beni Gifar'dan kiralad.Ir, bir i.icretli ki~i vard.I. Ad.I Cahcah b. Mesud Us(
idi. Orner b. Hattab'm atim yediyordu. Cahcah ve Beni Avf b. Haz- la s
re~'in mi.ittefiki Sinan b. Veber el-Ci.iheni su yi.izi.inden birbirini sllu~
tinp izdiham ~1kard.Ilar. Ve kap1~blar. Ci.iheni: bir
- Ey Ensar toplulugu! dedi.
Cahcah da ~oyle bar,rd.I:
- Ey Muhacirler toplulugu!
Bunun i.i.zerine Abdullah b. Ubey b. Selill ofkelendi. Yanmda da
kavminden bir topluluk vard.I. Aralannda Zeyd b. Erkam vard1. Yeni
yetme gent; bir t;ocuk idi. Abdullah §i:iyle dedi:
- Bu Muhacirler boyle mi yap1yorlar? Oysa ki bize hi.i.kmettiler. dali
Soy sopta bize kar~1 ovi.indiller ve bizim beldelerimizde bize kar~1 ~ok
lukla iftihar edip (j!Ogalddar. Vallahi Kurey~'in ~alvarhlan ile bizim kar
durumumuz, ancak evvelkilerin dedigi ~u sozi.i and1nr: <<Kopegini bes- lall
le ki, seni yesin!» Andolsun ki, eger Medine'ye donersek elbette gii~li.i. onu
olamm1z, zelil olanlan oradan kovacaktir. yap
Sonra kavminden yanmda duran kimselere doni.ip ~oyle dedi: d.I~
- Bu, kendi kendinize yaptir,mz bir~eydir. Onlan beldelerinize
yerle~tirdiniz. Mallanmz1 onlarla payla~tird.Imz. Allah'a yemin ede- yin
rim ki, eger onlardan ellerinizdekini tutar da vermezseniz elbette si- hm
zin yurdunuzdan ba~ka bir yere yonelecekler. luk
Zeyd b. Ekram, bu sozleri i§itti. Rasulullah (s.a.v.)'a iletti. Bu yar
olay, Hz. Peygamber'in o sava§tan ~ktir, esnada idi. Zeyd, haberi Ra- gul
sulullah'a ilettiginde Orner de onun yamnda idi. Orner, Rasulullah'a Db~
~oyle dedi: (s.a
- Abbad b. Bi~r'e emir ver ki onu oldi.irsi.in. ki'il
Omer'in bu sozi.ine kar~Ihk Rasulullah ~oyle dedi: sub
- Nas1l olur ey Orner? Halk, aralarmda, Muhammed ashabup ol- eli.:
di.iri.i.yor demez mi? HaYir bunu yapmayacar,z. Ama harekete gEi~ece-
gimizi halka duyur. I gur
Bu oyle bir vakitte olmu~tu ki, Rasulullah, o saatte asla yolculuga-
~kmazdi. Bunun i.izerine halk yola t;Ikti. Bet
Abdullah b. Ubey b. Selill, Zeyd b. Erkam'm i§ittigi sozleri Rasu- s1r,
lullah'a iletmi~ oldugunu haber almca Rasulullah'm yanma geldi ve
Allah'a yemin ederek Zeyd'in soyledigi ~eyleri kendisinin soylemedigi-
ni ifade etti. 0, kavmi it;inde si.irekli, bi.iyi.ik bir kimse idi. Bunun i.i.ze- larc
rine Rasulullah'm yanmda duran Ensar dedi ki: mi~
- Ya Rasulallah! Qocuk (Zeyd) haberinde yamlm1~ olabilecegi gibi ~oy
bu adamm dedigini kafasma iyice yerle§tirmemi~ de olabilir. dig
Onlar, Abdullah b. Ubey b. Seli.il'e ~efaat etmek ve onu mi.i.dafaa
i~in boyle demi~lerdi.

Rasulullah (s.a.v.), gorii~iinii. kendine saklaYJ.p yiirii.dii.gu zaman,
U seyd b. Hudayr yanma vard1 ve ona peygamberlige mahsus selamiy-
la selam verip ~oyle dedi:
- Ey Allah'm peygamberi! Vallahi ~imdiye kadar ah~1k olunmayan
bir saatte yola ~1ktm. Boyle bir saatte asia yola ~1kmazdm.
Rasulullah (s.a.v.), ona ~oyle dedi:
- Arkada~m1zm neler soyledigini duymadm m1?
- Ya Rasulallah, hangi arkada~?
8 - Abdullah b. Obey...
11 - Ne demi~?
- Eger Medine'ye donersek elbette gii~lii. olamm1z, zelil olam ora-
dan siirgiin edecek demi~.
- Oyleyse sen ya Rasulallah, vallahi eger dilersen onu oradan p-
kanrsm. Allah'a yemin ederim ki, o zelildir. Sen gii~lii.siin. Ya Rasu-
lallah, ona lii.tfet, vallahi Allah seni bize gonderdiginde onun kavmi
onun i~in elmas ve yakuttan k1ymetli ta~lar diziyorlarru ki, ona ta~
yap1p ba~ma koysunlar. 0, senin idareyi, mii.lkii., yonetimi elinden al-
ili~m biliyor.
Rasulullah (s.a.v.), insanlan o giin ak~ama dek yii.riittii.. Gecele-
yin de yiiriittii.. Yiirii.yii.~, sabaha dek devam etti. Keza o giiniin saba-
hmda da yii.rii.ttii.. Gii.ne~ onlan siCaktan Slkl~hnncaya kadar yolcu-
luk devam etti, sonra mola verdi. Yorgunluklanm hissettiler, uyukla-
yarak yere serildiler. Rasulullah, bir giin onceki haberden onlan me~
gul edip olaYI unutturmak i~in onlara boyle yapm1~h. Abdullah b.
Ubey'in hadisesini onlara unutturmak istemi~ti. Sonra Rasulullah
(s.a.v.), yine yola koyulup yiirii.dii.. Hicaz yolunu tuttu. Hicaz'da, Na-
ki'in az yukansmda bir suyun yanma indi. 0 suya Bak'a denilir. Ra-
sulullah, yiiriidii.gu zaman ~iddetli bir rii.zgar esti. Onlara eziyet ver-
di. Sahabeler korktular. Bunun ii.zerine Rasulullah ~oyle buyurdu:
- KorkmaYJ.n, bu riizgar sadece kafirlerin bii.yii.klerinden bir bii.yii-
gun oliimii. i~in esiyor.
Medine'ye geldikleri zaman Rifaa b. Zeyd b. Tabut'u buldular. 0,
Beni Kaynuka Yahudileri bii.yii.klerinden bir kimse idi. Mii.naf1klann
Sl~na~ idi. 0 fi.rtmah giinde olmii.~tii.»
Musa b. Ukbe ile Vakidi de boyle rivayet etmi~lerdir.
Muslim, Cabir'den boyle bir klssa nakletmi~tir. Ancak o, miinaflk-
lardan olen ki~inin adm1 vermemi~tir. Cabir, bu rivayette ~oyle de-
mi~tir: «Peygamber (s.a.v.), bir seferde iken ~iddetli bir riizgar esti. 0,
~oyle dedi: <<Bu bir miinafi.km olii.mii. yii.ziinden esiyor.•• Medine'ye gel-
digimizde miinafi.klann bii.yiiklerinden bir ki~inin oldii.gunii. gordiik.»
Allah'm, miinafi.klan zikrettigi sure, ibn Ubey ve emsali kimseler
270 iBNKESIR
hakkmda nazil oldu. Nazil oldugu zaman Rasulullah, Zeyd b. Erkam'- old
m kulag,.ndan tuttu. Sonra ~oyle dedi: i~te bu, o kimsedir ki, kulag,.y-
la Allah i~in vazifesini ifa etti. sir
Ben derim ki: Bu ayetlerin tefsirini kendi tefsirimizde yeterince
apklad1k. Bunun i~in burada tekrarlamaya gerek yoktur. Zeyd b. Er- riv
kam'dan rivayet edilen bu hadisin rivayet tariklerini de serdetmi~iz
dir. Hamd ve minnet Allah'ad1r. Muvaffakiyet de O'ndandlr. tUJ
ibn ishak, As1m b. Orner b. Katade'den rivayet etti ki, Abdullah b. su:
Abdullah b. Ubey b. Seliil, Rasulullah (s.a.v.)'a gelip ~oyle dedi: ve1
- Ya Rasulallah! Duyd"-guma gore sen, babam Abdullah b. Ubey'yi
ondan duydugun bir sozden dolaYI oldi.irmek istiyormu~un. Eger bunu Or
yapmak muhakkak gerekli ise, bana emir ver, ben onun ba~m1 vurup ka
sana getireyim. Allah'a yemin ederim ki, Hazre~liler ~unu bilmekte- ya
dirler ki, aralannda babasma benden daha iyi davranan bir adam lm
yok. Korkanm ki, onu benden ba~ka birisine emir verip oldi.irti.irsiin ra
de ben, Abdullah b. Ubey'yin, yani babamm katilinin halk arasmda
serbest~e gezip dola~masma fi.rsat vermeden oldi.iri.iriim. Ve bir kafir ka
olan babamdan oti.irti mti'min bir adam1 oldi.iri.iriim. Bu ytizden Ce- ya
hennem'e giderim. tir
Bunun tizerine Rasulullah (s.a.v.) dedi ki:
- HaYJr, bilakis ona iyi davramnz. Ve bizimle beraber bulundugu bil
mtiddet~e onunla iyi arkada~hk ederiz. ki
Bundan sonra o, bir hadise meydana getirdigi zaman onu kma-
yan, onu aYJplayan ve hesaba ~ekenler, en ba~ta onun kendi kavmi ol-
du. Rasulullah, Orner b. Hattab'a, onlann bu dururnlanm haber aldi- ve
gJnda ~oyle dedi: tel
- Ey Orner, bu i~i nasil buluyorsun? Vallahi bana: «Onu oldtir.» sil
dediginde eger onu oldi.irseydirn ondan oti.iri.i homurdanrnalar olurdu. da
Eger bugiin onun oldi.iriilmesini ernretsern, elbette ki oldi.iriili.ir.
Orner dedi ki: ve
- Vallahi ~irndi anlad1m ki, Rasulullah (s.a.v.)'m i~inde, benirn i- rii
~irnden daha btiytik bir bereket vard1r.
ikrime, ibn Zeyd ve digerleri naklettiler ki, Abdullah b. Obey b. ni
Seltil'tin oglu Abdullah (r.a.), Medine giril?inde babas1m beklerneye pa
bal?lad1. Babasmm karl?Ismda durup ~oyle dedi: dt
- Dur! Allah'a yemin ederirn ki, Rasulullah (s.a.v.) izin verrnedik- rn
~e Medine'ye girernezsin. i~i
Rasulullah (s.a.v.) gelince ondan giri~ izni istedi. Rasulullah giril?
izni verdi. 0 da babasmm Medine'ye girmesine mtisaade etti.
ibn ishak dedi ki: 0 gtin Beni Mtistalik'ten baz1 adarnlar oldiiriil-
diiler. Ali b. Ebi Talib, onlardan Malik ile oglunu oldi.irdti.
ibn Hil?am dedi ki: «0 gtin Mtisltimanlann parolas1: "Ey Mansur
oldiir, oldiir." idi.··

ibn ishak dedi ki: Rasulullah (s.a.v.), Beni Miistalik'ten bir~ok e-
sir alru. 0 esirleri Miisliimanlara taksim etti.
Buhari, Kuteybe b. Said kanah ile ibn Muhayriz'in ~oyle dedigini
rivayet etmi~tir:
«Mescide girdim. Orada Ebu Said el-Hudri'yi gordiim. Yanma o-
turdum ve ona azlin (erkegin kans1yla cinsel ili~?kide bulunurken dol
suyunu di~?an ak1tmasmm) hiikmiinii sordum. Ebu Said I?Oyle cevap
verdi:
- Rasulullah (s.a.v.)'la birlikte Beni Miistalik gazvesine gittik.
Orada Araplardan bir~ok esir ele ge~irdik. Kadmlara kar~?I i~?tah1m1z
kabarru. Bekarhk bize zor gelmi~ti. Cinsel ili~kide bulunurken azil
yapmak istedik ve kendi aram1zda: "Rasulullah (s.a.v.) aram1zda bu-
lundugu halde kendisine sormadan azil yapar IDIYJZ hi~?'' dedik. Son-
ra bunun hiikmiinii kendisine sorduk. Bize I?U cevab1 verdi:
- Yapamazsm1z, diye bir hiikiim yoktur. Ancak klyamet giiniine
kadar dogmas1 mukadder olan bir canh mutlaka dogacaktir. (Azil
yapsamz bile bunu onleyemezsiniz.)•• Muslim de boyle rivayet etmi~
tir.
ibn ishak dedi ki: 0 giin ele ge~rilen esirlerden biri de Ciiveyriye
binti Haris b. Ebi D1rar idi. Muhammed b. Cafer b. Ziibeyr, Urve tari-
ki ile Hz. Ai~?e'nin ~?Oyle dedigini bana rivayet etti:
Rasulullah (s.a.v.), Beni Miistalik'in esirlerini payla~brd1~ za-
man Ciiveyriye binti Haris, payla~?mada Sabit b. Kays b. ~emmas'a
veya onun amca ogluna dii~tii. Ciiveyriye, kendisi i~in onunla miika-
teblik akdi yapti. Tath, giizel bir karun idi. Kendisini goriip de cazibe-
sine kapllmayan hi~bir kimse yoktu. Rasulullah (s.a.v.)'a geldi. On-
dan, miikateblik bedelini odemesine yardimCl olmasml istiyordu.
Vallahi onu odamm kap1s1 oniinde goriir gormez ho~uma gitmedi
ve bildim ki, yaklnda Rasulullah (s.a.v.) da, onda gordiigum ~eyi go-
riir. Onun yamna girdi ve §Oyle dedi:
- Ya Rasulallah! Ben, Haris b. Ebi D1rar'm kiziYJm. Haris, kavmi-
nin efendisidir. Bana, sence gizli olmayan bir bela isabet etti. Ve ben
payla~mada Sabit b. Kays b. ~emmas 'm veya amcas1 oglunun paYJna
dii~?tiim ve kendi azadh~m i~in onunla miikateblik akdi yaptlm ve
miikateblik bedelimi odeme hususunda yardim talebinde bulunmak
i~in sana geldim.
Rasulullah, ona §Oyle dedi:
- Bundan daha haYJrh bir~ey ister misin?
- N edir o ya Rasulallah?
- Senin yerine miikateplik bedelini oder ve seninle evlenirim.
- Evet Ya Rasulallah olur.
272 iBNKESIR
Haydi oyleyse ben de bunu yaptim.

Hz. Ai~e dedi ki: Bu haber halk arasmda yayildi. Halk, Rasulul-
lah (s.a.v.)'m Ciiveyriye binti Haris b. D1rar ile evlenmi~ oldugunu
duydu. <<Bunlar Rasulullah (s.a.v.)'m hisimlandir.>> deyip ellerindeki
esirleri sahverdiler. (Qiinkii o esirler, Ciiveyriye'nin akrabalan idiler.)
Rasulullah (s.a.v.)'m Ciiveyriye ile evlenmesi ile Beni Miistalik
kabilesinden 100 aile azad olundu. Kavmi i~in bereket yoniinden o
kachndan daha bereketli bir kachn bilmiyorum.
ibn ishak, bu gazveyi anlatirken, ifk hadisesini de tamamiyle an-
latir. Buhari ve birden fazla ilim erbab1 da boyle rivayette bulunmu~ ile
lardir. Biitiin bunlan ben, en-Nur suresinin tefsirinde detayh olarak
anlattim. Konunun tamarmm ogrenmek isteyen oraya baksm. Kendi- an
sinden yard1m istenecek Zat Allah'tir. air
Vakidi, Ciiveyriye binti Haris 'in ~oyle dedigini rivayet etmi~tir~ nu
Peygamber (s.a.v.)'in geli~inden ii~ gece once ~oyle bir riiya gordiim: ni
Ay, Yesrib'ten gelip kuca~ma dii~tii. ye1
Ben, bu riiyayi Rasulullah'm geli~ine kadar herhangi bir kimseye yol
anlatmak istemedim. Esir ahndi~m1zda bu riiyadan iimitli idim. Ni- got
hayet Rasulullah (s.a.v.) beni azad etti ve benimle evlendi. Esir ah- daJ
nan akrabalanm1 Miisliimanlar kendiliklerinden sahverinceye dek om
vallahi ben bu riiyayi kavmime anlatmad1m. Sadece amcamm kizla- ler
nndan bana haber getiren birine bunu hissettirdim ve Allah'a hamd
ettim. Me
Vakidi dedi ki: Anlatild1~na gore Rasulullah (s.a.v.), Ciiveyri- kOJ
ye'nin mehri olarak Beni Miistalik kabilesinden kirk esiri azad etmi~ ha:
tir. Be
Musa b. Ukbe'nin, Beni Miistalik kabilesinden naklen anlatti~na ZeJ
gore Ciiveyriye'nin babas1, klzmm sahverilmesini talep etmi~ ve fid- rna
yesini odemi~ti. Sonra Rasulullah, Ciiveyriye'yi ondan istemi~, babas1 daJ
da Ciiveyriye'yi Rasulullah'la evlendirmi~tir. / illl
bu:
(
gu:
ve1
illl
illl
rin
mi
ore
Mi
sa1
iis1
iFK HADiSESi
ibn Ishak, Zi.ihri, Alkame b. Vakkas ve Said b. Mi.iseyyeb kanab

ile Hz. Ai~e'nin ~oyle dedigini rivayet etmi~tir:
Rasulullah (s.a.v.), bir sefere pkmak istedigi zaman hammlan
arasmda kur'a ~ekerdi. Hangisine kur'a isabet ederse, onu yamna
ahp birlikte giderdi. Beni Mi.istalik gazvesi yapllaca~ zamanda ha-
mmlan arasmda kur'a ~ekti. Kur'a bana isabet etti. Rasulullah da be-
ni yanma ahp yola ~1ktl. Kadmlar o zamanda ancak yetecek kadar
yerlerdi ki, ~i~manlamasmlar ve a~rla~masmlar. Devem benim i~in
yola haz1rland1~ zaman mahfeme otururdum. Sonra beni yolculuga
goti.irecek topluluk gelir ve beni bindirirlerdi. Mahfenin alt tarafm-
dan tutarlar, onu kald1nrlar ve devenin horgi.ici.i i.izerine koyarlar,
onu ipleriyle baglarlard1. Sonra deven~n ba~m1 tutar ve onu goti.iri.ir-
lerdi.
Rasulullah (s.a.v.), bu seferini tamamlad1~ zaman geri donerek
Medine'ye yoneldi. Medine'ye yakm bir yerde bulundugu zaman bir
konaklama yerine gecenin bir k1smmda mola verip geceledi. Sonra
halka, yola ~ksmlar diye ilanat yaptlrili. Ashab da yolculuga ba~laili.
Ben, d!J-i hacet i~in d1~an ~1ktlm. Boynumda bir gerdanh~m vard1.
Zefar~~men'de bir ~ehir) yap1s1 idi. Def-i hacetimi tamamlaili~m za-
man gerdanh~m boynumdan s1ynhp di.i~mi.i~ti.i. Ancak benim bun-
dan haberim olmaili. Konaklama yerine dondi.igum zaman gerdanh~
mi boynumdan di.i~i.irdi.igumi.i anlaymca aramaya ba~lad1m, ancak
bulamad1m. Kavim ise yolculuga ba~lam1~tl. Def-i hacette bulundu-
gum yere geri dondi.im ve gerdanh~m1 arad1m. Nihayet buldum. De-
vemi haz1rlayanlar ters taraftan gelip devemin haz1rh~m tamamla-
mi~larili. Mahfeyi tutmu~lar, benim mahfe i~nde bulundugumu san-
m1~lard1. Daha once de oyle yaparilim. Mahfeyi yiik.leyip devenin i.ize-
rine baglam1~lar, benim mahfe i~nde bulundugumdan ~i.iphelenme
mi~ler, sonra devenin ba~m1 tutup goti.irmi.i~ler, bunun i.izerine ben,
ordugaha dondi.im ve orada ne bir soran, ne de bir cevap veren varili.
Millet, oradan aynhp gitmi~ti.
Elbiselerime bi.iri.indi.im. Sonra uzamp yattlm. Eger kaybolmu~
sam geri doni.ip beni bulacaklanna kanaat getirdim. Vallahi ben yan
i.isti.i yatmakta iken Safvan b. Muattal es-Si.ilemi yamma geldi. Bir ih-
B. !sliim Tarihi, C. IV, F. 18

274 !BNKESIR
tiyac1 i~in ordudan geri kalm1~b. Milletle beraber gecelememi~ti. Be-

nim siliietimi gordii ve yamma geldi. Benim yammda durdu. Bizim
iizerimize ortiinme emri geregi olarak hicap vurulmazdan once beni da
gormii~tii. Beni goriince: "Biz Allah'a aidiz ve biz ona doniiciileriz."
dedi. Sonra kendi kendine:
- Rasulullah (s.a.v.)'m hamm1 m1? diye sordu. Ben de elbiseme bii-
riinmii~tiim. Yine dedi ki;
-Allah sana rahmet etsin. Ni~in geri kaldm? Ben onunla konu~ ba
madim. Sonra deveyi yamma yakla~brd1 ve bana binmemi soyledi, la~
kendisi de benden uzakta durdu. Ben de bindim. Devenin ba~m1 tuttu
ve siiratle gitti. Milleti anyordu. Vallahi millete kavu~madan sabah ko
oldu. Milletin yamna varmk. Yerle~ip siikunete erdikleri zaman be- an
nim binegimi yeden adam goriindii. i~te o zaman iftiracdar dedikleri-
ill]
ni dediler ve ordugah ~alkalanm. Halbuki vallahi hi~bir ~eyden habe-
rimyoktu. on
Sonra Medine'ye geldik. Qok ge~meden ~iddetli bir hastahga ya- al•
kalandim. Bunlardan haberim olmam1~b. Oysa ki haber, Rasulullah du
(s.a.v.) ile anne ve bahama ula~m1~b . Barra konuyla ilgili az veya ~ok
hi~bir ~ey anlatmiyorlarm. Ancak ben Rasulullah (s.a.v.)'dan bana az on
da olsa bir iltifat geldigini gormedim. Hastalanm~m zaman Rasulul- 0':
lah, daha onceleri bana aCIYIP liitfederdi. Fakat bu hastah~mda boyle
bir davram~m1 gormedim. Onun bu halini yad1rgad1m. Yamma girdi- re:
ginde yammda anam hasta bak1c1hk yap1yordu. Sadece: ,,fuzmiz na- yo
silmr?» dedi ve buna herhangi bir soz eklemedi. da
Nihayet kendimde bir klrgmhk hissettim ve ~oyle dedim: an
- Ya Rasulallah, hastay1m, bana izin versen de anamm yanma
gitsem ve bana o baksa? kr
- Gidebilirsin, dedi. ~e:
Ben de anamm yanma gittim. Olanlardan hi~ haberim yoktu. Ni- kl:
hayet yirmi geceden sonra nekahet donemine girdim. iyile~meye ba~ lal
ladim. Biz Arap bir milletiz. Evlerimize Acemlerin yapbklan gibi tu- na
valet yapmazd1k. Tuvaletin kokusunu kerih goriir ve ho~lanmazmk. ni
Biz sadece Medine'nin geni~ sahalanna giderdik. Kamnlar, ancak her H:
gece vakti def-i hacet i~in m~an ~1karlarm. Ben de bir gece def-i hacet K:J
i~in d1~an ~Ikm1~bm. Beraberimde de Ummti Mistah binti Ebi Ruhm
b. Muttalib vard1. Vallahi o kamn, benimle beraber yiiriiyordu. Bir de
ara aya~ pe~temaline taklhp tokezledi ve ~oyle dedi: «Mistah helak
olsun!>> Mistah kelimesi, bir lakapbr. Mistah'm asll ad1 Avfidi. ye
Ben o kamna ~oyle dedim: re
- Allah'a yemin olsun ki, Muhacirlerden Bedir sava~ma katilm1~ vu
olan bir adama ne kotii soz soyledin!
- Ey Ebu Bekir'in klz1! Haberin yok mu? ol:
BUYOK isLAM TARiH! 275
- Ne haberi?
Bunun tizerine o kadm, iftiracllann (ehl-i ifk'in) soylediklerine
dair haberi bana intikal ettirdi. Ben de ona:
- Boyle mi oldu yani? diye sordum.
Kadm:
- Evet, vallahi boyle oldu, dedi.
Vallahi def-i hacetimi tamamlayamadan geri dondtim. Aglamaya
ba~?lachm. Ve oyle sand1m ki, aglamak yakmda benim cigerimi par~a
layacaktir. Anama dedim ki:
- Allah seni ba~~?lasm! insanlar soyledikleri, konu~?tuklan ~?eyi
konul?uyorlar ve bense bunlardan habersiz kahyorum. Bana bir~?ey
anlatmiYorsun?
- Ey klzca~z1m! Durumu tizerine ahp btiytitme. Vallahi bir ada-
mm sevdigi gtizel bir kansl olur ve onun bir taklm kumalan olursa,
onlar onun aleyhine mutlaka ileri geri konu~?urlar. insanlar da onun
aleyhine ~ok konU~?Urlar. Bunu onlemenin imkam yok. Senin dii~?iin
dtigtin gibi hakklnda dedikodu yap1lmayacak kachn ~ok azd1r.
Hz. Ai§e dedi ki: Rasulullah (s.a.v.) halkln ipnde ayaga kalkmi~?,
onlara hutbe okuyordu. Ben ise bunu bilmiyordum. Allah'a hamdetti.
O'na senada bulundu. Sonra §Oyle dedi:
- Ey insanlar! Benim ailem hakklnda beni inciten ve bana eza ve-
ren adamlara ne oluyor! Ailem hakkmda ger~ek olmayan l?eyi soylti-
yorlar. Vallahi ailelerimden sadece iyilik gordtim ve tamch~m bir a-
dama iftira ediyorlar. Vallahi ben ondan sadece haYir gordtim. Evime
ancak o benimle birlikte oldugu halde iken girer.
Hz. Ai§e dedi ki: Bu gtinahm btiytik bir klsm1, Hazre~'ten birta-
kim adamlarla birlikte Mistah'm ve Hamne binti Cah§'m soyledigi
§eyle birlikte Abdullah b. Ubeyy b. Selill'e aittir. Qunkti Hamne'nin
klz karde~?i Zeynep binti Cah§, Rasulullah (s.a.v.)'m e§i idi. Rasulul-
lah (s.a.v.)'m hammlanndan ondan ba§ka hi~bir hamm mertebece ba-
na e§it degildi. Zeynep ise -Allah dindarh~ sebebiyle onu korudu- be-
nim hakklmda iyilikten ba§ka bir§ey soylemedi. Ancak haYir soyledi.
Hamne binti Cah§'a gelince o, bu olay hakklnda ~e§itli ~?eyler yayd1.
Klz karde~?i i~in benimle zitla§IYOrdu. Bu ytizden bedbaht oldu.
Rasulullah (s.a.v.), i§te 0 sozti soyleyince, Useyd b. Hudayr §Oyle
dedi:
- Ya Rasulallah, bu iftirac1lar eger Evs kabilesinden iseler senin
yerine biz onlan haklanz ve eger onlar bizim karde§lerimiz olan Haz-
re~ kabilesinden iseler sen bize emir ver, vallahi onlann boyunlannm
vurulmas1 uygundur.
junun tizerine Sa'd b. Ubade kalkti. Bundan once salih bir adam
ola \ k bilinirdi ve §Oyle dedi:
276 iBNKESIR
- Allah'm hayatma yemin ederim ki, sen yalan soyledin. Onlann In(]
boyunlanm vurma)'lz. Vallahi bu sozi.i, iftiraCilann Hazre~lilerden ol- dal

dugunu bildigin i~n soyledin. Eger onlar senin kavminden olsalard1, (s.~
soylemezdin. dig
Bunun i.izerine Useyd §tiyle dedi: Allah'm omri.ine yemin olsun ki, goJ
yalan soyledin. Ama sen mi.inaf1klan savunmak i~in tartl§an bir mi.i- ke1
nafiksm!
Hz. Ai§e dedi ki: insanlar birbirlerine vurmaya kalktllar. Nerede
ise Evs ve Hazre~'ten olan bu iki kabile arasmda bir fitne kopacakti.
Rasulullah (s.a.v.), indi ve benim yamma geldi. Ali b. Ebi Talib'i ve
Usame b. Zeyd'i ~a~rd1. Onlarla isti§are yapti. Osame, ha)'lrh gi.izel hi~
§eyler soyleyip beni medhederek §tiyle dedi:
- Ya Rasulallah! Bu senin ailendir ve biz onlar hakkmda ha)'lrdan lac
ve iyilikten ba§ka bir§ey bilmiyoruz. Ortada doni.ip dola§an §eylerse
yalan ve aslls1z §eylerdir.
Ali'ye gelince o §tiyle dedi:
- Ya Rasulallah! $i.iphesiz ki kadmlar ~oktur ve sen Ai§e'nin yeri-
ne bir ba§kas1yla evlenebilecek durumdasm. Cariyeye sor. Qi.inki.i o
sana dogruyu soyler.
Bunun i.izerine Rasulullah (s.a.v.), Berire admdaki cariyeyi ~a~-
np ona sordu. 0 s1ra Ali kalklp Berire'ye §iddetli bir darbe vurdu ve: De
- Rasulullah (s.a.v.)'a dogru soyle, dedi.
Berire §tiyle diyordu:
- Vallahi Ai§e hakklnda ancak ha)'lr ve iyilik biliyorum. Ai§e'de taJ
hi~bir a)'lp bulam1yorum. Ancak ben hamurumu yoguruyordum. Ve
ona hamuru beklemesini soyli.iyordum. 0 ise onu beklemekteyken di
uyuyordu. Koyun da gelip hamuru yiyordu. ne
Hz. Ai§e dedi ki: Sonra Rasulullah (s.a.v.), benim yamma geldi. bu
Yammda annem ve babam bulunuyordu. Yammda Ensar'dan bir ka- ne
dm da vard1. Ben ise aghyordum ve o kadm da benimle birlikte agh- lal
yordu. Rasulullah (s.a.v.), oturup Allah'a hamd-i.i senada bulundu. -A
Sonra §tiyle dedi: lu1
- Ey Ai§e! insanlann sozlerinden sana gelen bir eziyet olmu§tur. ca.
Allah'tan sakln ve eger insanlann soyledikleri §eylerden her hangi bir
koti.iltigi.in i~ine di.i§mi.i§ isen Allah'a tevbe et. Qi.inki.i Allah, kullan- gti
nm tevbelerini kabul eder. al
Hz. Ai§e dedi ki: de
- Vallahi o, bu sozleri bana der demez gozlerimden ya§lar bo§andi.
Oyle ki onu goremiyordum. Annem ve babamm beni korumak, savun-
mak amac1yla Rasulullah'a bir§eyler soylel}lelerini bekledim. Nitekim
onlar da konu§amad1lar. Allah'a yemin ederim ki, Allah'm benim
hakklmda mescidlerde okunan ve kendisiyle namaz klhnan bir ayet
indirecegi kadar buytik ve faziletli bir kimse degildim. Daha hakir ve

daha kii~iik durumda idim. Fakat ben umuyordum ki, Rasulullah
(s.a.v.) uykusunda Allah'm su~suzluguma dair bildirdigi ~ey veya ver-
digi bir haber dolay:ts1yla benden yana iftirac1lan yalanlaru~ bir~eyi
gorsiin. Benim hakk1mda inen ayete gelince, vallahi elbette nefsim
kendi katmda bundan daha hakir idi.
Annem ve babamm konu~mad1klanm goriince onlara dedim ki:
- Rasulullah'a ni~n cevap vermiyorsunuz?
- Vallahi, ona ne cevap verecegimizi bilemiyoruz.
V allahi, i~te o giinlerde Ebu Bekir ailesinin ba~ma gel en ~eyin,
hi~bir ailenin ba~ma geldigini bilmiyorum.
Annem ve babam bana kar~1 sustuklan zaman hiiziinlendim, ag-
larum. Sonra ~oyle dedim:
- Ya Rasulallah, Allah'a yemin ederim ki, anlattl~n ~eylerden o-
tiirii Allah'a asia tevbe etmeyecegim. Vallahi ben elbette biliyorum ki,
eger insanlann soyledikleri ~eyi kabullenirsem -Allah da biliyor ki,
ben bu iftiradan beriyim ve su~suzum- elbette olmayan bir~eyi soyle-
mi~ olaca~m. Eger ben onlann soylediklerini inkar edersem, beni za-
ten dogrulamayacaklarrur.
Sonra zihnimde Yakub'un ismini ara~tlrrum. Hat1rlayam1yordum.
Dedim ki:
- Ama yakmda Yusufun babasmm dedigi gibi diyecegim:
«Artlk bana giizelce sab1r gerekir. Anlattlklanmza ancak Allah'-
tan yarrum istenir.»
Hz. Ai~e dedi ki: Vallahi Rasulullah (s.a.v.), meclisinden aynlma-
ru ve Allah'tan gelen emirle kendinden ge~ti. Bunun uzerine elbisesi-
ne biiriindii ve deriden bir yastlk onun ba~mm altma konuldu. Ben,
I
\ bunlardan gordiigiim ~eyleri gordugiim zaman vallahi ne korkuyor,

ne de alrun~ ediyordum. Zira su~suz oldugumu biliyordum. Yuce Al-
lah'm bana zulmetmeyecegine inamyordum. Anne ve bahama gelince,
-Ai~e'nin nefsi kudret elinde bulunan Allah'a yemin ederim ki, Rasu-
lullah (s.a.v.), o vahiy durumundan ~1kmadan Allah, olay:t dogrulaya-
caktlr diye- korktuklanndan nerede ise oleceklerdi.
Sonra Rasulullah (s.a.v.)'m o hali zail oldu. Kalk1p oturdu ve k1§
giiniinde inci misali giimii§ten yap1lan tanelere benzer ter damlalan
alnmdan a§a~ iniyordu. Almndaki teri silmeye ba~laru. Sonra §oyle
dedi:
- Mujde ey Ai~e! Allah senin su~suzlugunu bildirdi.
Ben de; Allah' a hamd olsun, dedim.
Sonra Rasulullah (s.a.v.), halkm yamna gitti. Onlara hitap etti.
Onlara bu hususta Allah'm indirdigi Kur'an ayetlerini okudu. Sonra
Mistah b. Usase, Hassan b. Sabit ve Hamne hint Cah§'m hadde ~arp-
278 !BNKESIR
tlnlmalanm emretti. Bunlar fuh~]u apk bir ~]ekilde konu~]an kimseler-

den idiler. Onlara had tatbik edildi.
Bu hadis, Buhari ve Mi.islim'in sahihlerinde Zi.ihri kanahyla riva-
yet edilmil]tir. Bu ifadelerde bir~ok faideler varchr. Hassan ve berabe-
rindekilere iftira haddi tatbik edildigi, yine bu rivayette nakledilmek-
tedir. Bunu "Si.inen" adh eserinde Ebu Davud rivayet etmi~]tir.
ibn ishak dedi ki: Hassan ve arkada~]lannm vi.icudlanna had tat- I1
bik edilmesi hususunda Mi.isli.imanlardan biri l]Oyle demi§tir: 1]
A
<<Hassan, Hamne ve Mistah, la}'lk olduklan §eyi elbetteki tathlar. ·d
Zira onlar, ~irkin ve fahil] soz soylemi§lerdi.
Peygamberlerinin zevcesine gaib bir ~]i.ipheyi isnad ederek Aq'm, h
kerem sahibinin gazabm1 ~ektiler ve hi.izi.inlendiler.
Onun hakkmda Rasulullah'a eziyet edip kalan bir tak1m rezalet-
lere de bi.iri.indi.iler ki, o rezaletlerle herkese ya}'lld1lar ve ifl]a olundu-
lar.
Onlann i.izerlerine §iddetli, bi.iki.ilmi.i§ kamplar adeta doki.ildi.iler.
Sanki o kamplar bir bulutun tepelerinden akan yagmur tanele- g
riydiler.>> ~
ibn ishak dedi ki: Hassan b. Sabit, bir §iir soyledi. Bu §iirinde I
Safvan ve Muattal ile su hususunda tarh~]an Kurey§li bir cemaati
hicvediyordu ki, o cemaat da Cahcah'm arkada§lan idiler. Hassan bu
~]iirinde l]Oyle demi~]ti: s
r
<<Celabib (~]alvarhlar) izzet bulmu~] ve ~ogalmil] olduklan halde ak-
~]amladilar.
ibn Fi.ireya da yalmz ba~]ma ak~]amlad1. '1
Senin arkadal]I oldugun kimseyi anas1 kaybetsin veya aslanm
pen~esinde taklh olsun. 1
Hakklnda diyet verilen maktuli.in i~in ne sabah erkenden gidip
diyet ahnm, nede onun i~in klsas tatbik ederim.
Deniz, $am ri.izgan esince, hareket ettigi, kopi.ikleri kenara ath~
zaman, beni ofkeli gordi.igi.in bir zaman, bir gi.in benden daha galip bir
kimse gori.ilmez ki, ben o gi.inde buzlu bulutun, kesmesi gibi keserim.
Kurey~]'e gelince, ben onlarla elbette ve asia sap1khklardan dogru-
luga donmelerine kadar ban§ yapmam.
Lat'1, Uzza'Yl kesin bir ~]ekilde terkedip hepsinin bir, Samed, tek,
e§siz, herkesin kendisine muhta~ oldugu Allah'a secde etmelerine ka-
dar.
Ve Rasuli.in onlara soylediklerinin ger~ek olduguna ~]ahadet etme-
lerine ve Allah'm ahdini kesin bir ~]ekilde ifa etmelerine kadar. >>
BDYOK tsLAM TARlHt 279
Bunun iizerine Safvan b. Muattal, onun online ~1kti ve kendisine

klh~la vurdu. Vururken de ~i:iyle dedi:
<<Al benden klhc1! Ben hicvedildim ise de bir hizmet¢yim. ~air de-
gilim.»
Anlatildi~na gore Sabit b. Kays b. ~emmas, Safvan b. Muattal'm
Hassan'a vurdugu esnada iizerine atildi ve onun ellerini boynuna bir
ip ile baglad1. Sonra onu Beni Haris b. Hazre~'in evlerine gi:itiirdii.
Abdullah b. Revaha onunla kar~1la~t1. "Bu nedir?" diye sorunca ~i:iyle
· dedi:
- Hassan'a klh~la vurmasm1 gi:irmiiyor musun?Vallahi onu az da-
ha gi:irmeseydim i:ildiirecekti.
Abdullah b. Revaha da ona ~i:iyle dedi:
- Bu yapti~n ~eyden Rasulullah'm haberi var nn?
- HaYir yok.
- 0 halde ileri gitmi~sin. Adami serbest b1rak.
0 da bunun iizerine serbest b1rakti. Sonra Rasulullah (s.a.v.)'a
geldiler. Durumu ona anlattilar. 0 da Hassan'1 ve Safvan b. Muattal'1
~a~rd1. ibn Muattal dedi ki:
- Ya Rasulallah! Bana eziyet verdi, hicvetti. Beni ofkelendirdi.
Ben de ona vurdum.
Bunun iizerine Rasulullah (s.a.v.), Hassan'a dedi ki:
- El Hassan! iyi davran. Allah kendilerini islam'a hidayet etme-
sinden sonra kavmime kar~1 kan~1khk m1 pkanrsm? Ey Hassan, sa-
na vuram ba~~la.
- Onu sana ba~~ladim ya Rasulallah.
Rasulullah (s.a.v.), ona o darbeye kar~1hk olarak Ha' kuyusunu
verdi (Buras1 bugiin Medine'de Beni Hudayle saraYidir). Bu kuyuyu
Ebu Talha b. Sehl sadaka olarak vermi~ti. Rasulullah (s.a.v.) da oraYI
Hassan'a verdi. Bir de Hassan'a Sirin adh Klpti bir cariye verdi. Bu
cariye, Hassan' a Abdurrahman adh bir ~ocuk dogurdu.
Hz. Ai~e ~i:iyle diyordu:
- Sonra ibn Muattal ara~tinldi. Cinsel giicii olmad1~, kadinlarla
miinasebetinin bulunmadi~ anla~Ildi. Daha sonra ~ehid olarak i:ildii-
rilldii. Allah ondan raz1 olsun.
ibn ishak dedi ki: Sonra Hassan b. Sabit, Ai~e hakklnda si:iylemi~
oldugu si:izlerden i:itiirii oziir dileyerek ~i:iyle bir ~iir si:iyledi:
«iffetlidir, evine baghdir. $ekli ~iipheli biqey ile su~lanmaz.

Ki:itilliikten haberleri olmayan, etle ilgisi olmayan kadinlardan bi-
ri olarak sabahlar.
Liley b. Galib'in bir kii~iik kabilesinden kerime bir kadindir.
280 !BNKESIR
0 Liiey ki, ~erefleri zail olmayan, ~erefi aramak i~in ko~ulan yer- aya
lerin kerimleridirler. ugr.
Denilen ~eyler, ilgin~ ~eyler degildir. 0, kogucu birinin bana soy- tir.
ledigi bir sozdiir. erk'
Eger iddia etmi~ oldugunuz ~eyi demi~ isem elim lunlsm. kek
Nas1l olur, ya~ad1~m miiddet~e Rasulullah'm soyuna dostluk ve dik.l
yardimim, mahfillerin siisii olmu~tu. Zlk
Onlar i~in bir izzet ve iistiinliik vard1r ki, biitiin insanlar onun al- sesl
tmdadirlar. bu:
Tamam1 ugra~sa da ona ula~amazlar. Onun izzeti ~ok ilerilere
gitmi~tir.» ~izc
Burada Nur suresinin ilgili ayetleri yaz1lmahdir. Bu ayetler ~un

lardir:
<<Muhammed'in e~ine o yalam uyduranlar i~inizden bir giiruhtur.
Bunu kendiniz i~in kotii sanmaym. 0, sizin i~in haYirh olmu~tur. 0
kimselerden her birine, kazand1~ gi.inah kar~1h~ ceza vard1r. i~lerin
den eleba~hhk yapana ise biiyiik azap vardir. Onu i~ittiginiz zaman,
erkek kadin mii'minlerin, kendiliklerinden hiisnii zanda bulunup da:
"Bu apa~1k bir iftiradir." demeleri gerekmez miydi? Dort ~ahid getir-
meleri gerekmez miydi? i~te bunlar, ~ahid getirmedik~e Allah kabn-
da yalanc1 olanlardir. Allah'm diinya ve ahirette size liituf ve merha-
meti olmasayd1, o ki:itii si:izii yaymamzdan i:itiirii biiyiik bir azaba ug-
rardimz. Onu dilinize dolam1~bmz. Bilmediginiz ~eyleri agz1mza ah-
yordunuz. Onu onemsiz bir ~ey samyordunuz, oysa Allah katmda one-
mi biiyiiktii. Onu i~ittiginizde: "Bu konuda konu~mam1z yak1~1k al-
maz; ha~a, bu biiyiik bir iftirad1r." demeniz gerekmez miydi? Eger
mii'min ki~ilerdenseniz, Allah buna benzer bir ~eye bir daha di:inme-
menizi tavsiye eder. Allah size ayetleri a~k~a bildirir. Allah bilendir,
Haki:m'dir. Mii'minler arasmda hayas1zh~n yaYilmasm1 arzu edenle-
re, i~te onlara, diinya ve ahirette can yakiCI azab vardir. Allah bilir,
siz ise bilmezsiniz. Allah'm size liituf ve merhameti bulunmasayd1,
Allah ~efkatli ve merhametli olmasayd1 hemen cezamz1 verirdi. Ey
inananlar! ~eytana ayak uydurmaYln. Kim ~eytanm ardma tak1hrsa,
bilsin ki, o, hayas1zh~ ve fenahg,. emreder. Allah'm size liitufve mer-
hameti bulunmasayd1, hi~biriniz ebediyen temize ~1kamazdi. Fakat
Allah diledigini temize ~kanr. Allah i~itir ve ,bilir. i~nizde liituf ve
servet sahibi olanlar, yalunlanna, dii~kiinlere ve Allah yolunda hicret
edenlere vermemek i~in yemin etmesinler, affetsinler ge~sinler. Al-
lah'm sizi bag,.~lamasmdan ho~lanmaz miSimz? Allah bag,.~layandir,
merhametli oland1r. iffetli, habersiz, mii'min kadmlara zina isnad
edenler diinya ve ahirette lanetlenmi~lerdir. Kendi dilleri, elleri ve
ayaklan, yapmll? olduklarma l?ahidlik ettikleri giin onlar biiyiik azaba

ugrayacaklard1r. 0 giin, Allah, onlara kesinlel?mil? cezalanm verecek-
tir. Allah'm apapk hak oldugunu bileceklerdir. Kotii kadmlar, kotii
erkeklere, kotii erkekler kotii kadmlara yakll?Irlar. Iyi kadmlar iyi er-
keklere, iyi erkekler de iyi kadmlara yakll?Irlar. Bunlar, onlann soyle-
diklerinden uzaktirlar. il?te bunlara magfiret ve comert~e verilmil? n-
Zlk vardlr. Ey inananlar! Evlerinizden ba~ka evlere, izin almadan,
seslenip sahiplerine selam vermeden girmeyiniz. Eger dii~iiniirseniz
bu sizin i~in daha iyidir.>> (en-Nur, 11-27.)
Bu konuda selef ve halef ulemasmdan hadis ve eserler nakletmi-
l?izdir. Muvaffakiyet Allah'tand1r.
ye
mi
ki~
del
Bi~
HUDEYBiYE GAZVESi
yeJ
Bu gazve, hicretin altmcr senesinin zilkade aymda yapilmil?tir. Bu cul
hususta herhangi bir ihtilafyoktur. Buna dair Zi.ihri'den, ibn Omer'in Tu
azadhs1 Nafi'den, Katade'den, Musa b. Ukbe'den, Muhammed b. Is- lal
hak b. Yesar ve digerlerinden nakledilen bilgiler vardir. ibn Lehia da lar
Ebu Esved kanahyla Urve'den rivayet etmil;ltir ki, bu gazve hicri al-
tmcr senenin zilkade aymda yap1lmu~t1r.
Yakup b. Si.ifyan, Urve'nin l?Oyle dedigini rivayet etmil?tir: «Rasu- di{
lullah (s.a.v.), ramazan aymda Hudeybiye'ye gitti. Hudeybiye gazvesi oh
l?evval aymda yap1ld1.» Bu, ger~ekten garip bir haberdir. bil
Buhari, Enes b. Malik'in l?Oyle dedigini rivayet etmil?tir: «Rasu- luJ
lullah (s.a.v.), dort kez umre yapmii;ltir. Hacc1 ile birlikte yapti~ umre l?II
dil?mdaki u~ umresini zilkade aylannda yapmil?tir. Hudeybiye'de yap- lal
ti~ umreyi zilkade aymda, ertesi sene yapti~ umreyi zilkade aymda, m1
Cirane'de Htineyn ganimetlerini taksim ederken yapti~ umreyi yine tir
zilkade aymda yapmii;ltir. Aynca hacc1 ile birlikte de bir umre yap-
mil?br.>> Bu, Buhari'nin lafz1d1r.
ibn Ishak dedi ki: Rasulullah (s.a.v.), daha sonra Medine'de rama-
zan ve l?evval aylanm ge~irdi. Saval;l i~in degil umre yapmak maksa-
diyla zilkade aymda Medine'den yola pkt1. ibn Hil;lam'm ifadesine go-
re, Medine'de yerine vekil olarak Numeyle b. Abdullah el-Leysi'yi bi- m1
\ rakti. on
ibn Ishak dedi ki: Rasulullah, Araplan ve etrafmdaki halki ken- ve
disiyle beraber ~1kmalan i~in yardima ~a~rd1. 0, Kureyl?lilerin kendi- le1
sine karl?I saval?a kalkil?malanndan veya kendisini Ka'be'ye yaklal?- 0'
maktan menetmelerinden korkuyordu. Araplardan bir~ogu ona katil-
madi. Bu konuda a~r davrandilar. du
Rasulullah (s.a.v.), Muhacirlerle Ensar'dan ve Araplardan kendi-
sine katilan kimselerle birlikte yola pkti. Beraberinde develer sevk
etti. Umre i~in ihrama girdi ki, halk onun saval;lmayaca~ndan emin
olsun ve bilsin ki, o, sadece Ka'be'yi ziyaret etmek ve onu tazim etmek
i~in yola ~Ikmii;ltir.
ibn Ishak, Muhammed b. Muslim b. ~ihab ez-Zuhri kanah ile
Misver b. Mahreme ile Mervan b. Hakem'in l?Oyle dediklerini rivayet B-t
etmil?tir: Rasulullah (s.a.v.), Hudeybiye senesinde Beyt'i ziyaret etme- ka
ye yoneldi. Savalila niyetli degildi. Yola ~kti ve kendisiyle birlikte yet-

mi§ deve sevk etti. Beraberindekiler 700 ki§i idiler. Her bir deve, on
kili!inin kurbam idi. Barra gelen habere gore Cabir b. Abdullah li!Oyle
demili!tir: «Biz Hudeybiye ashab1, 1.400 kili!i idik.>>
Ziihri dedi ki: Rasulullah (s.a.v.) yola ~1kti. Usfan'a vard1~ zaman
Bili!r b. Stifyan el-Ka'bi ona rastlaill ve li!oyle dedi:
- Ya Rasulallah! Kurey§liler senin yola ~1kti~m i§ittiler ve onlar,
yeni dogurmu§ yavrulan yanlannda bulunan develerle (kailln ve ~o
cuklanyla birlikte) yola koyuldular. Kaplanlann derilerini giydiler. Zi
Tuva'ya indiler. Onlann yanlanna yani Mekke'ye girmemen i~in Al-
lah'a soz verdiler. ili!te Halid b. Velid, onlann athlan arasmdaillr. On-
Ian Ki.ira-1 Ganim mevkiine kadar gonderdiler.
Rasulullah (s.a.v.), bunun iizerine §oyle dedi:
- Yaz1k li!U Kureyli!lilerin haline! Savalil onlan yedi. Eger benimle
diger Araplann arasmdan ~ekilseler ve bizi ba§ba§a b1raksalar ne
olur. Eger Araplar beni maglup ederlerse, bu zaten onlann istedigi
birli!eydir. Yok eger Allah beni o Araplara galip kllarsa, islam'a ~ok
lukla akm akin girerler. Eger Araplar bunu yapmazlarsa, onlar sava-
li!Irlar. Onlarda kuvvet vard1r. Acaba Kureyli!liler ne samyorlar. Al-
lah'a yemin ederim ki, Allah'm beni kendisiyle gonderdigi din i~in
miicadele etmeye devam ederim. Nihayet Allah onu iistiin klhp yiicel-
tir veya ili!te boynum, vurulur.
Boyle dedikten sonra Rasulullah (s.a.v.), soziine li!Unlan ekledi:
- Kureyli!lilerin bulundugu yol IDli!mdaki bir yoldan bizi buradan
~1karacak kimse yok mu?
ibn ishak dedi ki: Abdullah b. Ebi Bekir, bana li!Oyle haber verdi:
Eslem'den bir adam; <<Ben vanm ya Rasulallah>> dedi. i~inde yiirii-
mesi zor olan daglar arasmdaki ~ukurluklar arasmda ta§hk bir yola
onlan goti.irdii. 0 yoldan ~ktiklan zaman Miisliimanlar yorulmu§lar
ve meli!akkat ~ekmili!lerdi. Vadinin sona erdigi bir yerde diizliige indi-
ler. Rasulullah (s.a.v.), halka dedi ki: <<Allah'tan magfiret dileriz ve
O'na tevbe ederiz.>> deyin.
Onlar da bunu soylediler. Bunun iizerine Rasulullah, li!oyle buyur-
du:
<Nallahi bu soz, Allah'm israilogullanna soylemelerini emrettigi
sozdi.ir. Allah onlara: <<Ey Allah\m, bizden giinahlanrmz1 di.ili!iiriip ba-
~li!la, deyin.>> demili!ti. Ne var ki onlar bu sozii soylemediler.>>
ibn ~ihab dedi ki:
Rasulullah (s.a.v.) da halka (ashabma) emir verdi ve §Oyle dedi:
- Hamd denilen yerin iki s1rti arasmda, sag taraftaki yolu tutun.
Buras1, Mekke'nin altmdan Hudeybiye'ye inen Seniyyetii'l-Mi.irar'a p-
kan yoldur.
284 iBNKESIR
Askerler de bu yola koyuldular. Kurey§'in athlan askerlerin toz-

lanm gordiikleri zaman yollanm degi§tirdiler. Ko§arak Kurey§'e dog- Hu
ru dondiller. Rasulullah (s.a.v.) gitti ve Seniyyeti.i'l-Mi.irar'a girdigin- siy:
de devesi ~okti.i. Bunun i.izerine orada haz1r bulunanlar «Deve ~okti.i» sav
dediler. Rasulullah dedi ki: On\
- Ne ~okti.i, ne de bu, onun ah§kanh~rur. Fakat fi.li Mekke'de dur- Bi§
duran, onu da durdurdu. Kurey§liler bugi.in benden, kendisinde slla-i lar.
rahmi isteyecekleri bir i§e beni ~a~nrlarsa, mutlaka ~agnlanna ica-
bet ederim. SUI
Rasulullah, daha sonra yanmdaki insanlara §Oyle dedi: i~ii
- ininiz.
- Ya Rasulallah! Vadide bir su yok ki yamna inelim. soz
Bunun i.izerine Rasulullah, oklugundan bir ok ~kardi ve ashabm-
dan bir adama verdi. 0 da onunla o kuyulardan bir kuyuya indi ve asl
i~ini kazru. Bunun i.izerine su oyle bir yi.ikseldi ki, halk, kana kana i~ asl
ti. Develerine su verdiler. Sonra da su kenanna inip yerle§tiler.
ibn ishak dedi ki: ilim erbabmdan biri, Eslem kabilesinden bir ta- On
klm adamlardan naklederek §U haberi verdi: hiQ
Rasulullah (s.a.v.)'m oku ile su kuyusuna inen kimse, Naciye b.
Ci.indeb idi. Bu, Rasulullah (s.a.v.)'m kurbanhk develerini si.iren ki- go1
§iydi. le •
ibn ishak dedi ki: ilim erbabmdan birinin bana dedigine gore Be-
ra b. Azib §Oyle demi§tir: Rasulullah (s.a.v.)'m oku ile kuyuya inen ki-
§i bendim. Pe:
Bunun hangisinin dogru oldugunu elbetteki en iyi bilen yi.ice Al- ler
lah'br. ne
I
ibn ishak, daha sonra kuyuyu kazan ki§inin Naciye b. Ci.indeb ol-
duguna delil olarak §U hususu zikretmi§tir: Ensar'G.an bir cariye kuyu ib1
ba§ma geldi. 0 esnada su kuyusunda Naciye, halkm kovalanna su ki~
dolduruyordu. Cariye de ona §Oyle demi§ti: (s.:
«Ey kovalara su dolduran kimse! Benim kovam1 da al. Qi.inki.i ben dix
milleti gordi.im ki, seni ovi.iyorlar.
Seni haYirh ovgi.i ile medhediyorlar. Ve senin §erefli oldugunu be- mE
lirtiyorlar .» ge·
re1
Naciye de cariyeye cevaben §Oyle demi§ti: nr
gil
«Yemenli bir cariye bildi ki, kuyudan suyu kovalara koyan benim. re:
Ve benim ismim Naciye'dir.
Si.iratli yi.iri.iyen bir kavmin ~lkl§I esnasmda geni§ bir yank mey- m:
dana getiren bir sarkltma ile di.irtti.igi.im di.irtme ile.>>
BUYUK tsLAM TARiHt 285
Ziihri dedi ki: Rasulullah (s.a.v.) oturunca Biideyl b. Verka el-

Huzai, Huzaa'dan bir tak1m adamlarla birlikte yanma geldi ve kendi-
siyle konui]tu. Rasulullah'a ni~in geldigini sordular. 0 da onlara, bir
savaf? yapmak maksad1yla degil, sadece Ka'be'yi ziyaret etmek ve
onun hiirmetini tazim etmek iizere geldigini bildirdi. Sonra onlara
Bil]r b. Siifyan'a dedigi f?eylerin benzerini soyledi. Bunun iizerine on-
lar, Kureyf?'e doniip f?Oyle dediler:
- Ey Kureyf? toplulugu! Siz Muhammed'e kari]I acele davramyor-
sunuz, karanmz1 ~abuk veriyorsunuz. Zira Muhammed, sava11mak
i~in degil, sadece f?U Beyt'i ziyaret etmek i~n gelmii]tir.
Bunun iizerine Kureyi]liler, onlan itham ettiler ve onlara nahof?
sozlerle hitab ederek f?Oyle dediler:
- Savaf? maksadiyla gelmil] olmasa bile bize kari]I zorla, Mekke'ye
asla giremez ve Araplar, onun bize ragmen Mekke'ye girmil] oldugunu
asia a~zlanna alamayacaklardir.
Ziihri dedi ki: Huzaahlar Rasulullah (s.a.v.)'m sirdal]lan idiler.
Onlann Miisliimanlan da mtil]rikleri de boyle idiler. Mekke'de olan
hi~bir f?eyi ondan gizlemiyorlardi.
Sonra ona Beni Amr b. Liiey'yin kardei]i Mikrez b. Hafs b. Ahyefi
gonderdiler. Rasulullah (s.a.v.), onun gelmekte oldugunu goriince f?OY-
le dedi:
- Bu gaddar bir adamd1r.
Rasulullah (s.a.v.)'m yanma vanp onunla konui]tugu zaman Hz.
Peygamber ona, Biideyl ve arkadai]lanna soyledigi f?eylere benzer f?ey-
ler soyledi. 0 da Kureyi]lilere dondii ve Rasulullah (s.a.v.)'m kendisi-
ne soylemil] oldugu l]eyleri onlara aktardi.
Sonra Kureyi]liler, Rasulullah (s.a.v.)'a, Huleys b. Alkame veya
ibn Zebban'1 gonderdiler. Bu adam o zaman Ehabii]'in lideri idi. Bu
kil]i, Beni Haris b. Abdumenat b. Kinane'den biri idi. Rasulullah
(s.a.v.), bunu goriince f?Oyle dedi:
- Bu, ibadet eden ve Allah'm emrine saygi gosteren bir kavimden-
dir. Bunun i~in kurbanhklanmz1 o gorecek f?ekilde oniine siiriin.
Kurbanhklan vadinin yanmdan gerdanhklan ile (kurbanhk ala-
meti olarak boyunlanna takilan boncuklar ile) onun gorecegi bir yere
getirin. 0 da bunlann mahallinden yani bogazlanaca~ yer olan Ha-
rem'den uzun siire ahkonmasmdan otiirii yiinlerini yemekte oldukla-
nm goriince Kureyl]lilere dondii. Gordiigu bu manzara a~nna gitti-
ginden, Rasulullah (s.a.v.)'a ugramadan doniip gitti. Bu durumu Ku-
reyf?lilere anlatb. Onlar da ona:
- Otur, sen sadece bedevi bir adamsm. Bu gibi konulardan anla-
mazsm, dediler.
ibn ishak dedi ki: Bana, Abdullah b. Ebi Bekr'in haber verdigine
286 1BNKESIR
gore Huleys, bu esnada ofkelendi ve Kurey§lilere §oyle dedi: yor

- Ey Kurey§ toplulugu! Allah'a yemin ederim ki, sizinle bunun de
i.izerine antla§ma yapmachk. Bunun i.izerine akidle§medik. Allah'm t;lrJ
Beyt'ini tazim it;in gelen kimse Beyt'ten geri t;evrilir mi hit;? Huleys'in
nefsi kudret elinde bulunan yi.ice Allah'a yemin ederim ki, ya Mu- elh
hammed ile amac1 arasmdan t;ekilirsiniz veya Ehabi§'i (kendi grubu-
mu) bir adamm salchn§I gibi yollara dokerim.
Kurey§liler de ona: ded
-Sus ey Huleys, bizden uzak dur ki, yapmak istedigimiz §eyi ya-
pahm, dediler.
Zi.ihri dedi ki: Sonra Rasulullah (s.a.v.)'a Urve b. Mesud es-Saka-
fi'yi gonderdiler. 0 da §oyle dedi:
- Ey Kurey§ toplulugu! Ben, Muhammed'e gonderdiginiz kimsele- led:
rin sizden gordi.ikleri muameleyi gordi.im. Zira Muhammed'in yarun- gin
dan size dondi.ikleri zaman onlan ayipladmiz ve koti.i sozler sarf etti-
niz. Siz kendinizi bir baba, beni de bir t;ocuk gibi biliyorsunuz. (Urve, chk
Si.ibey'a binti AbdU§§ems'in t;ocugu idi.) Halbuki ben sizin ba§miza cak
geleni i§ittim ve kavmimden bana itaat eden kimseleri toplachm. Son- birl
ra size geldim. Bizzat kendim size yarchm ettim. ont
Kurey§liler: di.i~
- Dogru soyledin. Sen bizim nazanm1zda itham olunan bir ki§i de-
gilsin, dediler.
Urve, sonra oradan t;1kt1. Rasulullah (s.a.v.)'a geldi, oni.inde otur- Ka;
du ve §Oyle dedi: hi~
- Ey Muhammed! Kan§Ik insanlan topladm. Sonra onlan kendi din
a§iretine ve kabilene kar§I getirdin ki, o kabileni onlarla k1rd1rasm. me;
Bunlar Kurey§lilerdir. Yola pkm1§lard1r. Beraberlerinde yeni yavru- oti.i
\ lami§ develeri, yavrulanyla beraber pkmi§larchr (yani kadmlan ve on(
t;ocuklan da yanlanndachr.) Kaplanlann derilerini giymi§lerdir. Al-
lah'a soz vermi§lerdir ki, yani onlann yamna, Mekke'ye zorla gireme- Ra~
yeceksin! Allah'a yemin ederim, oyle samyorum ki, i§te bunlar (saha- Me
beler) yann senin etrafmdan da~hp kat;acaklarchr. rek
Bu esnada Ebu Bekir es-S1druk da Rasulullah (s.a.v.)'m arkasmda di.
oturuyordu. ~oyle dedi: ra§
- Lat'in b1z1nm em!. .. Biz mi Rasulullah'm etrafi.ndan dag,.hp karak
t;acakmi§Iz?
- Ya Muhammed, bu kimdir?
- Bu, Ebu Kuhafe'nin ogludur. On
- Allah'a yemin ederim ki senin benim yammda bir iyiligin olma- get;
saych bu sozi.ine kar§Ihk verirdim. Ama bu sozi.inle o iyiligin birbirini dol:
tamamlad1. na
Sonra Rasulullah (s.a.v.)'m sakahm eline almi§, onunla konu§u- leri
BUYUK isLAM TAR1Hi 287
yordu. Mugire b. Sube de Rasulullah (s.a.v.)'m ba~ ucunda ofkeli hal-

de duruyordu. Rasulullah (s.a.v.)'m sakah eline ald1~ zaman elini
~1rpmaya ba~ladl ve ~oyle dedi:
- Bu klh~ sana ula~madan once, Rasulullah (s.a.v.)'m sakalmdan
elini ~ek.
- Yaz1klar olsun sana. Seni sertle~tiren ve katlla~tlran ~ey nedir?
Rasulullah (s.a.v.) da giiliimsedi. Bunun iizerine Urve ona ~oyle
dedi.
- Ya Muhammed, bu kimdir?
- Bu karde~in oglu Mugire b. Sube'dir.
- Vay hain! Sen daha diinkii ~ocuksun.
Ziihri dedi ki: Rasulullah (s.a.v.), ona da, onun arkada~lanna soy-
ledigi ~eylerin benzerlerini soyledi ve sava~mak maksadlyla gelmedi-
gini de bildirdi.
0 da Rasulullah (s.a.v.)'m yamndan ashabmm ona nasll davran-
dlklanm gormii~ olarak kalktl. Qiinkii Rasulullah (s.a.v.), abdest ala-
cak olunca onun organlanndan damlayan sulan avu~lamak ipn adeta
birbirleriyle yan~ucasma one atlhyorlard1 Tiikiiriince de mutlaka
onun tiikriigiine adeta yan~1rcasma ko~arlarru. Sa~larmdan bir k1l
dii~iince onu mutlaka ahrlardl.
Urve, Kurey~lilerin yanma dondii, onlara ~oyle dedi:
- Ey Kurey~ toplulugu! Siiphesiz ben, kisraYl makammda gordiim.
Kayseri makammda gordiim. Neca~iyi de makammda gordiim. Valla-
hi ~imdiye kadar kavmi arasmda hi~bir meliki ve hiikiimdan gorme-
dim ki, Muhammed'in ashab1 arasmda oldugu kadar biiyiik ve kly-
metli bir yeri olsun. Andolsun ki bir kavim gordiim ki, hi~bir ~eyden
otiirii asla onu yard1ms1z b1rakmayacaklard1r. Biitiin bunlan goz
oniinde bulundurarak gorii~iiniizii belirleyin. Karanmzl verin.
ibn ishak dedi ki: ilim erbabmdan birinin bana anlattl~na gore
Rasulullah (s.a.v.), Hira~ b. Umeyye el-Huzai'yi ~a~np kendisini
Mekke'ye Kurey~lilerin yamna kendine ait Sa'leb adh deveye bindire-
rek ni~in gelmi~ oldugunu Kurey~ e~rafma teblig etmesi i~in gonder-
di. Onlar da Rasulullah (s.a.v.)'m devesinin ayaklanm kestiler ve Hi-
ra~'l oldiirmeye kasdettiler. Ehabi~ grubu ise onu koruyup serbest bl-
rakllmasml sagladl. 0 da Rasulullah (s.a.v.)'a geldi.
ibn ishak, ibn Abbas'm ~oyle dedigini rivayet etmi~tir:
Kurey~liler, kendilerinden klrk ki~i veya elli ki~i gondermi~lerdi.
Onlara Rasulullah (s.a.v.)'m ashabmdan bir kimseyi kendileri i~in ele
ge~irmeleri maksad1yla Rasulullah (s.a.v.)'m askerlerinin etrafmda
dola~malanm emrettiler. Onlar kendisine getirilince Rasulullah onla-
n affetti ve serbest b1rakt1. Halbuki onlar Rasulullah (s.a.v.)'m asker-
lerine ta~larla ve oklarla saldlrm1~lardl.
288 1BNKESIR
tut
Daha sonra Orner b. Hattab'I Mekke'ye gondermek i<;in <;a~rd1 ki,
haJ
geli~ ama<;lanm Kurey~ e~rafma bildirsin. Orner ~oyle dedi:
- Ya Rasulallah! Ben kendim i<;in Kurey~lilerden korkuyorum.
Sul
Mekke'de Beni Adiy b. Ka'b kabilesinden beni koruyacak herhangi bir
(s.~
kimse yok. Kurey~ ise, benim onlara olan du~manh~m1 ve onlara
ve
kar~1 olan kat1h~m1 biliyor. Ama ben sana bir adam gostereyim. 0,
~e)
onlara kar~1 benden daha gii<;liidiir.
gir
Bunun uzerine Rasulullah (s.a.v.), Osman b. Affan'I <;a~rdi ve
onu Ebu Si.ifyan'a ve Kurey~ 'in diger e~rafma gonderdi ki, sava~ mak-
saillyla gelmediklerini, sadece Ka'be'yi ziyaret etmek niyetiyle geldik-
lerini onlara bildirsin. du·
Boylece Osman Mekke'ye gitti. Mekke'ye girdigi s1rada veya ora-
ya girmeye yoneldigi zaman, Eban b. Said b. As onunla kar~1la~t1 ve
tu
onu yanma ahp gotiirdu. Ona eman verdi ki, Rasulullah (s.a.v.)'m me-
Sli
sajm1 iletsin. Osman yiirtidu. Ebu Si.ifyan'a ve Kurey~'in buyiiklerinin
m~
yanma gitti. Rasulullah'm gonderdigi mesaj1 onlara bildirdi. Osman,
gic
Rasulullah (s.a.v.)'m mesajm1 onlara teblig etme i~ini tamamlad1~
zaman onlar ~oyle dediler:
- Eger Beyt'i tavaf etmek istersen tavaf et.
- RasUlullah, Beyt'i tavaf etmeden once ben tavaf edecek degilim!
Kurey~liler onu yanlannda hapsettiler. Bunun iizerine Rasulul-
lah (s.a.v.)'a Osman b. Mfan'm oldiirillmu~ oldugu haberi ula~ti. Ra-
sulullah da: «Kurey~lilerle sava~1p i~imizi tamamlamad1k<;a buradan
aynlmayaca~z!» dedi.
Boylece Rasulullah (s.a.v.), halk1 bey'ate ~a~rd1. Ve Bey'at-1 Rid-
la:
van, agacm altmda ger<;ekle~ti. insanlar: «Rasulullah (s.a.v.), asha-
biyle oliim uzerine bey'atle~ti.» diyorlard1. Cabir b. Abdullah ise, ~oyle
diyordu:
su
« RasUlullah (s.a.v.), bizimle olum uzerine degil de sava~tan ka~
mamarmz uzerine bey'atle~ti.»
Rasulullah (s.a.v.), sahabeleriyle bey'atle~ti. Orada haz1r bulunan
Musliimanlardan, Beni Seleme'nin karde~i Ced b. Kays'tan ba~ka hi<;
bir kimse bey'atten geri kalmaill. Cabir b. Abdullah, ~oyle diyordu:
«Ona bakti~mda sanki onu devesinin koltuguna yap1~m1~ gibi go-
ruyordum. Halktan gizlenmek iizere devesine yap1~m1~t1. Sonra Ra-
sulullah (s.a.v.)'a, Osman'm durumu hakkmda soylenen ~eylerin ya-
m
lan oldugu haberi geldi.»
ibn Hi~am dedi ki: Veki b. ismail b. Ebi Halid'in, ~a'bi'den yaptl~
rivayete gore Rasulullah (s.a.v.)'la Bey'at-1 R1dvan'da bey'atle~enlerin
ilki, Ebu Sinan el-Esedi'dir.
ibn Hi~am, ibn bmer'in ~oyle dedigini rivayet etmi~tir: «Rasulul-
lah (s.a.v.), Osman'm yerine bey'atle~ti ve ellerinden birini digeriyle
BUYUK isLAM TARiHl 289
tuttu.>> ibn Hi~arn'm naklettigi bu hadisin senedi zaYJ.ftlr. Ama Bu-

hari ve Mi.islirn'in sahihlerinde rnevcudtur.
ibn ishak, Zi.ihri'nin ~oyle dedigini rivayet etrni~tir: Kurey~liler,
Si.iheyl b. Amr'1 (Bu, Beni Amir b. Li.iey'yin karde~idir.) Rasulullah
(s.a.v.)'a gonderdiler. Gonderirken ona ~oyle dediler: Muharnrned'e git
ve onunla ban~ yap. Bu ban~, bu sene geri donrnekten ba~ka hi~bir
~eye yararnayacak ve Araplar bizirn hakklrn1zda onun Mekke'ye zorla
girdiginden asla soz etrneyeceklerdir.
Si.iheyl b. Amr gitti. Rasulullah (s.a.v.), onun geli~ini gori.ince ~oy
le dedi:
- Kurey~lilerin bu adarn1 gonderrneleri, onlann ban~a niyetli ol-
duklanm gosteriyor.
Si.iheyl b. Amr, Rasulullah (s.a.v.)'m yanma vard1~ zarnan konu~
tu ve sozi.i uzatb. Birbirleriyle kar~1hkl1 konu~tular. Sonra ikisi ara-
smda ban~ yaplld1. Anla~rna sagland1. S1ra, antla~rna rnetninin yazll-
rnasma gelince Orner b. Hattab yerinden kalkb, Ebu Bekir'in yamna
gidip ~oyle dedi:
- Ey Ebu Bekir, bu Allah'm Rasuli.i degil midir? ')
- Evet, Allah'm Rasuli.idiir.
- Biz Mi.isli.iman degil rniyiz?
- Evet Mi.isli.imamz.
- Onlar rni.i~rik degil rnidirler?
- Evet rni.i~riktirler.
- $u halde ni~in dinirniz ugruna zillete di.i~i.iyoruz?
- Ey Orner, onun ernrine sanl. Ben ~ahadet ediyorurn ki, o, Al-
lah'm Rasuli.i'diir.
-Ben de, ~ahadet ediyorurn ki, o, Allah'm Rasuli.i'diir. Sonra Ra-
sulullah'm yanma gelip ~oyle dedi:
- Ya Rasulallah! Sen Allah'm Rasuli.i degil misin?
- Evet, Allah'm Rasuli.i'yi.im.
- Biz Mi.isli.iman degil rniyiz?
- Evet Mi.isli.imansm1z.
- Onlar rni.i~rik degil rnidirler?
- Evet rni.i~riktirler.
- $u halde ni¢n dinirniz i~in hakaret gori.iyoruz?
- Ben, Allah'm kulu ve Rasuli.i'yi.im. Elbette ve asla O'nun emrine
rnuhalefet etrnern. Ve 0, beni pi~rnan etrnez.
Ravi dedi ki: Bunun i.izerine Orner ~oyle diyordu: «0 gi.inde i~ledi
girn ~eyden dolaYI durmadan sadaka veriyor, oru~ tutuyor, narnaz ki-
hyor ve kole azad ediyordurn. HaYJ,rh olabilecegini i.imid edinceye ka-
dar, 0 sozi.imden korkuyordurn.>>
Sonra Rasulullah (s.a.v.), Ali b. Ebi Talib'i ~a~rdl ve:
B. islam Tarihi, C. IV, F . 19

290 1BNKESIR
- Rahman ve Rahim olan Allah'm awyla yaz, dedi. T

Siiheyl ~oyle dedi: tar
- Ben bunu bilmem ve tammam. Ama: «Ey Allah'mi, senin adm- ve1
la ... » diye yaz.
Rasulullah (s.a.v.), Ali'ye hitaben:
- Ey Allah'Im, senin awnla, diye yaz, dedi. Ali de oyle yazdi. Sonra
~oyle dedi: on
«Bu, Muhammed Rasulullah'm Stiheyl b. Amr ile yapb~ bam~ ba:
sozle~mesidir.» diye yaz. (
Siiheyl dedi ki: ~ lar
- Eger senin Allah'm Rasulii olduguna ~ahadet etseydim, seninle
sava~mazd1m. Ama sen kendi adm1 ve baba awm yaz. lui
Rasulullah (s.a.v.) da, Ali'ye hitaben:
- Bu, Muhammed b. Abdullah'm Siiheyl b. Amr ile yapti~ ban~ Se1
sozle~mesidir, diye yaz, dedi. $oyle ki: «On sene insanlardan sava~1 re~
kald1rmak iizerine antla~mi~lard1r. 0 seneler i~inde insanlar giiven da
i~inde olacaklar. Birbirlerinden ellerini ~ekecekler, ~u; mn iizerine ki,
Kurey~'ten kim velisinin izni olmaks1zm Muhammed'e gelirse, onu ka
onlara geri verecektir. Muhammed ile beraber olan kimselerden kim
Kurey~'e gelirse, onlar onu ona geri vermeyeceklerdir. Birbirimize kin cal
beslemeyecegiz. Ne gizli ne de a~1k h1yanet olmayacakt:lr. Kim Mu- ya
hammed'in tarafma ge~mek isterse ge~er, kim de Kurey~ tarafma ge~
mek isterse ge~er. » on
Huzaahlar kalk1p ~oyle dediler: Biz Muhammed'in antla~masma et1
katihyor ve onun ahdindeyiz.
Beni Bekir kabilesi de ~oyle dedi: Biz Kurey~'in ahdinde ve onla- iiz
nn ahidlerindeyiz. kil
Ya Muhammed! Sen bu sene geri doneceksin. Yamm1zda, Mek- tal
ke'ye girmeyeceksin. Gelecek sene olunca biz senin geli~inde Mek- ka
ke'den ~1kanz. Sen, ashabmla birlikte Mekke'ye girersin. Orada ii~ ril
giin kahrsm. Sizinle, yalmz binekli ki~inin silah1 bulunur. Klh~lar nil
kmlannda olur. Ba~ka bir~ey ile Mekke'ye girmeyeceksiniz.
Bir ara Rasulullah (s.a.v.), kendisi ve Siiheyl b. Amr antla~maYI yo
yazarken Ebu Cendel b. Siiheyl b. Amr buka~ya vurulmu~ olarak ka
geldi. Rasulullah (s.a.v.)'a dogru ka~1p gelmi~, sahiplerinden kurtul- ~11
mu~tu. Rasulullah (s.a.v.)'m ashab1, fethin olaca~ndan ~iiphe etmek- F~
sizin Medine'den ~1kip gelmi~lerdi. Bu, Rasulullah (s.a.v.)'m gormii~ ra
oldugu bir riiyaya dayamyordu. Ashab, sulh sonucu geri donmek ve ra
Rasulullah (s.a.v.)'m nefsinde yiiklendigi ~eyleri gordiiklerinde, iizer-
lerine ~ok a~rhk ~oktii. Nerede ise kah1rlanndan oleceklerdi. Stiheyl, di
Ebu Cendel'i goriince, kalk1p ona dogru yiiriidii. Yiiziine bir tokat ol4
vurdu. Yakasmdan tuttu. Sonra ~oyle dedi:
BUYOK isLAM TAR1H1 291
- Ya Muhammed! Aramizdl'i bu adamm gelmesinden once hi.ikiim

tamamlanmi~br. (Yani bu, antla~ma hi.ikmii geregince Mekke'ye geri·
verilecektir.)
- Dogru soyledin, dedi.
Bunun iizerine yakasmi ~iddetli bir ~ekilde ~ekmeye ba~ladi ki,
onu Kurey§lilere geri versin. Ebu Cendel, olanca sesiyle bag,.rmaya
b~§laru:
~ Ey Miisliimanlar toplulugu! Mii§riklere geri mi verilecegim? On-
lar beni dinimden sapbnyorlar.
Bu hal ashabm i~inde bulundugu sikmbYI daha da arbrdi. Rasu-
lullah (s.a.v.) da §Oyle dedi:
- Ey Ebu Cendel, sabret ve sevabmi Allah'tan iste. Qiinkii Allah,
sen ve seninle birlikte olan zaYif kimseler i~in bir kapi a~ar. Biz, Ku-
rey~lilerle aramizda bir ban~ akdi yapbk ve onlara soz verdik. Onlar
da bize Allah ahdi ile soz verdiler. Biz onlara hiyanet etmeyiz.
Bunun iizerine Orner b. Hattab, Ebu Cendel ile birlikte yerinden
kalkb. Onun yam sira yiiriiyor ve ~oyle diyordu:
- Ey Ebu Cendel! Sabret, onlar, ancak mii§riklerdir. Kanlan an-
cak kopegin kamrur.» Boyle derken kihcmm kabzasmi Ebu Cendel'e
yakla§bnyordu.
Ravi dedi ki: Orner §Oyle diyordu: Ebu Cendel'in kihei almasmi ve
onunla babasma vurmasmi iimit ettim. Fakat Ebu Cendel, cimrilik
etti. Yani bu i~i yapamad1. Arbk antla~ma ge~erli hale geldi.
Rasulullah (s.a.v.), antla~manm yazilmasmi bitirdigi zaman ban~
iizerine Miisliimanlardan bir takim adamlarla, mii§riklerden bir ta-
kim adamlan ~ahid tuttu. Bunlar, Ebu Bekir es-Siddik, Orner b. Hat-
tab, Abdurrahman b. Avf, Abdullah b. Siiheyl b. Amr, Sa'd b. Ebi Vak-
kas, Mahmud b. Mesleme, Mikrez b. Hafs (ki, bu o zaman heniiz mii§-
rikti.) ve Ali b. Ebi Talib'tir. Ali (r.a.) antla§maYI yazdi. 0 sozle§me-
nin katibi oldu.
Rasulullah (s.a.v.), Hill'de (Mekke'nin harem di§I yerinde) dola§I-
yor, haremde ise namaz kihyordu. Ban~ antla~masmi tamamlaymca
kalkip devesine dogru gitti. Onu bogazlaru. Daha sonra oturdu ve ba-
~Im bra~ etti. 0 giin kendisini bra§ eden ki~i, Hira~ b. Umeyye b.
Fadl el-Huzai idi. insanlar, Rasulullah (s.a.v.)'m kurbamm kesip b-
ra~ oldugunu goriince yerlerinden firlaYJp kurbanlanm kestiler ve b-
ra~ oldular.
ibn ishak, Abdullah b. Ebi Necih kanah ile ibn Abbas'm §Oyle de-
digini rivayet etmi§tir: Hudeybiye giiniinde bir takim adamlar bra§
oldular. Digerleri ise sa~lanm kisalttilar. Rasulullah (s.a.v.) dedi ki:
- Allah, bra§ olanlara rahmet etsin.
292 iBNKESIR
- Ya Rasulallah, sa~lanm lusaltanlara ne dersin?

- Allah, bra~ olanlara rahmet etsin. !?Ila~J
- Ya Rasulallah, sa~lanm lusaltanlara ne dersin? se ile
- Allah, bra~ olanlara rahmet etsin. deybi
- Ya Rasulallah, sa~lanm lusaltanlara ne dersin? islan
- Sa~lanm k1saltanlara da Allah rahmet etsin. m'ag
- Ya Rasulallah! Ni~in rahmet etmeyi bra§ olanlara tekid ettin il
de, sa~lanm lusaltanlara bunu yapmadm? li ~U(
1.40(
- Onlar bra§ olurken §ek ve §iiphe etmediler.
Abdullah b. Ebi Necih, ibn Abbas'm §Oyle dedigini rivayet etmi§- fethi1
tir: «Rasulullah (s.a.v.), Hudeybiye senesinde kurbanhklar ipnde Ebu E
Cehl'e ait bir erkek deveyi kurbanhk etti. Onun ba§mda giimii§ten bir l;lOyle
halka varm. Bununla mii~rikleri ofkeye ve gazaba getiriyordu.» lar. 1
Buhari, Halid b. Mahled kanah ile Zeyd b. Halid'in §Oyle dedigini abde:
rivayet eder: Hudeybiye senesinde Rasulullah (s.a.v.)'la birlikte yola lah o
pkbk. Geceleyin iizerimize yagmur yagm. Rasulullah (s.a.v.), bize sa-
bah namazmilulmrmktan sonra yiiziinii bize ~evirip §Oyle dedi:
- Rabbinizin ne dedigini biliyor musunuz? Sade
-Allah ve Rasulii daha iyi bilir, dedik. F
Bunun iizerine §Oyle dedi: aras1
- Yiice Allah buyurdu ki: «Kullanmdan bana inanan da oldu, in- sud a
kar eden de. Allah'm rahmeti ve liitfu ile iizerimize yagmur yagdinl- E
m, diyen kil;li bana inanml§ ve Yilffizlan inkar etmi~tir. Ama Yildizlar
vesilesi ile bize yagmur yagd1nldi, diyen ki~i de Yild1zlara inanm1~,
beni inkar etmi§tir.>> 1.50(
Buhari, Bera'm §Oyle dedigini rivayet etmi§tir: ••Siz, Mekke fethi- E
ni fetih saYlyorsunuz. Evet, Mekke'nin fethi bir fetih oldu. Ama biz, rivay
Hudeybiye giiniindeki R1dvan bey'atim fetih olarak kabul ediyoruz. te go
Biz Peygamber (s.a.v.)'le birlikte 1.400 kil;li idik. Hudeybiye bir kuyu- 1.40(
dur. Oradan su ~ektik. i~inde bir damla su dahi kalmam. Bu haber
((
Rasulullah'a ula§tl~nda o gelip kuyunun ba§ma oturdu. Sonra bir
kabm getirilmesini istedi. Kabm i~indeki su ile abdest ald1. Daha son- 1.50(
ra mazmaza yapb, dua etti. Sonra suyu, kuyunun i~ine doktii. Qok I
ge~meden kuyu diledigimiz kadar bize ve bineklerimize su verdi. > > etmi:
ibn ishak; «Size, bundan bal;lka, yalun zamanda bir zafer verecek- halk:J
tir.>> ayet-i kerimesinde ge~en zafer (fetih) kelimesi ile, Hudeybiye ba- lerirr
n~mm kastedildigini soylemil;ltir.
dim.>
Ziihri dedi ki: Hudeybiye ban§mdan once, islam tarihinde ondan I
daha biiyiik bir fetih meydana gelmil;l degildir. Ancak Bedir muhare- etmi:
besi yap1lm1l;lbr ki, o giin mii§riklerle Miisliimanlar kar~1 kar§Iya gel-
mi~lerdi. Sonra ban§ yap1lmi§, sava§ yiiklerini indirmil;l, insanlann
I
tamam1 birbirlerinden yana giiven i~erisinde olmu~, birbirleriyle kar-
deyb:
~nla~?mi~?, sohbet etmi~?, konu~?mU~? ve tarti~?IDI~?lardi. Akh eren bir kim-

se ile Miisliimanhktan soz edilince o, mutlaka islam'a girmi~?ti. Hu-
deybiye ban~?I ile Mekke fethi arasmda ge~en iki senelik siire zarfmda
islam'a girenlerin saYISI, daha onceki alti senelik siire zarfi.nda isla-
m'a girenlerin saYISI kadar veya daha fazla idi.
ibn Hi~?am dedi ki: Ziihri'nin soyledigi sozlerin dogrulugunun deli-
li ~?Udur ki, Rasulullah (s.a.v.) -Cabir'in kavline gore- Hudeybiye'ye
1.400 sahabe ile birlikte gitmi~?tir. Bundan iki sene sonraki Mekke
fethinde ise 10.000 sahabe ile Mekke'ye gitmi~?tir.
Buhari, Yusuf b. isa ve ondan da ibn Fudayl kanab ile Cabir'in
~?Oyle dedigini rivayet etmi~?tir: «Hudeybiye giiniinde insanlar susadi-
lar. Rasulullah (s.a.v.)'m yamnda kii~iik bir su kovas1 vard1. Ondan
abdest aldi. Sonra insanlar Rasulullah'm yanma yoneldiler. Rasulul-
lah onlara sordu:
- N eyiniz var?
- Ya Rasulallah, yamm1zda abdest almak ve i~mek i~in su yok.
Sadece senin kii~iiciik kovanda biraz su var.
Peygamber (s.a.v.), elini kii~iik kovanm i~ne daldirdi. Parmaklan
arasmdan su fi~?kirmaya ba§ladi. Tlpk1 bir pman and1nyordu. Biz, o
sudan i~ip abdest aldik.
Ravi diyor ki: Cabir'e §oyle denildi:
- 0 giin siz ka~ ki~?i idiniz?
- Eger o giin 100.000 ki~?i olsaydik, o su yine bize yeterdi. Ama biz
1.500 ki~?i idik.»
Buhari, Salt b. Muhammed kanah ile Katade'nin l?Oyle dedigini
rivayet etmi!]tir: Said b. Miiseyyeb'e dedim ki, bana ula~]an bir rivaye-
te gore Cabir b. Abdullah diyormu§ ki: «Hudeybiye'ye katilan bizler,
1.400 ki!]i idik.>>
Said b. Miiseyyeb, Cabir'in kendisine !]oyle dedigini bana nakletti:
«Hudeybiye giiniinde Peygamber (s.a.v.)'e bey'at eden bizler,
1.500 ki§i idik.>>
Buhari, Ali b. Abdullah kanab ile Cabir'in §Oyle dedigini rivayet
etmi!]tir: «Rasulullah (s.a.v.) Hudeybiye giiniinde bize: «Siz yeryiizii
halkmm en haYirhlansmiZ.>> dedi. Biz 1.400 ki~?i idik. Eger bugiin goz-
lerim gorseydi, altmda bulundugumuz o agacm yerini size gosterir-
dim.>>
Leys b. Sa'd, Ebu Ziibeyr kanah ile Cabir'in !]Oyle dedigini rivayet
etmi!]tir: «Hatib'm bir kolesi gelip onu §ikayet ederek !]oyle dedi:
- Ya Rasulallah! Hatib mutlaka ate!]e girecektir.
- Yalan soyledin, o ate!]e girmeyecektir. Qiinkii o, Bedir ve Hu-
deybiye'de haz1r bulunmu!]tur, dedi.>> Bunu Muslim rivayet etmi!]tir:
294 lBNKESiR
Mtislim, Cabir'in l?Oyle dedigini rivayet etmil?tir: Ummii Meysir,

Rasulullah (s.a.v.)'m, Hafsa'mn yanmda l?Oyle dedigini il?itmi~ oldugu- lar~
nu bana haber verdi: «Agacm altmda bey' at yapanlardan hi~biri in~a
allah ate~e girmeyecektir.» Hafsa: «Oyledir, girmeyeceklerdir, ya dile
Rasulallah» deyince, Rasulullah onu azarlad1. Hafsa da ~oyle dedi: dug
«Sizden Cehennem'e ugramayacak yoktur.» (Meryem, 71.)
Bunun iizerine Rasulullah (s.a.v.), Allah'm ~oyle buyurdugunu bab
ifade etti: «Sonra biz, Allah'a kar~1 gelmekten sakmrm~ olanlan kur- tmc
tanr, zalimleri de orada diz iistii ~okmii!? olarak b1raklnz.» (Meryem, 73.) sen
Buhari, Abdullah b. Ebi Evfa'nm ~oyle dedigini rivayet etmil?tir:
«R1dvan agacmm altmda bey'at yapan kimselerin saYISI 1.300 idi. Es- ler.
lem kabilesinden olanlar, Muhacirlerin sekizde biri idiler.>>
Buhari, Mervan ile Misver b. Mahreme'nin §Oyle dediklerini riva- etn
yet etmil?tir: «Peygamber (s.a.v.) Hudeybiye senesinde l.OOO'den fazla le'y
sahabesi ile yola pkti. Zu'l-Huleyfe'ye vardi~nda kurbanhklanm i§a- bey
retleyip gerdanhklanm takti, kendisi de ihrama girdi. diyi
Demek istedigimiz !?Udur ki; bu rivayetlerin tamam1, ibn ishak'm,
«Rasulullah'm Hudeybiye'ye katilan sahabeleri 700 kil?i idiler.>> gorii- bey
§iine ayklnd1r. Allah bilir ya o, kendi kafasma gore hiikiim vermil?tir. ha2
0, kurbanhk develerin yetmi!? tane oldugunu goz oniine alarak bu de-
velerden herbirinin on ki!?i i~in oldugunu dii§iinerek Hudeybiye umre-
sine gidenlerin saYlsmm 700 ki!?i oldugu sonucuna varmi§tlr. Ashnda
o sefere ~1kanlann tamammm kurban kesmesi veya ihrama girmesi niz'
gerekli degildir. Rivayetlerde belirtildigine gore Rasulullah (s.a.v.),
aralannda Ebu Katade'nin de bulundugu bir grubu ileriye gondermil?-
ti. Ebu Katade, ihrama girmemi§ti. Hatta yabani bir e!?egi oldiirmii§, ba~
o ve arkada§lan onun etinden yemi§lerdi. Bir miktar eti de yolda iken Ra:
Rasulullah'a getirip takdim etmi!?ler, Rasulullah onlara l]Oyle demi§ti:
«Sizden herhangi biri Ebu Katade'ye bu el?ege saldirmasm1 emret- lah
ti veya i§aret etti mi?>> Onlar da, "HaYir" deyince Rasulullah: «Oyleyse sin
e§egin geri kalan etini de yeyin.>> demi§ti. ki§
Buhari, Ebu Katade'nin §Oyle dedigini rivayet etmi§tir: «Hudeybi- dis·
ye senesinde Peygamber (s.a.v.)'le birlikte yola pktik. Arkadal?lanm Ebl
ihrama girdiler. Ama ben ihrama girmedim.>>
Buhari, Said'in babas1 Miiseyyeb'in l?Oyle dedigini rivayet etmi§- mi1
tir: «R1dvan agacm1 gordiim. Sonra yamna geldigimde agac1 tamya- rna
madim.>> biy
Yine .Buhari, Said'in babas1 Miiseyyeb'in, R1dvan agac1 altmda En
Rasulullah'a bey'at eden kimselerden oldugunu soylemil? ve onun §Oy- ya1
le dedigini rivayet etmi§tir: «R1dvan agacmm altmda bey'at yaptik. nm
Ertesi sene oraya vard1~m1zda, agacr tamyamad1k.>> Ah
Buhari, Tank b. Abdurrahman'm §Oyle dedigini rivayet etmi§tir: gel
)
Racca gittirn. Yolda iken narnaz kllan bir topluluga ugrad1rn. On-
lara:
- Buras1 hangi rnesciddir? diye sordurn. Onlar da ~oyle cevap ver-
diler: <<Bu, Rasulullah (s.a.v.)'m yanmda R1dvan bey'abm yaprn1~ ol-
dugu aga~br.»
Ben de Said b. Miiseyyeb'e gittirn. Durumu ona anlatbrn. 0 bana
babasmm bu hususta kendisine §Oyle dedigini nakletti: «0 agacm al-
tmda Rasulullah (s.a.v.)'a bey'at yapan kimseler arasmda idirn. Ertesi
sene oraya gidildiginde agacm yerini unuttuk ve bularnad1k.>>
Sonra Said dedi ki: "Muharnrned'in ashab1 agacm yerini bilernedi-
ler. Siz mi bileceksiniz. Siz onlardan daha rn1 bilgilisiniz?"
Buhari, Said kanah ile Abbad b. Ternirn'in §Oyle dedigini rivayet
etrni§tir: Harre vak'as1 oldugu giinde insanlar, Abdullah b. Hanze-
le'ye bey'at ediyorlard1. ibn Zeyd: «insanlar ne tizerine ibn Hanzele'ye
bey'at ediyorlar?>> diye sordu. Kendisine: «C>ltim tizerine ona bey'at e-
diyorlar.>> derneleri tizerine ibn Zeyd, ~oyle cevap verdi:
« Rasulullah (s.a.v.)'dan sonra oltim tizerine herhangi bir kirnseye
bey'at etrnern.>> ibn Zeyd, Rasulullah (s.a.v.)'la birlikte Hudeybiye'de
haz1r bulunrnu§tu.
Buhari, Kuteybe b. Said kanah ile Yezid b. Ebi Ubeyd'in §Oyle de-
digini rivayet etrni§tir: «Selerne b. Ekva'a sordurn:
- Hudeybiye giintinde Rasulullah (s.a.v.)'a ne tizerine bey'at etti-
niz?
- Oltim tizerine bey'at ettik, dedi.>>
Sahih-i Mtislirn'de Selerne'den naklolunduguna gore o, insanlann
ba~mda, ortasmda ve sonlannda olrnak tizere Hudeybiye'de ti~ kez
Rasulullah (s.a.v.) ile bey'atle§rni§tir.
Sahih'te Ma'kil b. Yesar'dan rivayet olunduguna gore o, Rasulul-
lah (s.a.v.) insanlarla bey'atle§irken agacm dallanm ytiztine degme-
sin diye yukanya kald1nyormu§. 0 giin Rasulullah'la bey'atle§en ilk
ki§i, Ebu Sinan olrnu§tu. Ebu Sinan'm ad1 Vehb b. Mihsan'd1r ki, ken-
disi Ukka§e b. Mihsan'm karde§idir. ilk bey'atle§en ki§inin Sinan b.
Ebi Sinan oldugunu soyleyenler de vardir.
Buhari, ~uca' b. Veltd kanah ile Nafi'in §Oyle dedigini rivayet et-
rni§tir: insanlar, Abdullah ibn Orner'in, babasi Orner'den once Mtislti-
man oldugunu anlat1yorlar. Ama ger~ek boyle degildir. Ancak Hudey-
biye giintinde Orner (r.a.), oglu Abdullah'1 dti~rnanla sava§rnak i~in
Ensar'dan bir adarnm yanmda bulunan abm getirmesi i~in adamm
yamna gonderrni§ti. 0 esnada RasUlullah (s.a.v.), R1dvan agacmm ya-
nmda sahabelerle bey'atle§iyorlardi. Orner'in bundan haberi yoktu.
Abdullah gelip Rasulullah'la bey'atle~ti. Sonra Orner onunla beraber
gelip Rasulullah (s.a.v.) ile bey'atle~ti. i§te insanlann «Abdullah b.
296 IBNKESIR
Orner, babas1 Orner' den· once Miisliiman oldu.>> diye anlattiklan ~eyin ren
ash budur.
Hi~am b. Ammar, ibn Omer'in ~oyle dedigini rivayet etmi~tir: Hu- Yol
debiye gi.iniinde Peygamber (s.a.v.)'in yanmda insanlar, aga<;larm gol-
geleri altma dag1hp gittiler. Bir de baktim ki, insanlar Peygamber ka~
(s.a.v.)'in etrafmda toplamp halka olu~turmu~lar. Babam bana dedi
ki: aya
- Ey Abdullah, bak bakahm hele. Rasulullah (s.a.v.)'m <;evresinde Bu
halka olu~turup toplanan bu insanlarm i~i nedir?
Ben de gidip baktim ki, onunla bey'tle~iyorlar. Ben de bey'atle~ rec1
tim. Sonra babam Omer'in yanma doniip durumu anlattim. 0 da gi- ded
dip bey'atle~ti. Ka1
BUHARI'YE GORE HUDEYBiYE UMRESi gin
Megazi bahsinde Buhari, Abdullah b. Muhammed kanah ile Mis-

ver b. Mahreme ile Mervan b. Hakem'in ~oyle dediklerini rivayet et- lile1
mi~tir: iste
"Peygamber ( s.a.v.), Hudeybiye senesinde 1.000 kiisur ashab1 ile
birlikte yola <;1kt1. Zu'l-Huleyfe'ye vard1~nda kurbanhklarmm boyun-
tar:
) lanna gerdanhklanm as1p kurbanhk olduklan bilinsin diye i~aretle
di. Kendisi de umre ihramma girdi. Huzahlardan da kendisi i<;in ke- dan
~ifler yapmas1 gayesi ile bir gozciiyii ileriye gonderdi. tile
Gadiri.i'l-E~tat mevkiine vard1gmda gozciisii (casusu) gelip ~oyle gun
dedi: yen
- Kurey~liler, sana kaq1 y1~nla adam toplam1~lar. Ehabi~ grubu- kan
nu da yanlarma alm1~lar. Onlar seninle sava~acaklar ve Ka'be'ye git-
mene engel olacaklard1r! ki!]i
Bunun iizerine Rasulullah (s.a.v.), sahabelere ~oyle dedi: kin1
- Ey insanlar, bana bu hususta fikrinizi soyleyin. Bizi Ka'be'den ded
geri <;evirmek isteyen ~u kimselerin (mii~riklerin) <;oluk <;ocuklarma,
kadmlarma sald1rmama ne dersiniz? Eger onlar bize gelirlerse, Ce- nak
nab-1 Allah, mii~riklerden bir gozii kesmi~ olur. Yoksa biz onlan sava- cuk
~Ilmi~ olarak b1rakinz. nif
Ebu Bekir dedi ki:
- Ya Rasulallah, sen ~u Beyt'i ziyaret maksadiYla Medine'den <;I-
kip geldin. Herhangi bir kimseyi oldiirmek ve herhangi bir kimse ile i<;in
sava~mak niyetinde degilsin. Sen Beyt'e gitmeye bak. Oraya yonel. mi!]
Her kim bizi ondan geri <;evirirse, onunla sava~1nz. ben
Rasulullah (s.a.v.): san
- Oyleyse Allah'm ad1 ile yiiriiyiin, dedi." gire
Sahih-i Buhari'nin Kitabii'~-$ehadat boliimiinde Misver b. Mah- elin
reme ile Mervan b. Hakem'in §oyle dedikleri rivayet edilmi§tir:

«Hudeybiye zamanmda Peygamber (s.a.v.) Medine'den yola ~1kb.
Yolda iken §oyle dedi:
- Halid b. Velid, Ganim'de Kurey§lilerin onci.i kuvveti olarak bir-
kat; si.ivari ile birlikte durmaktad1r. Siz sag tarafi tutun.
Allah'a yemin ederim ki, onlar Mi.isli.iman askerlerin atlannm
ayaklanndan t;Ikan tozu gormedik~e geli§lerinden haberleri olmad1.
Bu tozu gori.ince ko§arak gittiler ve Kurey§lileri uyarmaya ba§larular.
Peygamber (s.a.v.) de yoluna devam etti. Nihayet Kurey§lileri go-
recek tepeye vardi~nda devesi orada t;okti.i. insanlar, "Qokti.i, t;okti.i."
dediler. Bu sozlerini defalarca tekrarlad1lar. "Rasulullah'm devesi
Kasva t;okti.i, Kasva t;okti.i." dediler. Rasulullah (s.a.v.) da:
- Kasva t;okmedi. Bu onun huyu da degildir. Ancak fili Mekke'ye
girmekten ahkoyan, onun ahkoydu, dedi.
Sonra §U sozleri ekledi:
- Nefsim kudret elinde bulunan Allah'a yemin ederim ki, Kurey§-
liler, i~inde Allah'm haramlanna saygi gosterecekleri bir§eyi benden
isterlerse, mutlaka bunu onlara veririm.
Boyle dedikten sonra devesini di.irtti.i. Deve de kalkb .
Sonra yanlanndan aynhp yola devam etti. Hudeybiye'nin a§a~
taraflannda, i~inde az1c1k su bulunan bir ~ukura geldi. insanlar ora-
dan azar azar su ahyorlard1. Qok ge~meden t;ukurdaki suyu da ti.iket-
tiler. Sahabeler, susuzluklanm Rasulullah'a bildirdiler. 0 da oklu-
gundan bir ok ~kardi. Sonra oku t;ukura koymalanm emretti. Allah'a
yemin ederim ki, o t;ukurdan su f1§k1rmaya ba§ladi. Doyuncaya kadar
kana kana su i~tiler. Daha sonra da t;ukurun ba§mdan aynhp gittiler.
Onlar bu halde iken Bi.ideyl b. Verka el-Huzai kavminden birka~
ki§i ile birlikte Rasulullah'm yanma geldi. Huzaalhlar, Tihame hal-
kmdan olup Raswullah'm s1rda§lan idiler. Bi.ideyl, Rasulullah'a §Oyle
dedi:
- Ka'b b. Li.iey ile Amir b. Li.iey'in Hudeybiye sulan civannda ko-
nakladiklanm gordi.im. Beraberlerinde yavrulaml§ develeri (yani ~o
cuklan ve karunlan) bulunuyordu. Onlar, seninle sava§acaklar ve se-
ni Ka'be'den geri t;evireceklerdir.
Peygamber (s.a.v.), Bi.ideyl ve arkada§lanna §U cevab1 verdi:
-Biz herhangi bir kimse ile sava§maya gelmedik. Sadece umre
it;in geldik. Kurey§lileri sava§ bitkin di.i§i.irmi.i§ ve onlara zarar ver-
mi§tir. isterlerse onlarla aram1zda bir mi.iddet koyanm. Ama onlar da
benimle diger insanlann arasmdan ~ekilsinler. Eger ben galip olur-
sam, dilerlerse diger insanlarla birlikte islam'a topluca akm akm·
girerler. Ama girmezlerse ve bu dedigimi yapmazlarsa, nefsim kudret
elinde bulunan Allah' a yemin ederim ki, bu davam ugruna onlarla sa-
) 298 tBNKESIR
va~1nm veya bu yolda boynum gider. Allah'm emri mutlaka yerine ge- hk
lecektir.
Biideyl: nu:
- Senin bu dediklerini onlara bildirecegim, dedi. Yola ~kti ve Ku- Pe;
rey~lilerin yanma vanp onlara ~oyle dedi: eli1
-Biz, ~u adamm (Muhammed'in) yanmdan geldik, onun soyledik- Mt
lerini i~ittik. isterseniz sozlerini size teblig ederiz. Ra,
Kurey~'in beyinsizleri: kin
- Onun hakkmda bize herhangi bir~ey soylemene ihtiyaclmlZ yok,
dediler.
Kurey~'in fikir ve gorii§ sahibi kimseleri: oln
- Ondan duydukLanm soyle bakahm, dediler.
Biideyl de: mi~
- Muhammed'in ~unu ve ~unu soyledigini i~ittim, dedi ve Rasulul- tu.
lah (s.a.v.)'m kendisine soylediklerini onlara nakletti.
Bunun iizerine Urve b. Mesud, kalklp ~oyle dedi: gib
- Ey halk, ben baba degil miyim?
- Evet babasm. goz
- Siz de ~ocuk degil misiniz?
~ - Evet ~ocuguz. ler<
- Beni herhangi bir~eyle su~lar mism1z? din
- HaYJr. yer
- Bilmez misiniz ki, Ukaz halklna alarm verdim. Onlan sava~a tirr
~a~rd1m. Ama onlar yerlerinden kalkmaymca ben ~oluk ~ocugum ve diir
bana itaat eden kimselerle birlikte size geldim. kl~l
- Evet oyledir.
- i~te bu adam (Muhammed), size akllhca bir teklifte bulunuyor.
Ya bu teklifi kabul edin veya b1rakln da onun yanma gideyim. gitt
- Git bakahm. ede
Urve b. Mesud, kalklp Peygamber (s.a.v.)'in yanma geldi. Onunla dar
konu~maya ba§ladl. Peygamber (s.a.v.), Biideyl'e soylediklerinin ben- ka
zerini ona da soyledi. 0 esnada Urve, ona §oyle dedi: ken
- Ya Muhammed, ne dersin? Bence sen kendi kavminin kokiinii ko§
kaz1maktasm. Araplar arasmda senden once senin gibi biri kendi geti
kavmine bu kadar felaket getirmi~ midir? Eger bu teklifimizi kabul oldi
etmezsen, ban~a yana~mazsan, yemin ederim ki, senin etrafmda da- larc
~mk baz1 kimseler vardlr ki, yann onlar seni b1rak1p ka~acaklardlr! yorl
Urve'nin bu sozii iizerine Ebu Bekir ona §Oyle dedi: bul
- Lat'm b1z1nm em. Biz mi Rasulullah'1 b1raklp ka~aca~z.
- Ya kim? mec
- Nefsim kudret elinde bulunan Allah' a yemin ederimki, senin da- Pey
ha once bana yapb~n bir iyiligin olmasaydl senin bu sozlerine kar§I- ded
I
I
hk verirdim.
Bundan sonra Urve, Peygamber (s.a.v.)'le konu~maya ba~lach. Ko-
nu~tukl(a Hz. Peygamber'in sakahm tutuyordu. Mugire b. eube de
Peygamber Efendimiz'in yam ba~mda durmakta idi. Ba~mda migferi,
elinde kihei varch. Urve, elini Hz. Peygamber'in sakalma uzattlkl(a
Mugire, kihcmm kmmm ucundaki demirle eline vuruyor ve: «Elini
Rasulullah'm sakalmdan l(ek!» diyordu. Urve ba~mi kaldinp: ••Bu
kimdir?» diye sordu. Mugire b. eube oldugunu soylediler. 0 da Mugi-
re'ye ~oyle dedi:
- Ey hain! Senin o hainlik yapb~n i~?te benim ~abam ve gayretim
olmach mi?
Mugire b. eube, cahiliye doneminde birka~ ki~iyle arkada~?hk et-
mi~, onlan oldiiriip mallanm almi~, sonra da gelip Miislfunan olmu~
tu. Peygamber (s.a.v.), ona ~?Oyle demi~?ti:
- islamiyet'ini kabul ederim. Ama mahna bir diyecegim olmach~
gibi onunla ilgim de yoktur.
Urve, daha sonra Rasulullah (s.a.v.)'m sahabelerine baktl. Onlan
gozleri ile siizdii. Sonra dedi ki:
- Vallahi Rasulullah (s.a.v.) tiikiiriince, tiikriigu mutlaka sahabe-
lerden birinin avucu il(ine dii~?iiyor, o da o tiikriigu ahp yiiziine ve cil-
dine siiriiyordu. Onlara bir emir verdiginde ko~?arak acele ile emrini
yerine getiriyorlard1. Abdest alacak oldu mu, onun abdest suyunu ge-
tirmek ve abdest almasma yardimCI olmak i~in adeta birbirlerini ol-
diirecek gibi oluyorlarch. Ona olan saygilarmdan dolaYI zatma dik ba-
kl~la bakmworlarch.
Urve, kendi arkada~?lannm yanma doniip ~oyle dedi:
- Ey kavim, Allah'a yemin ederim ki, ben hiikiimdarlann yamna
gittim. Kayserin, kisranm, Neca~?i'nin yanma pktlm. Allah'a yemin
ederim ki, Muhammed gibi ashabi tarafmdan saygi goren bir hiikiim-
dar gormedim. Allah'a yemin ederim ki, o tiikiiriince tiikriigu mutla-
ka sahabelerden birinin avucu ipne dii~?iiyor, o sahabe de tiikriigu
kendi yiiziine ve cildine siiriiyordu. Onlara bir emir verince, emrini
ko~?arak yerine getiriyorlarch. Abdest alacak oldu mu abdest suyunu
getirmek ve abdest almasma yarchmci olmak il(in adeta birbirlerini
oldiirecek gibi yanl?Iyorlarch. 0 konU!?Unca yanmda seslerini kiSiyor-
larch. Ona olan sayg1lanndan otiirii yiiziine dik bir ~?ekilde bakarm-
yorlardi. 0 size akilhca bir teklifte bulunmu~tur. Gelin bu teklifi ka-
bul edin.>>
Kinane ogullan kabilesinden bir adam: «Birakln da ben Muham-
med'in yanma gideyim» dedi. Onlar da; "Git bakahm" dediler. Adam,
Peygamber (s.a.v.) ile ashabmm yanma varch~nda Peygamber (s.a.v.)
dedi ki: «Bu falan adamdir. Bu, kurbanhk hayvanlara saygi gosteren
300 iBNKESIR
bir kavimdendir. Bunun ic;in kurbanhk hayvanlan onun gelecegi yola me

siiriin.>> Sahabeler de kurbanhklan onun yoluna pkardilar. Telbiye
getirerek onu kar~1ladilar. Adam bu manzaraYI goriince: «Siibhanal-
lah. Bu adamlann Ka'be'den geri c;evrilmeleri uygun olmaz.>> dedi. Ar- gir
kada~lannm yanma doniip ~oyle dedi: ser
- Kurbanhk hayvanlar gordiim. Boyunlanna kurbanhk alameti
olan gerdanhklar takllm1~ ve i~aretlenmi~lerdi. Onlann Ka'be'den ge-
ri c;evrilmelerini uygun gormiiyorum! gel
Mikrez b. Hafs admda bir Kurey~li ayaga kalklp: «Miisaade edin,
ben Muhammed'e gideyim.>> dedi. Ona: Git bakahm, dediler. 0 da
Miisliimanlarm yamna yakla~tl~nda Rasulullah (s.a.v.): "Bu Mik- rik
rez'dir. Facir bir adamdlr.>> dedi. Gelip Peygamber (s.a.v.)'le konu~ma
ya ba§lad1. Konu~ma esnasmda Siiheyl b. Amr geldi. Si.iheyl b. Amr old
gelince Rasulullah (s.a.v.): «i~te i~iniz kolayla~t1nld1.>> dedi.
a~~
Marner, Ziihri'nin ~oyle dedigini rivayet etmi~tir: Siiheyl gelip att
~oyle dedi:
- Aram1zda bir antla~ma metni yazahm. ad~
Peygamber (s.a.v.), yaziCIYI c;a~rdl ve ona:
- Rahman ve Rahim olan Allah'm adlyla yaz, dedi.
Si.iheyl: mu
-Rahman kelimesine gelince vallahi ben onun ne oldugunu bilmi-
yorum. Ama sen, «Allah'Im, senin admla>> diye yaz. Nitekim daha on-
ce de oyle yaziyordun, dedi.
Miisliimanlar dediler ki:
- Vallahi biz bu antla~ma metnini ancak Rahman ve Rahim olan
Allah'm adlyla diye yazanz.
Peygamber (s.a.v.), yaz1 yazana:
- Allah'1m, senin admla diye yaz, dedi. Sonra ~oyle buyurdu: yin
- Bu, Rasulullah Muhammed'in, karar verdigi ~eydir. diye yaz. rig
Siiheyl:
- Allah'a yemin ederim ki, senin Allah Rasulii oldugunu bilseydik mii
ve buna inansayd1k, seni Ka'be'den geri 'revirmez ve seninle sava~
mazdik. Ama sen Abdullah oglu Muhammed diye yaz, dedi.
Rasulullah (s.a.v.), ~oyle dedi:
- Allah'a yemin ederim ki, ben Allah'm Rasulii'yiim. Siz beni ya-
lanlasamz da bu boyledir. Ama Abdullah oglu Muhammed, diye yaz. mi<
Ziihri dedi ki: Rasulullah (s.a.v.): «Onlar, i~nde Allah'm haramla-
nna saygi gosterecekleri herhangi bir teklifte bulunacak olurlarsa,
ben mutlaka kabul eder ve istediklerini veririm.>> demesinden otiirii ret
boyle olmu~tur.
Peygamber (s.a.v.), antla~maYl yaz1crya yazdlnrken ~u ~artl koy- dlr.
durdu:
BDYCTK !SLAM TAR!Hi 301
«Bizimle Ka'be'nin arasmdan ~akmalan ve bizim Ka'be'yi tavaf et-

memiz ~?artl i.izerine ... >>
e Si.iheyl dedi ki:
- Allah'a yemin ederim ki biz, istegimiz olmadan zorla Ka'be'ye
girmi~? oldugunuzu Araplar arasmda soylettirmeyiz. Ancak gelecek
sene Ka'be'yi tavaf edebilirsiniz.
Ve antla§maya bu madde konuldu. Sonra Si.iheyl §Oyle dedi:
- Senin dinine mensup olsa bile bizim yamm1zdan bir adam sana
gelirse, onu bize mutlaka geri vereceksin.
Mi.isli.imanlar dediler ki:
- Si.ibhanallah! Mi.isltiman olarak yamm1za gelen bir adam, mti§-
riklere nasll olur da geri verilir?
Bu maddeyi yazruktan sonra Ebu Cendel b. Stiheyl b. Amr, bagh
r
oldugu zincirleri stirtiyerek Mtisli.imanlann yamna geldi. Mekke'nin
a§a~ taraflanndan ~1klp gelmi§ti. Kendini Mtisli.imanlann arasma
)
atti. Bu durumu goren Si.iheyl §Oyle dedi:
- Ya Muhammed, sana gelip te bana geri vermeni isteyecegim ilk
adam i§te budur.
- Biz antla§ma yaz1smi hentiz kesinle§tirmedik.
- Bunu vermezsen artlk seninle asla antla§ma yapmam. Seninle
musalaha akdi imzalamam.
- Bunu bana ba~§la .
- Sana ba~~?lamam.
- Haydi ba~~?la.
- HaYir ben bunu yapmam.
Mikrez dedi ki: Evet sana ba~§lad1k.
Ebu Cendel dedi ki:
- Ey Mtisli.imanlar toplulugu! Ben mti§riklere geri verilecek mi-
yim? Oysa ki ben Mtisli.iman olarak yanm1za geldim. Ba§Ima gelenle-
ri gormtiyor musunuz?
Ebu Cendel, Allah yolunda ~ok §iddetli eziyetler ve i§kenceler gor-
mti§tti. Bu durumu goren Hz. Orner §Oyle dedi:
«Rasulullah (s.a.v.)'m yamna gidip ona §Oyle dedim:
-Sen ger~ekten Allah'm peygamberi degil misin?
- Evet, All<ih'm peygamberiyim.
- Biz hak yolda degil miyiz, di.i§manlanm1z da batil yolda degil
midirler?
- Evet oyledir.
- $u halde dinimiz ugruna ne diye al~ak11ga raz1 oluyor ve haka-
ret gortiyoruz?
-Ben Allah'm el~siyim. Ona kar§I gelemem. 0 benim yarrumcim-
rur.
302 iBNKESIR
- Ka'be'ye gelip onu tavaf edecegimizi sen bize soylemiyor muy- lali
dun? n1 I
- Evet ... Ama mutlaka bu sene gelip Ka'be'yi tavaf edecegimizi sa- ka1
na soyledim mi? On
- Ha)'lr. me
- Ama muhakkak sen Ka'be'ye gelecek ve onu tavaf edeceksin. zat
Hz. Orner diyor ki: "Bunun iizerine Ebu Bekir'in yamna gittim. hm
Ve ona §oyle dedim:
- Ey Ebu Bekir! Bu, Allah'm ger~ekten peygamberi degil midir? §ad
- Evet oyledir. Un
- Biz hak yolda degil miyiz, dii§manlanmiz da batil yolda degil
midirler? ola
- Evet oyledir. na
- Oyleyse nittin dinimiz ugruna hakarete ugruyoruz? ger
- Ey Adam! 0 ger~ekten Allah'm Rasulii'diir. 0, Rabbine isyan onl:
edemez. Rabbi ona yard1m eder. Sen onun yoluna uy. Allah'a yemin ver.
ederim ki, hak yoldad1r. ded
- Ama Ka'be'ye gelecegimizi ve tavaf edecegimizi bize soylemiyor
muydu?
- Evet, ama mutlaka bu sene gelip Ka'be'yi tavaf edecegimizi soy-
ledi mi? Def
- Ha)'lr.
- Ama mutlaka Ka'be'ye gelecek ve tavaf edeceksin.
Ziihri, Hz. Omer'in §oyle dedigini rivayet etmi§tir: "Bu hatam1 af- ald1
fettirmek ipn ~ok ameller i§ledim." ne')
Ravi diyor ki: Rasulullah (s.a.v.), antla§ma metninin yaz1m i§i ta- lah
mamlanmktan sonra ashabma: «Kalkm, kurbammz1 kesin, sonra da
tlra§ olun.» dedi. Allah'a yemin ederim ki, bu emrini ii~ kez tekrarla-
m. Yine de onlardan herhangi biri kalklp kurbamm kesemedi ve tira§ di.
olamam. Bu durumu goriince zevcesi Ummii Seleme'nin yanma gitti
ve kar§Ila§b~ durumu ona anlatb. Ummii Seleme ona §Oyle dedi:
-Sen bu i§in yapllmasm1 istiyor musun ey Allah'm peygamberi? Km
Eger istiyorsan ~1k, herhangi bir kimseyle konu§ma. Sonra kurbanla- onla
nm kes, berberini de ~a~r, seni bra§ etsin.
Peygamber (s.a.v.), ~amrdan ttikb. Herhangi bir kimse ile konu§-
madan kurbanlanm kesti ve berberini ~a~np bra§ oldu. Ashab, bu hak
durumu goriince kalk1p kurbanhklanm kestiler ve birbirlerini bra§
etmeye ba§lamlar. Ama keder ve iiziintiilerinden neredeyse birbirleri- rey~
ni oldiirecek hale gelmi§lerdi. kl)'l:
Daha sonra mii'min kadmlar Hz. Peygamber'in yamna geldiler.
Bu hususta yiice Allah, §U ayeti inzal buyurdu: den
«Ey inananlar! inanmi§ kamnlar hicret ederek size gelirlerse on- Kur
BDYOK isLAM TAR!H! 303
Ian deneyin. Hicretlerinin sebebini inceleyin. Allah onlann imanlan-

m ~ok iyi bilir. Onlann mii'min kadmlar olduklanm ogrenirseniz, in-
karcilara geri ~evirmeyin. Bu kadmlar, o inkarcllara helal degildir.
Onlar da bunlara helal olmazlar. inkarcrlann bu kadmlara verdikleri
mehirleri iade edin. Bu kadmlann mehirlerini kendilerine verdiginiz
zaman onlarla evlenmenizde bir engel yoktur. inkarcr kadmlan nika-
hmizda tutmaYln ... » (el-Mumtehine, 10.)
Bu ayet nazil olunca o giin Hz. Orner, mii~rik olan iki kansm1 bo-
~am. Bunlardan biri ile Muaviye b. Ebi Siifyan, digeri ile de Safvan b.
Umeyye evlendi.
· Sonra Peygamber (s.a.v.) Medine'ye dondii. Kurey~'ten bir adam
olan Ebu Basir Miisliiman olarak Medine'ye, Hz. Peygamber'in yam-
na geldi. Kurey~liler, onu almak i~n iki ki~i gondererek: "Antla~ma
geregince onu bize vermelisiniz." dediler. Hz. Peygamber, Ebu Basir'i
onlara verdi. U~ii birlikte yola ~1kblar. Zu'l-Huleyfe'ye varmlar. Mola
verip hurma yemeye ba~lad1lar. Ebu Basir, o iki ki~iden birine ~oyle
dedi:
- Ey falan, vallahi ~u kllicmi ~ok giizel buluyorum.
Adam da klhcm1 kmmdan ~1kardl. Baklp ~oyle dedi:
- Evet, Allah'a yemin ederim ki, kilicim ~ok giizeldir. Qok iyidir.
Defalarca denemi~imdir.
Ebu Basir:
-Verde bakaYim hele, dedi. Adam verince Ebu Basir, kll1cr eline
ald1. Bir f1rsabm bulup adam1 vurdu, oldiirdii. Digeri de kapp Medi-
ne'ye geldi. Ko~arak Mescid-i Nebevi'ye girdi. Onu goriince Rasulul-
lah (s.a.v.) ~oyle dedi: «Bu adam ~ok korkmu~.>>
Adam, Hz. Peygamber'in yanma vannca:
- Vallahi arkada~1m oldiirilldii. Ben de oldiirillmek iizereyim, de-
di.
Ebu Basir gelip ~oyle dedi:
- Ey Allah'm peygamberi! Allah'a yemin ederim ki, Allah senin
Kurey~lilere vermi~ oldugun taahhiidii yerine getirmi~tir. Sen beni
onlara geri verdin. Sonra Allah beni onlardan kurtard1.
Peygamber (s.a.v.):
- Vay anam! Bu adam sava~ ate~ini alevlendirdi. Ke~ke bunun
hakklndan gelecek bir adam olsayd1, dedi.
Ebu Basir, bu sozleri i~itince Peygamber (s.a.v.)'in kendisini Ku-
rey~lilere geri verecegini anlad1. Medine'den pklp Sifu'l-Bahr'a (deniz
kiYisma) gitti.
Ravi diyor ki: Ebu Cendel b. Siiheyl b. Amr da mii~riklerin elin-
den kapp kurtuldu ve Ebu Basir'in yanma Sifu'l-Bahr'a geldi. Artlk
Kurey~lilerden Miisliiman olan herkes Ebu Basir'in yanma geliyor,
3~ iBNKESIR
grubuna katihyordu. Nihayet bir c;:ete olu9turdular. Allah'a yemin hak

ederim ki, bunlar Kurey9lilerin yola c;:1kan bir kervanlanm duyunca na l
mutlaka yolunu kesiyor, adamlanm oldtirtiyor, mallanm ahyorlard1. du.
Kurey9liler, Peygamber (s.a.v.)'e haber gonderdiler. Allah nzas1 sevi
ve akrabahk hahn ic;:in 9unu kendisinden talep ettiler: «Senin yanma apa
gelen kimseyi bize geri gonderme mecburiyetin yoktur ve gtivenlik
ic;:indedir.» Peygamber (s.a.v.) de onlara, bunu kabul ettigini bildirdi. mal
Yuce Allah, 9u ayeti inzal buyurdu:
<<Sizi onlara tisttin klld1ktan sonra, Mekke bolgesinde,onlarm elle-
rini sizden, sizin ellerinizi onlardan geri tutan, sava91 onleyen O'dur.
Allah yaptiklarmizi gorendir.
inkar edenler, gontillerindeki cahiliye c;:agmm asabiyet ate9ini
ate9lendirdiklerinde, Allah, peygamberine ve inananlara huzur indir-
di ... » (el-Fetih, 24-26.) Mib
Mu9rikler, gontillerindeki asabiyet ate9inden ottirti Rasulullah'm hall
risaletini ikrar etmemi9ler ve Hudeybiye ban9 antla9masmm metni- mol
ni, «Rahman ve Rahim alan Allah'm ad1yla.>> diye kaleme aldirmami9- 200
lar ve Mtisltimanlarm Ka'be'yi ziyaretlerine engel olmu9lard1.
Buhari, e9-i;iurut bahsinin ba9 tarafmda Yahya b. Btikeyr kanah sa'y
ile bu olay1 anlatir. yola
Buhari, Hasan b. ishak kanah ile Ebu Vail'in 9oyle dedigini riva- nln
yet etmi9tir: onle
Stiheyl b. Huneyf, S1ffin'dan geldiginde yanma vanp haber sor-
duk. Bize 9oyle dedi: «Reyi itham edin. Ben, Ebu Cendel'in geldigi gtin revE
kendime bir baktlm. Eger onun geri verilmesine dair Rasulullah'm kar:
verdigi karara kar91 c;:1kacak gticti kendimde bulsayd1m, kar91 c;:Ikar- me'1
dim. Ama Allah ve Rasulti, i9in dogrusunu daha iyi bilirler. Beklen-
medik bir durumla kaq1la9mamak ic;:in klhc;:lanmiZI omuzlanm1zdan nc E
hentiz indirmemi9tik. Ancak 9imdi bildigimiz bir i9le kaq1la9tik. (Ya- rast
ni Hz. Ali ile Muaviye arasmda fitne meydana geldi.) Bundan once bir dug
ac;:1g1 yamalarsak, bu sefer ba~ka bir delikle kaq1la~Iyoruz. i;iimdi bu nel
durumu nas1l kaqilayacagimizi bilemiyorum.>> nan
Buhari, Zeyd'in babas1 Eslem'in 9oyle dedigini rivayet etmi~tir: hat1
Rasulullah (s.a.v.), bir yolculugunda ytirtimekte iken, Hattab oglu
Orner de geceleyin onun yanmda ytirtiyor idi. Orner, kendisine biqey ayu
sordu. Rasulullah cevap vermedi. Yine sordu, yine cevap vermedi. Yi- Ara
ne sordu, yine cevap vermedi. Orner de 9oyle dedi: «Anan aglasm ey yirll
Orner, Rasulullah'a tic; kez 1srarla sordun. Her defasmda da sana ce- ler.
vap vermedi.>>
Orner dedi ki: Devemi h1zla hareket ettirerek Mtisltimanlarm kas1
online gec;:tim. Hakk1mda Kur'an ayeti nazil olmasmdan korktum. beri
Qok gec;:meden bir tinleyicinin bana seslendigini i9ittim. "Korkanm ki, lah
BUYOK !SLAM TAR!Hl 305
haklomda Kur'an ayeti nazil oldu." dedim. Rasulullah (s.a.v.)'m yam-

na gelip selam verdim. Barra dedi ki: «Bu gece bana bir sure nazil ol-
du. 0 sure, giine~in i.izerine dogdugu ~eylerden (di.inyadan) bana daha
sevimlidir.» Boyle dedikten sonra «Ey Muhammed! Dogrusu biz sana
apa~1k bir zafer saglami~Izrur.>> ayetini okudu.
Ben derim ki: Tefsirimizde Fetih suresi hakkmda detayh a~kla
malarda bulunmu~uzdur. Hamd ve minnet Allah'ad1r.
HiCRETiN ALTINCI SENESiNDE GOREVE QIKARIIAN

SERiYYE VE HEYETLER
Hafiz Beyhaki, Vakidi'den bu konuda ~u ozetleri nakletmi~tir:

«Bu senenin rebiyi.ilevvel aymda Rasulullah (s.a.v.), Ukka~e b.
Mihsan'I k1rk ki~ilik bir seriyye ile Garv-1 Merzuk'a gonderdi. Oranm
halk1, bunlann oni.inden ka~tllar. Bunlar da onlann su ba~lannda
mola verdiler. Ukka~e pe~lerine adam takti, takip ettirdi, onlardan
200 deve ele ge~irdi. Develeri onlerine katip, Medine'ye getirdiler.
Hicri altmc1 senede Ebu Ubeyde b. Cerrah'm seriyyesi Zi'l-Kas-
sa'ya gonderildi. Bunlar kirk ki~iden olu~makta idiler. Yaya olarak
yola ~1ktilar. Sabahm alacakaranh~nda Zi'l-Kassa'ya vardllar. Ora-
nm ahalisi, bunlann oni.inden ka~p dag ba~lanna ~1kti. Ebu Ubeyde,
onlardan bir adann esir ahp Rasulullah (s.a.v.)'m yanma getirdi.
Bu senede Muhammed b. Mesleme'nin on ki~ilik seriyyesi de go-
reve ~Ikarlld1. Bunlar gidecekleri yere vard1klannda ahali, bunlara
kar~1 siperlere girip gizlenmi~lerdi. Gece olunca Muhammed b. Mesle-
me'nin bi.iti.in arkada~lan oldi.iri.ildi.i. Sadece o yarah olarak kurtuldu.
Yine hicri altmc1 senede Zeyd b. Harise seriyyesi, Cemum mevkii-
nc gonderildi. Bu seriyye, orada Mi.izeyneli Halime arunda bir karuna
rastladi. Karon onlara, Beni Si.ileym kabilesinin adamlannm bulun-
dugu bir yeri gosterdi. Seriyye oraya gidip koyun ve ke~ilerle davarla-
n ele ge~irdiler. Mi.i~riklerden bir grup adam1 da esir alrular. Esir ah-
nanlar i~inde Halime'nin kocas1 da vardi. Rasulullah, onu Halime'nin
hatinna ba~~lad1 ve serbest b1rakti.
Yine hicri altmc1 senede Zeyd b. Harise seriyyesi, cemaziyelevvel
aymda onbe~ ki~ilik bir grupla Beni Salebe kabilesine gonderildi.
Araplar, bu seriyyenin oni.inden ka~tilar . Seriyyedekiler de onlann
yirmi kadar devesini ele ge¢rdiler. Dort gece sonra Medine'ye dondi.i-
ler.
Yine bu senede Zeyd b. Harise, cemaziyelevvel aYI;:.da iss mmti-
kasma gonderildi. Bu seriyyedeki adamlar, Ebu'l-As b. Rebi'nin bera-
berinde bulunan mallan ganimet olarak alrular. Ebu'l-As da Rasulul-
lah (s.a.v.)'m klz1 Zeyneb'e s1~ndi. Zeyneb, onu himayesine aldi.
B. !slam Tarihi, C. IV, F. 20

