50 Stigmes

Íôßíïò ÇëéÜäçò
50 éóôïñéêÝò óôéãìÝò ðïõ óçìÜäåøáí ôçí Êýðñï

ÓõããñáöÝáò: ÍÔÉÍÏÓ ÇËÉÁÄÇÓ
Ôßôëïò: 50 ÉÓÔÏÑÉÊÅÓ ÓÔÉÃÌÅÓ ÐÏÕ ÓÇÌÁÄÅØÁÍ ÔÇÍ ÊÕÐÑÏ
ÅðéìÝëåéá: ÃÉÙÑÃÏÓ ÐÑÏÅÓÔÏÕ
© ÉÄÑÕÌÁ ÐÏËÕÊÁÑÐÏÓ ÃÉÙÑÊÁÔÆÇÓ

Á÷áéþí 36
Ãñáöåßï 101
Ëåõêùóßá 1101 - Êýðñïò
Ôçë.: 00357-22-444677, Öáî: 00357-22-453434, Êéíçôü: 00357-99653665
© ÊÁÊÔÏÓ, 2011
ÅÊÄÏÓÅÉÓ ÊÁÊÔÏÓ
ÏÄÕÓÓÅÁÓ ×ÁÔÆÏÐÏÕËÏÓ & ÓÉÁ Å.Å.
Ðáíåðéóôçìßïõ 46, ÁèÞíá 106 78
Ôçë.: 210.3840524, 210.3844458, Öáî: 210.3303098
www.kaktos.gr info@kaktos.gr orders@kaktos.gr
ÊAÊTÏS EDITIONS
ODYSSEAS CHATZOPOULOS & Co
46, Panepistimiou Str., Athens 106 78
ISBN 978-960-382-916-4
ÐáñáãùãÞ: Åêäüóåéò ÊÁÊÔÏÓ
Áðáãïñåýåôáé ç áíáäçìïóßåõóç, ç áíáðáñáãùãÞ, ïëéêÞ, ìåñéêÞ Þ ðåñéëçðôéêÞ, Þ ç

áðüäïóç êáôÜ ðáñÜöñáóç Þ äéáóêåõÞ ôïõ ðåñéå÷ïìÝíïõ ôïõ âéâëßïõ ìå ïðïéïíäÞðïôå
ôñüðï, ìç÷áíéêü, çëåêôñïíéêü, öùôïôõðéêü, ç÷ïãñÜöçóçò Þ Üëëï, ÷ùñßò ðñïçãïýìåíç
Üäåéá ôïõ åêäüôç. Íüìïò 2121/1993 êáé êáíüíåò ôïõ Äéåèíïýò Äéêáßïõ ðïõ éó÷ýïõí
óôçí ÅëëÜäá.
ÉÄÑÕÌÁ ÐÏËÕÊÁÑÐÏÓ ÃÉÙÑÊÁÔÆÇÓ
ÍÔÉÍÏÓ ÇËÉÁÄÇÓ
50 ÉÓÔÏÑÉÊÅÓ ÓÔÉÃÌÅÓ
ÐÏÕ ÓÇÌÁÄÅØÁÍ ÔÇÍ ÊÕÐÑÏ
(1821-2004)
(ÏÌÉËÉÅÓ - ÄÇËÙÓÅÉÓ - ÄÉÁÃÃÅËÌÁÔÁ -

ÕÐÏÌÍÇÌÁÔÁ - ÅÃÊÕÊËÉÏÉ - ÐÑÏÊÇÑÕÎÅÉÓ -
ÅÐÉÓÔÏËÅÓ - ÅÊÈÅÓÅÉÓ - ÄÉÁËÏÃÏÉ)
ÊÁÊÔÏÓ
ÌíÞìç ¢íôç ×áôæçêùóôÞ
ÐÅÑÉÅ×ÏÌÅÍÁ
ÐÑÏËÏÃÏÓ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13
1. 1821: ÄÉÁËÏÃÏÓ ÔÏÕ ÁÑ×ÉÅÐÉÓÊÏÐÏÕ ÊÕÐÑÉÁÍÏÕ ÌÅ ÔÏÍ
ÔÏÕÑÊÏ ÊÕÂÅÑÍÇÔÇ ÊÏÕÔÓÉÏÕÊ ÌÅ×ÌÅÔ . . . . . . . . . . . . . . 19
2. 1821: ÐÑÏÊÇÑÕÎÇ ÔÇÓ ÑÙÌÇÓ ÃÉÁ ÁÐÅËÅÕÈÅÑÙÓÇ. Ç ÐÑÙ-
ÔÇ ÄÉÁÊÇÑÕÎÇ ÕÐÅÑ ÔÇÓ ÅÍÙÓÇÓ ÔÇÓ ÊÕÐÑÏÕ ÌÅ ÔÇÍ
ÅËËÁÄÁ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23
3. 1833: ÁÑ×ÉÅÐÉÓÊÏÐÏÓ ÐÁÍÁÑÅÔÏÓ, ÊÁÔÁÃÃÅËÉÁ ÔÙÍ ÔÑÉÙÍ
ÅÎÅÃÅÑÓÅÙÍ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . 25
4. 1878: ÁÃÃËÏÊÑÁÔÉÁ. ÓÅÑ ÃÊÁÑÍÔÅÔ ÃÏÕËÓËÅÛ - ÁÑ×ÉÅÐÉ-
ÓÊÏÐÏÓ ÓÙÖÑÏÍÉÏÓ - ÌÇÔÑÏÐÏËÉÔÇÓ ÊÉÔÉÏÕ ÊÕÐÑÉÁÍÏÓ . . 29
5. 1900: ÁÑ×ÉÅÐÉÓÊÏÐÉÊÏ ÆÇÔÇÌÁ «ÊÕÑÉËËÁÔÓÏÓ» ÊÁÉ «ÊÕ-
ÑÉËËÏÕÄÉ» . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34
6. 1907: ÃÏÕÉÍÓÔÏÍ ÔÓÙÑÔÓÉË . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45
7. 1912: ÍÔ. ËÏÛÍÔ-ÔÆÙÑÔÆ ÊÁÉ ÃÏÕÍÔÑÏÏÕ ÃÏÕÉËÓÏÍ - ÅËÅÕ-
ÈÅÑÉÏÓ ÂÅÍÉÆÅËÏÓ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46
8. 1915: ÓÅÑ ÅÍÔÏÕÁÑÍÔ ÃÊÑÅÛ - ÓÅÑ ÖÑÁÍÓÉÓ ÅËËÉÏÔ - Á-
ËÅÎÁÍÄÑÏÓ ÆÁÚÌÇÓ - ÅËÅÕÈÅÑÉÏÓ ÂÅÍÉÆÅËÏÓ . . . . . . . . . . 48
9. 1918-1920: ÓÕÍÄÉÁÓÊÅØÇ ÅÉÑÇÍÇÓ ÔÙÍ ÐÁÑÉÓÉÙÍ - ÂÅÍÉ-
ÆÅËÏÓ - ÊÕÐÑÉÁÊÇ ÐÑÅÓÂÅÉÁ ÓÔÏ ËÏÍÄÉÍÏ . . . . . . . . . . . . 50
10. 1923: Ç ÓÕÍÈÇÊÇ ÔÇÓ ËÙÆÁÍÍÇÓ. ÅË. ÂÅÍÉÆÅËÏÓ . . . . . . . . 54
11. 1931: ÏÊÔÙÂÑÉÁÍÁ. ÍÉÊÏÄÇÌÏÓ ÌÕËÙÍÁÓ - ÁËÅÎÇÓ ÊÕÑÏÕ -
ÅËÅÕÈÅÑÉÏÓ ÂÅÍÉÆÅËÏÓ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56
-9-
12. 1931-1940: ÐÁËÌÅÑÏÊÑÁÔÉÁ. ÕÐÏÄÏÕËÙÓÇ ÔÇÓ ÐÁÉÄÅÉÁÓ -

ÕÐÏÌÍÇÌÁÔÁ ÄÉÁÌÁÑÔÕÑÉÁÓ ËÅÏÍÔÉÏÕ . . . . . . . . . . . . . . . . 68
13. 1940-1942: Â´ ÐÁÃÊÏÓÌÉÏÓ ÐÏËÅÌÏÓ. ËÅÏÍÔÉÏÓ - ÅÌÌÁÍÏÕ-
ÇË ÔÓÏÕÄÅÑÏÓ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 119
14. 1947: ËÅÏÍÔÉÏÓ, Ï ÍÅÏÓ ÁÑ×ÉÅÐÉÓÊÏÐÏÓ - ÄÉÁÓÊÅÐÔÉÊÇ . . 127
15. 1950: ÅÍÙÔÉÊÏ ÄÇÌÏØÇÖÉÓÌÁ. ÓÕÍÏÄÉÊÇ ÅÃÊÕÊËÉÏÓ «ÁÎÉ-

ÏÕÌÅÍ...» . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 132
16. 1953: ÁËÅÎÁÍÄÑÏÓ ÐÁÐÁÃÏÓ. ÓÕÍÁÍÔÇÓÇ ÌÅ ÁÍÔÏÍÕ ÇÍÔÅÍ 135
17. 1954: ×ÅÍÑÕ ×ÏÐÊÉÍÓÏÍ: «ÏÕÄÅÐÏÔÅ» . . . . . . . . . . . . . . . . 137
18. 1954: ÌÁÊÁÑÉÏÓ. Ï ÏÑÊÏÓ ÔÇÓ ÖÁÍÅÑÙÌÅÍÇÓ . . . . . . . . . . 138
19. 1955: ÃÅÙÑÃÉÏÓ ÃÑÉÂÁÓ-ÄÉÃÅÍÇÓ - Å.Ï.Ê.Á. - ÐÑÙÔÇ ÐÑÏ-

ÊÇÑÕÎÇ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 145
20. 1955: ÁËÌÐÅÑ ÊÁÌÕ. ÅÐÉÓÔÏËÇ ÓÔÇ ÂÁÓÉËÉÓÓÁ ÅËÉÓÁÂÅÔ

ÃÉÁ ×ÁÑÇ ÓÔÏÍ ÌÉ×ÁËÁÊÇ ÊÁÑÁÏËÇ . . . . . . . . . . . . . . . . . . 147
21. 1956: Ç ÉÄÅÁ ÔÇÓ ÄÉ×ÏÔÏÌÇÓÇÓ. ÄÇËÙÓÇ ËÅÍÍÏÎ-ÌÐÏÛÍÔ

ÓÔÇ ÂÏÕËÇ ÔÙÍ ÊÏÉÍÏÔÇÔÙÍ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 150
22. 1959: ÓÕÌÖÙÍÉÅÓ ÆÕÑÉ×ÇÓ-ËÏÍÄÉÍÏÕ . . . . . . . . . . . . . . . . . 153
23. 1959: ÄÇËÙÓÇ ÊÁÑÁÌÁÍËÇ, ÅÐÉÓÔÑÏÖÇ ÌÁÊÁÑÉÏÕ, ÐÑÏÊÇÑÕ-

ÎÇ ÃÑÉÂÁ-ÄÉÃÅÍÇ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 155
24. 1960: ÅÃÊÁÈÉÄÑÕÓÇ ÊÕÐÑÉÁÊÇÓ ÄÇÌÏÊÑÁÔÉÁÓ . . . . . . . . . . 163
25. 1961: ÌÁÊÁÑÉÏÓ. ÄÉÁÓÊÅØÇ ÁÄÅÓÌÅÕÔÙÍ ÓÔÏ ÂÅËÉÃÑÁÄÉ . . 170
26. 1963: ÌÁÊÁÑÉÏÓ - ÐÁÐÁÍÄÑÅÏÕ. «ÔÁ 13 ÓÇÌÅÉÁ» . . . . . . . . . 178
27. 1964-1965: Ó×ÅÄÉÏ ÁÔÓÅÓÏÍ. Ã. ÐÁÐÁÍÄÑÅÏÕ: «Ç ÐÏËÕÊÁ-

ÔÏÉÊÉÁ». Ó. ÓÔÅÖÁÍÏÐÏÕËÏÓ: «ÅÙÓÖÏÑÉÊÁÉ ÄÕÍÁÌÅÉÓ». Å-
ËÅÕÈÅÑÉÁ: «Ç ÐÏÑÍÇ» . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 188
28. 1964-1965: ÃÅÙÑÃÉÏÓ ÐÁÐÁÍÄÑÅÏÕ - ÌÁÊÁÑÉÏÓ. ÌÁ×Ç ÔÇÓ

ÌÁÍÓÏÕÑÁÓ («ÁËËÁ ÓÕÌÖÙÍÏÕÌÅÍ ÊÁÉ ÁËËÁ ÐÑÁÔÔÅÔÅ...») 191
29. 1964: ËÕÍÔÏÍ ÔÆÏÍÓÏÍ ÊÁÉ ÍÉÊÉÔÁ ×ÑÏÕÓÔÓÏÖ . . . . . . . . . . 203
- 10 -
30. 1967: ÔÏ ÅÍÙÔÉÊÏ ØÇÖÉÓÌÁ ÔÇÓ ÂÏÕËÇÓ ÔÙÍ ÁÍÔÉÐÑÏÓÙÐÙÍ.

ËÅËËÏÓ ÄÇÌÇÔÑÉÁÄÇÓ - ÃËÁÕÊÏÓ ÊËÇÑÉÄÇÓ - ÅÆÅÊÉÁÓ ÐÁ-
ÐÁÚÙÁÍÍÏÕ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 205
31. 1967-1968: Ç ÊÑÉÓÇ ÔÇÓ ÊÏÖÉÍÏÕ. Ç ÓÕÍÁÍÔÇÓÇ ÔÏÕ ÅÂÑÏÕ.

ÌÁÊÁÑÉÏÓ, ÔÏ «ÅÕÊÔÁÉÏ» ÊÁÉ ÔÏ «ÅÖÉÊÔÏ» . . . . . . . . . . . . . 209
32. 1968: ÕÐÏÈÅÓÇ ÐÁÍÁÃÏÕËÇ. ÐÁÑÁÉÔÇÓÇ ÃÉÙÑÊÁÔÆÇ . . . . . . 212
33. 1970: ÁÐÏÐÅÉÑÁ ÄÏËÏÖÏÍÉÁÓ ÌÁÊÁÑÉÏÕ - ÄÏËÏÖÏÍÉÁ ÃÉÙÑ-

ÊÁÔÆÇ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 216
34. 1971: ÓÕÌÖÙÍÉÁ ËÉÓÁÂÏÍÁÓ. ÃÅÙÑÃÉÏÓ ÐÁÐÁÄÏÐÏÕËÏÓ («ÔÁ

ÐÉÊÑÁ ÌÅÔÑÁ») - ÌÁÊÁÑÉÏÓ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 220
35. 1971: ÔÏ ÅÈÍÉÊÏ ÊÅÍÔÑÏ. ×Ñ. ÎÁÍÈÏÐÏÕËÏÓ-ÐÁËÁÌÁÓ -

ÌÁÊÁÑÉÏÓ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 228
36. 1971: Å.Ï.Ê.Á. Â´. ÃÅÙÑÃÉÏÓ ÃÑÉÂÁÓ-ÄÉÃÅÍÇÓ . . . . . . . . . . . . 234
37. 1972-1973: ÅÊÊËÇÓÉÁÓÔÉÊÇ ÊÑÉÓÇ. ÏÉ ÔÑÅÉÓ ÌÇÔÑÏÐÏËÉÔÅÓ

(«ÊÁÈÁÉÑÅÓÇ») - ÁÈÇÍÙÍ ÉÅÑÙÍÕÌÏÓ - ÌÁÊÁÑÉÏÓ (ÌÅÉÆÙÍ
ÓÕÍÏÄÏÓ) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 237
38. 1972: ÐÁÑÁÉÔÇÓÇ ÔÏÕ ÕÐÏÕÑÃÏÕ ÅÎÙÔÅÑÉÊÙÍ ÓÐÕÑÏÕ ÊÕ-

