,I

HARlvlARA li'NIVERSI'I'l!SI
.';,

SOSYAL BiLill1LER ENS'I'iTUSU

j 1''') li,
;~""tt,.J"J

/1' 65',{
C,> /
1'
) \~ 6 P

..
§UKRI I NIN
""".. , "'"
SELIlVi-NAllESI
. VE

ES1:!:RDEKi DOGU 'rURK9Esi

UNSURLARI

'J:URK DiLl
'liiKSEK L:tSP.l~S T:EZI

DANI~r.1AN

PROP' • DR. lViEBl·1ET AKALIN

Marmara lJnlversltesl
Klltllphane ve Dokllmantasyon Daire Ba~kanhel
l,

1111111111111111111111111111111111111111
T00126
HAZIRLAYAN

I·WS'I'l\.FA l\HGUl~o;.llJi

7101

I"~
is Jcanbul - 1986
) ", ~
 i giN D E K i L E R

.1 .,

Ol'J.SOZ . . . . . . . . . . . . . . . . . . ••••·•••·••••••·••••••••
IV-VI

BiB L i Y 0 G RAF Y A •••••••••••••••••• • •• • VII-IX

KISALT}1ALAR •••••••••••••••••••••••••• X

B I R ±N C i B 0 L UM
f' 41.. ,. • ~ • ." ..
~UKRI-IBITLISI·NIN P.AYATI VE oiAHSIYE'I'I

A. l-lAYATI •• "•••• " . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1~14

B. ~Al1SiYETi •• "••••••••••.•••••••••• ". • • • • • • • • • 14-20

.
SELIM-l~AI1E
,..
...................................... 21-22

§UKRI. VE SELIH-NAl·1Esi UZERlNDE YAPILAN 9ALI~J.v1ALAR

I. ~uara Tezkirelerive Bibliyografik Eserler 23-26

11. Selim-name Hakk~nda Yap~lan llmi 9al~§malar

A.. Avrupa'da Yap~lan gal~§malar ••.•...••• 26-32

B. Tlirkiye'de Yap~lan gal~§malar •.••••••• 32-34
Ill. Selim-name Hakk~nda Yap~lan Ogrenci Tezle-
rl. ••••.••••.••••••.•.••..•.••••••••••••• 34-35
• lA

SELIM-NAIv1E I NIN TARIHI DEGERI

.. .. _... ...... •

.. . .. . ........... .. 36-41
SELIH-NJJV1E I NiN DiLl VE EDEBI DEGERI •••••••••••• 42-54
SELIM-NAME'NiN NUShALARI . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . 55-64
NUSHALAR ARASINDAKi BAZI J?AF(Y~AR ••••••••••••••• 65-67

i KIN C I B ~ L UM

DOGU TURK9ESi ill~SURLARI

_._.f
 11

.,. . '
A. 1MLA HUSUSIY1~TLER1

l~ iki Kelimenin Biti~ik Yaz11mas1 .... .. ... .. 69

2. Eklerin Ayr1 Yazilmas1 ..................... 69

3. a linlUsUnUn Yaz111§1 •••.•..•.••.....• . . ... 69

4. Hemze ' nin Yerine ye (IS) I nin Yaz11rnas1 70

5. b-p De~i§ikli~i •••..••..••••.••..••••••.•• 70

B. SES HUSUSIYETLERI

1. Sesler ........... . ............. .. .... ..... 71

2. UnlU Degi§meleri .... . .. . . . .. . . . . . .. .. ..... 71

3. Unsliz De~i§meleri • • • 8 • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • 72

~." t' a. b-m De~i§ikli~i ·.... ... . ...... ......... 72

b. k-h De~i§ik1igi • •••••••• ' ••••• 0 ••••••••• 72

c. d-t De~i§ikligi ·.. .. . . ........ ......... 73

9 .. k-g De~i§ik1igi • ••••••••••••••••••••••• t" 73

/~ •
d.9-§ De~i§ik1i~i • • • • • • • e" • • • • • • • • • • • • • • • • 74

e. Sedas1z1a§ma . . . . .. . . . . . . . . . ........... . 74
f. ir- ve i- Ku11an111§lar1 .. . . . . . . ". . .. . .. 74

g. ikizle§me . ... ..•.....••.•....•. -....... .

~ 75

h. Yer Degi§tirme .. .. .. . . .. .. . .... . .... . . . 75

4. EklerinUnlU Uy'umuna Uymamas1 . . . . .. . . . .... 75

5. Yard1mc1 n Unslizlinlin Kullan11mamas1 ....... 75

c. ~EK±L HUSUSIYETLERI

1. Iyelik Ekleri ... .. . . . . . . .. .... ... ... . . .... 77

2. Hal Ekleri

a. YUkleme Bali ........................... 77

b. tlgi Hali •..•.......••. ............ . 77

 III

c. Yakla§ma l-iali . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 78

g. Ayr~lma l-Iali .................................. 78

d. E§itlik Hali •••••..•••••.••.••.••.•••••• 78

e. Hal Eklerinin Degi§ik KullanJ.lJ.§larJ. . . .. 78

3. Zarnirler . . . . . .. .. .. . . .. . . .. . .. . . . . . . . . .. . . ... 79

4. Edatlar .. . . .. .... ... . . .... .... . . . .. .... . . . .. 80

5. Gelecek Zarnan • . . . . . . . . . . . . . . . ,e . . . . . . . . . . . . . . .. . 80

6. Ge<;mi§ Zaman ..............*......................... 81

7. GorUlen Ge9rni§ Zarnan ... . . .. . . . . . . . .. . . . .. . . . ... 81

8. Bildirme Ekleri .. .. . .. . . .. . . . . . . ... . . .. . .. . . .. 82
9. ~alus Ekleri . . . . .. . . . . . . . . . .. .. .. . . . . . .. . .. 82
10. Emir Ekleri . . . . . . . . . . a-a • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • 83

11. isim-Fiil Ekleri ... . ....... .. . . .. . . .. ........ 83

12. Zarf-Fiil Ekleri .. . ... . .. .. . . . . .. . ... .....• -83
~. DOG-U TURK9ESi'NDE KULLANILAN KELIl'-1ELER ••••••• 85-87
NETICE ... . ....... . . ... . .... . ...... . ... . .. . . .. . ...
.. 88--89

U~UNCU B 0 L U M

SELIM-NAHE'DEN SE<;ILMI9 METiNLER ... . .............. 90-149

 IV

Or~SOZ

TUrk edebiyat~nda Ahmedi'nin Tevarih-i Al-i Osman

isimli gazavat-namesiyle ba§layan manzum tarih yazma gele-

negi daha sonra, 11. Iv1urat i9in yaz~lan 1'1urad-name veya Ga-

zavat-~ sultan Hurad; Fatih Sultan Nehmet i9in Fetih-name;

Yavuz Sultan Selim i9in Selim-name ve Kanuni Sultan SUley-

man i9in yaz~lan SUleyman-namelerle devam etmi§tir.

Selim-narne yazrn~yq.!" .Yavuz SuI tan Selim' in ya§ad~g~

devirden itibaren ba§lan~lrn~§, Kanuni zaman~nda yayg~nla§a-

rak son as~r §airi Yahya Kemal'e kadar gelinm1§tir. Selim-

namelerde I. Sel,im devrine ai t· olaylar teferruatl~ ve mev-

suk ,olarak anlat~lmakta~~r. Bu eserler tarihi degerleri ya-

n~nda, s()syal, ahlaJd, dini ve edebi yonden de degerlidir.

Devlet idaresi, seferlerin yap~ld~g~cografya, devletin as-

keri te§kilat~, sosyo-ekonomik yap~s~ vesiyasi gorU§ler

de Selim-namelerde yer verilen konular aras~ndad~r.

:;.Ukri' nin° eseri ilk yaz~lan selim-namelerden biridi-r.

~Ukri, Dulkad~rl~.TUrkmen Beyligi'nin Osmanl~ topraklar~na

kat~lmas~yla, bu topraklara bey oiarak tayin edilen ~ehsU­

var Oglu Ali Bey'in hizmetine ginni§, Yavuz Sultan Selim

tahta ge9ince Istanbul'a gelerek ona kaside verm1§ ve Di-

yarbaJGr taraflar~nda bir ze'amet ile mUkafatland~r~lm~§t~r.

f

~air, Yavuz Sultan Selirn ve Kanuni Sultan SUleyman ile se-

ferlere kat~lrn~§ ve ~;ehsUvar Oglu I nun te~vikiyle bir Se-

 v

lim-name yazm~§t~r. l"akat daha sonra ~,ehsUvar Oglu' nun ye-

rine gegen K09i Eeg eseri begenmemif,?, kendi anlatt~klar~y­

la yeniden telif ettinrli~tir. ~,Ukr.l, Selirn-name' yi devrin

hUkUrndar~ Kanuni'yetakdim ederekondan bUyUk miktarda ca-

ize alm~§t~r.

Selim-name'de ilk dikkatimizi geken husus, eserin

Anadolu sahas~nda yaz~lrn~§ olmas~na rag-men, bu sahaya ya-

banc~ baz~ dil hususiyetlerini ihtiva etmesidir. 9al~§ma­

'm~z~n esas~n~ bu mesele te§kil etmektedir.

Bu 9al~§ma U9 bolUmden meydana gelmi§tir. Birinci

bolUrnde; ~,Ukri-i Ei tlis.l' nin hayat~ ve §ahsiyeti incelen-

dikten sonra eser Uzerinde §imdiye kadar yap~lan bUtUn 9a-

l~§malar tan~ tJ.larak, bunlar <-bakk~nda baz~ tenkitler ya-

p~lmJ.§t~r. Daha sonra Selim-name'nin tarih.l ve edeb.ldege-

Uzerinde duruldu. Bizi bu 9al~§maya. yapmaya sevk eden ese-

rin dilinin .[X)gu Tlirkgesi unsurlarJ. ihtiva .etmesinin sebep-

leri ve eserin edeb.l degeri incelendi. Bu bolUmUn sonunda

Selim-name'nin Tlirk ve Avrupa kUtUphanelerindeki nUshala-

ri tanJ.tJ.l~p, bunlar aras~ndaki baz~ farklar gosterildi.

ikinci bolUmde; eserdeki Dogu Tlirkgesi unsurlar~,

imla, ses ve §ekil hususiyetleri bakJ.mJ.ndan incelendi. Tes-

bit edilen Dogu Tlirkgesi §ekilleri bu bolUmde ornekleriyle

gosterildi. Orneklerin bUyUk bir k~smJ., 9al~§mamJ.zda esas

al~nan TopkapJ. Saray~ l-iazine KUtUphanesindeki nUshadan a-
Ilnd~. 9all§mam~z sJ.raslnda faydalandJ.gJ.mJ.z dig-er nUsllalar

da kJ.saltmalarla belirtildi.
 VI

UcUncU bolUmdei Selim-name'nin Topkap~-Hazine nUs-

has~ndan sec;ilen metinlerin transkripsiyonlar~ yap~larak

9al~§maya eklendi.
Bu tezi haz~rlarken kar§~la§t~gun~z gi.i<;lUklerin <;0-

zUmUnde yardunlar~na ba§vurdugum hocam Prof. Dr. Mehmet

Akal~n'a te§ekkUr ederim.

~c1ustafa Argun§ah

"
 VII

BIBLIYOGRAF'YA

A1i, KUnhU'1-ahbar, SU1eymaniye Fatih Ktb. nr.4225.

___ , KUnhU'l-ahbar, Nuruosmaniye Ktb. nr.2904/3407.
A§l.k <;e1ebi, He.;;>airU'§-§uara,(fac.), Londra, 1971.
Ate§, Ahmet, Se1im-name1er, 1937-38, ogr.tezi, TUrkiyat Ens-
titlisU, Tr.31.
Babinger, F., Osman1l. Tarih Yazar1arl. ve Eser1eri, (mUt. Co§-
kun Ugok) , Ankara, 1982.
Bursa1l. Jvlehmet Tahir, Osman1l. r1Ue11if1eri, IstanbuL 1975.
Caferog1u, Ahmet, "Azeri Tlirkgesi'nde -uban/-liben eki u , Jean
Deny Armaganl., Ankara, 1958, s.61.
____ , "<;agatay Tlirkgesi ve Nevai", ~, II/3-4., Istan-
bul, 1948, s.141-154.
<;avu§oglu, Mehmet, IIKanunl. Devrinin Sonuna Kadar Anado1u'da
Nevayl.Tesiri Dzerine Not1ar", Atsl.Z Armaganl., Istan-
bul, 1976, s.75-90
<;e1ebiog1u, Ami 1 , "2aifi'nin 'Gazavat-l. Sultan Murad Ibni
Ivluharrrrned Han' Ad1l. Mesnevisi 11, TUrk KU1 tUrU, Ankara,
nr.225, s.162-169.
Eckffiann, Jean, "<;agatay Di1i ornek1eri", TDED, Istanbul,
\ c.IX, 1959, s.33-64; c.X, 1960, s.65-110; c.XII, 1962,
s.157-174; c.XIII, 1964, s.43-74.
___~__ ' lI<;agatay Di1i Hakkl.nda 'Not1ar", TDAY-Be11eten, 1958,
Ankara, s.115-126.
_ _ _ , IIKUgUk <;agatay Giameri", TDED, c.X, Istanbul, 1960,
s.10-64.
Erars1an, Kema1, 11 Dogu 'l'lirkgesi' nde Ek uyumsuz1uguna Dair",
TDED, c.XVIII, Istanbul, 1970, s.113-124.
Ergin, Ivluharrem, IIDogu TUrkgesi (<;agatayca) ", TUrk DUnyasif;
El Kitabl., Ankara, 1976, 8.291-296
ErUnsa1, Ismai1, "Kanunl. Sultan SU1eyman Devrine Ait Bir In'
amat Defteri ", Osman11. Ara§tl.rma1arl. IV, Istanbul,
1984, s.1-17.
 VIII

FIUgel, Gustav, Die Arabischen, Persischen und 'rlirkischen

Handschriften derKaiserlich-Koniglichen Hofbibliot-
hek Zu Wien, L-III c., Wienne, 1865.
Gibb, E.J.l'J. A History of ottoman Poetry, I-VI c., Londra,
1900-1909.
___ , Geschichte des Osmanischen Reiches, I-X.c" Pe§te-
1827-1835. (Devlet-i Osmaniye Tarihi, !-1Ut. 1'1ehmet
Ata, istanbul, 1329-1330.
1z, E'ahir, Eski TUrk Edebiyat1.nda Naz1.m, c. 1/11, Istanbul,
1968.
Jansky, Herbert, "Die Chronik des ibn Tulun als Geschichts-
quelle Uber den Feldzug Sultan Selim's I, gegen die
Hamluken", Islam, c.XVIII, VJien, 1929, s.24-33.
Kafzade Faizi,'l'ezkiretU'§-§uara, Millet Ktb, Tarih 758.
Katip<;!elebi, Ke§fU'z-zlinun, istanbul, 1941.
K1.nal1.-zade Hasan <;!elebi, TezkiretU'i-§uara (fac.), Ankara,
1978.
KoprUlU, Fuat, TUrk Edebiyatl. Tarihi, ista~bul, 1981.
Latifi, Latifi's Tezkire, Ubersetz von O. Rescher (Osman
Re§er) , Neudruck der Ausgabe TUbingen 1950, Osna'~
brUck, 1979.

- - -, Tezkire-i Latif.l, Dersaadet, 1314.

Levend, A.Sl.rrl., Gazavat-namelerve Hihalog1u Ali Bey'in
" Gazavat-namesi, Ankara, 1956.
____ , Ali §ir Nevay.l, Ankara, 1965.
Rieu, Catalogue of the TUrkish lvjanuscripts in the Bri tish
l-1useurn, Londra, 1888.
Sertkai'7a, Osman F., "Osmanll.~airlerir:dn <;!agatayca :;;iirleri ",
TDED, c.XVIII, Istanbul, 1970, s.131-138.
Steidl, A., "Die Hiener Handschrift des Selimi-name von
~Ukri",
Wiener Zei tschrif·t fUr die Kunde des l'loJ;gen-
landes, 49(1942), s.180-233.
SUreyya, Sicill-i Osmani, 4 cil t., Istanbul, 1308-1315.
'iemseddin Sami, Kamusu l l-a ' lam, 4 cilt, Istanbul, 1311.
 IX

:;:Ukr.l-i Bitlis.l, Selim-narne, (Cevri ha tt~), l''lillet Ktb, man-

Zllin 1310.
_ _ _ _ , Selirn-name, Haz. Nedim ipek, 1980, Og-renci tezi,
IVl.147g~.
_ _ _ _ , Selim-n£me, Haz. Dog-an G09rnen, 1980, Ogrenci tezi,
1"1.14704.
_ _ _ , Selim-name, Haz. Erdinc; Okay, 1980, Ogrenci tezi,
1'1.14717.
Tekindag, :;'ehabeddin, 11 Selim-nameler", Tarih Ensti tUsU Der-
gisi,c.J):stanbul, 1970, s.215-230.
,Timurta§, Faruk K., Tarih Ic;:inde TUrk Edebiyat~, istanbul,
1981.
To1asa, Harun, Seh.l, Latif.l ve A§~k Celebi 'l'ezkire1erine,
Gore 16.yy.da Edebiyat Araf;;t~rma. ve Ele§tirisi" iz-
mir, 1983.
Tornberg, G.J.; Codices Arabici, PersiGi et Turcici Bibli-
othecae Regiae Dniversi tatis, Upsaliensis-,Lundae, 1849.
Ugur, Ahmet, "Se lim-nameler" , A.V. i1ahiyat :r'ak. Dergisi,
c.XXII, Ankara, 1978, s.367- 380.
___ , 1I~,ukr.l-i Bitlis.l ve Selim-namesi", A.D. ilahiyat Fak.
Dergisi, c.Y~V, Ankara, 1981, s.
Yusuf (<;erkesler Katibi)'l Selim-name, SUleymaniye Esat Ef.
'\ Ktb. nr.2146.
_ _ _ , Se1im-name ve ~,erhi, SU1eyrnaniye Halet Ef. Ktb. nr.
586/2.
_ _ _ , Selim-name, Haz.l'lJ.ehmet Din, 1973, Ogrenci tezi, M.
9879.
, Selim-name, Haz. Ayta9 Aykut, 1975, Ogrenci tezi,
---
H.2094.
 x

K I SAL T M A L A R

a.g.e. Ad~ gegen eser.

APTHBW Die Arabischen, Persischen und TUrkischen

Handschriften der Kaiserlich-Koniglichen Hof-

bibliothek zu Wien.

Bk. Bak.

Br. British Museum.

Ef. Efendi.

H. Hicri

GOD. Geschichte der Osmanischen Dichtkuns.

GOR. Geschichte des Osmanischen Reiches.

M. i.U. MerkezKUtUpha~i

OTYE. Osmanl~ Tarih Yazarlar~ ve Eserleri

s. sayfa.

TDAY. TUrk Dili Ara§t~rmalar~ Y~ll~g~.

TDED. TUrk Dili ve Edebiyat~ Dergisi.

°Tp. Topkap~.
--........~~~

Tr. Trav;ay.

TTK. TUrk Tarih Kurumu

v. Varak.

Viy. Viyana.

WZKM. l-Jiener Zei tschrift fUr die Kunde des r'1orgenlan-

des.

y.y. YUzy~l.
 I I ~ ~ I ,~ ~ I ;I

;,iUKRI-I BITLISI'NIN HAYATI VE ~AHSIYETI

A. HAYATI

~Ukri-i Bit1isl'nin hayat~ hakk~nda etraf1~ bi1gi-

1ere sahip de9i1iz. Onun hayat~ ha}(k~nda bi1dik1erimizin

bUyUk bir k~sm~n~,- Se1im-name'sinin hatill1esinde kendi ver-

digi bi1gi1er te§kil ebnektedir. §uara tezkire1erinde §a-

ir hakk~nda veri1en bi1gi1er e;ok k~sa ve tutars~zd~r. Tez-

kirel'erdeki bi1gi1er bazen birbirini tutmamakta, bazen de

birbirindenaynen·a1arak tekrar1amaktad~r.

Kaynak1arda kendisinden Hev1ana §Ukrl, Hev1ana A§~k

gibi isim1erle debahsedi1en ~,Ukri, Dogu vi1ayet1erimizden

olan Bit1is'tendir.§airin ne zaman dogdugu hakk~nda e11-

mizdeki kaynaklarda hie; bir bi1gi yoktur. ge§it1i ilim1ere

vak~f:. bir alim olan §airin, medrese tahsilini nerede yap-

t~g~n~ da kesin' olarak bilmiyoruz. Kendi eserinin ha time-

sinde bahsettigi; kad~l~k, mUftUltik ve niliderrislik gib1

resml vazife1erini nerede ve ne zaman yapt~g~ hakk~nda da

yeter1i bi1gilere sahip degi1iz.

Avusturyal~ taribe;i A. Steid1, §Ukri'r;in bir sUre

Akkoyun1u saray~nda ya§ad~g~n~ soy1er. l Fakat biz ara§t~r-

1. A. Steidl,. "Die biener Handschrift des Se1imi-narne

. von ,:-Ukrl", \-Ji§:!1_ej:'__ Zei t.§_chj,rft f~lr die I~unde

d~~j:iorC)eI!l (lnde~1 VJien, 1942 (49), s .187 .

 2

malarJ.rn~zda onun bu fikir1erini teyi t edecek bi1qi1ere

rast1amad~k. Steidl'in bu fik1r1erini neyo dayanarak 11e-
r1 sUrdU§UnU de tesbi t etmek m-umkUn olmaml§tJ.r. ·:ia1nlz,
steid1 bu J~anaata varlrken, ~';Ukrl.' nin hems-ehrisi ve <;ag-
da§l t.arj.h<;i idris-i Bi t1isl.' nin hayatlDdan fayda1annu§
veya bu iki §ahsl birbirine karl?tll"TrU§ olabilir, dU§Un-
cesindeyiz. Steidl' in ~,U}~ri i<;in vardlg~ bu kanaatleri
<;agda§~ ldris-i Bitlisl.'nin hayatlnda tesbit ettik:" .. ±d-

ris'in muvaffakiyeti bir taraftan <;ald~ran zaferinin umu-

mi tesirinden ve bir tamaftan da keno.1sinin esasen Bitlis-
li olup vaktiyle Akkoyunlulclrln hiz,rnetinde bulunarak 0 ha-
va1inin siyasi §eraitine tamamiyle vaklf olmas~ndandlr.

ldria, Ikinci Bayezid devrinden beri Osmanll hizrnetinde-

dir"2.

§uara tezkire1erinde ~;Ukri' nin Urneradan olducJ-u be-

1irti1mektedir. TUrk9ede bey ke1irnesiyle kar§llanan emir-
lik rUtbesi, §Ukri'ye Osman11 ·devleti taraflno.an veri1mi§
resrni bir Unvan degildir. 9Ukri, ya§adlgl devirde be1irli
bir b~lgede ya§ayan, bir a§iretin beyidir. Bu Unvan, bu-
glink~ a§iret reisligi ile aynl manadadlr.

Se1irn-name ' sinde kendisinin zikrettigi beyitlerden

de a<;lk9a anla~;llacagl gibi, §air kendisini rrUrk hissetmek-

2. ISr:lail' Hami Dani§mend,; Izahll Osrnan1l'rarj;}li Kronol~­

jisi, istanbul, 1971, c.2, s.22.
 3-

te, OsmanJl. dev1etine bi~met etmek1e ovlinrnekte ve devlet

bUnyesindeki bUtUn insan1ara boy ve kavim farJo. yapmadan
bir1egtirici bir goz1e bakmaktadl.r:

TUrk ilen TUrk ti Ktird ilen Ktirdem

Evde ~oyun u yabanda bir ~urdam.3

~tikri, Yavuz Sultan Selim 1512 Y111nda tahta ge9ince

istanbul l a ge1erek ona bir kaside takdim etmi§ ve Se1im'in
ozel meclis1erine girmi§tir. ?air, verdigi bu kasideden 0.0-
layl. ayrl.ca padi~ah t.arafl.ndan Diyarbakl.r hava1isinde bir
zeamet ile rnUkafatlandl.r1.1rrlJ.§tl.r. Bu hadiseyi en iyi §eki1-
de A§l.k gelebi'nin tezkiresinde bu1uyoruz. A§l.k ge1ebi;

3. §tikri-i Bi t1isi, ~e1im-name, Topkapl.·- SarclYl., Hazine Ktp.

nr.1597-1598, v.276-b!2
.. Bu beyi t dig-er bazl. nUsha1arda §oy1edir:

TUrk i1en TUrki Klird i1en Klirdem

l:!.Vde koyuni
, - .
yabandakurdam. (Br. 0r.1039, 96-a/3)

TUrk i1e 'rUrk Klird i1e Ktirdem

E.'yde ~oyun yabanda bir ~urdam. ('1'1'K. 172-a/4)

Ahmet Ate§ bu beyti yan11.§ ok:umu§tur:

TUrk i1en 'lu.rk KUrd i1en KUrdUm

. .
Oda koyun u y.a bende kurdum. (1'Urkiyat
. Lnb,Tr.31)
 4

IISultan Sel.irr.-i merhUmun evayil-i sQltana.t~nda gelup a§a-

g~da mezkur oldugu Uzere arz-~ hal U izhar-~ kem~n idllp 1\.a-
side virUpm(",cli~i ha8lar~na dahil olmu§tur. Zeamet sadaka
buyurulup ihsanlarJ.anun hakkl.nda §amil olmu§tur. Zeameti
Diyarbekir serntinde vaki oldugu cihetten ... ,,4 diye anlat~r.

i?Ukri, " ••• Dulkad~ rl~ mernleketlerinin ilhak~ Uzerine

Yavuz Sultan Selim tarafJ..ndan yar~ mUstakil olarak Dulkad~r

Tlirkmen 13eyligi'ne tayin edilmi§- olan .:jehsUvar Oglu Ali

Bey "in5 hizmetine girrni§ ve ;;,ehsUvar Oglu'na hocalJ.k yap-

m~§tl.r. Bu bilgileri KUnhU I h:rahbar isimli eserinde Gelibo-

lulu Ali §oyle zj.kreder: IIDulkadl.rll. Umerasl.nin ,birinden
i§i ttim ki,6 11011a ~iUkri 01 zUmreden
v
Ihi Bey in hocasl.
I .. J.. .."-.

7
olup ••• "

4. A§l.k Qelebi, Me§airU'§-§uara (fac.), 1971, Londra, s.249-

a lb. ':-.;', .. ,

5. ±:.stnail I{akk~ :'\tiEUI1~a-r§~-l~~--·~ Osmanll. Tarihi, Ankara, 19B3,

c.II, 8.309.
6. Bu cUmle Nuruosmaniye nUsbasl.nda "Bu hususu tahkik ettim
ki •.. " §eklindedir. Nuruosmaniye Ktp. 2904/3407,
s.419-a.

,7. 'Alii KUnhU I 1-ahbar, SUleyrnaniye Ktp. Fatih Bl. nr. 4225.

v. 347-a.
 5

,.
";:ehsUvar O~Jlu ./>.li Bey, lIiran ve l'-il.sl.r seferlerinde
cidden bUyUk hizrnetlerde bulunrnu§ ve hatta Iran seferinde-
ki hizmetinden dolayl. Gedik 7-V1metPa§a'ya ait olup hazine-
de bulunan kl.ll.<;la taltif edilmioi'tillB. Ali :E3ey, kendi hiz-
1
metinde <;all.q.an hocasl. 0Ukri'ye, Yavuz Sultan Se1im den hay-
ranll.kla bahsederek , anlcJttl.klarl.nl. nazma <;ekrnesini ister.
~ ,
iqi Bey, Yavuz Sultan Selim'in Iskender'den daha bUyi.ik 01-

dug-unu, bu sebepten :}Ukri' nin, ~hmedi' nin :i:skender-narne si I

·gibi bir eser meydana getirmesi gerektigini soyler. Selim'

in uzun Ylllar ya}(l.Dlnda bulundugunu, bu sebepten kendi
naklettiklerinin dogru oldugunu soyleyen §ehsUvar Oglu, ~Uk-

ri'ye eserini ba§ka tUrlU yazmamasl.nl. tenbih eder. ~air, Se-

lim-name'sinin sebeb-i telif bolUrnUnde bunlarl. teferruatll.
bir'§ekilde anlatl.r:

,; -
§ehsUvar Ogl1. 'Ali bir gUn seQer

. .
Virdi 01 §ahun h1.sal1.ndan haber
...

Gel 6ibanl. gamdan azad eylegil

Bir Sellmi-name bUnyad eylegil

Ni Sikender'den selIm i kemlerem I

Al:medi'ni ni saha aL.lemlerem

01 Sikender-name kodl yadi5ar.

Sen Seliml-narne dUzqil a,;:ikar

8. i.H c UZUfl9~r-i'1.11.1 Osmanll ·J.~§!"ihi, c.II, 8.309.

 6

Sen ki ~UkrI I sin .~:ikayet eyIeme

.
Soz budur ayruk hikayet eyle.JTIe

.. . . . .
.
1'1en sana takrIr idem andan haber
~

-
S en an1 nazm ey 1 e manen d '
.-1 gu"h er . 9
•

Daha once Yavuz SuI tan Selim ile b:trIikte :tran sefe-

rine i.~tirak etmi~ olan ~~ijkri, bunun Uzerine ~ehsUvar Oglu I

nun )<endisine nakIettiklerine kendi bildiklerini de ilave

ederek Selim-name~.nl.n ilk §eklini meydana getirir H.927/

11.1521.

F'akat gehsUvar Oglu Ali Bey, bu hadiseden k1sa bir

sUre sonra katledilir. Onun katledilmesinin sebeplerini

Uzun9ar§111 §oyle nakleder: flEn son ,;:am beylerbeyi Canberai

Gazal.1'nin muhusaras1ndan Haleb'i kurtarmas1 ve bunun tenki-

linde mUhim amil olmas1, riyayete gore Ali Bel'l in gururunu

artt1rm1§, soz dinlemez olmu§ ve istikIal fikriyle hareket

etmeye ba§lam1§t1. Hakk1nda yap11an §ikayet Uzerine tahkikat

,i9in gidenlerin oldUrUlmesi, kendisinin serke§ligi yolunda

soylenenleri teyit ettiginden gUrUltUsUzce ele ge<;irilmesi

i<;in tertibat a11nm1§t1r. Bunun Uzerine gUya Iran seferine

sf..!rdar tayin edilen vezir Ferhat Pa§a I n1n maiyyetine veri-

len i{li Bey, orduya davet olunarak 'l'okat taraflar1nda Ar-

tukova I daki )carargaha gelmesini mUteakip ogullan.yla bera-

ber katlonuJarak elindeki yerler bundan sonra viyayet ha-

9. :;.Ukr.l-i Ei tlisl, Selim-nam~.1 'I\op};:ap~, Haz. Ktb. 12-b.

 7

1 inde idare olunrnu:~:tur (H. 928=1'.1.1522) 1110 •

.'~ehsUvclr Oglu i:.li Bey' in lea tl edilmesinden sonra ye-

rine K09i bin Ha1i1 getirilir. :;;'Ukr.l, bundan sonra K09i bin

Halil 'in hi zrnetinde 9alJ.,,}maya ba:,;;lar. ~ukrl' nin, Sel im' in

seferlerinden bahsederkenadJ.nJ. sJ.k sJ.k zikrettigi K09i

Bey, Yavuz Sultan Selim'in uzun YJ.1lar maiyyetinde bulun-

1\
mu.'}, onunla birlikte bir gole sefere i§tirak etmi~tir. A§J.k

gelebi, K09i bin Halil' i..§oyle an1atJ.r: 11 • • • zeameti t)iyar-

bekir serntinde vaki oldugu cihetten Diyerbe}cir beglerbegi-

si BJ.YJ.k1J. Flehmed Pa§a ve padi§ah merhumun 1<,~pJ.(:!J.ba::;i1:l.gJ.n­

dan sancaga 9J.kmJ. § K09i Beg ki merhumun i<;erttde saki ve

nedimi ve sancaktan sonra ma~3har-J. lutf-J. amimi idi. Anun-

. 11
la olurdu" •

9UJcr.l, ~;;ehsUvar Oglu Ali Bey'in nakillerine dayana-

rak tertip ettigi Selim-name'yi alarak K09i Bey'in huzuru;..

na gokar ve eserini ona okur. K09i Bey, eserde bir 90k ta-

rihi yanlJ.§lJ.klarJ.n mevcut oldugumi soyleyerek Selim-name'

"

yi begenrnez: "Her ne kadar bunlarJ. anlatan §ehslivar Oglu

Ali Bey ise de bir 90k yanlJ.§lar ve eksikler vardJ.r ... <;Unkli

;~;,ehsUvar Oglu, §ahJ.n halini bi1mez idi ve ba§kalarJ.ndan

dinlerdi" der. ~ahJ.n ahvalini kendisinin daha iyi bildigi-

10. uzun9arQJ.IJ., Osman11 Tarihi, c.II, s.309.