306 iBNKESIR
Ibn Ishak, bu lossay:t ~oyle anlatlr: Ebu'l-As'm beraberindeki kafi-

le yakalamp da arkada~lan oldi.irtildi.igunde o, aralanndan kapp kur-
tulmu~, nihayet Medine'ye gelmi~ti. Onun zevcesi, Rasulullah'm loz1
Zeynep idi. Bedir sava~mdan sonra Zeynep, Medine'ye hicret etmi~ti.
Ebu'l-As kapp da Medine'ye geldiginde Zeyneb'e SI~nm1~, Zeyneb de el
sabah namazmdan sonra onu himayesine almi§tl. Bu yi.izden Rasu- n
lullah da onu himayesine alm1~ ve kervanmdan ganimet olarak ele k:
get;irdikleri ~eyleri geri vermelerini halka emretmi~ti. Onlar da Ebu'l- di
As'm kervanmdan ald1klan heqeyi geri vermi~lerdi. Eksik bir ~ey bi-
rakmami~lardL Ebu'l-As da bu mallan ahp Mekke'ye dondi.i. Sahiple- la
rine teslim etti. Uzerinde hit;bir emanet kalmaili. Bundan sonra Mek- la
ke'den doni.ip Medine'ye geldi. Rasulullah (s.a.v.) da loz1 Zeyneb'i ilk
nikah1 ile Ebu'l-As'a verdi. Yeni bir nikah ve akid yapmaili. Nitekim
bununla ilgili apklama daha onceki sayfalarda get;mi~tir. Zeyneb'in
Medine'ye hicreti ile Ebu'l-As'm islam'a giri~i arasmda alti senelik e1
bir zaman get;mi~tir. iki senelik bir zaman get;tigi de rivayet edilir. Ol
Bu iki rivayet arasmda bir aynhk bulunmaili~m daha once de apk- n
lami~tlk. Yine onun islam'a giri~inin, mi.i'min kadmlarm kafirlere ha- Vl
ram kllmd1~na dair ayetin ni.izuli.inden iki sene sonra oldugunu da

soylemi~tik. Ebu'l-As, hicri sekizinci senede, yani fetih senesinde Sl
islam'a girmi~tir. Yoksa Vakidl'nin dedigi gibi hicri altmc1 senede de- la
gildir. Dogrusunu Allah bilir. <;€
Vakidl'nin anlatti~na gore hicri altmc1 senede D1hye b. Halife eldi
Kelbi, kayserin yanmdan Medine'ye gelmek i.izere yola t;Ikarken kay-
ser ona hilatler ve mi.ikafat olarak mallar vermi~ti. D1hye, Husma dl
mevkiine vard1~nda Ci.izam kabilesinden baz1 adamlar yolunu kesin
mi~ler, yanmdaki mallann tamamm1 elinden alm1~larili. Bunun i.ize-
rine Rasulullah (s.a.v.) da Zeyd b. Harise'yi ~akilerin i.izerine gonder- YE
mi~ti. M
Vakidi, Yakup b. Utbe'nin ~oyle dedigini rivayet etmi~tir: Rasu- tu
lullah (s.a.v.), bir grup adamm Hayber Yahudilerine yard1me1 olmak
ve destek gondermek istediklerini haber almca 100 kadar adamla bir- hi
likte Hz. Ali'yi o toplulugun i.izerine gonderdi. Alive arkada~lan, Be-
ni Esed b. Bekr kabilesine vanp orada konaklad1lar. Yolda iken gi.in- i.i~
di.izleri saklamyor, geceleri yol gidiyorlarili. Onlann bir casuslanna le
rastlaililar. Casus, Hayber hurmalanm kendilerine verme kar~Ili~n a<
da Hayberli Yahudilere yarilim teklifinigoti.irmek i.izere yola t;Ikanl- Sl
di~m ikrar etti. Til
Vakidi dedi ki: Hicri altmc1 senenin ~aban ay:tnda Abdurrahman
b. Avf seriyyesi Dumetu'l-Cendel'e gonderildi. Abdurrahman ve seriy-
yesi yola t;Ikarken Rasulullah (s.a.v.), ona ~oyle dedi: «Eger onlar ita- ol
at ederlerse hi.iki.imdarlanmn k1z1yla evlen.» Seriyye, Dumetu'l-Cen- yc
del'e vard1~nda ahali Musliiman oldu. Abdurrahman da onlann hu-

kiimdarlannm klz1 Tiimadir hint isa el-Kelbiye ile evlendi. Bu kadm,
Abdurrahman b. Avfa Ebu Seleme admdaki bir c;ocugu dogurdu.
Vakidi dedi ki: Hicri altmc1 senenin ~evval aymda Ktirz b. Cabir
el-Fihri'nin seriyyesi, Rasulullah (s.a.v.)'m c;obamm oldtirup davarla-
nm onlerine katlp gottiren Ureniler uzerine gonderildi. Ktirz, yirmi
kadar suvari ile bunlann pe~lerine gidip onlan yakalaru ve geri getir-
di.
Urenilerin meselesi, Buhari ve Muslim'in Enes b. Malik'ten an-
lattlklanna gore ~oyledir: Ukl ve Ureyne'den bir grup adam, Rasulul-
lah (s.a.v.)'m yanma gelip ~oyle dediler:
- Ya Rasulallah! Biz hayvancrhktan anlanz. Tanmdan anlama-
YIZ. Medine'nin havas1 bize a~r geldi.
Rasulullah (s.a.v.), onlara bir deve surusu ve c;oban verilmesini
emretti. Onlara da bu suru ile birlikte Medine d1~ma c;Ikmalanm,
orada ya~amalanm develerin sutlerini ve sidiklerini ic;melerini em-
retti. Onlar bu emir uzerine Medine ru~ma c;Iktllar. Harre nahiyesine
vard1klannda Rasulullah (s.a.v.)'m c;obamm oldtirtip stiruyu onlerine
katlp gottirdiller. Musliimanhktan sonra tekrar kufre dondiller. Ra-
sulullah, onlan yakalamak ic;in pe~lerine adamlanm gonderdi. Yaka-
lanmalanndan sonra ellerinin, ayaklanmn kesilmesini, gozlerine mil
c;ekilmesini emretti. Sonra onlar Harre nahiyesinde olume terk edil-
diler ve bu halde iken oldiller.
Katade dedi ki: Bize gelen rivayete gore Rasulullah (s.a.v.), bun-
dan sonra hutbe okurken, insanlan zekat vermeye te~vik etti. Ama
insanlara i~kence yap1lmasm1 (musle) yasaklaru.
Muslim'in, Muaviye b. Kurre tariki ile Enes'ten yaptl~ bir riva-
yet de ~oyledir: «Ureyne'den birkac; ki~i, Rasulullah (s.a.v.)'a gelip
Musliiman oldular ve onunla bey'atle~tiler. 0 s1ralarda Medine'de za-
tu'l-cenb (verem) hastah~ ba~ gosterdi. Bunlar dediler ki:
- Ya Rasulallah! ~ehirde zatu'l-cenb hastah~ ba~gosterdi. Eger
bize izin verirsen, bize vermi~ oldugun develerle birlikte geri doneriz.
Rasulullah, onlarm bu isteklerine olumlu cevap verdi. Bunun
uzerine onlarda c;1klp yola koyuldular. Yolda iken c;obanlan oldurdu-
ler ve develeri de onlerine katlp goturduler. Ensar'dan yirmi kadar
adam pe~lerine takllru. Beraberlerinde de bir izci gottirdiller. izlerini
stirdiller. Nihayet onlan yakalad1lar, elleri ve ayaklan kesildi. Gozle-
rine de mil c;ekildi.>>
Buhari'nin sahihinde, Enes'in ~oyle dedigi rivayet edilir:
«Ukl mmtlkasmdan bir grup adam, Medine'ye gelip Musluman
oldu. Ancak oranm havasmdan rahats1z oldular'. Rasulullah (s.a.v.)'m
yamna gelip, Medine'nin havasmdan dolaYI hastaland1klanm soyle-
308 !BNKESIR
diler. Rasulullah da onlara: <<Medine ch§mdaki develerimizin yanma H

gidin. Onlarm sutlerini ve sidiklerini ir;in.» 1 diye emir verdi. Onlar, kekle
develerin bulundugu yere gittiler. Allah'm diledigi bir si.ire kadar ora- gore
da kalchlar. Sonra r;obam oldi.irup, develeri onlerine katarak goti.irdii- killS(
ler. Adamm biri, r;Ighk atarak Rasulullah (s.a.v.)'m yanma gelip olup umun
bitenleri haber verdi. 0 esnada giine§ henuz yiikselmemi§ti. Rasulul- «1
lah da gelip onlan yakalatti. $i§ler k1zarttinp viicudlanm daglatti. land
Ellerini ve ayaklanm kestirdi. Onlan, Harre'de giine§in s1ca~ altm- t;ok iy
da b1rakt1. Su istiyorlarch, ama onlara su verilmiyordu. Bu halde iken cllara
oldiller.» lar da
Enes'ten gelen ba§ka bir rivayete gore o §oyle demi§tir: «Onlar- H
dan birinin susuzluktan otiirii agzm1 yere si.irdiigunii gordiim.>> yapll1
Ebu Kalabe dedi ki: <<i§te onlar r;obam oldiirdiiler, hlrSlzhk yapti- ha)'ni
lar, imanlarmdan sonra kafir oldular. Allah ve Rasuliine kar§l sava§ H
ar;hlar.>> lullab
Beyhak!, Cabir'in §Oyle dedigini rivayet etmi§ir: Rasulullah hada,
(s.a.v.), Urenileri yakalatmak it;in peeylerine adam takarken eyoyle de- maya
di: «Allah'1m! Yollanm §a§lrt. Yollanm bulamaz olsunlar. Yollanm seneb
onlara deve derisinden daha dar kll.>> Gert;ekten Allah, onlan yol bu- lam1ey
lamaz hale getirdi. Yakalamp Rasulullah'm huzuruna getirildiler. El- Ham(
leri ve ayaklan kesilip gozlerine mil t;ekildi.>> yo net
Sahih-i Miislim'de §oyle bir ifade de yer almaktad1r: <<Gozlerine v
mil r;ekildi. Qiinkii onlar da, r;obanlann gozlerine mil t;ekmi§lerdi. (s.a.v.
mieyti1
HiCRi ALTINCI SENEDE MEYDANA GELEN DiGER kis'e!
HADiSELER $emn
ti. $iii
Bu senede hac farz kllmd1. $afil'nin de kesinlikle ifade ettigi gibi D
hac ibadeti, Hudeybiye zamanmda §U ayetle farz kalmm1§br: rakliy
«Baeylach~mz hac ve umreyi Allah it;in tamamlaym.>> (el-Bakara, 196.) A
Bu sebepledir ki $afii, haccm acilen degil, geni§ zaman it;inde farz g,
k1lmd1~na kail olmu§tur. Zira Peygamber (s.a.v.), bu ayetin nazil olti.
dugu hicri altmc1 senede degil de hicri onuncu senede haccetmi§tir. A
imam Malik, imam Ebu Hanife ve imam Ahmed muhalefet etmi§ler- Habe:
dir. Bunlara gore hac ibadeti -yapabilen kimseler ir;in- acilen farzchr. Hi.ir'd
Haccm farzh~, bunlara gore §U ayetten anla§1lmamaktachr: «Ba§ladl-
~mz hac ve umreyi Allah ir;in tamamlaym.>> Bu ayette, sadece ba§-
landlktan sonra hac ve umrenin tamamlanmas1 emredilmektedir. Bu
tit; imam, haccm farziyetini ba§ka delillere dayanarak ortaya koy-
mu§larchr ki, o delilleri tefsirimizde naklettik. Hamd ve minnet Al-
lah'achr.
(1) Buhari, Vudu', Bab: 66, Zekat, Bab: 8, 9; Tirmizi, Et'1me, Bab: 38.
BUYUK !SLAM TAR!Hi 309
Hicri altmc1 senede Miisliiman kadmlann zevceligi, mii~rik er-

keklere haram kllmmi~br. Hudeybiye musalahasmdaki bir maddeye
gore miif2rikler, Miisliiman da olsa Rasulullah'm yanma gelen bir
kimseyi miif2riklere iade etmesini istemif2lerdi. if2te bu maddedeki
umumiyet, f2U ayetle tahsis edilmif2, yani ozellef2tirilmif2ti:
«Ey inananlar! inanmif2 kadmlar hicret ederek size gelirlerse on-
Ian deneyin, hicretlerinin sebebini inceleyin. Allah onlann imanlanm
<;:ok iyi bilir. Onlann mii'min kadmlar olduklanm ogrenirseniz, inkar-
cllara geri <;:evirmeyin. Bu kadmlar, o inkarc1lara helal degildir. On-
lar da bunlara helal olmazlar.>> (el-Miimtehine, 10.)
Hicri altmc1 senede ifk hadisesine sahne olan Miireysi gazvesi de
yapiliDif2br. Bu hadise sonunda mii'minlerin annesi Hz. Ai~e (r.an-
ha)'nin su~suz olduguna dair ayet-i kerimeler nazil olmu§tu.
Hicri altmc1 senede Hudeybiye umresi yapilmif2, miif2rikler, Rasu-
lullah (s.a.v.)'I Ka'be'den geri <;:evirmif2lerdi. Neticede yapllan musala-
hada, on sene miiddetle Miisliimanlarla miif2rikler arasmda savaf2Il-
mayaca~na dair f2art, musalaha akdine konulmuf2tu. Bu sebeple on
senelik siire zarfmda insanlar birbirlerine karf21 giiven duymaya baf2-
lamif2larrn. Biitiin bu meseleler, yerinde detayh olarak anlatilmif2br.
Hamd ve minnet Allah'ad1r. Yine bu senede hac ibadetini miif2rikler
yonetmif2lerdi.
Vakidi: dedi ki: Hicri altmCI senenin zilhicce aymda Rasulullah
(s.a.v.), alb kif2ilik bir el~i grubunu ~evredeki hiikiimdarlara gonder-
mif2tir. Bunlardan Habb b. Ebi Beltea'Yl iskenderiye Valisi Mukav-
kis'e gondermi~ti. $iica' b. Vehb b. Esed b. Ciizeyme'yi de Haris b. Ebi
$emmer el-Gassani'ye, yani Arap Hristiyanlann melikine gondermif2-
ti. $iica', Bedir gazvesine katilan Miisliimanlardanrn.
D1hye b. Halife el-Kelbi'yi kaysere yani Bizans imparatoru He-
rakliyus'a gondermi§ti.
Abdullah b. Huzafe es-Sehml'yi Fars hiikiimdanna gondermif2ti.
Sulayt b. Amr el-Amiri'yi de, Hevze b. Ali el-Hanefi'ye gondermif2-
ti.
Amr b. Umeyye ed-Damri'yi de, Neca§i'ye gondermi§ti. Necaf2i,
Habef2istan'daki Hristiyanlarm hiikiimdan idi. As1l ad1 Ashame b.
Hiir'diir.
Mec
idi.
Zlnl
fin:
~ey
HiCRETiN YEDiNCi YILI kim
BU YILIN BA~LARINDA YAPILAN HAYBER SAVA~I Hay
bla1
«Ve onlara yakm bir fetih verdi.» ayet-i kerimesinde ge~en fetih
kelimesi ile Hayber fethi kastedilmi~tir. Abdurrahman b. Ebi Ley- dinE
la'nm, bu ayeti boyle yorumlach~m ~ube rivayet etmi~tir. ~a e
Musa b. Ukbe dedi ki: Rasulullah (s.a.v.), Hudeybiye'den dondi.ik- sine
ten sonra Medine'de yirmi gi.in veya buna yakm bir siire kald1. Sonra d1,
Hayber'e gitmek iizere Medine'den pkti. Allah, ona Hayber'i fethede- Qiir
cegini vaad etmi~ti. tefiJ
Musa'nm, Ziihri'den naklen anlatti~na gore Hayber, hicretin al-
tmci senesinde fethedilmi~tir. Dogrusu ise once de soyledigimiz gibi Ha)
bu fethin, hicri yedinci sene ba~mda yap1lm1~ olmas1d1r. mi~
ibn ishak dedi ki: Rasulullah (s.a.v.), Hudeybiye'den dondi.ikten lun:
sonra zilhicce aYlm ve muharrem aymm da bir k1smm1 Medine'de nn
ikamet ederek ge~irdi. Sonra muharrem aJlmn son klsmmda Hay- niip
ber'e gitmek iizere Medine'den pklp yola koyuldu. Ha3
Yunus b. Biikeyr, Mervan ile Misver'in ~oyle dediklerini rivayet
etmi~tir: ded
Hudeybiye ban~mm yap1ld1~ sene Rasulullah (s.a.v.) Medine'ye (s.a
donerken, Mekke ile Medine arasmda kendisine Fetih suresi nazil ol- yak
du. Zilhicce aymda Medine'ye girdi. Orada kalch. Bir siire sonra Hay- klld
ber'e dogru yola pkti. Hayber ve Gatafan arasmda bir yer olan Reci tiril
vadisine inip konaklad1. Gatafanhlarm Hayberlilerin imdadma git- hen
melerinden korktu. Sabah olunca iizerlerine dogru yiiriidii. girc
Beyhaki'ye ve Vakidi'nin bu manadaki bir rivayetine gore Hayber YIP
sava~1, hicri yedinci sene ba~mda yap1lrm~tir.
Abdullah b. idris'in, ishak kanah ile Abdullah b. Ebi Bekir'den lull,
naklettigine gore Hz. Peygamber, muharrem aJlmn sonunda Hay- mel
ber'i fethetmi~ ve safer ay1 sonlannda da Medine'ye donmii~tiir. ibn rin!
Hi~am'm ifadesine gore bu sava~a giderken Peygamber Efendimiz, den
Niimeyle b. Abdullah el-Leysi'yi Medine'de kendi yerine vekil b1rak-
m1~hr.
imam Ahmed b. Hanbel, Affan kanah ile Hiiseym'den rivayet etti mel
ki Hiiseym'in babas1 irak ~oyle demi~tir: Peygamber (s.a.v.), Hay- affe
ber'de iken Ebu Hiireyre, kendi kavminden bir toplulukla birlikte
BlJYOK !SLAM TAR!Hi 311
Medine'ye geldi. 0 s1rada Medine'de Siba b. Urfuta, Peygamber vekili

idi.
Ravi der ki: Ben, Siba'm yanma gittim. Gi:irdiim ki, sabah nama-
zmm birinci rekatmda Meryem suresini, ikinci rekatmda ise Mutaffi-
fin suresini okuyor. Bu sureyi duyunca kendi kendime, «CH~ekle bir
~ey satm ahrken tam i:il~en, ama i:il~ekle bir~ey satarken eksik i:il~en
kimsenin vay haline!...>> dedim. N amaz1 kllmca biraz dola~tlk, nihayet
Hayber'e geldik. Hz. Peygamber, fetih i~ini tamamlam1~b. Sava~a ka-
tilan Mtisltimanlarla konu~tu, bizi de ganimetlerine ortak ettiler.
ibn ishak dedi ki: Rasulullah (s.a.v.), Hayber'e gitmek tizere Me-
dine'den ~1kti~nda Asr yoluna koyuldu. Oraya vannca bir mescid in-
~a etti. Sonra da Sahba yoluna koyuldu. Ordusuyla birlikte Reci vadi-
sine yi:inelerek Hayberlilerle Gatafanhlar arasmda konakladi. Maksa-
di, Gatafanhlarm Hayberlilere yapacaklan yard1ma engel olmakti.
Qtinkti Gatafanhlar, Peygamber Efendimiz'e kar~1 Hayberlilerin mtit-
tefiki ve yarmmcllan idiler.
Bize ula~an bir rivayete gore Gatafanhlar, Hz. Peygamber'in
Hayber'e dogru sefere ~1kti~m duyduklannda toplamp bir araya gel-
mi~, sonra da ona kar~1 Hayberlilere yarmm etmek tizere Hayber yo-
luna koyulmu~lard1. H1zhca ytiriimektelerken arkalannda biraktikla-
n mallanna ve ailelerine bir~ey olaca~m sanmlar. Gerisin geri di:i-
ntip ailelerinin ve mallarmm ba~ma ge~tiler. Rasulullah (s.a.v.) ile
Hayberlileri ba~ba~a b1raktllar ve aradan ~ekildiler.
Buhari, Abdullah b. Mesleme kanah ile Stiveyd b. Numan'm ~i:iyle
dedigini rivayet etmi~tir: Hayber'in fethedildigi sene Rasulullah
(s.a.v.) ile birlikte Medine'den Hayber'e dogru yola pkhk. Hayber'e
yakm bir yer olan Sahba'ya vardi~nda, Rasulullah ikindi namaz1m
klld1, sonra yiyeceklerin getirilmesini istedi. Sadece kavrulmu~ un ge-
tirildi. U zerine su serpilmesini emretti. Su serpildi. Islanan undan
hem kendisi yedi, hem de biz yedik. Sonra ak~am namazmm vakti
girdi. Yeniden abdest almaya gerek duymadan sadece agzm1 ~alkala
YIP namaz klld1.
Buhari, Seleme b. Ekva'm ~i:iyle dedigini rivayet etmi~tir: Rasu-
lullah (s.a.v.) ile birlikte Hayber'e dogru yola pktlk. Geceleyin yol git-
mekte iken topluluk i~inden bir adam, Amir'e: <<Ey Amir, recez bah-
rindeki ~iirlerini bize dinletsene!>> dedi. Amir, ~air adamdi. Devesin-
den inerek ~u ~iiri okumaya ba~lad1:
t-
<<Allah'Im, sen olmasaymn, dogru yolu bulamazmk. Sadaka ver-
mez, namaz da kllamazd1k. Hayatta kald1~rmz stirece bizi ba~~laYIP
affet.
Uzerimize stikunet ve huzur b1rak,
312 iBNKESIR
Dii~manla kar~Ila~ti{p.mizda bize sebat ver.

Hak'tan ba~kasma c;agnhrsak icabet etmeyiz.
Yiiksek sesle ba{p.rarak iizerimize geldiler.••
Rasulullah (s.a.v.): «Kim bu ~iir okuyan?•• diye sorunca, <<Amir b.

Ekva'd1r. •• dediler. <<Allah ona rahmet etsin.•• deyince, orada bulunan-
lardan biri: <<Amir, Cennet'e girmeyi hak etti, bizi ondan yararlanillr-
sana ya Rasulallah•• dedi. yar:
Nihayet Hayber'e varillk, onlan yendik, ~iddetli bir ac;hk hisset-
meye ba~lad1k. Daha sonra Cenab-1 Allah, oramn fethini bize nasib
etti. Fetih ak~am1 insanlar c;ok miktarda ate~ yaktilar. Bunu goren latt
Rasulullah (s.a.v.) ~oyle sordu:
- Bu ate~leri nic;in yak1yorsunuz? lah
- Et pi~irmek ic;in. ara
- Ne eti?
- Ehli e~ek eti. leri
- Bu etleri dokiin ve kazanlan da klnn! Ian
- Etleri doktiikten sonra kazanlan kirmaYIP da Yikasak olmaz m1 nln
ya Rasulallah? ~ey,
- Oyle de olabilir. ve j
insanlar sava~ ic;in saf tuttuklannda Amir, ku;a klhc1yla bir Ya- hm
hudi'nin baca{p.na vurmak isterken k1hcmm keskin ucu doniip kendi
diz kapa{p.na isabet etti ve bu sebeble kendisi oldii.
Seleme der ki: "Donii~te Rasulullah (s.a.v.), elimi tutup bana bak- mi~
mi~ ve <<N eyin var?" demi~ti. Ben de "Anam babam sana feda olsun ya sub
Rasulallah, Amir'in emeginin bo~a pkti{p.m soyliiyorlar." dedim. Bu- tep'
nun iizerine Rasulullah (s.a.v.) ~oyle buyurdu: <<Boyle diyenler yalan lun
soyliiyorlar! (iki parma{p.m bir araya getirerek) Aslmda onun iki se- etrr
vabi vard1r. 0, hic;bir Arabm kendisi kadar bu giizel vas1fla cihad ile
Medine'ye kadar yiiriiyemedigi bir miicahidtir! >> Ral
ibn ishak da, Amir b. Ekva'm k1ssasm1 ba~ka bir ~ekilde naklede- var
rek ~oyle der: Ian
Ebu Heysem b. Nasir b. Dehr el-Eslemi'nin babas1 kendisine, Ra- ic;in
sulullah (s.a.v.)'m Hayber'e giderken ~oyle dedigini i~ittigini soyle- kas
mi~: <<Ey Ekva'm oglu Amir, in de bize ~iirlerinden bir klsmm1 oku.>> Slg,
(Bu emri alan Amir) bineginden inip Rasulullah (s.a.v.)'a ~u ~iiri oku- iler
du:
<<Andolsun ki, Allah olmasaydi, dogru yola eremezdik. onl

Sadaka vermez, namaz da kllmazd1k. len
Biz, tecaviize ugrayan bir milletiz. ind
Fitne c;1karmak isterlerse onlara yana~maYlz. bin
Uzerirnize siikunet ve huzur b1rak.

Di.if}manla karf}Ilaf]tlgJmizda bize sebat ver.>>
Bu f]iirini dinledikten sonra Rasulullah (s.a.v.) ona:

«Rabbin sana rahmet etsin. >>dedi.
Hz. Orner de:
- Ya Rasulallah, Amir'in Cennet'e girmesi hak oldu. Bizi ondan
yararland1rsana (f]iirini okumaya devam etmesini soylesene), dedi.
Amir, Hayber gazvesinde fiehid di.if]ti.i.
ibn ishak, onun fiehid olurken oldi.iri.ili.if]i.ini.i, tipk1 Buhari'nin an-
latb~ gibi anlabr.
ibn ishak, Ebu Ma'teb b. Amr'dan rivayet ederek der ki: Rasulul-
lah (s.a.v.), Hayber'in i.ist taraflarma geldiginde ashabma -ki ben de
aralarmda bulunuyordum- durun, dedi. Sonra f?Oyle dua etti:
<<Ey goklerin ve onlann golgelendirdigi varhklann Rabbi! Ey yer-
lerin ve onlarm i.izerinde duran f}eylerin Rabbi! Ey fieytanlann ve on-
larm saptlrruklannm Rabbi! Ey ri.izgarlann ve onlann savurduklan-
mn Rabbi! Biz senden bu kasabanm, bu kasaba halkmm ve i~indeki
fieylerin haynm, iyiligini diliyoruz. Bu kasabanm, bu kasaba halkmm
ve i~indeki fieylerin koti.ili.igunden de sana s1~myoruz. Haydi baka-
hm ... Allah'm am ile ilerleyin!>>
Bu hadis, bu yoni.i ile ger~ekten gariptir.
Bu hadisi Hafiz Beyhaki de, Ebu Mervan-1 Eslemi'den rivayet et-
mif}tir. Mervan'm babas1, dedesinin fioyle dedigini nakletmi§tir: <<Ra-
sulullah (s.a.v.)'la birlikte Hayber'e dogru yola ~1kbk. Oraya yakm bir
tepenin i.izerine vanp fiehri gori.ince, Rasulullah (s.a.v.), yanmda bu-
lunan insanlara, "Durun bakahm. " dedi. Durdular. Sonra §Oyle dua
etmeye baf}lad1:
<<Ey yedi kat goklerin ve onlann golgelendirdikleri varhklann
Rabbi olan Allah\m! Ey yedi kat yerlerin ve onlann i.izerinde duran
varhklarm Rabbi olan Allah'1m! Ey fieytanlann ve onlann saptirdik-
lannm Rabbi olan Allah'1m! Bu kasabanm, bu kasaba halkmm ve
i~indeki fieylerin haynm, iyiligini senden diliyoruz. Bu kasabanm, bu
kasaba halkmm ve i~indeki §eylerin fierrinden, koti.ili.igunden de sana
s1~myoruz. Haydi bakahm, esirgeyen ve ba~f}layan Allah'm ad1 ile
ilerleyin!>>
ibn ishak, Enes b. Malik'in f?Oyle dedigini rivayet etmif]tir:
Rasulullah (s.a.v.), bir kavim ile gaza ettigi zaman sabahlamadan
onlara salrurmazru. Eger ezan sesini if]itirse, oraya dokunmaz ve bek-
lerdi. Eger bir ezan if]itmezse sald1nrd1. Biz Hayber'e bir gece vakti
indik. Rasulullah (s.a.v.) geceledi. Sabahleyin bir ezan if]itmedi. Atma
hindi. Biz de onunla birlikte bindik. Ben Ebu Talha'mn terkisine bin-
314 1BNKESIR
dim. Benim ayag,.m Rasulullah (s.a.v.)'m ayag,.na degiyordu. Hay- lad1

ber'in i!}~ilerini sabah erken giderlerken kar!}Ilaruk, kiirekleriyle ve cuk
biiyiik sepetleriyle pkmi!}lardi. Rasulullah (s.a.v.)'I ve askerleri go- var1
riince: «Muhammed askerleri" dediler ve geri doniip ka~tllar. Rasu-
lullah (s.a.v.) da !}Oyle dedi: her
- Allahu Ekber, Hayber harap oldu. Biz, bir kavmin meydanma onu
inersek, uyanlanlann sabah1 ne kotii bir sabah olur!
Buharl, Abdullah b. Yusuf, Malik ve Humeyd et-Tavil kanab ile
Enes b. Malik'in !}oyle dedigini rivayet etmi!}tir:
Rasulullah (s.a.v.), geceleyin Hayber'e geldi. 0 bir kavme gecele-
yin geldiginde sabah olmad1k~a onlara saldirmazdi. Sabah olunca Ya-
hudiler, kiirekleri ve biiyiik sepetleriyle ~ah!}mak iizere W!}an pkb- mel
lar. Rasulullah'1 goriince: <<Vallahi Muhammed, Muhammed ve asker- tab
ler!>> dediler. Bunun iizerine Rasulullah da !}Oyle buyurdu:
«Hayber harab oldu. Bir kavmin meydanbg,.na inersek uyanlan digi
kimselerin sabah1 ne kotii bir sabah olur!>>
Buharl, Sadaka b. Fadl ve Ebu Uyeyne kanab ile Enes b. Malik'in der
!}oyle dedigini rivayet etmil]tir: Ber
«Sabahleyin erkenden Hayber'e vard1k. Hayberliler, kiireklerini da
ellerine ahp ~ah!}maya pkblar. Peygamber (s.a.v.)'i goriince: me
«Vallahi Muhammed! Muhammed ve ordu!>> dediler. Rasulullah
(s.a.v.) da !}oyle dedi: gor
<<Allahu Ekber ... Hayber harab oldu. Bir kavmin meydanbg,.na ker
inersek uyanlanlann sabah1 ne kotii bir sabah olurl>> gor
Biz, e!}ek etlerinden bir miktar yemi!}tik. 0 esnada Rasulullah dis
(s.a.v.)'m emrettigi bir adam bize !}oyle bir ~agnda bulundu: me
<<Allah ve Rasulii sizi el?ek eti yemekten menediyorlar. Qiinkii o
et, pistir ve murdarmr.>> En
imam Ahmed b. Hanbel, Enes'in l?Oyle dedigini rivayet etmi!}tir: gor
<<Peygamber (s.a.v.), Hayber'e geldiginde onlann tarlalanna ~Ik
bklanm ve kiireklerinin ellerinde bulundugunu gordii. Onlar da or- dec
dusuyla beraber Rasulullah'1 goriince geri doniip kalelerine SI~ndi
lar. Rasulullah (s.a.v.) l?tiyle buyurdu: kal
<<Allahu Ekber!. .. Hayber harab oldu. Bir kavmin meydanbg,.na mi
inersek uyanlanlann sabah1 ne kotii bir sabah olur!>>
Buharl, Siileyman b. Harb kanah ile Enes b. Malik'in l?Oyle dedi-
gini rivayet etmi!}tir: (ya
«Rasulullah (s.a.v.), sabah namazm1 Hayber'e yakm bir yer olan de<
Gales'te klldi. Sonra l?Oyle dedi:
<<Allahu Ekber ... Hayber harab oldu. Biz bir kavmin meydanhg,.na Ali
indigimiz takdirde uyanlanlarm sabah1 ne kotii bir sabah olur!>> Ha
Oraya vard1~m1zda Hayberliler ~1k1p sokaklarda kol?u!}maya hal}-
lad1lar. Peygamber (s.a.v.), onlann sava~?planm oldi.irdi.i. Qoluk ~o

cuklanm ve kadmlanm esir ald1. Esir almanlar arasmda Safiye de
vard1.
Safiye, once D1hyeti.i'l-Kelbi'nin payma di.i~?mi.i~?ti.i. Sonra Peygam-
ber (s.a.v.)'in oldu. Peygamber (s.a.v.), onunla evlendi. Mehir olarak
onu hi.irriyetine kavu~turdu.>>
Abdi.ilaziz b. Suhayb, Sabit'e ~oyle dedi:
- Ey Ebu Muhammed, sen misin Enes hakkmda: «0 ne dogru soz-
li.idi.ir.>> diyen ki~i?
Sabit de onu tasdik anlammda ba~m1 sallad1.
Buhari ve Muslim, Hayber sava~mda insanlann ef}ek etini ye-
mekten men olunduklarma dair hi.iki.im verildigini ~e~itli ahkam ki-
tablannda muhtelif yollarla nakletmi~?lerdir.
Beyhaki, Ebu Tahir el-Fakih kanah ile Enes b. Malik'in ~oyle de-
<<Rasulullah (s.a.v.), hastay1 ziyaret eder, cenazelerin pe~inde gi-
der, kolelerin davetine icabet eder, merkebe binerdi. Beni Kurayza ve
Beni Nadir sava~lannda da bir merkep i.izerinde idi. Hayber sava~m
da da yulan hurma lifinden yapilmi~, i.izerinde hurma lifinden ori.il-
me bir palan bulunan bir merkebe binmi~ti.>>
Ben derim ki: <<Buhari'nin sahihinde Enes'ten nakl olunduguna
gore Rasulullah (s.a.v.), Hayber sava~?mda kalelerin yanmdan kof}ar-
ken, etegi balmrmm i.izerinden ~ekilip bald1n gori.inmi.if}ti.i. Kuvvetli
gori.i~?e gore o, o gi.inde merkep i.izerinde degil at i.izerinde idi.>> Bu ha-
dis, sahih ise de bu demektir ki, Peygamber (s.a.v.) baz1 gi.inlerde
merkebe binmi~tir. Dogrusunu Allah bilir.
Buhari, Ebu Amran el-Cevni'nin ~oyle dedigini rivayet etmi~tir:
Enes, cuma gi.ini.inde insanlara bakti. Baz1 kimselerde taylasanlar
gordi.i ve: "Sanki ~u anda bunlar Hayber Yahudileridirler." dedi.
Buhari, Abdullah b. Mesleme kanah ile Seleme b. Ekva'm ~oyle
dedigini rivayet etmi~tir:
<<Ali b. Ebi Talib, Hayber sava~mda Rasulullah (s.a.v.)'dan geri
kald1. Gozleri a~yordu. Sonra f}oyle dedi: "Ben Rasulullah'tan geri
mi kalaca!P-m?" Boyle dedikten sonra Rasulullah'a kavu~tu.
Hayber'in feth edilecegi geceyi ge~irirken Rasulullah:
- Yann bayra!P- Allah ve Rasuli.i'ni.in sevdigi bir adama verecegim
(ya da o benden alacaktir.) ve fetih, onun vas1taswla ger~ekle~ecektir,
dedi.
Bayra!P- bize verecegini i.imid ediyorduk. Bir de baktik ki <<i~te
Ali!>> ·denildi. Bayra!P- ona verdi ve onun bayraktarhk yapti!P- esnada
Hayber fethedildi.>>
Buhari, Kuteybe ve Yakub b. Abdurrahman kanah ile Sehl b.
316 iBNKESIR
Sa'd'm :;;oyle dedigini rivayet etmi:;;tir: Hayber giiniinde Rasulullah

(s.a.v.) ~i:iyle buyurdu: bay
- Yann bayra~ i:iyle bir adama verecegim ki, Allah onun vas1ta- ten
s1yla fethi muyesser k1lacakbr. Allah ve Rasulu onu sever, o da Allah ti. ]
ve Rasuliinu sever. yes,
Gece olunca insanlar birbirlerine gidip gelmeye ve yann bayra~n
kime verilecegini konu~maya ba~lad1lar. Sabah olunca Peygamber b.]
(s.a.v.)'in yamna gittiler. Herkes bayra~n kendisine verilecegini ·Be1
i.imid ediyordu. Peygamber (s.a.v.): ra <
- Ebu Talib oglu Ali nerede? diye sordu.
- Onun gi:izleri agnyor ya Rasulallah, dediler. mU:
Rasulullah haber gi:inderdi, Ali geldi. Gi:izlerine ti.iki.irup dua etti.
Gi:izleri iyile~ti. Sanki hi<; agnmam1~b. Bayra~ kendisine verdi. Ali
~i:iyle dedi:
- Ya Rasulallah, onlar da bizim gibi oluncaya kadar kendileriyle
sava~aYlm m1? (r.a
- Yoluna devam et, taki meydanhklanna inesin. Sonra onlan is- gi:iz
lam'a davet et. Allah'm, onlar uzerindeki hakkm1 kendilerine bildir.
Allah'a yemin ederim ki, senin vas1tanla bir adamm hidayete ermesi,
klz1l tuylu develerin tamammm senin olmasmdan daha haYirhd1r!>>
Sahih-i Muslim ve BeyhakJ'de Ebu Hi.ireyre'nin ~i:iyle dedigi riva- bir
yet edilmi:;;tir: Rasulullah (s.a.v.) buyurdu ki: yet
<<Yarm bayra~, Allah ve Rasulunu seven, Allah ve Rasuliiniin de uze
kendisini sevdigi bir adama verecegim ve Allah, onun vas1taswla fet-
hi muyesser k1lacakbr!>>
Hz. Orner dedi ki: <<Sadece o gi.in emirligi arzularum.>>
Rasulullah, Hz. Ali'yi <;a~rd1, onu bayraktar olarak ileri surdu.
Sonra ~i:iyle dedi:
- Git ve sava:;; ki, Allah, senin vas1tanla fethi muyesser kllsm. Sa- tan
kin geri di:inme ve arkana bakma.
- Ne uzere sava~aca~m? nu
- Allah'tan ba~ka ilah olmad1~na, Muhammed'in de O'nun kulu mi.i
ve el<;isi olduguna ·-. ahadet getirmelerine kadar onlarla sava~. Eger ger
bunu yaparlarsa, arbk bize kar~1 canlanm ve mallanm korumu~
olurlar. Ancak canlarmm ve mallanmn almmasm1 hak etmeleri mus- ker
tesnarur. Hesaplan ise Allah' a aittir.>> Sly]
imam Allmed b. Hanbel, Mus'ab b Mikdam ve Cah~ b. Musenna
kanah ile Ebu Said el-Hudri'nin ~i:iyle dedigini rivayet etmi~tir: <<Ra- cel1
sulullah (s.a.v.), bayra~ ahp sallad1. Sonra ~i:iyle dedi: <<Bunu kim ba)
hakkl ile ahr?>> Falan adam gelip: <<Ben ahnm.>> dedi. Rasulullah ona: Ra:
<<Ge<; bakahm.>> dedi. Sonra bir ba~ka adam geldi. Ona da: <<Ge<; baka- ~n
hm.>> dedi. Sonra Peygamber (s.a.v.) ~i:iyle dedi: pal
BOYOK isLAM TARiHi 317
h «Muhammed'in ytiziinti miikerrem lu.lan Allah'a yemin ederim ki

bayra~ (sava~tan) kac;mayacak bir adama verecegim.>> Boyle dedik-
1- ten sonra Ali'ye hitaben: <<Al sana ey Ali!» dedi. Hz. Ali de cepheye git-
b ti. Nihayet Allah onun vas1tas1yla Hayber'in ve Fedek'in fethini mti.-
yesser klld1. Ali de Hayber'in hurmasm1 ve pastirmasm1 getirdi.»
D Yunus b. Btikeyr, Muhammed b. ishak kanah ile Seleme b. Amr
r b. Ekva'm ~oyle dedigini rivayet etmi~tir: «Peygamber (s.a.v.), Ebu
·B ekir (r.a.)'i baz1 Hayber kalelerine gonderdi. Ebu Bekir sava§tl, son-
ra dondti. Her ne kadar yorulduysa da fetih mti.yesser olmadi.
Sonra Orner (r.a.)'i gonderdi. 0 sava§tl, sonra geri dondti. Fetih
mtiyesser olmad1. Bunun ti.zerine Rasulullah (s.a.v.) §Oyle buyurdu:
l. - Yann bayra~, Allah ve Rasuliintin sevdigi, onun da Allah'! ve
Rasuliinti sevmekte oldugu bir adama verecegim. Allah, onun vasita-
siyla fethi mtiyesser kllacaktlr. 0, cepheden kac;an biri degildir.
e Seleme dedi ki: Bundan sonra Rasulullah (s.a.v.), Ali b. Ebi Talib
(r.a.)'i c;a~rd1. 0 giin Ali'nin gozleri agnmakta idi. Rasulullah, onun
gozlerine ttikti.rdti. Sonra §oyle dedi:
- Bayra~ al ve one gee; ki, Allah senin vas1tanla fethi mti.yesser
kllsm.
Ali de, Allah'a yemin ederim ki, gogsti inip kalkacak §ekilde h1zh
bir §ekilde ko§maya ba§lad1. Biz de arkasmdan onu izliyorduk. Niha-
yet bayra~m kale altmda bir t"a§ ktimesinin ortasma dikti. Kalenin
tizerinde duran bir Yahudi onu goriince:
-Sen kimsin? diye sordu. 0 da: r
- Ben Ebu Talib oglu Ali'yim! dedi.
Yahudi, bu defa §Oyle cevap verdi:
- Musa'ya indirilen Tevrat'a yemin ederim ki siz galib oldunuz.
Allah, onun vas1taswla fethi mti.yesser klhncaya kadar Ali sava§-
tan geri donmedi.»
Beyhaki, Bti.reyde'nin §oyle dedigini rivayet etmi§tir: «Hayber gti.-
nti. oldugunda Ebu Bekir bayra~ ald1. Sava§tl, geri dondti.. Ama fetih
mti.yesser olmad1. Mahmud b. Mesleme oldti.rti.ldti.. insanlar cepheden
geri dondti.ler. Rasulullah (s.a.v.), bunun tizerine §Oyle buyurdu:
- Yann bayra~ Allah ve Rasuliinti seven, Allah ve Rasulti.'niin de
kendisini sevmekte oldugu bir adama verecegim. Allah, onun vasita-
swla fethi mtiyesser kllmcaya kadar o, sava§tan geri donmeyecektir!
Biz de yarm fetih mti.yesser olacak diye gonti.l rahath~ ic;inde ge-
celedik. Rasulullah (s.a.v.), ertesi gti.n sabah namazm1 klld1. Sonra
bayra~n getirilmesini emretti. Bayrak getirildi. Ayaga kalklp durdu.
Rasulullah'm yanmda k1ymeti bulunan bizlerden her birimiz bayra-
~n verilecegi adamm, kendisi olaca~m timid ediyordu. Oyle ki ben
parmaklanm tizerine dikildim. Ba§IIDI kald1rd1m. Ama Rasulullah
318 iBNKESIR
(s.a.v.), Ebu Talib oglu Ali'yi «;ag,.rdL Ali gozlerinden rahats1zd1. Ra-
sulullah, onun gozlerine el siirdii. Sonra bayrag,. ona teslim etti.
Onun vas1tas1Yla fetih miiyesser oldu. Ben, Merhab'm sahibi idim.»
Yunus, ibn ishak'm I}Oyle dedigini rivayet etmil}tir: «Hayber'de midl
fethedilen ilk kale N aim kalesi idi. 0 kalenin yanmda Mahmud b.
Mesleme oldiiriildii. Uzerine degirmen tai}I atilmii}, boylece oldiiriil-
miil}tii. ,, l}llld
Beyhaki, Yunus b. Biikeyr kanah ile Biireyde'nin I}Oyle dedigini dar
rivayet etmil}tir: «Rasulullah (s.a.v.)'m hazen bai}I agnr, bir iki giin
evden dii}an «;1kmazru. Hayber'e indiginde de hal} agnsma yakaland1. Ekv
insanlann arasma pkamaz oldu. Ebu Bekir, Rasulullah'm bayrag,.m kom
ald1, ileri atildi. ~iddetli bir l}ekilde saval}ti. Sonra geri dondii. Bu de- dom
fa bayrag,. Orner eline ahp ileri atild1. ~iddetli bir l}ekilde «;arpii}ti. den
bncekine nisbetle daha gii«;lii savai}Iyordu. Ama o da geri dondii. Du- Yol<
rumu Rasulullah (s.a.v.)'a anlattiklannda o I}Oyle buyurdu:
- Yann bu bayrag,. Allah ve Rasuliinii seven, Allah ve Rasulii ta-
rafmdan da sevilen bir adama verecegim ki, o Hayher'i zorla fethede-
cektir.
0 esnada, orada Ali yoktu. Kureyl}liler boylanm uzattllar, ayak-
lannm parmaklan iizerinde dikilerek kendilerini gostermeye gayret
ettiler. Onlardan her biri bayrag,.n kendisine verilecegini iimit ediyor-
du. Sabah olunca Ali b. Ehi Talib, kendi devesi iizerine binmil} vazi-
yette geldi. Yakm yerde devesini 1hrurru. Gozleri agnyordu. Gozlerine
bir sarg~ sarmii}ti. Rasulullah (s.a.v.) ona:
- N eyin var? diye sordu. 0 da:
- Senden sonra gozlerim agnmaya bal}lad1, dedi.
Rasulullah:
- Yamma yaklal}, dedi. Sonra gozlerine tiikiirdii. Goz agns1 kal- sett
madL Oyle ki, Ali yoluna rahathkla devam edebildi. Sonra bayrag,.
ona verdi. Ali, iizerinde kirm1z1 ve ergiivani renkte bir ciibbe oldugu
halde ileri atildi. Siislerini «;Ikarmii}ti. Hayber §ehrine geldi. Kale ku-
mandam Merhab Yemani, bir migferi ha§ma ge«;irmil} olarak ortaya elin
~akt1. Bir tai}I yumurta gihi koyup kafasma ge«;irmil}ti. ~u l}iiri soylii-
yordu:
«Hayber bilir ki ben Merhab'1m,

Silah1 keskin, denenmil} bir kahramamm.
Bazen siingiiyii diirterim, hazen klh«;la vururum.
Arslanlar gazaplanmaya ba§laruklan zaman, du:
Benim korulugum oyle bir koruluktur ki, ona yakla§Ilamaz.»
Ali (r.a.) de ona I}Oyle cevap verdi:

BDYUK isLAM TAR!Hi 319
"Ben o kimseyim ki, annem bana Haydar (asian) arum vermi~?tir.

Kiikremesi ~?iddetli orman arslanlan gibiyim.
Sizin til~ekleriniz sendere til~egi gibi tahmini ve gotiirii til~ekler
midir?"
Ali ile Merhab, kar~?Ihkh vuru~tular. Ali, ona bir darbe vurdu. Ba-
~mdaki ta~1, migferi ve kafasm1 par~alad1. Darbesi az1 di~lerine ka-
dar tesir etti. Boylece Ali, ~ehri teslim alru.
Muslim ve Beyhaki, ikrime b. Ammar tariki ile iyaz b. Seleme b.
Ekva'dan, o da babasmdan rivayet etmi~lerdir ki, Seleme b. Ekva bu
konuda uzun uzaruya bir hadis zikretmi~ ve Beni Fezara gazvesinden
donii~?lerini anlatm1~, sonra da ~oyle demi~?tir: Beni Fezara gazvesin-
den dondiikten sonra sadece ii~ giin durduk. Sonra Hayber'e gittik.
Yolda iken Amir, ortaya ~ak1p ~u ~?iiri soyledi:
<Nallahi eger sen olmasayrun, dogru yola eremezdik.

Sadaka vermez, namaz da kllmazd1k.
Senin liitfundan miistagni degiliz.
tJ zerimize siikunet ve huzur b1rak,
Dii~manla kar~?Ila~ti~mizda bize sebat ver.>>
Ravi dedi ki: Rasulullah (s.a.v.):

- Bu ~iiri soyleyen kimdir? diye sordu.
- Amir'dir, dediler.
Rasulullah:
- Rabbin seni ba~~lasm, dedi.
Ravi dedi ki: Rasulullah (s.a.v.)'m ozel olarak kendisinden bah-
settigi her ki~i mutlaka ~ehid olmu~tu.
Deve iizerinde duran Hz. Orner, ~oyle dedi:
- Bizi Amir'den yararlanrursana ya Rasulallah!
Ravi dedi ki: Hayber'e geldik. Merhab meydana pkti. Klhcm1
elinde salhyor ve I?Oyle diyordu:
"Hayber biliyor ki, ben Merhab'1m,

Silah1 keskin denenmi~ bir kahramamm,
Sava~?lar iizerime gelip de alevlendiginde bahad1nm.>>
Bunun iizerine kar~1sma Amir (r.a.) pkt1. Q1karken §Oyle diyor-

du:
"Hayber bilir ki, ben Amir'im,

Silah1 ku~anm% sava~a atilan bir baharunm."
320 iBNKESIR
ikisi kar~lllldi vuru~tular. Merhab'm kihei Amir'in kalkamna "I

degdi. Amir, doni.ip vi.icudundaki eziyetleri gidermeye ba~lam. Kol da- S:
manm kesti. Boylece oldi.i. B
Seleme dedi ki: D1~an (,:Iktl~mda Rasulullah'm sahabelerinden A
bir grubun ~oyle dediklerini i~ittim: «Amir'in ameli bo~a t;Iktl. Qi.inki.i B
0 kendini oldi.irdi.i!>>
Bunu duyunca aglayarak Rasulullah (s.a.v.)'m yanma geldim. 0
Bana dedi ki:
- Neyin var? "1
- Amir'in amelinin bo~a ~Ikti~m soyli.iyorlar. G
- Kim boyle demi~? s
- Ashabmdan bir grub. B
- Onlar yalan soyli.iyorlar. Aksine Amir'in sevabi iki kattlr. s
Rasulullah (s.a.v.), Hz. Ali'ye haber gonderip ~a~rttl. 0 esnada kadm
Hz. Ali'nin gozleri agnmakta idi. Rasulullah buyurdu ki: R
- Bugi.in bayra~ Allah ve Rasuli.ini.i seven bir adama verecegim.
Hz. Ali'nm kolundan tutup Rasulullah'm yamna goti.irdi.im. Rasu- lV
lullah, onun gozlerine ti.iki.irdi.i. Gozleri iyile~ti, bayra~ ona verdi.
Merhab da vuru~mak i~in ortaya t;Ikarken ~oyle diyordu: R
«Hayber biliyor ki ben Merhab'Im, lV

Silahi ku~anmi~, tecri.ibeli bir yigidim.
Sava~lar i.izerime gelip alevlendiginde bahamnm.>> hakk:
R
Onun kaqisma Ali ~oyle diyerek pkti:
0
"Ben o kimseyim ki, annem bana Haydar (asian) arum vermi~tir. gent
Korkun~
gori.ini.imli.i orman arslam gibiyim, kar~1
Onlara goti.iri.i ol~eklerle ol~ecegim (Kar~Ima ~Ikan bi.iti.in adam- diger
lanm vuraca~m)." diger
hi ole
Hz. Ali boyle dedikten sonra Merhab'a bir darbe vurup ba~m1 yar- Mesl1
m. v e boylece fetih mi.iyesser oldu.>> Onur
imam Ahmed b. Hanbel, Hi.iseyin b. Hasan el-A~kar kanah ile med1
Hz. Ali'nin ~oyle dedigini rivayet etmi~tir: «Merhab'1 oldi.irdtigumde il
ba~m1 Rasulullah (s.a.v.)'a getirdim.>> Muh:
Musa b. Ukbe'nin Ztihri'den rivayet ettigine gore, Merhab'I, Mu-
")
hammed b. Mesleme oldi.irmti~ti.ir.
Muhammed b. ishak da boyle demi~tir. 0, Cabir b. Abdullah'm I
~oyle dedigini rivayet etmi~tir: Yahudi Merhab, Hayher kalesinden ~u bir ZE
~iiri okuyarak m~an pkti:
BUYOK iSLAM TARiHt 321
"Hayber biliyor ki ben Merhab'1m.

Silah1 ku~anm1~, deneyimli bir bahaillnm.
Bazen stingtiyi.i di.irterim, hazen klhc;la vururum.
Aslanlar gazablanmaya ba~laillklan zaman
Benim korulugum oyle bir koruluktur ki, ona yakla~Ilmaz."
Ona, Ka'b b. Malik ~u cevab1 verdi:

' r
"Hayber biliyor ki, ben Ka'b'1m.

Gamlan, kederleri giderici, cesaretli ve giic;li.iytim.
Sava~ tahrik edildigi ve sava~ ate~i alevlendirildigi zaman,
Benimle beraber Yild1nmm panlt1s1 gibi keskin klhc; vard1r.
Sizi ayaklar altmda c;igneyip ezeriz. Kati ~eyler yumu~aymcaya ·
kadar sizi pgneriz.
Kendisinde bir yorgunluk bulunmayan giic;li.i bir avuc; ile ezeriz.»
Merhab, ~iir okumaya ba~laill ve:

- Yok mu benimle mi.ibareze edecek kimse? diye meydan okudu.
- Yokmudur bunun kar~1sma c;Ikacak kimse? dedi.
Muhammed b. Mesleme, ~oyle cevap verdi:
- Ya Rasulallah, ona kar~1 ben c;Ikaca~m. Vallahi intikam almaya
hakklm varillr. Dtin benim karde~imi oldi.irdi.i.
- Haydi ona kar~1 git bakahm. Allah'1m, buna sen yard1m et, dedi.
Onlardan biri, digerine yakla~t1~ zaman aralanna ya~h bir si.itle-
gen ti.irtinden yass1 yaprak11 bir agac; girdi. 0 ikisinden biri, digerine
kar~1 onu siper etmeye ba~laill . Onlardan her biri, agaCI siper ettikc;e,
digeri klhc1yla 0 agac;tan, Ontindeki k1sm1 kesti. 0 ikisinden herbiri
digeriyle kar~1la~tlkc;a, agac; ikisi arasmda ayakta duran bir adam gi-
bi oldu. Oyle ki agac;ta dal kalmad1. Sonra Merhab, Muhammed b.
Mesleme'nin i.izerine sald1np vurdu. 0 da kalkanla ondan korundu.
Onun k1hc1 o kalkana takllill. Klhcr k1np tuttu. Muhammed b. Mesle-
me de ona vurdu ve oldi.irdi.i.
ibn ishak dedi ki: Baz1lannm ifadesine gore Merhab'1 oldiiriirken
Muhammed b. Mesleme, ~u ~iiri soylemi~tir:
"Hayber bilir ki, ben ileriye atlhp giderim.

Diledigim zaman tath bir kimseyim, diledigim zaman oldi.iriicii
bir zehirim."
Vakidi'nin, Cabir'den ve diger seleften rivayet ettigine gore Mer-

322 iBNKESIR
hab'1, Muhammed b. Mesleme oldiirmii~tiir. Vakidi'nin anlatti~na Yal

gore Muhammed, Merhab'm iki aya~m kesmi~, Merhab ona:
«i~imi bitir de oldiir beni.» demi~, ama Muhammed: "HaYir, olii-
miin ac1smi tlpkl karde~im Mahmud'un tatti~ gibi tadacaksm.", de- (s.a
mi~, sonra Ali oradan ge~ip ba~m1 koparm1~tl. Merhab'm iizerindeki kay>
e~yaYl almak hususunda Muhammed b. Mesleme ile Ali anla~ama
mi~lar, Rasulullah'm yanma gitmi~lerdi. Rasulullah (s.a.v.), Merhab'- vay1
m k1hcm1, m1zra~m, migferini Muhammed b. Mesleme'ye vermi~ti.
Kihcmm iizerinde ~u ibare yaz1h idi: "Bu Merhab'm k1hcrd1r. Bunun savl
darbesini tadan ki~i Yiklhp yere dii~er." da t
ibn ishak dedi ki: Sonra Merhab'm karde~i Yasir: ka I
- Benimle miibareze yapacak kimse yok mu? diyerek ortaya atil- lah,
ru. iizeJ
Hi~am b. Urve'nin ifadesine gore kar~1sma Ziibeyr pkti. Anas1
Safiye binti Abdillmuttalib:
- Ya Rasulallah, ~u Yasir benim oglumu oldiirecek dedi. Fakat
Rasulullah ona: bilir
- HaYir in~aallah senin oglun onu oldiirecektir, dedi.
ikisi kaq1 kar~lYa gelip vuru~tular. Ziibeyr, onu oldiirdii.
Ziibeyr'e: "Vallahi o giin senin klhcm keskin idi." denildiginde Zii- rind
beyr ~u kar~Il1~ vermi~ti: "Vallahi keskin degildi. Fakat ben k1hc1
zorlad1m." rak
Yunus, Rasulullah'm azadhs1 Ebu Rafi'in ~oyle dedigini rivayet nln
etmi~tir: "Rasulullah (s.a.v.), bayra~m Ali b. Ebi Talib ile birlikte den)
gonderdigi zaman ~1ktik. Kaleye yakla~b~ zaman kale halk1 d1~an
~1kt1. Ali onlarla sava~b. Yahudilerden bir adam ona vurdu. Bunun lah
iizerine onun kalkam elinden dii~iince kalenin kap1sm1 sokiip kendi-
ne kalkan edindi. Sava~b~ siirece o kapiYI kalkan olarak kulland1.
Nihayet Cenab-1 Allah, Hayber'in fethini ona nasib etti. Sonra kalkan sine
olarak kulland1~ ka PIYl yere b1rakb. Ben kendimi yedi ki~inin i¢nde
gordiim. Sekizincileri ben idim. 0 kapiYI tersine ~evirmeye ~ah~tik,
fakat ~eviremedik."
Bu haberde cehalet ve sened kopuklugu a~1k~a gorillmektedir.
Ama Haf1z el-Beyhaki ile Hakim, Muttalib b. Ziyad tariki ile Ca-
bir'in ~oyle dedigini rivayet etmi~lerdir: <<Hayber giiniinde Ali kap1Yl
kald1rru. Miisliimanlar, onun iizerinden ge~erek i~eri girdiler ve kalede t
yi fethettiler. Bilahare denediler. Kirk ki~i o kapiYI kald1ramad1.>> Ceh
Bu rivayette de ZaYifhk varrur. Cabir'den gelen bir ba~ka ZaYifri- le ~i
vayette de ~oyle denmektedir: "Sonra yetmi~ ki~i toplandllar, ancak onm
zorlukla o kapiYI yerine koyabildiler." ~Yl
Buhari, Mekki b. ibrahim kanah ile Yezid b. Ebi Ubeyd'in ~oyle Onl1
dedigini rivayet etmi~tir: <<Seleme'nin baca~nda bir darbe izi gordiim. ~ara
Ya Eba Muslim, bu darbe nedir? diye sordum. 0 da:

- Bu, Hayber gi.ini.inde yedigim bir darbedir, dedi.
insanlar o esnada: "Seleme vuruldu." dediler. Ben de Peygamber
(s.a.v.)'in yanma gittim. Yarama tic; kez i.ifledi. 0 esnada iyilef?tim. $i-
kayetim kalmadi.>>
Buhari, Abdullah b. Mesleme kanah ile Sehl'in f?Oyle dedigini ri-
vayet etmif?tir:
<<Bir gazvede Peygamber (s.a.v.) ile mi.if?rikler karf?I karf?Iya gelip
savaf?tllar. Her kavim kendi askerine meyletti. Mi.isli.imanlar arasm-
da oyle bir adam vard1 ki, mi.if?riklerden hic;birini b1raknnyor, mutla-
ka pef?ine takihyor, onu k1hciyla vuruyordu. Denildi ki: <<Ya Rasulal-
lah, aram1zda falan kif?i kadar sevap kazanan kimse yoktur.>> Bu soz
i.izerine Rasulullah:
- 0 Cehennemliklerdendir, dedi.
Sahabeler dediler ki:
- Eger o Cehennemliklerden ise, o halde hangimiz Cennetlik ola-
biliriz?
Orada bulunan topluluktan biri f?Oyle dedi:
-Ben, bu adam1 izleyecegim. Yavaf? da gitse h1zh da gitse berabe-
rinde olaca~m.
Onu izledi. Baktl ki, yaralandi. Yarasmm ac1sma dayanamaya-
rak kendini acele oldi.iri.ip intihar etti. intihar edif?i f?Oyle oldu: KlhCI-
nm kabzasm1 yere gomdti.. U cunu gogsi.ine, iki memesinin ortasma
denk getirip govdesini i.izerine bast1rd1. Boylece kendini oldi.irdti..
Bunun i.izerine adamm biri, Peygamber (s.a.v.)'e gelip: "Senin Al-
lah Rasuli.i olduguna f?ahadet ederim." dedi.
Rasulullah:
- Neden boyle soyledin? diye sordu. Adam da olup bitenleri kendi-
sine haber verdi. Bunun ti.zerine Rasulullah (s.a.v.) f?Oyle buyurdu:
<<Kif?i insanlara gorti.necek f?ekilde Cennetlik kimselerin amelini
if?ler, oysa ki o Cehennemliklerdendir.
Kif?i, yine insanlara gori.inecek f?ekilde Cehennemliklerin amelini
if?ler, oysa ki o Cennetliklerdendir.>>
Buhari, Ebu Hi.ireyre'nin f?Oyle dedigini rivayet etmi§tir:
<<Hayber savaf?mda haz1r bulunduk. Rasulullah (s.a.v.), beraberin-
de bulunup da Mi.isli.imanh~m iddia eden bir adam hakkmda: "Bu
Cehennemliklerdendir." dedi. Sava§ baf?ladi~nda o adam, Yahudiler-
le §iddetli bir f?ekilde savaf?tl. Qok yaralar aldi. Oyle ki baz1 insanlar ,
onun Cehennemlik olu§undan f?\iphe edecek hale geldiler. Adam aldi-
~ yaralarm ac1sma dayanamadi. Elini okluguna atlp birkac; ok c;ekti.
Onlarla kendini oldi.irti.p intihar etti. Mti.sli.imanlardan birkac; kif?i ko-
f?arak Rasulullah'm yanma geldiler ve f?Oyle dediler:
324 lBNKESIR
- Ya Rasulallah! Allah senin soziinii tasdik etti. Falan ki~i intihar mi

etti. Kendini Oldiirdii. ri)
Bunun iizerine Rasulullah (s.a.v.) ~oyle buyurdu: illl
- Ey falan kalk, ~oyle bir duyuruda bulun: «Cennet'e ancak mii'-
min kimse girebilir. Allah bu dini, facir bir kimse ile de destekler.» ki:
Musa b. Ukbe, Ziihri'den Cenab-1 Allah'm, iman ve ~ehidligi aym -y
anda kendisine nasib ettigi siyahi kolenin klssasm1 rivayet etmi~tir. mj
ibn Lehia da Ebu'l-Esved'ten, o da Urve'den boyle bir rivayette bu-
lunmu~tur: «Habe~i ve siyahi Hayberli bir kole, Rasulullah'm yanma ri,
geldi. 0, efendisinin davarlanm giitmekte idi. Hayberlilerin silahlan-
m ellerine alm1~ olduklanm goriince onlara sordu: da
- Ni~in silahlanmmz? mj
- Peygamber oldugunu iddia eden ~u adamla sava~aca~z.
Peygamber kelimesi adamm kalbine tesir etti. Giitmekte oldugu
koyunlarla birlikte Rasulullah (s.a.v.)'m yanma gelip ~oyle sordu:
-Sen neye davet ediyorsun?
- Seni islam'a davet ediyorum. Allah'tan ba~ka ilah bulunmam~-
na, benim de Allah'm Rasulii olduguma ~ahadet etmeye ve Allah'tan
ba~kasma ibadet etmemeye seni ~a~nyorum. be
- Eger buna ~ahadet eder ve Allah'a iman edersem benim miika- nu
fatlm ne olacaktlr? riy
- Eger bu halde oliirsen miikafatm Cennet olacakt1r.
Kole Miisliiman olup ~oyle dedi: vil
- Ey Allah'm peygamberi! ~u koyunlar benim yammda emanettir- tal
ler. di.
- Oyleyse bunlan ordugah1m1zm d1~ma ~1kar ve iizerlerine · ~akll ga
ta~?lan savur ki, gitsinler. Boylece Allah, emaneti yerine getirmi~ ol- sir
dugunu kabul edecektir. Qii
Adam, Rasulullah'm emrini yerine getirdi. Talimata uydu. Ko- ve:
yunlar da efendisinin yanma doniip gittiler. Uzaktan bu manzaraYI
goren Yahudi, kolesinin Miisliiman oldugunu anlam.
Rasulullah (s.a.v.), kalklp insanlara vaaz ve nasihatte bulundu.
Ravi, hadisin kalan k1smm1 anlatm1~, Rasulullah'm Hz. Ali'ye bi
bayra~ veri~?ini, Hz. Ali'nin Yahudilerin kalesine yakla~?masm1, Mer- da
hab\ oldiirmesini, onunla birlikte 0 siyahi kolenin oldiiriilii~?iinii, du
Miisliimanlann onun cenazesini kald1np kendi ordugahlanna getiri~
lerini, ~amra konulu~?unu, Rasulullah'm, onun cenazesinin bulundu-
gu ~amra girip sahabelerine baktlktan sonra §Oyle dedigini anlatrni§-
tlr: «Allah, bu koleye ikramda bulundu. Bunu hayra sevketti. islami- hi<
yet kalbine ger~ekten yerle§ti. Ve ben bunun ba§mm yanmda iri goz- Bo
lii hurilerden iki tane gordiim.>>
Hafiz el-Beyhaki, Cabir b. Abdullah'm ~?Oyle dedigini rivayet et-
BUYOK tsLAM TARiHi 325
mi~tir: Hayber gazvesinde Rasulullah (s.a.v.) ile beraberdik. Bir se-

riyye ~1kb. Beraberinde gi.itmekte oldugu koyunlarla birlikte bir ada-
mi esir alru.
Cabir, i~inde ~u siyahi koleden bahsedilen k1ssaya benzeyen bir
klssa anlatb ve sonunda ~oyle dedi: «~ehid olarak oldtiriildii. Ama o,
-yeni Miisliiman oldugu i¢n- Allah'a heniiz bir kez dahi secde etme-
mi~ti!»
Beyhaki, Enes (r.a.)'in ~oyle dedigini rivayet etmi~tir: Adamm bi-
ri, Peygamber (s.a.v.)'e gelip ~oyle dedi:
- Ya Rasulallah! Ben rengi siyah, yiizii ¢rkin bir adam1m. Mahm
da yok. Eger oldiiriiliinceye kadar ~unlarla sava~1rsam Cennet'e girer
miyim?
- Evet.
Adam ileriye abld1. ~ehid edilinceye kadar sava~b. Cenazesi Ra-
sulullah'm yanma getirildi. Rasulullah ~oyle dedi:
-Allah senin yiiziinii gi.izelle~tirdi. Kokunu ho~ etti ve mahm ~o
galtb.
Boyle dedikten sonra Rasulullah (s.a.v.), oradaki sahabelere hita-
ben ~oyle dedi: «Bu adama iri gozlii hurilerden iki e~ verilmi~ oldugu-
nu gordiim ki, ciibbesini ~eki~tiriyorlard1. Ciibbesi ile teni arasma gi-
riyorlarru.»
Beyhaki, ~eddad b. Hadd'm ~oyle dedigini rivayet etmi~tir: Bede-
vilerden bir adam, Rasulullah (s.a.v.)'m yanma gelip iman etti ve ona
tabi oldu. Sonra Rasulullah'a: «Seninle beraber hicret edecegim.>> de-
di. Peygamber (s.a.v) de onu baz1 sahabelerine tavsiye etti. Hayber
gazvesi oldugunda Rasulullah (s.a.v.), ele ge~irdigi ganimetleri tak-
sim ettiginde ona da pay verdi. Onun paYlm sahabelere teslim etti.
Qiinkii o, sahabelerin bineklerini gi.itmekte idi. Geldiginde paYim ona
verdiler. 0 da:
- Bu nedir? diye sordu.
- Rasulullah'm sana verdigi ganimet paYiffir, dediler.
- Ya Rasulallah, ben ~u ganimet paYlna sahip olmak i~in sana ta-
bi olmarum. Ancak (okunu eline alarak bogazma i~aret edip) ~uram
dan vurulup ~ehid olmak ve boylece Cennet'e girmek i~in sana tabi ol-
dum, dedi.
- Eger Allah'a dogru soyliiyorsan, o da seni dogrulayacakbr, dedi.
Sonra dii~manla sava~mak i~in ileri atild1. Sava~1p vuruldu. ~e-
hid oldu. Cenazesi kald1nhp Rasulullah (s.a.v.)'m yamna getirildi.
Bogazmdan, i~aret ettigi yerden vurulmu~tu. Rasulullah (s.a.v.):
- 0 mu, o mu? diye sordu.
- Evet odur, dediler.
326 !BNKESIR
- Allah'a dogru soyledi. Allah da onun soztini.i tasdik etti, dedi. Cabi:
Peygarnber (s.a.v.), onu kendi ci.ibbesine sararak kefenledi. Sonra eti y1
rnusallaya koyup cenaze narnazm1 k1ld1. Sonra l?Oyle dedi: «Allah'Irn, i
bu senin kulundur. Senin yolunda Muhacir olarak yola ~1kti. ~ehid gini
olarak oldi.iri.ildi.i. Ben de onun l?ahidiyirn.» . dort
ehli
FASIL mekt
i
ibn ishak dedi ki: Rasulullah (s.a.v.), Hayber ganirnetlerini pey- le de
derpey el~ge~irmeye, kalelerini hirer hirer fethetrneye bal?lad1. Fethe- Ma~
dilen ilk kaleleri, Nairn kalesi oldu. 0 kalenin yamnda Mahrnud b. kasa
Meslerne oldi.iri.ildi.i. Uzerine bir degirmen tal?I atilrnil?, boylece oldi.i-
ri.ilrni.i~ti.i. Nairn kalesinden sonra Beni Ebu'l-Hukayk'm kalesi olan bir s
Karnus kalesi fethedildi. Rasulullah (s.a.v.), onlardan bir~ok esir ele kipl:
ge~irdi. Esirlerden biri de Hi.iyey b. Ahtab'm kiz1 Safiye idi. Bu, Kina- ba~k
neb. er-Rebi b. Ebu'l-Hukayk'm yamnda idi. Safiye ile birlikte arnca- ili~k:i
smm iki kiz1 da esir almrnil?ti. Rasulullah (s.a.v.), Safiye'yi kendine bir k
aYJrdi. D1hye b. Halife, Safiye'yi Rasulullah'tan istedi. Rasulullah onu rnizl•
kendine se~rni~ oldugu i~in D1hye'ye, Safiye'nin arncas1 kiz1m verdi. gi.inii
Ravi dedi ki: Hayber'den ele ge~irilen esirler, Mi.isli.imanlar ara- hms
smda yayild1. insanlar e~ek etlerini yediler. Ravi, Rasulullah (s.a.v.)'- senii
m insanlan e~ek eti yernekten rnenetrni~ oldugunu da anlatrn1~tir. maz.
Buhari, bu fasla itina gostermi~ ve bu konudaki yasa~ saglam yollar- ahin
dan nakledip beyan etmi~tir. E~ek etini yemenin haramh~, selef ve rilen
halefbi.iti.in cumhur-u ulema mezhebidir. Bu aym zarnanda dort mez- rekir
hep imammm da gori.i~i.idi.ir. Aralannda ibn Abbas'm bulundugu baz1 I
selef ulemas1 ise, el?ek etini yemenin mubah olduguna kail olmu~lar Orne
dir. E~ek etini yernenin yasakh~na dair varid olan hadislere kar~I etini
verdikleri cevap ~el?itli olrnul?tur. Denildi ki: Yi.ik ta~1mada e~ekten i
yararlamldi~ i~in, o zarnan e~ek eti yernek haram kihnmi~ti. Yine o meni
esnada humus ayeti nazil olrnadi~ i~in e~ek eti yernenin haram oldu- bum
gu bildirilrni~ti. Baz1lanna gore ise e~ekler, pislikleri yediklerinden 2
etlerini yemek yasaklanrn1~tir. Sahih kavle gore ise, e~ek etini yeme- Ali (l
nin haramh~, kendi zatmdan kaynaklanrn1~tir. Sahih eserde anlatil- va~n
di~na gore Rasulullah (s.a.v.)'m duyurucusu l?Oyle seslenmi~tir: «Al- aline
lah ve Rasuli.i, sizleri e~ek eti yernekten rnenetrnektedirler. Qi.inki.i lard1
e~ek eti rnurdard1r. Kazanlanmzda varsa, kazanlanmz1 bo~altip ters ]
~evirin.» 0 esnada kazanlarda el?ek etleri kaynarnakta idi. kah1
ibn ishak, (Hayber saval?ma katilrnarni~ olan) Cabir b. Abdul- saYJt
lah'm l?Oyle dedigini rivayet etrni~tir: «Rasulullah (s.a.v.), insanlan
e~ek etini yernekten rnenettigi zarnan at eti yemelerine izin verdi.» baba
Bu hadisin ash, Buhari ve Mi.islirn'in sahihlerinde vard1r. Buna gore lah (
Cabir (r.a.) I'}Oyle demil'}tir: «Rasulullah (s.a.v.), Hayber giiniinde el'}ek

eti yemekten insanlan menetti. At eti yemelerine ruhsat verdi.»
ibn ishak, Abdullah b. Ebi Necih kanah ile Mekhul'un I'}Oyle dedi-
gini rivayet etmil'}tir: Hayber giiniinde Peygamber (s.a.v.), insanlan
dort l'}eyden menetti: Gebe kadmlarla cinsel ili§kide bulunmaktan,
ehli e§ek etini yemekten, sivri di§li YJ.rbci hayvanlann etlerini ye-
mekten, payla§bnlmadan once ganimet mallanm satmaktan.>>
ibn ishak, Yezid b. Ebi Habib kanah ile Hanel'} es-San'ani'nin §OY-
le dedigini rivayet etmi§tir: Ruveyfi b. Sabit el-Ensari ile birlikte
Magrib'e gazveye gittik. Magrib kasabalanndan biri fethedildi. Bu
kasabaya Cibre deniyordu. Aram1zda bir sozcii kalklp §oyle dedi:
- Ey insanlar, ben Hayber giiniinde Rasulullah (s.a.v.)'m soyledigi
bir sozii size nakledecegim. Hayber giiniinde Rasulullah (s.a.v.) kal-
klp bize §Oyle dedi: «Allah'a ve ahiret giiniine iman eden bir adamm,
ba§kasmm ekinini sulamas1 helal olmaz. Yani gebe cariyelerle cinsel
ili§kide bulunmas1 helal olmaz. Allah'a ve ahiret giiniine iman eden
bir kimsenin esir alman bir kadmla -istibra yapmadan, rahmini te-
mizlemeden- cinsel ili§kide bulunmas1 helal olmaz. Allah'a ve ahiret
giiniine iman eden bir kimsenin, payla§tlnlmadan once ganimet ma-
hm satmas1 helal olmaz. Allah'a ve ahiret giiniine iman eden bir kim-
senin, Miisliimanlara fey olarak verilen bir binege binmesi helal ol-
maz. Binip zay1flatmi§ olsa bile onu geri vermesi gerekir. Allah'a ve
ahiret giiniine iman eden bir kimsenin, Miisliimanlara fey olarak ve-
rilen elbiselerden birini bir giinliigiine bile olsa onu geri vermesi ge-
rekir.>>
Buhari'nin sahihinde, N afi kanahyla rivayet olunduguna gore ibn
Orner §Oyle demi§tir: "Hayber giiniinde Rasulullah (s.a.v.), ehli e§ek
etini yemeyi ve sanmsak yemeyi yasaklami§br."
ibn Hazm, Ali ile $iireyk b. Hanbel'in, ~ig sanmsak ve sogan ye-
menin haramh~na kail olduklanm nakletmi§tir. Tirmizi ise, onlann
bunu mekruh gordiiklerini nakletmi§tir. Dogrusunu Allah bilir.
Ziihri kanahyla, Buhari ve Miislim'in sahihlerinde Ebu Talib oglu
Ali (r.a.)'den varid olan ve Rasulullah (s.a.v.) Efendimiz'in Hayber sa-
va§mda mut'a nikah1 yapmaYl ve ehli e§ek eti yemeyi yasaklaru~ me-
alindeki hadis iizerinde ~e§itli kimseler gorii§ beyanmda bulunmu§-
lardlr. Ancak bu hadis, iki baklmdan miil'}kil bir hadistir. $oyle ki:
1- Hayber sava§mda karunlar yoktu ki, erkekler onlarla mut'a ni-
kahl yapsmlar. Qiinkii, orada mut'a nikahma ihtiya~ b1rakmayacak
sa)'lda cariyeler vard1.
2- Sahih-i Miislim'de Rebi b. Sebure kanahyla Mabed'ten, o da
babasmdan rivayet ederek varid olan bir hadis-i ~erife gore Rasulul-
lah (s.a.v.), Miisliimanlara Mekke fethi zamanmda mut'a nikahma
328 iBNKESIR
izin vermi~, ancak daha Mekke'den pkmadan bu nikah1 yasaklam1~ niir

ve ~oyle buyurmu~tur: «~iiphesiz ki Cenab-1 Allah, bu mut'a nikahm1 Ha(
klyamet giiniine kadar haram kllffi.,, rag
Buna gore Peygamber (s.a.v.), mut'a nikahm1 yasaklam1~, sonra tir.
izin vermi~, sonra haram kllm1~br ki, bu durumda iki kez nesih ya- tevi
pilmasi gerekmektedir. Bu da uzak bir ihtimaldir. Ama bununla birta i
likte imam ~afii, kesin olarak ifade etmi~tir ki, kendisi, mut'a nikah1 geb
d1~mda mubah kllman, sonra haram kllman, sonra yine miibah klh- hat
nan, sonra yine haram kllman bir~ey bilmemektedir.
Ancak merhum ~afii, bu iki hadise itimad ettiginden boyle bir ifa- lar(
de kullanm1~br. gor
Siiheyli ile digerleri, baz1 kimselerin ifadelerine gore imam ~a
fii'nin ~oyle dedigini nakletmi~lerdir: Mut'a nikah1, ii~ kez miibah kibir
lmmi~, ii~ kez haram k1lmmi~br. Ba~kalan, dort kez miibah kllmdi~
m, dort kez de haram k1lmd1~m soylemi~lerdir ki, bu ger~ekten uzak rna
bir ihtimaldir. Dogrusunu Allah bilir. tigi
Raviler, mut'a nikahmm ilk kez hangi vakitte haram k1lmd1~ anl
hususunda ihtilaf etmi~lerdir. Bazllan, Hayber'de haram kllmd1~m, Ra1
bazllan Umretu'l-Kaza'da haram kllmd1~m, baz1lan ise Mekke fethi Bit'
senesinde haram kllmd1~m, -ki bu daha kuvvetli bir rivayettir-, bazi-
lan Evtas muharebesinde haram kllmd1~m -ki bu da oncekine yakm ~ey
bir kuvvet ta~IYan rivayettir-, bazllan Tebiik gazvesinde haram kllm-

dl~m, baz1lan da Veda haccmda haram kllmdl~m ifade etmi~lerdir. ~n
Bunu Ebu Davud rivayet etmi~tir. lar:
Baz1 alimler, Hz. Ali'den rivayet edilen hadise cevab olarak de- nln
mi~ler ki, bu hadiste takdim ve tehir meydana gelmi~tir. Ancak bu ri-
vayetin h1fzolunan klsm1, imam Ahmed'den ~oyle nakledilmi~tir: «Hz. nin
Ali, ibn Abbas'a ~oyle dedi: Rasulullah (s.a.v.), Hayber fethi zamamn- ~ok
da mut'a nikahm1 ve ehli e~ek etlerini haram klldl.»
Dediler ki: Ravi, bu hadiste ge~en Hayber kelimesinin, yasakla- nn:
nan iki ~eyin yasaklandlklannm mekan zarf1dlr. Aslmda, ger~ek boy- ve ,
le olmaYIP Hayber kelimesi, ehli e~ek eti yemenin yasaklam~mm me- fet]
kan zarfidlr. Mut'a nikahmm haram kllmmasma gelince, bunun i~in on
bir zaman veya mekan zarfmdan soz edilmemi~tir. Sadece ehli e~ek
etinin haram klhm~1yla birlikte mut'a nikah1 da haram klhnd1 diye nm
bir ifade kullamlm1~br. Qiinkii Ali, ibn Abbas'm mut'a nikahm1 ve idi.
ehli e~ek etini mubah klld1~ yolunda bir haber almca ibn Abbas'a
~oyle demi~tir: "Sen ~a~km bir adamsm. Qiinkii Rasulullah (s.a.v.), Yii:
Hayber giiniinde mut'a nikah1 yapmaYl ve ehli e~ek etini yemeyi ya-
sakladl."
Boyle demekle Ali, ibn Abbas'm bu mubahhk gorii~iinden vazge~
mesi i~in, hem mut'a nikahmm, hem de ehli e~ek etinin Hayber gii-
niinde yasaklanm1:;; oldugunu ifade etmi:;;tir. ~eyhimiz Hafiz Ebu'l-

Haccac el-Mizzi de bu gori.i:;;tedir. Allah onu rahmeti ile ortsiin. Buna
ragmen ibn Abbas, yukanda zikredilen gori.i:;;iinden geri donmemi~
tir. 0, ehli e:;;ek etini yemenin Hayber giiniinde yasaklam~m1 ~oyle
tevil etmi~tir: 0 zamanda e~ekler, Mi.isli.imanlann yi.iklerini ta~Imak
ta idiler. S1rf bu sebeple etlerini yemek yasaklandl. Mut'a nikahma
gelince, bu da seferlerde zaruret anmda mubah kllmm1~tir. Amara-
hathk ve imkanlann bollugu zamanmda tabii ki bu yasaktir.
ibn Abbas'm bu gori.i:;;i.ine baz1 tabileri ve arkada:;;landa uymu~
lardir. ibn Ci.ireyc zamanma ve ondan sonraki zamanlara kadar bu
gori.i:;;, Hicaz alimleri nezdinde me:;;hur olan bir gori.i~ti.i.
imam Ahmed b. Hanbel'den, ibn Abbas'm gori.i:;;i.i dogrultusunda
bir rivayet nakledilmi:;;tir. Ama bu zaYifbir rivayettir.
ibn ishak dedi ki: Sonra Rasulullah (s.a.v.), Hayber kalelerini ve
mallanm peyderpey ele ge~irdi. Abdullah b. Ebi Bekr'in bana naklet-
tigine gore Eslem kabilesinden baz1 kimseler, kendisine ~oyle bir olay
anlatm1:;;lardlr: Beni Sehm kabilesinin Eslem kolundan baz1 kimseler,
Rasulullah (s.a.v.)'a gelip ~oyle dediler: "Ya Rasulallah, ~ok ~ah:;;tik.
Bitkin di.i:;;ti.ik, ama elimizde bir:;;ey yok."
Bunlar Rasulullah (s.a.v.)'m yanmda, kendilerine verilecek bir
:;;ey de bulamadllar. Bunun i.izerine Rasulullah (s.a.v.) :;;oyle dedi:
«Ey Allah'1m! Sen onlann hallerini ve onlarda kuvvet bulunmadi-
~m ve elimde de onlara verecegim bir:;;ey olmadl~m biliyorsun. On-
lara menfaati, en bi.iyi.ik yiyecegi ve ya~ da bol olan kalelerinden biri-
nin fethini nasib et.»
Bunun i.izerine halk yi.iri.idi.i. Yi.ice Allah, Sa'b b. Muaz'm kalesi-
nin fethini onlara nasib etti. Hayber'de yiyecegi ve ya~ ondan daha
~ok olan hi~bir kale yoktu.
ibn ishak dedi ki: Rasulullah (s.a.v.), onlann kalelerinden bazlla-
nm fethedip mallanm ele ge~irdikten sonra sahabeler, onlann Vatih
ve Si.ilalim admdaki iki kalelerine vardllar. Bunlar, Hayber halkmm
fetholunan kalelerinin en sonunculan idi. Rasulullah (s.a.v.), onlan
on ki.isi.ir gece ku:;;atma altmda tuttu.
ibn Hi:;;am dedi ki: Hayber giiniinde Rasulullah (s.a.v.)'m ashabi-
nm parolas1: "Ey yard1m olunan ve muzaffer olan ki~i, oldi.ir, oldi.ir."
idi.
ibn ishak, Bi.ireyde b. Si.ifyan el-Esedi el-Eslemi kanab ile Ebu
Yi.isr Ka'b b. Amr'm ~oyle dedigini rivayet etmi~tir:
Bir ak:;;am Hayber'de Rasulullah (s.a.v.)'la beraber idim. Yahu-
dilerden bir adamm koyun si.iri.isi.i kaleye dogru geliyordu. Biz ise, on-
Ian ku:;;atma altma alm1:;;hk. Rasulullah (s.a.v.):
- ~u koyun si.iri.isiinden kim bize yedirecek? diye sordu.
330 !BNKESIR
- Ya Rasulallah, ben vanm, dedim. 0 da: "Haydi yap." diye buyur- smd
du. Ben de deve ku~u gibi siiratle ~1ktim. Rasulullah (s.a.v.), pe~im gim
den bana bakti~ zaman ~oyle dedi: (s.a.
- Ey Allah'1m! Bizi ondan yararlandlr. on a
Ben koyun siiriisiine kavu~tum ki, o siiriiniin ba~ taraf1 kaleye da~l
girmi~ti. Ben siiriiniin sonundan iki koyunu yakalad1m ve onlan eli- Cun
min altmda gozetimime ald1m. Sonra onlan siiratle gi:itiirdiim. Sanki yagl
benimle beraber hi~bir ~ey yokmu~ gibi viicudum hafifti. Ve onlan lik'e
Rasulullah (s.a.v.)'m yanma b1raktim. Onlan kestiler ve yediler. Cen
Ebu Yiisr, Rasulullah (s.a.v.)'m en son olen sahabelerindendi. Bu
hadisi anlatti~ zaman aglar, sonra ~i:iyle derdi: Hayatima yemin ol-
sun ki, onlar benden yararlandllar. Ben onlar arasmda koyunun etini tir.
en son yiyen ki~i oldum. · ml~1
Haf1z el-Beyhak1, "Delail" adh eserde ~oyle demi~tir: Ebu Mu- mii~
hammed Abdullah b. Yusuf el-isbahan1 veya Ebu Osman en-Nehru ya olab
da Ebu Kalabe'nin ~oyle dedigini rivayet etti: Peygamber (s.a.v.),
Hayber'e geldiginde hurmalar daha olgunla~mam1~, ye~il durumda dile:
idi. insanlar ko~arak hurmalan yemeye ba~ladllar. Bunun iizerine mus
hastalamp viicudlan ate~ten titremeye ba~lad1. Hallerini Rasulul- Dav
lah'a arzedip ~ikayette bulundular. 0 da k1rba i~inde suyu sogutma-
lanm, sonra da fecir vakti o su ile Yikanmalanm, Yikamrken de "Bis- riva
millah" demelerini emretti. Onlar bu emri yerine getirdiler. iyile~ti lllll(
ler, sanki kendilerini tutan bir bagdan kurtulmu~ gibi oldular. miir
Beyhak1 dedi ki: Abdurrahman b. Rafi'den mensur olarak gelen
bir rivayette de ~i:iyle denmektedir: Rasulullah (s.a.v.), onlara ak~am han
ve yats1 namazlan arasmda o su ile y1kanmalanm (du~ almalanm) aras
emretti.
imam Ahmed b. Hanbel, Abdullah b. Mugaffel'in ~oyle dedigini ri- disd
vayet etmi~tir. Hayber giiniinde bir i~ ya~ tulugu elime ge~ti. Onu
ahp: «Bundan hi~ kimseye bir~ey vermeyecegim.>> dedim. Doniip gide-
cekken birde baktim ki, Rasulullah (s.a.v.) bana baklp giiliimsiiyor.
imam Ahmed b. Hanbel, Abdullah b. Mugaffel'in ~i:iyle dedigini ri-
vayet etmi~tir:
Hayber kasnm ku~atma altma alm1~tik. Yukandan bana bir i~
ya~ tulugu sarkltildl. Gidip aldlm. Kendi kendime bunu hi~ kimseye
vermeyecegim dedim. Ama baktim ki, Rasulullah (s.a.v.) bana bakl-
yor, utandlm.
ibn ishak, Abdullah b. Mugaffel el-Miizenl'nin ~i:iyle dedigini riva-
yet etmi~tir: Hayber ganimetlerinden i~ ya~ dolu bir tuluk ele ge-
~irdim. Omuzuma ahp arkada~lanmm ve yiiklerimin yanma gi:itiir-
meye ~ah~1rken Rasulullah'm gi:irevlendirdigi ganimet bek~isi beni
gordii. Tulugun ucunu tutup; <<Haydi getir de ~unu Miisliimanlar ara-
RUYUK tsLAM TARtHt 331
smda taksim et.>> dedi. Ben de: «HaYJ.r vallahi, bunu sana vermeyece-
gim.>> dedim. 0 tulugu elimden tutup ~ekmeye ~ahl?Irken Rasulullah
(s.a.v.) bizi gordi.i ve gi.ili.imsedi. Sonra da ganimet bek~isine: «Tulugu
ona b1rak.>> dedi. Bek~i · de beni serbest b1rakti. Ben tulugu ahp arka-
dal?lanmm ve yi.iki.imi.in yamna goti.irdi.im. Beraberce onu yedik.
Cumhur-u ulema, bu hadisi, Yahudilerin kestikleri hayvanlann i~
yaglanm onlara galip olan Mi.isli.imanlara haram sayan imam Ma-
lik'e karl?I bir delil olarak ileri si.irmiil?lerdir. Zira bir ayet-i kerimede
Cenab-1 Allah, l?Oyle buyurmul?tur:
«Kitap verilenlerin yemegi size helaldir.>> (el-Maide, 5.)
imam Malik, i~ ya~nm Yahudilerin yemegi olmadi~m soylemil?-
tir. Qi.inki.i o l?Oyle demil?ti: Ayet-i kerimede <<size>> kelimesi kullaml-
mil?tlr. Cumhur-u ulema ise, ona karl?I bu hadisi delil olarak ileri si.ir-
miil?lerdir. Bu hususta ihtilaf varrur. Aslmda it; ya~, onlara da helal
olabilir. Dogrusunu Allah bilir.
Cumhur-u ulema, aynca bu hadisi delil olarak ileri si.irerek, ken-
dileriyle saval?Ilan gayri mi.islimlerden elde edilen yiyeceklerin hu-
mus (bel?te bir) hi.ikmi.ine tabi olmad1~m soylemil?lerdir. imam Ebu
Davud'un l?U rivayeti de bu goriil?ii teyid etmektedir:
Muhammed b. Ala, Muhammed b. Ebi Mi.icalid'in l?Oyle dedigini
rivayet etmil?tir: Abdullah b. Ebi Evfa'ya dedim ki: Rasulullah zama-
mnda siz ganimet olarak ele get;irdiginiz yiyecekleri de bel?te bir hi.ik-
mi.ine tabi tutuyor muydunuz?
Dedi ki: Hayber gi.ini.inde Yahudilerden yiyecek ele ge~irdik. Her-
hangi bir kimse gelip ihtiyacma yetecek kadar yiyecegi o yiyecekler
arasmdan ahyor, sonra da get;ip gidiyordu. (Ona kanl?an olmuyordu.)
Bu hadisi, yalmzca Ebu Davud rivayet etmi~tir ve hasen bir ha-
disdir.
zad
digi
fetb
anl~
HUYEY B. AHTAB EN-NADRI'NiN KIZI SAFiYE Pey
ayrJ
Rasulullah (s.a.v.), Nadir ogullan Yahudilerini Medine'den siir- lenc
gi.in ettiginde bu Yahudilerin tamam1 Hayber'e gitmi§lerdi. Aralann- sofr
da Hiiyey b. Ahtab ile Beni Ebu'l-Hukayk da vardi. Bunlar servet sa- yur,
hibi ve kavimleri tarafmdan sayilan kimselerden idiler. Safiye de o yen:
esnada heniiz biiluga ermemi§, kii~iik bir k1z idi. Sonra evlenecek ~a (s.a.
ga geldiginde amcas1 ogullarmdan biri onunla evlendi. Gerdege girip (s.a
aradan birka~ gece ge~tikten sonra Safiye, riiyasmda gokteki aym ge- aya;
lip kendi kuca~na dii§tiigiinii gormii§ ve bu riiyasm1 amcas1 ogluna
anlatmi§h. Kocas1 olan amcas1 oglu da yiiziine bir tokat vurmu§ ve: kan
«Sen Yesrib hiikiimdannm senin kocan olmasm1 arzuluyorsun?>> de- (s.a.
mi§ti. deg•
Rasulullah (s.a.v.), Hayber'e gelip onlan ku§atma altma almca, ne c
sava§ sonrasmda Safiye esirler, kocas1 ise oldiiriilen kimseler arasm- yay•
da bulunuyordu. Rasulullah (s.a.v.), Safiye'yi kendine aYirdi ve miil- lam
kiyetine ge~irdi. Rahmini temizleyip istibra etmesinden ve onunla ya-
taga girmesinden sonra Safiye'nin yiiziinde tokat izi gordii. Yana~n ann
daki bu yara izinin sebebini sorunca Safiye, daha once gormii§ oldugu
o salih riiyasm1 Rasulullah (s.a.v.)'a anlatti. Allah ondan raz1 olsun nesi
ve onu ho§nud kllsm.
Buhari, Siileyman b. Harb kanah ile Enes b. Malik'in §tiyle dedi- smd
gini rivayet etmi§tir: Peygamber (s.a.v.), sabah namazm1 Hayber'e
yakln Gales mevkiinde klld1. Sonra §tiyle dedi: «Allahu Ekber, Hayber
harap oldu. Dogrusu biz bir kavmin sahasma indigimizde uyanhp lik'i
korkutulanlarm sabah1 ne kotii bir sabah oldu.>> bl'ni
Oraya vard1~m1zda Hayberliler, sokaklarda ko§u§maya ba§ladi-
lar. Peygamber (s.a.v.), onlarm sava§~Ilanm oldiirdii. Qoluk ~ocukla vayt
nm ve kadinlanm esir aldi. Esir almanlar arasmda Safiye de vard1.
0, Dihyetii'l-Kelbi'nin paYlna dii§tii, sonra Peygamber (s.a.v.)'e devre-
dildi. Peygamber (s.a.v.) de mehir olarak azad edip onunla evlendi.
Buhari, Enes b. Malik'in §Oyle dedigini rivayet etmi§tir: «Peygam-
ber (s.a.v.), Safiye'yi esir ald1. Onu azad edip onunla evlendi.>>
Sabit, Enes'e sordu:
- Peygamber (s.a.v.), Safiye'ye ne mehir verdi?
Enes:
BUyUK isLAM TARiHi 333
- Peygamber (s.a.v.), mehir olarak camm ona verdi. Yani onu a-

zad etti.
Buhari, Abdulgaffar b. Davud kanah ile Enes b. Malik'in ~oyle de-
digini rivayet etmi~tir: <<Hayber'e geldik. Peygamber (s.a.v.) kaleyi
fethettiginde kendisine, Hiiyey b. Ahtab'm k1z1 Safiye'nin giizelligi
anlatild1. Safiye'nin kocas1 oldiirillmii~tu. Ve kendisi de yeni gelin idi.
Peygamber (s.a.v.), onu kendine aYirdi. Safiye ile birlikte Hayber'den
aynhp yola c,akti. Siiddii Sahba'ya ula~tlgJnda Safiye'nin rahmi temiz-
lendi. Peygamber (s.a.v.), onunla gerdege girdi. Sonra kii~iik bir deri
sofra iizerinde hays yemegi yap1p bana: <<Etrafmdaki adamlara du-
yur.» dedi. Bu, onun Safiye ile evlenmesi i~in yapm1~ oldugu diigun
yemegi idi. Yemekten sonra Medine yoluna koyulduk. Peygamber
(s.a.v.)'in Safiye'nin arkasmda abasm1 tuttugunu gordiim. Peygamber
(s.a.v.), kendi devesinin yanma gelip oturdu. Dizini dikti. Safiye de
ayagJm Peygamber (s.a.v.)'in dizinin iizerine koyarak devesine hindi.»
Buhari, Said b. Ebi Meryem ve Muhammed b. Cafer b. Ebi Kesir
kanah ile Enes (r.a.)'in ~oyle dedigini rivayet etmi~tir: "Rasulullah
(s.a.v.), Hayber ile Miid arasmda ii~ gece kald1. Orada Safiye ile ger-
dege girdi. Ben de Miisliimanlan, onun etli ve ekmekli diigun yemegi-
ne davet ettim. Rasulullah, Bilal'e emir verdi. Deri sofralar getirip
yaydi. Uzerine hurma, ~okelek ve yag koydu. Miisliimanlar kendi ara-
lannda ~oyle konu~maya ba~larular:
- Rasulullah, hiir bir kadmla m1 evlendi ki, o karun mii'minlerin
annesi olsun, yoksa bir cariye ile mi gerdege girdi?
Dediler ki: Eger bu kadm1 orterse o hiirdiir. Ve mii'minlerin an-
nesidir. Eger ortmezse o, onun cariyelerinden biridir.
Peygamber (s.a.v.), oradan aynhp yola pkti~nda Safiye'nin arka-
smda durup onu orttii ve ortiiyii iizerine b1rakti.>>
Bu hadisi, sadece Buhari rivayet etmi~tir.
Ebu Davud, Miisedded ve Hammad b. Zeyd kanah ile Enes b. Ma-
lik'in ~oyle dedigini rivayet etmi~tir: Onceleri Safiye, Dihyetii'l-Kel-
bi'nin paYina dii~mii~tii. Sonra Rasulullah (s.a.v.)'a devredildi.
Ebu Davud, Yakub b. ibrahim kanah ile Enes'in ~oyle dedigini ri-
vayet etmi~tir: Hayber'de esirler topland1. Thhye gelip:
- Ya Rasulallah, esir alman cariyelerden birini bana ver, dedi.
Rasulullah:
- Git, kendine bir cariye al, dedi.
D1hye de kendine Safiye binti Hiiyey'i aldi.
Adamm biri gelip ~oyle dedi: Ey Allah'm peygamberi, Safiye'yi
D1hye'ye mi verdin?
Yakup dedi ki:
- Safiye binti Hiiyey, Kurayza ve Nadir ogullan kabilelerinin ha-
334 !BNKESIR
mmefendisidir. Ancak sana la)'lkbr. 0 iS1

(s.a.~
Bunun i.izerine Rasulullah (s.a.v.); <<Safiye'yi ~¥aiPrm.>> dedi. Safiye
geldiginde Peygamber (s.a.v.) ona bakti ve D1hye'ye: «Kendine ba~?ka
bir cariye al.>> dedi. Peygamber (s.a.v.), Safiye'yi azad etti ve onunla i
evlendi. ' olme
Ebu Davud, Enes'in ~?i:iyle dedigini rivayet etmi~?tir: «D1hye'nin b.M'
pa)'lna esirlerden gi.izel bir cariye dii~?tii. Rasulullah (s.a.v.), o cariyeyi riilm
D1hye'den yedi ba~?a satm ald1. Sonra haz1rlamas1 i~n onu Ummii Se-
leme'nin yanma b1rakb. Bu cariye (Safiye), Ummii Seleme'nin hane- I
sinde iddet bekledi.>>
ibn ishak dedi ki: Rasulullah (s.a.v.), Beni Ebi Hukayk'm kalesi i
Kamus'u fethettigi zaman Safiye binti Hiiyey b. Ahtab ve onunla bir- halk:
likte ba~?ka bir k1z Rasulullah (s.a.v.)'m yanma getirildiler. Bilal bun- anla1
lara rastlad1. Bunlan i:ildiiri.ilen Yahudilerin cesetlerinin yamndan gi:ind
getiren de o idi. Safiye ile birlikte olan o klz, Yahudi i:iliilerini gordii- kabu
gii zaman baiPnp yiiziinii brmalaru, topraiP ba§ma sa~¥tl. Rasulullah, I
onun bu durumunu gi:iriince §i:iyle dedi: Bu di§i l?eytam benden uzak- ile d1
la§brm. lim'd
Bundan sonra Safiye'yi istedi. Onu arkasma ald1. Ciibbesini de ve y~
iizerine i:irttii. Boylece Miisliimanlar, Rasulullah'm onu kendine a)'lr- derru
diiPm anlarular. baiP~
Rasulullah (s.a.v.) -bana ula§an habere gore- o Yahudi kadmm rini l
durumunu gi:iriince Bilal'e §i:iyle dedi: I
i~¥ind
- Ey Bilal! Sende §efkat mi kalmaru ki, onlan Yahudi maktullerin
yamna gi:itiirdiin? Hayl
Safiye, Kinane b. Rebi b. Ebu'l-Hukayk'm yeni hamnn iken riiya- mall:
smda a)'ln kendi kucaiPna dii§tiigiinii gi:irmii§tii. Bu riiyasm1 kocasi- dedil
na anlatm1~b. 0 da: "Sen, Hicaz hiikiimdan Muhammed'i mi istiyor-
sun?" demi~ ve yiiziine bir de tokat atrm§b. Safiye'nin gi:izii o tokattan i§leti
dolaYI morarmi§b. Rasulullah'm yanma getirildigi zaman yiiziinde o E
payl~
tokatm izi hala duruyordu. Rasulullah: Bu iz nedir? diye sorunca Sa-
fiye, o riiyasm1 Rasulullah'a anlatb. dirdi
ibn ishak dedi ki: Kinane b. Rebi, Rasulullah (s.a.v.)'m yanma ge- F
tirildi. Beni Nadir'in hazinesi onun yanmda idi. Ondan hazine isten-
di. 0, hazinenin yerini bilmedigini si:iyledi. Bunun iizerine Yahudiler-
den bir adam, Rasulullah (s.a.v.)'a geldi ve §i:iyle dedi:
-Ben Kinane'yi her sabah bu harabenin etrafmda dola§Irken go-
riirdiim.
Bunun iizerine Rasulullah (s.a.v.) Kinane'ye: Seni i:ildiirelim mi?
- Evet.
Rasulullah (s.a.v.) da harabenin kazllmasm1 emretti, kazlld1.
Oradan hazinelerin bir klsm1 ~¥Ikb. Sonra ondan geri kalamm istedi.
BUYOK !SLAM TAR!Hl 335
0 ise hazineyi vermeye hi~ yanal?mad1. Bunun iizerine Rasulullah

(s.a.v.), Ziibeyr b. Avvam'a emredip ona dedi ki:
- Biitiin hazineji buluncaya kadar ona i~?kence et.
Ziibeyr de onun gogsiinde ~akmakla ate~? ~ak1yordu. Nihayet onun
olmesinden korktu. Sonra Rasulullah (s.a.v.), Kinane'yi Muhammed
b. Mesleme'ye teslim etti. 0 da karde~?i Mahmud b. Mesleme'nin oldii-
riilmesinin klsas1 olarak Kinane'nin boynunu vurdu.
FASIL
ibn ishak dedi ki: Rasulullah (s.a.v.), Vatih ve Siilalim'de Hayber

halklm ku~?ath. Nihayet Hayberliler helak olacaklanm kesin olarak
anlad1klan zaman, Rasulullah'tan kendilerini oradan ba~?ka bir yere
gondermesini ve canlanm ba~~?lamasm1 istediler. 0 da bu isteklerini
kabul etti.
Rasulullah (s.a.v.), mallann hepsini topladi. $ak, Natat ve Ketibe
ile diger biitiin kaleleri ald1. Ancak i~?te bu iki kalede (Vatih ve Siila-
lim'de) olanlan toplamad1. Fedek halkl, Miisliimanlann yaphklanm
ve yapmakta olduklanm duyduklan zaman Rasulullah'a haber gon-
derdiler. Oradan kendilerini ba~?ka bir yere gondermesini ve canlanm
ba~~?lamasm1, mallanm da ona b1rakmaYI istediler. 0 da bu istekle-
rini kabul etti.
Rasulullah (s.a.v.) ile onlann arasmda bu hususta ugra~?anlar
i~inde Muhayyise b. Mesud vard1. Bu, Beni Harise'nin karde~idir.
Hayber halkl, i~te bu hiikiim iizere raz1 olduklannda Rasulullah'tan
mallan isteyip gelirinin yansm1 kendilerine vermesini isteyerek ~oyle
dediler:
- Bu mall an biz sizden daha iyi biliriz. Ve bunlan sizden daha iyi
i~letiriz.
Bunun iizerine Rasulullah (s.a.v.), onlann ~ah~?IP arazi gelirinin
payla~Ilmas1 iizerine onlarla sulh yaph. Fakat /?U ~arb da onlara bil-
dirdi. «Biz diledigimiz zaman sizi buradan ~1kannz.>>
Fedek halklna da benzer ~ekilde muamele yaph.
rek
(s.a.
bir ~
slld1
' ·'
Si.ih
HAYBER KALELERiNiN FETHi VE ARAZiLERiNiN TAKSiMi Bur,
yeni
Vakidi dedi ki: Yahudiler, Nairn ve Sa'b b. Muaz kalelerinden inip Keb
Zi.ibeyr kalesine ge~tiklerinde Rasulullah (s.a.v.), onlan i.i~ gi.in si.ire gayE
ile ku§atma altmda tuttu. Bu esnada Azal admda bir Yahudi gelip di§a
Rasulullah'a §oyle dedi: mk :
- Ey Eba Kas1m! N a tat kalesi halkmdan seni rahata ula§tlracak lani
ve ~1k1p $ak kalesinin halkmm yanma gitmene vesile olacak bir yolu IDU§
sana gostermem kar§Ih~nda bana eman verir misin? Qiinki.i $ak ka- serb
lesinin halk1 sana kaq1 korkulanndan olmek i.izeredirler. kar~
Rasulullah (s.a.v.), Azal'm malma ve ailesine eman verdi. Azal gi.im
ona §Oyle dedi: klla<
-Sen bu §ekilde onlan bir ay siire ile ku§atma almda tutsan bile tekl•
buna ald1n§ etmezler. Ama onlann yer altmda baz1 kanallan varmr dan
ki, geceleyin oradan ~1kar, su i~er, sonra tekrar kalelerine donerler. meti
Rasulullah (s.a.v.), onlarm kanallannm kapatilmasm1 emretti. ban:
Bunun i.izerine kaledekiler ~1klp §iddetli bir §ekilde sava§tilar. Miis- ]
li.imanlardan birka~ ki§i o gi.in §ehid edildi. Yahudilerden de on ki§i gizle
oldi.irilldi.i.. Rasulullah (s.a.v.), o kaleyi fethetti. Fethettigi kale, Na- deri
tat'm en son kalesi idi. Bundan sonra $ak'ka yoneldi. Orada da bir- diklE
ka~ kale vard1. ilk olarak Ubey'yin kalesine yoneldi. Rasulullah, Se- Huk
muan kalesinin i.izerinde durdu. Orada §iddetli bir §ekilde sava§tl. misa
Kaleden Azul amnda bir adam ~1kti. Mi.ibareze i~in adam istedi. Mi.is- I
li.imanlardan Habbab b. Miinzir, onun kar§Isma pkti ve ~arpi§tllar, fera~
Habbab onun sag elini bileginin yan klsmmdan kesti. Elindeki klhc1 lulla
yere di.i§ti.i. Kovalad1 ve topugunun iizerindeki daman kesti. Bu defa mak
Yahudilerin bir ba§ka adann pkti. Buna kar§Ida Miisliimanlardan bi- nag:
ri ~1kti. Fakat Yahudi, o Miisliimam oldi.irdi.i. Bu defa katil Yahudi- Rasu
nin kar§Isma Ebu Diicane ~1kti. Ebu Diicane onu oldiirdu. U zerindeki leceg
e§yayi ganimet olarak ald1. Artik Yahudiler, teke tek ~arpi§maya ya- mus~
na§madilar. Bunun i.izerine Mi.isli.imanlar, tekbir getirerek kaleye leri,

saldirdilar. i~eri girdiler. Onlerinde de Ebu Di.icane vard1. Kalede ev yet e
e§yasi, davar ve yiyecek buldular. Kaledeki sava§~Ilar ka~tllar. Bu- lar, i
lutlar gibi her tarafi kaplamlar. Nihayet $ak'taki Beza.t kalesine s1- bir t•
~nd1lar. Orada §iddetli bir savunma sava§I verdiler. Rasulullah ile edild
ashab1 i.izerlerine gittiler. Kar§Ihkh ok attilar. Rasulullah da mi.iba- tirmi
rek eli ile onlara ok atti. Onlann attiklan oklardan biri, Rasulullah
(s.a.v.)'m mi.ibarek parmag,.na isabet ett i. Bunun i.izerine Rasulullah
bir avu~ ~alul ta§I alarak kalelerine savurdu. Bu sebeple kaleleri sar-
sllill. Yere bath. Mi.isli.imanlar, onlan elleriyle yakalailllar.
Vakidi dedi ki: Sonra Rasulullah (s.a.v.), oba halluna, Vatih ve
Si.ilalim kalelerine yoneldi. Bu iki kale, Ebu Hukayk'm kaleleri idi.
Buradakiler §iddetli bir savunma sava§I verdiler. Natat kalelerinde
yenilgiye ugrayanlar, $ak'ka gelmi§lerdi. Bunlarla birlikte Kamus ve
Ketibe kalelerine kapamp, kale kap1lanm kilitlemi§lerdi. Ketibe'de
gayet mi.istahkem bir kale idi. Vatih ve Si.ilalim kalelerine SigJnanlar
di§anya ~1kmiyorlard1. Nihayet Rasulullah (s.a.v.), i.izerlerine mancr-
mk ile ta§ atmaya ba§laill. Bunlar oleceklerini kesin olarak anladik-
lannda -Rasulullah onlan ondort gi.in si.ire ile ku§atma altmda tut-
mu§tu- ibn Ebi Hukayk kaleden inerek canlannm bagJ§lanmasi ve
serbest b1rak1larak herhangi bir yere gitmelerine mi.isaade edilmesi
kar§IhgJnda Rasulullah'tan ban§ istedi. Malian, arazileri, altmlan,
gi.imi.i§leri, davarlan, kuma§lan, vesair e§yalan Mi.isli.imanlara bira-
lulacakti. Sadece i.izerlerindeki elbiseleriyle ~ekip gideceklerdi. Bu is-
tekleri kar§Ismda Rasulullah (s.a.v.), ibn Ebi Hukayk'a; «Mallanmz-
dan herhangi bir§eyi gizleyecek olursamz, Allah ve Rasuli.ini.in zim-
meti ID§mda kahrsm1z.» dedi. Onlar da bu §art i.izerine Rasulullah ile
ban§ antla§mas1 yaptllar.
Ben derim ki: Bu sebepledir ki Yahudiler, mallannm bir lusmm1
gizleyip yalan soylediklerinde i~inde bol miktarda mal bulunan bir
deri torbaYI da gizlemi§lerdi. Boylece onlann ahidlerine riayet etme-
dikleri ve verdikleri soze uymad1klan anla§Ildi. Bu yi.izden ibn Ebu'l-
Hukayk ile ailesinden bir grub insan oldi.iri.ildi.i. Qi.inki.i onlar, ahid ve
misaklanna riayet etmemi§lerdi.
Haf1z el-Beyhaki, Ebu'l-Hasan Ali b. Muhammed el-Makri el-Es-
ferayini kanah ile ibn Omer'in §Oyle dedigini rivayet etmi§tir: Rasu-
lullah (s.a.v.), Hayberlilerle sava§tl. Nihayet onlan kas1rlanna SigJn-
mak mecburiyetinde b1rakti. Arazilerine, ekinlerine ve hurmahklan-
na galib oldu. Oralan ele ge~irdi. Bunlar da altmlan ile gi.imi.i§lerinin
Rasulullah'a kalmas1 kar§IhgJnda kendilerinin bineklerinin ta§Iyabi-
lecegi kadar mallarla oradan si.irgi.in edilmelerini istediler. Bu §artla
musalaha yapmak istediler. Ancak Rasulullah, mallanm gizlememe-
leri, hi~bir §eyi saklamamalan §artlm ileri si.irdi.i. Eger bu §arta ria-
yet etmezlerse, antla§manm ihlal edilmi§ olaca~m bildirdi. Fakat on-
lar, i~inde Hi.iyey b. Ahtab'a ait mal ve ziynet e§yalan bulunan deri
bir torbay1 saklailllar. Nadir ogullan Yahudileri, Medine'den si.irgi.in
edildikleri esnada Hi.iyey b. Ahtab, o torbaYI beraberinde Hayber'e ge-
tirmi§ti. Gizlediklerini anlaillg,. zaman Rasulullah (s.a.v.) onlara:

338 tBNKESIR
- Hiiyey'yin Nadir'den getirmi~ oldugu deri torba ne oldu? diye An

sordu. Ar:
0 da; ~e~itli masraflar kar~1land1 ve sava~lara harcand1, dedi. De
Rasulullah:
- Medine'den siirgiin edilmenden bu yana ~ok zaman ge~medi. Ge- hu
tirmi~ oldugun mal da ~ok idi, dedi ve onu Ziibeyr'e teslim etti. Zii- dil
beyr de ona i~kence yaph. Daha once Hiiyey, bir harabeye girmi~ti. a~:
Adamm biri, Hiiyey'in ~u harabe etrafinda dola~h~m gordiim, demi~ "H

ti. Bunun iizerine Miisliimanlar o harabeye gittiler. OraYl dola~hkla sin
nnda deri torbanm harabe i~inde bulundugunu gordiiler. Bunun iize-
rine Rasulullah, Ebu Hukayk'm iki oglunu oldiirdii. Bunlardan biri, bu
Safiye'nin kocas1 idi. Rasulullah (s.a.v.), Hayber Yahudilerinin kadm-
lanm ve ~ocuklanm esir ald1. Mallanm da ahde riayet etmemelerin-
den dolaYI Miisliimanlar arasmda taksim etti. Onlan da Hayber'den gii
siirgiin etmek istedi. Ama onlar: Ya Muhammed! Bize miisaade et, ~u pe:
araziler iizerinde ~ah~ahm . Arazileri islah edelim, dediler. Rasulul- di~
lah'm kendisinin ve ashabmm orada ugra~acak zamanlan yoktu. Bu-
nun iizerine Rasulullah, Hayber arazisini yanCihk usulii ile onlara til:
verdi. Arazilerden elde edilecek iiriinlerin yans1 onlara kalacak, yan-
SI da Miisliimanlara verilecekti.
Abdullah b. Revaha, her sene Hayber'e gelir, iiriinJerin yansm1
onlardan ahrd1. Uriinlerin miktanm belirlemede titiz davrandi~n
dan onu Rasulullah'a ~ikayet ettiler. Kendisine de rii~vet vermek is-
tediler. Ama o ~oyle dedi:
- Ey Allah dti~manlan, bana haram m1 yedireceksiniz?Allah'a ye- la1
min ederim ki ben yammza, insanlar arasmda bana en ~ok sevimli ed
olan ki~inin (Rasulullah'm) yamndan geldim. Ve siz ise, bana may- he
munlardan ve domuzlardan daha ~ok sevimsiz kimselersiniz. Ama si- sa
ze olan k1zgmh~m ve Rasulullah'a olan sevgim, size kar~1 beni ada-
letsizlige sevketmeyecektir. ga
Yahudiler: i~te bu adalet sayesinde goklerle yer yerinde durur, ye
dediler. si1
Beyhaki dedi ki: Rasulullah (s.a.v.), Safiye'nin goziinde morluk Di
gordii ve: V€
- Ey Safiye, ~u goziindeki morarh nedir? diye sordu.
Safiye ~oyle dedi:
- Ba~1m, ibn Ebi Hukayk'm kuca~nda idi. Ben uyumakta idim. d~
Riiyamda aYln kuca~ma dii~tiigiillii gordiim. Bu riiyam1 kocam ibn or
Ebi Hukayk'a anlath~mda beni tokatlad1 ve: "Sen Yesrib hiikiimda- le
nm arzul uyorsun." dedi. ru
Safiye ~oyle demi~ti Rasulullah (s.a.v.), insanlar arasmda ke;ndi-
sine en ~ok klzd1~m kimse idi. Qiinkii kocann ve babam1 oldiirmii~tii. di
BUYUK !sLAM TAR!Hi 339
Ama hep benden ozi.ir dileyerek /?Oyle derdi: "Dogrusu senin baban,
Araplan bana kar~?I ki~?kirtti ve daha neler yapti neler... " Boyle dedi.
Demeye devam etti. Ve nihayet ir;imdeki kizgmh~ giderdi.
Rasulullah (s.a.v.), e~?lerinden herbirine yilhk olarak seksen olr;ek
hurma ve yirmi olr;ek de arpa verirdi. Hz. Omer'in zamamnda Yahu-
diler, Mi.isli.imanlara hile yaptilar ve ibn Omer'i bir damm i.isti.inden
al?a~ attilar. ibn Omer'in bilegi egildi. Bunun i.izerine Hz. Orner:
"Hayber'de paYI bulunan kimse gelsin de taksim edelim." dedi ve tak-
sim etti. Yahudilerin reisleri:
- Bizi Hayber'den r;1karmaYin ve Rasulullah ile Ebu Bekir'in bizi
burada b1rakti~ ~?ekilde b1rakin, dediler.
Hz. Orner ise, ~?Oyle cevap verdi:
- Ne samyorsun sen, Rasulullah'm sozi.ini.in benim i.izerime di.i~?ti.i
guni.i mi.i iddia ediyorsun? Ama bineginin seni $am'a dogru i.ir; gi.in
pe~?Pe~?e ko~?arak goti.irmesine ne dersin? Yani seni si.irgi.in etmeme ne
diyeceksin?
Bunun i.izerine Hz. Orner, Hudeybiye ehlinden olup Hayber'e ka-
tilan Mi.isli.imanlara, Hayber arazilerini taksim etti. ·
Ebu Davud, Abdullah b. Omer'in ~?Oyle dedigini rivayet etmi~?tir:
Hayber fethedildigi zaman Yahudiler, Rasulullah (s.a.v.) Efendi-
re.iz'den kendilerini yanc1hk usuli.i ile orada b1rakmalanm talep etti-
ler. Rasulullah (s.a.v.) da: «Diledigimiz si.irece sizi bu ~?artla burada
birakinz.,, dedi.
Onlar da bu ~?artla orada kaldilar. Hayber'den elde edilen hurma-
lar ikiye boli.ini.ir, yans1 Yahudilere, yans1 da Mi.isli.imanlara taksim
edilirdi. Rasulullah (s.a.v.) da be~?te bir ahrd1. Bu be~?te birlik paydan
her zevcesine yi.iz vesk (her vesk, altmi~? olr;ektir) hurma ve yirmi ve-
sak da arpa verirdi.
Hz. Orner, Yahudileri Hayber'den r;1karmak istedigi zaman Pey-
gamber (s.a.v.)'in e~?lerine haber gondererek ~?Oyle dedi: «Sizden iste-
yenlere yi.iz veski taksim ederiz. Bunun ash ve arazisi ile suyu kendi-
sine ait olur. Diger tah1llardan da yirmi vesklik arpa tarlasm1 veririz.
Dileyene de onceden yapageldigimiz gibi humustaki (be~?te bir) paYJm
veririz.>>
Ebu Davud, Hz. Omer'in /?Oyle dedigini rivayet etmi~?tir:
"Ey insanlar! Rasulullah (s.a.v.) diledigi zaman kendilerini ora-
dan pkarmak ~?arti ile Hayber Yahudileri ile muamele yapti. $imdi
orada mah bulunan kimse, malmm ba~?ma gitsin. Qi.inki.i ben Yahudi-
leri oradan pkaraca~m." Boyle dedi ve Yahudileri Hayber'den r;Ikar-
di.
Buhari, Yahya b. Bi.ikeyr kanah ile Ci.ibeyr b. Mut'im'in /?Oyle de-
digini rivayet etmi~?tir: "Ben ve Osman b. Affan, Rasulullah (s.a.v.)'a
340 tBN KESIR
gidip ~oyle dedik: "Muttalib ogullanna Hayber'in tiriinlerinin be~te mi1

birini verdin. Bizi pays1z b1raktm. Oysa biz ve onlar senin nazannda ra ·
aym mertebedeyiz." bu
Bunun iizerine Rasulullah (s.a.v.) ~oyle buyurdu: ba~
- Ha~imogullan ile Muttalib ogullan aym ~eydir. te :
Ciibeyr b. Mutim dedi ki: ic;ir
- Peygamber (s.a.v.), Abdu'~-$ems ogullan ile Nevfel ogullanna de
bir~ey taksim etmedi.
Rasulullah (s.a.v.)'m: «Ha~imogullanyla Abdiilmuttalib ogullan Ha
aym ~eydir.>> soziine gelince, bununla ~u kastedilmi~tir. Yani Ha~imo ara
gullanyla Abdillmuttalib ogullan hem cahiliye doneminde, hem isla- lad
miyet doneminde bizden aynlmadilar. de1.1
$afii dedi ki: Ha~imogullan, Abdillmuttalib ogullanyla birlikte
Kurey~'in boykotu esnasmda $i'b'e beraber girmi~ler, hem islamiyet- nu
leri, hem de cahiliyetleri doneminde onlara yarchm etmi~lerdi. sui
Ben derim ki: Ebu Talib, Abdu'~-$ems ogullanyla Nevfel ogullan- bag
m kmayarak ~oyle demi~tir: da
«Allah bizden uzak olarak Abdu'~-$ems ile Nevfel'i cezaland1rsm. ker
Gecikmesiz olarak hemen kotii bir ~ekilde cezalanchrsm.»
Buhari, ibn Omer'in ~oyle dedigini rivayet etmi~tir: bel,
<<Rasulullah (s.a.v.), Hayber giiniinde ata iki, piyadeye de bir pay Ha:
~eklinde ganimet taksimati yapti.» aYii
N afi, bu sozii ~oyle a~aklami~tir: "Ki~i ile beraber ati var idiyse kal
ona iic; pay, eger beraberinde ati yoksa bir pay verildi." len
Buhari, Said b. Ebi Meryem kanah ile Orner b. Hattab'm ~oyle
dedigini rivayet etmi~tir: Em
"Nefsim kudret elinde bulunan Allah'a yemin ederim ki, insanla- vay
nn sonda gelenlerini yalmz ba~ma yolda terk etmi~ olma endi~em ol-
masaydi ve onlannda artik fethedecekleri bir yer kalmasayd1, ben (s.a
mutlaka fethedilen arazileri -Peygamber (s.a.v.)'in Hayber'i taksim nef,
ettigi gibi- onlara taksim ederdim. Ancak ben bu arazileri onlar ic;in iki~
bir stok olarak birakmaktaYim."
Bu ifadeden de anla~Ihyor ki Hayber arazileri ganimeti, hak eden gan
kimselere tamamiyla taksim edilmi~tir.
Ebu Davud, ibn $ihab'm ~oyle dedigini nakletmi~tir: «Bana ula- her
~an habere gore Rasulullah (s.a.v.), sava~tan sonra Hayber'i zorla fet- dilo
hetmi~tir. Sava~tan sonra orada Hayberlilerin bir kismm1 hayatta bi- yoh
rakmi~tir.»
Ziihri de buna kat1larak ~oyle demi~tir: "Rasulullah (s.a.v.), Hay- san
ber'i be~e boldii. Be~te birini ay1rd1. Geri kalan k1sml, o sava~a kaye 1
tilanlar arasmda taksim etti." Ziihri'nin bu sozleri miinaka~a gottiren
sozlerdir. Dogrusu ~u ki, Hayber arazilerinin tamam1 taksim edilme- nn
BUYOK isLAM TAR!Hi 341
mi~tir. Ancak ileride de a~aklananaca~ gibi yans1 o sava~a katilanla-

ra taksim edilmi~tir. imam Malik ve kendisine tabi olan kimseler de,
bu sahih haberi delil olarak ileri stirerek ~oyle demi~lerdir: Devlet
ba~kam, ganimet olarak ele geyirilen arazileri taksim edip etmemek-
te serbesttir. Dilerse taksim eder, dilerse Muslumanlann yikarlan
iyin bekletebilir. Dilerse de bir k1smm1 taksim eder, bir klsmm1 ileri-
de kar~Ila~Ilacak ihtiyaylar ve maslahatlar iyin bekletebilir.
Ebu Davud, Rebi b. Silleyman el-Muezzin kanah ile Sehl b. Ebi
Hasme'nin ~oyle dedigini rivayet etmi~tir: Rasulullah (s.a.v.), Hayber
arazilerini ikiye aYlrd1. Yansm1 ileride kar~1la~aca~ ihtiyaylara sak-
ladl. Diger yans1m da Musltimanlar arasmda onsekiz sehim uzerin-
den taksim etti.
Bunu sadece Ebu Davud rivayet etmi~tir. Sonra Ebu Davud, bu-
nu Be~ir b. Yesar'm hadisinden mtirsel olarak rivayet etmi~tir veRa-
sulullah'm ileride kar~1laca~ ihtiyaylar iyin Vatih, Ketibe, Sillalim ve
bagh bulunan yerleri yan paYlna aY1rd1~m, Muslumanlann paYlna
da $ak, Netat ve bagh bulunan yerleri tahsis etmi~tir. Rasulullah'm
kendi ~ahsmm paYl ise her iki taraftan almm1~tl.
Yine Ebu Davud, Huseyin b. Ali kanah ile Be~ir b. Y esar'm, saha-
belerin ~oyle dediklerini naklettigini kaydetmi~tir: Rasulullah (s.a.v.)
Hayber'e galip olunca, oray1 otuz alb hisseye ay1rd1. Her paYl da ytize
aY1rd1. Rasulullah (s.a.v.) ile Musltimanlara bunun yans1 verildi. Geri
kalan yan k1s1m ise, ileride kar~Ila~1lacak umumi ihtiyaylar ve heyet-
lere sarfedilmek uzere aynldl.
Ebu Davud, Muhammed b. isa kanah ile Mecma b. Harise el-
Ensari'nin -ki bu zat Kur'an okuyan kurralardand1r- ~oyle dedigini ri-
vayet etmi~tir:
«Hayber arazileri Hudeybiye ehline taksim edildi. Rasulullah
(s.a.v.), bu arazileri onsekiz paya aYirdi. Bu sava~a katilan ordudaki
neferler, 1.500 ki~i idiler. Aralarmda 300 ki~i suvari idi. Suvarilere
iki~er, piyadelere ise hirer pay verdi.>>
Malik, Said b. Museyyeb'in ~oyle dedigini rivayet etmi~tir: Pey-
gamber (s.a.v.), Hayber'i guy kullanarak fethetmi~tir.
Ebu Davud, ibn $ihab'm ~oyle dedigini rivayet etmi~tir: Hay-
ber'in bir k1sm1 guy ve kuvvet yoluyla, bir klsrm da sulh yoluyla fethe-
dildi. Ketibe mmtikasmm yogunlugu ~iddet yoluyla, bir klsrm ise sulh
yoluyla fethedildi. Ben, Malik'e ~oyle dedim: Ketibe nedir?
0 da: Ketibe, Hayber topra~d1r, o da 40.000 hurmad1r, dedi. Ha-
san, ibn Omer'in ~oyle dedigini rivayet etmi~tir: <<Hayber'i fethedince-
ye kadar hurmaya doymad1k.>>
Muhammed b. ishak dedi ki: $ak ve Netat kaleleri, Musltimanla-
rm payma du§tu. $ak, onuy paya aynld1. Natat ise be~ paya aynld1.
342 !BNKESIR
Bunlann ikisi, tist tiste vurularak 1.800 sehme boltindti. Hayber sa- oze.
va~ma katilm1~ olsun, olmasm Hudeybiye'de haz1r bulunan herkese Ger
bundan hisse verildi. Hudeybiye'ye katihp da Hayber'e katilmayan na
sadece Cabir b. Abdullah idi ki ona da pay verildi. Hudeybiye'ye kati- edi1
lanlar 1.400 ki~i idiler. Beraberlerinde 200 at vard1. Her ata iki pay bu
verildi. Her ytiz adama, onsekiz pay verildi. 200 pay artti. Bunlar da ina
200 atlmm atlanna taksim edildi.
Ben derim ki: Rasulullah (s.a.v.) da onlarla birlikte bir pay ald1. rak
~ak kalesinin paylanndan ilki, As1m b. Adiy'ye verildi.
ibn ishak dedi ki: Ketibe kalesi Allah i~in humus olarak (be~te kes
bir) tahsis edildi. Peygamber (s.a.v.) ile onun akrabalanna, yetimlere, lim
dti~ktinlere, yolculara, Peygamber (s.a.v.)'in zevcelerine ve Fedek ehli Be1
ile sulh i~in ugra~an kimselere -ki bunlardan biri de Muhayyise b. rna:
Mesud'tur- tahsis edildi. Rasulullah (s.a.v.), buraYl otuz vesk hurma "Ra
ve otuz vesk de arpa paYl ~eklinde taksim etti. Buranm taksim edilen ben
iki vadisinden birine Stirrir, digerinede Has vadisi denir. rab
ibn ishak, daha sonra bu vadilerin ikta edili~lerine dair tafsilath ho~
bilgiler vermi~tir. Allah ona rahmet eylesin. onu
Bu mmtikaYI taksim edip hesabm1 yapan ki~i Cebbar b. Sahr b. yob
Umeyye b. Hansa'd1r. Bu zat, Beni Seleme ile Zeyd b. Sabit'in karde-
~idir. Allah onlardan raz1 olsun. tim
Ben derim ki: Hayber Yahudilerinin tirtinlerin yansm1 ahp, yan- gan
Sllll Mtisltimanlara vermeleri i~ini organize eden ve tirtinlerin mikta- sar
nm tahmin eden ki~i, Abdullah b. Revaha idi. Bu gorevi iki Yil sure me•
ile stirdtirdti. Sonra Mu'te sava~mda ~ehid edildiginde bu gorevi Ceb- ve 1
bar b. Sahr (r.a.) tistlendi. yoll
Buhari, Ebu Said el-Hudri ile Ebu Htireyre'nin ~oyle dediklerini Fat
rivayet etmi~tir: Rasulullah (s.a.v.), Hayber tizerine bir adam1 memur his:
kllru. 0 da iyi cins hurma getirdi. Rasulullah (s.a.v.) ona sordu: da
- Hayber'in btittin hurmalan boyle midir? yat
- HaYir vallahi ya Rasulallah. Biz bu hurmanm bir ol~egini iyi ol- old1
mayan iki ol~ek hurma vererek satm ahnz. Bu hurmanm, iki ol~egini TIS
de iyi olmayan hurmadan ti~ ol~ek vererek satm ahnz. ·
- HaYir boyle yapma. 0 iyi olmayan hurmalann tamamm1 dirhem nilE
kar~1h~nda sat. Sonra bu iyi cins hurmaYl dirhemle satm al. §U
Ben derim ki: Peygamber (s.a.v.)'in paYina diger Miisltimanlarla Om
birlikte Hayber ve Fedek arazilerinin tamammdan hisse dti~mti~tti ki bir
bu hisse, Hayber arazilerinin btiytik bir k1smi idi. Hayberli Yahudi- b. t
ler, Peygamber (s.a.v.)'den ~ok korktuklan i~in kalelerinden inip mu- nln
salaha yapm1~lardi. Aynca Mtisltimanlann, tizerine at ve deve stir- bas
medikleri bir tak1m mallar da Nadir ogullan Yahudilerinden Pey- iki~
gamber Efendimiz'e pay olarak kalmi§tl. Bu mallar, Rasulullah'm Sal
ozel mah idi. Her sene kendi aile efradma buradan nafaka verirdi.
Geri kalan lusrmm da Allah yolunda Miisltimanlann maslahati ugru-
na silah ve binek hayvam temin etmeye. sarfederdi. Kendisi vefat
edince Hz. Fatima ile Peygamber zevcelerinin tamam1 veya bir ~ogu,
bu arazilerin Peygamber (s.a.v.)'den kendilerine miras kald1~na
inandilar. Ancak bunlar, Peygamber (s.a.v.)'in:
«Peygarilberler toplulugunun malma miras~1 olunmaz. Bizim bi-
rakti~miz tereke, sadakadir.>> dedigini duymamif}lardi.
Fatima ile Peygamber zevceleri ve Hz. Abbas, Peygamberin tere-
kesindeki paylanm talep ettiklerinde ve bu paylanm kendilerine tes-
lim etmesini halife Ebu Bekir es-S1dd1k'tan istediklerinde halife Ebu
Bekir es-S1dd1k, Rasulullah (s.a.v.)'m : «Bizim mahm1za mirasp olun-
maz. Bizim terekemiz sadakad1r.>> dedigini hatirlatarak f}i:iyle dedi:
"Rasulullah (s.a.v.)'m ge~imlerini temin ettigi kimselerin ge~imini
ben temin ederim. Allah'a yemin ederim ki, Rasulullah (s.a.v.)'m ak-
rabalanna bakmak, benim kendi akrabalanma bakmamdan daha ~ok
ho~uma gider." Ebu Bekir dogru soyledi. Allah ondan raz1 olsun ve
onu ho~nud k1lsm. 0 bu hususta hakka tabi olan, iyilik yapan, dogru
yolu bulan bir kimse idi.
Kendileri mirastan mahrum kald1klan i~in Hz. Abbas ile Ali, Fa-
tima'nm terctimam olarak bu sadakalarm if}ini kontrol etmek ve Pey-
gamber (s.a.v.)'in daha once bu sadakalan sarfettigi yerlere kendileri
sarfetmek istediler. Ebu Bekir es-S1ddik, bu isteklerini yerine getir-
medi. Rasulullah'm yapb~ if]i, kendisinin yapmakla gorevli oldugunu
ve bunda kendisinin daha ~ok hak sahibi oldugunu dii~iindii. Onun
yolundan ve siinnetinden pkmamas1 gerektigine inand1. Fakat Hz.
Fatima, onun bu tutumuna klzd1 ve kalbinde ona karf}I bir dargmhk
hissetti. Ama boyle yapmamas1 gerekirdi. Hz. Ebu Bekir, Fatima'nm
da diger Miisliimanlarm da Rasulullah nezdindeki makamm1 ve ha-
yatmda da, vefatmdan sonra da Rasulullah'a yard1mc1 olan bir ki~i
oldugunu biliyorlardi. Allah, Peygamberine ve Islam'a olan yardimla-
n sebebiyle Ebu Bekir'e ve ailesine haYirlar versin. ·
Alti ay sonra Hz. Fat1ma vefat etti. Bundan sonra Ali bey'ati ye-
niledi. Orner b. Hattab'm halifelige ge<;mesinden sonra Ali ile Abbas,
f}U sadakalann kontrolunu ve idaresini kendilerine vermesini Hz.
Omer'den istediler. Sahabelerin onde gelen f}ahsiyetlerinden olu§an
bir grubu ileri siirerek iizerine bask! yapblar. Hz. Orner de bunu yap-
b. Qiinkii me§guliyeti c;oktu. Memleketin s1mrlan genif}lemi§, reaya-
nm niifusu c;ogalm1§h. Bu yiizden sadakalan idare i§ini Ali ile Ab-
bas'a verdi. Fakat bu i~te Ali, amcas1 Abbas'a zorluk c;1kardi. Sonra
ikisi birlikte giderek Hz. Omer'in huzurunda tarb~maya ba~ladilar.
Sahabelerden bir grub adam1 one siirerek bu sadakalan idare i§ini
344 iBNKESIR
ikisi arasmda taksim etmesini istediler. Her biri digerinden ba!P-ms1z diif
olarak c;ah~ma talebinde bulundu. Hz. Orner, bu isteklerini kesinlikle lull
reddetti. Ve bu i~ taksiminin Hz. Peygamber'in mahm miras olarak
talep etme istegine donii~ebileceginden endi~e etti. Sonra ~oyle dedi: le b
«lkiniz birlikte bu i~i yiiriitmeye bakm. Eger yiiriitemezseniz bana
devredin. Goklerle yerin, emri ile yerlerinde durduklan Allah'a ye- ya
min ederim ki, bu konuda ben ba~ka bir hiikiim verecek degilim." (s.a
Hz. Abbas ile Ali, bu i~i birlikte siirdiirdiiler. i~lerini devam ettir- Ve
diler. Ve bu i~ kendilerinden sonra Abbasiler zamanma kadar bu ~e rna
kilde devam etti. Bu mallar, Rasulullah (s.a.v.)'m daha once sarfettigi
yerlere sarfediliyordu. Evet bu mallar Nadir ogullarmm mallan ile birl
Fedek arazileri ve Rasulullah (s.a.v.)'m Hayber'den payma dii~en ki-
Simlardan meydana geliyordu. mi1
lll ~
FASIL
yad
Hayber sava~mda haz1r bulunan kolelerle kadmlara gelince, Ra- (s.a
sulullah (s.a.v.), ganimetten bunlara miktan belirli olmayan mallar idir
verdi. Bunlara sehim usulii ile taksimat yapmad1. du.
Ebu Davud, Abdullah'm azadhs1 Umeyr'in ~oyle dedigini rivayet old1
etmi~tir: "Hayber sava~ma efendimle birlikte katild1m. Durumumu
Rasulullah'a anlathlar. 0 da bana emir verdi. Bir k1hc; ku~?and1m. Bir
de bakhm ki, klhc; boyumdan uzun, onu yerde siiriikliiyordum. Benim yan
kole oldugum kendisine anlatild1. Ganimet olarak bana bir~?eyler ve- olm
rildi, sehim usulii ile verilmedi."
Muhammed b. Ishak dedi ki: "Hayber sava~1 s1rasmda Rasulullah
(s.a.v.) ile birlikte baz1 kadmlar da haz1r bulundular. Onlara gani-
metten sehim d1~mda miktan belirsiz baz1 mallar verildi. Onlara se-
him usulii ile verilmedi."
Umeyye binti Ebi's-Salt, Beni Gifar kabilesinden bir kadmm ~oy
le dedigini riayet etmi~tir: Beni Gifar kabilesinden birkac; kadmla bir-
likte Rasulullah (s.a.v.)'a gidip ~oyle dedik: yin•
- Ya Rasulallah, biz seninle birlikte ~u gittigin tarafa c;1kmaya ni- mer
yet ettik ve c;1klp gittik.
Rasulullah, Hayber'e giderken yarahlan tedavi edip Miislaman- mi~
lara giiciimiiziin yettigi !mdanyla yard1m ediyorduk. 0 da dedi ki: de'
- Allah'm bereketiyle bunu yapwordunuz. gim
Kadm dedi ki:
- Biz onunla birlikte yola pktik. Ben heniiz taze bir k1z c;ocugu
idim. Rasulullah (s.a.v.), beni arkasma ald1. Vallahi Rasulullah, saba- ve:
ha dogru indi ve devesini c;oktiirdii. Ben de arkadaki c;antadan indim. dml
Bir de bakhm ki, c;antada benden s1zan bir kan vard1r. 0 kan, ilk gor- E~i1
di.igiim adet kam idi. Boylece deveye dogru yumulup utand1m. Rasu-
lullah, bende olan durumu ve kam gordi.igi.i zaman:
- Sana ne oldu? Belki adet gordi.in, dedi. Ben de evet, deyince ~oy
le buiurdu:
- 0 halde kendine iyi bak. Bir kab su al. it;ine tuz at. Sonra t;anta-
ya bula§an kam onunla y1ka. Ve tekrar binegine don. Rasulullah
(s.a.v.), Hayber'i fethettigi zaman bize de ganimetten bir§eyler verdi.
Ve i§te boynumda gordi.iguni.iz §U gerdanh~ bana verdi. Eliyle boynu-
ma takt1. Vallahi bu gerdanhk, benden asla aynlmayacaktlr.
0 gerdanhk oli.inceye kadar kadmm boynunda kald1. Kendisiyle
birlikte mezara gomi.ilmesini vasiyet etti.
Adetten sonra temizlendiginde mutlaka gusi.il suyunun it;ine bir
miktar tuz atard1. Oldi.igunde de gusi.il suyunun it;ine tuz konulmasl-
m vasiyet etti.
imam Ahmed b. Hanbel, Hasan b. Musa kanah ile Ha§ret; b. Zi-
yad'm babaannesinin §tiyle dedigini rivayet etmi§tir: Rasulullah
(s.a.v.) ile birlikte Hayber gazvesine gittik. Ben alb kadmm altmciSl
idim. Peygamber (s.a.v.), beraberinde kadmlann bulundugunu duy-
du. Bize haber gonderip yanma t;a~rttl. Yanma vard1~m1zda ofkeli
oldugunu gordi.ik. Bize §i:iyle dedi:
- Ni<;in geldiniz? Kimin emriyle geldiniz?
- Ok toplamaya, unu sulapp hamur etmeye geldik. Yarahlar it;in
yamm1zda ilat; vard1r. Sat;lan i:ireriz. Bi:iylece Allah yolunda yard1mc1
oluruz.
- Get;in ve gidin!
Cenab-1 Allah, Hayber'in fethini nasib edince Peygamber (s.a.v.),
erkekler kadar bize de pay verdi.
Ha§ret; b. Ziyad diyor ki: Ben ona §i:iyle dedim:
- Babaanne, size verilen ne idi?
- Hurma idi.
Ben derim ki: Rasulullah, onlara elde edilen ~eylerden verdi. Ama
yine de erkeklere verdigi kadar onlara da arazi verildigini soyleye-
mem. Dogrusunu Allah bilir.
Haf1z el-Beyhaki, Abdullah b. Enis'in §tiyle dedigini rivayet et-
mi§tir: "Rasulullah (s.a.v.)'la birlikte Hayber'e gittim. Yammda e§im
de vard1. Gebe idi. Yolda dogum yaptl. Durumu Rasulullah'a bildirdi-
gimde bana §tiyle dedi:
- Hurmay1 suya koyup kaynat. Klvamm1 bulunca soyle de i.<;sin.
Ben Rasulullah'm dedigini yapbm. Zevcem hurma §erbetini it;ti.
Ve herhangi bir zorlukla kar§1la§mad1. Hayber'i fethettigimizde ka-
dmlara bir miktar mal verdi. Ama sehim hesab1 i.izerinden vermedi.
E§ime de, e§imin dogurdugu t;ocuga da pay verdi."
346 1BNKESIR
RASULULLAH (S.A.V.), HAYBER'DE ORDUGAH KURMU~ tek

iKEN EBU TALiB OGLU CAFER iLE HABE~iSTAN'DA varc
KALAN DiGER MUSLUMAN MUHACiRLER VE ONLARA
KATILAN ~MENLiLERiN GELi~LERi rna
(s.a.
Buhari, Muhammed b. Ala ve Ebu Usame kanah ile Ebu Mu-
bir§
sa'nm §6yle dedigini rivayet etmi§tir: "Peygamber (s.a.v.)'in, Hayber'e
gittigi Yemen'de iken bize bildirildi. Biz de en kii~i.ikleri ben oldugum sa'n
halde iki karde§irnle birlikte Yemen'den hicret ederek ona gitmeye
karar verdik. Karde§lerimden birinin ad1 Ebu Biirde, digerininki ise §i:iyl
Ebu Ruhm idi. Beraberimizde kavmimizden elliii~ veya elli iki erkek
vard1. Bir gemiye bindik. Gemimiz Habe§istan kiYilanna varm. Ora- hili I
da Ebu Talib oglu Cafer'e rastlad1k. Onunla birlikte kald1k. Sonra Kur
hep birlikte yola revan olduk. Hayber'i fethettigi esnada Rasulullah zam
(s.a.v.)'a rastlad1k. insanlardan baz1lan, bize yani gemi ile gelen kim- mar
selere: "Hicrette biz sizi ge~tik." dediler. ken
Bizimle gelenlerden Esma binti Umeys, Peygamber (s.a.v.)'in e§i
Hafsa'y1 ziyaret etti. 0 da diger Muhacirlerle birlikte Neca§i'nin yam- riva
na giden kimselerdendi. Hz. Orner, o esnada Hafsa'nm ve Esma'nm ray
yamna vard1. Esma'Yl gori.ince Hz. Omer'le Hafsa arasmda §i:iyle bir
huh
konu§ma ge~ti:
- Kim bu kadm? b. t
- Esma binti Umeys'tir. da J
- ~u Habe§li mi? ~u deniz yoluyla gelen mi? hab
Esma: (s.a
- Evet, deyince Hz. Orner:
- Hicrette biz sizi ge~tik, Rasulullah'a biz sizden daha yaklmz, de- gort
di. yan
Esma, bu soze klzarak §i:iyle cevap verdi: §Oyl
- Hay1r vallahi, siz Rasulullah'la beraberdiniz. 0 sizin a~ olanlan-
mza yemek veriyordu. Cahillerinize ogiit veriyordu. Biz ise uzak di-
yarlarda, gurbette ofkelerle kar§Ila§arak Habe§istan'da idik. Bu ise
Allah ve Rasuli.i ugruna katlamlan bir eziyet idi. Allah'a yemin ede-
rim ki, bu soylediklerini Rasulullah'a bildirmedik~e yemeyecek ve ic;- kar
meyecegim ve cevab1 da oBdan isteyecegim. Allah'a yemin ederim ki zirn
ben, bu sozi.i ona aktanrken yalan soylemiyecegim. Haktan sapmaya-
ca~m ve herhangi bir ekleme de yapmayaca~m.
Peygamber (s.a.v.) gelince, Esma ona §i:iyle dedi:
- Ey Allah'm peygamberi! Orner §i:iyle ve §i:iyle dedi.
- Ya sen ona ne soyledin? dul
- Ben de §Oyle ve §i:iyle dedinr. du':
- 0 bana sizden daha yakln degildir. Onun ve arkada§lannm bir (Bu
BUYUK !sLAM TAR1H1 347
tek hicreti varc:hr. Ama siz gemi halkmm iki hicreti (iki hicret savab1)
vard1r."
Esma dedi ki: Ebu Musa ile diger gemi halkmm akm akm yam-
rna geldiklerini ve bu hadisi bana sorduklanm gordiim. Rasulullah
(s.a.v.)'m bana soyledigi sozler kadar diinyada onlan sevindiren hie;
bir~?ey olmac:h. Onlara gore o sozden daha biiyiik bir~?ey yoktu.
Ebu Biirde, Esma'nm ~?oyle dedigini rivayet etmi~?tir: "Ebu Mu-
sa'mn bu hadisi tekrarlamam1 istedigini gordiim."
Ebu Biirde, Ebu Musa'dan rivayet ederek Peygamber (s.a.v.)'in
~?oyle dedigini nakletmi~?tir:
"E~?'ari arkada~?lann seslerini, geceye girdikleri zaman Kur'an'la
bilirim. (Yani seslerini Kur'an okumalarmdan tamnm.) Geceleyin
Kur'an okumalan sebebiyle yerlerini bilirim. Ama giindiize girdikleri
zaman yerlerini bilemem. Onlardan biri Hakim b. Hizam'd1r. Dii~?
man veya athlarla kar~?Ila~?tl~ zaman onlara §Oyle demi~?ti: "Ashab1m,
kendilerini beklemenizi size emrediyorlar."
Buhari, ishak b. ibrahim kanah ile Ebu Musa'nm ~?oyle dedigini
rivayet etmi§tir: "Peygamber (s.a.v.)'in Hayber'i fethetmesinden son-
ra yanma geldik. Bize pay verdi. Bizden ba§ka Hayber fethinde haz1r
bulunmayan kimseye pay vermedi."
Muhammed b. ishak'm anlatti~na gore Rasulullah (s.a.v.), Amr
b. Umeyye ed-Damri'yi Necal?iye gondererek ashabmdan Habe~?istan'
da kalanlan gondermesini talep etmi~?ti. Orada bulunan Muhacir sa-
habeler de Cafer'le birlikte Medine'ye geldiler. 0 esnada Peygamber
(s.a.v.) Hayber'i fethetmi~?ti.
Siifyan b. Uyeyne'nin, Eclah kanahyla $abi'den rivayet ettigine
gore Cafer b. Ebi Talib, Hayber'in fethi giiniinde Rasulullah (s.a.v.)'m
yanma geldi. Rasulullah gozlerini optii ve yanmda tuttu. Kendisine
~?Oyle dedi:
"Bilemiyorum, Hayber'in fethine mi sevineyim, yoksa Cafer'in ge-
li~?ine mi sevineyim!"
Beyhaki, Cabir'in ~?tiyle dedigini rivayet etmi~?tir:
"Cafer b. Ebi Talib, Habe~?istan'dan gelince Rasulullah (s.a.v.) onu
kar~?Ilac:h. Cafer, Rasulullah'm kendisini kar~?Ilac:h~m goriince ona ta-
zim ic;in tek ayak iizerinde yiiriidii. Rasulullah da gozlerinden optii."
ibn ishak dedi ki: Cafer'le birlikte Habe~?istan'da kalan Muhacir
Mekkeliler onalti ki§i olup Hayber fethi zamanmda oradan donmii~?
lerdi. Bunlarm adlan §Oyledir:
Cafer b. Ebi Talib el-Ha~?imi, kans1 Esma binti Umeys, oglu Ab-
dullah (Habe§istan'da dogdu.), Halid b. Said b. As b. Umeyye b. Ab-
du'~?- $ems, kans1 Emine binti Halef b. Esad, c;ocuklan Said ile Emet
(Bunlar Habe§istan'da dogmu~?tur.), Halid b. Said'in karde§i Amr b.
348 iBN KESIR
Said b. As, Muayk1b b. Ebi Fatima, Ebu Musa el-E1;;'ari, Abdullah b. mk

Kays (Utbe b. Rebia ailesinin mi.ittefikidir.), Esved b. Nevfel b. Hi.i- bak
veylid b. Esed el-Esedi, Cehm b. Kays b. Abdi $urahbil el-Abderi (Ka- varl
nsi Ummi.i Harmele binti Abdi'l-Esved Habe§istan'da vefat etti.), da l
Cehm'in oglu Amr, klz1 Huzeyme (Bu iki ~ocugu da, Habe§istan'da ban
vefat etmi§lerdi. Allah onlara rahmet etsin.) Amir b. Ebi Vakkas ez-
Zi.ihri, Utbe b. Mesud, Haris b. Halid b. Sahr et-Teymi (Bunun kans1 mi§
Rayta binti Haris, Habe§istan'da vefat etmi§ti.), Osman b. Rebia b.
Ehban el-Cumhi, Mahmiye b. Cez' ez-Zebidi (Beni Sehm'in mi.ittefiki- Ras
dir.), Marner b. Abdullah b. Nadle el-Adevi, Ebu Hatib b. Amr b. Ab- bale:
du'§- $ems, Malik b. Rebia b. Kays b. Abdu'§-$ems el-Amiri, kans1 "Ya
Amre binti Sa'di, Haris b. Abdu'§-$ems b. Lakit el-Fihri.
Ben derim ki: ibn ishak, Ebu Musa el-E§ 'ari ve karde§leri Ebu ne 1
Bi.irde, Ebu Ruhm ve amcas1 Ebu Amir'le birlikte olan E§'arilerin ad- Ahn
lanm saymami§tlr. Hatta Ebu Musa'dan ba§ka bir E§'arinin adm1 Ebu
soylememi§tir. Kendisinden daha ya§h olduklan halde -Sahih-i Bu- geln
hari' de ge~tigi gibi- iki karde§inin adlarma da deginmemi§tir. (s.a.
ibn ishak merhum, Ebu Musa'nm bu konudaki hadisine muttali de o
olmami§tlr. Dogrusunu Allah bilir.
Cafer ve heyetiyle birlikte Habe§istan'da olen Mi.isli.imanlarm ha- riva
mmlan da gemilerde var idi. ibn ishak, bu hususta ~ok gi.izel §eyler tildi
yazmi§tlr ve gerekli apklamalan yapnn§hr. her'•
Buhari, Ali b. Abdullah kanah ile Anbese b. Said'in §Oyle dedigini ash~
rivayet etmi§tir: Ebu Hi.ireyre, Rasulullah (s.a.v.)'a gelerek kendisine
de Hayber'den elde edilen ganimetlerden pay verilmesini istedi. Beni
Said b. As'tan biri: "Ona verme" dedi. Ebu Hi.ireyre: "Bu ibn Kav-
kal'in katilidir." dedi. Bunun i.izerine Beni Said b. As kabilesinden
olan adam §Oyle dedi: ce d
- $u i§e bak sen. Kadumu'd-Dain da~ndan sarkan samur ki.irki.i- Ras1
ne bak helel rabe
Buhari, bunu Muslim' den ayn olarak yalmzca rivayet etmi§tir. bib'(
Buhari, Said b. As'm §6yle dedigini rivayet etmi§tir: dirir
"Rasulullah (s.a.v.), Eban'1 Medine'den bir seriyye ba§mda Necid ins a
taraflarma gonderdi." lah (
Ebu Hi.ireyre dedi ki: Eban ve arkada§lan, Rasulullah (s.a.v.)'a
fetihten sonra Hayber'deyken geldiler. Atlanmn yulan liften idi. Ben taks
de Rasulullah'a: "Onlara pay verme." dedim. Eban: "Da'l da~mn ba- mall
§mdan yuvarlanan §U samur ki.irki.i degil misin ey adam?" dedi. Bu- a dar
nun i.izerine Rasulullah: "Ey Eban, otur." dedi ve onlara pay vermedi. iki a
Buhari, daha sonra Musa b. ismail kanah ile Said b. Amr b. Said dedi
b. As'm §Oyle dedigini rivayet etmi§tir: Eban b. Said, Peygamber ayal1
(s.a.v.)'e dogru yoneldi. Ebu Hi.ireyre: "Ya Rasulallah, bu ibn Kavkal'-
BUYOK isLAM TAR!Hi 349
m katilidir." dedi. Eban da Ebu Hureyre'ye §U kar§Ih~ verdi: "~u i§e

bakm! Ey Veber, sen Kadumu'd-Dain da~mn tepesinden a§a~ yu-
varlamp geldin. ~imdi de benim vas1tamla Allah'm kendisine ikram-
da bulundugu bir adam1 oldtirdiigtimii soyliiyorsun. Allah, onun eliyle
bana hakaret etmesine mani oldu."
Cihad babmda Buhari, Ebu Htireyre'nin §Oyle dedigini rivayet et-
mi§tir:
Hayber'de iken fetihten sonra Rasulullah'm yanma gittim ve: ''Ya
Rasulallah, ganimetten bana da hisse ver." dedim. Said b. As'm akra-
balarmdan biri: "Ya Rasulallah, buna sehim verme." dedi. Ben de:
"Ya Rasulallah, bu ibn Kavkal'm katilidir." dedim.
Bu hadiste apk~a ifade ediliyor ki, Ebu Htireyre, Hayber gazvesi-
ne kahlmami§hr. Bu husus, bu konuyu anlahrken ge~mi§ti. imam
Ahmed b. Hanbel'in irak b. Malik kanahyla yaph~ bir rivayete gore
Ebu Hiireyre, Hayber fethinden sonra Rasulullah (s.a.v.)'m yamna
gelmi§tir. Ebu Hiireyre'nin kendisinin rivayetine gore Rasulullah
(s.a.v.), oradaki Miisliimanlarla konu§tuktan sonra Ebu Htireyre'yi
de onlann ganimet payma ortak etmi§tir.
imam Ahmed b. Hanbel, Ammar b. Ebi Ammar'm §Oyle dedigini
rivayet etmi§tir: Rasulullah (s.a.v.), ganimet elde edilen sava§lara ka-
hldi~nda ganimetten mutlaka bana da pay vermi§tir. Sadece Hay-
ber'de vermedi ki, orada elde edilen ganimetler ozel olarak Hudeybiye
ashabma verilmi§ti.
Ben derim ki: Ebu Hiireyre ile Ebu Musa, Hudeybiye ile Hayber
gazvesi arasmda Peygamber (s.a.v.)'in yanma gelmi§lerdir.
Buhari, Ebu Htireyre'nin §Oyle dedigini rivayet etmi§tir:
"Hayber'i fethettik. Altm ve gtimii§ ganimeti elde etmedik. Sade-
ce deve, s1~r, e§ya ve bah~eleri ganimet olarak ele ge~irdik. Sonra
Rasulullah (s.a.v.)'la birlikte Vadi'l-Kura yoluna koyulup dondiik. Be-
raberinde Mid'am admda bir kolesi de vardi. Bu koleyi ona Beni Da-
bib'den biri hediye etmi§ti. Bir ara bu kole, Rasulullah'm yiikiinii in-
dirirken, hedefini §a§Irmi§ bir ok gelip kendisine isabet etti. Ve oldii.
insanlar: "~ehidligi miibarek olsun." dediler. Bunun iizerine Rasulul-
lah (s.a.v.) §Oyle buyurdu:
"HaYir, nefsim kudret elinde bulunan Allah'a yemin ederim ki,
taksimata tabi tutulmadan bunun eline ge~irmi§ oldugu ganimet
mallan canmm iizerinde ate§ olarak yanacakhr!" Bunu duyan bir
adam, gidip taksimata tabi tutulmaks1zm ahkoymu§ oldugu bir veya
iki ayak ba~ getirdi ve: "Bu benim ele ge~irmi§ oldugum ganimettir."
dedi. Bunun iizerine Rasulullah (s.a.v.) §Oyle buyurdu: "Bir veya iki
ayakkab1 ba~d1r ki, ate§tendir."
350 iBNKESIR
ZEHiRLi KOYUN HiKAYESi mi:

he•
Buharl, Ebu Hi.ireyre'nin §Oyle dedigini rivayet etmi§tir: "Hayber hal
fethedildigi zaman Rasulullah (s.a.v.)'a zehirli bir koyun hediye edil-
di."
imam Ahmed b. Hanbel, Haccac ve onun vas1tas1yla Leys kanah
ile Ebu Hiireyre'nin §Oyle dedigini rivayet etmi§tir: "Hayber fethedil-
digi zaman Peygamber (s.a.v.)'e zehirli bir koyun hediye edildi. Rasu-
lullah (s.a.v.) §Oyle buyurdu: "Buradaki biitiin Yahudileri yamma top-
laym." Yahudiler toplamp getirildiler. Peygamber (s.a.v.) onlara §oyle i~il
buyurdu: du.
"Size bir§ey soraca~m. Bana dogru cevap verir misiniz?" sar
- Evet ya Eba Kas1m.
- Babamz kimdir? va~
- Babam1z falanmr. get
- Yalan soylediniz. Aksine sizin babamz falan adamd1r. ZUI
- Dogru soyledin. iyi soyledin.
- Size bir§ey sordugumda dogru cevap verecek misiniz?
- Evet ya Eba Kas1m. Zaten yalan soylersek bpk1 babam1zm falan
adam oldugunu soylerken yalan soyledigimizi anlad1~n gibi yine an-
layacaksni. lar.
- Ate§ ehli kimdir?
- Biz ate§te az kalaca~z. Sonra siz bizim yerimize ge~eceksiniz. Abt
- V allahi asia biz sizin yerinize ge~meyecegiz. tig,
-Size bir§ey soraca~m, dogru cevap verecek misiniz? mi~
- Evet ya Eba Kas1m. bm
- Bu koyuna zehir katbmz nn? lah
- Evet ... sat
- Bu i§i yapmaya sizi sevkeden sebeb neydi?
- Eger yalanc1 biri isen senden kurtulahm, istedik. Eger peygam-
ber isen zaten bu sana zarar vermez, dedik."
Beyhaki, Ebu Abdullah el-Haf1z kanah ile Ebu Hi.ireyre'nin §Oyle
dedigini rivayet etmi§tir:
Yahudi bir kadin, Rasulullah (s.a.v.)'a zehirli bir koyun hediye et-
ti. Rasulullah da ashabma: "Bu koyunu yemeyin. Qiinkii bu zehirli- ver
dir." dedi. Sonra doniip kamna sordu: rab
- Boyle yapmaya seni sevk eden nedir?
- ~unu ogrenmek istedim. Eger. peygamber isen, Allah seni bun- yen
dan haberdar kilacakbr. Eger yalanc1 biri isen bu zehirli koyunu ye- raz
yip oliirsiin. insanlar da senden kurtulup rahatlanm bulurlar. da1
Ravi diyor ki: Rasulullah (s.a.v.), o kamna ili§medi." tu.
imam Ahmed b. Hanbel, ibn Abbas'm §oyle dedigini rivayet et-
mi~?tir: "Yahudilerden bir kadm, Rasulullah (s.a.v.)'a zehirli bir koyun

hediye etti. Rasulullah, koyunun zehirli oldugunu anlaymca kadma
haber gonderip yamna ~a~rtti ve kendisine sordu:
- Boyle yapmaya seni sevk eden nedir?
- $unu anlamak istedim. Eger sen peygamber isen, Allah seni bu
i~?ten haberdar k1lacakt1r. Eger peygamber degilsen bu zehirli koyunu
yeyip oltirstin, boylece insanlar da senden kurtulup rahatlanm bulur-
lar.
Ravi diyor ki: "Rasulullah (s.a.v.), bu koyundan bir lokma yedigi
i~in viicudunda bir agn ve sanc1 hissettigi zaman hacamat vurdurur-
du. Bir kez ~efere pknn~t1. ihrama girdiginde yine viicudunda agn ve
sanc1 hissetmi~?, kendine hqcamat vurdurmu~?tu."
Buhari ve Miislim'in sahihlerinde Enes b. Malik'in ~?Oyle dedigi ri-
vayet edilir: Yahudi bir kadm, Rasulullah (s.a.v.)'a zehirli bir koyun
getirdi. Rasulullah, o koyundan yedi. Sonra kadm Rasulullah'm hu-
zuruna getirildiginde Rasulullah ona I?Oyle sordu:
- Ni~in boyle yaptm?
- Seni oldiirmek istedim.
- Allah, seni bu i~?i yapmaya muktedir kllmayacaktir.
Sahabeler, Rasulullah'a: "Onu oldtirmeyecek misin?" diye sordu-
lar. Rasulullah haYir, diye cevap verdi.
Ebu Davud, ibn $ihab'm ~oyle dedigini rivayet etmi~?tir: "Cabir b.
Abdullah'm anlatti~na gore Hayberli Yahudilerden bir kadm, kizart-
ti~ bir koyuna zehir katmii?, sonra onu Rasulullah (s.a.v.)'a hediye et-
mi~ti. Rasulullah, koyunun govdesinden bir par~aYl ahp yemi~, asha-
bmdan bir k1s1m kimseler de o koyundan yemi~lerdi. Sonra Rasulul-
lah (s.a.v.), onlara: "Elinizi yemekten ~ekin." demi~ti. Sonra koyunun
sahibi olan kadma haber gonderip ~a~rtmii? ve ona ~oyle sormu~tu:
- Koyunu zehirledin mi?
- Bunu sana kim soyledi?
- Elimdeki ~u par~a bana soyledi.
- Evet ...
- Bunu ni~in yaptm?
- Dedim ki, eger sen peygamber isen, bu zehirli koyun sana zarar
vermeyecektir. Eger peygamber degilsen, insanlar senden kurtulup
raha tlanm bulacaklard1r."
Rasulullah (s.a.v.), o karum affetti, cezalanrurmaru. Koyundan yi-
yen baz1 sahabeleri vefat ettiler. Rasulullah (s.a.v.) da koyundan bi-
raz yemi~? oldugu i~in omuzundan hacamat vurdurdu. Ebu Hind adm-
daki zat, boynuz ve b1~akla Rasulullah'm omuzuna hacamat vurmu~
tu. Bu zat, Ensar'dan Beni Beyada'nm azadhs1 idi.
Ebu Davud, Vehb b. Bak1yye kanah ile Ebu Seleme'nin ~oyle de-
352 !BNKESIR
digini rivayet etmi!]tir: Hayber'de Yahudi bir kadm, Rasulullah'a lu- kem
zartilmi§ bir koyun hediye etti. Bu koyundan yiyen Bi§r b. Bera b. Bi§r
Marur vefat etti. Bunun tizerine Rasulullah o Yahudi kadma haber yem1
gondererek c;a~rtti ve ona §Oyle sordu: ve h
- Seni bu i§i yapmaya sevk eden sebeb nedir? Bi§r
Rasulullah (s.a.v.) emir verdi ve o kadm oldiiriildti. Ravi, Rasulul-
lah (s.a.v.)'m hacamat vurdugundan bahsetmemi§tir. lokn
Beyhaki dedi ki: Muhtemelen Rasulullah (s.a.v.), o karum i§in ba- d1rrr
§mda iken oldiirmedi. Ama Bi§r b. Bera vefat edince, ondan sonra 01- Sen
diiriilmesini emretmi§ olabilir. ~m
Beyhak1, Abdurrahman b. Ka'b b. Malik'in §Oyle dedigini rivayet bi v~
etmi!]tir: "Yahudi bir kadm, Rasulullah (s.a.v.)'a Hayber'de luzartil-
mi§ bir koyun hediye etti. Rasulullah ona: "Bu nedir?" diye sorunca, San
kadm: "Hediyedir." diye cevap verdi. "Sadakad1r" demeye c;ekindi. rind
Qtinkti, "sadakad1r" deseydi yemeyecekti. Bunun tizerine Rasulullah
ve ashab1 koyundan yediler. Sonrada ashabma: "Elinizi yemekten c;e- 0 gi
kin." diye emir verdi. Bundan sonrada kadma §Oyle dedi: boy1
- Koyunu zehirledin mi? tic; y
- Bunu sana kim haber verdi?
- i§te §U kemik, (Rasulullah bunu soylerken koyunun kendi elin- kop
de tuttugu pac;asm1 gosterdi.). (s.a
- Evet.
- Nic;in? gu ,
- istedim ki, eger sen yalanc1 isen senden kurtulahm. Eger pey- ona
gamber isen, zaten bu sana zarar vermez." yur.
Rasulullah (s.a.v.), kendi omuzuna hacamat vurdurdu. Ashabma ler(
da emir verdi. Onlar da hacamat vurdurdular. Bazllan ise, koyunu leri
yediklerinden vefat ettiler. koy
Ztihri'nin dedigine gore, zehirli koyunu Rasulullah'a takdim eden her
karun Mtisltiman oldu. Rasulullah da onu cezas1z b1rakti. Tip
ibn Lehia, Ebu Esved kanahyla Urve'nin, Musa b. Ukbe de Ztih- par
rl'nin §Oyle dediklerini rivayet etmi§lerdir: Rasulullah (s.a.v.), Hay- Sor
ber'i fethedip oradakilerden baz1 kimseleri oldiirdtikten sonra Zeynep UZ(
binti Haris admdaki Yahudi bir kadm (Merhab'm karde§i k1z1dir.), UZE
Rasulullah'm zevcesi Safiye'ye k1zartilmi§, zehirli bir koyun hediye
etti. Koyunun but ve pac;a lus1mlanna daha fazla zehir siirdti. Zira al-
ru~ habere gore Rasulullah (s.a.v.), en fazla koyunun but ve pac;asm1
severmi§.
Rasulullah (s.a.v.), Bi§r b. Bera b. Marur'la birlikte Safiye'nin
odasma girdi. Bi§r, Beni Seleme kabilesinden bir ki§i idi. Safiye, on-
lara k1zartilmi§ koyunu takdim etti. Rasulullah (s.a.v.), koyunun pa-
c;asma elini uzatti. Bir parc;a kopanp yemege ba§lad1. Bi§r de etli bir all
BUYOK tsLAM TAR1Ht 353
kemik ahp SI)'lrmaya ba§lad1. Rasulullah (s.a.v.), lokmay1 yutunca

Bi§r b. Bera da agzmdaki lokma)'l yuttu. Rasulullah (s.a.v.): "Elinizi
yemekten ~ekiniz. Qiinkii bu koyunun pa~as1, bana zehirli oldugunu
ve benim oldiiriilmek istendigimi haber verdi." dedi. Bunun iizerine
Bi§r b. Bera da §i:iyle dedi:
- Seni miikerrem kllan Allah'a yemin ederim ki, ben de yedigim
lokmamda bir §eyler hissettim. Ancak yedigim yemege kar§I seni klz-
dirmamak ve sana saygi gi:istermek istedigimden lokma)'l yuttum.
Sen lokmam yutunca ben de kendimi senden daha klymetli saymadi-
~m i~in yuttum. Ama yutmamam dilerdim. Qiinkii bunda i:ili.im sebe-
bi vard1r.
Bi§r, yerinden kalkmadan rengi beyaz takke gibi bembeyaz oldu.
SanCilan devam etti. Yerinden kalkamaz oldu. Ba§kas1 kendisini ye-
rinden oynatmad1k~a kendisi klmildayam1yordu.
Ziihri, Cabir'in §<:iyle dedigini rivayet etmi§tir: Rasulullah (s.a.v.),
o giin vi.icuduna hacamat vurdurdu. Beni Beyada'nm azadhs1, ona
boynuz ve b1~akla hacamat vurdu. Rasulullah (s.a.v.) bundan sonra
i.i~ )'11 ya§adi. Oli.im sanc1s1 kendisini tuttugunda §i:iyle dedi:
"Hayber giiniinde yedigim koyundan §imdiki zamana, damanmm
kopma vaktine gelinceye kadar defalarca sanc1 ~ektim." Rasulullah
(s.a.v.) §ehid olarak vefat etti.
Muhammed b. Ishak dedi ki: Rasulullah (s.a.v.) siikuna kavu§tu-
gu zaman Zeyneb binti Haris -ki bu Sellam b. Mi§kem'in kansldlr-
ona klzartllml§ bir koyun hediye etti. Kadm, Rasulullah (s.a.v.)'m ko-
yunun hangi tarafim sevdigini sormu§tu. Budunu sevdigini si:iylemi§-
lerdi. Bunun iizerine budunu tam zehirledi. Sonra koyunun diger yer-
lerini zehirledi ve getirip Rasulullah (s.a.v.)'a takdim etti. Rasulullah,
koyunun budunu ald1. Bir ~ignemlik et ~ignedi. Ama yutmad1. Bera-
berinde Bi§r b. Bera b. Marur da vard1. 0 da buttan biraz almi§b.
Tlpkl Rasulullah (s.a.v.)'m aldi~ yerden alml§b. Fakat Bi§r, ald1~ et
par~asm1 yutmu§tu. Rasulullah ise, o ~ignemi agzmdan di§an atb.
Sonra: "Bu kemik, bana zehirlenmi§ oldugunu si:iyledi." dedi. Bunun
iizerine kadm1 ~a~rdi. Kadm geldiginde su~unu itiraf etti. Bunun
iizerine kadma dedi ki:
- Bu i§i yapmaya seni sevk eden sebeb nedir?
- Kavmimin ba§ma getirdigin i§ler herkesce malumdur. Dedim ki,
eger bir yalanc1 ki§i isen senden kurtuluruz. Eger bir peygamber isen
zaten sana bildirilir.
Bunun iizerine Rasulullah (s.a.v.) onu cezalandirmadi. Fakat
Bi§r, yedigi o lokmadan dolaYl oldii.
ibn ishak dedi ki: Bana Mervan b. Osman b. Ebu Said b. el-Mu-
alla §i:iyle haber verdi: Rasulullah (s.a.v.)'m vefat hastah~nda Bi§r b.

354 iBNKESIR
Bera b. Marur'un kiz karde~i onun yanma geldi. Rasftlullah ona ~oyle cak
dedi:
"Ey Ummii Bi~r! i~te bu anlarda senin karde~inle birlikte Hay- kirr
ber'de yedigim lokmadan dolaYI kalb damanmm kesilmi~ gibi oldugu- bilr
nu hissediyorum."
Ummii Bi~r dedi ki: $iiphesiz Miisliimanlar elbette gorecekler ki
Rasftlullah (s.a.v.), Allah'm peygamberligi ona ikram ettigi gibi onu
f}ehid olarak da vefat ettirmif}tir.
Hafiz Ebu Bekir el-Bezzar, Hilal b. Bif}r ve Siileyman b. Yusuf el- Vac
Harrani vas1talanyla Ebu Said el-Hudri'nin f}Oyle dedigini rivayet et- tmc
mif}tir: Yahudi bir kadm, Rasftlullah (s.a.v.)'a haf}lanmif} bir koyun
hediye etti. Halk elini yemege uzattiklarmda Rasftlullah (s.a.v.) onla- ve l
ra: "Elinizi yemekten ~ekin. Qiinkti koyunun uzuvlanndan biri, zehir- dii~
li oldugunu bana bildirdi." dedi. Koyun sahibi kadma haber gonderip ne
yanma ~a~rtb. Ona f}Oyle sordu: elir
- Yemegini zehirledin mi? tab
- Evet... c ate
- Bunu ni~in yaptm?
- Eger yalanc1 biri isen, insanlann senden kurtulmasm1 ve rahat- el-<
lanm bulmasm1 istedim. Eger dogru sozlii bir kimse isen Allah'm se- lull
ni bundan haberdar kilaca~m anlamak istedim. lah
Rasftlullah (s.a.v.), elini yemege uzatti ve: "Allah'm ad1 ile yeyin." kill
dedi. Biz de yedik ve Besmele ~ektik ve hi~ birimize zarar vermedi. gi§'
Ben derim ki: Bu rivayette miinkerlik ve f}iddetli bir garabet var- ym
dir. Dogrusunu Allah bilir. arl-1
Vakidi'nin anlatb~na gore Uyeyne b. H1sn, Mtisliiman olmadan iki
once riiyasmda Rasulullah (s.a.v.)'m Hayber'i kuf}atb~m gormiif} ve
bu rtiyadan timitlenerek Rasulullah (s.a.v.)'la savaf}IP muzaffer olmak Ra:
dilemif}. Rasulullah (s.a.v.)'m yanma geldiginde Hayber'i fethetmi§ ol- top
dugunu gormii§ ve: "Ya Muhammed! Miittefiklerinden -yani Hayber- ed€
lilerden- elde ettigin ganimetleri bana ver." demi§. Rasulullah (s.a.v.) onl
da ona: "Rtiyam ters ~evirdin. Yalan soy ledin." demi§ ve rtiyasmda
gormii§ oldugu §eyi ona bildirmi§ti. Bunun tizerine Uyeyne geri don- fiy•
mii§, yolda Haris b. Avf onunla kaqila§mi§ ve ona §Oyle demi§ti: "Ben nii:
§ahadet ederim ki Muhammed, dogu ile bati arasma hakim olacaktir. gi;
Yahudiler de bunu bize boyle haber veriyorlar. $ahid ol ki sen, Ebu ika
Rafi Sellam b. Ebi HukaYik'm bana §Oyle dedigini i§ittim: "Biz, Pey- On
gamberliginden dolaYI Muhammed'i ~ekemiyoruz. Qiinkii o, Beni Ha- anl
run'dan pkmi§tlr ve Allah katmdan gonderilmi§tir. Yahudiler bu hu- lul
susta bana itaat etmiyorlar. Bizden ona verilecek iki kurban vardir. ne
Biri Yesrib digeri Hayber'dir."
Haris dedi ki: Ben Sellam'a: "Muhammed yeryiiziine hakim ola- lul
BUYOK !sLAM TAR1H1 355
cak m1?" diye sordum. 0 da ~u cevap1 verdi:

"Evet, Musa'ya Tevrat'1 indirene and olsun ki, o, yeryiiziine ha-
kim olacakhr. Ama benim onun hakkmda boyle dedigimi Yahudilerin
bilmesini istemiyorum."
FASIL
Ibn Ishak dedi ki: Rasulullah (s.a.v.), Hayber'i fethettigi zaman

Vadi'l-Kura'ya dogru yoneldi, oramn halkm1 birka~ gece ku§atma al-
tmda tuttuktan sonra oradan da aynlarak Medine'ye dondii.
Bundan sonra ibn Ishak, Rasulullah'm kolesi Mid'am'm klssasm1
ve kor bir okun gelip ona isabet ederek oldiirdiigunii anlahr. Oldiirill-
diigunde insanlar: "$ehitligi miibarek olsun." demi~ler. Bunun iizeri-
ne Rasulullah da onlara §U kar~Il1~ vermi§ti: "HaYir, nefsim kudret
elinde bulunan Allah'a yemin ederim ki, Hayber giiniinde taksimata
tabi tutulmadan bunun ele ge~irdigi ganimetler, viicudunun iizerinde.
ate§ olarak yanacakhr."
Imam Ahmed b. Hanbel, Yahya b. Said kanah ile Zeyd b. Halid
el-Ciiheni'nin §oyle dedigini rivayet etmi§tir: Hayber giiniinde Rasu-
lullah'm sahabelerinden E§cah bir adam vefat etti. Durumu Rasulul-
lah'a anlahld1~nda o: "Arkada§mizm namazm1 klhn." dedi. (Yani ben
kllmayaca~m demek istedi.) Orada bulunanlann yiiziiniin rengi de-
gi§ti. Bu durumu yad1rgad1lar. Bunun iizerine Rasulullah §Oyle bu-
yurdu: "Arkada§miz Allah yo lunda (ki cihadta) hainlik yap h." Biz de
arkada§1m1zm e§yalanm kontrol ettik. E§yalan arasmda Yahudilerin
iki dirhem degerindeki boncuklanm gordiik.
Beyhaki'nin anlath~na gore Fezare ogullan, Hayber donii§iinde
Rasulullah (s.a.v.)'la sava§mak istediler. Bunun i~tin de ona kar§I bir
topluluk meydana getirdiler. Rasulullah, onlara belirli bir yer tayin
ederek orada sava§aca~na dair haber gonderdi. Bu i§ kesinle§ince
onlar her bir tarafa ka~ti§IP gittiler.
Daha onceki sayfalarda da anlatllm~ gibi Rasulullah (s.a.v.), Sa-
fiye'nin istibrasmdan sonra Siiddii's-Sahba denilen yerde (Medine do-
nii§ yolunda) gerdege girdi ve Safiye ile evleni§i sebebiyle hays yeme-
gi yap1p diigiin yemegi olarak da~th. Gerdege girdigi o yerde ii~ giin
ikamet etti. Safiye de Miisliiman oldu. Rasulullah, onu azad etti.
Onunla evlendi. Mehir olarak onu azad etti. Boylece sahabelerin de
anlad1klan gibi Safiye, mii'minlerin annelerinden biri oldu. 0, Rasu-
lullah'm arkasmda binege binmi§ halde iken Rasulullah., onun iizeri-
ne ortii orttii. Allah ondan raz1 olsun.
"es-Sire" adh eserinde Muhammed b. Ishak, §oyle demi§ti: Rasu-
lullah (s.a.v.), Safiye ile Hayber'de veya yolun bir yerinde zifafa girdi.
356 I 1BNKESIR
Safiye'yi Rasulullah (s.a.v.) i~in siisleyip bezeyen ve sa~m1 taraYIP i~i

ni diizelten, Ummii Siileym binti Milhan idi (Bu kadm, Enes b. Ma- mu
lik'in annesidir). Rasulullah (s.a.v.), kendisinin bir ~arunnda Safiye hac
ile geceyi ge~irdi . Ebu Eyyi.ip Halid b. Zeyd de (ki bu Beni N eccar'm anl
karde~idir.) klhcm1 ku~anm1~, Rasulullah (s.a.v.)'a bek~ilik yapm1~ti . hal
Qad1rm etrafm1 dola~arak geceyi ge~irmi~ti. Nihayet Rasulullah me:
(s.a.v.) sabahlarugJ zaman onu ~arunn etrafmda gori.ip ~oyle demi~ti:
- Ey Eba Eyyiip sana ne oldu? der
- Ya Rasulallah, senin i~in i~te bu kadmdan korkt'.lm. Qi.inki.i o du~
oyle bir kadmd1r ki, babasm1, kocasm1 ve kavmini oldi.irmi.i~si.in. Ve
kendisi de kiifiirden heniiz yeni aynlm1~br. Kendisinden korktum. Pe~
Anlatildi~na gore Rasulullah (s.a.v.), onun i~in ~oyle dua etmi~ti: da~
"Allah'1m! 0 beni koruyarak geceyi ge~rdigi gibi sen de Ebu Eyyiib'ii ile
koru." dig
Ziihri, bana Said b. Miiseyyeb'in ~oyle dedigini nakletti: "Rasulul-
lah ve arkada~lan, Hayber donii~iinde geceleyin uykuda kalarak sa- di~
bah namazm1 kilmarular. Aralarmda ilk uyanan, Rasulullah oldu ve ti . •
~oyle dedi: yii1
- Ey Bilal, bize ne yaptm? Bm
- Ya Rasulallah, senin nefsini tutan (uykuda b1rakan), benim de sag
nefsimi tuttu. (Beni de uykuda b1rakb.) zin
- Dogru soyledin. gin
Sonra Rasulullah (s.a.v.), binek devesini az bir miktar eliyle go- ben
tiirdii. Sonra inip abdest alru. Ve daha once kllru~ gibi namaz kllru."
Ebu Davud, Ahmed b. Salih kanah ile Ebu Hiireyre'nin ~oyle de-
digini rivayet etmi~tir: Rasulullah (s.a.v.), Hayber gazvesinden doner-
ken bir gece boyunca yol yi.iri.idi.i. Kery mmtikasma vard1~m1zda Sa-
fiye ile gerdege girdi. Ve Bilal'e de: "Bu gece bizi bekle." dedi.
Ebu Hi.ireyre dedi ki: Bilal'in gozlerini uyku biiriidii. S1rtlm yi.iki.i-
ne dayam1~ti. Sabahleyin ne Bilal, ne Rasulullah, ne de ashabtan hi~ dor
biri uyanmad1lar. Gi.ine~ dogduktan ve i.izerlerine vurduktan sonra Ha
ilk olarak Rasulullah uyand1. (Sabah namazm1 k1lamadi~ndan): "Ey kin
Bilal..." dedi. Bilal:
- Senin nefsini tutan zat (Allah), benim de nefsimi tuttu (beni uy- Lul
kuda b1rakti). Anam babam sana feda olsun Ya Rasulallah, dedi. vey
Rasulullah ve arkada~lan, bineklerini biraz ileriye gotiirdi.iler. Ha
Sonra Rasulullah (s.a.v.) abdest alru. Bilal'e emir verdi. Bilal de kasi,
met getirdi. Rasulullah da onlara sabah namazm1 kild1rd1. Namaz1
tamamlad1~nda ~oyle buyurdu:
- Bir namaz1 unutan ki~i onu hatirladi~nda kilsm. Zira yi.ice Al- birl
lah: "Beni anmak i~in namaz kll." diye buyurmu~tur:
Ravi Yunus dedi ki: ibn $ihab bunu boyle okurdu: zan
BUY(JK isLAM TAR1H1 357
Hafiz Beyhaki dedi ki: Bu hadisenin iki kez vuku bulmu!] olmasi
muhtemeldir. imran b. Husayn ile Ebu Katade'nin rivayet ettikleri
hadiste Rasulullah ve sahabelerin uykuda kahp namaz kilmadiklan
anlatilmi~]br. Bu rivayette abdest ibriginden de bahsedilmektedir. $u
halde bu, iki hadiseden birinde meydana gelmil] veya i.ic;i.inci.i kez
meydana gelmi!] olabilir.
Hafiz Beyhaki'nin ifadesine gore Vakidi, Ebu Katade'nin hadisin-
den bahsederken bu hadisenin, Tebi.ik gazvesi doni.i!]i.inde vuku bul-
dugunu soylemil}tir.
Sonra Beyhaki, imran b. Husayn'dan rivayette bulunarak Hz.
Peygamber ve sahabelerin uykuda kahp namaz kilamaYII}lanm, iki
dagarc~~ bulunan kadmm hikayesini, ondan nasil su alillklanm, o su
ile bi.iti.in orduyu suya kanillrillklanm ve dagarciktaki suyun eksilme-
digini nakletmi!]tir.
Buhari, Musa b. ismail kanah ile Ebu Musa el-E!]'ari'nin l}oyle de-
digini rivayet etmi§tir: «Rasulullah (s.a.v.), Hayber'e gidip gazve yap-
b. Hayber'e yoneldiginde insanlar bir vadinin i.izerine ctiktiklannda
yi.iksek sesle tekbir getirerek Allahu Ekber, La ilahe illallah dediler.
Bunun i.izerine Rasulullah (s.a.v.) §Oyle buyurdu: "Yava§ olun. Siz bir
sa~n ve gaYipta olam c;a~rmiyorsunuz. Siz i§iten ve yakm olan, si-
zinle beraber olan birine sesleniyorsunuz." Ben de Rasulullah'm bine-
ginin arkasmda idim. Ben La havle vela kuvvete ilia billah, derken
beni i§itti ve §Oyle dedi:
- Ey Abdullah b. Kays!
- Buyur ya Rasulallah!
- Sana Cennet hazinelerinden bir kelimeyi soyleyeyim mi?
- Evet soyle ya Rasulallah, anam babam sana feda olsun.
-"La havle vela kuvvete'dir."
Dogrusu I]U ki, bu hadise, Rasulullah ve sahabelerin Hayber'den
doni.i§leri esnasmda vuku bulmu§tur. Qi.inki.i Ebu Musa el-E§'ari,
Hayber fethinden sonra Medine'ye gelip Mi.isli.iman olmu!]tur. Nite-
kim bu, onceki sayfalarda da belirtilmi§tir.
ibn ishak dedi ki: Rasulullah (s.a.v.) -bana gelen habere gore- ibn
Lukaym el-Absi'ye, Hayber'i fethettigi zaman orada bulunan tavuk
veya evlerde beslenen diger yenilir hayvanlardan bir§eyler verdi.
Hayber'in fethi safer aYlnda oldu. Bunun i.izerine ibn Lukaym el-Ab-
si, Hayber hakkmda §oyle bir §iir soyledi:
"Natat kalesi, Rasulullah tarafmdan silahi c;ok §iddetli bir askeri

birlikle dovi.ildi.i.
Eslem ve Gifar kabilesinin adamlan, oranm ortasma da~lillklan
zaman kesin olarak oranm boyun egdigini gtirdi.im.
358 1BNKESIR
Onlar Beni Amr b. Zur'a'ya sabah erkenden vardllar. ~ak kalesi-

nin ahalisi ise, giindi.iz ~iddetli ve koti.i durumlara di.i~ti.iler. Eb
Onlar, oranm ~ukurlanna mallan ~ektiler ve seherlerde oten ev- H2
cil hayvanlardan ba~ka biqey b1rakmachlar. Ya
Her bir kale i~in Abdi.ile~hel'in veya Beni Neccar'dan onlarm ath-
lanndan bir i~galci vard1r.
Ve Muhacirlerden ki, simalan migferlerin i.istiinden biliniyor. cal
Onlar ka~maya niyetli degildir.
Kesin olarak anlachm ki, elbette Muhammed galip gelecektir ve
orada safer aylanna kadar ikamet edecektir. on
Yahudiler, i~te o gi.inde sava~ta gozleri kor eden tozlann altmda
ka~tllar." bil
lal
HAYBER'DE ~EHiD OLAN SAHABELER ul<
cat
Muhacirlerin se~kinlerinden Rebia b. Eksem b. Sahbere el-Esedi yo.
(Beni Umeyye'nin azadhs1d1r.), Sakif b. Amr, Rifaa b. Mesruh (Bun- H~
lar, Beni Umeyye'nin mi.ittefikleri idiler.), Abdullah b. Hubeyb b. "V
Uheyb b. Suhaym b. Gire (Beni Sa'd b. Leys kabilesinden olup Beni bil
Esed'in mi.ittefiki ve k1z karde~lerinin ogludur.) ~ehit olmu~larchr. H~
Ensar'm ~ehitleri ~unlarchr: Bi~r b. Bera b. Marur (Rasulullah'la toJ
birlikte zehirli koyundan yiyen ki~idir.), Fudayl b. Numan es-Selmi-
yan, Mesud b. Sa'd b. Kays b. Halid b. Amir b. Zi.irayk ez-Zerki, Mah- bil
mud b. Mesleme el-E~heli, Ebu Dayyah Harise b. Sabit b. Numan el-
Amri, Haris b. Hatib, Urve b. Mi.irre b. Si.iraka, Evs b. Fadl, Uneyfb.
Habib, Sabit b. Eslem, Talha, Ummare b. Ukbe (Bir ok darbesiyle ol-
di.iri.ilmi.i~ti.ir.), Amir b. Ekva, Seleme b. Amr b. Ekva, (Klhcmm ucu
dizine isabet ettiginden ~ehid olmu~tur. Allah ona rahmet etsin), Es- m•
ved er-Rai. on
ibn ishak, bu zatm k1ssamm mi.istakil olarak anlatm1~tlr. Biz bu so
klssaYI, Hayber gazvesinin ba~ kls1mlannda anlattik. Hamd ve min-
net Allah'ad1r.
ibn ishak dedi ki: ibn Hi~am'm anlatti~na gore .Beni Zi.ihre kabi-
lesinden Mesud b. Rebia da Hayber gazvesinde ~ehid olmu~tur. Bu,
Kare'den olup onlann mi.ittefiki idi. Ensar'dan da Beni Amr b. Avf de
kabilesinden Evs b. Katade, Hayber gazvesinde ~ehid olmu~tur. Allah
onlann tamammdan raz1 olsun. ce
HACCAC B. iLAT EL-BEHZi OLAYI

ba
ibn ishak dedi ki: "Hayber fethedildigi zaman Haccac b. ilat es- h2
Si.ilemi el-Behzi, Ras\}.lullah (s.a.v.) ile konu~tu ve ~oyle dedi: or
BUYOK !SLAM TARiHi 359
- Ya Rasulallah, Mekke'de benim hamm1m Ummi.i ~eybe binti

Ebi Talha'nm yamnda mahm var (0 kadmdan olma oglu Mi.iriz b.
Haccac vardi.). Mekke tti.ccarlarmm yanmda da ~e~itli mallanm var.
Ya Rasulallah, bana izin ver.
Rasulullah, ona izin verince o da ~oyle dedi:
- Ya Rasulallah, soylemem gerekecek baz1 ~eyler (yalanlar) ola-
cak.
- Soyle dedi.
Boyle diyerek Rasulullah ona ruhsat verdi. Daha sonra Haccac da
ona ~oyle dedi:
- Q1kip Mekke'ye geldigim zaman Seniyeti.il-Beyza'da Kurey~'ten
bir takim adamlarla kar~Ila~tim. Haberleri ara~tinyorlard1. Rasulul-
lah'm durumunu soruyorlard1. Onun Hayber'e gittigi haberi onlara
ula~mi~ti. Onlar, Hayber'in ziraat, ni.ifus ve savunma bakimmdan Hi-
caz'm bir koyi.i oldugunu biliyorlard1. Bunun i~in haberleri ara~tin
yorlardi. Gelen kafilelere soruyorlard1. Beni gordi.ikleri zaman: "Bu
Haccac b. ilat'tir." dediler. Benim Mi.isli.iman oldugumu bilmiyorlardi.
"Vallahi onda haberler vard1r." diyerek bana: "Ey Ebu Muhammed,
bize haber ver, ~ti.nki.i bize haber ula~ti ki, o yol kesici (Muhammed)
Hayber'e saldirmi~. Halbuki oras1 Yahudi ~ehridir. Hicaz'm verimli
topraklandir." dediler.
Dedim ki: Bu haber bana da geldi. Fakat bende sizin bilmediginiz
bir haber vardir.
Ben boyle deyince devemin iki yamm aldilar. ~oyle diyorlard1:
- Ey Haccac, soyle bakahm.
Dedim ki:
- Oyle bir hezimet oldu ki, onun benzerini ~imdiye kadar hi~ i~it
mediniz. Onun ashab1 oyle bir ~ekilde oldti.ri.ildi.iler ki, ~imdiye kadar
onun mislini duymu~ degilsiniz. Muhammed de oyle bir esir edildi ki
sormaym gitsin! Onu esir edenler ~oyle dediler:
- Biz onu oldti.rmeyecegiz. Onu Mekke halkina goti.irecegiz ki, on-
lar onu kendi aralannda, onlann adamlanndan oldti.rdi.iklerinin kar-
~~h~nda oldti.rsti.nler.
Bunun i.izerine kalktilar ve Mekke'de ba~rmaya ba~layarak ~oyle
dediler:
- Muhammed'i bekleyin. 0 size getirilecek ve i~inizde Oldti.ri.ile-
cektir.
Sonra ~oyle dedim:
- Mekke'de mahm1 toplamam ve alacaklanm1 tahsil etmem i~in
bana yard1m ediniz. Qti.nki.i ben Hayber'e gitmek istiyorum ki, Mu-
hammed'in ve ashabmm yenilmesinden sonra ti.iccarlar benden once
oraya gitmeden gidip bir~eyler elde edeyim.
360 1BNKESIR
Kalktilar ve si.iratli bir ~ekilde benim ir;in mahm1 topladilar. Ha-

mnnma geldim ve: "Benim senin yanmda kalm1~ mallanm vard1. Bel-
ki ben Hayber'e kavu~urum ve tiiccarlar benden once oraya gitmeden
ah~-veri~ f1rsatlanndan bir ~eylere kavu~urum." dedim. tir:
Abbas b. Abdiilmuttalib, haberi duydugu zaman yamma geldi. 0 tir:
s1rada tiiccar r;ad1rlanndan bir ~ad1rda idim. Barra ~oyle dedi: dec
- Ey Haccac, senin getirdigin bu haber nedir?
- Sana soylersem kimseye soylemeden durur musun? gitJ
- Evet. soy
- Buradan git ki seninle yalmz olarak bulu~ahm. Qiinkii gordii-
giin gibi ben mahm1 toplamaktaYim. yoli
0 da ben i~imi tamamlaYincaya kadar yammdan aynldi.
Mekke'de benim ir;in olan her~eyi toplamaYI bitirdigim ve r;Ikma- bm
ya yoneldigim zaman Abbas'la bulu~tum ve ona ~oyle dedim: asb
- Ey Ebu Fadl, benim verecegim haberi sakla. Qiinkii ii~giin i~in
de yakalanmaktan korkuyorum. Sonra diledigin zaman soyle. iizi
Abbas: her
- Olur, yapanm, dedi. dec
Ona ~oyle dedim: "Vallahi ben senin karde~inin oglunu (Rasulul- Ku:
lah'I), Hayber hiikiimdarlannm kizma giiveyi olarak gordiim. Yani rin1
Safiye ile evlendi. 0 Hayber'i fethetti ve oradakileri r;1kartti. Oras1
~imdi onunla ashabmm oldu. hib
- Sen neler soyliiyorsun ey Haccac?
- Evet vallahi durum boyledir. Duydugun bu haberi sakla. Ben
Miisliiman oldum ve sadece mahnn almak ir;in buraya geldim. Ba~ka
lannm eline ger;melerinden korkuyordum. Dr; giin ger;tigi zaman du-
rumu ar;1kla. Durum senin arzu ettigin gibidir. lah
Nihayet ii~iincii giin olunca Abbas, siislii bir elbiseyi giyindi ve
haluk denen giizel bir koku siiriindii. Bastonunu eline aldi. Sonra p-
kip Ka'be'ye geldi, tavaf etti. Kurey~liler, onu gordiikleri zaman ~oyle
dediler:
- Ey Ebu Fadl, vallahi senin bu yapti~n musibetin siCakli~mn
verdigi bir sertlik ve yigitliktir senin bu yapti~n.
- Sizin kendisine yemin ettiginiz Allah'a yemin ederim ki, Mu-
hammed Hayber'i fethetmi~tir. Onlann hiikiimdarlannm kiz1 ile ev- ara
lenmi~tir. Mallanm ve orada olan her~eyi alm1~tir. Oras1, onunla as- rin•
habmm olmu~tur. sul
- Bu haberi sana kim getirdi? Ian
- Size haberi veren kimse getirdi. Sizin yammza Miisliiman ola- iize
rak girdi. Mahm aldi. Muhammed'e ve onun ashabma kavu~mak ir;in ser;1
gitti ki, onunla birlikte olsun. aza
- Ey Allah'm kullan! Allah dii~mam kar;1p kurtuldu. Ama vallahi ne:
eger bilseydik, elbette bizim elimizden ~_;ekecegi vard1.

Ravi diyor ki: Qok ge~_;meden onlara bu haber ula~t1."
imam Ahmed b. Hanbel, bu hadisenin senedini ~oyle nakletmi~
tir: Abdi.irrezzak, Sabit kanah ile Enes'in ~oyle dedigini rivayet etmi~
tir: "Rasulullah (s.a.v.), Hayber'i fethedince Haccac b. ilat ona ~oyle
dedi:
- Ya Rasulallah, Mekke'de mahm ve ailem var. Onlann yanma
gitmek istiyorum. Orada senin aleyhinde sozler veya ba~ka bir~ey
soyleyebilir miyim?
Rasulullah (s.a.v.), ona diledigi gibi konu~ma iznini verdi. 0 da
yola ~1ktl. Kansmm yanma geldi. Eve vard1~nda ona:
- Yanmdaki mallanm1 topla. Qi.inki.i ben Muhammed'den ve asha-
bmdan elde edilen ganimetleri satm almak istiyorum. Muhammed ve
ashabmm mallan ganimet olarak ele ge~_;irilmi~tir, dedi.
Bu haber Mekke'de yaJilru. Mi.isli.imanlar kendi ko~elerine ~ekilip
i.izi.ildi.iler. Mi.i~rikler de sevin~ ve ferahlanm a~_;1ga vurdular. Bu ha-
ber, Abbas'a da ula~t1. Evine ~_;okti.i. Yerinden kalkamaz oldu. Marner
dedi ki: Osman el-Hazred, bana Miksam'm ~oyle dedigini nakletti:
Kusem admdaki oglunu alru. S1rt i.isti.i uzand1. Ba~m1 gogsi.ini.in i.ize-
rine koyup ~oyle dedi:
"Ey sevgili Kusem, sen burnu iyi koku alana benzersin. Davar sa-
hibi oglum.
iddia edenlerin sozlerine ragmen sen benim sevgili oglumsun."
Sabit; Enes'in ~oyle dedigini rivayet etmi~tir: Abbas, daha sonra
kolelerinden birini Haccac b. ilat'a gonderip ~u haberi iletti:
"Yaz1klar olsun sana ne haber getirdin? Sen neler diyorsun? Al-
lah'm vaad ettigi, senin getirdigin haberden daha haJirhdir."
Haccac b. ilat, Abbas'm kolesine ~oyle cevap verdi.
"Ebu'l-Fadl'a (Abbas'a) selam soyle ve ona de ki, kendisiyle ba~ba
~a gori.i~ebilmem i~in odalarmdan birini bana tahsis etsin. Qi.inki.i ve-
recegim haber onu sevindirecektir."
Kole, Abbas'm yanma dondi.i. Eve varmca ona:
- Ey Eba Fadl! Sana mi.ijdeler olsun! dedi.
Abbas da sevincinden dolaYI yerinden firlaJip kolenin gozlerinin
arasm1 opti.i. Kole, Haccac'm soylediklerini ona nakletti. Bunun i.ize-
rine Abbas, koleyi azad etti. Sonra Haccac, Abbas'm yanma gelip, Ra-
sulullah (s.a.v.)'m Hayber'i fethettigini ve Hayberli Yahudilerin mal-
lanm ganimet olarak ald1~m haber verdi. Allah'm bildirdigi sehim
i.izerine mallanm taksim ettigini, Hi.iyey k1z1 Safiye'yi kendisi i~in
se~_;tigini, onunla evlendigini, Safiye'yi serbest b1rakti~m dilerse onu
azad edip evlenecegini, dilerse ailesine gonderecegini soylemesi i.izeri-
ne Safiye'nin azad olup Rasulullah (s.a.v.)'m zevcesi olmaYl yegledigi-
362 iBNKESIR
ni haber verdi ve §Oyle dedi: cac

"Ama ben buradaki mallanm1 toplamak ve tekrar geri donmek me
it;in buraya geldim. Rasulullah (s.a.v.)'dan yalan haber vermek it;in Vel
izin istedim. 0 da bana izin verdi. ~imdi sen i.it; gi.in benim bu duru-
mumu gizle, sonra diledigin gibi at;Ikla." om
Haccac'm kans1, yanmdaki ziynetleri ve e§yalan toplaYIP Hac- Na
cac'a verdi. Haccac da bu mallan ahp giiti.irdi.i. Ut; gi.in sonra Abbas, Zlll
Haccac'm kansmm yamna gelip: ria
- Kocan ne yapti? diye sordu. 0 da kocasmm falan gi.inde t;ekip kir
gittigini haber verip §Oyle dedi:
- Ey Eba Fadl, Allah seni hi.izi.inlendirmesin. Sana ula§an haber
bizim de zorumuza gitti.
- Evet. Allah beni hi.izi.inlendirmesin. Ama Allah'a hamdederim mi ~ I
ki, bizim sevinecegimiz haberi ald1k. Allah, Rasuli.ine, Hayber'in fet- yi.i:
hini nasib etti. Oradaki Yahudilerin mallan Allah'm belirledigi paya
gore taksim edildi. Rasulullah (s.a.v.) da Safiye'yi kendine aYird1. bir
Eger kocana ihtiyacm varsa ~abuk ona ula§.
- Vallahi dogru soyledigini samyorum. Oyle degil mi?
- Ben dogru sozli.iyi.im. Durum, sana haber verdigim ~ekildedir.
Sonra Abbas, oradan t;ekip gitti ve Kurey§lilerin meclisine vard1.
Abbas oradan ge~erken onlar: rile
- Ey Eba Fadl, hay1rdan ba§ka bir§eyle kaq1la§ma emi? kir
- Allah'a hamd olsun. Ben haYirdan ba§ka bir§eyle kar§Ila§mam.
Haccac b. ilat, Allah'm Hayber fethini Rasuli.ine nasib ettigini ve ora- dei
daki Yahudilerin mallannm, Allah'm belirttigi paya gore taksim edil-
digini ve Rasulullah'm Safiye'yi kendisi i~in aYJrdi~m bana haber
verdi. Bu haberi i.i~ gi.in si.ire ile gizlememi benden istedi. 0 mahm ve Ma
buradaki e§yalanm toplamak i~in buraya gelmi§ti. Sonra ~ekip gitti.
Ravi diyor ki: Cenab-1 Allah, Mi.isli.imanlarda bulunan i.izi.inti.i ve
kederi mi.i§riklere diindi.irdi.i. U zi.inti.ili.i olarak evlerine kapanmi§ nu;
olan Mi.isli.imanlar pkip Abbas'm yanma geldiler. 0 da onlara bu ha-
beri oldugu gibi anlatti. M1isli.imanlar sevindiler ve i~lerindeki ofke di.il
ve i.izi.inti.iyi.i mi.i§riklere dondi.irdi.iler.
Musa b. Ukbe de, "Megazi" adl1 eserinde bu olaYI §Oyle anlatir:
"Kurey§liler, bu hususta kendi aralannda kaq1hkli bahse girmi§-
ler; bir kism1: "Muhammed ve ashab1 galip gelecektir." diyor, bir kis-
mi da: "iki mi.ittefik ile Hayber Yahudileri galip geleceklerdir." diyor-
lardi. Haccac b. ilat es-Si.ilemi el-Behzi Mi.isli.iman olmu§, Rasulullah tul
(s.a.v.)'la birlikte Hayber fethinde haz1r bulunmu§tu. Ummi.i ~eybe
(Abdi.iddar b. Kusayy'm k1z karde§i) admdaki kadinla evli idi. Hac-
cac'm t;ok mah ve serveti vardi. Beni Si.ileym arazisindeki madenler
ona aittir. Rasulullah (s.a.v.), Hayber'i hakimiyeti altma almca Hac- car
cac, Mekke'deki mallanm toplamak ve getirmek iizere Mekke'ye git-

mek ic;in Rasulullah'tan izin istedi. Rasulullah da ona gereken izni
verdi.
Siiheyli dedi ki: Haccac b. ilat'm islam'a giri!_?ine sebeb olarak,
onunla cinler arasmda gec;en tuhaf bir hadiseyi nakletmi!_?tik. Haccac,
Nasr'm babasuhr. Orner b. Hattab, Nasr'I -Medine cariyelerinden ba-
zilanm ba!_?tan pkarmasmdan dolay1- Medine'den siirgiin etmi!_?ti. Fe-
ria binti Hiimam (Haccac b. Yusuf es-Sakafi'nin annesi), onun hak-
kmda !_?oyle demi!_?tir:
"Nas1l olsa Nasr b. Haccac'a ula!_?amiYorum.
Bari ic;ki ic;meye yol yok mu ki gidip ic;eyim."
Siirgiine gonderilen Nasr, ~am'a gittiginde Ebu Esved es-Siile-
mi'nin kansma a!_?Ik oldu ve kara sevdaya tutulup hastaland1. Bu
yiizden oldii.
ibn ishak dedi ki: Hayber gazvesi hakkmda soylenen !_?iirlerden
biri de Hassan'm !_?U !_?iiridir:
"Hayber halk1, topladlklan ekinlerini ve hurmalanm savunmas1z

b1rakhlar.
Ne kotii sava!_?hlar. Oliimden ho!_?lanmad1lar. Koruluklan ele gec;i-
rildi. Ellerinden almd1 ve yaramaz kotii huylu bir kimsenin zelil, ha-
kir kimsenin fiilini kendileri i!_?lemeyi kabullendiler.
Oliimden mi kac;arlar? Halbuki c1hzlarm oliimii giizel bir oliim
degildir."
ibn Hi!_?am'm, Ebu Zeyd el-Ensari'den naklettigine gore Ka'b b.

Malik de bu hususta !_?oyle bir !_?iir soylemi!_?tir:
"Biz Hayber'e ve onun nehirlerinden su ic;ilen mevkilerine avucu-

nun tiiysiiz, damarlan yigit bir koruyucu ile geldik.
Hedeflere ula!_?makta siiratle ko!_?an, giic;lii, her bulu!_?ma yerinde
dii!_?manlann iizerine ahlan atlarla geldik.
Biz, her kl!] giiniinde c;omleklerinin altmda yanan ate!_?in kiilii bii-
yiik olan, Hind demirinden yap1lmi!_? Me!_?ref koyiine ait klhc; a!i;!zlany-
la c;ok vurucu kimseleriz.
Eger !_?ahadete isabet ederse, oldiirmeyi bir ovgii olarak goren;
~ehidligi Allah'tan bekleyen ve Ahmed ile muzaffer olmaYI, kur-
tulu!_?a ermeyi de Allah'tan uman kimseleriz.
Muhammed'i, korunmas1 gereken !_?eyleri, dili ve eli ile koruyup
savunan kimseleriz.
Ve ona !]iiphelendigi her i!_?ten dolay1 yardlm eden, Muhammed'in
cam oniinde bir cam harcayan kimseleriz.
364 iBNKESIR
ihlash olarak gayb ile olan haberleri tasdik eden, bununla yann
tisttinltik ve kurtulu§u, feyz ve necat bulmaYl dileyen kimseleriz."
~ . §0)
bel
Ra
kol
gin
ya
Ya
biy
ze :
Mi1
am
km
Ha
ald
bu
ay~
ad~
dir1
Ha
b. ]
Eg1
bm
KaJ
ba§
Ali
dfu
vet
PEYGAMBER (S.A.V.)'IN VADi'L-KURA 'YA UGRAMASI VE
ORADAKi YAHUDi BiR KAVMi KU~ATIP
ONLARLA ANTLA~MA YAPMASI
Vakidi, Abdurrahman b. Abdiilaziz kanab ile Ebu Hiireyre'nin

§i:iyle dedigini rivayet etmi§tir: Rasulullah (s.a.v.)'la birlikte Hay-
ber'den pk1p Vadi'l-Kura'ya gittik. Riifaa b. Zeyd b. Vehb el-Ciizami,
Rasulullah (s.a.v.)'a Mid'am admda siyahi bir kole hediye etmi§ti. Bu
ki:ile, Rasulullah (s.a.v.)'m binegini haz1rhyordu. Vadi'l-Kura'ya indi-
gimizde Yahudilerin yanma yakla§bk. Araplardan baz1 kimseler ora-
ya geldiler. Bir ara Mid'am, Rasulullah'm binegini ~i:iktiirmekte idi.
Yahudiler, ok atarak bizi kar§Ilailllar. Biz heniiz yerle§memi§ veta-
biye yapml§ degildik (mevzilere girmemi§tik). Onlar, kalelerinden bi-
ze nara atiyorlard1. Bu esnada hedefini kaybetmi§, §a§km bir ok gelip
Mid'am'a isabet etti ve onu i:ildiirdii. Bunun iizerine insanlar: "Mid'-
am'a Cennet miibarek olsun." dediler. Rasulullah (s.a.v.) da onlara §U
kaq1h!P. verdi:
"Hay1r! Nefsim kudret elinde bulunan Zat'a yemin ederim ki,
Hayber giiniinde payla§Ilmaya tabi tutulmarm§ ganimetlerden bunun
ald1!P. mallar kendisinin iizerinde ate§ olarak yanacaktir." insanlar
bu si:izleri duyunca adamm biri, Rasulullah (s.a.v.)'a bir veya iki
ayakkab1 ba!P. getirdi. Bu baglan goren Rasulullah (s.a.v.), getiren
adama §i:iyle dedi:
"Ate§ ten bir veya iki ayakkab1 ba!P.."
Vakidi dedi ki: Rasulullah (s.a.v.), ashabm1 sava§ i~in mevzilen-
dirdi. Ve onlan s1raya koydu. Bayra!P.m Sa'd b. Ubade'ye, bir sanca!P.
Habbab b. Miinzir'e, bir sanca!P. Sehl b. Hanife, bir sanca!P. da Abbad
b. Bi§r'e verdi. Sonra dii§mam islam'a davet ederek onlara dedi ki:
Eger Miisliiman olursamz canlanmz1, mallanmz1 korursunuz. Hesa-
bmiz da Allah' a kahr.
Dii§mandan bir adam ortaya ~1kti. Miibareze i~in adam istedi.
Kar§Isma Ziibeyr b. Avvam ~1kti ve onu i:ildiirdii. Sonra dii§mandan
ba§ka bir adam ortaya pkti. Miibareze yapmak istedi. Kar§Isma Hz.
Ali ~1kti ve onu oldiirdii. Nihayet Hz. Ali, dii§mandan onbir ki§iyi i:il-
diirdii. Onlardan her birini oldiirdiigii.nde geride kalanlan islam' ada-
vet ediyordu.
366 iBNKESIR
0 gun namaz vakti geldiginde Rasulullah (s.a.v.), ashabma nala:

maz kild1nyor, sonra doni.ip di.i~mam ish1m'a, Aziz ve Celil olan Al- rii
lah'a ve Rasuli.ine davet ediyordu. Ak~ama dek onlarla sava~t1. Ertesi la1
gi.in, gi.ine~ bir m1zrak boyu yi.ikseldiginde teslim oldular. Rasulullah, dil
oray1 zorla (kuvvet kullanarak) fethetti. Malian ganimet olarak Ce-
nab-I Allah, Miisli.imanlara nasib etti. Miisliimanlar, r;ok miktarda (s.
mal ve e~ya ele ger;irdiler.
Rasulullah (s.a.v.), Vadi'l-Kura'da dort gi.in ikamet etti. Ele ger;ir- zo
digi ganimetleri ashabma taksim etti. Arazi ve hurmahklan Yahudi- su
lerin ellerinde b1rakti. Yanc1hk usulii ile onlara teslim etti. Rasulul- Sa
lah (s.a.v.)'m Hayber, Fedek ve Vadi'l-Kura'YI ele ger;irdigini haber TIJ
alan Teyma Yahudileri cizye vermek iizere Rasulullah'la sulh antla~
masi yaptilar. Boylece mallanm ellerinde tutmaYI ba~ardilar. Til
Hz. Orner, Hayber ve Fedek Yahudilerini memleketlerinden p- tu
kardi~nda Teyma ve Vadi'l-Kura Yahudilerini memleketlerinden p-
karmadi. Qi.inkii onlar ~am diyanna dahil idiler. Hz. Orner, Vadi'l- ht:
Kura ile Medine arasm1 Hicaz'dan saYiyordu. Ote tarafm1 ise ~am' or
dan saYiyordu. ta:
Rasulullah (s.a.v.), daha sonra Hayber ve Vadi'l-Kura i~ini ta-
mamlaYinca Medine'ye dondii. Allah, oralann mallanm ona ganimet su
olarak verdi. an
Vakili, Yakub b. Muhammed kanah ile UmmiiAmmare'nin ~oyle gil
dedigini rivayet etmi~tir: Ciiriifte Rasulullah (s.a.v.)'m ~oyle dedigini (s.
i~ittim: illl
11
Yats1 namazmdan sonra kadmlanmz1n yanma aniden girme- Bl
yin. II Kabileden bir adam sefere pkm1~ti. Ani den kansmm yanma r;e.
geldi ve ho~lanmad1~ durumlarla kar~1la~t1. Onu serbest b1rakti, ha
ama aynlmad1. Kansmdan bo~anmaya gonlii raz1 olmad1. Qi.inki.i on-
dan r;ocuklan vard1, kansm1 da seviyordu. Rasulullah (s.a.v.)'m mez- na
kur emrine muhalefet etti ve ho~lanmad1~ durumlarla kar~Ila~ti. liE
ha
FASIL va
de
Buhari ve Miislim'in sahihlerinde belirtildigine gore Rasulullah isE
(s.a.v.), Hayber'i fethettiginde oranm Yahudileri ile yancrhk antla~
masi yapti. Yani oradan elde edilecek hurma ve ekinlerin yansm1 on- ah
lara vermek iizere Hayber arazileri ve hurmahklan iizerinde r;ah~ma
lanna miisaade etti. Bu hadisin baz1 laf1zlarmda varid olduguna gore Y:::
Rasulullah (s.a.v.), onlarm kendi mallan iizerinde r;ah~malanm ka- lUJ
bul etmi~tir. Baz1 rivayetlerde ise Rasulullah (s.a.v.), onlara ~oyle dedi~
mi~tir: IIDiledigimiz miiddetr;e sizi bunlarm iizerinde b1rakinz. II ke
Si.inen'de anlatildi~na gore Rasulullah (s.a.v.), iiriinlerin olgun- ile
la~?mas1 esnasmda Abdullah b. Revaha'Yl Hayber'e gonderir, o da i.i-

ri.inlerin miktanm takdir eder ve Mi.isli.imanlann pa)'lna di.i~?eni on-
lardan ahrm. Abdullah b. Revaha, Mu'te sava~?mda oldi.iri.ili.ip ~?ehid e-
dildiginde, Rasulullah (s.a.v.), Cabbar b. Sahr'1 oraya gonderdi.
Muhammed b. ishak dedi ki: ibn ~ihab'a sordum: «Rasulullah
(s.a.v.), Hayber hurmahklanm oranm Yahudilerine nasll verdi?
Bana l?U cevab1 verdi: Rasulullah (s.a.v.), sava~?tan sonra Hayber'i
zorla ald1. Hayber, Allah'm ona ganimet olarak verdigi bir yerdi. Ra-
sulullah da oraYI be~?e a)'lrm ve Mi.isli.imanlar arasmda taksim etti.
Sava~?tan sonra Hayberlilerden si.irgi.ine raz1 olanlan Rasulullah c;a~
np ~?oyle dedi:
"Eger dilerseniz bu mallan, i.izerinde c;ah§mamz §arti ile size ve-
ririm. Uri.inleri, bizimle sizin aramzda yan yanya olsun. Allah'm sizi
tutaca~ bir mi.iddetle sizi burada b1raka)'lm."
Onlar da kabul ettiler ve bu §art i.izere Hayber arazilerinde ve
hurmahklannda c;ah~?tllar. Rasulullah (s.a.v.), Abdullah b. Revaha'Yl
oraya gonderiyor, o da oranm i.iri.inlerini taksim ediyor ve miktanm
tahmin etmede onlara adaletli davramyordu.
Cenab-1 Allah, Peygamber (s.a.v.)'i vefat ettirince, Ebu Bekir, Ra-
sulullah vefat edinceye kadar ora i.izerine onlarla yapmi§ oldugu mu-
amele i.izerine oraYl onlarm elinde b1rakti. Sonra Hz. Omer'in halifeli-
ginin ilk zamamnda Orner de oylece b1rakti. Sonra Rasulullah
(s.a.v.)'m ruhunu Allah'm kabzetmi~? oldugu hastah~nda: "Arap yan-
madasmda iki din bir arada bulunmamahd1r." hadisi Omer'e ula~?tl.
Bunun i.izerine Orner, bu meseleyi ara§tlrdi. Nihayet bu hadisin ger-
c;ek oldugunun delilleri kendisine varm. Bunun i.izerine Yahudilere
haber gonderip §Oyle dedi:
"~i.iphesiz yi.ice Allah, sizin si.irgi.in edilmenize izin vermi~?tir. Ba-
na §oyle bir hadis gelmi§tir: Rasulullah (s.a.v.), bir ara §Oyle demi~?tir:
"Elbette Arap yanmadasmda iki din bir arada bulunmamahd1r. 0
halde Yahudilerden kimin yamnda Rasulullah (s.a.v.)'dan bir ahid
varsa onu bana getirsin. Onun ic;in o ahdi infaz edeyim. Yahudiler-
den, kendisinde Rasulullah (s.a.v.)'dan bir ahid bulunmayan kimseler
ise buralan tahliye etmeye haz1rlansmlar."
Boylece Hz. Orner, onlardan, yanmda Rasulullah (s.a.v.)'dan bir
ahid bulunmayan kimseleri si.irgi.in etti.>>
Ben derim ki: Hicri 300. seneden sonra son donemlerde Hayber
Yahudileri, Rasulullah tarafmdan kendilerine verilmi§ bir yaz1 bu-
lundugunu ve bu yaZida kendilerine cizye tarh edilmi§ oldugunu id-
dia etmi§lerdir. Baz1 alimler bu yazlYa aldanmi§lar, hatta cizyenin
kendilerinden di.i§i.iri.ilmesi gerektigini soylemi§lerdir. Mesela, ~afi
ilerden ~eyh Ebu Ali b. Hayrun bu gori.i§tedir. Aslmda bu aslls1z bir
368 iBNKESIR
yaz1d1r, uydunnad1r. Ben <;e~itli vecihlerden bunun aslls1zh~m a<;Ik-

larum. Buna dair miistakil bir eser yazd1m. mP.
"Mesail" adh eserinde ibn Sabbag, "TaJik" adh eserinde ~eyh Ebu ~ekl
Hamid gibi ~afii ashabmdan baz1 alimler, kendi kitaplannda bu yazi- hihl
ya deginmi~ler ve aslls1z oldugunu soylemi~lerdir. ibn Mesleme de dan
bunu reddetmek i<;in miistakil bir ciiz tasnif etmi~tir. Bieri 700. sene- ~art
den sonra Yahudiler, tekrar bu konuda harekete ge<;mi~ler ve asha-
bm kendi kitaplannda i~aret ettikleri yazmm bir niishasm1 ortaya <;I-
karmi~lardir. Ben bunu ele ald1~mda yalan ve uydurma oldugunu
gordiim. Giiya bu yazmm Rasulullah tarafmdan kendilerine verilmi~
olduguna dair Sa'd b. Muaz'm ~ahitligi varnn~. Oysa Sa'd, Hayber fet-
hinden once vefat etmi~ bir sahabedir. Yine bu yazmm Muaviye b.
Ebu Siifyan tarafmdan da dogruluguna dair ~ahadet varm1~. Oysa
Ebu Siifyan oglu Muaviye, o s1ralarda heniiz Miisliiman olmu~ degil-
di. Bu yaztnm son k1snnnda da l;lOyle bir ifade varrur: "Bunu Ebu Ta-
lib oglu Ali yazru." Bu da hata ve yanh~tlr. Bu yaZida cizye tarhmdan
bahsedilmektedir. Oysa o zamanlar cizye heniiz me~ru kilmm1~ degil-
di. Cizye, ilk olarak N ecranhlar hakkmda me~ru kllmm1~ ve onlardan
ahnm1~tlr. Ve yine anlatllru~na gore bunlar, hicri dokuzuncu sene-
nin ba~lannda bir heyet olarak Rasulullah'a gelmi~lerdir. Dogrusunu
Allah bilir.
ibn ishak, N afi kanah ile ibn Omer'in ~oyle dedigini rivayet et-
mi~tir: Ben, Ziibeyr ve Mikdad b. Esved, Hayber'deki mallanm1zm
yanma gittik ki, onlann bak1m1m yapahm. Geldigimiz zaman malla-
nmizm ba~ma da~ld1k.
Gecenin karanh~nda yata~mda uyumakta iken bana sald1nld1.
Kollanm (nerdeyse) dirseklerden itibaren aynhyordu. Ba~rd1~m za-
man iki arkada~1m benim yamma geldiler. Ba~rmaya ba~lad1lar.
"Bunu sana kim yaptl?" diye sordular. Ben de bilmiyorum, dedim. El-
lerime gereken bakim1 yaptllar ve beni Hz. Omer'in yamna getirdiler.
0 da dedi ki:
"i~te bu, Hayber Yahudilerinin yapti~d1r." Sonra halk i<;inde
kalkti, onlara ~oyle bir hitapta bulundu:
- Ey insanlar! Rasulullah (s.a.v.), Hayber Yahudileriyle, diledigi-
miz zaman onlan siirebilecegimiz ~arb iizerine muamele yapmi~ti.
Abdullah b. Omer'in iizerine salrunni~lar ve onun ellerini yanni~lar
dir. Sizin de bundan haberiniz olmu~tur. Bundan once de Ensari'nin
iizerine saldirmi~lardL Onlann bunu yapbklanndan ~iiphemiz yok.
Orada bizim onlardan ba~ka bir dii~mamm1z yoktur. ~u halde Hay-
ber'de kimin mah varsa malmm ba~ma gitsin. Qiinkii ben, Yahudileri
siirgiin edecegim.
Boyle dedi ve Yahudileri Hayber'den <;Ikanp siirdii.
BDYOK isLAM TARiHi 369
Ben derim ki: Orner b. Hattab'm Hayber'de paYl varru ve bu paYI-

m Allah yoluna vakfetmii;iti. Vakfiyesinde Rasulullah'm ii;iaret ettigi
i;iekilde bir i;iart ileri siirmiii;itii. Nitekim bu, Buhari ve Miislim'in sa-
hihlerinde sabittir. Vakfiyesinde, bu vak1f mallanm kendi ogullann-
dan ve k1zlanndan en c;ok hangisi dogru yolda ise, onun yonetmesini
i;iart kOi;iiDUi;itU .
.
.
B. islam Tarihi, C. IV, F. 24

H2
EBU BEKiR ES-SIDDIK'IN, BENi FEZARA SERiYYESi yi.i
da
imam Ahmed b. Hanbel, Behz ve ikrime b. Ammar kanab ile Se- Or
leme'nin ~oyle dedigini rivayet etmi~tir: "Ebu Bekir ibn Kuhafe ile va
birlikte sefere ~1ktik. Rasulullah (s.a.v.), onu ba~1m1za emir tayin et-
mi~ti. Beni Fezara kabilesine gazve yaptik. Onlann sulanna yakla~ti da
W.mizda Ebu Bekir bize emir verdi. Biz de emir i.izerine mola verip
konaklaruk. Sabah namazm1 kllruW.mizda Ebu Bekir bize yagma i~in
emir verdi. Bize dogru gelen kimseleri oldi.irdi.ik. Sonra baktim ki in-
sanlardan aralannda ~tocuk ve kadmlann da bulundugu bir grup da-
ga dogru ko~uyor. Ben de pe~lerine di.i~ti.im. Benden once daga ula~
malarmdan korktum. Onlara ok attim. Atti~m oklar onlarla da~n (s.
arasma di.i~ti.i. Onlan oni.ime katip Ebu Bekir'in yamna, su ba~ma ge- at]
tirdim. Aralannda Fezarahlardan bir kadm varru. Uzerinde deriden hu
mamul eski bir ki.irk varru. Yamnda da bir klz1 vard1 ki, Araplann en (s.:
gi.izellerindendi. Ebu Bekir, onun klzm1 bana ganimet olarak verdi. n
Ben de Medine'ye gelinceye kadar onun pe~tesini a~tmadim. Yine pe~te de,
sini ac;:madan geceledim. Rasulullah (s.a.v.) ertesi gi.in c;:ar~1da benim- goJ
le kar~1la~ti ve bana: "Ey Seleme! Karum bana hibe et." dedi. Ben de:
"Allah'a yemin ederim ki ya Rasulallah, onu c;:ok begendim. Ama i.ize- ml
rinden hi~tbir elbisesini indirmedim. Pe~tesini a~tmarum." dedim. Rasu- Ye
lullah (s.a.v.) sustu. Ve beni b1rakti. Ertesi gi.in yine Rasulullah, pa- Yo
zarda benimle kar~1la~ti ve bana: "Ey Seleme, o kadm1 bana hibe et." de
dedi. Ben de: "Ya Rasulallah! Allah'a yemin ederim ki o kadm ~tok ho- ~til3
~uma gitti, ama pe~tesini heni.iz a~tmadim." dedim. Rasulullah sustu Ab
ve beni b1rakti. Yine ertesi gi.in c;:ar~1da Rasulullah, benimle kar~1la~ti So
ve bana: "Ey Seleme! Allah ic;:in, baban ic;:in o karum bana hibe et." de- ~I
di. Ben de: "Ya Rasulallah! Allah'a yemin ederim ki, ben onun pe~esi pll
ni heni.iz a~tmi~ degilim. 0 senin olsun." dedim. Rasulullah (s.a.v.), ha
Mekkelilere haber gonderdi. Onlann ellerinde Mi.isli.imanlardan baz1 on
esirler vard1. Bu kadm1 onlara vererek, Mi.isli.iman esirleri onlardan hu
kurtard1."
Bunu, Muslim ve Beyhaki rivayet etmi~lerdir. Ya
rm
HZ. OMER'iN, MEKKE'YE DORT MiL MESAFEDEKi

HEVAZiN TOPRAG INA DUZENLEDiGi SERiYYE
Beyhaki, Vakidi kanahyla yaptl~ bir rivayette ~oyle demi~tir:

"Rasulullah (s.a.v.), Beni Hilal'den bir kllavuz ve otuz siivari ile
Hz. Orner b. Hattab'1, Hevazin taraflanna gonderdi. Bunlar geceleyin
yiiriiyor, giindiiziin gizleniyorlardi. Hevazin beldesine yakla~tlklann
da Hevazinliler onlardan kac;tllar. Hz. Orner de Medine'ye geri dondii.
Ona: "Has'amhlarla sava~maya var m1sm?" diye soruldu. 0 da ~u ce-
vabi verdi:
- Rasulullah (s.a.v.) bana, sadece Hevazinlilerle kendi diyarlann-
da sava~mam1 emretti."
ABDULLAH B. REVAHA'NIN, YESiR B. RiZZAM

EL-YAHUDiYE SERiYYESi
Beyhak1, Ziihn'nin ~oyle dedigini rivayet etmi~tir: Rasulullah

(s.a.v.), aralannda Abdullah b. Revaha'mn da bulundugu otuz ki~ilik
ath bir birlik ba~mda Abdullah b. Revaha'YI, Yesir b. Rizzam el-Ya-
hudiye gonderdi. Bunlar Hayber'de onun yamna geldiler. Rasulullah
(s.a.v.), Yesir b. Rizzam'm kendisine kar~1 sava~mak ic;in Gatafanhla-
n toplad1~ haberini alm1~tl. Seriyye onun yanma geldi ve ona ~oyle
dediler: Rasulullah (s.a.v.), seni Hayber'e vali yapmak ic;in bizi sana
gonderdi.
Bu sozlerini siirekli soylediler. Nihayet Yesir b. Rizzam, otuz ada-
nnyla birlikte bu seriyyenin pe~ine tak1ld1. Beraberce yola <;Iktllar.
Yesir'in her adammm arkasma Miisliimanlardan bir adam tak1ld1.
Yola koyuldular, Karkaretii Niyara (Burasi Hayber'e alti mil mesafe-
deki bir yerdir.) vardiklarmda Yesir b. Rizzam, bunlarla birlikte yola
<;Iktl~na pi~man oldu. Elini Abdullah b. Revaha'mn k1hcma uzattl.
Abdullah b. Revaha durumu farketti. Devesini ondan uzakla~tlrd1.
Sonra adamlanm one siirdii. Nihayet bir f1rsatlm bulup Yesir'in aya-
~na bir darbe vurdu ve aya~m kopard1. Yesir de Neb agacmdan ya-
pilma bir bastonu elinde tutuyordu. Bastonu ile Abdullah b. Reva-
ha'nm yiiziine vurdu ve ba~m1 yard1. Miisliimanlardan da her biri
oniindeki Yahudiye sald1rdi. Ve Yahudileri oldi.irdiiler. Sadece bir Ya-
hudi onlara zorluk <;1kard1. Miisliimanlardan herhangi biri isabet al-
madi. Rasulullah (s.a.v.), Abdullah b. Revaha'nm yarasma tiikiirdii.
Yaras1 iyile~ti. iltihaplanmad1. Abdullah, vefat edinceye kadar bu ya-
rasmdan eziyet gormedi.
372 1BNKESIR
BE$iR B. SA'D SERiYYESi

Ze:
Beyhak1, Vakid1 kanahyla rivayet etti ki Rasulullah (s.a.v.), otuz
ley
kadar si.ivari ile birlikte Be~ir b. Sa'd'I Fedek diyanndaki Beni Mi.irre
i.izt
kabilesinin i.izerine gonderdi. Be~ir, onlarm davarlanm onlerine kat- idi,
b. Beni Mi.irre, Be~ir b. Sa'd'la sava~tl. Yanmdaki adamlann bir ~o
En
gunu oldi.irdi.iler. 0 gi.in Be~ir, bi.iyi.ik bir sab1r gosterdi ve ~iddetle sa-
ill:J
va~tl. Sonra Fedek diyanna s1~nill. Orada Yahudilerden bir adamm
di.il
yanmda geceledi. Sonra Medine'ye geri dondi.i.
Vakid1 dedi ki: Sonra Rasulullah (s.a.v.), sahabelerin bi.iyi.iklerin-
den bir cemaatle birlikte onlara Galip b. Abdullah'1 gonderdi. Bu se-
riyyede Usame b. Zeyd, Ebu Mesud el-Bedri ve Ka'b b. Ucre de varill.
kat
Daha sonra Vakid1, Usame b. Zeyd'in Mirdas b. Nuheyk'i -Beni
dll1
Mi.irre'nin mi.ittefiki- oldi.iri.i~i.ini.i ve klliciyla onun i.izerinde dururken
La ilahe illlah deyi~ini, bu hareketinden oti.iri.i sahabelerin onu kma-
YI~lanm ve onun da bu hareketinden dolaJI pi~man oldugunu anlabr.
nili
Bu kissaJI, Yunus b. Bi.ikeyr de Beni Seleme kabilesinden bir ih-
dul
tiyar kanahyla Seleme ogullanndan baz1 kimselerin anlattlklanm
onl
nakletmi~tir. Buna gore Rasulullah (s.a.v.), Galip b. Abdullah el-Kel-
dm
bl'yi, Beni Mi.irre diyanna gondermi~, o da Mirdas b. Nuheyk'i gor-
b.l
mi.i~, Usame de Mirdas'I oldi.irmi.i~ti.ir.
Mt
ibn ishak, Muhammed b. Usame kanah ile Usame b. Zeyd'in ~oy
le dedigini rivayet etmi~tir: "Ben ve Ensar'dan bir adam, Mirdas b.
Nuheyk'i yakalaillk. Kihcimizi ~ektigimizde adam: "E~hedi.i en la ila-
det
he illallah" dedi. Biz de ondan vazge~medik ve nihayet onu oldi.irdi.ik.
ise
Rasulullah (s.a.v.)'m yanma vard1~m1zda durumu ona anlattlk. 0 da
~oyle dedi:
m1:
- Ey Usame! La ilahe illallah diyen adama ne yaptm?
- Ya Rasulallah, o oli.imden kurtulmak i~in boyle dedi.
- Ey Usame! La ilahe illallah diyen adama ne yaptm?
Kendisini hak peygamber olarak gonderen Allah' a yemin ederim
ge~
ki, Rasulullah bu sozi.ini.i defalarca tekrarlad1. Nihayet ben; "Ke~ke o
Be:
gi.ine kadar Mi.isli.iman olmam1~ olsayillm da sadece o gi.in Mi.isli.iman
rna
olmu~ olsayd1m ve o adam1 da oldi.irmi.i~ olmasayd1m." diye i~mden
tay
ge~irdim ve dedim ki:
guJ
-La ilahe illallah diyen bir adann artik oldi.irmeyecegime dair Al-
lah'a soz veriyorum.
bir
Rasulullah:
IDl:
- Benden sonra ya Usame, dedi.
Ben de:
- Senden sonra, dedim." YIP
okl
imam Ahmed b. Hanbel, Hi.i~eym b. Be~ir kanah ile Usame b. ba1
Zeyd'in ~oyle dedigini rivayet etmi~tir:

Rasulullah (s.a.v.), bizi Ctiheyne'den Hareke'ye gonderdi. Sabah-
leyin onlara hticum ettik. Onlardan oyle bir adam varill ki, kavim
tizerimize geldiginde onlar arasmda bize kar~1 en ~iddetli sava~an o
idi. Halk arkasm1 dontip bizden uzakla~1rken onlan korur idi. Ben ve
Ensar'dan bir adam onu yakalad1k. Uzerine varch~m1zda, "La ilahe
illallah" dedi. Ensar'dan alan adam ondan uzakla~t1. Ama ben onu ol-
dtirdtim. Bu haber Rasulullah'a ula~mca bana ~oyle dedi:
- Ey Usame! La ilahe illallah dedikten sonra m1 onu oldtirdtin?
- Ya Rasulallah, o oltimden kurtulmak ic;in boyle dedi.
Rasulullah, bu soztinti defalarca tekrarlad1. Oyle ki ben, "0 gtine
kadar Mtisltiman olmam1~ olsayd1m, ke~ke o gtin Mtisltiman olsay-
dim." diye ic;imden gec;irdim."
Bu hadisi Buhari ve Muslim de rivayet etmi~lerdir.
ibn ishak, Yakub b. Utbe kanah ile Ctindtib b. Mekis el-Ctiheni'-
nin ~oyle dedigini rivayet etmi~tir: «Rasulullah (s.a.v.), Galib b. Ab-
dullah el-Kelbi'yi Kedid mmbkasmdaki Beni Millevvih'e gonderdi ve
onlara hticum etmesini emretti. Ben de onun seriyyesinde bulunuyor-
dum. Yola koyulduk. Kudeyd'e (Kadid?) vard1~m1zda Haris b. Malik
b. Bersa el-Leysi ile kar~1la~bk. Onu yakalaillk. Bize ~oyle dedi: "Ben
Mtisltiman olmak ic;in geldim."
Galip b. Abdullah ona ~oyle dedi:
- Eger Mtisltiman olmak ic;in geldiysen bir gtin ve bir gece mtid-
detle bagh kalman sana zarar vermez. Ama ba~ka bir niyetle gelmi~
isen, seni baglamakla senin ~errinden kurtulmu~ oluruz.
Galip b. Abdullah, onu baglad1. Ba~ma nobetc;i olarak beraberi-
mizdeki siyahi bir adam1 koyarak ona ~u talimab verdi:
- Biz sana dontinceye kadar bunun yanmda bekle. Eger seninle
c;eki~ecek olursa ba~m1 kopar.
Yola devam ettik. Nihayet Batn-1 Kedid'e ula~bk. Vakit ikindiyi
gec;mi~, ak~ama yakla~mi§h. Arkada~lanm beni ileri gonderdiler.
Ben de bir tepeye brmanillm. ileriyi gozetleyecektim. Ytizti koyun tir-
mandim. Vakit, gtine~in batmasmdan once idi. Onlardan bir adam or-
taya c;1kb. Etrafi. gozetledi. Benim tepeye ytiztistti brmanmakta oldu-
gumu gordti. Ve kansma ~oyle dedi:
- ~u tepenin tizerinde bir kararti gormekteyim. Bu sabah boyle
bir~ey yoktu. Bir~ey gormemi~tim. Hele bak kopekler, bizim kaplan-
mizdan baz1sm1 gottirmti~ olmasm.
Kans1 kaplara bakti ve: "Vallahi kaplannnzdan herhangi biri ka-
YIP olmu~ degildir." dedi. Adam, kansma ~oyle dedi: "Barra yaYimi ve
oklanmdan ikisini ver." Kans1 ona okunu ve yaylanm verdi. Adam
bana bir ok f1rlatti. Almma ya da bogrtime isabet etti. Ben de oku c;e-
374 iBNKESIR
kip yamma koydum ama kim1ldamadlm. Sonra bana bir ba§ka ok at- larr
ti. Onu da omuz ba§Ima isabet ettirdi. Onu da ~ekip yamma koydum. san
Ama yine de k1m1ldamadim. Adam kansma §Oyle dedi: "Allah'a ye-
min ederim ki iki okum da ona saplandl. Eger gozcii biri olsayd1 mut- bir
laka klmlldardl. Sabah olunca sen oklanm1 bulup getir ki kopekler Cii:
onlan ~ignemesinler." her
Onlara miihlet verdik. Nihayet siikunete erdikleri ve uyuduklan (s.a
zaman seher vakti idi ki, onlann iizerine dort bir yandan saldlran at- §en
hlanmizi sald1k; sava§tlk, develerini oniimiize katlp siirdiik, doniip ve l
Medine yoluna koyulduk. Kavmin borazam bizim yakm1m1zda ~ald1.
Biz de siiratle yola koyularak Haris b. Malik b. Bersa ve arkada§ma
ugrad1k. Onlan da beraberimizde gotiirdiik. Kavmin borazam tekrar lah
~ald1. Bize geldiler. Onlara gii~ yetirecek durumda degildik. Bizimle riyl
onlann arasmda sadece Kudeyd vadisi kaldl. Allah, vadiye kendi di- hal
ledigi yerden bir su gonderdi. Oysaki ondan once yagmur veya bulut nol
gormii§ degildik. 0 suyu ge~ip bize gelebilecek kimse yoktu. Suyu ge-
~emediler. Boylece bize bakar olduklan halde durdular. Biz ise, onla- mu
nn develerini oniimiize katlp siiriiyorduk. Onlardan hi~bir adam bize ya1
dogru gelemiyordu. Biz ise onlan siiratlice siiriiyorduk. Nihayet on- kac
lardan kurtulduk. Onlar da bizi takip etmeye gii~ yetiremediler.» On
Vakidi, bu k1ssaY1 ba§ka bir senedle anlatmi§ ve §Oyle demi§tir: ker
"Seriyye kumandam Galip b. Abdullah'm beraberinde 130 sahabe get
vard1."
Beyhakl, daha sonra Vakili tariki ile Be§ir b. Sa'd'm Hayber'e giler
den seriyyesini de anlatlrken §Oyle demi§tir: "Bir Arap topluluguyla lar
kar§Ila§tllar. Qok miktarda davan ganimet olarak ellerine ge~irdiler. dor
Be§ir b. Sa'd'm bu seriyyeye gonderilmesi, Ebu Bekir ve Omer'in tav- UZE
siyesi iizerine olmu§tu. Bu seriyyede Be§ir ile birlikte 300 Miisliiman na
varm. Kllavuzu da Hiiseyl b. Niiveyre idi. 0 Hayber'e giderken Rasu-
lullah'a da kllavuzluk yapmi§tl." ren
EBU HADRED'iN, GABE (ORMAN) SERiYYESi 1
Yunus, Muhammed b. ishak'm §Oyle dedigini rivayet etmi§tir:

Ebu Hadred'in k1ssas1 ve ormanhga miiteveccih gazvesi hakklnda Ca-
fer b. Abdullah b. Eslem, Ebu Hadred'in §Oyle dedigini nakletmi§tir:
"Kavmimden bir kadmla evlendim ve ona 200 dirhem mehir vere- duj
cegimi soyledim. Evlenmeme yarmm etmesi i~in Rasulullah (s.a.v.)'m dii.
yanma geldim. Bana §Oyle sordu: re1.
- N e kadar mehir vermeye soz verdin? Va
- 200 dirhem .... lar
- Siibhanallah! Eger dirhemleri bir vadinin kumlugundan da top- de~
lam1§ olsamz yine de mehri fazlala§brmaym. Vallahi benim yammda

sana yarmm edecek bir §eyim yok.
Bunun iizerine birka~ gi.in bekledim. Beni Cii§em b. Muaviye'den
bir adam yola ~1kti. Ona Rifaa b. Kays (Kays b. Rifaa?) denilir. Beni
Cii§em'den biiyiik~e bir batmdanmr. Nihayet kavmi ile ve kendisiyle
beraber gelen kimselerle birlikte ormanhkta konaklad1. Rasulullah
(s.a.v.) ile sava§mak i~in Kays kabilesini toplamaya ~ah§Iyordu. Qii-
§em kabilesi i~in de isim ve §eref sahibi idi. Rasulullah (s.a.v.), beni
ve Miisliimanlardan iki adam1 yanma ~a~rd1 ve bize §Oyle dedi:
"i§te o adama dogru ~1klmz. Ve on dan bilgi ve haber getiriniz."
Bize za)'lf~a bir deve gonderdi. i~imizden birini ona bindirdi. Val-
lahi za)'lfhktan dola)'l deve ayaga kalkamam. Adamlar arkadan elle-
riyle destekleyerek zorlukla kald1rdllar. Nerede ise kalkamayacak
halde idik. Rasulullah (s.a.v.): "i§te bunun iizerinde haber topla)'ln ve
nobetle§e binin, dedi,
II
Biz yola pkhk. Beraberimizde ok ve k1h~lardan ibaret silahlan-

miz vard1. Ak§am iizeri giine§in batmas1yla birlikte ordugahlanna
yakln bir yere geldik. Bir tarafta ben gizlendim. Diger tarafta da ar-
kada§lanma gizlenmelerini emrettim. Onlar da ote yanda gizlendiler.
Onlara: "Ben onlann askerlerinin bir tarafmda tekbir getirip ko§ar-
ken sesimi duydugunuz zaman siz de benimle birlikte ko§up tekbir
getirin." dedim.
Vallahi biz i§te boylelikle onlann gafletini veya onlardan bir§ey-
ler ele ge~irmeyi bekliyorduk. Nihayet gecenin ilk karanh~ ge~ti. On-
larm bir ~obam vard1. 0 beldede hayvanlanm otlat1yordu. Onlara
donmekte gecikti. Onlar da onun i~n korkmaya ba§lad1lar. Bunun
iizerine onlann adann Rifaa b. Kays ayaga kalkh. Klhcm1 ahp boynu-
na takh. Sonra §Oyle dedi:
- Vallahi bizim bu ~obamm1z1 aramaya gidecek ve durumunu og-
renecegim. Mutlaka ba§ma bir fenahk gelmi§tir.
Yanmdakilerden baz1lan ona §Oyle dediler:
- Vallahi sen gitme. Biz senin yerine gideriz.
- Vallahi benden ba§kas1 gitmeyecektir.
- 0 halde biz de seninle beraber gelelim.
- Vallahi sizden hi~ kimse benim pe§imden gelmesin.
Sonra evden ~1kt1. Barra rastlam. Okumla ona vurma imkam bul-
dugum zaman okumu cigerine saplad1m. Ses ~kartamadan dii§iip ol-
dii. Yanma gittim, ba§ml kopard1m. Ordugahm yamnda tekbir getire-
rek ko§tum. iki arkada§IID da tekbir getirerek ko§maya ba§ladllar.
Vallahi oradakiler ka~tllar. "Haydi, haydi kadm, ~ocuk ve hafif mal-
lardan ne alabilirseniz siiratle ahp ka~m." dediler. Biz de biiyiik bir
deve siiriisiinii ve kalabahk bir koyun siiriisiinii oniimiize kahp Rasu-
376 iBNKESIR
lullah (s.a.v.)'a getirdik. Yammda Rifaa b. Kays'm ba§I da varm. Ra- §ey
sulullah (s.a.v.), 0 develerden onuc;tinu mehrime katla olsun diye ba- her
na verdi. Ben de ailemi yamma getirdim."
MUHALLiM B. CESSAME AMiR B. AZBAT'IN

OLDURULDUGU SERiYYE
lar
ibn ishak, Yezid b. Abdullah b. Kuseyt kanah ile Ebu Hadred'in
§Oyle dedigini rivayet etmi§tir:
"Rasulullah (s.a.v.), bizi Miisliimanlardan bir topluluk ic;inde
idem'e gonderdi. 0 topluluk ic;in de Ebu Katade el-Haris b. Rib'i ve bir
Muhallim b. Cessame b. Kays vard1. Biz yola c;1kt1k ve idem batmna lal:
vard1g,.m1z zaman bize Amir b. Azbat el-E§cai her i§te kulland1g,. bir
devesinin iizerinde rastlam. Onun az bir e§yasi ve bir slit kab1 vard1. lac
Bize rastlad1g,. zaman islam selamwla selam verdi. Biz de kendimize
hakim olup ona dokunmamk. Fakat Muhallim b. Cessame, onun iize- lur
rine sald1rm. Daha once ikisi arasmda gec;en bir hadiseden otiirii onu
oldiirdii, devesini ve e§yasmi alm.
Rasulullah (s.a.v.)'m yanma gelip durumu ona haber verdigimiz rin
zaman bizim haklam1zda §U ayet nazil oldu:
"Ey inananlar: Allah yolunda yiiriidiiguniiz vakit, her §eyi iyice etr
anlaym. Size Miisliiman oldugunu bildirene, diinya hayatmm gec;ici tih
menfaatine goz dikerek: "Sen mii'min degilsin." demeyin. Allah kahn- ve
da birc;ok ganimetler vard1r. Evvelce siz de oyleydiniz. Allah size iyi- lal
likte bulundu. iyice ara§tlnp anlaym, Allah i§lediklerinizden §iiphe- la]
siz haberdarmr." (en- Nisa, 94.) Ra
ibn ishak dedi ki: Bana Muhammed b. Cafer haber verdi. Ziyad ad
b. Dumayre b. Sa'd ed-Damri, Urve b. Ziibeyr'den naklen, o da baba- m~
smdan, o da dedesinden naklen haber verdi. (Bu ikisi Hiineyn gazve-

sine kahlnn§lardir.) Dediler ki: "Rasulullah (s.a.v.), bize ogle namazi-
m kalmrd1, sonra bir agacm golgesine gitti ve agacm golgesinde otur-
du. Uyeyne b. Bedir yanma gitti. Amir b. Azbat el-E§cai'nin kamm
talep etti. 0 zamanlar o, Amir ogullanmn lideri idi. Rasulullah, ona H~
§Oyle diyordu: lul
- Simdi elli deve, Medine'ye dondiigumiizde de elli deve vermek on
§arb ile bu diyeti odememizi kabul eder misiniz? na
Uyeyne b. Bedir ise §U cevab1 veriyordu: ka
- Vallahi ben onu, bizim kamnlanm1za tattird1g,. aCIYI onun ka- §a
dmlanna da tathrmcaya kadar b1rakacak degilim. Mi
Bunun iizerine Beni Leys kabilesinden ibn Miikeyl admda lasa lu
boylu bir adam kalk1p §Oyle dedi: M
- Vallahi ya Rasulallah, islam'm ba§mda adam oldiirmek gibi bir n2
BOYOK !sLAM TAR1H1 377
~?ey bulamad.Im. Bu, ba§1 yakalanan, sonu ka~an bir koyun si.iriistine
benzedi. Bugtin k1sas hi.ikmtini.i ver. Yann ise diyet hi.ikmtini.i ver.
Bunun iizerine Rasulullah (s.a.v.) §i:iyle dedi:
- ~imdi elli deve, Medine'ye di:indiigumi.izde de elli deve olmak
i.izere diyet vermemizi kabul eder misiniz?
Rasulullah, bu teklifini tekrarlad.I. Nihayet onlar .diyete raz1 oldu-
lar.
Muhallim b. Cessame'nin kavmi §i:iyle dedi:
- Onu getirin ki, Rasulullah (s.a.v.) onun i~in magfiret dilet>in.
Bunun i.izerine esmer, zaYif~a, uzun boylu, i.izerinde kendisine ait
bir ciibbe i~inde, i:ildi.irmeye haz1rlanm11? bir adam kalktl ve Rasulul-
lah (s.a.v.)'m i:intinde durdu. Rasulullah (s.a.v.):
"Allah'Im Muhallim'i ba~~?lama." dedi. Bu si:izi.ini.i i.i~ kez tekrar-
lad.I. 0 da gi:izya§lanm elbisesinin ucuyla silerek kalkti. -
Bir kavim, Rasulullah'm, bilahare Muhallim i~in istigfarda bu-
lundugunu iddia etmi~?lerdir."
ibn Ishak, Salim Ebu'n-Nadr'm ~?i:iyle dedigini rivayet etmi§tir:
"Onlar diyet almaYI kabul etmediler. Nihayet Akra b. Habis ye-
rinden kalkti. Onlarla ba§ba~?a gi:iri.i§ti.i ve §i:iyle dedi:
- Ey Kays toplulugu! Rasulullah (s.a.v.), katili kendisine teslim
etmenizi istedi ki, onunla di.i~?manlannm arasm1 bulsun. Ama siz ka-
tili ona teslim etmediniz. Rasulullah (s.a.v.)'m size gazap etmesinden
ve onun gazab1 sebebiyle Allah'm da size gazap etmesinden, Rasulul-
lah'm size lanet etmesinden ve onun laneti sebebiyle Allah'm da size
lanet etmesinden emin mi oldunuz? Allah'a yemin ederim ki, ya katili
Rasulullah'a teslim edersiniz veya Beni Temim kabilesinden elli
adam getiririm ki, adamm1zm kafir olarak oldi.iri.ildi.igune, asla na-
maz kllmad1~na ~?ahidlik ederler. Boylece artik onun kan bedelini ta-
lep edemezsiniz." Onlar bu si:izi.i duyduklan zaman diyet almaYI ka-
bul ettiler ve ald.Ilar."
Bu, mu'dal ve munkatid.Ir.
ibn Ishak, yalanc1hkla itham edilmeyecek bir kimse kanahyla
Hasan-1 Basri'nin ~?i:iyle dedigini rivayet etmi§tir: "Muhallim, Rasu-
lullah'm huzurunda oturdugunda Rasulullah ona ~?i:iyle sordu: "Once
ona eman verdin, sonra i:ildi.irdtin degil mi?'' Boyle sorduktan sonra o-
na beddua etti. Allah'a yemin ederim ki, Muhallim mezarda yedi gi.in
kalmadan mezan onu d1~?an atti. Sonra yine gi:imdi.iler. Sonra yine d1-
~?an atti. Sonra yine gi:imdi.iler. Sonra yine d1~?an atb. Bunun i.\zerine
Muhallim'in cesedini ta§larla i:irtti.iler ve gizlediler. Bu durum, Rasu-
lullah (s.a.v.)'a haber verildiginde o §i:iyle buyurdu: "~i.iphesiz yer,
Muhallim'den daha ~?erli kimseleri altmda gizlemektedir. Ancak Ce-
nab-1 Allah, bu durumu size gi:istererek aramzdaki baz1 haramlara
378 lBNKESIR
dikkat etmeniz hususunda size ogut vermek istemi~tir." ani

ibn Cerir, Veki, Cerir, ibn ishak ve Nafi kanah ile ibn bmer'in dl.
~oyle dedigini rivayet etmi~tir: Rasulullah (s.a.v.), Muhallim b. Ces-
same'yi bir seriyye ile birlikte yola pkard1. Amir b. Azbat, onlarla dill
kar~1la~ti ve onlara islam selam1 ile selam verdi. Cahiliye doneminde Ha
bunlann arasmda bir dii~manhk vardi. Muhallim, ona bir ok atti ve
oldiirdii. Bu haber, Rasulullah (s.a.v.)'a ula~ti. 0 da bu hususta Uyey-
ne ve Akra ile konu~tu. Akra ~oyle dedi:
- Ya Rasulallah! Bugiin k1ssas hiikmiinii ver, yann ise diyet hiik-
miinii ver.
Uyeyne ise ~oyle dedi:
- HaYir, Allah'a yemin ederim ki, Muhallim'in benim kadinlanma
tattird1~ ~eyin aymsm1 onun kadmlarma tattirmadan, onlan aglat-
madan bu i~ten vazget;meyecegim.
Sonra, kendisi it;in magfiret talep etsin diye gelip Rasulullah'm
huzurunda oturdu. Rasulullah (s.a.v.) ona: "Allah seni ba~~lamasm."
dedi. Bu durumu kendisine hatirlattiklannda da Rasulullah ~oyle de-
di: "$iiphesiz yer, ondan daha ~erlisini kabul eder. Ama Cenab-1 Al-
lah, haramlar hakkmda size ogut vermek istemil?tir."
Sonra onu bir dagdan al?a~ yuvarladilar. Uzerine tal?lar attilar.
Derken ~u ayet-i kerime nazil oldu:
"Ey inananlar, Allah yolunda yiiriidiiguniiz vakit, her~eyi iyice
anlaYin." (en-Nisa, 94.)
Ben derim ki: Bu ayet-i kerimenin niizul sebebi ve manas1 hak-
kmda tefsirimizde yeterince bilgi verdik. Hamd ve minnet Allah'adir.
ABDULLAH B. HUZAFE ES-SEHMI'NiN SERiYYESi
Buhari ve Miislim'in sahihlerinde A'me~ ve Sa'd b. Ubeyde kanab

ile Ali b. Ebi Talib'in ~oyle dedigi rivayet edilmi~tir:
"Peygamber (s.a.v.), Ensar'dan bir adam1 bir seriyyenin ba~ma
komutan tayin ederek onlan yola t;1kard1. Seriyyedeki adamlara da,
komutanlanna itaat etmelerini ve emrini dinlemelerini buyurdu. Bir
ara seriyyedeki adamlar, komutanlanm kizd1rdilar. 0 da: "Bana o-
dun toplaYin." emrini verdi. Onlar da toplad1lar. Sonra: "Ate~ tutu~
turun." dedi. Onlar da atel?i tutul?turdular. Sonra: "Rasulullah (s.a.v.),
emrimi dinlemenizi ve bana itaat etmenizi size buyurmad1 m1?" diye
sordu. Onlar: "Evet" deyince: "Oyleyse bu ate~e girin." dedi. Seriyye-
dekiler birbirlerine baktilar. Sonra l?Oyle dediler: "Biz bu ate~in ~er
rinden Rasulullah'a Sl~ndlk." Bunun iizerine komutanm ofkesi dindi
ve ate~ sondiirilldii.
Peygamber (s.a.v.)'in yanma geldiklerinde bu hadiseyi kendisine
BtTYUK iSLAM TAR1H! 379
anlattilar. 0 da ~i:iyle dedi: "Eger ate~e girselerdi, ondan pkamazlar-

ch. itaat, sadece iyi ~eyler hususunda olur."
Bu lussa, Buhari ve Mtislim'in sahihlerinde ibn Abbas'tan nakle-
dilmi~tir. Biz tefsirimizde bu konuda yeterli a~aklamada bulunduk.
Hamd ve minnet Allah'achr.
sizi
ink
o ri:
diig
UMRETU'L-KAZA hir,
yelE
Siiheyli'nin tercihine gore bu umreye "Klsas umresi" denilmi!]tir. de :
Aym zamanda buna "Umretii'l-Kaza" da denir. Klsas umresi denme- onu
sinin sebebi !]Udur: Hudeybiye senesinde Miisliimanlar mahsur kahp la ~
umre yapamad1klarmdan bu umreyi ona kar111 bir misilleme (klsas) DiiE
olarak yapm1!]lard1r. Bunun ikinci delili de !]udur: Cenab-1 Allah, bir
ayet-i kerimede !]i:iyle buyurmu!]tur: hicr
"Hurumatta (ihramlarda) klsas varmr." Ras
Bu umreye, "Umretii'l-Kaza" denmesinin sebebi !]udur: Kaza keli- sent
mesi, mukadat kokiinden ahnmi!]tlr ki Rasulullah (s.a.v.), Hudeybiye kad
gi:in
senesinde mii!]riklerle antla11ma yaparak o sene Medine'ye geri di:in-
meyi, ertesi sene, klnmdaki klhr;lanyla Mekke'ye gelip umre yapmaYl inzc
!]art ko!]tu ve orada iir; giinden fazla kalmamaYl da kabul etti. i11te bu
umre, Fetih suresindeki !]U ayette si:izii edilen umredir:
"Andolsunki Allah, Peygamberinin riiyasmm gerr;ek oldugunu te b
tasdik eder. Ey inananlar! Siz, Allah dilerse, giiven ir;inde, ba!]lanmz1
tlral] etmi!] veya sar;lanmz1 klsaltmi!] olarak, korkmadan Mescid-i Ha- di. i
ram'a gireceksiniz." (el-Fetih, 27.) di v
hazJ
Tefsirimizde bu konuda yeterince ar;Iklamalarda bulunmu!]uzdur.
Miisliimanlann sar;lanm tiral] etmi!] veya k1saltmi!] olarak Mes-
mu~
cid-i Haram'a girecekleri, Peygamber (s.a.v.)'in, Omer b. Hattab'a
yedi
soyledigi !]U sozde vaad edilmi!]ti. Omer b. Hattab, Peygamber Efendi-
miz'e !]i:iyle sormu!]tu: blar
- Beyt'e gelecegimizi ve onu tavaf edecegimizi bize soylememi!]- ve a
miydin?
Mii~
Peygamber (s.a.v.), ona !]U cevap1 vermi!]ti:
ir;in
- Evet, ama bu sene Beyt'e gelip tavaf edecegimizi sana si:iylemil]
miydim? das1
- HaYlr. teri1
sun]
- Bununla beraber mutlaka Beyt'e gelecek ve onu tavaf edecek-
sin." ile k
Bu hususa, Rasulullah (s.a.v.)'m i:inii s1ra Umretii'l-Kaza giiniin- da h
ra R
de Mekke'ye girerken Abdullah b. Revaha'nm !]U si:iziinde de i!]aret
ti. s
edilmil]ti:
non:
"Ey kafir ogullan! Allah'm yolundan r;ekiliniz. Qekiliniz ki, biz
sizinle onun tevili i~in sava~hk. Nitekim daha once onun tenzilinin
inkarma kar~1 da sizinle sava~m1~hk."
Yani bu, Rasulullah (s.a.v.)'m gormu~ oldugu ruyamn tevili idi ve
o ruya, sabah aydmh~ gibi zuhur etmi~ti.
ibn ishak dedi ki: Rasulullah (s.a.v.), Hayber'den Medine'ye don-
dugunde orada rebiyiilevvel, rebiyillahir, cemaziyelevvel, cemaziyela-
hir, receb, ~aban, ramazan ve ~evval aylanm ge~irdi. Bu arada seriy-
yeleri gazvelere gonderiyor ve seriyyeler tertib ediyordu. Sonra zilka-
de aymda kendisini mu~riklerin umreden menetmelerine kar~1hk
onun yerine (bir Yil sonra) aym ayda kaza umresini yapmak uzere yo-
la ~1kt1. ibn Hi~am'm ifadesine gore Medine'ye Uveyf b. Azbat ed-
Dueli'yi vali tayin etti.
Buna Klsas umresi denilir. Qunku mu~rikler, Rasulullah (s.a.v.)'I
hicri altmc1 senenin haram aymda, zilkadede umreden menettiler.
Rasulullah (s.a.v.) da onlardan bunun kaqil1~m aldi ve hicri yedinci
senede daha once kendilerini menetmi~ olduklan haram aylardan zil-
kade aYJnda Mekke'ye girdi. ibn Abbas'tan bize ula~an bir rivayete
gore o, ~i:iyle demi~tir: Cenab-1 Allah, bu hususta ~u ayet-i kerimeyi
inzal buyurdu:
"Hurumatta (ihramlarda) k1sas vardir."
Mutemir b. Silleyman, "Megazi" adh eserinde babasmdan rivayet-
te bulunarak ~i:iyle demi~tir:
Rasulullah (s.a.v.), Hayber donu~iinde Medine'de ikamete ba~la
di. Zilkade aYJ ba~ma kadar mufreze ve seriyyeleri gazvelere gonder-
di ve insanlara ~u duyuruyu yaph: "Umre i~in haz1rlanm." Onlar da
haZirhga ba~layarak Mekke yoluna koyuldular.
ibn ishak dedi ki: i~te o umresinde kendisiyle birlikte menolun-
mu~ Musliimanlar da onunla birlikte yola koyuldular. Sene, hicretin
yedinci senesi idi. Mekke halki bunu duyduklan zaman ~ehirden ~Ik
tilar. Kurey~liler kendi aralannda ~oyle konu~uyorlard1. "Muhammed
ve ashab1, gu~liik, me~akkat ve ~iddet i~erisindedirler."
ibn ishak,Abdullah b. Abbas'm ~oyle dedigini rivayet etmi~tir:
Mu~rikler Daru'n-Nedve yamnda Rasulullah'a ve ashabma bakmak
i~in s1raya dizildiler. Rasulullah (s.a.v.), Mescid-i Haram'a girince ri-
dasi ile iztiba yapb. Ve sag pazusunu pkararak; "Bugiin kuvvet gos-
terip mu~riklere deh~et veren ki~iler, Allah'm rahmetine mazhar ol-
sunlar." dedi. Sonra ruknu istilam etti ve hervele yaparak (yurume
ile ko~ma arasmda bir yiiruyu~ yaparak) ~1kti. Onunla birlikte ashab1
da hervele yapJYordu. Taki Ka'be onunla ashab1 arasmda kaldi. Son-
ra Riikn-u Yemani'yi istilam etti. Yiirudu ve hacer-i esvedi istilam et-
ti. Sonra aym ~ekilde u~ tavafta hervele yapti. Diger tavaflarda ise
normal yiirudu. ibn Abbas ~oyle diyordu:
382 !BNKESIR
insanlar, hervelenin kendilerine laz1m gelmedigini samyorlard1.

