ΕΠΟ31

Η «χημική επανάσταση»

Ιωάννης Μ. Βανδουλάκης
 Η χημεία στο περιθώριο της ιστορίας των επιστημών

Λόγοι που η χημεία θεωρήθηκε ως περιθωριακή είναι, μεταξύ άλλων, οι

εξής:
• Οι πρακτικές και οι ιδέες που θεωρούμε ότι σχετίζονται με τις
καταβολές της χημείας προέρχονται από διάφορα πλαίσια και
χώρους (αλχημιστές, φαρμακοποιοί, γιατροί, βαφείς, μεταλλουργοί,
κ.α.).
• Η χημεία θεωρείται περισσότερο πρακτική παρά θεωρητική
επιστήμη.
 Ιστοριογραφικές ερμηνείες
Παραδοσιακή ιστοριογραφική άποψη:
Η χημεία δεν διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο
στην Επιστημονική Επανάσταση του 16ου -
17ου αιώνα. Μόνο στα τέλη του 18ου αι. έλαβε
χώρα μια «καθυστερημένη Επιστημονική
Επανάσταση στη χημεία» (Herbert
Butterfield, 1900 – 1979).
 Ιστοριογραφικά ερωτήματα
• Συνιστά ο Λαβουαζιέ ένα σημείο καμπής (επανάστασης) στην εξέλιξη
της χημείας;
• Πριν τον Λαβουαζιέ υπήρχε ποσοτική και πειραματική μεθοδολογία,
όπως στην περίπτωση της Νευτώνειας φυσικής φιλοσοφίας;
• Μπορούμε να θεωρήσουμε ότι κατά τα τέλη του 18ου αιώνα
συντελέστηκε, έστω και καθυστερημένα, μια επανάσταση στη χημεία;
 Η χημεία πριν τον Λαβουαζιέ
Όσοι ασχολήθηκαν τον 16ο και 17ο αι. με ό,τι θα
χαρακτηρίζαμε σήμερα «χημεία» θεωρούσαν ότι
βρίσκονται στο προσκήνιο της Νέας Επιστήμης.
Τέτοιοι ήταν
• Αλχημιστές [από τον Αραβικό όρο al-kīmiyā που
προέρχεται από την ύστερη ελληνική λέξη
«χημεία» και το Αραβικό οριστικό άρθρο «al-»]
(συμπεριλαμβανομένου του Νεύτωνα) που
θεωρούσαν ότι είναι κληρονόμοι μιας παράδοσης
που ανάγεται στην αρχαιότητα και σκοπός τους
ήταν να κατανοήσουν τις κρυμμένες σχέσεις
ανάμεσα στις φυσικές ουσίες. Η αλχημεία ήταν
διαδεδομένη από την Ευρώπη μέχρι την Κίνα.
Ανάπτυξαν τεχνικές και όργανα και μια απόκρυφη
γλώσσα επικοινωνίας. Απουσιάζουν οι ερμηνείες
και η επιστημονική δομή.
Τζαμπίρ ιμπίν Χαϋάν (Jabir ibn Hayyan). Άραβας αλχημιστής, 8ος αιώνα μ.Χ. Απεικόνιση του 15ου
αι. Κώδικας Ashburnhamiani 1166, Biblioteca Medicea Laurenziana, Φλωρεντία.
 Η χημεία πριν τον Λαβουαζιέ