ÐÑÉÁÍÏÕ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 253
39. 1974: ÅÐÉÓÔÏËÇ ÌÁÊÁÑÉÏÕ ÐÑÏÓ ÃÊÉÆÉÊÇ . . . . . . . . . . . . . . 257
40. 1974: ÐÑÁÎÉÊÏÐÇÌÁ-ÅÉÓÂÏËÇ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 263
41. 1974: ÊÙÍÓÔÁÍÔÉÍÏÓ ÊÁÑÁÌÁÍËÇÓ: «...ËÏÃÙ ÁÐÏÓÔÁÓÅÙÓ»! 266
42. 1974: ÌÁÊÁÑÉÏÓ. ÅÐÁÍÏÄÏÓ ÊÁÉ «ÊËÁÄÏÓ ÅËÁÉÁÓ» . . . . . . . 270
43. 1976: ÃËÁÕÊÏÓ ÊËÇÑÉÄÇÓ. Ç «ÌÕÓÔÉÊÇ ÓÕÌÖÙÍÉÁ» . . . . . . . 275
44. 1977: ÌÁÊÁÑÉÏÓ. ÔÅËÅÕÔÁÉÁ ÏÌÉËÉÁ - «ÌÁÊÑÏ×ÑÏÍÉÏÓ» . . . 277
45. 1982: Á. ÐÁÐÁÍÄÑÅÏÕ. ÅÐÉÓÊÅØÇ ÓÔÇÍ ÊÕÐÑÏ - ÓÕÌÐÁÑÁ-

ÔÁÎÇ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 284
46. 1983: ÁÍÁÊÇÑÕÎÇ ØÅÕÄÏÊÑÁÔÏÕÓ (UDI) - «ÂÏÕËÇ» - ÑÁÏÕÖ

ÍÔÅÍÊÔÁÓ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 290
- 11 -
47. 2002: Ç ÓÕÍÏÄÏÓ ÔÏÕ ÅÕÑÙÐÁÚÊÏÕ ÓÕÌÂÏÕËÉÏÕ ÓÔÇÍ ÊÏ-

ÐÅÃ×ÁÃÇ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 295
48. 2003: Ô. ÐÁÐÁÄÏÐÏÕËÏÓ ÐÑÏÓ×ÙÑÇÓÇ ÓÔÇÍ ÅÕÑÙÐÁÚÊÇ

ÅÍÙÓÇ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 298
49. 2004: ÄÇÌÏØÇÖÉÓÌÁ - Ó×ÅÄÉÏ ÁÍÁÍ: ÔÁÓÓÏÓ ÐÁÐÁÄÏÐÏÕ-

ËÏÓ (ÄÉÁÃÃÅËÌÁ) - ÃËÁÕÊÏÓ ÊËÇÑÉÄÇÓ (ÄÇÓÕ) - ÁÊÅË -
ÃÉÙÑÃÏÓ ÐÁÐÁÍÄÑÅÏÕ - ÊÙÓÔÁÓ ÊÁÑÁÌÁÍËÇÓ . . . . . . . . . . 301
50. 2004: ÔÁÓÓÏÓ ÐÁÐÁÄÏÐÏÕËÏÓ. ÄÉÁÃÃÅËÌÁ ÃÉÁ ÔÇÍ ÅÍÔÁÎÇ

ÓÔÇÍ Å.Å. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 325
ÐÁÑÁÑÔÇÌÁ Á´: ÁËÌÐÅÑÔ ÁÚÍÓÔÁÉÍ ÊÁÉ ÊÕÐÑÏÓ . . . . . . . . . . . 328
ÐÁÑÁÑÔÇÌÁ Â´: Í. ÊÁÆÁÍÔÆÁÊÇÓ. ÁÐÏ ÔÏÍ ÐÑÏËÏÃÏ ÓÔÏÍ ÊÁ-

ÐÅÔÁÍ ÌÉ×ÁËÇ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 329
ÐÁÑÁÑÔÇÌÁ Ã´: ÅÐÉÓÇÌÁ ÊÅÉÌÅÍÁ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 331

1. ÓõíèÞêç ôùí Óåâñþí - 28 Éïõëßïõ 1920 (áðüóðáóìá) . . . . . . . 331
2. ÓõíèÞêç ôçò ËùæÜííçò - 24 Éïõëßïõ 1923 (áðüóðáóìá) . . . . . 332
3. Áðüöáóç 814 (IX) ôçò Ãåí. ÓõíÝëåõóçò ÏÇÅ, 14.12.1954 . . . 333
4. ØÞöéóìá 186 (1964) ôïõ Ó. Áóöáëåßáò ÏÇÅ, 4.3.1964 . . . . . . 334
5. ØÞöéóìá 3212 (1974) Ãåí. ÓõíÝëåõóçò ÏÇÅ, 1.11.1974 . . . . . 336
6. Óõìöùíßá Õøçëïý ÅðéðÝäïõ (Ìáêáñßïõ-ÍôåíêôÜò), 12.2.1977 . 338
7. Óõìöùíßá 10 Óçìåßùí (Êõðñéáíïý-ÍôåíêôÜò), 19.5.1979 . . . . . 339
8. ØÞöéóìá 541 (1983) Ó. Áóöáëåßáò ÏÇÅ, 18.11.1983 . . . . . . . 341
ÐÁÑÁÑÔÇÌÁ Ä´: ÅÐÉÃÑÁÌÌÁÔÉÊÅÓ ÖÑÁÓÅÉÓ . . . . . . . . . . . . . 343
ÅÕÑÅÔÇÑÉÏ ÏÍÏÌÁÔÙÍ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 347
- 12 -
ÐÑÏËÏÃÏÓ
Ðüôå Ýíá ãåãïíüò óçìáäåýåé Ýíáí ôüðï, Ýíá ëáü; Ìüíï Ýíá éóôïñéêü
ãåãïíüò óçìáäåýåé Ýíáí ôüðï Þ õðÜñ÷ïõí êáé ãåãïíüôá ÷ùñßò éóôïñéêÞ óçìá-
óßá, ðïõ áðëþò ìáò åíôõðùóéÜæïõí êáé êáôáãñÜöïíôáé Ýíôïíá óôç ìíÞìç
ìáò; Áêüìç, ôé åßíáé åêåßíï ðïõ ðñïóäßäåé éóôïñéêüôçôá ó Ýíá ãåãïíüò; Ôï
éóôïñéêü ãåãïíüò åßíáé áíôéêåéìåíéêÜ ðñïóäéïñéóìÝíï, Ý÷åé êÜðïéá óôáèåñÜ
êñéôÞñéá ðïõ ôï êáèïñßæïõí Þ åðéëÝãåôáé ìå õðïêåéìåíéêÜ êñéôÞñéá êáé Üñá
ìðïñåß íá áìöéóâçôçèåß ç éóôïñéêÞ óçìáóßá ôïõ; Ãéá íá ÷áñáêôçñéóôåß Ýíá
ãåãïíüò éóôïñéêü, ðñÝðåé íá åðéäñÜ êáé íá åðçñåÜæåé ôçí åîÝëéîç ôùí ðñáã-
ìÜôùí; ÁõôÜ åßíáé ìåñéêÜ åñùôÞìáôá ôùí ïðïßùí ïé áðáíôÞóåéò ó÷åôßæïíôáé
ìå ôïí ôßôëï êáé ôï ðåñéå÷üìåíï ôïõ âéâëßïõ ðïõ êñáôÜôå óôá ÷Ýñéá óáò.
Áðü ðáëéÜ, ôüóï ï ãñáðôüò üóï êáé ï ðñïöïñéêüò ëüãïò ÷ñçóéìïðïéÞèçêå
ãéá íá óçìáäÝøåé ðåñéóóüôåñï Þ ëéãüôåñï ôç æùÞ ôùí áíèñþðùí. Ï ëüãïò,
åßôå ðñüêåéôáé ãéá ìéá ðñïöïñéêÞ ïìéëßá åßôå ãéá ìéá ãñáðôÞ ðñïêÞñõîç åßôå
ãéá Ýíá ñáäéïôçëåïðôéêü ìÞíõìá, ìðïñåß íá ðëçñïöïñÞóåé, íá äéåãåßñåé, íá
åîÜøåé ðÜèç, íá åðéäñÜóåé êáé íá åðçñåÜóåé áðüøåéò, óêÝøåéò, áíôéëÞøåéò.
¸íáò ëüãïò óçìáäåýåé ìéá ÷ñïíéêÞ óôéãìÞ, åíþ Üëëïò ü÷é. Áõôü ïöåßëåôáé
óôï üôé ï ðñþôïò áîéïëïãåßôáé óáí óçìáíôéêüò êáé áðïôõðþíåôáé óôç óõíåß-
äçóÞ åíüò ëáïý, ðáñáìÝíåé óôç óõëëïãéêÞ ôïõ ìíÞìç êáé êáèßóôáôáé óçìåßï
áíáöïñÜò Ýíáíôé ôùí ÷éëéÜäùí Üëëùí ðïõ ÷Üíïíôáé ìÝóá óôïí åêêùöáíôéêü
èüñõâï ôçò êáèçìåñéíÞò ñïõôßíáò. Åßíáé öáíåñü üôé Ýíá ãåãïíüò ìðïñåß íá
õðïôéìçèåß êáé íá ðåñÜóåé áðáñáôÞñçôï, åíþ Üëëï íá õðåñåêôéìçèåß êáé íá
ëÜâåé ìåãáëýôåñç áîßá áð üóç ðñáãìáôéêÜ Ý÷åé áõôü üìùò èá ôï
êáôáäåßîåé ôï ìÝëëïí. Ôüôå áíáöåñüìáóôå óôçí éóôïñéêüôçôá ôùí ãåãïíüôùí,
ç ïðïßá êñßíåôáé ðÜíôá åê ôùí õóôÝñùí, åê ôïõ áðïôåëÝóìáôïò êáé áöïý
õðÜñîåé ç áðáñáßôçôç ÷ñïíéêÞ áðüóôáóç.
- 13 -
Èåþñçóá áíáãêáßï íá äþóù ôï óôßãìá ôïõ ôßôëïõ ôïõ âéâëßïõ, ðïõ

êÜðùò áüñéóôá áíáöÝñåôáé óå «éóôïñéêÝò óôéãìÝò ðïõ óçìÜäåøáí» ôïí ôüðï
ìáò, ðåñéóóüôåñï ãéá íá ôïíßóù ôçí ðåðïßèçóÞ ìïõ üôé ç óçìáíôéêüôçôá ôùí
óýã÷ñïíùí ãåãïíüôùí êáé êáô åðÝêôáóç ç éóôïñéêüôçôÜ ôïõò åßíáé áðïôÝ-
ëåóìá õðïêåéìåíéêÞò êñßóçò êáé åêôßìçóçò. Ç (üðïéá) áíôéêåéìåíéêüôçôÜ
ôïõò áðáéôåß, åêôüò áðü åðéóôçìïóýíç, êáé ÷ñïíéêÞ ðñïïðôéêÞ, ç ïðïßá äåí
õðÜñ÷åé óôéò ðåñéóóüôåñåò óôéãìÝò. ÅîÜëëïõ, ï åðéëåãìÝíïò áñéèìüò 50 äåí
ìðïñåß íá åßíáé åîáíôëçôéêüò Þ áõóôçñÜ ðñïóäéïñéóôéêüò. Åßíáé öáíåñü üôé èá
ìðïñïýóáí íá Þôáí åßôå ðåñéóóüôåñåò åßôå ëéãüôåñåò. Áðëþò åðåëÝãç Ýíáò
áñéèìüò áíôß Üëëïõ ðáñáðëÞóéïõ...
Ôï æÞôçìá ôùí éóôïñéêþí Þ óçìáäéáêþí ãåãïíüôùí åßíáé ðïëõäéÜóôáôï

êáé Ý÷åé óùñåßá ðáñáìÝôñùí. Ôï âéâëßï áõôü åßíáé ðñþôéóôá Ýíá Üèñïéóìá
«äáíåéóìÝíïõ» ëüãïõ áðü Ýíá ìåãÜëï áñéèìü çãåôþí, ðñïóùðéêïôÞôùí, ðñù-
ôáãùíéóôþí êáé óõíôåëåóôþí ôçò éóôïñßáò. Ãé áõôü, óõíäÝåôáé ìå ôï ìåãÜëï
åñþôçìá: Ðïéïò «ãñÜöåé» ôçí éóôïñßá; Ï Êùíóôáíôßíïò ÊáñáìáíëÞò óõíÞ-
èéæå íá ëÝãåé üôé ôïõò çãÝôåò ôïýò êÜíïõí ïé óõíèÞêåò. Ùóôüóï, ìéá äéáëå-
êôéêÞ ó÷Ýóç áíÜìåóá óôéò óõíèÞêåò êáé óôçí ðïñåßá åíüò çãÝôç åßíáé
Ýêäçëç óå êÜèå éóôïñéêÞ áðïôßìçóç. Äçìéïýñãçìá ôùí óõíèçêþí ôçò éóôï-
ñéêÞò óôéãìÞò åßíáé ï çãÝôçò êáé óõíÜìá óõíôåëåóôÞò êé áõôüò óôç äéáìüñ-
öùóç ôùí óõíèçêþí. Äåí äçìéïõñãåß ï çãÝôçò êáôáóôÜóåéò ðïõ äåí õðÜñ-
÷ïõí Þ ðïõ äåí ìðïñïýí áíôéêåéìåíéêÜ íá õðÜñîïõí. ÁëëÜ åíáðüêåéôáé ó
áõôüí íá áîéïðïéÞóåé êáé íá ìåôáâÜëåé óå ðñÜîç êáé ðñáãìáôéêüôçôá ü,ôé
õðÜñ÷åé äõíÜìåé ìÝóá óå ìéá éóôïñéêÞ óôéãìÞ. «Ï Üíèñùðïò äåí ìðïñåß íá
äçìéïõñãÞóåé ôï ñåýìá ôïõ êáéñïý ôïõ. Ìðïñåß ìïíÜ÷á íá ôáîéäÝøåé ì áõôü,
êáôåõèýíïíôÜò ôï, ëßãï-ðïëý, ìå åðéäåîéüôçôá êáé ðåßñá», Ýëåãå ï Âßóìáñê.
Ìéá äéáäåäïìÝíç Üðïøç èÝëåé ôïõò ëßãïõò, ôïõò çãÝôåò êáé ðñïóöõþò ëåãü-
ìåíïõò decision-makers, äéáìïñöùôÝò ôçò éóôïñßáò. ¹äç áðü ôç äåêáåôßá
ôïõ 1950, ï ÌðÝñôñáíô ÑÜóóåë áðÝäéäå ðïëý ÷áñáêôçñéóôéêÜ áõôÞ ôçí
áíôßëçøç ëÝãïíôáò: «Ìç ÷ïëïóêÜò ãéá ü,ôé óõìâáßíåé óôïí êüóìï, äåí
åîáñôÜôáé áðü óÝíá. ÅîáñôÜôáé áðü ôïí ê. ×ñïõóôóüö, áðü ôïí ê. ÌÜï Ôóå
Ôïõíãê, áðü ôïí ê. Öüóôåñ ÍôÜëëåò. Áí áõôïß ïé êýñéïé äéáôÜîïõí: ÐåèÜ-
íåôå, åìåßò èá ðåèÜíïõìå. Áí áõôïß ïé êýñéïé ðïõí: ÆÞóåôå, åìåßò èá
æÞóïõìå». Êé ï Öñüõíô, üôáí Ýãñáöå ôï Øõ÷ïëïãéêü ðïñôñÝôï ôïõ ÐñïÝäñïõ
Ôüìáò Ãïýíôñïïõ Ãïõßëóïí, ôüíéæå: «¼ëç ç ðïñåßá ôçò æùÞò ìðïñåß íá
- 14 -
50 ÉÓÔÏÑÉÊÅÓ ÓÔÉÃÌÅÓ ÐÏÕ ÓÇÌÁÄÅØÁÍ ÔÇÍ ÊÕÐÑÏ
áëëÜîåé áðü ôçí éäéïóõãêñáóßá åíüò ìüíïí áôüìïõ. Áí ï ÌéëôéÜäçò ôï åß÷å