Qiinkii Rasulullah (s.a.v.), o herveleyi ancak Kurey~'in kii«;iik toplulu- Qii:
gu zaYif gormelerine kar~1 bunu yapm1~b. Nihayet Veda haccrm yap- ~i:iy
tig,. zaman o herveleye devam etti. Bi:iylece siinnet o ~ekilde devam et-
ti. dul
Buhari, Silleyman b. Harb kanah ile ibn Abbas'm ~oyle dedigini ves
rivayet etmi~tir: ·
Rasulullah (s.a.v.) ve ashab1, Mekke'ye geldiler. Mii~rikler: "Size
oyle bir heyet geliyor ki, iizerlerinde Yesrib (Medine) hummas1 var- onr
dlr. Bu yiizden onlar gii«;siiz dii~mii~lerdir." dediler. Bunun iizerine Ian
Peygamber (s.a.v.), tavafm ilk ii«; ~avtmda remel yapmalanm (ko~a
rak tavaf etmelerini), hacer-i esved ile Riikn-ii Yemani arasmda ise
normal yiiriiyii~le yiiriimelerini emretti.
Kendilerine bir vecibe olmasm diye tavafm biitiin ~avtlannda re-
mel yapmalanm emretmedi. hm
Ebu Abdullah, ibn Abbas'm ~oyle dedigini rivayet etmi~tir: Pey-
gamber (s.a.v.), eman aldig,. sene Mekke'ye geldiginde ashabma ~oyle
dedi: "Mii~rikler giiciiniizii gorsiinler diye remel yapm." Mii~rikler de
o zaman Kuaykan dag,. tarafinda idiler.
Buhari, Ali b. Abdullah kanah ile ibn Ebi Evfa'nm ~i:iyle dedigini
rivayet etmi~tir: "Rasulullah (s.a.v.), umre yaparken kendisine eziyet ded
etmesinler diye onu mii~riklerden ve ki:ilelerinden koruduk." de
Bu konudaki apklamalar ileride gelecektir. hac
ibn Ishak, Abdullah b. Ebi Bekr'in ~i:iyle dedigini rivayet etmi~tir:
Rasulullah (s.a.v.), Umretii'l-Kaza i«;in Mekke'ye girdiginde Ab- olm
dullah b. Revaha, onun devesinin yulanndan tutmu~, ~i:iyle diyordu: ruy
"Ey kiiffar ogullan! Allah'm yolundan «;ekiliniz, «;ekiliniz ki, bii-

tiin haYir onun el«;isindedir.
Ey Rabbim, ben o el~inin si:iziine iman ediyorum. Allah'm hakklm
onun kabuliinde bilirim.
Biz sizinle onun tevili i«;in sava~tlk. Nitekim daha i:ince onun ten-
zilinin inkanna kar~1 da sizinle sava~m1~bk. lah
Bir vuru~la ki o, ba~1 boyundan kopanp gi:itiiriir, dosta da dostu- son
nu unutturur." ken
var'
ibn Hi~am dedi ki: "Biz seninle onun tevili i«;in sava~tlk." sozii, Sad
beyitlerin sonuna kadar Ammar b. Yasir'e aittir. Onlan S1ffin sava- lull
~mda si:iylemi~tir. Bunun delili de ~udur: ibn Revaha, sadece mii~rik gon
leri kasteder. Mii~rikler ise tenzilini (yani Kur'an-1 Kerim'in indirili- val1
~ini) ikrar edip onu tammazlar. Halbuki ancak tenzili ikrar eden evli
kimselerle tevil i«;in sava~Il1r. lah
BDYOK tsLAM TAR1H1 383
ibn Hi~am'm soyledikleri iizerinde fakh gorii~ler ileri siirillebilir.

Qiinkii Haf1z el-Beyhaki, Abdiirrezzak ve Marner kanah ile Enes'in
Peygamber (s.a.v.), Umretii'l-Kaza i~in Mekke'ye girdiginde Ab-
dullah b. Revaha da onun onii s1ra yiiriiyordii. Hz. Peygamber'in de-
vesinin yulanm tutmu~, ~oyle diyordu:
"Ey kiiffar ogullan! Onun yolundan ~ekiliniz Qiinkii Rahman,

onun tenzilini indirmi~tir ki, en haYirh oldiirme onun yolunda yapl-
lan oldiirmedir. Biz onun tevili hususunda sizinle sava~tlk."
Yine bu senetle yap1lan bir ba~ka rivayette de ~oyle denmi~tir:
"Ey kiiffar ogullan! Onun yolundan ~ekiliniz. Bugiin onun tenzili

hususunda sizi vururuz.
Oyle bir vuru~ ki, ba~1 govdeden aYlTIP gotiiriir.
Dosta da dostu unutturur.
Ey Rabbim, ben onun soziine iman etmi~imdir."
Yunus b. Biikeyr, Hi~am b. Sa'd kanah ile Zeyd b. Eslem'in ~oyle

dedigini rivayet etmi~tir: "Rasulullah (s.a.v.), Umretii'l-Kaza senesin-
de Mekke'ye girdi ve devesi iizerinde Ka'be'yi tavaf edip bastonuyla
hacer-i esvedi istilam etti."
ibn Hi~am dedi ki: Rasulullah, kendisinde herhangi bir hastahk
olmaks1zm bu ~ekilde tavaf etti. Miisliimanlar da ~evresinde ko1?U1?tu-
ruyorlarru. Abdullah b. Revaha ise 1?0yle diyordu:
"Dininden ba~ka din olmayanm aruna yemin ederim ki,

El~isi, Muhammed olamn adma yemin ederim ki,
Ey ki.iffar ogullan! Onun yolundan ~ekiliniz."
Musa b. Ukbe, Ziihri'nin ~oyle dedigini rivayet etmi1?tir: Rasulul-

lah (s.a.v.), hicri yedinci senenin zilkade aYlnda yani Hudeybiye'den
sonraki sene, umre niyetiyle Medine'den ~1kb. Zilkade, mii1?riklerin
kendisini Mescid-i Haram'dan menettikleri ay idi. Ye'cic mevkiine
vard1~ zaman biitiin kalkanlanm, rmzraklanm ve oklanm indirdiler.
Sadece yolcuya mahsus k1h~lanyla birlikte Mekke'ye girdiler. Rasu-
lullah (s.a.v.), Cafer b. Ebi Talib'i Meymune binti Haris el-Amiriye'ye
gondererek evlenme teklifinde bulundu. Ve bu i1?i amcas1 Abbas'a ha-
vale etti. Abbas, Meymune'nin k1z karde~i Ummii Fadl binti Haris ile
evli idi. Abbas, Meymune'yi Rasulullah (s.a.v.)'la evlendirdi. Rasulul-
lah (s.a.v.), Mekke'ye geldiginde ashabma ~u emri verdi: "Omuzlanm-
384 iBNKESIR
z1 ac;m ve tavaf esnasmda ko§un. " Mii§rikler, onlann gii<; ve kuvvetle-

rini gorsiinler diye ashabma bu emri verdi. Biitiin giicii ile onlara
kar~;a taktikler kuruyordu. Mekke'nin biitiin erkek, kadm ve c;ocuklan me
onun etrafm1 sarmi§lar, ona ve ashabma bak1Yorlard1. Onlar ise mu
Beyt'i tavaf ediyorlard1. Bu esnada Abdullah b. Revaha, kilicmi c;ek-
mi§ olarak Rasulullah'm oniinde §U §iiri okuyordu: lat:
ola
"Ey kiiffar ogullan! Onun yolundan c;ekiliniz. Ben, onun Allah el-
c;isi olduguna §ahidim. Ol
Rahman onun tenzilini indirdi. Rasuliine okunan sahifeler iize- (el-I
rinde Kur'an'1 inzal buyurdu.
Daha once onun indirili§i hususunda sizi vurdugumuz gibi bugiin aYl
de onun tevili hususunda sizi vuruyoruz. ti.
Oyle bir vuru§ ki, ba§I govdeden aYlnr ve dosta da dostu unuttu-
rur. " §OY
Me
Mii§riklerin e§rafmdan baz1 kimseler, Rasulullah (s.a.v.)'a olan da
ofke, kin, haset ve rekabetlerinden dolaYI uzakla§mi§, onu gormek is- se:~;
tememi§ ve Handeme denilen bir daga gitmi§lerdi. Rasulullah, Mek- diE

ke'de ii<; gece ikamet etti. Bu, Hudeybiye giiniinde ahnan kararlann ke'
sonuncusu idi. da
Dordiincii giiniin sabahmda Siiheyl b. Amr ile Huveytib b. Abdi'l- teo
Uzza onun yanma geldiler. Rasulullah (s.a.v.), o esnada Ensar medi-
sinde Sa'd b. Ubade ile konu§makta idi. Huveytib b. Abdi'l-Uzza §Oyle va:
seslendi: Allah ic;in aram1zdaki akde riayet ederek diyannnzdan pklp ka
git. Uc; giinliik miiddet doldu. sei
Sa'd b. Ubade de §Oyle dedi: ler
- Yalan soyledin, anas1 olesice! Buras1 senin de babanm da diyan
degildir. Vallahi Rasulullah buradan <;1kmayacaktir. b.
Sonra Rasulullah (s.a.v.), Siiheyl ile Huveytib'e seslenerek §oyle be;
dedi: lm
-Ben, burada sizin diyanmzda yeni evlendim. Burada kahp ger- ba1
dege girmemin, yemek yap1p sizinle birlikte yememin ne zaran olur?
Onlar §U cevab1 verdiler:
-Allah ic;in ahde riayet et. Derhal buradan pklp git.
Bunun iizerine Rasulullah (s.a.v. ), Ebu Rafi'e emir verdi. 0 da
yolculuk ic;in ashabm haz1rlanmas1 gerektigini duyurdu. Rasulullah
(s.a.v.) binegine binip yola <;1kti. Nihayet Serifvadisine vanp indi. Ra-
sulullah, Meymune'yi ahp getirmesi ic;in Ebu Rafi'i Mekke'de birak-
mi§tl. Meymune ve beraberindeki kimseler, mii§riklerin beyinsiz taba:
klmi ile c;ocuklanndan eziyetler gordiiler. Nihayet Meymune, Serifte sin
Rasulullah (s.a.v.)'m yanma geldi. Rasulullah (s.a.v.), onunla gerdege m)
BUYDK !SLAM TAR!Hi 385
girdi. Sonra geceleyin yola koyuldu ve nihayet Medine'ye ula~?b.

Cenab-1 Allah, Meymune'nin bir miiddet sonra Serifte vefat et-
mesini takdir buyurmu~?tu. Nihayet aradan bir zaman ge~ti ve Mey-
mune, Rasulullah (s.a.v.)'la gerdege girdigi yerde vefat etti.
Rivayetin sahibi Ziihri, daha sonra ibn Hamza'nm lnssasm1 an-
latmi~? ve sonunda ~?Oyle demi~tir: Bu umre hakkmda Aziz ve Celil
olan Allah, /?U ayeti inzal buyurdu:
"Hiirmetli ay, hiirmetli aya mukabildir. Hiirmetler kar~?Ihkhdir.
0 halde, size tecaviiz edene, size tecaviiz ettikleri gibi tecaviiz edin."
(el·Bakara, 194.)
Her ne kadar Rasulullah (s.a.v.), hicri altmc1 senenin zilkade
aymda umreden menedilmi~?se de bir sene sonra aym ayda umre yap-
b.
Buhari'nin sahihinde Fuleyh b. Siileyman kanah ile ibn Omer'in
/?Oyle dedigi rivayet edilmi~?tir: "Rasulullah (s.a.v.), umre niyetiyle
Medine'den ~1kb. Fakat Kureyl? kafirleri, onu Ka'be'den menettiler. 0
da Hudeybiye'de kurbamm kesip ba~?mi bra~? etti. Mii~?riklerle, ertesi
sene umre yapmak ve sadece klhcwla Mekke'ye girmek, orada dile-
dikleri kadar ikamet etmek iizere antla~?ma yapb. Ertesi sene Mek-
ke'ye geldi. Umresini yapb. Antla~?maya gore ibadetini eda etti. Ora-
da ii~ gun ikamet ettikten sonra Kurey~?liler, Mekke'den 'C1kmasm1 is-
tediler. 0 da ~1kb . "
Vakidi, Abdullah b. Nafi kanah ile ibn Omer'in ~?Oyle dedigini ri-
vayet etmi~?tir: "Bu, Umretii'l-Kaza degildi. Bu ancak Miisliimanlara
kar~?I ko~?ulan bir ~?art idi ki, bu ~?arta gore Miisliimanlar hicri altmc1
senenin degil, yedinci senenin zilkade aymda Ka'be'yi tavaf edecek-
lerdi. "
Ebu Davud, Niifeyli ve Muhammed b. Seleme kanah ile Meymun
b. Mihran'm ~?Oyle dedigini rivayet etmi~?tir: ~am halkmm, ibn Zii-
beyr'i Mekke'de muhasara altmda tuttugu sene, umre i~in Mekke yo-
luna koyuldum. Kavmimden baz1 adamlar benimle birlikte, bir kur-
ban gonderdiler. ~am ehline vard1~m1zda onlar, Harem'e girmemize
mani oldular. Ben de bulundugum yerde kurbam kestim. Sonra ih-
ramdan pklp geri dondiim. Ertesi sene olunca umremi kaza etmek
i~in tekrar Mekke yoluna koyuldum. Mekke'ye geldim ve ibn Abbas'a
ugrayip durumu sordum. 0 da ~?Oyle cevap verdi: "Kurbam degi~?tir.
Qiinkii Rasulullah (s.a.v.), Hudeybiye senesinde kurban kesmi~? olan
ashabma, Umretii'l-Kaza'da yeniden kesmelerini emretmi~?ti. "
Beyhaki, Amr b. Meymun'un /?Oyle dedigini rivayet etmi~?tir: Ba-
ham ~ok defa /?U soruyu sorarm: "Rasulullah (s.a.v.), mii~?rikler kendi-
sini Ka'be'yi tavaf etmekten ahkoyduklan zaman (Hudeybiye zama-
m) kesmi~? oldugu kurbamn yerine (bir yil sonra yapti~ umre zama-
B. ishl m Tarihi, C. IV, F . 25

386 iBNKESIR
nmda) yine kurban kesti mi ve bu hususta herhangi bir sakmca gor- Ba

medi mi?'' Hatta bir zaman babamm bu soruyu, Ebu Had1r el-Him- Ku
yeri'ye de sordugunu ve Ebu Had1r el-Himyeri'nin de ona l?U cevab1 go1
verdigini il?ittim: da
"Bunu tam adamma sordun. Ben ilk kul?atma esnasmda ibn Zi.i- Ra
beyr'in kul?ahlru~ senede hac yaphm ve kurban kestim. 0 zaman bizi vef
Ka'be'yi tavaf etmekten menetmil?lerdi. Ben de Harem-i ~erifte kur- ral
bammi kesip Yemen'e dondi.im. Ve l?Oyle dedim: Rasulullah'da, benim klr
ic,:in uyulacak bir ornek varrur. bu:
Ertesi sene olunca yine hacettim. ibn Abbas'a rastlarum ve gec;en (S.l
sene kesmil? oldugum kurbandan ayn bir kurban kesmemin gerekip
gerekmedigini sordum. 0 da l?U cevap1 verdi: "Evet, kesmen gerekir.
Qi.inki.i Rasulullah (s.a.v.)'la ashab1, mi.i~riklerin kendilerini Ka'be'yi
tavaf etmekten ahkoyduklan senede (Hudeybiye senesinde) kurban
kesmil?ler ve Umreti.i'l-Kaza'da da yeniden kurban kesmil?lerdi. An- ni.i
cak deve onlara pahah gelmil? idi. Bunun i.izerine Rasulullah (s.a.v.),
s1~r kesmelerine ruhsat vermil?ti." gin
Vakidi, Ganim b. Ebi Ganim kanah ile ibn Omer'in l?Oyle dedigini tal
rivayet etmil?tir: "Rasulullah (s.a.v.), Naciye b. Ci.indi.ib el-Eslemi'yi
kurbanlan i.izerine gorevlendirmil?ti. 0 da bu kurbanhk hayvanlan nl
onun oni.i s1ra gi.itmekte idi. Beraberinde Eslem kabilesinden dort de- lal
likanh ile birlikte bu kurbanhklar ic,:in agac;lardan yapraklar toplaYIP ffil
onlara yediriyorlarru. Rasulullah (s.a.v.), Umreti.i'l-Kaza'da altm1!? de- tel
veyi online katm1!? ve kurban etmil?ti." i.izt
Muhammed b. Nuaym el-Mi.icemmer, Ebu Hi.ireyre'nin l?Oyle dedi- l?iil
gini rivayet etmil?tir: "Ben de kurbanhk deve sahibi ile birlikte olup o
kurbanhk hayvanlan gi.itmekte idim."
Vakidi dedi ki: Rasulullah (s.a.v.), telbiye getirerek yoluna devam
etti. Mi.isli.imanlar da onunla birlikte telbiye getirmekte idiler. Mu-
hammed b. Mesleme, at i.izerinde Merri.i'z-Zehran'a dogru gitti. Orada ye1
Kureyl?'ten bir toplulukla karl?Ilal?h. Onlar, Muhammed b. Mesleme'- do1
ye durumu sordular. 0, l?U cevab1 verdi: ME
- il?te Rasulullah (s.a.v.), inl?aallah sabahleyin bu menzile ulal?a- Ra
cakhr. rna
Oradakiler, Bel?ir b. Sa'd ile beraber birc;ok silah gordi.iler. Ko!?a- es'
rak gelip Kureyl?lilere durumu haber verdiler. Gordi.ikleri silahlan ve nn
atlan anlathlar. Bunun i.izerine Kureyl?liler korktular ve l?Oyle dedi- lar
ler: "Allah'a yemin ederiz ki, biz herhangi bir vukuat yapm1!? degiliz.
Biz antlal?ma l?artlarma saruklz. Antlal?ma metninde yaz1h !?eylere ri- riy
ayet etmekteyiz. Muhammed ve ashab1 daha ne diye bizim i.izerimize
geliyorlar?"
Rasulullah (s.a.v.), Merri.i'z-Zehran'a gelerek konaklaru. Silahlan
BUYUK !SLAM TAR!H! 387
Batm Ye'cic'e gi:inderdi. Oras1 Harem'deki putlara bakan bir yerdi.

Kurey~liler, Mikrez b. Hafs b. Ahnefi bir grub adamla birlikte oraya
gi:inderdiler. Onlar, Batm Ye'cic'de Rasulullah (s.a.v.)'I ashab1 arasm-
da buldular. Yanlannda kurbanhklar ve silahlar vard1. ir; ir;e idiler.
Rasulullah'a: "Ya Muhammed! Ki.ir;iikli.igiinde ve bi.iyi.ikli.igiinde ahde
vefas1zhk ettigin gi:iri.ilmemi~tir. Ama ~imdi gi:iri.iyoruz ki, silahh ola-
rak Harem'e, kavmin olan Kurey~lilerin i.izerine gelmektesin. Oysa
kmmdaki klhr;larla misafire mahsus silahlarla Harem'e gelmeyi ka-
bul etmi~tin. Bu ~arta uyaca~m si:iylemi~tin." dediler. Hz. Peygamber
(s.a.v.) de:
- Hay1r, kavmimin i.izerine silahh olarak gelmiyorum, dedi.
Mikrez b. Hafs da ~i:iyle dedi:
- il?te iyilik ve vefadarhk bununla bilinir.
Boyle dedikten sonra arkada~lanyla birlikte h1zla Mekke'ye di:i-
ni.ip gitti.
Mikrez b. Hafs, Peygamber (s.a.v.)'in haberini Mekke'ye getirdi-
ginde Kurey~liler, Mekke'den pklp dag ba~larma yi:ineldiler. Mekke'yi
tahliye ettiler. Ve: "Muhammed ile ashabma bakmayaca~z." dediler.
Peygamber (s.a.v.) de kurbanhk hayvanlann i:ini.i s1ra gi.idiilmesi-
ni emretti. Yola t;Ikblar. Nihayet Zi Tuva'da durduruldular. Rasulul-
lah (s.a.v.) ve ashab1 yola pktilar. 0, Kasva admdaki devesine bin-
mi~ti. Ashab1 onu r;evrelemi~ti. Bu arada klhr;lanm r;ekmi~ vaziyette
telbiye getiriyorlard1. Zi Tuva mevkiine vard1~nda Kasva adh devesi
i.izerinde durdu. ibn Revaha da o devenin yulanm tutmu~ olarak ~u
~iiri okuyordu:
"Ey ki.iffar ogullanl Onun yolundan r;ekilinizl. ... .. "
Buhari ve Miislim'in sahihlerinde ibn Abbas'm ~i:iyle dedigi riva-

yet edilir: Rasulullah ve ashab1, hicri yedinci senenin zilkade aymm
di:irdiinci.i gi.ini.ini.in sabahmda Mekke'ye geldiler. Mi.i~rikler: "Size,
Medine hummasmm gi.ir;si.iz di.i~i.irdi.igu bir topluluk geliyor." dediler.
Rasulullah (s.a.v.) da sahabelerine; tavafm ilk i.it; turunda remel yap-
malanm yani ko~arak tavaf etmelerini ve Ri.ikn-i.i Yemani ile hacer-i
esved arasmda ise normal yi.iri.iyi.i~le yi.iriimelerini emretti. Sahabele-
rini daha fazla yormamak ir;in biitiin tavaf turlanm remel ile yapma-
lanm emretmedi.
imam Ahmed b. Hanbel, Muhammed b. Sabah ve ismail b. Zeke-
riya kanah ile ibn Abbas'm l?Oyle dedigini rivayet etmi~tir:
"Rasulullah (s.a.v.), umre ir;in Merri.i'z- Zehran'a gelip mola verdi-
ginde, Kurey~lilerin: "Muhammed ve sahabeleri zaYifhklarmdan ve
gii~si.izliiklerinden dolaYI h1zh yi.iri.iyemiyorlar." ~eklindeki konu~ma-
388 iBNKESIR
Ian sahabelere ula~tl. Ve ~oyle dediler: "Bineklerimizi kesip etlerini Bu

yesek ve suyundan da ~orba yap1p i~sek, sabahleyin biraz gi.i~lenerek Ce1
Kurey~lilerin iizerine gideriz." Sahabelerin bu teklifine kar~1 Rasu- lull
lullah (s.a.v.): "Boyle yapmaym. Ama yammzdaki az1klanmz1 yamma det
getirip toplaym." dedi. Onlar da az1klanm toplaJip getirdiler. Deri
sofralanm serdiler. Yemege ba~lad1lar. Sonunda geride biraz da arta ola
kald1. Sahabelerden her biri arta kalan az1~ kendi dagarcr~na koy- Abl
du.
Rasulullah (s.a.v.), daha sonra Mekke-i Mi.ikerreme'ye yoneldi. Be~
Mescid-i Haram'a girdi. Kurey~liler de Hatim'in etrafmda oturdular.
Rasulullah, kendi ridas1 ile iztiba yaptl. Sonra: "Kurey~liler, sizde za- rna
af eseri gormesinler." dedi. Sonra Riikn-i.i Yemani'yi istilam etti. Ar- okl
kasmdan da remel yaptl. Ri.ikn-ii Yemani'yi geride b1rakhktan sonra na
hacer-i esvede dogru geldi. Kurey~liler: "Bunlar yi.iri.imeye raz1 olmu- ki:
yorlar. Ama geyik ka~1~1 gibi ka~1~1yorlar." dediler. Rasulullah (s.a.v.)
bu ~ekilde ii~ tavaf yaptl ve bu tavaf si.innet oldu." Eh
Ebu Tufeyl, ibn Abbas'm ~oyle dedigini rivayet etmi~tir: "Rasu-
lullah (s.a.v.), Veda haccmda boyle yapti."
Ebu Davud, Ebu Tufeyl'in ~oyle dedigini rivayet etmi~tir: Ben ibn
Abbas'a dedim ki:
- Kavmim, Rasulullah (s.a.v.)'m Beyt'i remel ile tavaf ettigini ve Bil
bunun da si.innet oldugunu iddia ediyor. Bu dogru mudur?
- Evet, hem dogru soylediler, hem de yalan soylediler. da
- Hangi hususta dogru soylediler, hangi hususta da yalan soyledi-
ler? Ian
- Dogru soyledikleri ~udur: Rasulullah (s.a.v.), remel yaptl.
Yalan soyledikleri husus da ~udur: Bu siinnet degildir. Qiinkii bu
Hudeybiye zamamnda Kurey~liler ~oyle demi~lerdi: "Muhammed ve ka'
ashabm1, deve ve koyunlann burnuna musallat olan kurt~ugun olme- rm
si gibi, onlan da oli.inceye kadar kendi hallerine b1rakm." Bunlar, Ra-
sulullah (s.a.v.)'la ban~ antla~mas1 yaparak Miisli.imanlann ertesi se-
ne gelmeleri ve Mekke'de ii~ gi.in si.ire ile ikamet etmeleri ~art1m ka-
bul ettiklerinde Rasulullah (s.a.v.), ertesi sene Mekke'ye geldi. Mii~
rikler ise Kuaykian da~ tarafmda bulunuyorlard1. 0 esnada Rasulul-
lah (s.a.v.), ashabma: "Tavafm ilk ii~ turunu remel yapm (ko~arak ya-
pm)." dedi. Ama bu si.innet degildir."
Tavafta remel yapmak, cumhurun mezhebine gore siinnettir.
Qiinki.i Rasulullah (s.a.v.), Umretii'l-Kaza'da ve Cirane umresinde re-
mel yapm1~tlr. Nitekim Ebu Davud ve ibn Mace, ibn Abbas'tan bu
dogrultuda bir rivayette bulunmu~larmr.
Cabir'in, Muslim ve digerleri tarafmdan nakledilen bir hadisine
gore Peygamber (s.a.v.), Veda haccrndaki tavafmda remel yapm1~tlr.
Bu yi.izden Orner b. Hattab §Oyle demi§tir: "iki remel niye olsun ki?
Cenab-1 Allah, islamiyeti mi uzatti? Ama bununla birlikte biz, Rasu-
lullah (s.a.v.)'m yapti~ bir i§i yapmamazhk etmeyiz." Bu konunun
detayh anlatilaca~ yer, Kitabu'l-Ahkam'd1r.
Me§hur rivayete gore ibn Abbas, tavafta remel yapmaYl si.innet
olarak gormi.iyordu. Nitekim Buhari ve Mi.islim'in sahihlerinde ibn
Abbas'm ~oyle dedigi rivayet edilmi~tir:
"Peygamber (s.a.v.), gi.i~ ve kuvvetini mi.i~rikler gorsi.inler diye
Beyt'i, Safa ve Merve'yi, ko§arak tavafve say etmi~tir."
Vakidi dedi ki: Rasulullah (s.a.v.), Umreti.i'l-Kaza'da ibadetini ta-
mamladiktan sonra Beyt'e girdi. Bilal pklp Ka'be'nin dammda ezan
okuyuncaya kadar i~eride durdu. Rasulullah (s.a.v.), Ka'be'nin dann-
na ~1klp ezan okumasm1 Bilal'e emretmi~ti. Ikrime b. Ebi Cehil dedi
ki:
"Bu kolenin soyledigi sozleri i§itmesini nasib etmemekle Allah,
Ebu Hakem'e (Baham Ebu Cehil'e) ikramda bulunmu~tur."
Safvan b. Umeyye de §Oyle demi§tir:
"Babam1 -bu halleri gormeden once- oldi.iren Allah'a hamd olsun."
Halid b. U seyd ~oyle demi~tir:
"Allah'a hamd olsun ki, babam1 oldi.irdi.i de bu gi.ine yeti§medi ve
Bilal'm, Ka'be'nin dammdaki amn§llll duymadi!"
Si.iheyl b. Amr ve beraberindeki birka~ adam da Ka'be'nin damm-
da okunan ezan sesini duyduklarmda yi.izlerini ortmi.i§lerdi.
Haf1z el-Beyhakl dedi ki: Cenab-1 Allah, o adamlarm ~ogunu is-
lam'a girdirerek ikramma mazhar klldi.
Ben derim ki: Beyhaki, Vakidl kanahyla boyle anlatti ve dedi ki,
bu hadiseler Umreti.i'l-Kaza esnasmda cereyan etti. Oysa me~hur
kavle gore bu hadiseler, Mekke fethi senesinde cereyan etmi~tir. Dog-
rusunu Allah bilir.
de~
§0)
itil
ula
PEYGAMBER (S.A.V.)'iN MEYMUNE iLE EVLENMESi ''R~
ibn ishak, Ebban b. Salih ve Abdullah b. Ebi Necih kanah ile ibn tey
Abbas'm §Oyle dedigini rivayet etmi§tir: Rasulullah (s.a.v.), bu sefe- ki.i
rinde (Umreti.i'l-Kaza) ihramh iken Haris'in k1z1 Meymune ile evlen-
di. Meymune'yi ona nikahlayan ki§i ise, Abbas b. Abdi.ilmuttalib idi. mi
ibn Hi§am dedi ki: Meymune, i§ini k1z karde§i Ummi.i Fadl'a ha- ikE
vale etti. Ummi.i Fadl ise Abbas'm zevcesi idi. Ummi.i Fadl da onun
i§ini Abbas'a havale etti. 0 da onu Mekke'de Rasulullah (s.a.v.)'a ni-
kahlaru. Rasulullah (s.a.v.)'m yerine ona 400 dirhem mehir verdi. an
Si.iheyll'nin anlatti~na gore Rasulullah (s.a.v.)'m evlenme talebi- led
ne dair haber kendisine ula§tl~nda Meymune bir deveye binmi§ hal-
de idi ki, o esnada §Oyle dedi: "Deve ve i.izerindeki Rasulullah (s.a.v.)'- ile
Indir."
ibn Abbas dedi ki: Bu hususta §U ayet-i kerime nazil oldu: nll
"Ve Peygamber nikahlanmaYI diledigi takdirde -mi.i'minlerden ay-
n, s1rf sana mahsus olmak i.izere- kendisinin mehrini peygambere hi- de1
be eden mi.i'min kadm1 almam helal kilmi§Izdir." (el-Ahzab, 50.) ffil
Buhari, ibn Abbas'm §Oyle dedigini rivayet etmi§tir: de
"Rasulullah (s.a.v.), ihramh iken Meymune ile evlendi. ihramdan
c;1kti~ zaman onunla gerdege girdi. Meymune, Serifte vefat etti. ·' Al
Si.iheyl1, ibn Abbas'm §Oyle dedigini rivayet etmi§tir: "Rasulullah ra:
(s.a.v.), ihramdan ~aktiktan sonra Meymune ile evlendi."
Bu rivayetin Arapc;a aslmda gec;en muhrim kelimesini, Rasulul-
lah (s.a.v.)'m haram ayda iken Meymune ile evlenmi§ oldugu §eklinde
tevil etmi§lerdir. Nitekim §airin biri de §Oyle demi§tir:
"Halife Mfan oglu Osman'1 muhrim (haram ayda) iken oldi.irdi.i-
ler. 0 da beddua etti. Onun gibi yardimsiz b1rak1lan bir kimse gorme- re
di m. " u.
Ben derim ki: Bu anlaYI§ tarh§Ilabilir. Qi.inki.i ibn Abbas'tan bu- ay
nun aksine birbirini teyid edici rivayetler gelmi§tir. Ozellikle §U riva- ffil
yet cerh etmektedir: "Rasulullah, muhrim iken Meymune ile evlendi. te1
Ama muhrim degilken onunla gerdege girdi." Gerdege giri§i, zilkade m:
aYJnda olmu§tu ki, bu da haram aylardanrur. $u halde, "muhrim deve
gilken" sozi.i, helal aYJn m§mda gerdege girmi§ olmas1 gibi bir manay1 isl
akla getirir ki, bu durumda "muhrim degil iken" sozi.i ile ihramda
degil i: en manas1 kastedilmi~ oldugu ortaya ~1kmaktarur.

Muhammed b. Yahya ez-Zi.ihli, Abdiirrezzak kanah ile Sevri'nin
~oyle dedigini rivayet etmi~tir: "Bu hususta Medine ehlinin kavline
itibar edilmez. Qiinkii bana ibn Abbas'm ~oyle dedigine dair bir haber
ula~tl: "Rasulullah (s.a.v.), muhrim (ihramh) iken evlendi."
Buhari'nin sahihinde, ibn Abbas'm ~oyle dedigi rivayet edilmi~tir:
"Rasulullah (s.a.v.), ihramh iken Meymune ile evlendi."
Said b. Miiseyyeb dedi ki: "Meymune, her ne kadar ibn Abbas'm
teyzesi ise de ibn Abbas bu hususta yamlm1~tlr. Vehmetmi~tir. Qiin-
kii Rasulullah, ihramdan ~1ktlktan sonra Meymune ile evlenmi~tir."
Yunus, ibn ishak'tan rivayet etti ki, Said b. Miiseyyeb ~oyle de-
mi~tir: Abdullah b. Abbas iddia ediyor ki, Rasulullah (s.a.v.), ihramh
iken Meymune'yi nikahlam1~tlr.
Boyle diyerek onun soziinii anlatm1~tlr. Ancak Rasulullah (s.a.v.)
Mekke'ye geldi. ihramdan ~1kmas1 ile Meymune'yi nikahlamas1 bir
arada oldu. Bu da ibn Abbas'1 ~a~1rtti. Onu bu hususta vehme siiriik-
ledi.
Muslim ve siinen ehli hadis~iler, Yezid b. Esamm el-Amiri kanah
ile Haris k1z1 Meymune'nin ~i:iyle dedigini rivayet etmi~lerdir:
"Rasulullah (s.a.v.), her ikimiz de ihramh degil iken Serifte be-
nimle evlendi."
Hafiz el-Beyhaki, Ebu Abdullah el-Hafiz kanah ile Rafii'nin ~oyle
dedigini rivayet etmi~tir: "Rasulullah (s.a.v.), ihramh degil iken Mey-
mune ile evlendi. Yine ihramh degil iken onunla gerdege !:,'irdi. Ben
de ikisinin arasmda el~i idim."
Ben derim ki: Meymune, altm1~ii~ ya~mda iken Serifte vefat etti.
Altm1~ ya~mda vefat ettigini soyleyenler de olmu~tur. Allah ondan
raz1 olsun.
PEYGAMBER (S.A.V.)'iN UMRETU'L-KAZA'DAN SONRA

MEKKE'DEN QIKI~I
Musa b. Ukbe'nin daha i:inceki sayfalarda da ge~en ifadelerine go-

re Kurey~liler, Mekke'de dort giin ge~tikten sonra Huveytib b. Abdi'l-
Uzza'YI Rasulullah'a gonderdiler ki, antla~ma geregince Mekke'den
aynhp gitsin. Fakat Rasulullah (s.a.v.), Meymune ile Mekke'de yap-
mi~ oldugu evlilik sebebiyle Kurey~lilere bir diigiin yemegi vermek is-
tedigini bildirdi. Boyle yapmakla aralarmda bir dostluk tesisini a-
ma~lami~tl. Ama Kurey~liler, onun bu teklifini kabule yana~mad1lar
ve: "Hay1r, haYJr, sen buradan ~1klp git." dediler. 0 da pk1p gitti. ibn
Ishak da boyle bir anlabmda bulunmu~tur.
Buhari, Ubeydullah b. Musa kanah ile Bera'm ~i:iyle dedigini riva-
392 iBNKESIR
yet etmi~tir: Hz. Peygamber (s.a.v.), zilkade aymda umre yapb. Fakat bas'
Mekkeliler onun Mekke'ye girmesine mi.isaade etmediler. Bunun i.ize- k1z1
rine o da ertesi sene i.i~ gi.in mi.iddetle gelip Mekke'de kalmak ve umre lull:
yapmak ~arbyla onlarla antla~maya vard1. Antla~ma metnini yazma- dip
ya ba~lad1klan zaman katiplik yapan Hz. Ali: "Bu, Rasulullah Mu-
hammed'in, i.izerinde antla~maya vard1g,. ~eydir." diye yazmca mi.i~
rikler: "Biz senin bu i.invamm kabul etmiyoruz. Eger senin Allah Ra- lull:
suli.i oldugunu kabul etseydik, senin Mekke'ye girmene engel olmaz- sisi
dik. Sen sadece Abdullah oglu Muhammed'sin." dediler. 0 da: "Ben hac1
Allah'm Rasuli.i ve Abdullah oglu Muhammed'im." dedi. Sonra Ebu leril
Talib oglu Ali'ye: "Allah Rasuli.i sozlerini sil." dedi. Hz. Ali ise: "HaYir,
vallahi hi~bir zaman senin i.invamm silmem." dedi. Bunun i.izerine
Rasulullah (s.a.v.) kag,.di eline ald1. Ama o gi.izelce yazmasm1 bilmi-
yordu. ~i:iyle yazd1: "Bu, Abdullah oglu Muhammed'in, iizerinde ant-
la~maya vard1g,. ~eydir ki, o, silahh olarak Mekke'ye girmeyecektir. nik~
Sadece kmmdaki klhcm1 i.izerinde bulunduracakbr. Ve kendisine tabi hip
olmak isteyen herhangi bir Mekkeliyi de Mekke'den ~1karmayacakbr.
Ashabmdan Mekke'de kalmak isteyen kimseye de engel olmayacak-
br." m1n
Nihayet ertesi sene Rasulullah (s.a.v.) Mekke'ye girdi. Umresini den
yapb. Si.ire dolunca mi.i~rikler, Hz. Ali'nin yanma gelip ~?i:iyle dediler:
"Arkada~ma de ki, bizim yamm1zdan ~1klp gitsin. Qi.inki.i vade doldu."
Peygamber (s.a.v.) de bunun i.izerine Mekke'den ~1kb. Hz. Hamza'nm lull:
k1z1: "Amca! Amca!" diye bag,.rarak pe~ine di.i~ti.i. Hz. Ali, k1zcag,.z1 kinE
yanma alm. Elini tuttu ve Fabma'ya: "Amcanm klzma sahip ol." dedi. hip
0 da klzcag,.z1 omuzuna ald1. Bu ~ocugu yanlanna almak hususunda kad
Hz. Ali, Hz. Zeyd ve Hz. Cafer birbirleriyle tarb~maya ba~lamlar. Hz.
Ali: yan
- Onu ben yamma ahnm. Qi.inki.i o benim amcamm klzimr, dedi.
Hz. Cafer: fer'i
- Bu benim amcamm klz1d1r. Teyzesi de nikah1mdad1r, dedi. tek
Hz. Zeyd:
- Bu benim karde~imin kizidir, dedi.
Hz. Peygamber, bu klz ~ocugunun teyzesi yanmda kalmasma hi.i- kall
ki.im verdi ve: "Teyze, ana mesabesindedir." dedi. Hz. Ali'ye: "Sen Om
bendensin, ben de sendenim." dedi. Doni.ip Hz. Cafer'e ise: "Senin ya-
rabh~m ve ahlakln bana benzedi." dedi. Hz. Zeyd'e ise ~oyle dedi:
"Sen bizim karde~imiz ve mevlannzsm." ile •
Hz. Ali, Zeyd'e ~oyle dedi: "Hamza'nm k1zwla evlenemez misin?" Ebu
Zeyd ise ~u cevab1 verdi:
- 0 benim si.it karde~imin kizimr.
Vakidi, Hz. Hamza'nm klzmm hikayesini rivayet ederek ibn Ab-
BUY(JK isLAM TARiHi 393
bas'm ~oyle dedigini rivayet etmi~tir: "Abdi.ilmuttalib aglu Hamza'nm

k1z1 Ummare ve annesi Selma binti Umeys, Mekke'de idiler. Rasu-
lullah (s.a.v.), Mekke'ye geldiginde bu hususta Ebu Talib aglu Ali gi-
dip Rasulullah'la kanu~tu ve ana ~oyle dedi:
- Amcam1zm klz1m ne diye mi.i~rikler arasmda yetim b1rakaca~z?
Hz. Ali'nin, Hz. Hamza'mn klzm1 Mekke'den ~1karmasma Rasu-
lullah engel almad1. 0 da klz1 Mekke'den pkard1. Hz. Hamza'mn va-
sisi alan Zeyd b. Harise kanu~maya ba~lam. Peygamber (s.a.v.), Mu-
hacirler arasmda karde~lik tesis ederken Hamza ile Zeyd'i de birbir-
lerine karde~ kllrm~t1. Soze ba~layan Zeyd dedi ki:
- Hamza'nm klzm1 yamma alma hakkma en fazla ben sahibim.
Qi.inki.i bu benim karde~imin k1z1d1r.
Cafer, bunu i~itince ~oyle dedi:
- Teyze, anne mesabesindedir. Teyzesi Esma binti Umeys benim
nikah1mda bulundugundan bu klz1 en fazla yanma alma hakklna sa-
hip alan ki~i benim.
Hz. Ali ise ~oyle dedi:
- Gori.iyarum ki bu hususta tartl~JYarsunuz. Bu k1z benim amca-
mm klz1d1r. Ve bunu mi.i~rikler arasmdan pkanp getiren benim. Ben-
den ba~ka hi~biriniz bunu yanma alma hakklna sahip degilsiniz.
Peygamber (s.a.v.) ise ~oyle dedi:
- Aramzda ben hi.iki.im verecegim. Ey Zeyd, sen Allah'm ve Rasu-
lullah'm mevlas1sm. Seney Cafer, senin yaratlh~m ve ahlakln benim-
kine benzer. Seney Cafer, bu k1z1 yamna alma hakkma en fazla sa-
hip alan sensin. Qi.inki.i bunun teyzesi senin nikahmdad1r. Ve dahi bir
kadm, kendi teyzesinin veya halasmm i.izerine kuma alamaz.
Boyle diyerek Peygamber (s.a.v.), Hz. Hamza'nm k1zmm, Cafer'in
yanma b1rakllmasma hi.ikmetti."
Vakidi dedi ki: Peygamber (s.a.v.), Hz. Hamza'nm k1zmm, Ca-
fer'in yamna verilmesine hi.ikmedince Cafer, kalklp anun ~evresinde
tek ayak i.izerinde Sit;rayarak ka~maya ba~lam. Peygamber (s.a.v.):
- Bu dane ey Cafer? diye sorunca Cafer ~oyle cevap verdi:
- Ya Rasulallah, Neca~i bir kimseyi memnun ettigi zaman a ki~i
kalkar ve N eca~i'nin etrafmda tek a yak i.izerinde s1~rayarak ka~ard1.
Onun i~in ben de oyle yaptlm. Sen bu klzla evlenecek misin?
- Ey Cafer! 0 benim si.it karde~imin klz1rur.
Rasulullah (s.a.v.), Hz. Hamza'mn bu klzm1 Seleme b. Ebi Seleme
ile evlendirdi. Ve Peygamber (s.a.v.) ~oyle derdi: "Boyle yapmakla
Ebu Seleme'ye hak ettigi kar~1h~ verdim mi?"
Ben derim ki: Ummi.i Seleme'yi Peygamber (s.a.v.)'le evlendiren
ki~i Seleme idi. Qi.inki.i Seleme, karde~i Orner b. Ebi Seleme'den ya~~a
daha bi.iyi.ik idi. Dogrusunu Allah bilir.
394 !BNKESIR
ibn ishak dedi ki: Rasulullah (s.a.v.), zilhicce aymda Medine'ye bas:
dondi.i. 0 seneki haccm idaresini mii!?rikler yi.iri.itti.iler. olal
ibn Hi!?am dedi ki: Ebu Ubeyde'nin bana anlatti~na gore bu um- yap
re hakkmda Cenab-1 Allah, !?U ayet-i kerimeyi inzal buyu:rdu:
"Andolsun ki Allah, peygamberinin ri.iyasmm gen;ek oldugunu
tasdik eder. Ey inananlar! Siz, Allah dilerse, gi.iven i~in de, ba!?lanm-
Zl bra!? etmi!? ve sac;lanmZI klsaltrm!? olarak, korkmadan Mescid-i Ha-
ram'a gireceksiniz. Allah, sizin bilmediginizi bilir, size, bundan ba!?-
ka, yakm zamanda bir zafer verecektir." (el-Fetih, 27.)
Bu ayet-i kerimede ge~en fetih kelimesi ile Hayber fethi kastedil-
mi!?tir.
FASIL
Beyhaki, bu fas1lda Beni Silleym kabilesine giden ibn Ebi Avca

es-Si.ilemi seriyyesini anlatm1!? ve !?Oyle demi!?tir: Vakidi, Zi.ihri'nin
!?Oyle dedigini rivayet etti:
Rasulullah (s.a.v.), Umreti.i'l-Kaza'dan dondi.ikten sonra hicri ye-
dinci senenin zilhicce aymda Medine'ye dondi.i. ibn Avca es-Si.ilemi'yi
elli si.ivari ile yola pkard1. Gozci.i ki!?i kavmine gitti. Onlan uyard1 ve
seriyyenin geli!? haberini ula;;;tirdL Onlar da bi.iyi.ik bir kalabahk top-
lamlar. ibn Ebi Avca, onlann i.izerine geldi. Onlar saval?a hazirlan-
mi;;;ti. Rasulullah'm sahabeleri, onlan toplu halde gori.ince islam'a da-
vet etti. Fakat bunlar sahabelerin davetine kulak vermeyip onlan ok
yagmuruna tutarak: "Bizi davet ettiginiz !?eye ihtiyac1m1z yok." dedi-
ler. Bir saat boyunca onlan ok yagmuruna tuttular. bte yandan onla-
ra takviye kuvvetleri geldi. Sahabeleri her taraftan ~evrelediler. Mi.i.,-
li.imanlarla ;;;iddetli bir ~arp1!?maya ba!?lamlar. Seriyyedeki sahabele-
rin ~ogu oldi.irilldi.i. ibn Ebi Avca da bir~ok yerinden yaralanm. Hicri
sekizinci senenin safer aymm ilk gi.ini.inde hayatta kalan arkada!?la-
nyla birlikte Medine'ye gi.i~li.ikle donebildi.
FASIL
Vakidi dedi ki: Hicri yedinci senenin muharrem aymda Rasulul-

lah (s.a.v.), k1z1 Zeyneb'i kocas1 Ebu'l-As. b. Rebi'a iade etti. Biz bu
hususta daha once a~1klamada bulunmul?tuk. Yine bu ayda Hatib b.
Ebi Baltaa, beraberinde Mariye ve Sirin adh cariyelerle birlikte Mi.i-
kavkis'in yanmdan doni.ip Medine'ye dondi.i. Bu iki cariye yolda iken
Mi.isli.iman olmul?larm. Hatib, beraberinde bir de igdi!? edilmil? bir ko-
le getirmil?ti.
Vakidi dedi ki: Yine hicri yedinci senede Rasulullah (s.a.v.), iki
basamakh ve oturakh minberini yaphrmi§h. Oysa nezdimizde sabit

olan kavle gore Rasulullah bu minberini hicretin sekizinci senesinde
yaphrmi§hr.
hal
kal
ern
lin
gel
HiCRETiN SEKiZiNCi SENESi
Bu fas1lda Amr b. As, Halid b. Velid, Osman b. Talha Ebu Tal-

ha'nm islam'a giri~lerinden bahsedilmektedir. Bunlar, hicretin seki- bul
zinci senenin ba~lannda Medine'ye gelip Miislfunan olmu~lard1. tfu
ibn ishak'm anlatti~na gore Ebu Rafi admdaki Yahudinin oldii- ki,
riilmesinden sonra bu zatlar Miisltiman olmu~lard1r. Bununla ilgili om
k1sa bir a~1klama daha onceki sayfalarda verilmi~tir ki, Ebu Rafi ya1
admdaki Yahudi, hicri be~inci senede oldiiriilmii~tii. dm
Ancak, Hafiz el-Beyhaki, bu konuyu Umretii'l-Kaza'dan sonra bu- ye',
rada anlatm1~tlr. 0, Vakidi kanahyla rivayet ederek Amr b. As'm ~oy ze
le dedigini nakletmi~tir: duj
"Ben, islam'dan uzakla~an inat~1 bir kimse idim. Mii~riklerle bir- olu
likte Bedir sava~ma katild1m. Kurtuldum. Sonra Uhud sava~ma ka-
tilmm, yine kurtuldum. Bir ara kendi kendime ~oyle dedim: "Daha ne pm
zamana kadar tedbir alacak ve sava~aca~m? Allah'a yemin ederim
ki, Muhammed Kurey~lilere iistiin gelecektir." Boyle dedikten sonra
Raht denilen yerdeki mallanmm ba~ma gittim. insanlarla artik az diy
gorii~iir oldum. Hudeybiye'de Rasulullah (s.a.v.), Kurey~lilerle birlik-
te ban~ antla~mas1 yap1p Medine'ye dondiigiinde ve Kurey~liler de gos
Mekke'ye dondiiklerinde yine kendi kendime ~oyle dedim: ~t1
"Gelecek sene Muhammed ve ashab1 Mekke'ye gireceklerdir. Ar- di.
tik ne Mekke'de durabilirim ne de Taifte. Buralardan ~k1p gitmek- dec
ten daha iyi bir yol yok."
0 zaman ben islam'dan heniiz uzakta idim. Biitiin Kurey~liler Oa
Miisliiman olsalar bile benim Mtisliiman olaca~ma akhm yatmiyor- dii1
du. Mekke'ye geldim. Kavmimden baz1 adamlan etraflma toplad1m. der
Onlar benim gorii~iime uyarlar, sozlerimi dinlerlerdi. Ba§lanna bir i~
geldigi zaman beni one siirerlerdi. Ben onlara ~oyle dedim: VUI
- Ben aramzda nasll bir adam1m? §al
- Gorii~ sahibimiz ve savunucumuzsun. Bereketli i~lerde, ugurlu bir
i~lerde bizim gorii~funiizii sen ifade edersin. ~iii
- Biliyorsunuz ki, Muhammed'in i~i gittik~e kuvvetleniyor. Ve ar- ~ire
zumuz hilafma her giin biraz daha ilerliyor. Ben bir~ey dii~iindfun.
Bakahm siz ne dersiniz?
- Neyi dii~iindiin?
-Ben diyorum ki; Neca~i'ye gidelim ve yanmda kalahm. Eger Mu-

hammed bizim kavmimize galip gelirse o zaman Necal?i'nin yanmda
kahnz. Necal?i'nin emri altmda ya§amak, bizim i(_tin Muhammed'in
emrine girmekten daha iyidir. Ve eger bizim kavmimiz ona galip ge-
lirse biz, kavmimiz arasmda tanman kimseleriz. Bize onlardan zarar
gelmez.
- Vallahi bu dogru, makul ve yerinde bir di.il?iincedir.
- 0 halde, ona gidecegimize gore hediye goti.irmemiz gerekir.
Memleketimizden ona hediye olarak gotiiri.ilen ~eylerin en mak-
buli.i deri oldugu i(_tin ona bir hayli deri toplayarak beraberimizde go-
ti.irdi.ik. Allah'a yemin ederim ki, biz daha onun yanma girmemi~tik
ki, bir de baktim; Amr b. Umeyye ed-Damri geldi. Rasulullah (s.a.v.),
onu bir mektupla N ecal?i'ye gondermil?ti. Ummi.i Habibe binti Ebi Si.if-
yan'I onunla evlendiriyordu. Amr, Neca§i'nin yanma geldi. Sonra ora-
dan (_tlklp gitti. Ben de arkada~lanma dedim ki: Bu, Amr b. Umey-
ye'dir. Durun, Necal?i'ye gittigimizde bunun boynunu vurmak i(_tin bi-
ze teslim etmesini rica edeyim. Zira bu adam, Muhammed'in el(_tisi ol-
dugu i(_tin biz onu oldi.iri.irsek, Kurey~lilere bi.iyi.ik bir hizmet etmi§
oluruz ve onlarda boylece sevinmi~ olurlar.
Yanma girdigim zaman, her giri~imde yapti~m gibi secdeye ka-
pandim.
Bana:
- Ho~ gel din dostum, memleketinden bana bir hediye getirdin mi?
diye sordu.
- Evet, sana bol miktarda deri getirdim, dedim ve derileri ona
gosterdim. 0 da hediyemizi begendi ve bir k1smm1 komutanlarma da-
~tti. Kalan klsmm1 da bir yere saklamalan i(_tin adamlanna emir ver-
di. Hediyemizi begendi ve (_tok memnun oldu. Sonra kendisine ~oyle
de dim:
- Ey Hi.iki.imdar! Demin bir adamm yammzdan pkti~m gordi.im.
0 adam, bize di.i~man olan bir kimsenin el(_tisidir. Onu bana verde ol-
di.ireyim. Qiinki.i o di.i~mamm1z, bizim bi.iyi.iklerimizden ve iyilerimiz-
den bir(_tok kimseleri oldi.irmi.i~ti.ir.
Bunun i.izerine Neca~i kiZdl ve elini kaldlnp burnuma oyle bir
vurdu ki, burnum kinldi zannettim. Burnumun deliklerinden kan bo-
l?almaya bal?ladi. Kam elbisemin ucuyla temizlemeye bal?lad1m. Oyle
bir zillete di.il?ti.im ki, kel?ke yer yanlsayd1 da i(_tine girseydim, diye di.i-
l?i.indi.im. Ondan (_tok korktugum i(_tin boyle bir di.il?i.inceyi i(_timden ge-
(_tirdim. Sonra ona l?Oyle dedim:
- Ey hi.iki.imdar! Eger hol?lanmayaca~m bilseydim sana bu teklifi
yapmazdim.
0 da utandi ve bana l?Oyle dedi:
398 iBNKESIR
hab~
- Ey Amr! Musa ve isa peygamberlere gelen Namus-u Ekber'in
(Cebrail'in) kendisine geldigi ~ahsm el~tisini, oldiirmek i~tin benden is- mey
tiyorsun. Bu nas1l tekliftir? Ebu
Amr dedi ki: Sonra Cenab-1 Allah, kalbimdeki dti~iinceleri degi~ bah,
tirdi. Ben de kendi kendime ~oyle dedim: "Bu ger~tegi Araplar ile rtidi
Acemler kabul ettiler. Sen mi buna muhalefet edeceksin?" lid'i
Sonra htiktimdara ~oyle dedim:
- Ey Hi.iki.imdar, sen de buna ~ahadet ediyor musun? almc
- Evet ey Amr. Allah katmda ben de buna ~ahadet ediyorum. Sen l
bana itaat et ve o rasule tabi ol. Zira Allah'a yemin ederim ki, o, hak gini
pe~indedir. Musa b. imran, nas1l Firavun ile askerlerine kar~1 galip re'dc
geldiyse, bu da muhaliflerine kar~1 galip ~tlkacak ve muzaffer olacak- okm
hr. ytizi
- 0 halde onun adma Mtisltimanhk tizerine benden bey'at ahr ml- dl.'
sm? ond~
- Evet. ben
Boyle dedi ve elini uzatb. Ben de ona bey'at ettim. Sonra o bir le- Uta1
gen getirilmesini emretti. Ytiztimdeki kam y1kadl ve bana yeni elbisemin
ler giydirdi. Onceden i.izerimde bulunan elbiseler kana bulanm1~lardl. hi~t l
Onlan ~tlkanp atbm. Sonra ~tlklp arkada~lanmm yanma gittim. Ne- l
ca~i'nin giydirdigi elbiseleri tizerimde goriince sevinip ~oyle dediler:
- Arkada~mdan elde etmek istedigini elde edebildin mi? Hicr
- ilk gorti~mede bunu kendisine soylemeyi ho~ bulrnad1m. Ama
tekrar yanma gidecegimi kendisine soyledim. tan:
- Dogrusu, senin dedigindir. zevc
Yanlarmdan aynld1m. Ve bir ihtiyac1m1 gormeye gittim. Limana degE
vard1m. Bir geminl.n ytiklenmi~ ve harekete haz1r halde bekledigini Hz. I
gordtim. Onlarla birlikte gemiye girdim ve gemi hareket etti. Nihayet
~tibe'ye vard1lar. Ben gemiden ~tlkbm. Yammda az1~m vardl. Bir de-
zid l
ve satm ald1m. Medine yoluna koyulmak tizere oradan aynld1m. Yola
ban~
revan oldum, nihayet Merrti'z-Zehran'a vard1m. Oradan da yola de-
vam ettim. Hidde'ye ula~bm. Orada benden once iki ki~inin ev ara-
makta olduklanm gordtim. Biri bir ~tadira girmi~, digeri de d1~anda
iki binegi tutmakta idi. Dikkat edince adamm Halid b. Velid oldugu- lid v
nu gordtim. Ona dedim ki: ne'y•
- N ereye gidiyorsun?
- Muhammed'e gidiyorum. Herkes Mtisltiman oldu. i~e yarayan-
lardan, Mtisltiman olmayan kalmad1. Vallahi bana oyle geliyor ki, az
daha dursam, s1rtlan nasll boynundan tutulup ininden pkanhrsa, ge-
lip boynumuzdan tutarak bizi de evlerimizden ~tikaracakhr.
- Vallahi, ben de Muhammed'e gidiyorum. Mi.isltiman olaca~m.
Ben boyle dedikten sonra Osman b. Talha dl~an ~tikb. Bana mer-
haba dedi. Sonra i.i~i.imi.iz birlikte eve girdik. Daha sonra birlikte git-
meyi kararla~tirarak yola ~1klp Medine'ye varruk. Hi~ unutmuyorum,
Ebu Utbe kuyusunun ba~ma vard1~m1zda birisi: "Ya Rebah, YaRe-
bah, Ya Rebah!" diye ki:Hesini ~a~nyordu. Biz bunu hayra yorup yii-
ri.idiik. Adam sonra bize bakarak -zannedersem beni ve Halid b. V e-
lid'i kastederek- :
- Bu iki adam da geldikten sonra Mekke'nin anahtan artik teslim
almd1 demektir, dedi ve mescide dogru ko~arak gitti.
Ben de Hz. Peygamber'e geli~imizi mi.ijdelemek i~in mescide gitti-
gini zannetmi~tim -ki bu zanmmda da yamlmami~tim- ve gidip Har-
re'de indik. Orada elbiselerimizi degi~tirinceye kadar ikindi ezam
okundu. Sonra kalk1p Hz. Peygamber'e gittik. Yanma girdigimizde,
yiiziinde bir ayrunhk vard1. Miisliimanlar da onun etrafm1 sarmi~lar
di. Ve bizim geli~imizden oti.irii sevin~li idiler. Once Halid b. Velid,
ondan sonra Osman b. Talha ilerleyip bey'at ettiler. Onlardan sonra
ben ilerledim ve birden kendimi onun dizleri dibine oturmu~ buldum.
Utanc1mdan ba~1m1 kald1np ona bakam1yordum. Ge~mi~ giinahlan-
mm ba~~lanmas1 ~arti ile ona bey'at ettim. Gelecek giinahlanm ise
hi~ hatinma gelmedi.
Hz. Peygamber de:
- ~i.iphesiz islamiyet daha once i~lenen giinahlan siler, siipi.iri.ir.
Hicret de aym ~ekilde ge~en giinahlan siler, dedi.
Allah'a yemin ederim ki ben ve Halid b. Velid Mi.ishiman olduk-
tan sonra Peygamber (s.a.v.), onemli gordiigii herhangi bir i~te ikimi-
ze verdigi degeri hi~ kimseye vermiyordu. Ebu Bekir'in yanmda da bu
degere sahip idik. Hz. Orner zamanmda da bu durumda idik. Ancak
Hz. Orner, Halid'e kar~1 klnaJICI bir tutum sergilemekte idi."
Vakidi, hocas1 Abdi.ilhamid'in ~oyle dedigini rivayet etmi~tir: "Ye-
zid b. Ebi Habib'e ~oyle bir soru sordum:
- Amr b. As ile Halid b. V elid'in Medine'ye ne zaman geldiklerini
bana soyleyebilir misin?
- HaJir. Ancak fetihden once geldiler."
Ben derim ki: Baham bana haber verdi ki, Amr b. As, Halid b. Ve-
lid ve Osman b. Talha, hicretin sekizinci senesinin safer aYinda Medi-
ne'ye geldiler.
400 iBNKESIR
kav
bilr
HALiD B. VELiD'iN MUSLUMAN OLU~U YJrl
Vakidi, Yahya b. Mugire b. Abdurrahman b. Haris b. Hi~am ka- deg

nab ile Halid b. Velid'in ~oyle dedigini rivayet etmi~tir:
"Cenab-1 Hak, benim hakklmda iyilik diledigi aman kalbime Miis- mal
liimanhg,_ yerle~tirdi. Arhk kar ve zaranm1 di.i~iinebilecek, ri.i~diimii (s.a
isbat edecek duruma geldim. Muhammed (s.a.v.) ile yapllan bin;ok rak
sava~ta haz1r bulundum ve kat1ld1g,_m her sava~tan doniince, i~im gor
den; "Vallahi ben, bo~ ve faydas1z bir i~ yap1yorum, er ge~ bu adam gitt
i.istiin gelecektir." diyordum.
Hz. Peygamber, Hudeybiye'ye geldigi zaman yine mii~riklerden
bir siivari kafilesi ile birlikte kar~1sma ~1khm ve onunla Usfan'da §il c
kar~Ila~Ip kar~Isma dikildim. 0 da bizim kar~1m1zda arkada§lanna dir.
ogle namazm1 kildirdi. 0 s1rada ona hi.icum etmek istedikse de sonra-
dan vazgecrtik. Bu da hay1rh oldu. Kendisi de bizim maksarumiZI sez-
mi§ olacak ki, arkada~larma ikindi namazm1 korku hali namaz1 ola-
rak kilmrdL Ben de arhk ona bir~ey yapamJYacag,.miza kesin olarak
inand1m. 0 da bizden uzakla~1p i.izerinde bulundugumuz yolun sag aza
tarafim tuttu. Kendisi, Kurey~lilerle beraber ban§ antla~masm1 yap- deg
tiktan ve Kurey~liler onu geri ~evirdikten sonra i~imden; "Artik ne ols::
kaldi? Ben nereye gidecegim? Neca§i'ye gidersem, o da Muhammed'e liik
tabi olmu~ ve Muhammed'in arkada~lan onun yanmdad1rlar. Gi.iven-
lik icrindedirler. Herakliyus'a gidersem, o zaman dinimden cr1klp Hris-
tiyanhk yahud Yahudilik dinine gitmek zorunda kahnm. Ustelik mil-
liyetimi de yitirmi~ olurum. En iyisi, buradakilerle birlikte kendi yur-
dumda kalmakbr." dedim. bes
i§te ben bu di.i§i.ince icrin de iken Rasulullah (s.a.v.), Umreti.i'l- ayn
Kaza'YI yapmak i.izere Mekke'ye girdi. Ben de onun Mekke'ye giri§ini Sllll
gormemek i.izere gizlendim. Karde~im Velid b. Velid de onunla birlik-
te Mekke'ye gelmi~ ve beni aram1~h. Bulamad1g,_ i~in bir mektup yaz-
mi~ti. Mektubu a~1p baktim, ~oyle yazJYordu:
"Rahman ve Rahim olan Allah'm amyla. Karde~im! Ben senin
islamiyet'e kar~1 olmandan daha delice bir davram~ gormi.iyorum.
Oysa ki sen akllh bir kimsesin. Kald1 ki, islamiyet gibi bir dinin i.is- tim
tiinli.igi.ini.ikavrayamayan hicrbir kimse yoktur. Rasulullah (s.a.v.) da: Ont
- Halid nerede? diye seni benden sordu. di.i~
BUYUK tsLAM TAR1Ht 401
Ona:
- Allah onu getirecektir, dedim.
Rasul ullah:
- Onun gibi bir adam nas1l olurda ha.la islamiyet'in yi.iceligini
kavrayamaz, ona §a§anm. Oysa ki, onun o i.isti.in cesaret ve yorulmak
bilmeyen gayreti, Mi.isli.imanlann safmda olsayd1, onun i~in daha ha-
Yirh olurdu. Ben onu ba§kalanndan i.isti.in tutacaktim, dedi.
~u halde ey karde~im! Bari kaprmi§ oldugun iyi firsatlann birini
degerlendirmeyi ihmal etme"
Halid b. Velid diyor ki: Ben mektubu okuduktan sonra ortaya pk-
makta acele ettim. Ve islamiyet'e kar§I arzum artti. Hele Rasulullah
(s.a.v.)'m beni sormas1, beni ~ok sevindirdi. Bir ara ri.iyada dar ve ku-
rakhk bir memleketten, yemye§il ve geni§ bir memlekete ~1kti~m1
gormii§tiim. Bunu, bir ri.iyad1r deyip ki.i~i.imsedim. Fakat Medine'ye
gittigim zaman, Ebu Bekir'e bu ri.iyam1 soraYim dedim.
Ebu Bekir (r.a.) bana §Oyle dedi:
- Gordi.igi.in darhk, mii§riklikte ge~en omri.indi.ir. Geni§ ve yemye-
~il olan memleket ise, Cenab-1 Allah'm seni kavu§turdugu islam dini-
dir.
Rasulullah (s.a.v.)'m yanma gitmeye karar verdigim zaman, ya-
mmda kimi goti.ireyim diye tereddi.it ettim. 0 s1rada Safvan b. Umey-
ye'ye rastlad1m. Ona §Oyle dedim:
- Ya Eba Vehb! i~inde bulundugumuz hali gori.iyor musun? Biz
azala azala, tilkinin di§leri kadar kalmk. Muhammed yalmz Araplara
degil, Acemlere de galip gelmi§ bulunmaktamr. Biz de gidip ona tabi
olsaymk iyi olurdu. Zira onun §erefve i.isti.inli.igu, bizim i~in de i.isti.in-
li.ikti.ir.
Fakat Safvan, benim soziimi.i §iddetle reddedip:
- Benden ba§ka ona tabi olmayan hi~bir kimse kalmasa bile ben,
yine ona tabi olmam, dedi ve birbirimizden aynlmk.
Bunun babas1 ve karde§i Bedir sava§mda oldi.iri.ildi.ikleri i~in kin
besliyor dedim. Ondan sonra Ebu Cehil'in oglu ikrime'ye rastlaYIP
aym sozi.i ona da soyledim. 0 da bana Safvan'm verdigi cevabm aym-
smi verdi.
Ona:
- Bari bu teklifi sana yapti~nn kimseye soyleme, dedim.
Oda:
- Olur, kimseye soylemem, dedi.
Bunun i.izerine ben evime gidip devemin haz1rlanmasm1 emret-
tim. Devemi ahp evden ~1karken yolda bana Osman b. Talha rastlam.
Once, "Bu benim dostumdur, ona soylersem belki kabul eder." diye
di.i§i.indi.imse de, onun da atalanmn oldi.iri.ildi.iguni.i hatirlaYIP soyle-

402 iBNKESIR
mek istemedim. Sonra ona soylersem ne olur? Zaten nas1lsa ben yol
iizerindeyim, diye dii~iiniip ona, dii~tiigumiiz durumu anlattlktan
sonra:
- Biz adeta delige Sl~nrm~ bir tilki durumundaYIZ. Eger delige bir
tulum su dokiilse tilki dl~an pkmak zorunda kahr, dedim ve diger iki
arkada~1ma soyledigimi ona da soyledim.
Fakat o bana hemen icabet etti. Ve beraber gitmeyi kararla~tlr fet,
dlk.
Ona: bey
- Goriiyorsun ki, devemi de getirmi~, yola pkm1~ bulunuyorum. da
Falanca yoldan gidiyorum. Yann sabah Ye'cec denilen yerde bulu~a om
hm. Hangimiz oraya once gelirse digerini beklesin, dedim. tut
Daha ~afak sokmemi~ken orada bulu~tuk. Sonra beraberce yola
devam ettik. Nihayet Hidde'ye vardlk. Orada, Amr b. As arkadan bize
yeti~ti. Birbirimizle merhabala~tlktan sonra bize:
- Nereye gidiyorsunuz? diye sordu.
On a:
- Ya sen ne i~in yola ~1ktm? diye sorduk. Aym soruyu o da bize riv
sordu. Biz de: ~iii
- Medine'ye gitmek ve Miisliiman olmak i~in, dedik. sm
- Benim de maksadlm odur, dedi. dii'
Ondan sonra ii~iimiiz beraber gittik. Medine'ye vard1ktan sonra Ar:
gidip Harre s1rtl denilen semte indik. 0 s1rada Hz. Peygamber, bizim mi
geli~imizi haber alm1~ ve sevinmi~ti. Biz, yolculuk elbiselerimizi ~Ika rin
np iyi elbiselerimizi giydik ve onun yanma gitmek iizere ~1karken be1
karde~im rastgeldi ve bana: de
- Acele et, zira Rasulullah (s.a.v.) senin geli~ini haber alm1~ ve -se- bir
vinmi~tir. Seni bekliyor, dedi. ral
Biz de acele ederek Rasulullah (s.a.v.) Efendimiz'in yamna ~Iktl sir
~rmz zaman beni giiler yiizle kar~1lad1. Ta yanma vanp peygamberi lm
selam1 verdim. 0 da giiler yiizle selam1m1 aldl. ett
Ben: ta1
- Allah'tan ba~ka ilah bulunmadl~na ve senin Allah'm Rasulii ol- ett
duguna ~ahadet ederim, dedim.
Bana: na
-Gel bakaYim, seni dogru yola ileten Allah'a hamd olsun. Ben se- lul
ni ak1lh biliyor ve aklmm, birgiin seni hayra yoneltecegini umuyor- du
dum, dedi.
Ben: on
- Ya Rasulallah! Hakka kar~1 uzun zaman direnip seninle yap1lan mi
bir~ok sava~lara kar~1 saflarda katildlm. Allah'a dua et ki, beni ba~~
lasm, dedim. et1
BDYOK isLAM TAR!Ht 403
Hz. Peygamber (s.a.v.):

- islamiyet, kendinden once i~lenen giinahlan siler, dedi.
Kendisine:
- Bunun i~in senden teminat isterim, dedim.
Bunun tizerine:
- Allah'1m! Halid'in Hakka kar~I bugiine kadar olan direni~ini af-
fet, diye dua etti.
Bundan sonra Osman b. Talha ve Amr b. As (r.anhuma) ilerleyip
bey'at ettiler. Bizim bu gidi~imiz hicretin sekizinci yilmm safer aym-
da idi. Allah'a yemin ederim ki, o gtinden beri Rasulullah (s.a.v.),
onemli gordtigu herhangi bir i~inde, ashabmdan hi~birini benimle bir
tutmadi."
HEVAZiN'DEKi BiR GRUBA GONDERiLEN

~UCA B. VEHB EL-ESEDI SERiYYESi
V akidi, ibn Ebi Sebre kanah ile Orner b. Hakem'in ~oyle dedigini
rivayet etmi~tir: "Rasulullah (s.a.v.), yirmidort kadar adamm ba~mda
~iica b. Vehb'i, Hevazindeki bir topluluga gonderdi. Onlara saldirma-
smi emretti. 0 da adamlanyla birlikte yola ~1kti. Gece yol ahyor, gtin-
dtiz gizleniyordu. Hevazinlilerin yanma gelirken sald1rmaya ba~lad1.
Arkada~lanna da fazla ileri gitmemelerini tembihledi. Sonu~ta ~ok
miktarda btiytik ve kii~tik ba~ hayvanlan ele ge~irdiler. Bunlan onle-
rine katip Medine'ye getirdiler. Seriyyedeki adamlardan herbirine on-
be~er deve hisse dti~tii. Ba~kalannm rivayetine gore bunlar, esirler
de ele ge~irmi~lerdi. Seriyyenin emiri, Hevazinlilerden parlak yiizlii
bir cariyeyi kendine se~ip aYJrdi. Sonra Hevazinliler, Mtisltiman ola-
rak Medine'ye geldiler. Peygamber (s.a.v.), yanma gelen emirleri, e-
sirlerin kendilerine iade edilmesi hususunda fikir ah~-veri~inde bu-
lundu. Peygamber (s.a.v.)'de bunu olumlu kar~Iladi ve esirlerini iade
etti. Yalmz yanmda bulunan cariyeyi gitme veya kalma hususunda
tamamen serbest b1rakti. 0 da Rasulullah'm yanmda kalmaYJ tercih
etti."
Yukanda anlatilan bu seriyye, imam ~afii'nin, Malik ve Nafi ka-
nah ile ibn Omer'den rivayet etmi~ oldugu ~u seriyye olabilir: Rasu-
lullah (s.a.v.), Necid taraflarma bir seriyye gonderdi. Aralannda Ab-
dullah b. Orner de vardi. Abdullah b. Orner ~oyle dedi:
"Qok miktarda deve ele ge~irdik. Seriyyede bulunan herbirimize
oniki deve hisse dii~tii. Rasulullah (s.a.v.), oniki develik ganimetleri-
mizi hirer hirer saYJp bize verdi."
Ebu Davud, Hennad kanah ile ibn Omer'in ~oyle dedigini rivayet
etmi~tir:
404 tBNKESIR
"Rasulullah (s.a.v.), Necid taraflanna bir seriyye gonderdi. Ben

de o seriyye ile birlikte gittim. Qok miktarda biiyiik ba~ hayvan elege-
trirdik. Komutamm1z herbirimize, hakettigimiz ganimet develerini hi-
rer hirer saYJ.p teslim etti. Sonra Rasulullah (s.a.v.)'m yanma geldik.
0 da ganimetlerimizi aram1zda taksim etti. Bizden herbirimize hu-
mustan (be~te birlik pay aynldiktan) sonra oniki~er deve dii~tii. Ra-
sulullah, komutamnnzm bize verdigi paylann hesabm1 sormad1~ gibi
onun yapti~ bu uygulamaYJ. da yermedi. Onun vermi~ oldugu payla
birlikte top lam hissemiz oniitrer deve oldu."
~AM DiYARI~DAiq BENi KUDAA YA GONDERiLEN KA'B B.

UMEYR SERIYYESI Ra
0 f
Vakidi, Muhammed b. Abdullah kanah ile Ziihri'nin ~oyle dedigi- hi~

ni rivayet etmi~tir: dii
Rasulullah (s.a.v.), onbe~ ki~ilik bir seriyyenin ba~mda Ka'b b.
Umeyr el-Gifari'yi yola ftikardi. Bu seriyye, $am'a yakm Zatu Atlah'a ~u
vard1. Orada biiyiik bir kalabahkla kar~1la~t1. Onlan islam'a davet

etti ama onlar bu davete icabet etmediler, onlan ok yagmuruna tut- YII
tular. Rasulullah'm sahabeleri bu durumu goriince onlarla ~iddetli b.
bir ~ekilde sava~tilar, ama bu sava~ta oldiiriildiiler. Onlardan bir a- yeJ
dam a~r bir ~ekilde yaralanm1~ ve camm vermek iizere idi. Geceleyin fer
yaras1 soguyunca kendini zorlukla siiriikleyerek Medine'ye gelip
Rasulullah'a ula~t1. Rasulullah, onlara bir ordu gondermeye niyetlen- Yil
diyse de onlann ba~ka bir yere ta~mdiklanm duydugu itrin bu niyeti-
ni gertrekle~tirmekten vazgetrti. ye1
Ra
rna
rna
old
niJ:
ra1
gul
fill
boJ
dfu
Mu
sin
MU'TE GAZVESi
Bu, Zeyd b. Harise komutasmdaki 3.000 kil?ilik bir seriyyedir ki,

$am taraflannda Belka topra~na gonderilmil?tir.
Muhammed b.ishak, Umretti'l Kaza'YI anlattiktan sonra dedi ki:
Rasulullah (s.a.v.) Medine'de zilhiccenin kalan lusmmda ikamet etti-
o seneki haccm idaresini miil?rikler yiiriittiiler- muharrem, safer, re-
biyiilevvel a)'lnda $am'a el~tiler heyeti gonderdi, onlar orada oldiiriil-
diiler.
Muhammed b. Cafer b. Ziibeyr, Urve b. Ziibeyr'den naklen bana
~u haberi verdi:
Rasulullah (s.a.v.), hicretin sekizinci senesinin cemaziyelevvel a-
)'lnda Mu'te'ye askeri bir birlik gonderdi. Onlann ba~lanna da Zeyd
b. Harise'yi komutan tayin etti ve .!?Oyle dedi: "Eger Zeyd oldiiriiliirse,
yerine Cafer b. Ebi Talib milletin iizerine komutan olsun. Eger Ca-
fer'e de bir~ey olursa onun yerine Abdullah b. Revaha ge~tsin."
Bunun iizerine halk (ordu) techizatland1, sefer haz1rh~ yapti. Sa-
)'llan 3.000 kil?i idi.
Vakidi, Rabia b. Osman kanah ile Hakem'in l?Oyle dedigini riva-
yet etmil?tir: Yahudi Numan b. Fenhas gelip insanlarla birlikte duran
Rasulullah (s.a.v.)'m oniinde durdu. Rasulullah (s.a.v.) ~oyle dedi:
- Zeyd b. Harise insanlarm emiridir. Eger Zeyd oldiiriiliirse, o za-
man emirleri Cafer b. Ebi Talib olsun. Eger Cafer oldiiriiliirse, o za-
man emirleri Abdullah b. Revaha olsun. Eger Abdullah b. Revaha da
oldiiriiliirse, o zaman Miisliimanlar kendi aralannda bir adam1 bege-
nip se~tsinler ve onu iizerlerine emir tayin etsinler.
Numan dedi ki:
- Ey Eba'l-Kas1m! Eger sen peygamber isen az veya ~ok emir ola-
rak isimlendirdigin bu adamlann hepsi oldiiriiliirler. Qtinkii israilo-
gullanndan olan peygamberler, kavmin iizerine emir olarak bir ada-
mm ismini verip de: "Eger falan oldiiriiliirse emir falan olsun." deyip
boylelikle yiiz kil?inin admi belirleselerdi bile 0 yiiz ki~inin tamami ol-
diiriiliirdii.
Bundan sonra Numan, doniip Zeyd'e ~oyle dedi: "Haz1rlan .... Eger
Muhammed peygamber ise, sen artlk asla sava~tan geri donmiyecek-
• II
sin.
406 iBNKESIR
Zeyd de buna ~u kar~Il1tp. verdi: da

- $ahadet ederim ki, o, peygamberdir. Dogru sozliidiir. iyi bir
kimsedir. Allah'm salat-ii selam1 onun iizerine olsun. Ab
Bunu Beyhaki rivayet etmi~tir.
ibn ishak dedi ki: Sava~a gidecek olanlann Medine'den ~1ki~ vak- ore
ti geldiginde insanlar, Rasulullah (s.a.v.)'m ordu i~in tayin ettigi e· in,
mirlerle vedala~maya ba~lad1lar. Abdullah b. Revaha vedala~?ti!P. a- ola
damlarla vedala~?Irken aglamaya ba~?ladl. Ona:
- Ey ibn Revaha, seni aglatan nedir? diye sordular. 0 da ~u kar~I Pe:
h~ verdi: om
- Allah'a yemin ederim ki, bende ne diinya sevgisi ne de size kar~1 cev
~?iddetli bir a~k ve i:izlem var. Ama duydum ki Rasulullah (s.a.v.), Al-
lah'm kitabmdan ~i:iyle bir ayet okuyor ki, bu ayette Cehennem ate~i
ni hatirlatiyor:
"Sizden Cehennem'e ugramayacak yoktur. Bu, Rabbinin, yapmaYl
iizerine aldl~ kesinle~mi~? bir hiikiimdiir." (Meryem, 71.) $imdi ben Ce-
hennem ate~ine girdikten sonra oradan nas1l di:iniip pkabilecegimi bi- ~?i:iy
lemiyorum. Bu nasll olacak? ha':
Miisliimanlar dediler ki: "Allah sizinle beraber olsun ve sizi mu- ffil~
hafaza etsin. Sizi salih kimseler olarak bize tekrar geri gi:indersin." rad
Abdullah b. Revaha da ~?i:iyle dedi: ka\
onu
"Fakat ben Rahman'dan magfiret dilerim ve kanm kaymatp.m iis-
tiine atacak gii~lii bir darbe isterim. seb
Veya Harra'nm iki eliyle batp.rsaklara ve cigere i~?leyen bir miz-
rak ile h1zla i:ildiiren bir diirtme isterim.
Ta ki benim kabrimin yamna vard1klan zaman, Allah o gaziyi rna
dogru yola iletsin, denilsin ve o dogru yolu tutmu~? olsun."
le, ,
ibn ishak dedi ki: Kavim daha sonra pkmak i~in haz1rlandl. Ab- mal
dullah b. Revaha, Rasulullah (s.a.v.)'m yanma geldi. Onunla vedala~?
ti ve sonra ~?i:iyle dedi: pkr
"Allah, sana verdigi giizel ~eyleri devamh k1lsm. Musa'Yl sabit ki-
h~?I gibi. Ve yard1m gorenler gibi yardlm etsin. an'~:
$iiphesiz ben, sende bolca haYir gi:iriiyorum. Ian
Allah bilir ki, ben sabit gi:irii~?liiyiim. gah
Sen Peygambersin. Her kim ki senin hayrmdan mahrum kalsa, 100
kader onu dii~?iirmti~? demektir." den
ibn ishak dedi ki: Sonra millet, Medine'den pk1p yola koyuldu.
Rasulullah (s.a.v.) da onlarla birlikte biraz ytirtidti. Nihayet onlarla ki~?i
vedala~?IP geri dondti. Abdullah b. Revaha ~?i:iyle dedi: lar i
"Hay1rh bir ugurlayiCI ve bir dost olarak Nahle'de kendisiyle ve-
BUYOK isLAM TAR!Hl 407
dala~tig,.m bir ki~i iizerine selamlar olsun."

imam Ahmed b. Hanbel, Abdullah b. Muhammed kanab ile ibn
Abbas'm ~oyle dedigini rivayet etmi~tir:
"Rasulullah (s.a.v.), Mu'te'ye bir ordu gonderdi. Komutan olarak
ordunun ba~ma Zeyd'i tayin etti. Zeyd'in oldiiriilmesi halinde Cafer'-
in, Cafer'in oldiiriilmesi halinde ise Abdullah b. Revaha'nm komutan
olacag,.m beyan etti.
Fakat Abdullah b. Revaha orduyla birlikte gitmeyip geride kald1.
Peygamber (s.a.v.)'le birlikte cuma namazm1 k1ld1. Peygamber (s.a.v.)
onu goriince; "Seni geride b1rakan sebeb nedir?" diye sordu. 0 da ~u
cevab1 verdi:
- Seninle beraber cuma namaz1 kllmak i~in geride kaldlm.
Peygamber (s.a.v.):
-Allah yolunda bir gidi~ veya donii~, diinyadan ve diinyadaki ~ey
lerden daha haYirhdlr, diye cevab verdi."
imam Ahmed b. Hanbel, Ebu Muaviye kanah ile ibn Abbas'm
~oyle dedigini rivayet etmi~tir: "Peygamber (s.a.v.), Abdullah b. Reva-
ha'Yl bir seriyye ile birlikte gonderdi. Gonderme giinii cumaya rastla-
mi~ti. 0 da arkada~lanm yola pkard1. Onceden gonderdi ve: "Ben bu-
rada kahr, Rasulullah'la birlikte cumaYI kllar, sonra arkada~lanma
kavu~urum." dedi. Peygamber (s.a.v.), cuma namazm1 klld1ktan sonra
onu gordii ve:
- Ni~in sabahleyin arkada~lannla birlikte yola ~1kmadln? Bunun
sebebi nedir? diye sordu.
Oda:
- istedim ki, seninle birlikte cumaYl kllaYim, sonra arkada~lan
ma kavu~ay1m, diye cevab verdi. Peygamber (s.a.v.) buyurdu ki:
- Eger yeryiiziindeki ~eylerin hepsini Allah yolunda harcasan bi-
le, onlarm sabahleyin pkmakla elde ettikleri sevab kadar kazana-
mazsin."
Biitiin bunlardan anla~Ildlg,.na gore komutanlar cuma giini.i yola
pkmu~lard1r.
ibn ishak dedi ki: Sonra yiiriidiiler ve $am topraklanndan Ma-
an'a indiler. Halk burada ~u haberi ald1 ki, Herakliyus, Belka toprak-
lanndan Maab'a, Rumlardan 100.000 ki~ilik bir ordu ile gelip ordu-
gah kurmu~tur. Lahm, Ciizam, Kayn, Behra ve Bel kabilelerinden
100.000 ki~i daha onlara katilm1~ti. 0 katilanlann ba~lannda Beli'-
den olan ira~e kabilesinden Malik b. Zafile denilen bir adam vard1.
Denildi ki: Bizanshlar 200.000 ki~i idiler. Onlardan ba~ka 50.000
ki~i de kendilerine katilm1~ti. En azmdan Bizanshlar 100.000, Arap-
lar ise 50.000 ki~i idiler. Bunu Si.iheyli nakletmi~tir.
Bu haber Miisliimanlara ula~mca onlar, Maan'da iki gece kald1-
408 iBNKESIR
lar. Onlann durumlanm dii~iiniiyorlard1. $oyle dediler: Durumu Ra- nin

sulullah (s.a.v.)'a yazanz ve dii~manlanm1zm saYISllll ona haber veri-
riz. 0 da bizi ya takviye eder veya bize gereken emrini verir, biz de
onun i~in yiiriiriiz. Abdullah b. Revaha, orduyu cesaretlendirdi ve Ian
~oyle dedi:
- Ey kavmim! $iiphesiz ho~lanmarug,.mz ~ey muhakkak ki ~ehid ve 1
ligi talep ederek ~1kmamizd1r. insanlarla ne say1 ile ne kuvvet ile ne etrr
de kalabahk olmakla sava~mJYoruz. Onlara ancak Allah'm, bize ik-
ram ettigi bu dinle kar~1hk vererek mukabele ediyoruz. i~te yiiriiyii-
niiz. Bu yiiriiyii~iiniiz ancak iki iyilikten birini getirir: Ya galip gele- girr
ceksiniz veya ~ehid olacaksm1z. ey .
Bunun iizerine halk, vallahi ibn Revaha dogru soyledi, dediler ve yol<
yiiriidiiler. Abdullah b. Revaha da o bekleyi~leri esnasmda ~oyle dedi:
soy.
"Eca ve Fer daglanndan atlan toplaruk. Kuru otla doyurulurlar
onlar. Onlann yiik denkleri varrur.
Sert zeminden kurtulmalan i~in onlan tabaklanm1~ derilerle nal- stir:
laruk.
0 atlar, Maan'da iki gece kald1lar ve onlann zaYiflamalanndan
ve durgunluklarmdan sonra kuvvet ile rahattan sonraki din~lik takip
etti. var'
Biz yiiriidiik. Siiratli ko~an atlar da serbest birakilrular. Burun ker;
deliklerinden s1cak bir riizgar ile nefes ahyorlarru. lar.
HaYlr raz1 olmaz, mutlaka Maab'a gidecegiz. nel<
Herne kadar orada Arap ve Bizans olsada gidecegiz. Zlrli
OrtaYI doldurduk. Allah onlan kasdetti. Ek~i yiizle geldiler. rak
Toz kalanlan onlara yollar olmu~tu. dul:
Seslerin birbirine kan~tig,. ve ~ok oldugu bir yerde,
Yani askerlerin ba~lan goriindiigu zaman sanki o orduda migfer- riva
ler, Yilillzlarmi~. lan
Boylece atlar ge~imlerinden memnundurlar. Ag,.zlanndaki di~leri ~Ih1
onlan serbest b1rakb. Yani nikahlamrlar, bpki kadmlar gibi. Sab
Veya kocaya varmayan karunlar gibi kahrlar."
kal::
ibn ishak, Abdullah b. Ebu Bekir kanah ile Zeyd b. Erkam'm ~oy
"Ben, Abdullah b. Revaha'nm vesayetinde yeti~en bir yetim ~ocuk biz'
idim. 0 seferinde beni de bineginin terkisine alarak gotiirdii. Vallahi
bir gece yiiriirken ~u beyitleri soyledigini i~ittim:
sav~
"Beni kavu~turdugun ve i~inde su kaynayan bir yerden sonra oldu
dort giinliik mesafeye olan yolculuktaki yiikiinii ta~1d1g,_ zaman, sen kayl
nimetlenirsin, ba~kas1 ise yerilecek ~eydir.

Ben artlk arkama ve aileme donmem.
Mtisli.imanlar geldiler ve beni kalmaya i~tahh olarak $am toprak-
lannda b1rakt1lar.
Orada ne hurmas1 zahir olmu~ yagmur suyu ile sulanan aga~lara
ve ne de suya kanm1~, diplerinden sulanan hurma aga~lanna alilinl?
etmem."
Zeyd b. Erkam dedi ki: Abdullah b. Revaha'dan bu satlrlan il?itti-

gim zaman aglad1m. 0 bana kam~1 ile vurdu ve l?Oyle dedi: "Sana ne
ey yaramaz! Allah'm beni l?ahadetle nz1kland1rmasmdan ve senin
yolculuk e~yalann arasmda cesed olarak geri donmemden sana ne!"
Abdullah b. Revaha, daha sonra bu seferinin bir yerinde l?U l?iiri
soyledi:
"Ey Zeyd, ytiri.imek kendilerini zaYiflatan ve boylece etleri azalan,

stiratli ytirtiyen develerin Zeyd'i.
Gece uzaru, amacma ulal?tl, artlk in."
ibn ishak dedi ki: Askerler ytirtidtiler ve Belka'mn ~nmrlanna

vard1klarmda Herakliyus'un Bizans'tan ve Araplardan toplanan as-
kerleri ile Belka'nm koylerinden Mel?arif denilen bir koyde kaqlla~tl
lar. Sonra dti~man yakla~ti. Mtisltimanlar Mu'te denilen bir koye yo-
neldiler. 0 koytin yamnda kar~1la~tilar. Mi.isli.imanlar, onlar i¢n ha-
zirhk yaptl. Sag kola Beni Uzre'den Kutbe b. Katade'yi komutan ola-
rak getirdiler. Sol kola da Ensar'dan Abaye b. Malik'i kumandan koy-
dular.
Vakidi, Rabia b. Osman kanah ile Ebu Htireyre'nin l?Oyle dedigini
rivayet etmi~tir: "Mu'te saval?ma katild1m. Mti~rikler bize yaklal?tlk-
lannda silah, saYI, te~hizat, binek, ipek, altm bak1mmdan onlara kar-
l?Ihk verecek gti~te olmad1~nnz1 gordtik. Gozlerim hayretten parlad1.
Sabit b. Erkam bana dedi ki:
- Ey Ebu Hi.ireyre! Oyle samyorum ki kar~mdakileri btiytik bir
kalabahk olarak gortiyorsun?
- Evet.
-Sen Bedir saval?ma bizimle birlikte katilmamil?tln. Ger~ek l?U ki,
biz o zaman saYl ~oklugu ile muzaffer olmu~ degildik."
Bunu Beyhakl rivayet etmil?tir.
ibn ishak dedi ki: Sonra ordular birbirleriyle kar~1 kaqwa gelip
saval?tllar. Zeyd b. Harise, Rasulullah (s.a.v.)'m bayra~m eline alm1~
oldugu halde sava~tl. Nihayet kavmin m1zraklannm arasmda kan
kaybederek oldti. Sonra bayra~ Cafer eline ahp saval?tl. Saval? esna-
410 1BNKESIR
smda t;Ikmaza girdigi zaman k1z1l atmdan kendini yere atb ve atm Atu
ayaklanm kesti. Sonra dii§manla sava§b ve nihayet oldiiriildii. Ca-
fer, islam tarihinde atmm ayaklanm kesen ilk ki§i oldu.
ibn ishak, Yahya b. Abbad kanah ile Abdullah b. Ziibeyr'in dedesi
Abbad'm §Oyle dedigini rivayet etmi§tir: Beni hammma emzirten ba-
bam -ki Beni Miirre b. Avftanmr- Mu'te gazvesinde haz1r bulunmu§- Cen
tu. Bana §U haberi verdi: "Vallahi sanki ben, k1z1l atmdan kendini
abp sonra o atm ayaklanm kestigi, sonra sava§bg,. ve oldiirilldiigii
zaman Cafer'e bakiYordum. 0 §oyle diyordu:
"Cennet ne giizeldir. Ona yakla§mak ne giizeldir ve onun it;ecegi

soguktur.
Rum ise Rum'dur. Onun azab1 yakla§mi§br, kafirdir, nesebleri u-
zaktir.
Onlann darbeleri sava§ta benim iizerime gelsin."
meB
Dii§manm yararlanmasmdan endi§e edildigi takdirde Miisliiman-
lann sava§ halinde kendi binek hayvanlanm kesmelerine cevaz ve-
renler, bu hadiseyi delil olarak ileri siirmii§lerdir. Nitekim imam Ebu tmd
Hanife de orduyla birlikte yiiriiyememesinden ve bu sebeple dii§ma- §oyl
nm yakalaYIP ele get;irmesinden ve yararlanmasmdan korkuldugu
takdirde ganimet hayvanlarmm ve e§yalannm kesilip yak1lmasma
fetva vermi§tir ki, bu durumda kesilen ve yakllan §eylerin ate§i, Miis- paq
liimanlarla dii§man arasmda bir engel meydana getirir. Dogrusunu "Ey
Allah bilir. Clnl
Siiheyli dedi ki: Hit; kimse Cafer'in bu davram§mi uygunsuz gor-
mii§ degildir. Ancak dii§manm o hayvanlan ele get;irmesinden endi§e
edilmemesi halinde o hayvanlarm kesilmeleri caiz degildir. Bu, hay-
vanm bo§ yere oldiirillmesi yasag,.nm kapsamma girmemektedir.
ibn Hi§am dedi ki: "ilim ehlinden olup kendisine giivendigim bir
kimse bana haber verdi ki, Cafer bayrag,. sag eline ahp sava§b. Sag
eli dii§man tarafmdan kesildi. Bunun iizerine o da bayrag,. sol eline
ahp sava§b. Sol eli de kesildi. Bunun iizerine o, bayrag,. kucaklad1. alm.
Oldiiriiliinceye kadar kucag,.nda muhafaza etti. 0 esnada o, otuziit; zag~
ya§mda idi. Sag ve sol kollarmm kesilmesine kar§Ihk olarak Cenab-1 hed
Allah, Cennet'te ona iki kanad1 miikafat olarak verdi ki, o kanatlar
vas1tas1Yla diledigi yere ut;ar. Denildi ki, Bizanshlardan bir adam onu mar
vurup ikiye aYlrd1."
ibn ishak dedi ki: Yahya b. Abbad b. Abdullah b. Ziibeyr, babas1 rak
Abbad'm §Oyle dedigini bana anlatb: Bana siit emzirten babam -ki o, olar
Beni Miirre b. Avf kabilesindendi- bana §i:iyle dedi: Cafer oldiirilldii-
giinde Abdullah b. Revaha bayrag,. ald1, atma binmi§ olarak ilerledi. Zan
Atmdan inmeye ba§lad1 ve biraz tereddi.it ger;irdi. Sonra §6yle dedi:
"Ey can, yemin ettim, elbette ineceksin.

M uhakkak ya ineceksin, yoksa zorla inersin.
insanlar bag,.nr, toplamr ve aglarlarsa, sana ne oluyor ki, seni
Cennet'ten ho§lanmaz gori.iyorum.
Huzur ve si.ikunlu zamanlann epey oldu.
Sen, eski bir su kabmda sadece az ve safbir susun."
Ve yine §6yle dedi:
"Ey can, eger oldi.iri.ilmezsen oli.irsi.in.

Bu oyle bir oli.im ate§idir ki, ona girmi§ durumdasm.
Temenni ettigin ~eyler sana verilmi~tir.
Eger o ikisinin yaptiklanm yaparsan, amacma ula~m1~sm de-
mektir."
(0 ikisi) sozi.i ile arkada§lan Zeyd ve Cafer'i kastetmi~ti. Sonra a-

tmdan indi. indiginde amcasmm oglu ona etli bir kemik getirdi ve
§Oyle dedi:
- Bunu ye de biraz gi.ir;len. Qi.inki.i sen bu gi.inlerde r;ok yoruldun.
0 da o eti amcasmm oglunun elinden alill. Ve agz1yla ondan bir
parr;a koparill. Sonra milletin izdiham seslerini duydu ve ~oyle dedi:
"Ey Abdullah, sen hala di.inyada m1sm?" Sonra o eti elinden atti. Kih-
crm ahp ilerledi. Sava§b, nihayet oldi.iri.ildi.i.
Bundan sonra bayrag,. Beni Aclan'm karde~i Sabit b. Akrem ahp
§6yle dedi:
- Ey Mi.isliimanlar toplulugu! Sizden bir adam i.izerine anla~m1z,
- i§te o adam sensin.
-Ben bu i~i yapacak degilim.
Bunun i.izerine halk, Halid b. Velid i.izerinde anla~t1. 0 da bayrag,.
alillg,.nda sald1rmaktan vazger;ti. Yalmz savunmaya ger;ti. Milleti u-
zaga r;ekti. Sonra oray1 terkedince kar§I taraf da terk etti. Nihayet
herkes oradan ayr1hp uzakla~t1.
ibn ishak dedi ki: "Bana gelen habere gore halk (ordu), musibete
maruz kald1g,.nda Rasulullah (s.a.v.) §Oyle dedi:
- Zeyd b. Harise bayrag,. ald1 ve onunla sava~h. Nihayet ~er_id ola-
rak oldi.iri.ildi.i. Sonra Cafer bayrag,. ald1. Onunla sava~t1. Ve ~ehid
olarak oldi.iri.ildi.i.
Sonra Rasulullah (s.a.v.) sustu. Bu arada Ensar'm yi.izi.i degi~ti.
Zannettiler ki Abdullah b. Revaha'nm hakkmda ho~lanmad1klan bir-
412 1BNKESIR
1}ey olmu1}. Bunun iizerine 1}0yle dedi:

- Sonra Abdullah b. Revaha bayra~ ald1 ve onunla sava1}tl. Niha- ragr
yet 1}ehid olarak oldiirilldii. Sonra soziine devamla 1}oyle dedi: Bub
- Riiyada altmdan mamul karyolalar iizerinde Cennet'te bana Ami
gosterildiler. Ben de Abdullah b. Revaha'nm karyolasmda, iki arka- lark
da~mm karyolalanndan farkh olarak bir egrilik ve egiklik gordiim.
Dedim ki: dedi
- Bu nedendir? Bana denildi ki: land
- 0 ikisi yiiriidiller. Abdullah ise biraz tereddiit get;irdi. Sonra yii-
riidii." b. s.
Buhari, Ahmed b. Vakid ve Hammad b. Zeyd kanah ile Enes b.
Malik'in ~oyle dedig~ni rivayet etti: "Rasulullah (s.a.v.), oliim haberle- ins a
ri gelmeden once Zeyd'in, Cafer'in ve Abdullah b. Revaha'nm oliim lerd,
haberini insanlara verdi ve ~oyle buyurdu: den
- Zeyd bayra~ aldi ve vuruldu. Sonra Cafer bayra~ aldi ve vurul- ordu
du. Sonra ibn Revaha bayra~ ald1 ve vuruldu. (Boyle derken Rasu- EgeJ
lullah'm gozlerinden ya~ akwordu.) Nihayet bayra~ Allah'm kiht;la- emi1
nndan bir klht; (Halid b. Velid) alm. Sonunda Allah, onun vas1tas1yla
onlara fethi nasib etti." rum
Buhari, Ahmed b. Ebi Bekr ve onun kanah ile Mugire b. Abdur- ]
rahman el-Mahzumi tariki ile Abdullah b. Omer'in ~oyle dedigini ri-
vayet etti: sin.
"Rasulullah (s.a.v.), Mu'te gazvesinde Zeyd b. Harise'yi emir tayin
etti ve ~oyle buyurdu: (s.a.'
- Eger Zeyd oldiirilliirse Cafer emir olsun. Eger Cafer oldiirilliirse to ph
Abdullah b. Revaha emir olsun." mla1
Abdullah dedi ki: "Ben o gazvede onlarm arasmdayd1m. Cafer b. la k<
Ebi Talib'i arad1k. Onu i:Hdiirillmii~ler arasmda bulduk. Viicudunda riild1
doksan kiisur darbe bulduk." dii~IJ
Buhari, ibn Ebi Hilal'in (Said b. Ebi Hilal el-Leysi'nin) ~oyle dedi- dii. (
gini rivayet etti: "ibn Omer'in, Mu'te gazvesinde Cafer b. Ebi Talib'in ald1.
cesedi iizerinde durdugunu ve viicudunda elli yara bulundugunu, an- dii. (
cak bu yaralardan hit;birinin arkada bulunmad1~m soyledigini Nafi alm.
bana haber verdi." kend
~imdi bu iki rivayeti nas1l uzla~tlraca~z? U zla~tlrma ancak ~oyle klht;1
olur: ibn Orner, Cafer'in viicudunda ancak elli kadar yara ve darbe (All a
gorebilmi~tir. Ondan ba1}kalan ise, daha fazla saYida yara ve darbe
bulmu~ olabilirler veya elli kadar darbe onun oldiirillmesinden once
idi. Oldiirilliip yere dii~mesinden sonra s1rtma daha fazla darbe vur-
m
zam~
'
~ti
mu~larm. ibn Orner ise, onun viicudunun on tarafmdaki darbe ve ya- ona 1
ralan saym1~tlr, Cafer'in oldiirillmesinden once bu kadar yara ve dar- Ve ~i:
beyi onun viicudunda gormii~tiir. Allah ondan raz1 olsun.
BUYCTK iSLAM TARiHi 413
ibn Hi~am'm anlathgJ gibi Cafer'in once sag elinin kesildigi, buna
ragmen bayra!P. tuttugu, sonra sol elinin kesildigi ~eklindeki rivayeti,
Buhari'nin ~u rivayeti teyid etmektedir: Muhammed b. Ebu Bekir,
Amir'in ~oyle dedigini rivayet etti: ibn Orner, Cafer'in oglunu selam-
larken ona ~oyle derdi: "Ey iki kanatlmm oglu, sana selam olsun."
Buhari Ebu Nuaym ve Siifyan kanah ile Halid b. Velid'in ~oyle
dedigini rivayet etmi~tir: "Mu'te gi.iniinde elimde dokuz luh~ par~a
landi. Elimde sadece Yeman1 bir pal a kaldi."
Hafiz Ebu Bekir el-Beyhak1, Ebu Nasr b. Katade kanah ile Halid
b. Semir'in ~oyle dedigini rivayet etmi~tir:
Abdullah b. Rebah el-Ensari bize geldi. Ensar, onu fakih bilirdi.
insanlar onun etrafmi ~evrelediler. Ben de onun etrafm1 ~evreleyen
lerden biri oldum. Bize ~oyle dedi: Rasulullah (s.a.v.)'m si.ivarilerin-
den Ebu Katade bize anlath ki, Rasulullah (s.a.v.), Umera (emirler)
ordusunu gonderdi ve ~oyle buyurdu: "Zeyd b. Harise'ye itaat edin.
Eger Zeyd oldi.iri.ili.irse emiriniz Cafer olsun. Eger Cafer oldi.iri.ili.irse
emiriniz Abdullah b. Revaha olsun." Cafer ayaga kalkip ~oyle dedi:
- Ya Rasulallah! Zeyd'i ba~Ima komutan tayin etmeni istemiyo-
rum.
- Yoluna devam et. Zira neyin daha haYirh oldugunu sen bilemez-
sin.
Yola ~Ikhlar. Allah'm diledigi kadar beklediler. Sonra Rasulullah
(s.a.v.) minbere pkh. insanlara: "Ey insanlar! Namaz i~in mescide
toplamn." denildi. insanlar, Rasulullah (s.a.v.)'m yanma gelip toplan-
rular. 0 da ~oyle buyurdu: "Size ordunuzdan haber vereyim. Onlar yo-
la koyulup gittiler. Di.i~manla kar~Ila~hlar. Zeyd ~ehid olarak oldi.i-
ri.ildi.i. Onun i~in magfiret dilerim. Sonra Cafer bayragJ ald1. 0 da
di.i~mana kar~I ~iddetli bir sava~ verdi. Nihayet ~ehid olarak oldi.iri.il-
di.i. Onun i~in de magfiret dilerim. Sonra Abdullah b. Revaha bayragJ
ald1. iki ayag,. i.izerinde sebat etti. Nihayet o da ~ehid olarak oldi.iri.il-
di.i. Onun i~in de magfiret dilerim. Sonra bayragJ Halid b. Velid eline
alru. 0, bizim burada tayin ettigimiz komutanlardan degildi. 0 bizzat
kendini komutan olarak tayin etti. Allah'Im, o senin kili~lanndan bir
klh~hr. Sen ona zafer ver." i~te o giinden itibaren Halid'e, Seyfullah
(Allah'm kihei) iinvam verildi."
Vakidi, Abdulcebbar b. Umara b. Gaziye kanah ile Amr b. Hazm'-
m ~oyle dedigini rivayet etmi~tir: insanlar, Mu'te'de kaqila~hklan
zaman Rasulullah (s.a.v.), minberin i.izerine pkarak oturdu. Allah
ona Medine ile ~am arasmi a~t1. 0 da onlann sava~lanna baluyordu.
Ve ~oyle buyurdu:
- Zeyd b. Harise bayragJ eline ·alru. Ama ~eytan ona geldi. Ya~a-
414 lBNKESIR
maYI ona ho~, oliimii ise <;irkin gosterdi. DiinyaYI da ona ho~ gosterdi. emj
Zeyd ise ~oyle dedi: "i~te ~imdi mii'minlerin kalblerine iman yerle~ti.
Diinya bana ho~ gosterildi." Zeyd yoluna devam etti. Sava~ti, nihayet Caf
~ehid oldu.
Rasulullah (s.a.v.), onun iizerine namaz luld.I ve: "Zeyd i<;in magfi- kar
ret dileyin. Qiinkii o ~ehid olarak Cennet'e girdi." dedi. dl. t
Vakidi, Muhammed b. Salih kanah ile As1m b. Orner b. Kata- Mii
de'nin ~oyle dedigini rivayet etti: Rasulullah (s.a.v.) buyurdu ki: Zeyd ma1
oldiiriildiigiinde bayra~ Cafer b. Ebi Talib ald1. ~eytan ona geldi. Ya- rise
~amayi ona ho~ gosterdi. Oliimii ise <;irkin gosterdi. DtinyaYl kendisine~
ne arzu edilecek bir meta olarak arzetti. Cafer o esnada ~oyle dedi: elin
- i~te ~imdi mii'minlerin kalblerine iman yerle~ti. ~eytan bana (s.a
diinyaYI, arzu edilir bir meta olarak gosteriyor. Hal
Sonra sava~a devam etti. ilerledi, nihayet ~ehid edildi. onu
Rasulullah (s.a.v.) onun namazmiluld.I ve: "Karde~iniz i<;in magfi- fer J
ret dileyin. 0 ~ehiddir. Cennet'e girdi ve o, yakuttan yap1lm1~ iki ka-
natla Cennet'te u<;maktad1r. Cennet'in diledigi yerine u<;maktadlr." cern
dedi.
Sonra Rasulullah (s.a.v.), sozi.ine devamla ~oyle buyurdu: "Sonra ~oyJ
bayra~ Abdullah b. Revaha ald1. 0 da !jehid edildi. Cennet'e onlardan kan
sonra girdi." Abdullah b. Revaha'nm oncekilerden sonra Cennet'e gir-
diginin soylenmesi, Ensar'm zoruna gitti. Denildi ki: Aile
- Ya Rasulallah, ni<;in onlardan sonra Cennet'e girdi? (s.a
- Yaraland1~nda biraz tereddiit ge<;irdi. Sonra kendi nefsini aYip-
ladi. Kendini cesaretlendirdi. Ve sava~a devam etti. Sonra ~ehid edil-
di. Ve Cennet'e girdi."
Bu soz, Ensar'1 memnun etti. vet
Vakidi, Haris b. Fudayl'm !joyle dedigini rivayet etmi~tir: "Halid
b. Velid, bayra~ eline aldl~ zaman Rasulullah (s.a.v.): "i~te !jimdi sa- onla
va~ ate!ji luzi!jb." dedi. lam
Vakidi, itaf b. Halid'in ~oyle dedigini rivayet etti: "Abdullah b.
Revaha ak11am i.izeri oldiiriildiigunde Halid b. Velid, geceyi oylece ge-
<;irdi. Sabah olunca i!ji ele aldl. Ordunun arka k1smm1 one, on lusnnm sav<
arka tarafa; sag lusnnm sol tarafa, sollusmm1 da sag tarafa yerle~tir
di. Dii~manlar bu degi!jik orduyu goriince bayraklann ve ~eklin degi!j- sabj
tigini mi.i~ahede ettiler ve: "Miisliimanlara takviye geldi." dediler. mu}
Korktular. Hezimete ugram111 olarak geri <;ekildiler. Daha once maruz lar,
kalmadiklan ~ekilde oldiiriildiiler."
Bu, Musa b. Ukbe'nin "el-Megazi" adh eserinde anlatt1~na da uy- rap]
gun di.i~mektedir. 0, Umretii'l-Hudeybiye'den sonraki boliimde ~oyle Ene
demi!jtir: "Daha sonra Rasulullah (s.a.v.) Medine'ye dondii. Orada alb bay1
ay ikamet etti. Sonra da Mu'te'ye bir ordu gonderdi. Ordunun ba~ma OnUJ
emir olarak Zeyd b. Harise'yi tayin etti ve I?Oyle buyurdu:

- Eger Zeyd oldi.iriiliirse emiriniz Cafer b. Ebi Talib olsun. Eger
Cafer oldi.iriiliirse emiriniz Abdullah b. Revaha olsun.
Ordu yola pkti. Nihayet Mu'te'de ibn Ebi Sebre el-Gassani ile
kar~?Ila~?hlar. Orada Rum ve Arap Hristiyanlanndan bir topluluk var-
di. Orada Teniih ve Bahra vard1. ibn Ebi Sebre, kaleyi ii~ giin si.ire ile
Miisliimanlara kari?I kapah tuttu. Sonra ~1klp Zir'i-Ahmer'de Miislii-
manlarla kar~?Ila~?tllar. Aralannda ~?iddetli bir saval? oldu. Zeyd b. Ha-
rise bayra~ eline ald1. Saval?h ve oldi.iriildii. Sonra Cafer bayra~ eli-
ne ald1 ve sava~?h. 0 da oldi.iriildii. Sonra Abdullah b. Revaha bayra~
eline ald1. Sava~?h, o da oldi.iriildii. Sonra Miisliimanlar, Rasulullah
(s.a.v.)'m belirlemi~? oldugu emirlerin ~?ehid dii~?melerinin ard1 s1ra
Halid b. Velid el-Mahzumi'nin emirligi iizerinde anla~?hlar. Allah da
onun vas1tas1yla dii~mam hezimete ugrath ve Miisliimanlan muzaf-
fer kildi.
Rasulullah (s.a.v.), islam'm bu ordusunu hicretin sekizinci Yihnm
cemaziyelevvel aYinda Mu'te'ye gondermi~ti."
Musa b. Ukbe dedi ki: Rivayet olunduguna gore Rasulullah (s.a.v)
~oyle buyurmu~?tur: "Cafer, meleklerle birlikte bana ugrad1. Onun iki
kanad1 vard1. Tipki melekler gibi u~uyordu."
Musa b. Ukbe dedi ki: "Rivayet olunduguna gore -en dogrusunu
Allah bilir ya- Ya'la b. Umeyye, Mu'telilerin haberini Rasulullah
(s.a.v.)'a getirdi. Rasulullah (s.a.v.) ona I?Oyle dedi:
- istersen sen bana anlat, istersen ben sana anlatay1m.
-Sen bana anlat ya Rasulallah.
Rasulullah (s.a.v.), Mu'telilerin biitiin haberlerini Ya'la'ya anlath
ve tasvir etti. Sonra Ya'la ona ~oyle dedi:
- Seni hak peygamber olarak gonderen Allah'a yemin ederim ki,
onlarm haberlerinden anlatmad1~n bir tek harfbile b1rakmarun. On-
lann durumlan hpk1 anlath~n gibidir.
Rasulullah (s.a.v.) ~oyle buyurdu:
- Allah yeryiiziinii benim gozlerimin oniine serdi. Boylece onlann
saval? alanlanm gordiim!"
Bu ifadelerde ~ok faideler vard1r ki, bunlar ibn ishak nezdinde
sabit degildirler. Ve bu ifadelerde, ibn ishak'm anlath~ I?U hususa
muhalefet vard1r. Halid, beraberindeki orduyu geri ~ekti. Nihayet on-
lar, Rumlardan ve Hristiyan Araplardan kurtuldular.
Musa b. Ukbe ile Vakidi, islam ordusunun biitiin Rumlar ileA-
raplan hezimete ugratm1~ oldugunu a~1k~a beyan ederler. Bu da
Enes'in daha once ge~en merfu hadisinin apk bir ifadesidir: "Sonra
bayra~ Allah'm klh~larmdan bir k1h~ (Halid b. V eli d) ald1 ve Allah
onun vas1tas1Yla fethi nasib etti."
416 iBNKESIR
Ben derim ki: ibn ishak'm sozii ile digerlerinin sozleri arasmda
uyum saglamak ~oyle miimkiin olabilir: Halid, bayra~ eline ahnca
Miisliimanlan geri t;ekti. Nihayet onlan Rum ve Mustarebe kafirleri-
nin elinden kurtarch. Sabah olunca ordusunun sag cenahm1 sol cena-
hma, sol cenahm1 sag cenahma; arka klsmm1 on k1smma, on klsm1m
da arka k1smma ge~irdi. Bir degi~iklik yapb. Rumlar da Miisliiman-
lara takviye kuvvetin geldigini zannetiler. Halid onlara salchnnca Al-
lah'm izni ile onlan hezimete ugratb. Dogrusunu Allah bilir.
ibn ishak, Muhammed b. Cafer kanab ile Urve'nin ~oyle dedigini
rivayet etmi~tir: Mu'te'ye kablan sahabeler, Medine'ye geldiklerinde
Rasulullah (s.a.v.) ve beraberindeki Miisliimanlar, onlan kar~Ilachlar.
Qocuklar ko~arak onlan kar~1lamaya gittiler. Rasulullah (s.a.v.) da
beraberindeki insanlarla birlikte binek iizerinde kar~Ilarnaya t;Ikmi~
ti. Qocuklan tutun, onlan bineklerinize bindirin. Cafer'in oglunu da
bana verin, dedi. Cafer'in oglu Abdullah'1 ona getirdiler. Abdullah'1
ahp online bindirdi. Miisliimanlar ba~lanna toprak sa~1p askerlere:
"Ey firariler, Allah yolundaki sava~tan firar ettiniz degil mi?" diyor-
larch. Rasulullah (s.a.v.) ise: "Onlar firariler degildirler. in~aallah on- l
lar hiicum edicilerdir." dedi.
Bence ibn ishak, bu anlabmmda yamlm1~ ve gelen ordunun ta- 1:
mammm firariler oldugunu zannetmi~tir. Oysa iki toplulugun kar~I (,
la~b~ anda baz1 kimseler firar etmi~lerdi. Geride kalanlar ise firar §
etmemi~, aksine muzaffer olmu~lard1. Nitekim Rasulullah (s.a.v.) da
minber iizerinde ~u soziiyle bunu anlatm1~t1: "Sonra bayra~ Allah'm b
kiht;lanndan bir k1ht; (Halid b. Velid) alch ve onun vas1tas1yla fethi
nasib etti." Miisliimanlar, bundan sonra onlan firariler olarak adlan-
diracak degillerdi. Aksine onlan tazim etmek ve ikramda bulunmak
it;in kar~1lamaya t;Ikm1~larch. Ancak iki toplulugun kar~1la~mas1 a-
nmda firar eden kimseleri klnann~ ve bu yiizden ba~lanna toprak sa-
vurmu~lardi. Gelen bu ordunun arasmda Abdullah b. Orner de varch.
imam Ahmed b. Hanbel, Hasan ve Ziibeyr kanab ile Abdullah b. 0
Omer'in ~oyle dedigini rivayet etmi~tir: "Rasulullah (s.a.v.)'m katildi- b
~ seriyyelerden birinde idim. insanlar bir ara ka~tllar. Ben de ka~an k
lar arasmda idim. Sonra: "Nasll yapahm, sava~tan firar ettik. Ve ila- ll
l;li gazaba maruz kald1k." dedik. Sonra: "Eger Medine'ye girersek ol- r
diiriiliiriiz; Rasulullah'a gidip kendi nefsimizi arz etsek ve eger tevbe- 0
miz varsa tevbe edelim, yoksa gidelim, desek." dedik. Sabah namazm- d
dan once Rasulullah'm yamna vardlk. Th~an t;Iklp: v
-Kim bu kavim? diye sordu. A
Biz de: 11
- Biz firarileriz, dedik. el
Rasulullah (s.a.v.): · d,
- HaYJ.r, siz ricat edenlersiniz. Ben sizin grubunuzdamm. Ve Miis-

liimanlann grubundamm, dedi.
Biz de yanma vard1k, elini optiik."
Bir ba~ka rivayette de ibn Orner ~oyle demi~tir:
"Biz bir seriyyede idik. Firar ettik. Bir gemiye binip deniz yoluyla
ka~mak istedik. Sonra Rasulullah (s.a.v.)'m yamna gelip: "Bizler fira-
rileriz ya Rasulallah." dedik. 0 da: "HaYJ.r, siz ricat edenlersiniz." de-
di.
imam Ahmed b. Hanbel, ishak b. isa ve Esved b. Amir kanab ile
ibn Omer'in ~oyle dedigini rivayet etmi~tir: "Rasulullah (s.a.v.), bizi
bir seriyye ile gonderdi. Dii~manla kar~Ila~b~m1z ilk hiicumda hezi-
mete ugrad1k. Geceleyin birka~ ki~i Medine'ye geldik, gizlendik. Son-
ra dedik ki: Rasulullah'm yanma pksak da ondan oziir dilesek."
Yanma pktik. Kar~1sma ~1kti~m1zda dedik ki:
- Ya Rasulallah, biz firarileriz.
Buyurdu ki:
- Ha)'lr, sizler ricat edenlersiniz. Ben sizin grubunuzdamm. Ve
ben biitiin Miisliimanlann grubundamm."
ibn ishak, Abdullah b. Ebi Bekr b. Amr b. Hazm kanab ile Amir
b. Abdullah b. Ziibeyr'in ~oyle dedigini rivayet etmi~tir: "Rasulullah
(s.a.v.)'m e~i Ummii Seleme, Seleme b. Hi~am b. Mugire'nin kansma
~oyle sordu:
- Ni~in Seleme'nin, Rasulullah ve Miisliimanlarla namazda haz1r
bulundugunu goremiyorum?
0 kadm bana dedi ki:
- Vallahi namaza pkmaya giicii yok. Her pkl~ta halk ona: "Ey fi-
rariler! Allah yolundan ka~tm1z." diye ba~rmaktaym1~. i~te bunun
i~n oturuyor ve ~1km1yor. 0, Mu'te gazvesinde dii~man kar~1smdan
ka~anlardanill.
Ben derim ki: Muhtemelen Bizanshlarla kar~Ila~bklan zaman
onlann ~ok~a kalabahk olduklanm gordiikleri i~in Miisliimanlardan
bir grub ka~m1~ olabilirler. Qiinkii Bizanshlar, Miisliimanlara gore
kat kat fazla idiler. Miisliimanlar 3.000 ki~i idiler. Bizanshlar ise an-
lablm~na gore 200.000 ki~i idiler. Bu da firan caiz kllabilen bir du-
rumdur. Bunlar firar edince, geride kalanlar sebat ettiler. Ve Allah
onlara fethi nasib etti. Geride kalan Miisliimanlar, Bizanshlann elin-
den kurtuldular. Onlardan ~ok Sa)'lda adam da oldiirdiiler. Nitekim
Vakidi ve Musa b. Ukbe de boyle rivayette bulunmu~larillr. imam
Ahmed b. Hanbel'in ~u rivayeti de bunu teyid etmekte ve bunun dog-
ruluguna ~ahadet etmektedir. $oyle ki: Velid b. Miislim, Avfb. Malik
el-E~cai'nin ~oyle dedigini rivayet etmi~tir: Zeyd b. Harise komutasm-
da Mu'te gazvesine giden Miisliimanlarla birlikte ben de gittim. Ye-
B. 1sliim Tarihi, C. IV, F. 27

418 1BNKESIR
men'den imdad i~in gelen bir adam da benimle birlikteydi. Yanmda, an

luhcmdan ba~?ka bir~?eyi yoktu. Miisliimanlardan bir adam deve kesti. do
Bu adam onun kestigi develerin derisinden bir tabaka istedi. Miislii-
man da ona verdi. Bu da o deve derisini kendine kalkamms1 bir~?eY luJ
yaptl. Yolumuza devam ettik. Bizans topluluguyla kaqlla~?tlk. Bu ru
toplulugun i~inde doru bir ata binmi~? bir adam vard1. Egeri altm kap- ba
lama idi. Silah1 altmla siislenmi~? idi. Bu Bizansh, Miisliimanlara sal-
runyordu. Yammdaki o imdad giiciine mensup adam bir kayah~n ar-
kasma gidip oturdu. Bizansh onun oniinden ge~erken atma vurdu.
Atl ~oktii. Bizansh da yere dii~?tii. Yemenli adam kayah~n arkasm- ka
dan ~1k1p onu oldiirdii. Atim ve silahm1 ele ge~irdi. Cenab-1 Allah, ri
Miisliimanlara fetih nasib ettiginde Halid b. Velid, o Yemenli adama mi
emir gonderdi. Ele ge~rdigi mallan elinden alru. Ben de Halid b. Ve- ise
lid'in yanma gidip ~?tiyle dedim:
- Ya Halid! Rasulullah (s.a.v.), dii~?mandan bir kimseyi oldiiren raJ
adannn, maktiile ait eline ge~irdigi el?yaya sahib olaca~na hiikmetti- de
gini bilmiyor musun? lal
Halid:
- Evet oyledir, ama bu ~ok mal ele ge~irdi, dedi. CeJ
Ben de: dl
- Ya bunu o Yemenliye geri verirsin veya bu meseleyi Rasulullah err
(s.a.v.)'m yamnda sana anlatinm, dedim. Ama Halid yine de mah Ye-
menliye geri vermeye yana~?maru.
Nihayet Rasulullah (s.a.v.)'m yanmda bir araya geldik. 0 Yemen- ra
li adamm hikayesini ve Halid'in yaptiklanm Raslliullah'a anlattlm.
Rasulullah da:
- Ey Halid, o mah Yemenliye geri ver, dedi.
Ben de: ku
- Yava~? ol bakahm ey Halid, sana soyledigimi yaptlm, degil mi?
de dim.
Raswullah (s.a.v.):
- Bu nedir? diye sordu. Ben de olup bitenleri ona anlattlm. Bunun
iizerine Rasulullah (s.a.v.) ofkelendi ve: m~
- Ey Halid, mah 'Yemenliye geri verme, dedi. Sonra doniip bana tik
~?tiyle dedi:
- Siz benim kumandanlanm1 terk mi edeceksiniz. (Yani onlara ko
itaat etmeyecek misiniz?) Oysa ki onlann net ve kapah olan biitiin ole
emirleri sizin lehinizedir. ad
Bu rivayet I?Unu gosteriyor ki, Miisliimanlar Mu'te sava~?mda Bi- lar
zanshlardan ganimet ele ge~irmi~?, onlann emirlerini oldiirm~, e~?ra IDE
fimn el?yalanm da yagmalami~?lardir. yOJ
Daha onceki sayfalarda da Buhari'den nakledilen bir rivayette ne·
BUYOK isLAM TAR!H! 419
anlatilchg,.na gore Halid (r.a.) ~oyle demi~tir: "Mu'te gi.iniinde elimde

dokuz k1h~ par~aland1. Elimde sadece Yemani bir pala kalch."
Bu da gosteriyor ki, Mtislfunanlar onlan oldtire oldtire bellerini
kirm1~larchr. $ayet boyle olmasaych az bir Mtisltiman toplulugu onla-
rm elinden kurtulamazd1. Bu da bunun ger(,:ekligini ispatlayan ba~h
bal?ma bir delildir. Dogrusunu Allah bilir.
Musa b. Ukbe ile Vakidi ve Beyhaki de bunu tercih etmi~lerdir.
ibn Hi~am da Ztihri'den bu dogrultuda nakilde bulunmu~tur.
Beyhaki merhum ~oyle demi~tir: Megazi alimleri, Mu'te sava~ma
katilan Mtislfunan askerlerin geriye dogru ka(,:malan.ve ricat etmele-
ri hususunda ihtilaf etmi~lerdir. Kimine gore Mtislfunanlar ricat et-
mi~, kimine gore ise Mtislfunanlar mti~riklere galip gelmi~, mti~rikler
ise hezimete ugram1~larchr.
Enes b. Malik'in, Peygamber (s.a.v)'den rivayet ettigi: "Sonra bay-
rag,. Halid eline ald1. Allah onun vas1tas1yla fethi nasib etti." mealin-
deki hadis-i ~erif de, Mtislfunanlann Bizanshlara galip olduguna de-
lalet etmektedir. Dogrusunu Allah bilir.
Ben derim ki: ibn ishak'm anlattig,.na gore Mtislfunanlann sag
cenahmm ba~1 olan Kutbe b. Katade el-Uzri, Malik b. Zafile'ye salchr-
ch (ibn Hi~am dedi ki; bunun ad1 Rafile'dir. Ve Hristiyan Araplannm
emiridir.), onu oldtirdti. Kutbe, onu oldtirmekle oviindti ve ~oyle dedi:
"ibn Zafile b. ira~'1 bir m1zrak ile vurdum. M1zrak onu deldi. Son-
ra kinlch. ,
Onun boynuna bir darbe ile vurdum.
Deve dikenli agacm egilmesi gibi egildi.
Amca ogullannm kadmlanm sabahleyin davar stirtileri gibi Ra-
kukayin'de onfuntize katip stirdtik."
Bu da bizim sozlerimizi teyid etmektedir. Qtinkti ordu kuman-

danlannm adetine gore, bir komutan oldtirilltirse etrafmdaki adam-
Ian firar ederler. Sonra Kutbe bu ~iirinde a(,:Ik~a anlatiyor ki, Mtislti-
manlar, dti~manlann kadmlanm esir alm1~lard1r. Bu da bizim anlat-
tiklanmizda a~Ik(,:a gorillmektedir. Dogrusunu Allah bilir.
ibn ishak'a gelince; 0, Mu'te gazvesine katilan Mtisltimanlann
korkarak geri ~ekilmeleri sayesinde Bizanshlann elinden kurtulmu~
olduklan gorti~iindedir. Ve bu davram~lanm da zafer ve fetih olarak
adland1rmi~tir. Qiinkti ona gore dti~manlar, Mtislfunanlan kul?atmi~
lardi. Uzerlerine Yig,.lmi~lar, her taraftan toplamp, kesifbir kalabahk
meydana getirmi~lerdi. Normalde tamamen yok olup olmeleri gereki-
yordu. Ama dti~mandan geri ~ekilip kurtulunca, bu da onlar i~in bir
nevi amaca ula~mak saYild1.
420 !BNKESIR
Bu muhtemeldir. Ama Hz. Peygamber'in hadisinin zahirine ters

di.ifimektedir. Qi.inki.i hadis-i fierifte fiOyle buyrulmufitur: "Allah onlara rna
fethi nasib etti." ve:
Demek istedigim fiUdur ki, ibn ishak, bu gori.ifii.ine delil olarak
fitiyle demifitir: Kays b. Muhasser el-Yameri, Halid'in savafitan kor- nn:
kup geri ~ekilmeleri hususunda ozi.ir beyan ederek fioyle demifitir:
dul
"Vallahi atlar orada dururken kendimi kmamaktan ah koyamiYO- gel1
rum.
Orada durdum, kenara ~ekilmedim. Savafi atefiine atllmaya haz1r ede
olanlan engellemedim. tir.
Her fieye ragmen ben nefsime Halid'i ornek klld1m.
Zira kavmi i~inde Halid'in benzeri yoktur. kiy
Mu'te'de Cafer gibisinden dolaYI nefsim bana kabardi. etn
Ne yapahm ki, ok~uya oku fayda saglam1yordu. yi.i2
Onlann ikisinin de saf Wfil edilmeleri bize yeni bir i.izi.inti.i ver- ad~
mifitir.
Muhacirlerdi, mi.ifjrik degillerdi. Silahs1z, gayesiz de degillerdi."
Boylelikle Kays, milletin ~ekinip oli.imden ho§lanmad1klanna ve

Halid'in de hakh olarak beraberindeki askerlerle cepheden uzakla§-
masmda, ihtilafa di.ifiti.ikleri bu ti.ir fieyleri fiiirinde a~1kladi. led
ibn Hifiam fiOyle dedi: ver
Zi.ihri'ye gelince o, kendisinden bize naklen gelen habere gore fiOY-
le demifitir. Mi.isli.imanlar kendilerine Halid b. Velid'i emir tayin etti-
ler. Ve Allah da onlara yardlm kapllanm a~t1. 0, onlann ba§lannda
iken, Peygamber (s.a .v.)'e doni.ip geldi. Ra~
FASIL
§e'r
ibn ishak, Abdullah b. Ebu Bekr ve ondan naklen Ummi.i isa el-
Hi.izai'ye kanab ile Esma Binti Umeys'in §tiyle dedigini rivayet etmi§- ri.il1
tir: "Cafer ve arkadafilan vuruldugu zaman Rasulullah (s.a.v.) benim beL
yamma geldi. 0 anda ben, kirk ntll deri tabaklamifitlm. Hamurumu biri
yogurmufitum. Ogullanm1 Yikamifi, onlan kokuland1rm1§ ve temizle-
mifitim. Rasulullah (s.a.v.) bana:
- Beni, Cafer'in ~ocuklannm yamna goti.ir, dedi. Ad~
Ben de onu onlara goti.irdi.im. 0, onlarla kokla§tl ve gozlerinden
yafilar aktl. Dedim ki : din
- Ya Rasulallah, babam ve anam sana feda olsun. Seni aglatan
nedir? Yoksa Cafer ve arkadafilan hakklnda sana bir haber mi geldi?
- Evet, bugi.in oldi.iri.ildi.iler. stir
Bunun iizerine bajttrarak ayaga kalktim. Ve kadmlar benim yam-

rna gelip toplandilar. Rasulullah (s.a.v.) da plup ailesinin yanma gitti
ve:
- Cafer ailesine yemek yapmaj'l unutmaj'ln. Qiinkii onlar adamla-
nnm oldiiriilmesi yiiziinden me~guldurlar, dedi."
imam Ahmed b. Hanbel, Siifyan ve Cafer b. Halid kanab ile Ab-
dullah b. Cafer'in ~oyle dedigini rivayet etmi~tir: Cafer'in oliim haberi
geldiginde Peygamber (s.a.v.) ~oyle buyurdu:
"Cafer'in ailesine yemek yapm. Qiinkii ba~lanna onlan me~gul
edecek bir i~ gelmi~tir (veya onlan me~gul eden bir durum gelmi~
tir.)"
Muhammed b. ishak, daha sonra Abdurrahman b. Kas1m tari-
kiyle Peygamber (s.a.v.)'in zevcesi Hz. Ai~e'nin ~oyle dedigini rivayet
etmi~tir: "Cafer'in oliim haberi geldigi zaman, Rasulullah (s.a.v.)'m
yiiziinde iiziintii ve keder gordiik. Bunun iizerine onun yanma bir
adam girdi ve ~oyle dedi:
- Ya Rasulallah, kadmlar bizi me~akkate siiriikleyip fitneye dii-
~iirdiiler.
- Onlara don ve onlan siikunete davet et, dedi.
0 da gitti. Sonra geri dondii ve Rasulullah'a bunun aymsm1 soy-
ledi. Ve ~oyle boyle emrediyorsun. Fakat tekelliif onun ailesine zarar
verdi, dedi. Rasulullah (s.a.v.) buyurdu ki:
- Git onlan sustur. Eger susmazlarsa ajttzlanna toprak at.
Ben de i~imdem dedim ki:
- Allah seni uzakla~tirsm! Vallahi nefsini buakm1yorsun ve
Rasulullah'a da itaatkar degilsin.
Onun, kadmlann ajttzlanna toprak atamayacajtlm bildim."
Buhari, Kuteybe ve ondan naklen Abdulvahhab kanab ile Hz. Ai-
~e'nin ~oyle dedigini rivayet etmi~tir:
"Zeyd b. Harise, Cafer b. Ebi Talib ve Abdullah b. Revaha oldii-
riildiiklerinde Rasulullah (s.a.v.) gelip oturdu. Uziintiisii, yiiziinden
belli oluyordu. Ben de kap1 arahjttndan onu gozetliyordum. Adamm
biri gelip ~oyle dedi:
- Ya Rasulallah! Cafer'in kadmlan aghyorlar.
Rasulullah (s.a.v.), ona, gidip kadmlan susturmasm1 emretti.
Adam gitti, sonra yine gelip ~oyle dedi:
- Ya Rasulallah! Vallahi o kadmlar bize galip geldiler. Emrimizi
dinlemediler.
- Git onlann ajttzlanna toprak sa~.
Ben de i~imden o adama ~oyle dedim: Allah senin burnunu yere
siirsiin. Vallahi sen kadmlarm agzma toprak sa~amazsm. V e Rasu-
422 lBNKESIR
11
lullah (s.a.v.)'I da silunbdan kurtarmazsm.
imam Ahmed b. Hanbel, Vehb b. Cerir kanah ile Abdullah b. Ca-
fer'in ~oyle dedigini rivayet etmi~tir: IIRasulullah (s.a.v.), orduyu ~ti mel
kardi. Ba~larma Zeyd b. Harise'yi emir tayin etti. Ve ~oyle buyurdu: mi~
IIEger Zeyd oldiirilliir veya ~ehid edilirse emiriniz Cafer'dir. Eger o da rna'
oldiirilliir veya ~ehid edilirse emiriniz Abdullah b. Revaha'd1r.
11
tin
Gittiler, di.i~manla kar~Ila~blar. Zeyd bayra~ eline ahp sava~b. ny
0 da oldiirilldi.i. Sonra Cafer bayra~ eline ald1, sava~tl. Nihayet oldi.i- teo
rilldi.i. Sonra bayra~ Abdullah b. Revaha eline aldi. 0 da sava~b ve de~
nihayet oldiirilldi.i. Sonra bayra~ Halid b. Velid eline aldi. Allah, fet- ~~o~
hi ona nasib etti. Bunlann haberleri Peygamber (s.a.v.)'e geldi. 0 da Dof
insanlann huzuruna ~llup hitabta bulundu. Allah'a hamdi.i senada
bulunduktan sonra ~oyle dedi: disE
- Dogrusu karde~leriniz di.i~manla kar~Ila~blar. Zeyd bayra~ al- i.i~ii
di, sava~b, nihayet oldiiri.ildi.i (veya ~ehid oldu). Ondan sonra bayra~ rna.
Cafer b. Ebi Talib aldi. Sava~b, nihayet oldiirilldi.i (veya ~ehid oldu).
Sonra bayra~ Abdullah b. Revaha ald1. Sava~t1, nihayet oldiiri.ildi.i dir.
(veya ~ehid oldu.) Sonra bayra~ Allah'm luh~lanndan bir k1h~, Halid han
b. Velid aldi. Allah ona fethi nasib etti. II har
Ravi Abdullah b. Cafer diyor ki: Sonra Rasulullah, Cafer ailesine ~oyl
i.i~ gi.in si.ire tamd1 ki, ondan sonra yanlanna gelsin. 0~ gi.inli.ik siire
dolduktan sonra Cafer ailesinin yanma gelerek ~oyle buyurdu: olm
- Bu gi.inden sonra karde~imin i.izerine aglamaym. Barra karde~i- cas1
min oglunu ~a~nn.
Bizler cicivler gibi Rasulullah'm yanma getirildik. 0:
- Barra berberi ~a~nn, dedi.
Berber getirildi. Ba~Im1z1 bra~ etti. Sonra Rasulullah ~oyle bu-
yurdu: soyl
- Muhammed, amcam1z Ebu Talib'e benzer. Abdullah'a gelince
onun yarabh~1 ve ahlalu benimkine benzer.
Boyle dedikten sonra elimi tuttu, kald1rd1. Sonra ~oyle dua etti: cildi
IIAllah'Im, ailesi i~inde Cafer'in yerini doldur. Sag eliyle yapb~
ah~veri~lerde Abdullah'a bereket ver." Bu duasm1, i.i~ kez tekrarlad1.
Sonra annemiz, gelerek yetimligimizi Rasulullah'a habrlatb. Ve onu
i.izmeye ba~lad1. Rasulullah ise ~oyle dedi: ·
IIYoksulluktan m1 korkuyorsunuz? Oysa ben di.inya ve ahirette bu dik
~ocuklann velisiyim. II meg
Bu rivayetten anla~Ild1~na gore Rasulullah (s.a.v.), Cafer ailesi- di. I
ne aglamalan i~in i.i~ gi.inli.ik si.ire tamm1~, sonra onlan aglamaktan perc
menetmi~tir. Muhtemelen bu rivayet, imam Ahmed b. Hanbel'in, Es- dec
ma'dan naklettigi ~u hadisin manasma uygun di.i~mektedir. Bu riva- ri.int
yete gore Rasulullah (s.a.v.), Cafer'in oldiirillmesi vaktinde Esma'ya rin:
~oyle demi~:
"U~ giin siire ile yas elbisesi giyin. Sonra diledigini yap." Muhte-
meldir ki, Rasulullah (s.a.v.) Esma'ya yas elbisesi giyme iznini ver-
mi~tir. AglaYJ.p elbisesini paralamasma mi.isaade etmi~tir. Bu da Es-
ma'nm kendi ~ocuklannm babasmm Cafer'e olan i.iziinti.isiiniin ~idde
ti nedeniyle ozel bir mi.isaade olabilir. Belki de bu, i.i~ giin siire ile a~I
n yas tutma emri de olabilir. Bundan sonra o kamn, iddet beklemek-
te olan kamnlann olen kocalan i~in tuttuklan yas gibi diledigi ~ekil
de yas tutabilir. Ba~ka bir rivayete gore Rasulullah (s.a.v.), Esma'ya:
"U~ giin siire ile sabret." demi~tir. Bu da diger rivayete muhaliftir.
imam Ahmed b. Hanbel'in, Esma binti Umeys'in rivayet ettigi ha-
dise gore o ~oyle demi~tir: Rasulullah (s.a.v.), Cafer'in oldiiri.ilii~iiniin
i.i~iinci.i giini.i yamm1za geldi. Bana: "Bu giinden sonra artik yas tut-
ma." dedi.
Bu, imam Ahmed b. Hanbel'in rivayet ettigi mi.ifred hadislerden-
dir. Bunun senedinde sakmcah hi~bir husus yoktur. Ancak zahirine
hamledilmesi durumunda manasm1 anlamak mi.i~kildir. Qiinki.i Bu-
hari ve Mi.islim'in sahihlerinde belirtildigine gore Rasulullah (s.a.v)
~oyle buyurmu~tur:
"Allah'a ve ahiret giiniine iman eden bir kadmm kendi yakmmm
olmesi sebebiyle i.i~ giinden fazla yas tutmas1 helal olmaz. Ancak ko-
casi i~in dort ay on giin siire ile yas tutabilir."
imam Ahmed'in rivayet ettigi hadis mahfuz ise bu hususla ozel-
le~tirilmi~tir. Yahutta bu i.i~ gi.in siire i~in a~1n derecede yas tutma
emridir ki, bu daha once de ge~mi~ti ..
Ben derim ki: Esma binti Umeys, kocas1 Cafer i~in ~u mersiyeyi
soyledi:
"Yemin ettim ki, nefsim sana kar~1 hep hiiziinlii kalacaktir. Ve

cildim de hep tozlu olacakbr.
Allah i~in hangi gozler onun gibi delikanhYI gormii~tiir.
0 ki, sald1rgandi, ate~liydi sava~larda, hem de sab1rhydi."
Qok ge~meden iddetini tamamlar tamamlamaz Ebu Bekir es-Sld-

dik (r.a.), Esma'ya talib oldu. Onunla evlendi. Ve insanlara di.igiin ye-
megi verdi. Di.igiin yemegini yiyenler arasmda Ali b. Ebi Talib de var-
di. Davetliler, di.igiin evinden aynhp gittikten sonra Hz. Ali, Esma ile
perde gerisinden konu~mak i~in Ebu Bekir'den izin istedi. Ebu Bekir
de ona izin verdi. Ali b. Ebi Talib perdeye yakla~mca Esma'mn sii-
riindiigii kokular onun burnuna geldi. Ali ~aka edercesine ona: l;)u ~ii
rin sahibi kimdir? diye sordu:
424 iBNKESIR
IIYemin ettim ki, nefsim sana kar~?I hep hiiziinlii olacaktir. Ve cil- ahp
dimde hep tozlu kalacaktir. II rin. '
Ube
Hz. Ali'nin bu sozleri kar~?Ismda Esma l?U cevap1 verdi: dull
- B1rak bizi ey Hasan'm babas1! Sen biraz ~?akaCI bir adamsm. beni
Esma, Ebu Bekir'le evlenince Muhammed'i dogurdu. Dogumu gun
Mekke ve Medine arasmdaki e~?-~ecere denilen yerde yapti. 0 s1rada
Rasulullah (s.a.v.) Veda hacCina gitmekte idi. Esma'nm gusledip ihra-
ma girmesini emretti. Ebu Bekr es-S1dd1k vefat edince ondan sonra
Ali b. Ebi Talib, Esma ile evlendi. Bu evlilikten de Esma'nm birka~
~ocugu dogdu. Allah onlardan raz1 olsun.
Med
FASIL
riva
ibn ishak, Muhammed b. Cafer b. Ziibeyr kanah ile Urve b. Zii- di:
beyr'in ~?Oyle dedigini rivayet etmi~?tir: IIMu'te gazvesinden donen mii-
cahidler Medine'ye yakla~?tiklannda Rasulullah (s.a.v.) ile Miislii- (s.a.
manlar onlan kar~?Ilamaya pktilar.
Qocuklar, toplulugun onii Sira ko~?arak miicahidleri kar~?Iladilar.
Kar~Ilamaya pkan topluluk, binekler iizerinde idi. Qocuklar ise ko~?u
yorlardi. Bunun iizerine Rasulullah (s.a.v.): IIQocuklan yammza aim. bas
11
Bineklerinize bindirin. Bana da Cafer'in oglunu getirin. dedi. Abdul- mey
lah b. Cafer'i getirdiler. Rasulullah, onu binitine ahp kendi online yap1
bindirdi. Kar~?Ilamaya gelenler, Mu'te'den donen ordunun iizerine
toprak sa~maya ve ~?Oyle demeye ba~?larular: IIEy firariler, Allah yolun-
daki sava~?tan firar ettiniz. Bunun iizerine Rasulullah (s.a.v.) da on-
11
lara l?U cevab1 veriyordu:

IIBunlar firariler degildirler. in~?aallah bunlar sald1ranlard1r. 11
imam Ahmed b. Hanbel, Ebu Muaviye kanah ile Abdullah b. Ca- Ka'l
fer'in ~?Oyle dedigini rivayet etmi~?tir: viidt
IIRasulullah (s.a.v.), bir seferden dondiigunde Ehl-i Beyt'inden deb
olan ~ocuklan kar~?IlaYIP kabul ederdi. Yine bir seferinden dondiigiin- daa
de ~ocuklann bir kism1 benden once ona ko~?UP ula~?tilar. Ama beni kent
ahp bineginin iizerine, oniine bindirdi. Sonra: IIFatima'mn ~ocuklann etm:
dan birini getirin. II dedi. Ya Hasan veya Hiiseyin getirildi. Onu da alan
terkisine bindirdi. Boylece bir binek iizerinde ii~ ki~?i olarak Medi- tice
ne'ye girdik. II i¢n
imam Ahmed b. Hanbel, Abdullah b. Cafer'in ~?Oyle dedigini riva- ce'y«
yet etmi~?tir: bulr.
Beni, Abbas'm ogullan Kusem ile Ubeydullah'1 ~ocuklugumuzda
11
nun
oynarken gormeliydiniz. Rasulullah (s.a.v.), bir binek iizerinde yam- on a
miZdan ge~iyordu . Beni kastederek: ~~~unu yamma verin. dedi. Beni 11
verd
ahp on tarafma bindirdi. Kusem'i de kastederek: "$unu da bana ve-

rin." dedi. Onu ahp terkisine bindirdi. Abbas, Kusem'den ziyade
Ubeydullah'1 severdi. Ama Rasulullah, Kusem'i tercih etti ve Ubey-
dullah'l b1rakt1. Bu hususta amcas1 Abbas'tan da ~ekinmedi. Sonra
benim ba~1m1 i.i~ kez siVazladl. Her SIVazlamasmda: "Allah'1m, ~ocu
gunu Cafer'in yerine koy." dedi.
Sonra Ravi diyor ki: Abdullah' a dedim ki: Kusem ne yapti?
Dedi ki: $ehid mi oldu?
Dedim ki: Allah ve Rasuli.i hayn, daha iyi bilir.
0 da: Evet, dedi."
Bu, fetihten sonra olmu~tu. Qi.inki.i Abbas, ancak fetihten sonra
Medine'ye gelmi~ti.
$imdi de imam Ahmed b. Hanbel'in, Abdullah b. Ebi Melike'den
rivayet ettigi hadise gelelim: Abdullah b. Cafer, ibn Zi.ibeyr'e ~oyle de-
di:
- Hatirhyor musun, hani ben, sen ve ibn Abbas, Rasulullah
(s.a.v.)'l kar~Ilam1~tik?
0 da dedi ki:
- Evet, bizi yanma ahp binegine bindirdi. Seni de yerde b1rakt1."
Bu, susturucu cevaplardan saYJhr. Rivayete gore Abdullah b. Ab-
bas da bu sozlerle ibn Zi.ibeyr'e cevab vermi~ti. Bu, fetihten sonra
meydana gelmi~ ba~ka bir k1ssad1r. Bunun a~1klamasun daha once
yapm1~tlk. Dogrusunu Allah bilir.
UQ EMIR; ZEYD, CAFER VE ABDULLAH B. REVAHA'NIN

F AZiLETLERi
Zeyd b. Harise'nin ~eceresi ~oyledir: Zeyd b. Harise b. $urahbil b.