Αλχημικά σύμβολα στο έργο του Τόρμπερν Όλαφ

Μπέργκμαν (Torbern Olof Bergman, 1735 – 1784)
«Διατριβή για τις Εκλεκτικές Συγγένειες»
(Dissertation on Elective Affinities), 1775.
 Η χημεία πριν τον Λαβουαζιέ
• Φαρμακοποιοί και γιατροί (π.χ. Παράκελσος,
1493 - 1541) που ενδιαφέρονταν για τις
ιαματικές ιδιότητες των ουσιών. Θεωρούσαν
ότι η γνώση των ιδιοτήτων της ύλης είναι
προϋπόθεση για την αναμόρφωση της ιατρικής
(ιατροχημεία).
• Μεταλλουργοί που επινόησαν νέους τρόπους
για τη βελτιωμένη παραγωγή μετάλλων,
βαφών, πυρίτιδας, κ.α.
• Φυσικοί φιλόσοφοι (π.χ. Μπόυλ) έκαναν
χημικά πειράματα για να κατανοήσουν τις
μηχανικές ιδιότητες της ύλης (σωματιδιακή
θεωρία-‐ οι ιδιότητες της ύλης προκύπτουν από
τα συγκεκριμένα σχήματα και διατάξεις των
σωματιδίων).
 Η γένεση μιας νέας επιστήμης
Το ερώτημα που τίθεται είναι:
Είχαμε τον («επαναστατικό») μετασχηματισμό μιας υπάρχουσας
παλιάς επιστήμης σε μια νέα επιστήμη ή μήπως έλαβε χώρα η γένεση
μιας νέας επιστήμης, της χημείας;
Αυτή η νέα επιστήμη χαρακτηρίζεται από
• Τη νέα θεώρηση του αέρα ως μίγματος και όχι ως στοιχειώδους
ουσίας.
• Την πτώση της θεωρίας του φλογιστού και την αντικατάστασή της
από τη θεωρία της καύσης μέσω του οξυγόνου.
• Τη συστηματική χρήση ποσοτικών μεθόδων και μετρήσεων.
• Την εισαγωγή νέας γλώσσας (χημικής ορολογίας).
 Οι έρευνες στη χημεία των αερίων
(«πνευματική χημεία»)
Τον 18ο αι. εγκαινιάζονται οι έρευνες στη
χημεία των αερίων.
Πριν το 18ο αιώνα ο αέρας θεωρείται ως
ενιαία ουσία (ένα από τα 4 αριστοτελικά
στοιχεία), και ως χημικά αδρανής.
Όμως, τον 18ο αι. ανακαλύπτονται
διάφορα είδη αέρα, με ποικίλες ιδιότητες
και επενέργειες.
Τζόζεφ Ράιτ του Ντέρμπυ. Πείραμα με πουλί σε αεραντλία. 1768, Λονδίνο, Εθνική Πινακοθήκη.
Οι πίνακες του για τη γέννηση της επιστήμης από την αλχημεία είναι συχνά βασισμένοι στις
συναντήσεις της Εταιρείας της Σελήνης στο Μπέρμιγχαμ.
 Οι έρευνες στη χημεία των αερίων
(«πνευματική χημεία»)
Αναδεικνύεται ο ρόλος της
«φωτιάς» για τη μετάβαση των
ουσιών στην αεριώδη κατάσταση.
Ο Λαβουαζιέ θεωρεί τη φωτιά ως
απλή ουσία και την ονομάζει
«θερμιδικό ρευστό», ενώ άλλοι
χρησιμοποιούν τον όρο
«φλογιστόν» για τη δράση της
στην καύση)
Τζόζεφ Ράιτ του Ντέρμπυ. Το σιδηρουργείο. 1773, Αγία Πετρούπολη, Ερμιτάζ.
 Οι έρευνες στη χημεία των αερίων
(«πνευματική χημεία»)
Ο αέρας και η φωτιά έχουν μια κοινή ιδιότητα
που ανακαλύφθηκε τον 18ο αι.: και οι δύο
μπορούσαν να «σταθεροποιηθούν» σε υγρές και
στερεές ουσίες.
O Στίβεν Χέιλς (Stephen Hales, 1677-1761)
αναγνωρίζει ότι ο αέρας είναι χημικά ενεργός,
και ανακαλύπτει ότι μεγάλες ποσότητες αέρα
είναι «σταθεροποιημένες» μέσα στην ύλη και
απελευθερώνονται με τη θερμότητα.
Ο αέρας μπορεί να συνδυάζεται με άλλες
μορφές ύλης.
 Οι έρευνες στη χημεία των αερίων
(«πνευματική χημεία»)
Επινοεί την «πνευματική σκάφη» για τη
συλλογή του αέρα:
Ο αέρας που παράγεται από τη
θερμότητα διέρχεται μέσα από νερό για
να καθαριστεί και συλλέγεται μέσα σε ένα
αντεστραμμένο δοχείο.