âÜëåé óôá ðüäéá óôïí Ìáñáèþíá êáé ï ÊÜñïëïò ÌáñôÝëïò óôï ÐïõáôéÝ, ï
äõôéêüò ðïëéôéóìüò èá Þôáí äéáöïñåôéêüò. Êé üëá èá Þôáí äéáöïñåôéêÜ, áí ï
×ñéóôüò åß÷å áñíçèåß ôç äéäáóêáëßá Ôïõ ìðñïóôÜ óôïí ÐéëÜôï...»* Ðéï
ðñï÷ùñçìÝíïò åßíáé ï åìöáíôéêüò éó÷õñéóìüò ôïõ ÐáóêÜë üôé «áí ç ìýôç
ôçò ÊëåïðÜôñáò Þôáí ìéêñüôåñç, èá Üëëáæå ïëüêëçñç ç üøç ôçò ãçò!»**
ÕðÜñ÷åé, âÝâáéá, êáé ç Üðïøç ðïõ èÝëåé ôï éóôïñéêü ãßãíåóèáé íá åßíáé
áðüôïêï ôçò âïýëçóçò ü÷é ôùí ëßãùí áëëÜ ôùí ðïëëþí, ôïõ ëáïý. «Ï ëáüò
êáé ìïíÜ÷á ï ëáüò åßíáé ç êéíçôÞñéá äýíáìç, ï äçìéïõñãüò ôçò ðáãêüóìéáò
éóôïñßáò», áðïöáéíüôáí ï ÌÜï Ôóå Ôïõíãê, åíþ ï êïñõöáßïò ôïõ Äéáöùôé-
óìïý Âïëôáßñïò Ýëåãå ðùò «äåí õðÜñ÷åé ôßðïôå ðéï äõíáôü áðü ìéá éäÝá ðïõ
Ý÷åé ùñéìÜóåé ìÝóá óôï ëáü!»
Óôïí áíôßðïäá áõôþí ôùí èåùñéþí åßíáé ç ìáñîéóôéêÞ èåùñßá, ðïõ ðñï-
âÜëëåé áðëïõóôåõôéêÜ áëëÜ Ýíôïíá ôï äéáëåêôéêü óôïé÷åßï óôç äéáäéêáóßá
ôçò éóôïñéêÞò åîÝëéîçò (èÝóç-áíôßèåóç-óýíèåóç), üðïõ ç éóôïñßá ôñáâÜ ôï
äéêü ôçò äñüìï íïìïôåëåéáêÜ, óáí öõóéêüò íüìïò, áíåîÜñôçôá áðü ôç âïýëç-
óç ôùí ðïëëþí Þ ôç èÝëçóç ôùí ëßãùí.
ÁîåðÝñáóôï åßíáé êáé ôï åñþôçìá: Ôé èá ãéíüôáí áí áíôß «áõôü» ãéíüôáí

«Üëëï»; Áí ï ÍáðïëÝùí íéêïýóå óôï Âáôåñëþ Þ ïé ÐÝñóåò óôïí Ìáñáèþíá;
Áí ï ÆáÀìçò áðïäå÷üôáí ôç âñåôáíéêÞ ðñïóöïñÜ ôï 1915, áí êÜðïéá áðü ôéò
áðüðåéñåò êáôÜ ôçò æùÞò ôïõ Ìáêáñßïõ ðåôý÷áéíå, áí ôï Ó÷Ýäéï ÁíÜí
ãéíüôáí áðïäåêôü áðü ôïõò Åëëçíïêõðñßïõò; ÁìÝôñçôá «áí» áðáó÷ïëïýí
ôïí êëÜäï ôçò Öéëïóïößáò ôçò Éóôïñßáò ðïõ ëÝãåôáé «Éóôïñßá ðïõ èá ìðï-
ñïýóå íá åß÷å óõìâåß» (Might-Have-Been-History), ðïõ óôçí ïõóßá äåí åßíáé
ôßðïôå Üëëï áðü Ýíá ðáéãíßäé óõëëïãéóìþí ïé ïðïßïé ðáñáêïëïõèïýí êáé
* Ï ÌéëôéÜäçò áíÝêïøå ôï 490 ð.×. óôïí Ìáñáèþíá ôçí ðåñóéêÞ åðÝêôáóç óôç
Äýóç, åíþ ï ÊÜñïëïò ÌáñôÝëïò áíÝêïøå ôçí áñáâéêÞ äéåßóäõóç óôçí Åõñþðç, íéêþíôáò
óôï ÐïõáôéÝ ôçò Ä. Ãáëëßáò ôéò áñáâéêÝò ïñäÝò ðïõ åß÷áí åéóâÜëåé ôï 732 ì.×. óôçí
Éóðáíßá.
** Ç íßêç ôïõ Ïêôáâéáíïý åíÜíôéá óôïí Áíôþíéï óÞìáíå ôç íßêç ôïõ äõôéêïý
ìïíôÝëïõ äçìïêñáôßáò ðïõ åêðñïóùðïýóå ï ðñþôïò, åðß ôïõ áíáôïëéêïý åëëçíéóôéêïý

ìïíôÝëïõ, üðùò ôï ïñáìáôßæïíôáí ï Áíôþíéïò êáé ç ÊëåïðÜôñá. Ç Ýêâáóç ôçò íáõìá-
÷ßáò óôï ¢êôéï, ôï 31 ð.×., óçìáôïäüôçóå ôçí åðéâïëÞ ôçò ìßáò öéëïóïößáò ðÜíù óôçí
Üëëç.
- 15 -
ðåñéãñÜöïõí ìéá äõíáìéêÞ åéêüíá ôïõ ìÝëëïíôïò, ìéá äõíçôéêÞ, åíáëëáêôéêÞ

éóôïñéêÞ Ýêâáóç ðïõ äåí Ý÷åé ðñáãìáôïðïéçèåß ðïôÝ!
Ôïí êáíüíá, ùóôüóï, óôçí éóôïñéêÞ Ýñåõíá êáé ìåëÝôç áðïôåëåß ôï ëåãü-
ìåíï óôñáôÞãçìá ôçò éóôïñßáò, ôï ïðïßï óõíßóôáôáé óôçí áíèñþðéíç äõíáôü-
ôçôá íá áíôéôá÷èåß óå ìéá öáéíïìåíéêÜ ðñïäéáãåãñáììÝíç éóôïñéêÞ áíáãêáéü-
ôçôá. ÐïëëÜ éóôïñéêÜ ãåãïíüôá îåöåýãïõí áðü ôç «íïìïôÝëåéá» ðïõ äéÝðåé
ôçí éóôïñßá, åßíáé áóôÜèìçôá êáé âãáßíïõí áðü ôá ðëáßóéá ôùí õðïôéèÝìåíùí
éóôïñéêþí íüìùí, ôïõò ïðïßïõò õðåñâáßíåé («äáìÜæåé») ìéá éó÷õñÞ áíèñþðéíç
åðßäñáóç.
Ôï âéâëßï ðïõ êñáôÜôå óôá ÷Ýñéá óáò äåí åßíáé éóôïñßá. Äåí åßíáé ïýôå
ðçãÞ ãéá ôïí éóôïñéêü óôçí êáôáãñáöÞ ôçò éóôïñßáò. Åßíáé áðëþò Ýíá
âïÞèçìá, Ýíá âéâëßï áíáöïñÜò, reference book, óôï ïðïßï ìðïñåß íá êáôáöý-
ãåé êÜðïéïò ãéá ðëçñïöïñßåò ðÜíù óôéò óõãêåêñéìÝíåò 50 óôéãìÝò ðïõ ðåñé-
ëáìâÜíåé. Ìðïñåß, áí èÝëåé, äéåîåñ÷üìåíïò ôéò óôéãìÝò áõôÝò, íá ïäçãçèåß óå
äéêÜ ôïõ óõìðåñÜóìáôá, óýìöùíá ìå ôéò äéêÝò ôïõ ãíþóåéò, áðüøåéò êáé
ðåðïéèÞóåéò. Áêüìç ìðïñåß êÜðïéïò, ðåñéäéáâÜæïíôáò ôéò óôéãìÝò, íá óõëëÝ-
îåé êáé íá óõíäõÜóåé ãåãïíüôá êáé äåäïìÝíá êáé íá êÜíåé ôéò ðáñáôçñÞóåéò
ôïõ. Ðáñáäåßãìáôïò ÷Üñéí: Åßíáé ç éóôïñßá ôçò Êýðñïõ, êáôÜ ôïí 20ü
áéþíá, éóôïñßá åãêáôÜëåéøÞò ôçò áðü ôçí ÅëëÜäá; Åßíáé ç éóôïñßá ìáò
éóôïñßá ôùí ëáèþí ìáò; ÌÞðùò ãéá üëá öôáßåé ç êáêÞ ìáò ìïßñá; ¸÷ïõìå
êáêü äáßìïíá ôçí ôÜäå ÷þñá Þ åßíáé ôï äåßíá åèíéêü ìáò ÷áñáêôçñéóôéêü ðïõ
ôéò êñßóéìåò þñåò ôçò éóôïñßáò ìðÝñäåõå ôï âçìáôéóìü ìáò êáé ìáò îåóôñÜ-
ôéæå;
Ç óåéñÜ ôùí 50 óôéãìþí åßíáé ÷ñïíïëïãéêÞ. Êáëýðôåé ôçí ðåñßïäï ôçò

íåüôåñçò êõðñéáêÞò éóôïñßáò áëëÜ êáé ôçò óýã÷ñïíçò éóôïñéêÞò êáôáãñá-
öÞò, áðü ôï 1821 Ýùò ôï 2004. Ç óêÝøç íá ÷ùñéóôïýí óå åíüôçôåò ïé
äéÜöïñåò óôéãìÝò åãêáôáëåßöèçêå, ãéáôß ï áñéèìüò ôïõò äåí êñßèçêå éêáíüò íá
óõãêñïôÞóåé åíüôçôåò, êáé ãéáôß åðßóçò ðïëëÝò áð áõôÝò äåí êùäéêïðïéïý-
íôáí, áëëÜ óõìðëÝêïíôáí óå ðåñéóóüôåñåò áðü ìßá åíüôçôåò êáé ðñïÝêõðôå
èÝìá óå ðïéá åíüôçôá èá åíôÜóóïíôáí. Ð.÷., ç êßíçóç ôùí 3 Ìçôñïðïëéôþí
ôï 1972 êáôÜ ôïõ Ìáêáñßïõ óå ðïéá åíüôçôá èá åíôáóóüôáí, óôçí åíüôçôá
«Êõðñéáêü» Þ óôçí åíüôçôá «ÅêêëçóéáóôéêÜ»; Åßíáé ãåãïíüò ç Ýëëåéøç
- 16 -
óõíÝ÷åéáò êáé óõíï÷Þò ôùí óôéãìþí, áëëÜ áõôÞ åßíáé ìéá åããåíÞò áäõíáìßá
ôçò öýóçò åíüò âéâëßïõ ðïõ Ý÷åé ôï ÷áñáêôÞñá âïçèÞìáôïò êáé ü÷é åõèý-
ãñáììçò áöÞãçóçò Þ éóôïñéêÞò áðïôßìçóçò. Ôï åéóáãùãéêü óçìåßùìá êÜèå
óôéãìÞò äåí ìðïñïýóå íá óõíäåèåß êáô áíÜãêç ìå ôï ðñïçãïýìåíï ãéá
áíôéêåéìåíéêïýò ëüãïõò, åöüóïí ìðïñåß íá ìç óõíäÝïíôáí ïé óôéãìÝò ìåôáîý
ôïõò. Ôï êÜèå óçìåßùìá åßíáé ãñáììÝíï óôç âÜóç ôçò áßóèçóçò ðïõ ï
óõããñáöÝáò ôïõ åß÷å ãéá ôï óõãêåêñéìÝíï êáé óõ÷íÜ áõôüíïìï èÝìá ðïõ
Ýèéãå. Ôï óçìåßùìá åßíáé óýíôïìï ãéá èÝìáôá ðïõ èåùñïýíôáé ìÜëëïí ãíù-
óôÜ, åíþ óôéò óôéãìÝò ðïõ ðåñéâÜëëïíôáé áðü ãåãïíüôá ëéãüôåñï ïéêåßá
äüèçêå Ýíá óçìåßùìá ðéï ëåðôïìåñåéáêü êáé ðëçñïöïñéáêü. Ôï êõñßùò êåßìå-
íï (ïìéëßá, äÞëùóç, ðñïêÞñõîç ê.ëð.), üðïõ Þôáí äéáèÝóéìï, äüèçêå ïëüêëç-
ñï, åêôüò áðü ôéò ðåñéðôþóåéò ðïõ êñßèçêå üôé ëüãù ìåãÝèïõò «åðéôñåðü-
ôáí» ç áöáßñåóç ôìçìÜôùí Þóóïíïò Þ áìåëçôÝáò óçìáóßáò. ÅðéðëÝïí,
êÜðïéåò óôéãìÝò ðïõ äýóêïëá èá Ýëåãå êáíåßò üôé óçìÜäåøáí ôï íçóß ìáò Þ
ôï ëáü ìáò (ð.÷. ç áíáöïñÜ ôïõ ÁúíóôÜéí ãéá ôçí Êýðñï Þ ôï áðüóðáóìá
ôïõ ÊáæáíôæÜêç óôïí ðñüëïãï ôïõ ÊáðåôÜí Ìé÷Üëç), áëëÜ èåùñÞèçêå üôé
åßôå ôï õðïêåßìåíï Þôáí ôÝôïéáò åìâÝëåéáò, þóôå íá ðñïóäßäåé áîßá óôï ëüãï,
åßôå ï ßäéïò ï ëüãïò åß÷å ôÝôïéá áéóèçôéêÞ áîßá, þóôå íá äéáíèßæåé ôéò óôéãìÝò
ôïõ âéâëßïõ, óõìðåñéëÞöèçêáí åí åßäåé ðáñáñôÞìáôïò óôï ôÝëïò ôïõ âéâëßïõ,
ìáæß ìå ïñéóìÝíá åðßóçìá êåßìåíá êáé êÜðïéåò åðéãñáììáôéêÝò öñÜóåéò ôùí
ðñïóþðùí ðïõ óõììåôåß÷áí óôéò éóôïñéêÝò óôéãìÝò.
Áðü ôá 183 ÷ñüíéá ôçò íåüôåñçò êáé óýã÷ñïíçò éóôïñßáò ôçò Êýðñïõ, ðéï
óõãêåêñéìÝíá ôïõ êõðñéáêïý åëëçíéóìïý, ðïõ êáëýðôïõí ïé 50 óôéãìÝò ôïõ
âéâëßïõ áõôïý, ðåñßðïõ ôá 140 Ý÷ïõí óáí êåíôñéêÞ ôïõò éäÝá ôçí ¸íùóç, ôïí
áîåðÝñáóôï ðüèï ôùí ÅëëÞíùí Êõðñßùí íá åíþóïõí ôï íçóß ôïõò êáé íá
åíùèïýí êáé ïé ßäéïé ìå ôçí ÅëëÜäá, ðüèï ðïõ äéáêÞñõôôáí êáé ðñïùèïýóáí
ìå áíéäéïôÝëåéá êáé åèíéêü ðåßóìá. «Ôçí ÅëëÜäá èÝëïìåí êáé áò ôñþãùìåí
ðÝôñåò», Ýãñáöå ó Ýíáí ôïß÷ï ôï ìÞíõìá ðïõ öùôïãñÜöéóå ï ÓåöÝñçò.
Êýñéïò åêöñáóôÞò áõôÞò ôçò åèíéêÞò éäÝáò õðÞñîå ç åëÝù Èåïý êáé øÞöù
ëáïý åèíáñ÷ïýóá Åêêëçóßá ôçò Êýðñïõ. Åßíáé ãé áõôü ðïõ ðïëëïß ôáõôß-
æïõí ôçí éóôïñßá ôçò Êýðñïõ ìå ôçí éóôïñßá ôçò Åêêëçóßáò ôçò. Ôá
õðüëïéðá 40-45 ÷ñüíéá êáëýðôïõí ïé åëëáäïêõðñéáêÝò äéáöïñÝò áíôéëÞøåùí,
ç ÷ïõíôéêÞ ðáñÜíïéá êáé õðïíüìåõóç, áëëÜ êáé ïé åìöýëéåò äéáìÜ÷åò åíôüò
Êýðñïõ^ êõñßùò, üìùò, ç áíôéìåôþðéóç ôçò ôïõñêéêÞò åðéèåôéêüôçôáò êáé ïé
ðñïóðÜèåéåò ãéá áíôßóôáóç êáé áãþíá åèíéêÞò êáé öõóéêÞò åðéâßùóçò.
- 17 -
2 - 50 éóôïñéêÝò óôéãìÝò ðïõ óçìÜäåøáí ôçí Êýðñï
Êëåßíïíôáò, èÝëù íá åõ÷áñéóôÞóù ôïí êáèçãçôÞ Éóôïñßáò óôï Ðáíåðé-