~'k~ ('
11 • 1".,:,1 ~
ye 1 e b'1, _~,eS'a1r~.uarc11
l"'" "I"., ~ ')40""
"".0<.. -<.1
 8

ni, Yl1dlrlm B~yezid devrinden itibaren kendi atalarlDln

Osman11 1 nin hizmetinde gall§tlklarlnl beLLrtir. Atasl Ha-

san Bey, Yl1dlrlm ' dan itibaren U9 hUkUmdar devrinde yeni-

g eri ag a11 9 1 yapml§tlr. Kendisi ,de Yavuz Sultan Selim'in

hizmetinde bu1unmu§, kaplclba,~111g1ndan sonra sancak beyi

olup, §ah1n giz1i ve a§ikar bUtHn ahvaline vaklftlr. §Uk-

ri bunlar1 Se1im-name I nin sebeb-i tel if bolUmUnde ;;;(jvle

~ ~

anlatlr:

Didi hey hey ~Ukri sehvUn 90J.< durur

Bunda §ahun 90~ ma~all. yol,< durur

U§ .
bu nazmun kim SelIm' i medh ider .
Bendeye enva' -1 ma 'na fet..~ ider

.......
Ger9i r~vIdUr 'AII bin §ehsUvar

...
Lik bunda 90k hata vU sehvi var

.
Ta§radan din1erdi §ahun halin 01 .
Bilmez idi tac-dar aQvalin 01

-B~~aen ger dinler olsan J~l.~~a(y) 1

;;.,ah tavrHldan
,
alursun hisse(y)i
' . .
12

. .. . . . .
-
Gel didi bu nesri benden nazm kl1 . .
Men ne dirsem onda kesr-i 'azm -
. ,kl113

b
12. ;;'Ukri-i Ei tlisl, 'Selim-name, Top}':.apl.-Eaz. Ktp. l:3.-
13. a.g.e. 14-0/8
 '.9

~.,Ukr.1, Kogi bey' in anlatt~klar~na gore Selim-name' yi

tekrar nazeder.(H.930/H.1523~24). ~air, eski Selirn-name'si-

ni yok ettigini sc)ylUyorsa da, bugUn '':;-'QhsUvar 001 u' nun an-
I .

latt~klar~yla tertip edilen Selirn-name nin iki nUshas~ mev-

14
cuttur.

~lair, yazd~~I~ Selim-name'yi H.936/1·1.1530 y~lJ.nda ve-

zir-i azarn Ibrahim Pa§a vas~tas~yla devrin hUkUmdarJ. Kanuni

SuI tan SUleyman I a takdim etrni§ ve ondan bU1r'Jk miktarda cai-

ze almJ.§t~r •

.~Ukr.1' nin Selim-name i9in ald19'1 paran~n miktar~ hak-

k1nda kayna)<:larda ge§i tli gOrD§ler vard1r. Bunlardan IJatif.1'

nin anlattJ.klarJ. onernlidir~ Latifi, Kanun.1'nin seferlerini

anlat1yormu§ gibi bir Uslupla '§u bilgileri verir: 11 padi§a-

h~m~z~n fUtuhatJ.na mUteal1ik nazm-J. sade ve ebyat-J. kU§ade

ile bir kitap telif idUp fahrU'l-eshiy~ merhum Ibrahim Pa§a

vas~ tasJ.yla hazret-i HUdavendigara vinni§ ve ataya-yJ. padi§a-

h.1.den_ yirmi bin akga caize al1.p 01 sahib-i kadrin asar-J. §e-

, ref-i hirnmetiyle kadre irrni§ ve in' am idUp t~marla aded-i

mezkur -denlU merhum Pa§a daha, i' ta ve in I am idUp mezburu ~;:'l"

1115
bahr-J. ihsanc1 gark ve derya-yJ. el taf!!. mUstagrak 1 tmi§ id1

Bcrradan anla§~ld1gJ.na gbre, Sadrazam Ibrahim Pa§a da ~;Ukr.1'

ye Kanuni'nin verdigi·miktarda caize vermil]tir.

14. Llunlar Viyana ve AtatUrk Un. Ktp. niishaJar1dJ.r.

15. I.Jati £5:., Tezl:ire-i Lati fi, Dersaaliiet, 1314/1898-99, 8.204.

 10

Son Y1.11arda yaY1.mla'lan Kanunl. devrine ai t bir in I a-

mat defterindeki bilgilere g6re, ~Ukrl., padi~aha takdim etti-

gi ki tap karo}:LJ J.~J1.nda 15 000 ak<;;a cai ze almJ. .;:t1.r: It In I am be-

!'jevlana ~}Ukrl, §air ki be-Enderun ki tap dade. 15 000 (936

sanesi CemaziU'1-ah1.r aY1.o1.n 21.de)16.

Osman11. padi§ah1ar1., §ehzadeleri ve dig-er devlet bU-

yUklerinin hamen hepsi, §air, i1im ve sanat hamisi idiler.

Kanunl ve Yavuz Sultan Selim, kendileri de birer §air olmak-

la beraber yanlarl.nda daima §air ve alim bu1undururlar, hat-

ta sefer1ere giderken yan1ar1.na §air Ve a1im de alJ.rlard1..

-?air1erin bUyUk bir k1.sm1. :;>Ukri gibi padi.?ahtan ve

vezirlerden caize alabi1mek i<;;in on1ara iltifat1ar etmi§-

ler, kar;al1.g1.nda <;;e§i tli 1 utuf ve ihsanlar beklemi~l erdir.

A1i, .1''"anuni devrinde §airlere gosterilen ya}nn i10i ve i1-

tifatlar1., :;,Ukrl. I nin aldl.gl. caizeyi ornek g6stererek, over.

Kendi devrinde, art1.k bu caize ve ihsan1arl.n esirgendigin-

den yakl.narak ~oyle der: lI sUbhanal1ah, eh1e rag-bet 01 zaman-

da imi~, 01 den1U dani§ ve bini§li olanlara i1tifat kabu1

olandan ziyade imi 9 , §imdi selef vadisinde sozler soy~er­

17
ler kinase dinlernez .•• 11 •

OsrnanlJ. dev1et bUyUklerimin ulema ve §uaraya h£.mi-

1i9i Ibrahim Paila I n1.11 olUmline kadar devam etmi~~tir. "Kanu-

16. ismai1 ,ErUnsa1" "Kanunl SuI tan Slil(::yman Devrine Ai t

Bir 1n' ama t Defteri 11 I Osrnanl1. '1'arih A.ra~}tJ..rrna­

lar~ IV. Istanbul, 1984, s.9.

17. Al i, l'-\inllU I l-ahbar:, Uurl10smanJye Ktp. .s. 4l9-b.

 11

ni I nin nUfuzl u veziri ibrahim Pa $a da hem c::air hem Qairler

o.J .J ..

hamisi idi ,,18 .. ve 11 ibruhim Pa§a TUrk edebiyatl. yanJ.nda iran

edebiyatlnJ. da iyi bilen ••• bir vezirdir. Du vezirin hayatl-

'nl.n sonuna kadar §airlere hazineden belirli bir miktar para

ayrl.lJ.rdl.. Fak8 t bu para ibrahim Pa§a I dan sonra }~es1.1mi~t:i.rll:~

is·Ukri, Selim-narne' yi Kanuni SuI tan SUleyman' a sunduk-
•
tan sonra, hUkUrndar ondan bir SUleyman-name yazmaslnJ. iste-

mi§tir. HUkUmdarl.n dogurnundan eUlusuna kadar yazJ.p getirdigi

takdirde, §8ire saneakverileeegi va{dolunmu[j, fakat, §airin

,.
omrU SU1eyman-name yazmaya kafi gelmemi§tir. Bunlarl. Ali §oy-

le nakleder: " ••. badehu SUleyman-name telifi emrolunmu§, za-

man-1. devlet-i viladetinden eUlus-1. hUmayuna dek yazup itma-

ml. ile meserret eneam olmad1.n omr-i alll.r yetmi§1 saneak mU-/

yesser olmadug1. gussadan helak olup kefenden bayrak agml.§-

t1.r"20.

§Ukri, Sultan SUleyman'1. iran seferine te§vik isrin

bir kaside yazrnJ..§, daha sonra' ayn1. kasideyi Selim-name I nin

ba§ kl.sm1.na alml§t1.r. Bu kaside igin ihtilafl1. gorU§1er i1e-

ri sUrlilmU§bj.r. Hammer, GOD. de ~Ukri I nin bu kasideyi, Ka-

nunl.A, y1.. I" ran se.erl.ne

f' t e§vl.. k i .'g1.n
. yazQl.9l.n1.
., ." .: 1 er 21 • Aynl.
soy

gorU§e A§l.k gelebi, "l~aside dalll. virUp Rl.Zllba§ seferine

tahris eylemi§dUr ..• bu ebyatSultan SUleyman merburna didU-

18. ''j'. KoprUlU, /' rl'Urk Ldebivatl. 'I'arihi, :tst. 19H1, s.379.
19. Latif.i, Latifl~s-'rez}dre, (haz. o. Heseher), OsnabrUcJ~,
1979, 8.325(160).
"
20. Ali, hUnhU'l-6.hbar, ;;uruosrnaniye letp. 8.419-b.

21 . Hammer, GesciJichte der OSll\anische.Q..JJic1lt~'

1 e:,te,HU7, c.II, 3.'152.
 12

gti kas1dedendlir lt 22 d:.tyerek katl1lr. Aynl kasideyi Ge1ibolu-

1u ~li I Sultan SU1eyman ' a cUlusiye igin yazdl'Jl-
nl soy1er. "An1ma merhumi,Su1 tan SUleyman Han' a cUlusiye dahl
"
virmi§, bu bir kag beytini t·1ev1ana i-~§lk bu vechi1e irad it-
mi§1I23 diyerek, kasidenin baZl beyitlerini ornek olarak nak...,
1eder.

BU kasidenin SuI tan SUleyrnan' a cUlusi.ye olarak veri1-

meyip, hUkUmdara. Iran seferine te§vik i<;in yazl1dlgl a<;lktlr.
<,;UnkU, l}aside Be1grad (1521) ve Rodos (1522) seferlerinden

sonra yazl1ml§tlr:

, .
Be1grad-ile Rodos'dan klyas it kudretin §ahun

Kim 01 feth li gazanun mi§lini viDnez ni§an adem

.
Sikender 'a1emi feth itdi vU virdi revac arruna

Sli1eyman'l Sikender'den ~afr~at soylemez1er kem

. ... . . .
.
Cihad-l a~zam istersen Klzllba§ Uzre bir'azm it

Kim 01 evba§ ~ulmUnden 'Acem <;e§minde vardur nem

.. .. . . . .
§Ukri, Yavuz sultan Se1im ve Kanuni SuI tan SU1eY,lian

i1e bir1ikte sefer1ere i:;.;tirak etrni§tir. L1imizdeki kaynak-

1ardan, onun bu sefer1ere hangi rUtbe ve vaz:Lfe i1e ki:::-l.tlldl-
glnl tesbit etmek mUmkUn degildir. Sici11-i Osmani'de "Su1-

22. A',?lk C;e1ebi, j1e:i airU E;;-§uara, s.219-a.

I

1\
23. A1i, Ki-inhU'l-ahbar, !}uruosmaniye Ktp_ s.419-b.
 13

tan Se1im Han-l. evve1 hazretleriy1e Belgrad ve Iran sefer-

lerinde bulunmug1ardl.r. 0 slrada irtiha1 eyledi,,24 demek-
I

tedir. :rakat'Se1im'in Belgrad seferi yoktur. Adl. ge<;en se-

fer Kanuni' ye aittir •.~;Ukri' nin Se1im i1e Iran seferine
}(atl.1dl.g-l. dig-er kaynak1ar tarafl.ndan da teyi t edi1mekte-

dir. ~Ukr1, Kanuni i1e De1grad ve Rodos sefer1erine de i§-

tirak etmi§tir.

~Iair, bir 90k d~v1et kademe1erinde vazife all(12.}-

tlr 25 . H era t ve 1""'1
~a an gl'b' '}' A·sya.u
l. lel. k"1t"ur merKeZlnl.
. , ' gez-

rnii;:;tir. Bunlardan bar>ka eserinin hc3.timesinde zikrettiai oi-

- . > ~ ~

bi bir 90k i1imle daha me~:gu1 o1mu§tur.

§Ukri I nin cHUm tarihi haklanda kesin bir §ey soy1e-

26
yemiyoruz • Fakat 936/1','1.1530 I da eserini devrin hUkUmdarl.
Kanuni'ye takdim etm1§ ve padi§ahl.n SUleyman-name yazma is-
tegini gergek1e§tiremeden vefat etmi§tir. Buradan 91.karaca-
gl.ml.z hUkUm §udUr: §Ukrl., 1530 Yl.ll.nda ya§amakta 01up, bU

24. 8Ureyya, 8ici11-i Osmani, istanbul, 1311, c.3, s.155.

25. Bu konuda geni§ bi1gi i9in bk. s.IS.
26. Ahmet Ugur, §airin olUm tarihi hakkl.nda §u tesbit1eri
yapar: "Yazar Kanunl. devrinin ba§lan.nda vefat
etmi§tir ki vefatl gosteri1en en son tarih olan
298/1520(?)dir"(A. Vgur, "Selim-nameler, A. U.
iIardyat PakUltesi Derqis;, Ankara, 1978, c.XXII.
s. 367~ Burada iIeri sUrUlenler yan110tlr. ~Un­
kU, ;;air E;c1im-name' yi 1524 y].11nda taTilarnlaml~;'
ve 1530 I da padi~;2ha takdirn etmi ~;tir.
 14

tarihten kJ.sabi1." zaman sonra olmU.~;tU1.". GlUm tarihini ke-

sin ola1."ak tesbit edemiyoruz. A;;1k gelebi ise, §airin bel-
grad ve ve Rodos sefer1erine kat11a1."ak padi0aha kaside
ve1."digini soyledikten son1."a, "elJlenmeylip ahirete intH;al
etrni§dur. ArZ-1 ha1 sureti ki .suI tan SUlp.}'Tnan verrni ~ldUrll27
demektedi1.".

;;Ukri' nin 1,,)011a "i,ihabi i8imli bir o,glu olup, manzum

28
Yemen 'rarit1i' ni yazmJ.§t1r •

,....

B. ~AHSiYET±

~;ukri, qok yonlU bir §ahsiyet olarak kar§1T01za q1-

kar. Fakat onun aS11 §ohreti §airIi§i sayesindedir. Man-
zum Selim-name'si kendi devrinde ve olUmUnden sonra tak-

dirIe kar§11anm1§ ve tarihqiler taraf1ndan bol bol kulla-

n11ml§t1r. ';;Ukri, Selim-name's:!:nden ba§ka §iirlerinin oldu:'"
gunu soylUyorsa da tezkireIer onu sadece Selim-name mUelli-
fi olarak tan1 tmakt.ad1rlar.

§Ukri, qe§itli devIet hizmetlerinde bulunmu§tur.

KadJ.llk, mUftUIUk yan1nda DsmanI1 medrese1erinde mUderris-
Iik de yaprnJ.§t1r. Dirqok ilimle me§gul olan ve bunIarda

ba§arJ. gosteren §air, Yavuz Sultan Selim ve Kanuni ile se-

ferlere kat11m1§t1r.

27. ,\~)1k Celebi, t·1e:;>airU' .s-L~u2ra,

..)~) -.-- s.249-a .
.---'~"

213. L'u1."salJ. Lehinet, Tabir, Dsmanl]. 1"Ue11ifle1."!. Ist,2nbul,

,-
1975, c.3, s.l40.
 15

TezkireJ.erde §airin edebi kudreti hakklnda yazllan-

lar birer i:1ti§er cilmleyi ge9mez. Bir 90k kaynak, ;~UJ(r:t' nin
§iirdeki ba§arlS1Dl takdirle zikreder. Latifi ~ezkiresi'D-
.L

de; "biJ.adJ.nda rnUteayyin ve §air ve kemaletln ekserisinde

mahir idi 11 29 ; Sicill-i Osrnani' de sadece ~air1ig-inden bah-

sedilerek, "§uara.dan o1up Futuhat--J. Selimiyye'yi nazmen te-

30
lif eYlemi§tirI/ ; OsmanlJ. 1"lUe11ifleri' nde; IISul tan I. Se':'
lim'in nedimlerinden, muhte1if i1im1eri bi1en ve yedi 1i..;..
sana va"k J.I b'lr zattJ.r
r ,. 1/31 d'lye ~avsl
, 'f e d'l'
1 lr. 1--~lna 1 l-za
"'d e 32

ve Kaf-zade Faizi3~ tezkire1erinde zikredilen1er birbirinin

aynJ.dlr: 1I11e rhum Selim'in fUtuhatJ.nl nazm etrni§dilr. Nazm-J.

ekrad ne ma'ku1e idUgU ma'lum ve mefhum ashab-l ak1 u re-
§addur" diyerek ondan ovgliyle bahsederler.

§\ilkri, aSll §ohretini §airligiyle kazandlgJ. i9in

once onun edebi kudretinden bahsetmek gerekir. §air;~rk,

Iran ve Arap edebiyatlarJ. ba§ta o1mak Uzere baZl l)ogu mil;'

1etlerinin edebiyat1arJ.na da vakJ.ftlr. Se1im-name'nin IIDer_

Vasf-J. Kema1-J. ~Ukri ve Ahva1-J. 0" ba§1J.gl a1tlndaki hati-

mesinde, kendi fazi1et ve hUnerlerini sJ.ra1aml§tlr. Buradan,

29. Latifi, Tezkire-i Latifi, Dersaadet, 1314, 8.204.

3~. SUreyya, Sica11-i Osmani, istanbul, 1311, c.3, s.155.
31. BursalJ. Hehmet 'I'ahir, Osman1J.J'IUe1J.if1eri, c.3, s.140.
32. Klnall-zade j-jasan gelebi, TE'.zki til' ,~:-§uar~ (fae.), '''n-
kara, 1978, c.I, s.519.
33. Kaf-zade l'aiz.l, 'l'ez}\.iretU '-quara, J.1i11et Ktp, 'J'arih, bl.
nr.758.(l3urada ,;,:air :~;ul;:ud: adJ.y1a kaYlt1ldlr)
 16

onun al t1. o11e sahip oldugunu ve bu dil1er1c gazel1er 17azd1.-

g1.D1. ogreniyoruz;

~,a' irem u,~ta orta11.)~da s(.izlim

'It 1.
A d'ld ·
1. .e gaze .. '.' 9~
1 d'1.rem men ozum

~:Ukr!, <;a~'atay 'l'Urkgesi I ni bilmekte ve bu oi11e Neva-

y! gibi gaze11er yazmaktad1.r:

'lurk'I dir men revan Nevayi gibi

~ . ~'d e hleman
}'arJSl. . - ~ gl.'b,35
- El.nayl. l .

:;air burada, NevaY!'Y1 kendi §iirine ol<;li o12lC.:'Jo;: a1-

makta, nevayi'nin 0 devirlerdeki TUrk memleketlerindeki §oh-

retini iyi bi1di§inden kendisini onun1a klyaslamakta ve onun
§ivesiy1e gaze11er yazmaktadl.r. ~;air, burada c;agatay TUrkge-
si i9in, TUrk! tabirini ku11anmJ.§tl.r. 14, 15, ve 16. aSlr-
1arda gagatay imparator1ugu mem1eket1erinde veya aynl. §ive
i1e yazan dig-er TUrk mem1eket1erindeki mUe11if1er de 9a0'a-
tayca tabirini deg-i1, umurniyet1e TUrk! veya 'I'Urkge !abiri-
ni ku11anml§lardl.r. Nevayl. devrinden sonra ise aynl. tabire
Nevayi di1i deni1digi de olmu§tur.

~,air, yukarl.daki beyi tte zikrettigirniz rrurk! ve Fa-

risl. I den ba~kai Errneni, .l~rap, KUrt ve Hint di11erini de
,
bi1rnektedir. ;;Ukri, TU dc, Ar2p ve :F'ars dili nde yaz1.1ml ~

3 4 • .;u ,. , J".:1 tl'181,

''')'\:rl-1 ;. Se Li:fl:'.:::: n STile I Topkap1.-~az. Ktp. v.275-b/3.
35. a.g.e. 275-b/4
 17

bir gok eser o};:umU[i' bu dillerde yazllrnJ..§ }dtap12rJ.n e}we-

risini gonIU:}tUr. J-iernen her dildeki yaZJ_Yl okuyacak kadar

kabiliyetli ve kUltUrlUdtir:

Me:n .m~ni cUz I iyyata yorrnarnJ.§arn

Az }~alupdur kUtUp ki gorrnerni§ern

F~risr'de
.
ne nazrn u nesr ki var
'-k§er
L 0 Id ur k'1. gorrnl§ern
,.. ] - 36
te;:rar

~tikr.l, kendisinin aruz ve kafiyede rnahir oldu~funu

soylernesine rag-men, Selirn-narne ' sinden dolayl dah2 sonraki

rnUnekki tIer taraflndan oldukga bUyUk tenki tlere ugrarnHjtlr.

Cevrl 3 7 yenl(J.en
A , - ter t lp
. e tt 19l
' ~. .S. eJ..lm-narne
-, I ' b a9 lnd a onun
runA

vezin ve kafiyedeki noksanllk ve yanll§llklarlna dikkati

g eker • Cevrl'ye gore eserdeki bu hata ve yanlJ.§l~klarln

tek sorurnlusu ~Ukrlldir:

GordUrn el'hak vezninUn noksanJ. var

• t •

Ya(ni 01 cevher degUl kamil-layar

.....
Ger ~avafisinde anun ca.-be-ca
Var ise bir nige mUsta ' mel eda

S~hib-i te'lIfedUr andan su'~1

I
3U
.
_.,
Sanlb-i ";'
tertlbe 3d ur }-1
yo( (l . . . .')-1 U <El •

36. a.g.e. 275-b.

37. Cevr.1 ir;in bJ(. s'43
3U. :;;Ukrl.-i Di tlisl., :3(~1)_!.n-1l$me.' (c::evrl. I nin tcrtip ettiiii
nU,3ha), JlJiJ.Jet- Ktp. J:anzurn bl. nr.l:nU.
 18

:;U}crl, nahv ve sarf bilmektedir. I\luamma, lUaaz ve

• J

lUaatin cUmlesine V~k2f ve feon-i ins~'da s~z sallibidir.

~ .
5elim-n~rne' nin hat1mesinde, kendihak)unda verdi-

9 i bilgilere g~re; ~,Ukrl, islam.l ilimlerin tarnam2na va-

k2ft2r. HUftUIUk, kad212k ve mUderrislik gibi resDl.l va-

zifelerde bulunan bir din adam2 o1mas2ndan dolaY2, hadis,

tefsir, kelam, f2klh vs. din.1 ilimlerin hepsinde nUfuz sa-

hibidir. Hatiplik ve vaizlik de yaprn2§tlr. Kendisini zarna-

nln en bli:yuk hatiplerinden birisi olnrak tavsif eden §air,'

vaizcilikteki ba§ar2s2nl §u beyitle a<;2klamaktad2r:

.
Va t zuml ehl-i fazla dinledUrem
39
Vecd li haletle halkl inledurem
~ .
Buraya kadar zikrettiklerirnizden ~ba:;~ka, bir <;oJc

ilim sahasl daha ~:Ukr.11 nin me§guliyetleri aras2no.adlr.

ilm-i eo.var, ilm-i ma 'kul, ilm-i menkul, ilm-i hikrnet,

ilm-i,beyan, ma'an.l, bedi.l ve ilm-i riyazi §airin me§gul

oldugu ilimlerden bazl1ar2d2r. §air, ·adab bahsi" g~rmU§,

ins;::mlar:L tat12 dil ile yola getireb11ecek kad(Jr ikna gU-

eline sahiptir.

0 Ukr .1, sporla da ilgilenmi§, bir <;ok spor da12yla

ugra§DU §tJ.r. Me§gUl oldw]u spor dallar2ndan baz11ar1 §un-

lardlr; j·1urat suyunu ge<;ebilecek kadar iyi yUzme: bilmek,

at<s21J.kla me:;gul o1a:r.ak iyi ata binmeJ(, i tC;J J.1k ve ):u§<;u-

lul::la ilgilenmek, av av1ama}~, ba12k tutrnak, 1yi yay s;ekip

----~.~. -- ~.~- ._--_._----

0
3 To <."'}
c"u<:rJ.-1
A, ""1' " t~ I'1m-naI7K;,
L].'C 151",:.e ,. n ',) J'
.!.Op<:i-lp1-:az . .) -1/1J
, .. p • .27~-
• .vt ) .•
 19

ok atrnak vs.

;;,UkrL mUSl'k"
1 1'I e d e ugrd&ml§,
~ g0n1U olursa iyi tan-

bur <;almaktadlr.

:;,air, Selim-name I nin h2tiH1esinde kendi ;;air1igini

ve i1imdeki nUfuzunu deger1endirrhi§tir. AS11 ;;ohretini,

saydlglmlz bu i1im da11arlndan degil, yazml§ oldugu Se1im':"

Dame sayesinde kazanml§tlr. Fakat zamanJ.nda §aire ve §iire

meyi1 olmad191 ndan yakl nlr: 11 t;~a.ir1er ;:iir sc'i'y1eyip de ne ya-

pacalt1ardlr ?" c1er. Rag-bet eh1i, ~,airin soz1erine deger ver-

medigi i<;in, Uz-ulmulj vs gozlerine Jedn dolmu~'tur. HUki.i.rndarln

kendi sozlerine i1 tifat etmesini be};:lemektedir:

Bu1madum .ci1mden bugUn behre

01ml§am §imdi §i L r-i1en ~ohre

.
Yokdur amma bU §i're hem-mayi1

Ney1esUn §i(r soy1e)~p kayi1

Kl1madl
, ragbet eh1i sozlerUme

. .
Kan tolupdur bu gamda gozlerUme

. -.
Yok dUi.:ur be'ode zevk U sevk
.::. , buaUn ;;;;

Vardur amrna ciaerde hay1i dUcrUn

-' '"' -
iltifat eylese zamine §ahl
,Bennenun
.. , , ..., S02.
.' 1 '
erlne ga . ~ 40 •
-h gehl

----------------

40. a.g.e. 277-a

 20

"1-;:rl"', l1ln
~".u
. h c1ya t 1. 1"1a k}
.... ~ln d a .. 1 edlJL.e.r.UfllZ.l
SU] -." 1 . . . ,K1.SaCa

ozet.lersek;

i;,air I Bi tlis vilajretimizden olup Selirn' in tah ta ~Je<]­

rnesiyle hUkUmdara kaside vermi§ ve Diyarba}nr ta.rafl8.r.lnda

bir zaamet i1e mUkafatlandlrl1mlgtlr. Osmanll topraklarlnl

1~atl1an Dulkadlrll. topraklarlnln beyi ;;;:ehsUvar Oglu Ali'

nin istebi'.l,le bir Selim-nAme vazml.s,

__ ..L,j sonra Koci bin Halil'
~

in eseri begenmemesi Uzerine ,selim-name I yi tekrar yazmJ.I;;-

tl.r~ Kanun.l' ye takclim ettigi bu eserden dolayl. bUyi..ik mik-

tarda caize alml~tlr.

~UJ<rL Yav1,lz Sultan Selim ve Kanun.l SuI tan SU1e:lTfnan

ile <;es;itli seferlere katllml§i kadJ.l1.k, rnLlftUIUk ve mU-

-derrislik gibi vazifelerde bulunmu§, alim bir zattlr. GlUm

tarihi kesin olarak bilinmernektedir.

 S l~LiH-NA!'-m

HUellifi taraflndan Selim-name veya Selim.l-name

isirnleriyle zikredilen eser, bazl kaynaklarda i?UtuhatU' s-
selimiyYe 41 ve l"UtuhatU' s-Selim Han42 olarak da anllmak-
tadlr.

~Ukrt'nin Selim-name'si ilk yazllan Selim-name-

lerden biridir. ;:;ehsUvar Oglu Ali Bey'in anlattlklarlna
gore tertip edilen Selim-name, hUkUmdarln olUmUnden bir
Yll sonra yani 1521' dei K09i bin Halil' in an1attlklan.yla
meydana getirilen Selim-name ise 1524 Y1l1nda telif edil-
mi§tir.

Eser, failatUn failatUn failUn wezniyle rnesnevi tar-

zlnda tertip edilmi§ olup dig-er mesneviler gibi tevhid'le
ba§lar. Daha sonra, mlinacaat, na't, eseri kendisine takdim
ettigi Kanun.l Sultan SUleyman' 1n medhi, bir kaside ve bir
gazelle devam eder. Yalnlz ikinci guruba dahil ettigimiz
Ko<;;i bin Halil'in anlatt1klar1yla tertip edi1en nUsha1ar-
da :l-er alan sebeb-i telif bo1iJmUnde, &Ukrt' nin eseri kale-
me almas1n1n scbebi ve telifi slras1nda ge<;;irdigi degi;;ik-
liJe1er safhalar1yla an1atllrm.§tlr.

41. Katip C:;:elebi, Kc!:;fU' z-ziinun, istanbul, 1941, c.II, s.

---~.

123'7 •

42 . . \.li, K-UX~2'll~~_-cD.~!:2..~F' l'luruosrnaniye Ktp. s.'1l9·-a

 22

Bundan sonra 11 Agaz-l Dastan-l Sul tcm SelIm" ba,:{llSrl

ile esas konuya girilir. 0ehz~de Se1im'in 1490 Ylllnda Trab-

zon'a vali tdyin edilmesinin an1atl]dl~1 ilk b51Umden Gonra,

11. Bayezid' in ogullarl l>.hmot, Korkut ve Selim aras.lndaki

taht kavgalarl teferruatllca i§lenir.

Daha sonraki bolUmlerde, Yavuz Sultan Selim'in sekiz

Yl1l1k hUkdmdarllk devrindeki hayatl ve seferleri ·tarih~i-

lerin de 5nemle vurguladlklarl gibi olduk9a mevsuk ve geni§

bir ~:ekilde anlatJ.lmJ.§tlr. IJSelim-name' nj.n 'lfarihi Degeri"43
ba§11g1 altlnda daha sonra Uzerinde duraeaglmlz gibi bu bi1-
giler kendi 9agda§larl ve sonra gelen Osmanll tarihgilerine
kaynak malzeme te,:;;kil edeee}: ve bol bol kullan11acakt1r.

Se1im-name'deki hadiseler, eserin birinei gurubuna

44
giren nUshalarlnda 1521 YllJ.ndaki Canberdi GazalJ: isyan1-

nln bast1rJ..lmaslna kadar devam ettigi halde, ikinei guruba

giren nUshalarda Yavuz Sultan Selim'in vefatlndan sonra Sul-
tan SUleyman' J.n tahta gec;mesiyle bi tmektedir. Eserdie, E>elim'
. in 51Urili Uzerine yazJ.lan uzunca bir mersiye de yer almakta-

dlr.
Eserin hatimesinde §Ukrl, eserdeki hatalarlndan do-
laYl af diler ve kendi hayatlnl, karakterini ve c;e§itli ilim-
lerdeki bilgi ve maharetini gUzel bir Uslupla anlat.lr.