Από το έργο Στατική των φυτών (Vegetable Staticks) 1727,

απέναντι από τη σελίδα 262
 Οι έρευνες στη χημεία των αερίων
(«πνευματική χημεία»)
Ο Τζόζεφ Μπλακ (Joseph Black, 1728-1799)
• ανακαλύπτει τη λανθάνουσα θερμότητα (φωτιά
σταθεροποιημένη μέσα στην ύλη).
• αναπτύσσει νέους τρόπους ελέγχου του αέρα και
προσδιορισμού των χημικών ιδιοτήτων του.
• παράγει ένα νέο είδος αέρα με ξεχωριστές ιδιότητες,
το οποίο ονομάζει «σταθεροποιημένο αέρα»
(διοξείδιο του άνθρακα).
Από τη στιγμή που είδαν τη δυνατότητα διαφορετικών
ειδών αέρα με διαφορετικές χημικές ιδιότητες, οι
Βρετανοί χημικοί άρχισαν την προσπάθεια ανακάλυψής
τους.
 Οι έρευνες στη χημεία των αερίων
(«πνευματική χημεία»)
Ο Τζόζεφ Πρίστλυ (Joseph Priestley, 1733-1804)
διενεργώντας πειράματα και παρατηρήσεις επί
διαφόρων ειδών αέρα (1774)
• τεκμηριώνει την ύπαρξη διαφορετικών ειδών αέρα,
καθένας από τους οποίους είχε συγκεκριμένες
ιδιότητες (αζωτούχος αέρας ‐ πρωτοξείδιο του
αζώτου / αποφλογιστοποιημένος αέρας ‐ οξυγόνο).
Για να εξηγήσει τις διαφορετικές ιδιότητες των ειδών
του αέρα χρησιμοποίησε τη θεωρία του φλογιστού του
Γκέοργκ Έρνστ Σταλ (Georg Ernst Stahl, 1659-1734).
 Οι έρευνες στη χημεία των αερίων
(«πνευματική χημεία»)
• συμπεραίνει ότι τα διάφορα είδη αέρα
διέθεταν μια ποικιλία χημικών ιδιοτήτων,
ανάλογα με τις ποσότητες φλογιστού που
περιείχαν.
• ανακαλύπτει το 1774 ένα είδος αέρα, ο
οποίος έμοιαζε να περιέχει λίγο ή και
καθόλου φλογιστό, και το οποίο θεωρήθηκε
ότι ήταν το καλύτερο για την ανθρώπινη
ζωή.