óôÞìéï Êýðñïõ, ôï ößëï ÐÝôñï Ðáðáðïëõâßïõ. Íá ôïõ áðåõèýíù Ýíá áðëü
åõ÷áñéóôþ ÷ùñßò ñçôïñéêÝò êïêåôáñßåò, üðùò áêñéâþò ôáéñéÜæåé óôï ÷áñá-
êôÞñá ôïõ áíèñþðïõ ãéá ôçí ðïëýôéìç âïÞèåéá êáé êáèïäÞãçóç ðïõ
ðñüèõìá ìïõ ðáñåß÷å. ×ùñßò ôç óõìâïëÞ ôïõ äåí èá Þôáí äõíáôÞ ç ïëïêëÞ-
ñùóç áõôïý ôïõ âéâëßïõ.
Í. Ç.
- 18 -
1
1821: ÄÉÁËÏÃÏÓ ÔÏÕ ÁÑ×ÉÅÐÉÓÊÏÐÏÕ ÊÕÐÑÉÁÍÏÕ ÌÅ ÔÏÍ
ÔÏÕÑÊÏ ÊÕÂÅÑÍÇÔÇ ÊÏÕÔÓÉÏÕÊ ÌÅ×ÌÅÔ
Ç Ýêñçîç ôçò ÅëëçíéêÞò ÅðáíÜóôáóçò åðçñÝáóå êáé ôçí Êýðñï, ðïõ,

üðùò ôñáãïõäÜ ï åèíéêüò ìáò ðïéçôÞò Âáóßëçò Ìé÷áçëßäçò, åß÷å êé áõôÞ ôï
ìåñôéêü ôçò, ôá äåéíÜ ôçò («Åß÷´åí óãéáí åß÷áí ïýëëïé ôïõò ê´ ç Ê´ýðñïõ ôï
êñõöüí ôçò, / ìÝó óôïõò áíÝìïõò ôïõò êñõöïýò åß÷´åí ôï ìåñôéêüí ôçò. /
Åß÷´åí óãéáí åß÷áí ïýëëïé ôïõò ê´ ç Ê´ýðñïõ ôá êáêÜ ôçò»). ÕðÜñ÷ïõí
ìáñôõñßåò ãéá åðáöÝò ôùí Öéëéêþí ìå Êýðñéïõò ðáôñéþôåò, ãéá ÷ñçìáôéêÝò
åéóöïñÝò ðïõ ðñïóöÝñèçêáí êáé Üëëåò åíéó÷ýóåéò õðÝñ ôïõ Áãþíá. ÅðéóôïëÞ
ôïõ Áë. ÕøçëÜíôç óôïí áñ÷éåðßóêïðï Êõðñéáíü (ìÝóù ôïõ ÐáðáöëÝóóá êáé
ôïõ Öéëéêïý Áíôþíéïõ Ðåëïðßäá) ìáñôõñåß ôçí áíÜìåéîç ôïõ Êõðñéáíïý óôç
äñÜóç ôçò ÖéëéêÞò Åôáéñåßáò ðïõ ðñïåôïßìáóå ôçí ÅëëçíéêÞ ÅðáíÜóôáóç.
Åí ôïýôïéò, áí êáé õðïóôçñéêôÞò ôçò, áñíÞèçêå íá îåóçêþóåé ôïõò Êõðñß-
ïõò óå åîÝãåñóç. ÐÝñáí üìùò ôïõ êõðñéáêïý ÷þñïõ, ðïëëïß Êýðñéïé Ýóðåõ-
óáí êáé ðïëÝìçóáí óôçí åðáíáóôáôçìÝíç ÅëëÜäá êáé Ý÷õóáí ôï áßìá ôïõò.
Ôï áðüóðáóìá ðïõ áêïëïõèåß, ðáñìÝíï áðü ôï ðïßçìá ôïõ Âáóßëç Ìé÷á-
çëßäç Ç 9ç Éïõëßïõ 1821 åí Ëåõêùóßá (Êýðñïõ) Þ Ôï ôñáïýäéí ôïõ Êõðñéá-
íïý 1, áðïôåëåß âåâáßùò ëïãïôå÷íéêü êáé ü÷é éóôïñéêü êåßìåíï, êïììÜôé ôïõ
åõóåâïýò èñýëïõ êáé ü÷é éóôïñéêü ãåãïíüò. Ùóôüóï, óõíéóôÜ áíáðüóðáóôï
ìÝñïò ôçò åëëçíéêÞò óõíåßäçóçò ôïõ êõðñéáêïý ëáïý êáé áäéá÷þñéóôï êïì-
ìÜôé ôçò óõëëïãéêÞò éóôïñéêÞò ôïõ ìíÞìçò. Ôï ðïßçìá êáèáõôü Üóêçóå
óçìáíôéêÞ åðßäñáóç óôïí åëëçíéêü êõðñéáêü ëáü. Ï Í. Êñáíéäéþôçò áíáöÝ-
1
Ôá áðïóðÜóìáôá ôïõ ðïéÞìáôïò åßíáé ðáñìÝíá áðü ôï âéâëßï: Âáóßëç Ìé÷áçëßäç,
ÐïéÞìáôá, åðéì. Íßêïõ Îéïýôá, ÌÜéïò 1960, Ýêäïóç ÄçìïôéêÞò ÂéâëéïèÞêçò Ëåìåóïý.
- 19 -
ñåé üôé «áðü ôïõò óôß÷ïõò ôïõ Ýðïõò áíáðçäÜ êÜèå ôüóï ç áãíÞ êáé õðÝñï÷ç
êõðñéáêÞ øõ÷Þ óå üëåò ôéò åêäçëþóåéò ôçò, ç åèíéêÞ ôçò áîéïðñÝðåéá, ç
áãÜðç ôçò ëåõôåñéÜò êáé ôïõ äéêáßïõ. ÌÝóá áðü ôïõò óôß÷ïõò ôçò ÅíÜôçò
Éïõëßïõ ï áñ÷éåðßóêïðïò Êõðñéáíüò ðáýåé íá åßíáé áðëþò ï Þñùáò ôïõ
ðïéÞìáôïò êáé ãßíåôáé Ýíá óýìâïëï, áõôÞ ç ßäéá ç Ýêöñáóç ôçò öëïãåñÞò
êõðñéáêÞò øõ÷Þò, ç óõíéóôáìÝíç ôùí ðñïáéùíßùí éäáíéêþí êáé ðüèùí ôïõ
íçóéïý. Ôï äñÜìá ôïõ Êõðñéáíïý åßíáé ôï äñÜìá ôçò Êýðñïõ»2.
130
«Ôüôåò åóôñÜöçí ê´áé ëáëåß ôïõ Áñ÷éåðéóêüðïõ,
ó´ê´õöôüò ÷áìáß äçóüöñõäïò ê´áé êáñáìïõôóùìÝíïò:
ÐÜó ðßóêïðå Ê´õðñéáíÝ, ìéëëÝô ðáó´ç ôïõ ôüðïõ,
åãýñåøÜ óå íá óïõ ðù ðùò åßìáé ðñïóôáìÝíïò
áðïý ôçí Ðüñôáí ê´áé êñáôþ óôï ÷´Ýñéí ìïõ öåñìÜíéí,
ðùò Ý÷ù ìéÜëçí ðñïóôáÞí ðïõ ôï øçëüí ÄéâÜíéí
ô áñêïíôïëüúí ôïõò Ñùìéïýò, ôïõò ìéÜëïõò ôïýí ôïõ ôüðïõ
íá ôïõò óõíÜîù ìïíïìéÜò ê´áé íá ôïõò-é-óêïôþóù,
íá ìåí ÷áñßóù ìðñïåóôïý æùÞí ìÞôå ðéóêüðïõ
ê´áé ü,ôé ëïÞò èÜíáôïí èåëÞóù íá ôïõò äþóù.
140
Ëáëåß ôïõ: Ìïõóåëëßì-áãÜ, ðïõ óáé êáëüò éóëÜìçò,
áöþ÷´åéò åéò ôï ÷´Ýñéí óïõ ôïõ Äéâáíéïý öåñìÜíéí
ê´é áöþ÷´åéò Ýôóé ðñïóôáÞí, ìðïñåßò áëëïéþò íá êÜìçò;
ÊÜìå óãéáí óå ðñïóôÜóóïõóéí ðïõ ôï øçëüí ÄéâÜíéí
ê´áé êÜøå ìáò, ãéá êñÝììáó ìáò, ãéá êüøå ôï ëáéìüí ìáò·
èÝëïìåí üìùò íá ìáò ðçò åßíô Üí ôï öôáßóéìüí ìáò.
ÅìÜ÷´åóôïõí ìå ôïõò Ñùìéïýò ôïõò Üëëïõò íá óìé÷ôÞôå,
ôïõò Ôïýñêïõò ðïõ ôåò ôÝóóåñåéò ìåñêÝò íá ðïëåìÜôå·
åìÜ÷´åóôïõí åéò ôÜñìáôá ê´ åóåßò íá óçêùèÞôå,
ãéá íá óìé÷ôÞôå ïýëëïé óáò ê´áé ôçí Ôïõñê´éÜí íá öÜôå.
150
Åí ê´ Þñôáí, Ìïõóåëëßì-áãÜ, ðÜíù óôïí ôüðïí Üëëïé
ê´ åöÝñáí Üñìáôá êñõöÜ ê´ Ýííá ìÜò êáôáãíþóçò.
2
Í. Êñáíéäéþôç, Ï åèíéêüò ÷áñáêôÞñ ôçò êõðñéáêÞò ëïãïôå÷íßáò, 1958, óåë. 30-
31.
- 20 -
ÅäþêáìÝí óïõ ôÜñìáôá ïýëïé, ìéê´ê´ïß ê´áé ìéÜëïé

åõôýò üôé ê´ åãýñåøåò íá ìáò-é-îáñìáôþóçò.
Åßíôá ëïÞò åèÝëáìåí åìåßò í áñìáôùèïýìåí
ê´áé íá óìé÷ôïýìåí ì Üëëïõò ëáò ê´áé íá óáò ðïëåìïýìåí;
Ê´åßíïò ðïõ óïõ øïõøïýñéóåí ôïýôá ôá ëüãéá ïýëá,
áí åí ê´áé ê´åßíïò ×ñéóôéáíüò, üìùò åìÜò ìéóÜ ìáò:
ðõñïìá÷´åß ôïí ðÜíôá ôïõ ð áððÝóóù ç áæïýëá·
åìÜò ðï ôïýôá ðïõ ëáëåßò åí êáèáñÞ ç êáñäêéÜ ìáò.
160
Íá ìåí áñíéÝóáé, ðßóêïðå, ê´ åóåßò ïé êáëïÞñïé,
åß÷´åô áèèñþðïõò óôá ÷ùñêÜ, ÷áñêéÜ íá äêéáìïéñÜæïõí,
í áñìáôùèïýóéí ïé Ñùìéïß íÜí ïýëïé ôïõò ÷áæßñé
ê´áé ìå ôïí ðñþôïí ëüïí óïõ í áñê´Ýøïõí íá ìáò óöÜæïõí·
ê´áé äåí ðéóôåýê ü,ôé ìïõ ðç ôïõ êáèåíïý ôï óôüìá·
ê´ Ý÷ù ðï ê´åßíáé ôá ÷áñêéÜ· Ý÷´åéò íá ðçò áêüìá;
Ëáëåß ôïõ: Ìïõóåëëßì-áãÜ, åßðá óïõ ê´áé ëáëþ óïõ:
ðï ôïýôá ïýëá ðïõ ëáëåßò åí êáèáñÞ ç êáñäêéÜ ìáò,
êáé ðßóôåøå, åéäÝ ê´áí ïõ, ôï êñßìáí óôïí ëáéìüí óïõ·
Ìðïñåß ê´áé íÜí êáììéÜ äïõëåéÜ ðïõ ãßíçêåí êñõöÜ ìáò.
170
Ðßóêïðå, ãéþ ôçí ãíþìçí ìïõ ðïôôÝ äåí ôçí áëëÜóóù,
ê´é üóá ê´é áí ðçò ìåí èáñåõôÞò ðùò åí íá óïõ ðéóôÝøù·
Ý÷ù óôïí íïõí ìïõ, ðßóêïðå, íá óöÜîù, íá êñåììÜóù,
ê´é áí çìðïñþ ðïõ ôïõò Ñùìéïýò ôçí Ê´ýðñïí íá ðáóôñÝøù·
ê´é áêüìá áí çìðüñåéá ôïí êüóìïí íá ãõñßóù,
Ýèåí íá óöÜîù ôïõò Ñùìéïýò, øõ÷´Þí íá ìåí áöÞóù.
Ç Ñùìéïóýíç åí öõëÞ óõíüê´áéñç ôïõ êüóìïõ,
êáíÝíáò äåí åâñÝèçêåí ãéá íá ôçí-é-îçëåßøç,
êáíÝíáò, ãéáôß ó´ê´Ýðåé ôçí ðïõ ôÜøç ï Èåüò ìïõ.
Ç Ñùìéïóýíç åí íá ÷áèÞ, üíôáò ï êüóìïò ëåßøç!
180
ÓöÜîå ìáò ïýëëïõò ê´é áò ãåíÞ ôï ãáßìáí ìáò áõëÜê´éí,
êÜìå ôïí êüóìïí ìáê´åëëåéüí ê´áé ôïõò Ñùìéïýò ôñáïýëëéá,
áììÜ îåñå ðùò ßëáíôñïí üíôáò êïðÞ êáâÜê´éí
ôñéãýñïõ ôïõ ðåôÜóóïõíôáé ôñáêüó´éá ðáñáðïýëéá.
- 21 -
Ôï íßí áíôÜí íá ôñþ ôçí ãçí ôñþåé ôçí ãçí èáñêÝôáé,

ìá ðÜíôá ê´åßíïí ôñþåôáé ê´áé ê´åßíïí êáôáëõÝôáé.
Åßóáé ðïëëÜ ðéêñÜíôåñïò, üìùò áí èåí íá óöÜîçò,
óöÜîå ôïõò ëáò ðïõ ðïëåìïýí áëëïý áñìáôùìÝíïé·
åìÜò ìå ÷´Ýñêá üöêáéñá ãéáôß íá ìáò ðåéñÜîçò,
ðïýìáóôïí äß÷ùò Üñìáôá, ê´ åßìáóôïí íåðáìÝíïé;
190
Ôüôåò ï Ìïõóåëëßì-áãÜò åøÞëùóåí ôï äåéí ôïõ,
ê´ åßäåí ôïí ì Ýíáí äåéí ãëõê´ýí, ê´é áííïßåé ê´áé ëáëåß ôïõ:
¼,ôé ðáèèáßí ï Üèèñùðïò åí ðïõ ôçí ê´åöáëÞí ôïõ·
ôïõ âñÝíéìïõ ðïõ ôï óðáèßí ðïóðÜæåô ç æùÞ ôïõ·
ê´áé óïõ, áí åßóáé âñÝíéìïò, ðïóðÜæåéò ôçí æùÞí óïõ.
Ìïýëëùóå ê´áé åêáôÜëáâá ðñé÷ïý íá ðçò íá ðåßí óïõ·
ìåí ìÜ÷´åóáé ôçí èÜëáóóáí íá ôçí-é-îçíôéëÞóçò·
áäéêá ëüãéá ìåí ÷Üííçò ê´é áñêåßò åéò ôçí äïõëåéÜí óïõ.
Ôïí Þëéïí ìå öýóçìáí ìðïñåßò íá ôïí-éóâÞóçò;
Öþíáîå ôïõ ôæ´ëëÜôôç óïõ, óÜó ôçí êñåììáóôáñêÜí óïõ!»
- 22 -
2
1821: ÐÑÏÊÇÑÕÎÇ ÔÇÓ ÑÙÌÇÓ ÃÉÁ ÁÐÅËÅÕÈÅÑÙÓÇ. Ç ÐÑÙÔÇ
ÄÉÁÊÇÑÕÎÇ ÕÐÅÑ ÔÇÓ ÅÍÙÓÇÓ ÔÇÓ ÊÕÐÑÏÕ ÌÅ ÔÇÍ ÅËËÁÄÁ
ÌåôÜ ôçí áðïôõ÷ßá ôùí Êõðñßùí çãåôþí íá åîáóöáëßóïõí óïõëôáíéêü