43. bk. ilSelim-narne'nin rl'arihi De6eri" , 8.'16.

44. Dunlar, Vi\"cina ve j1.tat'.ir);;: Un. Kt-r.:. nUsh.alarlcur.
~ J.
 5. /!t . -:; _ I.' •

§UKRI VB SI~Ln'j-Nl:.JvlE' SI UZERINDE YAPIIA1;j

gAL I ~;IJ'lALAR

0 Ukr.1 ve Selim-name'si Uzerinde yapJ.lan <;alJ..s:rnaJ.ar.l

burada )o..sFl.ca tan.ltmak istiyoruz.

1. ~uara tezkireleri ve ilk bib1iyografik eserler:

a) Tezkireler:

&Ukri ve Selim-name'sinden ilk bahseden eserler, §u-

ara tezkireleridir~5 ~'aka t, tezkirelerde 'i'likrJ: ve eseri hak-

landa soylenenler birbirini tutmamakta ve yetersiz kalmakta-

dl.r. Tezkirelerin birler}tigi en onemli nokta/ eserin, olay-

larJ. bizzat ya:;;;ayanlarl.n nakillerine dayanarak kaleme all.n-

dl.gl.ndan yUksek bir tarihi degeri haiz olmasl.d1.r.

Tezkirelerde verilen hilgiler bazen,birbirinin aynl.-

s.ldl.r. J:v1esela, Kl.nall.-zade'nin TezkiretU'§-§uara'sl. ile Kaf-

zade Faizi'nin ZUbdetU'l-eQ'ar isimli tezkirelerinde veri-

len bilgiler birbirinin tekrarl.ndan ibarettir. <2' Her i1<i

45. ;;',Ukri ve Selim-name'sinden bahseden tezkire ve bib1i-

yografik eserler §unlard1.r:
Latifi, Tezkire-i Latifi; Kl.na11.-zade rlasan ge1e1:>i,
.,:r~zkiretU' .;:;-~;uarai A§l.k ge1ebi, l'ie~:airU' §-cuarf~i
Kaf-zade 1"aiz2 ZUbdetU' l-er.~' fir; Golibolul1.1 Ali
I I

KUnhU t l,-ahbar; Katip ge1ebi', Ke~:fU' z-zUnun; SUrey-

ya, Sicill-i Osma,ni; ;>erll.seudin ~;alT1i, Karnusu
~ ..... -_
I I-a I lam.
 24

• 1,'
"CeZ.r~lre
de "}" In1.11
~~U~r1.
' •
.~;a1.r
' ~. ...
l 1.g1.n1. .ovrno}ct eC.(1.r
l' .!J6 •

;~;uadl tezkireleri ve bi·bliyografik eserlerdo Selim-

name ve mUellifi hak)onda soylenenler 90k defa birbirini

tutmarnakta, fark11. degeb1endirme1er yap1.1tnaktadlr. hesel a ,

~Ukr!'nin hangi seferlere kat1.1d1.g1. hakk1.nda veri1en bilgi-

· ".."
1 erd e b 1.r ou:tun look c··
ll" yo kt ur. 4'1.C1. 11 -1.. 0 srnan1. ~ 47 ;;,u
"I ao . "k rJ.A, n1.n
.

SuI tan Se1im ile Be1grad ve Iran sefer1erine; A.'}lk gelebi I

nin Hel?airU I §-§uara l slnda 48 iso Belgrad vo Rodos seferJ.e-

rine katlldl~1. s5ylenrnektedir.

b) ~Ukr! ve eseri hakklnda en geni§ ve dogru bilgi-

49
leri Gelibolu1u Ali ' nin KUnhU ' l-a hbar isimli eseri ver-

mektedir. Bu eserdelc1 bilgiler, dig-er kaynaklardaki eksik

bilgi1eri tamamlayacak mahiyettedir.

c) Tezkire ve bibliyografik eser1erden sonra, . i;?Ukri'

nin Selim-name l sini ilk tenkit eden 17. aSlr §airi Cevr!'dir.

Bu §air, tarih! a9ldan ka.·ymetli, dil balumlndan eski ve zaYl.f

buldugu bu eseri, kendi ka1eminin kuvvetini ve nazJ.mdaki ba-

'. §arlSlnl. gos k yenl.'d en yaZffil.§ t l.r50 • E serd e~l.
.. t erere" k' veZl.n
. ve

46. Kl.na1l.-zade Hasan ge1ebi, TezkiretU'§-~uara (fae.), An-

kara, 1978, c.I, 8.519; Kaf-zade Faiz!, Tezkire-
tU1q-§uara (Bu isimle) , Millet Ktp. nr.758,s.141.
47. SUreyya,Sici11-i Osman!, Istanbul, 1311, c.3, ':3.155.
48 . .~.~1.k ge1ebi, l'le.:)airU 1s-suara (fae.), Lom1ra, 1971, 8.24·9.
49. AIL ~K...:cU;.:.;n:::.h=-=u,-·I-::;J,.':':_ahbar, J';uruosrnanJye Ktp. s.419-a,b.
50. ~Ukri-i Ui tlisl, Selim-nam~ (ter-tip edcn Cevrl) J j';illet
Ktp. hanzum bl. nr.1310.
 25

kafiye hatalarlnl el1nden geldi§ince dUzeltmi§, eaki buldu~

gu dili ise devrinin TLirk<;esine aktarml§tJ.r. Eser:i.n ba,:? klS;';

mlna aynl vezin ile ilave ettigi par9ada, Selim-n&me ' Yi bir
<;ok yonden degerlendirrni§, tesbit ettigi eksiklik ve hata-
lar.:t. gc)sterifli.]tir.

<;erkesler k&tibi Yusuf, Selim-narne'Yi 1030/1'1.1620

Ylllnda Kahire'de nesre gevirmi§tir. Nesre <;evirirken bazl
beyitleri oldwJu gibi muhafaza etmi§, bazJ. beyitleri ise
nesre <;evirmeden atlaml§tlr. Yusuf, burada bazl hadiseleri
ba§kalarJ.ndan duydugu §ekilde degi§tirerek aldlgJ. eserinde
NJ.slr seferi ~;Ukr.l' den olduk<;a farklldlr. <;erkesler k&tibi,
1·,J.lslrdaki muharebeleri anlatlrken kendi i§i ttiklerini "ra-
vi. kavlince", "ehl-i tarih kavlince" diye ilave etmi§tir.
Selim-n&me'nin sonuna eserin yazlldlgl devre kadar Hlslr'da
51
valilik yapanlarln isimlerinin bir listesini de eklemi§tir •

51. Selim-n&me'nin Yusuf <;evirisinin Avrupa ve TUrk kUtUp-

hanelerinde gok saYlda nUshasl. mevcuttur. Burada
bazl.larl.nl. veriyoruz;
Yusuf, Selim-n&me, Viyana Ktp. nr.l008 (Bu nUsha i9in
bk. FIUgel, Viyana Ktp. Katalogu, c.II, 8.229-30'
da bilgi vardJ.r)
Yusuf, Selim--n&me, SUlevrnaniye, Esat Et. Ktp. nr. 2146.
---------- ~
xusuf: 1':£eno.i, Selim-name ve ~ierh.i,., SUleyrnaniye, Halet
Ef. Ktp. nr.586/2.
Yusuf, Sel4:!!!-name, 'l'opkapJ. barayJ., Lazine Ktp. nr.1422.
 26

11. Selim-name hakJnnda yapl.lan ilm.l c;;:all.~}ITlalar:

A. Avrupa I daya~_Il.lan c;;:all.:;.malar:

~l KUtUphane KataloglarJ.:

Avrupa kUtUphanelerinin hazl.rlanan katalo91ar,lnda,

o kUtUphanede bu1unan Seljm-Di-lme nUshasl. ve ,mUellifi haklan-

da Jasa bilgiler vardl.r. I::unlarda esar, }asaea c;;:e§i'tli yon-

5
larden tanl. tl.1ml.§tl.r 2 •

b) Bu aSl.rda Se1im-name ve mliellifi bakkl.nda ilk eid-

d.l ara~~tl.rmalar Avrupall. tarihc;;:iler tarafl.ndan yapl.lml.§tl.r.

Hammer, GOD. ve Q.Q,E.53 isimli <;all.§malarl.nda §Ukr.l'nin·ha-

yatl. ve eseri hakkl.nda }asa bilgi vennekle yetinntitjtir. Ham-

mer ~Ukr.l'nin sadeee Rodos seferine katl.ldl.g1nl. zikreder.

c) F. Babinger, Osrnan11 'l'arih Yazarlar1 ve Eserleri 54

isimli eserinde once ijUkr.l ve eserinden bahseden kaynaklar1

tenkit eder. Sonra Selirn-name'yi tanl.tarak k1sa bir tahlile

tabi tutar. Babinger, eserin bilhassa Iran seferi i<;in ta§1-

d1g1 onem Uzerinde durur.

52. Avrupa kUtUphanelerindeki nUshalar ve bu nUshalardan

bahseden ka:tal:<b<ylar §'unlardl.r:
Viyana, nr.1007 (Baz. PIUgel, 11., 229); Dresden,
nr.10l (Haz. l!'leiseher, Cat.14); Upsala, nr.206
(Haz. Tornberg Cat. 125); Londra-British j,ilUZ. Or.
1039 (Haz. Rieu, CTM,174)
53. Hammer, CeseLieht~ des Osmanisbhen Diehtkunst, Pe:,,'-

te, 1837, c.II, s.452.

I (tere. Devlet-i Osmani vc 'l'arih±t l"lehmet
GOR.
------ '
Ata terCe istanbul, 1330)

511. }'. Dabj, nger, Osmanl J_ rI'arill Yazarlarl. ve l:serleri, (tere.

CO;"kUD Uc;:oJ;) ""nk2r<1,1982, s.58.
 27

d) Herbert J'an~}}(y, J:bn rrul un Krcnigi UzerindeJd. 9 a -

11~maSlnda Yavuz Sultan Belim1in Mlslr seferinden bahseden

kaynaklar ve mUelliflerini anlatlrken ~Ukri ve Selim-name l

si hakklnda §unlan. yazar:

1II'1~s~r seferi ile ilgili ozel eser olarak ~"UkrL {5e~-

f.1 ve SUcudil nin yazdlg~ Selim-nar;'leler 'rnevcuttur. Dunlan.n

hepsi 90k degerli ol up, il}( planda birincisi (;,Ukri l nin ese-

ri) nesredilmelidir • .':.'iUkri l nin manzum 2ekilde

,.) .:I .;) '\7azdJ.a~
J.;;J Se-
_

lim-n§me (ki ~tikri Sultan Se1im'le te~rik-i mesai ha1indey-

di) tarihi bilgi a9~slndan 90k zengindir ve birinci derece-

de bir kaynakt~r. Bununla kaJ.mayJ.p, ayn~ zamanda bir di1

abidesidir. ~UnkU, 90k hususi bir diya1ekt ile yazl1ml§t~r.

Du eser, Rumeli, nadolu ve Azerbaycan yan~nda Dogu '.i.Url::ce-

l·l.

si unsur1ar~ da ihtiva eder. Eserin 9G}~ hassas bir §ek11de

.
~nce 1 enmes~' gerek'~r... 11 55 d'~yere(
) k en 0.'lsJ.n
, d en SOnra ogren-
.. u

c1si A. Steidl1in bu eser Uzerine yonelmesine de zemin ha-

z~r1amJ.§t~r. Jansky, kendisinin be§ nUshasln~ bilqi(ti bu.

eser Uzerinde 9a11§mak istedi§ini oze11ik1e be1irtmesine

'"
rag-men biz onun bu konuda yaptJ.gJ. ba§ka bir 9a1~§may~ tes-

bit edemedik.

Jansky, ayn~ maka1ede Se1im-name ' nindegerini §u

cUrnleler1e a9J.k1amaya devarn ecier: I1 i'likri I nin SeJ.irn-n§rnet

sine Tijrkiye' de bUyuk onem verilmektedir. I. SuI tan Selirn I

in devlet yonetimi ve ozellikle JIllslr seferi bir 90}( 9agda-

§~na tarih yazr:-lak i9in kaynak1~k yapnll§ tlr. .• 11.

55. J-ansky, "Die Cbronik des Ibn 'I'ulun a.ls (>escLicht-

que11e Ubcr den l"eldz1.lCj SuI tan ~;eliml s I . ~je<Jen
""
OJe '- J u!.en._L:;a
Ilklm "0'"1-. lslill1, 1 Cl"
,:
_'<'"
9 "\Ilen, .,V.II,
I' -
'T r A '-.l
8.1-'.1:-3..:>
 28

e) A. Steid1, hocas1. Prof. Eerbert Jansky'nin tav-

siyesiyle [;;i.D~r.t' ninSe1im-nclme' sinin Viyana nUshas1. Uze-
rinde bir doktora tezi haz~r12m1.Qtlr. Tezinin baSl11.p ba-
s11madlglnl henUz tesbi t edemedik. l?akat, Steidl tezinin
ozetini ve i1gi e;ekici nokta1arl bir makalede ne§retmi§-
. 56
t lr •

Steid1, ga111,?maslndai once -?/Ukrl.'nin §ahsiyeti Uze-

rinde daha once soy1enen1eri bir araya getirmi{?tir. F'akat
bu <;all§mada fayda1andlgl kaynaklar, Avrupa klitUphanelerin-
deki bazl tezkire1er1e PIUge1 ve Babinger'in gall§malarln-
dan ibarettir.

A. Steidl, <;al1§maslnln sonunda eserin muhteva ola-

rak fazla zengin olmadlglna dikkati <;eker. Eserin telif ta':";
rihi hakklnda FIUgel'in tesbit e~tigi 927 (1521) tarihinin
yanl1§01dugunuileri sUrer,. fakat kesin bir karara vara-
maZe Ayrlca Babinger'in "Selim-name'nin ta~ihi degeri yUk-
sektir" cUmlesini alir ve bu fikre katl1madlglnl soyleye-
"\ rek)bu :yikri c;UrUtUr. <,;all§maslnln sonunda, Se1im-name'nin
hie; bir t.arihi degerinin 01mad191 kanaatlne varlr.

A. Steidl, Viyana nUslmsl Uzerinde yapt191 <;al11,?-

ma sonunda muhtevanln oldukc;a fakir, im1a hatalarlr11.n e;ok
fazla oldugunu belirtir. Viyana nUE~haslndaki AraP9a kelime-
lerdeki hatalarln faz1al1g1 sebebiyle, babinger'in bahsetti-

g1 gibi ~,Ukri' nin vaiz, kadl ve mUderris olduguna inanmaz.

56. Steidl, ') I

"Die vliener Handschrift des ~~elimi-narne
. . ,~ All
von '~UJ\.rl , iJZYJ.1. s. 180.
 29

A. Steidl, eserin muhtevas1D1 zaY1f buldugu i9in sa-

dece dilleilgili ozellikler tizerinde durur. Eserde eski Os-
.
manllca, Azeri ve C;agatayca unsurlara dikkati cseker. iiUk-
rl' nin A};:koyunlu saraY'l.nda bir sUre yaliiad1g1 i9in Selim-na-
me'yi sarayda kullanllan dille yazdlglnl belirtir. :eu dil,
Akkoyunlu Tliry..menlerinin kullandlg1 TUrkmen saray dilidir.

A. Steidl, eserin dilinin berrak oldugunu soyIer.

Fakat Babinger ve Hammer'in "eser kaba bir §iirdir" §eklin-
deki iddialarlnJ. kafiye a9Es1n,dan 90k tekrar ve ha§iv oldu-
gu i9in tasdikeder.
Ara§tlrmaCl, eserin mUstensihinin ~Ukrl olmadlglnl,
mUstensihin anlamadlg1 kelimeleri Osmanllcaya c;evirdigine
inandlglnl da beIirtir.

A. Steidl, eser hakk1nda yukarlda belirttigimiz hU-

kUmIere vardlktan sonra, eserdeki imla, £onetik ve,§ekil
hususiyetleri tizerinde durur. BuradaDogu Tlirkgesi ve Aze-
ri unsurlarltesbit ettikten sonrabirdegerIendirmesini
yapar. Fakat, Steidl, sadece Viyana nUshasl Uzerinde dur-
dugu i9in bir 90k yan11§ hUkUmlere var1r. Once eIindeki
nUsha AIi b. ~ehsUvar'1n anIattif"klarlna gore tertip edilen
Selim-name I nin ilk §eklidir. Bu nUshaY1 'J.;opkap1-Hazine Ktp.
nUshaslyla kar§lla§t1rdlQ-lm1zda Viyana ntishas1n1n hacim ba-
k1m1ndan 90k eksik oldugunu gordUk. Steidl, eserin IITLlhteva-
S1111 tenkit et.rne};:te hakl1.d1r. C;UnkU eIindeki nii.sha tarn b.i.r
nUsha degildir. l:endisi yaln1z bu nushaY1 gormU§, kesin
hUld.imlerini bu nUsha .19in vermj.~~tir.
 30

Ara§t1nnaC1, eserin di1ini ince1e~~en de bir 90k ha-

ta1ar yaprrl1~~t1r. I\.lake1enin sonuna koydug-u dokuz var<'lk11k
se<;me metin1erde baz:1. yan11§ okuma1ar1 tesbi t ettik. Hat-
ta Steid1' din metne tarn hakim o1amad1g1n1 ve metnin hazen
an1a§11mad1g1n11 bu sebepten yanll.§ terclime1er de yapl.1dl.-
gl.nl. gordlik. tresbi t ettigimiz yan1l.§11k1arl.n bir ka<;J_nl.
burada verecegiz.
Steid1'in ga1l.§maS1ndaki baz1 yan11§11k1ar:

/~' geiLilb-dir (3-b/9) I

.- -vierlib-dir
/.J.,,,rJ (4-b/1) ke1ime-
-

1erinindeki son ek1eri dliz §eki1de okurken h~)P 1 utub -

dur (7-a/13) ke1imesini yuvar1ak §eki1de okumasJ.;

~J itmeyin (5-b/7) ke1imesini ete-meyin olarak yan11§

okunmasl.;

dinliz (40-a/11) ke1imesini dey-nliz diye okuyarak vez-

nin bozu1mas1nasebep o1mas1;
c.->'Ai"<goz1ab (6-a/3), ,-,,>t,.,.-'soVlab (9-b/1), t,...o\.;:,\ istab,
. '" -- ,
(16-a/5, 34-a/12, 45-a/1) gibi ke1ime1erdeki -p zarf-fii1
ekini -ab o1arak tesbit etmesi;

y-> de-vU ve ~)/ goz1i-yU diye okudugu ke1imelerde-

ki -u/-ii zarf-fii1 ekini -iyli o1arak gostennesi;

Yukarlda verdigimiz orneklerder..i yanlJ_,jll.k1ardan

ba§ka, Steid1' in Arap harfleriy1e verdigi ve J-\.1mancaya ter-

cUme etti§i dokuz varak11k metinde bir gok yan11§ dizi1me-
ler tesbit ettik.

tf tig (1-b/12) kelimesi r- o1ara}ci

... ~. 41, '.
.J" \):7 tapar (2/a/5) 11
./- .
to
 31

~\;
.
kanq (2-b/10) kelimesi o~\9 olarak,
<f:..f G~rci (2-b/15) " 'l..:?,. J 11

~_w tinayet (5-a/7) 11

~~ 11

~_\ itm@ (5-b/7) 11

~\ 11

v~/~ gozleyub (6-b/9) It

L-'\J //' It
yanl~§ §e-
.-
kilde dizilmi§lerdir. Bu kelimeler terclirne edilirken rnana-
landlrma dogru olarak veriilldigi i9in dizgi hatasl olarak
kabul edilmelidir. F'akat, metinde anla§J.1mayan ve yanlJ.§
mana1andJ.rllan bazJ. kelimeler olmuQtur;
/
/)D..J¥ , vU gelmekdedUr (5-b/6) olarak okunmasJ. gereken
kelirne, yanlJ.§ okuma ve yanlJ.§ tercUme ile /.).!>ii1> dihel-
mekdedlir §eklind;e :,.'-;-kul1anJ.lml §tJ. r.

eJ{; tokmek (29-a/5) olarak okudugu kelimeyi "dovmek U di-

ye yanlJ.§ rnanalandJ.rJ.lmJ.§tJ.r.
,F' . r
; <:'_,;/Yine bazJ. olcumalarda vezin .bozulrnaslna dikkat edil:-
~~,,----~

, ,

memi§tir. BazJ. beyitlerde fazla hece veya noksan kelimeler-

le vezin bozu1mu~tur:Hesela, 3-a/3 I deki bey tin ilk TnJ.srasJ.n-
,/
daki ~ ger kelimesi dli§Unce vezin bozulmu§tur.
1
Steid1 in 9a1J.§masJ.ndaki hatalar sadece bunlardan iba-
ret degildir. Fakat biz bu~ada dikkat gekmek i9in bir ka9
orne};: vermekle yetindik. §u fikrimizi tekrar soylerne1iyiz
ki; Steidl metne tarn mBnasly1a hakim olamamJ.§ vebir <;rok

hatalar yapml§tJ.r.

J
 32

B. TUrkiye'1.de yarnlan c;all§malar:

'l'lirkiye'de Selim-name ve mUellifi hak}anda ilrn.l ga-

11§malar son Yl11ard1 yapilm1gt1r.

a) Agah S1rr1 Bevend, Gazavat-nameJ.er ve l'iihalog,lu

AI 1' Bey • 1n
. Gazava t-nameS1
'" 57 1SJ.m
, , l 1' eserJ.n
. d e ,S
eI1rn-name
' " h a k. . -

k1nda daha on~e yazl1anlar1 kJ.saca tan1 tt1g1 yazlsJ.nda -ese-

rin ismini Selimi=name olarak vermi§tir. Kendisinde bir

nushasl.lun var11g1ndan sahseder ki, 0 nUsha §imdi Erzurum

AtatUrk Universitesi Ktp.dedir.

b) Selim-nameler Uzerinde yapJ.lan c;alJ.§malar araS:l..n-

da ';;ehabeddin Tekindag'J.n "Selim-nameler ,,58 isirnlimakala ....

si gok degerlidir. rrekindag, Se'lim-name' deki tari.hi bilgi-

leri takdir etrnekle beraber ~Ukri' nin karde§lelJ arasJ.ndaki

taht kavgas1nda Korkut gelebi taraf1n1 tutrnas1n1 hatalJ. bu-

larak tenki t eder.

c) Fahir iz, Eski TUrk Edebiyatlnda NazJ.m59 isiml!

kitabJ.nda Selim-name'den bir parga metin ne§retmi§tir. Bu

negirde, Afyon KUtUphanesinUshas1 esas all.nmmlP~, Topkap1-

Hazine KUtUphanesindeki nUsha ile kar§lla§tlrJ.lml§t1r. Ne-

57. A. S1rr1 Le\Vend/ Gazavat-nameler ve 1'1ihalog.1u Ali Bey'in

Gazavat-namesi, Ankara, 1956, s.22.

ll
58. §ehabeddin'rekindao "Selim-narneler , LV. Bd'; Fak.
v ,-

",,'
'I'arih EnstitUsU Dergisi, Istanbul, 1970, c.Ls.
215-230.
59. -,Fahir fz, Bski 'lurk Edebiya tJ.nda l'JazJ.m, c. 1/11. istan-
bul, 1968, s.760-771.
 33

. §ir, Afyon Ktp. nUShaSln2n l7lb-179b ile 2l0a-220a varakla-

r2 aras2ndaki bollimLi ihtiva etmektedir.

<;) Selim-nameler lizerinde doktora <;all.'~maSl, yapan Ah-

met Ugur, eseri tarihi a<;ldan degerlendirrni·2tir. Ugur' un dok-
tora <;all§maSl bas2lmam2§ olup, ara§tlrmac2 bu konudaiki
ayr2 makale ne~'retrni§tir60. Bu makalelerde tesbi t ettigirniz
yanll§12k ve eksiklikleri daha sonra <;all:;;rnarnlzda yeri ge1-
d 2'k <;e gos ~,6l • u"gur, ma k a 1 e 1 er211
.. t ereceglz ' b'lrln
. d e eserd en b'lr

par<;a metin nef]retll1i~tir ki, burada da bazJ. okuma yanll§12k-

larl vard2r.
62
d) Fuat Koprlilli ve Osman F. sertkaya 63 ara.'jtlrmala-
r2nda §likri'nin <;agatayca gazellerinin oldugundan bahseder-
ler, fakat bu konuda ba§ka bir bi1gi veya kaynak gostermez-
1er.

60. Ahm~tUgur; "S e lim-name1er", A.tt. ±lahiyat Fak. Der •

Ankara, 1978, c .XXII. ". s. 367 •
___ , "§likri-i Bitlisi ve Selim-namesi", A.U~ i1ahi-
ya t ]'ak. Der .. ' Ankara, 1981, c .>::XV. , s. 326 ..
61. bk. <;a12§mam2z2n s.~1,

62 •.. F~at Kc;>prlilU t 'lUrk Bdebiyat2 Tarihi, istanbul, 1981,

s.376.
63. 'Osman F. Sert~i.a, 1I0 sman11 ~air1erinin <;agatayca 9iir-
led,li , TDED:' c.XVIII., Istanbul, 1970, s.1338.
 34

e) Prof. Dr. Earun Tolasa, ., b:ir <;al~§mas~ndai La-

tifl. ve A§~k <;elebi'nin §uara tezkirelerinde §Ukr.l hakk~n-

da verilen bilgilere dayanarak, bu tezkirecilerin §likrl.

64
ic;in yapt~klar~ tenki tIeri incelemi§tir .•

Ill. Selirn-narne Hakk~nda Yap~lan Ogrenci Tezleri:

65
a) Ahrnet Ate§, Selirn-narneler isimli edebiyat tari-
hi tezinde eserin Topkap~-Hazine Ktp. nUshaSHU tan~ tm~§, di-
ger baz~ nUshalar~n da klinyesini vermi§tir. Ate§, Tekindag
gibi ':;":Ukrl.' nin Korkut taraf~n~ tutrnas~n~ tenki t etrni§tir.
b) Prof. Dr. ~;ehabeddin Tekindag Uc; ogrencisine §.§-
lim-narne'nin Topkap~-Hazine Ktp. nUshas~n~n ilk 90 varakl~k

bir bollirnUnU rnezuniyet tezi olarak yapt~rrn~§t~r66.Fakat bu

tezlerde verilen metinl>erde bir c;ok okuma hatalar~ varchr.

64. Harun Tolasa, Sehi, Latifl. ve A§~k Gelebi Tezkireleri-

ne Gore 16.yy.da Edebiyat Ara§t~rrna veEle9tirisi,
izmir, 1983, s. 17,23~ B7,91,105 vs.
65. Ahmet Ate§, Selim-nameler, 1937-38, Tr.3l (TUrkiyat Ens.)
66. ~Ukri-i Bitlis.l, Selirn-narne, Haz. Erdin<; Okay, la-30b
aras~ rnetin, 1980, M.14717.

___ , Se1im-narne, Haz. Nedirn ipek, 28a-58b aras~ metin,

1980, 1\1.14721.
___ , Selim-name, Haz.Dogan Go<;rnen, 6la-90b aras~ me-
tin, 1980, M.14704.
 35

c) ';Ukrl'nin Selim-narne'sinin Yusuf <;evirisi Uzerin-

~ ae
ae ~ ogrenc2 t ez l
•• v • ' yapl 1 m2§ t 2r67.• B··Ju ~ez
er2 . 1 e rd e eserln
. b'2r

}asm2 rnetin olarak hazlrlanm2§t2r.

SiUkr.l ve Se1irn-name'si Uzerinde yap21an <;a121}ma1ar

bun1ardan ibarettir. Fakat Avrupa' da yeni 9a12§malclr2n ya-

p21m2§ olabi1ecegi ihtiiha1ini de unutmamak gerekir. §Ukrl'
nin eserini ince1erken bu kaynaklara tekrar donece}c ve ten-

kitlerimizi yapacag2z.

67. Yusuf, Se1im-name, llaz. Ivlehmet Da1, Topka,p2-fIazine Ktp.

1422 'nin 16a-31a varaklar2 araSl metin, 1973,
1"1.9879.
 SELIlv1-NAl\1E' NIN TARIHI Dl::OERI

Selim-name' yi tarih.t bakuudan incelerken nUsbaJan.

iki gurupta degerlendirmemiz gerekir.

Birincisi; Selim-name'nin ilk §eklinin tarih.t de-

. j

geri: ~)UkrL Sel im-narne yi ilk defa teli f ederken ~,ehsUvar

Oglu AIi Bey'in anIattJ.klarJ. maIzemeyi kuIIanm1§tl.r. Bu mal-

zemf:' ile meydana getirdigi eserin iki nUshas1 bugune kadar
ge;lmi~;tir. BunIardan birincisi Viyana nUshas1d1r. Bu nUsha
90k eksiktir ve Steidl'in de bahsettigi gibi tarih.t bir de-
geri yoktur. Eserde hadiseler kopuk kopuk verilmi§tir. Di-
ger nUsha ise, Erzurum AtatUrk Unv. Ktp. deki nUshadJ.r. Bu

nUsha hacim bak1m1ndan digerinden daha bUyUktUr. Tarih9iler

eseri tarih.t a91dan degerIendirirken boyle bir aYJ.r1ma git-
medikIeri i9in biz de eserinilk §eklinin tarih.t degeri hak-
}unda kesin bir §ey soyIeyemiyoruz. A. Steidl, eserin Viya-
na nUshasJ. Uzerinde dunnu§, nUsha 90k eksik oldugu i9in ta-
rih.t degerini anlayamam1§ ve eserin degersiz oldugu kansa-
68
tJ.na varm1§t1r •

Yavuz SuI tan Selim ile uzun Y11Iar beraber bul.un-

mu.;; ve g e §itIi seferIere i§tirak etmi§ olan KoC;i t'ElY, ;:Uk-
r.t'nin ~ehsUvar Oglu'nun anlatt1klarlyIa tertip ettigi nUs-

68. Steidl, "Die vliener handschrift des Selim.1-n2rne von

:~UJ\:rl", I/ZKLl. 8.180-233.
 37

haY1 be§enmeyip, igerisinde bir 90k tarihi yan11§11klar1n

bulundugunu soyleyerek yeniden yazd1rrn1§t~r. Selim-name'nin

birinci ve ikinci l,?eJtilleri tarilH;,:iler taraf1ndan kar§l.la§-
t1r~ld1~1nda bu mesele ag~§a g1kacakt1r. Tarih~ilerin eser
haldanda §imdiye kadar yapt1klar1 degerIendirmelereiE:h umu-
miyetIe ikinci§ekil esas a11nm1§tlr.

ikincisi, Selim-name'nin ikinci §ekIinin tarihJ: de-

(jeri: ~'Ukri'nin Kogi Bey'in anlatt1klar1YI'fneYdana getirdi.-

gi nUshalrJr1 bu gurupta topluyoruz. Yukar1da belirttigirniz
Viyana ve Erzurum Atatlirk Unv. Ktp. nUshaIar1 d1§1nda kalan
bUtiin nUshaIar bu guruba ginnektedir.

Selirn-name'nin tarih.1 degerini idrak eden Cevr.l ve

gerkesIer katibi Yusuf eseri teIifinden bir aS1r sonra ye-

niden i§lemi§lerdir. Cevri, eserin dilini eski bularak her-

kesin okuyup kolayca anIayabilrnesi ~gin sadeIe&tirrni§, ger-
kesIer katibi Yusuf da Kahire'de nesre gevirrni§tir. Buradan
§oyle bir sonue; e;1karabiIiriz: !3elirn-name, yaz11d1g1 devir-
-',
den itibaren bir e;ok tarihc;inin dikkatini e;ekmi§ ve eser Os-
manI11ar aras1nda gok okunmu§tur.