Εξοπλισμός που χρησιμοποίησε ο Πρίστλυ στα πειράματά του στα

αέρια, 1775.
 Οι έρευνες στη χημεία των αερίων
(«πνευματική χημεία»)
Η πνευματική χημεία του Πρίστλυ αποτέλεσε
τη βάση για ένα νέο σύστημα ιατρικής, που
βασιζόταν
• στα ιατρικά οφέλη της εισπνοής διαφόρων
ειδών αέρα.
• στα πειράματα σχετικά με τις χημικές και
φαρμακευτικές ιδιότητες των διαφόρων
ειδών αέρα, και
• το συστηματικό πρόγραμμα χημικής
ανάλυσης των νέων ειδών αέρα (Χάμφρι
Ντέιβι [Humphry Davy], 1778-1829).
 Οι έρευνες στη χημεία των αερίων
(«πνευματική χημεία»)
Έτσι, η πνευματική χημεία και το φλογιστό δεν ήταν μόνο μια
θεωρητική αρχή, αλλά και η βάση μιας πρακτικής χημικής
τεχνολογίας για την
• παρασκευή ανθρακούχου νερού που θεωρούσαν ότι είχε τις ίδιες
φαρμακευτικές ιδιότητες με τα μεταλλικά νερά, και
• κατασκευή ενός οργάνου που μετρούσε την ποσότητα του
φλογιστού σε διάφορα είδη αέρα (την εξακρίβωση της ποιότητας
του αέρα σε βιομηχανικές περιοχές).
Οι έρευνες στη χημεία των αερίων
(«πνευματική χημεία»)
«Επιστημονικοί Ερευνητές!» (1802).
Έργο του Βρετανού καρικατουρίστα
Τζέιμς Γκίλρεϊ (James Gillray, 1756 –
1815) που δείχνει μια πειραματική
διάλεξη «πνευματικής χημείας» στο
Βασιλικό Ινστιτούτο. Ομιλητής είναι
ο Δρ. Τόμας Γκάρνεττ (Thomas
Garnett, 1766 –1802), που κρατά τη
μύτη του βαρόνου και διπλωμάτη Sir
John Coxe Hippisley (1748-1825)
στον οποίο χορηγεί αέριο που
παράγεται με το φυσερό που κρατά
ο Χάμφρυ Ντέιβι, υπό το βλέμμα του
Benjamin Thompson, κόμη
Rumford (1753-1814), ιδρυτή του
Ινστιτούτου το 1799, που στέκεται
στα δεξιά.
Το πρόβλημα της καύσης

Ο Ρόμπερτ Μπόιλ
(Robert William Boyle,
1627 - 1691) ανακαλύπτει
με την αντλία κενού ότι η
απομάκρυνση του αέρα
σβήνει τη φλόγα και
θανατώνει τα μικρά ζώα
που τοποθετούνται στην
υποδοχή της αντλίας του
(~1660).
 Το πρόβλημα της καύσης

Επομένως,
➢ κάποια ζωτική ουσία στον αέρα είναι αναγκαία για τη διατήρηση
της φλόγας και της ζωής.
Επίσης,
➢ η θέρμανση (διαπύρωση) ενός μετάλλου για την παραγωγή της
τέφρας του απαιτούσε την παρουσία ατμόσφαιρας και η
μεταλλική τέφρα ζύγιζε περισσότερο από το μέταλλο από το
οποίο προερχόταν.
Άλλοι πειραματιστές θεώρησαν ότι το ζωτικό για την καύση στοιχείο
το παρείχε το νίτρο, και το ονόμασαν «νιτρο-αερώδες πνεύμα».
 Το πρόβλημα της καύσης

Στη Γερμανία η χημεία ήταν συνυφασμένη με

την αξιοποίηση κοιτασμάτων και την
εξαγωγή μετάλλων με τήξη, κι εμφανίστηκε
μια ανταγωνιστική θεωρία για την εξήγηση
της καύσης.
Ο Γιόχαν Ιωακίμ Μπέχερ (Johann Joachim
Becher, 1635-1682) υποστήριξε ότι τα
εύφλεκτα σώματα περιείχαν «ελαιώδη γη»
που απελευθερωνόταν κατά την καύση,
αφήνοντας πίσω «πετρώδη» ή «υαλώδη γη».
 Το πρόβλημα της καύσης

Ο Γκέοργκ Έρνστ Σταλ (Georg Ernst Stahl, 1659-

1734) μετονόμασε την ελαιώδη γη σε «φλογιστόν».
Σύμφωνα με τη θεωρία του φλογιστού,
• Το φλογιστό είναι η ουσία που απομένει από τα
σώματα όταν καίγονται από την φλόγα.
• Το φλογιστό είναι στερεή και λιπαρή ουσία που
δεν μπορεί να απομονωθεί σε καθαρή μορφή.
• το στοιχείο της καύσης βρίσκεται στο καύσιμο
παρά στον αέρα.
• Η καύση, η διαπύρωση των μετάλλων και η
αναπνοή σταματούν όταν ο αέρας μέσα στον
οποίο συμβαίνουν διαποτίζεται και
δηλητηριάζεται από το φλογιστό.
 Το πρόβλημα της καύσης

Ο κύκλος του φλογιστού.