öéñìÜíé ðïõ íá áðïôñÝðåé ôéò óöáãÝò, ôéò ëåçëáóßåò êáé ôéò äéþîåéò åéò âÜñïò
ôïõò, Ýãéíå ðñïóðÜèåéá íá äùñïäïêçèåß ï Êïõôóéïýê Ìå÷ìÝô ìå ôï õðÝñïãêï
ðïóü ôùí 100.000 ãñïóéþí. Ï ôåëåõôáßïò ðÞñå ôá ÷ñÞìáôá êáé óõíÝ÷éóå ôéò
óöáãÝò. ÊÜðïéïé ðñüêñéôïé êáé éåñÜñ÷åò ðïõ ãëýôùóáí áðü ôéò óöáãÝò ôïõ
Éïõëßïõ êáé äéÝöõãáí óôï åîùôåñéêü êáôÝâáëáí ðñïóðÜèåéåò ãéá íá åíôÜîïõí
êáé ôçí Êýðñï óå äéáäéêáóßá áðåëåõèÝñùóçò, üðùò óõíÝâáéíå óôçí ÅëëÜäá.
Óôéò 6 Äåêåìâñßïõ 1821 Ýãéíå óýíáîç óôç Ñþìç üðïõ óõíôÜ÷èçêå êáé
õðïãñÜöôçêå ðñïêÞñõîç. Ó áõôÞí ðåñéëáìâÜíåôáé ç öñÜóç «óõìöþíùò ìå
ôïõò ëïéðïýò áäåëöïýò çìþí ¸ëëçíáò èÝëïìåí ðñïóðáèÞóåé äéÜ ôçí åëåõèå-
ñßáí ôçò åéñçíéêÞò çìþí, ðÜëáé ðïôÝ ìáêáñßáò, Þäç äå ôñéóáèëßáò ÍÞóïõ
Êýðñïõ», ç ïðïßá ëïãßæåôáé ùò ç ðñþôç äéáêÞñõîç õðÝñ ôçò Ýíùóçò ôçò
Êýðñïõ ìå ôçí ÅëëÜäá. Ç ðñïêÞñõîç ôçí ïðïßá õðÝãñáøáí ï Ýîáñ÷ïò
Éùáííßêéïò (áñãüôåñá áñ÷éåðßóêïðïò Êýðñïõ), ï áñ÷éìáíäñßôçò Èåüöéëïò
Èçóåýò êáé ï áäåëöüò ôïõ Íéêüëáïò Èçóåýò (ãéïé ôïõ åêôåëåóèÝíôïò ×á-
ôæçóÜââá ÈçóÝùò êáé óõããåíåßò ôïõ áñ÷éåðéóêüðïõ Êõðñéáíïý) êáé ï Ôñéìé-
èïýíôïò Óðõñßäùí, åîïõóéïäïôïýóå ôïí Íéêüëáï ÈçóÝá íá åíåñãåß ùò ðëçñå-
îïýóéïò ãéá «íá åôïéìÜóåé äýíáìéí óôñáôéùôéêÞí êáé êéíçèÞ êáôÜ ôùí å-
÷èñþí » Ç óõãêñüôçóç ôïõ åêóôñáôåõôéêïý óþìáôïò áðáéôïýóå ôåñÜóôéåò
äáðÜíåò, ïé ïðïßåò äåí ìðüñåóáí íá êáëõöèïýí áöïý, ðáñÜ ôéò ðïëý÷ñïíåò
ðñïóðÜèåéåò ðïõ êáôåâëÞèçóáí êõñßùò óôï Ëïíäßíï, äåí êáôÝóôç äõíáôüí íá
óõíáöèåß äÜíåéï êáé ç ðñïóðÜèåéá ìáôáéþèçêå3.
ÐÑÏÊÇÑÕÎÇ ÔÇÓ ÑÙÌÇÓ, 6 ÄÅÊÅÌÂÑÉÏÕ 1821
«ÅðåéäÞ ç ôõñáííéêÞ äéïßêçóéò ôùí Ôïýñêùí ìåôåâëÞèç ïëïôåëþò åéò

ëçóôåßáí êáé ïýôå ï åéñçíéêüò çìþí âßïò êáé ðñïò ôïõò óêëçñïýò áõôïýò
3
ËïÀæïõ Öéëßððïõ, Ç Åêêëçóßá Êýðñïõ åðß Ôïõñêïêñáôßáò, 1975, óåë. 209-210.
Åìì. ÐñùôïøÜëôç, Ç Êýðñïò åéò ôïí Áãþíá ôïõ 1821, 1971.
- 23 -
íüìïõò åõðåßèéá, ïýôå ðïëéôéêÞ öñüíçóéò, ïýôå áèùüôçò, ïýôå ôáðåßíùóéò,

ïýôå ôá õðÝñ ôçí çìåôÝñáí äýíáìéí Ýîïäá, ïýôå ðáí Üëëï åßäïò èõóßáò, üðåñ
äéÜ ôùí ðñïõ÷üíôùí çìþí åðñïóöÝñáìåí, ßó÷õóáí íá åìðïäßóïõí ôáò Ü÷ñé
èáíÜôïõ êáôáäñïìÜò çìþí ôùí åí Êýðñù ×ñéóôéáíþí, áëëÜ ÷ùñßò ôéíüò
çèéêÞò Þ ëüãïõ ðñïöÜóåùò êáôÝóöáîáí üóïõò åî çìþí Ýëáâïí åéò ôï ÷Ýñé
÷ñéóôéáíïýò, ìçäÝí åõëáâïýìåíïé ïõäÝ ôùí áéäåóÞìùí éåñÝùí, ïõäÝ ôùí Óåâá-
óìßùí Áñ÷éåñÝùí, ïõä áõôïý ôïõ ÌáêáñéùôÜôïõ çìþí Ðáôñüò êáé Äåóðü-
ôïõ, áëë áõôïýò ìåí êáôÝóöáîáí, ôïõò äå Éåñïýò çìþí íáïýò êáé ïßêïõò,
Üëëïõò ìåí åñÞìùóáí Üëëïõò äå êáôÝêáõóáí, äßäùíôáò åéò áñðáãÞí ôá ôÝêíá
çìþí êáé ãõíáßêáò, âéÜæùíôáò áõôÜ íá åíáãêáëéóèþóé ôçí áíüóéïí áõôþí
èñçóêåßáí, êáé Üëëá üóá ôñáãéêÜ êáé áðïôñüðáéá âáñâáñéêÞ äýíáìéò êáôá-
÷ñÜôáé, üðïõ äå åõñßóêåé áíèßóôáóéí äéÜ ôáò öñéêôÜò áõôÜò áäéêßáò, êáé äé
üóáò Üëëáò ðñï áõôþí åé êáé ìåôñéùôÝñáò áëëÜ óõíå÷åßò õðü ôùí ôõñÜííùí
áõôþí õðåöÝñáìåí. Íïìßæïìåí åíþðéïí Èåïý êáé áíèñþðùí üôé Ý÷ïìåí êÜèå
äßêáéïí íá ìç ãíùñßæùìåí ðëÝïí äéÜ äéïßêçóéí ôïõò áéìïâüñïõò ôïýôïõò ëç-
óôÜò, áëëÜ óõìöþíùò ìå ôïõò ëïéðïýò áäåëöïýò çìþí ¸ëëçíáò èÝëïìåí
ðñïóðáèÞóåé äéÜ ôçí åëåõèåñßáí ôçò åéñçíéêÞò çìþí, ðÜëáé ìåí ìáêáñßáò,
Þäç äå ôñéóáèëßáò ÍÞóïõ Êýðñïõ.
¸íåêá ôïýôïõ óõìøçößæïìåí Åðßôñïðïí ôçò íÞóïõ ìáò Üðáî ôïí åõãåíÞ
Êýñéïí Íéêüëáïí ÈçóÝá, õéüí ôïõ áïéäÞìïõ ÌåãÜëïõ Ïéêïíüìïõ ôïõ Ìáêá-
ñéùôÜôïõ, üðùò óõíåñãÞóåé êáé åíåñãÞóåé ðëçñåîïõóßùò ðÜíôá üóá êñßíåé
óõìöÝñïíôá, áðÝëèåé áõôüò Þ ðÝìøåé ðñåóâåßáí ðñïò ôïõò ×ñéóôéáíïýò Ìï-
íÜñ÷áò Þ åéò üíôéíá ôïýôùí êñßíåé óõìöåñþôåñïí, Ýëèåé åéò óõíèÞêáò ðåñß ôçò
ÍÞóïõ êáé õðïãñÜøåé ùò áðü ìÝñïõò ôïõ Êïéíïý, åôïéìÜóåé äýíáìéí óôñáôéù-
ôéêÞí êáé êéíçèÞ êáôÜ ôùí å÷èñþí, äáíåéóèÞ åðÜíù åéò ôá êïéíÜ åéóùäÞìáôá
Þ êôÞìáôá ôïõ Êïéíïý ôçò ðáôñßäïò, Þ ôùí ìïíáóôçñßùí, ôùí åêêëçóéþí,
ôæáìßùí, Þ êáé ôùí üóá ç ðëåïíåîßá ôùí Ôïýñêùí åóöåôÝñçóå, Þ üóáò ãáßáò
Þ Üëëá êôÞìáôá åí ôç ðáôñßäé äåí Ý÷ïõí íüìéìïí äåóðüôçí, Þ åðÜíù åéò ôï
äÝêáôïí êïéíþò üëùí ôùí åí Êýðñù êôçìÜôùí çìþí, åíß äå ëüãù äßäïôáé ôù
åðéôñüðù áðïëýôùò ðÜóá åîïõóßá, ßíá ðñÜîç õðÝñ ôçò åëåõèåñßáò, íïìßìïõ
äéïéêÞóåùò, êáé åõôáîßáò ôçò Êýðñïõ, üóá êáôÜ ôáò ðåñéóôÜóåéò êñßíåé
áíáãêáßá êáé ùöÝëçìá êáôÜ ôáò õðïó÷Ýóåéò êáé üñêïõò, áò åëÜâïìåí ðáñ
áõôïý. Ï äå Èåüò ôçò äéêáéïóýíçò åõëïãÞóåé ôïõò óêïðïýò çìþí, êáé äþóåé
çìßí ôçí èåßáí ÷Üñéí Áõôïý, üðùò ëÜâùóéí áßóéïí ôÝëïò.
Ôù Eáùêá´ Ýôåé Äåêåìâñßïõ óô´»
- 24 -
3
1833: ÁÑ×ÉÅÐÉÓÊÏÐÏÓ ÐÁÍÁÑÅÔÏÓ, ÊÁÔÁÃÃÅËÉÁ ÔÙÍ ÔÑÉÙÍ
ÅÎÅÃÅÑÓÅÙÍ
Ôï 1833 óçìåéþèçêáí óôçí Êýðñï ôñßá êéíÞìáôá. Ôï ðñþôï ôïõ Í é ê ü -

ë á ï õ È ç ó Ý á , áãùíéóôÞ ôçò ÅëëçíéêÞò ÅðáíÜóôáóçò, ðïõ ãíþñéóå ôçí
ôïõñêéêÞ èçñéùäßá ôïí Éïýëéï ôïõ 1821 êáé åðÝóôñåøå ôï 1831 ùò ¸ëëçíáò
õðÞêïïò. Ç ðñïóðÜèåéÜ ôïõ èåùñÞèçêå õðïêéíïýìåíç áðü ôç ãáëëéêÞ äé-
ðëùìáôéêÞ áðïóôïëÞ. Ôï êßíçìá ôïõ Í. ÈçóÝá äåí âñÞêå ôçí áíôáðüêñéóç
ðïõ ðåñßìåíå, ãéáôß ï áñ÷éåðßóêïðïò ÐáíÜñåôïò êáé ç åëëçíïêõðñéáêÞ çãå-
óßá äåí ôïõ óõìðáñáóôÜèçêáí, ìÜëéóôá åíáíôéþèçêáí óôçí ðñïóðÜèåéÜ ôïõ.
ÌÜñôéïò ôïõ 1833. Ìå áöïñìÞ öïñïëïãßåò Üñ÷éóáí áðü ôç ËÜñíáêá ëáúêÝò
äéáìáñôõñßåò åðéêåöáëÞò ôùí ïðïßùí ôÝèçêå ï Íéêüëáïò Èçóåýò. Óôçí áñ÷Þ
ôïí áêïëïýèçóáí ðïëëïß, óôç óõíÝ÷åéá üìùò ôïí åãêáôÝëåéøáí öïâïýìåíïé
áíôåêäéêÞóåéò. ¸ôóé, ìåôÜ áðü ìéá ðñïóðÜèåéá áíôßóôáóçò ìå 3.000 Üíäñåò
óôç ìïíÞ Óôáõñïâïõíßïõ, êáôÜöåñå íá äéáöýãåé áðü ôçí Êýðñï ìå ôç
ìåóïëÜâçóç ôïõ ÃÜëëïõ ðñïîÝíïõ. Ôï äåýôåñï êßíçìá èåùñåßôáé õðïêéíïýìå-
íï áðü ôïí Ìù÷Üìåô ¢ëõ ôçò Áéãýðôïõ (èåôü ðáôÝñá ôïõ ãíùóôïý Éìðñá-
Þì), ðïõ åß÷å óõãêñïõóôåß ìå ôïí ÓïõëôÜíï êáé Ýâáëå óôï ìÜôé ôçí Êýðñï.
Ðñüêåéôáé ãéá ôç óôÜóç ôïõ ëåãüìåíïõ Ã ê é á ï ý ñ É ì Ü ì ç , ï ïðïßïò óõãêÝ-
íôñùóå ðïëëïýò Üíôñåò êáé ïñìþìåíïò áðü ôçí Ôñåìéèïýóá Ýöôáóå óôçí
ÐÜöï ôçí ïðïßá êáôÝëáâå êáé åðÝâáëå ôçí åîïõóßá ôïõ. Ï ÉìÜìçò êõñéáñ-
÷ïýóå óôçí ÐÜöï üôáí åêäçëþèçêå ôïí Éïýëéï ôïõ 1833 ôï ôñßôï êßíçìá, ôï
ëåãüìåíï ôïõ Ê á ë ü ã å ñ ï õ . Óôá 12 ôïõ ÷ñüíéá ï ÃéÜííçò Ëáæßìáíïò áðü ôïí
¢ãéï Çëßá ôçò Êáñðáóßáò êáôÝöõãå óôï ìïíáóôÞñé ôïõ Ìá÷áéñÜ ãéá íá
áðïöýãåé ôéìùñßá áðü Ýíáí éó÷õñü Ôïýñêï ôçò ðåñéï÷Þò. ¸ìåéíå 5 ÷ñüíéá ùò
äüêéìïò, ìåôÜ Ýöõãå óôï åîùôåñéêü êáé åðÝóôñåøå ôï 1828, ïðüôå ÷åéñïôïíÞ-
- 25 -
èçêå éåñïìüíá÷ïò êáé ðÞñå ôï üíïìá Éùáííßêéïò. Ôï 1831 åðÝóôñåøå óôï