Daha sonraki Y111arda eser UZE::cinde duran bUtUn ta-

rihe;iIer SeIim-name'deki tarihi bilgileri zerigin ve gUveni-

lir bulnlu§lar ve eserIerinde kuIIanml§lard1r. H. Jansky,

escrin tari:h.1 igin §u karara var1r: 11 ~~Ukri I Din manzum iiekil-

dE' yazd1§1 8(=:lim-naJne ' si tarn;]: bilgi bakJ.rmndan 90k zengi.n-
 38

· ve M1S1r
d lr .. serer1
c:.
191n
, • b"lrlnCl' d erecede b " } t lr 11 69
lr}~ayna~

Ahmet ugur da Jansky'nin fikirlerini teyit eder ve ornek-

lCer getirir: " Lser loea Efendi taraflndan geni§ bir ,~,ekiJ.-

de kullan11mlQtlr. ishak'ln bittigi yerde Hoea Efendi bunu

alml§ ve bilhassa naZlm par9alarJ. ~Ukr!'den kelime kelime
alchgJ. halde Li-mUn§ihi ba§1J.g1 al t1nda vermiljtir. ~UkrL

daha sonraki yazarlara da kaynakl1k etmi.~tir. J'.'lesela, Ali'

nJ.n ·"unuu-a
, 1--'"
1.,-" 1 hb
_ ar I J. gl, b J.. 11 70

Esarde Hlslr ve iran saferi olduk<;a geni~ yer tutar.

7l 72
Tarih<;iler <;aldJ.ran ve lviJ.sJ.r seferi hakklnda verilen
bilgileri t.akdir etmi§lerdir. Lser Jansky' nin de belirttigi
gibi, hJ.s1r seferi i<;in aranllan birinei dereeede bir mUra-
73
caat kitabldlr •

Eserin tarih! a<;ldan degerli olmaslnJ.n sebeplerini

§oyle aglklayabiliriz: Bser, olaylarl bizzat Selim'i gok
iyi tan1yan ve onunla birlikte seferlere katJ.lan bir idUel"",
lifin kaleminden 91kmJ.§dl:'r~-r2lftndx;m yanJ.nda Selirn1 in sefer-

,J.erini mUellife naklederek eserin yazllmasl igin onu te§vik

69. Jansky,~_" "Die Chronik des Ibn '.L'ulun •.• ", s.3l.
70 . .Ahrnet.ugur" "S e lim-nameler" s.367.
71. '~ehabeddin_ Tekindagi "selim-nameler", s.2l5.
72. Huhammed Harb, I. Sel im I in Suriye VG 1,jlSJ r i:iefer:J., (Ba-
sllmamJ.0 Doktora tezi), istanbul, 1980.
73. Jc:msky, "Die Chronik des Ibn Tulun ... ", !:~.31.
 39

eden §ehsUvar 0011.1. l\li ve KoC;i bin Halil' in hUkUrndarJ.n

uzun y~llar maiyyetinde 9al~§~:&' olmalar~nln da bU::{i..i}( pa-

74
y~ vard~r •

Eserde [;ah~s ve yer isimlerinin hepsinin verilme-

si layrnetini bir kat daha artt~nnaktad~r. Selim-name Dog-u

bo1gelerimiz ic;in bir atlas dururnundachr. Selirn'in sUrek.li

seferleri dolay~s~yla konup goc;ti.igU bUtUn yer isimleri en

kUC;Uk teferruat~na kadar dogru olarak verilmi;otir. Ayrl.ca

koyler araslndaki uzakllklc.r~n kac; konak oldugu, konakla·-

r~n ne kadar zamano.a allndlgl gibi bir 90k ince nokta daha

eserde yer al~§tlr. <;;UnkU §Ukri Dog-u vilayetlerirnizden Bit-

lis'tenlo1maslndan dolaYl bu cog-rafl bolgeyi c;ok iyi tanl-;-

maktadlr. Dig'er selirn-namelerde bulunrnayan bu cog-rafi bil-

gi sonraki tarihc;iler taraflndan malzeme olarak kullanllm~§-

tlr.

Eserde, Selirn ve karde§leri araslnda' uzun sUre devam

eden taht kavgasln<l.a·,'-:;Ukrl'nin &ehzade Korkut,un tarafll1l.

tutmaslnl Ahmet Ate§ ve &ehabeddin Tekindag tenkit etrni~ler-

dire Ate:,?,1I Escrde Korkut hakklnda c;ok takdirkar bir J.isan

kuJ.lanl;lor: 'Korkut tebdili klyafetle is~anbul'a gelince ba-

Zl yenic;eriler onu tanlY~p padi§ah yapmak isterler. Fakat

o raZl olmaYlp kendinin ilirn .;,;ahl olarC:lk hi.1 i.nroes:i.n i I 1s-

tanbul' a Selim'i tavsiye i91.n geldigini f si5yler. burad,J rrrLi-

74. Habi:1ger, U.SI.D..Cl nJ.J,...~~ri.b.. Ya..zd r-1i3 n ... ve _~;se..:rl(~.1.:i, s. 59.

 40

ellifin tevil i a(;J.kqa g(jrLi lrnektedir. <:;ira J<.orkut evvelce

padi~;ah olrnak it;in yanhrn temin etrnek Urnidiyle J.lJ.,s.1.r' Cl gi t-

n'l' ,·,t,'_ . . . 11
75 c~lerr(·i,t· edl' r
.1..1,;; (·:.:.I~.!~ •

Aynl konu. Uzerinde duran feJdndag da,' e.serdeki bu

tarihi. bi 19i1ed.n yan11;;110'ln1 belirterek, 11 Dilhasn<1 kar-

de§lerden Korkut C;::elebi' ye bUytik bir yak1nllk duyan ,'jUkri.'

nin onun padi§ah olmak istemedi~ini, bilakis, Selim'i tav-

siye etrnek Uzcre istanbul' a geldigini zikrebnesi tabiidir

ki yc:mll;-;;t1r v • • •
,,76

E3elirn-narne I de eski 'J.urk an I anelerinden bir ta}nm iz-

ler mevcuttur. TeJdndag, bunlardan bilhasf3a birisi Uzerine

dikkatleri g€kmi§tir: Il • • • nitekirn, Bayezid'inTdrk adeti

Uzere tertip OOi1en cenaze merasimi hakk1nda Se1irn-namelde

rnevcut haberler 90kenteresan olup, gagda§ kaynaklarJ.a da

~d a§ma k ta d 1r.. 1177 .
b ag

Eserde, ahlaki. ve igtimal bir gok konu ele al1nrn1§-

tlr. HUklh1darda aran11an vas1flar ge§i tli defa1ar saYllml§

ve Selimbu ag1dan degcrlendirilmi§ti r. TUrkled.n, Hristi-

yan dUnyas1n2n onUne yaptlklar1 setle Islarn alernini koruma-

Sl vs. tarihi gergekler takdirkar cUrnlelerle i~:lenrni~}tir.

Selim-,narne, tarihi baklrndan deaerl.i. olduQU kadar ~ .e

dil baklm1ndan da enteresand1r. Jansky ve Steidl, eseri

bir dil abidesi olarak vaslflandlrfillc,larchr. (~UnkL( I'::.serde

------------------

75. A. Ate!.?, ,<3 el i rn·- namel er, 'rr.31,

- --- --~---- ,
76. 'j"""J:ind<Je}, ",'-;elim-rF3ineler" I S . 216.
77. o.g.e. 8.216.
 41

sadecc Osrnanll Slnlrlarl ic;indeki TUrkler:i.n kulli1nchklarl

di1 deg-i1, imparatorluk Sllurlarl dl.~,,~lnda kal,m Dogu rrUrk-

lerinin ku11andlk1arl c;agatay 'I'Urk<;esi unsurlarl da yer a1-

ml;}tlr. Buradan; 0 devirde TUrk Ulkeler:i. ara!'unda ldl.l"tUrel

bir bag oldugu ve leD 1 tUr all § veril?i nin devam ettirjL 'l'Urk

avdlnl<.U"1111n deair:ik 'lurk

oA. 4--
;...J....
cog~rafylarlnda}<::L .~;airlerin
..'
eser-

1erini okuduklarl ve tesiri.nde bile kaldlklarlnJ. teyi t et-

mek mUrQkUndUr.
 42

, SELn.1-NAl,1E;' NIN DtLI VB EDBBI DEGERI

:;.UkrJ:'nin Selim-name'sinin dili ve edeb.l. de<Jeri hak-

klnda §imdiye kada_r yapllan gall§malar1. Qze-tledikten sonra
eserin dili ve edebJ: degeri hakk1.nda kendi tesbitlerimizi
verecegiz.

Selim-name'den ilk bahseden eserler olan §uara tez-

kirelerinde eserin dili Uzerinde gok az fikir beyan edil-
mi§tir. Bunlardan yalnl.z Latif.l'nin fikirlerini burada zik...,
retrneye deger bulduk. Latif.l., eserin dilini basi t, mUelli-
finin hayal sahas1.n1. dar, §iir kudretini zaY1.f olara.k tav-
sif eder. Tezkiresinde; IIBilad1.nda mUteayyin ve §air ve ke-
'm~Hat1.n ekserisinde mahir idi.Arnma e§' ar1. b.l.-reng.li hayal
ancakbir sade makald1.r .. Padi§ah1.mlZ1.n'£Utuhat1.na mliteallik
"" ve e b ya"t-1. k'"
nazm-1. saae ,-u§aAd e '1'1
. e b'1.r k't
1. ap ,t e '1'£
1. 1.'d"up ••• ,,78'
diyerek ilJe cidd.l tenkidi yapar.
"

Selim-name' nin dili ve edebi deg'eri lizerinde Cevrt

79
isimli bir §air kl.ymetli bir gal1.§ma yapml.§t1.r . Cevrt,
~.:ikrt'nin Selirn-name'sini yeniden kaleme alml.§tlr. Selim-
name'nin ayn1. vezin ve kafiyesini koruyarak, hatall buldu-
1

gu yerleri dUzeltmi§tir. Se1irn-name nin ba§ kl.sm1.na koydu-

gu tenkidi yazls1.nda, eseri edebt yonden de?rerlendirir. Bu-

78. IJatifi, Tez~ire-i ~atif.ll Dersaadet, 1314, s. 204.

79. I~i.ikr.l-i PitLlsi, I:>elim-name (Cevr£'nin tertip ettigi
nUsha), 1·1illetKtp. lvianzumbl. nr.13l0.
 43

rada cevri' nin tenJd tIeri tizerinde durmak istiyoruz.

80
Cevri , eseri once dil. ve :;:eki.l baklTTl1ndan ten-

kit etmi~tir.ki bu tenkitlerinde tamamen hakslz de~ildir.

Son devir ara§tlnnac.a..larl da eserin dilini kaba ve tatslz

bulmu§lardlr. Uzerinde c;all§tlglJnlz Selim-name nUshalarln-

da bir <:rok yanll§llk ve eksiklikler varchr. Bu hatalarln

bir klsmllu istinsah edenlere baglaYiabiliriz. gUnkU nUs-

halar ara~3J.nda bariz farklar vardlr. Bunlarln bir klsml

.da istinsah edenlerin kendi eklemif,? olduklarl veya degi§-

tirl11il~'ie-ri yerlerdir. Fakat mUstensihlere baglayamayacagl-

mlZ hatalar da mevcuttur. Vezindeki yanll§laklar, kafiye

ve mlsralardaki bozukluklar, mana kQPukluklarl ilk bakJ.§-

ta goze 9arpan ve Cevri'nin tenkidine sebep olan noktalar-

dlr.

Cevri'nin tenkidinde en dikkati <:reken hususlardan

birisi; eserin dilinin 11 ekseri rl'Urki-i kadim ll olmasJ.dlr.

80. Cevri:nin aSlladl ibrahim olup Divan-l HUrnayun katip-

- lerindendir. Hattatllkla ge9inir ve hattatllg1Y-
la §ohret yaprn1§tlr. A§lkane gazellerinde aklcl
Uslubu, kuvvetli dili ve ifadesiyle Naili'yi an-
dlrrnaktadlr. l''ievlevi tarikatlna rnensup olan Cev-
r.1.' nin ~ihar-Yar-l Glizin ve I'J;'evlana hakklnda man-
zumeleri ve l"esnev.1.' den ser;ilmi§ beyi tleri ~;erh
eden manzum eserleri vardlr. Cevri, 1654 Ylllnda
olmU.::;tUr. Eu konuda bilgi i<;1n bake Faruk K.·Ti-' _
r:nuJ;'_ta§, 'l'arih ie,::inde TUrk Edebiyatl, 1st,1981, S.
228. ~'airin divanl,HUseyin •• Ayan tarafln d an ne§-
redilmi§tir.
 44

Cevri, eserin dilini 16. as~r Osrnanl~ rrUrkc;esine yabanc~

bulur ve kencli.i eski buldugu kelirneleri degi§tirerek dev-

rinin Turkgesiyle yazar.

Cevri, t;-.Ukri' nin §iirde ba§ar~ gosteremedigini soyler.

<;UnkU eserin dili kaba, tats~z ve sozler gev§ektir. Uslup
ak~c~ degil, 01duk9a yavan ve zorlay~c~d~r. Okuyana kolay-
l~k saglarnaz, oktiyan~n gonlUnU ferahlatmaz:

Ger9i vardur sozlerinU5 s~hhati -4 ••

I~at;.~rum gosterdi ana rag-beti 81

Lik yokdur III

kal~b-~nazm~nda
III III
rilll
....

~ev~~ virmez'adernefeyz-i £litlll:

- I

Her ne derllU olsa ma'nas~ dUrUst

Dil-gli§a olrnaz yine .elfaz~sUst82.
. .
§Ukri'nin Selirn-narne'sinin fiekil'bak~rn~ndan da bir
90k hatalar~ ·vard~r. Cevri, 'bu vezinve kafiye hatalar~na
'\dikkati gekerek;

01 selirnI-narneyi itdUrn_na~ar

Na~m~n~
., yara
m~
- kd"
ge' ,urn ser- b e-ser 83

d&rdUrn el'hak vezninlin noksan~ var

• • • III

84
Ya'ni cevher degUl 01 kamil-'ayar

81. §likri-i Bitlis£, Selirn-name, (Cevri nUshas~), v.3-b/15.

t--:

82. a.g.e. v. 4-a/l.

83:, a.g.e. 4-a/14.
84. a.g.e. 4-a/15.
 45

E};:ser-i elfaZl 'l>i.irki-yi i(adlm

,. I

EJ;:§er-i e b ya-t 1 ma ' yu

-b u sc.~:J.rn
1.~ 85

cevrL eseri bi tirdikten sonta onun yine mUkernrnel

olmaYlp bir 901<:. hatalarlnll1 daha mevcut oldugunu soyler.

Bu eksiklik ve hataJ.arltamarnen dUzel tmek mUmkUn olmaml§-
tlr. Bunda su9, eseri yeniden tertip eden Cevrf'de degil,
bilakis eseri telif eden ~iUkrl' dedir:

GendU ma}~dunmca i tmi§ bir eS!er

Eylemi§ bu mUlk-i faniden gU~er

gUnki aldum(ahdUme bu higmeti

Nazmlna
, virdUm kemal-l slhhati
., .
i

NUsha
v
bi'1-kU11iyye mensUh olmadl ~

Suret-i terklbi memsw1 olmadl .

......
'~-
Ger kavaflslnde
,
-
anun
•
ca-be-ca
t -

Var ise bir nice mUsta'me1 eda

Sahib-i
, .
te'lifedUr andan su'a1
86
Sahib-i tertlbe yokdur ki1 u ka1 •
t • . . '

Sel i.m-name Uzerinde son devir1erde yapl1an 9 alJ.§ma-

1arda isei eserin di1i, edebl ve tarihi degeri Uzerinde du-

85. a.g.e. 4-·b/l

86. a.9.e. 4-b.
 46

nl1mu.~;tur. Bu <;al1.§rnalarda, eser tarih.l bilgi boJarn1. ndan

degerli bulunurken dili daima tenki t edilerc~k kabi3, tatsJ.z

birT'Jrkge olc,rak. tavsif edilmi,~tir. MUnekkitlere gore; eser

§iir sanatJ. bakJ.mJ.ndan zaY1.ft1.r.

l?ranz Babinger, OsmanlJ. 'l'arih YazalZ,lafJ. ve E;serleri

isimli eserinde, Selim-name I nin };:aba bir c:l.ille tertip edil-

,
m1.§ 0 Id ugu
'v f'J. k rJ.n1.
' , t e~rar
} 1 ar87 •

FIUgel, haz1.r1ad1.gJ. tata10gda, eserin Viyana nUshasJ.

i<;ini muhtevanJ.n zengin, fa}(at di1in gUze1 olmad1.g"J.nJ. soy1er:

11 • • • §air ;;Ukr.l tarafJ.ndan yazJ.ian bu Se1im-name, muhtevaca

88
zengin, ancak §iir sanatJ. baJurrundan kabadJ.r" •

Jansky, eseri tarihi bakJ.mJ.ndan <;ok deger1i bulur ve

eserin di1i hakkJ.nda §u fikirleri ileri sUrer: " ••• bununla

kalmayJ.p, aynJ. zamanda bir di1 abidesidir. Bu eser, Ifumeli,

Anado1u, Azerbaycan yanJ.nda Dogu TUrk<;esi unsurlar1. qa ihti-

va eder. Eserin di1inin <;ok hassas bir fjekiJ.de incelenmesi

"~9
gerekir :>l: •

Selim-name'nin Viyana nUshasJ. Uzerinde doktora 9a-

IJ.§mas1. yapan A. Steidl, <;a1J.§ma81.nJ.n tizetini ne§rettigi

makalesinde 90 eserdeki di1 hususiyetleri Uzerinde durardk

hocasJ. Jansky' nin gorU:}lerine aynen kat1.1J.r. Eserin tarih.l

87. Uabinger, Osrnanll 'Tarih Yazar1ar1. ve Bsp:rleri, s. 59.

88. :r'lUge1, ·',ilPTljjJ\i,C.II, 8.229.
89. Jansky, "Die Chronik des Ibn '1'ulun .. " [3.31.
90. Steidl, "Die \,/'iE.,ner l.l.andschr.ift des ::::elimi-narne von
c~Ukr.i", s .181.
 47

de6erini. idrak edemediai icin sadece dili Uzerinde cal:l';;ma

~ J ~ ~ ~

yapan ara,'~,t~rrnac~ .~,Ukrl' nin Akkoyunlu saray~nda bir rnUddet

ya\:;;ad~~JJ..n~ ve Selirn-name' yi sarayda kul1anllan Akkoyunlu

Ttirkmenlerinin kulland~g~ TUrr,men saray dili ile yazdlg~-

n~ i1eri sUrer.

A. Steidl, eserin dilini ilgi gekici bulmak1a bera-

ber, kaba bir Uslupla tertip edi1digi filed.ne sahip once-
ki ara§tJ..rmac~lara aynen kat~lJ..r. Se1irn-narne'nin kafiye
a9~s~ndan zaYJ..f oldugunu oze1likle be1irter~k eserdeki ha-
talarJ..n 90k1u§undan dolaYl, ~Ukrt'nin slradan bir §air ola-
bilecegini, Babinger'in bahsettigi gibi bu §airin vaiz, ka-
dl ve mUderris olamayacaglnl iddia eder. <;;UnkU Steid1, ese-
rin diger nUshalarJ..nJ.. gormeden bu iddiaYl ortaya atml§tlr.

Ahmet ugur, Selim-name'nin dilinin Azeri 1Urkgesi

,
oldwJunu belirtir: lI<;ok uzun bir §ekilde mesnevi tarzJ.nda
Azeri :uehf$~sa.yle yazl1mJ..§tlr. §ehsUvar Oglu Ali Bey'in i8-
tegi Uzerine Ahmedi'nin Iskender-name~i §eklinde yazl1ml§-
\ tlrll91. Ugur, aynl fikirieri ba§ka bir makalede tekrarlar:

I/<;ok uzun bir §ekilde mesnevi halinde ve fail&tUn fai1atUn

failat vezniyle yazllmJ..§tlr. TUrkge olan Se1im-name Azeri
e . gesJ." n~n
Lh ..
en guze ,,'L er~n
1"orne,,". ,~, ,,92 •
' d en b"J..rJ..Sla~r
'

YukarJ..da zikrettigimiz 9alJ..~:malarda eserin dilini

r.rUrki-yi kadim ve Azeri 'l'Urkc;esi oldugunu ileri sUrcnler

._--------.__._---
91 • . A. Ugur, 11:.i,Ukr.l-i Bi tl is1. ve Selirn-namesi ", s. 3 ~!6.
.'
92. IIS e lim-nameler", 8.367 •
h. Ugur,
 48

Y2.111nda; Hurneli, Anadolu, Azeri ve Dog-u TUrk<;esi unsur1a-

rlD bir1ikte ku11anlldl§1 karl~lk di11i bir eser oldugu

fikrini cbrtaya~ a:tan12 r da vard1.r.. Burac1a, Vg-ur' un ifade

ettieji gibi eser Azeri TLirb:;esi fIe yaZ1.1maml[}t1.r. Eserde

90k az Azeri 'lurk<;esi 1:lnsur vard1.r. Fakat buna i'agmen Do-

gu TUrkgesi unsurlarl.n fazla11g1 dikkati <;ekrnektedir.

Biz eserin di1i hak}anda)ci karClr1arl.rl11.z1. veITnec1en

once iki ihtimal Uzerinde durmak istiyonlz:

Birin6isi; Steidl'in iddia ettigi gibi eserin dili

Akkoyun1u TUrkmen saray agz1. olabilir. Selim-name'de Eski

Anadolu '1Urkges:l, Azeri ve. Dogu TLirkgesi ut:lsurlarlnl.n bu-

lunmas1n1n sebebi, ~Ukr.1' nin kendine has bir agz,J;n1n olma-

S1.na baglanabilir.

ikincisi; eserin Dogu TUrkc;esi ile yaz1.1ml.§ olabi-

lecegi ihtimalidir. Bunun Uzerinde geni§ olarak duracag1z.

Eserde Azeri TUrkgesi unsurlar1.nl.n bulunmas':1111n se-

bepleplarini; ~~UJcrl' nin Azerbaycan'1 Selim'le birlikte se-

fer1ere katl.lmaS1 dolaY1sl.yla gormU§ olmasina ve Bitlis'te

dogup bUyUdUgu. i<;in l~zeri 1urkc;esine pek yabanc1 olmamasl.-

na baglayabiliriz. Bu iki sebepten dolayl. ;;airin di1ine az

saY1.da da olsa Azeri kelime ve §eJdl girmi§tir.

Bski Anado1 u 'I'Urk<;esi unsurlar 16. aSlrda bazl. ya-

zarlarJ.n ve o;airlerin dilinde ya:;:arna},tadlr. EATJnin .15.

 49

aSrJ.n ikinci yarl.slnda yer:ini Osrnanll. 'JurJ<gesi' ne bl.raktl.gl

gorUlmektcyse de, bu unsur1arln tamarnen atl1amadlgl Ve 15.

asrl.n ikinci yarls1 i1e 16. asrl.n ba§larlnda, hatta daha

sonraki aSlr1arda bazl. §eld1lerinin ku11aru1dl.gl. bi1inrnek-

tedir. zaten rJAT. unsurlarln saylS1 da c;ok azdlr.

Eserdeki Dogu TUrkc;esi unsurlarl ise c;e§itli sebep-

1ere dayandlrdlk. Eserdeki Dogu TUrkc;esi unsurlar igin kar-

§lrnlza yine iki ihtimal 91k1yor. birincisi; eserin tamamen

Dogu 'lurkgesiy1e yazl1lp mUstensih1er taraflndan mUmkUn '

mertebe Osman1lca' ya a}~t2rl1ml§ olmasl, ikincisi ise; eser-

de bazl. tesirler sebebiyle Dog-u TUrkgesi unsur1arl bu1una-

bi1ecegidir.

Eserin tamamen Dogu TUrkc;esiyle yazl1~1§ olmaSl ih-

ti ll1a1ini, igerisindeki az saYlda EAT. ve Azeri TUrkcsesi ke-

lime1erle aglrllkta olan Anado1u Tiirkgesi ile zaYlflatrnak

mUmkUndUr. 0 zaman a]da en yakln ihtimal, eserde Dog-u TUrk-

c;esinden gelme unsur1arln var1lgldlr. BunIar ya 9Ukr£'nin

Jearl:]1k bir dile sahip olmasl.ndan veya §.UJer£',e Dogu TUrk-

c;esi'ni kul1andlran bazl. ami11erin mevcudiyetinden ileri

geImekt.ecUr. Bu Dog-u rIUrkc;esi unsurlarl §u ami11ere bagla-

yabi1iriz.

Birincisi, ~:llikr£
• Uzerinde Ali ;.'ir NevaVl'
~ 2 nin t.esi-

rinin olmasl. ihtimalidir.

NevaYl' nin Osrnanl) edel;iyatlndaki tesil-lerin:L ornek-

leriyle gostererek bu }wnuya a91kll.}~ getirilebilir. HevaYl'

nin bUtUn TUrk edebiyatlarl Uz(~rinde}~i tesiri edebiyat ta-

rih<;ilcrinin di}.;l,atini c;e}~rnic:tir. Burada, 1.-'. KoprUHi, Gibb,

 50

Osman F. SertJurya ve l,jehrnet <;:avu~;oljlu I nun bu lmnu. ilzerinde-

}d 9all~"malarlnl zikretrnek yerinde olacaktlr.

'i'Urk edebiyatlnln en bUyiJk §airlerinden olan Ali

",
i:~lr l'\levaYl", I n.1.n
' t eSlrl
. . aala
" 1 .,
qalr211 vl 2g2nd a Ti'lrk mern1 e 1~et-
sag v

lerinde hissedilmi§ ve bu tesir, Anadolu qairll2ri Uzerinde

90k a,92k bir §ekilde gori..ilmU§tUr. Nevay£, 08manl.1. sarc1Yln-

da daha Fa tih devrinden i tibc{ren tanJnmaya ba;;lanUl,h 11 A§lk

ge1ebi, Vel£ Hahmut Pat;a' n2n (01.1474) l\Jevay.i ile mektup1as;-

t2g1nl soyler Il 3?:.

Hehmet 9avu§oghl# Fatih devrinde Anadolu' da Dogu

Ttirkgesi tesirleri hakklnda §unlarl tesbit etmi§tir: "pa_

I
tih devrinde Anadolu. ile Neva£ nin bulundugu Berat gevresi

araslnda baglantl bulunmakta, ba§l::a Ali KU§9uolrnak Uzere

bir 90k bilginler# hattatlar, sanatkarlar ilme,sanata bU-

yu.k deger veren ve Istanbul'u bit ilim ve sanat merkezi ya-

pan bu bUyUk sul tanln yaluna' gelrnekteydiler. Bu bakuCldan,

Anadolu kUl tUr gevresinin 9agatay ~;ivesine yabancl olmama-

c94
"Sl gerekir 11 '.

Fatih'ten sonra da Anadolu ile diger TUrk memleket-

leri araslnda kUl tUr rnUnasebetleri devam etmi§, hatta Os-

manll sari:,Ylnda Uygur harflerinin ogrenildigi "bile olmu§-

tur. Fuat KoprulU, bu konuc1a §unlarl soyler: 1111. Bayezid'e

93. J'1ehmet 9avu§oglu# IIKanunl Devrinin Sonuna Km1ar Ana-

l,T' 1
. "'1
dol u I da Hevayl " ' . 'uzerl
eSJ.r.1. ; , ne::: ;'10t:. ar 11 , h" t 81 Z .::r-
i\

~19~., istanbul, 1976, s. 76.

94. Cl.g.e. 8.77.
 51

Uygur harflerin1 ogretrnek 1<;:in yazJ.lm~§ bir risale l'lillet

KiJtljpLanesi 'nde mevout Oldw;Ju 9ibi, 884 H. de istanbul'da

Uygur harfleriyle yaz2J.m~:;,;; bir AtabetU' 1-l1akay~k nUsllas~

95
vard~r"

Bu dfNirde, Divan §airi i-;'hmet Pa~a Uzerinde NevaYl

tesiri de a<;;ak o1arak gorlilmektedir. i-i.hmet Pa§a, Sul tan

Bayezid I in istegi Uzerine ,-,ieval' nin 33 gaze1ine nazireler

9.6
yaznu:~t~r •

l<JevaYl' nin aS1.l tesiri olUrnUnden sonra gorUlmUr,;:tUr.

Onun sarsJ_lmaz ",ohreti sayesinde 16. yU.zy~lda Dog-u TUrJ,;:<;e-

si yaln1.z 'l'imurlular sahas~nda del]il, Ka§gar'dan Kazan'a,

K1.r1.m ' a, Tebriz'e ve Istanbul'a kadar bUtUn Turk edeb.l'mu-

hitlerinde rnanev.l bir itibar kazanm~§t~r. 16. as~rdan iti-

bClren <;(agatay di1i bUtUn TLirkler aras~nda yUksek bir kUl-

tlir dili olmu§tur. Bu devirde Nevayi'ye nazireler yazmak

moda haline gelmi§, Nevay.l tesiri, uzun y1.~lar Azeri saha-

s~nda da devam etmi§tir.

Ali ~.lr Nevay.l'nin tesiri, belki de en fazla Osman11.

saraY1.nda gorlilmU§tUr. Yauvuz Sultan Selim donem1nde, Hora-

san'dan ge1en Haf1.z-~ Acem adl1. bir §air padi.jaha 9agatay-

ca bir gaze1 slmnl1..Hj, padi~~ah §iiri begenerek §airi rnUka-

- 1
~at "
ano~nn2§ t ~r 97 .

95 •. Fuat KoprUHL
~ • 'l1.irk
_____ l.:!c1ebivat~ Tarihi, 8.376.
~_.,I....,.;;;.'_='___';""O;;";'=_=~

96 . .,p.sman ~". Sertkaya, 1I0smanl1. ,;airlcrinin 9asratayca

.~iirlcrifl, :t.U.:::;d.~Fak.TDED. c.XVIII. 1st. 1970,
8.133
97. bj', ;)HJehmet <;avUlj:og1~f "1:,C;illunl Devrir:in :30iTU.Di3. 1Zaclar. ,"8.77.
 52

· ve ,~anunl" .Su
Se 1 lm "I e~nan aevrlnac "~b"
" ' " sarayaa, eae 1 ma hf'11
-1 er-

de (~agatay dili ve ncvayi'nin eE:erleri bUyUk rag-bet gormU~'-

tiJr. Bir 90k eserleri t.ercUme edilmi~}, bir J.aslm eSf:rlcri

ise takli t ecl.ilmi:-;;:tir. Osmanll sahaslnda onun niJfuzu al tl.n-

da 9ag-atayca §iirler yazmak moda haline gelmi§tir. Hatta

Yavuz SuI tan Selim de 9agatayca .~iirler ~':"azmayl. denemi§t,ir.

XVI. aSl-rda P..aflz, Niyaz1, 8an1, 8elah1, hazani ve Selim-

name mUel1ifi ~Ukri gibi 1:>ir 90k Osmanll. ;;airi c;:agatayca

§iirler yazml§larchr. l\J.esneviciler de onun mesneviler:hn-

~
oen . t'lIad e e tr'
lS r ". 98 . ha
!ll.~' 1 erOlr - t''Ca, 11 Osrnanll medresel erinde

9 a gata yca da okutulmu~~turIl99.

§iJkrll 9agatayca §iirler yazdlgl-Dl kendisi Selim-

-
name I nin h,3.timesinde s0vlemektediir. F'akat, biz onun selim-
~

name I nin l:m§l-na koydugu, kaside, gazel, mLinacaat, tevhid vs.

den ba§ka §iirlerini gormedik. ~Ukrl, 'lurki (c.;:-a-gatayca':Yl

iyibildrl.gini ispat etmek i<;in kendisini Nevayi ile muka-

yese etmi§ ve onu kendisine olgU olarak alml§tlr.