• Στην παραγωγή, η φωτιά δίνει φλογιστόν στη γη για να
μεταμορφωθεί σε καθαρό μέταλλο.
• Όταν σκουριάζει, το φλογιστόν εγκαταλείπει το μέταλλο και
αφήνει πίσω του τη γη.
• Στην καύση του ξύλου, που είναι υλικό πλούσιο σε φλογιστόν, το
φλογιστόν διαφεύγει στον αέρα, ενώ παραμένουν οι στάχτες που
δεν έχουν φλογιστόν.
 Το πρόβλημα της καύσης

Το πρόβλημα που ανακύπτει είναι ότι

• Το βάρος από τα κατάλοιπα της καύσης είναι μεγαλύτερο από το
βάρος του ξύλου.
Αν και το φλογιστόν ερμηνεύει
– την καύση,
– τη διαπύρωση των μετάλλων,
– την οξείδωση, και
– τα χρώματα
απαιτούνται αντικρουόμενες ιδιότητες για αυτό.
 Το πρόβλημα της καύσης

Ειδικότερα, ο Μπόυλ είχε δείξει ότι η μεταλλική τέφρα (που δεν

περιείχε φλογιστό) ζυγίζει περισσότερο από το μέταλλο (που
περιείχε φλογιστό) από το οποίο προερχόταν. Άρα, το φλογιστό θα
έπρεπε να έχει αρνητικό βάρος.
Επομένως, το φλογιστό παρείχε μια καλή ποιοτική περιγραφή των
πραγμάτων και ήταν ένα πολύτιμο θεωρητικό εργαλείο, αλλά είχε
παράδοξες ιδιότητες.
 Αντουάν Λωράν ντε Λαβουαζιέ (1743-1794)

Ο Λαβουαζιέ σπουδάζει χημεία στο πλαίσιο

της θεωρίας του φλογιστού.
Το 1768, γίνεται δεκτός στη Γαλλική
Ακαδημία Επιστημών ως βοηθός χημικός, σε
ηλικία μόλις 25 ετών.
Το ερευνητικό του ενδιαφέρον στρέφεται
στην «πνευματική χημεία» και την καύση και
απομόνωση μετάλλων από τα μεταλλεύματά
τους (τέφρα).
 Αντουάν Λωράν ντε Λαβουαζιέ (1743-1794)

Το 1770 έχει πεισθεί πλέον

ότι ο αέρας παίζει κάποιο
ρόλο στην καύση.
Το 1772 κάνει πειράματα
στην Γαλλική Ακαδημία
Επιστημών που τον
πείθουν ότι ο αερώδης
αέρας είναι συνδυασμός
αέριας ύλης και Πειράματα του Λαβουαζιέ για την αναπνοή τη δεκαετία
φλογιστού. του 1770.
 Αντουάν Λωράν ντε Λαβουαζιέ (1743-1794)

Η διαπύρωση του μετάλλου στον

αέρα παρήγαγε τέφρα και
φλογιστόν (με τη μορφή
θερμότητας).
Καταθέτει σφραγισμένη επιστολή
στην Ακαδημία όπου υποστηρίζει
την υπόθεση ότι η βασική
διαδικασία που λαμβάνει χώρα
κατά την καύση είναι ο
συνδυασμός της καιγόμενης
ουσίας (π.χ. μέταλλο) με αέρια Το εργαστήριο του Λαβουαζιέ. Μουσείο Τεχνών
ύλη. Έτσι εξηγείται και η αύξηση και Επιτηδευμάτων (Musée des Arts et Métiers),
του βάρους των ουσιών κατά την Παρίσι.
καύση.
 Αντουάν Λωράν ντε Λαβουαζιέ (1743-1794)

Το 1775 μαθαίνει για τη θεωρία του Πρίστλυ

για τον αποφλογιστοποιημένο αέρα και
υποστηρίζει ότι παίζει βασικό ρόλο κατά την
καύση. Τον ονομάζει oxygène.
H νέα θεωρία έχει τη βάση της στο οξυγόνο
και αντικαθιστά αυτή του φλογιστού.
 Η νέα θεωρία του οξυγόνου