Ka'b b. Abdil Uzza b. imru'l-Kays b. Amr b. Numan b. Amir b. Abdi-
vi.idd b. Avfb. Kinane b. Bekir b. Avfb. Uzre b. Zeyd el-Lat b. Ri.ifey-
de b. Sevr b. Kelb b. Vebre b. Saleh b. Hi.ilvan b. imran b. Haffb. Ku-
daa el-Kelbi el-Kudal. Bu, Rasulullah (s.a.v.)'m azadhs1d1r. Annesi,
kendi ehlini ziyaret etmeye gitmi~ti. Onlara yolda si.ivariler hi.icum
etmi~ler ve Zeyd'i esir tutarak yanlanna almi~lardl. Bilahare onu esir
alanlardan, Hakim b. Hi.izzam satm alnn~t1. Hakim, Zeyd'i halas1 Ha-
tice binti Hi.iveylid i~in satm alm1~ti. Bazilan derler ki; Zeyd'i, Hatice
i~in Rasulullah satm alm1~br. Ve Peygamber olmadan once onu Hati-
ce'ye hediye etmi~tir. Sonralan babas1, Zeyd'i Rasulullah'm yamnda
bulmu~tu. Zeyd ise, Rasulullah'm yanmda kalmaYI tercih etmi~ti. Bu-
nun i.izerine Rasulullah onu azad etmi~ ve evlat edinmi~ti. Bu yi.izden
ona Muhammed'in oglu Zeyd denilirdi. Rasulullah (s.a.v.), onu ~ok se-
verdi. Azadhlardan ilk Mi.isli.iman olan ki~i Zeyd'dir. Hakkmda Kur'-
426 tBNKESIR
an-1 Kerim'in ~u ayetleri nazil olmu~tur:

"Allah, evladhklarm1zi oz ogullanmz gibi saymamz1 me~ru lolma-
mi~tir." (el-Ahziib, 4.)
"Evladhklan babalanna nisbet edin. Bu, Allah katmda en dogru lull
olandlr." (el-Ahziib, 5.) goz
"Muhammed, i~tinizden herhangi bir adamm babas1 degildir. "(el- Usa
Ahziib, 40.) "Dii
"Ey Muhammed! Allah'm nimet verdigi ve senin de nimetlendir-
digin kimseye: "E~ini b1rakma, Allah'tan salon" diyor, Allah'm a~tiga
vuraca~ ~eyi i~tinde sakl1yordun. insanlardan ~tekiniyordun. Oysa Al- fala
lah'tan ~tekinmen daha uygundu. Sonunda Zeyd e~iyle ilgisini kesti- rille
ginde onu seninle evlendirdik." (el-Ahziib, 37.)
Bu ayet-i kerimede ge~ten; "Allah'm kendisini nimetlendirdigi" so- Od
zi.i ile Zeyd'in islam nimetine mazhar olmas1 kastedilmi~tir. "Senin de Son
kendisini nimetlendirdigin" sozi.i ile de Rasulullah'm Zeyd'i azad et- Allc
mesi kastedilmi~tir ki, tefsirimizde bu konuda ge~terli a~tiklamalan
yaptik. nyc
Demek istedigimiz ~udur ki; Cenab-1 Allah, sahabelerden Zeyd di- Ian
~mda herhangi birinin adlm Kur'an-1 Kerim'de zikretmemi~tir. Allah,
onu islam hidayeti ile hidayetlendirmi~, Rasulullah (s.a.v.) da onu ~eh:
azad etmi~ ve azadh cariyelerinden olan Ummi.i Eymen (Bereke) olat
adlndaki kadlnla evlendirmi~tir. Ummi.i Eymen, ona Usame adlndaki
~tocugu dogurmu~tur. Usame'ye, sevgili oglu sevgili denilirdi. Bundan met
sonra Rasulullah (s.a.v.), Zeyd'i, halas1 loz1 Zeyneb binti Cah~ ile ev-
lendirdi. Onu, amcas1 Hamza b. Abdi.ilmuttalib ile karde~ loldl. Once-
ki sayfalarda da anlatti~m1z gibi Mu'te'ye giden ordunun ba~ma onu
komutan tayin etti. Ve komutanhkta onu amcas10glu Cafer b. Ebu
Talib'e tercih etti. te'y
imam Ahmed b. Hanbel ve imam Haf1z Ebu Bekir b. Ebi ~eybe,
Hz. Ai~e'nin ~oyle dedigini rivayet etmi~lerdir: vee
"Rasulullah (s.a.v.), Zeyd b. Harise'yi bir seriyyede gonderdiginde
mutlaka onu seriyyeye emir (komutan) tayin ederdi. Eger Zeyd ya~a nn
saydi Rasulullah, onu halife tayin ederdi."
imam Ahmed b. Hanbel, Si.ileyman kanah ile ibn Orner (r.a.)'in
:;;oyle dedigini rivayet etmi:;;tir: "Rasulullah (s.a.v.), bir seriyye gon-
derdi. Ba~lanna da Usame b. Zeyd'i emir tayin etti. Baz1 kimseler
onun emirligine dil uzattilar. Rasulullah (s.a.v.) kallop ~oyle dedi: mb
- Eger onun emirligine dil uzatlyorsamz bilesiniz ki, daha once o-
nun babasmm da emirligine dil uzatm1:;;timz. Allah'a yemin ederim
ki, onun babas1 elbetteki emirlige laYikh. Ve insanlar arasmda da en
~tok sevdigim kimse idi. Bu cOsame) da babasmdan sonra insanlar
arasmda en ~tok sevdigim kimsedir." Tali
Hafiz Ebu Bekir el-Bezzar, Orner b. ismail kanah ile Hz. Ai~?e'nin
~oyle dedigini rivayet etmi~?tir:
"Zeyd b. Harise vuruldugunda Usame b. Zeyd getirildi ve Rasu-
lullah (s.a.v.)'m oni.ine konuldu. Bunun iizerine Rasulullah (s.a.v.)'m
gozleri ya~ard1. Ve erteledi. Ertesi gi.in tekrar geldi. Yine Zeyd'in oglu
Usame onun online getirilip konuldu. Rasulullah (s.a.v.) I?Oyle dedi:
"Di.in sen de buldugum ~?eyi bugi.in de bulmakta)'lm."
Bu hadiste gariblik vard1r. Dogrusunu Allah bilir.
Buhari ve Miislim'in sahihlerinde yer alan bir rivayet onceki say-
falarda ge~mi~?ti. Bu rivayete gore Zeyd b. Harise ve arkada~?lan oldii-
riildiiklerinde Rasulullah (s.a.v.), Medine'de minbere pk1p §oyle dedi:
"Zeyd bayra~ alru ve nihayet vuruldu. Sonra Cafer bayra~ ald1.
0 da vuruldu. Sonra Abdullah b. Revaha bayra~ alru, o da vuruldu.
Sonra bayra~ Allah'm klh~lanndan bir klh~ (Halid b. Velid) ald1 ve
Allah fethi ona nasib etti."
Ravi diyor ki: "Rasulullah (s.a.v.), boyle konu~urken gozleri ya§a-
nyordu. Ve I?Oyle dedi: Onlann ~imdi yamm1zda olmalan onlann ho~?
lanna gitmezdi."
Ba~?ka bir hadiste anlatild1~na gore Rasulullah (s.a.v.), onlann
~ehid dii~?tiiklerine ~?ahadet etti. Onlar, kendilerine Cennet'in kesin
olarak verildigi kimselerdendirler.
Hassan b. Sabit, Zeyd b. Harise ile Abdullah b. Revaha iizerine I?U
mersiyeyi soylemi~tir.
"Ey goziim, (oteki ikisine aglamaktan dolaYJ.) azalan ya~?lannla

yal? dok ve iyi ge~imli zamanlarda mezardakileri an.
Ka~maya siirat gosterildigi bir olayda yiiriidiikleri zaman Mu'-
te'yi ve o sava~?ta olanlan an.
Oyle bir vakitte ki, yiiriidiiler ve orada Zeyd'i b1rakhlar. Fakirin
ve esirin ne giizel banna~rur o.
Biiti.in insanoglunun haYJ.rhsmm, sevgisi goguslerde olan insanla-
nn efendisinin dostudur, sevgilisidir.
i~?te o (insanoglunun haYJ.rhsi) Ahmed'tir.
Uziintiim onun i~indir, sevincin onunla beraberdir.
Zeyd'in bizde hakiki bir makam1 varrur.
Sonra bir Hazre~li (Abdullah b. Revaha) i~in, bir efendi i~in ya~?I
m bolca dok. Qiinkii o ~ok fedakarhk yapti.
Onlann oldiiriilmelerine dair bize yeteri kadar haber geldi.
Artik dipdiri bir iizi.intiiyle agla."
Cafer b. Ebi Talib'e gelince onun ~?eceresi ~oyledir: Cafer b. Ebi

Talib b. Abdiilmuttalib b. Ha~im. Cafer, Rasulullah (s.a.v.)'m amcas1
428 1BNKESIR
ogludur. Karde~i Ali'den on ya~ daha bi.iyiik idi. Akil ise, Cafer'den on dec
ya~ daha bi.iyiik idi. Talib'e gelince o da Akil'den on ya~ bi.iyiik idi.
Cafer, islam'm ilk zamanlannda Mi.isli.iman olup Habe~istan'a yi.ik
hicret etti. Orada me~hur hareketleri, ovgi.iye laYik makamlan ve gen
di.izgi.in cevaplan ile akla uygun davram~lan olmu~tu. Buna dair bil- Bu
gileri Habe~istan hicretiyle ilgili olarak, daha onceki sayfalarda vermi 1
mi~tik. Hamd Allah' a mahsustur. reti:
0, Hayber gi.ini.inde Rasulullah (s.a.v.)'m yanma geldi. Geli~i ile
ilgili olarak Rasulullah (s.a.v.) ~oyle buyurdu: dah
"Bilemiyorum, hangisiyle daha ~ok sevineyim. Cafer'in geli~ine idi.
mi, yoksa Hayber'in fethine mi sevineyim?" onla
Geli~inde Rasulullah (s.a.v.) kalkm1~, onu kucaklam1~, gozlerinin
ortasm1 opmii~ti.i. Umreti.i'l-Kadiye'den ~1ktiklan gi.in Rasulullah ona etm
~oyle demi~ti. "Senin yaratih~m ve ahlakm benimkine benzedi." Anla- elbi:
tildi~na gore Rasulullah (s.a.v.), ona boyle deyince sevincinden tek
ayak i.izerinde s1~rayarak ko~mu~tu. Nitekim bunu daha once yerinde riylE
anlatm1~tik. Hamd ve minnet Allah'ad1r. mek
Rasulullah (s.a.v.), onu Mu'te'ye gonderdiginde Zeyd b. Harise'nin S1dd
vekili k1ld1. Di.i~manlar tarafmdan oldi.iri.ildi.igi.inde Mi.isli.imanlar di.irl
onun vi.icudunda doksan ki.isur k1h~ ve m1zrak yaras1 ile ok deligi bul- Cafe
dular. Bu yara ve darbelerin tamamm1 onden alm1~ti. Once sag eli J
kopanlm1~, sonra sol eli kopanlm1~h. Buna ragmen o, bayra~ elin- fer'i1
den di.i~i.irmemi~ti. Her iki kolunu yitirince bayra~ kuca~yla tutmu~, Buh
oldi.iri.ili.inceye kadar bu halde bayra~ dik tutmu~tu. Anlatildi~na go- ~oylE
re Bizanshlardan biri, klh~la vurarak ikiye bolmi.i~ti.i. Allah, Cafer'- h ~e:
den raz1 olsun, katiline de lanet etsin. met~
Rasulullah (s.a.v.), onun kesinlikle Cennet'e girecek bir ~ehid ol- ta~lc
dugunu haber verdi. Onun iki kanath olarak adlandinlJ1~na dair mekl
hadisler varid olmu~tur. nmd
Buhari', ibn Omer'in ~oyle dedigini rivayet etmi~tir: Ben, Abdul- dola1
lah b. Cafer'e selam verirken ~oyle derdim: "Ey iki kanatlmm oglu, ban a
sana selam olsun." Ebi ~
Dediler ki: Cenab-1 Allah, di.inyada kopanlan iki kolunun yerine ki, i~
Cennet'te ona kaq1hk olarak iki kanat verdi. yarai
Buna dair rivayetler onceki sayfalarda nakledilmi~tir. I
Haf1z Ebu is a et-Tirmizi, Ali b. Racer kanah ile Ebu Hi.ireyre'nin
~oyle dedigini rivayet etmi~tir: Rasulullah (s.a.v.) buyurdu ki:
"Cafer'i, Cennet'te meleklerle birlikte u~arken gordi.im." c
Onceki sayfalarda ge~en bir hadiste anlatild1~na gore Cafer (r.a.) gidir
oldi.iri.ildi.igi.inde otuz ya~mda idi. F.
"el-Gabe" adh eserinde ibnu'l-Esir demi~ti ki: Cafer oldi.iri.ildi.igu l
gi.in klrkbir ya~mda idi: Ya~mm miktanm degi~ik Sa)'lda soyleyenler nld1ll
BOYOK !SLAM TAR1H1 429
de olmu~tur.
Ben derim ki: Anlatilch~na gore Cafer, Ali'den on ya~ daha bii-
yiik idi. Bu da, oldiirilldi.igi.i gi.inde onun otuz dokuz ya~mda olmasm1
gerektirmektedir. Qi.inki.i Ali, sekiz ya~mda iken Mi.isli.iman olmu~tu.
Bu kavil bu dogrultudachr. Mekke'de oni.i~t sene ikamet etmi~tir. Yir-
mi bir ya~mda iken Habe~istan'a hicret etmi~tir. Mu'te sava~1 ise hic-
retin sekizinci senesinde olmu~tur. Dogrusunu Allah bilir.
Oldi.iriilmesinden sonra Cafer'e, "Tayyar" denildi. Bunun sebebini
daha once a~tiklami~tik. 0, comert, ovgi.iye layik, alicenab bir kimse
idi. Comertliginden dolaYI ona, di.i~ki.inlerin babas1 denilirdi. Qiinki.i
onlara iyilik ve ihsanda bulunurdu.
imam Ahmed b. Hanbel, Ebu Hi.ireyre'nin ~oyle dedigini rivayet
etmi~tir: "Rasulullah (s.a.v.) den sonra ayakkab1 giyen, binege binen,
elbise giyen Cafer b. Ebi Talib'ten daha faziletli bir kimse olmad1."
Bu, Ebu Hi.ireyre'ye isnad edilen saglam bir seneddir. Bu sozle-
riyle sanki Ebu Hi.ireyre, onun comertlikte i.istiin oldugunu ifade et-
mek istemektedir. Dini fazilete gelince, bilindigi gibi Ebu Bekir es-
Siddik, Orner el-Faruk, Osman b. Mfan elbetteki ondan daha iistiin-
di.irler. Karde~i Ali (r.a.)'ye gelince zahir olan gori.i~ ~udur ki, Ali ile
Cafer birbirine denktirler veya Ali ondan daha i.istiindi.ir.
Buhari'nin ~u rivayetinin de delalet ettigi gibi Ebu Hi.ireyre, Ca-
fer'in comertlikte i.isti.in oldugunu ifade etmek istemi~tir. ~oyle ki:
Buhari, Ebu Hi.ireyre'nin ~oyle dedigini rivayet etmi~tir: "insanlar .
~oyle diyorlard1: Ebu Hi.ireyre ~tok rivayette bulundu. Oysa ben maya-
h ~eyler yemedigim, ipekli elbiseler giymedigim, erkek ve kachn hiz-
met~tilerden hizmet gormedigim zaman karmma a~thktan dolaYI ~takll
ta~lan baglayarak (a~th~n hararetini sondi.irmek i~tin) karmm1 ek-
mekle doyurmak gayesiyle Rasulullah (s.a.v.)'a millazemet ediyor, ya-
nmdan aynlm1yordum. Aslmda ezberimde olan bir ayeti, bir adamla
dola~arak ezberliyor gibi yaplYordum ki, adam beni evine goti.irsiin ve
bana yemek yedirsin. insanlann di.i~ki.inlere en haYirh olam Cafer b.
Ebi Talib idi. Bizi evine goti.iri.ir, evindeki ~eyleri bize yedirirdi. Oyle
ki, i~tinde hi~tbir ~ey bulunmayan yag tulumunu bile getirir, o tulumu
yarar ve i~tindeki ~eyleri yalarchk."
Hassan b. Sabit, Cafer i.izerine ~u mersiyeyi soylemi~tir:
"Aglachm, Cafer'in oli.imi.i bana ~tok zor geldi.

0, bi.iti.in halkm i.isti.inde bir sevgi ile peygamberin dostu ve sevdi-
gidir.
Kesinlikle bildim ve bana oli.im haberi geldigi zaman dedim ki:
Ukab sanca~nm yanmda ve onun golgesinde, kmlanndan ~tika
nldiklan zaman klh~tlarla bir bir pe~ine vuru~mak i~tin kim vard1r?
430 !BNKESIR
Fatlma'nm oglu miibarek Cafer'den sonra bu vuru~maYl acaba olm

kim ya pacak?
0, Muhammed'den gayn biitiin mahlukatm haYirhs1d1r. Comert· f?OY
likte mahlukatm en biiyiigu, asalet~e onlarm tamammm en alicena- nln
bi, zulme karf?I sabretmede onlann en gii~liisii, bir makama geldigin- lah
de yalan uydurmaks1zm hak kaq1smda boynu en incesi, en zelili, on- yar
lann en eli a~1k olam, kotiiliik~e onlann en az kotiiliik if?leyeni, bir ins
liituf ve ihsan taleb edildigi zaman onlann en ~ok vereni, comertlik old1
baklmmdan onlann en bol ellisi, iyilik~e onlann en bahf?edicisidir. "All
Tabii ki Muhammed'den gayn herkesten, ~iinkii biitiin mahluka-
tm canhlanndan hi~bir canh Muhammed'in dengi ve emsali degildir." mi§
lim
ibn Revaha'nm seceresi ise f?Oyledir: Abdullah b. Revaha b. Sa'le-
be b. imru'l-Kays b. Amr b. imru'l-Kays el-Ekber b. Malik b. el-Agar kan
b. Salebe b. Ka'b b. Hazre~ b. Haris b. Hazre~ Ebu Muhammed. Ebu Rev
Ravaha da denilir. Ebu Amr da denilir. Ensaridir. Hazre~lidir. Nu- del
man b. Bef?ir'in day1s1d1r. Klz kardef?inin ad1 ise, Amre binti Reva- bir
ha'rur. §oyl
islamiyet'in ilk zamanlannda Miisliiman oldu. Akabe bey'atine
katild1. Bey'at gecesinde, Beni Haris b. Hazre~'in nakiblerinden biri nine
oldu. Bedir, Uhud, Hendek, Hudeybiye ve Hayber gazvelerine katllru.
Hayber iiriinlerinin miktanm tahmin edip Miisliimanlann pa)Tlna
diif?en k1sm1 Yahudilerden almas1 i~in Rasulullah (s.a.v.) onu Hay- viin
ber'e gonderirdi. Nitekim bunu daha once anlatmif?tlk. Umretii'l- Ka-
za'da da haz1r bulundu. 0 giin Rasulullah (s.a.v.)'m devesinin yulan-
m baz1lanna gore iizengisini tutarak Mekke'ye girdi. Girerken de f?OY·
le diyordu: deli~
"Ey kiiffar ogullan! Onun yolundan ~ekiliniz .... " rinc
Daha once de anlatilru~ gibi Abdullah b. Revaha, Mu'te gazvesin- lim
de f?ehid diif?en emirlerden biri idi. Miisliimanlar, diif?manla karf?Ila-
f?lp karf?Ilaf?mamak hususunda birbirleri ile isti§are ederlerken o, Bi- vay•
zanshlann kaq1sma pkmalan hususunda Miisliimanlara cesaret tup,
verdi, onlan yiireklendirdi. Nihayet iki arkada§I oldiiriildiikten sonra otur
kendisi meydana pktl. Rasulullah (s.a.v.), onun kesin olarak Cen-
net'e giren f?ehidlerden olduguna f?ahadet etti. Rivayete gore Mu'te'ye rna)
giderken Medine'den aynhp vedala§ma zamanmda Hz. Peygamber'e lah':
f?U ljiirini okumu~jtu:
"Allah sana verdigi f?eyleri devamh kllm. Tlpkl Musa'Yl sabit kll- tir:
masi gibi ve yarrum gorenler gibi yarrum etsin... "
Bu f?iiri soylemesine kar§Ihk, Rasulullah (s.a.v.) da ona: "Allah da AraJ
seni devamh kllsm. Sana sebat versin." demiljti. ru~l
Hi§am b. Urve dedi ki: Allah ona sebat verdi. Nihayet o da §ehid
olarak i:ildiiri.ildii ve Cennet'e girdi.

Hammad b. Zeyd, Sabit kanah ile Abdurrahman b. Ebi Leyla'mn
~i:iyle dedigini rivayet etmi~tir: Abdullah b. Revaha, Rasulullah'm ya-
nma geliyordu. 0 esnada Rasulullah, hutbe okumakta idi. Rasulul-
lah'm: "Oturun" dedigini i~itti. 0 da mescidin d1~mda idi. Bu emri du-
yar duymaz oldugu yere ~i:ikiip oturdu. Nihayet hutbe tamamland1.
insanlar da~ld1. Abdullah b. Revaha'mn mescid dii;lmda oturmakta
oldugu haberi kendisine gelince Rasulullah (s.a.v.) l;li:iyle buyurdu:
"Allah, kendine ve Rasuliine taatini daha da fazlalal;ltirsm."
"Sahih" adh eserinde Buhari, Muaz'm §i:iyle dedigini rivayet et-
mi~tir: "Ey Abdullah b. Revaha, bizimle otur da bir saat iman ede-
. ..
1liD.
imam Ahmed b. Hanbel, Abdiissamed ve ondan naklen Umara
kanah ile Enes (r.a.)'in ~i:iyle dedigini rivayet etmi§tir: Abdullah b.
Revaha, arkada§lanndan bir adamla kaq1la~ti~nda ~i:iyle derdi: "Gel
de bir saatlik Rabbimize iman edelim." Yine giiniin birinde bu si:iziinii
bir adama si:iylediginde adam ofkelenmi§, Rasulullah'm yanma gelip
~i:iyle demi~ti:
- Ya Rasulallah! ibn Revaha'Yl gi:irmiiyor musun? Bizi senin ima-
nmdan uzakla§tlnp bir saatlik imana ragbetlendiriyor!
Rasulullah (s.a.v.) da adamm bu si:izii iizerine ~i:iyle demi§ti:
-Allah ibn Revaha'ya rahmet etsin. 0, meleklerin kendisiyle i:i-
viindiikleri meclisleri seviyor."
Bu ger~ekten garib bir hadistir.
Beyhaki, Ata b. Yesar'm ~i:iyle dedigini rivayet etmi~tir:
"Abdullah b. Revaha, bir arkada~ma: "Gel de bir saatlik iman e-
delim." dedi. Arkada~1 ise: "Biz mii'min degil miyiz?" diye kar~1hk ve-
rince, Abdullah b. Revaha ~u cevab1 verdi: "Evet, ama Allah'1 zikrede-
lim de imamm1z artsm."
Hafiz Ebu'l-Kas1m el-Liikki, $iireyh b. Ubeyd'in §i:iyle dedigini ri-
vayet etmi§tir: Abdullah b. Revaha, arkada~lanndan birinin elini tu-
tup, ona §i:iyle derdi: "Gel de bir saatlik iman edelim. Zikir meclisinde
oturahm."
Bu rivayet, bu iki vecihten miirseldir. Buna dair detayh a~Ikla
maYI, Buhari §erhinin ba~mda yapm1~Izd1r. Hamd ve minnet Al-
lah'adir.
"Sahih-i Buhari"de Ebu'd-Derda'nm ~i:iyle dedigi rivayet edilmi§-
tir:
"Son derece s1cak bir seferde, Rasulullah (s.a.v.)'la birlikte idik.
Aram1zda sadece Rasulullah (s.a.v.) ile Abdullah b. Revaha (r.a.) o-
ru~lu idiler."
Abdullah b. Revaha, sahabelerin mel;lhur ~airlerindendir. Buhari,
432 tBNKESIR
onun Rasulullah hakkmda soyledigi §iirlerden biri olan a§a~daki §ii-

ri nakletmi~tir: el-B
en-1
"Parlak fecir yerinden bilinen ~ey yanhp c;Ikti~ zaman ararmzda
Rasulullah vardlr ki, onun kitabm1 okuruz.
Mii§riklere yataklan rahat gelip onlan a~rla~tird1~ zaman ken- topl
disi yataktan uzakta geceler. ez-2
Korliikten sonra hidayeti getirdi. Onun soylediklerinin mutlaka §ehj
gerc;ekle~ecegine kalblerimiz kesinlikle inanm1~hr."
zen]
Buhari, imran b. Meysere kanah ile Numan b. Be§ir'in ~oyle dedi- Har
gini rivayet etmi~tir : Abdullah b. Revaha baYildi. Klz karde§i Amre dlrl
aglamaya ve: "Ey dayand1~m da~m, ey falamm, ey §uyum, ey bu- gorE
yum!" diye feryad etmeye ba~lad1. Abdullah ay1ld1~nda §oyle dedi: hid
"Benim hakk1mda bana ne dediysen : "Sen boyle misin?" diye sorul-
du.
II
mm
Kuteybe, Hayseme kanah ile Numan b. Be~ir'in §Oyle dedigini ri- I arc
vayet etmi~tir: "Abdullah b. Revaha baYild1~nda karde~inin feryadl- gru
m, Abdullah aYild1ktan sonra yukandaki sozleriyle reddetmi§ti. Bu rapi
sebepledir ki, Abdullah vefat edince k1z karde~i onun iizerine aglama- Mii:
dl." dan
Hassan b. Sabit'in, Abdullah b. Revaha ve Mu'te gazvesinde oldii- ada
riilen komutan arkada~lan iizerine soyledigi mersiyeyi onceki sayfa-
larda nakletmi~tik. Mu'te'den donenlerle birlikte donen Miisliiman dec
§airlerden biri de §oyle bir ~iir soylemi§ti:
Km
"Ben, gazveden dondiim de Cafer'in, Zeyd'in ve Abdullah'm yerle fa b
aym seviyede olan mezarlar ic;inde kalmalan benim ic;in hiiziin olarak Dii~
yeter. ~im
Onlar, mezarlan boylad1lar. Qiinkii yollanna devam ettiler. Ben Ian
ise degi~en zamanla birlikte imtihanlara maruz kalmak ic;in hayatta
biraklldlm." var1
lar
Bu iic; emir iizerine Hassan b. Sabit ile Ka'b b. Malik'in soyledik- ledj
leri mersiyelerin kalan klsm1 in~aallah ileride nakledilecektir. <AI·i·
MU'TE GAZVESiNDE ~EHiD nO~EN MUSLUMANLAR ve i

ledj
Muhacirlerden §U ki§iler ~ehid dii§IDii§lerdi: Cafer b. Ebi Talib, onu
bunlann azadhlan Zeyd b. Harise el-Kelbi, Mesud b. Esved b. ·Harise bm1
b. Nadle el-Adevi, Vehb b. Sa'd b. Ebi Serh. §OY
Bunlar dort ki~idirler. i§it1
Ensar'dan da ~u kimseler ~ehid dti~mti~lerdi: Abdullah b. Revaha

el-Hazreci, Abbad b. Kays el-Hazreci, Haris b. Numan b. isafb. Nadle
en-Neccari, Stiraka b. Amr b. Atiye b. Hansa el-Mazeni.
Bunlar da dort ki~idirler.
ibn ishak'm anlattl~na gore Mu'te gazvesinde Mtisltimanlardan
toplam olarak sekiz ki~i ~ehid dti~mti~ttir. Ama ibn Hi~am, ibn $ihab
ez-Ztihri'nin anlattl~na dayanarak Mu'te gazvesinde ~u kimselerin
~ehid oldugunu soylemi~tir:
Ebu Ktileyb, Cabir (Bu ikisi Amr b. Zeyd b. Avfb. Mebzul el-Ma-
zeni'nin ogullan olup oz karde~tirler.), Amr, Amir (Bunlar da Sa'd b.
Haris b. Abbad b. Sa'd b. Amir b. Sa'lebe b. Malik b. Efsa'mn ogullan-
dirlar.) Bunlar da Ensar'dan olup dort ki~idirler. $u halde iki kavle
gore Mu'te gazvesinde Mtisltimanlardan toplam olarak on iki ki~i ~e
hid dti~mti~ttir.
Bu, ger~ekten btiytik bir hadisedir. $oyle ki: Birbirlerine din baki-
mmdan dti~man olan iki ordu kar~1 kar~wa gelip sava~worlar. Bun-
lardan Allah yolunda sava~an grubun sayiSI 3.000 ki~i; kafir olan
grubun sayiSI ise 200.000 ki~i. Bizanshlardan 100.000, Hristiyan A-
raplardan da 100.000 olmak tizere toplam 200.000 ki~i meydana ~1k1p
Mtisltimanlara sald1nyorlar. Btittin bunlara ragmen Mtisltimanlar-
dan sadece oniki ki~i oldtirtiltiyor. Mti~riklerden ise btiytik miktarda
adam oldtirtiltiyor. ·
i~te Halid'in kendisi yalmz ba~ma diyor ki: Mu'te gtintinde elim-
de dokuz klh~ par~aland1. Elimde sadece Yemani bir pala kalm.
Buna ne buyurulur? Halid, btittin bu k1h~larla adam oldtirmti~.
Kur'an'1 gogtislerinde ta~wan diger bahamr ve kahramanlan bir tara-
fa b1raksak bile bu, sadece Halid'in gosterdigi tisttin yararhhklarmr.
Dti~man taraf1 olan ha~a tapanlar ise, btiytik tahkimat yapm1~lard1.
$imdiki zaman ve btittin zamanlarda Rahman olan Allah'm laneti on-
lann tizerlerine olsun. Bu, ~u ayetin kapsamma girmektedir:
"Kar~1 kar~1ya gelen iki toplulugun durumlannda sizin i~in ibret
varmr. Biri Allah yolunda sava~anlard1r, digeri inkarc1larmr ki, bun-
lar kaq1 tarafi gozleriyle kendilerinin iki misli gortiyorlarm. Allah di-
ledigini yard1m1yla destekler. Bunda gorebilenler i~n ibret vard1r."
<Al-i-imran, 13.)
Mu'te sava~mm kumandanlan Zeyd b. Harise, Cafer b. Ebi Talib
ve Abdullah b. Revaha'nm btiytik faziletlerini kapsayan bir hadis ~oy
ledir: imam Hafiz Ebu Ziir'a Abdullah b. Abdilkerim er-Razi (Allah
onun ytiztinti nurlanmrsm.), "Delailti'n-Ntibtivve" adh ktymetli kita-
bmda Safvan b. Salih ed-Dima~ki kanah ile Ebu Umame el-Bahili'nin
~oyle dedigini rivayet etmi~tir: Rasulullah (s.a.v.)'m ~oyle dedigini
i~ittim:

434 tBNKESIR
"Bir ara ben uyumakta iken yamma iki adam geldi. Pazumu tu-
tup beni sarp bir kayahga gotiirerek: "~u kayahga brman." dediler.
"Benim buna giici.im yetmez." dedim. Onlar ise: "Tirmanmam kolay- gelt
la~?braca~z." dediler. Ben de brmanmaya ba~?lad1m. Nihayet kayah-
~n tepesine pkti~mda ~?iddetli sesler duydum. "Bu sesler nedir?" di- larr
ye sordugumda bana: "Cehennemliklerin feryatlanrur." dediler. Son-
ra beni oradan ahp gotiirdi.iler. Bir de bakbm ki, yanaklan yanlrm~?, var
yanaklanndan kan akan ve topuklannm i.izerindeki damarlanndan
asilmii? bir kavim var. "Bunlar kimlerdir?" diye sordum. Onlar: "Bu yor
gordi.igun kimseler oru~ bozmanm helal olma vaktinin gelmesinden
once oru~lanm bozan kimselerdir." dediler. Dedi ki: "Yahudiler ile
Hristiyanlar kayba ugrarular."
Bu hadisi rivayet edenlerden biri olan Selim dedi ki: "Acaba bu
hadisi bana nakleden Ebu Umame el-Bahili bu sozi.i Rasulullah'm lah
bizzat kendisinden mi i~?itmi~?tir, yoksa bunu kendi kafasmdan m1
soylemi~?tir, bilemiyorum." gay
Rasulullah (s.a.v.), sozi.ine devamla ~?t:iyle demi~?tir:
"Sonra o iki adam beni ahp goti.irdi.iler. Bir de bakbm ki a~?In de- zul
recede ~?i~?mi~? ve tuvalet kokusunu anruran ~ok pis kokular sa~an bir
kavim var. "Bunlar kimlerdir?" diye sordum. Onlar: "Bunlar kafirle- stir
rin Oldiiri.ilmi.i~? olanland1r." dediler. Sonra o iki adam beni ahp gotiir-
di.iler. Bir de bakbm ki, a~?In derecede ~?i~?mi~? ve bpk1 tuvalet kokusu- fat1
nu and1ran pis kokular sa~an bir kavim var. "Bunlar kimlerdir?" diye
sordum. 0 iki adam: "Bunlar zinakar erkeklerle, zinakar kadmlar-
dir." dediler. Sonra o iki adam beni ahp goti.irdi.iler. Birde bakbmki,
baz1 kadmlar var. Bu karunlann memelerini Yilanlar par~ahyorlar:
"Bunlara ne oluyor?" diye sordum. Dediler ki: "Bunlar, kendi si.itlerini
~ocuklanna vermeyen kadmlard1r. " Sonra o iki adam beni ahp goti.ir- ru 1
di.iler. Bir de bakbm ki, iki deniz arasmda baz1 ~ocuklar oynuyorlar.
"Bunlar kimlerdir? diye sordum. Dediler ki: "Bunlar, mi.i'minlerin ~o Slll
cuklandirlar."
Sonra beni yi.iksek bir yere ~1karrular. Bakbm ki i.i~ ki~?i i~ki i~ suy
yor. "Bunlar kimlerdir?" diye sordum. Dediler ki: "Bunlar Cafer b. Ebi
Talib, Zeyd b. Harise ve Abdullah b. Revaha'rur." Sonra beni bir ba!i!- rna
ka yi.iksek yere pkardllar. Bakbm ki i.i~ ki!i!i oradad1r. "Bunlar kim-
lerdir?" diye sordum. Dediler ki; "Bunlar ibrahim, Musa ve isa pey-
gamberlerdir ki seni bekliyorlar."
MUTE GAZVESi HAKKINDA SOYLENEN ~iiRLER
ibn ishak dedi ki: Mu'te'ye katilanlar i.izerine a~t olarak soyle-
nen ~?iirlerden biri, Hassan'm ~u ~?iiridir: nn:
BUYUK tsLAM TARiHi 435
"Yesrib'de bana yeniden zor bir gece geldi.

Bir de insanlar uyuduklan zaman uykuyu engelleyen bir keder
geldi.
Bir sevgilinin hatirlanmas1, bolca akan gozya~am1 tahrik etti. Ag-
lamanm sebebi hatirlamaktir.
Evet, sevgilinin yitirili~?i biiyi.ik bir belad1r. Qok alicenab ki~?iler
vard1r ki, belaya diiJ?erler, sonra sabrederler.
Mii'minlerin haYirhlanm gi:irdiim ki, birbirini takiben i:ilfune gidi-
yorlar.
Onlardan sonra gelenler ise gecikiyorlar.
Mu'te'de birbirini takip eden maktulleri Allah rahmetinden uzak-
laJ?tlrmasm, onlardan iki kanath Cafer de varrur.
Yine hep birlikte bir bir pe~ine gittikleri zaman, Zeyd ve Abdul-
lah da varrur. Oliimiin sebebleri ise hilesini kurmaktarur.
Mii'minlerle yiiriidiikleri bir sabah, mutlu ve miibarek bir c;aba ve
gayret onlan i:iliime c;ekiyordu.
Beyaz, aYln ondi:irdiiniin 1~1~ gibi ak, Ha~imi soyundan s1rt1 pek,
zulme maruz kaldi~ zaman cesur ve atakbk.
Vuru~tu ve yastiks1z olarak sava~ yerine, kendisinde k1nlm1~
siingii parc;as1 oldugu halde uzand1.
Bi:iylece ~ehid dii~enlerle birlikte oldu ki, onun sevab1, ecri, miika-
fati, bahc;eleri girift, ye~il Cennetlerdir.
Cafer'de Muhammed'e s1kl bir vefa ve emrettigi zaman emrine
saglam ve bagh bir giiven gi:iriiyorduk.
Bi:iylece Ha~imi soyundan islam'da izzet mesnedleri ve i:iviinc;
kayna~ eksik olmaks1zm devam etti ve edecektir de.
Onlar, islam'm da~d1r. insanlar ise onlann etrafmda daha dog-
ru birbiri iizerine YI~lm1~ ta~larrur. Onlarla yiikselir ve galib olurlar.
Onlar, yiizii beyaz, efendi ki~ilerdir. Onlardan Cafer ve onun ana-
smm oglu Ali vard1r. Sec;ilmi~ Allmed de onlardanrur.
Hamza ile Abbas da onlardanrur. Onlardan Akil de vard1r. Agacm
suyu ise s1klhrken c;1kar.
Karanhk olan her dar zamanda c;Ikl~ yeri insanlara daraldi~ za-
man, ~iddet, zorluk onlarla aphr ve ortadan kalkar.
Onlar, Allah'm dostland1rlar ki; onlara hiikmiinii indirmi~tir ve
i~te bu tertemiz kitab onlardad1r."
Ka'b b. Malik (r.a.) de Mu'te gazvesine katilan kimseler hakklnda

~i:iyle demi~tir:
"Gi:izler uyur, senin gi:izlerinin yaJ?I ise si:ikiilerek akar. Tlpkl Sl-
nmlarla dikilmi~ su kabmm diki~leri arasmdan suyun akl~1 gibi.
436 1BNKESIR
Oyle bir geeedeki, benim tizerime o geeenin htiztinleri, kederleri

geldi.
Bazen inliyorum, hazen yatakta sa~ma soluma di:intiyorum.
Htiztin bende ah~kanhk haline geldi. Ben geeeledim. Sanki kutup
Yilchzm1 ve gi:igu gi:izetlemekle gi:irevlendirilmi~tim.
Ve sanki kaburgalarla i~t organlanmm arasmda bana gelen no-
betlerden, ate~ten !flkan 1~1k ni.ifuz edip girmi~tir. RA
Multelde bir gtin birbir pe~ine giden o ki~ilerin tizerine tizillmek- HE"
teyim. Onlar, gi:ittirillmediler, ytikseltildiler.
Allah, o yigitlere rahmet etsin. Ve yagmurlu bulut, onlann ke-
miklerini sulasm.
Onlar, helak olmaktan sakmmak i~tin ve dti~mandan korkarak
geri di:inmekten korktuklan i~tin Multelde kendilerini Allah i~tin ah-
sonr:
Beyb
'
koydular. sunu
Bi:iyleee Mtisltimanlann i:inlerinde ytirtidiller. Sanki onlar, tizerle- I
rinde u~tlan yerde stirtinen demir z1rhlar bulunan erkek develerdir. den
Cafer ve onun sanea~ ile ba~lannm pe~ine gidiyorlarch. 0 ne gti- Qtinl
zel ba~br. vefa~
Derken saflar aralanch. Cafer saflann birbirine ula~1p kayna~bg,. ti:
Slrada yere dti~mti~ vaziyette kar~1lanch. II
Bunun tizerine onun kaybmdan dolaYI aydmlabe1 a)'ln ytizti de- ~imd
gi§ti ve gtine~ tutuldu. Nerede ise kaybolaeakb. I
Efendim, onun binas1 Ha§imlden yi.ieedir. Ytieelikte en tisttin §e- d1r: I
refe sahibtir. mesi

Kadri ytieelikte hi~tbir kavim onlara ula~amaz. zarfi
ilah, kullanm saklasm ki, indirilen kitap onlann tizerine indi. 1
Usti.inluk ve alieenaphk~ta buttin topluluklara usttin oldular ve Sl ilE
onlann okullan, bilgisizlerin bilgisizliklerini i:irttti. edilr
Onlann ~eref i(fin kalmalan onlan eahiliyete atmaz. bura
Onlann hatibi hakkl si:iyler, hakkl batlldan a)'lnr. 1
Ytizleri beyazd1r. t;)iddetli klthk zamam i:iztir beyan ettigi zaman ~i:iylE
avu~tlanmn i~tleri ei:imertligini gi:isterir. "
Onlann yol gi:istermeleri ile ilah, halkmdan raz1 olur ve onlann Nee~
~taba ve ugra§lanyla Allah katmdan gi:inderilmi§ olan peygamber za- vee
fer bulur." Nee~
Nee~
~
1
bas I
yaya
I
ttike
gunc
RASULULLAH (S.A.V.)'IN QEVRE ULKE HUKUMDARLARINA
HEYETLER GONDERiP ONLARI ALLAH'A iMANA VE iSIAM'A
DAVET EDiCi MEKTUPLAR YAZMASI
Vakidi'nin anlattiltina gore bu faaliyetler, Hudeybiye umresinden

sonra hicri altmc1 senenin sonunda zilhicce aymlia icra edilmi~tir.
Beyhaki ise bu boliimii Mu'te gazvesinden sonra anlatm1~tlr. Dogru-
sunu Allah bilir.
Bu iki zat arasmda, bu faaliyetlerin ba~langiCmm Mekke fethin-
den once ve Hudeybiye'den sonra oldugu hususunda ihtilaf yoktur.
Qiinkii Ebu Siifyan, Herakliyus'un kendisine: "Muhammed, hi~ ahde
vefas1zhk ve h1yanet eder mi?" diye sormas1 iizerine ~u cevab1 vermi~
ti:
"Bugiine kadar herhangi bir ahdini bozdugunu gormedik. Fakat
:;;imdi onunla ban:;; halindeyiz. Siiremiz de heniiz bitmedi."
Buhari'nin konuyla ilgili rivayetinde :;;u ifadelere rastlanmakta-
dir: "Rasulullah'm, ~evre iilkelerin hiikiimdarlarma heyetler gonder-
mesi, Ebu Siifyan'm Rasulullah (s.a.v.)'la miitareke yaptilti miiddet
zarfmda olmu~tu."
Muhammed b. ishak dedi ki: Bu faaliyetler, Hudeybiye antla~ma
Sl ile Rasulullah (s.a.v.)'m vefati arasmda ge~en zaman i~inde icra
edilmi~tir. Herne kadar Vakidi'nin kavli muhtemel ise de biz bunu
burada anlatiyoruz. Dogrusunu Allah bilir.
Muslim, Yusuf b. Hammad el-Ma'ni kanah ile Enes b. Malik'in
"Rasulullah (s.a.v.), Mu'te gazvesinden once Kisra'ya, Kayser'e,
Neca:;;i'ye ve zorba olan her hiikiimdara mektub yazarak onlan Aziz
ve Celil olan Allah' a imana davet etti. Ancak burada soziinii ettigimiz
Neca~i, Rasulullah (s.a.v.)'m, iizerine cenaze namaz1 k1lm1~ oldugu
Neca~i degildir."
Yunus b. Biikeyr, Muhammed b. ishak kanah ile Abdullah b. Ab-
bas'm :;;oyle dedigini rivayet etmi~tir: Ebu Siifyan, agzm1 agz1ma da-
yayarak bana ~oyle bir olay anlatti:
"Biz, tiiccar bir kavim idik. Sava~ bizi ku~atti. Nihayet mahm1z1
tiiketti. Bizimle Rasulullah (s.a.v.) arasmda Hudeybiye ban~1 oldu-
gunda eman bulsak bile giivenemiyorduk. Kurey:;;'ten bir toplulukla
438 1BNKESIR
birlikte ticaret i~in ~am'a gitmek iizere Mekke'den pktim. Allah'a ye-
min ederim ki, Mekke' de bana ticaret e§yas1 vermemi§ olan bir tek rini<
kadm ve erkek bilmiyorum. Hepsi ticaret e§yalanm bana vermi§ler- "Ha;
di. Ticaret i~in Filistin diyannda ~am'a bagh Gazze'ye gidiyorduk. m ~c
Yola ~1ktik. Nihayet oraya vard1k. 0 esnada Bizans imparatoru,
memleketindeki Farslan kovmu§ ve Farslar tarafmdan yagmalanml§ bua
biiyiik ha~1 kendisine geri verilmi§ti. Bu zafer kendisine haber veril- J
digi zaman §iikrane olsun diye Kudi.is'e gelip namaz kllmak (dua yap- Gaz:
mak) maksad1yla ~am'a bagh Humus'taki karargahmdan ~1km1§ ve niz?'
Kudi.is'e gelmi§ti. Aya~nm oni.ine hahlar serilmi§, iizerine kokular o, bi
serpilmi§ti. Boylelikle Kudiis'e ula§b. Ve orada :riamaz klld1 (dua yap- lah'c
b). Bir sabah uyandi~nda kederli idi. Gozi.inii goge dikmi§ti. Patrik- Hi.ik
lerinden biri ona sordu:
- Ey Hiiki.imdar! Bugi.in kederlisin degil mi? han1
- Evet. ~
- Neden? klim
- Bu gece si.innetliler toplulugunun hiiki.imdanm ri.iyamda gor-
di.im.
- Allah'a yemin ederiz ki, Yahudilerden ba§ka bir i.immetin sun- arka
net oldugunu bilmiyoruz. Onlar da senin idarende ve saltanatmdamr- di. (
lar. Emrin altmda ya§Iyorlar. Eger bu hususta onlardan senin kalbi- redd
ne bir §iiphe dii§mii§Se, memleketinin her tarafma emir gonder ki bii- ye tE
ti.in Yahudilerin boynunu vursunlar. Boylece sen kederden kurtulur, olur:
rahatim bulursun. gelec
Onlar, bu §ekilde gori.i§ teatisinde bulunmakta iken Busra valisi-
nin el~isi, yanlanna gelmi§ olan bir Arapla birlikte oraya geldi. Ve nah
§oyle dedi: ]
- Ey Hiiki.imdar! Araplardan olan §U adam, deve ve koyun sahibi- oldu
dir, kendi memleketinde meydana gelen bir hadiseyi sana anlatacak- sozlE
tir. ~imdi sen ona soraca~m sor.
Terci.imam yanma geldiginde imparator, terci.imana §U emri ver-
di:
- Memleketinde neler oldugunu sor bakahm §U adama!
Terci.iman da el~ye sordu. El~i §U cevab1 verdi:
- Bu, Araplardan, Kurey§ kabilesinden bir adamd1r. Aralanndan bir li
bir adamm ~1klp peygamber oldugunu iddia ettigini, baz1 kavimlerin benz
ona tabi olduklanm, baz1lannmsa muhalefet ettiklerini iddia ediyor.
Aralannda baz1 yerlerde sava§lar olmu§tur. Ve onlar bu halde iken
ben memleketimden ~1k1p geldim, diyor. miill
Arap bu haberi verdikten sonra hi.iki.imdar: "Elbiselerini i.izerin-
den ~akann bakahm." dedi. Onu soyduklannda si.innetli oldugunu
gordiiler. Bunun i.izerine hiiki.imdar:
- l§te gordi.igum budur, Allah'a yemin ederim ki, sizin soyledikle-

riniz degildir. Verin elbiselerinide giysin." dedi. Ve sonra Arab'a:
"Haydi i!]ine git bakahm." dedi. Sonra da muhaf1z alaymm komutam-
m ~a~rd1 ve ona §U buyrugu verdi:
- ~am'1 dola!]Ip tefti!] et. Bana bu kavimden bir adam getir ki ona,
bu adamm durumunu soraYlm."
Ebu Si.ifyan dedi ki: Allah'a yemin ederim ki ben ve arkada~]lanm
Gazze'de iken hi.iki.imdann adam1 bize geldi. Bize: "Siz kimlerdensi-
niz?" diye sordu. Biz de kendisine kim oldugumuzu bildirdikten sonra
o, bizi oni.ine katip goti.irdi.i. Hi.iki.imdann huzuruna varru~m1zda Al-
lah'a yemin ederim ki, o si.innetsizden daha dahi bir adam gormedim.
Hi.iki.imdar fiioyle dedi:
- 0 peygamber oldugunu soyleyen adama akrabahk bak1mmdan
hanginiz daha yakms1mz?
Ona en yakm olan kimsenin ben oldugumu soyledim. Bu defa hi.i-
ki.imdar:
- Bunu bana yakla§bnn, dedi.
Beni oni.ine oturttu. Sonra arkada§lanma emir verdi. Onlan da
arkama oturttular. Sonra: "Eger yalan soylerse sozi.ini.i reddedin." de-
di. Oyle anlad1m ki, eger ben yalan soyleyecek olursam onlar bunu
reddetmezler. Ama ben efendi bir adam oldugum i~in yalan soyleme-
ye tenezzi.il etmez ve yalan soylemekten utamrd1m. Yalan soyleyecek
olursam en azmdan benim yalan soyledigim Mekke'de §ayia haline
gelecekti. Bu yi.izden hi.iki.imdara yalan soylemedim. Hi.iki.imdar:
- Aramzda peygamber olarak zuhur eden fiiU adam hakkmda ba-
na haberler ver, dedi.
Ben de Rasulullah'm durumunu ki.i~i.ik gosterdim. Onemsiz gibi
oldugunu gostermeye ~ah~]tlm. Allah'a yemin ederim ki, benim bu
sozlerime iltifat etmedi ve bana §oyle dedi:
- Onun hakkmda sana soracaklanma cevap ver.
- istedigini sorabilirsin.
- Onun aramzda nesebi nas1ld1r?
- Yi.iksek bir nesebtendir.
- Onun aile efrad1 arasmda onun bu sozlerine benzer soz soylemi§
bir kimse olmu§mu ki, !]imdi o kalk1p bu sozleri soylemi!] olan adama
benzemeye ~ah§sm?
- Hay1r.
- Onun elinden almifii oldugunuz bir mi.ilki.i varm1 ki, bu sozleri ile
mi.ilki.ini.i kendisine geri veresiniz?
- Hay1r.
- Ona kimlerin tabi oldugunu bana anlat.
- Yeni yetmeler, zay1flar, di.i§ki.inler ona tabi oluyorlar. Soylu ve
440 iBNKESIR
yi.iksek tabakadan olan adamlarsa ona tabi olmuyorlar. yaf?~
- Ona arkada~hk edenleri bana anlat. Arkada~lan onu sevip ik- Her
ramda m1 bulunuyorlar, yoksa ona klz1yor ve ondan aynhyorlar m1? ~unl
- Ona arkada~hk edip de ondan aynlm1~ bir kimse yok.
- Sizinle onun arasmda vuku bulan sava~1 bana anlat? Mul
- Sava~ donerlidir. Bazen bizim aleyhimize, hazen de onun aleyhi- i.izei
ne tecelli eder. met•
- Hi~ ahde vefas1zhk eder mi? vab
- (Hi.ikumdann ho~una gidecek ~u cevab1 verebildim.) HaYir, ~im- plei
dilik onunla ban~ donemindeyiz. Ama ahdine vefa gostereceginden
emin degiliz. (Allah' a yemin ederim ki, hi.iki.imdar benim bu cevab1ma mek
iltifat etmedi ve ~oyle dedi:) iyicE
- Sozi.ini.i tekrarla. Once sen onun, aramzda yi.iksek soydan bir dan
kimse oldugunu soyledin. Allah boyle kimseleri peygamber edinir. Se- diyo
~ecegi peygamberi, kavminin en yi.iksek tabakasmdan se~er. Ben yokt
onun ailesinden bir kimsenin onun soyledigi sozlere benzer sozler lerir
soylemi~ olup olmadl~m ve ~imdi de Muhammed'in o adama benzeri ki
mek i~in boyle sozler soyleyip soylemedigini sana sordum. Sen, haYir dan
diye cevap verdin. Onun bir mi.ilki.i olup da yagmaladl~mz1 ve yag-
malami~ oldugunuz bu mi.ilktinu kendisine geri vermeniz i~in boyle min
bir ~eyler soyleyip soylemedigini sana sordum. Sen yine haYir diye ce- a~1k
vab verdin. ve z
Ona tabi olan kimseleri sana sordum. Sen yeni yetmelerin, zaYif ahir,
ve di.i~ki.in olanlarm ona tabi olduklanm soyledin. i~te her zamanda l
peygamberlere tabi olan kimseler, boyleleridirler. Sana ona tabi olan dogr
kimselerin onu sevip ikramda m1 bulunduklanm, yoksa ona klz1p on- lanr
dan aynld1klanm m1 sordum. Sen dedin ki, ona arkada~hk edip de Onlc
ondan aynlan kimse azdlr. imamn tathh~ da boyledir. Bir kalbe gi-
rerse oradan ~1kmaz. s1na
Sana, sizinle onun arasmdaki sava~1 sordum. Sen cevaben dedin den ·
ki: Sava~ hazen aleyhimize, hazen lehimize tecelli eder. Peygamberle- ]
rin sava~lan da boyledir. iyi son, onlarad1r. Onun ahde vefas1zhk seed
edip etmedigini sana sordum. Sen, onun ahde vefas1zhk etmedigini kip~
soyledin. Eger bana dogru cevap verdiysen o, benim ~u iki aya~mm ]
basti~ yerlere de sahip olacaktir. isterdim ki, onun yanmda olaYim nah
da ayaklanna su dokeyim. $imdi sen var kendi i~ine gi t." digir
Ebu Si.ifyan diyor ki: "Ben oradan kalktim. Ellerimi birbirine vu- la $:
rarak ~oyle dedim: cere;
"Ey Allah'm kullan! Ebu Keb~e'nin (Muhammed'in) i~i saglama idi. (
hindi. Rumlarm hi.iktimdan ondan korkuyor, onun satvetinden ~eki lenle
niyor."
ibn ishak, Ztihri'nin ~oyle dedigini rivayet etmi~ti:r: 0 zamanda han~
BUYUK !SLAM TAR!H! 441
ya~am1~ Hristiyan papazlarmdan biri bana dedi ki: D1hye b. Halife,

Herakliyus'a Rasulullah (s.a.v.)'m bir mektubunu getirdi. Mektubta
~?Unlar yaz1hydl:
"Rahman ve Rahim olan Allah'm adwla. Allah'm kulu ve Rasuli.i
Muhammed'den Rum hi.iki.imdan Herakl'e. Selam, hidayete erenlerin
i.izerine olsun. ~unu bil ki; ben, seni islamiyet'e davet ediyorum. Sela-
mete ermek istiyorsan Mi.isli.iman ol ki, Cenab-1 Allah sana iki kat se-
vab versin. ~ayet bu davete icabet etmezsen bilesin ki, (Bizansh) 'rift-
'rilerin vebali senin i.izerine olacakbr."
Ravi dedi ki: Rasulullah'm mektubu Herakliyus'a vard1~nda o,
mektubu okudu. Al1p koynuna koydu. Sonra Romahlardan ibranice'yi
iyice okuyup yazan bir adama mektup yazdlrarak Rasulullah (s.a.v.)'-
dan kendisine gelen mektubun haberini bildirdi. Mektubunda ~oyle
diyordu: "Dogrusu o beklenmekte olan peygamberdir. Bunda ~i.iphe
yoktur. Sen de ona tabi ol." Bundan sonra Herakliyus, Bizans bi.iyi.ik-
lerine emir gonderdi. Onlan ku~lada toplatb. Sonra emir verip kapila-
n kilitletti. Ve yi.iksek bir yere pk1p onlara hitapta bulundu. Onlar-
dan korktugu ic;in yi.iksege pkm1~b. ~oyle dedi:
- Ey Bizans toplulugu! Bana Ahmed'in mektubu geldi. Allah' aye-
min ederim ki o, beklemekte oldugumuz peygamberdir. Onunla ilgili
a'r1klamalar ozet olarak kitaplanm1zda mevcuttur. Onun alametlerini
ve zamamm biliyoruz. Mi.isli.iman olun. Ona tabi olun ki, di.inya ve
ahirette selamete eresiniz!
Hi.iki.imdann bu hitab1 kar~1smda hep birlikte ki~lanm kapllanna
dogru ko~u~tular. Kap1lann kilitli oldugunu gordi.iler. Herakliyus, on-
larm bu davram~?lanndan korktu ve: "Bunlan yamma getirin." dedi.
Onlan yanma getirdiler. Tekrar onlara I?Oyle hitapta bulundu:
- Ey Bizans toplulugu! Ben dininize ne derece bagh oldugunuzu
smamak ic;in size boyle soyledim. Bununla beraber sizde ho~?uma gi-
den bir davram~? gordi.im.
Hi.iki.imdann bu ikinci konu~mas1 i.izerine onlar, onun huzurunda
secdeye kapandllar. Sonra ki~?lanm kap1lan onlara apldl ve dl~?an 'rl-
klp gittiler."
Buhari, "iman" bahsinden once Ebu'l-Yeman Hakem b. Nafi ka-
nah ile Abdullah b. Abbas'tan rivayet ederek Ebu Si.ifyan'm ~oyle de-
digini nakletmi~tir: Kurey~'ten bir heyet ile birlikte ticaret maksadly-
la ~am'a gitmi~?tik. Bu, Rasulullah'la mi.itareke yapb~m1z donemde
cereyan eden bir hadise idi. Biz orada iken Herakliyus da Kudi.is'te
idi. 0, bizi meclisine istedi. Yamna gittigimiz zaman Bizans ileri ge-
lenleri de yanmda idiler. Bir terci.iman arac1h~yla bize sordu:
- ~u peygamberlik iddiasmda bulunan adama soy bak1mmdan
hanginiz daha yaklns1mz?
442 tBNKESIR
Ona en yakm olan ki~inin ben oldugumu soyledim.

Bunun i.izerine beni kendisine yakla~tinp digerlerini de arkama
dizdi ve terci.imana ~oyle dedi:
- Onlara soyle, ~u peygamberlik iddiasmda bulunan adam hak- soyl
lunda kendisine bir~eyler soraca~m. Eger herhangi bir soruma yalan dan
cevap verirse arkadan bana goz i~areti yapsmlar. dun
Ebu Si.ifyan, diyor ki: Allah' a yemin ederim ki, benim yalan soyle- d1, I
digime dair soylentiler <;Ikanlacak olmasay<h ve ben bundan utanma- ki.in
say<hm, mutlaka hi.iki.imdara yalan cevablar verecektim. Sonra bana Ian:
sordugu ilk soru ~u oldu: pe~j
- Bu adamm i~inizde soyu nasild1r?
- Usti.in soylu bir kimsedir, dedim. Ben
- Ondan once bu davada bulunan bir kimse olmu~ mudur? se,1
- Olmami~tir.
- Atalanndan hi.iki.imdarhk yapan var m1d1r? olu)
- Yoktur. dec
- Ona tabi olanlar, e~rafve ileri gelen kimseler midir, yoksa ayak yor
tak1m1 ve avam tabakas1 m1<hr? tam
- Avam tabakas1d1r. beg•
- Ona tabi olanlann gittik~e saYISI artiyor mu, yoksa azahyor mu? dun
- Gittik~e artiyor. mi ~
- Onun dinine girdikten sonra onun gidi~atim begenmeyip tekrar din.
dininden donen oldu mu? etm
- HaYir, olma<h.
- Bu davada bulunmadan once onun aras1ra yalan soyledigini gor- o·n~
di.ini.iz mi.i? luk,
- Hay1r, hi~ gormedik. leri1
- Sozi.ini.in eri midir? Yoksa ahidlerini bozuyor mu? min
- Bugi.ine kadar herhangi bir ahdini bozdugunu gormedik. Fakat Fak
~imdi onunla ban~ halindeyiz ve si.iremiz de bitmedi. Bakahm ahdine gell1
sa<hk kalacak m1? Bunu bilmiyoruz, dedim. Ve bunu soylerken onu ti.in
koti.ilemek i~in bu kelimeden ba~ka herhangi bir~ey soylemeye imkan OllUJ
bulama<hm.
- Onunla hi~ sava~tm1z nn? Kell
- Evet, sava~tik. Bak
- Sava~lanmzm sonu~lar1 nas1l olur, siz mi galip geliyorsunuz,
yoksa o mu? Mul
- Bazen o bizi yener, hazen de biz onu yeneriz. i.izei
-Size neyi tavsiye ediyor? met'
- Yalmz ve bir olan Allah'a ibadet edin, O'na ortak ko~maYin, ata- vab
lanmzm dediklerinden vazge~in diyor ve bize namaz kilmaYI, dogru- rine
luktan aynlmamaYI, iffetli ve nezih olmay1 ve sllaya r:iayet etmeyi olur
tavsiye ediyor, dedim.

Bunun i.izerine terci.imana dedi ki:
- Ona de ki: Ben senden onun soyunu sordum. iyi soylu oldugunu
soyledin. Peygamber ise, daima iyi soylu kimselerden ~kar. Atalann-
dan herhangi birinin boyle bir davada bulunup bulunmad!g,.m sor-
dum. HaYJ.r, dedin. Qi.inkii eger atalanndan biri bu davada bulunsay-
di, o da o ~g,.n izlemi~? olabilirdi. Atalanndan herhangi birinin hi.i-
ki.imdarhk yap1p yapmad!g,.m sordum. HaYir, dedin. Oysa ki eger ata-
lanndan biri hi.iki.imdarhk yapmll? olsayd1, bu da onun varisi olmak
pe~?indedir, diyecektim.
Hie; yalan soyledigini gordi.ini.iz mi.i? diye sordum. HaYJ.r, dedin.
Ben !?Una kanaat getirdim ki; eger bir kimse insanlara iftira edemez-
se, Allah'a hie; iftira edemez.
Sana, e~?raf ve ileri gelenler mi yoksa avam tabakas1 m1 ona tabi
oluyor diye sordum. Avam tabakas1, dedin. Peygamberlerin tabileri
de daima avam tabakas1 oluyor. Kendisine tabi olanlann saYJ.Sl arti-
yor mu, yoksa azahyor mu? diye sordum. Artiyor, dedin. iman i~?i ise
tamamlanmcaya kadar hep boyledir. Dinine girdikten sonra dinini
begenmemezlikten oti.iri.i tekrar dininden donen oluyor mu? diye sor-
dum. HaYJ.r, dedin. iman da oyledir. Onun gi.ivenc;liligi bir kalbe girdi
mi arbk c;1kmaz. Sana, sozi.ini.i hie; bozar m1? diye sordum. HaYJ.r, de-
din. Peygamberler daima sozlerine sad!k kimselerdir. Ahde vefas1zhk
etmezler.
Size neleri tavsiye ediyor? diye sordum. Allah'a ibadet etmeyi,
O'na ortak ko~?mamaYI ve putlara tapmamaYJ., namaz kllmaYJ., dogru-
luk, iffet gibi gi.izel hasletleri tavsiye ettigini soyledin. Eger bu dedik-
lerinin hepsi dogru ise hie; ~?iiphen olmasm ki, yakmda l?U iki ayagJ-
mm basbg,. yerler onun olacakbr. Esasen onun ~kacag,.m biliyordum.
Fakat sizden olacag,.m zannetmiyordum. Eger ona herhangi bir en-
gelle kar~?Ila~?madan ula~?acagJmi bilseydim, onunla gori.i~mek ic;in bi.i-
ti.in zorluklara katlamp yanma giderdim. Eger yanmda olsayd1m,
onun ayaklanna su dokerdim.
Herakliyus, boyle dedikten sonra Rasulullah (s.a.v.)'m Dihyeti.i'l-
Kelbi ile Busra melikine gonderdigi mektubu kendisinden ahp okudu.
Bakbm ki Rasulullah (s.a.v.) kendisine §Oyle yazmaktad!r:
"Rahman ve Rahim olan Allah'm adwla. Allah'm kulu ve Rasuli.i
Muhammed'den Rum hi.iki.imdan Herakl'e. Selam, hidayete erenlerin
i.izerine olsun. $unu bil ki, ben, seni isHimiyet'e davet ediyoru:rn. Sela-
mete ermek istiyorsan Mi.isli.iman ol ki, Cenab-1 Allah sana iki kat se-
vab versin. Eger beni dinlemeyip yi.iz c;evirirsen bilmelisin ki, kendile-
rine gonderilen peygamberleri oldi.iren Erisiler kadar gi.inah i~?leyen
olursun. Ey kitab ehli! Bizim de sizin de kabul ettiginiz bir kelimeye
444 1BNKESIR
gelin. Allah'tan bal?kasma tapmayahm. Allah'1 b1raklp da kimimiz ki-

mimizi Rab tammayahm. Bununla beraber eger yine yi.iz ~evirirlerse h ol
onlara l?ahid olun ki, biz Mi.isli.imamz deyin."
Ebu Si.ifyan dedi ki: Herakliyus, sozlerini soyleyip bitirdikten dlla
sonra yanmdakiler mi.inakal?aya dahp sesleri yi.ikselmeye ba~ladi. Biz
oradan pkanld1k. Biz ~1karken arkadal?lanma dedim ki: "Ebu Keb- tir:
l?e'nin oglunun (Muhammed'in) davas1, oni.ine ge~ilemeyecek kadar
bi.iyi.iyi.ip kuvvetlenmil?tir. Baksamza Beni Asfer (Rum) hi.iki.imdan gitt
bile ondan arbk korkuyor." Ve o gi.inden sonra ben Mi.isli.iman olunca- dai1
ya kadar bu davetin ger~eklel?ecegine inanmm." nui
Ebu Si.ifyan, ~am Hristiyanlanmn bal?I, Kudi.is emiri ve Herakli- den
yus'un adann olan papaz :ibn Natur'dan naklediyor: onh
"Herakliyus, Kudi.is'e geldigi s1ralarda bir gi.in sabahleyin morali yi:H
bozuk olarak kalkti. Qi.inki.i Herakliyus Yilffizlara baklp onlardan ma- Bur
na ~1karan bir kimse idi. Patriklerden biri ona dedi ki: ki.in
- Seni degil?mil? ve biraz kanl?Ik gori.iyoruz.
Herakliyus dedi ki: dur
- Y1ldizlara bakb~mda si.innetliler toplulugunun hi.iki.imdanm
gordi.im. Acaba bu azmhklardan hangisi si.innet oluyor?
- Yahudilerden bal?ka kimse si.innet olmuyor. Yahudiler ise, bir oldt
l?ey degillerdir. Yurdun her tarafma emir gonder, nerede Yahudi var-
sa oldi.irsi.inler!
il?te onlar bu te§ebbi.iste iken Gassan meliki tarafmdan gonderi-
len bir adam Herakliyus'a gelip Rasulullah (s.a.v.)'m ortaya ~1kt1~
haberini duyurdu. Bunun i.izerine Herakliyus:
- Gidin bakm, bu adam si.innetli midir, degil midir? diye emir ver-
di ve gidip sorduklannda onun si.innetli oldugunu ogrendiler. Bu defa
Herakliyus: nas1
- Araplar da si.innet oluyorlar m1? diye sordu. Ona:
- Evet, dediklerinde Herakliyus:
- l§te ortaya ~1kb~m gordi.igi.im adam, bu toplumun hi.iki.imdan-
mr, dedi.
Sonra Roma'daki arkada§ma -ki o da bilgide onun gibi idi- bu hu-
susta mektup yaz1p Humus'a dogru hareket etti. Ve heni.iz Humus'ta
tam yerle§memi§ken Roma'dan onun gori.i§iini.i teyid eden cevap gel-
di. Bunun i.izerine Herakliyus, Humus'taki askeri k1§lasmda general- den
Jeri toplaYIP i.izerlerine kap1lan kilitledi ve karl?Ilanna ge~ip: leb E
- Ey Rum toplulugu! Eger kurtulmak ve hi.iki.imdanmz1 korumak
istiyorsamz bu peygamberi kollaJlmz, dediyse de onlar yabani el?ekle-
rin ka~Il?b~ gibi kap1lara dogru ka~Il?blar. Fakat kap1lan kilitli bul- han
dular. Herakliyus da onlann ka~bklanm gori.ip iman ve cesaretlerin-
den i.imitsizlige di.i§iince, onlan geri dondi.iri.in dedi ve kendilerine:
-Ben bunu, dininize baghh!11-mz1 ogrenmek i'¥in soyledim. Ve bag-

h oldugunuzu gordiim, dedi.
Onlar da onun bu soziinden ho~lamp huzurunda secdeye kapan-
illlar ve Herakliyus'un i~i i~te boylece son buldu."
ibn Lehia, Esved tariki ile Urve'nin ~oyle dedigini rivayet etmi~
tir:
"Ebu Siifyan, Kurey~li bir toplulukla birlikte ticaret i'¥in ~am'a
gitti. 0 esnada Rasulullah (s.a.v.)'m peygamber olarak zuhur ettigine
dair haber, Herakliyus'a ula~m1~ti. 0, Rasulullah (s.a.v.)'m durumu-
nu ogrenmek istemi~ti. Bu ama'¥la ~am ' daki Arap valisine haber gon-
dermi~ti. Vali, kendisine Araplardan baz1 adamlar gonderecek, o da
onlara Rasulullah'm durumunu soracakt1. Vali, Araplardan otuz ki~i
yi Herakliyus'a gondermi~ti. Aralannda Ebu Siifyan b. Harb de varill.
Bunlar, Kudiis'teki kiliseye gidip hiikiimdarm huzuruna '¥Iktllar. Hii-
kiimdar Herakliyus, onlara ~u soruyu sordu:
- Size haber sahp '¥a!11-rttlm ki, Mekke'de zuhur eden ~u adamm
durumunun ne oldugunu bana bildiresiniz. Onun durumu nedir?
- 0 biiyiiciidiir, yalanciillr, peygamber degildir.
- Onu i'¥inizde en iyi tamyamn ve ona en yakm akraba olanm kim
oldugunu bana soyleyin.
- i~te onun amcazadesi olup onunla sava~an aram1zdarur.
Herakliyus'a bu haberi verdikleri zaman yanmdaki adamlann di-
§an '¥Ikmalanm emretti. Sonra Ebu Siifyan'1 yanma oturttu. Ona sor-
maya ba~laill:
- Ey Ebu Siifyan, bana anlat bakahm.
- 0 biiyiiciidiir, yalancirur.
- Ona kiifretmeni istemiyorum. Yalmz onun sizin aramzda soyu
nas1lrur?
- Vallahi o, Kurey~ ailesindendir.
- Akl1 ve gori.i§i.i nas1lrur?
- Onun gorii§iinii asia kusurlu bulmaYJz.
- Qok yemin eder mi, '¥Ok yalan soyler mi? i§inde hilekarhk yapar
m1?
- Vallahi boyle degildir.
- Belki o, peygamberlik iddia etmekle kendisinden once ailesin-
den hiikiimdarhk yapan bir kimseye ait hiikiimdarhk veya §erefi ta-
leb etmektedir. Boyle olamaz m1?
- HaYJr.
- Sizden ona kim tabi oluyor ve aramzdan ona tabi olup da hila-
hare onun dininden geri donen olmu~ mudur?
- HaYJr.
- Soz verdigi zaman soziinden cayar m1?
446 tBNKESIR
- Hay1r, ancak i<;:inde bulundugumuz bu siirede soztinden cayarsa

onu bilemem. mi~
- i<;:inde bulundugun bu siireden niye korkuyorsun? ~nl
- Benim kavmim, Muhammed'in kendisi Medine'de iken, mi.itte-
fiklerini onun mi.ittefiklerine gondererek antla~ma siiresini uzatmak onu
istediler.
- Eger siz bu i~i kendiniz ba~latbysamz ~u halde soztinden cayan- da ~
lar sizsiniz.
Ebu Si.ifyan Herakliyus'un bu sozi.i kar~1smda ofkelendi ve ~oyle kuy
cevap verdi: dah
- Sadece bir kez bize galip oldu. 0 gtin de ben ortada yoktum. 0
gtin, Bedir gtini.i idi. Sonra kendi memleketi olan Medine'de iki kez i.i- nin
zerine gidip kendisiyle sava~bm. 0 esnada adamlannm kannlanm
yard1k, kulaklanm kestik, tenasi.il organlanm kopardlk. la g
-Sen onu yalanc1 m1, yoksa dogru sozli.i mi.i buluyorsun? lah'1
- HaYir, o yalanc1rur. ser'E
- Eger sizde peygamber varsa onu oldi.irmeyin. Qtinki.i insanlar Ras1
arasmda peygamberleri en <;:ok oldiirenler Yahudiler olmu~tur. yor. '
Herakliyus'la bu konu~masmdan sonra Ebu Si.ifyan, Kudi.is'ten bUYJ
geri dondi.i." dl. E
Bu ifadelerde gariblik vard1r. Ancak i<;:inde baz1 faydalar da var-
dir ki, bunlar ibn ishak ve Buhari tarafmdan anlatilmami~br. Musa den
b. Ukbe, "Megazi" adh eserinde, Urve b. Zi.ibeyr'in anlattiklanna ya- I
km ifadeler kullanm1~br. Dogruslinu Allah bilir. $oyl
"Tarih" adh eserinde ibn Cerir, ibn Humeyd ve Muhammed b. is- ta 01
hak tariki ile baz1 ilim ehli kimselerin ~oyle dediklerini rivayet eder: li di~
D1hye b. Halife el-Kelbi, Rasulullah (s.a.v.)'m mektubunu getirdigi ]
zaman Herakliyus kendisine ~oyle dedi: vere;
- Vallahi ben bllirim ki, bu bir peygamberdir ve ~imdiye kadar habe
bekleyip durdugumuz peygamber budur. Fakat Rumlardan korkuyo- vap ·
rum. Yoksa ona tabi olurum. Papaza git, ona soyle. Zira Rumlar i<;:indi. 0
de o benden daha bi.iyi.iktiir. Ve sozi.i daha ge<;:erlidir. Bak bakahm sa- rarla
na neler soyleyecek?
Bunun i.izerine D1hye, papaza gidip durumu anlatb. Rasulullah zim1
(s.a.v.) tarafmdan Herakliyus'a getirdigi mektubu ve onun yapb~ da- i
veti haber verdi. Papaz ~oyle dedi:
- Allah'a yemin ederim ki, senin adamm gonderilmi~ bir peygam-
berdir. Biz onu isim ve s1fatlanyla tamyoruz. Kitab1m1zda onun evsa- rum.
fi.m ve arum gori.iyoruz.
Boyle dedikten sonra i<;:eri girip elbisesini <;:1kard1. Beyaz bir elbise meyE
giydi. Sonra bastonunu eline aldl. Kilisedeki Rumlann kar~1sma <;:1- gider
klp ~oyle dedi: 1\
BLJY(JK !SLAM TAR!H! 447
- Ey Rum toplulugu! Dogrusu Ahmed tarafmdan bize mektup gel-

mi~tir. Bizi Allah'a davet ediyor. Ben de Allah'tan ba~ka ilah olma<h-
g,.na, Ahmed'in de O'nun kulu ve el~isi olduguna ~ahadet ediyorum.
Boyle deyip ~ahadet getirdikten sonra Rumlar da hep birlikte
onun iizerine hticum ederek onu oldtirdiller.
D1hye, Herakliyus'un yanma dondtigiinde durumu ona anlatti. 0
da ~oyle dedi:
- Sana soylemi~tim. Biz, Rumlann bize zarar vermelerinden kor-
kuyoruz. Allah'a yemin ederim ki, papaz, Rumlar nezdinde benden
daha biiyiik ve sozii benden daha get;erli bir kimsedir."
Taberani, Yahya b. Seleme b. Kiiheyl tariki ile Dihyetii'l-Kelbi'-
nin ~oyle dedigini rivayet etmi~tir:
"Rasulullah (s.a.v.) beni, Bizans htikiimdan Kayser'e bir mektup-
la gonderdi. Ben de Kayser'in sarayma gittim. Adamlanna Rasulul-
lah'm el~isi olarak i~eri girmem i~in izin verilmesini soyledim. Kay-
ser'e gidip durumu anlathlar. Dediler ki: "Kap1da bir adam var. Allah
Rasuliiniin elt;isi oldugunu iddia ediyor. Senin huzuruna gelmek isti-
yor." Kayser bu haber kaq1smda korktu ve adamma: "Onu it;eri al."
buyrugunu verdi. Beni it;eri aldilar. Kayser'in yanmda patrikleri var-
di. Rasulullah'm mektubunu ona verdim. Mektupta ~unlar yaz1hyd1:
"Rahman ve Rahim olan Allah'm adiyla. Rasulullah Muhammed'-
den Bizans 'm valisi Kayser' e... "
Orada imparatorun mavi gozlti, uzun boylu, t;il bir yegeni vard1.
~oyle dedi: "Mektubu bugiin okuma. Qiinkii Muhammed, bu mektup-
ta once kendinden bahsediyor, sana da imparator iinvam ile degil, va-
li diyerek hitap ediyor."
Nihayet mektup okundu. Herakliyus, yanmdaki adamlanna emir
vererek <h~an pkmalanm istedi. Onlar da di~an ~1khlar. Sonra bana
haber gonderdi. Ben de gidip huzuruna ~1kbm. Bana sordu. Ben ce-
vap verdim. Sonra piskoposa haber gonderdi. Piskopos da huzura gel-
di. 0, idarede yetkili bir kimse idi. Onun gorii~iine ve soziine gore ka-
rarlar veriliyordu. Mektubu okudugunda ~oyle dedi:
- Allah'a yemin ederim ki bu, Musa ile isa'nm miijdeledigi ve bi-
zim de kendisini beklemekte oldugumuz peygamberdir.
imparator sordu:
- 0 halde ey piskopos, ne yapmam1 teklif edersin?
- Bana gelince, ben bu peygamberi tasdik ediyor ve ona uyuyo-
rum.
-Ben de onun peygamber oldugunu anlad1m. Ancak ona iman et-
meye gticiim yetmez. Eger iman edip ona inamrsam, hiikiimdarhg,.m
gider ve Rumlar beni oldtirtirler."
Muhammed b. ishak da, Halid b. Yesar tariki ile ~am'm eski yer-
448 1BNKESIR
lilerinden bir adamm §Oyle dedigini rivayet etmi§tir: F

"Herakliyus, $am'dan pk1p Kostantiniyye'ye gitmek istedigi za- I-
man Peygamber (s.a.v.)'in zuhur ettigi haberi kendisine ula§b. 0 da
bunun iizerine Rumlan toplayarak onlara §oyle hitapta bulundu: t
- Ey Rum toplulugu! Size baz1 §eyler anlataca~m. Bakm bunda Hiize
benim maksarum nas1lm1§. Ebi ~
- 0 durumlar nelerdir? v
- Biliyorsunuz ki bu adam, Allah katmdan gonderilen bir pey- tubu
gamberdir. Biz onun evsafm1 kitaplanm1zda gormekte ve onu tam- "
maktaYiz. Gelin ona tabi olahm da diinya ve ahiretimiz selamet ol- may2
sun. elind
- Miilk baklmmdan insanlann en biiyiikleri oldugumuz, adamla- ~
nmiz ~ok oldugu, beldemizin s1mrlan geni§ oldugu halde biz Arapla- sonn:
nn eli altma m1 girecegiz?
- Gelin, ona her sene cizye vereyim ki, onun bana tasallutunu on- ile yt;
leyeyim. Onun bana a~aca~ sava§tan kurtulaYim.
- Al~ak ve kii~iik Araplara biz mi cizye verecegiz. Onlar, bizden
cizye mi alacaklar? Oysa biz saYlca insanlann en ~ogu, miilk~e insan-
lann en biiyiigu, beldece insanlarm en muhkem beldelerine sahip
kimseleriz. HaYir vallahi bunu asla yapmayaca~z?
- Gelin, bize $am topra~m vermesi kar§Ih~nda Suriye toprakla-
nm ona vererek musalaha yapahm.
Suriye topra~, Filistin, Urdiin, D1ma§k ve Humus'u bir de Derb
mmbkasmdan i~e dogru kls1mlan ihtiva ediyordu. Derb mmbkasm-
dan ote yerler ise, Bizanshlara gore $am ismini ahyordu.
Hiikiimdann huzurundakiler §U cevab1 verdiler:
- Ona Suriye topraklanm rm verecegiz? Oysa sen biliyorsun ki, bu
topraklar $am'm en verimli topraklanrur. Biz bunu asla yapmaYlz.
Hiikiimdann istegi dogrultusunda karar vermemeleri iizerine hii-
kiimdar, onlara §oyle dedi:
- Ama Allah'a yemin ederim ki siz, onu kendi §ehrinize girdirme-
diginiz takdirde muzaffer olursunuz ve bunu istiyorsunuz.
Boyle dedikten sonra kabnna binip hareket etti. Nihayet Derb
mmtikasmm tepe noktasma gelerek $am topra~na bakti. Sonra da
§Oyle dedi:
- Selam sana ey Suriye topra~! Artlk sana veda selam1 veriyo-
rum.
Boyle dedikten sonra h1zla yoluna devam etti ve Kostantiniyye'ye
gitti. Dogrusunu Allah bilir.
BUYOK tsLAM TARiHt 449
PEYGAMBER (S.A.V.)'IN ~AM'DAKi HRISTiYAN ARAP

HUKUMDARLARINA ELQi VE MEKTUP GONDERMESi
ibn Ishak dedi ki: Rasulullah (s.a.v.), daha sonra Beni Esed b.
Htizeyme'nin karde~i ~tica b. Vehb'i, D1ma~k valisi Mtinzir b. Haris b.
Ebi ~imr el-Gassanl'ye gonderdi.
Vakidi dedi ki: "Hz. Peygamber (s.a.v.), bu el~i ile birlikte ~u mek-
tubu da gondermi~ti:
"Selam, hidayete tabi olup ona iman edene olsun. Seni orta~ ol-
mayan bir Allah'a imana davet ediyorum. O'na iman edersen millktin
elinde baki kahr."
~i.ica b. Vehb, Mi.inzir'in yanma gelip mektubu ona okuduktan
sonra Mi.inzir ~u cevab1 verdi:
- Benim millki.imti kim elimden alabilir? Ben onun tizerine ordu
ile ytiri.iyecegim."

lad1.
bird
mad
Fak:
Rasi
Bun1
PEYGAMBER (S.A.V.)'iN FARS HUKUMDARI KiSRAYA ELQi br. 11
GONDERMESi l
ra'y2
Buhari, Leys ve onun vas1tas1 ile Yunus kanahyla ibn Abbas'm mek
§tiyle dedigini rivayet etmi§tir: ki.ini
«Rasulullah (s.a.v.) mektubunu, Kisra'ya verilmek i.izere Bahreyn j
emirine gonderdi. Bahreyn emiri de mektubu Kisra'ya verdi. Kisra gini
ise, mektubu okudugu zaman par~alaYJp atb. Kay~
ibn Abbas dedi ki: Bana olaYI nakleden ibn Mi.iseyyeb (r.a.) -eger ~i oh
yamlm1yorsam- Rasulullah (s.a.v.): IIKisra'nm saltanab da par~alamp II
11
yok olsun. diye beddua etti, dedi.» ham
Abdullah b. Vehb de Yunus ve Zi.ihri kanah ile Abdurrahman b. I
Abdulkari'nin §tiyle dedigini rivayet etmi§tir: lah't
IIRasulullah (s.a.v.), bir gi.in minbere pk1p Allah'a hamd i.i senada veM
bulunduktan sonra §tiyle dedi: i.izer
- Ey insanlar! i~inizden bazilanmz1 Arap olmayan i.ilkelerin hi.i- ben,
ki.imdarlanna gonderiyorum. Sakm israilogullannm isa'ya kar§I yap- Allal
bklan gibi bana itaatsizlik etmeyin. rim.
Muhacirler ona: mez~
- Ya Rasulallah! Hi~bir zaman ve hi~bir §eyde sana itaatsizlik et- I

meyiz. Yeter ki sen bize emret ve bizi gander, dediler.
Bunun i.izerine Rasulullah (s.a.v.), ~i.ica. b. Vehb (r.a.)'i Kisra'ya zar?
gonderdi. Kisra da saray salonunun si.islenmesiyle prens ve kuman- BazCJ
danlann toplanmasm1 emrettikten sonra ~i.ica'm huzura gelmesine emri
izin verdi. ~i.ica, i~eri girince Kisra, mektubun kendisinden almmasi-
m emretti. Fakat ~i.ica: sinle
- Rasulullah (s.a.v.) mektubu bizzat sana vermemi emrettigi i~in I
senin eline vermem gerekir, deyince Kisra: h ile
- Oyle ise yakla§, dedi. 11
Bu:
Mektubu ~i.ica'm elinden ahp Hireli katibe verdi. Mektup, katip diya
11
tarafmdan okunmaya ba§land1. Fakat mektubun: Allah'm Rasuli.i
11
olan Muhammed b. Abdullah'tan, iran hi.iki.imdan Kisra'ya. diye diye
ba§lad1~m gori.ince son derece ofkelenerek mektubu YJrbp atb ve ~i.i I
ca'm ill§an atilmasm1 emretti. ~i.ica da bu durumu gori.ince i.izgi.in o- Kure
larak devesine binip yola pkb. Yolda: liNe olursa olsun, ben Rasulul- onun
lah'm emrini yerine getirdim ya. II diyerek kendini teselli etmeye ba§- du.P
lad1. Aradan bir si.ire ge~tikten sonra Kisra'nm ofkesi ge~ince $i.ica'm
bir daha i~eri almmasm1 soylediyse de yapilan aramada $i.ica buluna-
madigJ.ndan Hire valisine onun geri gonderilmesi i~in emir gonderdi.
Fakat $i.ica, daha once oradan ge~tigi i~in geri gonderilemeden
Rasulullah (s.a.v.)'m yamna vard1 ve ona durumu oldugu gibi anlatti.
Bunun i.izerine Hz. Peygamber: "Kisra, kendi saltanatim pan;alami~-
tir." dedi." ·
Muhammed b. ishak, Ebu Seleme vasitasiyla, Rasulullah'm Kis-
ra'ya Abdullah b. Huzafe'yi bir mektupla gonderdigini soyler. Kisra
mektubu okuyunca Yirtti. Bu durum Hz. Peygamber'e ula~mca: "Mi.il-
ki.ini.i par~alad1." dedi.
ibn Cerir, ibn Hi.imeyd tariki ile Yezid b. Ebi Habib'in ~oyle dedi-
gini rivayet etmi~tir: "Hz. Peygamber (s.a.v.), Abdullah b. Huzafe b.
Kays b. Adiy b. Said b. Sehmi, Fars hi.iki.imdan Kisra b. Hi.irmi.iz'e el-
~i olarak gonderdi. Onunla ~u mealdeki mektubu da gonderdi:
"Rahman ve Rahim olan Allah'm adiyla. Allah'm Ra$U.li.i olan Mu-
hammed'den iran hi.iki.imdan olan Kisra'ya.
Hidayete tabi olup Allah'a ve O'nun Rasuli.ine iman eden veAl-
lah'tan ba~ka ih1h bulunmadigJ.na, O'nun ortak ve benzeri olmadigJ.na
ve Muhammed'in de O'nun kulu ve el~isi olduguna ~ahadet getirenler
i.izerine selam olsun. Ben seni, Allah'm yoluna davet ediyorum. Zira
ben, diri ve hayat sahibi olan kimselere haber vereyim ve kafirler de
Allah'm azabm1 haketsinler diye Allah'm gonderdigi bir peygambe-
rim. Eger Mi.isli.iman olursan selamete erersin. Eger sozi.imi.i dinle-
mezsen bil ki, bi.iti.in Mecusilerin gi.inah1 sana aittir."
Kisra mektubu okudugu zaman Yirtip atti ve:
- Bu adam benim kulum iken bana nas1l bu ~ekilde mektup ya-
zar? Bu bi.iyi.ik bir ki.istahhktir, dedi ve sonra Bazan'a mektup yazd1.
Bazan, onun Yemen'deki valisi idi. Bazan'a gonderdigi mektupta ~u
emri vermi~tir:
- Hicaz'daki ~u adama iki kuvvetli adam gonder de onu ahp getir-
sinler.
Bazan da kendi yardimCISI ve katibini Harhare adindaki bir iran-
h ile birlikte Rasulullah (s.a.v.)'a gonderdi. Mektupta, Rasulullah'a:
"Bu adamlarla birlikte Kisra'nm yanma gel." diye emrediyordu. Ken-
di yardimcisma da:
- Adamla konu~, bak bakahm neyin nesidir? Ogren de bana soyle,
diye emretti.
Bunlar yola pk1p Taife geldikleri zaman ticaret i~in oraya gelen
Kurey~lilerden birka~ ki~iyi gori.ip durumunu sordular. Kurey~liler,
onun Yesrib'de oldugunu soylediler. Birbirlerine de: "i~te belasm1 bul-
du. Artik onun gailesinden kurtulduk." diyerek sevindiler.
452 1BNKESIR
Sonra bunlar yola ~aklp Yesrib'e (Medine'ye) kadar geldiler. Ba- huzt
zan'm yarchmcisi, Rasulullah'a: i~in
- Kisra, Bazan'a seni yamna gondermesini emretmi~tir. Biz seni Kisr
ona gotiirmeye geldik. Eger gelirsen :;;ehin~aha mektub yazar, senin sakl1
iyiligini soyler, o da sana fayda verir ve zarar vermez. Eger itaat et- 1
mezsen, onun nas1l bir adam oldugunu biliyorsun. Seni mahveder.
Kavmini mahveder. lJlkeni de harap eder, dedi. deyiJ
Bazan'm bu iki adam1, biYiklanm sarkltm1~, sakallanm da ~ene neda
lerinin ~evresinde b1rakm1~ kimseler idiler. Yanma geldiklerinde Ra- ~
sulullah (s.a.v.), onlara bakmaktan ho~lanmach ve:
- Yaz1klar olsun size. Sakalm1z1 ve biYI~niZI bu ~ekilde birakma-
mzi size kim emretti? diye sordu.
Onlar da:
- Rabbimiz (yani Kisra) bize boyle emretti, dediler.
Rasulullah (s.a.v.), onlara ~u cevab1 verdi:
- Ama Rabbim sakahm1 uzatmam1, b1y1klanmi da k1saltmam1
emretmi~tir. Haydi dontin de yann bana gelin bakahm.
a Yin:
smd:
'
Rasulullah (s.a.v.)'a semadan haber geldi ki Cenab-1 Allah Kis- 1
ra'ya, oglu :;;ireveyh'i musallat kilm1~, Kisra'YI oldiirmii~tiir. Falan hara
ayda, falan gecede ve gecenin falan saatinde oglu :;;ireveyh'i Cenab-1
Allah, Kisra'ya musallat kllch ve :;;ireveyh onu oldiirdii, ~eklinde se-
madan haber geldi. Bunun iizerine Rasulullah (s.a.v.), Bazan'm iki a-
dammi yanma ~a~rtarak durumu onlara haber verdi, onlar da:
- N e dedigini biliyor musun sen? Oysa, biz sana bun dan daha ko-
lay ~eyleri soylemi~tik. Senin bu soylediklerini yaZip hiikiimdar Ba-
zan'a bildirelim mi? diye sordular.
Rasulullah da ~u cevab1 verdi: (
- Evet, benim boyle dedigimi ona haber verin ve ona deyin ki; be- timt
nim dinim ve hiikmiim, Kisra'nmkinin s1mnna ula~acaktir. Deve ta-
banlannm ve at toynuklannm vard1~ yerlere kadar benim hiikmiim I
ula~acaktir ve yine ona deyin ki: Eger Miisliiman olursan, sana elin
~oyle
altmda bulunan yerleri veririm ve milletinin evladlanna seni hiikiim- "
daryapanm. lulla]
Boyle dedikten sonra Rasulullah (s.a.v.), hiikiimdarlardan birinin
kendisine hediye etmi~ oldugu, i~inde altm ve giimii~ bulunan bir ke- F
meri Harhare'ye hediye etti. Bunlar da Bazan'a doniip durumu anlat-
tilar. Bazan: F
- Vallahi bu, bir hiikiimdann diyecegi soz degildir. Ben bu ada-
mm peygamber olduguna inamyorum ve soyledikleri de ger~ekle~e maz,
cektir. Eger bu ger~ek ise, Allah katmdan gonderilmi~ bir peygamber- I
dir. Eger boyle degilse, bu hususta gorii~iimiizii belirleyecegiz, dedi. na gi
Qok ge~meden kendisine :;;ireveyh'ten: "Ben Kisra oldum. Zira :iran'da nmd;
huzur kalmamu;ti. iran'da ne kadar e~raf varsa hepsini oldi.irdi.igu

i~in babam oli.imi.i hak etmi~ti. Bundan sonra beni tamyacaksm ve
Kisra'nm, yanma gonderilmesi i~in sana mektup yazd1g,. adama da
sakm kan~ma. Bu husustaki yaz1h emrimi bekle." diye mektup geldi.
Bunun i.izerine Bazan da:
- Vallahi bu adam, Allah tarafmdan gonderilen bir peygamberdir,
deyip Mi.isli.iman oldu. Onunla beraber Yemen'de ne kadar iranh ha-
nedan varsa hepsi Mi.isli.iman oldular.
YardimCisi, Bazan'a ~oyle dedi:
- ~imdiye kadar Muhammed gibi heybetli bir adamla konu~mu~
degilim.
Bazan sordu:
- Yamnda muhafi.zlan var rmydi?
- HaYir, yoktu.
Vakidi dedi ki: Kisra, hicretin yedinci senesinin cemaziyelahir
aYimn onuncu gecesi olan bir ~ar~amba gecesinde gecenin saat alti-
smda oglu ~ireveyh tarafmdan oldi.iri.ildi.i.
Ben derim ki: Baz1 kimselerin ~iirinde ifade edildigine gore Kisra,
haram ayda oldi.iri.ildi.i. ~airin biri, bunu ~oyle dile getirmi~tir:
"Kisra'Yl haram bir aym gecesinde oldi.irdi.iler.

Yi.iz ~evirdi, kefen bulma imkanma da eremedi."
Arap ~airlerden biri de ~oyle demi~tir:
"Kisra'Yl ogullan ki11~larla et payla~1r gibi payla~hlar.

Gi.ini.in birinde oli.im onu yakalad1. Her hamilenin bir dogum vak-
ti muhakkak gelecektir."
Hafiz el-Beyhaki, Hammad b. Seleme tariki ile Ebu Bekre'nin

"Farshlardan bir adam, Rasulullah (s.a.v.)'m yanma geldi. Rasu-
lullah ona ~oyle dedi:
- Dogrusu benim Rabbim bu gece senin rabbini (Kisra'YI) oldi.irdi.i.
Rasulullah (s.a.v.)'a denildi ki:
- Kisra, yerine klzm1 hi.iki.imdar olarak b1rakti.
Rasulullah:
- Kendilerine bir kadmm hi.iki.imdarhk yaphg,. bir kavim iflah ol-
maz, dedi."
Beyhaki dedi ki: "D1hye b. Halife'nin hadisinde rivayet olundugu-
na gore o, Kayser'in yanmdan dondi.igunde Rasulullah (s.a.v.)'m ya-
mnda Kisra'nm el~ilerini gordi.i. Qi.inki.i Kisra, San'a valisini tehdit e-
454 tBNKESIR
dercesine ona §U haberi gondermi§ti: "Senin diyannda peygamber

olarak ortaya pkan bir adamm hakkmdan gelemez misin? 0, beni
kendi dinine davet ediyor. Ya onun hakkmdan gel. Yoksa bunu ben
yapaca~m." gibi
Bunun iizerine San'a valisi, adamlanm Rasulullah'a gonderdi.
Rasulullah da valinin adamlanna §Oyle dedi: 'Valinize haber verin ki rek:
benim Rabbim, bu gece onun rabbini (Kisra'YI) oldiirmii§tiir." Ger~ek
ten de Rasulullah'm dedigi gibi Kisra'mn oldiiriilmii§ oldugunu gordu.
diiler."
Beyhaki, daha sonra Ebu Bekir b. iya§ tariki ile Ebu Hiireyre'nin
§Oyle dedigini rivayet etmi§tir: "Sa'd, Rasulullah (s.a.v.)'m yanma git- nun
ti. Rasulullah §Oyle dedi:
- Dogrusu Sa'd'm yiiziinde haber vard.Ir. riva:
Sa'd: '
- Ya Rasulallah, Kisra oldii, dedi. Kay

Rasulullah: Neff
-Allah Kisra'ya lanet etsin! insanlann ilk helak olam Farslar, hazi
sonra Araplard.Ir, dedi."
Ben derim ki: Goriilen o ki; Rasulullah (s.a.v.), Bazan'm yanmdan man
gelen o iki gorevliye Kisra'nm oliim haberini verdiginde buna uygun dim
olan haber di§andan da geldi ve bu haber memlekette yaYJ.lru. Bunu j
ilk duyan, Sa'd b. Ebi Vakkas oldu. 0 da Rasulullah (s.a.v.)'m yamna bum
gelerek vermi§ oldugu haberin aymsmm dl§andan da geldigini ifade "Om
etti. Beyhaki'nin de buna benzer bir rivayeti vard1r.
Beyhaki, daha sonra ba§ka bir tarikle Ziihri'den naklen Ebu Sele- k'a 1
me b. Abdurrahman'm §Oyle dedigini rivayet etmi§tir: "Bana ula§an hiikl
habere gore bir ara Kisra, kendi iilkesinde bir garnizonda durmakta arze
iken beklemedigi bir durumla kar§Ila§mi§tl. Elinde asas1 varken bir
adam yanma gelmi§ ve §Oyle demi§ti: oldii
- Ey Kisra! Ben §U asaYI klrmadan once islam'a girmez misin? l
Kisra: salb
- Evet, ama asaYI k1rma. kiim
Bunun iizerine adam ~ekip gitmi§ti. Kisra da kendi mabeyincisini kaq
~a~rtarak: tur.
- Bu adamm yamma girmesine kim izin verdi? diyerek pkl§tl. l
Onlar da: kiim
- Senin yanma herhangi bir kimse girmedi ey hiikiimdar, dediler.
Bunun iizerine Kisra: valiJ
- Yalan soyliiyorsunuz, diyerek onlan azarlad1, ofkelendi. Onlan Hab
tehdi t etti. Sonra vazge~ti. denl
Ertesi seneba§I oldugunda yine aym adam geldi. Yanmda asas1 Hinc
vard1. ~oyle dedi: kiim
BDYOK tsLAM TARlHl 455
- Ey Kisra! ~u asaYJ. ben lurmadan once islam'a girmez misin?

- Evet, ama asaYJ. k1rma.
Adam ~ekip gittiginde Kisra yine mabeyincilerini ~ag,.rd1, onceki
gibi yine onlara ~Iln~iiti, bag,.np ~ag,.rd1.
Yine ertesi senebaliii oldugunda aym adam elinde asas1yla gele-
rek:
- Ey Kisra, ben liiU asaYJ. lurmadan islam'a girmez misin? diye sor-
du.
Kisra:
- AsaYJ. lurma. AsaYJ. lurma, dediyse de, adam asaYJ. lurdi. iliite bu-
11
nun i.izerine Cenab-1 Allah, o anda Kisra'YJ. helak etti.
imam ~afii, ibn Uyeyne kanah ile Ebu Hi.ireyre'nin liiOyle dedigini
rivayet etmiliitir: Rasulullah (s.a.v.) buyurdu ki:
IIKisra helak oldugu takdirde ondan sonra Kisra gelmeyecektir.
Kayser helak oldugu takdirde on dan sonra Kayser gelmeyecektir.
Nefsim kudret elinde bulunan Allah'a yemin ederim ki, bu ikisinin
hazinelerini Allah yolunda sarfedeceksiniz. II
~afii dedi ki: Rasulullah (s.a.v.)'m mektubu Kisra'ya geldigi za-
man o, mektubu par~aladi. Bunun i.izerine Rasulullah (s.a.v.): 0 ken-
11
11
di mi.ilki.ini.i ve saltanatim par~alad1. dedi.
Duydugumuza gore Kayser, Rasulullah'm kendisine gelen mektu-
bunu saygi ile almiiii, onu misk i~ine koymuliitu. Rasulullah (s.a.v.) da:
11
"Onun saltanati sabit oldu. dedi.
~afii ve diger alimler dediler ki: Araplar, ticaret i~in ~am ve Ira-
k'a geldiklerinde onlardan bazilan Mi.isli.iman oldular. Irak ve ~am
hi.iki.imdarlanndan korktuklanm soyleyip durumlanm Rasulullah'a
arzederek liiikayette bulundular. Rasulullah da liioyle buyurdu:
IIKisra oldi.ikten sonra ondan ba~iika Kisra gelmeyecektir. Kayser
oldi.ikten sonra ondan ba~iika Kayser gelmeyecektir. II
Kisralann saltanati kokten YJ.kihp gitti. Kayserlerin ~am'daki
saltanatlan tamamen yok oldu. Ama diger taraflarda bir miktar hi.i-
ki.imleri devam etti. Bu da Rasulullah (s.a.v.)'m mektubunu saygi ile
karliiilamalan yi.izi.inden Rasulullah'm yaptig,. dua bereketi ile olmulii-
tur. Dogrusunu Allah bilir.
Ben derim ki: Bunda bi.iyi.ik bir mi.ijde vard1r ki, Rumlarm hi.i-
ki.imleri artik ~am diyanna asia geri gelmeyecektir.
Araplar, Bizanshlardan Cezire ve ~am'da hi.iki.im si.iren yetkili
valilere Kayser, Fars'a hakim olan hi.iki.imdarlara Kisra diyorlard1.
Habeliiistan'I idare eden hi.iki.imdarlara N ecaliii, iskenderiye'ye hi.ikme-
denlere Mukavkis, M1s1r'a hi.ikmeden kafir hi.iki.imdarlara Firavun,
Hindistan'a hi.ikmeden hi.iki.imdarlara Batleymus diyorlard1. Bu hi.i-
ki.imdarlarm bundan ba~iika da i.invanlan vard1 ki, bu i.invanlan ba~ii-
456 !BNKESIR
ka yerlerde zikrettik. Dogrusunu Allah bilir.

Muslim, Kuteybe kanah ile Cabir b. Semiire'nin ~oyle dedigini risin
vayet etmi~tir: Rasulullah (s.a.v) ~oyle buyurdu: me
"Musliimanlardan bir topluluk Kisra'nm beyaz saraymdaki hazi- me
nelerini a~1p ele ge¢recektir." (s.:
Esbat, Simak kanahyla Cabir b. Semiire'den buna benzer bir ri- ibi
vayette bulunarak ~u eklemeyi yaprm~hr: bit
"Ben ve babam da o hazineleri ele ge~irenler arasmda idik. Hazi- ~ol
nelerden paYimiza_lOOO dirhem kadar dii~tii."
ca1
PEYGAMBER (S.A.V.)'iN MUKAVKiS'E ELQi GONDERMESi ril
raJ
Mukavkis, iskenderiye ~ehrinin valisi olup am Ciireyc b. Mina el-
Klpti idi. kol
Yunus b. Bukeyr, ibn ishak ve onun vas1tas1Yla Zuhri kanah ile da:
Abdurrahman b. Abdi'l-Kari'nin ~oyle dedigini rivayet etmi~tir: bu
"Hz. Peygamber, Hatib b. Ebi Beltaa (r.a.) ile iskenderiye hiikiim- gir
dan Mukavkis'e bir mektup gonderdi. Hatib, Mukavkis'e Hz. Pey- lar
gamber'in mektubunu verdiginde Mukavkis, mektubu ahp optii, Ha- ba1
tib'e de geregi kadar ikramda bulunduktan sonra onunla beraber dii
Peygamber (s.a.v.)'e bir kat elbise, egeriyle birlikte bir kahr ve bir an.
tepsi ile birisi Peygamber Efendimiz'in oglu ibrahim'in annesi olan,
digeri de Hz. Peygamber tarafmdan Muhammed b. Kays el-Abdi'ye de1
hediye edilen iki cariyeyi de hediye alarak gonderdi." Ha
Beyhaki, Hatib b. Ebi Beltaa (r.a.)'dan rivayetle ~oyle diyor: di'~
"Hz. Peygamber (s.a.v.), beni iskenderiye hiikiimdan Mukavkis'e
gonderdi. Hz. Peygamber'in mektubunu kendisine verdim. 0 da beni
kendi odasmda misafir etti ve yanmda bir miiddet kald1ktan sonra
bir giin bana haber salru, yanma ~a~rtb. Patriklerini de yanmda top-
lami~h. Bana ~oyle dedi:
- Beni iyi dinle. Sana bir~ey soraca~m.
- Buyurun, sorun.
- Senin adamm peygamber degil midir?
- Evet, peygamberdir.
- Oyle ise kavmi onu kendi millkiinden pkarru~ zaman onlara ni-
~in beddua etmedi?
- Meryem oglu isa'nm peygamberligine ~ahadet etmiyor musun?
- Evet, ~ahadet ediyorum.
- Onun kavmi kendisini yakalaYIP ~arm1ha vurmak istedikleri za-
man, o onlara ni~in beddua etmedi? Allah'm kendisini diinya semasi-
na yiikselttigi esnada onlann helak edilmeleri i¢n neden beddua et-
medi?
BUYOK !SLAM TARiHl 457
- Ger~ekten akllhsm ve akllh bir kimse tarafi.ndan gonderilmi~]

sin. Al, bunlar benim hediyelerimdir. Onlan seninle beraber Muham-
med (s.a.v.)'e gonderiyorum ve seni, emin oldugun yere kadar gottir-
mek iizere sana bir taklm muhafi.zlar da veriyorum, dedi. Rasulullah
(s.a.v.)'a ii~ cariye hediye etmi!]ti. Bunlardan birisi, Rasulullah'm oglu
ibrahim'in annesi idi. Digeri de Rasulullah tarafmdan Hassan b. Sa-
bit el-Ensari'ye hediye edilmi~]ti. Mukavkis, bu hediyelerin yams1ra
~ok k1ymetli !]eyler de gondermi~]ti."
ibn ishak'm anlatb~na gore Mukavkis, Rasulullah (s.a.v.)'a dort
cariye hediye etmi!]ti. Bunlardan biri ibrahim'in annesi Mariye, dige-
ri Hassan b. Sabit'e verilen Sirin'dir. Sirin, Hassan b. Sabit'e Abdur-
rahman admda bir ~ocuk dogurmu~]tu.
Ben derim ki: Hediyeler arasmda testisleri burulmu~], siyahi bir
kole vard1 ki, ad1 Me'bur idi. Haffan ve Sacican admda iki siyahi kole
daha vard1. Aynca Dilldill admda beyaz bir kabr da vard1. Testisleri
burulmu!] olan Me'bur, ilk zamanlarda Mariye'nin yanma rahathkla
girip ~1klyordu. Nitekim M1s1r'daki adetleri de boyle idi. Ama insan-
lar onun durumunu bilmedikleri i~in bu konuda dedikodu yapmaya
ba~]lamlar. Hatta bazllan dediler ki: "Rasulullah (s.a.v.), Me'bur'u ol-
dtirmesi i~in Ali b. Ebi Talib'e emir vermi~]. Ali, onun buruk oldugunu
anlaymca oldtirmekten vazge~mi~]."
ibn ishak dedi ki: Rasulullah (s.a.v.), Beni Amir b. Liiey'yin kar-
de!]i Salit b. Amr b. Abdi Viidd'ii Yemame valisi Hevze'ye; Ala b.
Hadremi'yi de Umman valileri Ceyfer b. Cillendi ile Ammar b. Cillen-
di'ye gonderdi.
ve
(s.~
On
ola
dec
ZATU'S-SELASiL GAZVESi di.