Yukarlda soyled~klerimizden ba§ka, ese~in dili11.de

\

Dogu TUrkgesi unsurlarlnln olmasl-nda ba§ka ihtimaller de

dU;;UnUlebilir. I;.:air, 888rinin hatirn(:~sinde Eerat ve Kilan

gibi ild bUyUk }(Ul tUr merkezini gezdi9ini sejyler. Herat,

-----------~----~---------------

98. bu konuda b}~. Fuat KoprUlU, 'T"U"l-}'

- _~ \.
1i'dnhi'Jatl
~ pi'::
,-"'r_
'l'--dhi
a.. I

s.376.
99. Al.i Karan'lanll.og1u,· 1'lirk ~ilL istantn.l..l, 1978, s.90.
 53

7\li :~lr 1"!\Na~il'nin ya:'iJ(h;',1. bir ki 11tUr ~0hri(lir. :,ij}:,rJ"nJn

Jierdt vc dtnr::r 'l'lirk ](U1 tUr m0.r]-;:r:zler:i no!? YrJj,tJ.rp, ge~dJ en1e

h"1 1.. '"

~lr ,;c'vay1. 1 1 e qor'}',YP
1 "', ..".. ""
qOliJ!:mr: . "i n_i "b'1._nnyoD1Z.
d JJ] 1 ' '1" es-

bi t1erimiz8 <::f0re, cJtlha (:5TlCC bir c;ok Osrnvnl1. :;~airi DO~TU 'rUrk

yurduna SC)yallat ederek l~evaYl ile r(j rU :,mU f), ;::evaYl' n1n 80h-

betinde l:mJunr:nJs~lil rd1.r. ~,ijkrJ. 1 nin se~tahLi tlrJ)'n LcvaYl' nin

cHUm tarihi oltln 1501 1 den once mi, yoksa sonra nuoldtlgunu

bLlll1EKUf.Jimi ~... c3(~n bu konuclr.i kesin bir hli1<me vararm_yoruz.

±nceledi0imiz nU9halarln hie; birisi aSll ~iellif

nUshaSl c3ciJildir. F'akat rnevcut nUshalar ar;:\funda dil bak1.-

m1.ndan aSJ_l nih:;h<3ya en ycJanl. 'l'opl~(Jpl-Eazinc Ktp. nUshasJ_-

dlr. Ui0cr nUshalarla bu nUshay1 karC1.1a0t1.r1.nCa ~unlar1.

gordUk: TUrk Dil Kuruf(1u J~tp. vc British Nuseum Ktp. niis-

halarl. istinsah cdilirken ic;erisinde}~i Dogu 'lurkc;esi unf,;ur-

lar1.n 9091.-1 at1.1ilrak OSffi,:ml1. TUrkc;esi lmllan1.1nu~;t1.r. }~unlar­

da baz1. Dogu 'l'Urkc;esi unsurlMr1.nl. 'l·opkapJ.-Hazine J<:tp. nUsha-

sJ.yla l:ar:,;~1.1a§t1.rd1.01.m1.Z zarnan, hu kel:i melerin yeri ne Os-

manl1.calarln1.n konuldu0unu tesbit ettik. DuradRn eserde as-

IJ.nda dahn fazla Dogu rrUrkc;esi unsurun olabileccgini kolay-

ca tahrnin edebiliriz. E:·elim-name' nin aS1.1 nUshc:ts1. ele ge9-

tir~.rinc1e bu konuc1a hUJd.im vermek oaha Jwlayla:;acakt1.r.

r:jelim-nilm0 1 nin kelimc hC1zinesi, devrinin bUytik

:j,'lirlerinin mcsneviler.ine gr_'re zenqin saYlJ.amaz • .~airin

kullancJ1.,)1. kelimelerin say1.s1. sJ_nlrlldJ_r. F'akFlt eser.cle

(
klll1aDll<ln 'rUrkc;;e kelime sayJ.s1. dtevrinin rl1(]er eserlerine

g~re daha fazladlr. ~airin kelime hazinnsinin dar olmRs1.

 54

sebebiyle t Selim-name' deki bazl. beyi tIer go}\: kU<;U};: fark-

larla adeta birbirinin tekrarl. dururnundadJ.r.

&airin dili kullanl.§ ve ifade etme tarzl. da kuvvet-

li degildir. Devrin TUrk<;esine yabancl. olan ,~ekilJ.eri <;a-

11.§maml.Zl.n ikinci bolUmUnde gosterecegiz. Yihe eserde, ge-

rek rnana, gerekse nUans ba}nml.ndan anla0l.1masl.. gli<; beyi t-

ler vC1rdl.r.

Eserde vezin esas itibariyle sag-lam olmasl.na rag-men

Cevrl.'nin dikkatle Uzerinde durdugu gibi, §air kelimeleri

aruz kall.plarl.na sl.g-dl.rmakta biraz serbest hareket ebni.~,

yersiz imale ve zihaflarl. sl.k sl.k kullq,rm1l.l,?tl.r. Vezin bo-

z~kluklarl.nl.n bir kl.sml.nl. mUstensihlere baglamak mUmkUn

olabilir., gUnkU bazl. beyitlerde yazl.lmaml.§ kelirne;l.er oldu-

gu gibi, Selim-name' de olmadl.gl. balde mUstensihlerin eJcl e-

dikleri kelimelerle veznin bozuldugunu da·90k yerde'gore-

biliriz.

"k rl.,
§u " kafiyede de serbestlik igindedir. Aynl. kafi-
"

"yeyi birbirine gok yakl.n beyi tlerde bile kullanmaktan <;e-

kinmemiS,'tir. ~:Ukrl. I nin dilinin kaba, eserin §iir sanatl.

bakl.nundan zaYl.f oidugu iddialarl.na biz de katl.ll.yoruz.

Fakat bu kararl. verirken ~'Ukrl.' nin birinci sl.nl.f birljair

olmc;l'ip "tarih<;i oldugunu unutmamak lazl.mdl.r.

I U v ~ V H S nN
N f N I ~ WV N - Wi ~ ~ s
 56

1. TOPKAPI SARAYI HAZiNE KTP. NUSl-lASI

KUtUphane: Topkap~ Saray~ Hazine KUtUphanesi

KUtUphane nr. 1597-1598

Kitab~n ad~: Selim-name

HUe11ifi ~Ukr1-i Bit1isi

Te'lif tarihi: 1524 (H.930)

Varak say~s~: 277

Sat~r say~s~: 11

Yazl. : Talik
G1gU1er:260x180, 100 m. uzun1ukta yaz~lar.

Ahar1l. ka1~11 kag~t, ser1evha ve Unvan mlizehhep,

cetve11er yald~zl~, iginde Osmanl~ Us1ubunda 24 adet min-

yatUr var. Siyah deri ci1din biryUzU §emse, ka§e1ikli,
diger yUzU dUzsiyaht~r. Daha once iki ayrl. eser san~lan

Se1im-name·bir1e§tiri1erek buglinkii halin~ a1ml.§t~r. Iki

ayr~ numarada gosterilmesinin sebebi budur.
"','1.

Ba§~: Ba§laya1um sozni bismiilah":'ile

Rim §eref dapar soz ismi1Uih-ile··

Sonu: Bu dutay~ i§itgeg iy §ah-~ dih

Cebrayi1 amin disUn amin

tielim-name nUsha1ar~ aras~nda en mufassa1 nUsha

budur. Dogu Tlirkgesi unsur1ar~nl.n bir gogu bu eserde mu-

hafaza edi1diginden galJ.§mam~zda bu nUsbayl. esas a1d~k.

Bunun igin de, nlishadaki ba§1J.k1ar~ aslt §eki11eriyle
 57

vermemiz uygun olacakt~r. Daha sonra eser Uz.erinde 9al~­

§acak veya nUshalar~ kar§~la§t~racak olanlara yard~mcJ.

olabilir, dU§Uncesindeyiz.

Tevhi'd Ib-4b .
•
l'iUnacaat-J. Bari Celle Celalehu 4b-6a

Der-na't-J. Resuli ~alliallahu 'Aleyhi Ve sellern 6a-7b

Der-Hedh-i
t
Padi§2ih-~ IsUim Balledallahu
~
MUlkehu ve SuI-

,'tanehu 7e-9a.

. . .
KasIde-i Sultan sUleyman 9b-llb.

Gaze1 llb.
Sebeb-i te '_IIf~i,:l5,1 t:ab..-J'> S~lIm-name ve Ahval-i Guyende

11b-15a
Agaz-J. Dastan-J. Sul~an Selim 15a-265a

. .. . . .. . . . . . . .. ... . . .
Der-vefat Yaften-i SuI t~m . Anarallahu 13 er -hane 26~Ja-269a
,,}

-
Mersiye-i Sultan
Ber-taht-J. Ni§ten
. se1Im 269a-272a
sultan Slileyman Halledal1ahu MU1ke-
v • v

hu ve sultanehu 272a-273a
•
Der-Takslr Eda-yJ. Hidmet ve ~ozr~i Hata-yJ. Fikret 273a-
• • v ......, •

274b.
Der-vasf-J. Kemal-~ ~ukri ve khval-J. 0 274b-277b.
. .
 58

2. TURK TARIH KURUMU KTP. NUSt~SI

KUtUphane: TUrk Tarih Kurumu

KUtUphane nr. Y. 283

Kitab~n ad~: Selim-name-i 9Ukri

HUellifi: 9Ukri-i Bitlisi

Telif tarihi: 1524 (H.930). F'i§deki 937 H. tarihi yanl~§.

MUstensihi: Mehmet Rag~p Ibn Osman (HUsrev Pa§a Camii

Imam~)

Istinsah tarihi: 1550 (H.956)

Varak say~s~: 173

Sat~r say~s~: 17

Yaz~: Nesih
Olc;Uler: 140x210, 75x146 mrn.

Me§in kap1~, yald~zl~.

Ba§~: Ba§layalum sozni bismill'ah-'ile -

Kim §eref i;apar soz ismillab..-,iie

Sonu: Ger sorarsan kitaba tut&ug~ bih

.
\

Kim tokuz ~% otuz idi tarih

. . ' w

Hayr yazsun §irreti anun Kiramen Katibin

~

.
Her kimdu'a-ile anarsa u§ bu hattun katibin. ..
Selim-name'nin ilk istinsahlar~ndan biridir. 'I'opka.-

p~-Hazirie Ktp. nUshas~na gore bazJ yerler 9~kar~lm~§t~r.

'"
 59

3. AFYON NUSl1A~I

KUtUphane: Afyon, Gedik Ahmet pa§a Kitap1l9l.

KUtUphane nr. 30

Kitabln adl: ~e1im-name

MUe11ifi ::' i;?Ukri

T'e1if tarihi: 1523 -24 (li. 930). Fi§teki 937 H. tarihi

yan1l§tlr.

Varak saYlsl: 224

~at~r saY'l.s~:13

yaz~ : 'l'alik

u19U1er: 239x140, 145x70.mm.

bag kapag~ yok, me§in, §emseli.

Ba§~: ?

Sonu: ?

Eser bu k-utUphaneye hir Ahmet Aga Ebnai sipahiyan-~

Dergah-~ al'i tarafl.ndan vakfedi1mi§tir. vaklf tarihi:

H.1196 •

.Irahir iz, J::jski 'lurk Edebiyatlnda NaZlm isimli eserin-

de bu nUshan~n 171b-179b ve210a-220a varakla.rl. araSl.n-

daki metni l'opkap~-Bazine Ktp. nUshasl ile kar§l.la§tlra-

rak Arap harfleriyle ne§retmi§tir.

l'JUsha hakklnda bilgi,l·~fyon Gedik Ahmet .ba§a halk

~tp. ~itap ~i§i, c.I1den a11.nml.§tl.r.

 60

4. ERZURtJM ATATURK th~±VERSiTES± NUSHASI

l<.UtUphane: AtatUrk Universitesi Ktp.'':-Seyfettin Ozege El.

KUtUphane nr. 308

Kitabln adl: Selim-name
l'-'1Uellifi: 9Ukr1-i Bi tlis1
Telifi: 1521 (927 H.)
Varak saYlsl: 245 (491 sayfa)

Satlr saYlsl:
YaZl: 181. varaga kadar iki sUtun nesih
181. varaktan sonra Uc; sUtun divani.

01c;U1er: 197x147, 140xl05mm.

Kahverengi deri cilt, beyaz kaglda siyah mlirekkep-

le yazl1ml§tlr.
Eserin bazl beyitlerinde bo§ blrakllffil§ yerler
vardlr. Bu nUsha, Agah Slrr~ Le~nt'inGazavat-nameler ve
Miha10gl u Ali Bey'in Gazavat-namesi isimli eserinin 22.

sayfaslnda, bende ',diye bahsettigi nUshadir.

Ba§l: Ba§layalum sozni bismii~ah-ile

Kim §eref tapar S0Z ismlllah-ile ...: .
•

.
Sonu: Bey~n-l v~ki&sin difileyen sUhan-verler
..,

.. -
Bunl hakIkat-hal anl imtisal itdi.
 61

5. BURSA NUS}~SI

KUtUphane: Bursa Gene1 Ktp.

KU tUphane nr. 1212.

KitabJ.n adJ.: Se1irn-narne
tvlUe11ifi: ~;Ukri-i Bi t1isi
Varak saYJ.sJ.:43

SatJ.r saYJ.sJ.:13
YazJ.: Nes ih
019U1er : 208x145, 128x110

C;o}<. eksik bir nUshadJ.r.

 62
~

6. BRITISH HUSEUH NVSHASI

Klitliphane: Londra British Museum

Klitliphane nr. Or.1039
Kitab1n ad1: Selim-nAme
Hliellifi: :;;likri-i Bitlisi
'1'elif tarihi: 1524 (930 H.)
1'1listensihi: ibrahim ibn Abdu11ah
,
istinsah tarihi: 1564-65 .('972 H.)
Varak saY1s1: 196
Sat1r saY1s1: 1 5
Yaz).: Nesih

01c;liler: 101x165 rnrn./ linvanl1, kenarlar k1rm1z1 cetvelli.

Ba§1: Ba§layalurn s()zi bismillah-ile

Kim §eref tapar soz ismillah-ile
-.

. ,..
sonu: Her ki diler rahmeti Hak kazana

Fatiha Ok1ya bun1 yazana.

• •
Topkap1- h azine Ktp. nlishas1na gore e1csiktir. Ahmet
ugur, bu nlishan1n ba§1ndan bir parc;aS1111 "~likri-yi Bit-
lisi"'ve Selim-namesi ll isimli makalede ne§retmi§tir.
 63

• .. :H:
7. VIYANA NUSBASI

KUtUphane: Viyana

KUtUphane nr. 1007

Ki talnn ad~: Selim-name

HUel1ifi: §Ukri-i Bitlisi

Telif tarihi: 1521 (927 H.)

varak say~s~ :88

Sat~r say~s~: 15

Yaz~: Talik

~19Uler: 7 / 5 Z., 4,5 z. (1), a9~k s~r~ ka~~t, ba§llklar

}C1rm~z~ yazl,

Ba§~: Ba§layalum sozni bismillah-ile

Kim §eref t-apar soz ismillah-ile·

Bu nUsha Selim-name'nin ilk §eklidir. NUsha, 1521

(Sefer-927) y~l~ndaki Canberdi Gazali:a~¥am~n~n bast~rll-

mas~na kadar devam eder. Diger1erine gore 9 0k eksik bir

.nUshadlr.
Hammer'in GOR.' de.':t~l:lc;1is:in9.e .oldugunu soyledigi

nUshabu olmalldlr. gUnkU Hammer kitaplarln~ bu kUtlipha-

neye bcgl§laml§t~r.
A. steidl, bu nUsha Uzerinde bir doktora 9al~§mas~

yapml§tlr.

:tf FlUgel, Die Arabischen, Persichen und TUrk:Lschen

Handschriften der B.of Bibliothek zu iHen, 1865, c.II. s.

229. l dan allP~l~tlr.

 64

8. UPSALA NVSHASr

KUtUphane: Upsala
Kitab~n ad~: Kitab-~ Selim-narne-i :;'Ukri

1'1Uellifi: ~Ukri-i Bitlisi

Te1if tarihi: 1523 -24 (930 H.)

Varak say~s~: 76

Sat~r say~s~: 15
istinsah tarihi: 1557 (965 H., 16 RebiU'l-ah~r)

Ba§~: Ba§layalum sozi bisrni1l'ah-ile

Kim §eref tapar soz isrriillah-i1e

•

x Tornberg, Codices Arabici, Persici et Turcici

Bibliothecae Regiae Dniversi tatis., upsaliensis-Lundae,

1849, s.125.
 65

NUSHALAR ARASINDAKi BAZI F'ARKLAR

YukarJ..da tan~tt~g~m~z nUshalarda tesbit ettigimiz

bUyUk farklardan baz~lar~n~ burac1a gosterirlcen, nUshalar~ ".

ikili bir tasnife tabi tutmay~ uygun bulduk.

Birinei guruba giren Viyana ve AtatUrk Universitesi

nUshalar~ ile,ikinei guruba giren diger nUshalar aras~nda­

ki onemli farklar §unlarch.r;

1. Eserlerin telif tarihlerinin farkl~l~g-~d~r. Selim-

name'nin ilk §ekline giren nUshalar 927'H.(152l) y~l~nda, ikin-

ei guruba giren nUshalar ise, 930H!1524) tarihinde telif

edilmi§lerdir.

2. Eserin ba§lang~g ve biti§ tarihlerinin farkl~l~­

g~d~r. Her iki guruptaki eserler 1490 y~l~nda Selim'in

Trabzon'a vali tayin edilmesiyle ba§lad~g~ halde, ilk gu-

ruptakiler Sefer 927 (Ocak 1521) y~l~ndaki, Canberdi Gazali' {;."

nin isyan~n~n bast~r~lmas~na, ikinei guruptakiler, 1520 y~+

l~nda Selim'in olUmUnden sonra Kanuni Sultan SUleyman'~n

100
tahta gegmesine kadar devam eder •

3. Ikinci guruba giren ntisha1ar~n ba§ k~sm~nda se-

heb-i te1if k~sm~ vard~r. Bu uzunca bir bOlUm olup eserin

100. F. Babinger, O.T.Y.E. isimli eserinin 59. sayfas~nda

Viyana nUshas~ndan sonra, "dig-er yazrnalLi.rda ise 930/

10.XI.1523 tarihine kadar devarn eder" demektedir ki bu
tarih yanl~§t~r. Dig-er nUshalar Babinger'in dedigi gi-
bi l523'te degil, Kanuni'nin cU1usuyla bitmektedir.
 ,66

yaz~1~0~n~n sebebi ve ikinci guruba giren nushalClr~n rneyda-

ha geli~d.ndeki safhalan. anlat~l~r. Diger nUshalarda ise bu

bolum yoktur.

4. Hadiseler aras~nda farklar varchr. Ravilerin fark-

l~ olmas~ sebebiyle, anlat~lan hadiselerr1ei:: iki gurup ara-

s~nda baz~ farklar varchr. Bu farkl~l~klarJ.n degerlendiril-

rnesi konwnuz d~§~nda oldugundan burada belirtmekle yetini-

yoruz.

iki guruba giren nUshalclr s.ararfJ~fuE1aki baz~ farklar~

yukar~da gosterdikten sonra, burada Viyana, Londra-British

Museum, TI'K., Tp, nUshalar~nda, metinlerde goze e;arpan ba-

z~ farklar~ da verecegiz.

t}unu rahatl~kla iddia edebiliriz ki, bugUn mevcut

nUshalardan hie; birisi mUellifin hatt~ veya ya§ad~g~ devir-

de istinsah edilmi§ degildir. ~UnkU, mevcut nlishalarda Dogu

lUrke;esi unsurlar hepsinde vard~r, fakat bu Osmanl~ca d~§~

unsurlar bUtUn nUshalarda ayn~ degildir. Yaln~z Topkap~-Hazi­

ne nUshas~ digerlerine nisbeten daha fazla Dogu Turke;esi un-

suru bUnyesinde ta§uClaktad~r.

I'1Ustensihler baz~ m~sralar~ kendi istedikleri gibi

degi§tirmi§lerdir:

01 diyar~ bi-gUman alma~dladur (Tp. 26-a/3)

l'Uyyeti oldUrmek U olmekdiedUr (Br. IS-b/7)

Selim-name'deki bazJ. kelilllelerde mUstensihler tara-

f~ndan DO(ju 'l'Urkgesi' nden Osmanl~ca' ya aktar~lm~~;t~r:

'-
 67

gorge9 Br. l2a/l, gordi 'rp. l6b/4; beni itti ha-

J

rab T:p.2Sb/2, rneni i-tti helak Br. 20a/12.

En c;ok Dogu Ttirkc;esi unsurunun Topkap~-Hazine Ktp.

nlishas~nda oldugunu belirtmi§tik. Bu nUshadaki bir c;ok Do-

gu Ttirkcesi unsurunun diger nUshalarda Osrnanl~ Ttirk<;esi'ne

c;evrildigini tesbit ettik.

~lJ<.ad~ Tp. 209a/S ~lgad~ Br.149b/ll.

.
Q~k~~ Tp. 200b/3 g~kup
. Br. l42b/15 •

.
yakdururlar Tp. lS9a/3 ~gdururlar Br.134b/ll.

bizni Tp. 1 97a/fi. bizi Br. l40a/14.

klssas~dan Tp.196b/lO klssas~ndan Br.140a/9.

kal~
. Tp. l77b/S hall
v
Br.126a/12.

bunlarurig Tp. 3b/5 bunlarun TTK. 2b/l.

yarattun Tp. 4b/4 yaratdun TTK. 3a/5.

dip Tp. 5b/S diyUp TTK. 3b/15.

itti Tp. l7a/S itdi Viy. 2a/ll

- - -

Topkap~-Hazine Ktp. de Osmanl~ TUr~c;esi'yle yazllan

baz~ kelimeler, dig-er nlishalarda Dogu TUrkc;esi I ndeki §e]<.-

liyle kullan~lm~§t~r.

YClksa Tp. 44b/S YOhsa Br. 3lb/9.

...
vard~ Tp. 27b/5 bard~ Br. 19b/ll.

vard~ Tp. l5b/7 bard~ T1'K. Sa/13.

beni 'l'p. 28b/2 meni Br. 20a/12.

OllT,l~ Tp. 4a/ll bolml§ TTK. 3a/1.

""'
tanrl 'lIp. 269a/l tangr~ Br. 190b/3.

giribanun11 '1'1:-'. 28b/2 girib'anurnnl Dr. 20a/ll.

I H V ~ H n S N n 1 S 3 5 ~ H n~ n Q0 a
 69

A. IMLA HUSUSIYETLERI

1. Iki kelimenin bi ti:lik yaz~lmas~:

Dogu 'lurkgesi I nin imlas~nda gok gorUlen bir durum-

dur. l'letnimizde de bir 90k yerde tevsiJ<. edilmi§tir.

cl) ).),\ 01 merdUn 56-a/I; )~,\ 01\,

..
hastalar

73-b/9;
.
)./.1.)
.
gam deglil 75-b/4;
/
~,\ 01 kim

87a/9; 'Y'A bu gUn 230b/3; ~.#-- sen data 241b/lO;

C5~ gel beri 24lb/lO; f'If'vP. bu ferman 263b/l.

2. Eklerin ayr~ yazl1masl:

Selim-name'de Dogu Tlirkgesi'nde oldugu gibi ba-

z~ yerlerde eklerin kelime taban~ndan ayr~ olaraJ<. ya-

z11dlg~ gorUlmU§tUr. Bu ekler umumiyetle yabanc~ keli-

melere gelir •

.-.J) l:! c,)\..p l?afl~gdan49b/2; !!.J.:"" ~rl~g 50a/7;

~~ };lirlig 50b/6; ~iS~ mehdilig 26la/2; ~ lS >V:...
§ad~l~g 255a/lO; )
.
d>'-> §adl~glar 255b/4;"".Y""o-~
.
bussun l88a/9; ~ ISY. boyn~na 85b/5; ",,},l 1/
-"
nic'olur 89b/9; ,..j'~~~t..5-l\ padi§ahllgdan 55a/8.

3. a linllislinUn yaz~lJ.§~:

Metnimizde he (0) 1le yazllmasl gereken baz~

sesler elif (\) ile yaz~lml~tlr.

\6,>\ anga 89b/8; \j ~,>~ yo1~a 63b/5; v~'}P ta-

.puna 65a/4; \?' ~ yana·.• 263a/ll; /~)l_\ eylerler 8la/3.
 70

r ~ ~.I~_ yliriyelUm 42b/7; 63b/2, 70a/6; (~\~.J vire-

,-
lUm 145a/ll; )~> diyeler 139a/3; .;~? gostermeyeler

139a/3.

4. Hemze i §aretinin yerine ye (~ ) I n;jn yazllmasl:

l'letnimizde, hernze ile'.,yazllan yabancl kelimeler umu-

rniyetle ye (IS) ile yazllnu§tlr.

\-\;:' dayim 4a/8; ~~ 'ayid 4a/2; r- ~. kayim 3b/3;

·0~ '1/ kayinat 2b/l,61a/6.

5.b-p de§i§ikli§i:

1·1etnimizde kelime ba§lnda baZl b sesleri p (~) ile .

yazllml§tlr. Bu bir imla hususiyetidir •

. \.> .>..:~ bozdl 87b/S; /~ ,;'~ bozulur SIb/I; //x. bozar

63a/9; ..• 'to.,.,

~
bozma SIb/I; V
.
Ait
~
batmadl Slb/S.
 71

B. SES HUSUSIYETLERI

1. Sesler:

Dogu TUrkgesi'nin UnlU ve UnsUz olarak ses yap1s1

dig-er §ivelerin ses yap1s1ndan hemen hemen farks1zd1r. Tek

fark1 Og ... sesidir ve bu ses metniJnL,de bir 90k yerde kulla-

n11m1§t1r.

,ng' nin kullan1l1§1: Hetnimizde bu ses, iyelik, §a-

h1S ve ilgi hali eklerinin sonunda ku11an11d1g1 gibi ig ses-

lerde de kullan11maktad1r.

1& .
seste: tangr1 Tp. 37b/6; son~ra Tp.14a/7, 14b/lO, 17a/7;

yengigeri Viy. 28b/5, Tp. 14a/10; Yengibag Viy. 17a/8; anga

Tp. 89b/8.

. .
Eklerde: hutbeng Tp.lOb/S; nazmung ~/lO; '"omrUng Viy.:2.7a/7;

ard1ngca Viy. 36a/8; bunlarun'g Tp.3b/3, 3b/5; erUng Viy.

45b/9; kafirUng Tp.176b/8; anung Tp.14a/5; bi1medUng Viy.

6b/14; itdUrlg Tp.67b/ll.

':,2 _ UnlU Degi§meleri:

e-i degil,?mesi:9agataycake1imelerde gorUlen, ba§ta-

ki veya ilk hecedeki e ses1erinin i'ye gonU§mesi metnimiz-

de tevsik edilmi§tir. Fakat metnirniz harekesiz oldugu i(.;,:'in

bunlar1n hepsini tesbit etrnek mUmkUn olmamak-tachr. Baz1

YE::rlerde ke1ime1er hareke1endigi i9in 11 ill ku11an111§1 tes-

bi t edilmi§til.--:. 1'1etinde tevsik edilen 11 i 1I1er.i_n bir k1sm1n1

da ye' li (\5) yaz111§larJ.yla tevsik ettik. Bunlardan baZllar1

§unlard1r:
 72

Ye (0') ilei ~~. -----

. ~ bL;; 25Ib/8·,
,. ..,
,y> o~
nireden 115b/lli
/
~~girgek 172b/IOi
~
-.s...)? ~r yiniqeri 145a/4;
.. -- .

giqeyUm 144b/5; ls~. bilendi 132a/5i '" ~_\ ilyi-

-""
den 147a/2; o ..>y-~ ivde 75b/ll,

I
esre (0-;) ile; c.)j ~ §inlik 252a/5; ,I
(/.J-;::" siverem
,I

276b/8; ~~I ivler 39a/4.

/

Hetnimizde Dogu TUrk<;esine has olan ni tlne" bir gok yerde

kullan~lm~§t~r; ni 55b/4,56b/2,60a/6, 122b/IO, 203b/5 •

. $. UnsUz Degi§meleri:

'1'
a" b-m degi§ikligi: Eski Urk<;e I de kelime ba§~nda

m- yaln~z .!!l.§.gllbenll ve bun un yakla§ma ve ilgi hali ile

kullan~l~rd~. Ka§garl~'da kelime umumiyetle !!}§!! §eklinde-

~

dire Dogu TUrk<;esi'nde e-i degi§mesiyle min §eklinde kul-

~

lan~lm~§t1r. Fakat Selim-nam~ harekeli olmad1g~ i<;in keli-

menin asl~n~ tesbit edaniyoruz.

I
Selim~name de kelime ba§1nda m- sesi sadece §ah1s

zailliri ~ ve onun hal eki al~~§ §ekillerinde k~11an1Im1§-

. t1r. Fakat metnimizde !!!§.!1 yan~nda ben §ekline de s1k s~k

rastlamaktaY1z. Bunlar~n haricinde yalnJ.z bir kelimenin

ilk sesinde b-m degi~1kligini tesbit ettik.

maha l07b/2, 5b/5i meni 5a/5i menUm 5a/6, 14a/9,

menden 5a/4; munda 2b/9, minen gi§i IIbinen kif}i" 74b/4.

b. ~-h degi§ikliqi: Dogu TUrkg8si'nde oldugu gibi

v
Azeri ve Anadolu 'I'Urkc;esi'nde de gorulen bu degi§iklik

metnimizde orta hecede bir kag yerde tevsik edilmi§tir.

 73

yah1.ndur
.-
52a/1; ohurm1.§
.-
10a/5; arhosJ.nda
v
1!5b/4.; uyhudan 20a/5;
v
yohsa Br.31b/9; yar~1. 230b/3.
v v

c. d-t deQi§ik1i§i: Se1im-n~melde t ve d l 1i §eki11er

olduk<;a kar1.§1.kt1.r. Ayrl1. ke1imenin dahi iki1i §eki1de ku1-

1an1.1d1.g1. gorU1Ur. Eski Tlirkge I de ke1ime ba.~nndaki t I 1erin

bir k1.sm1. EAT. devrinden i tibaren d I ye donU§rnU§tUr. Eski
J.. I
'njrk<;elde t'ler Dogu TUrk<;esi nde devam etroekte.dir. Anado1u

TUrk<;esi'nde d'ye donU§en baz1. ke1ime1erin metnimizde t'1i

§eki11erini muha.faza ettik1eri gorU1mektedir.
tokU1di 24a/4; tokmesUn 241a/7; tokmese Viy.56a/11; .tQk.ru..

.
87b/7; tapd1. 20b/6; tan1adug 32b/8; tonatd1. 31a/10 •

9u iki ke1irnede de sOI?daki"-dlir ek1eri -tUr olarak yaz1.1-

m1.§t1.r: gerektUr 225a/10; gorUptlir 233a/6.

9' l<:-g deqi§ik1iqi: Ayn1. donemde hemen hemen bUtUn

•
TUrk" §ivelerinde sonda -~~ -g degi§ikligi C]0rUllir. J. Eckmann
bu degi§ikligin bir kar1.§ma neticesi oldugunu soy1er.(bk.
J. Eckffiann, "KU<;Uk gagatay Grameri'.', TDED, c .10) •
.s9 Ita~" 3b/5; toprag l28a/8, 84bi7; ulag 80b/4; dan1adug
.
79b/4, anladug 79b/4;"an1amag 36a/9; bayrag 234b/2,237a/l1.
Sedas1.z1a§ma:Sonu sert linsliz1e biten baz1. kelimeler, sona

linlli bir bal eki ald1.k1ar1.nda bir ka<; yerde sedal1.la§ma-

dan teSbit edilmi~tir.

sancak-a 47a/10; otak-1. ll2a/4; a§ak-ai kH)lak-1. .