÷ùñéü ôïõ ùò éåñÝáò. ¢íôñáò ðñïéêéóìÝíïò ìå çãåôéêÜ ðñïóüíôá, ï Éùáííß-
êéïò óýíôïìá áíáäåß÷èçêå óå öõóéêü áñ÷çãü ôùí ÅëëÞíùí ôçò ðåñéï÷Þò,
ãåãïíüò ðïõ ôïí ïäÞãçóå óå ðñïóôñéâÝò ìå ôéò ôïõñêéêÝò áñ÷Ýò. ÁíáöÝñïíôáé
ðåñéóôáôéêÜ ìå éó÷õñïýò Ôïýñêïõò, óôéò áõèáéñåóßåò ôùí ïðïßùí ðÜíôá áíôé-
óôåêüôáí. Ç áíôßóôáóÞ ôïõ óýíôïìá ðÞñå ôç ìïñöÞ êéíÞìáôïò áí êáé ï
ÐáíÜñåôïò áíáöÝñåé üôé õðïêéíÞèçêå êé áõôüò áðü Åõñùðáßïõò ôçò ËÜñíá-
êáò. Ï Éùáííßêéïò åß÷å êÜíåé ìåãÜëç ðñïðáñáóêåõÞ ìå ðáñáããåëßåò öïñôßùí
üðëùí, ðéèáíüôáôá óõíåñãÜóôçêå ìå ôïí Í. ÈçóÝá êáé ôïí Ãêéáïýñ ÉìÜìç
êáé âñéóêüôáí óå åðáöÞ ìå êýêëïõò ôïõ ãáëëéêïý ðñïîåíåßïõ. Óôéò 20
Éïõëßïõ 1833 ðÝñáóå áðü ôï ÷ùñéü ôïõ, ôïí ¢ãéï Çëßá, ôÝëåóå ôç Èåßá
Ëåéôïõñãßá, êïéíþíçóå êáé ïñêßóôçêå óôï ÅõáããÝëéï Þ íá åëåõèåñþóåé ôçí
ðáôñßäá ôïõ áðü ôïí ïèùìáíéêü æõãü Þ íá ðåèÜíåé. ÅãêáôÝóôçóå áñ÷çãåßï
óôï Ôñßêùìï, áëëÜ ôï ðñþôï öïñôßï üðëùí ðïõ ðáñÞããåéëå äåí ôï ðáñÝëáâå
ðïôÝ, áöïý ðñïäüèçêå óôéò áñ÷Ýò. ÐáñÝìåéíå åêôåèåéìÝíïò êáé Üïðëïò, åíþ
áðü ôçí Ôïõñêßá Ýöôáóáí óôñáôåýìáôá. Áñ÷éêÜ åðéôÝèçêáí åíáíôßïí ôïõ
Ãêéáïýñ ÉìÜìç óôçí ÐÜöï, ôïí ïðïßï äéÝëõóáí ÷ùñßò óïâáñÞ áíôßóôáóç. Ï
ßäéïò äéÝöõãå óôçí ÁëåîÜíäñåéá. Óôç óõíÝ÷åéá êéíÞèçêáí åíáíôßïí ôïõ Éùáí-
íßêéïõ, ï ïðïßïò ìç Ý÷ïíôáò üðëá ïýôå õðïóôÞñéîç äéÝëõóå ôï óôñáôüðåäü ôïõ
êáé âÜäéóå ðñïò ôç ËÜñíáêá, ðëçí üìùò ôïí ðñüëáâáí, áíáãêÜóôçêå íá
óõãêñïõóôåß ìå ôïí óôñáôü, çôôÞèçêå êáé óõíåëÞöèç áé÷ìÜëùôïò. Ï Éùáí-
íßêéïò êáé ïé óýíôñïöïß ôïõ ðïõ óõíåëÞöèçóáí ìåôáöÝñèçêáí óôç Ëåõêùóßá,
äéêÜóôçêáí, êáôáäéêÜóôçêáí êáé åêôåëÝóôçêáí ìå ðáëïýêùìá. Ôçí êáôá-
óôïëÞ ôùí ôñéþí êéíçìÜôùí áêïëïýèçóáí óöáãÝò, ëåçëáóßåò êáé ðñùôïöá-
íåßò áêñüôçôåò åíáíôßïí ôïõ áðëïý ëáïý. Ôç óïâáñÞ êñßóç ðïõ äçìéïõñãÞèç-
êå óôçí Êýðñï áíáãêÜóôçêå íá ÷åéñéóôåß ï áñ÷éåðßóêïðïò ÐáíÜñåôïò ìå
åðéóôïëÞ-êáôáããåëßá óôïí Ïéêïõìåíéêü ÐáôñéÜñ÷ç ÊùíóôÜíôéï Á´.4
«Ðáíáãéþôáôå, èåéüôáôå êáé óïöþôáôå ÏéêïõìåíéêÝ ÐáôñéÜñ÷á êáé ðáí-

óÝâáóôå ÄÝóðïôá.
Êáé ðñþôïí áðïäßäùìé ôçí ìåôÜ âáèõôÜôïõ óÝâïõò êáé âáèåßáò õðïëÞøå-
ùò äïõëéêÞí ìïõ ðñïóêýíçóéí· åßôá äå óðåýäù äéÜ ôçò äïõëéêÞò ìïõ ôáýôçò
4
ËïÀæïõ Öéëßððïõ, Ç Åêêëçóßá ôçò Êýðñïõ åðß Ôïõñêïêñáôßáò, 1975, óåë. 217-
218. ÁíáöÝñåôáé üôé ç åðéóôïëÞ áõôÞ «åõñßóêåôáé áíÝêäïôïò êáé Üíåõ çìåñïìçíßáò åéò
ôá áñ÷åßá ôçò Áñ÷éåðéóêïðÞò».
- 26 -
åðéóôïëÞò íá óõíÜøù ôïéò ìåôÜ ôïõ êõñßïõ ×´´×ñéóôïäïýëïõ ÁðÝãéôïõ ãñá-

öåßóé ìïé êáé ôá åîÞò åí ôç äõóôõ÷åß ðáôñßäé ìïõ ôñáãéêÜ óõìâÜíôá· ôüôå êáé
äéÜ ôï âßáéïí ôçò åéò ôá åêåßóå áößîåùò ôçò áõôïý åõãåíßáò, êáé ôùí ðñáã-
ìÜôùí ùò ìÞðù êáëþò ãíùóèÝíôùí, Ýãíùí íá áíáâÜëù ôçí ðåñß ôïýôùí
êáôáããåëßáí. Áö ïõ ç åí ËÜñíáêé áðïóôáóßá êáé óõíùìïóßá ôç ôïõ õðåñôÜ-
ôïõ üíôïò áñùãÞ êáé âïçèåßá Ýëçîåí, ùóáýôùò äå êáé ç áðü ìüíùí ôùí
Ïèùìáíþí åí ôç ×ñõóï÷ïý ôçò ÐÜöïõ ìéêñïôÝñá áðïóôáóßá Ýäïîåí üôé
êáôåõíÜóèç äéÜ ôùí ðïëéôþí äéÜ ôùí ðïëéôéêþí êáé êïëáêåõôéêþí ôñüðùí
ôïõ åíäïîïôÜôïõ çìåôÝñïõ Çãåìüíïò, (êáé äéÜ ðïëëþí áäßêùí èáíÜôùí êáé
áôéìéþí· êáé öèïñþí ìüíïí ôùí Ïñèïäüîùí, Üóôéíáò åðåóþñåõóå ôï åê ôçò
Ëåõêïóßáò óôáëÝí Üôáêôïí óôñáôüðåäïí) ùò ðñïåäçëþèç õìßí, áßöíçò áíá-
öõÝíôïò åéò ÊáñðÜóéïí Ýíïðëïò ôéò Êýðñéïò ÊáñðÜóéïò êáé ïýôïò ï êáôÜñá-
ôïò Éùáííßêéïò ôçí êëÞóéí åê ôïõ éåñáôéêïý ôÜãìáôïò åßèå ìç þöåéëåí! ÌåôÜ
ôéíùí ìåìéóèùìÝíùí ïèùìáíþí Áëâáíþí áíáìï÷ëåýóáò êáé ðáíôß ôñüðù
ðåéñþìåíïò íá äéåãåßñç äé áðïóôáóßáí ôçí ìåãßóôçí çñåìßáí êáé çóõ÷ßáí
Üãïõóáí ôáýôçí åðáñ÷ßáí· áëëÜ äéåôçñÞèç ìåí áëþâçôïò áýôç ôçò êáêïíïß-
áò êáé åðéâëáâïýò óõíùìïóßáò áõôïý áëë ïõ÷ß êáé ôùí êáêþí áðïôåëåóìÜ-
ôùí ôùí áôÜêôùí óôñáôåõìÜôùí, Üôéíá ðáñá÷ñÞìá áðåóôÜëçóáí åéò ôï íá
óõëëÜâùóéí áõôüí êáé ôïõò áõôïý óôñáôéþôáò Áëâáíïýò, ùò êáé åí äéáóôÞ-
ìáôé ôñéþí Þ ôåóóÜñùí çìåñþí ìåôÜ ôïõ Áñ÷çãïý áõôïý óõëëáâüíôåò åí
üñåóé êáé ïõê ïëßãçí öèïñÜí, êáé öüíïõò áäßêïõò ðïéÞóáíôåò äéçýèõíáí áõ-
ôïýò åéò Ëåõêïóßáí ðáóóÜëù ôçí äßêçí áîßùò äüíôáò· êáé ïýôïò ìåí êáêüò
ùí êáêþò ôï æÞí åîåìÝôñçóå, êáôåìßáíåí üìùò ôï ÃÝíïò ôù ïíüìáôé ôçò
áðïóôáóßáò ùò ï ïìïãåíÞò ãåíüìåíïò áöïñìÞ êáé áéôßá ôïõ íá êáôáóðáñá-
÷èþóéí, êáé íá èõóéáóèþóé êáé ôüóïé áèþïé· áíåêáëýöèç äå üôé ïýôïò äéáññÞ-
äçí åêéíÞèç åéò ôïéïýôïí ïëÝèñéïí êßíçìá õðü ôùí öéëåëåõèÝñùí äÞèåí êáé
öéëïãåíþí Åõñùðáßùí, êáé áîéùìáôéêþí üíôùí ôù üíôé äå áíáôñïðÝùí êáé
öèïñÝùí ôçò áíèñùðüôçôïò êáé õðü ôïõ ÅîÜñ÷ïõ êáé Áñ÷éìáíäñßôïõ ÈçóÝùò
ìåôÜ ôïõ ïðïßïõ êáé ìåôÜ ôùí Üëëùí Åõñùðáßùí óõíäéÝôñéâå êáé åäéäÜóêåôï
ôá ìõóôÞñéá ôçò áðïóôáóßáò ðåñßðïõ ôñéÜêïíôá çìÝñáò åí ËÜñíáêé, åî çò
åêßíçóåí åéò ÊáñðÜóéïí ôïéáýôá âäåëõñÜ êáé áíèñùðÜñéá ôñÝöåé, êáé ðåñéèÜë-
ðåé ç ôÜëáéíá ðáôñßò çìþí! ÁëëÜ ôï ìåí ÊáñðÜóéïí Þäç çóõ÷Üæåé áñèåßóçò
ôçò áéôßáò. ÅðåéäÞ ï åí ôç ×ñõóï÷ïý ôçò ÐÜöïõ áñ÷çãüò ôçò ÏèùìáíéêÞò
áðïóôáóßáò ÉìÜìçò öáßíåôáé ìåí üôé çóõ÷Üæåé ïõ÷ß äå êáé ðñáãìáôéêþò· äéÜ
ôïýôï ï åíäïîüôáôïò çãåìþí çíáãêÜóèç íá öÝñç åê ôçò Êáñáìáíßáò Ýùò
- 27 -
400 óôñáôéþôáò, ïõò êáé åëèüíôáò ôáò åíþóåéò ìåôÜ ôéíùí åíôïðßùí êáé äéÜ
îçñÜò êáé äéÜ èáëÜóóçò ðñï äýï çìåñþí åîáðÝóôåéëåí åéò ÐÜöïí ðñïò
åîüíôùóéí åê ôïõ áñ÷çãïý êáé ðÜíôùí ôùí áõôïý óõíùìïôþí êáé ðåñéìÝíï-
ìåí Þäç ðÜíôåò åõ÷üìåíïé áãáèüí ðÝñáò êáé åßèå, Ðáíáãéþôáôå êáé Óïöþôá-
ôå ÄÝóðïôá! ÄéÜ ôùí Ðáíáãßùí êáé Èåïðåéèþí çìþí åõ÷þí åíôüò ïëßãïõ
ëÜâç áãáèÞí Ýêâáóéí ôï ðñÜãìá, þóôå íá åöçóõ÷Üóç ç äõóôõ÷Þò íÞóïò.
Êáé äéÜ ôçò Þäç åõêáéñßáò äåüìåíïé Üðáíôåò áíáìéìíçóêüìåèá ôçí çìåôÝñáí
ÐáíóÝâáóôïí Ðáíáãéüôçôá åéò ôï íá ÷ïñçãÞóç ôù Þäç åí Ê/ðüëåé Êõñßù
áíôéðñïóþðù ôçò çìåôÝñáò Ðáôñßäïò ôçí éó÷õñÜí ðñïóôáóßáí ôçò êáé ôáý-
ôá ìåí ðñïóêõíçôþí åßçóáí äå ôá õìÝôåñá Ýôç ùò ðëåßóôá êáé ðáíåõäáßìïíá
ðñïò ïéêïäïìÞí, êáé åýêëåéáí ôùí áðáíôá÷ïý ïñèïäüîùí. ÁìÞí.»
- 28 -
4
1878: ÁÃÃËÏÊÑÁÔÉÁ. ÓÅÑ ÃÊÁÑÍÔÅÔ ÃÏÕËÓËÅÛ -
ÁÑ×ÉÅÐÉÓÊÏÐÏÓ ÓÙÖÑÏÍÉÏÓ - ÌÇÔÑÏÐÏËÉÔÇÓ ÊÉÔÉÏÕ
ÊÕÐÑÉÁÍÏÓ
¹äç áðü ôï 1875, ç Âñåôáíßá ðñïâëçìáôéæüôáí ùò ðñïò ôçí ðïëéôéêÞ

ðïõ Ýðñåðå íá áêïëïõèÞóåé Ýíáíôé ôïõ ëåãüìåíïõ Áíáôïëéêïý ÆçôÞìáôïò.
¼ðùò ëÝ÷èçêå, «ç Áããëßá âñéóêüôáí óå äßëçììá áíáöïñéêÜ ðñïò ôçí ðïëé-
ôéêÞ ôçò Ýíáíôé ôçò Ôïõñêßáò. ¸ðñåðå íá óôçñßîåé ôçí ÏèùìáíéêÞ áõôïêñá-
ôïñßá Þ íá ôç ìïéñÜóåé êáé íá ðÜñåé êáé ç ßäéá ôï ìåñßäéü ôçò;» Ç Âñåôáíßá
ôïõ ÌðÝíôæáìéí ÍôéóñáÝëé, áí êáé åõíïïýóå ôçí õðïóôÞñéîç ôïõ ÓïõëôÜíïõ,
åí ôïýôïéò äåí êéíÞèçêå, ëáìâÜíïíôáò õðüøç ôç ìåãÜëç å÷èñüôçôá ðïõ ç
âñåôáíéêÞ êïéíÞ ãíþìç Ýôñåöå êáôÜ ôçò Ôïõñêßáò. Ï Ñùóïôïõñêéêüò ðüëå-
ìïò ôïõ 1877 ïäÞãçóå óôç ÓõíèÞêç ôïõ Áãßïõ ÓôåöÜíïõ (3/3/1878), ç
ïðïßá áýîáíå õðåñâïëéêÜ ôç ñùóéêÞ åðéññïÞ óôçí ðåñéï÷Þ êáé ðñïêÜëåóå ôçí
áíôßäñáóç åõñùðáúêþí ÷ùñþí.
Ï ÍôéóñáÝëé áðïöÜóéóå üôé Ýðñåðå íá áðïêôÞóåé êáé ôçí Êýðñï («êëåéäß
ôçò ÄõôéêÞò Áóßáò» ôç ÷áñáêôÞñéóå óôç âáóßëéóóá Âéêôþñéá). Êáôüñèùóå
ëïéðüí íá áíáôñÝøåé ôç ÓõíèÞêç ôïõ Áãßïõ ÓôåöÜíïõ êáé óõãêÜëåóå ôï
ÓõíÝäñéï ôïõ Âåñïëßíïõ, ôï ïðïßï ôçí áíáèåþñçóå.
Ðñéí üìùò óõãêëçèåß ôï ÓõíÝäñéï ôïõ Âåñïëßíïõ, ï Âñåôáíüò ðñåóâåõôÞò
óåñ ×Ýíñõ ËÝõáñíô (Henry Layard) ðñïóÝããéóå ôïí óïõëôÜíï Áâäïýë ×áìßô
Â´ êáé ôïõ õðÝâáëå õðü ìïñöÞ ôåëåóéãñÜöïõ âñåôáíéêü ó÷Ýäéï ìå ðñïèåóìßá
48 ùñþí íá ôï äå÷èåß Þ íá ôï áðïññßøåé. Ï ÓïõëôÜíïò, ï ïðïßïò âñéóêüôáí
óå äåéíÞ èÝóç, öïâïýìåíïò ü÷é ìüíï ôç äéÜëõóç ôïõ êñÜôïõò ôïõ áëëÜ êáé ôç
äïëïöïíßá ôïõ, äÝ÷èçêå ìå áíáêïýöéóç ôï âñåôáíéêü ó÷Ýäéï, éäéáßôåñá üôáí
- 29 -
åßäå üôé ôïõ æçôåßôáé ìüíï ç Êýðñïò. ¸ôóé õðïãñÜöçêå ç ëåãüìåíç ÓõíèÞêç
ôçò Êýðñïõ ôçò 4çò Éïõíßïõ 1878.
Ãéá ôç óõíèÞêç áõôÞ èá áíáñùôçèåß Ýíá ìÞíá ìåôÜ ôçí õðïãñáöÞ ôçò
ï íáýáñ÷ïò Ã. Óìéè áðåõèõíüìåíïò óôï Âñåôáíéêü Íáõáñ÷åßï: «Ìå áãùíßá
áíáìÝíù íá ðëçñïöïñçèþ ôéò ëåðôïìÝñåéåò ôçò óõìöùíßáò ôïõ Âåñïëßíïõ.
Áðü üóá ãíùñßæù ðåñß áõôÞò Ýùò ôþñá, ëÝãù üôé äåí ìïõ áñÝóåé êáèüëïõ. Ç
êáôÜóôáóç ôçò Êýðñïõ ïìïéÜæåé ðïëý ìå äéáíïìÞ ôçò ëåßáò ìåôáîý ëç-
óôþí». Óýìöùíá ìå ôç óõíèÞêç, «ï ÓïõëôÜíïò óõãêáôáôßèåôáé åéò ôï íá
ðáñá÷ùñçèåß ç íÞóïò Êýðñïò óôçí Áããëßá ãéá íá êáôÝ÷åôáé êáé íá äéïéêåß-
ôáé áðü áõôÞí», ùò áíôÜëëáãìá ôçò õðüó÷åóçò ôçò Áããëßáò íá óõíåñãá-
óôåß «ìå ôçí áõôïêñáôïñéêÞ ìåãáëåéüôçôÜ ôïõ ôïí ÓïõëôÜíï» ãéá ôçí
õðåñÜóðéóç åäáöþí ôïõ áðü ñùóéêÞ êßíçóç.
Ôá ðñþôá áããëéêÜ óôñáôåýìáôá áðïâéâÜóôçêáí óôï íçóß áñêåôÝò ìÝñåò
ðñéí ôïí ðñþôï Âñåôáíü ýðáôï áñìïóôÞ, ôïí óåñ ÃêÜñíåô Ãïýëóëåû (Garnet
Wolseley), ðïõ Ýöôáóå óôéò 22 Éïõëßïõ 1878. Ôïí õðïäÝ÷ôçêáí óôç ËÜñíáêá
ï åðßóêïðïò Êéôßïõ Êõðñéáíüò êáé ìåñéêÝò ìÝñåò áñãüôåñá, óôç Ëåõêùóßá, ï
áñ÷éåðßóêïðïò Óùöñüíéïò.
ÓÅÑ ÃÊÁÑÍÅÔ ÃÏÕËÓËÅÛ
«ÅðåéäÞ ç Á.Ì. ç Âáóßëéóóá ôïõ ÇíùìÝíïõ Âáóéëåßïõ ôçò Ì. Âñåôáíß-