Ub
Hafiz el-Beyhaki, bu mevzuu Mekke fethini anlatmadan once bu dar
lus1mda ele alm1~tir. Bu gazveyi, Musa b. Ukbe ve Urve b. Ziibeyr ka-
nahyla anlatarak onlann ~oyle dediklerini ifade etmi~tir: me~
Rasulullah (s.a.v.), Amr b. As'1 $am'm iist taraflanndaki Zatii's- Eb1
Selasil mmtikasma, Beli kabilesi ile Abdullah ve beraberindeki Ku- dii~
daahlann ba~mda gonderdi. ~ek
Urve b. Ziibeyr dedi ki: Beli ogullan, As b. Vail'in daYilandir. cur
Amr b. As, oraya vard1~nda dii~manlarmm c;oklugundan korktu. "Er
Takviye kuvvetleri gondermesi ic;in Rasulullah'a haber gonderdi. Ra- im~
sulullah (s.a.v.) da bu amac;la ilk Muhacirlere c;agnda bulundu. Onun
bu c;agnsma Ebu Bekir ve Omer'le birlikte Muhacir toplulugunun n1 r
sec;kinlerinden bir k1sm1 icabet etti. Allah onlardan raz1 olsun. Rasu-
lullah, bu icabet edenlerin ba~ma Ebu Ubeyde b. Cerrah'I emir (koki~i
mutan) olarak tayin etti. Bunlar da takviye ic;in yola pk1p gittiler. leri
Musa b. Ukbe dedi ki: Bu takviye kuvveti, Amr b. As'm yanma dak
geldiginde Amr onlara: "Emiriniz benim. Sizi Rasulullah'tan istemek du.
ic;in haber gonderen benim." dedi. Muhacirler de: "Sen kendi arkada~ d1la
lannm emirisin. Ebu Ubeyde ise Muhacirlerin emiridir." dediler. sa a
Amr: "Siz ancak bana takviye bir kuvvet olarak gonderildiniz." dedi. bia'
Giizel ahlakh, yumu~ak huylu bir adam olan Ebu Ubeyde bu du- ne1
rumu goriince ~oyle dedi: yon
- Ey Amr, biliyor musun? Yanmdan aynld1~mda Rasulullah Ora
(s.a.v.)'m bana en son ogudii ~u oldu: "Arkada~mm (Amr'm) yanma gun
vardi~nda birbirinizle anla~m." $im.di sen bana asi ol ursan, ben sana sinE
itaat ederim. kesi
Boyle diyerek Ebu Ubeyde, emirligi Amr b. As'a teslim etti. di.i
Muhammed b. ishak, Muhammed b. Abdirrahman b. Abdillah b.
Husayn et-Temimi'nin ~oyle dedigini rivayet etmi~tir: vay•
"Rasulullah (s.a.v.), Amr b. As (r.a.)'I Araplan islamiyet'e davet
etmek iizere gonderdi. Zira As b. Vail'in annesi Beni Beli kabilesin- Gus
den idi. Bunun ic;in Hz. Peygamber, Amr b. As'1 onlara gonderdi ki, da~l
onlan ho~lukla imana getirsin. Amr b. As gidip Ciizam arazisindeki tl~I
Selasil denilen bir suyun ba~ma indi. Zatii's-Selasil gazvesi, adm1 i~te
bu sudan almaktad1r. Fakat Amr b. As, oraya vard1ktan sonra korktu
BUYUK isLAM TAR1Ht 459
ve Rasulullah (s.a.v.)'dan takviye istedi. Bunun iizerine Rasulullah

(s.a.v.) ona, Ebu Ubeyde b. Cerrah komutasmda, i~nde Ebu Bekir ile
Omer'in de bulundugu ilk Muhacirlerden olu~an bir kafileyi takviye
olarak gonderdi. Gonderirken de Ebu Ubeyde'ye: "ihtilafa du~meyin."
dedi.
Ebu Ubeyde plop yola koyuldu. Nihayet Amr b. As'm yanma gel-
di. Amr, ona: "Sen bana takviye kuvveti olarak geldin." dedi. Ebu
Ubeyde ise: "HaJir, ben kendi adamlanmm ba~ma, sen de kendi a-
damlannm ba~ma emir ol." dedi.
Ebu Ubeyde yumu~ak huylu, toleransh, dunya i~lerine onem ver-
meyen bir adamd1. Amr ona: "Ha)'lr, sen benim yarchmc1msm." dedi.
Ebu Ubeyde: "Ey Amr! Dogrusu Rasulullah (s.a.v.), bana: ihtilafa
dii~meyin, dedi. Eger sen bana asi olursan, ben sana itaat ederim."
~eklinde cevap verdi. Amr: "Ben senin emirinim. Sen benim yarchm-
Cimsm." diyerek gorii~iinde 1srar etti. Bunun iizerine Ebu Ubeyde;
"Emirlik senin olsun, bakahm." dedi. Amr b. As da kalk1p oradakilere
imamhk ederek namaz lulchrch."
Vakidi, Rabia b. Osman kanah ile Yezid b. Ruman'm ~oyle dedigi-
ni rivayet etmi~tir:
"Ebu Ubeyde, Amr b. As'm yanma varch~nda toplam olarak 500
ki~i oldular. Bunlar, gece ve giindiiz gidiyorlard1. Nihayet Beli belde-
lerine ayak bastilar. OraJI tahrip ettiler. Her nereye gidiyorlarsa ora-
daki topluluklann darmada~n olup kac;tiklan haberi Amr'a ula~wor
du. Nihayet Beli, Uzne ve Belkin beldelerinin en uc; lus1mlanna var-
dilar. Orada fazla kalabahk olmayan bir toplulukla kar~1la~tilar. Bir
saat kadar vuru~tular. Birbirlerine ok atiyorlard1. 0 giin Amir b. Re-
bia'ya atilan bir ok, koluna isabet etti. Miisliimanlar da bunun iizeri-
ne dii~mana saldirchlar. Hepsini hezimete ugrattilar. Dii~man, her
yone dogru kac;ti. Darmada~n oldu. Amr, oralan da itaat altma alch.
Orada birkac; giin miiddetle ikamet etti. Artik herhangi bir toplulu-
gun te~ekkuliinii duymuyordu. Athlanm gonderiyor, onlar da kendi-
sine biiyiik ve kuc;iik ba~ hayvanlar getiriyorlard1. Onlar da bunlan
kesiyor ve etlerini yiyorlarch. 0 giine dek o kadar c;ok et gormemi~ler
di. Ancak ellerine taksim edilecek kadar bir ganimet gec;medi."
Ebu Davud, ibn Musenna tariki ile Amr b. As'm ~oyle dedigini ri-
vayet etmi~tir:
"Zatii's-Selasil gazvesinde iken soguk bir gecede ihtilam oldum.
Gusill yaparsam oliiriim, diye korktum. Teyemmiim edip sonra arka-
da~lanma sabah namazmilnlchrdim. Arkada~lanm benim boyle yap-
ti~mi Rasulullah'a anlattiklannda o ~oyle buyurdu:
- Ey Amr, sen ciiniip iken arkada~lanna namaz rm kilchrchn?
Ben de beni gusill yapmaktan ahkoyan durumu kendisine haber
460 iBNKESIR
verip dedim ki: Dogrusu Cenab-1 Allah'm ~i:iyle buyurdugunu i~ittim:

"Kendinizi i:ildiirmeyin. $iiphesiz Allah size merhamet eder." (en- ginE
Nisa, 29.)
Ben bu ayeti okuduktan sonra Hz. Peygamber (s.a.v.) giildii ve ili:iyl
biriley demedi." As'1
Muhammed b. Seleme ibn Vehb kanah ile Amr b. As'm azadhs1 vesi
am~
Ebu Kays'm ili:iyle dedigini rivayet etmiiltir.
"ihtilam oldugunda Amr, bald1rlarmm i~ k1sm1m Yikad1. Sonra kas;
namaz i~in abdest ahmr gibi abdest ald1. Sonra da arkada~?lanna na-
maz klld1rdL" rir 1
Ravi burada meseleyi yukandaki ilekilde anlatiyor ve teyemmiim- mer
den bahsetmiyor. gi:itt
Vakidi, Eflah b. Said kanah ile Ebu Bekir b. Hazm'm ~i:iyle dedi- geti
"Zatii's-Selasil gazvesinden di:iniilmekte iken soguk bir gecede kip
Amr b. As, arkadaillanna ili:iyle dedi: Ne dersiniz? Vallahi ben ihtilam
oldum. Eger gusill edersem i:iliiriim. (s.a.
Boyle dedikten sonra su getirilmesini istedi. Su getirdiler. Abdest Ras·
ald1. Tenasill orgamm Yikad1, daha sonra teyemmiim yapti. Arkasm-
dan kalk1p arkadaillanna imamhk yaph, namaz klld1rru. Bu kafilenin
postac1s1 olarak ilk ba~ta Avfb. Malik, Rasulullah'a gi:inderildi.
Avf diyor ki:
Rasulullah (s.a.v.)'a seher vaktinde ulailhm. Evinde namaz kili-
yordu. Selam verdim. Rasulullah bana sordu:
- Avfb. Malik mi? b. z.
- Evet, Avfb. Malik'im ya Rasulallah. nakl
- Develerin sahibi mi? arz E
- Evet, ya Rasulallah. alrul
Bundan fazla bir~ey si:iylemedi. Sonra: "Barra haberler ver baka- l
hm." dedi. Ben de yolculugumuzu, Ebu Ubeyde ile Amr arasmda ge- §i:iyl•
~enleri, Ebu Ubeyde'nin ona itaat edi§ini anlathm. Rasulullah (s.a.v):
'
"Allah, Ebu Ubeyde b. Cerrah'a rahmet etsin." dedi. ba§r
Sonra Amr'm yamnda su oldugu halde ciiniip olarak insanlara kenc
namaz lu.ldirru~m, sadece tenasill orgamm YikaYIP abdest alru~m ve gunc
aynca ciiniipliik i~nde teyemmfun yapti~m anlathm. Rasulullah bu- hr. 1
na kaq1 sesini pkarmad1. Siikut etti. dum
Amr b. As, Rasulullah (s.a.v.)'m yanma geldiginde Rasulullah
ona, namaz1 nasll kllrurru~m sordu. 0 da ~i:iyle anlatti:
- Seni hak peygamber olarak gi:inderen Allah'a yemin ederim ki,
eger ben gusletmiil olsayd1m, mutlaka i:iliirdiim. 0 geceki gibi bir so-
guk gi:irmemi§tim. Yiice Allah da, zaten iloyle buyurmuiltur:
"Kendinizi i:ildiirmeyin. Dogrusu Allah size merhamet eder."
BUY0K !SLAM TARiHi 461
Bunun i.izerine Rasulullah (s.a.v.) giildi.i. Herhangi bir~?ey soyledi-

gine dair bir haber de bize ula~?mach."
ibn ishak, Yezid b. Ebi Habib tariki ile Avf b. Malik el-E~?cai'nin
~?6yle dedigini rivayet etmi~?tir: "Ben, Rasulullah (s.a.v.)'m, Amr b.
As'1 komutan olarak gonderdigi gazvede idim. Bu, Zati.i's-Selasil gaz-
vesi idi. Ebu Bekir ve Omer'e arkada~?hk yapbm. Develerini kesmi~?,
ama etini par~alamayan birka~ ki~?inin yanmdan ge~iyordum. Ben
kasabbm. Onlara:
- Etinizi par~alaYJp aramzda payla~?bnrsam onda birini bana ve-
rir misiniz? diye sordum. Onlar da evet, deyince b1~ag,. ald1m ve he-
men orac1kta eti par~alad1m. Bir kismm1 ahp arkada~lanmm yanma
goti.irdi.im. Pi~?irip yedik. Ebu Bekir ve Orner: "Ey Avf, bu eti nereden
getirdin?" diye sordular. Ben de durumu onlara anlattim. Onlar:
- Vallahi bu eti bize yedirmekle iyi yapmachn, dediler. Sonra kal-
kip midelerindeki eti kusmaya ba~?lachlar.
insanlar, bu seferden dondi.iklerinde ilk olarak ben, Rasulullah
(s.a.v.)'m yamna gittim. Evinde namaz kihyordu. Esselami.i aleyke ya
Rasulallah verahmetullahi ve berekati.ihu, dedim. Rasulullah:
- Bu Avfb. Malik mi? diye sordu.
Ben de:
- Evet ya Rasulallah. Anam babam sana feda olsun, dedim.
- Develerin sahibi mi? diye sordu. Fazla da biqey soylemedi."
Hafiz el-Beyhaki, ibn Lehia ve Said b. Ebi Eyyi.ib kanah ile Malik
b. Zehdem'den rivayet etti ki, Avfb. Malik yukandaki rivayeti aynen
nakletmi~tir. Ancak o ~oyle de demi~tir: Ben bu meseleyi Hz. Omer'e
arz ettim. 0 bana sordu. Ben anlattim. Sonunda bana: "Ucretini acele
alchn." dedi ve o etten yemedi.
Hafiz el-Beyhak!, Ebu Abdillah el-Haf1z kanah ile Amr b. As'm
~?6yle dedigini rivayet etmi~?tir:
"Rasulullah (s.a.v.), beni Zati.i's-Selasil gazvesine giden ordunun
ba~?ma komutan yapb. Orduda Ebu Bekir ve Orner de vard1. Ben de
kendi kendime dedim ki: Rasulullah (s.a.v.)'m yanmda kiymetin oldu-
gundan oti.iri.i o, beni Ebu Bekir ve Omer'in ba~?ma komutan yapmi~?
br. Bu maksatla gidip Rasulullah'm huzuruna oturdum ve ~oyle sor-
dum:
- Ya Rasulallah! insanlar arasmda en ~ok kimi seversin?
- Ai~?e'yi.
- Ben senin ailenden olanlan sormuyorum.
- Oyleyse insanlar arasmda en ~ok Ai~?e'nin babasm1 severim.
- Sonra kimi seversin?
- Omer'i severim.
462 !BNKESIR
- Sonra kimi seversin? ke1

Birkac; ki§i saych. Saych~ adamlar bir toplulugu te§kil edebilirler- ha~
di. Ben de kendi kendime dedim ki: "Artik bu soruyu Rasulullah'a age
sormayaca~m." de
Bu hadis, Buhari ve Mtislim'in sahihlerinde Halid b. Mehran el- yaJ
Hazza tariki ile Amr b. As'tan rivayet edilmi§tir: "Buna gore Rasulul- att
lah (s.a.v.), Amr b. As'1, Zatti's-Selasil gazvesine giden ordunun ba§m- chk
da komutan olarak gondermi§ti. Soztin bu kismmda Amr §Oyle diyor:
Rasulullah (s.a.v.)'m yamna gidip kendisine sordum:
- insanlar arasmda en c;ok kimi seversin? soz
- Ai§e'yi. bat
- Ya erkeklerden kimi seversin? sen
- Ai§e'nin babasm1.
- Sonra kimi? dig
- Sonra Orner b. Hattab'1 severim. di.
Rasulullah, birc;ok adamlan saych. Ama benden bahsetmedi." yak
Bu, Buhari'nin lafz1d1r. Bir ba§ka rivayette ise Amr'm §Oyle dedi- vei
gi rivayet edilir: "Beni en sona koymasmdan korktugum ic;in sus tum." ven
EBU UBEYDE'NiN SiFU'L-BAHR SERiYYESi
imam Malik, Vehb b. Keysan kanah ile Cabir'in §Oyle dedigini ri- Son
vayet etmi§tir: "Rasulullah (s.a.v.), bir seriyyeyi sahil taraflanna gon- neg
derdi. Ba§lanna da Ebu Ubeyde b. Cerrah'1 emir (komutan) tayin et- yore
ti. Bunlar 300 ki§i idiler. Ben de aralannda idim.
Yola ctiktlk, bir stire sonra az1~m1z ttikendi. Ebu Ubeyde, askerle- niz
rin kalan yiyeceklerinin toplanmas1m emretti. Benim dagarcr~mda Yan
hurma vard1. Hergtin bize azar azar az1k veriyordu. Nihayet az1klar nU!
ttikenmeye ytiz tuttu. Elimize adam ba§I hirer hurma gec;iyordu. Ben:
- Bir hurmanm ne faydas1 olur bize? diye sorunca Ebu Ubeyde
§oyle dedi: c;ile1
- Tiikendigi zaman biz bunun yoklugunu gordtik. desi
Sonra deniz kiYJSma vard1k. Orada ktic;tik bir dag iriliginde bir
bahk gordtik. Ordu, onsekiz gece o bah~n eti ile gec;indi. Sonra Ebu idik
Ubeyde, bah~n kaburga kemiklerinden ikisinin yere dikilmesini em- duk
retti. Sonra devesinin o kaburga kemiklerinin altmdan gec;mesini Ube
emretti. Deve gec;ti ve horgticti kaburga kemiklerine degmedi." otur
Buhari ve Mtislim'in sahihlerinde de bu hadise, Stifyan b. Uyeyne ytik
tariki ile Amr b. Dinar'dan rivayet edilmektedir ki, bu rivayette, Ca- tuk.
bir'in §Oyle dedigi naklediliyor: kenc
"Rasulullah (s.a.v.), bizi 300 stivariden olu§an bir seriyye olarak bir I
yola ftikarch. Emirimiz, Ebu Ubeyde b. Cerrah idi. Gorevimiz, Kurey§ yedi
kervamm gi:izetlemek idi. Qok ~iddetli bir a~hga mahkum kalchk. Ni-
hayet aga~ yapraklanm yemege ba~lad1k. Bu ytizden askerlerimize,
aga~ yapra~ yiyen asker denildi. Adamm biri ti~ deve kesti. Sonra ti~
deve daha kesti. Sonra ti~ tane daha ilave etti. Ebu Ubeyde, onu boyle
yapmaktan menetti. Nihayet deniz, Anber admda bir hayvam luYiya
ath. Onbe§ gtin boyunca o hayvanm etini yiyerek ge~indik. Si§manla-
chk, vticutlanm1z eski haline gelip iyile§ti."
Sonra Cabir, kaburga hadisesini de anlatmi§hr.
Bu hadiste ge~en: "Gorevimiz, Kurey~ kervamm gi:izetlemekti."
sozleri, bu seriyyenin Hudeybiye sulhu i:incesinde goreve ~1kh~m is-
bathyor. Dogrusunu Allah bilir. Seriyyedeki adamlar i~in develeri ke-
sen adam, Kays b. Sa'd b. Ubade (r.a.)'dir."
Haf1z el-Beyhaki, Ebu Bekir b. ishak kanah ile Cabir'in §i:iyle de-
digini rivayet etmi~tir: "Rasulullah (s.a.v.), bizi bir seriyyede gonder-
di. Ba§1m1za Ebu Ubeyde'yi emir tayin etti. Kurey~'e ait bir kervam
yakalamakla gi:irevli idik. Bize az1k olarak bir dagarc1k i~inde hurma
verildi. Ba§ka bir az1~m1z yoktu. Ebu Ubeyde, bize hirer tane hurma
veriyordu.
Ravi diyor ki: Ben ona:
-0 bir hurmaYl ne yap1yordunuz? diye sordum. Cabir dedi ki:
- Qocugun emi~i gibi biz o hurmaYI agz1m1zda tutup emiyorduk.
Sonra tizerine su i~iyorduk. Bu bize bir gtin bir gece yetiyordu. Deg-
negimizi aga~ yapra~na vuruyorduk. Dti~en yapra~ su ile 1slahp yi-
yorduk.
Bu halde iken yolumuza devam ettik. Deniz kiYISma varchk. De-
niz luYismda btiytik bir kum tepesi gibi bir §eyin ytikseldigini gi:irdtik.
Yanma vard1~m1zda Anber denen bir hayvanm su tizerinde oldugu-
nu gordtik. Ebu Ubeyde:
- Bu i:iltidtir, dedi.
Sonra si:iztine devamla dedi ki: HaYir, biz Rasulullah (s.a.v.)'m el-
~ileriyiz ve Allah yolundaYiz. Siz de mecburkaldm1z. Zaruret halin-
desiniz, bundan yeyin.
Biz bir ay mtiddetle o hayvanm etini yiyerek ge~indik. 300 ki~i
idik. Si§manladik. Oyle ki onun gi:iz ~ukurundan testilerle yag ahyor-
duk. Her et kopan~1m1zda bir oktiz gi:ivdesi kadar kopanyorduk. Ebu
Ubeyde, bizden on ti~ ki~iyi ahp bu hayvanm goz ~ukurunun tizerine
oturttu. Kaburga kemiklerinden birini ahp yere dikti. Sonra en bti-
ytik deveyi onun altmdan ge~irdi. Bu hayvanm etini kavurup kurut-
tuk. Medine'ye geldigimizde Rasulullah (s.a.v.)'a vard1k. Durumu
kendisine anlath~m1zda o §i:iyle buyurdu: "0, Allah'm size pkarch~
bir nz1khr. Simdi o hayvanm etinden yammzda biraz var m1 ki, bize
yediresiniz?"
464 !BNKESIR
Biz de yamm1zdaki etlerden birazm1 Rasulullah (s.a.v.)'a gonder- lama

dik. 0 da yedi." I
Ben derim ki: Bu ifadelerin ~ogundan anla~1ldl!11na gore bu seriy- once
ye, Hudeybiye ban~mdan once gorev yapm1~br. Ama biz, merhum (s.a.,
Haf1z el-Beyhaki'ye uyarak bu seriyyeyi bu kls1mda anlatbk. Qiinkii dem
o da bu gazveyi, Mu'te gazvesini anlattlktan sonra ve Mekke fethini ger 1
anlatmadan once nakletmi~tir. Dogrusunu Allah bilir. imi~.
Buhari, Mu'te gazvesini anlattlktan sonra Usame b. Zeyd'in Cii- I
heyne mmbkasmdaki Harakat'a giden seriyyesini anlatm1~ ve ~oyle siim'·
demi~tir: "Amr b. Muhammed, Hii~eym kanah ile Usame b. Zeyd'in I
bize ~oyle dedigini anlatti: "Rasulullah (s.a.v.), bizi Harakat'a gonder- yurd
di. Sabahleyin o kavme hiicum edip onlan hezimete ugratbk. Ben ve "
Ensar'dan birisi onlardan bir adama yeti~tik. Uzerine vard1!11m1zda; goriil
"La ilahe illallah" dedi. Ensari olan arkada~1m ondan geri durdu. Ben deril,
ise nnzra!11mla ona vurdum ve oldiirdiim. Medine'ye geldigimizde bu onla1
haber Peygamber (s.a.v.)'e ula~ti. Bana ~oyle sordu: sun."
- Ey Usame! "La ilahe illallah" demesinden sonra m1 onu oldiir- I
diin? diyel
Ben dedim ki: lerin
- 0 oliimden kurtulmak i~n boyle dedi. Umn
Rasulullah (s.a.v.) ise yukandaki soziinii hep tekrarladl. Oyle ki
ben, o giine kadar ke~ke Miisliiman olmasaydlm da o giin Miisliiman
olsaydlm ve giinahlanm affedilseydi diye temennide bulundum."
Buhari, daha sonra Yezid b. Ebi Ubeyd tariki ile Seleme b. Ekva'-
m ~oyle dedigini rivayet etmi~tir: Rasulullah (s.a.v) ile birlikte yedi
gazveye katild1m. Gonderilen seriyyelerden de dokuzuna i~tirak et-
tim. Bir defasmda Ebu Bekir, bir defasmda da Usame b. Zeyd bize e-
mirlik yapm1~tl. Allah onlardan raz1 olsun.
Hafiz el-Beyhaki, bu boliimde daha sonra Habe~ hiikiimdan Ne-
ca~i'nin Miisliiman olarak oldiigunii ve Rasulullah (s.a.v.)'m da onun
oliim haberini Miisliimanlara verdigini, giyabi cenaze namazm1 klldi-
!11m anlatlr.
Malik tariki ile Said b. Miiseyyeb'den rivayet olunduguna gore
Ebu Hiireyre ~oyle demi~tir: "Rasulullah (s.a.v.), Neca~i'nin oliim gii-
niinde oliim haberini insanlara duyurdu. Onlan ahp namazgaha go-
tiirdii. Dort saf halinde dizdi. Dort tekbir getirerek cenaze namazm1
klldlrdl."
Buhari ve Muslim, Cabir'den rivayet ettiler ki; Rasulullah (s.a.v.)
~oyle buyurmu~tur:
"Bugiin salih bir adam oldii. Ashame'nin (Neca~i'nin) iizerine na-
maz kllm."
Bu hadisler onceki sayfalarda ge~mi~ ve bu konuda gerekli a~1k-
BlJYOX !SLAM TARlHl 465
lamalar yapllmi~hr. Hamd Allah'adir.

Ben derim ki: Kuvvetli gorii~e gore N eca~i, Mekke fethinden ~ok
once vefat etmi~tir. Sahih-i Miislim'de anlatiid1g,.na gore Rasulullah
(s.a.v.), ~evre iilkelerin hiikiimdarlanna mektup yazd1g,.nda Neca~i'ye
de mektup yazrm~tir ki, o zaman o Miisliiman degildi. Vakidi gibi di-
ger siyer alimlerinin iddialanna gore o zaman Neca~i Miisliiman
imi~. Dogrusunu Allah bilir.
Hafiz el-Beyhaki, Muslim b. Halid ez-Zenci tariki ile Ummii Giil-
siim'iin ~oyle dedigini rivayet etmi§tir:
Hz. Peygamber (s.a.v.), Ummii Seleme ile evlendiginde ~oyle bu-
yurdu:
"N eca~i'ye birka~ okka misk ve giizel bir elbise hediye ettim. Ama
goriiyorum ki, o vefat etmi~tir ve hediyeler de mutlaka bana geri gon-
derilecektir. Eger geri gonderilirse -samnm ki Rasulullah ~oyle dedi:-
onlan aramzda taksim ederim. (veya ~oyle dedi): o hediyeler senin ol-
sun."
Durum, Rasulullah (s.a.v.)'m dedigi gibi oldu. Neca~i oldii ve he-
diyeler geri gonderildi. Geri gonderilince, o miskin bir okkasm1 zevce-
lerinden birine verdi. Kalamm da Ummii Seleine'ye verdi. Elbiseyi de
Ummii Seleme'ye verdi. Dogrusunu Allah bilir.
B. !slam Tarihi, C. N, F . 30
BUYUK FETiH
Bu, hicri sekizinci senenin ramazan aymda olmu~tur ve Cenab-1 za

Allah, bu fethi, Kur'an-1 Kerim'in birka~t yerinde zikretmi~tir. ~oyle
ki: ze
"i~tinizden Mekke'nin fethinden once sarfeden ve sava~an kimse-
ler, daha sonra sarfedip sava~an kimselerle bir degildirler. Berikiler
daha i.istiin derecededirler. Allah, hepsine Cennet'i vadetmi~tir." (el-
Hadid, 10.)
"Ey Muhammed! Allah'm yard1m1 ve zafer gi.ini.i gelip, insanlann
Allah'm dinine akm akm girdiklerini goriince, Rabbini overek tesbih
et. Ondan ba~~lama dile. Qiinki.i 0 , tevbeleri daima kabul edendir." di.
(en-Nasr, 1-3.) su
Hudeybiye ban~mdan sonra Mekke'nin fetih sebebi, Muhammed
b. ishak'm ~u ifadelerinde alflk~ta gori.ilmektedir: Zi.ihri, Urve b. Zi.i- en
beyr tariki ile Misver b. Mahreme ile Mervan b. Hakem'in ~oyle de- ha
diklerini bana nakletti: Hudeybiye ban~ antla~masmda ~u ~art varm: ba
Dileyen kimse, Muhammed'in akdine ve ahdine girebilir. Dileyen
kimse, Kurey~lilerin akdine ve ahdine girebilir. H~
Bunun i.izerine Huzaahlar f1rlaytp: "Biz Muhammed'in akdine ve rii
ahdine giriyoruz." dediler. Beni Bekir kabilesi de f1rlaytp: "Biz de Ku- OI'i
rey~lilerin ahdine ve akdine giriyoruz." dediler. Be
Bu antla~mamn yapllmasmdan itibaren onyedi veya onsekiz ay da
kadar sessizce beklediler. Sonra bir gece vakti, Beni Bekir kabilesi, li'~
Mekke'ye yakm Vetir suyunun yamnda Huzaahlara sald1rd1. Kurey~ ve
liler de: "Muhammed, ~imdi bizim ne yaph~m1z1 bilmiyor. Gece vakti kil
oldugundan hi~t kimse bizi gormez." diyerek silah ve binekle Beni Be- du
kir kabilesine yarmm ettiler. Rasulullah (s.a.v.)'a olan di.i~manhkla
nndan dolayt da Huzaahlarla sava~hlar. ni
Amr b. Salim de Huzaahlarla Beni Bekir kabilesinin Vetir mmh- dil
kasmdaki !f8rp1~malan esnasmda binegine binip Medine'ye, Rasulul- Zll
lah (s.a.v.)'m yanma geldi. Olup bitenleri ona haber verdi ve ~u beyit-
leri okudu:
"Ey Rabbim! Ben Muhammed'den bizim babam1zm ve onun ka-

dim babasmm antla~masm1 talep ediyor ve onu hahrhyorum.
Siz ~ocuklar, biz ise doguranlar olmu~?tuk.

Biz sana teslim olduk, el ~ekmedik.
0 halde yard1m et, Allah seni haz1r bir yardima kavu~?tursun.
Allah'm kullanm ~a~r ki, yard1ma gelsinler.
Onlann i~inde Rasulullah gazaplamr.
Eger ondan boyun egme istenirse, yiizii siyaha degi~?ir.
Qok askerler i¢ndeki, kopiiklii bir halde deniz gibi akar.
Eger Kurey§, seninle anla~?tiklan va'de muhalefet edip ahdi bo-
zarsa,
Eger senin tekitli misakm1 bozarlarsa ve Keda'da benim i~in go-
zetleyiciler koyarlarsa,
Benim hi~bir kimseyi ~a~rmadi~rm iddia ederlerse,
Onlar daha al~ak ve saYJca daha azdirlar.
Onlar bizi uyurken Vetir suyunun yamnda geceleyin bastilar.
Ve bizi riiku ve siicud ederken oldiirdiiler."
Rasulullah (s.a.v.) ona: "Ey Amr b. Salim, sana yard1m edildi." de-
di. Qok ge~meden gokte bir bulut belirdi. Rasulullah (s.a.v.): "Dogru-
su l?U bulut, Ka'b ogullannm yard1mm1 miijdeliyor." dedi.
Rasulull1h (s.a.v.), insanlann sefere ~1kmaya haz1rlanmalanm
emretti. Ner ~ye gidilecegini soylemedi. Allah'tan, Kurey~?lilerin bu
haberi duym&malanm niyaz etti ki, onlan memleketlerinde ans1zm
baskma ugra tsm.
ibn Ishak dedi ki: Onlan galeyana getiren sebeb l?Uydu: Beni
Hadremi kabilesinden Malik b. Abbad (Esved b. Rizn'in miittefikle-
rindendir.) admdaki bir adam ticaret i~in yola ~1kti. Huzaa diyannm
ortalanna geldiginde ona saldirdilar, onu oldiiriip mahm aldilar. Beni
Bekir kabilesi, Huzaahlardan birine sald1np oldiirdiiler. Huzaahlar
da islam'a girmelerinden kisa bir siire once Beni Esved b. Rizn ed-Di-
li'ye saldirdilar. Onlar, Kinane ogullannm e~?raf1 ve i:iviincii idiler. E-
vet, bu kabilenin adamlanndan Selma, Kiilsiim ve Ziieyla adindaki
kimseleri oldiirdiiler. Bunlan Arafat'ta Harem putlannm yanmda i:il-
diirmii~?lerdi.
ibn Ishak dedi ki: Dil kabilesinden bir adam bana ~?tiyle dedi: Be-
ni Esved b. Rizn kabiles.i. , cahiliye doneminde iki§er diyetle diyetlen-
dirilirlerdi. Biz ise bir tek diyetle diyetlendirildik. Qiinkii onlann bi-
zim i~imizde iistiinliikleri vard1.
ibn Ishak ~?i:iyle dedi: Beni Bekir ve Beni Huzaa, i§te bu durumda
iken islam aralanna girdi. Halk onunla me§gul oldu. Rasulullah ile
Kurey~?liler arasmda Hudeybiye ban§I yaplld1~nda Beni Bekir kabi-
lesi Kurey~?lilerin akdine; Huzaahlar da Rasulullah (s.a.v.)'m akdine
girdiler. Boylece kar~?Ihkh ate§kes oldu. Sulh donemine girildi. Bu a-
468 1BNKESIR
rada Beni Bekir kabilesinden olan Beni Dil, Huzaahlara saldirmak rn

i¢n fi.rsati ganimet bildi. Kendilerinden Beni Esved b. Rizn'den oldii-
riilen o ki~iler kar~I11g,.nda intikam almak i~tin Huzaah katilleri ol- rn
diirmek istediler. Bunun i~tin Nevfel b. Muaviye ed-Dili, kendi kavmi
ile yola ~kti. N evfel, o zaman onlann lideri idi. Beni Bekr'in tamam1 di
ona tabi degildi. Nihayet onlar Huzaa'ya, Vetir denilen sulannm ya-
mnda bulunduklan bir s1rada baskm yaptllar ve onlardan bir adam1
vurdular. Birbirlerine cephe aldilar ve vuru~tular.
Kurey~liler, Beni Bekir kabilesine silah yard1m1 yapti ve onlarla re
birlikte Kurey~'ten gece gizlice sava~anlar oldu. Nihayet Huzaa'Yl
Harem'e siirdiiler. Oraya vard1klannda Beni Bekir ~oyle dedi:
- Ey Nevfel! Biz Harem'e girdik. ilahmdan sakm. ilahmdan sa-
km.
0 da onlara ~oyle dedi:
- Biiyiik bir kelime, fakat bugiin ilah yoktur. Ey Beni Bekir, inti- di
kamimlzl ahmz. Andolsun ki siz, Harem'de h1rs1zhk yap1yordunuz.
Orada intikamm1z1 alsamz ne olur?
Huzaahlar, Biideyl b. Verka'nm Mekke'deki evine ve Rafi admda-
ki mevlalanmn evine s1g,.ndilar. Ahzer b. Lii't ed-Dili, bu ~tarpl~ma
hakkmda ~u ~iiri soyledi: m
m
"Dikkat, acaba Ahabi~'in en uzaklanna ~u haber verilmedi mi ki,
biz Beni Ka'b'1 hayal k1nkl1g,.na ugram1~, ziyan etmi~ bir vaziyette a<
geri gonderdik.
Onlan Rafi denilen kolenin evinde ve Biideyl'in yanmda faydas1z la
bir hapsedi~le hapsettik. la
Onlardan baZl nefislere klh~tlarla ~ifa vermemizden sonra zilleti la
alan zelilin evinde, onlan hapsettik. Nihayet onlann giinleri uzadig,. la
zaman, di
Onlara her bir dag bogazmdan at tekmeleri vurduk.
Onlan ke~ileri bogazlarcasma bogazlanz. Sanki biz onlann i~tinde
keskin klh~tlarla yan~an aslanlanz.
Onlar, bize haks1zhk ettiler ve a~1n gittiler. Harem ile Hill'in ara-
sml aytran dikili ta~lann yanmda ilk katil oldular. ge
Sanki onlar, vadinin yamacmda Fasur mevkiinde onlan kovalar-
ken siiratli ka~tan deve ku~lannm kii~tiikleridirler." liJ
gt
Biideyl b. Abdi Menat b. Seleme b. Amr b. Eceb (ki kendisine Bii- dE
deyl b. Ummii Asrem denilir.) ona cevaben ~oyle dedi:
y~
"iftihar eden kavim, birbirini ganimet dag,.tan komutans1z olarak m

katiler ve biz onlar i~tin onlan meclise toplayan bir efendi b1rak- di
mad1k.
ifite o hor gordiigun kavmin korkusundan m1 korkarak geri bak-
mayarak Vetir' den ge~ersin.
Biz her giin bahfiifiimizi diyet olarak veririz. Bize hi~ diyet bahfie-
dilmez.
Biz, Telae'de sizin evinizde kilwlanmizla sabahladik ki, o klh~lar
klnayanlann klnamasmm online ge~ti.
Biz, Beyd mmtikas1 ile Atvet suyu arasmda at sahasmdan itiba-
ren Redva inifiine kadar koruduk.
Ubeys kofiarak ganim giinii yoldan aynldi.
Gii~lii bir efendi karfiih~nda musibet erifitirdik.
Sizden bazllanmzm anas1, evine pisligini siiratle atmadi m1?
Siz ise savafimadik diye ortaya f1rhyorsunuz.
Allah'm Beyt'ine yemin ederim ki, yalan soylediniz, siz oldiirme-
diniz.
Ama biz sizin ifiinizi hiizniin kanfiikhklan ve onun vesveseleri
i~inde b1raktik."
ibn ishak, Abdullah b. Ebi Seleme vasitasiyla Rasulullah (s.a.v.)'-

m fiOyle dedigini rivayet etmifitir: Ebu Siifyan'm akdi saglamlafitlr-
mak ve miiddeti uzatmak i¢n geldigini goriir gibi oluyorum."
ibn ishak dedi ki: Sonra Biideyl b. Verka, Huzaahlardan birka~
adamla birlikte yola ~1kt1.
Nihayet Rasulullah (s.a.v.)'m yanma geldiler. Bafilanna gelen fe-
laketi ve Kureyfililerin Beni Bekir kabilesine verdigi destegi anlath-
lar. Tekrar doniip gittiler. Usfan'da Ebu Si.ifyan b. Harb ile karfiilafiti-
lar. Kureyfililer, onu Rasulullah (s.a.v.)'a gondermifilerdi ki, akdi sag-
lamlafitlrsm ve siireyi uzatsm. ifiledikleri su~tan dolaYI korkuyorlar-
di. Ebu Si.ifyan; Biideyl b. Verka'ya rastladi~nda fiOyle dedi:
- Ey Biideyl, nereden geliyorsun?
0, Biideyl'in Rasulullah (s.a.v.)'a gittigini samyordu.
Biideyl dedi ki:
- ifite fiU sahilde ve fiU vadinin ~ukurunda Huzaa mmtlkasmda
gezindim.
Ebu Siifyan, Biideyl'in devesinin ~oktiigu yere gidip devenin pis-
liklerinden bir tanesini ald1. Elinde ufalad1. i~inde hurma ~ekirdegi
gordii ve: "Allah'a yemin ederim ki, Biideyl, Muhammed'e gitmifitir."
dedi.
Sonra Ebu Siifyan yola pkarak Medine'de Rasulullah (s.a.v.)'m
yanma geldi. Klz1 Ummii Habibe'nin yanma girdi. Rasulullah (s.a.v)'-
m dofiegi iizerine oturmak i¢n ileri ge~tiginde klz1, dofiegi diiriip kal-
dirdi. Bunun iizerine Ebu Si.ifyan §i:iyle dedi:
470 tBNKESIR
- Ey klz1m, bilemiyorum, beni mi o dol;lege oturmaya laYik gorme-

din. Yoksa dol;legi mi bana laYik gormedin?
Klz1 da l;!Oyle dedi:
- HaYir, o, Rasulullah (s.a.v.)'m dol;legidir. Sen ise murdar bir
mii~?riksin. Onun do~?egi iizerine oturmam istemedim.
Ebu Siifyan:
- Vallahi ey klz1m, benden sonra sen fenala~?ffil~?Sm, dedi.
Sonra Ebu Bekir'in yanma gitti. Rasulullah (s.a.v.) katmda ken-
disi i~in ~?efaat~i olmasm1 temin etmek gayesiyle onunla konu~?tu. Ebu
Bekir:
- Ben bunu yapamam, dedi. verJ
Sonra Orner b. Hattab'a gitti. Onunla konul;ltu. ma1
Orner: ola1
- Ben mi senin i¢n Rasulullah (s.a.v.)'m yanma gidip l;lefaat ede- dur
cegim? Vallahi zerre kadar birl;ley bulsam onunla size karl;!I miicahede run
ederim, dedi.
Sonra ~kb ve Ali b. Ebi Talib'in yanma girdi. Onun yanmda Ra-
sulullah (s.a.v.)'m k1z1 Fatima (r.a.) da vard1. Fabma'nm yanmda da
Hasan b. Ali vard1. 0 heniiz bir bebek olup anne ve babasmm oniinde dei
emekliyordu. Ebu Siifyan l;!Oyle dedi:
- Ey Ali, l;liiphesiz sen h1s1mhk yoniinden kavmin bana en yakmi-
sm. Ben bir il;l i¢n gelmil;lim. 0 halde beni geldigim gibi eli bo~? geri
~evirme. Rasulullah'm katmda benim i~in l;lefaat~i ol. bin
Ali de ~?Oyle dedi:
- Yaz1k sana ey Ebu Siifyan! Vallahi Rasulullah (s.a.v.), bir il;le az-
metti ki, o hususta onunla konul;lmaya giiciim yetmez. Fa1
Bunun iizerine Ebu Siifyan, Fabma'ya dondii ve l;loyle dedi: me
- Ey Muhammed'in klz1, l;!U ogulcuguna emir edemez misin ki, in- "M1
sanlar arasmda bana eman versin. Beni millteci saysm. Boylece za- em
manm sonuna kadar Arab'm efendisi olsun. uzl
Fatima l;loyle dedi: az
- Vallahi benim bu ogulcugum heniiz insanlar arasmda ahd ve da
eman verecek duruma gelmedi. Rasulullah (s.a.v.)'a karl;!I hi~bir kim- lir?
se ahd ve eman veremez.
Ebu Siifyan: si,
- Ey Ebu Hasan! Goriiyorum ki, il;ller aleyhime klzi~?mi~?tlr. Bana mii
iyilik yap, dedi. biz
Hz. Ali: mi:
- Vallahi sana bir fayda saglayacak bir~?ey bilmiyorum ki ama
sen, Beni Kinane'nin efendisisin. Kalk, insanlann arasmda eman ver. gai
Sonra da yurduna git, dedi. em
Ebu Siifyan: nm
BUY(JK isLAM TAR!H! 471
- Bunun bana bir fayda verecegini mi samyorsun?

- HaYJr, vallahi sanm1yorum. Fakat senin i¢n bundan ba~ka bir
~are bulannyorum.
Bunun tizerine Ebu Stifyan, mescide gitti.
Ayaga kalkip ~oyle dedi:
- Ey insanlar! Ben insanlann i~inde ahd ve eman verdim.
Boyle dedikten sonra binegine binip gitti. Kurey~'in yanma vardi-
~nda dediler ki:
- Ardmda neler varillr. Ne haberler getirdin?
- Muhammed'e gittim. Onunla konu~tum. Vallahi bana bir cevap
vermedi. Sonra Ebu Kuhafe'nin ogluna gittim. Onda da bir haYir bul-
maillm. Sonra Hattab'm ogluna gittim. Onu da en yakm bir dti~man
olarak buldum. Sonra Ali'ye gittim. Onu, kavmin en yumu~a~ bul-
dum. Ali, bana bir tavsiyede bulundu; onu yaptim, vallahi bilmiyo-
rum ki bana bir fayda verir mi vermez mi?
Dediler ki:
- Sana neyi tavsiye etti?
- Bana insanlann i¢nde ahd ve eman vermemi tavsiye etti. Ben
de oyle yaptim.
-Muhammed, bunu tasdik etti mi?
- HaYJr.
- Yaz1klar olsun sana. Vallahi adam seninle oynamaktan ba~ka
bir~ey yapmann~, senin dedigin ~ey sana fayda vermez.
- HaYir vallahi, bundan ba~ka bir ~ey bulamaillm.
Burada Stiheyli'nin anlatti~ ifadeyi nakledecegiz: Stiheyli, Hz.
Fatima'nm bu hadisteki: "Hi~ kimse Rasulullah'a kar~I eman vere-
mez" sozti tizerinde konu~mu~ ve demi~ ki: Ba~ka bir hadiste de;
"Mtisltimanlara kar~I onlann en a~a~ derecede olam bile dti~mana
eman verebilir." ~eklinde bir ifade vard1r. ~imdi bu iki sozi.i ~oylece
uzla~tlrabiliriz: Hadiste ge~en ifadeden kas1t ~udur: "Bir ki~iye veya
az bir topluluga kim eman verebilir?" Hz. Fatima'mn soztinden kas1t
da ~udur: "imamm kendileriyle sava~ti~ kimselere kim eman verebi-
lir? Onlann buna yetkileri yoktur."
Sahnun ile ibn Maci~un ~oyle demi~lerdir: Kadmm eman verme-
si, devlet ba~kanmm tasdikine baghd1r. Qtinkti Hz. Peygamber, Um-
mti Hani'ye ~oyle demi~tir: "Ey Ummti Hani, senin eman verdigine
biz de eman verdik." Bu, Amr b. As ile Halid b. Velid'ten rivayet edil-
mi~tir.
Ebu Hanife dedi ki: Kolenin eman vermesi caiz olmaz. Hz. Pey-
gamber Efendimiz'in: "Mtisli.imanlann en a~a~ derecede olanlan bile
eman verebilir." mealindeki hadis-i ~erifine gelince, kolenin ve kaill-
nm bu kapsama girmesi mecburi degildir. Dogrusunu Allah bilir.
472 1BNKESIR
Beyhaki, Hammad b. Seleme kanah ile Ebu Hiireyre'den rivayet lal

etti ki, Ka'b ogullan ~oyle demi~lerdir: All
"Allah1m, ben Muhammed'den bizim babam1zm ve onun kadim
babasmm antla~masm1 talep ediyor ve onu hatlrhyorum.
0 halde yard1m et, Allah seni haz1r bir yardima kavu~tursun. nu
Allah'm kullanm ~a~r ki, yard1ma gelsinler."
Mekke fethi hakkmda Musa b. Ukbe ~oyle demi~tir: Sonra Beni ve1
Dil kabilesinden Beni Nufase toplulugu, Beni Ka'b'a saldirdilar. Bun-
lar bu hadiseyi, Rasulullah (s.a.v.) ile Kurey~liler arasmda yap1lan la~
sulh donemi i~inde meydana getirmi~lerdi. Beni Ka'b kabilesi, Rasu-
lullah (s.a.v.)'m ahdine dahil idiler. Beni Nufaseliler ise, Kurey~lile bir
rin akdine dahildiler. Beni Bekir kabilesi, bu hadisede Beni Nufase'ye
yardim etti. Kurey~liler de silah ve kole vererek bunlara yard1m etti- Ra
ler. Miidli~ ogullan ise, Rasulullah (s.a.v.)'a verdikleri sozde durarak tu.
bunlara yard1ma yana~madllar. Beni Dil kabilesinde lider pozisyo-
nunda olan Selma b. Esved ile Kiilsiim b. Esved admda iki adam var-
dl. Anlat1ld1~na gore bunlara yard1m edenler arasmda Safvan b.
Umeyye, ~eybe b. Osman ve Siiheyl b. Amr da varm1~. IDI
Beni Dil kabilesi, Beni Amr kabilesine hiicum etti. Rivayet olun-
duguna gore hiicuma ugrayan Beni Amr kabilesinin ~ogunlugu kadm, me
~ocuk ve gii~siiz erkeklerden ibaretti. Beni Dil kabilesi, bunlan me-
calsiz b1raktllar, oldiirdiiler. Kalanlanm da Biideyl b. Verka'm Mek-
ke'deki evine s1~nmaya mecbur b1rakt1lar.
Beni Ka'b kabilesinden birkat; siivari yola ~kip Rasulullah'm ya-
nma geldi. Ba~lanna gelen felaketi ve bu felakete katkllan olan Ku- ka1
rey~lilerin faaliyetlerini ona soylediler. Rasulullah (s.a.v.) da onlara: n,
"Geri doniin ve ~ehirlere da~lm." diye emir verdi.
Ebu Siifyan, Mekke'den ~1klp Rasulullah (s.a.v.)'m yanma geldi.
Korktugu ba~ma gelmi~ti. ~oyle dedi:
- Ya Muhammed, sulh ahdini saglamla~tlr ve siireyi uzat. em
- Bunun ipn mi geldin. Sizin taraflarda bir~ey mi oldu? em
- Allah'a s1~mnm. Biz Hudeybiye giiniinde yapllan ban~ antla~-
masma ve ahdimize baghYiz. 0 antla~maYl degi~tirmedik. de<
Boyle dedikten sonra Rasulullah (s.a.v.)'m yanmdan ~1ktl. Ebu
Bekir'in yanma vanp ~oyle dedi: mi1
- Ahdimizi yenile ve siireyi uzat. hin
- Rasulullah (s.a.v.)'a kar~1 m1 ben size eman verecegim, ben onun
yanmdaYim. Allah'a yemin ederim ki, bir zerre bile bulsam onunla si-
ze kar~1 sava~1r ve aleyhinize dii~manlanmza yard1m ederim.
Bundan sonra Ebu Siifyan ~1klp Orner b. Hattab'm yanma geldi.
Onunla konu~tu. Orner b. Hattab, ona ~u cevab1 verdi: Sii:
- Yeni antla~mam1z olmayacaktlr. Allah, o antla~may1 eksiltti. Al-
lah, onda sabit kalan ~artlan par~alach. Ondan kopan kisimlan ise
Allah tekrar biti~tirmesin.
- Ey Orner, akrabalanna fena kar~1hk verdin.
Ebu Stifyan, oradan pk1p Hz. Osman'm yanma vard1. Onunla ko-
nu~tu. Osman (r.a.), ona ~u cevab1 verdi:
- Benim yerim Rasulullah'm yanmdachr. Ona kar~1 ben size eman
veremem!
Ebu Stifyan, Kurey§li Miisli.imanlann e~raflanm bir bir gezdi, do-
la§ti, onlarla konu~tu. Hepsi de ona §U cevab1 verdiler:
- Bizim akdimiz, Rasulullah (s.a.v.)'m ahdindedir. Onun d1~mda
bir~ey konu~amaJlz.
Ebu Si.ifyan, ugrad1~ adamlann tamammdan i.imidini kesince
Rasulullah (s.a.v.)'m klz1 Fatima'nm yamna gitti. Onunla da konu~
tu. Fatima da ona ~u cevab1 verdi:
-Ben sadece bir kadm1m. Bu i~ Rasulullah'm i~idir.
Ebu Stifyan dedi ki:
- 0 halde ogullanndan birine emir ver de bu hususta bana yar-
chmci olsunlar.
- Bunlar ~ocukturlar. Bunlann ya~mdaki kimseler eman vere-
mezler.
- Oyleyse benim i~n Ali ile konu~.
-Sen kendin onunla konu~.
Ebu Stifyan, Ali ile konu~tu. Ali, ona ~u cevab1 verdi:
- Ey Ebu Stifyan, hi~bir Miisli.iman Rasulullah (s.a.v.)'m karanna
kar~1 koyamaz ve hi~biri sana eman veremez. Sen, Kurey~lilerin lide-
ri ve biiyiigusi.in, en gii~liisiisi.in. Kendi a~iretin arasmda eman ver.
- Dogru soyledin. Ben boyle yapaca~m.
Boyle dedikten sonra Ebu Stifyan ~1klp ~oyle duyuruda bulundu:
- Haberiniz olsun ki ey Miisliimanlar! Ben insanlar arasmda
eman vermi~imdir. HaYir, Allah'a yemin ederim ki, hi~ kimse benim
emamnn reddetmeyecektir.
Boyle dedikten sonra Hz. Peygamber (s.a.v.)'in yanma gidip ~oyle
dedi:
- Ya Muhammed, ben insanlar arasmda eman verdim. Allah'a ye-
min ederim ki, hi~ kimsenin benim emamm1 reddedecegini ve bana
himaye vermeyecegini sanmworum.
Hz. Peygamber (s.a.v.):
- Ey Ebu Hanzele, bunu sen kendin soyliiyorsun, dedi.
Ebu Stifyan da boylece oradan pklp gitti.
Dogrusunu Allah bilir ya, rivayete gore Rasulullah (s.a.v.), Ebu
Stifyan'm Medine'den Mekke'ye donii~ii esnasmda ~oyle demi~tir:
"Allah1m, onlann gozlerini ve kulaklanm kapat. Bizi aniden kar-
474 tBNKESIR
~1lannda gorsiinler ve aniden kendilerine hiicuma ge~tigimizi duy-

sunlar." yine
Ebu Siifyan, Mekke'ye dondii. Kurey~liler ona ~oyle sordular: I
- Arkanda neler var? Muhammed'ten bir yaz1 veya ahid getirdin I
mi?
- Haytr, vallahi benim talebimi kar~damad1. Ashabmm yamna
gittim. Onun tebaas1 kadar hi<;bir kavmin hiikiimdarlanna itaat et-
tiklerini gormedim. Yalmz Ebu Talib oglu Ali bana ~?oyle dedi: "insan- gilm
lann sana kar~1 emamm talep et. Sen ona ve kavmine kari?I eman
verme. Sen Kurey~lilerin lideri, biiyiigu ve en gii~liisiisiin. Ahdi ve
emam bozulmayacak kimsesin." Ben de kalklp eman verdigimi ilan
ettim. Muhammed'in yanma gittim. insanlar arasmda eman verdigi-
mi ona soyledim ve emamm1 kimsenin bozaca~m sanmadl~rm ifade
ettim. 0 da: "Ey Ebu Hanzele, bunu sen soyliiyorsun." dedi.
Kurey~liler, Ebu Siifyan'a ~u cevab1 verdiler:
- Ba§kalanndan nzayt gerektirecek bir§ey gormedigin halde raz1 1
olmu§sun. Bize ve sana fayda vermeyecek bir§eyler getirmi§sin. Al- arad
lah'm hayatma yemin ederiz ki, Ali, sadece seninle oynami§tlr. Senin Ceni
ilan ettigin eman ge~ersizdir. Onlara kar~?I senin verdigin eman ise liine
pek onemli bir§ey degildir. 1
Sonra Ebu Siifyan, kansmm yanma gitti. Durumu anlattl. Kans1 ~?OylE
ona §U kar§Ih~ verdi: kir o
-Allah seni rezil etsin, ~rkin k1lsm ey kavmin temsilcisi, sen bize
bir haytr getirmedin."
Rasulullah (s.a.v.), gokte bir bulut gordii ve §oyle dedi: "Dogrusu
~u bulut, Beni Ka'b ogullanna yardlm yagdlracak."
Rasulullah (s.a.v), Ebu Siifyan'm Medine'den ~1k1p gitmesinden retti
sonra yiice Allah'm diledigi kadar bir miiddet bekledi. Sonra haz1rhga j
ba§lad1 ve haz1rlanmas1 i~in Ai§e'ye de emir verdi. Ancak bu haZirh- cegi1
~m gizlemesini de tenbihledi. Sonra Rasulullah (s.a.v.), mescide veya "All~
baz1 i~?lerini gormeye gitti. 0 esnada Ebu Bekir, Ai§e'nin yanma geldi. habf
Ai§e'nin bugday elemekte ve aytklamakta oldugunu gordii. Ona: hm.'
- Ey Klz1m! Bu yiyecegi ni~in yap1yorsun? diye sordu. Hz. Ai§e j
sustu ve cevap vermedi. Ebu Bekir, sorusunu tekrarlayarak §oyle de- nM
di: habJ
- Rasulullah (s.a.v.) gazaya gitmek mi istiyor?
Hz. Ai§e yine sustu ve cevap vermedi. Ebu Bekir:
- Rumlann iizerine mi gitmek istiyor? diye sordu. Ai§e yine sustu. klm1
Cevap vermedi. Ebu Bekir: haz1
- Belki de N ecidlilerin iizerine gidecek? diye sordu. Ai~?e yine sus- sele1
tu, cevap vermedi. nim
Ebu Bekir:
- Belki de Kurey~lilerin iizerine gitmek istiyor? diye sordu. Ai~e,

yine sustu, cevap vermedi.
Ravi diyor ki:
Rasulullah (s.a.v.) eve geldi. Ebu Bekir ona sordu:
- Ya Rasulallah, bir yerlere mi gitmek istiyorsun?
- Evet.
- Belki de Beni Asfar'm (Rumlann) iizerine gitmek istiyorsun de-
gil mi?
- HaYJ.r.
- Necidlilerin iizerine mi gitmek istiyorsun?
- HaYJ.r.
- Belki de Kurey~lilerin iizerine gitmek istiyorsun, degil mi?
- Evet.
- Seninle onlar arasmda bir miitareke siiresi yok mudur?
- Onlann Beni Ka'b kabilesine neler yapbklanm duymadm m1?
Rasulullah (s.a.v.), gazaya gidilecegini insanlara duyurdu. Bu
arada Hatib b. Ebi Beltaa da Kurey~lilere bir mektup yaz1p gonderdi.
Cenab-1 Allah, mektubun gonderilmek iizere yola ~_;:IkanldigJm Rasu-
liine haber verdi.
Muhammed b. ishak, Muhammed b. Cafer kanah ile Urve'nin
~oyle dedigini rivayet etmi~tir: "Ai~e, bugday elemekte iken Ebu Be-
kir onun yamna gitti. Ona ~oyle sordu:
- Bu ne? Rasulullah, haz1rlanmamzi rm emretti?
- Evet, sen de haz1rlan.
- N ereye gidilecek?
- Nereye gidilecegini bize soylemedi. Yalmz haz1rlanmamiZI em-
retti."
ibn ishak dedi ki: Rasulullah (s.a.v.), daha sonra Mekke'ye gidile-
cegini insanlara duyurdu. Haz1rlanmalanm emretti ve ~oyle dua etti:
"Allah'1m, Kurey~lilerin gozlerini kapat, casuslanm durdur. Onlara
haber ula~brma ki, memleketlerinde onlan ani den baskma ugra ta-
hm."
insanlar, Mekke'ye gitmek i~in haz1rlandilar. Hassan da insanla-
n Mekke fethine te~vik ediyor ve Huzaahlann ugrad1klan musibeti
hahrlahyordu:
"Beni Ka'b'm adamlannm boyunlan Mekke vadisinde kilwlanm

kmmdan 1_;:1karmayan bir taklm adamlann elleriyle vurulurken orada
haz1r bulunmamam, beni iizmektedir. Ve bir.,;:ok Oliiler ki heniiz elbi-
seleri ortiilmedi (Yani defnedilmediler). Ke§ke bilseydim ki, acaba be-
nim yarmm1m Siiheyl b. Amr'a ula§acak m1mr?
Safvan, aniisiiniin kenanndan ses pkaran ya~h bir devedir. Bu,
476 !BNKESIR
sava~ anlannda baglamr. l

Ey ibn Ummii Miicahid, o deveden halis bir siit sa~lch~ ve di~le
ri egildigi zaman bizden emin olma. a dan
Ondan korkmaym1z. Qiinkii klh~lanm1z oliimle ona varch. Onlar I
oniinde kap1S1 a~1hr.11
asha
HATiB B. EBi BELTAA'NIN KISSASI II
I
Muhammed b. ishak dedi ki: Bana Muhammed b. Cafer, Urve b. yurd
Ziibeyr'den ve ba~ka alimlerimizden naklen ~u haberi verdi: II
Rasulullah (s.a.v.), Mekke'ye yiiriimeye karar verdigi zaman, Ha- dost

tib b. Ebi Beltaa, Kurey~lilere bir mektup yazd1. Rasulullah (s.a.v.)'m (
Mekke iizerine yiiriime hususunda onlara haber veriyordu. Sonra o kada
mektubu ahp bir kadma verdi. Muhammed b. Cafer, o kadmm Mii- i
zeyne kabilesinden oldugunu ileri siirmii~tiir. Ba~kalannm bana an- heyll
latti~na gore, o kachnm ad1 Sarra olup Beni Abdiilmuttalib'ten biri- ifade
nin azadh cariyesi idi. Hatib, kachna o mektubu ula~tirmas1 kar~Il1- duH
~nda biiyiik bir vaatte bulundu. yemi
Kachn, o mektubu sa~ orgiisii i~ne koydu, sonra yola ~1kti. Hatib'- size 1
in yaptiklan, Rasulullah (s.a.v.)'a semadan bildirildi. Bunun iizerine ~ekle
Ali b. Ebi Talib ile Ziibeyr b. Avvam'1 gonderdi ve onlara ~oyle dedi: t
- Bir kachm yakalaym ki, Hatib b. Ebi Beltaa, onunla Kurey~lile alchg
re bir mektup gondermi~tir. Onlar i~in azmetmi~ oldugumuz sava~1 ,.
onlara haber veriyor ve onlan haz1rhkh olmaya ~a~nyor. ba~k·
Ali ile Ziibeyr yola pktilar. Nihayet Beni Ebi Ahmed'e ait Halife E
mmtikasmda onu yakaladllar ve devesinden inmesini istediler. Onun mi~ti
yolculuk e~yalanm arachlar. i~inde bir~ey bulamadllar. Bunun iizeri- R
ne Ali b. Ebi Talib, kadma ~oyle dedi: emir
- Allah'a yemin ederim ki, r.e Rasulullah (s.a.v.)'a gokten yalan
haber gelmi~tir, ne de o bize yalan soylemi~tir. Ya o mektubu kendili- chnb
ginden pkanrsm, ya da biz senin iizerini aranz! y
Kachn, durumun ciddi oldugunu goriince: varch
- Obiir tarafa don, dedi. mmd
0 da yiiziinii ~evirdi ve kachn, sa~ orgiilerini ~ozdii. Mektubu ~1- seleri
kanp ona verdi. 0 da Rasulullah (s.a.v.)'a getirdi. Rasulullah da Ha- kard1
tib'i ~a~rarak ona ~oyle dedi: yazll1
- Ey Hatib! Seni bu i~e sevk eden nedir? II]
- Ya Rasulullah, vallahi ben elbette Allah'a ve Rasuliine iman et- bum'

mi~ bir kimseyim. Dinimi ne degi~tirdim, ne de tebdil ettim. Fakat onlar
ben oyle bir ki~iyim ki, Kurey~liler i~inde bir kokiim ve a~iretim yok-
tur. Benim onlar arasmda ~oluk ~ocugum var. Bunun i~in onlara kar-
~1 yaltaklanmada bulundum. bagla
BDYOK tsLAM TAR1H1 477
Bunun iizerine Orner b. Hattab §Oyle dedi:

- Ya Rasulallah, b1rak da bunun boynunu vuraYlm. Qiinkii bu
adam mti.naf1k olmu§tur.
Rasulullah (s.a.v.) da §oyle dedi:
- Ey Orner, bunu nereden biliyorsun? Allah , Bedir giiniinde Bedir
ashabm1 gordii ve §Oyle dedi:
11 11
Dilediginizi yapm1z. Sizi affettim.
Bunun iizerine yiice Allah, Hatib hakkmda §U ayetlerini inzal bu-
yurdu:
IIEy inananlar! Benim de dii§mamm, sizin de dii§mammz olanlan
11
dost edinmeyin... (el-Miimtehine, 1.)
Olay buradan itibaren anlatllmaya ba§lamyor ve klssamn sonuna
kadar bu surenin ayetlerinde durum a~1khga kavu§turuluyor.
ibn ishak, bu klssaYl bu §ekilde miirsel olarak nakletmi§tir. Sii-
heyli'nin anlatti~na gore Hatib'in Kurey§lilere yazd1~ mektupta §U
ifadelere rastlannn§tlr: IIRasulullah (s.a.v.), gece karanh~ gibi bir or-
du ile iizerinize gelmektedir. Tlpkl sel gibi aklp gelmektedir. Allah'a
yemin ederim ki, o yalmz ba§ma bile iizerinize gelecek olursa Allah
size kar§I ona yardlm edecektir. Qiinkii Allah, ona vaadettigi §eyi ger-
~ekle§tirecektir. II
ibn Sellam'm tefsirinde de Hatib'in mektubunda §U ifadelerin yer
aldl~ zikredilmektedir:
IIDogrusu Muhammed ordusuyla birlikte yola pkti. Ya size ya
11
ba§kalanna gelecektir. Siz tedbirli olun, saklmn.
Buhari, Kuteybe kanah ile Hz. Ali'nin §oyle dedigini rivayet et-
mi§tir:
Rasulullah (s.a.v.) beni, Ziibeyr'i ve Mikdad'1 gonderdi. Bize §Oyle
emir verdi:
- Yola pkln. Ravza-i Fahr denen yere vard1~mzda orada bir ka-
dln bulacaksm1z, onda bir mektup vard1r. Mektubu ondan alm.
Yola ~1kt1k. AtlanmiZI dort nala ko§turduk. Nihayet Ravza'ya
vardlk. Orada kadlm bulduk. Ona: IIMektubu ~kar. II dedik. 0 da: IIYa-
mmda oyle bir§ey yok. dedi. Biz: IIYa mektubu ~1kanrsm, ya da elbi-
11
selerini ~1kannz. dedik. 0 da mektubu sa~ orgiilerinin arasmdan p-

11
kardi. Biz mektubu ahp Rasulullah (s.a.v.)'a getirdik. i~inde §unlann

yaz1h oldugunu gordiik:
11
IIHatib b. Ebi Beltaa'dan, Mekke'deki mii§rik insanlara ... Hatib,
bu mektubunda Rasulullah (s.a.v.)'m Kurey§lilerin iizerine gidecegini
onlara haber veriyordu. Rasulullah, onu ~a~rtlp §oyle sordu:
- Ey Hatib, bu nedir?
- Ya Rasulallah, hakklmda acele karar verme. Ben Kurey§lilerle
baglant1s1 bulunan biriyim. Onlardan olmadl~m halde onlann miit-
478 1BNKESIR
tefikiyim. Senin yanmdaki Muhacirlerden bazllannm Kureyl?liler ya- bel

nmda akrabalan var<hr ki, bu akrabalar sayesinde onlar mallanm ve val
ailelerini korurlar. Ben de, benim onlar yanmda al?iretim olma<hg,.m
bildigim i~in bari boyle bir mektup gondermekle onlar yanmda bir
luymetim bulunsun istedim ki, bu sayede yalunhg,.m1 koruyayim. Ben
dinimden irtidad etmek veya islam'dan sonra ki.ifre nza gostermek
i~in bu il?i yapm1l? degilim. Ab
Rasulullah (s.a.v.), orada bulunan sahabelere hitaben: "Hatib size
dogruyu soyledi." dedi. Eb
Hz. Orner: b. J
- Ya Rasulallah, b1rak da l?U miinaf1lun boynunu vuray!m, dedi. s1r:
Rasulullah ise, ona l?U cevab1 verdi: te
- Ne biliyorsun? Belki de Allah, Bedir gazvesine kahlan Miislii- vat
manlann durumuna vaklf olmul? ve onlara l?Oyle demil?tir: "Diledigini- de'
zi yapm. Ben sizi bag,.l?lamll?Imillr."
Bunun iizerine Cenab-1 Allah, l?U ayet-i kerimeyi inzal buyurdu: kil?
"Ey inananlar! Benim de diil?mamm, sizin de diil?mammz olanlan ley
dost edinmeyin. Onlar, size gelen ger~egi inkar etmil?ken, onlara sev- kat
gi gosteriyorsunuz. Oysa onlar, Rabbiniz olan Allah'a inand1g,.mzdan dm
otiirii sizi ve peygamberi yurdunuzdan ~1kanyorlar. Eger siz, benim ola
yolumda saval?mak ve nzann kazanmak i¢n ~Ikmll?Samz onlara nasll (s.a
sevgi gosterirsiniz? Ben, sizin gizlediginizi de a~1ga vurdugunuzu da
bilirim. i~inizden onlara sevgi gosteren kimse, l?iiphesiz dogru yoldan (s.a
sapmll?hr." (el-Mumtehine, 1.)
imam Ahmed b. Hanbel, Cabir b. Abdullah'm l?tiyle dedigini riva- n1z
yet etmil?tir: Hatib b. Ebi Beltaa, Mekkelilere mektup yaz<h. Mektu- yolJ
bunda, Rasulullah (s.a.v.)'m onlarla saval?mak niyetiyle iizerlerine son
geldigini haber verdi. Bu mektubu bir kalina vermil? oldugu, Rasulul- le d
lah'a haber verildi. Rasulullah da o kadma adamlar gtinderdi. Mektu-
bu sa~lan arasmdan ~1kard1lar, getirdiler. Rasulullah, Hatib'e l?tiyle ara
sordu: yal
- Ey Hatib, bunu yaptm m1?
- Evet. Ama ben bir miinaf1khk olsun veya Rasulullah'1 aldataYim yet
diye bunu yapmad1m. Qiinkii ben biliyordum ki; Allah, Rasulullah'1, den
galip lulacak ve il?ini bal?anyla sona erdirecektir. Yalmz ben, Kureyl?- suy
liler arasmda yabanc1 bir kimse idim. Annem ise onlann yanmda idi. var1
Anneme zarar vermemeleri i¢n bunu onlara bir iyilik olsun diye yap-
tim. del
Hz. Orner dedi ki: leyE
- $u adannn bal?mi vuraYlm m1?
Rasulullah, l?U cevab1 verdi: ibn
- Bedir saval?ma kahlan adam1 m1 tildiireceksin? Ne biliyorsun,
belki de Cenab-1 Allah, Bedir sava~?ma katllan kimselerin durumuna

vaklf olmu~? ve: "Dilediginizi yap1mz." demi~?tir.
FASIL
ibn ishak, Muhammed b. Muslim b. ~ihab ez-Ziihri kanah ile ibn

Abbas'm ~?Ciyle dedigini rivayet etmi~?tir:
Rasulullah (s.a.v.), daha sonra sefer haz1rhklanna devam etti.
Ebu Ruhm'u Medine iizerine vali b1rakti. Bu adamm asll adl Kiilsiim
b. Husayn b. Utbe b. Halef el-Gifari'dir. Ramazandan on giin gec;tigi
s1rada yola c;1ktl. Rasulullah (s.a.v.) oruc; tuttu. Halk da onunla birlik-
te oruc; tuttu. Nihayet Usfan ile Emecin arasmda Kedid denen yere
vanld1!Pnda iftar ettiler. Sonra Miisliimanlardan 10.000 ki~?i yoluna
devam etti. Merr-i Zervan'a indiler.
Urve b. Ziibeyr dedi ki: Rasulullah (s.a.v.)'m beraberinde 12.000
ki~?i vard1. Ziihri ile Musa b. Ukbe de boyle demi~?lerdir. Baz1lan, Sii-
leym kabilesinin 700 ki~?i ile bazllan ise 1000 ki~?i ile islam ordusuna
katild1!Pm sayler. Miizeyneliler de 1000 ki~?ilik bir kuvvetle islam or-
dusuna katildllar. Biitiin kabilelerde saYlca katllanlar ve Miisliiman
olarak katllanlar vard1. Muhacirler ile Ensar'm hepsi Rasulullah
(s.a.v.)'la birlikte yola c;1ktllar. Onlardan hic;bir kimse geride kalmad1.
Beyhaki, ibn Abbas'm ~?Ciyle dedigini rivayet etmi~?tir: Rasulullah
(s.a.v), Mekke fethine ramazan aYlnda ba§ladl.
Ravi diyor ki: Said b. Miiseyyeb'in de boyle dedigini duydum. Yal-
mz bilemiyorum, Rasulullah (s.a.v.), §aban aYlnm son gecelerinde mi
yola c;1kti ve ramazam yolda kar~?Ilad1. Yoksa ramazan aYl girdikten
sonra m1 yola c;1kt1? Yalmz Ubeydullah b. Abdullah, ibn Abbas'm ~?OY
le dedigini bana haber verdi:
"Rasulullah (s.a.v.) oruc; tuttu. Kedid denen, Usfan ile Kudeyd
arasmdaki suyun yanma vard1!Pnda iftar etti ve ramazan aYl c;Iklnca-
ya kadar da hep iftar etti, oruc; tutmadl."
Buhari, Ali b. Abdullah tariki ile ibnAbbas'm §Ciyle dedigini riva-
yet etmi~?tir: "Rasulullah (s.a.v.), ramazan aYinda sefere c;1kh. Usfan
denilen yere vard1!Pnda kendisine su getirilmesini istedi. Getirilen
suyu insanlar gorsiinler diye ahp ic;ti, orucunu ac;tl. Nihayet Mekke'ye
vard1."
Ravi diyor ki: ibn Abbas §Ciyle diyordu: "Rasulullah (s.a.v.) sefer-
de hazen oruc; tuttu, hazen de orucunu ac;ti. Dileyen oruc; tutabilir, di-
leyen tutmayabilir."
Yunus b. Biikeyr, ibn ishak ve onun vas1tas1yla Ziihri kanah ile
ibn Abbas'm ~?Ciyle dedigini rivayet etmi§tir:
"Rasulullah (s.a.v.) fetih seferine gitti. Medine'ye vali olarak Ebu
480 1BNKESIR
Ruhm Kiilsi.im b. Husayn el-Gifari'yi tayin etti. Ramazandan on gtin b.

ge~tikten sonra yola ~1kt1. Oru~ tuttu. insanlar da onunla beraber ke
oru~ tuttular. Usfan ile Emec mevkii arasmdaki Kedid mmtikasma ka
geldiginde orucunu bozdu. Mekke'ye oru~suz olarak girdi. insanlar,
Rasulullah (s.a.v.)'I son olarak oru~suz gormu~lerdi. 0, daha onceki riv
htikmi.i neshetmi~ti."
Daha sonra Yakub b. Si.ifyan tariki ile ibn ishak'm ~oyle dedigi b.
rivayet edilmi§tir: "Rasulullah (s.a.v.), hicri sekizinci senenin rama- bir
zan aymdan on gi.in ge~tikten sonra Medine'den ~ktl. Mekke'ye gitti." nil
Beyhaki, Ebu ishak el-Fezari kanah ile ibn Abbas'm §Oyle dedigi- nu
ni rivayet etmi~tir: liyt
"Mekke'nin fethi, ramazan aymdan oni.i~ gi.in ge~tikten sonra ger-
~ekle§ti." em
Bu ifade yanh~ olup, Zi.ihri'nin sozi.idtir. i~t:
Sonra ibn Vehb tariki ile Zi.ihri'nin ~oyle dedigi rivayet edilmi~tir: du
"Rasulullah (s.a.v.), Mekke fethi i~in Medine'den ~1kti. Q1kl~1 rama- ve1
zan aymda idi. Yanmda 10.000 Mi.isli.iman vardl. Medine'ye geli§in-
den sekiz bu~uk sene sonra Mekke i.izerine gitmi~ ve ramazamn biti- ba:
mine oni.i~ gtin kala oraYl fethetmi~ti."
Beyhaki, Said b. Abdiilaziz et-Tenuhi kanah ile Ebu Said el-Hud- yo]
ri'nin §Oyle dedigini rivayet etmi§tir: Ke
"Rasulullah (s.a.v.), ramazan aYindan iki gece ge~tiginde fetih se- su
nesinde yola ~1kmam1z i~in duyuruda bulundu. Biz de oru~lu olarak ki,
yola ~1ktik. Kedid mevkiine vardl~m1zda orucumuzu bozmam1z1 em- Mt
retti. insanlar hastalandllar. Kimi oru~lu, kimi oru~suz idi. Di.i~man
la kar~Ila~aca~m1z menzile vard1~m1zda, orucumuzu a~mam1z1 em-
retti. Biz de hep birlikte orucumuzu a~tik."
imam Ahmed b. Hanbel, Ebu Mugire kanah ile Ebu Said el-Hud-
ri'nin ~oyle dedigini rivayet etmi~tir:
"Fetih senesinde ramazan aymdan iki gece ge~tikten sonra yola
~kmam1z ipn Rasulullah (s.a.v.) bize ilanatta bulundu. Biz de oru~lu
olarak yola ~1kbk. Rasulullah, Kedid mevkiine vard1~miZda orucu-
muzu bozmam1z1 emretti. insanlann bir klsm1 oru~lu, bir klsm1 da o-
ru~suz olarak sabahladllar. Nihayet di.i~manla kar~nla§maya en yakln
mevkiye vardl~m1zda orucumuzu a~mam1z1 emretti. Biz de hep bir-
likte orucumuzu a~tlk."
Ben derim ki: Zi.ihri'nin anlattl~na baklhrsa Mekke'nin fethi ra-
mazamn onu~tinci.i gi.ini.inde ger~ekle~mi~tir. Ebu Said'in anlatti~na
bak1hrsa, Muslumanlar Medine'den ramazanm ikinci gi.ini.inde ~k
mi~lardi. Bu da onlann Mekke ile Medine arasmdaki yolu onbir gece-
de katetmi§ olduklanm kabul etmemizi gerektirmektedir.
Ama Beyhaki, As1m b. Orner b. Katade, Amr b. ~uayb, Abdullah
B"OYOK tsLAM TAR1Ht 481
b. Ebi Bekir ve digerlerinin §Oyle dediklerini rivayet etmi§tir: IIMek-

ke'nin fethi hicri sekizinci senenin ramazan aymm bitimine on gi.in
kala ger~ekle§ti. II
Ebu Davud et-Teyalisi, Cabir'in babas1 Abdullah'm §Oyle dedigini
rivayet etmi§tir:
11
Rasulullah (s.a.v.), fetih senesinde oru~lu olarak Medine'den pk-
ti. Kiiraii'l-Gamim'e vard1. Beraberindeki insanlann bir kism1 yayan,
bir kism1 da siivari idi. Bu yolculuk ramazan aymda yap1hyordu. De-
nildi ki: IIYa Rasulallah, oru~lu olmak insanlara ~ok zor geliyor, yal-
mz onlar, senin nasll yapti~na bak1yorlar? Senin ne yapaca~m bek-
liyorlar?ll
Bunun iizerine Rasulullah (s.a.v.), bir bardak su getirilmesini
emretti. Suyu getirdiler. Barda~ kald1np insanlann gozleri oniinde
i~ti. Bunun iizerine bazllan oru~lanm devam ettirdiler. Bazllan boz-
dular. Nihayet bazllannm oru~lu olduklan Hz. Peygamber'e haber
11 11 11
verildi. Bunun iizerine kendisi: 0nlar asilerdir. buyurdu.
imam Ahmed b. Hanbel, Muhammed b. ishak kanah ile ibn Ab-
bas'm §Oyle dedigini rivayet etmi§tir:
IIFetih senesinin ramazan aymda Rasulullah (s.a.v.), Medine'den
yola pkti. Oru~ tuttu. Beraberindeki Miisliimanlar da oru~ tuttular.
Kedid mevkiine vanld1~nda binegi iizerinde iken biiyiik bir bardak
su getirilmesini emretti. Getirilen suyu, insanlann gozleri oniinde i~ti
ki, orucunu bozmu§ oldugunu onlara bildirsin. Boyle yapmas1 iizerine
Miisliimanlar da oru~lanm bozdular. II
B. tsliim Tarihi, C. IV, F . 31

gel
rar
ma
ti.ir
HZ. PEYGAMBER'iN AMCASI ABBAS'IN MUSLUMAN OLU~U
Bu bohimde, Rasulullah'm amcas1 oglu Ebu Stifyan b. Haris b.

Abdi.ilmuttalib'in, mi.i'minlerin annesi Ummi.i Seleme'nin karde~i Ab- ym
dullah b. Ebi Umeyye b. Mi.igire el-Mahzumi'nin de yanma hicret et-
melerinden, hicret yolculugunda iken Mekke'nin fethine giden Rasu-
lullah ile yolda kar~Ila~malanndan bahsedilecektir.
ibn ishak dedi ki: Abbas b. Abdi.ilmuttalib yolda iken Rasulullah
(s.a.v.) 'la kar~Ila~ti.
ibn Hi~am dedi ki: Abbas, ailesiyle birlikte hicret yolculugunda
iken Ci.ihfe'de Rasulullah'la kar~Ila~t1. Daha once Mekke'de ikamet
edip Sikayet gorevini yi.iri.iti.iyordu. Rasulullah (s.a.v.) -ibn ~ihab ez-
Zi.ihri'nin anlatti~na gore- ondan raz1 idi. ga1
ibn ishak dedi ki: Yine Ebu Si.ifyan b. Haris b. Abdi.ilmuttalib ve
Abdullah b. Ebi Umeyye b. Mugire, Mekke ile Medine arasmdaki Ni-
ku'l-Ukab'ta Rasulullah (s.a.v.)'la kaqila~tilar. Onun yanma girmek
istediler. Ummi.i Seleme, onlar hakkmda Rasulullah ile konu~tu ve
~oyle dedi:
- Ya Rasulallah, senin amcan oglu ve halan oglu ve kaympederi
gelmi~, diyorlar.
- Benim onlara ihtiyacrm yok, dedi. "Amcam oglu benim namusu-
mu ~ignedi. Halam ogluna ve kaympederine gelince, o Mekke'de bana ve1
diyecegini dedi." bir
Bu tarzdaki haber onlara vard1~nda, (ki Ebu Si.ifyan ile birlikte
onun yanmda ki.i~i.ik bir oglu da vardi. 0 da) ~oyle dedi: ye1
- Vallahi ya bana izin verir veya bu ogulcugumun elinden tuta- ya
nm, sonra da a~hk ve susuzluktan oli.inceye kadar yeryi.izi.inde yi.iri.ir
gideriz.
Bu haber, Rasulullah (s.a.v)'a ula~ti~nda yi.iregi onlara kaq1 yu-
mu~adi, ac1d1. Sonra onlara izin verdi. Onlar da onun yanma girdiler gill
ve Mi.isli.iman oldular.
Ebu Stifyan b. Haris, islam'a giri~ini ~iir ile dile getirdi ve ge~ gel
mi~te yapti~ iileylerden dolaYI ozi.ir dileyerek !ilOyle dedi: (s.<
du
"Andolsun ki ben Lat'm ordusu, Muhammed'in ordusuna galip lar
BUYUK tsLAM TAR1Ht 483
gelsin diye bir bayrak ta~1d1~m giin, gece yliriiyen, ~a~ kin, gecesi ka-
ranhk bir kimse idim.
i~te bu anlar dogru yola iletildigim ve dogru yolu buldugum za-
manki anlanmillr.
Beni nefsimden ba~ka bir hidayetp dogru yola iletti ve "Beni, bii-
tiin ~iddetiyle kovdugum bir kimse Allah'a nail etti."
Muhammed'i biitiin gayretimle men ediyordum ve ondan uzakla-
~Iyordum.
Her ne kadar Muhammed'in soyuna intisab etmesem de onun so-
yunu iddia ediyordum. ,
Onlar, hevalanyla konu~mayan kimselerdi. Herne kadar gorii~
sahibleri klnamyor ve yalanhyorsa da oturu~ta hidayet edilmedikt;e
kavm ile birlikte uzakla~acak degilim.
Sakif kabilesine de ki: Onlarla sava~mak istemiyorum.
Onlara de ki: Benden ba~kasm1 tehdit etsinler.
Amir'e isabet eden kimsenin ordusunda degildim.
Dilimin ve elimin yapb~ bir~ey de degildi.
U zak diyarlardan gel en kabilelerdir. Seham ve Siirdad'tan gel en
gariblerin ellerinden t;Ikan atlar ve develerdir."
ibn Ishak dedi ki: Rivayet olunduguna gore o; "Biitiin ~iddetiyle

kovdugum kimse beni Allah'a nail etti." soziinii Rasulullah (s.a.v.)'a
okudugu zaman Rasulullah (s.a.v.) gogsiine vurdu ve ~oyle dedi: "Sen
mi beni biitiin ~iddetinle kovdun?"
FASIL
Rasulullah (s.a.v.), Merrii'z-Zehran'a vard1~ zaman orada mola

verip, ikamet etti. Nitekim Buhari, Yahya b. Biikeyr kanab ile Ca-
bir'in ~oyle dedigini rivayet etmi~tir:
"Merrii'z-Zehran'da Rasulullah (s.a.v.)'la birlikte misvak agacmm
yemi~ini topluyorduk. Rasulullah (s.a.v.): "Siyah olanlanm toplama-
ya halon. Qiinkii o daha ho~tur." dedi. Denildi ki:
- Ya Rasulallah, sen koyun giittiin mii?
- Evet, koyun giitmemi~ hit;bir peygamber yoktur."
Beyhaki, Hakim tariki ile Ebu'l-Velid Said b. Mina'nm ~oyle dedi-
"Hudeybiye ban~m1 peki~tirip siiresini uzatmak it;in Medine'ye
gelen Mekkeliler, i~lerini tamamlaYIP geri dondiiklerinde Rasulullah
(s.a.v.), Mekke'ye gitmek it;in Miisliimanlara emir verdi: Yola koyul-
du. Merrii'z-Zehran'a vard1~nda Akabe'ye inip konaklad1. ToplaYICI-
lan misvak agacr yemi~ini toplamaya gonderdi. Ben de Said'e: "Topla-
484 lBNKESlR
yacaklan §ey nedir?" diye sordum. 0 dedi ki: "Misvak agacmm mey- slit~
vesidir." ra I
Meyve toplamaya gidenler arasmda ibn Mesud da vardi. 0 da on- zorl
larla meyve toplamaya gitmi~ti. Onlardan biri, iyi bir taneyi ele gep- Vall
rince agzma atiyordu. Meyve toplamak ipn agaca ~kmakta olan ibn nad
Mesud'un bacaklannm inceligine bak1p gilltiyorlardi. Bunun tizerine ken
Rasulullah (s.a.v.) ~oyle buyurdu:
"Onun bacaklannm inceligine mi hayret ediyorsunuz? Nefsim de~
kudret elinde bulunan Allah'a yemin ederim ki, onun o iki baca~, te-
razide Uhud da~ndan daha a~r gelir." ibn Mesud ne dev§irdi ise Ra-
sulullah'a getirdi. Dev~irdigi ~eylerin en iyilerini de agzma gottirti-
yordu. Bunun i~in de §Oyle dedi:
"Benim dev~irdiklerim bunlard1r. En iyileri de agz1mdadir. Qtin- ve z
kti her dev~iricinin eli agzma gider."
Buhari ve Mtislim'in sahihlerinde Enes'in ~oyle dedigi rivayet ses1
olunmu~tur.
"Biz Merrti'z-Zehran'da iken insanlar bir tav~am yuvasmdan tir-
ktittip ka~rrdllar. Pe~ine dti~tip, kovaladllar. Fakat yoruldular. Ama
ben yalmz ba§Ima kovalamaya devam ettim. Ve onu yakalaYIP aldim.
Ebu Talha'ya getirdim. 0 da onu kesti. Uyluk ve baldir klsmm1 Rasu- dir,
lullah'a gonderdi. 0 da kabul buyurdu."
ibn ishak dedi ki: Rasulullah (s.a.v.), Merrti'z-Zehran'a inip ko-
nakladi. Kurey~liler, bu durumdan habersiz idiler. Rasulullah (s.a.v)'- cak
m yaptiklanndan ve neler yapaca~ndan haberleri olmuyordu. i~te o ttirE
gecelerde Ebu Stifyan b. Harb, Hakim b. Hizam ve Btideyl b. Verka,
haber ara~tirmak maksad1yla Mekke d1~ma ~ktllar. Bir haber duy-
mak veya bir~eyler gormek istiyorlardi. Mti:
ibn Lehia, Ebu'l-Esved kanah ile Urve'nin ~oyle dedigini rivayet son
etmi~tir: Rasulullah (s.a.v.), ke~if kolu olarak baz1 stivarileri onden
gonderdi. Bunlar, casuslan ara§tlnyorlardL Huzaahlar ise herhangi
bir kimsenin ileriye ge~mesine mtisaade etmiyorlardi. Ebu Stifyan ve
arkada§lan geldiklerinde Mtisltimanlann athlan onlan yakaladllar.
Orner kalklp onun boynunu yumruklamaya ba~ladi. Nihayet Abbas b.
Abdtilmuttalib, onu himayesi altma ald1. Qtinkti Abbas, Ebu Stif-
yan'm arkada~1 idi. nn1
ibn ishak dedi ki: Rasulullah (s.a.v:), Merrti'z-Zehran'a indigi za-
man Abbas ~oyle dedi: mi~
"Yann Kurey§'in ona gelip eman dilemelerin_den once zorla Mek- Om
ke'ye girerse bu, onlann sonsuza dek helak olmas1 demektir."
Abbas dedi ki:
Rasulullah (s.a.v.)'m beyaz katinnm tizerine binip yola ~1kt1m.
Nihayet Erak'a gelip orada ~oyle dedim: Odunculardan birini veya bir siz'
BUY(JK iSLAM TAR1H1 485
siit~iiyii veya ihtiyac1 i~in Mekke'ye giden birini bulmahYim ki, onla-
ra Rasulullah (s.a.v.)'m yerini haber versin ki, onlar da Rasulullah
zorla Mekke'ye girmeden once pksmlar da ondan eman dilesinler.
Vallahi ben o kabnn iizerinde gidiyordum ve birini anyordum. 0 es-
nada Ebu Siifyan ile Biideyl b. Verka'm konuf?masmi if?ittim. Onlar
kendi aralannda konuf?uyorlardi. Ebu Siifyan f?Oyle diyordu:
- f;)imdiye dek bu geceki gibi ne bir atef?, ne de bir asker gormiif?
degilim.
Biideyl de f?oyle diyordu:
- Vallahi bu Huzaa kabilesidir. Savaf? onlan klzrurmif?.
Ebu Siifyan f?tiyle diyordu:
- Huzaahlar, bu kadar atef?e ve askere sahip olamayacak kadar az
ve zelildirler.
Ben onun sesini tamd1m ve: Ey Ebu Hanzele, dedim. 0 da benim
sesimi tamdi ve f?Oyle dedi:
- Ebu Fadl rmsm?
- Evet.
- Sana ne oldu? Baham ve anam sana kurban olsun.
- Yaz1k sana ey Ebu Siifyan! if?te Rasulullah (s.a.v.) halkln ipnde-
dir, yann vah Kureyf?'in baf?ma!
- Baham ve anam sana feda olsun, ~are nedir?
- Vallahi eger seni ele ge~irirse, kesinlikle senin boynunu vura-
cakbr. Artik bu katirm arkasma bin de seni Rasulullah (s.a.v.)'a go-
tiireyim ve senin i~in ondan eman dileyeyim.
Arkama, kabra hindi. iki arkadaf?I geri dondiiler.
Urve dedi ki: 0 iki arkadaf?I da Peygamber (s.a.v.)'in yamna gidip
Miisliiman oldular. Rasulullah, onlardan Mekkelilerin durumlanm
soruyordu.
Ziihri ile Musa b. Ukbe dediler ki: 0 iki arkadaf?I da Abbas'la bir-
likte Rasulullah (s.a.v.)'m yanma girdiler.
Abbas b. Abdiilmuttalib dedi ki: Ebu Siifyan'1 Rasulullah (s.a.v.)'-
m yanma getirdim. Miisliimanlann yaktiklan her atef?in yanma gel-
digimizde:
- Bu kimdir? diye sordular. Bir de beni Rasulullah (s.a.v.)'m kati-
nmn iizerinde gordiiklerinde:
"Rasulullah (s.a.v.)'m amcas1, Rasulullah (s.a.v.)'m katlnna bin-
mif?. diyorlardl. Nihayet Orner b. Hattab'm atef?inin yanma varmk.
II
Orner:
- Bu kimdir? diye sordu ve bana dogru kalklp geldi. Ebu Siifyan'1
binegin arkasma binmif? goriince f?Oyle dedi:
- if?te Allah'm diif?mam Ebu Siifyan. Allah'a hamdolsun ki, akid-
siz ve ahidsiz bir halde seni bizim elimize diif?iirdii.
486 1BNKESIR
Urve b. Ztibeyr'in ifadesine gore Hz. Orner, Ebu Stifyan\ oldtir-

mek isteyerek boynuna yumrukla vurmaya baf}la<h. Abbas, Ebu Stif- det€
yan'I ona karf}I korudu. nu ~
Musa b. Ukbe de, Ztihri'den f}Oyle bir rivayette bulunmuf}tur:
RasUlullah (s.a.v.)'m gozctileri, Ebu Stifyan'm, Hakim'in ve Bti- alic1
deyl'in develerinin yulanm tutarak, siz kimsiniz? diye sordular. On- baf}l
lar da, Rasulullah'a gelen bir heyetiz, dediler. Abbas, onlara rastla<h.
Onlan, Rasulullah'm yamna gottirdti. Gece boyunca onlarla konuf}tu. rek
Sonra kelime-i f}ahadet getirmelerini istedi. Hakim ile Btideyl f}aha-
det getirdiler. Ebu Stifyan: "Ben bunu bilmem." dedi. Sonra sabahle-
yin Mtisltiman oldu. Bu ti~ arkadaf}, Rasulullah (s.a.v.)'tan Kurey~li riay
lere eman vermesini istediler. Rasulullah da f}Oyle buyurdu: and
"Ebu Stifyan'm evine giren gtivendedir (Ebu Stifyan'm evi Mek-
ke'nin fist taraflannda idi). Hakim b. Hizam'm evine giren gtivende-
dir (Onun da evi Mekke'nin alt taraflannda idi.). Kap1sm1 kilitleyen huh
kimse gtivendedir." nun
Abbas (r.a.) dedi ki: Sonra Orner kof}arak Rasulullah (s.a.v.)'a
dogru gitti. Ben de kabnm1 kof}turdum ve yavaf} giden bir binegin,
yava~ giden bir adam1 ge~ecegi ~ekilde onu ge~tim. Kabnn tisttinden
kendimi atbm. Rasulullah (s.a.v.)'m yanma girdim. Orner de onun ya- ada
nma girdi ve f}Oyle dedi:
- Ya Rasulallah, if}te Ebu Stifyan akidsiz ve ahidsiz oldugu bir si-
rada Allah onu elimize diif}iirmiif}ttir. B1rak da onun boynunu vura-
YIID!
Ben de: de 1
- Ya Rasulallah, ben ona ahid ve eman verdim, dedim. lull:
Sonra Rasulullah (s.a.v.)'m yanmda oturdum ve Ebu Stifyan'1 al- de {
dim ve bu gece benden baf}ka kimse onun yamnda kalmayacak diye
yemin ettim. Orner, onun hakkmda biraz ileri gidince dedim ki: (s.a
- Dur bakahm ya Orner, Allah' a yemin ederim ki, eger Beni Adiyy
b. Ka'b'dan olsay<h boyle soylemezdin. Fakat biliyorsun ki o, Beni Ab- bek
dumenafin adamlanndan<hr.
Bunun tizerine Orner de f}oyle dedi: Yavaf} ol bakahm ey Abbas, yan
Allah'a yemin ederim ki eger babam Hattab Mtisltiman olsayd1 bile yan
senin Mtisltiman oldugun gtindeki kadar sevinmezdim. Qtinkti bili-
yordum ki, senin islam' a girif}in, f}ayet Mtisltiman olsayd1 babam Hat-
tab'm islam' a girif}ine nisbetle Rasulullah'm daha ~ok hof}una giderdi.
Bunun tizerine Rasulullah (s.a.v.) f}Oyle buyurdu: Em
- Ey Abbas, onu kendi ~a<hnna gottir. Sabahleyin onu bana getir. Ztil
Abbas b. Abdillmuttalib dedi ki: Ben de onu yolculuk e~yalanmm dik
yanma gottirdtim ve benim yammda geceledi. Sabahleyin onu erken- kir
den gottirdtim. Rasulullah (s.a.v.), onu gortince f}oyle dedi: kal:
BUY(JK !SLAM TAR1H1 487
- Yaz1klar olsun sana ey Ebu Siifyan! Daha Allah'tan ba§ka iba-

dete laYik bir mabudun olmaYlp sadece Allah'm ibadete laYik oldugu-
nu anlaYIP kavrayacak vaktin gelmedi mi?
- Baham ve anam sana feda olsun. Sen ne kadar yumu§ak huylu,
alicenab ve liitufkar bir kimsesin! Vallahi Allah ile birlikte ondan
ba§ka bir ilah olsa bana fayda verir diye samrdlm.
- Ey Ebu Siifyan, yaz1k sana! Benim Allah Rasulii oldugumu bile-
rek kurban olsun.
Bunun iizerine Ebu Si.ifyan:
- Sen ne kadar yumu§ak huylu, alic~nab ve akrabahk baglarma
riayetkar bir kimsesin! Fakat Allah'a yemin ederim ki bu hususta §U
anda bende bir §iiphe var.
Ebu Si.ifyan'm bu cevab1 iizerine Abbas, ona §Oyle dedi:
- YaZiklar olsun sana! Miisliiman ol ve Allah'tan ba§ka bir ilah
bulunmadl~na ve Muhammed'in de Allah'm Rasulii olduguna -boy-
nun vurulmadan once- §ahadet getir.
Bunun iizerine Ebu Si.ifyan, §ahadet getirip Miisliiman oldu.
Abbas dedi ki: Ben dedim ki;
- Ya Rasulallah! Ebu Siifyan iftihar paYlm almak isteyen bir
adamdlr. Onun i~in bir §eyler ver.
- Evet, kim Ebu Siifyan'm evine girerse o giivendedir.
Urve §U eklemeyi de yapb:
"Kim Hakim b. Hizam'm evine girerse o giivendedir." Aym §ekil-
de Musa b. Ukbe de, Ziihri'nin §Oyle dedigini rivayet etmi§tir: Rasu-
lullah §oyle de dedi: "Kim kap1sm1 kilitlerse o giivendedir. Kim mesci-
de girerse o giivendedir."
Ebu Siifyan, oradan aynhp gitmek istedigi zaman Rasulullah
(s.a.v.) dedi ki:
- Ey Abbas, onu dag burnunun yanmdaki vadinin dar yerinde
beklet ki, orada Allah'm askerlerine rastlasm ve onlan gorsiin.
Musa b. Ukbe, Ziihri'nin §Oyle dedigini rivayet etmi§tir: Ebu Siif-
yan, Hakim b. Hizam ve Biideyl, Abbas'la birlikte da~n burnunun
yanmda duruyorlard1. Sa'd, Ebu Siifyan'a §Oyle demi§ti:
"Bugiin kahramanhk giiniidiir. Bugiin haramlann helal saYildl~
giindiir." (
Ebu Siifyan, bunu Rasulullah'a §ikayet etti. Rasulullah da Sa'd'1
Ensar'm bayraktarh~ndan azletti. Bayra~ Ziibeyr b. Avvam'a verdi.
Ziibeyr de Mekke'nin iist taraflanndan i~eriye girdi. Bayra~ Hacun'a
dikti. Halid b. Velid, Mekke'nin alt taraflanndan i~eri girdi. Beni Be-
kir ve Hiizeyl kabileleri ile kar§Ila§b. Beni Bekir'den yirmi, Hiizeyl
kabilesinden de ii~ veya dart ki§iyi oldiirdii. Dii§manlar, Miisliiman-
488 tBNKESIR
lar kar~1smda hezimete ugraytp Hazvere'de oldiirilldiller (Hazvere, - Taii

Mekke ~ar~1lanndan bir ~ar~uhr.). Bu i§ (Oldiirme) Mescid-i Haram'm riiniiyor?
kap1sma kadar da devam etti. Rasu
Abbas dedi ki: Ben de ~1ktlm ve Ebu Si.ifyan't vadinin dar yerinde, -Bur
Rasulullah (s.a.v.)'m bana bekletilmesini emrettigi §ekilde durdur- beni tasc
dum. Kabileler bayraklanyla gelip ge~tiler. Her kabile ge~tik~e, Ebu yarwm e·
Siifyan: "Ey Abbas, bunlar kimlerdir?" diye soruyordu. Ben de: "Sii- Ebu ;
leym kabilesidir." diyordum. 0: "Ben Siileym'e ne yaptlm ki?" diyor- onun soy
du. Bir kabile daha ge~ince: "Ey Abbas, ya bunlar kimlerdir?" diye lal saytlc
sordu. Ben de: "Miizeyne kabilesidir." dedim. 0: "Ben Miizeyne'ye ne da: "Sa'd
yaptlm ki?'' dedi. Nihayet biitiin kabileler ge~tiler. Her bir kabile ge~ veKa'be'.
tiginde bana mutlaka onlann kim olduklanm sorardi. Onlan ona ha- Urve
ber verdigim zaman: "Ben falan ogluna ne yaptlm ki?" diyordu. Niha- Siifyan, i
yet Rasulullah (s.a.v.), ye§il askeri k1tas1yla ge~ti. Ebu Si.ifyan: "Siib- rafa da~
hanallah, ey Abbas bunlar kimlerdir?" diye sordu. Ben de §iiyle cevap diye sord
verdim: den ~1klp
- i§te Rasulullah (s.a.v.)! Muhacirler ve Ensar arasmdadrr. de Miislii
- Bunlara ne gii~ yeter, ne takat. Vallahi ey Ebu Fadl, senin kar- siicuda v:
de~in oglunun millkii klsa zamanda biiyiimii§. rediyorsa
- Ey Ebu Si.ifyan, o peygamberliktir. di:
- Oyle ise ne mutlu! -Eve
-Sen, derhal kavmine git." yine emri
Ebu Si.ifyan da kavmine gitti. Olanca sesiyle onlara §iiyle ba~rd1: Musa
- Ey Kurey§ toplulugu! i§te Muhammed! Sizin kar§Ismda dura- lah (s.a.v
mayaca~mz bir kuvvetle iizerinize gelmi§tir. Kim Ebu Siifyan'm evi- den onlar
ne girerse giivendedir. "Ey Abba
Bunun iizerine Hind binti Utbe kalklp onun yanma gitti. Biytkla- da, ne de
nm tutup §iiyle dedi: Hafiz
- $u yag tulumu ve et yt~mm i:ildiiriin. bas, Ebu
Bunun iizerine Ebu Si.ifyan: olmadan
- Yaz1klar olsun size! dedi. Sakm bu kadm sizi aldatmasm. Qiin- lullah onl
kii Muhammed, gii~ yetiremeyeceginiz bir kuvvet ile iizerinize gel- yan: "Evi
mi§tir. Artlk kim Ebu Siifyan'm evine girerse giivendedir. Rasululla
Dediler ki: Siifyan:"
- Allah seni kahretsin. Senin evin bize ne fayda saglayacak? ben Rasu
Ebu Si.ifyan yine dedi ki: Ebu Siify
-Kim kap1sm1 kilitlerse giivendedir. Kim Mescid-i Haram'a girer- konU§UnC
se giivendedir. kilitleyen
Bunun iizerine Mekkeliler, kendi evlerine ve Mescid-i Haram'a tir." demi
da~hp gittiler. Buha
Urve ve Ziibeyr dedi ki: Rasulullah (s.a.v.), Ebu Siifyan'm yamna (s.a.v.), lV
vard1~nda Ebu Siifyan ona §i:iyle dedi: onun yol.:
BOYUK isLAM TAR1H! 489
- Tammad.Ig,.m bir~ok ylizler gori.iyorum. Bu yi.izler bana ~ok go-

ri.ini.iyor?
Rasulullah (s.a.v.), ona ~oyle cevap verdi:
- Bunu sen ve kavmin yaphmz. Siz beni yalanlad.IgJmzda bunlar
beni tasdik ettiler. Siz beni yurdumdan ~kard.Ig,.mzda bunlar bana
yard.Im ettiler.
Ebu Si.ifyan, daha sonra Sa'd b. Ubade'nin -yanma ugradigJnda
onun soyledigi: "Bugi.in kahramanhk gi.ini.idi.ir. Bugi.in haramlann he-
lal sayildigJ gi.indi.ir."- sozi.ini.i Rasulullah'a ~?ikayet etti. Rasulullah
da: "Sa'd yalan soylemi~, aksine bugi.in Allah'm Ka'be'yi tazim ettigi
ve Ka'be'ye orti.i giydirildigi gi.indi.ir." dedi.
Urve dedi ki: Abbas'm yanmda kald1g,. gecenin sabahmda Ebu
Siifyan, insanlann namaz hazirhg,.na baf?lad.Iklanm, taharet i~in et-
rafa dag,.ldiklanm gori.ince korktu ve Abbas'a: "Bunlara ne oluyor?"
diye sordu. Abbas da ona: "Onlar ezam i~?ittiler. Namaz i~n yerlerin-
den ~kip etrafa yayihyorlar." diye cevap verdi. Namaz vakti geldigin-
de Mi.isli.imanlann Rasulullah'la birlikte ri.ikua, Rasulullah'la birlikte
si.icuda vard1klanm gori.ince: "Ey Abbas, Muhammed bunlara ne em-
rediyorsa mutlaka yap1yorlar." diye sordu. Abbas da §oyle cevap ver-
di:
- Evet, vallahi eger yemeyi ve i~meyi b1rakmalanm emretse bile
yine emrine itaat ederler.
Musa b. Ukbe, Zi.ihri'nin f?Oyle dedigini rivayet etmi~?tir: Rasulul-
lah (s.a.v.), abdest ald.Ig,.nda ashab abdest suyu, daha yere doki.ilme-
den onlar avu~lanyla ahyorlard.I. Bunu goren Ebu Si.ifyan f?Oyle dedi:
"Ey Abbas, bu gece gordi.igum manzaralan, ne Kisra'nm saltanatm-
da, ne de Kayser'in saltanatmda gordi.im."
Hafiz el-Beyhaki, ibn Abbas'm §Oyle dedigini rivayet etmi§tir: Ab-
bas, Ebu Si.ifyan'1 Rasulullah (s.a.v.)'m yanma getirdi. 0, daha sabah
olmadan geceleyin Rasulullah'm huzurunda Mi.isli.iman oldu. Rasu-
lullah ona: "Ebu Si.ifyan'm evine giren gi.ivendedir." deyince Ebu Siif-
yan: "Evim ne kadar adam1 i~ine alabilir ki?" demi§, bunun i.izerine
Rasulullah (s.a.v.): "Ka'be'ye giren gi.ivendedir." demi~?ti. Yine Ebu
Siifyan: "Ka'be, i~ne ne kadar adam1 alabilir ki?" demif?, buna ceva-
ben Rasulullah: "Mescid-i Haram'a giren gi.ivendedir." demi§ti. Yine
Ebu Siifyan: "Mescid-i Haram, i~ine ne kadar adam alabilir ki?" diye
konu§unca, Rasulullah, buna da f?U cevab1 vermi~?ti: "Kap1smi i.izerine
kilitleyen kimse gi.ivendedir." Bu defa da Ebu Siifyan: "i§te bu reni~?
tir." demi~?ti.
Buhari, Ubeyd b. ismail tariki ile f?oyle rivayet etti: Rasulullah
(s.a.v.), Mekke fethi senesinde Medine'den pkip yola koyuldugunda
onun yola ~Iktig,. haberi Kurey§lilere ula§mif?h. Bunun i.izerine Ebu
490 iBNKESIR
Stifyan b. Harb, Hakim b. Hizam ve Bi.ideyl b. Verka, Rasulullah hak-

kmdaki' haberleri ara~tlrmak i.izere Mekke d1~ma pktilar. Yola revan
oldular. Nihayet Merri.i'z-Zehran'a geldiler. Orada "arefe ate~leri" gibi edec
ate~lerle kaqila~tilar. Ebu Si.ifyan:
- Bu da ne? Arefe ate§lerine benziyor, dedi.
Biideyl b. Verka: bas'
- Bunlar Beni Amr'm ate~leridir, dedi. san<
Ebu Stifyan: verd
- Beni Amr kabilesi bu kadar ~ok ate~i yakamayacak kadar azd1r,
dedi. Rasulullah (s.a.v.)'m bek~ilerinden bazilan onlan gori.ip yakala- lid'e
dilar. Rasulullah (s.a.v.)'m huzuruna getirdiler. Orada Ebu Si.ifyan Ras1
Miisliiman oldu. lid b
Biraz daha yi.iri.idiikten sonra Rasulullah (s.a.v.), Abbas'a ~oyle ri ac
emir verdi:
- Ey Abbas! Ebu Siifyan'I dag,.n burnunun yanmdaki ge¢tte bek- digiJ
let ki Mi.isliimanlan gorsiin. iken
Abbas da onu goti.iriip orada bekletti. Kabileler, Rasulullah (s.a.v) ti.ird
ile birlikte oradan k1ta kita ge~iyorlardi. Ebu Stifyan da onlara baki- le dE
yordu. Bir kita ge¢nce, Ebu Si.ifyan:
- Ey Abbas, bunlar kimlerdir? diye sordu. ada1
Abbas:
- Bunlar Gifarilerdir, dedi. t• ren
Ebu Stifyan:
-Ben Gifarilere ne yapm1~1m ki, dedi.
Sonra Ci.iheyneliler ge~ti. Yine aym ~eyleri sordu. Sonra Sa'd b.
Hi.izeym kabilesi ge~ti. Onlar hakkmda da aym §eyleri sordu. Sonra
Siileym kabilesi ge~ti. Onlar hakkmda da aym §eyleri sordu. Derken
bir kita daha ge~ti ki, onlann mislini gormemi§ti. Bunlar kimlerdir?
diye sorunca Abbas:
- Bunlar Ensar'd1r. Ba§lannda bayraktar olarak da Sa'd b. Ubade
vardir, dedi.
Sa'd b. Ubade dedi ki:
- Ey Ebu Si.ifyan! Bugi.in kahramanhk giini.idi.ir. Bugiin Ka'be'nin
haramhg,. hi~e saYJlacaktir!
Ebu Stifyan:
- Ey Abbas, ne mutlu ki bugiin namus ve gayret giiniidi.ir.
Sonra bir kita daha ge~ti ki bu, diger kitalardan ~ok daha az saYI-
da insandan mi.ite§ekkildi. Aralannda Rasulullah (s.a.v.) ile ashab1
vard1. Rasulullah'm sancag,., Zi.ibeyr b. Avvam'm elinde idi. Rasulul-
lah, Ebu Stifyan'm oniinden ge~erken Ebu Stifyan ona §Oyle sordu:
- Sa'd b. Ubade'nin ne dedigini duydun mu?
- Ne dedi?
BUYOK !SLAM TAR1H1 491
- $oyle ve ~oyle dedi.

- Sa'd yalan soylemi~tir. Aksine bugi.in, Allah'm Ka'be'yi tazim
edecegi ve Ka'be'ye ortti giydirilecegi gi.indtir."
Rasulullah (s.a.v.), sanca~nm Hacun'a dikilmesini emretti.
Urve dedi ki; Nafi b. Ctibeyr b. Mutim bana ~u haberi verdi: Ab-
bas'm, Ztibeyr b. Avvam'a ~oyle dedigini i~ittim: Rasulullah (s.a.v.),
sanca~nm ~uraya dikilmesini mi emretti? Ztibeyr, evet, diye cevap
verdi.
Nafi b. Ctibeyr b. Mut'im dedi ki: "Rasulullah (s.a.v.), Halid b. Ve-
lid'e; Mekke'nin tist tarafi.ndan Keda'dan ~ehire girmesini emretti.
Rasulullah (s.a.v.)'m kendisi de Keda'dan ~ehir ipne girdi. 0 gi.in Ha-
lid b. Velid'in stivarilerinden Htibey~ b. E~'ar ile Ktirz b. Cabir el-Fih-
ri admda iki ki~i oldtirilldti."
Ebu Davud, Osman b. Ebi $eybe kanah ile ibn Abbas'm ~oyle de-
digini rivayet etmi~tir: "Mekke fethi senesinde Merrti'z-Zehran'da
iken Abbas b. Abdtilmuttalib, Ebu Siifyan b. Harb'i Rasulullah'a go-
ttirdti ve Ebu Stifyan orada Mtisltiman oldu. Abbas, Rasulullah'a ~oy
le dedi:
- Ya Rasulallah! Dogrusu Ebu Stifyan, iftihardan ho~lanan bir
adamc:hr. Ona bir paye versen iyi olmaz m1?
Rasulullah (s.a.v.), ~u cevab1 verdi: Evet, Ebu Stifyan'm evine gi-
ren gi.ivendedir. Kap1sm1 kilitleyen kimse gi.ivendedir."
topl
digi;
bine
Ras
mar
RASULULLAH (S.A.V.)'IN MEKKE'YE GiRi~i bine
Buhari ve Miislim'in sahihlerinde ac;1k bir ~ekilde belirtilmi~ ol-

duguna gore Enes (r.a.) fiioyle demifijtir:
11
Rasulullah (s.a.v.), bafijmda migferi oldugu halde Mekke'ye girdi. und
Migferini baf;imdan c;1kardl~nda adamm biri yanma gelip fiioyle dedi: idi.ll
- Ibn Hatal, Ka'be'nin ortiisii altma gizlenmifii.
Rasulullah: Ada
- Onu oldiiriin, dedi. II ve tj
Malik dedi ki: Allah bilir ya gordiigumiiz kadanyla Mekke'ye gidi:
rerken Rasulullah (s.a.v.) ihramh degildi.
imam Ahmed b. Hanbel, Mfan ve Hammad kan~.h ile Cabir'in tulrr
fiioyle dedigini rivayet etmifijtir: "Rasulullah (s.a.v.), Mekke fethi gii- l
niinde fiiehire girerken bafiimda siyah bir sank vard1. 11
fijind
Muslim, Kuteybe ve Yahya b. Yahya kanah ile Cabir'in fiioyle de- yam
digini rivayet etmifijtir: IIYa .
IIRasulullah (s.a.v.), Mekke'ye girerken ihrams1z idi. Bafiimda ise laffu
siyah bir sank vardl. II nere
Muslim, Ebu Usame hadisinden Musavir el-Verrak kanah ile ]
Amr b. Hureys'in fiiOyle dedigini rivayet etmifijtir: vaye
II
IIRasUlullah (s.a.v.)'I, Mekke'yi fetih giiniinde baf;imda atef;i yam~
renginde bir sank varken goriir gibi idim. San~mn ucunu da omuz- taral
lannm arasma sarkltmifiitl. 11
§ehr1
Dort Siinen sahibi, Cabir'in fiiOyle dedigini rivayet etmifiilerdir: Ked~
Mekkeye girdigi giinde Rasulullah (s.a.v)'m sanca~ beyaz renkte
11
· olan
11
idi. (
ibn Ishak, Abdullah b. Ebi Bekr kanah ile Hz. Aif;ie'nin fiitiyle dedi- Velie
gini rivayet etmifijtir: IIMekke fethi giiniinde Rasulullah (s.a.v.)'m san- disi (
ca~ beyaz renkli idi. Bayra~ da siyah renkli olup Ukab adm1 tafijl- rusu
makta idi ve yiinden yap1lma olup erkek resimlerinin bulundugu bir I
parc;adan yapllmifiitl. II digin
II
Buhari, Ebu'l-Velid kanah ile Abdullah b. Kurra'nm fiiOyle dedigi-
ni rivayet etmifijtir: nna
"Duydum ki Abdullah b. Mugaffel fiioyle diyor: Rasulullah (s.a.v.)'I liiins
Mekke fethi giiniinde devesinin iizerinde gordiim. Sesini dalgalandl- E
rarak Fetih suresini okuyordu. ~oyle dedi: Eger insanlar etraf1ma
BtrYUK isLAM TARiHi 493
toplanmasalard1, ben de onun gibi dalgalanmrarak okurdum. II

Muhammed b. ishak, Abdullah b. Ebi Bekr'in kendisine !]Oyle de-
digini rivayet etmi~]tir: IIRasulullah (s.a.v.), Zi Tuva'ya vard1~ zaman
binegi iizerinde kirmiZI Yemen kuma~]mdan bir par~aYI ba!]ma sard1.
Rasulullah (s.a.v.), Allah'm kendisine ikram ettigi fethi gordiigu za-
man Allah'a tevazu i~in bal]Illl indiriyordu. Oyle ki, nerede ise sakah
bineginin s1rtma degecek vaziyete geliyordu. II
Hafiz el-Beyhaki, Ebu Abdullah el-Hafiz kanab ile Enes (r.a.)'in
~oyle dedigini rivayet etmi!]tir:
IIMekke fethi giiniinde Rasulullah (s.a.v.), !]ehre girerken -hu~u
undan dolaYI- ~enesi nerede ise bineginin s1rtma degecek vaziyette
11
idi.
Hafiz el-Beyhaki, ibn Mesud'un f]Oyle dedigini rivayet etmi~]tir:
Adamm biri, Mekke fethi giiniinde gelip Rasulullah (s.a.v.)'la konu~]tu
ve titremeye ba~]ladi. Bunun iizerine Rasulullah (s.a.v.), ona ~oyle de-
di:
IISakin ol bakahm, ben, Kurey§'ten bir kamnm ogluyum. 0, kuru-
tulmu~ et yerdi.
11
Rasulullah (s.a.v.)'m bu kadar biiyiik bir ordu ile Mekke'ye giri-

~inde gostermi§ oldugu tevazu, israilogullannm beyinsizlerinin da-
yandiklan tevazua benzemez. Qiinkii onlar, Kudiis'e riiku halinde
11 11 11
''Ya Rab, giinahlanmizi dii§iir. anlamma gelen Hitta kelimesini te-
laffuz ederek ginnekle emrolunduklan halde onlar ki~lan iistii siirii-
nerek Hittall yerine IIHmtatun fi 11aretinll diyerek girmi~]lerdi.
11
Buhari, Kas1m b. Harice kanah ile Hz. Ai~e 'nin ~oyle dedigini ri-
vayet etmi~]tir:
IIRasulullah (s.a.v.), fetih senesinde Mekke'ye Kedad denilen iist
taraftan girmil]ti. Ebu Usame ile Vehb de ona tabi olarak Keda'dan
~ehre girmi§lerdi. Burada Keda ile Kuda'YI kan§tirmamak gerekir.
11
Keda, Mekke'nin iist tarafmdaki bir mevkidir. Me§hur ve miinasip

olan da budur.
Onceki sayfalarda da anlatild1~ gibi Rasulullah (s.a.v.), Halid b.
Velid'e Mekke'nin iist taraflanndan !]ehre ginne emri vermi§ti. Ken-
disi de Mekke'nin alt tarafi.nda Kuda mevkiinden §ehre ginni§ti. Dog-
rusunu Allah bilir.
Beyhaki, Ebu'l-Hiiseyin b. Abdan kanah ile ibn Omer'in f]Oyle de-
digini rivayet etmi~]tir:
IIFetih senesinde Rasulullah (s.a.v.), Mekke'ye girerken kamnla-
nn atlann yiizlerini tokatlamklanm gonnii~] ve Ebu Bekir'e bakip gii-
liimseyerek §Oyle demi§ti: Ey Ebu Bekir, Hassan nas1l soylemi§ti?"
11
Bunun iizerine Ebu Bekir de ona !]U ~]iiri soylemi~ti:

494 iBNKESIR
"Ey k1zca~z1m. Ben yoksun kald1m. Eger Keda'm iki omuzu ara- mb
sinda tozu savururlarsa,
Egerli, horgti~lerle ~eki§ip kadmlann ba§ orti.ileriyle onlan tokat-
larlar." dee
Rasulullah (s.a.v.) buyurdu ki: "Atlan Hassan'm dedigi yerden fie- Sl h:

hire sokun." lar l
Muhammed b. ishak, Yahya b. Abbad b. Abdullah b. Zi.ibeyr tari- kim
ki ile Esma binti Ebi Bekr'in §Oyle dedigini rivayet etmi§tir:
"Rasulullah (s.a.v.), Zi Tuva'da durdugu zaman Ebu Kuhafe, ~o gini
cuklanndan en ki.i~i.ik olan bir kiZina dedi ki: Hz.
- Ey klzca~z1m! Beni Ebu Kubeys da~mn i.izerine ~1kar. yam
Ebu Kuhafe'nin gozleri gormi.iyordu. Ki.i~i.ik klz1 onu Ebu Kubeys '
da~na pkard1. Sonra klzma §Oyle sordu:

- Ey klzca~Zim! Ne gori.iyorsun? dedi
- Toplu bir kararti gori.iyorum. sind
- i§te onlar a thlard!r.
- Bir adam1 da gori.iyorum. 0 karartmm oni.inde ileri geri ko§u- tir: :
yor. man
- Ey klzca~Zim! i§te o askeri di.izene sokan, saf haline getiren Mek
kimsedir. Athlara emir veren ve onlan ileri getiren §ah1stir. sulu
- V allahi kararti dagildi. Mek
- Demek athlar savuldu. 0 halde beni hemen evime goti.ir. j
- Ben de onu indirdim. 0 evine ula§madan once athlar onunla dahi
kar§Ila§tilar. meti
Esma dedi ki: Klzm boynunda gi.imi.i§ten bir gerdanhk vard!. Bir i§itt:
adam o klzla kar§Ila§tl ve gerdanh~ boynundan kopanp ald1. Rasu- b.H
lullah (s.a.v.), Mekke'ye girdiginde mescide geldi. Ebu Bekir, babasi-
nm koluna girerek mescide getirdi. Rasulullah (s.a.v.), onu gori.ince §ekil
§oyle dedi: ]
- ihtiyan evinde b1raksayd!n ya, yanma ben giderdim.
- Ya Rasulallah, sen onun yanma gidecegine onun senin yanma ki§i i
gelmesi daha uygundur. ]
Esma dedi ki: Onu online oturttu. Sonra gogsi.ini.i Sivazladi. Daha re E:
sonra: "Mi.isli.iman ol" dedi. 0 da Mi.isli.iman oldu. ni.i §
Esma dedi ki: dan
Ebu Bekir oraya, onun yamna girdi. Sanki onun ba§I, segame de- hi.il'l1
nilen bir dag bitkisi gibi bembeyazd!. Rasulullah (s.a.v.) §Oyle dedi: busl
- Onun bu sat;lannm rengini degi§tiriniz.
Sonra Ebu Bekir kalkt1 ve klz karde§inin elinden tutup §oyle de- l
di: mas1
-Allah ve islam a§kma duyuruyorum, k1z karde§imin gerdanh~- Mus:
m bulan getirsin.
Hie; kimse onun bu c;agnsma cevap vermedi. Ebu Bekir ~oyle dedi:
- Karde~cigim, gerdanhg,.m haynna say. Vallahi bugi.in halk ic;in-
de emanete riayet azdir.
Ebu Bekir, ozellikle o gi.inii kasdetmi~?ti. Qiinkii o giin asker sa)'l-
Sl hayli ~oktu. Kimsenin kimseye doniip baktig,. yoktu. Aynca insan-
lar her tarafa yayilmi~lard1. Belki de gerdanhg,. alan ki~?i, harbi bir
kimseden alru~m sanm1~?tl. Dogrusunu Allah bilir."
Hafiz el-Beyhaki, Abdullah el-Hafiz kanah ile Cabir'in ~oyle dedi-
gini rivayet etmi~tir: Orner b. Hattab, Ebu Kuhafe'nin elinden tutup
Hz. Peygamber (s.a.v.)'in yanma getirdi. Onu Peygamber (s.a.v.)'in
yanmda durdurdugunda Peygamber (s.a.v.) ~oyle buyurdu:
"Sac;mm rengini degi~tirin. Ancak siyaha da yakla~tlrma)'ln."
ibn Vehb, Orner b. Muhammed kanah ile Zeyd b. Eslem'in ~oyle
dedigini rivayet etmi~tir: Rasulullah (s.a.v.), babasmm islam'a girme-
sinden dolaYI Ebu Bekir'i tebrik etti.
ibn ishak, Abdullah b. Ebi Necih'in ~oyle dedigini rivayet etmi~?
tir: Rasulullah (s.a.v.), askerlerini Zi Tuva'da k1s1mlara a)'lrdig,. za-
man Ziibeyr b. Avvam'a, baz1 insanlarla birlikte Keda tarafmdan
Mekke'ye girmesini emretti. Ziibeyr, ordunun sol cenahmda idi. Ra-
sulullah, Sa'd b. Ubade'ye, baz1 kimselerle birlikte Kudey tarafmdan
Mekke'ye girmesini emretti.
ibn ishak dedi ki: Baz1 ilim ehlinin iddiasma gore Sa'd, Mekke
dahiline yoneldigi zaman: "Bugi.in kahramanhk gi.iniidiir. Bugi.in hiir-
metin hic;e sa)'llacag,. giindiir." dedi. Adamm biri de, onun bu soziinii
i~itti (ibn Hi~am'm ifadesine gore onun bu konu~masm1 i~iten Orner
b. Hattab idi.) ve gidip Rasulullah'a l?Oyle dedi:
- Ya Rasulallah! Sa'd b. Ubade'nin dedigini i~?ittin mi? Onun bu
~?ekilde Kurey~?'i bastlraca~na inanmworuz.
Bunun iizerine Rasulullah (s.a.v.), Ali'ye ~u buyrugu verdi:
- Ona yeti~ ve bayra~ elinden al. Bayrag,. Mekke'ye sokacak olan
ki~i sen ol.
Ben derim ki: Muhammed b. ishak'tan ba~kasmm anlatti~na go-
re Ebu Siifyan, Rasulullah'a gidip Sa'd b. Ubade'nin yukandaki sozii-
nii ~ikayet kabilinden nakletti. Ebu Siifyan, Sa'd b. Ubade'nin yanm-
dan gec;erken Sa'd: "Bugi.in kahramanhk gi.iniidiir. Bugi.in Ka'be'nin
hiirmeti hic;e sa)'llacak gi.indiir." demi~ti. Ebu Siifyan da gidip onun
bu soziinii Rasulullah'a iletti. Rasulullah (s.a.v.) ise ~?oyle buyurdu:
- Aksine bugiin, Ka'be'nin tazim gorecegi gi.indiir.
Boyle dedikten sonra Ensar'm bayra~nm Sa'd b. Ubade'den alm-
masmi emretti. Denildigine gore bayrak, Sa'd'm oglu Kays'a verildi.
Musa b. Ukbe'nin, Ziihri'den naklettigine gore bayrak, Ziibeyr b. Av-
496 tBNKESIR
vam'a verihni~tir. Dogrusunu Allah bilir.

Hafiz ibn Asakir, Cabir b. Abdullah'm ~oyle dedigini rivayet et- da
mi~tir: IIMekke fethi gtintinde Rasulullah (s.a.v.), bayragJ Sa'd b. Uba-
de'ye verdi. Sa'd bayragJ sallayarak: IIBugtin kahramanhk gtinti.dtir.
Bugtin htirmetlerin hi~e sayilacagJ gtindtir. II dedi. Onun boyle demesi
Kurey~lilerin agnna gitti ve onlan rencide etti. Kadmm biri, Rasulul-
lah (s.a.v.)'m yoluna ~llop ~u ~iirle ona tarizde bulundu: yet
IIEy hidayet peygamberi! Kurey~ kabilesi -SigJnma vakti olmayan
bir zamanda- sana SigJndi.
Yeryti.ztintin geni~ligi onlara dar gelip de semanm ilah1, onlara re'<
dti.~man oldugu bir hengamede sana SigJndilar.
Kemerin halkalan birle~ip de bogazlanm sikbgJ ve me~hur fela-
ketle kar~Ila~tiklannda sana SigJndilar.
Dogrusu Sa'd, Hacun ve Batha ehlinin belini kirmak istiyor.
0 Hazre~lidir. Eger gti.cti. yetecek olursa ofkesinden dolaYI bize rna
kartallan ve kopekleri salar. de~
Onu bu hareketinden ahkoy. 0 kara arslandir. Arslan ise, dilini ce ~
kana dald1rmaktan vazge~mez.
Eger bayragJ eline ahp da ey bayrak koruyuculan, ey bayrak sa-
hipleri diye tinleyecek olursa,
Kurey~liler, Batha'da bir avu~ yerde cariyelerin avu~lanna dti.~er mti.:
ler.
0 ge~ip giden bir adamd1r ki, gorti.~ti. kendisinedir. SagJrdir, tipki nm
sagJr Yilan gibi. II
Rasulullah (s.a.v.), kadinm bu ~iirini i~ittiginde kalbine ~efkat ve

merhamet duygulan geldi. BayragJn Sa'd b. Ubade'den ahmp, oglu
Kays b. Sa'd'a verilmesini emretti.
Rivayet olunduguna gore Hz. Peygamber (s.a.v.), Sa'd'1 mahcub
etmemek istemi~ti. Qtinkti. Sa'd ona ragbet etmi~, ondan meded dile-
mi~ti. Bu yti.zden Sa'd'1 k1zdirmamak istemi~ti. BayragJ ondan ahp haz
ogluna vermi~ti. 11
larl
ibn ishak, ibn Ebi Necih'in hadisinde ~oyle dedigini rivayet et- mel
mi~tir: IIRasulullah (s.a.v.), Halid b. Velid'e emretti. 0 da baz1 insan- Mul
larla birlikte Mekke'nin alt yanmda Layt'tan ~ehire girdi. Halid sag bia
cenahm ba~mda idi. Orada Eslem, Sti.leym, Gifar, Mti.zeyne, Cti.heyne Bu :
ve Arap kabilelerinden bazilan vard1. Ebu Ubeyde b. Cerrah da Mti.s- ve o
lti.manlardan bir saf adamla birlikte geldi. Rasulullah (s.a.v.)'m onti. ler.
s1ra Mekke'ye akm ediyorlard1. Rasulullah (s.a.v.) da Ezahir mmbka-
smdan ~ehre geldi. Nihayet Mekke'nin ti.st tarafma indi. Orada onun
i~in bir ~ad1r kuruldu.
11
Mti.~
-- ~~ ~==-=---===-==--=======-
BDYOK isLAM TARiHt 497
Buhari, Ali b. Hiiseyin kanah ile Usame b. Zeyd'in fetih zamanm-

da I]Oyle dedigini rivayet etmil]tir:
- Ya Rasulallah, yann nereye inersin?
- Akil bizim ipn inilecek bir ev mi bmlkmll] ki?
Ama kafir kil]i mii'mine, mii'min kil]i de kafire miraSC(l olmaz.
Buhari, daha sonra Ebu'l-Yeman tariki ile Ebu Hiireyre'den riva-
yet etti ki, Hz. Peygamber (s.a.v.) I]Oyle buyurmu~]tur:
llinl]aallah Allah fethi nasib ederse, menzilimiz Hayf mevkiidir.
Qiinkii orada kiiftir iizere yeminlel]mi~jlerdi. II
imam Ahmed b. Hanbel, Yunus ve ibrahim kanah ile Ebu Hiirey-
re'den rivayet etti ki, Rasulullah (s.a.v.) ~joyle buyurmuf]tur:
llin11aallah yann menzilimiz Beni Kinane'nin Hayf mmtikas1d1r.
Qiinkii onlar, kiifiir iizerine orada yeminle~jmil]lerdi. II
ibn ishak, Abdullah b. Ebi Bekr'in I]Oyle dedigini rivayet etmi§tir:
Safvan b. Umeyye, ikrime b. Ebi Cehil ve Siiheyl b. Amr, saval]-
mak i~in bir grub askeri Handeme'de toplarm~]lardi. Beni Bekr'in kar-
del]i Himas b. Kays b. Halid de Rasulullah (s.a.v.)'m girmesinden on-
ce silah haz1rhyordu. Kans1 ona I]Oyle dedi:
- Gordiigfun. bu ~jeyi ne ipn haz1rhyorsun?
-Muhammed ve ashab1 ipn.
- Vallahi Muhammed ve ashabma mukavemet edecek biqey gor-
miiyorum.
- Vallahi ben umuyorum ki, onlardan birini sana hizmetp klla-
nm.
Boyle dedikten sonra I]U kltaYI okudu:
IIEger bugiin gelirlerse benim ipn bir mani yoktur.

il]te silah, i§te uzun demirli bir m1zrak.
Ve iki taraf1 kesici, ~ekmesi siiratli klh~.~~
Sonra bu adam, Handeme'de Safvan, Siiheyl ve ikrime ile birlikte

haz1r bulundu. Halid b. Velid'in arkada§lanndan Miisliimanlar, on-
larla kaq1 kar§Iya geldikleri zaman develerinden inip atlanna bin-
mek suretiyle onlarla sava§tllar. Kiirz b. Cabir oldiiriildii (Bu, Beni
Muharib b. Fihr kabilesinden biridir.). Bir de Hiibeyl] b. Halid b. Re-
bia b. Asrem vuruldu (Bu da Beni Munkiz kabilesinin miittefiki idi.).
Bu ikisi, Halid b. Velid'in askerleri arasmda idiler. Ondan aynld1lar
ve onun yolundan ba§ka bir yola koyuldular. ikisi birlikte oldiiriildii-
11
ler. Kiirz, Hiibeyl]'ten once oldiiriildii.
Abdullah b. Ebi Necih ile Abdullah b. Ebi Bekr §oyle dediler:
Halid'in siivarilerinden Seleme b. Mila el-Ciiheni de oldiiriildii.
Miil]riklerden ise oniki veya onii~ kil]iye yakln bir insan toplulugu ol-

498 !BNKESIR
diirilldii. Sonra hezimete ugrad1lar. Himas, yenilmi~? vaziyette ~1kti me

ve evine girdi. Sonra kansma ~?Oyle dedi: Benim iizerime kapiYJ kilit-
le. na
Kans1, soylemi~? oldugun o vaad nerede? diye sordu. 0 da I?U ~?iirle
cevap verdi:
ser
"~iiphesiz eger sen Handeme gi.iniinde haz1r bulunsaydm, ki Saf-
van ve ikrime ka~tilar. ka
Ebu Yezid de direk gibi ayakta dikildi. Ben ise, Musliiman kih~la
nyla onlarla kar~?Ila~?tim. na
d kilwlar ki, onlar her baldir ve kafa kemiklerini keserler. Mi
Bir vuru~?la ki, ba~?ka hi~bir ses i~?itilmez. Sadece kanl?malanndan
dolaYI anla~?Ilmayan bir ses i~?itilir. lar
Bizim ardirmzda onlann bir kiikremesi ve sesi vardir. Or
Artik kinayarak en ufak bir kelime konu~?ma." Se
ibn Hi§am dedi ki: Bu beyitlerin Raa~? el-Hiizeli'ye ait oldugu ri- gir
vayet edilir. di]
Fetih, Hiineyn ve Taif sava~?lannda Muhacirlerin parolas1: "Ya ke
Beni Abdurrahman" idi. Hazre~lilerin parolas1: "Ya Beni Abdillah" m~
idi. Evslilerin parolas1: "Ya Beni Ubeydullah" idi. m~
Taberani, Ali b. Said er-Razi tariki ile ibn Abbas'tan rivayet etti uz
ki, Rasulullah (s.a.v.) ~?Oyle buyurmu~?tur: tig
"~uphesiz Allah, goklerle yeri yaratti~ giinde bu beldeyi (Mek- ar:
ke'yi) haram kildi. Giine~? ile aYI kahba doktugu gi.inde de bu ~?ehri ka- ka
hba doktu. Bu ~?ehrin yerden goge kadar olan hizas1 ve havas1 da ha-
ramdir. Buras1 benden once hi~ kimseye helal kihnmami~?tir. Ve bana
da gi.indiiziin sadece bir saatinde helal kihndi. Sonra tekrar eski hali-
ne dondii."
Rasulullah'a denildi ki: "B
- i~?te Halid b. Velid sava~?Iyor! Buna ne buyurursun?
- Ey falan kalk, Halid b. Velid'e git. Ve ona de ki, adam oldiirmek- gii
ten elini ~eksin! da
Rasulullah'm kendisine emrettigi adam gidip Halid b. Velid'e ~?OY
le dedi: ya
-Hz. Peygamber (s.a.v.), yapabildigin kadanyla adam oldiirmeni
emrediyor! ki,
Halid de yetmi~? ki~?i oldiirdii. Ba~?kalan gelip durumu Peygamber lil
(s.a.v.)'e anlattilar. 0 da Halid'e haber gonderip ~a~rtt1. Yanma ge-
len Halid' e ~?Oyle sordu: ad
- Adam oldiirmekten seni men etmedim mi?
- Falan adam yamma geldi. Yapabildigim kadanyla adam oldiir- go
BUY(JK tsLAM TARtHt 499
memi senin adma bana emretti.