. 223a/3i.
ahr:1ak-a 47a/lO.
Sonunda -g olan bir kag kelime ek ald1.klar1.nda
sedCls1.zla~;nll.l}lard1.r. bak1ad1. IIbag1cjd1. 11 113b/6; yakd1. "yag-
 74

dl" 183a/6; slkmaz "slgmaz" 121b/9, 138a/8, 1971:110; yakdu-'

durur1ar lI yagdlrlr1ar" 189a/3, 189a/11; sak "sag" 214a/7;
raJa
. 11 ragl" 265a/9 •

±
d • <;-9 degi§mesi: Dogu TUrk<;esi 1 nde
ses1erinin -I}-' ye donU§me temayi.ilU vardlr. Bu tem2.J.rU1Un bir
-
den onceki -<;-

kae; ornegini Se1im-name 1 de tesbit ettik. Umurniyet1e -<; i1e

bi ten fii11er1e, sonsesteki _.£.1 den sonra, gorli.1en gec;mi§ za-

man eki ge1ince -c- sesinin -1}- oldwJu gorli1mektedir.

~ - I

..
~a§dl 239b/7; a§tl "a<;tl" 28a/10, 44b/5, 49a/1, 59a/9; a§tum

"a<;tlm" Br.13a/10; g-e§ti "ge<;ti" 30a/10, 27t111, 55b/10: ~­

ti "ge<;ti" 34b/1; ge§tUn "gec;tin" 66a/6; ni$e "nice" 39a/2.

e". Sedas 1 zla§ma: Dogu 'l'urkgesi seshususiyet1erinden

biri de sondaki seda1l UnsUz1erin sedaslz1a§masldlr. Bu seda-

slzla§ma z >- s, geniI[? zamanln menfisinde bir yerde tesbi t edi1-
mi§tir. kesmes "kesmez" 241a/2.

f. ir-, i- ku11anl1l§1.: ~:ET. de!£,-, Dogu TUrkc;esi'nde

ise ir- ve i- §ek1iy1e ya§ayan kelime metnimizde de iki1ik

gosterir. Daha 9agatay TUrk<;esi 'nden once ea§layan .s...·ses1e-
'rinin dU§mesi sonucu as1en ir- olan ke1imenin i- §ek1i or-
taya 9lkml§ ve ~agatay Tlirk<;esi'nde de iki1ik gosterrni§tir.
gafi1 irdi 38-a/7; bilmez irdi 36a/5; i9inde irdi 47b/9;
ne irdi 6711/8; virrnez irdi 259b/1; Zengl'den irUr 100a/1,
Rumi'den irUr ana 258a/11.
I

irnes, Dogu 'l'Urkgesi nde in-nes §ek1i yarunda ~ §>ek-

1i de ku11a111.1cll1 bu kelime Azeri TL'tr}<;.c;esi I nde imez olarak
 75

devam etmektedir. -z.:> -s hususj.yeti Dogu T'Urkgesi If ne mah-

sustur. Batl rrUrk<;es.d: '.nde It degilll ile kar§llanlr. Jvletnimizde

<;ok az yerde kullarlJ.lml~;tlr.

kUfr imes 135b/9; §ehr imes 238a/9; handan imes 269b/5;

...
garb imes 258b/5.

g'. Ikizler;;me: Dogu TUrk<;esi I nde <;ok gorUlen saYllar-

daki ikizleQme metinde sadece sekiz saYlslnda iki yerde

tesbit edilmi§tir.

se}.:kiz (sikkiz ?) l02b/8, 153a/7.

~,b,. Yer degi~tirme: Dogu TUrkc;esi I nde slk gorUlen bu

hadise metnimj.zde <;ok az yerde tesbi t edilmi§tir.

poryaz 252a/9; big.! 51b/3j 76b/ S;' gorsetmesUn (korsetmesUn ?)

77b / lO,

-~. Eklerin UnlU Uyumuna Uymamasl:

Dogu 'I'Urkc;esi ses hususiyetlerinden biri de yabancl

kelimelere umumiyetle kalln eklerin getirilmesidir. Selim-

name'de bu hususiyet 90k az yerde tesbit edilmi§tir.

l)iganellkdan 158a/7; hUrrnetllgln 140b/2; pirllg 50a/7;

• y

mUrUvvetllgul 140b/2. Bazen bunun tersine kalln tabana

ince ek gelir. ucuzlUk 145a/9; olmu§dUk 63b/6.

5. YardlnlCl n UnsUzUnUn Kullanllmarnasl:

Dogu TUrk<;esi' nin en: bUyUk ozelliklerinden birisi;

n yardUt1Cl sesinin dU§UrUlmesidir. Eu dU§U§ iyelik ekle-

rinden sonra olur.

:t:.:rdebil [?ehridin, Yiy. 27a/J;4; felek esrarldan Viy. 52b/5;

 76

dey demidin 48a/ll; Jnllcldln 20a/9; ahvaliden 51-b/ll;

* "
..
yollda 31b/4 , 45a/3; avazldan 238a/l; klssasldan 196b/10.
~
 77
('

c. §EKiL HUSUSIYETLERi

1. Iyelik Ekleri:

iyelik eklerinde iki dururn dikkati c;eker. Birincisi,

Dogu TUrkgesi'nde s~k rastlan~lan eklerin yaz~lmamas~ mese-

lesidir. I'1etnimizde gok az yerde ;r;astlan~lrnJ..:.'t~r.

l'1ustafa ' nun rUh Viy. 4b/Il.

,,
Ikincisi, 3. teklik iyelik ekIerinden sonra buIunma

ve ayr~lma ekIerinden once yard~mc~ n UnsUzU kullan~lmaz.

gehridin Viy. 27a/14; k~l~c~d~n 20a/9, yol~da 3lb/4 •

•
ikinci §ah~s iyelik ekIerinde rlg (c).; )·kullan~l~r.
~omrUng Viy. 27a/7.
.
hutbeng lOb/S;
"
2. Hal Ekleri:

a) YUkleme Hali: Dogu TUrkgesi'nde umumile§en za-

mirlerden sonra gelen -n~/-ni yUkleme hali eki metnirnizde

gok say~da kullan~l~§t~r. Bu ek, iyelik eklerinden ve za~

mirlerden sonra geldigi gibi, gOkluk eklerine ve kelime ta-

ban~na da gelebilir.
canunn~ 77a/3; emrU~ni 59b/5; dilUmni 5a/ll; ad~uni 4a/6;

leRgerni 66b/6;
..
sahralarn~ 34a/2; bizni 32b/7; sQzni lb/I;

'All pa§;'a' n~ 29b/9; Bol~ I n~ 26b/9; Mmed! I ni 12b/6.

p) 1loi Hal~: Metnimizde Dogu Tlirkgesi'nin -n~hg/

-ning ilgi hali ekini tesbi t edernedik. -uii'g/-Ung olarak,

ng ile kullan~lHj~ dikkat <;ekicidir.

kafirUng 176b/8; bunlarung 3b/3; erUng Viy. 45b/9i anung

l4a/5.
 78

c) Yakla§ma Hali:Dogu TUrkc;esi'ne has olan -lea/-ke

•
ve -~a/-ge yaklaQrna halinin metnimizde -~a/-ge'1i 5rnekle-
rini tesbit ettik. Selirn-name'de bu ek umumiyetle -a/-eile
kar§1.lanm1.§t1.r.

Eutg~ 16b/9; bizg~ 15b/9, 63a/7, 170a/5, 158b/9.

~ Ayr1.lma Hali: Selirn-narne'de bu ek -1:> ve y>

§eklinde yaz1.lm1.§t1.r. -d1.n/-din ayr1.lma eki rnetnirrlizde sl.k

s1.k kullan1.lm1.gt1.r.

and1.n 136b/9, 261a/3; bund1.u' 214a/9; 5rldil1 263b/2, 214a/9;

yUzdin 135b/1; yUzdindlir 80a/8; hasteli}~din
262a/7; hazret-
. '"
din 85a/9; §ehridin 90a/ll; dernidin 48a/l; k1.I1.c1.d1.n 20a/9 •

Bu ek bir yerde ...; §eklinde yaz1.lm1§t1.r. Q1.kd1. Amed'tin

(Amed'ten ?) 188a/l.

d) E§d tlik Hali: .t-1etnimizde e§i tlik eki -Ga/-Ge ve

-ca/-ce ile kar§1.lanrn1.§t1.r. Fiillerin rnastar §ek1inden son-

ra -Qa ekinin kullan1.1masl. i1gi gekicidir.

vannakga 221b/lO; 019a 58b/IO, 92a/3, 18a/9; menUmce 199a/lO.

~ ) Ha1 Eklerinin Degi§ik Kullam.11§lar1.: Selim-name I de

ha1·eklerinin baz1. degi§ik ku11al11.11.§lar1. dikkatic;ekmek-

tedir. Bunlar1. :;S>likri I nin kendi agzlm.n bir hususiyeti ola-
rak dli§linebiliriz. Yan11.§ kullanl.lm.l§ olmasJ. ihtimali 90k
azd1.r. (;linkli bu kullan1.11.§lar rnetinde 90k saY1.da yerde tes-
bi t edilrni~ltir.

Ylikleme hali eki -n1/-ni ve -1./-i 'nin -a/-e yak1a§-

 79

ma hali eki yerine kullanllmasl:

('J - _
Kondl andan sonra sul,tan hanlnl 100b/ 5,

Geldi vU kondl 9u.buk sahraslnl

" lOOb/6

..
!(oghisar'l kondl 01 QabUk-sUvar lOlb/7
l'1inberi 9~kdl hatIb-i hO'i-seda l42b/8 .
....

-a/-e yakla§ma hali ekinin -l/-i ylikleme hali eki

yerine kullanllmasl:

.
Minberine oda yakml§ sUrha-ser 142a/4.
....

-l/-i yUkleme hali ekinin -da/-de bulunma hali eki

yerine }cullanllmasl:
Kl§la 01 ma'mure §ehri ta bahar 15la/5 •
•
-l/-i yUkleme hal:L ekinin -a/-e yaklas:ma hali eki
yerine kullanllmasl:
gun veziri klssa takrIr itti 01 207a/l.
. "

-da/-de bulunma hali ekinin -dan/-den ayrllma hali

eki yerine kullanllmasl:
Heybetinde yirde gokde murg u mur 271b/7.

-dan/-den ayrllma hali ekinin -da/-de bulunma

hali eki yerine kullanllmasl:
Turdl iskenderye kurlnndan gemi 255a/6.

3. Zamirler:

Dogu TUrkgesi I nde kullanllan §allls zarnirlerinden

.:;;unlar metnirni zde te~3bi t edilmi,?tir:

men (min 7), meni, mc1nga-mana, mende, [!lenden-mendin,

 80

bizg.§,._eizni, bizdin, sizni, sizc1in.

bu i§aret zami:cinin 90klw]u bular, 01 i§aret za-

rnirinin 90klugu ise olar §eklinde de tesbi t edilmi.~tir.

bular 71b/4, 39b/6, 171::1'1, 73a/9, 100a/12; bulardan 119a/S;

olar 100a/12, 199a/5.

f':ietnimizde kullan~lan soru zamirleri ise §unlard~r:

.
Jsan~ 271a/4, 272a/l; kanda 3a/S; kand~n, kandan 3a/l; kays~
~

162b/5; kans~ 124a/l.

~

1ll "ne" soru zamiri de metnimizde s~k kullatulan bir

zamirdir. ni 55b/4, 122b/10, 203b/5.

4. Edatlar:

Metnimizde §u edatlar dikkati gekmektedir:

tek (tik '?): sen tek lOb/7; senUfi tek Ilb/3; menUm tek Ilb/3.

birle 241b/9; birlen 241b!11; on'din 263b/2, bund~nondin

214a/9.

5. Gelecek Zaman:

Normal kullan~l~§
.
-acak/-ecek gelecek zaman eki ya-
.

runda -~sar/-iser gelecek zaman ekine. ras·tlJ.yoruz.

Eski Tilrkge' nin son zarnanlar~nda ortaya 9~Jnp Eski Anadolu

Tilrkgesi donerninde tek gelecek'zaman eki olarak kullan~l-

d~ktan sonra, son donernde yerini -acak/-ecek ekine b~rako.('\

.
bu ek, Osmanl~ saha.s~nda 15. asra kadar kullan~ld~ktan

sonra, Azeri ve Dogu TUrkgesi'nde kullanllm2.ya devam et-

mi§tir.

ol~sar 54a/9, 49a/ll, 27a/ll; varlsar 151a/6; ollsardur

20a/8.
 SI

6. Gegmi oi Zaman:

Illetnimizde umumiyetle Osmanll TUrk<;esi I nde kullanl-

nllan ge<;mi~ zalllan ~ekillerinin yanlnda Dogu TUrk<;esi'ne

has bazl §eki.ller de gorUIUr. l'-1etnimizde Ogrenilen Ge<;mi§

I
Zaman1ln yaplll§l; -up/-Up zarf-fiil ekinden sonra -d~rl

-d~r ekinin gelmesiyle te§kil edilir.

virUpdUrsin 171a/ll; virUpdUr 92a/ll; gidUpdUr

7Sa/lO; idUpdUr 53a/l; ~almayupdur 52b/li gorUpdUrdi

. .
40b/ll; gelUpdUr 35b/3; yakupdur 29a/2; tutupdur 2Sb/7;

ittUrUpdiler 172a/4; gorUpdUr 233a/6; olupdur 40a/9.

-up/-lip zarf-fiil ekinden sonra .::§l:E §ahls ekil.l.in

gelmesiyle yapllan ge<;mi§ zaman §eklide dikkat gekicidir.

idUpsin 269a/lOi irUpsin l40b/6.

7. GorUlen Gegmi§ Zaman:

Metnimizde normal kullanlll§l dl§lnda Dogu TUrk<;e-

si'nde oldugu gibi -tl/-ti §ekilleri de slk slk ge<;mekte-

dire

duttum 179a/4 ; gitti 24b/l I S4a/9, 4Sa/l, tuttl 83a/6,

S2a/l, l02b/S, 176a/Siittiler 211b/ll; ittUm 202b/9;

ym!!. ttl 180a/6; kOptl 176a/5, 175b) 9; gggldtl 65b/3; duttl

•
210b/6; gittiler 252a/9: itti 176a/5; ittUn 180b/3; yarat-

tug 4b/4.

~u bir kelimedeki kullanllJ.§_90k ilgin9tir.

iti lJidi ll 74b/6.

 82

8. Bildirrne ~kleri:

l~ teJ<lik §ah~sta iki §ekil gorUIUr. ilirincisi

~ ile yap~l~r. men hacil men 38bis. Ikincisi -am/-em
y

ekiyle yap~l~r ve bu ek kelime taban~na bazen ayr~ yaz~-

l~r.

~
.,
(\ ~. bi§e-em 4b/6i (' \ q,,:.........Aj.., endi§e-em 4b/6.
~. teklik §ah~sta
-
bildirrnei imes, irrnesi durur ve

irUr ile yap~l~r.

kUfr imes 135b/9; §ehr imes 238a/9; handan imes 269b/5i

~

durur "-d~r": 3b/9, 3a/2, 4a/8, 4b/8, 6a/10.

~gllden irUr lOOa/l; Ruml'den irUr 258a/ll.

1. gokluk ekinde ise -uz/-Uz ve -yuz/....yuz ekleri

kullan~l~r. Bu ekler gogu zarnan kelime taban~ndan ayr~ ya-

z~l~rlar.

;,>_u\"'; ferman~yuz Viy. 73a/9; ;~($"~~ hi~met-kar~yuzJ

Viy. 60a/6; sellm'IlerdenUz 56a/6. ;J\ ;;.:» ~

2. gokll1lk bildirrne eki -s~z/-sl;z~:d.t"r. ganlsiz 57a/3.

9. §ah~s Ekleri:
1. teklik §ah~sta olumsuzluk yap~l~rken -man/..;.men

kullan~l~r. ge9men 5Sa/lO; itmen 26a/4, 17b/ll.

2. 90kluk §ah~s i9in s~k s~k -s~z/-siz eki kullan~­

l~r. alurs~z l6Sb/2; dirsiz 17b/l; istersiz 51a/2; olm~§s~z

92b/2; gorUrsiz l25b/7; bilUrsiz 40b/l.

 83

10. Emir Ekleri:

1. teklik §ah~s emir eki: -ay~n/-eyin'dir. Bunun

yan~nda -ay~m/-eyim de gorUIUr.
±tm~¥in"\v.li.y.5b/7i alma-y~n Viy.30b/3i almayay~m Viy. 48b/12;
2. teklik §ah~s emir eki =g~l/-gil metnimizde s~k

s~k ge<;mektedir. Bu ek umumiyetle incelik-kal~nl~k uyumu-

nauymakla beraber Dogu Tlirk<;esinin ek uyumsuzlugu sebe-
biyle bu uyumun d1.§1.nda da s~}<; s1.k kullan1.11.r. Bu ek keli-
me taban~na bazen ayr1. yaz1.1~r.

bakmag1.1 5a/l; itgil 5a/5; eyiegil 12b/5; yazgil 78a/2;

algil 66b/9; kaldurgil 51a/9; olgil 65a/3; olg~l 152a/l.

1. 90kluk §ah~s emir ekinde degi§ik kullan1.11.§lar

vard1.r. difiiz 160a/5; i tmeriUz 56a/lli olmar:uz~ 58b/9;,:,',eyle-
hUZ 58b/10; eylen 58b/9; bilUn 56b/l.

11. isim-fiil Ekleri:

Normal kullan1.1~§lar~n yan1.s~ra -kan/-ken eki de

tevsik edilmi§tir. tU§ken 40a/4; dli§ken Viy. 18a/ll.

12. Zarf-fiilEkleri:

-p Zarf-fiil eki: UnlUlerden sonra araya yard1.mc1.

'sesler almadan dogrudan.::l2 zarf-fiil ekinin kT:lllan1.11.~1.na

s1.k rastlan1.r. soylep 174a/10i gozlep 119b/4i istep 135a/10;

terlep 5b/3; dip 68a/ll, 92b/2; eylep 13a/ll. UnsUzle biten
bir kelimede ise araya dUz UnlU yard1.Tnc1. ses alarak geldigi
gorUlmU§kUr. <;1.k1.p,200b/3 •
•
 84

•
.
Dikkati geken ikinei zarf-fiil eki -kaG/-keGI -g~
=g~'dir. Hetnimizde -~nea/-inee kullan~l~§~n~n yan~nda

bir 9 0k yerde bu ek de kullan~lm~§t~r. Bu ek kelime taba-

n~na bazen biti§ik, bazen ayr~ olarak yaz~llr. Ses uyumu

umumiyetle olmakla veraber bazen kal~n kelime tabanlar~na

inee ekin geldigi de olmu§tur.

olkaq 200b/6i olgasr 258b/9; olg§£ 26b/9; itg§£ 27a/9;
•
1£g££ 130a/7; girg,§,£ 98b/9; £Q.gg~ 84a/4; gorling~ 213a/l;

ittiirlig~ 206a/l; dihleg.§£ 17a/ll: Y§£g~ 78b/7; dogg~

22a/10; kong§£ 244b/5; bolUng§£ ~43a/7 •

•
 85

OOGU TUH.K9ESi' NDB KVLLAlUIJil\.N" KELI]\1ELBR

bol- Hetnirnizee normal 01- §ekli yan~nda Dogu 'lurkgesi'

ne mQhsus olan bol- §ekli de slk s~k kullan~lm~§tlr.

E.T. de llli..l-, Ka§garl~'da bol- olarak devam eden keli-

me daha sonra Bat~ TUrkgesi' nde 01-, Dog-u Tlirkgesi I

nde :...tCll::>ol- §ekliyle ya§aml§tlr •

. mUnhezim bold~ 19E/7; mu'tedil boldl 28a/2; cihan

boldl melul 99b/5; sana boldl nasIb l5b/4; pejmUrde

bold~ l5lb/5; YOluna bolsun 63b/5; qehre bolsun geh-

riy~r 63b/3; tev£Ik bolsa 20a/10.

ya.lguz : I'1etnirnizde 90k az yerde tevsik edilen bu lcelime,

ET. de yal~nuzl Ka§garl~'da yallnus 1 Harezm Tlirkc;esi'

nde yalguz §eklindedir. Kelime, . Harezm TLirkgesi dev-

rinde, art damak geniz sesinin -g olmaslyla bu §ek-

le girmi§tir. Kelime yal~z §ekliyle EAT. de de kul-

lan~lml§tlr. Dogu TLirkgesi'nde kullanJ.lmaya devam et-

mektedir.

yalggz 225a/6, 199a/9, 197b/6.

tap- "bulmak". Hetnimizde bir ka9 yerde tevsik edilmi§tir.

~apar lb,(1.

. };can IIhan". Kelimenin aslJ: §e};:li Eski Tlirkc;e I de oldugu gibi

-.-
kan olarak gec;mektedir. Jvletnimizde iki yerde te,sbi t

edi1mi§tir. Dig-er yerlerde han olarak geger.

"
.
~jir saydlndan qere}~ordl kan
., 86b/7.

Kim hernan me I rnur idi ger aytsa kan 98a/8.

 86

J:.'al~ IIhal~l1. Eski 'Iurk<;e'de kullan~lchg~ gibi Dogu 'lurk<;e-

sinde devarnetrnektedir. l')etnimizde bir yerde tesbi-t

edilrni;;tir.

i:bri;~;im kal~ dUzilU bI-geran l34a/4.

bar "var". Dogu TUrkgesi'ndeki §ekliyle metnimizde bir yer-

de tesbit edilrni§tir.

YUz bin adem bar mUrld-i bl-nifak l70a/9.

bar- "varmak". l'1etnimizde bir kac:; yerde tesbi t edilmi§tir.

bard~ Br.18a/ll, 19b/ll, TTK. 8a/2; Viy. la/13.

ir- lIimek ll • ET. de ir-, Dogu TLirkgesi'nde ir- ve i- §ekliy-

kullallllan bu kelime rnetnimizde bir kac:; yerde ge9mek-

tedir. Daha 9agatayca'dan ~nce ba§layan r seslerinin

dU§mesi sonucu ir- olan kelirnenin i- §ekli ortaya 9~k-

m~§ ve 9agatay 'IUrkgesinde ikilik g~stermi§tir.

Gafil irdi gergi Sul~an Bayezld. 38a/7.

Ger9i bilmez irdi esrar-~ dilin 36a/5.

Su igindeirdi nIlufer zebun 47b/9.

G~rellim lutG~ne irdi kahr~na 67b/8 •

•
Virmez irdi kimse dU§mandan haber 259b/l.
\J

Girti RUmI'den irUr ana zeval 258a/ll.

ilig "el ll • Dogu TUrkgesi'nde ilig §eklindeki kelime taban1

iyelik ekiyle birlikte gelince metnimizde bir yerde

ilgUm §ekliyle tesbit edilmi§tir. ilgiirn l5a/5.

}~OY1 11 kU9Uk". Eski TUrkc:;e' de kullallllan, sonra DO(Ju TLirk<;e-

si'nde bu manas~yla devarn eden kelime, rnetnirnizde iki

yerde tevsik edilmi§tir. ,kOy1 oglum 52a/6, 53b/10.

 87

dagu9 IIda(jJ.n~kU. l'letnimizdebir yerde ge9mekted:Lr.

Ya nebatU' l,....na' t:.? dagu9 kim 1ulur 3b/l.

bol "bu-f-ol". Dogu 'lurkgesi' ne has olan bu i&aret s~fat~ met-

nimizde iki yerde gegmektedir.

Bul cihan~ ba~;~na teng eylesUn 131a/3.

-tur/-tUr fakti tif eki ile yap~lan kelimeler: Dogu 'lur1\:ge-

si'ne has olan bu ek metnimizde bir ka9 kelirnenin ya-

p~m~nda kullan~lm~§t~r.

oltUr an~ 166b/3; ittUrUpdiler 172a/4i keltUrdi

110a/5; kestU.rme)\: Viy. 34a/14; gQsterlir Viy. 6b/15.

 88

NBTICE

~Ukr!-i Bitlisi'nin Selim-n~mes~ tarih£ de§erinin

yUksek Olmaslna ragmen, daha onceki mUnel~ki tlerce de belir-
tildigi gibi)edeb! yonden 0 kadar degerli degildir. Fakat
bizim aSll dikkatimizi <;eken ve bizi Uzel:inde <;all~;ma yap-
maya sevk eden, eserdeki Dogu Tlirk<;esi unsurlan olmu§tur.
~all§marnlzda bu Dogu Tlirk<;esi unsurlar,Uzerinde yeterince
durduk. :;likr£'nin diline bu :unsurlarln nasll girdiginin
sebeplerini tartl§tlk. Fakat Selim-n~me'nin aSll nlishasl-
nln elimizde olmadlglndcj.lll; ,dolaYl kesin bir neticeye var-
mamlZ rnUmkUn olmaml§tlr. Inanlyoruz ki, eserin mUellif hat-

tl yazmasl veya ona yakln bir nUshasl ele ge<;irildiginde

bu mesele <;ozUme ula§ml§ olacaktlr.
~all§mamlzda belirttigimiz gibi, .;;Ukr£J ya§adlgl de-
vir i<;in birinci derece bir §air degildir.' Eserini edeb£ a-

<;ldan degerlendirirkenbu hususu gozden uzak tutmamak gere-

kir. §air hakklnda da kesin hUkUmler veremedik. <;UnkU onun
hayatl hakklnda kaynaklarda bir ka<; cUmlenin dJ..§lnda bilgi
bulmak mUmkUn degildir. ~)airin hayatlnl yazarken onun Selim-
name'nin hatimesinde verdigi bilgilerden istifade ettik~ Fa-
kat bu bilgilerin dogrulugunu teyit edecek ba§ka kaynaklar
mevcut olmadlgl i<;in, kesin olc1ug'unu soyleyenliyoruz.

BaZl nUshalarl bizzat 9ordU9<UmUz halde baZllclr.lrU

goremedik. Bunlar hakklnda bilgiyi kUtUphane kataloglarJ. n-
dan ternin ettik. KUtUphanelerdeki fi§lerin de tarnamen dogru
 89

olrnadlglnl bizzat mU§ahade etrni~, bul U·'~l:j.yOruZ.

U9UncU bolUmde verecegimiz metinleri eserin gel.,d tli

bolUrnlerinden se9tik. Tesbi t ettigirniz Dogu 'I'Ur};:gesi unsur-

larln bazllarlnln 90k az yerde ge9tigini dikkate allrsak

buradaki rnetinlerde bepsini gorrnek' rnUrnkUn degildir. Ne-

tice olarak, Selirn-narne'n1n rnetninin tarnamlnln ne§redilme-

s1nin tarih9iler ve d11ciler i91n son derece faydall olaca-

gl kanaat1ndeyiz.
 N:rrG. :3:W"'lN-N+rt:J.!:S
v
WA rt Q g nON n 6 n
 91

-'-
i\Gl\Z-I
---
DJl.STAr~-I SUL'I'AFJ Sf:IJ~(]\1
•

1!i,)--a/ll l1urg-J. o.il gel bir terennUm Jp.l yine

. .
<:;unki tu.tIsin tekellUm )nl yine .
IS-b/l Bir hik~yet ba§la kim §IrIn ala
Dil-gLi§a vU taze vU rengin ala

.. ... t ,..., - - -
,~·ah-J. Rum un dastanJ.nyao. tal
Dastan u kJ.ssalar
.' .
bUnyao. 1nl .
Ba.:?la iy can bUlbUli bir dastan
Soyle kim halvet
... kalupdur bustan .-
Bag i9ino.e §imo.i sensin ~ano.ellb

.
KJ.ssasJ.
': ~
,..,
§ahun~ sana -
bold.1. nasib .-
5 . .. ..
KJ.ssa el'hasll budur kim ruz-gar

1'utalJ. gendU vekarJ.nca }carar

Bunca kim §ah u se15tin bisledi

•
Her b:Lriin hUkrnini bi§ gUn isledj.
•

Dlizrnedi Sultan SelIrn'e bir nazIr

•
Gerc;i geldi vardJ. 90~ §ah u emIr

-- .
Nl ...
anun t e<
) -]
§a1 d"UZQJ.
!J'
ruz-gar

Ni zam5n gUrai anu5 gibi sUv~r

- -:'
Iii ZiJU rav oy 1 e ta.l(
~ bOO ' r:l
-r r ey 1:)
ecl.J..
01 r:i.v5~Tetrd. bu nev'e :_~i:_;yledi
 92

10 .,
Kim ~ah-l merhlim Sultan Bayezid .
~,ah-l gazI gendU t.ahdinde ferid

Ruz-garlnda gU fetQ oldl diyar

Itdi her §ehre bir oglln §ehriyar

l6-a/l Darabozn·1 l Han

v
Selim' e virdi $8.h ~

Onda nasb iddi an1 ~alem-penah

~

01 vi;Layet anun idi ser-be...:ser

ona mensub 01d1 ya'nl hayr u §er ~

Old1 her halinden

•
01 mUlkUn habir
v

Ger<;i kim t1fl irdi 01 ma'n-ada pIr

- anda ni§an-1 ser-veri-

.A§ikar
T1flivet
.t....
'"ahdinde hikinet mazhar1 "t ..

5 zIver-i ta "zlm ile adista

"AJ:il li. karnil §ah-1 nev~!r'asta

-
Cevherinde zib li. ferr-i hUsrevi
~

gehresinde nur-~ devlet pertevi

Naz-ilen bislendi §ah-1 nazenIn

-
Ki-Jola 'alemde ::;;ah-1
-
ruY-l.·zemin --
Geh silaJ:-J. ceng-ile ceng eyledi
Geh sUvare ,~;::;ydda aheng eyledi

u t.lr-J.le lrl ~dl b1 r zarnan

-;-.. -;-. • I • •

Tlg

Geh keman aIdl ele gah1 sinan

 93

10 IlIa "r:i.fet 1nSmll1 ]eemahI anladJ.

•
Nir'edUr
':>
etvar-l
•
,sahi anladl ~

t.A'-Tf;; nu.':;; i t.di zaman-l ;3ehrivar

J. . .U. . . . ~.,..:.

U§ bu Uslub-ile bir ~a9 ruz-gar

16-b/l HUsrev-i bI-dar-J. dil oldJ. cevan

v

GendUsin gordi derninde pehlevan

Rah-ber olm1.§ her tarafdan baht ana • -.J

Iiiun!-a:pr her gUn serIr U talJt ana

Gordi k'olmJ.§ baht.u

.., dev1et ana ram
.

.
Zur u cUr'et hadd-i zatJ.nda tamam -
GendUsin gordi t:arnu fende ferId

Arhaslnda hassa
tJv "
Sultan
...
BayezId

.
SUI AL KERDEN-I SUJ-JTlili SELIM AHVAL-:t GURciSTAl~-RA
..
5 Gezdi bi'r ~\:a9 gUn bu devr-j. asmaln.·~l

I.AYfi u -Li§ret iddi §ah-J. nev-cevan

~Ir-be9ge a9irU'1-emr oldJ. §ir

~ayda ragbet itdi 01 §Ir-i dilIr

Tiz-c;engal oldJ. 01 cengi peleng

.
Itti ~
tlr-i kine-cu - - ~heng-i ceng

80',:1 edi bi.r ciin qazabJ. a r:;ehri '.J.,ar'

~ ~ ~ ~

Kirn bize kUffardan kilndUr civar

 94

C;evremti.zde dIn'adusl kim durur

Butga kim Giapar uecusT kim durur

10 DIn-i isl~m-ile kimdUr kIne-hJ§h

"
KimdUr ilIa size mu'In la-ilah

17-a/l Didiler kim iy §ah-l ruY-l zem1:11.

..
KurbllITll2l./;1El.a GUrcI var a"'da-yl. din

Le§geri bl-hadd
.- U mUlki bI-§Umar
Ba !i'l a rJ.. c,;ok her biri bir §ehriyar
•

BI§e vU deryayl. itmi§ler libas

Bendeden bi-bak u ,. ..
I-Pcikda11. bI-hiras

9o~ durur onlarda esbab u Eipah

.
SoyledUk .gun sordl. GUrcista11.'l. §ah

5 Didi kim vardl. gaz~ igUn ana

'l'erk-i can i tti HUda igli11. ana
"
,Didiler iy nev-cevan-l. tIg-x [:zen

:'i:ar~dan vardl. ana SuI tan. Iiasan

A~l-ile BaYl.ndl.r 01 §lr-i jeyan

GendU devrinde hUner-ver pehlevan

Ge1di GUrcistan'a bir kez 01 ferid

Hem gaza aldl. vU hem virdi §ehId

OCf1l.
~
andan sor'R~ra 01 y'a ')cub Han
- • J

hem cihan :-.',arn

"
vU hem nerr-Dehlevan
~
 95

',,'

<J '
, I
10 Geldi 01 dahl buna bir kerre tUnd

T "l'k
.uJ.» . . .U. ,
.c:;em;:>lr ' -
SJ.nanln .. di J"
gor. (un d

Difi1ege9 bu ~~~~a(Y)l,Sul~~n SelIm

Kakldl kopd1 yirinden Han Se1r~

" , .....