Η νέα θεωρία είναι βασισμένη στο νέο αέριο, το οξυγόνο. Η λέξη

σημαίνει «αυτό που γεννά οξύ» (όλες οι σχηματιζόμενες ουσίες από
το συνδυασμό μετάλλων ή ανθράκων με αυτή τη νέα αρχή ήταν
οξέα).
Το αέριο του οξυγόνου αποτελούνταν από οξυγόνο (αρχή της
οξύτητας) και από το θερμιδικό ρευστό (θερμότητα).
 Η νέα θεωρία του οξυγόνου

Ο Λαβουαζιέ ήθελε η θεωρία του να μην ερμηνεύει απλώς τις αρχές

της καύσης αλλά να αποτελέσει και τη βάση ενός νέου και ενιαίου
συστήματος χημείας.
Πρόβλημα: η ακανόνιστη παραγωγή «εύφλεκτου αέρα» κατά την
κατεργασία του μετάλλου με οξύ
(εξηγείται εύκολα με τη θεωρία του φλογιστού: οξύ + τέφρα= άλας
και απελευθερώνει φλογιστόν με τη μορφή εύφλεκτου αέρα).
 Η νέα θεωρία του οξυγόνου

1780: πειράματα που φαίνεται να δείχνουν

ότι το νερό είναι ένωση
αποφλογιστοποιημένου αέρα + εύφλεκτου
αέρα (Χένρι Κάβεντις [Henry Cavendish],
1731 – 1810).
Ο Λαβουαζιέ υποστηρίζει ότι ο εύφλεκτος
αέρας προέρχεται από το νερό που διαλύει
το οξύ. Το αέριο ονομάζεται «υδρογόνο».
 Φλογιστόν εναντίον οξυγόνου

Το πρόβλημα της πατρότητας της

ανακάλυψης του οξυγόνου.
• Ο Καρλ Βίλχελμ Σιλ (Carl Wilhelm
Scheele, 1742‐1786) απομονώνει τον
αέρα της φωτιάς στις αρχές του 1770
αλλά δημοσιεύει τα ευρήματά του πολύ
αργότερα.
 Φλογιστόν εναντίον οξυγόνου

• Ο Τζόζεφ Πρίστλυ απομονώνει τον

νέο αέρα το 1774, τον ονομάζει
«αποφλογιστοποιημένο αέρα» το 1775.
• Ο Λαβουαζιέ επαναλαμβάνει τα
πειράματα του Πρίστλυ, ονομάζει τον
αέρα αυτό οξυγόνο και τον χρησιμοποιεί
ως ακρογωνιαίο λίθο του νέου
συστήματος.
 Φλογιστόν εναντίον οξυγόνου

Το εάν επρόκειτο για την ανακάλυψη του αποφλογιστοποιημένου

αέρα ή για την ανακάλυψη του αερίου οξυγόνου ήταν συνάρτηση του
κατά πόσο ήταν αποδεκτό το σύστημα χημείας του Πρίστλυ ή του
Λαβουαζιέ.
 Η νέα γλώσσα της χημείας

Το 1787, στο έργο του «Μέθοδος χημικής

ονοματολογίας» (Méthode de nomenclature
chimique) ο Λαβουαζιέ περιγράφει το νέο τρόπο
ονομασίας των χημικών ουσιών βασισμένο στη
θεωρία του οξυγόνου.
• Όλες οι ουσίες που δεν μπορούν να
αποσυντεθούν περισσότερο ονομάζονται στοιχεία
και αποτελούν τη βάση του συστήματος
ονοματοδοσίας.
• Ό,τι ονομάζονταν «τέφρα» πριν ονομάζονται
τώρα οξείδια (συνδυασμός με το οξυγόνο).
 Η νέα γλώσσα της χημείας