áò êáé Éñëáíäßáò, ÁõôïêñÜôåéñá ôùí Éíäéþí óõíåöþíçóå ìåôÜ ôçò Á.Ì. ôïõ
ÓïõëôÜíïõ ôçò Ôïõñêßáò, äéÜ ÓõíèÞêçò ôáêôéêþò õðïãñáöåßóçò êáé êõñù-
èåßóçò åí Êùíóôáíôéíïõðüëåé, ßíá ç íÞóïò Êýðñïò êáôáëçöèÞ êáé äéïéêçèÞ
åí ïíüìáôé ôçò Á. Ìåãáëåéüôçôïò êáé åðåéäÞ ç Á.Ì. åõçñåóôÞèç íá äéïñßóç
åìÝ, ôïí Sir Garnet Joseph Wolseley, ¾ðáôïí áõôÞò ÁñìïóôÞí åí ôç íÞóù
Êýðñù, üðùò äéïéêÞóù ôáýôçí åí ïíüìáôé ôçò Á.Ì.
¼èåí êçñýôôù äéÜ ôçò ðáñïýóçò êáé ãíùñßæù Üðáóé ôïéò êáôïßêïéò ôçò
Êýðñïõ, üôé áðü ôïýäå áíÝëáâïí ôçí äéïßêçóéí ôçò íÞóïõ åí ïíüìáôé ôçò
Á.Ì. êáé ç Á.Ì. åíôÝëëåôáß ìïé íá âåâáéþóù ôïõò ôçò Êýðñïõ êáôïßêïõò,
üôé Áýôç èåñìþò åíäéáöÝñåôáé õðÝñ ôçò åõôõ÷ßáò ôùí, êáé üôé Áýôç ðñïôß-
èåôáé íá äéáôÜîç ôçí ëÞøéí ôïéïýôùí ìÝôñùí, ïßá Þèåëïí èåùñçèÞ ôá ìÜëëïí
ðñüóöïñá äéÜ ôçí ðñïáãùãÞí êáé áíÜðôõîéí ôïõ åìðïñßïõ êáé ôçò ãåùñãßáò
ôçò ÷þñáò, êáé íá ðáñÜó÷ùóé ôù ëáþ ôá ùöåëÞìáôá ôçò åëåõèåñßáò ôçò
äéêáéïóýíçò êáé ôçò áóöáëåßáò.
Óõìöþíùò ôç åðéèõìßá ôçò Á.Ì. ç íÞóïò èá äéïéêçèÞ Üíåõ äéáêñßóåùò
- 30 -
öõëÞò Þ èñçóêåýìáôïò. Ç äéêáéïóýíç èá áðïäßäçôáé åî ßóïõ ðñïò üëïõò.

Åðßóçò ðáí ðñüóùðïí èá áðïëáýç ôçò åí éóüôçôé êáé áìåñïëçøßá ðñïóôá-
óßáò ôïõ íüìïõ, äåí èá áìåëçèÞ äå ïõäÝí ìÝôñïí óõíôåëïýí åéò ôçí çèéêÞí êáé
õëéêÞí ðñïáãùãÞí êáé ôçí åõçìåñßáí ôïõ ëáïý.
Åßíáé ç åêðåöñáóìÝíç åðéèõìßá ôçò Âáóéëßóóçò ßíá, åí ôç äéåõèýíóåé ôùí
äçìïóßùí õðïèÝóåùí, ëáìâÜíùíôáé õðüøç áé åýëïãïé åðéèõìßáé ôùí êáôïßêùí
ùò ðñïò ôçí ôÞñçóéí ôùí ðáëáéþí áõôþí äéêáßùí çèþí êáé åèßìùí åö üóïí
ôáýôá óõíÜäïõóé ðñïò äéêáßáí êáé êáëÞí äéïßêçóéí êáé ðñïò ôáò áñ÷Üò
åêåßíáò ôïõ ðïëéôéóìïý êáé ôçò åëåõèåñßáò, áò ôéíÜò ðáò ï åí ïíüìáôé ôçò
Á.Ì. êõâåñíÞôçò åßíáé õðü÷ñåùò íá öõëÜôôç ðÜíôïôå êáé ïðïõäÞðïôå.
Ï Èåüò óþæïé ôçí Âáóßëéóóáí!»
ÅÐÉÓÊÏÐÏÓ ÊÉÔÉÏÕ ÊÕÐÑÉÁÍÏÓ
« ÓôÝñãïìåí ôçí ìåôáðïëßôåõóéí ÷ùñßò íá ëçóìïíþìåí ôïõò ðüèïõò êáé

ôçí êáôáãùãÞí çìþí êáé åëðßæïíôåò üôé ç Áããëßá èá åðáíáëÜâç êáé åí ôç
çìåôÝñá íÞóù ôï ðáñÜäåéãìá üðåñ Ýäùêå äéÜ ôçò ðáñáäüóåùò ôùí Éïíßùí
íÞóùí åéò ôçí ìçôÝñá ÅëëÜäá »5
[Ç öñÜóç ðïõ áíáöÝñåôáé óôçí Ýíùóç áðïäßäåôáé óôïí áñ÷éåðßóêïðï
Óùöñüíéï, ìÜëëïí ïñèüôåñç üìùò åßíáé ç åêäï÷Þ üôé áíÞêåé óôïí åðßóêïðï
Êéôßïõ Êõðñéáíü Ïéêïíïìßäç. Ï ôåëåõôáßïò ðñïóöþíçóå ôïí óåñ ÃêÜñíåô
Ãïýëóëåû êáôÜ ôçí ÜöéîÞ ôïõ óôç ËÜñíáêá, ìå ôçí éäéüôçôÜ ôïõ, üðùò
ëÝãåé, «ôïõ ðñïÝäñïõ ôçò åðéôñïðÞò ôçò êïéíüôçôïò ôùí ðüëåùí ËÜñíáêïò
êáé ÓêÜëáò». ÁíåîÜñôçôá áðü ôçí ðáôñüôçôÜ ôçò, åßíáé óßãïõñï üôé ëÝ÷èç-
êå êáé áíôáðïêñéíüôáí ðñïò ôá áéóèÞìáôá êáé ôéò åðéèõìßåò ôïõ êõðñéáêïý
ëáïý. ÁíáöïñÜ óôçí Ýíùóç ôçò Êýðñïõ ìå ôçí ÅëëÜäá ìå âÜóç ôï ðñïç-
ãïýìåíï ôçò ÅðôáíÞóïõ Üêïõóå ï óåñ ÃêÜñíåô Ãïýëóëåû êáé óôç Ëåìåóü,
óôéò 28 Éïõëßïõ, äõï ìÝñåò ðñéí öôÜóåé óôç Ëåõêùóßá. ËÝãåôáé ìÜëéóôá üôé
äõóáíáó÷Ýôçóå áðü ôéò óõíå÷åßò áíáöïñÝò óôçí Ýíùóç êáé ôï óõó÷åôéóìü ìå
ôï ðñïçãïýìåíï ôçò ðáñá÷þñçóçò ôùí Éïíßùí, þóôå íá åéêÜæåôáé üôé Ýãéíáí
Ýíôïíåò óõóôÜóåéò ðñïò ôïí áñ÷éåðßóêïðï ãéá íá áðïöýãåé ó÷åôéêÞ áíáöïñÜ.]
5
Ì. Ä. ÂïëïíÜêç, «Ðáëìïß ôçò Êýðñïõ», ÌåãÜëç ÊõðñéáêÞ Åãêõêëïðáßäåéá, ô.
8.
- 31 -
ÁÑ×ÉÅÐÉÓÊÏÐÏÓ ÓÙÖÑÏÍÉÏÓ
«Åîï÷þôáôå, ôï áéöíßäéïí Üêïõóìá üôé ç Êýðñïò êáôåó÷Ýèç õðü ôçò

Áããëßáò, äéáäïèÝí ùò áóôñáðÞ, âáèåßáí åíåðïßçóåí áßóèçóéí, ùò Þôï åðüìå-
íïí, åéò ðÜíôáò. ÁëëÜ ìåô ïëßãïí åãíþóèç üôé óýìâáóéò åãÝíåôï ìåôáîý ôùí
äýï êõâåñíÞóåùí Áããëßáò êáé Ôïõñêßáò, êáé üôé óõíåðåßá ôáýôçò åóôÜëç õðü
ôçò êõâåñíÞóåùò ôçò ÁíÜóóçò ç ÕìåôÝñá Åîï÷üôçò, ßíá äéïéêÞóç ôïí
ôüðïí. ¼èåí êáôÜ ÷ñÝïò êáé çìåßò ðñïóöùíïýìåí óïé ôï ùò åõ ðáñÝóôçò.
Ç Êýðñïò, Åîï÷þôáôå, êáßðåñ åí ôç åó÷áôéÜ ôçò Ìåóïãåßïõ ùò ìåôáß÷-
ìéïí êåéìÝíç, Ý÷åé üìùò ìåãßóôçí áîßáí ðáñÜ ôç áããëéêÞ êõâåñíÞóåé äéÜ
ðïëëïýò ëüãïõò, êáé äéüôé ïéêåßôáé õðü ëáïý öéëçóý÷ïõ êáé åõáãþãïõ, üóôéò,
÷ùñßò íá áñíçèÞ ôçí êáôáãùãÞí êáé ôïõò ðüèïõò áõôïý, èÝëåé äéáôåëÞ
áöùóéùìÝíïò åéò ôçí íÝáí ðáôñéêÞí áõôïý ÊõâÝñíçóéí.
ÁëëÜ, êáôÜ äõóìïéñßáí, åî áñ÷áéïôÜôùí ÷ñüíùí ðïëëÜ êáé äéÜöïñá ðåñé-
óôáôéêÜ, öõóéêÜ ôå êáé ðïëéôéêÜ, ðïëýò êáé âáñýò ÷ñüíïò, óõíôÝëåóáí, þóôå
íá äéáôåëÞ ï ôüðïò åéò êáôÜóôáóéí ïõ÷ß åõ÷Üñéóôïí äéáíïçôéêþò ôå êáé
õëéêþò, äéüôé ðáí åßäïò ôÝ÷íçò êáé ìáèÞóåùò äéáôåëåß ïýôùò åéðåßí åí ôïéò
óðáñãÜíïéò. ºóùò çõäüêçóåí ç Èåßá Ðñüíïéá, ßíá êáé ç ðïëõðáèÞò Êýðñïò
áðïëáýóç ôùí áãáèþí ôçò åõíïìßáò êáé ôïõ áëçèéíïý ðïëéôéóìïý.
Êáé ôù üíôé Ýèíïò ìÝãá êáé åõãåíÝò êáé ìåãáëïõñãüí, ïßïí ôï áããëéêüí,
êõâÝñíçóéò ðåöùôéóìÝíç êáé öéëÜíèñùðïò êáé ðáôñéêÞ, ïßá ç áããëéêÞ äåí
åßíáé áìöéâïëßá üôé ôïõò õðü ôçí êñáôáéÜí áõôÞò áéãßäá äéáôåëïýíôáò ëáïýò
êõâåñíÜ äéÜ èåóìþí öéëåëåõèÝñùí êáé áñìïäßùí þóôå íá ðñïÜãùíôáé âáèìç-
äüí åðß ôï âÝëôéïí êáé íá åõäáéìïíþóéí.
Åëðßæïìåí ëïéðüí, üôé ôï åíôåýèåí Üñ÷åôáé íÝá æùÞ äéÜ ôïõò êáôïßêïõò
ôçò Êýðñïõ, íÝá ðåñßïäïò åõêëåÞò, Þôéò èÝëç áöÞóç åðï÷Þí åéò ôçí éóôïñßáí
ôïõ ôüðïõ. Åëðßæïìåí üôé èÝëïìåí äéäá÷èÞ ðÜíôåò, Üíåõ åîáéñÝóåùò öõëÞò Þ
èñçóêåýìáôïò, üôé ï íüìïò ðÜíôùí âáóéëåýò, üôé ðÜíôåò åíþðéïí ôïõ íüìïõ
èÝëïìåí Ý÷ç ßóá äéêáéþìáôá íá åîáóêþìåí êáé ßóá êáèÞêïíôá íá öõëÜôôù-
ìåí, äéüôé ôùí äéêáéùìÜôùí ç éóüôçò óõíåðÜãåôáé ôçí éóüôçôá ôùí êáèçêü-
íôùí^ ïýôù ôïßíõí èÝëïìåí åèéóèÞ åéò ôçí ïäüí ôçí åõèåßáí, åéò ôçí ïäüí
äçëïíüôé ôçò áëçèåßáò, ôïõ êáèÞêïíôïò êáé ôçò åëåõèåñßáò.
Êáé áëçèþò üôáí ç äéêáéïóýíç âáóéëåýç åí ôïéò äéêáóôçñßïéò, üôáí ç
åõóõíåéäçóßá, ç ôÜîéò, ç éêáíüôçò, ç åéëéêñßíåéá, ç öéëáíèñùðßá ðáñåäñåýïõóéí
åí ôç äéïéêÞóåé, ôüôå ðÜíôá ôá ëïéðÜ ðáñáêïëïõèïýóé êáé ïé ëáïß åõçìåñïý-
óéí. ¾ëçí õðÜñ÷åé åí Êýðñù åðéôçäåßá ðñïò ïéêïäïìÞí. Ãç áãáèÞ ðñïò
- 32 -
êáñðïöïñßáí. Ìüíïí ÷åßñåò äåîéáß áðáéôïýíôáé ðñïò äéåõèÝôçóéí êáé äéåîáãù-