17-b/l . .
Kim Basan Ya'kub dirsiz bi-direng

.
Kandan cUch1ar bular alat-1 ceng
'

Yo):;:dur anlarda sipah u rftal u gene

BizdedUr g~nc U sipah-1 zur-senc

Al-i "O§man I un §UkWll kUhdur

Bizde gene-ilesipah enbuhdur

K;fire ~atl u ~az~ bizden olur

01 maraz-9iin her deva bizden olur

5 K5firist~n bizden old1 ~ana ~ar~

fJizden ogrendi gazaY1 §ah-l §ar~c

I
Virrni§ i 'eaz-J. resulu l-lah dest

Kafire ecd~dlmuzdandur §ikest

i~;ah-J. gazI §imdi SuI tan Bayezid

.
Kafiri JmrbJ.ndan i trni;; na-bedId

Ha,~;yet ondan )\:afirUng dirundadt:lr

w

Cah.idU ']. ,...)d,iffar anun ;~a:n.lndadur

Uld1 tE; I yid-i ilahI reh-.nUmun

Uns:rLiriJs te}~ dU.~~rneni i tdl zebun

 96

10 GUrci kirndUr kim civar olur baha

Ya mUdara b.irle yar olur bana

Men budur itdUm tevekkU1 Sani"a

•
t1tif~t
, itmen bu yolda mani's

18-a/l 1·1ustafa I nun mu '.cizin i tdUm delI1

(;;UrcI I ye dUzdUrn gaze. i9Un ral;lil

Ger bar;a tevflk-i BarI bolsa yar

Koymayam GUrci I de deyyar u diyar

•

gyledi ferman u cem'" old~ sipah

G09di vU 'azm itti GUrcistan'a §ah

.
TuttJ. bir menzilde bir sa" at karar ~

Hibret eh1il1 dirdi 01 qabUk-sUvar

~ ,

5 .
01 diyarun sord~ halin mU-be-mu
~

Bi1di GUrcistan'~ gayetku-be-ku

De§tin U derbendin U deryas~ tU

Br ije , ." .
vU kUb u ber U sahras~lu

Anlad~ tahlt'ik-i1e
" .
01 mUlki Gall
....

'l'ab' ~na tal:sInler i tti rnillr U mah

Didiler iy :~;ehriyar-~ nev-11l.ram

'ornr U bahtuh
-.I
UstUvar olsun mUdarn

CUll
~...J.
haber so:cun bu vadiden bize
•.

. vaki~dUr size
SoyloyelUm olea .
 97

10 .
Bu seferde bahr u ber ,,' gezmek gerek

Ehl-i sevda t;u~g u ter gezmek gerek

Bunda yol geh bahr u g'5.111 berdedUr

I -

Aramuzda bal-:r-il e ber perdedUr

18-bil c;o1$ gemi 9i rmeJ\: gerek deryasJ_ na

Bir te'emrnUl i t bunun sevdaslna

Tu§e vu alat-l ~larb-ile tamam

01 gemiler yUklenUr iy n"lk-nam

Bi§esinde yirle§Ursin sen peleng

Tu§e 'deryasln al urSJ. n iy neheng

~ah gah! bI§egeh berden yUrtir

.
01 gemiler rnuttasll terden yUriir

5 Belki .
bir dem vak~ ola bl-1ecac

G5stere bu le§ger a5a ihtiY~9

REFTEN-i SULTM~ SELIM BE-GURCtSTAl~

.
Diniegeg anl §ah-l firuz-babt

Eyledi fennan revan bagland2 rab t

V§ bu tedbIr-ile ;::5h-2 nev-cevan

Vard2 GUrcist~n' a girdi yek- '"inan

her taraf
•
vard2 haber
U
kim rGz-gar

sald2 GUrcist~n'a bir dUldUl-sUvar

 98

~~yle tUnd U tIzdUr 01 §ir-i nerr

Kim beraberdUr yanJ.nda bahr

... u berr
10 Bir tehevvUrle gelUpdUr 01 ferId
Kim ne cism geldi ne Sultan Bayezid .
19-a/l DU§di GUrcistan'a vehm U velvele

.
Cllkldl 01 merzubuma zelzele

Her rnelik cem" itdi bir y.iLrde sipah

.
Her tarafdan bend olup baglandl rah

De§t U derbendi l}i~ar oldl revan

Her hisarl oldl bir ~ayber heman

Rahib U rUh~baru -' kUff~irun tamam

· .
<;lkdl vU oldl saU~-Yl has u L-am
• • . ."\"t.

5 Titredi nakus savtlndan

..- zernin
Her kilisa oldl kUh-l a'henin

Her yanadan din LadUSl <seledi ba§

Busudan 91~dl vU yUC tuttl sava§

·
Basdl darU'l-harbi §ahun le§geri
..
Itti kafir birle lYlrb-i Ijaydari

-
B.i§esinde §ir-i ner tek itti ceng
DIQe(y)i ~Ir U pelenge klldl teng

Gaziler aldl ele tIg u ti.:J.:;er

0a11 teber dU I;.di yire gahI siper
 99

10 Kafire tig urd~ mU'min §ah i<;Un

.
Kan sebl1 old~ 8ebi1i'1-1ah i<;Un
.

Matteke kan-i1e 01d~ n~-bedId

•
01 gazada an<;a kim dU,'jdi §ehId

19-b/l Her kemInden geldi y-Uz ~utt~ sava;>

~- 1 erd
Gu~e en eeng u.. -a§ uJ-J 0 Id 1 Ia§
,.-

_,J _

Berr U bahr1Lnda
.., 01 iklimiln tamam

Old~ din i<;;Un gaza her ?ubJ: u §am

Gayret-i Islam i<;Un 01 nerre-§ir

Din 'adusln ald~ vU 01d1 dilir

Girdi GUreistan'a sald1 zelzele

•
A.ld~ vU katl itti kim girse ele
•

5 Yakd1 01 mUlki ser-e.-ser §ehriyar

•
.
Yakmad~ ne §ehr koyd~ ne hisar
.... ..
Bir gaza itti ki dIn dapd~ gU§ad

Oldl andan Nustafa'nun rUh~

•
§ad

l'Ilinhezim bold1 t.adu-y~ din tarnam

Leggere v~r
" d1 " 'ganllrle'C
.. , an da }cam
-

6~ret old~ gene U esbab u eolr

01 ganImetden ganI old~ fakir

,

sIm U zer har-var-ile

oJ
girdi ele

belki. tolch sim U. zerden rner]lale

 100

... '"'1'. b-r .. -

10 A
ldl a
1 r Gurc1 eSlrln l-§umar

Hem gularn u hem kenIz-i gUl-" i~ar

.. d'1 an d an songra
Don .--.. -h'
§a ..,. -:"'
-1 §lr-glr

.Sald1 Sultan Bayez1d le 90k es1r

~

20-a/1 Dah1 gun-a-glin meta~-l sIm U zer

~

Virbidi der-gaha §M-1 nam-ver'

Aferinler eyledi bI-i§tibah

Hem gazavat1na hem raY1na §ah

U§ bu tedblr-ile §ah-l nev-cevan

GUrci'ye U<; kerre dondUrdi'inan

Her var~da bir gaza itti Selim

-
Kim dah1 var GUrci'de 01 havf u bim
~

5 Hu'tekid
,-?
oldl 9U vahdaniyyete
.•

DU§di tedbiri muvaflf niyyete

Huscaf§.' nun mu'cizin gordi kavI

• l . · .-

..
Boyle ikdam i tti §ah-l ma 'nevI

CUr'etin kim olsa §ahuD anladl

Anlayan tedblr U raY1n danlad1

Didi1er bu nev-cevan-l nik-baht

J

OllSClrdur '-ak1bet dare -yl t,aht

Olrnadln ::;ah-zade §Gh-1 mUlk-i Hum

.
Kll1cldln seyle vardl merzubUrn
 101

10 .
Ger bu~a tevfik bo1sa reh-nUrnun
Yiddi ik1Imi ide zfir u zebun
•
'\
Bundadur ayln-i Iskender tarnam
01J.sar "a1ern bunun hUkmine ram
"

20-b/1 Hassa-J.
....., .- .. §ahJ. vU ferr-i perverl
Sl.rr-l. Haydar rnu'ciz-i peygamberI
•

Bunda bile 01 hUveydadur bugUn

Tac u tahta gendU eVladur bugUn
"

Boy1e te§hIfll iddi tab'l.n her QakIm

Kim bu e§TIa1arda §ah olur Sellm
. . . . . .. . . . .. . . . . . . . . . . . . .. . . ...
SAl'1CAK . -
.. TALEBIDEN-i SULTAN
.. SELlt1
- EZ-PEDER
--
CIHET-i SULTAN SULEYVlAN
--
25 -a/6 Gelgi1 iy raz-l. nihan gUyendesi
c

§ah tavrl.nda ni§an cuyendesi

GirU bir ziba hikayet saz kJ.1

• 4

!(l.~~a 90~ bir dastan agaz ~1.1

Soy1e kim hep munta~J.rdur eh1-i hu§

9un sozUn var nic;Un olursl.n barnu .?

Gi'-'medi Qok vakt u hay11 ruz-aar

';s" .... """ .J

Soyledi ;:,;eh-zade bir gUn :;ah-var

 102

t.

10 Kim hUdavend-Gar-l SuI t'~m

y ~ •
13aye~ld

Ser--vcr-i devriim 1.2 devrinde fer1d

25-b/l }~almadl ma t zul eyyamlnda er

. .
~,efkatinden 'alern oldl behre-ver

.
Kullarln sancakla
, iddi ser-firaz
01 t;.inayetle bulurdl irntiyaz

Didiler iy ser-firaz-l dur-bIn

-
~ayuna
~
bolsun hezaran -
- -aferln
~

Dani§Unde kim sa~a hem-raz olur

Kim senUn endi§ene enbaz olur

;:)r.: D er-gah
a "
gon d erd'l .b'lr -
ru,~;en-zam.l..r.. -:-

Her SQZ ehlinlin zamlrinden ..,

habir

Vardl 01 danende rnerd-i feylesof

Dani§ U tedbirde sahib-vukuf ~ ~

Der-gaha yUz sUrdi vU i t t i sipas

Bir tarafdan sancak .itdi iltirnas

• •

~,aha «-arz oldl mura.d u mUl ternes

Soyledi sclnca}; virUn

. evvel nefeEJ

,
Kun "I
Su - I a Vlrun
eyman '" - b-:' .-
l-lntJ.~c-;r

Ahmed
..
I Un ta,ht.t'oI yic1inde bir rJisar
tJ • ,.

ltil temefJ L. arz oldl viri1d.i murad

.'-1 t'Imar3
1. - 1. d
f.m b
1.2 ' . 1
suzCten 0 1 Cl
1 -d
~~a
 103

Giro dondi mU.jde birle 01 be~-.Ir

.
Geldi vU sancak g-etUrdi zl-basir .
26-a/l irdi sultan Ahmed'e us bu haber
1; t ..:t ~

K I iy zahir-i
1
mUlk-i ~;ah-~ nam-ver

Saneak• u taht-~
v
- -
yidUnden bir hisar
• •

Us .;J
SUlevman .::.,ah' a virdi E."ehri I,;ar
.J. ~ .......

Isti.ma1et alml.§ u gelmekdedUr

01 diyarl. bI-gUman almakdadur .
Dinlege9 bu ~l~~a(y)~ 010.1. melul
Didi bu tedbIri men itmen kabul
•

5 01 hisar .. 01 ~ehr virilmez ana

. dirilmez ana
01 diyarun ..,hal}u

Bilmedi mi §ah-1. bahr u ber meni ~

OnlarJ. men sevmezem onlar meni

..
Kon§l.ll.k mihr U mahabbetden gelUr ~

Kon§J. kim bed-h"ah ola and an n'olur

~ ~

Soy1eo.1 ana Yular KasdJ. vezlr

•
K'iy yarak bakmaz ferasetsiz emir
I

Ya ~adu gayet bacid olma~ gerek

Ya l;mzurunda bedIo. olma1< gerek

10 Ta sen"' aru 01 seni darta tar.i2m

GizlU yird.e l:almaya bir fikr-i ham
"
 104

iki ..
ko~dur
';;' -
fi'l-mesel iki 4adG
Dirbirin gozlor
- hazE:.'rle
- .
ru-be-nl

26-b/1 ?orma ~
~oyunaan 9u d",u0man
- d,ur sana ..J

Niyyeti kurbunda rii.']endUr sana

, I

"'~
Gel giderme anl gevrenden lra*
Dem-be-dem ef'al U e§galine bak
•

Iki };oc;dur iki dU[}lmin iy 1)akIm

Biri sen biri SUle:.;rnan-l Se1im

Ni vyetin aozlep tedarUk ]al ana

_ : , . J .. ~

DinIe benden gor ne ~arz itdUm sana

5 DU§TClanun gafletle geldi payooa

GUl yUzine n' oldl rU§en rayuD'a

Didi yok kurbumdan 01 gitmek gerek

• •
Gitmesine cidd U cehd itmek gerele

Bir ulak der-gaha gonderdi devan

~

.
U§ bu hali §aha ~arz itti revan

Kim men olmaz men SUleyrnan'a c:iivar

... ...
Gayr yirden hisse .
.._- virsin o?ehriyar

~aha '-arz olge9. bu ta}~rIr U beyan

Doll'rn virdi BUley'man' a revan

10 .,
Yine SuI tan Ahmed oldl bI-J:arar .
]~irn n~~ Lioll viri1iJr ni 01 hisar
 105

TUnd U tIz oldl ",:'u1ar Kasch

, }d. ~.·al1 ~

.. _ ~ J'"
Len credasl.n aer sayarslD nlk-h ah
~ ;:;; f '-'

_ .J

27-a/1 (~~unJd l<:urbundan anl itdUn ba'Id

•
.
Rahat 01 kim vardl oldl na-bedId

.
Didi yok 01 §ehrUn adl Loll' dur

Bizden 01 ma'mure tarltun yoll.dur ..

Boyle filer i tmi§ ki yarln 9ar1J-l dun

Darb-l dest-ile ider Galu zebun

_ 0

~}ahdan sohra menem ;;ah-l zemIn

Tac u tahta men seza--varam hemi.n

v

5 HUddeC.Im olur bu sevdaya Sellm

Bo1l'dur yo1um zarliret iy ~akIm

Ger SU1e:lTJTtan itse Boll'da karar

.'
Sa
, cb u mUi;.'kildUr bize and an ouzar
~ ~

'A~2bet der-gaha 'arz oldl murad

Bo1l'nl virdUrmedi 01 §ah-zad

Sundllar ~arzl
. - -
vezir-i A~af'a

Didiler olsuD SUleyman'un Kefe

Boyle isti~s~n itge9 &ehriy~r

.
'I'uttl SuI .
tan '
Ahmed' Un Gonli
-' .
karaa:

10 Hurrrun oldl UG., bu tedbIr~ile 01

'If'

Gor ne tedbir i tti takslr-·ile 01

 106

Yine hind 010l. Jl.ular KaE;dJ. ki ll(~y

•
o1 l.sar -1
all.r
v
Ke f e canunaa
- """ Qev
- -

27-b/1 -
Bada . d".J
Vlr un d-
ani§ u.. ferzanunl. _,J

<, ~
Oz e1Un1e §imdi Yl.kdun
.
hanunl. . ~ - ~

Dah.1
t.I
~irndi
~
on1ara vUz
.1
virdi Rum

On1arun 01(h tarnam 01 merzubum

SoyledUn ~}a111. zebun i tgec; zaman

'l'ac u tahta
...
men sez~3"-varam
'
heman

Sen mematl.n gozleytip bulduh mecal

- .
01 havatl.nda ider ytiz
. dlirlli hal

5 9 u n Kefe oldl. Sli1eyman menzili

Bada vardl. barga fikrilhhasl.ll.

Bir gUn 01 ~ah-l. SUleyman-fer Selim.

Le§gerini cem~ ider br-ters U bim

BI-te}(el1lif ri3.Y-l. deryadan giger

01 diyar1. garb-1. desti-y-le agar

-c..~ ,,... • " -

A1eml. :r:et~l l.der 01 kl.§ver-'-gu~:ay

lJoyle rn'olur dani§ U tedbIr U ray

01 (Jiger tabta 01 ur dara-y1. Rum

Sen 01 ursun rlUYJTIi al tl.nda gu mtun

10 £.e11egi1 menden bu qiJftan bugUn

l J1'I rneCU1
< 1··... C;un yar
... u c"',......~T'~rl.
:.' ... Cl. :bu~ji.jn
 10?

Ce,~,;ti c1('>ryay1. SUl elrman-l Selirn -

.
Gor nE:: td.kmet gost.crUr arllr
.., EaJdm .
'1Z'\; ) ' 0 '
C7.~_1'hT :":';'''1-:>-)1,~':r_''''''
l'" . . lJ.L,_,l; J. C":Tr-I~>:i
,J,wlI,.
<..).,J ... S.wLi.1;
.... ll
"'-':1 ·'fi":r
.L.h
,J
-
EZ-I·i!J)J:Sf..;-I
,
Z).\.) J.:.N

28-a/l Dc)ndi bir }~ac; QUn bu 9arb-J. laciverd

Gah germ oldl heva vu gah serd

Huttedil boldl heva-Yl ruz-gar

~aImad1. e§ya zamirinde gl!lbar

Bir tabi~at dUzdi <;arh-1. ho§-mizac

• ~ ¥

Rim zam'Em ebnas1.na virdi revac

Yir ',lrlizin tutt1.

•
gUl-i hod-ru
w
tamam
LaIe vU qUI jaIeden doldurd1. aB.m

5 Gonca "akdine
, sabe. v,irdi
. qU§ad. '"

~ane urd1. sUnbUlUn zUlfine bad

Susen-i azade tek <;il.kd1. dili

•
..
Boyle handan gordi ta hamra qUli

Serv gosterdi <;emende i'tidal

GUl budag1. old1. fanuB~1.·hayal , ~

NergisUnbag i<;re <;e§min a§t1. bad

.
Kumr1. iddi L andellb-ile Linad

Boyle h0§
w
mevsimde bir gUn Han Selim ~

Nu§ iderken bade(y)i Sul~an sellm

 108

~8-b/l 19medin virdi ~adehni sakiye .

Neclisi def' itti 01 gUn bat=-iye

Didi kim gayret beni i tti hara.b

'"
YoJ~ "aceb i tsem giriba.numn~ 9ak

Al-i "osman'uh gurur u heybeti

.
Savlet li zur u §likuh u §evketi

l'mnte§irdlir yiddi iJ.<.lIme tamam

B~i biz virdlik ekalime nizam
•

5 DIn 4.adus~nun taleb-J(ar~ biz'-liz

Ehl-i Islam'uuheva-darl biz-Uz

Zur u zerle kimse hem-ber yok bize ~

.
saltanat tavrlnda hem-ser yok bize
.~ .
Nice ~arn oldlki devr-iruz-gar
Al-i 'Osmanll tutupdur
. listUvar

Bundan i~dam istima' itdUm ki §am

Ehl-i Rum-ile nizaf. itdi tamam

Galib oldl ehl-iRum'a 01 gUrUh

Pli§te pli§te kli§te doldl de§t U kOO

10 Bendeden geh tIr yagml§ gah tIg

pa;;alar ba§l kesilrni§ bI-dirIg

Hacreke kan-ile oldl lale-gun

•
An9a sal'lcalJ~7hegleri dli§di zebun
 109

29-a/l RUm' a girdi ehl-i ~,am' uri sancakl.

•
Gitdi andan sonra Rum'un revnakl. . .
Oyle kUsta.h eylediler bende(y)i
'"
Kim yakupdur Nigde vU Larende' (y)i
•

TUrk ulusl. 01 '"AlaU 'd-devle hem

Fitne igUn araya koydl. kadem
• •

Germ iken sevda vU hazarl. kulun

01 dahl. oldl. heva-darl. kuluD
J t

5 RUm u §am I l. dU§man iddi a§i}~.ar

. .
GendU gJJkdl. aradan tuttl. kenar

Fitne-i baci~ anl. dirler hemln

Fitneden hall
., degUl ruy-l. zemln

Bunda kimdar bir behasl. bellU kul

•
Gah olur kim mu§terI itmez kabul
•

Al-i 'Osman'un eslridUr tamam

l'.nl. bilmez mi tamam-l. ehl-i ~am

'J.'Urk ulusl. dahl.

v
bir bI-behredUr

.
l''''i tne vU kizb U hasedle §ohredUr

Hen bu gayref.le yanarken na-gehan

10
Rlim'a isma'Il dondUrdi '"inan

Geldi aldl. l$ayseri' den mal u bag

Gayrl. yirlerden dahl. urodl. hara.c;
I
~ ~
-
 110

29b Dondi 01 vech-i1e vardJ. tahtJ.na

...
,..
Gurre oldJ. gendU tabt u babtJ.na

Erdebi1 091J. nedUr bir bI-lured

...
An9a nakes1erde olur mUstened

01da bir dag oldJ. canuma cedid

Ger9i J.gmaz iddi sultan BayezId
I

Ge9medin bi§ gUn bu devre rUz-gar

A§ikara itti bir tenha sUvar

5 ~ah Ku1J.-nam
J
aslJ.
•.
na-peyda deni

.
Ni makamJ. bellU ni h5d meskeni
~

RUm ±li'nden 9J.~dJ. §aha urdJ. dem

Ba§a tac a1dJ. vU ka1durd1 ~a1em
•

YUridi ceng itti her gUn §ah i9Un

iah an1 deftitmedi Allah i9Un

RUm ili'nUn beg1erin itti zebun

Nig e sanca~ and an 0ld1 ser-nigUn

MU1kUmUzde gezdi :;;aha urd1 dem

~Aklbet ald1 'All pa§aln1 hem
•

IQ Vard1 01 tavr-ile §arka bl-seras

~ .
Bundan eylen cUr'etin R-illn'un klyas
•

. .
l':lende fi I 1-vaki(. tahammUI kalmadl
~

.
~ Akl
.
u dEtni §den tecerrmlUl kalmad1
 111

30a Gayret oldUrdi beni bu gussadan . ~

Bl-hamiyyet
....
vak~f. olmaz klssadan
.... .. .
•
Gayret iqUn ~ucsa er bilin k&ner

.
Bl-hamiyyet olmasa (. alemde er

9ah-~ mUlk-i , RUm Sultan Bayezld .

pIr U "'acizdUr zaman gormi§ medId

~ .....
Bir yanadan~arlz olml§ pirlik
_.
Bir yanadan dahl bI-tedbIrlik ~

5 Tig u cUr'et yokdur and a 8.§ik"ar

•
IVllilk bu lislUb-ile tutmaz
• karar
•
...... . . . . ... . . . .. .. ....... .
....
DER-AHEDEN-I SULTAN KORHUD
.....
BE-ISTANBUL
. - ....
55-b
- .. -
·v

.-
-.- .*

VE HEVADARI-YI
- . .....
YE1~gERI BA-O
.

Gelmedin der-gaha 01 ~a11-cenab

Tahta sultan olmadln devlet-me'ab

v •

U§ bu glift U gU i9inde na-gehan

Girdi istanbu1'a Korhud Han revan

. - ...

Halkdan mahfI sah-l dervi§-ve~

..,. t ..;>

DIdeden gayib sehab i9re ,gline/,?

4 oldl bir yerlgi<;eri mihmanl 01

Gormedi ni §ahl ni a~yanl 01
 112

5 Ana ta~zIm eyledi yengig eri

Geldiler pay~na anunher biri

Didiler kim u§ bu §ah-~ hu§-mend

Hem matarif ehlidUr hem erclimend

Tac-ile tahtuu seza-var~ budur

v

Bizlerling §imdi heva-dar~ budur

Hem 'ata var bunda hem Lilm U hUner

•
Hem mUrUvvet hem fUtUvvet hem nazar ~

Hassa
_ t~
bir dem tahta ge§ti §ah-var
~

isti ta~ at i tti deyyar u diyar

"
10 padi§ah old~ vU urd~ ba§a tac
Ald~ etraf u cevanibden harac
-...:$-.. ~

Dirligin arturd~ bu cem'lin tamam

56a
Cud u lutf~n
,. gordUk
.
01 merdUn mUdam ..

~Ahd itmU§dlik ki ger imkan ola

Yine tahta
~
u§ bu er sultan ola .
~imdi 01 ~ ahda veta. i tmek gerek

.
Vakt~ geldi merhab'a itmek gerek
.~

U§ bu tedbIri iderken bI-hilaf

v

Dli§di 01 cem' i9re na-gah ihtilaf ~

5 Olrnad~n va1f~f bu sozden le§gerI

iki bolUk old~lar yengig eri
 113'

Bir tarafdan u§ bu da'va tutt~ yUz

• •
Bir taraf didi SelimIlerden-Uz
•

- -
01 erenler §ah~nundur taht u gah

Kim pesend i tmi§ k~llcln mihr U ITiah

- -
,.

l'IUlk anuhdur kim elinde tlg var

Tfg -
u cUr'etle tutar ~alem karar
~

01 hUner-verden hUnerler old~ fa§

~an~l bir §eh-zadeden gordUk sava§

10
9 un bu .
da~va irdi Korhud sem~ine
~

Soyledi yengic;erinUn cemtine

K'iy biraderler meni zikr itmenUz

'.) Ivlen geda-C;Un §ahl~g fikr i tmenUz

56b Men fakIri rna~rifet §ah~ bilU~

•
~ilrn U dani§ burClnun mahl bilUn

Ni ogul var mende niaheng-i taut

Hen mlicerredden kac;ar
""
ikbal
+
u baht
v

GeldigUmde~.bir muradum var hemIn

Ger kabul eylerse dara-Yl zemln

I

Kim SelIm'i istedUp i1;s~m ide

01 seza-var1 revan sultan ide .

ah
5 Ana 1aYlkdur
• bu tac u taht-g
v

.
ana erzanldlir ihsan itse §ah
 114

Tig u cUr1et ma~harl.dur 01 ferid

Lutf u ihsan itse Sultan Bayezid
• • I
)

~A1eme virse nizarnl. 01 virUr

I

Ruz-gar eh1ine karnl. 01 virUr

•
REFTEN-:t SULTAN KORHUD-I Jv'lAKFUR BE-HAZRET-r
• -4 "'" \,

4ULYA VE 'ARZ-I HAL-r AN-EHL-r SURUR

~

Bir zamani kim zemin bo§-bu idi

9arh-l.
.... ke9 mU§fik zaman di1-cu idi

Tabt-l. §~hi Uzre 01 ~alI-cen~b

§ah-l. 'adil-di1 ferId-i kam-yab

10 Vardl. ~arz itti bu takrIri revan

--
1

-
~aha
- Korhud 01 niku-beyan
Sultan• • J
...

57a .
Kim menUm maksudum
, iy 'a1em-penah
Klinc-i LuzletdUr degU1 rlitbet1e cah
•

.
Bir husumet vakic.. oldl. na-geh~m

"-h -l.'1 e §eh -za-d e ma-

:;;a - b eynl.n
' d (i h eman
- 1

Bende~Uz bir ~ulJ: i9Un geldUm firaz

Siz ganlsiz bendeler ehl-i niyaz

- ,J ...
Lu~f goster al Selirn'Un gonlini
Yl.kma 01 dana hakImUn gonlini
• •

1. Vezin bozuktur.
 115

5 Kim seza-var-~ ~inayetdUr SelIm

Lay~k-~
, §ahI vU rU'yetdUr Sellm

~ahl ho:~mud
v
i tti takrlri
•
anur;

Ahsen-i
, vech-ile ta~bIri anun

Hat~r~n §eh~zade §ahun itti §ad

~. t

Bir du'a ald~ vU dondi ber-murad

BE-!STANBUL Al"lEDEN-! SELIM ~AH VE iSTIKBAL

t

NUHUDEN-I EHL-I 9EHR U S!PAH

U§ bu 1:a1 i<;inde na-,.geh bir sUvar

Geldi vU Larz eyledi k'iytac-dar

MUjd-e olsun kim SelIm-iho§-h~ram

..... v

U§ iri§di kar§u
•
<;~kd~
•
has u ~am
v'

~:ah-~ 'adil-dilden emr old~ revan

10
K IOna istikbal ide pir U cevan

57b .
Korhud u erkan-~ devletle sipah
~

Soralar
, ondan cefa~y~ renc~i rah

Hayre
v '
makdemden dem urd~ has
u ,
u Lam

~aha kar§u 9~kd~ RUm ehli tamam

I t

.
Vard~ Sultan Korhud
...
01 t-ali-cenab
~,ah-ile bir sa 'at old~ hem-rikab
t

Herl-Jabadan sohra gosterdi niyaz

Didi iy 9abUk-sUvar-J. ser-{iraz

 116

5
Ha
., tlr-l
, safun kUduret tutmasun.
.
Bir muhibden g"ayrl .
suret'tutrnasun

.
~ah-ile §eh-zade halin dinledUm

9 arhv - l gaddaruDg i§inden inledUm

.
Bir salah u sulh ic;Un geldUm revan
"
~,aha 'arz oldl, muradum bI-gUman

-
~
Aranuzda ..
sulh idi kasdum
... hemin

Hirrul1et it iy bUsrev-i rUY-l zemIn

g ehri yar-ile veda L itti revan

Gec;di deryaYl ferId-i nUkte-dan
c..

10 Ma'nisa tahtlna vardl §ah-zad

~

I'"lihr U §efl,<at geldi menc oldl t.inad

YUridi devletle 01 ferhunde-fal

v

Girdi Istanbul'a iskender-misal

, -
58a Hak-i paYln opdiler i~zaz ic;lin
~

Can.ni§ar olundl pay-endaz ic;Un

Yengi Bag' a geldi kondl

, §aduman
I"la~deminden bag ic;i oldl cinan

~Ay§ U nu§ itti §ah-l Cem-iktidar

•
Bag .
ic;j.nde tuttl bir kac; gUn karar .
. .
halk tahsIn itti hUsn li raYlna
~

beldi a~yan u ekabir paYlna

 117

Didi1er iy §ehriyar-~ nIk-bab t

5
sana 1ay~kdur
~
bu mU1k U tac u taht j

U§ bu tahtun sah~ sensin asikar

u·~ ~

~ensizin dutmaz bu dehr-i dun karar ~

l:ier bu tahta ,...

... olmasan sen padi§ah
--
lVlemleket viran olur kalmaz sipal1
~

~un bu takrIr-ilea'ian urd~ dem

•
U§ bu sozler old~ Lalemde Lal em

- -.,
~ah-~ §ir-efgen Selim-i nik-hu
..,
~

Itti RUm a'yan~-i1e bir glift U gU

~

10 Didi ge9men tahta iy a&.yan-~ RUm

v

01may~nca
.
RUm ahkam~nda mum ~

Bir nige mU§ki1 muradum var menUm

BI-tii§an gitmen ~u adurn var menUm

58b ~ok sefer itsem gerekdUr b1-direng

. ~

~ark u ~am ehl1¥-le var gonlUmde ceng

~ .