• Τα οξέα βαφτίζονταν από την

ποσότητα οξυγόνου που περιείχαν
(θειικό οξύ > θειώδες οξύ).
• Ο κατάλογος των στοιχείων
περιλαμβάνει και ένα ακόμα αέριο
‐ το άζωτο ‐ καθώς και 2 ακόμα
στοιχεία ‐ το θερμογόνο και το
φως.
• Η χρήση και μόνο του νέου
συστήματος δηλώνει την αποδοχή
της θεωρίας του οξυγόνου.
 Η νέα γλώσσα της χημείας

Η «χημική επανάσταση» ολοκληρώθηκε με τον εκσυγχρονισμό της χημικής

ορολογίας.
Αυτό ήταν έργο του Λαβουαζιέ σε συνεργασία με τους
• Λουί-Μπερνάρ Γκιτόν ντε Μορβώ (Louis-Bernard Guyton, Baron de
Morveau, 1737 – 1816),
• Κλωντ Λουί Μπερτολέ (Claude Louis Berthollet, 1748 – 1822), και
• Αντουάν-Φρανσουά ντε Φουρκρουά (Antoine François Fourcroy, 1755 –
1809).
Υποστήριζε ότι τα ονόματα των ουσιών πρέπει να μεταφέρουν τη χημική τους
σύσταση και να αποτελούν μέρος ενός ορθολογικού, συνεκτικού συστήματος.
 Η αναμόρφωση της χημείας

Ορισμένοι οπαδοί της θεωρίας του φλογιστού δεν δέχτηκαν ποτέ

την αναμόρφωση της χημείας από τον Λαβουαζιέ (Πρίστλυ,
Κάβεντις), ενώ άλλοι την υποστήριξαν (Ντέιβι, Μπλακ).
• Στη Γερμανία συνάντησε αντιστάσεις μέχρι και τις αρχές του 19ου
αι. (αν και μεταφράσεις του έργου του Λαβουαζιέ είχαν
κυκλοφορήσει από τις αρχές της δεκαετίας του 1790).
 Η αναμόρφωση της χημείας

Στη Γαλλία η αναμόρφωση της χημείας ήταν πολύ γρήγορη:

• Εντάσσεται στο πλαίσιο των εξελίξεων στη γαλλική επιστήμη και φιλοσοφία:
ποσοτικοποίηση και ακριβής μέτρηση (η προσεκτική μέτρηση του βάρους
των συστατικών των προϊόντων των χημικών αντιδράσεων και η επιμονή ότι
οι μεταβολές του βάρους αποτελούν απόδειξη για το τι συμβαίνει κατά τις
αντιδράσεις).
• Αναμόρφωση της γλώσσας της χημείας (στο γενικότερο πλαίσιο
συστηματικής αναμόρφωσης της φιλοσοφίας εκείνης της εποχής: ο Ετιέν
Μπονό ντε Κοντιγιάκ (Étienne Bonnot de Condillac, 1714 - 1780) υποστήριζε
ότι η αναμόρφωση της γλώσσας ήταν απαραίτητη προϋπόθεση για την
αναμόρφωση των τρόπων σκέψης των ανθρώπων).
 Ιστοριογραφικές ερμηνείες
Παραδοσιακή ιστοριογραφική άποψη.
• Η απόρριψη της θεωρίας του φλογιστού και η αναμόρφωση της γλώσσας της
χημείας ήταν αποφασιστικές στιγμές μιας επανάστασης που συντελέστηκε στη
χημεία, έστω και καθυστερημένα.
Νεότερη ιστοριογραφική προσέγγιση.
Αν και πολλά γνωρίσματα της χημείας του Λαβουαζιέ μας φαίνονται γνώριμα
(ρόλος οξυγόνου στην καύση & ορολογία), άλλα δεν είναι.
• Εξοβελίζεται το φλογιστόν (αλλά τότε ήταν ένα ευέλικτο θεωρητικό εργαλείο
με το οποίο μπορούσαν να ερμηνευτούν πολλά χημικά φαινόμενα).
• Παραμένει η άυλη αρχή της θερμότητας (θερμογόνο).
• Το οξυγόνο δεν είναι σήμερα η αρχή της οξύτητας.
Η «χημική επανάσταση»

Ευχαριστώ για την προσοχή σας