Bunun uzerine Rasulullah (s.a.v.), o adama haber gonderip yam-
na ~a~rtti ve ona i}Oyle sordu:
- Adam oldiirmemesini Halid'e soylemeni sana emretmedim mi?
- Sen ba12ka i}ey istedin. Allah ise, ba!}ka i}ey istedi. Allah'm emri
senin emrinin iistiinde oldu. Ben de olacaklara engel olamad.Im.
Adamm bu cevab1 uzerine Rasulullah (s.a.v.) sustu ve ona hi~ bir
kari}Ihk vermedi."
ibn Ishak dedi ki: Rasulullah (s.a.v.), Musliiman kumandanlan-
na, Mekke'ye girmelerini emrettigi zaman onlardan i}U sozu ald1:
Musliimanlar, ancak kendileriyle sava12anlarla savai}acaklard.Ir.
isimlerini verdigim baz1 kimseler ise bundan mustesnad1r. Bun-
lar, Ka'be'nin ortusiiniin altmda bulunsalar bile onlan oldiirsiinler.
Orilardan biri, Beni Amir b. Luey'yin karde!}i Abdullah b. Sa'd b. Ebi
Serh'dir.
Rasulullah (s.a.v.), onun oldiirillmesini emretti. Qiinku o islam'a
girdi. Rasulullah'm vahiy katibi oldu. Sonra mii§rik olarak irtidad e-
dip Kureyi}lilerin yanma dondu. Raswullah (s.a.v.), Mekke'ye girer-
ken onun kamm mubah kllmi1]tl. Bunu duyan Abdullah, ka~arak Os-
man b. Affan'm yanma gitti. Osman, onun sut karde!}i idi. Eman al-
mak i~n Osman onu, Rasulullah'm yamna getirdiginde Rasulullah
uzun siire sustu. Sonra evet, dedi. Sonra Osman'la birlikte kalklp git-
tiginde Rasulullah (s.a.v.), ~evresinde bulunanlara i}Oyle dedi: "Hi~ mi
aramzda akllh bir adam yoktu ki, benim sustugumu gordugu zaman
kalklp onu oldiirseydi?"
Dediler ki:
- Ya Rasulallah, bunun i~in bize bir i!}arette bulunsayd.In ya?
- Peygamber, i§aretle oldiirmez.
Ba12ka bir rivayete gore ise Peygamber Efendimiz i}Oyle demi!}tir:
"Bir peygamberin hain bakl!}larla bakmas1 yakl§Ik olmaz."
ibn Hi!}am dedi ki: Sonra Abdullah Musliiman oldu ve islamiyet'i
giizelce ya12ad1. Orner de onu bir yere vali olarak atad.I. Sonra Osman
da onu vali olarak atadi.
Ben derim ki: Abdullah, sabah namazmda secde halinde iken ve-
ya namazm1 tamamlad.Iktan sonra evinde iken vefat etti.
ibn ishak dedi ki: Oldl.irillmesi Rasulullah tarafmdan emredilen
ki!}iler arasmda bir de Abdullah b. Hatel vard1. Bu, Beni Teym b. O:a-
lib kabilesinden bir adamd.I. -"
Ben derim ki: Onun ad.I Abdilluzza b. Hatel idi. Muhtemeldir ki;
ad1 boyle idi de sonra Musliiman oldugunda Abdullah arum almi!}tir.
Musliiman oldugunda sadakalan toplamas1 i~in Rasulullah onu
gorevli olarak gonderdi. Ensar'dan bir adam1 da yanma katti. Yamn-
500 tBNKEStR
da, kendisine hizmet eden bir de kolesi varch. Bir ara ona a~1n dere- hak
cede ofkelendi ve koleyi oldtirdi.i. Sonra da irtidad edip mi.i~rik oldu. oldt
iki §ark1c1 cariyesi vard1. Bunlardan birinin ach Fertena idi. Bu cari- lard
yeler, Rasulullah (s.a.v.)'I ve Mi.isli.imanlan hicvedici §arkllar okur- dull
lardi. Bu sebeple Rasulullah, onun ve cariyelerinin kanlanm mubah
kllch. Abdullah b. Hatel, Ka'be'nin orti.isi.ine tutunmu§ halde iken ol- yett
dtiri.ildi.i. Oldtiri.ilmesi i§ine Ebu Berze el-Eslemi ile Said b. Hureys el- ko~~
Mahzumi katildllar. Cariyelerinden biri de oldtiri.ildi.i. Digerine ise rek
eman verildi. di.ilE
Kam mubah k1hnanlardan diger birisi de Hi.iveyris b. Nukayz b. tma
Vehb b. Abdi Kusay idi. Bu, Mekke'de iken Rasulullah (s.a.v.)'a eziyet
eden kimselerden idi. ven
Abbas b. Abdi.ilmuttalib, Rasulullah (s.a.v.)'m k1zlan Fatima ile ~ey
Ummi.i Ki.ilsi.im'i.i Mekke'den Medine'ye gottirmek i~in bineklerine §ey
bindirmi§ti. Hi.iveyris b. Nukayz, onlann bineklerine arkadan vurdu le b
o da onlan yere attl. Kam mubah klhnch~ zaman Ali b. Ebi Talib ta- cak,
rafmdan oldtiri.ildi.i. Son
ibn ishak dedi ki: Kam mubah k1hnanlardan biri de Mikyas b.
Si.ibabe veya Hubabe'dir. Rasulullah (s.a.v.), onun oldtiri.ilmesini s1rf da ~
§U sebepten emretti: Ensarh biri, onun karde§ini hataen oldi.irm~ti.i. ma1
0 ise karde~i ipn Ensarh olan o Mi.isli.imam oldi.irdi.i ve mi.i~rik olup Ras
Kurey§'e dondi.i. Kavminden olan Ni.imeyle b. Abdullah da onu oldi.ir- chn
di.i. dl. 1
Kam mubah kllmanlar arasmda bir de Sare varch. Bu, Beni Ab- di:'
di.ilmuttalib'ten birinin cariyesidir. Qi.inki.i bu, Mekke'de iken Rasu- ond
lullah (s.a.v.)'a eziyet ederdi.
Ben derim ki: Bazllanndan nakledildigine gore Hatib b. Ebi Bel- cek1
taa'nm Mekke'ye gonderdigi mektubun ulakl1~m bu kachn yapmi§tl.
Herhalde bu su~undan ottiri.i affedilmi§ veya Mekke'ye ka~mi§tl ki, olm
sonra kam mubah klhnm1~tl. Dogrusunu Allah bilir.
Bu kachn ka~m1~t1. Nihayet onun i~in Rasulullah'tan eman isten- ke'r
mi~, o da eman vermi~ti. Bunun i.izerine o, Hz. Omer'in zamanma ka- san.
dar ya~am1~tl. Adamm biri, atiyla onu tepelemi~ ve kadm olmi.i~ti.i. Hat
Si.iheyli'nin anlattl~na gore Fertena da Mi.isli.iman olmu~tu. re.
ibn ishak dedi ki: ikrime b. Ebi Cehil'e gelince o, Yemen'e ka~t1.
Kans1 Ummi.i Hakim binti Haris b. Hi~am ise Mi.isli.iman oldu. Onun Ada
i¢n Rasulullah'tan eman istedi. Rasulullah da ikrime'ye eman verdi. ml~
Kans1 onu aramaya gitti. Nihayet onu bulup Rasulullah (s.a.v.)'a ge- bull
tirdi ve ikrime Mi.isli.iman oldu. gori
Beyhaki, Mus'ab'm babas1 Sa'd'm ~oyle dedigini rivayet etmi§tir: hal]
Mekke fethi gi.ini.inde Rasulullah (s.a.v.), dort erkek ve iki kachn ch- rine
§mda diger bi.iti.in insanlara eman verdi. istisna ettigi bu kimseler lah
B'OYOK !SLAM TARtHt 501
hakkmda: "Onlan Ka'be'nin orttistine tutunmu~ olarak bulsamz bile

oldtirtin." dedi. Haklannda oltim fermam pkanlan bu kimseler ~un
lardi: ikrime b. Ebi Cehil, Abdullah b. Hatel, Mikyas b. Stibabe, Ab-
dullah b. Sa'd b. Ebi Serh.
Abdullah b. Hatel'e gelince o, Ka'be'nin orttistine tutunmu~ vazi-
yette yakalandi. Said b. Hureys ile Ammar b. Yasir onu oldtirmek i~in
ko§arak birbirleriyle yan§tllar. Daha gen~ olan Said, Ammar'I ge~e
rek 0 mel'unu oldtirdti. Mikyas'l ise ~ar§Ida insanlar yakalaYIP oldtir-
dtiler. ikrime'ye gelince o bir gemiye binip ka~t1. Denizde iken bir fi.r-
tmaya yakalanrular. Gemidekiler birbirlerine §Oyle dediler:
"Ihlash olun. Qtinkti tapti~mz ilahlanmz burada size bir fayda
veremez." ikrime de §Oyle dedi: "Vallahi denizde ihlastan ba§ka bir
§ey bizi kurtaramayaca~na gore karada da bizi ihlastan ba~ka bir
§ey kurtarmayacaktlr. Allah1m, sana soz veriyorum. Eger beni afiyet-
le buradan kurtanrsan Muhammed'e gidecek, elimi onun eline koya-
cak, onu affedici, alicenab bir kimse olarak gorecegim." Boyle dedi.
Sonra gidip Mtisltiman oldu.
Abdullah b. Sa'd b. Ebi Serh'e gelince o, Osman b. Affan'm yanm-
da gizlendi. Rasulullah (s.a.v.), insanlan bey'ata ~a~rdi~ zaman Os-
man onu getirip Rasulullah (s.a.v.)'m yamnda durdurdu. Ve: "Ya
Rasulallah, Abdullah'la bey'atle§" dedi. Rasulullah (s.a.v.), ba§ml kal-
dinp ona ti~ kez bakti. Her ti~tinde de onunla bey'atle~meye yana~ma
dl. U~tincti kezden sonra bey'atle§ti. Sonra ashabma dontip §Oyle de-
di: "I~inizde hi~t akllh bir adam yokmuydu ki, bey'atle§mek i~tin elimi
ondan uzak tuttugumda kalklp onu oldtirseydi?"
Dediler ki: Ya Rasulallah, senin gonltinden ge~eni nereden bile-
cektik? Bize bir i§arette bulunsaydm ya!
Rasulullah buyurdu ki: "Peygamber'in hain bak1§h olmas1 uygun
olmaz."
Beyhaki, Enes b. Malik'in §oyle dedigini rivayet etmi§tir: "Mek-
ke'nin fethi gtintinde Rasulullah (s.a.v.), dort ki§i d1§mda btittin in-
sanlara eman verdi. Eman vermedigi ki§iler §unlardi: Abdtiluzza b.
Hatel, Mikyas b. Stibabe, Abdullah b. Sa'd b. Ebi Serh ve Ummti Sa-
re.
Abdtiluzza b. Hatel, Ka'be'nin orttistine tutunmu§ iken Oldtirtildti.
Adamm biri, gordtigu zaman Abdullah b. Ebi Serh'i oldtirmeyi ada-
mi~tl. Abdullah, Osman b. Mfan'm stit karde~i idi. Osman, §efaatte
bulunmak i¢n onu Rasulullah'm yanma getirdi. Ensarh adam, onu
gortince k1hcma sanld1. Sonra geldi, onu Rasulullah (s.a.v.)'m meclis
halkasmda buldu. Tereddtit etti. Rasulullah'm huzurunda onun tize-
rine hticum etmeyi uygun gormedi. Rasulullah (s.a.v.) da elini Abdul-
lah b. Sa'd'a uzatti. 0 da kendisiyle bey'atle§ti. Sonra Ensarh adama:
502 !BNKESIR
"Ada~m yerine getirmen i~n seni bekledim." dedi. Adam da §iiyle ce- lar
vap verdi: Ya Rasulallah, onu sana ba~§lad1m. Ama bana i§arette sin
bulunsaydm ya?
Rasulullah §U cevab1 verdi: Un
- Bir peygamberin (adam oldiirmek i~n) i§arette bulunmas1 yakl-
I?Ik almaz. el-
Mikyas b. Siibabe'ye gelince; onun k1ssas1, islam'a girmesinden
sonra Miisliiman bir adam1 oldiirmesi, sonra irtidad etmesi bahsinde
anlatilmi~?tl. lal
Ummii Sare'ye gelince o, Kurey§lilerden birinin cariyesi idi. Hz. rin
Peygamber (s.a.v.)'in yanma geldi. Yoksullugunu ~?ikayet edip bir~?ey ns
ler istedi, muhta~t oldugunu soyledi. Rasulullah da ona bir§eyler ver- ah
di. Sonra adamm biri onunla bir mektubu Mekkelilere gonderdi. (Ra- on
vi burada Hatib b. Ebi Beltaa'nm klssasm1 anlatrm~tlr.)" ku
Muhammed b. ishak, Abdullah b. Ebi Bekir b. Muhammed b. YII
Amr b. Hazm'm ~?iiyle dedigini rivayet etmil?tir: Mikyas b. Siibabe'nin
karde~?i Hi~?am, Beni Miistalik gazvesinde oldiiriildii. Miisliimanlar-
dan biri onu mii~?rik zannederek oldiirmiil?tii. Mikyas da Miisliiman
olmach~ halde Miisliiman gibi goriinerek karde§inin diyetini taleb et-
mek iizere Medine'ye geldi. Diyetini aldiktan sonra karde§inin katili-
ne sald1rd1 ve onu oldiiriip miil?rik olarak Mekke'ye dondii. Rasulul- err
lah (s.a.v.), Mekke'nin fethi giiniinde onun kamm mubah klldi~ za-
man o, Safa ve Merve arasmda iken oldiiriildii. va:
ibn ishak ile Beyhaki, onun kendi karde~? katilini oldiiriirken soy- na
lemi~? oldugu l?U §iiri nakletmil?lerdir: dir
di
"Yere dayanarak geceleyen ki§i, hilekarlann kamm elbiselerine ~I
bulaymca rahatladi.
Dalaverecileri oldiirmeden once nefsin keder ve iiziintiisii beni ki- da
myor ve yataga uzanmaYl bana unutturuyordu. CUI
Bu sebeble Fihr'i oldiirdiim. Diyetini de Neccar ogullannm fari'
sahiplerinin iizerine yiikledim. va
Boylece ada~m1 yerine getirdim, ociimii ald1m ve putlara ilk do- Be
nen kil?i de ben oldum." la:l
ni!
Ben derim ki: Kanlan mubah k1hnan iki §arklc1 cariye, Mikyas b. bo.
Siibabe'ye ait idiler ve Mikyas'1 Safa ve Merve arasmda iken amcas1 (s.
, oglu oldiirdii. Baz1lannm ifadesine gore Abdullah b. Hatal'1, .Ziibeyr diJ
b. Avvam (r.a.) oldiirmii~?tiir.
ibn ishak, Said b. Ebi Hind kanah ile Ebu Talib'in k1z1 Ummii
Hani'nin §iiyle dedigini rivayet etmi§tir:
"Rasulullah (s.a.v.), Mekke'nin yukansma indiginde benim kaYin- ve
BOYO'K !SLAM TAR1H1 503
lanmdan iki ki~i kapp yamma geldiler. Bunlar Beni Mahzum kabile-
sinden idiler."
ibn Hi~am dedi ki: Bu iki ki~i, Haris b. Hi~am ile Ziiheyr b. Ebi
Umeyye b. Mugire idi.
ibn ishak dedi ki: 0 zamanlar Ummii Hani, Hiibeyre b. Ebi Vehb
el-Mahzumi'nin zevcesi idi.
Ummii Hani soziine devamla ~oyle diyor:
"Bu arada karde~im Ali b. Ebi Talib benim yamma girdi ve: "Val-
lahi onlan elbette oldiirecegim." dedi. Evimin kap1sm1 onlann iizerle-
rine kilitledim. Sonra Rasulullah (s.a.v.)'m yamna, o Mekke'nin yuka-
nsmda iken geldim ve onu biiyiik bir kabm i~erisinde boy abdesti
ahrken buldum. Kabm ipnde hamur artlklan varru. Klz1 Fatima ise
onu elbisesi ile perdeliyordu. Gusliinii yaptlg,.nda elbisesini ald1 ve
ku~anru. Sonra sekiz rekat kw;;luk namaZI klld1. Namazm1 tamamla-
ymca bana dondii ve ~oyle dedi:
- Ey Ummii Hani, merhaba, ho~ geldin. Seni buraya getiren sebeb
nedir?
Ben de ona o iki adamm ve Ali'nin durumunu anlattlm. Bunun
iizerine Rasulullah (s.a.v.) §Oyle buyurdu:
- Senin himayene aldlg,.n kimseyi biz de himayemize ald1k. Senin
eman verdigin kimseye biz de eman verdik. Onlan oldiirmeyiz."
Buhari, Ebu'l-Velid tariki ile ibn Ebi Leyla'nm §Oyle dedigini ri-
vayet etmi§tir: "Ummii Hani'den ba§ka Rasulullah (s.a.v.)'m ku§luk
namazm1 klld1g,.m goren herhangi bir kimse bize haber vermi§ degil-
dir. Ummii Rani, Rasulullah (s.a.v.)'m Mekke'nin fethi giiniinde ken-
di evinde boy abdesti aldlg,.m, sonra sekiz rekat ku§luk namaz1 kllru-
g,.m soylemi§tir."
Ummii Hani dedi ki: "Rasulullah (s.a.v.)'m o ku§luk namazmdan
daha hafifbir namaz klld1g,.m gormedim. Yalmz yine de o riiku ve sii-
cudu tamamhyordu."
Sahih-i Miislim'de, Akil'in azadhs1 Ebu Miirre'nin §Oyle dedigi ri-
vayet edilmi§tir: "Ummii Hani bana dedi ki, Mekke fethi senesinde
Beni Mahzum kabilesinden iki adam ka~p yanma gelmi§ler, o da on-
lara eman vermi§ti. U mmii Hani, bu olayi ban a §Oyle anla ttl: "Ali be-
nim yamma geldi. Dedi ki; Ben o iki adam1 oldiirecegim. Ben, Ali'nin
boyle dedigini duyunca Mekke'nin iist tarafmda bulunan Rasulullah
(s.a.v.)'m yamna gittim. Rasulullah beni gi:iriince: Merhaba, ho~ gel-
din, dedi ve:
- Seni buraya getiren sebeb nedir? diye sordu.
Ben de §U cevab1 verdim:
- Ey Allah'm peygamberi! Ben, kayinlanmdan iki adama eman
verdim. Ali ise onlan oldiirmek istedi.
504 1BNKESIR
- Ey Ummii Hani! Senin himayene al<h~n kimseyi biz de himaye- ginc

mize al<hk.
Rasulullah (s.a.v.) boyle dedikten sonra boy abdesti almaya kalk- ki; I
ti, Fatima da onu bir ortii ile perdeledi. Gusillden sonra kalkti, bir eldi: II
biseyi ahp biiriindii. Sonra sekiz rekat ku~jluk namaz1 kll<h." ger~
Ba~jka bir rivayette anlatild1~na gore Ummii Hani, gusill yap- nal
makta iken Rasulullah (s.a.v.)'m yanma girmi§. Fatima da Rasulul- §ula
lah'I bir ortii ile perdeliyormu§. Rasulullah onu goriince §Oyle sormu§: iki;
- Bu kimdir? haec
- Ummii Hani'dir. tesn
- Ummii Hani'ye merhaba.
Ummii Hani demi~] ki: kan:
- Ya Rasulallah! Anamm oglu Ali b. Ebi Talib, benim kendilerine mali
eman verdigim iki adam1 oldiirecegini soyliiyor. Sen buna ne buyu- den
rursun? liik
- Ey Ummii Hani! Senin eman verdigin kimseye biz de eman ver- rakt
dik.
Boyle dedikten sonra Rasulullah (s.a.v.) kalklp sekiz rekat namaz okuc
klld1. Bu da ku§luk namaz1 idi. Alimlerden ~ogu zannettiler ki, kllml§
oldugu bu namaz, ku§luk namaz1d1r. Digerleri dediler ki: Bu, fetih Hucw
namaz1 idi. Rivayette a~1k~a anlatdd1~na gore Rasulullah, bu namaz1
kllarken her iki rekatte bir selam veriyormu~]. Bu da fetih namazmm
tek selamla sekiz rekat olarak kllmaca~m iddia eden Siiheyli ve di-
gerlerinin goriil]iinii reddeden bir rivayettir. Sa'd b. Ebi Vakkas da
Medain'i fethettigi giinde Kisra'nm saraymda sekiz rekat namaz kll- sun.
ffil§ ve iki rekatte bir selam vermi~]tir. Hamd Allah'a<hr.
ibn ishak, Muhammed b. Cafer b. Ziibeyr kanah ile Safiye binti
$eybe'nin §Oyle dedigini rivayet etmi§tir:
"Rasulullah (s.a.v.), Mekke'ye indigi ve halk huzura kavu~jtugu elin1
zaman evinden ~1kti, Beyt'e geldi. Binek hayvam iizerinde yedi kez dedi
tavaf etti. Elindeki ucu egri bir aga~la hacer-i esvedi istilam ediyor- ~m)
du. Tavafim tamamla<h~ zaman Osman b. Talha'Yl ~a~r<h ve ondan J
Ka'be'nin anahtanm ald1. Ka'be onun i~in a~Il<h ve oraya girdi. Orada
iki aga~ par~asmdan yapdmll] bir giivercin buldu ve onu eliyle klrd1,
sonra atti. Sonra Ka'be'nin kap1s1 oniinde durdu. Halk mescidde onun dedi
i~in toplanmi§ti."
Musa b. Ukbe dedi ki: Bundan sonra Rasulullah (s.a.v) iki secde
yapti. Sonra Zemzem kuyusuna gitti. Oraya bakti. Biraz su getirilme-
sini istedi, getirilen suyu i~ti, abdest ald1. insanlar onun abdest suyu
yere dokillmesin diye ko§up suyu avu~luyorlard1. Mii§rikler de bunu ni ii•
hayretle izliyor ve §Oyle diyorlard1: "Bunun gibi bir hiikiimdar gorme-
dik ve i~]itmedik." Bundan sonra Rasulullah (s.a.v.), Ka'be'nin bitil]i- yaln
BDYOK tsLAM TARtHt 505
ginde ak~ama dek durdu.

Muhammed b. ishak dedi ki: ilim ehlinden biri bana haber verdi
ki; Rasulullah (s.a.v.), Ka'be'nin kap1smm yamnda durdu ve ~oyle de-
di: Allah'tan ba~ka ilah yoktur. 0 birdir, ortatP. yoktur. Verdigi sozii
11
ger~ekle~tirdi. Kuluna yard1m etti ve dii~man birliklerini yalmz ba~l

na hezimete ugrattl. Bilesiniz ki; babadan ogula intikal eden ve konu-
~ulan her bir ovillmii~ haslet veya kan veya iddia edilen mal, i~te §U
iki ayatP.mm altmdad1r. Ancak Beyt'in sidanesi (hizmetkarhg,.) ile
haccm sikayesi (haCilara yapllan su datP.tma hizmeti) bundan miis-
tesnadlr.
Bilesiniz ki, kaste benzer hataen oldiirme kar§IhtP.ndaki ceza,
kam~ ve degnekle vurmaktlr. ~iddetli bir diyet varmr. Kukl gebe ol-
mak iizere yiiz deve verilir. Ey Kurey~ toplulugu! ~iiphesiz Allah, siz-
den cahiliyetin kibir ve bobiirlenmesini ve babalarla oviiniip biiyiik-
liik taslamaYl giderdi. insanlann hepsi Adem'dendir. Adem ise top-
raktandlr. II
Rasulullah (s.a.v.), bu konu§masmdan sonra §U ayet-i kerimeyi
okudu:
11
Ey insanlar! Dogrusu biz sizi bir erkekle bir di§iden yarattlk. II (el-
Hucurat, 13.)
Bu ayeti okuduktan sonra da §oyle dedi:
- Ey Kurey~ toplulugu! Benim size ne yapacag,.nn samyorsunuz?
Dediler ki:
- HaYir yaparsm. Sen kerim bir karde§sin. Kerim bir karde§ oglu-
sun.
Buyurdu ki:
- Gidiniz, siz art1k serbestsiniz.
Sonra Rasulullah (s.a.v.), mescidte oturdu ve Ali b. Ebi Talib,
elinde Ka'be'nin anahtan oldugu halde ona dogru kalklp gitti, §Oyle
dedi: Ya Rasulallah! Sikaye ile birlikte hicabeyi (Ka'be'nin perdedarh-
tP.m) bize ver.
Rasulullah (s.a.v.) sordu:
- Osman .b. Talha nerededir?
Bunun iizerine Osman'1 ~atP.rd1lar. Rasulullah (s.a.v.), ona §oyle
dedi:
11
- Ey Osman, anahtanm al. Bugiin iyilik ve vefa giiniidiir.
imam Ahmed b. Hanbel, Siifyan kanab ile ibn Omer'in §Oyle de-
digini rivayet etmi§tir:
IIMekke'nin fethi giiniinde Rasulullah (s.a.v.), Ka'be'nin merdive-
ni iizerinde §Oyle buyurdu:
11
Vadini ger~ekle§tiren, kuluna yard1m eden, dii§man ordulanm
yalmz ba§ma hezimete ugratan Allah' a hamdolsun. Bilesiniz ki, hata-
506 1BNKESIR
en oldiirmeye benzer oldiirmenin cezas1 Jurba~ veya degnektir. Aynca riv

ytiz develik diyettir." ba:
Bir ba§ka defa §Oyle buyurdu: "Bu tiir bir oldiirmenin diyeti, mu- oli.i
gallaza olup; k1rlu gebe olmak tizere ytiz devedir. Bilesiniz ki, cahili- bu
yetteki intikamlar ve kan davalan ile iddia edilen mallar, §U iki aya-
~mm altmdadir. Yine bilesiniz ki, hacilara su verme vazifesi olan siyet
kaye ile Ka'be'nin hizmetkarh~ olan sidane gorevlerini eskiden oldu-
gu gibi sahiplerinin ·uhdesinde b1raktim." dig
ibn Hi§am dedi ki: ilim ehlinden birinin bana anlatti~na gore de
Rasulullah (s.a.v.), fetih gtintinde Beyt'e girdi. Orada meleklerin ve lin,
ba§ka §eylerin resimlerini gordti. ibrahim'in, elinde de fal oklan ile kal
fal ~ekmekte iken yapilmi§ bir resmini gordti ve §Oyle dedi: ile
- Allah onlan kahretsin. Btiytiklerimizi fal oklanyla fal ~ekerken arl
resimlemi§ler. (Ibrahim'in fal oklanyla i§i ne?) mu
"Ibrahim, Yahudi de, Hristiyan da degildi. Ama dogruya yonelen
bir mtislimdi. Puta tapanlardan degildi." <Al-i tmran, 67.)
Boyle dedikten sonra Rasulullah (s.a.v.), o resimlerin tamammm ler
yok edilmelerini emretti."
imam Ahmed b. Hanbel, Silleyman kanah ile Cabir'in §oyle dedi- Me
gini rivayet etmi§tir: "Ka'be'de resimler vard1. Rasulullah (s.a.v.), o
resimleri silmesini Orner b. Hattab'a emretti. 0 da bir bezi 1slatarak, ett
1slak bezle resimleri silip yok etti. Ondan sonra Rasulullah (s.a.v.) dul
i~inde resim bulunmayan Ka'be'ye girdi." duJ
Buhari , ibn Mesud'un §Oyle dedigini rivayet etmi§tir: "Fetih gti- gel
ntinde Rasulullah (s.a.v.) Mekke'ye girdi. 0 s1rada Beyt'in ~evresinde dm
360 put vard1. Elindeki bir aga~ dahyla o putlara vuruyor ve §Oyle di- tist
yordu: "Hak geldi, batil zail oldu. Hak geldi, artik batil ne yeniden dill
ba§lar, ne de geri gelir."
Beyhaki, ibn Ishak kanah ile Abbas (r.a.)'m §Oyle dedigini rivayet va~
etmi§tir:
"Fetih gtintinde Rasulullah (s.a.v.) Mekke'ye girdi. Ka'be'de 300 Be:
put vard1. Degnegini eline ald1. Putlara vurdu. Putlan hirer hirer so- Ell
nuna dek yere dti!]iirdti." len
Beyhaki, Stiveyd b. Said tariki ile ibn Omer'in §Oyle dedigini riva- il'il
yet etmi§tir: lar
"Rasulullah (s.a.v.), Mekke'ye girdiginde orada 360 put gordti. Bu
putlann her birine degnegiyle i§aret ederek §Oyle dedi: "Hak geldi. rna
batil ortadan kalkti. Zaten babl ortadan kalkmaya mahkumdur." I§ a-
ret ettigi putlann her biri -degnegi ona ula§madan- yere dti§tiyordu." le c
Beyhaki, daha sonra §Oyle demi§tir: Bu, her ne kadar zaYJfbir ri-
vayet ise de bundan onceki bunu teyit etmektedir. di.
Hanbel b. Ishak, Ebu'r-Rebi kanah ile ibn Ebza'nm §Oyle dedigini
rivayet etmi~tir: "Rasulullah (s.a.v.), Mekke'yi fethettigi zaman sap,

ba~1 da~mk Habe~i bir kadm yti.zti.nti. brmalay1p: "Ah <Hum! Ah
t:ilti.m!" diyerek geldi. Rasulullah (s.a.v.): "Bu Naile (putu)'dir. Artik
bu beldenizde kendisine tap1lmasmdan ti.midini kesmi~tir." dedi.
ibn Hi~am, ibn ~ihab kanah ile ibn Abbas'm ~t:iyle dedigini riva-
yet etmi~tir:
"Rasulullah (s.a.v.), fetih gti.nti.nde binegi ti.zerinde Mekke'ye gir-
digi zaman binegi ti.zerinde tavaf yapb. 0 esnada Ka'be'nin c;evresin-
de kur~unla birbirine baglanm1~ putlar vard1. Rasulullah (s.a.v.), e-
lindeki degnekle o putlara i~aret ediyor ve: "Hak geldi. Babl ortadan
kalkb. Zaten babl ortadan kalkmaya mahkumdur." diyordu. Degnegi
ile hangi putun yti.zti.ne i~aret ediyorsa, o put mutlaka arkas1 ti.zerine
arkaya dti.~ti.yordu. Hangi putun da ensesine i~aret ediyorsa, o put
mutlaka yti.zti.stti. dti.~ti.yordu. Nihayet o putlann tamam1 yere dti.~tti.."
Temim b. Esed el-Huzai dedi ki:
"Sevab1 veya azab1 uman kimseler ic;in putlarda ibretler ve bilgi-
ler varrur."
Sahih-i Mti.slim'de, ~eyban b. Ferruh kanah ile Ebu Hti.reyre'nin
Mekke fethi hadisinde ~t:iyle dedigi rivayet edilmi~tir:
"Rasulullah (s.a.v.), Ka'be'ye geldi. Hacer-i esvede yana~1p istilam
etti ve Ka'be'yi tavaf etti. Ka'be'nin yamnda mti.~riklerin tapmakta ol-
duklan bir putun yanma geldi. Elinde, klvnk tarafindan tutmu~ ol-
dugu bir yay vardi. Putun yanma geldigi zaman gt:izti.ne vurup: "Hak
geldi, babl ortadan kalkb. Zaten babl ortadan kalkmaya mahkum-
dur." dedi. Tavafim tamamladi~ zaman Safa tepesine gelip tepenin
ti.stti.ne <;Ikb, Beyt'i gt:irebilecek kadar yti.kseldi. Sonra ellerini kald1np
diledigi ~ekilde Allah'a hamdedip dua etti."
Buhari, ishak b. Mansur tariki ile ibn Abbas'm ~t:iyle dedigini ri-
vayet etmi~tir:
"Rasulullah (s.a.v.), Mekke'ye geldiginde ic;inde putlar bulunan
Beyt'e girmek istemedi. Emir verdi. Beyt'in ic;indeki putlar pkanld1.
Ellerinde fal oklan bulunan ibrahim ve ismail peygamberlerin resim-
leri de <;1kanldi. ~t:iyle dedi: "Allah onlan kahretsin. ibrahim ile isma-
il'in asla fal ac;mad1klanm bildikleri halde resimlerini boyle yapml~
lar."
Sonra Beyt'e girip Beyt'in kt:i~elerinde tekbir getirdi. Namaz kll-
madan di~an pkt1."
imam Ahmed b. Hanbel, Abdussamed kanah ile ibn Abbas'n.. ~t:iy
"Rasulullah (s.a.v.) Ka'be'ye girdi. Ka'be'nin ic;inde alb direk var-
di. Her diregin yamna gidip dua etti, ama ic;eride namaz kllmad1."
imam Ahmed b. Hanbel, Harun b. Maruf tariki ile ibn Abbas'm
508 1BNKES1R
~oyle dedigini rivayet etmi~tir: -.J b.]

"Rasulullah (s.a.v.), Beyt'e girdigi zaman i~inde ibrahim ile Mer-
yem'in suretlerini gordii ve ~oyle dedi: rna
"Ama onlar i~itm~mi~ler mi ki, i~inde suret bulunan bir eve me-
lekler girmezler. I~te Ibrahim'in sureti. Onun fal a~makla ilgisi ne?"
imam Ahmed b. Hanbel, Abdurrezzak kanah ile ibn Abbas'm ~oy sey
"Rasulullah (s.a.v.), Beyt'e girdi ve ko~elerinde dua etti. Sonra p-
ki p iki reka t namaz klld1." kll
imam Ahmed b. Hanbel, ismail tariki ile ibn Omer'in ~oyle dedi-
"Rasulullah (s.a.v.), Beyt'te iki rekat namaz kllch." onl
Buhari ve Leys, Abdullah b. Omer'in ~oyle dedigini rivayet etmi~
tir: gur
"Rasulullah (s.a.v.), fetih giiniinde Mekke'nin list tarafmdan ~ehi ki, ;
re geldi. Arkasmda Usame b. Zeyd, beraberinde Osman b. Talha da
vard1. Hacebe'den geldiler. Nihayet binegini Mescid-i Haram'da ~ok glll
tiirdii. Ka'be'nin anahtannm getirilmesini emretti. Usame b. Zeyd,
Bilal, Osman b. Talha ile birlikte i~eriye girdi. Orada giindiizleyin Ka'
uzun siire kalch. Sonra d1~an ~1kti. insanlar da ko~u~tular. i~eriye ilk biri
giren, Abdullah b. Orner oldu. Bilal'i kap1 arkasmda ayakta buldu.
Rasulullah (s.a.v.)'m nerede namaz klld1~m ona sordu. 0 da, Rasu- IDlll
lullah'm namaz kllch~ yeri ona gosterdi. Abdullah dedi ki: "Ka~ rekat
namaz kllm1~ oldugunu ona sormaYl unuttum." ni r
imam Ahmed b. Hanbel, Hii~eym kanah ile ibn Omer'in ~oyle de-
digini rivayet etmi~tir: nin
"Rasulullah (s.a.v.), beraberinde Fadl b. Abbas, Usame b. Zeyd, ~oyl
Osman b. Talha ve Bilal olmak iizere Ka'be'ye girdi. KapiYI kilitleme-
si ipn Bilal'e emir verdi. Allah'm diledigi miiddette orada kald1. Son-
ra ch~an pkti. Onlardan ilk olarak Bilal ile kar~1la~tlm. Ona: tire'
- Rasulullah (s.a.v.) nerede namaz klld1? diye sordum.
Oda:
- i~te ~urada, iki direk arasmda klld1, diye cevab verdi." be'n
Ben derim ki: Sahih-i Buhari'de ve diger hadis kitablannda sabit
olduguna gore Rasulullah (s.a.v.), Ka'be'nin ipnde, s1rti kap1ya doniik ni ri
olarak namaz kilmi~tlr. iki diregi sag yanma, bir diregi sol yamna, ii~
diregi de arkasma alacak ~ekilde durmu~tur. 0 zaman Ka'be'nin ipn- ken1
de alti direk vard1. Namaz kllarken kendisiyle bati duvan arasmda a cal
ii~ zirahk bir mesafe varch. (s.a.
ibn Hi~am dedi ki: ilim ehli birinin bana anlatti~na gore Rasu- lah :
lullah (s.a.v.), fetih senesinde Bilal ile birlikte Ka'be'ye girdi ve ona siin.
ezan okumasm1 emretti. Ebu Stifyan b. Harb, Attab b. Useyd, Haris dedi
BoYUK !SLAM TAR1H1 509
_.b. Hi§am da Ka'be'nin avlusunda oturmakta idiler. Attab §Oyle dedi:

-Allah, babam Useyd'e ikramda bulundu ki, bu ezan sesini duy-
madi. Qiinkii duyaca~ bu l?eyler onu ofkelendirirdi.
Haris b. Hi~?am da §Oyle dedi:
- Allah'a yemin ederim ki, Muhammed'in hak yolda oldugunu bil-
seydim ona tabi olurdum.
Ebu Stifyan ise I?Oyle dedi:
-Ben bir~?ey demem. Eger bir§ey diyecek olursam sozlerimi §U c;a-
kil ta~?lan bile Muhammed'e duyurur.
Rasulullah (s.a.v.) ~kip yanlanna geldi ve:
- Soylediklerinizi bildim, dedi. Sonra neler soylemi~? olduklanm
onlara anlatti. Haris ile Attab dediler ki:
- Senin, Allah Rasulii olduguna §ahadet ederiz. Qiinkii konu§tu-
gumuz sozlere yamm1zdaki kimselerden ba§ka hie; kimse vakif olmadi
ki, gelip sana haber verdi, diyelim.
Yunus b. Biikeyr, Ciibeyr b. Mut'im ailesinden birinin §Oyle dedi-
gini rivayet etmi~?tir:
"Rasulullah (s.a.v.), Mekke'ye girdiginde Bilal'e emir verdi. 0 da
Ka'be'nin damma c;Ikip namaz ic;in ezan okudu. Beni Said b. As'tan
biri dedi ki:
- Allah, Said'e ikramda bulundu. $u siyahi adamm Ka'be'nin da-
mmda soyledigi sozleri i§itmeden once Said'in canm1 aldi."
Abdiirrezzak, Marner kanah ile ibn Ebi Miileyke'nin I?Oyle dedigi-
"Rasulullah (s.a.v.), Bilal'e emir verdi. 0 da fetih gi.iniinde Ka'be'-
nin dammda ezan okudu. Kurey§lilerden bir adam, Haris b. Hi§am'a
~?Oyle dedi:
- $u koleye bakm1yor musun, nereye ~kmi§?
- B1rak onu. Eger Allah ondan ho§lanm1yorsa, onu mutlaka degi§-
tirecektir."
Yunus b. Biikeyr, Urve'nin §Oyle dedigini rivayet etmi~?tir:
"Fetih senesinde Rasulullah (s.a.v.), Bilal'e emir verdi. 0 da Ka'-
be'nin iizerinde -miil?rikleri ofkelendirmek ic;in- ezan okudu."
Muhammed b. Sa'd, Vakidl'den naklen Ebu ishak'm §Oyle dedigi-
"Mekke fethinden sonra Ebu Siifyan bir yerde oturmakta idi ve
kendi kendine §oyle dedi: "Muhammed'e kar§I bir ordu toplasam m1
acaba?" 0 kendi kendine boyle konu§makta iken aniden Rasulullah
(s.a.v.) gelip iki omuzunun arasma vurdu ve: "Eger oyle yaparsan, Al-
lah seni riisvay eder." dedi. Ebu Siifyan ba§mi kald1rdi, bir de ne gor-
siin. Rasulullah (s.a.v.), yam ba~?mda duruyor. Bunun iizerine §Oyle
dedi: "$u ana kadar senin peygamber olduguna inanmami§tim. Ama
510 iBNKESIR
~imdi peygamber olduguna kesinlikle inan<hm. II hir