Belki Hindustan olupdur arzUrn·

NiyyetUm §eksiz budur iy ehl-i Rmn

'I'lind U tIzUm be1ki hun-rizUm

...
I'u
'$
tIci'"

Y~ld~r~m gittiyse u§ gurrende mrg

£mrlime olmaz tahallUf zerrece

l:iozUme gelmez bu gUl-§en terrece

 118

~errece cUrm ehlin oldUrsem gerek

5
~Alemi ~dl-ile doldursam gerek

~aha enva~-~ ~inad eylerdi RUm

01 '-inad ehli olmr: hlikminde mum
•
U§ budur ef" al u a'1$valum a~yan
liizlemen tavrunm~
J
vU i tmen nihan

]!-ikr idlin aglr pe§iman olmanuz

Cem" iken bir gUn perI§an olmanuz
_ M •

Ger doyars~z kahra §ah eylen men~

.
Yo)csa bundan ru-be-rah -
- eylen meni . .".,

10 ozge bir §eh-zadeyi §ah eylenUz

Olc;a maksud--ise dil~h~ah eylenUz
~. ~

9un bu sozden behre ald~ le§gerI

~apu ~a~k,~ pa§alar yengic;eri

59a Didiler iy hUsrev-i riiy-~ zemi'n

...
Kim sana mihr li mah itmi§ aferIn

Biz muti'-liz kim ider emrUbni red

•
Herc;i an hlisrev kUned §lrIn blived
oJ

.. ~ - .- .. .. - ....
JviULAKAT-I SELU1 :z,AH BA-HAZRET-I PADI~AH-I
, .
DIN-pgl'~AH

9un sellm ald~ ekabirc1en cevab

RtimI dim old~ ana fi-kUll! bab
 119

Hat~r~
... . old~ teselli serverun
~
Gonli gozi ru§en - old~
~
01 erUn

5 C;;un tesellI buld~ dara-y~ cihan

Geldi bir ferhunde

v
bey §ahdan revan

Kim revan gelsUn Selim-i ser-firaz

Pay-~ tahtum opsUn blsun bi-niyaz

J

Bindi §evket bad-pay~n §eh-sUvar

Eyledidevlet saray~ndan gUzar

A§t~ devletden mUfettah bablar

~

Kar§u geldi hacib U b-evvablar

·
YUridi '"aczU tazarru 4 1a tamam

Tac-dara virdi 01 hUsrev

v
selam

10 iltifat-~ hUsrevI old~ ~uhur

·
Kalmad~ eltaf-~ §ahiden kusur
" .. ..

pay-~ taht~n opdi §ahun ser-firaz

59b u

El kavu§durd~ vU gosterdi niyaz

•
C;;un temevvUc itti derya-y~ kerem
GendUden §eh-zade gordi mu~te~em

Mihr U §efkat birle merhilln-~ §ehid

• I

·
Hami-i islam Sultan BayezId
.
Tac u taht~n aha teslIm eyledi
...
Allah A.llah gor ne ta"zIm eyledi
 120

5 .
ul vasiyyetni ki tasvIr itti§ih.
Onda takrlr itti 01 gItI-penah
• •

9un nasihat_.. ah~r

\J old~ iy hakim

Baga geldi bir dah~ Sultan selfm

-- iI

Kam-yab old~ §ah-~ c-alI-cenab

Geldi der-gah~na yek....,ser §cyh li §ab ... -

RE.lrTlli-i SUL'l'AN
... .
BAY.J:.;zID BE-DH1E'l'OKA V.J:.;
~

V.I:!:b'A'l'yAF"l'}ili 0 Dl!:R-.KAH

U§ cihan hal~ budur i}~ hu§-mend

•
Geh 'aziz eyler seni geh mUstened

Geh virlir tac u nigIn geh hUkm U dad

Geh ganl eyler seni geh na-murad

10 Geh cevan eyler seni geh'na-tuvan

U§ bu nev'-ile doner devr-i zaman

9un te'emmUl itti magfur-~ §ehid

60a
~ehriyar-~ 'a~r SuI Fan ,Bayezld

Soyledi 9un tahta

v
§ah old~ selIm

U§ bana r~hlet gozUkdi iy hakim

•

C;un ana el virdi mUJ,k U sal tanat

•
Bizlere farz old~ kUnc-i meskenet

01 durur §imdi §ah-~ rUy-~ zernIn

HUlk i<;inde §ah bir olur hemin

 121

5
9 arh i§i <;un Lak1bet azar imi§
-
~

~,ah11gdan . ne aSS1 bar imi§

• •

Ni aSS1
... .
virUrbu gUl~bang u sada
~

Bir yire varur <;u sultan u geda

~~h ni<;lin ~amla pI§-endI§ olur

§ah-ile dervI§ <sun dil-rI§2 olur

Ha§mete laz1m deglildlir dest-res

•
Ademe bir lokma vU bir h~rka
." ~
bes .
Ba~a bir vech-i mac- a§ u bir makam
•
Gosterlip ta~yrn idlin besdlir bu nam

10 Virdiler gohlince §aba genc U mal

Hat1r1n ho§ gordiler fi-kUlli hal

~. l "... •

Dimetoka §~1rin itti §ah murad

~

Ana .Lazm i tti §ah-1 nik-i4ti~ad

60b 9ah1 01 §sh-zade gonderdi revan

Bizmetinde hem-reh 01d1 bir zaman
" -
El'veda L itti vU dondi ta~ta §ah

~aha teslIm itti mlilk-ile sipah

.
indi tahtlndan zahIr-i tec u taht
""
91kd1 01 tahta Sel'im-i nrk-baht
I . . . . , v

2. Br. dil-rI§I 'rp. dervI§.

 122

Vard~ Yunus Pa§a hizmet-kar a~a

Old~ Yunus munis U gam-hJ ar ana

v

5 Dimetoka-nam §ehre yi tmedin

•
Onda bir sa'at sUkunet itmedin

N . - -
Tanr~ emri-y-le ~aza irdi bedid

Yolda teslIm old~ Sultan BayezId

•

Hak
.. •
TaL ala ruh~n~
-a
§ad eylesUn

Cennet-i Firdevse ir§adeylesUn

Rahmet itsUn bahir-i cud u vUcud

•
Ravza-y~ pakine olsun 9o~ dUrud

~ah-~ gazI hami-i Islam u din

•
Rcl!-~ pakine hezaran aferIn
•

DER-AVERIDEN-i TABUT-I SULTAN BAYEZ±D-I .

HERHUM BA-isTANBUL

10 <;arh-~
.., . .
ke9-rev kim hakaret pi§edUr

Ke9-rev-i dun u cefa-endi§edUr .

61a l''lihr yo~tdur !:a t-~r~nda ~errece

AdemI gelmez gozine terrece

~ah-ile dervI§ yek-sandur ana

,..,
Hihr gosterrnek ne imkandur ana

Far):: i trnezdUr cevan"I pIrden

lVIihr U §ef)~at mi gelUr tezvirden -

 123

Tahta
v
eyler ~"ahlar __ t8.1:Jtl.nl.
v
01
DondUrUr ferhundeler bahtl.nl. 01
oJ ..,

5 BI-§ebat u tIredUr bu 9arb-1. dun

Bl-seQat olur nigun-i bI-sUtun

9unki Sult~n BayezId oldl. vefat

•
3
Tuttl. mate~le ser-a-ser kayinat
~

~aha i41am oldl. k'iy dara-yl. Rum

Ivlateml oldl. tamam-l. merzubUm

Gitti u§ gaddar-l. faniden ~errd

~·ah-l. gazi ya 'n1 Sul !-an Bayezid

Sen beka bul iy hUner~ver nev-cevan

~

01 cinan bagl.na vardl. yek-'inan

10 U§ donUp tabutl. geldi §ehrine

Vakl.f 01 bu rUz-garufl kahrl.na
• •

§8.h 9u bu dilsUz sozini dinledi

• _,.." ,,..I

9ar~-1. gaddarun elinden inledi

61b Soyledi derda ki bu kec-rev sipihr

Kimseye gostermedi bir ~erre mihr

Ah kim bI-mihr U bed-hudur

v
felek
Bir yalancl. vU siyeh-rudur fele}c

3. Bu mlS ra Br.61-a/5 1 te ;

Toldl.
•
maternden tarnam-l. kayinat .
 124

Ni ged~lya meyl ider ni ~;'aha 01

.
Ni figana rahm ider ni aha 01
,

Ata bindi §ehriyar-J. mateml

Kar§u
, vardJ. sine gUpan u gamI
'

5 Kara giydi ser..,be-ser a~yan-J. Rum

•
Nevha agaz .i tti §ehr li merzubum
•

01 musibetc1en siyeh-pu§ oldJ. halk

,. oJ •

Aglamakdan
•
mest li medhu§ oldJ. halk
v •

Ser-klica vU sine-gak oldJ. sipah

Gokde encUm dokdi gozden mihr li mah

Asuman geydi kab'a-yJ. 1aciverd

•
.. - . ...
Afitab oldJ. bu gamdan gehre-zerd

Ebr geldi girye bUnyadeyledi

~ahJ. rahmetle besi yad eyledi
•

10 AgladJ. merQUm iglih divaru der

ge§meler akJ.ddJ. <;e§minden hacer
• •

Huya aldJ. murg u maM h"abJ.nJ.

...
Dokdi derya dIdeden §urablnJ.

62a '"'Avrat u er neHesinden dehr-i dun

..
Rikkatitti vU gozinden dokdi ...hun

Ba§lar Uzre 9J.~dJ. tabUtJ. revan

.;
YUridi onince hep begler yayan
 125

Tutt~ endUh-ile 'alem Ser-be-ser

~

Gitti e§yadan sUrITr u zIb U fer

• .... - -to _ ...

Girdi Istanbul' a magfur-~ §ehid·
62b
Bir k~yamet kopd~ ha§r old~ bedid
, • ,J

.
C;;~kd~ §ehrUhtteYh U §ab~ :sine-9ak ~

Gozde su gonUlde kaygu ba§da hak

10 •.

Ah-~ ate§-nak-ile told~ heva

Gitti gUlden reng U bUlbUlden neva

_,. - - ,." I, ,
Sold~ bag u bustanun guller~
•
DU§di topraga gUl U sUnbUlleri

5 Serv-i ser sebz iken old~ sug-var

Old~ ~uryan matemIler tek 9~nar

GendU eyyam~nda Sultan Bayezid ~

Bir ~imaret yapd~ cennet tek cedid

Menzil old~ §aha 01 cennet-misi1

Cennete §ah ondan eyler irtihal ~

-
.
Kond~
.
rahmet1e beka
" ser-haddine
., .

Yengi CamiL merkad old~ kaddine

• •

':f0ld~ eh1-i ~ilm-ile 01 dayire

Ehl-i Kur'an ~ .
koymad~ yir sayire

10 .';-·ah u a "'yan u ekabir bi' t-tamam

Ehl-i Ista.nbu1 ya"'nI' has u ... I

&.-am
 126

- ,..,
Naleden sonra .
namaZln klldllar -
DIdeden hun-abe-yi gam sildiler
~

63a: An<;a idrar i tti :,;;ah-l ser-firaz

Kim fakIr olanlar oldl bI-niyaz
~

Nlistahakk-l hayr aldl kamlnl

-j".A W

Hayr ma~mur eyledi encamlnl

·v

Ravzasl oldl mlinevver subh u §am ~ ~

Hatm-i
v.
Kur' a"n-ttle hatm
~
oldl kelam

..... .. .... " ..

" " " " " " " .. " .
IviUliEYYA ~UDEN-i It ASAKIR-I RUf.1 VE
l12a/
.-
HUHAREBE-I KIZILBA~-I
~
§UH -
6 Subh-l
.. "
sadlk
• -«
k' afitab-l ho§-hlram
.. .,;

Esdi nI1I klinbede zerrine cam

Hlisrev-i haver-zemIn gekdi '"alem

~ '"
Le§ger-i encUm ~alemden itti rem

Goklere 9lkdl sema-Yl afitab

~

01 semaYl gordi mahv oldl "itab

•

..
Zag-l zulmetden zuhur
.. oldl sabah.. .
~ah-baz-i §ems gosterdi cenal)

1121:>':: Ru§en oldl devr-i gerdun bir dahl ~

c;ehre a<;dl kuh u hamun bir dahl ..J

 127

~
Tanr~ya i tti tevukkUl llan
... Selim -
indi taht1ndan revan Sultan sellm
~. .
Urd~lar rah§i.ln'
.....
gUl endanuna zin

gekdiler k'iy §ah-~ din devlet1e bin

Bad-pS. Ustine 9~kd~ §a.h-1 RUm .

Le§geri ervam ahkam1nda mum
•

5 eaf ~af itti le§gerin n1reng i9 lln

Eh1-i RUm 01d1 mUheyya ceng i9 Un

Yir yUzin ·tutt~ ser-a-ser ehl-i Ru.rn

•
At ayag~ndan Y1f11d~ merzubUm

'"'Ar§a irdi bor u surnanun demi ~

Kerre-nay avaz~ basd~ ~alemi

•

Manc1n~~ u top u avaz-1 tUfeng

Goklere 91kd~ vU ~a1em buld~ deng

~

~bd1 kUh u de§ti glin-a-glin Lal em

Sura zahir urd~ israfil dem

· ~

113a Al ye§il bayrak-i1e tutd~ heva'

• I

Laciverd iken siyah 01d1 sema

.
,~ark §ah~ dah~
...., ..
01 gu"n subh-dem

·
Ha§met-i1e bindi ka1durd1 '"alem
.
.
Sag u so11n dUzdi §ah-~ tIre-ray
·
9arha
v
91kd1
•
tozu avaz u deray
 128

113b 9aldlran sahrasln itti lale-zar

• •
KlrmlZl tac-ile 01 9abUk-sUvar
•

'l'Uttl 01 sahra yUzin rengin diref§

,.I • ~

Kimi ye§il kim klzll

I
kimi benef§

KlrmlZl
, tac-ile elvan-l ~alem

Bid U serd U ergavan budl behem

Itti bayrakIa hevaYl lale-gun

•
Tac-ile oldl heva derya-Yl hun
J

9un klzll tacl-y-la 9J.kdl ata §ah

5 t '

LaIe dahl
... §ah i9Un gekdi sipah
Le§gerin ditdi 'alemler bakladJ.
•
Er ba§l kesdi vU tuglar yagladl

·
Sola ustacaIu'Yl koydl ferId
~
Saga gendU turdl vU cem~-i mUrid

Sad-hezaran aderni oldl sUvar

•
Hep mUbariz tiej-i zen banger-gU~ar

NIzeden oldl neyist~n 01 fe~~

Ortaya geldi ecel geldi kaza

,

10 Tanrldan bl-bak u hun-rIz 01 ferid

"
Le§geri cUmle fedayi vU mUrId

114a Cev§en-I fulada gark oldl sipah

•
Ceng i9Un gordi yarak, §Ir-ane ~ah
 129

Er libas~n yir yUzin i tdi bariar

rrac-~ ahmerden zamane lale-zar

.
Girdi 01 sahraya gok . . . ra~na bedev

Her biri ~arsardan ald~lar girev

01 bedev1er hep murassa'" zin-i1e ..

-.Tolu . . . .nak§-~
her zin-hane ,. c;ln-ile

5 Her bedev bir §Ir olup giydi peleng

~ah igUn ister ide §Ir-ane ceng

~ah isma L l1-i Haydar be-nam

•
Turd~ 01 meydaniginde dost-krun
-t

:i::stedibir eh1-i hibret 01 ferld '0#

RUmi'den '"arz old~ §aha birmUrId

Ge1medin meydana ceng i<;Un sipah

Malkog hacibini alm~§d~ §ah

• •

Di1 getUrmi§lerdi RUmi'den an~

~ord~ an~ §ah kim 01 er ~an~

10 U, bu.,J
d~m bu~durd~ 01dana eri
_

Ana ferman itti k'iy er gel beri

...,. _,...I
Rum'un evzaL..~n u ahval~n mana
- ~

Soyle bir bir c;Unki rU§endUr Sani:1

Al-i '"o~m~m I un sipalun bilmezem

l14b
Anlarun men resrn U rahln bilmezem
 130

~un sipah-ile gelUpdUr 01 ferid

KimdUr anlar a§ikar it iy mUrI'd

i;imdi bu tag-dan iner sahraya 01

" "'- "
Gaz k~zardur Hile-yi hamraya
~ 4
01

Sen inerken anlar~ gaster mana'

Gitme yanumdan zenanI bir yana

5 U§ bu gUft U gU iginde §ah-~ §ar~

Bir alay gorUndi hep pulada gark ~

g~J:d~ cIbinden bu demde afitab

Dli§di 01 kUh-sara evvel bI-hicab

•

Sad-hezaran afitab itti zuhur

~ .
.
Her silah~ virdi birrah§ende nur ~

Gakleri tutt~. ser-a-ser gerd U hak

•
# Na-gehan 01 haki
... ber-bad itti c;ak

Zahir old~ gerd ic;inde aderni

•
Basd~ .01 adern ,.. tarnarn-~ "alemi
...
la Ba§lar~nda hep k~z~l tac anlarun
•
GUrz U tig~ kana rnuhtac anla~~n
•

.
AsumanI tonlar~ ser-ta-kadem .
Iglerinde gayr~ kisvet-pu§ kern

Ba§~ al tun bir 'alern C;~kd~ '-ayan

115a •
K~rm~z~ bayraklu bI-payan sinan
• •
 131

01 L.alem alm~§ §afakdan bir kuma§

• •
Kana boyanml§ §afak tek boy1e fa§
t •

Sord~
•
RurriI. I den bu cem I..i §ah-~ §arkI

Kim nedUr bu ra~d u bu rah§ende berk•

v

.,;,
01 k~z~l sancak kimUndUr it L. ayan
• •
K~rnuz~
i
bayraklar~ndan
... •
vir ni§an

5 Bu sipah~n soyle sa1ar~n bana

Kim durur 'arz eyle serdar~n b~a

Boy1e takrlr
•
itti 01 pasuh-gUzar
v

K'iy sipeh-salar u §ah-~ narn-dar

U§ bu le§ger kim sorarSln bendeden

•
Bende-i dermende-i §irmendeden

Bunlaru~ kUffar-ilendUr i§leri

Kat1 iderler dayim 01 ser-ke§leri

..
Nigebo1l bir vilayetdUr be-nam

u§ bu le§ger 01 diyaruridur tamam

Kafir-ile dern-be-dem eyler neberd

10
, -.
GazilerdUr u§ bu cem"-i §ire-merd
-
Begleri olur Mihalo~lanlar~
v

Al-i L.Osman'a fedadur canlar~

115b Eski "Osman'dan bular ta u§ bu dem

BendedUrler .
sad~k
,u.sabit .
kadem
 132

Bu Hihalogel:.u l1uharnmed' dUr gelen

. v •
,.J _ -

U§ bunun emsali bi-haddUr gelen

•

AnlarUrl ardJ.nca CSJ.kdJ.

, bir sipah
4
Kim karardJ. tozdan gokde mihr U mah
•

Toz iCSinden bir sipah oldJ. L.ayan

K'aferin didi zemIn U asuman

5 Ba§J. al tun bir "'alem CSJ.kdJ.

• ye§il
Golgesi §amil kJ.yamJ.
t
mu'tedil

NIzeler hep sebz-gun bayrak-ile

•
BI§e bizendi ye§il evrak-ile

Hem a lem hem nize hem bayrak• ye§il

4
_ J

Sebze-zarJ.n itdi gerdunun hacil •

-Ademisi
... cUmle giymi§ler sepid
. ....

GUl zamanJ.nda misal-i. mU§k-i bid

~ah sordJ. kim bu bl-payan Sipah

•
KankJ. ki§verden gelUr iy nIk-gJah

10 01 ye§il sancak kimUndUr mu'tedil

• 5
Bunca bayraklar ne yUzUndendUr ye§i1
•

Kim durur serdarJ. bu haylun

v
be-nam

Nireden dirildi bunca izdih~m

•

4. Bu n1J.srada vezin bozuk.

5. Br. 82b/7' de y'JzdendUr. lX)grusu bu olmalJ.dJ.r.
 133

Rumi didi k I iy sipeh-saUir-~ dehr

116a
Dehr e1inden gekme enduh-i1e kahr
•

Ki§ver-i isfendiyarandur bu hay1

v

Beg1eri hep Al-i ~Osmanla tufeyl

- .
01 J..al em kim sebz U rat.. nadur ,.. ayan

saye-gUster servdUr ilIa revan

Nam:"'ile Hirza Beg'dUr iy fed.d

Al-i ~Osman'a ceden I. an - c ed mUrld

5 SoylenUr isfendiyar Ogl~ be-nam

Vak~f
• 01 iy hUsrev-i
v pUr-ihti§arrt.
...

U§ ~aravuldur bu yek-ser bi-gtiman

§imdi kopar
~
fitne-yi ah~r-zaman
v

~ -
~opd~ bundan sonra na-geh bir gubar
. ~

Zulmete
, .
gark old~ deyyar u diyar

Zahir old~ toz iginde bir £rurUh

.
Kim gotUrmezdi an~ hamun u kuh
r~kd~
~ , bi-payan ubI-had
' ademi

Gerde girdUrdi tamam-~ '-alemi

10 .
Lale-i hamra bigi hep surh-pu§
...
.
Sanas~n derya-y~ hundur urd~ cu§
~

01 kUre iC;inde gun-a.-gun Lalem

Kerre-nay u bor soyler zir U bem

 134

Sordl RUmi'den bu bI-had halkl §ah

116b , • ...J ,
6
Kim ne yUzindendUr bu gun-a.-gun sipah

RUmi didi k'iy §ah-l Cem-iktidar

t

Kam-yab itsUn seni perverd-gar

U§ bu bI-payan sipah iy zu-fUnun

Rim gorindi gozlere derya-Yl lrun
v

Hep yayan ta~aslndandur

, bu hayl ~

.E.ylemez1er hergiz esb U zine meyl

- - L -
5 Bunlara Rumi Arab dir iy ferid
Al-i Losman'a mUrId ogll mUrid

.
<;lkdl andan sonra bir le§ger ki §ah
,
Kaldl hayran bi'z-zariiret c;ekdi ah
, ..
Goklere C;l~dl bu le§gerden gubar
Tlrelendi dehr U gerdden oldl tar

Toz iC;inden C;l~dl bir le§ger '-ayan

Kim gotUr~mezdi zemin U asuman

Gozden a1ay1ar kenarl na-bedid

fi
n 1arun §anlnda en zenne'l-~adId

C;un L a lem1er C;lkdl

., a1tun ba§llJ hep
10
Her La1em a1 tlnda bir sa.hib-neseb..

6. Br.83a/5 'dei Kim ne yiizdendUr bu gun-a.-gun sipah.

§ek1indedir.
 135

01 L a 1emler i9re bir a~la ~alem

Ba§J. rahiende
..,. misal-i 6am-J. Cem

117a ~ah sordJ. Rtimi'ye k'iy ehl-i hu§

•
~
hyt kimUndUr u§ bu gUlbang u !}uru/J --
..
Guyiya sultan Selim oldJ. sUvar
U§ bu kesret kUndidUr bI-intizar
-' .
RUm! didi iy zamane merdi §ah
U§ busen benzetdigU~ bi-had sipah I

Bir begidtir 01 erenler §al1J.nu~

Kemterin bir bende~yi der-gahJ.nun

l~ U§ bu ih§am u bu le§gerier tarriam

AnatolJ.
, mUlkinUndUr R~a ram

Ivlir-i miranJ. bu §evketle "ayan

Hod Sinan Pa§a'dur 01 nerr-pehlevan
v

Din heva-~rJ.dur 91 C;abUl(-sUvar

Nige kez kUffarJ. itmi~ tar u mar

,-
Gazidlir 01 pehlevan-~ ceng-cu
Hem peleng-i rezmdlir hem §ir-h u
Ger tava§Idlir veli 01 pehlevan
Erlik-ile §~hre olmJ.§dur Layan

10 U§ bunun ardJ.nca 9J.J;cdJ. bir g eri

.(

Kim Crubar u gerd tutdJ. ki§veri

~ . I
 136

Basd~ e§yay~ tamam 01 gerd U hak

•
.
Esdi yil ..,hakUn yakas~n itdi 9ak

ll7b Toz i9inden 9~kd~ bit' bI-had farik

• • •
-- ~
Cev§en-i pulad i9inde hep garik-
~

Geldi tagun
. .
sag yan~ndan Layan
BellUsiz old~ zendn U asuman

Bunda zerrin-ser ~alemler gekdi ba§

01 Laleml er zeyni gUn-a-glin kuma§
•

Her Lal em a1t~nda bir gurrende-§Ir

Hem mUbariz hem bahadur hem di1Ir

5 -I9lerinde
-
bir ye§i1 sancak turur . .
Asurrian-ile 'Furup peh1ev urur

-~8.h didi kirn bu 1e§ger bl-hilaf

'"
Padi§ahurtdurne hacet ihti1af
..,

U§ bu ferr-ile §Uklih anun durur

Boy1e hod reftar-~ kUh anu~ durur
-i

RUmi didi k'iy zamanii9re ferd

J!ehlevan-~ 'asr u meydan i9re rnerd
J

U§ bu le§ger kim gorundi a~;ikar

Hu ~alemler bunca bI-payan slivar

10 Climle Karman mUlkinUndUr bi-gUman

~a:h Lalerninden ni<;:Un kalsun nihan

 137

01 L a 1em1er beg1erlindlir iy emIr

LIkin 01 beg1er begiden 01 ~abir

Bir ku1~dur ut] bu ~Osman ogl~inuh

118a • , ~

Eendesidlir boy1e 01 ban Ogl~nun

Soy1enlir nam-i1e zeyne1 pa§a 01

l\1Untaz~rdur
I
ceng-i1e plir-ha§a
v
01

_ N -
01 mu'a11a sancak anundur ~ayan
I

Ana tabi~dlir bu cemL-i bl-geran

~ah bu takriri 9un gu§ ey1eii

•
Gendli gendliyi feramu§ ey1edi

5 .
9~kd~ andan sonra bir hay1
~,
u ha§em

Toz u gerd i9inde glin-a-gun L a 1em

Eu §ima1I 11k bi-payan sipah

.
~oy1e kim tozdan karard~ mihr li mah

.. -
Tag . .
-' u ta§~ basdl. yek-ser ademi

'i'oza gsrk itti sipihr-i a'"zam~

, I

~ah didi u§ budur bu1tan

• ~e1im
Kim bu ferr-i1e ge1Ur bi-b avf u bim

RUmi didi iy §ah-l. ferhunde-fa1

J

Dehr e1inden gekmegi1 hergiz me1a1

JI
U§ bu nev'a-nev sancak1ar ki var
10 •
.
bunca bi-hadd u nihayetsiz sliv~r
 139

MUHAR!BE-i SULT.i'V.'J SELIl'1 BAN BA-KIZIL-

130a • • -..J ,

BA~-I Bf-IMAN DER-9ALD1RAN

u§ bu ~a1 i9inde §ah-~ tire-babt

YUrUdi
.
cemti si1ah-dar lizre saht
v

Bir neberd iddi K~z~1ba§-~ §ak! . .

Kim uvatd~ 1 gokde
.
sancak• sancak~' ~

Glirz gUrze degdi matrak matraka ... '" It •

Er ere .
kar~§d~
..
sancak sancaka ~

130b Kan revan Ceyhun'a dondia§ikar

•
Nize1erden kopri dUzdi rUz-gar

,
'~i . .
Subhdan ta t..asr-~ biTkar itti1.er
.
Ac"iem i<;lin ebr-i hun-bar iddiler
~

C;un si1a'1!~darJ\11' b~ de~egordi §ah

tjUsrev-i gazi Se1im-i dIn-pena.b

Kapuc~ ba§~
~ .
K09i Aga'ya revan
Emr-i ferman iddi 01 bebr-i beyan

5 Kim yUri yenigeri agas~na

YaLni iVluhammed'i.i'n Ayas has~na
" I

...
YUrisUn yinigeri-y-1e §aha ber -
Ate§-ef§an 01sul1 01 bed-hJaha
v
ber
.;
Ben dalu
v
u§ §aha dondUrem t- inan
Gore1iim ney1er bu devr-i asurnan
 141

9ald~ran sahras~
• to
told~
•
kan-ile
•

Bir sitlz itdi felek insan-ile

AdemI deryas~ gun itti hUcum

.
Turmad~ dondi revan 01 baht-~
~
§um

Tar u mar old~ K~z~lba§-l. §hkI

5 • •
Hake
v
bilendi §akinUn
,
sancak~
•

Riimi'den§ahiki zahm
...., Cld~ be-kar

Can iginde 1?utd~ anl. yadigar

Gordi candanhem g~kar.

.. 01 tir-i baht
.....

Ba§~n aldl. gl.kd~ k~ldl. baht u raht

•• ~ v

iki canibden iki sancakrevan·

Ya'ni ~ag u ~oldan nerr-pehlevan

Sagdan saru
~.
k~zl.l .
sancaklu merd
.

9l.kdl.
•
yan~ndanbesan hayra
u .
gerd

10 Ya(..ni HUsrev
v
Beg yeg~n-l. serverlin

Bende-i der-gahlo1 ga1ak erlin

Solyan~ndan
,
dah~
.j
<;akd~
~
bir er

.
K~rnuz~
.
sancak1urnerd-i behre-ver

132b . .
01 Mihal Ogl.1. Muhammed Beg be-nam

Al-i LO~man'a gulam ogl.1. gulam

9ald~ran sUYl-nUn
, Uzre bi-direng

Yitdiler §aha mer 01 iki neheng

 ~------~---~-

143

Garet U yagmaya hod yokdur §Umarv •

Mal u "avrat esb U U§tUr bI-~arar

9ah hayran
, ~ .
kald~ kirnzI-padi§ah

.
ZI-hUkumet zl-tahammU1 zI-sipah
.'
5 Bunca ceng old~ vU bunc:a gir U dar

DalJ~ anun hep :;>ufuf~ bir J:.arar

Buha giiya ceng-i

. izhar . olmad~

Cengden J:at'a t;aber-dar olmad~

At u ademcRbbesin dokdi 'revan

LAzm-i Tebriz itdi andan yek-(..inan

01 gUnUn yarendesi sahib-gUrIz

• •
Girdi ~sekkiz gi§i-1e Tebrlz ' etlz

I1gad~ ard~nca<;o~<;abUk~sUv&.r

.
K~rd~lar s~r-ke§lerini pi~§ti.rrlar
- " ' , '

ID S~ngun~ ard~nca ,vard~' Han

v',', Selim

Kat1~i ferrnian eylediSultan Selim

• ') . . I

Dli§manun at~ vefa-dar olmad~

I>ald~ ek~er §ah-i1e yar olmad~

133b ("'.~J<;:dJ.lar
y •
bi rtag'
[
a ~ cern' -i sUrha-ser
v

Hep yayan ni tig u ni tir U teber

.! Seng cengin itdi agaz 01 gUrUh

..
:Si'Xi h:t~-~r old~ tamam 01 halka
..,;
kub .
 0.$ 4. '..--
146

Ni mU I e~~in banu.na (;alpn~~ firaz

Ni namaz olm~~ iginde bl-niyaz

.
Secdeden mahrUm mihrabl. tan1am .
Secdeyi hep l,?aha itmi§ has u
. . y ..
"am'

l'1inberine oda .
yakm~§ sUrha:';'ser
...,
Ey1emi§ mihrab~n~ zIrU zebek

: ..~!i Her yan~nda bir i;av~la bag1U: at

6rtas~nda nige dlir1U muhme1at

9ah ferman~-y:';'la go~ferra§ ana

.. '...,
Vard~
,

sepdi .
suy~rine
. .
'

ya§ana
.

Ag1ayup mihr;...ile nem-nak'itdi1er

Ab-i1eca:CUb--ile pak .1 tdiler

Kar-gerler ahaemri ttiferid

Minber i.i mihrab~ni
. tdUtdicedid

~al~ vU seccadeler geldirevan

Virdi camiL giril cennetden ni§an

10 'Ud u f..anber y ~~d~ ~adim cami 4-i

Cami I. i gark i tdi mir-~ lami' i .
'.

Cami 'Un esb&>l." gun old~ tamam

Hem hatlb U hem mu f.arrif hem imam

.~' 142b Boy1 e ernr itdi ferid':'i riiz-gar

Kati1-i kUffar u §ah-~ tig-dar