Beyhaki, ibn Abbas'm ~oyle dedigini rivayet etmi~tir:
IIEbu Stifyan, Rasulullah (s.a.v.)'m yiiriimekte oldugunu ve insan- he~
lann da onun izlerini takip ederek bast!~ yerlere bastlklanm gordi.i. mi~
Kendi kendine: ~~~u adamla bir daha sava~sam m1 acaba?ll dedi. Rasu-
lullah (s.a.v.) da gelip gogsi.ine vurdu ve: IIEger boyle yaparsan, Allah veiJ
da seni ri.isvay eder. 11 dedi. Ebu Stifyan da: 11Agz1mda geveledigim ~ey
lerden dolaYI tevbe ve magfireti Allah'tan diliyorum. II dedi. 11 ver
Beyhaki, Said b. Mi.iseyyeb'in ~oyle dedigini rivayet etmi~tir:
IIFetih gecesinde insanlar, Mekke'ye girdikleri zaman sabaha dek yet
tekbir ve tehlil getirip Ka'be'yi tavaf ettiler. Ebu Stifyan, kans1 Hin- tir:
d'e: bah
- Bi.iti.in bu olanlann Allah katmdan oldugunu kabul ediyor mu- lak
sun? diye sordu. (s.a
Hind de:
- Evet, Allah katmdan oluyor, diye cevab verdi. ma'
Sonra sabahleyin Ebu Stifyan, Rasulullah (s.a.v.)'m yanma gitti. akl1
Rasulullah: IIHind'e: Bi.iti.in bu olanlann Allah katmdan oldugunu ka- Ra~
bul ediyor musun? demi~tin. 0 da: Evet, Allah katmdan oldugunu ka- ke'r
bul ediyorum, diye cevab vermi~ti. diye sordu. Ebu Si.ifyan da bunun
11
dey
i.izerine ~oyle dedi: 11 Senin Allah'm kulu ve el<;isi olduguna ~ahadet ven
ederim. Kendisinin ad1 ile yemin edilen Allah'a and i<;erim ki, benim h~
bu soyledigim sozi.i Hind' den ba~ka herhangi bir kimse duymam1~tl.
11
haz
Buhari, ishak kanah ile Mi.icahid'den rivayet etti ki, Rasulullah
(s.a.v.) ~oyle buyurmu~tur: vap
~~~i.iphesiz Allah, goklerle yeri yarattl~ gi.inde Mekke'yi haram iyi I
kllm1~tlr. 0, k1yamet gi.ini.ine kadar Allah'm haram kllmas1 sebebi ile ma2
haramd1r. Benden once hi<;bir kimseye helal k1lmmami~tir. Benden
sonra da hi<; kimseye helal kllmmayacaktir. Barra da zamamn ancak ye c
bir saatinde helal k1lmdl. Bu ~ehrin aVI i.irki.itillmez. Dikeni <;ignen- Feti
mez. Otu kopanlmaz. -arayan d1~mdaki kimseye de- yitigi helal ol- Kat!
maz.11 Huz
Abbas b. Abdillmuttalib dedi ki: ~~ya Rasulallah, sadece izhir otu
mi.istesna olsun. Qi.inki.i olilleri defnetmek i<;in ve de evler i<;in o ota di.in
ihtiya<; vardlr. II di.irc
Abbas b. Abdillmuttalib'in bu sozi.i kar~1smda Rasulullah sustu.
Sonra ~oyle cevap verdi: 'Yalmz izhir otu mi.istesna. 0 helaldir. 11 Mi.i~
Bu ve buna benzer rivayetler, Mekke'nin ~iddet yolu ile fethedil- b. (J
digi gori.i~i.ine kail olan kimseler i<;in delildir. bnceki sayfalarda da ada1
ge<;tigi gibi Handeme'de vuku bulan hadise de bu gori.i~te olanlar i<;in
delil te~kil etmektedir. Orada Mi.isli.imanlardan ve mi.i~riklerden yir- tir:
miye yakln adam oldi.irillmi.i~ti.i. Bu hadisenin delilligi bu hususta za-
hirdir. Bu, cumhur-u ulemanm mezhebidir.

~afii'den nakledilen me~hur gorii~e gore Mekke, sulh yolu ile fet-
hedilmi~tir. Qiinki.i oramn ganimetleri mi.icahidlere taksim edilme-
mi~tir. Aynca Peygamber (s.a.v.), fetih gecesinde ~oyle demi~tir:
"Ebu Si.ifyan'm evine giren gi.ivendedir. Harem-i ~erife giren gi.i-
vendedir. Kap1s1m i.izerine kilitleyen gi.ivendedir."
Bu meselenin takriri, in~aallah, "Ahkami.i'l-Kebir" adh kitabta
verilecektir.
Buhari, Said b. ~urahbil kanah ile Ebu ~i.ireyh el-Huzai'den riva-
yet etti ki, o, Mekke'ye heyetler gonderen Amr b. Said'e ~oyle demi~
tir: Ey emir, bana izin verde, Rasulullah (s.a.v.)'m fetih giiniiniin sa-
bahmda soyledigi bir sozi.i sana nakledeyim. 0, bu sozi.i soylerken ku-
laklanm duydu, kalbim h1fzetti. Gozlerim gordi.i. ~oyle ki: Rasulullah
(s.a.v.), Allah'a hamd-ii senada bulunduktan sonra ~oyle dedi:
"Dogrusu Allah, Mekke'yi haram kildi. Onu insanlar haram kil-
madL Allah'a ve ahiret giiniine iman eden bir kimsenin orada kan
akltmas1 ve bir agacr kopanp ~gnemesi helal olmaz. Eger bir kimse,
Rasulullah (s.a.v.)'m Mekke'de sava~m1~ oldugunu ileri si.irerek Mek-
ke'nin haramh~m helal sayma yolunda bir ruhsat edinirse, ona ~oyle
deyin: Dogrusu Allah, bu hususta Rasuliine izin verdi. Ama size izin
vermedi. Bana da giindi.iziin sadece bir saati i~in izin verdi ve haram-
h~ tekrar di.inki.i haramh~ gibi oldu. ~imdi bu soylediklerimi burada
haz1r bulunanlar, haz1r bulunmayanlara teblig etsin."
Ebu ~i.ireyh'e: "Amr sana ne dedi?" diye soruldugunda o ~oyle ce-
vap verdi: "Amr bana dedi ki: Ey Ebu ~i.ireyh, ben bunu senden daha
iyi biliyorum. Dogrusu harem, herhangi bir asiye ve katile s1~nak ol-
maz. Cizye vermeyip de ka~an bir kimseyi de korumaz."
ibn ishak'm anlatti~na gore ibn Esva adindaki bir adam, cahili-
ye doneminde ihmerre Be'sen admdaki Huzaah bir adam1 oldi.irdi.i.
Fetih gi.ini.i geldiginde Huzaahlar, ibn Esva'1 Mekke'de oldi.irdi.iler.
Katilin ad1 Hira~ b. Umeyye idi. Rasulullah (s.a.v.), bu olay i.izerine
Huzaahlara ~oyle dedi:
"Ey Huzaa toplulugu! Adam oldi.irmekten elinizi ~ekin. Eger ol-
di.irmek fayda verecekse, yeterinden ~ok oldi.irdiini.iz. Siz bir adam ol-
di.irdiini.iz ki, onun diyetini mutlaka ben verecegim."
ibn Ishak, Abdurrahman b. Harmele el-Eslemi kanah ile Said b.
Mi.iseyyeb'in ~oyle dedigini rivayet etmi~tir: Rasulullah (s.a.v.), Hira~
b. Umeyye'nin yaptiklanndan haberdar olunca: "Dogrusu Hira~, ~ok
adam oldi.iren biridir." dedi.
ibn Ishak, Ebu ~i.ireyh el-Huzai'nin ~oyle dedigini rivayet etmi~
tir:
"Amr b. Ziibeyr, karde~i Abdullah b. Zi.ibeyr ile sava~mak i.izere
512 tBNKESIR
Mekke'ye gelince yamna gidip ona §iiyle dedim: §ad

"Ey adam, biz Mekke fethedildigi zaman Rasulullah (s.a.v.) ile izin
birlikte idik. Fetih giinti sabahleyin Huzaahlar, Htizeyl kabilesinden tan
bir adama saldinp onu mti§rik oldugu halde oldtirdtiler. Bunun tizeri- Mti~
ne Rasulullah (s.a.v.) kalkti, hutbe okudu ve §iiyle dedi: dti.
- Ey insanlar! l;)tiphesiz Allah, gokleri ve yeri yarattlgJ giinden be- huh
ri Mekke'yi haram kilmi§tlr. Klyamet giiniine kadar da haramlardan gore
bir haramd1r. Allah ve ahiret giiniine iman eden bir ki§i ipn orada
kan dokmek veya bir agacr kesmek helal olmaz. Benden onceki hi~bir kim
kimseye helal olmadi. Benden sonra gelen hi~bir kimseye de helal ol- intil
maz. Benim i~in de sadece i§te bu saat helal oldu. Bu da Mekkelilere
bir gazab olarak boyle oldu. Dikkat ediniz. Diin gibi, eski haramhgJ bir ]
tekrar yerine gelmi§tir. Sizden burada haz1r bulunan ki§i, haz1r bu- feti1
lunmayana bunu teblig etsin. Size, Rasulullah (s.a.v.) Mekke'de sa- den
va§mi§tlr, diyen kimselere deyin ki: ben
l;)tiphesiz Allah oraYl Rasulti ipn helal kllmi§tlr. Sizin ipn ise he- zaal
lal kilmami§tlr. ocfu
Ey Huzaa toplulugu! Elinizi adam oldtirmekten ~ekiniz. Eger bilii
fayda sagladl ise, adam oldtirmek ~ok oldu. Artlk yeter. Oyle birini ol-
dtirdtintiz ki, onun diyetini odemem gerekir. i§te bu makam1mdan b.B
sonra kim adam oldti,rtirse onun ailesi, iki yol arasmda muhayyerdir.
Dilerlerse katilini oldtirtirler, dilerlerse maktuliin diyetini ahrlar.
Sonra Rasulullah (s.a.v.), Huzaahlann oldtirdtigu o adamm diye-
tini verdi. Bunun tizerine Amr, Ebu l;)tireyh'e §iiyle dedi: Haydi git ey edil:
ihtiyar, biz oranm haramhgJm senden daha iyi biliriz. Oranm haram- du:
hgJ katile, itaat di§ma pkana ve cizyeyi vermeyene koruyU.cu bir SlgJ-
nak olamaz. hali
Ebu l;)tireyh de §Oyle dedi:
- Mekke'nin haramhgJndan bahsederken Rasulullah'm yaninda Me~
haz1r bulunanlardan idim. Sen ise orada haz1r degildin. Rasulullah mey
(s.a.v.) bize, haz1r bulunamm1zm, haz1r bulunmayamm1za teblig et- §Oyl
mesini emretmi§tir. Arbk sen kendi durumunla ba§ba§asm. Karanm ken~
kendin ver."
ibn Hi§am dedi ki: Bana ula§an habere gore Rasulullah (s.a.v.)'m
fetih giiniinde diyetini odedigi ilk maktul, Ciineydip b. el-Ekva'd1r.
Onu, Beni Ka'b kabilesi oldtirdti. 0 da onun diyetini ytiz di§i deve ola-
rak odedi.
imam Ahmed b. Hanbel, Amr b.l;)uayb'm dedesinin §Oyle dedigini di:
rivayet etmi§tir:
"Mekke'nin kapllan Rasulullah (s.a.v.)'a aphp da fetih mtiyesser mfu
oldugunda o §Oyle buyurdu:
"Silahtan el ~ekin. Ancak Huzaahlar, Beni Bekir kabilesi ile sava-
BUYCJK iSLAM TARiHt 513
~a devam edebilirler." Huzaahlara, Beni Bekir kabilesi ile sava~maya

izin verdi. ikindi namazma kadar bu izin devam etti. Sonra: "Silah-
tan el ~ekin." diye emir verdi. Ertesi gtin Huzaahlardan bir adam
Miizdelife'de Beni Bekir kabilesinden biri ile kar~1la~t1 ve onu oldiir-
dii. Rasulullah (s.a.v.), bu haberi ahr almaz kalklp insanlara hitabta
bulundu. Ravi diyor ki: Ben onu, s1rtlm Ka'be'ye dayam1§ vaziyette
gordiim ki §oyle dedi:
"Allah'a en fazla dii§man olan kimse, Harem'de adam oldiiren
kimsedir. Veya katilinden ba§kasm1 oldiiren kimsedir veya cahiliye
intikam1 sebebiyle oldiiren kimsedir."
Bu, ger~ekten garib bir rivayettir. Siinen ehli alimler, bu hadisin
bir k1smm1 rivayet etmi§lerdir. Ama bu hadiste Rasulullah (s.a.v.)'m
fetih giinii ikindi namazma kadar Huzaahlara Beni Bekir kabilesin-
den o~ almalan i~in sava~ma ruhsatlm verdigine dair olan ~1smm1,
ben sadece bu hadiste gormii~iimdiir. Eger sahih ise bu, herhalde Hu-
zaahlann Vetir gecesinde Beni Bekir kabilesinden ald1klan darbenin
octinii almalan i~in ozel bir miisaade nevindendir. Dogrusunu Allah
bilir.
imam Ahmed b. Hanbel, Yahya b. Said kanah ile Haris b. Malik
b. Bersa el-Huzai'nin §Oyle dedigini rivayet etmi§tir:
Mekke fethi giintinde RasUlullah (s.a.v.)'m §Oyle dedigini i§ittim:
"Bugiinden sonra klyamet giintine dek arhk bu ~ehirde sava~Ilmaz."
Sahih-i Miislim'de, Muti b. Esved el-Adevi'nin §Oyle dedigi rivayet
edilmi~tir: Rasulullah (s.a.v.), Mekke'nin fethi giintinde ~oyle buyur-
du·• I
/
"Hi~bir Kurey~li, bugiinden sonra k1yamet giintine kadar sava~
hali dl§mda oldiiriilmesin."
ibn Hi§am dedi ki: Bana ula§an habere gore Rasulullah (s.a.v.),
Mekke'yi fethettigi zaman oraya girdi ve Safa tepesine ~1k1p dua et-
meye ba§lad1. Ensar da onun etrafim ku§atmi§tl. Kendi aralannda
§Oyle dediler: Acaba Rasulullah (s.a.v.), Allah onun yerini ve beldesini
kendisine fethedince orada kahr m1?
Rasulullah (s.a.v.), duasm1 tamamlaymca §oyle dedi:
- Ne diyorsunuz?
Onlar da:
- Bir§ey degil ya Rasulallah, dediler.
Qok ge~meden ona haber verdiler. Peygamber (s.a.v.) ise ~oyle de-
di:
-Allah saklasm! Hayatlm sizin hayatlmzla beraber olacak, olii-
miim sizin oliimtiniizle beraber olacaktlr.
ibn Hi§am'm bu talikini, imam Ahmed b. Hanbel ,;Miisned"inde
§U senede dayand1rarak §Oyle demi§tir:
B. islam Tarihi, C. N , F. 33
514 !BNKESIR
"Behz ve Ha§im bize haber verip §Oyle dediler: Si.ileyman b. Mugi-

re, Sabit kanab ile Abdullah b. Rebah'm §oyle dedigini rivayet etti: li1
Muaviye'nin yamna bir heyet geldi. Ben de aralannda idim. Ebu Hii-
reyre de bizimle beraberdi. Aylardan ramazan idi. Yemek yap1p birbi- K
rimizi yemege davet ediyorduk. Ebu Hiireyre, bizi yiik e§yalannm bu- s.
lundugu yere sik~ta davet edip ~ta~nrdi. Dedim ki: Ben de yemek yap- dl
sam ve onlan yiiklerimin bulundugu yere davet etsem. VE
Adamlanma emir verdim, yemek yap1lmasm1 soyledim. Yemek k:
yap1ld1. Ak§amleyin Ebu Hiireyre ile kar§Ila§tim. Ona: Ey Ebu Hii-
reyre, bu gece bizim yamm1za davetlisin, dedim. 0 da: Sen benden tez te
davrandm, beni ge~ttin, dedi. Ben de: Evet, ben onlan davet ettim, on- VE
lar §U anda benim yammdad1rlar, dedim. y<
Ebu Hiireyre dedi ki: Ey Ensar toplulugu! Sizin hadislerden birini m
size ogreteyim mi?
Boyle dedikten sonra Mekke'nin fethini anlatti ve ~oyle dedi: Ra- hj
sulullah (s.a.v.) gelip Mekke'ye girdi. Ziibeyr'i ordunun iki cenahm- la
dan birinin ba~?ma koyup gonderdi. Halid'i de diger cenahm ba~?mda
Mekke'ye gonderdi. Ebu Ubeyde'yi koprii ba~?ma gonderdi. Onlar va-
dinin i~t k1smm1 tuttular. Rasulullah (s.a.v.) da kendi birligi arasmda
idi. Kurey~?liler, YI~nlanm toplami~lardi ve ~oyle demi~?lerdi: $unla- ol
nn oniine gidelim. Eger onlann biqeyi varsa, onlarla beraber oluruz.
Eger isabet almi~?larsa istediklerini kendilerine veririz.
Ebu Hiireyre dedi ki: Rasulullah (s.a.v.) bakti ve beni gordii. Son-
ra ~oyle dedi:
- Ey Ebu Hiireyre!
- Buyur ya Rasulallah.
- Benim i~tin Ensar'a seslen. Yamma Ensar'dan ba~kas1 gelmesin. be
Ben de gidip Ensar'a seslendim. Onlar gelip Rasulullah (s.a.v.)'m
etrafim ku~atblar. Rasulullah (s.a.v.) ~oyle dedi:
- $u Kurey~?lilerin toplulugunu ve tebaalanm goriiyor musunuz?
Boyle dedikten sonra iki elini iistiiste koyup ~oyle buyurdu:
"Beni Safa'ya ula~?bnncaya kadar onlan kokten biltin."
Ebu Hiireyre dedi ki: "Biz de ileri atild1k. Bizden hi~t kimse iste- U:
miyordu ki; onlardan diledigi kadar oldiirmesin. Diledigimiz kadar B1
adam oldiirmek istiyorduk. Onlardan da kar~Imiza ~tikmak isteyen be
kimse yoktu."
Ebu Siifyan dedi ki: Ya Rasulallah, Kurey~lilerin efendileri ve bii-
yiik ~togunluklannm kam heder edildi. Artik bugiinden sonra Kurey~
diye bir~ey kalmayacaktir!
- Kap1smi iizerine kilitleyen kimse giivendedir. Ebu Siifyan'm evi- re
ne giren kimse giivendedir. zu
ROYOK tsLAM TARtHt 515
Bunun iizerine insanlar evlerine kapamp kapllanm iizerlerine ki-

litlediler.
Rasulullah (s.a.v.) da hacer-i esvede yonelip istilam etti. Sonra
Ka'be'yi tavaf etti. Elinde bir yay vard1. Yaym luvnk tarafi.m tuttu.
Sonra tavaf esnasmda Beyt'in yanmda mii~riklerin ibadet etmekte ol-
duklan bir putun yanma geldi. 0 yaym ucuyla putun goziine vurdu
ve §oyle dedi: "Hak geldi. Batil ortadan kalkti. Zaten batil ortadan
kalmaya mahkumdur."
Boyle dedikten sonra Safa'ya gelip ~kti. Ka'be'ye bakacak kadar
tepeye ~akti. Sonra elini kald1rd1. Allah'1 diledigi ~ekilde zikretmeye
ve dua etmeye ba~ladi. Ensar da alt tarafta idi. Birbirlerine §Oyle di-
yorlardi: Herhalde adam1, kasabasma olan ozlemi ve a~iretine olan
merhameti ile ~efkati yakalad1.
Ebu Hiireyre dedi ki: Vahiy geldi. Geli~i de bize gizli olmadi. Va-
hiy tamamlanmcaya kadar hit;birimiz goziinii kald1np da Rasulul-
lah'a bakamadi.
Ha§im dedi ki: Vahiy tamamland1g,.nda ba~m1 kald1rd1. Sonra
~oyle buyurdu:
- Ey Ensar toplulugu! Adami kasabasma olan ozlemi ve a§iretine
olan merhameti ile §efkati yakaladi, dediniz, degil mi?
Dediler ki:
- Evet, biz bunu soyledik ya Rasulallah.
- ~u halde ben kendime ne ad vereyim? Hay-Ir, ben sadece Allah'm
kulu ve elt;isiyim. Allah'a ve size hicret ettim. Hayatim sizin hayati-
mzla, oliimiim de sizin oliimiiniizle beraber olacaktir.
Bunun iizerine Ensar aglamaya ve Rasulullah'm yanma gelmeye
ba§lad1. ~oyle diyorlard1:
- Vallahi s1rf Allah'a ve sana olan tutkunlugumuzdan boyle dedik.
- Dogrusu Allah ve Rasulii de sizi tasdik ediyor ve sizi mazur go-
riiyorlar.
ibn Hi~am dedi ki: ilim ehlinden biri bana dedi ki: Fadale b.
Umeyr el-Miilevvih el-Leysi, Hz. Peygamber (s.a.v.)'i. fetih senesinde
Beyt'i tavaf ederken oldiirmek istedi. Ona yakla§tlfp. zaman Peygam-
ber (s.a.v.) ~oyle dedi:
- Fadale sen misin?
- Evet, Fadale benim ya Rasulallah.
- it;inden ne konu~uyordun?
- Bir~ey degil, Allah'1 zikrediyordum.
Bunun iizerine Peygamber (s.a.v.) giildii. Sonra: "Allah'tan magfi-
ret dile, af taleb et." dedi. Sonra elini onun gogsiine koydu. Kalbi hu-
zur buldu. Fadale ~oyle derdi:
516 1BNKESIR
- Vallahi, Allah'm mahlukatmdan hi~tbir ~;~ey bana ondan daha

sevgili olmaymcaya kadar elini gogsiirnden kalchrmach. Bunun iizeri- hi
ne aileme dondiirn. S1rda~;~1m olan bir kachnm yanma vard1m. Onunla d~:
konu~;~urdum. Bana: "Soyle ey Fadale!" dedi. Ben bir~;~ey diyemem, degi
dim. Sonra o esnada co~;~up ~;~oyle dedim: in
"Kachn (bana haber verip) dedi. Allah ve islam, senden raz1 degil- la
ler, dedim.
Eger Muhammed ve onun taraftarlanm, putlann k1nld1~ giinde de
fetih ile gorseydin, elbette Allah'm dinini a~tik~ta aychnlanmu~ olarak at
ve ~;~irkin yiiziinde karanhk ortii olarak goriirdiin."
ibn ishak, Muhammed b. Cafer b. Ziibeyr ve ondan naklen Urve
kanab ile Hz. Ai~;~e'nin ~;~oyle dedigini rivayet etmi~;~tir: "Safvan b.
Umeyye Cidde'ye, oradan da gemiye binerek Yemen'e gitmek iizere
yola ~tikti. Umeyr'b. Vehb ~;~oyle dedi:
- Ey Allah'm peygamberi! Safvan b. Umeyye, kavminin efendisi,
senden ka~tarak gitti ki, kendisini denize atsm. Ona eman ver. Al-
lah'm salatl iizerine olsun.
Rasulullah (s.a.v.), ona eman verdi. Dedi ki: be
- Ya Rasulallah, bana senin verdigin emam gosterecek bir beige
ver.
Rasulullah (s.a.v.) da Mekke'ye girerken ba~;~ma sarch~ san~ ona
verdi. Umeyr, o sankla yola ftlkb. Safvan, gemiye binip deniz yolculu- pe
guna ~tikmak iizere iken ona yeti~;~ti. Umeyr ona ~;~oyle dedi:
- Ey Safvan, anam babam sana feda olsun, kendini tehlikeye at- he
maktan sakm. Allah'tan kork. i~;~te, Rasulullah (s.a.v.)'dan sana eman
getirdim.
- Yaz1k sana, yammdan uzakla~;~, benimle konu~;~ma. de
- Ey Safvan, anam babam sana kurban olsun. Rasulullah, insan-
lann en faziletlisi, en iyisi, en yumu~;~ak huylusu ve en haY1rhs1d1r.
Amcan ogludur. Onun iistiinli.igu senin iistiinli.igi.indi.ir. Onun ~;~erefi,
senin ~;~erefindir. Onun miilkii, senin miilkiindiir.
- Ben kendim i~in ondan korkuyorum.
- 0, bu dii~;~iindiigi.inden daha yumu~;~ak huylu ve daha alicenabtlr.
Boylece Safvan, Umeyr'le birlikte geri dondii ve onunla birlikte
Rasulullah (s.a.v.)'m yanma gelip durdu. Safvan ~;~oyle dedi:
- Bu adam, senin bana eman vermi~;~ oldugunu iddia ediyor.
Rasulullah: di
- Dogru soyliiyor, dedi.
Safvan:
- 0 halde bu eman i¢nde beni iki ay muhayyer b1rak, dedi. dt
Rasulullah:
- Sen bu eman ile dort ay muhayyersin, dedi.>>
ibn ishak, Ziihri'nin kendisine §Oyle dedigini nakleder: Fahite

binti Velid, Safvan'm kans1 idi. Ummii Hakim binti Haris b. Hif?am
da ikrime b. Ebi Cehl'in kans1 idi. Ummii Hakim, ikrime'nin pe§i s1ra
gitmi§, onu Yemen'den getirmi§, o da Miisliiman olmu§tu. Ebu Cehl'-
in oglu ikrime ile Safvan b. Umeyye Miisliiman olduklannda Rasulul-
lah (s.a.v.) bunlann kanlanm, ilk nikahlan ile yanlannda b1rakb.
ibn ishak dedi ki: Said b. Abdurrahman b. Hassan b. Sabit bana
dedi ki: Hassan, Necran'da iken ibn Ziba'ra'ya yalmz bir beyit ile ta§
atb. ~oyle dedi:
"Bugzetmesi sana helal olan bir adarm sakm yok etme.

0 Necran'da yaramaz, dar bir ge~im i~indedir."
Bu §iir, ibn Ziba'ra'ya ula§mca o, Rasulullah (s.a.v.)'m yanma ge-

lip Miisliiman oldu. Miisliiman olurken de §Oyle dedi:
"Ey Melik'in el~si! Benim lisamm tutuktur. A~amarum. Qiinkii

ben fenaYlm.
Sap1kh~n yolunun ortasmda adeta f?eytanla yan§ ediyordum.
Kim onun meyline meylederse o fenarur.
Et ve kemikler, Rabbime iman etti. Sonra kalbim f?ahiddir ki, sen
peygambersin.
Beni Liiey'den bir kabileyi orada senden ahkoyaca~m, onlann
hepsi de aldanmi§br."
ibn ishak dedi ki: Abdullah b. Ziba'ra, Miisliiman olurken §U §iiri

de soyledi:
"Kan§Ik vesveseler ve kederler uykuyu ka~1rd1.

Gecenin ba§ tarafi., iist iiste bir vaziyette I§Iks1z bir durumdad1r.
Bana gelen haberlerden birinde Ahmed beni kmad1.
Boylece sanki ben, s1tmaya tutulmu§ bir vaziyette geceledim.
Ey donmez seni, develerin ta§Iruklannm en haYirhs1.
Ben, yiizii koyun §a§km bir vaziyette sap1khkta giderken i~?ledi
gim §eylerden ozi.ir diliyorum.
0 giinlerdeki, Sehm kabilesi bana en sap1k i§leri yapmam1 emre-
diyordu.
Mahzum kabilesi de aym §eyi emrediyordu.
Helakm sebeblerini ~ekiyordum. Azgmlann emri beni yonetiyor-
du.
Oysaki onlann emri ugursuzdur.
Arbk dii§manhk ge~mi§tir, onun sebebleri son bulmu§tur.
518 !BNKEStR
i§te bu hatalara dii§iirenler ise, bundan yoksundur.

Artlk dii§manhk ge~mi§tir, onun sebebleri son bulmu§tur. rin
Aram1zdaki akrabahk baglan ve aklllar ~a~nyorlar.
Affet, sana amtm babam feda olsun ki, onlann ikisi de aya~m1 kin
kaydirmi§lardl.
Qiinkii sen merhamet eden ve merhamet olunmu§ kimsesin. da1
Senin iizerinde melikin ilminden bir i§aret vardlr. oln
0, ak bir nurdur ve miihiirlenmi§ bir hatemdir.
Sana, muhabbetten sonra §eref i¢n burhamm verdi. ml
ilahm burham ise biiyiiktiir.
~ahadet ettim ki senin dinin dogrudur, ger~ektir. kol
Sen ise kullar i~inde yiicesin, biiyiiksiin.
Allah §ahadet eder ki, Ahmed Mustafa'dlr (se~ilmi§tir.). Yl
Kendisine iyiler arasmda ve ilgi ile bak1lmaktad1r, alicenabtlr. ata
Bir efendidir ki, onun binas1 Ha§im'den yiikselmi§tir.
Bir fer'dir ki, zirvede ve as1llar i~inde yer almi§tlr." ym
mi:
ibn Hi§am dedi ki: ~iirden anlayan ilim sahiplerinden biri, bu §ii-
rin Abdullah b. Ziba'ra'ya ait oldugunu kabul etmemi§tir. nn
Ben derim ki: Abdullah b. Ziba'ra es-Sehmi, islam'm en biiyiik
dii§manlanndan ve §iir kuvvetlerini, Miisliimanlan hicvetmede kul- On
lanan §airlerden idi. Allah, tevbesini kabul buyurdu. islam'a dondii.
islam'a yardlm etti ve islam'1 savundu. va1
FASIL ne
ibn ishak dedi ki: Miisliimanlardan Mekke fethine 10.000 ki§i ka- olu
tllmi§tlr. Beni Siileym kabilesinden 700 ki§i, -baz1lan 1.000 ki§i ol-
duklanm soylemi§lerdir- Beni Gifar kabilesinden 400 ki§i, Eslem ka- dilr
bilesinden 400 ki§i, Miizeyne kabilesinden 1.003 ki§i bu fetih gazvesi-
ne katllm1§lard1r. Digerleri ise, Kurey§lilerle Ensar'dan ve onlann bir
miittefikleri ile Temim, Kays ve Esed grublanndand1r.
Urve, Ziihri ve Musa b. Ukbe dediler ki, fetih giiniinde Rasulullah so~
(s.a.v.)'la birlikte Miisliimanlardan 12.000 ki§i vardl. Dogrusunu Al-
lah bilir.
ibn ishak dedi ki: Fetih giinii hakklnda soylenen §iirlerden biri de
Hassan b. Sabit'in §U §iiridir: Dii
me
"Zatii'l-Esabi, Civa ve Azra'ya kadar degi§mi§, ~iiriimii§ evleri de
bo§ kalmi§tlr.
Beni Heshas'm bitki bitmeyen ~ol diyarlan ki, izlerini orten riiz- dir
garlar ve yagmur, onu eskitip yok etmi§.
B'OYOK tsLAM: TAR!Ht 519
Orada bir arkadal? devamh bulunurdu ve otlu, sulak, bol arazile-

rinin arasmda ise, develerle davarlar stirekli bulunurdu.
Bunu b1rak, ama yats1 gittigi zaman, o sevgilinin hayalinden beni
kim uykusuz brrakacak?
Onu kendine kole kllan, kendine boyun egdiren ~a'sa adh kadm-
dan dolaYI soyledi ki, onun kalbi i~in o kadmdan bir rahathk ve f?Ua
olmadl.
Sanki Beyt'i Re's'den gelen miihtirlii bir l?arabd1r ki, onun kanl?l-
mi hal ile sudur.
Bir giin i§te o it;kiler amld1klannda, onlar Rah §arabmm giizel
kokusuna feda olsunlar.
Eger elle vurmak veya sovmek gibi §eyler oldugu zaman klnama-
Yl gerektiren bir§ey yaparsak, bu kmamaYl i§te o i~kilerin iizerine
atanz.
Onlan i~iyorduk ve onlar bizi krallar ve aslanlar olarak terk edi-
yorlardl ki, diif?manla karf?Ilaf?maktan bizi ahkoymuyor ve geri ~evir
miyordu.
Atlanm1z1 kaybettik. Eger onlan gortirseniz toz kopanrlar. Onla-
nn bulul?ma yerleri Keda'dlr.
Yularlanm tutmakta terslik ederler. Kendileri s1~nak yerleridir.
Omuzlanmn iizerinde kana susami§ m1zraklar vard1r.
H1zh ko§an atlanm1z, birbirini get;mekte yan§plar olmakta de-
vam ederler.
Kadlnlar, onlan geri ~evirmek i~in ba§orti.ileriyle onlann yiizleri-
ne vururlar.
Eger bizden yiiziiniizii oteye ~evirirseniz umre yapanz ve fetih
olur, perde aphr.
Yoksa bir giin klh~la vuru§masma sabrediniz ki, o giinde Allah
diledigi kimselere yardlm eder.
Cebrail bizim aram1zdad1r. Allahm el~sidir. Ruhu'l- Kudiis i~in
bir emsal yoktur.
Allah buyurdu ki, size bir kulu gondermil?imdir ki, o size hakk1
soyler. Eger tecriibe fayda verirse ...
Onunla §ahadet ettim. 0 halde kalk1mz ve onu tasdik ediniz, der.
Siz ise; ne kalkanz, ne dileriz, dediniz.
Allah buyurur ki; Bir ordu gondermil?imdir ki, onlar Ensar'd1r.
Diil?manla karl?Ila~]mak, onlann adetidir. Her giin Mead'dan bize SOY-
me veya vuru~]ma veya yergi vardlr.
Bizi yerenlere kafiyelerle vururuz. Kanlar kan§mca vururuz.
Ebu Si.ifyan'a benden bir mektup ilet ki, gizlilik devam etmekte-
dir.
~ununla ki, bizim klh~lanm1z seni bir kole olarak terketti.
520 1BNKESIR
Abdu'd-Dar'rn efendilerini de cariyeler gibi al~k b1rakt1.

Muhammed'i hicvettin. Bense cevab verdim. ikimizin de ceza ve
mtikafatl Allah katmdadlr.
Onu nasll hicvettin ki, onun misli yoktur. mu
0 halde koti.iliiguniiz iyiliginize feda olsun. din
Miibarek, liitufkar, hakka meyilli, Allah emini, bey'atl ahdine ve-
fadan ibaret olan bir kimseyi hicvettin.
Allah Rasulii'nii hicvettin. 0 sizden biridir. ister hicvetsin, ister
onu medhetsin. Ve ister ona yardrm etsin aymdlr, degif?en bir§ey ol- se ;
maz.
Benim babam ve onun babas1, benim namusum ve Muhammed'in old
namusu, size kar§l korunup himaye edilmi§tir.
Benim lisamm keskindir. Onda bir aYlp yoktur. Benim denizimi
su kovalan bulandlramaz."
ibn Hi§am dedi ki: Hassan, bu §iiri Mekke'nin fethinden once soy-
lemi§tir.
Ben derim ki: Onun soyledigi, bu kaside esnasmda meydana gel-
mi§tir ki, zaten olaylarda buna delalet ediyor. Bu §iirde adl ge~en Ebu
Siifyan, Haris b. Abdi.ilmuttalib'in oglu Ebu Siifyan'dlr.
ibn Hi§am dedi ki: Bana gelen bir rivayete gore Ziihri §Oyle de-
mi§tir: Rasulullah (s.a.v.), kadmlann ba§orti.ileriyle atlann yiizlerine
tokat attlklanm goriince, Ebu Bekir es-S1dd1k (r.a.)'a bakarak tebes- lar
siim etti.
ibn ishak dedi ki: Enes b. Ziineym ed-Dili, Rasulullah (s.a.v.)'a, ile
Amr b. Salim el-Huzai'nin onlar hakkmda soylemi§ oldugu §eylerden
dolaYI oziir dileyerek §Oyle dedi: ok
"Emretmesiyle Maad'dm hidayete erdirdigi kimse sen misiri.?

Aksine Allah onlan hidayete erdirdi ve sana §ahid ol, dedi.
Muhammed'den daha iyi ve daha vefakar bir kimseyi hi~bir deve, bb
egerinin iistiine yiiklememi§tir.
Hayra te§vik etti. Bah§i§i bol verdi. Keskin parlak klh~ gibi raha-
ta kavu§turdu.
Eskimesinden once Yemen'in hal kuma§ml giydirdi ve atlann dil
arasmdan s1ynhp onlan ge~en bir atm ba§ma bah§i§ verdi.
Bil ki; ya Rasulallah, sen benim miidrikimsin ve senden olan teh- uz
ditte elle tutulur gibidir.
Ya Rasftlallah, bil ki sen bir ~uku:ra ve her yiiksek evlere kadir-
sin. kll
Bil ki; Rasulullah, binici Uveymir'in binicileri onlard1r. Yalancllar
onlard1r. Her vaadi yerine getirmeyenler onlardlr.
BoYOK isLAM TARiH1 521
Allah Rasuliine dediler ki:

Ben onu hicvetmi§im, elim fel~ olsun. Kam~1m1 ta§Iyamaz olsun.
Yalmz §U var ki ben; "0 yigitlerin anasmm vay haline ki, onlar
mutsuz bir giinde oldiirilldiller. Mutlu giinlerde oldiirillmediler." de-
dim.
Onlan, kanlanna denk olmayan kimseler oldiirdiller. Bu yiizden
gozya§Im akti ve §a§kma dondiim.
Qiinkii sen Abdullah'm oglu Abdi ve Mehved'in k1zmi jurnal ettin-
se ahdi bozdun.
Zii~yb, Gillsiim ve Selma, birbirini izleyen maktullerdir ki, hepsi
oldiirilldiller. Yok eger boyle degilse, goziim iiziintii ya§lanm doker.
Selma, o Selma ki, onun misli ve karde§inin misli yoktur.
Hi~ krallar, koleler gibi olur mu?
Benne giinah i§ledim, ne kan aklttlm. Ey hakk1 bilen zat! Sen
a~1kla ve adaletini goster."
ibn ishak dedi ki: Biiceyr b. Ziiheyr b. Ebi Selma, fetih giiniinde
§Oyle dedi:
"Miizeyne ve Beni Hufafkabilesi, erkenden koyun siirillerinin sa-

hiplerini geni§ vadiyelere siirdiller.
HaYirh peygamberin fethi giiniinde, Mekke'de onlara keskin klh~
larla vurduk.
Siileym kabilesinden 700 ki§i ile Beni Osman'dan tam 1.000 ki§i
ile onlann yerlerinde sabahlad1k.
Onlann yanlanm klh~larla ve m1zraklarla diirtiip liitufkar yelekli
oklarla, siiratli atarak onlan vurduk.
Saflann arasmda onlann seslerini i§itirsin. Tipki okun yaYindan
~kl§I esnasmdaki ses gibi ses verirler.
Siiratli ko§an atlar, onlann i~nde ileri geri gidip geldikleri halde,
biz has1mlara direnen rmzraklarla yiiriidiik.
Biz, diledigimiz §ekilde ganimetler elde edip dondiik.
Onlarsa muhalefet etmeye kar§I pi§man olarak geri dondiller.
Allah Rasulii'ne, halis, giizel bir dostluk iizere ahidlerimizi ver-
dik.
Bizim sozlerimizi i§itmi§ler ve boylece korku giinii sabah1 bizden
uzakla§maya yiiz tuttular."
ibn Hi§am dedi ki: Abbas b. Mirdas es-Sillemi, Mekke fethi hak-
klnda §Oyle dedi:
"Muhammed'in fetih giiniinde Mekke'de bizden 1.000 ki§i vard1

522 tBNKESIR
ki, geni§ di.izli.ikler, alametli olduklan halde onlan su gibi ak1tlyordu.

Rasule yardim ettiler ve onun mucizelerini mi.i§ahede ettiler.
Di.i§manla kar§Ila§ma gi.ini.inde parolalan, "ileri" idi.
Dar bir menzilde, onlann ayaklan orada sabit oldu. Orada ba§lar,
sanki hanzala bitkisi gibi idi.
Ayaklannm, brnaklannm on tarafim Necid'de onceden ~ektiler.
Nihayet onlar i~in arslan Hicaz boyun egdi.
Allah, onun i¢n orayi mekan klldi ve klh~lar bizim i~in onu zelil
klldi. Qah§malan i.isti.in oldugu halde al~aldi.
Ba§kanh~n ya§h adam1, burnunun ucu yi.iksek, kerim ki§ilerin
kalesine yi.ikselen, atas1 ~ok comert ki§i."
etn
ibn Hi§am dedi ki: Abbas b. Mirdas'm Mi.isli.iman olu§unun sebebi
§U idi: Onun babas1 ta§tan yapllma, D1mar admdaki bir puta tapardi. va~
Vefat edecegi z·aman ogluna, putuna bakmasm1 vasiyet etti. Oglu Ab- lar
bas, babasmm vefatmdan sonra, bir gi.in puta hizmet etmekte iken Ce1
putun i¢nden §U sesi duydu: On
"Siileym'den olan bi.iti.in kabilelere de ki; Thmar helak oldu. Mes-

cid halkl ise ya§adi. ffil!
Meryem oglundan sonra, Kurey§lilerden peygamberlige ve hida-
yete varis olan ki§i dogru yola, hidayete ula§mi§tlr. bir
D1mar helak oldu ve Peygamber Muhammed'e kitap gelmeden on-
ce bir si.ire ibadet edilmi§ti." bu
ha
ibn Hi§am dedi ki: Bunun i.izerine Abbas, D1mar putunu yakti.
Sonra Rasulullah (s.a.v.)'m yamna gidip Mi.isli.iman oldu. Bu klssamn
tamam1, emsal ve e§kalleriyle birlikte Hevatifi.i'l-Can boli.imi.inde an-
latilrm§tl. Hamd ve minnet Allah'adir. Qu
du
ug
ett
ba.
Bu
di1
ya
bil
RASULULLAH (S.A.V.)'IN FETIHTEN SONRA
HALiD B. VELID'i KiNANE'DEN OLAN BENi CEZiME'YE
GONDERMESi
ibn Ishak, Ebu Cafer Muhammed b. Ali'nin ~oyle dedigini rivayet

etmi~tir:
Rasulullah (s.a.v.), Mekke'nin fethi s1rasmda Halid b. Velid'i sa-
va~~l olarak degil de davet~i olarak gonderdi. Onunla birlikte Arap-
lardan Siileym b. Mansur ve Miidli~ b. Miirre kabileleri vard1. Beni
Cezime b. Amir b. Abdumenat b. Kinane'nin topraklanna girdiler.
Onlar, Halid'i gordiiklerinde silaha sanldllar. Halid ~oyle dedi:
- Silahlan b1rakm1z. Qiinkii herkes Miisliiman olmu~tur artik.
ibn Ishak ~oyle dedi: Beni Cezime'den bilgi sahibi arkada~lan
mizdan biri bana ~oyle haber verdi:
Halid, silah1 b1rakmam1z1 emrettiginde bizden Cehdem denilen
bir adam ~oyle dedi:
- Yaz1klar olsun size ey Beni Cezime! Vallahi bu Halid'tir! Silah1
b1rakt1ktan sonra mutlaka esir edilecegiz! Esirlikten sonra da mu-
hakkak boyunlanm1z vurulacakbr. Vallahi ben silah1m1 asia birak-
mayacag,.m!
Kavminden bir taklm adamlar ona ~oyle dediler:
- Ey Cehdem, bizim kanlanm1zm dokiilmesini mi istiyorsun?
Qiinkii herkes Miisliiman olmu~tur.
Bunun iizerine silah1 b1rakblar. Sava~ sona erdi. Herkes giiven
duydu. Cehdem'in de silahm1 elinden almcaya kadar herkes onunla
ugra~?tL Nihayet herkes Halid'in sozii iizerine silah1 b1rakb.
ibn Ishak, Ebu Cafer Muhammed b. Ali'nin ~oyle dedigini rivayet
etti:
Silah1 b1rakbklan zaman Halid emretti ve onlann elleri arkadan
bagland1. Sonra onlan kll1~tan ge~irdi. Onlardan bir k1srmm oldiirdii.
Bu haber, Rasulullah (s.a.v.)'a ula~t1g,. zaman ellerini goge dogru kal-
mrm. Sonra ~oyle dedi: •
- Allah1m! ben, Halid b. Velid~in yaptiklanndan beriyim. Onun
yapbklanndan uzag,.m.
ibn Hi~?am ~oyle dedi: Bana ula~?an habere gore Beni Cezime' den
bir adam kapp kurtuldu ve Rasulullah (s.a.v.)'m yanma geldi. Ona bu
524 !BNKESlR
haberi verdi. Rasulullah (s.a.v.) da ~oyle dedi:

- Ona kar~1 koyan ve bu yaptlg,.m protesto eden kimse olmadi m1? le dE
- Evet, orta boylu, beyaz tenli bir adam ona kar~1 ~1ktl. Halid de nede
onu engelledi. 0 da sustu. Daha sonra uzun boylu ve ~elimsiz bir goti. A
ri.inii~e sahib ba~ka bir adam kar~1 koydu. Birbirleriyle kar~1hkh ce- zelce
vabla~tllar. Bu konu~malan ~iddetlendi. Bunun iizerine Orner b. Hat- rek •
tab dedi ki: lar.:
- Ya Rasulallah! Birincisi benim oglum Abdullah'tlr. Digeri ise ba~l1
Ebu Hiizeyfe'nin kolesi Salim'dir. 1
Sonra Rasulullah (s.a.v.)~ Ali b. Ebi Talib'i ~a~rdi. Ona ~oyle dedi: m1zd
- Ey Ali, ~u kavme git. Onlann durumlanna bak. Cahiliye adetle-
rini ayaklannm altma al. oldtt
Ali, yola ~1kb. Onlara geldi. Beraberinde bir miktar mal vardi. 0 ]
mah Rasulullah (s.a.v.) gondermi~ti. 0 da onlara kanlannm diyetleri- diile1
ni ve telef olup heder olan mallannm iicretini odedi. Hatta onlara ko- kald
pegin aga~tan oyulmu~ yalag,.nm bedelini dahi verdi. Nihayet kandan
ve maldan hi~bir ~ey kalmaYIP hepsini odedi. Yine de bir miktar mal I
arta kald1. Ali i~ini bitirip oradan aynlacag,. zaman onlara ~oyle dedi: i
- Sizin odenmemi~ kan veya mal hakklmz kaldi nn? Cezi1
- HaYir kalmadi. ffil~tl
- Ben, i~te bu maldan arta kalan bu bakiyyeyi de size veriyorum i
ki, Rasulullah (s.a.v.) i~in, onun bilmedikleri, sizin de bilmediginiz I
§eyler yerine ge~sin. huh
Sonra Rasulullah (s.a.v.)'m yanma dondii ve ona durumu anlatb. mi~ti
0 da ~oyle buyurdu:
- isabet ettin, giizel yaptm. I
Rasulullah (s.a.v.), daha sonra kalkti, k1bleye dondii. Ayakta du-
rup ellerini kaldird1. Oyle ki omuzlannm alb (koltuk alb) gori.iniiyor-
du. ~oyle diyordu: arne~:
- Allah1m! Ben Halid b. Velid'in yapbg,. ~eyden uza~m. Onun yap- I

bklanndan sana s1~myorum. lah (:
Bu sozi.inii ii~ kez tekrarladi."
ibn ishak dedi ki: Halid'i mazur gosteren baz1 kimseler, iddia e- da~
derler ki, Halid ~oyle demi~tir: dan 1
- Ben onlarla sava~mayacaktlm. Fakat Abdullah b. Hiizafe es- yii~ii
Sehmi bana emretti. Rasulullah (s.a.v.), islam'a girmeye yana~madik
lan i~in onlarla sava~mam emrediyor, deyince onlarla sava~maya I
ba~ladim. Mah:
ibn Hi~am, Ebu Amr el-Medini'nin ~oyle dedigini rivayet etmi~tir: b.Eb
Halid, onlara geldigi zaman onlar ~oyle dediler: "Biz dinimizden ~1k1p ret i~
Muhammed'in dinine girdik." zime
Bunlar, miirsel ve munkati rivayetlerdir. m1n
BOYOK isLAM TARiHt 525
imam Ahmed b. Hanbel, Abdiirrezzak kanah ile ibn Omer'in §OY-

le dedigini rivayet etmi§tir: IIRasulullah (s.a.v.), Halid b. Velid'i -zan-
nedersem- Beni Cezime kabilesine gonderdi. Onlan isHim'a davet et-
ti. Ama onlar islam'a girdik anlamma gelen IIEslemnall kelimesini gii-
zelce telaffuz edemediler, kendi batll dinlerinden pktiklanm kastede-
rek dinden ·~ktlk anlamma gelen "Sebe'na sebe'na" demeye ba§lad.I-
lar. Halid de onlann bir k1smm1 esir almaya, bir kismm1 oldtirmeye
ba§lad.I.
Bizden her bir adama bir esir verdi. Nihayet bir gtin sabahlad.I~
mizda Halid, elimizdeki esirleri oldiirmemizi hepimize emretti. Ben:
- Vallahi esirimi oldiirmem. Arkada§lanmdan da hi~biri, esirini
oldiirmeyecektir, dedim.
Bu seriyyedeki adamlar topluca Peygamber (s.a.v.)'in yanma don-
diller. Halid'in yaptlklanm ona anlattilar. Peygamber (s.a.v.) ellerini
kald.Inp §Oyle dedi:
- Allah1m! Halid'in yaptlklanndan uza~m ve sana s1~myorum.
Bu soztinti iki kez tekrarlad.I. II
ibn ishak dedi ki: IICahdem, Halid'in yaptiklanm gortince Beni
Cezime, dogu§ti kaybettik. Sizi, ipne dti§ttiguntiz bu §eyden sakind.Ir-
mi§tlm, dedi. II
ibn ishak dedi ki:
Bana gelen habere gore Halid ile Abdurrahman b. Avf arasmda
bu hususta bir konu§ma ge~mi§ti. Abdurrahman b. Avf, ona §oyle de-
mi§ti:
- islam'da cahiliye i§ini i§ledin.
Halid de §U kar§Ih~ verdi:
- Sadece senin babamn intikamm1 ald1m.
- Yalan soyltiyorsun. Ben babamm katilini oldiirdtim. Fakat sen,
amcan Fakih b. Mugire'nin intikamm1 aldm.
Derken ilcisi arasmda kavga meydana geldi. Bu durum, Rasulul-
lah (s.a.v.)'a intikal edince §oyle buyurdu:
- Dur bakahm ey Halid, b1rak ashab1m1, vallahi eger senin Uhud
da~ kadar altlnm olsa, sonra onu Allah yolunda harcasan, ashabim-
dan bir adamm ne bir sabah yiirtiyti§tine, ne de bir kere ak§am yiirti-
yti§tine kavu§amazsm.
Sonra ibn ishak, Fakih b. Mugire'nin k1ssasm1 §oyle anlatlr:
Halid b. Velid'in amcas1 Fakih b. Mugire b. Abdullah b. Orner b.
Mahzum, Avfb. Abdi Avfb. Haris b. Ztihre, oglu Abdurrahman, Affan
b. Ebu'l-As b. Umeyye b. Abdu'§-~ems ve oglu Osman ile birlikte tica-
ret i~in Yemen'e gittiler. Yemen donti§tinde orada vefat eden Beni Ce-
zime'den bir adamm mah da yanlannda idi. Bu mah, mtiteveffa ada-
mm varislerine teslim etmek tizere develerine ytikleyip getirmekte
526 1BNKESIR
idiler. Onlardan kendisine Halid b. Hi~am denilen bir adam, o malm kar
kendisinin oldugunu iddia etti ve miiteveffanm ailesine ula~malann bep
dan once Beni Cezime'nin topraklannda onlarla kaqlla~ti. Onlar da kir'
mali ona vermek istemediler. Bunun iizerine kendisiyle birlikte kav-
minden olan kimselerle mah almak i~in onlarla sava~tllar. Onlar da
onunla sava~tllar. Avf b. Abdi Avf ve Fakih b. Mugire oldiiriildii. Af-
fan b. Ebu'l-As ve oglu Osman kurtuldu. Onlar, Fakih b. Mugire'nin
mah ile Avf b. Abdi Avfm mahm ele ge~irdiler ve gotiirdiiler. Abdur- mi~
rahman b. Avf, babasmm katili olan Halid b. Hi~am'I o seriyyede ol-
diirdii. Kurey~liler, Beni Cezime ile sava~maya azmettiler. Beni Cezi- Ce2
meliler de ~oyle dediler: boy
"Kabilemiz size bir~ey yapmann~. Bizden bazllan bilmeyerek boy- top:
le bir i~ yapm1~lar. Bizim bundan haberimiz yok. Biz size, sizin kan
veya mahmzm diyetini oderiz."
Kurey~liler de bunu kabul ettiler ve sava~1 b1raktilar.
i~te bunun ipndir ki Halid, Abdurrahman b. Avfa: gor
- Ben sadece senin babamn intikam1m alillm. Hani bir zamanlar ger:
Beni Cezimeliler onu oldiirmii~lerdi ya.
Abdurrahman b. Avf da ona cevaben demi~ti ki:
-Ben babamm intikamm1 ald1m ve katilini oldiirdiim. Sen sadece dur
amcan Fakih b. Mugire'nin intikamm1 alilln. Hani bir zamanlar onu
oldiiriip mahm almi~lardi ya!
Bu ikisinden de tahmin edilen ~udur ki, bu soylediklerini ger~ek
niyetle soylemi~ degillerdi. Ancak birbirleriyle tarti~ma anmda soyle- btil
nen sozleri soylemi~lerdir. Aslmda Halid b. Velid, islam'a ve Miislii-
manlara yarillm etmek istemi~ti. Herne kadar o kendi i~inde yaml- tini
mi~ idiyse de Beni Cezimelilerin: "Dinimizden ~Iktlk, dinimizden ~k
tik." diyerek islam'1 noksanla~tird1klanm sanm1~tl. Onlann Miislii- bet:
man olduklanm anlayamam1~tl. Bunun iizerine onlardan ~ogunu ol-
diirmii~, kalanlanm da esir alm1~tl. Sonra esirlerin de ~ogunu oldiir-
mii~tii. Bununla beraber Rasulullah (s.a.v), onu gorevden azletmemi~,
komutanh~m devam ettirmi~ti. Herne kadar bu yaptlklanndan otii-
rii Allah'a SI~nmi~ ve yapti~ i~lerden beri oldugunu soylemi~se de, me:
onun hataen yapti~ cinayetlerin ve telef ettigi mallann diyetini, be-
delini odemi~. Ama yine de onu komutanhkta biraknn~ti.
Bu rivayette bir delil vard1r. ~oyle ki: Alimler, hata yapan devlet
ba~kamnm para cezasmm kendi mahndan degil de Beytii'l-maldan
odenecegi hususunda iki kavil ileri siirmii~lerdir. i~te bu vakia, bu
hususta bir delil te~kil etmektedir. Dogrusunu Allah bilir. (tOJ
Bu sebepledir ki Ebu Bekir es-S1dd1k halife iken, Halid'in irtidad
hadiseleri esnasmda Malik b. Niiveyre'yi oldiirmesi esnasmda da onu bul
gorevden azletmemi~tir. Sonra Halid'in, Malik b. Niiveyre'yi oldiiriip
---
BlJYOK !SLAM TAR!Ht 527
kans1 Ummii Temim'i kendine zevce olarak almasm1 da hakh baz1 se-
beplere dayandirmi§b. i§te bu esnada Orner b. Hattab, Hz. Ebu Be-
kir'e §Oyle demi§ti:
- Halid'i gorevden azlet. Qiinkii onun klhcmda zuliim var.
Ebu Bekir es-S1ddik ona §U cevab1 vermi§ti:
- Allah'm mii§riklere kar§I ~ektigi bir klhc1 klnma sokmam.
ibn ishak, ibn Ebi Hadred el-Eslemi'nin §oyle dedigini rivayet et-
mi§tir:
Ben, o zaman Halid b. Velid'in siivarilerinin arasmda idim. Beni
Cezime'den bir delikanh -ki o benim ya§lanmda idi, eski bir iple elleri
boynuna baglanmi§tl, kadinlar da ondan uzakta olmayan bir yerde
toplu halde duruyorlardi- bana §oyle dedi:
- Ey delikanh!
- Ne var, ne istiyorsun?
- Bu ipi tutup beni o kadinlann yanma gotiiriir miisiin? Onlann
gorillecek bir ihtiyacr varda o ihtiyac1 yerine getireyim. Sonra da beni
geri getirip dilediginizi yapm1z.
- Vallahi istedigin bu §ey kolaydir.
Onun ipini tuttum. Onu yederek gotiirdiim. Kadinlann yanmda
durdu ve §Oyle dedi:
"Ey Hudeyre, hayatlm tiikenmek iizere iken teslim ol.

Seni gordiim, ~iinkii sizi arami§ ve sizi Hilye'de ya da Hevanik'de
bulmu§tum.
Bir a§Ik vuslata laYik degil midir? Gecede ve giindiiziin ogle vak-
tinin §iddetli s1cagmda yiiriimeyi goze al.
Benim bir giinahrm yoktu. Ailemizle birlikte iken demi§tim, musi-
betlerden birinden once sevgi ile geri don.
Aynhk uzakla§tlrmadan, aYlnc1 emir, uzak k1lmadan once, sevgi
ile geri don.
Qiinkii ben bir emanetin gizliligini ihlal ettim. Onu zayi ettim.
Benim goziime senden sonra insanlardan hi~bir giizel, ho§ goriin-
mez.
Ne var ki, a§irete ula§mak, sevgiliyi engelleyicidir.
Ancak sevginin olmas1 bun dan miistesnadir."
Hubey§e de o delikanhya §Oyle dedi:

- Sen onyedi sene ya§adm -iki sekiz (onalti) ve bir de tek sene
(toplam onyedi sene) ya§adm.- Sonra onu getirdim. Boynu vuruldu.
ibn ishak, Cezimeli bir taklm ya§hlann, orada o hadisede hazrr
bulunan kimselerden naklederek §U haberi verdiklerini soylemi§tir:
Bunun iizerine Hubey§e, onun boynu vuruldugu zaman kalkarak
528 1BNKESIR
ona dogru yiiriidii ve iizerine kapamh. Durmadan onu opiiyordu. So-

nunda Hubey~e de onun yamnda oldii.
Hafiz el-Beyhaki, Hiimeydi kanah ile ibn isam admdaki Miizey-
neli bir adamm kendi babasmdan naklen ~oyle dedigini rivayet etmi~
tir: Ian:
Rasulullah (s.a.v.), bir seriyye gonderdiginde ~oyle dedi:
11
Bir mescid gordiiguniizde veya bir miiezzini duydugunuzda (ezan gont
okurken) herhangi bir kimseyi oldiirmeyin. 11
geti:
Rasulullah (s.a.v.), bizi bir seriyye ile gonderdi ve bize de aym em- ni I;
ri verdi. Biz Tihame taraflanna gittik. Baz1 binek hayvanlanm giit- Uzz
11
mekte olan bir adam1 yakaladlk. Ona: Miisliiman olll dedik. 0 da: llis- riid1
lamiyet nedir?ll diye sordu. Ona islamiyet'i anlattik. Bir de baktik ki, yerc
o islamiyet'i anlam1yor. Bize: "Eger dediginizi yapmazsam, bana ne
yapars1mz?" diye sordu. Biz de: "Seni oldiiriiriiz." dedik. Bunun iizeri-
ne: "Binek hayvanlanma ula~mcaya kadar beni bekler misiniz?ll diye
sordu. Biz de: Evet biz sana ula~1nz. dedik. Bunun iizerine o hay-
11 11
vanlannm pe~ine dii~tii. Onlara yeti~ti ve ~oyle dedi: IIEy Hubey!]e,

hayat gepp gitmeden once Miisliiman ol.ll
Digeri de ~oyle dedi: IIOnyedi ya~mda iken Mi.isliiman ol. (iki se-
kiz, bir tek, top lam onyedi sene ya~adm)." Boyle dedikten sonra once- lah
ki sayfada ge~en §iiri §U ciimleye kadar okudu: IIAynhk uzakla~tirma
dan, aYITICl emir uzak kllmadan once sevgi ile geri don. II rna~
Sonra bize dondii ve: "Dilediginizi yapabilirsiniz. II dedi. Biz de ii- Yikt
zerine gidip boynunu vurduk. suit
Digeri de devesinin iizerindeki mahfesinden yere yuvarlandl. U-
zerine ~oktu. Oliinceye kadar oylece kalru.
Beyhaki, ibn Abbas'm ~oyle dedigini rivayet etmi~tir: Rasulullah
(s.a.v.), bir seriyyeyi yola pkardl. Bu seriyye sava~ti. Bir miktar gani- tek1
met ele ge~irdi. Baz1 adamlan esir ald1. Esirler arasmda bir adam orat
vard1 ki, seriyyedeki askerlere ~oyle dedi: "Ben bunlardan degilim. run,
Ben bir kadma a~1k olmu~tum, onun yanma geldim. B1rakm da bir
11
kez ona bakay1m. Sonra bana ne yaparsamz yapm. Seriyyedekiler
bir de ne gorsiinler: Baktilar ki, kanh canh, uzun boylu bir kadm.
Adam ona §Oyle dedi: IIHayatm sona ermesinden once Miisliiman ol ey
Hubey~e. Boyle dedikten sonra o iki beyti de soyledi.
11
Hubey~e de ona ~oyle dedi: Evet sana feda olaYim! ti. i

Adam1 one gotiiriip boynunu vurdular. 0 kadm da geldi, adamm Sln.
iizerine dii~tii, bir veya iki ~1ghk attiktan sonra oldii. Ras
Seriyyedekiler, Rasulullah (s.a.v.)'m yanma geldiklerinde duru- bed
mu ona anlattilar. 0 da: Aramzda hi~ mi merhametli bir adam yok-
11
tu?" dedi. fey I

HALiD B. VELID'IN UZZA PUTUNU YIKMAK UZERE

GONDERiLMESi
ibn Cerir dedi ki: Uzza putu, fetih senesinde ramazan aymm ka-
lan son giinlerinde yiluld1.
ibn Ishak dedi ki: Rasulullah (s.a.v.), Halid b. Velid'i Uzza putuna
gonderdi. Uzza, Nahle'de idi. Kurey§, Kinane ve Mudar'm meydana
getirdigi, saygi gosterdigi bir ev idi. Onun balum1 ve perdedarhg,., Be-
ni Ha§im'in mi.ittefikleri Beni Si.ileym'den olan Beni $eyban'da idi.
Uzza'nm, Si.ilemi kabilesinden olan perdedan, Halid'in ona dogru yi.i-
ri.idi.igi.ini.i i§itince i.izerine luhcm1 asti ve kendisi o evin bulundugu
yerdeki daga ~kti. $oyle diyordu:
IIEy Uzza! Ac1mas1z bir §ekilde Halid'in i.izerine saldir.

Silah1 at ve si.iratli bir §ekilde kac;.
Ey Uzza! Eger ki§iyi yani Halid'i oldi.irmezsen,
Acil bir giinahla geri don veya Hristiyanhk dinine gir. II
Halid, Uzza putunun yanma vardig,.nda onu Yikti. Sonra Rasulul-

lah (s.a.v.)'m yanma dondi.i.
Vakidi ve digerlerinin rivayet ettiklerine gore Halid b. Velid, ra-
mazanm bitimine be§ giin kala Uzza putunun yanma vard1g,.nda onu
Yikti ve geri dondi.i. Y1kbg,.m da Rasulullah (s.a.v.)'a haber verdi. Ra-
sulullah ona:
- Ne gordi.in? diye sordu.
Oda:
- Bir§ey gormedim, dedi. Bunun i.izerine Rasulullah (s.a.v.) ona,
tekrar Uzza putunun bulundugu yere donmesini emretti. Doni.ince
orada kar§Isma o evden siyahi, sap-ba§I dag,.mk bir kadm ~1kti. Ka-
din, velvele ile feryad ediyordu. Halid, putun i.izerine plup §Oyle dedi:
"Ey Uzza! Seni inkar ediyorum. Sen yi.ice ve mi.inezzeh degilsin.

Qi.inki.i gordi.im ki, Allah seni hakir lulmi§br. II
Boyle dedikten sonra putun ic;inde bulundugu evi Jilup tahrip et-
ti. I«rindeki mallan da ald1. Allah ondan raz1 olsun ve onu ho§nut lui-
sm. Bundan sonra doni.ip durumu Rasulullah (s.a.v.)'a haber verdi.
11
Rasulullah (s.a.v.)'da §Oyle buyurdu: 0 kadm, Uzza idi. Artik ona e-
bediyen ibadet edilmeyecektir. II
Beyhaki, Muhammed b. Ebu Bekr el-Fakih kanah ile Ebu Tu-
feyl'in §oyle dedigini rivayet etmi§tir:
Rasulullah (s.a.v.), Mekke'yi fethettiginde Halid b. Velid'i Nahle'-

530 tBNKESYR
ye gonderdi. Orada Uzza putu varch. Halid oraya gitti. Put, ii~ m1zrak
iizerine konulmu~?tu, m1zraklan kesti. Evi Yikti. Sonra Rasulullah
(s.a.v.)'m yanma gitti. Yaptiklanm anlatti. Rasulullah: "Geri don. Sen
bir~?ey yapmi§ degilsin." dedi. Halid, tekrar putun bulundugu eve git-
ti. Putun bakicilan ve perdedarlan Halid'e baktiklannda var gii~le
riyle daga dogru ko~?tular. Ko§arken de §Oyle diyorlarch:
"Ey Uzza! Onu delirt. Ey Uzza! Onu kor et. Yoksa ben yiiziistii
dii§iip olecegim!"
Halid, putun yamna gittiginde orada pplak, sap ba§I,da~mk bir
sal
kadm gordii ki, sa~ma ba§ma yiiziine, toprak sa~1yor. Halid, kiliciyla
iizerine gitti, onu vurdu. Sonra peygamber (s.a.v)'in yanma dondii. "S•
Yaptigm1 ve gordiigii.nii haber verdi. Peygamber (s.a.v.): "i§te o kadm lal
U zza idi." dedi. bil
vii
va:
da
ffil
ka
dij
gii
m:
ta
de
til
ka
se
se
n~
H
b.
lu
-----------
PEYGAMBER (S.A.V.)'iN MEKKE'DE iKAMET MUDDETi
Peygamber (s.a.v.)'in ramazan aymda Mekke'de kahp namaz1 ki-

salttig,. ve orucu yedigi hususunda ihtilaf yoktur. ~u da alimlerden;
"Seferi ki~?i, ikamete karar vermedigi takdirde namaz1 klsaltarak ki-
labilir, oru~ tutmayabilir. Bu ruhsati, onsekiz giine kadar devam ede-
bilir." diyen alimler i~n bir delildir. Bu, iki kavilden biridir. Diger ka-
vil ise, yeri geldiginde anlatllacaktlr.
Buhari, Ebu Nuaym kanah ile Enes b. Malik'in I?Oyle dedigini ri-
vayet etmi~?tir:
"Rasulullah (s.a.v.)'la birlikte on giin ikamet ettik. Bu stire zarfm-
da namaz1 klsaltarak klhyordu."
Buhari, Abdan kanah ile ibn Abbas'm ~?Oyle dedigini rivayet et-
mi~?tir:
"Rasulullah (s.a.v.), Mekke'de ondokuz giin ikamet etti. (Dort re-
kathk namazlan) iki rekat olarak klhyordu."
Ahmed b. Yunus, Ahmed b. ~ihab kanah ile ibn Abbas'm ~?Oyle de-
digini rivayet etmi~?tir: ~
"Bir seferde Rasulullah (s.a.v.)'la birlikte ikamet ettik. Ondokuz
giin boyunca namaz1 klsaltarak klhyordu."
ibn Abbas dedi ki: "Biz kendi aramiZda ondokuz giin boyunca na-
mazi klsaltarak klhyorduk. Bu sureyi fazlala~?tlrdig,.mizda namaz1
tam klhyorduk."
Ebu Davud, ibrahim b. Musa kanah ile imran b. Husayn'm ~oyle
"Rasulullah (s.a.v.)'la birlikte gazaya gittim. Onunla beraber fe-
tihte haz1r bulundum. Onsekiz gece ikamet etti. Ancak namaz1 iki re-
kat olarak k1hyor ve: "Ey belde halkl, siz dort rekat olarak kllm. Biz
seferiyiz." diyordu."
Ebu Davud, ibn Abbas'm ~?Oyle dedigini rivayet etmi~?tir: "Fetih
senesinde Rasulullah (s.a.v.), onbe~? gece ikamet etti. Bu stire zarfi.nda
namaz1 klsaltarak k1hyordu."
ibn idris, Muhammed b. ishak'm, Ztihri'nin, Muhammed b. Ali b.
Huseyin'in, As1m b. Amr b. Katade'nin, Abdullah b. Ebi Bekr'in, Amr
b. ~uayb'm ve digerlerinin ~oyle dediklerini rivayet etmi~tir: "Rasu-
lullah (s.a.v.), (fetih senesinde) Mekke'de onbe~? gece ikamet etti."
ren
sur
lun
RASULULLAH (S.A.V.)'IN MEKKE'DE VERDiGi HUKUMLER
Slnt
Buhari, Abdullah b.Mesleme tariki ile Hz. Ai~e'nin ~oyle dedigini lal'l
rivayet etmi~tir: ler1
"Utbe b. Ebi Vakkas, karde~i Sa'd'a, Velideti.i Zem'a'nm ~ocugunu mu
ahp yanmda tutmasm1 tembihlemi§ ve o ~ocugun kendi oglu oldugu- hal
nu ifade etmi§ti. Rasulullah (s.a.v.), fetih zamanmda Mekke'ye geldi-
ginde Sad b. Ebi Vakkas, Velideti.i Zem'a'nm ~ocugunu ahp Rasulul- kes
lah (s.a.v.)'m yanma getirdi. Onunla birlikte Abd b. Zem'a da Rasu- sin
lullah'm yanma geldi. Sa'd b. Ebi Vakkas dedi ki:
- Bu benim karde~imin ogludur. Qi.inki.i karde~im, bu ~ocugun soy
kendi oglu oldugunu bana soyledi.
Abd b. Zem'a da ~u cevab1 verdi: ifa~
- Ya Rasulallah, bu benim karde~imdir. Bu da Zem'a'mn ogludur.
Onun yata~nda dogmu~tur. nik
Rasulullah (s.a.v.), Velideti.i Zem'a'mn ~ocuguna baktl ki, o, daha lad
ziyade Utbe b. Ebi Vakkas'a benziyor. Bunun i.izerine Utbe'ye §Oyle
dedi: nal
- Qocuk senindir. (Boyle dedikten sonra doni.ip Abd b. Zema'ya da
§oyle dedi): kly
- Bu ~ocuk senin karde~indir ey Abd b. Zem'a. Qi.inki.i bu, Utbe'-
nin yata~nda dogmu~tur." bir
Rasulullah (s.a.v.), ~ocugun Utbe b. Ebi Vakkas'a benzedigini go- Doj
ri.ince Sevde hamma ~oyle dedi: "Ey Sevde, buna kar~1 orti.in."
ibn $ihab, Hz. Ai~e'den rivayet ederek, Rasulullah (s.a.v.)'m ~oyle
buyurdugunu soylemi~tir.
"Qocuk yataga aittir. (Yani kimin yata~nda dogmu§ ise onun- mu
dur.) Zina edene de recm cezas1 vardlr." SOI
ibn $ihab dedi ki: Ebu Hi.ireyre a~lk~a bunu soyli.iyordu.
Buhari, Muhammed b. Mukatil kanah ile Urve b. Zi.ibeyr'in §oyle m1~
Rasulullah (s.a.v.)'m zamanmda Mekke fethi gazvesinde bir ka- sal:
dm h1rs1zhkyaptl. Kadm (cezalandlnlaca~ endi§esiyle) korkuya ka- iki
plldl. Rasulullah katmda kadma ~efaat~ olmas1 i~n Usame b. Zeyd'e
ricada bulundular.
Usame gidip ~efaatp oldugunda Rasulullah (s.a.v.)'m yi.izi.ini.in rar
rengi degi~ti ve ~oyle dedi:

- Allah'm hadlerinden bir had hususunda m1 benimle konu~uyor
sun?
- Ya Rasulallah, giinah1rmn affedilmesi i~n magfiret dile.
Ak~am olunca Rasulullah (s.a.v.), kalklp insanlara hitabede bu-
lundu. Allah'a laYiklyla hamdii senada bulundu. Sonra ~oyle dedi:
"Sizden onceki insanlar s1rf J?U yiizden helak oldular: Onlann ara-
smda J?erefli biri h1rs1zhk yaptl~ zaman, onu cezas1z b1raklrlardl. On-
lann arasmda giic;siiz biri h1rs1zhk yaptl~nda ona haddi tatbik eder-
lerdi (ceza verirlerdi.). Muhammed'in nefsi elinde bulunan zata ye-
min ederim ki, Eger Muhammed'in klz1 Fatima h1rs1zhk yaparsa mu-
hakkak ki onun da elini keserim."
RasUlullah (s.a.v.), daha sonra h1rs1zhk yapan o kadmm elinin
kesilmesini emretti. Eli kesildi. Daha sonra o kadm tevbe etti. Tevbe-
sini giizelce tuttu ve evlendi.
Hz. Ai~e dedi ki: Sonralan, o kadm yamma gelir, ihtiyacm1 bana
soyler, ben de ihtiyacrm Rasulullah (s.a.v.)'a arzederdim.
Sahih-i Miislim'de, Sebre b. Mabed el-Ciiheni'nin hadisinde J?U
ifadelere yer verilmi~tir:
"Rasulullah, fetih senesinde Mekke'ye girdigi zaman bize mut'a
nikam yapmarmz1 emretti. Sonra oradan c;1kmadan bu nikah1 yasak-
ladl."
Bu hadisin bir ba~ka varyantmda Rasulullah'm ~oyle buyurdugu
nakledilmektedir:
"Bilesiniz ki, mut'a nikah1 i~inde bulundugunuz ~u giiniiniizden
klyamet giiniine kadar haramdlr. Haramdlr."
Ahmed b. Hanbel'in "Miisned"inde ve siinen kitablannda yer alan
bir rivayette ~oyle denmektedir: Bu hadise, Veda haccmda olmu~tur.
Sahih-i Miislim'de, Ebu Bekr b. Ebi ~eybe kanah ile Seleme b.
Ekva'm J?Oyle dedigini rivayet edilmiJ?tir:
"Evtas muharebesinin yap1ld1~ senede Rasulullah (s.a.v.) bize
mut'a nikah1 yaparak kadmlarla evlenmemize tic; kez ruhsat verdi.
Sonra bizi mut'a nikahmdan menetti."
Beyhaki dedi ki: Evtas muharebesi, Mekke fethi senesinde yapll-
mi~tlr. $u halde bu rivayet ile Sebre'nin hadisi aymdlr.
Ben derim ki: Mut'a nikahmm Hayber gazvesinde yasaklandl~m
sabit kllan kimse J?oyle demi~tir: Mut'a nikah1, iki kez mubah kllmdl.
iki kez haram klhndl.
$afii ile digerleri bu hususta kesin ifadeler kullanmif}lardlr.
Denildi ki: Mut'a nikah1, iki defadan fazla mubah kllmd1 ve ha-
ram kllmd1. Dogrusunu Allah bilir. Sadece bir kez haram k1hndl~m
534 lBNKESIR
soyleyenler de olmw~tur ki, 0 bir kez de fetih gazvesinde olmu~?tur. ~al

Denildi ki: Mut'a nikah1 sadece zaruret dolaYISiyla mubah kllm-
IDI~?tlr. ~u halde zaruretle kar~?Ila~?Ildi{p. zaman yine mubah kllmabi-
lir. Bu, Imam Ahmed' den gelen bir rivayettir.
Denildi ki: Mut'a nikah1 mutlak surette haram kllmmii? degildir.
0, yine mubahhfp. iizeredir. Bu, ibn Abbas ile ashabmdan ve bir grub
sahabeden gelen me~?hur rivayettir. Bununla ilgili tafsilath a~1klama
"el-Ahkam" adh kitaptad1r.
FASIL
on
imam Ahmed b. Hanbel, Abdiirrezzak kanah ile Muhammed b.
Esved b. Haleften ~?Oyle rivayette bulunmu~?tur: "Muhammed, babas1
Esved'in fetih giiniinde Rasulullah (s.a.v.)'I insanlarla bey'atle~?irken
gordiigunii ve bu hususta kendisine I?U haberi verdigini nakletmi~?tir:
Rasulullah (s.a.v.), Ka'be'nin kar~?Ismdaki kayahfp.n iizerine pklp
oturdu. islamiyet ve ~?ahadet uzere insanlarla bey'atle~?ti. tir
Ben dedim ki, §ahadet nedir? ta:
Bana dedi ki: Muhammed b. Esved b. Halefbana haber verdi ki;
Rasulullah (s.a.v.) insanlarla; Allah'a iman etmek ve Allah'tan ba§ka
ilah olmadi~na, Muhammed'in de onun kulu ve el~isi olduguna §aha- iiz
det etmeleri iizerine bey'atle§ti."
Beyhaki'den gelen rivayette de §oyle denmektedir: "Biiyiik kii~iik,
kadm erkek biitiin insanlar, Rasulullah (s.a.v.)'m yanma geldiler. 0 m:
da onlarla, islamiyet ve ~?ahadet iizerine bey'atle~?ti."
ibn Cerir dedi ki: Sonra insanlar, Mekke'ye Rasulullah (s.a.v.) ile (s.
islam iizere bey'atle~?mek i~n topland1lar. Bana gelen habere gore o ze
I da Safa tepesine ~1k1p onlarla bey'atle§mek i¢n oturdu. Orner b. Hat-
tab da onun a§a~ tarafmda oturdu. Orner, insanlardan Allah' aveRa-
l suliine elden geldigince itaat etmeleri soziinii aldi.
Rasulullah (s.a.v.), erkeklerle bey'atle§meyi tamamlawktan sonra
go
kadmlarla bey'atle§meye ba§ladi. Kadmlar arasmda Hind binti Utbe m

de vardi. Hamza'ya yapti~ kotilliikten dolaYI tanmmasm diye yiiziine
pe~e takmi~? ve sesini de degi§tirmi~?ti. Rasulullah, konu§masmdan
kendisini tammasm diye boyle yapmi§b. Tanmmaktan korkuyordu. dE
Kawnlar, kendisiyle bey'atle~?mek i~in Rasulullah (s.a.v.)'m yam- di
na yakla§bklannda o, kendilerine §oyle buyurdu:
n~
- Allah'a hi~bir §eyi ortak ko~?mamak iizere benimle bey'atle~?in.
y~
Hind de §U kar§Ih~ verdi:
- Vallahi sen, erkeklerden almad1~n sozii bizden ahyorsun.
- H1rs1zhk yapmamak iizere benimle bey'atle§in. n
- Allah'a yemin ederim ki ben, Ebu Siifyan'm malmdan azar azar al
~almi§Imchr. Bunun da helal olup olmad1~m bilmiyorum.

Orada Hind'in sozlerini duyan Ebu Sii.fyan da §oyle dedi:
- ~imdiye kadar ~almi§ olduklann sana helal olsun.
Rasulullah (s.a.v.) da §Oyle buyurdu:
- ~u halde sen Utbe klz1 Hind'sin, oyle degil mi?
- Evet. Ge~mi§te yaptiklanm1 affet. Allah da seni affetsin.
- Zina yapmamak iizere benimle bey'atle§in.
- Ya Rasulallah, hiir kachn hi~ zina yapar m1?
- Qocuklanmzl oldiirmemek iizere benimle bey'atle§in.
- Biz onlan kii~iikken besleyip biiyiitiiyoruz da biiyiidiikten sonra
onlan oldiiriir miiyiiz hi~? Sen ve onlar bunu daha iyi bilirsiniz.
Hind'in bu sozii iizerine Hz. Orner katlla katlla giildii.
Raswullah (s.a.v.), daha sonra §Oyle buyurdu:
- Elleriyle ayaklan arasmda bir iftira dizip getirmemek iizere ka-
chnlar benimle bey'atle§sinler.
- Ya Rasulallah, Allah'a yemin ederim ki, boyle bir iftira dizip ge-
tirmek ~ok ~irkin bir§eydir ve muhakkak ki, tecaviiziin baz1s1 cezaya
tam denk gelir.
- Emrime kaq1 gelmemek hususunda benimle bey'atle§in.
- Maruf ve me§ru olan emirler hususunda sana kar§I gelmemek
iizere bey'at ederiz.
Bunun iizerine Rasulallah (s.a.v.), Omer'e §U emri verdi:
- Bu §artlar iizerine kadmlarla bey'atle§ ve onlar i~in Allah'tan
magfiret dile. Qiinkii Allah ba~§layan, esirgeyendir ."
Hz. Orner de bu §artlar iizerine kadmlarla bey'atle§ti. Rasulullah
(s.a.v.), kachnlarla asla tokala§mazd1. Allah'm kendisine helal k1ld1~
zevcelerinden veya mahremleri olan kadmlardan ba§kasma el siir-
mezdi.
Buhari ve Miislim'in sahihlerinde a~1k~a ifade edilen bir rivayete
gore Hz. Ai§e §oyle demi§tir:
"HaYir vallahi, Rasulullah (s.a.v.)'m eli hi~bir kadmm eline deg-
memi§tir."
Ba§ka bir rivayette de §Oyle denilmi§tir:
"Rasulullah, kadmlarla bey'atle§mezdi. Sadece konu§ur ve §Oyle
derdi: "Benim bir kadmla konu§mam, yiiz kadmla konu§mam gibi-
di r. "
Buhari ve Miislim'in sahihlerinde Hz. Ai§e'den rivayet olundugu-
na gore Ebu Si.ifyan'm kans1 Hind binti Utbe, Rasulullah (s.a.v.)'m
yanma gelip §oyle dedi:
- Ya Rasulallah, Ebu Si.ifyan cimri bir adamchr. Bana ve ~ocukla
nma yetecek kadar nafakaYI vermiyor, onun bilgisi olmadan mahm
ahrsam giinahkar olur muyum?
536 tBNKESIR
- Sana ve ftOcuguna yetecek miktarda me~ru ~ekilde onun maim-

dan al.
Beyhakl, Yahya b. Btikeyr kanah ile Hz. Ai~e'den rivayet etti ki;
Hind binti Utbe ~oyle demi~tir:
- Ya Rasulallah, daha once senin oba halkmm zelil olmasmdan
ho~land1~m kadar hiftbir ~eyden ho~lanmazd1m. Ama bugiin yeryti- kar
ztinde senin oba halkmm gi.iftlenip ba~kalanyla sava~malanndan ho~ da:
landl~m kadar ba~ka hiftbir ~eyden ho~lanm1yorum.
Rasulullah (s.a.v.) da ~oyle buyurdu: ni r
- Muhammed'in nefsi kudret elinde bulunan zata yemin ederim
ki, ben de oyleyim. dm
"Ya Rasulallah, Ebu Si.ifyan cimri bir adamd1r. Onun malmdan
-bilgisi olmaks1zm- ahp yersem giinahkar olur muyum? bir:
- Me~ru olfttide ve uygun miktarda ahrsan haYir."
Ebu Davud, Osman b. Ebi ~eybe kanah ile ibn Abbas'm ~oyle demi~
"Rasulullah (s.a.v), Mekke'nin fethedildigi giin ~oyle buyurdu:
"Artlk hicret yoktur. Ama cihad ve niyet vardlr. Sava~a ftagnhr-
samz sava~a ko~un." tir:
imam Ahmed b. Hanbel, Affan kanah ile Safvan b. Umeyye'den
rivayet etti ki; kendisine ~i:iyle denilmi~: nl l
"Hicret etmeyen kimse Cennet'e giremez." Ub
Bana boyle denilince ben de: "Ben bunu Rasulullah (s.a.v.)'a sor-
madan evime gitmeyecegim." dedim ve Rasulullah (s.a.v.)'m yanma ye '
gittim. Bana soylenen bu sozti kendisine naklettim. 0 da ~oyle buyurdu.
du: mil
"Mekke'nin fethinden sonra hicret yoktur. Ama cihad ve niyet yo~
vard1r. Eger sava~a ftagnhrsamz sava~a ko~un."
Buhari, Muhammed b. Ebi Bekr kanah ile Mtica~i b. Mesud'un mu
~oyle dedigini rivayet etmi~tir: QtiJ
Kendisiyle hicret tizere bey'atle~mek iftin Peygamber (s.a.v.)'in kti1
yanma giden Ebu Mabed'in yanma gittim. Bana ~oyle dedi: "Hicret, ret<
sahibleri iftin geftip gitmi~tir. Ben ise, islamiyet ve cihad tizere Pey- ne2
gamber (s.a.v.)'le bey'atle~ecegim." bir
Mtica~i'den rivayette bulunan ravi diyor ki: Ben de Ebu Mabed'le olu
kar~Ila~tlm. Durumu ona sordum. 0 ~oyle dedi: "Mtica~i dogru soyle- bu
mi~tir." yol
Buhari, Amr b. Halid kanah ile Mtica~i'nin ~oyle dedigini rivayet ne
etmi~tir: one
Fetih giintinden sonra karde~imi Rasulullah (s.a.v.)'m yanma go- mu
ttirdtim ve ~oyle dedim:
- Ya Rasulallah, kendisiyle hicret tizere bey'atle~men i~n karde- ler,
!?imi sana getirdim.

- Hicret ehli, hicretin hiikmiinii gotiirdiiler.
- Ya sen !?imdi karde!?imle ne iizere bey' a tle!?eceksin?
- Onunla islam, iman ve cihad iizerine bey'atle!?ecegim.
Daha sonra Ebu Mabed'le kar!?Ila!;itlm. Ebu Mabed, Miica!?i ile
karde!?inden ya!?t;a daha biiyiik idi. Bu durumu kendisine sordum. 0
da: "Miica~;ii dogru soylemi~;itir." dedi.
Buhari, Muhammed b. Be!?!?ar kanah ile Miicahid'in l;iOyle dedigi-
ni rivayet etmil;itir:
ibn Omer'e: "~am'a hicret etmek istiyorum. Ne dersin?" diye sor-
dum. 0 da !?U cevab1 verdi:
"Artik hicret yoktur. Ama git bakahm, kendi nefsini arzet. Eger
bir!?ey bulabilirsen ne ala. Yoksa geri donersin."
Ebu'n-Nadr, ~ube kanah ile Ebu Bi§r'in §Oyle dedigini rivayet et-
mi§tir: Miicahid'in §oyle dedigini i§ittim:
Hicret hususunu ibn Omer'e sordugumda o bana !?U cevab1 verdi:
"Bugiin (veya Rasulullah (s.a.v.)'dan sonra) hicret yoktur."
ishak b. Yezid, Abdullah b. Omer'in !?Oyle dedigini rivayet etmi~?
tir: "Fetihten sonra hicret yoktur."
Buhari, Ishak b. Yezid kanah ile Ata b. Ebi Rebah'm l;iOyle dedigi-
ni rivayet etmil;itir: Ubeyd b. Umeyr'le birlikte Ai!?e'yi ziyaret ettim.
Ubeyd, Ai!;ie'ye hicretin hiikmiinii sordu. 0 da l;iU cevab1 verdi:
"Bugiin hicret yoktur. Daha once mii'minlerden biri dininde fitne-
ye dii§mekten korktugu it;in Allah'a ve Rasuliine kat;Ip hicret ediyor-
du. Ama bugiin Cenab-1 Allah, islamiyet'i hiikiimran kllmi!?tlr. Mii'-
min ki§i diledigi yerde ve §ekilde Rabbine ibadet eder. Bugiin hicret
yoktur. Ama cihad ve niyet vardlr."
Bu hadisler ve eserler !?Una delalet ediyor ki, ya tamamen veya
mutlak olarak Mekke fethinden sonra hicret ortadan kalkmi§tlr.
Qiinkii insanlar, grup grup Allah'm dinine girmi§ler ve islamiyet hii-
kiimran olup siitunlan yeryiiziine yerle!;iip sabit olmu!?tur. Artik hie-
rete gerek kalmami!;itlr. Ancak harp ehline miicavir olmak ve onlar
nezdinde dini izhar etme giiciiniin kalmamas1 gibi hicreti gerektiren
bir hal meydana gelirse, o zaman islam diyanna hicret etmek vacip
olur ki, bu vaciblik hususunda alimler arasmda ihtilaf yoktur. Ama ·
bu hicret, Mekke fethinden onceki hicret gibi degildir. Nitekim Allah
yolunda yap1lan her tiirlii infak ve cihad me!?rudur ve k1yamet giinii-
ne kadar da begenilen bir davram§tlr. Fakat yine de Mekke fethir.den
onceki infak ve cihad kadar faziletli olamaz. Zira yiice Allah, buyur-
mu!;iturki:
"It;inizden Mekke'nin fethinden once sarfeden ve saval;ian kimse-
ler, daha sonra sarfedip saval;ian kimselerle bir degildirler. Berikiler
538 !BNKES1R
daha iisti.in derecededirler. Allah, hepsine Cennet'i vadetmi11tir." (el-

Hadid, 10.) ni
imam Ahmed b. Hanbel, Muhammed b. Cafer kanab ile Ebu Said m
el-Hudri'nin ~?i:iyle dedigini rivayet etmi~?tir: en-Nasr suresi nazil oldu-
gu zaman Rasulullah (s.a.v.), bu sureyi ba11tan sona kadar okudu ve
~?i:iyle buyurdu:
"insanlar ha)'lrhdir. Ben ve ashab1m ha)'lrh)'lz. Mekke fethinden si
sonra hicret yoktur. Ama cihad ve niyet vardir." VE
Ebu Said el-Hudri'nin boyle bir rivayette bulunmas1 iizerine Mer- m
van ona: "Yalan si:iyliiyorsun." dedi. Bu esnada yamnda da Rafi b. Ha- di
dic ile Zeyd b. Sabit kanepe iizerinde oturmakta idiler. Ebu Said §Oyle
dedi: b.
- Eger bu iki ki§i isterlerse bu hususta sana aftiklamada buluna-
bilirler. Ama bunlardan biri, kendisini kavminin liderliginden azlet- i:il
menden korkar. Digeri ise kendisini zekat toplama memurlugundan nl
azletmenden korkar.
0 iki ki§i, Mervan'm, Ebu Said'e vurmak iftin kamftiSmi kaldirdi-
~m gordiiklerinde: "Ebu Said dogru soyledi." dediler. VI
Buhari, Musa b. ismail tariki ile ibn Abbas'm f?Oyle dedigini riva- h.;
yet etmi~?tir: f?E
Orner, beni Bedir f?eyhleri arasma katlyor, onlarla aym muamele- b:
ye tabi tutuyordu. Oyle samyorum ki, onlardan biri bundan rahats1z a:
oldu ve f?i:iyle dedi: la
- ~unu niye aram1za katworsun? Halbuki bunun ya11mda ogulla- VI
nmiz var?
Hz. Orner:
- 0 sizin bildiginiz kimselerdendir dedi. Onlan bir gtin toplantlya
fta~rdi ve beni de aralanna katti. Herhalde onlara gostermek iftin be-
ni onlarla birlikte yanma kabul etti ve f?Oyle dedi: lV
- Yiice Allah'm: "Allah'm yardim ve fethi geldigi zaman (en-Nasr
suresi)" kavl-i f?erifi hakkmda ne dersiniz?
Oradakilerden baz1lan f?i:iyle dediler:
- Bize yardim olundugu ve fetih miiyesser kllmdi~ zaman Allah' a
hamd edip istigfarda bulunmam1z, bu ayette emredilmi11tir. d
Digerleri ise susup bir11ey demediler. Hz. Orner di:iniip bana ~?i:iyle r:
sordu: Sl
- Ey ibn Abbas! Bu ayet hakkmda sen de boyle mi diyorsun? 0
- HaYir, ben aym fikirde degilim.
- 0 halde ne diyorsun? d
- Bu ayette, Rasulullah (s.a.v.)'m ecelinin gelmif? oldugu kendisi-
ne bildirilmif?tir. "Ey Muhammed! Allah'm yard1m1 ve zafer gi.inii (fe- tJ
tih) geldigi zaman ... " i~?te bu senin ecelinin alametidir.
BOYOK !SLAM TARlHl 539
"insanlann Allah'm dinine akm akm girdiklerini gori.ince, Rabbi-

ni overek tesbih et. Ondan bagJ~lanma dile. Qi.inkti 0, tevbeleri dai-
ma kabul edendir."
Orner b. Hattab, o topluluga hitaben ~oyle dedi:
- Ben de bu sureden, ibn Abbas'm anlad1gJ manaYl anbyorum."
Ba~ka yollarla gelen rivayetlerde de gorilldtigu gibi ibn Abbas, bu
sureyi tefsir ederken, Rasulullah (s.a.v.)'m ecelinin geldigini haber
vermi~tir. Mticahid, Ebu Aliye, Dahhak ve baz1 tefsirciler de boyle de-
mi~lerdir. Nitekim ibn Abbas ile Orner b. Hattab da boyle demi~ler
dir.
imam Ahmed b. Hanbel'in, Muhammed b. Fudayl kanab ile Said
b. Ctibeyr'den rivayet ettigi hadise gelin~e: ibn Abbas dedi ki:
"en-Nasr sfuesi nazil oldugu zaman Rasulullah (s.a.v.): "Nefsime
oltim haberi geldi." dedi. 0 senede ruhunun teslim almacagJ kendisi-
ne bildirildi."
Bunu sadece imam Ahmed b. Hanbel rivayet etmi~tir ve senedin-
de Ata b. Ebi Muslim el-Horasani varrur ki, onun raviliginde zaYifhk
varrur. Onun hakkmda bircrok hadis imam1 cerh edici beyanlarda bu-
lunmu~tur. "Rasulullah (s.a.v.)'m ruhunun o senede teslim almacagJ"
~eklindeki ifadeye gelince, bunda da btiytik bir mtinkerlik vard1r ve
batildir. Qi.inkti Mekke'nin fethi, hicretin sekizinci senesinin ramazan
aYinda gercrekle~mi~tir ve bu hususta ihtilafyoktur. Oysa .k i Rasulul-
lah (s.a.v.), hicri onbirinci senenin rebiytilevvel aYinda vefat etmi~tir
ve bu hususta da ihtilafyoktur.
Hafiz Ebu'l-Kas1m et-Taberani, ibn Abbas'm ~oyle dedigini riva-
yet etmi~tir:
"Kur'an'm en son nazil olan suresi, en-Nasr suresidir."
Bunda da mtinkerlik vard1r. Senedi tizerinde de konu~ulabilir.
Muhtemeldir ki bu sure, Kur'an'm toplu olarak bir defada nazil olan
en son suresidir. Dogrusunu Allah bilir.
Tefsirimizde de bu sure-i celile tizerinde yeteri kadar bilgi verdik.
Hamd ve minnet Allah'adir.
Buhari, Stileyman b. Harb kanab ile Amr b. Seleme'nin ~oyle de-
digini rivayet etmi~tir: Ebu Kllabe bana dedi ki: Biz, insanlann ug-
rak yeri olan bir su ba~mda idik. Kervanlar bize ugrar, biz de onlara
sorard1k: insanlann durumu nasll? ~u Mekke'de peygamber olarak
ortaya ctikan adamm durumu nasll?
Bize derlerdi ki: 0, Allah tarafindan peygamber olarak gonderil-
digini ve kendisine vahiy geldigini iddia ediyor.
Ben onlann bu sozi.inti kafama yerle~tirdim. Sanki kalbime yap1~-
ti.
Araplar, islam'a girmek icrin fethi bekliyorlar ve: "Muhammed ile
540 lBNKESIR
kavmini ba§ba§a b1rakm. Eger o kavmine iistiin gelirse, dogru sozlii

bir peygamberdir." diyorlardl.
Mekke fethi ger~ekle§ince, her kavim islam' a girmek ipn heyetler
halinde siiratle Rasulullah (s.a.v.)'m yanma gidiyorlardl. Baham da
islam'a girmeleri i~in kavmini Rasulullah'm yanma gotiirdii. Donii-
§iinde: "Vallahi ben, size ger~ek bir peygamberin yanmdan gel dim."
dedi. Sonra da soziinii §Oyle siirdiirdii: "~u vakitte §U namaz1, §U va-
kitte de §U namaz1 kllm. Namaz vakti geldiginde biriniz ezan okusun,
Kur'an'1 en ~ok okuyammz da size imamhk yapsm."
Oradakiler, baktllar, benden daha ~ok Kur'an okuyan birini bula-
madllar. Qiinkii ben kervanlan kar§Ihyordum. Beni one ge~irdiler. ler
imamhk yaptlm. Alb veya yedi ya§mda bir ~ocuk idim. Uzerimde bir ra!
aha vard1. Secdeye vard1g,.mda iistiim aphyordu. Kabileden bir ka- nii
dln: "Okuyucunuzun arkasm1 ortemiyor musunuz?" dedi. Bunun iize-
rine kuma§ satm ald1lar ve benim i~in bir gomlek bi~tiler. Ben de o ve1
gomlegime sevindigim kadar hi~bir §eye sevinmedim." inl
baj
(s.:
va:
bit
one
doj
dill
su:
hel
on:
en-
Cii
ka1
lar
bul
lur
kin
lir(
M"C
HUNEYN GUNUNDE HEVAZiN GAZVESi
Yuce Allah buyurdu ki:

"Andolsun ki Allah, size bir~ok yerde ve ~oklugunuzun sizi bob'iir-
lendirdigi fakat bir faydas1 da olmad1g,., yery'iiz'iin'iin geni~ olmasma
ragmen size dar gelip de bozularak arkamza dondugunuz H'iineyn g'ii-
n'iinde yardlm etmi~ti.
Bozgundan sonra Allah, peygamberine ve mu'minlere g'iivenlik
verdi ve gormediginiz askerler indirdi. inkar edenleri azaba ugrattl.
inkarcrlann cezas1 budur.
Allah, bundan sonra da dilediginin tevbesini kabul eder. Allah
bag,.~lar ve merhamet eder." (et-Tevbe, 25-27.)
Muhammed b. ishak b. Yesar, kitabmda ~oyle der: "Rasulullah
(s.a.v.), hicri sekizinci sene ~evval aymm be~inde fetihten sonra He-
vazin'e dogru gitti."
Muhammed b. ishak'm ifadesine gore Mekke, ramazan-1 ~erifin
bitimine on g'iin kala fethedildi. Yani Hevazin'e gitmeden onbe~ gece
once fethedildi.
Vakidi dedi ki: Rasulullah (s.a.v.), ~evvahn albsmda Hevazin'e
dogru yola ~1kb. ~evvalm onunda H'iineyn'e ula~tl. Ebubekir es-Sld-
dik dedi ki: "Bug'iin saYlm1zm azhg,.ndan dolaYl maglup edilmeyiz."
Hezimete ugrad1lar. Bunlar i~in de hazimete ilk ugrayanlar Beni
Silleym kabilesi oldu. Sonra Mekkeliler, daha sonra da diger kalanlar
hezimete ugradllar.
ibn ishak dedi ki: Hevazinliler, Rasulullah (s.a.v.)'1 ve Allah'm
ona muyesser klldlg,. Mekke fethini duyduklan zaman, Malik b. Avf
en-Nasri onlan topladl. Hevazin ile birlikte Sakifin tamarm, Nasr ve
Cu~em'in hepsi, Sa'd b. Bekir ve Beni Hilal'den de az bir grup onlara
katlldllar. Kays b. Aylan'dan sadece bunlar toplulukta haz1r bulundu-
lar. Hevazin'den ne Ka'b, ne de Kilab kabileleri, o toplulukta haz1r
bulunmadllar. Onlardan me~hur hi~bir kimse o toplulukta haz1r bu-
lunmadl.
Beni Cu~em kabilesinde Dureyd b. Simme vard1. Bu ya~h bir
kimse idi. Ondan, sadece gor~u ile ve sava~ bilgisi ile ugur bekleni-
lirdi. Tecrubeli bir ihtiyard1. Sakifte de onlann iki efendisi vard1.
Muttefiklerden de Karib b. el-Esved b. Mesud b. Muattib vard1. Beni
542 tBNKES!R
Malik'ten de Zii'l-Himar Siibey'a b. Haris b. Malik ve onun karde~i ne

Ahmer b. Haris vard1. Hepsinin idaresi, Malik b. Avf en-Nasri'nin tis
elinde toplamyordu. 0, Rasulullah (s.a.v.)'m tizerine ytirtimeye az- ye1
mettigi zaman, ordusuyla birlikte mallanm, kadmlanm ve ~ocuklan ill
m da sevketti. Evtas'a indigi zaman ordusu onun yamna topland1.
Onlann i~inde Dtireyd b. Simme vardi. Deve tisttinde, golgelik altm-
da ta§Imyordu. indigi zaman §oyle dedi: da
- Siz hangi vadidesiniz? ed
- Evtas vadisindeyiz. nr
- Ne giizel at ko§acak yerdir! Ne keskin kayah tepelik, ne de top-
ra~ yumu§ak diizliikttir. Ne oluyor? Deve sesi, e~ek amrmas1, ~ocuk
aglamas1 ve davar melemesi i~itiyor gibi oluyorum.
-Malik b. Avf, halk ile birlikte mallanm, kadmlanm ve ~ocukla-
nm da sevk edip getirdi.
- Malik nerededir? ha
- i§te Malik. ..
Malik ~agnldi, Dtireyd ona §Oyle dedi:
- Ey Malik ne oluyor? Deve sesini, e§ek amrmasm1, ~ocuk agla-
masmi ve davar melemesini i§itiyor gibi oluyorum.
-Millet ile birlikte onlann mallanm, ~ocuklanm ve kadmlanm
da ontime katlp getirdim.
- Bunu neden yaptm'?
- Onlardan her bir adamm ardmda, onun ailesini ve mahm koy-
mak istedim ki, erkekler onlan savunarak sava§smlar. h~
Bunun tizerine Diireyd onu kovdu, onun bu yapti~m yad1rgad1. Til
Sonra §oyle dedi:
- Koyun ~obam, ne olacak. Anlamaz ki! Vallahi, sava§tan da~hp et1
ka~an kimseyi, hi~bir §ey geri ~evirebilir mi? Qiinkti sava§ senin le- kl:
hinde olur ise, klh~h ve m1zrakl1 erkekten ba§ka kim sana fayda vere- ko
bilir? Eger sava§ senin aleyhine olur ise ailenin ve mahnm i¢nde de
rezil olursun.
Boyle dedikten sonra soziinti §oyle stirdtirdti: la:
- Ka'b ve Kilab ne yaptl? dt
- Onlardan hi~bir kimse o toplulukta haZir bulunmadi.
- Hiddet ve §ecaat kayboldu. Eger yticelme ve yiikselme giinti ol-
saydi, ondan ne Ka'b, ne de Kilab geri kalmaz ve kaybolmazd1. Sizin
de Ka'b ve Kilab gibi bu topluluga katilmamamz1 dilerdim. Bu toplu- el-
lukta sizden kim haz1r bulundu? k~:
- Amr b. Amir ve Avfb. Amir haz1r bulundu. ge
- Amir'in bu iki kuzusunun ne faydalan olur, ne de zararlan.
- Ey Malik, sen, Hevazin toplulugunu atlann goguslerine dogru la
ileri stirmekle bir§ey yapmadm, onlan beldelerinin korunakl1 yerleri- M
BVYOK tsLAM TAR1H1 543
neve kavimlerinin iist taraflanna gotiir. Sonra Miisliimanlan atlar

iistiinde kar§1la. Eger sava~ senin lehine olursa arkada kalanlar sana
yeti~irler. Eger sava~ senin aleyhine olursa en azmdan aileni ve mah-
m korumu~ olursun.
Malik dedi 10:
- Allah'a yemin ederim ki, bunu yapmam. Ya~land1~n gibi aklm
da ya~lanrm~. Vallahi ey Hevazin toplulugu! Ya bana mutlak itaat
edersiniz veya s1rbmdan ~akmcaya kadar bu kli1cm iizerine dayam-
nm!
0, Diireyd b. Simme'nin bu toplulukta ammn amlmasm1 ve gorii-
~iiniin ge~erli olmasm1 istemiyordu.
Hevazin toplulugu da ona ~u cevab1 verdi:
- Sana itaat ettik.
Bunun iizerine Diireyd ~oyle dedi: Bu oyle bir giindiir ki, ben, ne
haz1r bulundum, ne haz1r bulunmamm.
Sonra da ~u ~iiri okudu:
"Ke§ke o toplulukta gen~ olsaymm. Onda yiiriir ve ko~ardlm.

Sa~lanuzun, ba~mn bagland1~ yerin iist tarafi.nda sa~ olan bir
ab yediyorum. Sanki o at ne biiyiik, ne kiit;iik, orta halli bir yaban
e~egidir."
Sonra Malik, insanlara ~oyle dedi: Onlan gordiigiiniiz zaman kl-

.
h~lanmzm
nn1z.
klnlanm k1nmz. Sonra bir tek adamm salmn~1 gibi sald1-
ibn ishak, Umeyye b. Abdullah b. Osman'm §Oyle dedigini rivayet

etmi§tir: "Bana anlat1lru~na gore Malik b. Avf, adamlanndan bir ta-
klm gozetleyiciler gonderdi, ona geldiklerinde onlan, eklemleri adeta
kopmu§ bir vaziyette gordii. Onlara ~oyle dedi:
- Yaz1klar olsun size! Bu ne haldir?
- Beyaz benekli atlann iizerinde beyaz baZI adamlar gordiik. Val-
lahi onlara ili~ir ili~mez, bizi gordiigun bu hale soktular. Vallahi bu
durum onu, kasdettigi gaye iizerine yiiriime niyetinden geri dondiir-
medi ."
ibn ishak dedi ki:
Peygamber (s.a.v.), onlan i~itince, onlara Abdullah b. Ebi Hadred
el-Eslemi'yi gonderdi ve ona, onlann i~ine girmesini, onlann arasmda
kalmasm1 ve bilgilerini almasm1, sonra onlann haberini kendisine
getirmesini emretti.
ibn Ebi Hadred de gitti ve aralanna girdi. Orada kald1. Rasulul-
lah (s.a.v.) ile sava~mak i¢n yapm1~ olduklan ~eyi dinleyip ogrendi.
Malik ve Hevazin'in durumunu gordii, dediklerini dinledi, sonra don-
544 iBN l,{ESIR
dii. ve Rasulullah (s.a.v.)'m yanma geldi. OlaYJ. ona haber verdi. ca,
Rasulullah (s.a.v.), Hevazin ile kar~1la~mak i~in ii.zerlerine yiirii.-
meye karar verdigi zaman ona, Safvan b. Umeyye'nin yanmda zirhla-
nn ve silahlann oldugu anlabld1. Rasulullah onu ~a~rd1. 0 zaman di.
Safvan mii.~rik idi. Ona ~oyle dedi: dik
- Ey Safvan, bu silahlanm bize emanet ver ki, onlarla yann dii.~ ka)
manlanmizi kar~Ilayahm, sava~ahm.
- Ya Muhammed! Gash olarak m1 ahyorsun? _ mi'i
- HaYJ.r, aksine emanet olarak ahyorum. Ben onlan sana geri ve-
rinceye kadar onlar kefalet altmdadir.
- Oyleyse olur. Bunda bir sakmca yok. var
Bunun ii.zerine Safvan, Rasulullah'a yii.z z1rh ile yeter miktarda
silah verdi. Anlatild1~na gore Rasulullah (s.a.v.), ondan o silahlan
ta~1ma i~ini de ii.stlenmesini istedi. 0 da ta~1ma i~ini yerine getirdi." Me
Yunus b. Bii.keyr'den gelen bir rivayette de yukandaki hadise ol- lah
dugu gibi anlatihyor, z1rhlardan bahsediliyor ve ibn Ebi Hadred'in Bo~
ke~iften donii.p de Rasulullah (s.a.v.)'a Hevazinlilerin haberini verdigi
zaman Orner b. Hattab'm onu yalanlad1~ ifade ediliyor. Bunun ii.zeri- Ra:
ne ibn Ebi Hadred, ona ~oyle cevap vermi~: 14.
- Eger beni yalanladmsa ey Orner, hakki da yalanlayabilirsin. Me
Bunun ii.zerine Hz. Orner ~oyle demi~ti : ki~
- Ya Rasulallah, ibn Ebi Hadred'in soyledigini i~itmiyor musun?
Bunun ii.zerine Rasulullah (s.a.v.) da ~u cevab1 vermi~:
- Ey Orner, sen dalalette idin. Allah seni hidayete iletti.
imam Ahmed b. Hanbel, Safvan b. Umeyye'nin ~oyle dedigini ri-
vayet etmi~tir:
"Rasulullah (s.a.v.), Hiineyn giinii.nde Umeyye'den emanet olarak yul
~1rhlar aldi. Umeyye:
- Ya Muhammed! Bunu gash olarak m1 ahyorsun? diye sordu. mi:
Rasulullah (s.a.v):
- HaYJ.r, aksine kaybolmas1 ve telef olmas1 halinde tazmin edile-
cek bir emanet olarak ahyorum, dedi. tfu
Bu z1rhlann bir k1smi zayi oldu. Rasulullah, (s.a.v.), tazminabm
odemeyi teklif edince trmeyye: ile
- Ya Rasulallah, ben bugiin islam'a girmeye daha ~ok ragbet edi-
yorum, dedi." dir
Ebu Davud, Yezid b. Harun tariki ile Abdullah b. Safvan ailesin-
den baZI kimselerin ~oyle dediklerini rivayet etmi~tir: Ab
"Rasulullah (s.a.v.):
- Ey Safvan, senin yanmda silah var m1? diye sordu. Ev
Safvan da:
- Emanet olarak m1, yoksa gash olarak m1 istiyorsun? diye sorun-
BOYOK !SLAM TAR1H1 545
ca, Rasulullah:
- HaYir, emanet olarak istiyorum, dedi.
Safvan da otuz, k1rk kadar z1rh1 Rasulullah'a emanet olarak ver-
di. RasUlullah, Htineyn giintinde sava~tl. Mti~rikler hezimete ugra-
diklannda Safvan'm emanet olarak verdigi z1rhlar toplanru. Baz1lan
kayboldu. Rasulullah (s.a.v.), Safvan'a:
- Senin z1rhlardan bazllanm kaybettik. Bedelini sana odeyelim
mi? diye sordu.
Safvan da ~u cevab1 verdi:
- HaYir ya Rasulallah, bugtin benim kalbimde bir duygu ve inan~
var ki, z1rhlan sana emanet olarak verdigim giinde yoktu."
Bu da mtirsel bir rivayettir.
ibn Ishak dedi ki: Rasulullah (s.a.v.), daha sonra beraberinde
Mekke halkmdan 2.000; kendisiyle birlikte pkan ve kendileriyle Al-
lah'm Mekke'yi fethettirdigi ashabmdan da 10.000 ki~i ile yola ~1ktl.
Boylece onlar, 12.000 ki~i oldular.
Ben derim ki: Urve, Ztihri ve Musa b. Ukbe'nin kavillerine gore
Rasulullah'm Hevazin'e gottirdtigu askerlerin saYISI, toplam olarak
14.000 bin ki~i olmu~tur. Qtinkti o, ad1 ge~en bu ki~ilerin kavline gore
Mekke'ye 12.000 askerle gelmi~ti, Mekke'de serbest b1rakllan 2.000
ki~i de bunlara eklendi. Boylece 14.000 ki~i oldular.
ibn ishak'm anlattlgma gore Rasulullah (s.a.v.), ~evvalin be~inde
Mekke'den Hevazin'e dogru yola pktl. Mekkeliler tizerine Attab b.
Useyd b. Ebu'l-is b. Umeyye b. Abdu'~-~ems el-Umevi'yi tayin etti.
Ben derim ki: 0 zaman Attab'm ya~1 yirmiye yakm idi.
Rasulullah (s.a.v.), Hevazinlilerle kar~1la~mak niyeti ile yola ko-
yulup gitti.
Ravi burada Abbas b. Mirdas es-Stilemi'nin ~u kasidesini zikret-
mi~tir:
"Benden Hevazin'in yukansma ve a~a~sma bir ogut mektubu go-

ttir ki, ~u apklama vardlr: ·
Zannediyorum ki, Rasulullah, size kumandanlan olan bir ordu
ile yerin bo~lugunda hticum edecektir.
Onlann i~inde karde~iniz Stileym sizi terkedip b1rakacak degil-
dir. Mtisltimanlar Allah'm kullanrur. Hiddetli gen~lerdir.
Sag yamndaki desteginde Beni Esed ve Ecreban (Uyuzlar) Beni
Abs ve Ztibyan vard1r.
Az kald1 ki, onun korkusundan yer sarsllsm. Onlann ontinde de
Evs ve Osman varrur."
ibn Ishak dedi ki: Evs ve Osman, Mtizeyne kabileleridir.
B. !slam Tarihi. C. IV. F. 35

546 1BNKESiR
ibn Ishak, Ziihri kanah ile Haris b. Malik'in !]Oyle dedigini riva- m
yet etmi!]tir: . ,...
"Rasulullah (s.a.v.)'la birlikte Hi.ineyn'e pktik. Biz cahiliyetten aJ
heniiz pkml!] kimselerdik. Onunla birlikte Hiineyn'e dogru yiiriidiik. la
Kurey!] kafirlerinin ve onlardan ba!]ka diger Araplann ye!]il renkli
biiyiik bir aga~lan vard1. Ona Zatu Envat denilirdi. Her sene onun
yanma gelirler, silahlanm onun iizerine asarlar, yanmda kurban ke-
serler ve bir gi.in itikafyaparlarm. Biz, Rasulullah (s.a.v.) ile birlikte
yiiriirken, biiyiik ye!]il bir aga~ gordiik. Yolun yan taraflanndan birbi-
rimize !]oyle seslendik:
- Ya Rasulallah, bize de Zatu Envat agac1 gibi bir aga~ k1l. Onla- in
nn Zatu Envat'1 oldugu gibi bizim de olsun.
Rasulullah (s.a.v.) da !]oyle dedi:
- Allahu Ekber!.. Muhammed'in nefsi elinde bulunan zata yemin
ederim ki, siz de tlpk1 Musa'nm kavminin Musa'ya dedigi gibi dedi-
niz:
«"Ey Musa! Onlann tannlan gibi bize de bir tann yap." dediler.
Musa: "Dogrusu siz bilgisiz bir milletsiniz." dedi.» (el-A'riif, 138.)
Yani bu bir adettir. Siz ge~mi!]lerin adetine uyuyorsunuz."
Ebu Davud, Ebu Tevbe kanah ile Sehl b. Hanzeliyye'nin !]Oyle de- bi
digini rivayet etmi!]tir: "Biz, Rasulullah (s.a.v.)'la birlikte Hi.ineyn gii- A
ni.inde ak!]ama ~ek yol yiiriidiik. Ogle vakti oldugunda Rasulullah R
(s.a.v.)'m yanmda idik ki, o esnada ath bir adam geldi ve !]Oyle dedi: yt
- Ya Rasulallah! l!]te oni.iniize geldim. Ben falan falan daglara n'
pktlm. Bir de baktlm ki, sabahleyin Hevazinliler kendi binekleri, bii- kl
yiik ve kii~iik ba!] hayvanlan ile birlikte Hi.ineyn'de toplanmi!]lar. zi
Rasulullah (s.a.v.) gilliimsedi ve: "ln!]aallah yann biiti.in bunlar Zl
Miisliimanlara ganimet olacaktlr." dedi, sonra da: dt
- Bu gece bizi kim bekleyecek? diye sordu. B
Enes b. Mersed: n
- Ya Rasulallah, ben sizi beklerim, dedi. Bunun iizerine Rasulul- gi
lah: Ia
- 0 halde atma bin, dedi. Enes de atma hindi ve Rasulullah 8
(s.a.v.)'m yanma geldi. Rasftlullah, ona !]oyle emir verdi: F
- ~u bogaza git ve yukanya ~1k. Bu gece senin tarafmdan bize bir K
baskin gelmesin. n
Sabahlamitlmizda Rasulullah (s.a.v.) namazgahma gitti. iki rekat dl
namaz klldl. Sonra: h
- Siivarinizi duydunuz mu? diye sordu.
Dediler ki: d
- Ya Rasulallah, onu duymamk.
Bunun iizerine Rasulullah, insanlan namaza ~a!tird1. Namaz kll- 01
Bt:TYOK !SLAM TAR!H! 547
maya ba~lach. Sonra namazm1 tamamlaymca bogaza doniip baktl ve:

"Size miijdeler olsun. i~te siivariniz geldi." dedi. Bogazdaki aga~lann
arasmdan bakmaya ba~lachk. Bir de baktlk ki, siivari geldi. Rasulul-
lah (s.a.v.)'m oniinde durdu ve ~oyle dedi:
"Ben ~u bogazm iist taraflanna dogru gittim. Rasulullah'm bana
emrettigi yerde beklemeye ba~lachm. Sabah olunca bogazm iki yanma
ke~if i~in gittim. Bakbm, kimseyi goremedim."
Rasulullah (s.a.v.) ona sordu:
- Geceleyin nobet yerinden a~a~ya indin mi?
- HaYlr, sadece namaz kllmak veya def-i hacette bulunmak i~in
in dim.
- (Cennet'i kendine) vacib klldm. Artlk bundan sonra ~ah~man ge-
rekmez."
HEVAZiN VAK'ASININ NE $EKILDE CEREYAN E'ITiGiVE

I$IN BA$1NDAKi FIRARDAN SONRA GUZEL SONUCUN
MU'ITAKiLER LEHINE DONMESi
Yunus b. Biikeyr ve ba~kalan, Muhammed b. Ishak kanah ile Ca-

bir'in babas1 Abdullah'm §Oyle dedigini rivayet etmi§lerdir: "Malik b.
Avf, beraberindeki adamlanyla birlikte Hiineyn'e dogru hareket etti.
Rasulullah (s.a.v.)'dan once oraya ula§tl. Onlar da vadinin dar ve egik
yerlerinde haz1rhklanm yaptllar. Rasulullah ve ashab1 da oraya yo-
neldi. Sabahm alacakaranhgmda vadiye indi. insanlar vadiye inerler-
ken, atlar yiizlerine kar~1 salchrd1lar. Bu da onlann zoruna gitti. He-
zimete ugrayarak dondiller. Donii~lerinde de birbirlerine bakmaksl-
zm kap~1yorlarch. Rasulullah (s.a.v.), sag yandan aynld1. Sonra ~oyle
dedi: "Ey insanlar! Nereye? Bana geliniz. Ben Allah'm Rasuliiyiim.
Ben Muhammed b. Abdullah'1m." Biiyiik bir mesele idi. Develer birbi-
ri iizerine binmi§lerdi. Rasulullah (s.a.v.), insanlann bu durumunu
gordiigunde yanmda Ehl-i Beyt'inden bir grub vard1 ki onlar da §Un-
lardl: Ali b. Ebi Talib, Ebu Siifyan b. Haris b. Abdiilmuttalib, Ebu
Siifyan'm karde§i Rebia b. Haris b. Abdillmuttalib ve Fadl b. Abbas,
Fadl ve Ebi Si.ifyan, Ummii Eymen'in oglu Eymen, Usame b. Zeyd ve
Kusam b. Abbas ile diger baz1 kimseler de orada idiler. Aynca arala-
nnda Ebu Bekir, Orner gibi zevatm da bulundugu bir grub Muhacir
de orada idi. Abbas, beyaz katlnnm gemini tutmu~, gemi ~ekmi~ti ki,
hayvan agzm1 a~m1~b.
Hevazin'den bir adam, klrrmz1 bir erkek devesi iizerindeydi. Elin-
de siyah bir bayra~ vard1. Bu bayrak, onun uzunca bir m1zra~mn
ucuna takll1 idi. Hevazinlilerin oniinde bulunuyordu. Hevazin ise,
onun ardmdaych. Kavu§tugu zaman m1zra~yla vururdu. Onlar onu
548 tBNKESiR
kaybettiklerinde arkasmdakiler m1zra~m yukan kald1nr, onlar da

onun pe§ini takip ederlerdi.
0 bu halde iken Ebu Talib oglu Ali ile Ensar'dan bir adam, iizeri- di
ne gittiler. Ali arkadan gitti. Devesinin iki aya~na vurdu. Deve arka- 0
Sl iistii yere dii§tii. Ensari de iizerine atllru. Ona bir darbe vurdu. Ba-
ca~nm yans1yla birlikte aya~m kopard1, adam da devesinden yere
dii§tii. insanlar da gi.i~lenip cesaret buldular. Allaha yemin ederim ki,
Miisliimanlar da~hp ka~tlklannda geri donenler, Rasulullah (s.a.v)'-
m yanmda esirlerin elleri arkadan bagh olduklanm gordiiler."
ibn Ishak dedi ki: Rasulullah (s.a.v.), Ebu Si.ifyan b. Haris b. Ab-
diilmuttalib'e doniip baktl. 0, o giin sabredip Rasulullah'm yanmda la
kalan kimselerdendi. Miisliiman oldugunda islam'1 gi.izelce ya§am. 0,
Rasulullah (s.a.v.)'m katlnmn egerinin arkasm1 tutmu§tu. Rasulul-
lah (s.a.v.):
- Bu kimdir? diye sordu. 0 da: h
- Ananm ogludur ya Rasulallah, dedi.
ibn Ishak dedi ki: "Miisliimanlar da~hp ka~tlklannda bedevile-
rin kaba saba adamlanndan baz1lan, i~lerindeki kin dolaYISIYla ko- i~
nu§maya ba§larular. Ebu Si.ifyan Sahr b. Harb §oyle dedi:
- Onlann hezimeti denize kadar gitmez. Fal oklan da oklugu i~in
de beraberinde idi.
Ana bir karde§i olan Safvan b. Umeyye'nin beraberinde bulunan
mii§rik Kelde b. Cebele b. Hanbel de §oyle dedi:
- Bilesiniz ki, bugiin biiyii bozulmu§tur artlk.
Safvan, ona §Oyle dedi: le
-Sus, Allah agzm1 miihiirlesin. Vallahi Kurey§'ten bir adamm ba-
na hakim olmas1, Hevazinli bir adamm bana hakim olmasmdan daha E
iyidir."
imam Ahmed b. Hanbel, Mfan b. Muslim kanah ile Enes b. Ma- St
lik'in §Oyle dedigini rivayet etmi§tir: "
"Hiineyn giiniinde Hevazinliler, kadmlanm, ~ocuklanm, develeri- y
ni ve koyunlanm getirip saf halinde dizmi§ler, boylece Rasulullah
(s.a.v.)'m goziine ~ok kalabahk goriinmek istemi§lerdi. Miisliimanlar-
la kaqlla§tlklannda, Miisliimanlar doniip ka~maya ba§lam1§lard1 ki,
yiice Allah da bunu beyan ediyor. Miisliimanlann ka~mas1 iizerine IE
Rasulullah (s.a.v.): a
"Ey Allah'm kullan! Ben Allah'm kulu ve el~isiyim. Ey Ensar top-
lulugu! Ben Allah'm kulu ve el~isiyim." demi§ti. Hi~bir kll1~ darbesi
ve m1zrak yaras1 almaruklan halde Cenab-1 Allah, mii§rikleri yenilgi-
ye ugrattl. Rasulullah (s.a.v.), o giin: "Her kim bir kafiri oldiiriirse
iizerindeki e§yalar o Miisliimanm olur." dedi. Ebu Talha o giin yirmi s
ki§i oldiirdii ve iizerlerindeki mallan kendine alru. n
Ebu Katade dedi ki:

- Ya Rasulallah, ben bir adamm boynunun damanm kesip oldtir-
dtim. Uzerinde bir z1rh vard1. Ama baklyorum ki, o z1rh ortada yok.
Onu kimin aldi~m ogrenmek istiyorum.
Adamm biri kalkti ve ~oyle dedi:
- 0 z1rh1 ben ald1m. Sen buna raz1 ol ve z1rh1 bana ver.
Rasulullah (s.a.v.)'dan bir~ey istenildigi zaman mutlaka ya o ~eyi
verir, ya da susard1. Bu defa da Rasulullah (s.a.v.) sustu. Hz. Orner
~oyle dedi:
- Allah'a yemin ederim ki, Allah, bu z1rh1 arslanlanndan bir ars-
lana ganimet olarak verecek degildir ki, sana versin.
Raswullah (s.a.v.):
-Orner dogru soyledi, dedi.
Ebu Talha, Ummti Silleym'le kaq1la~ti. Bakti ki, yanmda bir
han~er var. Ona sordu:
- Ey Ummti Silleym! Bu nedir?
- Eger mti~riklerden biri bana yakla~1rsa, onun karmm yarmak
i~in yammda tutuyorum.
- Ya Rasulallah! Ummti Silleym'in soyledigini duyuyor musunuz?
Bunun tizerine Rasulullah (s.a.v) gi.ildti. Ummti Stileym de ~oyle
dedi:
- Ya Rasulallah! Mekke fethinde serbest b1rakm1~ oldugun ve bu-
gtin seni hezimete ugratm1~ olan kimseleri oldtireyim mi?
- Dogrusu Allah onlara yetti ve gtizel kar~1hk verdi ey Ummti Sti-
leym.
imam Ahmed b. Hanbel, Abdussamet b. Abdi'l-Varis kanah ile
Ebu Galib'in ~oyle dedigini rivayet etmi~tir:
"Enes b. Malik'le kar~1la~an Ala b. Ziyad el-Adevi, Enes'e ~oyle
sordu:
- Ey Eba Hamza! Rasulullah (s.a.v.), peygamber kllmd1~nda ka~
ya~mda idi?
- Kirk ya~mda idi.
- Sonra ne oldu?
- Sonra Mekke'de on sene kaldi. Medine'de de on sene kaldi. Boy-
Ieee altm1~ ya~m1 tamamladi. Sonra Cenab-1 Allah, onu kendi yanma
aldi.
- Vefat ettigi gtinde ka~ ya~mda idi?
- Erkeklerin en genci, en gtizeli, en yaki~IkllSI ve en etlisi idi.
- Ey Eba Hamza! Rasulullah (s.a.v.)'la birlikte gaza yaptm m1?
- Evet, onunla birlikte Htineyn gtintinde gaza yaptim. Mti~rikler
sabahleyin kar~1m1za ~1ktllar. Bize saldirrular. Onlann atlanm arka-
mizda gordtik. Mti~rikler arasmda bize hticum eden, bizi ezip ge~en
550 !BNKESIR
bir adam varch. Rasulullah (s.a.v.) onu goriince indi. Allah, onlan he-
zimete ugratti. Onlar da yi.iz geri doni.ip gittiler. Rasulullah (s.a.v.), ym
fethi gori.ince ayaga kalkti. Esirler hirer hirer huzuruna getirildiler.
islam i.izere onunla bey'atlel?iyorlarch. Rasulullah (s.a.v.)'m sahabele- Ra,
rinden bir adam l?Oyle demil?ti:
"Benim l?Oyle bir ada~m varchr: Bugi.ini.in bal?mdan beri bizi ezip
ge~en bir mi.il?rik adam eger bize getirilir ise, mutlaka ben onun boy- dilt
nunu vuraca~m."
Rasulullah (s.a.v.) sustu, sesini ~1karmach. Sonra bir adam geti- ym
rildi. Adam, Rasulullah (s.a.v.)\ gori.ince:
- Ey Allah'm peygamberi, ben Allah'a tevbe ettim, dedi. Diger yaJ
Mi.isli.iman kil?i ada~m yerine getirsin diye, Rasulullah bu tevbekarla nm
bey'atlel?meye yanal?mad1. Adak sahibi adam ise, bu geleni oldi.irmesi-
ni emir vermesi i~in Rasulullah'tan i§aret bekliyordu. Kendi ba§ma sui
hareket etmekten korkuyordu. Rasulullah'tan ~ekiniyordu. Rasulul-
lah, onun bir§ey yapmach~m gori.ince tevbekar adamla bey'atle§ti.
Bu durumu goren adak sahibi: ym
- Ey Allah'm peygamberi! Benim ada~m ne olacak? diye sordu.
Rasulullah da: ni 1
- Sabahtan beri onun bey'atim kabul etmedim ki, ada~m yerine
getiresin. Mii
- Ya Rasulallah, onu oldi.irmem i~n bana il?arette bulunsaydm ya! lar
- Bir peygamberin adam oldi.irmek i~in il?arette bulunmas1 uygun gor
olmaz." z1rl
imam Ahmed b. Hanbel, Yezid kanah ile Enes b. Malik'in §Oyle ku1
dedigini rivayet etmi§tir: "Hi.ineyn gi.ini.inde Rasulullah (s.a.v.)'m yap- yet
ti~ dualardan biri de §U idi:
"Allah1m! Eger istersen bugi.inden sonra yeryi.izi.inde sana ibadet
edilmez."
Buhari, Muhammed b. Be§§ar kanah ile Ebu ishak'm §Oyle dedi- edi
gini rivayet etmi§tir:
Kays kabilesinden bir adam: "Hi.ineyn gi.ini.inde siz Rasulullah
(s.a.v.)'m yanmdan ka~1p firar ettiniz mi?" diye sorunca Bera b. Azi- nUl
b'in §U cevab1 verdigini i§ittim:
- HaYir, Rasulullah (s.a.v.) ka~mad1. Hevazinliler ok~u kimseler i-
diler. Biz onlara salchrch~m1zda geri ~ekildiler. Biz ganimetlerin i.ize-
rine kapand1k. Bunun i.izerine onlar da bize oklarla kar§Ihk vermeye
ba§lachlar. Rasulullah (s.a.v.)'I beyaz katinnm i.izerinde gordi.im. Ebu
Si.ifyan da katinn yulanm tutmu§tu. 0 esnada Rasulullah (s.a.v.)
§Oyle diyordu: "Ben peygamberim, yalan yoktur."
Buhari, $ube'nin §Oyle dedigini rivayet etmi§tir: "Hi.ineyn gi.ini.in-
de Rasulullah (s.a.v.) §Oyle dedi:
BOY"OK !sLAM TAR!H! 551
"Ben peygamberim, yalan yoktur. Ben Abdillmuttalib'in oglu-

yum."
Buhari, Bera'nm ~?Oyle dedigini rivayet etti: "Boyle dedikten sonra
Rasftlullah (s.a.v.) kabnndan indi."
Muslim, Bera'nm §Oyle deigini rivayet etmi§tir:
"Boyle dedikten sonra Rasulullah (s.a.v.) kabnndan indi. Yarwm
diledi. Dilerken de §oyle diyordu:
"Ben peygamberim. Yalan yoktur. Ben Abdillmuttalib'in oglu-
yum. Allahrm, yarchmm1 indir."
Bera dedi ki: "Sava~? ate~?i kiZI~?b~ zaman Rasulullah (s.a.v.)'m
yamna gidip onunla korunurduk. Asll bahachr ve kahraman ki~?i o-
nun hizasma ctikan ki~?i idi."
Beyhaki, ~?Oyle bir rivayette bulunmu§tur: "Hiineyn giiniinde Ra-
sulullah (s.a.v.): Ben koku siiriinenlerin ogluyum, diyordu."
Taberani, ibn As1m es-Sillemi'nin §Oyle dedigini rivayet etmi§tir:
"Hiineyn giiniinde Rasulullah (s.a.v.): Ben koku siiriinenlerin oglu-
yum, dedi."
Buhari, Abdullah b.Yusuf kanah ile Ebu Katade'nin §Oyle dedigi-
"Hiineyn senesi, Peygamber (s.a.v.) ile birlikte sava§a pktlk.
Mii§riklerle ilk kar§Ila§b~mizda once Miisliimanlar yenilgiye ugradi-
lar. 0 s1rada mii§riklerden birinin bir Mi.isli.imanm i.istiine bindigini
gordiim. Arkadan mii§rikin omuzlan arasma bir k1h<t darbesi indirip
Zlrhml kestim. 0 da doni.ip beni tuttu ve oyle Slkb ki, ondan oliim ko-
kusu duydum. Sonra dii§iip oldi.i de elinden kurtuldum. Sonra Omer'e
yeti~?ip:
- N e olacak bizim bu halimiz? diye sordum. Orner de:
- Allah'm dilegi ne ise o olur, dedi.
Sonra bozguna ugrayan askerler geri dondiller ve kesin zafer elde
edildi.
Hz. Peygamber :
- Kim bir kimseyi oldiiriir ve onu oldiirdi.igtine dair ~ahidi bulu-
nursa, o kimsenin iistiindeki e§yasi onundur, dedi.
Bunun iizerine kalk1p:
- Kim bana §ahidlik eder? dedim ve oturdum.
Hz. Peygamber, bir daha aym sozi.i soyledi. Ben bir daha kalklp:
- Kim bana §ahidlik eder? dedim ve oturdum.
Hz. Peygamber, bir daha soziini.i tekrarlad1. Ben bir daha kalklp:
- Kim bana §ahidlik eder? dedim ve yine oturdum.
Hz. Peygamber, yine aym sozi.i soyledi.
Ben bir daha kalkbm. Bu sefer Peygamber Efendimiz bana:
- Senin davan nedir, ey Ebu Katade? diye sordu. Ona meseleyi
552 1BNKESIR
anlattim. Adamm biri: nn

- Ya Rasillallah! Ebu Katade dogru soyliiyor. Oldiirdiigu mii:;;rikin
e:;;yasm1 ben aldim. Benim yerime sen ona bir:;;eyler ver, dedi. tm<
Ebu Bekir (r.a.):
- Eger dedigin gibi yaparsa, o zaman Allah ile Rasillii adina sava- Oyl
§an bir Allah arslammn haklum ondan ahp sana vermi§ olmaz m1? da:
dedi. ses1
Rasillullah (s.a.v.): nln
- Ebu Bekir dogru soyliiyor. Oldiirdiigu adamm e:;;yasm1 ona ver, va:;;
dedi. ~ag
Bunun iizerine o da getirip bana verdi. Ben de o e:;;ya ile Beni Se- lah
leme mahallesinde bir hurmahk ald1m ki, islamiyet'te edindigim ilk ra 1
millk o hurmahktir."
Buhari, Leys b. Sa'd kanah ile Ebu Katade'nin :;;oyle dedigini ri- sill
vayet etmi§tir: "Hiineyn giiniinde mii§riklerden biri ile sava§an bir duJ
Miisliimana baktim. Ba:;;ka bir mii:;;rikte arkadan o Miisliimam pun- Ius
duna getirip oldiirmek istiyordu. Ben de kO§UP arkada pusuda bekle- sill
yen o adam1 oldiirmek istedim. Beni vurmak i~in elini kaldinnca ben
onun eline vurdum ve elini kopard1m. Sonra beni yakaladi ve ~ok s1lu ga~
bir :;;ekilde tuttu. Oyle ki, olecegimden korktum. Sonra gev:;;edi, ben dis
de kendisini ileriye firlattim ve oldiirdiim. Miisliimanlar hezimete ug- sill
radllar. Ben de onlarla birlikte hezimete ugradim. Bir de baktim ki, lilE
Hattab oglu Orner, insanlar arasmda dola:;;1yor. Ona: "$u insanlann m1:
durumu ne olacak?" diye sordum. 0 da: oln
-Allah ne dilerse o olur, dedi. liy>
Sonra insanlar, Rasillullah (s.a.v.)'m yanma donmeye ba§ladilar. gel
Rasillullah (s.a.v.): "Her kim bir adam1 oldiirdiigiine dair §ahid geti-
rirse, oldiirdiigu adamm e§yasi onun olur." dedi. Ben de onu oldiirdii-
gtimii ispatlamak i~in §ahid aramak maksad1yla ayaga kalktim. Be- TIS
nim i~in §ahadet edecek bir kimse goremeyince oturdum. Sonra dii-
:;;iindiim ki, kallup bunu Rasillullah'a anlataYim. Kalktim, durumu Dt
ona arzettim. Yanmda oturan adamlardan biri :;;oyle dedi: Bu adamm de
oldiirdiigtinii soyledigi mii:;;rikin silah1 benim yammda. Ya Rasillallah oli
benim yerime sen buna bir :;;eyler ver de raz1 et. ya
Ebu Bekir §Oyle dedi: 1:;;1
- HaYir, Allah ve Rasillii ugruna sava§an Allah'm aslanlanndan
bir arslamm b1ralup da Kurey:;;'in ku:;;lanndan birine herhangi biqey laJ
verilmesin. Zll
Rasillullah (s.a.v.) kalktl ve silah1 bana verdi. Ben de onunla bir
hurmahk satm aldim. Boylece edindigim ilk mal, o hurmahk oldu." be
Haf1z el-Beyhaki, Hakim kanah ile Cabir b. Abdullah'm :;;oyle dece
digini rivayet etmi:;;tir: "Rasillullah (s.a.v.), Hiineyn giiniinde insanla- le:
BOYUK tsLAM TAR1H1 553
nn hezimete ugramklanm gordiigunde l?Oyle dedi:

- Ey Abbas, ~?Oyle seslen: Ey Ensar toplulugu! Ey R1dvan agac1 al-
tmda bey'at yapan kimseler!
Bu ~agnya insanlar; "Lebbeyk!.. Lebbeyk ... " diye icabet ettiler.
Oyle ki adam devesini geri ~evirmek i~in gidiyor, bunu yapamaymca
da z1rhm1 boynundan ~1kanp abyor, klhcm1 ve kalkamm eline alarak
sese dogru geliyordu. Nihayet yiiz kadar ki§i Rasulullah (s.a.v.)'m ya-
nma gelip topland1. insanlar yiiz ~evirmek istediklerinde bunlar sa-
va~?blar. ilk olarak Ensar'a ~agnda bulunuldu. Sonra Hazre~lilere
~agnda bulunuldu. Onlar sava~?ta dayamkl1 kimseler idiler. Rasulul-
lah (s.a.v.), bineginin iistiine ~1klp etrafa ve dayamkl1 olan sava~?~la
ra baktl. Sonra: "i~?te finn ~?imdi klzi~?b." dedi.
Cabir b. Abdullah dedi ki: Allah'a yemin ederim ki, insanlar Ra-
sulullah'm yanma dondiiklerinde esirlerin ellerinin arkadan bagh ol-
duklanm gordiiler. Allah onlardan diledigini oldiirdii. Onlardan bir
klsm1 da hezimete ugradi. Allah onlann mallanm ve ~ocuklanm Ra-
suliine fey olarak verdi."
ibn Lehia, Ebu'l-Esved kanah ile Urve'den; Musa b. Ukbe de "Me-
gazi" adh eserinde Ziihri'den rivayet ettiler ki; "Cenab-1 Allah'm ken-
disine Mekke fethini nasib ettigi ve goziinii aymn klld1~ zaman Ra-
sulullah (s.a.v.), Hevazin yoluna koyuldu. Kendisi ile birlikte Mekke-
liler de vardi. Onlardan siivari ve yaya herkes onun yanmda yeral-
mi~?lardi. Qyle ki, kamnlar bile onunla birlikte yola yaya olarak revan
olmu~?lard1. Bunlar din iizere degildirler. Yalmz ganimet iimidini bes-
liyorlardl. Bununla beraber Rasulullah (s.a.v.) ile ashabma bir darbe
gelmesinden de ho§lanm1yor degillerdi.
Bu yolculukta Rasulullah (s.a.v.)'m beraberinde Ebu Siifyan b.
Harb ile Safvan b. Umeyye de vard1. Safvan, mii~?rik oldugu halde ka-
nsi Miisliiman idi. Aralan tefrik edilmemi§ti.
0 giin mii~?riklerin reisi Malik b. Avf en-Nasri idi. Beraberinde
Diireyd b. Simme de vardi. Ya~?hhktan tiril tiril titriyordu. Beraberin-
de kamnlar, ~ocuklar ve davarlan da vardi. Rasulullah (s.a.v.), casus
olarak onlara Abdullah b. Ebi Hadred'i gonderdi. Abdullah, onlann
yanmda geceledi. Malik b. Avfm, kendi arkada~?lanna l?Oyle dedigini
i~?itti:
- Sabah olunca onlara tek bir adamm salmns1 gibi sald1nn. Klh~
lanmzm klnlanm klnn. Davarlanmz1 ve kadmlanmz1 da saf saf di-
zin.
Sabah olunca Ebu Siifyan, Safvan ve Hakim b. Hizam, Peygam-
ber ordusundan aynhp geriye ~ekildiler. Devranm kimin lehine done-
cegini seyretmeye ba~?lamlar. iki taraf saf halinde kar~?I kar~?IYa geldi-
ler. Rasulullah (s.a.v.), doru kabnna hindi. Saflarm kar~?Isma ge~ti.
554 tBNKESIR
Onlara sava§malanm emretti. Sava§a te§vik etti. Sabredecek: olurlar- onl

sa, fethi elde edecekleri mtijdesini verdi. . - rali
Onlar, bu halde iken mti§rikler iizerlerine bir adamm sald1nsi gi- sel~
bi hep birlikte saldirdilar. Miisliimanlar ileri atildilar, sonra geri do- din
niip kac;tilar. Harise b. Numan dedi ki: il}:§t.mlar doniip kac;tiklannda 1~
ben, Rasulullah (s.a.v.)'m yanmda kalafi kimselerin saYJSmi tahmin
ettim ve "yiiz kadar adamdilar." dedim. mi~
Kurey§li biri, Safvan b. Umeyye'nin yanma gidip: dm
-Sana, Muhammed ile ashabmm hezimet miijdesini veriyorum. bey
Allah'a yemin ederim ki; onlar, artik kendilerini asia toparlayamaz- diy
lar, dedi. rna
Kurey§linin bu mtijdesine cevaben Safvan §oyle dedi: tur
- Bedevilerin galibiyetini mi bana miijdeliyorsun? Allah'a yemin c;ek
ederim ki, Kurey§li birinin bana hakim olmas1, bedevilerin hakim ol- lul1
masmdan daha c;ok ho§uma gider. ash
Safvan, mujdecinin o sozlerine c;ok ofkelenmi§ti. onl
Urve dedi ki: Safvan, bir kolesini cepheye gonderdi ve: "Parolanm §efl
kime ait oldugunu dinle" diye emir verdi. Kole de gitti. Donii§iinde dil~
Safvan'm yanma gelip ~oyle dedi: Onlann "Ya Beni Abdirrahman, ya En1
Beni Abdillah, ya Beni Ubeydullah" dediklerini i~ittim. ses.
Kolenin bu haberi iizerine Safvan: Ra~
- Muhammed galip oldu, dedi. sav
Miisliimanlann sava~ta parolalan yukanda anlatildi~ gibi idi. c;ak
Rasulullah (s.a.v.), sava§ alevinin ic;inde kalmca, kendi katinnm Ral
iizerinde siivariler arasmda dikilip Allah'a dua ic;in ellerini kald1rd1 bak
ve ~oyle dedi: diir
"Allah1m, bana vadettiklerini gerc;ekle~tirmeni senden istiyorum. sav
Allah1m, onlann bize galip olmalan uygun olmaz." rna:
Bu duadan sonra ashabm1 c;a~rd1 ve onlan sava~a te~vik ederek
~oyle dedi: digi
- Ey Hudeybiye giintinde bey'at yapan ashab! Allah ... Allah ... Pey- Dii~
gamberinize hiicum edilmesin sakm! Ey Allah'm Ensan, ey Rasu- den
liiniin Ensan! Ey Hazrec; ogullan! Ey Sure-i Bakara ashab1!.. yap
tep~
Boyle dedikten sonra bir avuc; c;akil ald1. Mii§riklerin yiiziine ve
perc;emlerine dogru savurdu. Savururken de ~oyle dedi: 'Yiizler c;irkin gelc
oldu." ola1
Ashab1 da ko§arak yamna geldi. c;ozi
Rivayet olunduguna gore Rasulullah (s.a.v.) o s1rada: "i~te ~imdi don
finn kiz1~ti." demi~tir. Bunun iizerine yiice Alah, islam dii~manlanm ogh
her taraftan hezimete ugratti. Hangi taraftan kendilerine Rasulul-
lah'm c;akillan savrulmu~ ise o taraftan hezimete ugradilar. Miislii- indi
manlar da pe§lerine takihp onlan oldiirmeye ba§lad1lar. Yiice Allah, kin
B"OYOK tsLAM TARtHt 555
onlan, kadmlanm ve ~ocuklanm Miisliimanlara ganimet olarak bi-

rakti. Malik b. Avf da cepheden ka~t1. Kavminin e~rafmdan baz1 kim-
selerle birlikte Taifkalesine s1g,.ndi. 0 esnada Allah'm, Rasuliine yar-
mmim, dinine de destegini gordiikleri i~in Mekkelilerin ~ogu da Miis-
liiman oldular."
ibn Vehb, Yunus tariki ile Hz. Abbas'm ~oyle dedigini rivayet et-
mi~tir: "Hiineyn giiniinde Rasulullah (s.a.v.)'la birlikte sava~a katil-
dim. Ben ve Ebu Siifyan b. Harise yanmdan aynlmad1k. Rasulullah,
beyaz katin iizerinde idi. 0 katin, Ferve b. Niifase el-Ciizami ona he-
diye etmi~ti. iki taraf kar~1 kar~1ya gelince, Miisliimanlar doniip ka~
maya ba~lamlar. Rasulullah (s.a.v.) ise katinm kafirlere dogru ko~
turmaya ba~lam. Ben de katin daha h1zh ko~masm diye gemini tutup
~ekiyordum. Ebu Siifyan da Rasulullah'm iizengisini tutmu~tu. Rasu-
lullah (s.a.v.): "Ey Abbas! Semiire agac1 altmda benimle bey'atle~en
ashab1ma seslen." dedi. Ben de seslendim. Allah'a yemin ederim ki;
onlar benim sesimi duyduklan zaman, inegin kendi yavrusu iizerine
~efkatle doniip ka~~I gibi doniip Rasulullah'm yamna gelmeye ba~la
dilar ve buyur, buyur, dediler. Kafirlerle sava~tilar. Ensar'a: "Ey
Ensar toplulugu!" diye sesleniliyordu. Sonra Beni Haris b. Hazre~'e
seslenilmeye ba~lanm ve: "Ey Beni Haris b. Hazre~!" diye seslenildi.
Rasulullah (s.a.v.) da kendi katin iizerinde ileriye dogru uzamrcasma
sava~ meydanma bakti ve: "i~te ~imdi finn kiz1~ti." dedi ve bir avu~
~akil ahp kafirlerin yiiziine dogru savurdu. Sonra da: "Muhammed'in
Rabbine yemin olsun ki; onlar hezimete ugrad1lar." dedi. Ben de gidip
bakmaya ba~lad1m. Sava~m, gordiigiim ~ekli ile cereyan ettigini gor-
diim. Allah'a yemin ederim ki, Rasulullah, onlara elindeki ~akillan
savurunca, kil1~lannm keskin ucu korelmeye, kendileri de doniip ka~
maya ba~ladilar. Ben bunu boyle gordiim."
Muslim, ikrime b. Ammar kanah ile Seleme b. Ekva'nm ~oyle de-
digini rivayet etmi~tir: "Rasulullah (s.a.v.)'la birlikte Hiineyn'e gittik.
Dii~manla kar~Ila~ti~m1zda ileri ge~ip bir tepeye pktim. Mii~rikler
den biri kar~Ima pkti. Ona ok attim, ama goziimden kayboldu. Ne
yapti~m anlayamad1m. Sonra topluluga baktim ki, onlar ba~ka bir
tepeden goriindiiler. Onlarla Rasulullah'm sahabeleri kar~1 kar~1ya
geldiler. Rasulullah'm ashab1 geri dondii. Ben de hezimete ugram1~
olarak geri dondiim. tT zerimde bir pe~temal ile bir izar vard1. izanm
~oziildii. Onlan toplad1m. Peygamber (s.a.v.)'m yanma yenik olarak
dondiim. 0, doru renkli katinnm iizerinde idi. t;;oyle dedi: "Ekva'nm
oglu korku gordii."
Mii~rikler, Rasulullah (s.a.v.)'m etrafi.m sard1klannda o katirdan
indi, yerden bir avu~ toprak ahp yiizlerine savurdu. Ve: "Yiizler ~ir
kin oldu." dedi. Onlardan herbirinin goziine o bir avu~ topraktan bir
556 !BNKESIR
kism1 doldu, onlar da di:iniip ka~tdar. Allah, onlan hezimete ugrath. lara
Rasulullah (s.a.v.) da onlann ganimetlerini Miisliimanlar arasmda rind
payla§brill. II di:ini
11
Miisnedll adh eserinde Ebu Davud et-Teyalis1, Hammad b. Sele-
me tariki ile Ebu Abdurrahman el-Fihri'nin §i:iyle dedigini rivayet et-
mi§tir:
11
Hiineyn'de Rasulullah (s.a.v.)'la birlikte idik. Qok s1cak bir yaz ney1
giiniinde yiiriidiik. Semur agacmm golgesi altmda mola verdik. Gti- den
ne§ tepeden yana meyledince z1rh1m1 giyip abma bindim. Rasulullah savt
(s.a.v.)'m yanma vardlm. 0, ~adlnnda idi; ona: IIEsselamii aleyke ya
Rasulallah ve rahmetullahi ve berekatiihu. Ey Allah'm Rasulii, ra- vesi
hathk geldi. Oyle degil mi?" diye sordum. 0 da evet, diye cevap verdi. rah1
Sonra: IIEy Bilal!ll diye seslendi. 0 da bir agacm altmdan ftrlad1. Gol-
11
gesi ku§ gi:ilgesini and1nyordu. Buyur ya Rasulallah, sana saadetler kad:
11
dilerim ve ben sana feda olaYlm. dedi. Rasulullah da: IIAtim1 egerle. 11
duk
diye emir verdi. Bilal ona iki demet lif getirdi ki, onlarda rahathk ve bir'
konfor yoktu. Rasulullah atma hindi. Biz de o giin yol yiiriidtik. Dii§- gUZI
manla kar§lla§tik. iki tarafm siivarileri yiiz yiize geldiler. Onlarla sa- i§te
va§tik. Mtisliimanlar doniip ka~tllar. Nitekim ytice Allah da boyle ha-
ber vermi§ti. Rasulullah (s.a.v.) da §Oyle diyordu: IIEy Allah'm kullan! ney1
Ben Allah'm kulu ve el~isiyim. Boyle dedikten sonra Rasulullah
11
Aml
(s.a.v) atmdan indi. Benden kendisine daha yakmda bulunan birinin ney1
bana anlath~na gore yerden bir avu~ toprak aldl ve o topra~ dii§ma- my,
nm yiiziine savurdu: IIYiizler ~irkin olsun. II dedi." lulll
Ya'la b. Ata dedi ki: "0 sava§a katilanlann ~ocuklan, babalann- vur(
dan naklederek bize dediler ki: Gozlerine o bir avu~ topraktan girme- ~na
yen ve gozii toprakla dolmayan hi~ kimse kalmad1. Gokten bir ses
duyduk. Tlpk1 demirin demirden yapllma bir tasa vurulu§u gibi bir kad:
ses geldi. Aziz ve Celil olan Allah, onlan yenilgiye ugratti."
imam Ahmed b. Hanbel, Affan kanah ile Abdullah b. Mesud'un dilll
§Oyle dedigini rivayet etmi§tir: (s.a.
"Hiineyn giiniinde ben Rasulullah (s.a.v.)'la birlikte idim. insan-
lar dii§man oniinden ka~tllar. Rasulullah (s.a.v.)'la birlikte Muhacir Ami
ve Ensar'dan seksen ki§i yerlerinde sebat ettiler. Seksen ki§i civann- Mii~
da olan biz, ayaklanm1z iizerinde sebat ettik. Dii§mana ard1m1z1 di:in- Ras
medik. i§te bu sebatkarlar iizerine Cenab-1 Allah, huzur ve stikuneti- sav1
ni indirdi. Rasulullah (s.a.v.) da katin iizerinde olup ileriye dogru git- va§~
ti. Bir ara eger ile birlikte yere dogru egildi. Ben ona: "Ytiksel ki, Al- rah;
11
lah seni ytikseltsin. dedim. 0 da §U emri verdi:
Bana bir avu~ toprak ver. Topra~ aldl. Dii§manm yiiziine sa-
11 11
vay'
vurdu. Onlann gozleri toprakla doldu. Rasulullah §Oyle buyurdu:
11
"Muhacirler ile Ensar nerede?" i§te onlar §Uradad1rlar." dedim. "On-
lara seslen! II diye emir verdi. Ben de onlara seslendim. Klh~lan elle-
rinde olarak geldiler. 'llpla at~§ korunu anchnyorlarch. Mii§rikler de
doniip ka~tllar. II
Beyhaki, iyaz b. Haris el-Ensari'nin §Oyle dedigini rivayet et-
mi§tir:
IIRasulullah (s.a.v.), 12.000 ki§i ile birlikte Hevazin'e geldi. Hii-
neyn giiniinde, Bedir sava§mda oldiiriilenler sa)'lmlz kadar Taifliler-
den de oldiiriildii. Rasulullah (s.a.v.) bir avu~ ~akll ald1 ve yiiziimiize
savurdu. Biz de hezimete ugrachk. II
Miisedded, Cafer b. Siileyman kanah ile kafir olarak Hiineyn gaz-
vesine katllanlardan naklen, Ummii Biirsiin'iin kolesi Avf b. Abdur-
rahman'm §oyle dedigini rivayet etmi§tir:
IIRasulullah (s.a.v.)'la kar§Ila§tl~mizda onlar bir koyun sa~m1
kadar bile kar§1m1zda duramad1lar. Klh~lanmizla onlan savuruyor-
duk. Rasulullah (s.a.v.)'m kar§Ismda idik. Onu ~evreledigimiz zaman
bir de baktlk ki, bizimle onun arasmda giizel yiizlii erkekler var. 0
giizel yiizliiler bize §Oyle dediler: Yiizler ~irkin olsun. Geri doniin. II
11
l§te biz 0 sozden dola)'l hezimete ugrachk. II

Yakub b. Siifyan, Ebu Siifyan kanah ile kendi kavminden Hii-
neyn sava§ma katllan bir adamdan naklen Haris b. Bedl en-Nasri ile
Amr b. Siifyan es-Sakafi'nin §Oyle dediklerini rivayet etmi§tir: IIHii-
neyn giiniinde Miisliimanlar hezimete ugradllar. Rasulullah (s.a.v.)'-
m yanmda Abbas ile Ebu Siifyan b. Haris'ten ba§kas1 kalmad1. Rasu-
lullah (s.a.v.), bir avu~ ~ak1l ta§l ald1. Onu dii§manlann yiiziine sa-
vurdu. Biz de hezimete ugrachk. Her ta§m veya agacm bir siivari klli-
~na girip bizi kovalach~m hayal ettik.
Amr b. Siifyan es-Sakafi dedi ki: Ben de at1m1 ko§turarak Taife
11
kadar gittim.
Yunus b. Biikeyr, IIMegazill adh eserinde Yusuf b. Siiheyb b. Ab-
11
dillah'm §Oyle dedigini rivayet etmi§tir: Hiineyn giiniinde Rasulullah
11
(s.a.v.)'m yanmda Zeyd achnda bir adamdan ba§kas1 kalmach.
Kiideymi tariki ile Beyhaki, Musa b. Mesud kanah ile Yezid b.
11
Amir es-Siivai'nin §oyle dedigini rivayet etmi§tir: Hiineyn giiniinde
Miisliimanlann geri ~ekilmesi esnasmda kafirler onlan takip ettiler.
Rasulullah (s.a.v.) da yerden bir avu~ toprak ahp mii§riklerin yiiziine
11
savurdu: IIGeri doniin, yiizler ¢rkin olsun. dedi. Her kim kendi sa-
va§~l karde§i ile kaq1la§1rsa mutlaka gozlerindeki ~apak ve agndan
rahats1z oldugunu §ikayet ediyordu."
Beyhaki, farkh iki tarikle Ebu Saib b. Yesar'm §Oyle dedigini ri-
vayet etmi§tir:
"Hiineyn giiniinde Cenab-1 Allah'm, mii§riklerin kalblerine birak-
ti~ korkuyu, mii§riklerle birlikte Hiineyn sava§ma katlhp da bilaha-
558 1BNKESIR
re Miisli.iman olan Yezid b. Amir es-Siivai'ye sordugumuzda o; bir ~ dab

kil tanesini ahp tasm i~ine abyor ve tas tmlaymca bize ~u cevab1 ve-
riyordu: i~te biz, o korkuyu i~imizde bu ~akil tanesinden ~kan ses gi- b. 1
bi hissediyorduk." ~m
Beyhaki, Ebu Abdullah el-Haf1z ve Muhammed b. Musa b. Fadl
tariki ile Mus'ab'm babas1 ~eybe'nin ~oyle dedigini rivayet etmi~tir:
"Hiineyn giiniinde Rasulullah (s.a.v.)'la birlikte gazaya ~1kbm. Valla-
hi, ne islamiyet'i tamdl~mdan, ne de islam'a olan a~k1mdan otiirii o kal
gazveye gitmi~tim. Ama Hevazinlilerin, Kurey!]lileri maglup etmele- du€
rini istemedigimden dolaYI gazveye gittim. Yanmda durmakta iken
!]Oyle dedim: ded
- Y a Rasulallah, ben alaca atlar goriiyorum.
- Ey ~eybe, o atlan kafirden ba!]kas1 goremez. (s.a
Boyle dedikten sonra elini gogsi.ime vurdu. Sonra: "Allah1m, ~ey ml
be'ye hidayet ver." dedi. Sonra ikinci kez elini gogsi.ime vurdu ve: "Al- s1n
lahim, ~eybe'ye hidayet ver." dedi. Sonra ii~iincii kez elini gogsi.ime gor
vurup: "Allah1m, ~eybe'ye hidayet ver." dedi. Allah'a yemin ederim ki, old
ii~iinciisiinde elini gogsi.imiin iizerinden kaldlrmadan o, Allah'm yara- me·
bklan i~nde en ~ok sevdigim ki!]i oldu."
Boyle dedikten sonra ~eybe, hadisenin tamarmm anlabr, iki tara-
fin kar!]I kar!]Iya geli!]ini, Miisli.imanlann hezimete ugramalanm, Ab-
bas'm Miisli.imanlara sesleni!]ini, Rasulullah (s.a.v.)'m Allah'tan yar- ren
dim dileyi~ini ve nihayet yiice Allah'm mii~rikleri hezimete ugrab~1m I
a~1klar. vat
Beyhaki, Ebu Abdullah el-Haf1z kanab ile ~eybe b. Osman'm ~oy lirl
le dedigini rivayet etmi!]tir:
"Hiineyn giiniinde Rasulullah (s.a.v.)'m ~evresinin bo~ald1~m ka1
gordiigi.imde babam1, amcam1 ve Ali ile Hamza'nm onlan Oldiirmele-
rini habrlad1m. Ve: "i~te bugiin Rasulullah (s.a.v.)'dan ociimii ahnm." len
dedim. Sa~ndan yanma yakla!]mak i~in ilerledigimde bakbm ki, ya-
nmda Abbas b. Abdiilmuttalib duruyor. Uzerinde giimii!]ii and1ran
beyaz bir z1rh vard1. Toz savuruyordu. Kendi kendime amcas1 Rasu- zin
lullah'I yalmz b1rakmaz, dedim. Sonra sol tarafmdan yanma yakla!]- mif
mak i~in ilerledigimde bakbm ki, Ebu Siifyan b. Haris b. Abdiilmut-
talib orada duruyor. Rasulullah'1, amcas1 oglu yalmz b1rakmaz, de-
dim. Sonra arkadan vurmak i~in ilerledim. Klhcimi kald1np vuraca- nin
~ma ramak kalm1~ iken onunla benim aramda ~im~ek panlbsm1 an-
diran bir ate!] yalabugu gordiim. Ate~in beni yakmasmdan korktum. top
Elimi goziimiin iizerine koyup gerisin geri yiiriimeye ba~lad1m. 0 es-
nada Rasulullah (s.a.v.), bana doniip bakb ve: "Ey ~eybe! Bana yak-
la~. Allahim, ~eybe'den ~eytam uzakla~br." dedi. Ben de goziimii kal- fiti
dinp kendisine bakb~mda o, benim goziimden ve kula~mdan bana
..
'
daha sevimli oldu. Ve: "Ey ~eybe! Kafirlerle sava~." dedi."

ibn ishak ~oyle dedi: Beni Abdu'd-Dar'm karde~i $eybe b. Osman
b. Ebi Talha ~oyle dedi: "Bugi.in Muhammed'den intikam1m1 alaca-
g,.m. Bugi.in Muhammed'i oldiiriiriim." dedim.
$eybe'nin babas1, Uhud gi.iniinde oldiirillmii~tii.
$eybe, soziine devamla §Oyle dedi:
"istedim ki, Raswullah'1 oldiireyim. Ama o esnada bir§ey geldi ve
kalbimi orttii. Buna gii~ yetiremedim. Onun bana kar§l korunmu§ ol-
dugunu anlarum."
Muhammed b. ishak, babas1 vas1tas1yla Ciibeyr b. Mut'im'in §Oyle
"Hiineyn giiniinde insanlar sava§makta iken ben Rasulullah
(s.a.v.)'la birlikte idim. Bir de bakhm ki, gokten yeryiiziine siyah kili-
mi anruran ~eyler iniyor. indiler, gelip bizimle dii§manlanrmzm ara-
sma kondular. iyice bakbW.mda onlann siyah kanncalar oldugunu
gordiim. DaW.mk vaziyette vadiyi doldurmu~larru. Onlann melekler
oldugundan ~iiphem olmad1. Sonra ~ok ge~meden Hevazinliler hezi-
mete ugrarular."
Hadic b. Area en-Nasri, Hiineyn gazvesi hakkmda §U ~iiri soyledi:
"Hiineyn'e ve onun suyuna yakla~tiW.m1z zaman, uzaktan acaip

renkli, kendisinde birr,:ok renkler bulunan ~ah1slar gordiik.
Toplanm1§, silah1 r;ok, biiyiik bir ordu birligi ile ki, ~ayet onu Ur-
va'dan daglann yiicelerine atsalar, o daglar diimdiiz bir yer haline ge-
lirler.
Eger kavmimin e~rafi. bana uysalar, bu takdirde a~1k bir bulutla
kar~Ila§maYlz.
Ve bu takdirde Muhammed ailesinin, Hindef kabilesince destek-
lenen 80.000 ki~ilik ordusuyla kar~1la~maYlz."
ibn ishak, sava§m en §iddetli ortammda Hiineyn giiniinde Heva-

zinlilerin reisi Malik b. Avf en-Nasri'nin §U §iiri soyledigini naklet-
mi~tir:
"Ey Muhac, ilerle! Qiinkii bu ~iddetli bir giindiir. Benim gibisi se-
nin gibisini korur ve hamle yapar.
Bir giin saf ve geri taraf zayi oldugu, sonra topluluklardan sonra,
topluluklar kalktig,. zaman,
Bir~ok ordu birlikleri ki, onlan saymakla gozler yorulur.
Bir diirtii§le diirterim ki, yaranm derinligini ol~mede kullamlan
fitil ile irinini ru§an atar.
Bir mekana s1W.nan al~ak ki~i yerildigi zaman, geni~ bir yana
560 1BNKESIR
a~acak §ekilde diirterim.

0 yaradan akan par~a par~;;a kanlar vard1r. Bir~ok defa a~hr, ba- }
zan da kam akar. '
M1zra~n i~ demirine giren aga~ k1smmm iist tarafi, o yarada kl-
nhr.
i
kabi
Ey Zeyd, ey Ibn Hemhem, nereye ka~1yorsun?
rakl:
Di§ tiikenmi§, omiir uzami§, uzun boylu ba§, ortiilii beyaz kadm-
de ic
lar bilmi§ler ki, ben onlar gibi bir ki§i degilim.
bia l
0 zamandaki iffetli, korunmu§ kadmlar perdelerinin altmdan ~1-
kartihrlar." sava
diiru
Beyhaki, Yunus tariki ile Malik'in, arkada§lannm, yenilgiye ug-
rayarak geri donii§leri hakklnda, kendisi Miisliiman olduktan sonra
§U §iiri in§ad ettigini soylemi§tir. Bu §iirin ba§kasma ait oldugunu man
Ens:
soyleyen de olmu§tur:
lark
olan
"Onlann yiiriimelerini insanlara hatirlat ki, onlar Malik'le birlik-
te toplanmi§lardi. Malik'in iistiinde bayraklar dalgalamyordu.
Malik, Malik'tir. Onun iistiinde hi~bir kimse yoktur. Hiineyn gi.i-
tum
niinde onun iizerinde ta~ parlamaktayd1.
"An:
~iddet ve bahad1rhk onlan ileri gotiirdiigu zaman, §iddetle kaqi-
dir.
la§blar.
Uzerlerinden migferler, z1rhlar ve deriden kurutulmu§ kalkanlar
yon
vard1.
insanlarla vuru§tular. Oyle ki, peygamberin etrafmda hi~bir kim-
Hal
seyi gormediler ve oyle ki, tozlar onu perdeledi.
delE
Sonra onlara yardim etmek i~n Cebrail gokten indirildi.
diir
Boylece onlar, hezimete ugramlar ve esir edildiler.
he'd
Eger Cebrail'den ba§kas1 bizimle sava§saydi, elbette nefis kiii~la
ben
nmiz bizi korurdu.
Yenilgiye ugradiklan zaman, bir diirtme ile Orner el-Faruk bizi
disi
ka~rtti ki, o diirtme ile onun atmm egerini kan Islatmi§h."
ca <i
ibn Ishak dedi ki: Mii§rikler hezimete ugraYIP da Rasulullah, on-
kl§l
lara galip gelince Miisliimanlardan bir kamn §Oyle dedi:
"Allah'm athlan, Lat'm athlanna galip oldular.

cek
Allah, sebata daha laYikhr."
tir:
ibn Hi§am §oyle dedi: ~iir hakkmda ilim erbab1 olanlardan biri
bana §U beyitleri nakletti:
"Ey Allah'm athlan, Lat'm athlanna galip oldunuz.

Allah'm athlan sebata daha la)'lkbrlar."
ibn ishak ~oyle dedi: Hevazinliler hezimete ugrad1klannda Sakif

kabilesi, Beni Malik i~tinde sava~1 ~iddetlendirdiler. Onlardan bay-
raklan altmda yetmi~ adam oldtirilldti. Bayraklan Zti'l-Himar'm elin-
de idi. Zti'l-Himar oldtirtildtigtinde bayraW, Osman b. Abdullah b. Re-
bia b. Haris b. Habib ald1 ve oldtirilltinceye kadar bayrakla birlikte
sava~t1. Amir b. Vehb b. Esved'in bana haber verdigine gore onun ol-
dtirillti~ haberi, Rasulullah'a ula~tiW,nda Rasulullah ~oyle dedi:
"Allah onu kahretsin. 0, Kurey~'e klz1yordu."
ibn ishak, Yakub b. Utbe'nin ~oyle dedigini rivayet etmi~tir: "Os-
man b. Abdullah ile beraber stinnetsiz bir Hristiyan gen~ oldtirilldti.
Ensar'dan bir adam, Sakif kabilesinin olillerinin ganimetlerini top-
larken bu gencin elbiselerini a~tiW,nda stinnetsiz oldugunu gordti ve
olanca sesiyle ~oyle ba~rmaya ba~laru.
- Ey Arap cemaati! Allah biliyor ki, Sakif kabilesi stinnetsizdir.
Bunun tizerine Mugire b. $ube dedi ki: "0 Ensari'nin elini tut-
tum. Bu soztin Araplar arasmda ya)'llmasmdan korktum ve dedim ki:
"Anam babam sana kurban olsun, boyle deme. Bu gen~ bizden degil-
dir. Bu bizim Hristiyan bir kolemizdir."
Sonra diger oltilerin cesedini a~1p ona gosterdim ve: "Bak gorti-
yorsun ki, hepsi stinnetlidirler." dedim.
ibn ishak dedi ki: Mtittefiklerin sancaW, Karib b. Esved'de idi.
Halk yenilgiye ugra)'lnca sancaW, bir agaca dayad1. Kendisi, amcaza-
deleri ve kavmi ka~1p gittiler. Mtittefiklerden iki ki~iden ba~kas1 ol-
dtirillmedi. Beni Giyara'dan Vehb isminde bir adam ve Beni Ktib-
be'den de Cillah isminde birini oldtirmti~lerdi. Cillah'm oldtirillme ha-
beri, Rasulullah (s.a.v.)'a varru~nda ~oyle buyurdu:
-ibn Htineyd el-Haris b. Uveys mtistesna, Sakif gen~tlerinin efen-
disi oldtirilldti.
Bunun tizerine Abbas b. Mirdas es-Sillemi, Karib b. Esved ve am-
ca ogullanndan ka~1~1m, Zti'l-Himar ve kavmini oltimle ba~ba~a b1ra-
kl~m1 anlatarak ~oyle dedi:
"Dikkat! Dikkat, kim benden, Beni Gaylan'a ve Urve'ye bildire-

cek?
Oyle zannediyorum ki, yakmda haberci ona ~u haberi getirecek-
tir:
ikinizin soztinden ba~ka etkili bir cevap ve bir soz gonderiyorum.
Muhammed, Rabbinin kulu ve el¢sidir. 0, haktan sapmaz ve zul-
metmez. Biz onu peygamber olarak bpkl Musa gibi bulduk.
n t 1 "' n1 •1 • n TIT r.t ..., ,..
562 1BNKESiR
til
Ona kar§I iisti.inliik taslayan her adam al~akbr.
i§ler payla§Ild1~ zaman ne kotii oldu. Beni Kasiyy'in Vecc'e ki
ye
durumlan,
i§lerini kaybettiler ve her kavim i~n bir lider vard1r.
Felaket hazen bir ba§kasma devredilir. le:
Biz me§eliklerin aslanlanna geldik ki, Allah'm askerleri a~k~a
bir §ekilde onlann iizerlerine dogru giderler. dE
Bir ofke iizerine Beni Kasiy topluluguna uyduk. Nerede ise, onlar
hl
i~in havada kanatlamp u~uyorduk.
Yemin ederim ki, eger onlar bekleyip gitmeseydiler, elbette onla-
ra askerlerle giderdik.
Boylece biz Liyye'nin arslanlan olurduk ve nihayet oraYI koki.in-
den Yikard1k ve Malik b. Avfm a§ireti olan Musur a§ireti de yardrm-
SIZ b1raklhrdi. e1
Bundan once Hi.ineyn sava§mda gi.inlerden bir gi.in vard1 ki, onun ~
ul
gibisini ne sen duydun, ne de erkek kavimler duydular. Onda kanlar
ak1yordu.
d:
Beni Hutayh bayraklan iizerinde tozun i~inde atlan egilmi§ ol-
d:
duklan halde oldiirdiik.
Zii'l-Himar, akh olan bir kavmin reisi olmaz. Eger olursa, ya ce-
zasmi bulur veya o kavim i§ini bilmeyen bir kavimdir.
Onlan oliimlerin yollan iizerinde durdurdu. Oysa ki, onlan go-
S1
renler i~in i§ler a§ikar olmu§tu.
Onlardan kurtulanlar, helake yonelmi§ olduklan halde kurtuldu-
lar ve onlardan ~ok insanlar oldiiriildii.
II
Tevanhmn karde§i · bu i§lere yarar saglamaz. ZaYif ve ~ekingen
ki§i de fayda vermez.
r:
Onlan mahvetti, kendisi de mahvoldu.
Sl
Onlar onu, i§lerinin maliki yaptilar. Bahad1rlarla doganlar ise
ka~1p kurtuldular.
Beni Avf1, iyi ko§an atlar giizel bir §ekilde yiirii.ttiiler ki, o atlara
yem olarak bakla ve arpa az gelir.
n
Eger Karib ve karde§leri olmasaydi, ekin tarlalan ve ko§kler pay-
la§Ihrdi.
b
Ama ba§kanhk san~ bir ugurluluk iizerine giydirilmi§ti ki, ona
d
i§aret eden i§aret etti.
Karib'e itaat ettiler. Oysa ki, iisti.inliige dogru varan onlann de-
deleri ve akllh kimseleri vard1.
r:
Eger islam'a dogru hidayet edilirlerse, gece sohbeti i~n toplanan-
lar toplandi~ siirece insanlann e§rafi. ve onciileri olarak ba§ta bulu-
g
nurlar.
Eger onlar Mii.sliiman olmazlarsa, Allah'a sava§ a~rm§lar demek-
BUYOK tsLAM TAR1Ht 563
tir ki, onlar i~in artik hi~bir yarchmc1 yoktur.

Nitekim felaket bir sava~, Beni Gaziyye'nin kavmiyle Beni Sa'd'I
yerinden sokiip a ttl.
Sanki Beni Muaviye b. Bekir bir koyundur da islam'a dogru me-
leyip geliyor.
Biz dedik ki: Miisliiman olunuz. Biz sizin karde~iniziz ve kalbler-
den dii~manca duygular silinip gitmi~tir.
Sanki kavim bize dogru ban~tan sonra geldikleri zaman dii~man
hktan dolaYI gozleri ~a~1 olmu~tu."
FASIL
Hevazinliler, yenilgiye ugrad1klannda hiikiimdarlan Malik b. Avf

en-Nasrl, arkada~larmdan bir grubla birlikte bir tepenin iizerine
~1klp durdu ve: "Durun, taki zaYif ve gii~siizleriniz gelip ge~sin ve size
ula~smlar." dedi.
ibn Ishak dedi ki: Bana ula~an habere gore Malik b. Avfve arka-
da~lan tepe iizerindelerken bir siivari birligi goriindii. Malik, arka-
da~lanna:
- Ne goriiyorsunuz? diye sordu.
Onlar da:
- Bir topluluk goriiyoruz ki, m1zraklanm atlanmn iki kula~ ara-
sma koymu~lard1r. Balchrlannm i~ de uzundur, dediler.
Malik:
- Bunlar Beni Siileym kabilesidirler. Bunlardan size zarar gel-
mez, dedi.
Athlar oraya yakla~tiklannda vadinin i~ tarafi.na yoneldiler. Son-
ra ba~ka bir siivari birligi geldi. Bu defa Malik, yine arkada~lanna
sordu:
- Ne goriiyorsunuz?
- M1zraklanm atlannm iizerine uzatm1~ bir topluluk goriiyoruz.
- Bunlar Evslilerle Hazre~lilerdir. Bunlardan da size zarar gel-
mez.
Bu athlar, tepenin alt tarafma yakla~bklannda Beni Siileym ka-
bilesinin yoluna koyuldular. Sonra bir siivari ~ka geldi. Malik, arka-
da~lanna sordu:
- Ne goriiyorsunuz?
- Uzun bacakl1 bir siivari goriiyoruz ki, m1zra~m omuzunun iize-
rine koymu~, ba~ma da kirmizi bir mendil sarrm~.
- i~te bu, Ziibeyr b. Avvam'chr. Lat'a yemin ederim ki, bu aramza
girecektir. Sizinle ~arp1~acaktir. Ona kar~1 sebath olun.
Ziibeyr, tepenin alt tarafma geldiginde kavme goriindii. Onlarla
564 1BNKESIR
~arp1~tl. Onlan tepeden uzakla~tinncaya kadar onlarla vuru~tu ve

onlara rmzrak att1.
FASIL
Rasulullah (s.a.v.), ganimetlerin toplanmasm1 emretti. Develer,

koyunlar ve koleler topland1. Cirane'ye gotiiriilmesini ve orada ah-
konmasmi emretti.
ibn ishak dedi ki: Rasulullah (s.a.v.), ganimetler iizerine Mesud
b. Amr b. Gifari'yi bek~ tayin etti. onl
Sig
FASIL du
ri:
ibn ishak dedi ki: Baz1 arkada~lanmm bana anlattiklanna gore va:
Rasulullah (s.a.v.) o giin, Halid b. Velid'in oldiirdiigu bir kadmm ya- git
nma ugrad1. insanlar da onun iizerine toplanmi~lardi. Ashabmdan ile
birine ~u buyrugu verdi:
- Halid'e git. Ona de ki; Rasulullah (s.a.v.); ~ocugu, kadm1 veya lai
ren~beri oldiirmeni menediyor. du
ibn ishak, bunu bu ~ekilde munkati olarak rivayet etmi~tir. ru
imam Ahmed b. Hanbel, Ebu Amir Abdiilmelik b. Amr kanah ile ni
Beni Hanzele el-Katib'in karde~i Rebah b. Rebi'in, Miirakka b. Say- rir:
fi'ye ~oyle dedigini rivayet etmi~tir: Rasulullah (s.a.v.), bizzat katildi-
~ bir gazveden doniiyordu. Birligin on tarafmda Halid b. Velid vardi.
Rebah ve Rasulullah'm sahabeleri, oncii birlik tarafmdan oldiiriilen
bir kadimn cesedinin yanma vardilar. Durup ona baktilar. Hilkatin-
den hayret ediyorlardi. Nihayet bineginin iizerinde Rasulullah (s.a.v.) m~
yanlanna geldi. Ona yer a~tilar. Rasulullah (s.a.v.) gelip kadmm ce- m~
sedinin yanmda durdu ve ~oyle dedi: "Bu kadm sava~acak bir kadm Sil
degildi. (Bunu niye oldiirdiiler?)" Boyle dedikten sonra orada bulunan
sahabelerden birine ~u buyrugu verdi: "Hemen ko~, Halid'e var, ona
de ki: Qoluk ~ocugu ve ren~berleri oldiirmesin."
od
kil
de
m~
gii
du
EVTAS GAZVESi
Bu gazvenin sebebi ~u idi: Hevazinliler, hezimete ugrad1klannda

onlann bir kism1, reisleri Malik b. Avf en-Nasri ile birlikte gidip Taife
s1g,.ndilar ve kaleye ~tekildiler. Bir kism1 da Evtas denen yere gidip or-
dugah kurdular. Rasulullah (s.a.v.), sahabelerinden Ebu Amir el-E~a
ri komutasmda bir seriyyeyi onlann uzerlerine gonderdi. Onlarla sa-
va~tilar ve maglup ettiler. Sonra bizzat Rasulullah (s.a.v.) uzerlerine
gitti. Taiflileri ku~atma altma ald1. Nitekim bununla ilgili a~aklama
ileride gelecektir.
ibn ishak dedi ki: "Hiineyn giiniinde mu~rikler yenilgiye ugradik-
lan zaman Taife gittiler. Kendileri ile birlikte Malik b. Avfvardi. Or-
du birliklerinin bir kism1 Evtas'ta idi. Onlann bir kisnn Nahle'ye dog-
ru yol ald1lar. Nahle tarafma yonelenlerin i!tinde Sl;\kiften sadece Be-
ni Giyere vard1. Rasulullah (s.a.v.)'m athlan, Nahle yonune gidenle-
rin pe~ine du~tuler.
Rebia b. Refi b. Ehan es-Sillemi -ibn Dagine olarak bilinen ki~i
dir- Diireyd b. Simme'nin yanma gitti. Onu yakalad1. Devesinin yula-
nm tuttu. Diireyd'in kadin oldugunu samyordu. Qiinku o, devesinin
uzerine konulan ustu a!tik mahfe ~eklinde bir sand1g,.n i~inde otur-
makta idi. Mahfenin i~inde olan ki~inin erkek oldugunu ogrenince
mahfeyi ~okertti. Bakb ki, ya~h bir adamd1r. Ama onun Diireyd b.
Simme oldugunu bilmiyordu. Diireyd ona sordu:
-Barra ne yapmak istiyorsun?
- Seni oldiirecegim.
- Sen kimsin?
- Ben Rebia b. Refi es-Sillemi'yim.
Sonra k1hciyla ona vurdu. Fakat bir~ey yapamadi. Bunun uzerine
o da ona ~oyle dedi:
-Arran seni ne kotu silahlandirnn~, yiikiimiin arkasmdan i~te ~u
kihc1m1 al da onunla vur. Kemikleri U!turt. Dimaga indir. Qiinku ben
de adamlara i~te boyle vururdum! Sonra ananm yamna gittigin za-
man ona, Diireyd b. Simme'yi oldiirdug-Unu haber ver. Vallahi ben ~ok
giinler sizin kadmlanmz1 korudum!
Beni Silleym iddia ederler ki, Rebia ~oyle demi~tir: Ben onu vur-
dugum ve o yere du~tugu zaman elbisesi apldi. Egersiz ~tiplak ata
566 1BNKESIR
binmesinden dolaYI testisleri ile arkas1 aras1 bembeyaz kag,.t gibi idi.
Rebia, anasmm yanma dondtigu zaman ona, Dtireyd'i oldtirdtigu- El
nti haber verdi. Bunun tizerine anas1 ~oyle dedi: be
- Ama vallahi o senin ti~ anam azad eden bir adam idi. ki
Sonra ibn ishak, Dtireyd'in klz1 Amre'nin, babas1 i~in ~u mersiye- M
yi soyledigini kaydeder:
"Dediler ki, Dtireyd'i oldtirdtik. Dedim ki, dogru soylediler. nJ

Bunun tizerine gozya~lanm gomlek tizerine akb. ve
Kavimlerin hepsini kahreden olmasaym, Silleym ve Ka'b'm nas1l
birbirine oldtirmeyi emredeceklerini gortirdtim.
Bu takdirde de pis kokulu, ~ok askerli ordu ikamet ettigi yerde el- ti2
bette onlan gtin a~1n ve her gtin sabahleyin bulurdu."
o1
ibn ishak dedi ki:
Rasulullah (s.a.v.), Evtas tarafma yonelen kimselerin tizerine
Ebu Amir el-E~ari'yi gonderdi. 0 da dag,.hp ka~anlardan bazllanna
yeti~ti. Onlar onunla stingti sava~1 yaptllar. Ebu Amir, bir okla vuru- ,.
larak oldtirilldti. Bunun tizerine bayrag,. Ebu Musa el-E~ari aim. Ebu r1
Musa, onun amca oglu idi. 0, onlarla sava~b. Allah, onu muzaffer kii- AJ
di, onlan yendi. iddia edildigine gore Ebu Amir el-E~ari'yi bir okla a1
vuran ki~i, Seleme b. Dtireyd'dir. Onun dizine isabet ettirdi. 0 oltince,
Seleme ~oyle dedi: gt
"Eger beni sorarsamz, ben Seleme'yim. Semadir'in ogluyum. ol
Kim bu hususta dti~tinmekte ve bunun tizerinde durmakta ise bi-
lesiniz ki, ben Semadir'in ogluyum. Klh~la Mtisltimanlann ba~lanm re
vururum."
ibn ishak dedi ki: t;liir ilmine vaklf olup da kendisine gtivendigim
kimselerden biri bana haber verdi ki, Ebu Amir el-E~ari, Evtas gti- di
ntinde mti~riklerden on karde~ ile kar~1 kar~1ya geldi. Onlardan biri
VI
onun tizerine salmrd1. Ebu Amir de onun tizerine sald1rd1. Onu isla-
m'a davet etti ve: "Allah1m ~ahid ol." dedi. Sonra da Ebu Amir onu ol-
dtirdti. Sonra digeri ona salmrd1. Ebu Amir, onu da islam' a davet ede-
~(
rek iizerine sald1rdi. Ve: "Allah1m ~ahid ol." dedi. Sonra da Ebu Amir
onu oldtirdii. 0, hep boyle diyerek onlann dokuzu ile vuru~tu ve hep- B
sini de oldtirdti. Onuncusu kalm. Ebu Amir'in tizerine salmnnca Ebu
Amir de islam'a davet ederek onun tizerine salmrm ve: "Allah1m ~a
hid ol." dedi. Adam: "Allah1m benim tizerime ~ahid olma." dedi. Bu-
nun tizerine Ebu Amir kendini ondan ~ekti. 0 da kurtuldu. Sonra o r:
adam Mtisltiman oldu ve Mtisltimanhg,. gtizelce ya~ad1. Rasulullah y:
(s.a.v.), onu gordtigtinde ~oyle derdi: "i~te bu, Ebu Amir'in ka~kmi h
mr." Sl
BUYCJK tsLAM TAR1Ht 567
Sonra Beni C~em b. Muaviye'den Haris'in iki oglu Ala ve Evfa,

Ebu Amir'e salchrd1lar. Biri onun kalbine, digeri de onun dizine isa-
bet ettirdi ve onu oldiirdiller. Ebu Musa el-E~ari de onlann pe~ini ta-
kip etti. ikisini yakalad1 ve oldiirdii. Bunun iizerine Beni Cii~em b.
Muaviye'den bir adam onlara a~t yakarak ~oyle dedi:
"Ala ve Evfa'nm birlikte oldiirillmeleri ve son demlerinde kendile-

rine kavu~ulmaYIP kendilerini tutan bir yere dayanrunlmalan zarar
ve musibettir.
Onlar, Ebu Amir'in katilleri idiler. 0, murdar bir Yilan idi.
Onlar, onu bir sava~ yerinde b1raktllar. Sanki onun omuz ba~lan
iizerinde safranla boyanm1~ bir elbise vardl.
insanlann ittl.nde onlar gibi di.i~i.ip kaynarca daha az durumda ve
ok abCihkta daha iyi abel ele sahip hi~bir kimseyi goremezsin."
Buhari, Muhammed b. Ala kanah ile Ebu Musa'nm ~oyle dedigini

rivayet etmi~tir: ·
"Rasulullah (s.a.v.), Hi.ineyn gazvesini tamamlad1~nda Ebu Ami-
r'i askeri bir birligin ba~mda komutan olarak Evtas'a gonderdi. Ebu
Amir, Diireyd b Simme ile kar~1la~b. Di.ireyd oldiirilldii. Allah onun
arkada~lanm yenilgiye ugratb."
Ebu Musa dedi ki: Rasulullah (s.a.v.) beni, Ebu Amir'le birlikte
gonderdi. Ebu Amir, dizinden isabet aldl. Ci.i~emi, ona bir ok atb ve
oku, Ebu Amir'in dizine sapladl. Ben de yanma gidip:
- Amca seni kim vurdu? diye sordum. 0 da Ebu Musa'Yl gostere-
rek:
- Ok atarak beni oldiiren i~te budur, dedi.
Ben de ona ko~up pe~ine dii~ti.im, yakaladlm. Beni gori.ince arrum
doni.ip ka~b. Yine pe~ine di.i~ti.im ve ona:
- Utanrmyor musun? Dur hele, dedim. 0 da durdu. Ka~maktan
vazge~ti. Kar~1hkh klh~ darbeleriyle birbirimizi vurduk. Ben onu ol-
diirdi.im. Sonra Ebu Amir' e:
-Allah senin adamm1 oldiirdii, dedim. 0 da: "~u oku dizimden
~ek." dedi. Ben de oku onun dizinden ~ektim. Dizinden kan fi~k1rd1.
Bana:
- Ey karde~im oglu! Benden Rasulullah (s.a.v.)'a selam soyle ve
ben.im ittl.n magfiret dilemesini ona soyle, dedi.
Ebu Amir, beni kendi yerine oradaki insanlann i.izerine vekil ola-
rak atad1. Biraz sonra vefat etti. Ben de doniip Rasulullah (s.a.v.)'m
yanma geldim. Evinde orti.ili.i bir seki i.izerinde oturuyordu. Sekide
bir yatak vardl ki, ~ok ince oldugundan sekinin kumlan Rasulullah'm
s1rtmda ve yan taraflannda iz meydana getirmi~ti. Ben haberimizi
568 tBNKES!R
ona ilettim. Ebu Amir'in durumunu anlattlm. Ebu Amir'in: "Benim stir
i~in magfiret dilemesini Rasulullah'a soyle." deyi~?ini aktarchm. Rasu- dir.
lullah da su getirilmesini emretti. Su getirdiler. Abdest ald1. Sonra el- kirr
lerini kald1np: "Allah'Im, kulca~zm Ebu Amir'i ba~~?la." dedi. Elini lar
kald1np dua ederken koltuk altlannm beyazh~m gordiim. Sonra ~?OY AhJ
le dedi: "Allah1m, k1yamet giintinde onu yaratlklannm ~ogunun tis-
ttinde bir makama ula~?tlr." Ben: "Ya Rasulallah, benim i~in de magfi-
ret dile." dedim. Bunun tizerine ~?Oyle dua etti:
"Allah1m, Abdullah b. Kays'm gtinahm1 ba~~?la ve luyamet gti-
ntinde onu yti.ce bir makama erdir."
Ebu Btirde dedi ki: Bu dualardan biri Ebu Amir, digeri de Ebu Abi
Musa i~in idi. Allah ikisinden de raz1 olsun. yaJ
imam Ahmed b. Hanbel, Abdtirrezzak kanah ile Ebu Said el-Hud- ka
ri'nin ~?Oyle dedigini rivayet etmi~tir: Ev·
"Evtas muharebesinde evli baz1 kachnlan esir almi~?tlk. Kocalan be
oldugu i~in onlarla cinsel ili~kide bulunmaktan ho~lanmad1k. Bunun
hti.kmtinti Peygamber (s.a.v.)'e sormannz tizerine I?U ayet-i kerime na-
zil oldu.:
"Evli kachnlarla evlenmeniz de haram kilmd1. Maliki bulundugu-
nuz cariyeler mtistesna." (en-Nisa, 124.)
Bu ayet-i kerimenin ntizulti tizerine biz o esir kachnlann fercleri-
ni kendimize helallulchk. Yani onlarla cinsel ili~kide bulunduk."
Tirmizi ile Nesei de, Ebu Said el-Hudri'nin ~oyle dedigini rivayet
etmi~lerdir: "Rasulullah (s.a.v.)'m sahabeleri Evtas muharebesinde ne:
mti.~?rik kocalan bulunan baz1 kachnlan esir alchlar. Rasulullah'm sa-
habelerinden baz1 kimseler, bu kadmlarla cinsel ili~kide bulunmak- ler
tan uzak durdular ve onlarla cinsel ili~kide bulunmaYI giinah saych-
lar. Bunun tizerine ~u ayet-i kerime nazil oldu: bi2
"Evli kachnlarla evlenmeniz haram lulmd1. Maliki bulundugunuz
cariyeler mtistesna." (en-Nisa, 24.)
Seleften bir cemaat, bu ayet-i kerimeyi delil sayarak cariyenin sa-
tl~?mm, bo~?anmasi SaYilaca~m soylemi~lerdir. Bu gorti~?, ibn Mesud,
Ubey b. Ka'b, Cabir b. Abdullah, ibn Abbas, Said b. Mtiseyyeb ve Ha- de
san-I Basri'den rivayet olunmu~?tur.
Sabld1ktan sonra nikahmm feshi veya devam1 hususunda mu- ~a ;
hayyer b1rakilan Btireyre hadisini delil olarak ileri stiren cumhur ise, let
bu zevata muhalefet etmi~? ve eger cariyenin sat1~1, bo~anmas1 olarak
kabul edilseydi, Btireyre'nin sab~tan sonra muhayyer kilmamayaca-
~m ifade etmi~lerdir. Biz tefsirimizde bu konuda yeterince a~Iklama
da bulunduk. in~aallah "el-Ahkamti'l-Kebir" adh kitabta da bunu an- hi
lataca~z.
Seleften, Evtas esireleri hakkmdaki bu hadisi delil olarak ileri di:
BDYOK !SLAM TAR!H! 569
siiren bir cemaat, mii§rike olan cariyelerin mubahh~m si::iylemi§ler-

dir. Ancak cumhur-u ulema bunlara muhalefet etmi§ ve: "Bu belirli
kimselerle ilgili bir meseledir. Belki de o cariyeler Miisliiman olmu§-
lar veya kitabiler olmu§lardi. Bunun detayh apklamas1 in~aallah "el-
Ahkamii'l-Kebir" adh kitabta verilecektir.
HUNEYN SAVA$1NDA VE EVTAS SERiYYESiNDE $EHiD

EDiLENLER
Rasulullah (s.a.v.)'m azadhs1 Ummii Eymen'in oglu Eymen b.

Abid, Zeyd b. Zem'a b. Esved b. Muttalib b. Esed (bunun atl serke§lik
yaparak yere dii§iirmii§ ve i::ilmii§tiir. Atma Cenah deniyordu.), Siira-
ka b. Malik b. Haris b. Adiy el-Ensari (Beni Aclan kabilesindendir.),
Evtas seriyyesinin emiri Ebu Amir el-E§ari. Bu di::irt ki§i, bu muhare-
be ve seriyyede §ehid edilmi§lerdir. Allah kendilerinden raz1 olsun.
HEVAZiN GAZVESi HAKKINDA SOYLENEN $iiRLER
Biiceyr b. Ziiheyr b. Ebi Selma, bu konuda §U §iiri si::iylemi§tir:
"Eger ilah ve onun kulu olmasayd1, korku her korka~n akhm ba-
§mdan ald1~ zaman geri ka~arrumz.
Bizim akramm1z, bize itiraz ettigi ve denizde yiizer gibi atlar ~e
neleri iizerine dii§tiikleri giindeki vadinin yamacmda,
Elbisesini eline ahp ko§an ve brnaklanmn i::in u~lanyla ve gi::igus-
leriyle yanma vurulmu§ atlara vanncaya kadar,
Allah bize ikram etti ve dinimizi iistiin k1ld1. Rahman'a ibadetle
bizi yiiceltti.
Allah onlan mahvetti, topluluklanm da~tti. Onlan §eytana iba-
det etmekle al~altti."
ibn Hi§am dedi ki: Baz1 raviler, bu beyitler arasmda §U beyitleri

de rivayet ederler:
"Peygamberimiz'in amcas1 ve onun velisi: "Ey iman ordusu" diye
~a~rmaya kalktiklan zaman, Ariz ve Bey'atii'r-R1dvan giiniinde Rab-
lerine icabet eden o kimseler nerededirler?"
Abbas b. Mirdas, Hiineyn giinii hakkmda §i::iyle dedi:
"Ben ve suda yiizen gibi ko§an atlar, toplama giiniinde ve Rasu-

liin kitaptan okudugu giinde,
Diin bogazm yanmda Sakifin kar§Ila§tl~ azaba andolsun ki, sev-
dim.
570 !BNKESfR
Onlar, Necid halk1 i~inden d~mamn baf?Idrrlar.

Onlann olfunii bizi sevindirdi.
Beni Kasiy toplulugunu yenilgiye ugrattik.
Savaf? onlann gogsiinii Beni Riab ile f?iddetle ~gnedi. n
Hilal'den S1nm kabilesi onlan, Evtas'ta toprakla ~ignenmif? ol-
duklan halde terketti.
Eger onlann hiiziinlii kadmlan, Beni Kilab'm toplulugu ile karf?I·
laf?salardi, elbette toz kalkarm.
Onlann i~nde atlan kof?turduk. Biiss'den ta siyah ii~ daga kadar g
olan yerlerde ganimet elde edip kap1p ka~rd1klanyla onlann nefesle-
ri yiiksekten ~kiyordu. v
Sesleri ~ok bir ordu ile Rasulullah da onlann i~inde olduklan hal-
de onun ordusu kih~la vuruf?maYI arzuluyordu."
Abbas b. Mirdas, f?U f?iiri de soylemif?ti: d

"Ey Peygamberlerin sonuncusu, sen, hak peygamber olarak gon-
derilmif?sin. Yolun biitiin hidayeti, senin hidayetindir.
Qiinkii ilah, halki i~inde senin iizerine sevgi kurdu ve seni Mu-
hammed amyla adlanmrm.
Sonra kendileriyle sozlef?tigin f?eyi yerine getiren kimseler bir as-
kerdir ki, onlann baf?lannda Dahhak'1 gonderdin.
Bir adam1 ki, onda silahm keskinligi ve tesiri vard1r. Sanki o, f
diif?man onu kuf?atti~ zaman seni goriiyordu.
Yakin nesebli kimselere kamp ile vuruyordu. Ancak Rahman'm l
nzas1m, sonra da senin nzam talep ediyordu.
Sana haber vereyim ki ben, da~lan tozlann altmda onun salilln- l
smi gordfun.
~irk kof?mamn dima~na darbe indiriyordu.
Bazen elleriyle bogaz bogaza geliyor, hazen dima~n iizerine gelen
kafa kemiklerini ziyade keskin bir kil1~ ile kesiyordu.
0 kih~la, f?ecaatli kimselerin baf?lanna darbe indirirdi.
Eger benim ondan gordi.igtimi.i sen gorseydin, sana f?ifa olurdu.
Beni Si.ileym, onun oniinde mzla diif?mana arka arkaya kih~la vu-
ruyor ve rmzrak ile diirtiiyorlar.
Onun bayra~mn altmda yiiriiyorlar. Sanki onlar indeki arslan-
mrlar da orada savaf?ta savunmak istediler.
H1srmdan yakmhk ummazlar. Ancak Rablerinin taatini ve seni
sevmeyi umarlar.
Bu, bizim i~in bilinen haz1r bulunma yerleridir. Bizim velimiz ise
senin mevlandir."
BUYOK tsLAM TAR!Ht 571
Abbas b. Mirdas ~u ~iiri de soyledi:
"Micdellilerden degi~mi~, eskimi~, Mti.tala' dag,. ve Erik ile Mitla

mmtlkalan ve ardmdan su havuzlan bo~ kalrm~tlr.
Ey Ciimill (bir kadm ad1), bizim oyle evlerimiz var ki, ya~aYl§lmi
zm ekserisi nimetlidir. Evlerin, yurdun, felaketlere ugramas1 kabileyi
toplaYicuhr.
Sevgilicik ki, ondan aynlmaktan dolaYI aynhk gurbeti gider. Hi~
ge'tmi~ hayal geri doner mi?
Eger sen kmanmaks1zm kafirleri arzularsan, ben peygamberin
veziriyim ve ona tabiyim.
Bizi onlara haYirh el~ler heyeti davet ettiler.
Anladrm ki, onlar Hti.zeyme, Mennar ve vasidir.
Biz Silleym'den binlerce ki~i olarak geldik. Uzerimizde Davud'un
dokudugu ~a~kmhk verici demir z1rhlar bulunmaktaym.
Mekke'deki Ah~abeyn daglan arasmda ona bey' at ederiz ve ancak
Ah~eb isimli iki dag,.n arasmda Allah'1 'tag,.nr, biz ona bey'at ederiz.
Hidayete ermi~ olan zat ile birlikte kahren klh'tlanm1zla Mek-
ke'yi ~ignedik. 0 s1rada toz yti.kselip dag,.lmakta idi.
A~ikar bir ~ekilde atlann s1rtlanm ter ve i'tten gelen 'tOk s1cak
kan bti.rti.yordu.
Hti.neyn gti.nti.nde Hevazin bize dogru yiirti.dti. ve kaburgalar, ne-
fesleri s1kl~tlnp daralttig,. zaman,
Dahhak ile birlikte sabrettik, dti.~manlann vuru~mas1 ve olaylar
bizi elbette ki korkutmaz.
Rasulullah'm onti.nde, ti.stiimti.zde panldayan sancak, bir bulutun
ucu gibi dalgalamr oldugu halde.
Ak~am ti.stti. Dahhak b. Sti.fyan, Rasulullah'm klhc1yla vurucudur,
olti.m ise yakla~m1~tlr. Karde~lerimizi karde~lerimizden def ediyor-
duk. Eger insanlara bir salillnYI hak gorsek, elbette onlann daha ya-
klm olan Hevazin'e tabi olurduk.
Fakat Allah'm dini, Muhammed'in dinidir. Ona raz1 olduk, hida-
yet ve ~eriatlar, ahkam ondamr.
Sap1kl1ktan sonra bizim i~imizi onunla dogrulttu ve Allah'm tak-
dir ettigi bir i~i geri savacak hi'tbir kimse yoktur."
Abbas b. Mirdas, ~u ~iiri de soylemi~ti:
"Sonunda Ummti. Mti.emmel'in geri kalan ili~kisi de kesildi.

0, vadinde durmamakla niyetini degi~tirdi.
Oysa ki, Allah'a iplerin bag,.m kesmemeye (yani verdigi sozti. boz-
mamaya) yemin etmi~ti.
572 1BNKESIR
Onda ne dogru oldu, ne de yemininde durdu.

Kendisi Hufafkabilesine mensubtur. Yazm kalacak yeri, Akik va- mu
disidir.
Go~ebelerin i~inde Vecre'de ve Urfde yerlei}ir. rna
Eger Ummii Miiemmel kafirlere tabi olursa, onun uzakla~masma
kari}I kalbime, bir az1k olarak, perdeleyen bir ai}k kilar. vir
Allah, yakmda ona haber verir ki, biz Rabbimizle anlai}maktan
ba~ka hi~bir ~ey istemedik.
Ve biz dogru yolu gosteren peygamber Muhammed ile birlikteyiz.
Ve biz soziimiizde durduk. Hi~bir topluluk bine tamamlanmad1. ril
Si.ileym'den izzetli, dogru sozlii yigitlerle birlikte,
itaat ettiler, onun emrinden di~an ~kmad1lar.
Hufaf, Zekvan ve Avf1, di~ilerin iizerine giden erkek develer sa-
nirsin.
Sanki kulak asm1~ gozetleme yerinde birbiriyle kari}Ilai}an arslan- kir
lara giydirilmii} demir z1rhlar ve ~elik bai}hklardir. he1
Yalan olmaks1zm, Allah'm dini bizimle izzet buldu ve kendisiyle bul
beraber bizim iki kabm1z olan bir kabileye kari}I kuvvetimiz artb.
Mekke'ye geldigimiz zaman, sanki bizim sancag,.m1z bir tav~ancil lar
kuf}udur da, yukanda bir halka yapbktan sonra kap1p gotiirmeyi is-
ter. VUJ
Atlar gidi~ geli~ yerlerinde hareketli ve sesli olarak gidip geldik-
leri zaman, nir
Gozlerini dikip bakanlara kar~1 kendini o athlarm arasmda sa-
mrsm. Mii~rikleri ~ignedigimiz zaman Rasulullah'm emrine ne bir bir
fidye ne bir tevbe bulamadik.
Bir savai} meydanmdaki kavim bizden savai}a tei}vik ve baf}lann
kesin sesinden baf}ka biri}ey if}itmez.
Klh~larla bai}lanm u~ururuz. Ve bahad1r kif}ilerin boyunlanm on-
larla iyice bir kopannz.
Qok eti kesilmii} maktulleri ve kocalanna yaz1k, eyvah, diye ~ag,. gu:
ran ~ok dul kadinlan b1raktik.
Allah'm nzasm1 niyet ederiz. insanlann nzasm1 aramaytz.
A~ikar olan da, gizli olan da hep Allah i~indir."
Abbas b. Mirdas, i}U 1}iiri de soylemii}ti:
"Senin goziine ne olmu~ ki, onda bir rahats1zhk, bir uykusuzluk

vard1r? bi2
Tipki goz kapaklannm i~ne giren saman ~opii gibi.
Bir goz ki, ona hiizi.inden dolayt geceleyin bir uykusuzluk gelir,
Goz yai}I hazen onu orter, hazen de ai}ag,. doki.iliir.
Sanki o, dizici bir kadmm yanmda inci dizimidir de ondan ip kop-

mu§tur. 0 da da~lnn§tlr.
Ey onun dostlugunu uman, menzili uzak kimse! Ey online Sem-
man ve Hafer mevkileri gelen kimse!
Gen'rlik 'ragmdan ge'ren §eyi b1rak ki, gen'rlik artlk senden yiiz 're-
virmi§tir. ihtiyarhk ve sa'rln azh~, seni ziyarete gelmi§tir.
Silleym'in, beldelerinde 'rektigi belaYI hatlrla,
Silleym'de iftihar ehli i~n iftihar varrur.
Bir kavimdir ki, onlar Rahman' a yarrum ettiler ve insanlann i§le-
ri kan§Ik oldugu bir s1rada RasUl'iin dinine tabi oldular.
Aralannda hurma 'rubugu dikmezler, onlann ah1rlannda s1~rlar
bogurmez.
Yani onlar sava§'rldirlar, ne 'rift'ri, ne de mal ve davarc1rurlar.
Ancak tav§ancil ku§lan gibi si.izillen atlar, evlerin yanlanna ya-
km dururlar ki, ihtiya'r anmda §ecaata ve benzerine 'ragnld1~ zaman
hemen binilsinler, etraflannda ise deve topluluklan ve 'rOk develer
bulunmaktarur.
Etraflannda Hufaf, Avfve Zekvan kabileleri 'ragnhr, ne silahsiz-
lar varrur, ne de bir gi.i'rliik ve koti.i ihtimal varrur.
Mekke vadisinde, gi.in I§I~nda apk bir §ekilde §irkin askerlerine
vurucudurlar. Ruhlar ise, h1zla yok olmaktarur.
Nihayet biz onlan savd1k. Ve onlann maktulleri ise, sanki vadi-
nin di.iziinde dipten kesilmi§ hurma aga'rlanrur.
Biz o kimseleriz ki, Hi.ineyn giiniinde haz1r bulunmam1z din i'rin
bir gi.i'r ve Allah indinde diinya ve ahiret i'rin haz1r k1lmm1§ §eydir.
Biz kefenleri bi'rilmi§ bir oli.im seferine 'riklyoruz.
Atlar ise, siyaha 'ralan da~lmi§ tozlar sa'rar.
Dahhak ile beraber sanca~n altmda bizim oni.imiizde gider.
Arslanm ormandaki ya ta~nda yiiri.imesi gibi.
Harbin ak1p gittigi yerden harpteki dar bir mekanda onlann go-
gusleri daralmi§tlr.
N erede ise ondan giine§ ve ay kaybolmak i.izeredir.
Si.ingillerimizle Evtas'ta sebat ettik. Diledigimiz kimselere Allah
i'rin yarrum ederiz ve muzaffer oluruz.
Nihayet birtaklm kavimler eger melik olmasaydi,
Menzillerine donerlerdi ve eger biz olmasayruk, menzillerinden
'rikamazlardi.
Azalmi§ veya 'rOgalmi§ olarak gordi.igu her toplulukta mutlaka
bizim izimiz varrur. II
Abbas (r.a.), §U §iiri de soylemi§tir:

574 1BNKESIR
"Ey kendisini ~i~man, semiz, toplu tlrnaklara sahip olan kuvvetli

bir devenin siiratle gotiirdiigu adam,
1.
Eger peygambere gidersen, mecliste huzur buldugun zaman se-
nin iizerine bir bor~ olarak ona ~oyle de: lm
Ey ~ah1slar say1ld1~nda binegine binenlerin ve toprak iistiinde
yiiriiyenlerin en haYirhs1! m1
Bizimle anla~ti~n hususlara biz vefa gosterdik. Hatlar, kahra-
man ki~ilerle men edilirken ve yaralamrken soziimiizde durduk. ra
Siileym'den bir kabile olan biitiin Buhseliler yuvalanndan bir
topluluk akt1 ki, onunla daglann yollan titrer oldu. ki
Nihayet Mekke halkma silahlannm ~toklugundan otiirii kendisi
ipn panlti olan biiyiik bir ordu ile sabahleyin vard1 ki, o biiyiik ordu- on
yu tekebbiir eden ki~inin bakl~1yla bakan bir efendi ileri gotiirmekte-
dir.
Siileym'den her ~iddetli, gii~lii ve kati ki~inin iistiinde kuvvetli
dokunmu~, z1rhlar ve ~elik ba§hklar bulunmaktadlr.
Sava§ta cesaret gosterdikleri zaman siingiileri kana kandlnr.
Ve sen onu, yiiziinii ek~ittigi zaman bir arslan samrsm. ri~
Alametli, elinde ise kendisiyle kestigi keskin kihei ve ~ok diirttii-
gu rmzra~ oldugu halde ordu birliklerinin etrafim kapatlr.
Hiineyn'in iizerinde bizim toplulugumuzda ~iddetli 1.000 ki~i var- m:
dlr ki, gorevlerini yerine getirmi~lerdir.
Rasul'de onlarla desteklenip kuvvet bulmu~tur.
Mii'minlerin onlerinde savunucu idiler.
0 giin, onlann iizerindeki giine§ ise birden ~ok giine~ler idiler. de
(Z1rhlannm, klh~lannm, migferlerinin, m1zrak demirlerinin 1~1~ yan-
s1tmas1 sebebiyle giine~ birden ~ok giine~ler gibi goriinmii~tii.)
Biz yiiriiriiz. ilah bizi korur, Allah'm korudugu bir kimse telef ol-
maz. ka
Menak1b yolunda oyle bir hapsedildik ki, ilah onunla raz1 oldu. 0
ne giizel hapsedendir.
Evtas sabahmda oyle bir ~ekilde saldlrd1k ki, bu sald1n dii~mana
yetti ve oradan ~oyle denildi: da
Ey ki~iler, ganimet ahmz.
Hevazin, aram1zdaki bir karde~likle ~a~nyor. Halbuki bu ~agn, u~
Hevazin'in emdigi kuru bir memedir.
Nihayet biz, onlann toplulugunu terkettik. Oyle bir vaziyette ki,
sanki onlar YirtiCl hayvanlann saldlnsma ugrami§, vah~i e~eklerdir." di
Abbas b. Mirdas (r.a.), ~u ~iiri de soylemi~ti:

lll
"Kavimlere kim teblig edecektir ki, Muhammed ilahm elpsidir. bl
BLJYUK !SLAM TAR!H! 575
0 nereye gitmeyi kastederse, dogru yola gidicidir.

Yalmzca Rabbine dua etti ve yalmzca Allah'tan yard1m diledi.
Allah da ona diledigini tamam1yla verdi. Nimet verip ihsanda bu-
lundu.
Yiiriidiik ve Kudeyd'de Muhammed'le vaadle~tik. 0 bizi Allah'tan
muhkem bir i~e tabi kild1.
Fecirde bizimle ~iipheye dii~tiiler. Nihayet yigitler, diizgiin miz-
raklar, fecirle a~1ga ~ktilar.
Z1rhlanmiz iizerimize bagh olarak ve atlar iizerinde giderken tip-
ki ~ok ~iddetli bir selin online katip siiriikledigi gibi gittik.
Eger sorarsan ~iiphesiz kabilenin haYirh ki~ileri Siileym'dir ve
onlann i~nde Siileym'e intisab eden kimseler vardir.
Ensar'dan da birtakim askerler onu yardims1z b1rakmazlar.
itaat ederler, konu~tugu siirece ona isyan etmezler.
Eger kavim i~nde Halid'i emir tayin ettin ve onu one siirdiin ise
~iiphesiz ki o, one ge~ti.
Bir asker ile ki, Allah onu dogru yola iletmi~tir ve sen onun emi-
risin.
Onunla zulmette olan kimseleri hakka isabet ettirirsin.
Sadik kald1~m bir yeminle Muhammed i~n yemin ettim ve o ye-
mini yularh 1.000 at ile biitiinledim.
Mii'minlerin peygamberi (ileri gidin) dedi ve ileride olmak ho~u
muza gitti.
Nehy-i Miistedir denen yerde geceledik. Hi~ korku duymadik. Sa-
dece ragbet ve saglam bir giivenle i~e sanldik.
insanlann hepsi de Miisliiman oluncaya kadar sana itaat ettik.
Nihayet toplulugu sabahleyin Yelemlem halkma gotiirdiik.
Ortas1 kirm1z1ya ~alan alaca at, ihtiyar ya~h ki~i belirleninceye
kadar siikunete ermez.
Giine~ten ka~an ba~rtlak ku~u gibi onlarla sava~maya kalki~tik.
Onlann hepsini goriirsiin ki, karde~inden me~gul durumdad1r.
Hiineyn'de sabahtan ak~ama kadar terk ettik ki, sel yataklann-
dan kan akiyordu.
Diledigin zaman hepsini goriirsiin. Siiratli ko~an at1 ve havada
u~an siivarisi ile k1nlm1~ rmzra~.
Hevazin, bizden ~obanm otlatti~ mahm saklam1~tir.
Eli bo~ olmam1z ve mahrum kalmam1z, Hevazin'e dogru bize sev-
dirildi."
Muhammed b. Ishak, Abbas b. Mirdas es-Siilemi (r.a.)'nin ~iirleri

ni bu ~ekilde nakletmi~tir. Uzatmamak i~in bu ~iirlerin bir k1smm1
burada zikretmedik. Okuyucuyu usand1rmaktan ve konuyu da~t-
576 1BNKESIR
maktan korktugumuz ir;in boyle yaptlk. Sonra onun ch~mdaki baz1 ~a
irlerin ~iirlerini de naklettik. Bu konuda naklettigimiz ~iirler yeterli
olmu~tur. Dogrusunu Allah bilir.

İbn Kesir Tarihi 4

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

You might also like

İbn Kesir Tarihi 4

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

İbn Kesir Tarihi 4

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

EL BiDAYE VE'N-NiHAYE

Hicr i u c;:uncu sene ...................................................................................................................... 9

Hendek ve Beni Kurayza gazveleri hakkmda soylenen §iirler...... 225

Hevazin'deki bir gruba gonderilen ~uca b. Vehb el-Esedf seriy-

Bu senenin ba:;;mda Necid gazvesi yap1ld1. Buna Zi-Emer gazvesi de

dur. Vallahi arhk ebediyyen dii§manlannm arasma katllmayaca~m.»

BUHRAN'DAN FURU' GAZVESi

ibn ishak dedi ki: Rasulullah (s.a.v.), rebiyulevvel aYlmn tamamm1

MEDiNELi KAYNUKA OGULLARI YAHUDiLERi

Vakidf'nin ifadesine gore Beni Kaynuka olaYI, hi cretin ikinci sene-

onlan Beni Kaynuka 9an;asmda toplayarak ~oyle dedi:

Yahudiler, Hazre«;lilerin miittefikleri idi. Rasulullah (s.a.v.) susup

ZEYD B. HARiSE SERiYYESi

Bu seriyye, Ebu Sufyan idaresinde -ba~ka bir gorii~e gore Safvan

«$am'm akar pmarlarm1 bn·aklmz.

Vakidi dedi ki: Bu seriyyenin ba~mda Zeyd b. Hal-ise'nin komutan

ya da iki adam1 esir ald1lar. Kervanm mallanm Medine'ye getirdiler.

YAHUDi KA'B B. E~REF'iN OLDURULMESi

Bu adam, Beni Tayy kabilesinden olup, bu kabilenin Beni Nebhan

- Rehin olarak ne istiyorsun? diye sordular.

«Bedir degirmeni, Bedir sava~ma kablanlan ogiittii.

ibn ishak, Hassan b. Sabit'in ve diger f?airlerin buna kar~1 soyledik-

kii?iye asla yard1mc1 bulam1yacaksm.» (cn-Nisa, 51-52.)

- Allah'm diil?manma vurunuz.

«Onlar Ka'b'1 yere YiklP b1raktilar ve dondi.iler.

ibn ishak, Hassan b. Sabit'in konuyla ilgili ~u ~iirini nakletmi~tir:

«Ey ibn Hukayk ve sen ey ibn E~re£1

Muhammed b. ishak, Rasulullah (s.a.v.)'m !?Oyle buyurdugunu ri-

«Eger oldiiriilmesi ile emrolunsayd1m, elbette onun kulaklanmn

ibn Hi~am, Ebu'l-Amr el-Medeni'den 1ivayet etti ki, bu hadise, Beni

Hicretin ii9uncu senesi ~evval aymda yapllm1~br. Uhud da~na, et-

durumda iken,, Bedir'de, Allah size yard1m etmi§ti; Allah'tan sakmm ki

lZ- Rasulullah (s.a.v.) ve Mi.ishimanlar, onlarm gelmi§ olduklanm og-

alm. Eger muf?rikler Medine'ye girerlerse, sokaklarda onlarla sava~1nz.

Boyle dedikten sonra Rasulullah'a !?Oyle dediler:

insanlar, Medine'den pkmas1 i~in Rasulullah'a 1srarda bulunmaya

<<Bu, mi.inaf1khk edenleri belirtmesi i~indir. Mi.inaf1klik edenlere:

ler. 0 gun, onlar imandan 90k inkara yakmilllar. Kalblerinde olmayaru

Bunun iizerine ashab, onu oldiirmek i¢n harekete gecti. Rasulullah

«$an ve f?eref icin kalchnlan bir bayrak vary a,

Suheyli'nin anlattl~na gore Uhud sava~mda Rasulullah'm"Sava~

- Ey Beni Abdu'd-Dar! ~iiphesiz Bedir giiniinde sanca~m1z1 siz

«Ey Beni Abdu'd-Dar ve ey arkadan gelenlerini himaye eden kimse-

ibn ishak, As1m b. Orner b. Katade'nin ~i:iyle dedigini rivayet eder:

gore Zi.ibeyr b. Avvam §oyle demi§tir:

atb. Bir de bakhm ki o, bir kamnmr. Bunun i.izerine Raswullah (s.a.v.) n:

Rivayete gore Ka'b b. Malik !]oyle demil]tir: «Mi.isli.i.manlarla birlik-

ibn ishak dedi ki: Hamza b. Abdi.ilmuttalib sava§tl. Ertat b. Abdi

«Muaviye b. Ebu Siifyan zamanmda ben ve Ubeydullah b. Adiy b. Yl

gozlerini ve ayaklanm gordiigunii, onu onceki sayfada ge~tigi gibi ayak- l

Cafer b. Amr b. Umeyye ed-Damri'nin rivayetinde ~u ifadeler de ge-

Boyle dedikten sonra iizerine sald1np vurdu. Sanki diinden oldii- I

Bu rivayet z1mmnda Vah~i ~oyle diyor:

- Ben de bir kayanm arkasmda gizlenmi~, Hamza'y1 gdzetliyor-

Bu sebeple Cenab-1 Allah, Reci vak'asmda onu mi.i~riklerden koru-

«Eger ben dileseydim, at beni kurtanrru. ibn ~eub'a kar~1 minnet-

Bu §iire cevaben Hassan b. Sabit de §Oyle demi§tir:

ibn ishak dedi ki: Allah, Miisliimanlara yard1m1m ve nusretini in-

«Adel kabilesi, sanki ka~lan belirlenmi~ olarak ~irk mevkiinin ge-

halhallan goze gori.inmii~? vaziyette s1rtlan iizerinde su lurbalanm ta~?I