ãÞí ôïõ Ýñãïõ êáé ôïéáýôáé ðåðïßèáìåí üôé èÝëïõóéí åßíáé áé ôçò ÕìåôÝñáò
Åîï÷üôçôïò.
Áí äå êáé ïé íïçìïíÝóôåñïé ôùí êáôïßêùí, êáé ïé ðåßñáí ôùí åíôïðßùí
ðñáãìÜôùí êåêôçìÝíïé, ðñïóêáëþíôáé, ðñïâïõëåýùíôáé êáé óõìðñÜôôùóé
ìåôÜ ôçò Õì. Åîï÷üôçôïò åéëéêñéíþò êáé ùò ðñïò ôáò áíÜãêáò ôïõ ôüðïõ,
ôçí ãëþóóáí, ôá Þèç êáé Ýèéìá, ôï åßäïò ôïõ ðïëéôåýìáôïò Þ ôçò íïìïèåóßáò
êáé ôá ôïéáýôá, ôüôå ÷ñçóôÜò åëðßäáò ôñÝöïìåí, üôé åíôüò ïëßãïõ èÝëïìåí ßäç
ôáýôá ðÜíôá ðñáãìáôïðïéïýìåíá åð áãáèþ ôùí ôå áñ÷üíôùí êáé ôùí
áñ÷ïìÝíùí. ÃÝíïéôï!»
- 33 -
5
1900: ÁÑ×ÉÅÐÉÓÊÏÐÉÊÏ ÆÇÔÇÌÁ
«ÊÕÑÉËËÁÔÓÏÓ» ÊÁÉ «ÊÕÑÉËËÏÕÄÉ»
Åíþ Þäç åêäçëþèçêáí ñÞîç êáé äéáöùíßåò ó÷åôéêÜ ìå ôçí åêëïãÞ ìç-
ôñïðïëßôç ÐÜöïõ ìåôÜ ôï èÜíáôï ôïõ åðéóêüðïõ Åðéöáíßïõ ôïí ÉáíïõÜñéï
1899, ç äå åêëïãÞ ôïõ êáèõóôåñïýóå, ôï ÌÜéï ôïõ 1900 ðÝèáíå, ìåôÜ áðü
35åôÞ õðçñåóßá, êáé ï áñ÷éåðßóêïðïò Óùöñüíéïò óå çëéêßá 75 ÷ñïíþí. Ðá-
ñÝìåíáí ôþñá ìüíï äýï ìçôñïðïëßôåò: ï Êéôßïõ Êýñéëëïò Ðáðáäüðïõëïò
(äõíáôüò, éó÷õñïý ÷áñáêôÞñïò, ïíïìáæüôáí êáé ÊõñéëëÜôóïò) êáé ï Êõñçíåß-
áò Êýñéëëïò Âáóéëåßïõ (áóèåíÞò êáé ìéêñüóùìïò, ðïõ ïíïìáæüôáí Êõñéëëïý-
äé). ÌåôÜ ôçí êçäåßá ôïõ Óùöñïíßïõ, óõóôÞèçêå ÉåñÜ Óýíïäïò áðü ôïõò
Êéôßïõ Êýñéëëï, Êõñçíåßáò Êýñéëëï, ôïõò çãïõìÝíïõò Êýêêïõ êáé Ìá÷áéñÜ
ÃåñÜóéìï êáé ÉãíÜôéï, ôïí áñ÷éìáíäñßôç ôçò Áñ÷éåðéóêïðÞò Öéëüèåï êáé ôïí
Ýîáñ÷ï ÉùóÞö, ðïõ Ýìåëëå íá ðáßîåé óçìáíôéêü ñüëï óôéò åîåëßîåéò ôïõ
áñ÷éåðéóêïðéêïý æçôÞìáôïò ðïõ áêïëïýèçóå ôï èÜíáôï ôïõ Óùöñïíßïõ. Ç
Óýíïäïò äåí Þôáí êáíïíéêÜ óõãêñïôçìÝíç, ìüíï äå äýï ìçôñïðïëßôåò õðÞñ-
÷áí ðïõ öõóéïëïãéêÜ èá êáôÞñ÷ïíôï óå áãþíá äéåêäßêçóçò ôïõ èñüíïõ. Ïé
äýï Üíäñåò Ýìåëëå íá óõãêñïõóôïýí óå Ýíá ðïëõìÝôùðï áãþíá ãéá ôçí
áñ÷éåðéóêïðéêÞ Ýäñá, ï ïðïßïò èá êñáôïýóå 10 ÷ñüíéá êáé óôïí ïðïßï èá
áíáìåéãíýïíôáí êáé ôá Ðáôñéáñ÷åßá êáé ç áããëéêÞ äéïßêçóç ôçò íÞóïõ.
Ôç Óýíïäï Ýëåã÷å ï äõíáìéêüò áñ÷éìáíäñßôçò Öéëüèåïò, ï ïðïßïò åõíïïýóå
åêëïãÞ ôïõ Êõñçíåßáò. Ï Êéôßïõ áðïìïíþèçêå ìÝóá óôç Óýíïäï, äéÜöïñá
ãåãïíüôá äå ôïí áíÜãêáóáí íá ìç ìåôÝ÷åé ôçò «ðáñùäßáò», üðùò Ýëåãå,
üðïõ üëïé ïé Üëëïé ðñïóðáèïýóáí íá ôïõ óôåñÞóïõí äéêáéþìáôá êáé íá ôïõ
åðéâÜëïõí áõôÜ ðïõ Þèåëáí, ðåñéëáìâáíïìÝíïõ êáé ðåñéïñéóìïý ôïõ áñéèìïý
ôùí åêëåêôüñùí óôéò åðáñ÷ßåò ðïõ Ýëåã÷å, Ëåìåóïý êáé ËÜñíáêáò êõñßùò,
- 34 -
þóôå íá ôïí áðïäõíáìþóïõí. Ï Êéôßïõ êáôÜããåéëå ôç Óýíïäï êáé áðï÷þñç-

óå.
ÐáñÜ ôéò êáôáããåëßåò êáé åíóôÜóåéò ôïõ Êéôßïõ áíáöïñéêÜ ìå ôïí áñéèìü
ôùí åêëåêôüñùí, ç ÉåñÜ Óýíïäïò ðñï÷þñçóå óôéò áðïöÜóåéò ôçò êáé êáèü-
ñéóå ôïí áñéèìü ôùí ãåíéêþí áíôéðñïóþðùí óå 60, áðü ôïõò ïðïßïõò ôïõò
ìéóïýò èá åîÝëåãå ç Ëåõêùóßá êáé ôïõò Üëëïõò ìéóïýò ïé õðüëïéðåò åðáñ÷ßåò
Ëåìåóïý, ËÜñíáêáò, ÐÜöïõ êáé Êåñýíåéáò.
Ìå ôçí ðñïêÞñõîç ôùí åêëïãþí Üñ÷éóå Ýíáò áäõóþðçôïò ðüëåìïò. Ï
Êéôßïõ êáôçãïñÞèçêå óáí Üèåïò, Üðéóôïò ìáóüíïò ìåãÜëç êáôçãïñßá ãéá
ôçí åðï÷Þ! Ç êáôçãïñßá îåêßíçóå áðü Ýíáí Ãéáëïõóßôç Ýìðïñï, ôïí Êýñï
Éùáííßäç, ôïí ïðïßï ï Êéôßïõ ìÞíõóå ãéá äõóöÞìéóç. Ï Éùáííßäçò äåí ìðü-
ñåóå íá áðïäåßîåé ôéò êáôçãïñßåò ôïõ êáé êáôáäéêÜóôçêå óå ðñüóôéìï. Óôç
óõíÝ÷åéá, ïé êéôéáêïß êáôçãüñçóáí ôïí Êõñçíåßáò ãéá ìáêñáêéóìü (äçë.
ïðáäü ôïõ Åëëáäßôç êëçñéêïý ÌáêñÜêç).
Ïé åêëïãÝò ãéá ôçí áíÜäåéîç ôùí åéäéêþí áíôéðñïóþðùí Ýãéíáí óôéò 3
Óåðôåìâñßïõ êáé ôùí ãåíéêþí óôéò 10, óå öáíáôéóìÝíç áôìüóöáéñá. Êáé ïé
äýï ðáñáôÜîåéò åß÷áí ðáñÜðïíá êáé ìéëïýóáí ãéá ðáñáíïìßåò. Åíþ üìùò ïé
êõñçíåéáêïß äåí ìðïñïýóáí íá ðñïâïýí óå ðñïâëÝøåéò, ïé ïðáäïß ôïõ Êéôßïõ
áíáêïßíùóáí áìÝóùò ìåôÜ ôéò åêëïãÝò üôé åß÷áí ðåôý÷åé íá åîáóöáëßóïõí 46
áðü ôïõò 60 ãåíéêïýò áíôéðñïóþðïõò. Ç êõñçíåéáêÞ ðáñÜôáîç Üñ÷éóå íá
åîåëÝã÷åé åíóôÜóåéò, åíþ ç êéôéáêÞ êáôçãüñçóå ôïõò ðñþôïõò üôé åðéíüçóáí
ôéò åíóôÜóåéò, þóôå íá äþóåé ç Óýíïäïò ðñáîéêïðçìáôéêÜ ôçí ðëåéïøçößá
óôïõò äéêïýò ôçò.
Åíþ ç êñßóç óõíå÷éæüôáí óôïõò êüëðïõò ôçò Åêêëçóßáò, äýï ìÝëç ôçò
ÉåñÜò Óõíüäïõ ðÝèáíáí, ï çãïýìåíïò Ìá÷áéñÜ êáé ï Ýîáñ÷ïò Êáñðáóßáò.
Áõôü åíÝôåéíå ôçí êñßóç ãéáôß ç ÉåñÜ Óýíïäïò ÷áñáêôçñéæüôáí «Óýíïäïò
êáëïãÞñùí» êé ü÷é Óýíïäïò ôçò ÁõôïêåöÜëïõ Åêêëçóßáò ôçò Êýðñïõ. Ï
Öéëüèåïò üìùò äåí ôï Ýâáëå êÜôù, óõìðëÞñùóå ôç Óýíïäï ìå Ýíáí íÝï
çãïýìåíï, ôïí ÌçôñïöÜíç, ðïõ åêëÝ÷ôçêå êáé ÷åéñïôïíÞèçêå áðü ôïí Êõ-
ñçíåßáò (ðáñÜíïìá, áöïý ï Ìá÷áéñÜò õðÜãåôáé óôçí áñ÷éåðéóêïðéêÞ ðåñéöÝ-
ñåéá êáé ìüíï ï áñ÷éåðßóêïðïò ìðïñïýóå íá ôïí ÷åéñïôïíÞóåé). Ç êñßóç ðïõ
äçìéïõñãÞèçêå Ýðáéñíå ïëïÝíá êáé ìåãáëýôåñåò äéáóôÜóåéò. Ïé 46 áíôéðñü-
óùðïé ôïõ Êéôßïõ, ìå åðéêåöáëÞò ôïí ßäéï, áðïöÜóéóáí íá óõæçôÞóïõí ôï
èÝìá ìå ôç Óýíïäï êé áí äåí ãßíïíôáí äåêôÝò ïé áðüøåéò ôïõò íá æçôÞóïõí ôç
- 35 -
ìåóïëÜâçóç ôçò Åêêëçóßáò ôçò ÅëëÜäáò êáé ôùí Ðáôñéáñ÷åßùí Êùíóôá-

íôéíïõðüëåùò, Áëåîáíäñåßáò êáé Éåñïóïëýìùí. ¼ôáí ôá ìÝëç ôçò ÉåñÜò
Óõíüäïõ áðÝññéøáí ôçí áßôçóç ôùí áíôéðñïóþðùí íá áðåõèõíèåß ðñïò ôá
Ðáôñéáñ÷åßá, ôüôå ïé ßäéïé áíÝëáâáí ôçí ðñùôïâïõëßá êáé áðåõèýíèçêáí ðñïò
ôïí Ïéêïõìåíéêü ÐáôñéÜñ÷ç, ôïí ïðïßï åêëéðáñïýóáí, üðùò ôüíéæáí, íá óõ-
íåííïçèåß ìå ôéò Üëëåò Åêêëçóßåò ãéá íá óôåßëïõí áñ÷éåñåßò ãéá ìåëÝôç ôïõ
èÝìáôïò ðïõ åß÷å ðñïêýøåé êáé íá óõóôáèåß êáíïíéêÞ Óýíïäïò. Åðßóçò, óôïí
Ïéêïõìåíéêü ÐáôñéÜñ÷ç êáôáããÝëèçêå êáé ç «åêëïãÞ» (áðü ôïõò áíôéðñï-
óþðïõò ðïõ åêëÝ÷ôçêáí ôï 1899, áëëÜ äåí êáôÝëçîáí ôüôå ëüãù äéáöù-
íéþí) óáí ìçôñïðïëßôç ÐÜöïõ ôïõ Åëëáäßôç áñ÷éìáíäñßôç ÐáíáñÝôïõ Äïõ-
ëçãÝñç.
ÁðïôÝëåóìá ôùí óõíå÷þí êáôáããåëéþí êáé åêêëÞóåùí áðü ôçí Êýðñï
ðñïò ôïí Ïéêïõìåíéêü ÐáôñéÜñ÷ç Êùíóôáíôßíï êáé áñãüôåñá Éùáêåßì êáé
ôïõò Üëëïõò ÐáôñéÜñ÷åò, Þôáí ç êéíçôïðïßçóç áõôþí êáé ç ðáñÝìâáóç/
åðÝìâáóç óôá ôçò Åêêëçóßáò ôçò Êýðñïõ. Ðñïóêüììáôá óôïí Êéôßïõ
Ýöåñå êáé ç Áããëßá, ç ïðïßá äåí åõíïïýóå îÝíç åðÝìâáóç êáé åðéäßùêå ôç
ëýóç åíôüò ôçò Êýðñïõ. Ôçí áðüöáóç ôçò êõâÝñíçóçò íá ìçí õðÜñîåé îÝíç
åðÝìâáóç óôï åêêëçóéáóôéêü æÞôçìá åîÝöñáóå ï áñìïóôÞò óå áíôéðñïóù-
ðåõôéêïýò ðáñÜãïíôåò ôïõ íçóéïý.
Ç Êýðñïò óõíÝ÷éæå íá óõãêëïíßæåôáé ãýñù áðü ôçí êñßóç ìÝ÷ñé ôï 1909.
Ï Ïéêïõìåíéêüò ÐáôñéÜñ÷çò Éùáêåßì «åêëÝãåé» óáí áñ÷éåðßóêïðï ôïí ìç-
ôñïðïëßôç Êåñýíåéáò Êýñéëëï, ìÝóá áðü ðïëëÝò áíôéäñÜóåéò. ÈëéâåñÜ ãåãï-
íüôá åðéóõìâáßíïõí, ïðüôå ï áñìïóôÞò êçñýóóåé êáôÜóôáóç åêôÜêôïõ áíÜ-
ãêçò. Êáèïñéóôéêü ãåãïíüò õðÞñîå ç Ýãêñéóç íïìïó÷åäßïõ áðü ôï Íïìïèåôé-
êü Óõìâïýëéï ðïõ ðñïêÞñõîå åêëïãÝò, êáôÜ ôéò ïðïßåò áíáäåß÷èçêå ôåëéêÜ
ùò áñ÷éåðßóêïðïò ï Êéôßïõ Êýñéëëïò. Ç Êýðñïò Ý÷åé äýï áñ÷éåðéóêüðïõò!
Áêïëïõèïýí óõãêñïýóåéò. ÔåëéêÜ, ï áðü Êéôßïõ Êýñéëëïò áíáãíùñßæåôáé ùò
áñ÷éåðßóêïðïò, üóï êé áí öùíáóêïýóáí ïé êõñçíåéáêïß êáé ï Ïéêïõìåíéêüò
ÐáôñéÜñ÷çò Éùáêåßì. Ç ðñïêÞñõîç êáé ç åêëïãÞ ìçôñïðïëéôþí ÐÜöïõ
(ÉÜêùâïò ÁíôæïõëÜôïò) êáé Êéôßïõ (ÌåëÝôéïò ÌåôáîÜêçò, ìåôÝðåéôá ìç-
ôñïðïëßôçò Áèçíþí, Ïéêïõìåíéêüò ÐáôñéÜñ÷çò êáé ÐáôñéÜñ÷çò Áëåîáíäñåß-
áò) êëåßíåé ïñéóôéêÜ ôï áñ÷éåðéóêïðéêü æÞôçìá, ìåôÜ áðü 10÷ñïíç äéáðÜëç,
ìå ÷éëéÜäåò áíôåãêëÞóåéò, áëëçëïêáôçãïñßåò, ôçëåãñáöÞìáôá, åðéóôïëÝò,
õðïìíÞìáôá êáé ìçíýìáôá.
- 36 -
ÔÇËÅÃÑÁÖÇÌÁ ÏÉÊ. ÐÁÔÑÉÁÑ×Ç ÐÑÏÓ Ì. ÊÕÑÇÍÅÉÁÓ (8/12/1900)
«Êùíóôáíôéíïýðïëéò 8.12.1900
Ìçôñïðïëßôçí Êõñçíåßáò
Ëåõêùóßá Êýðñïõ
ÐñïâëÝðïíôåò óõíåðåßáò äõóáñÝóôïõò öñüíéìïí èåùñïýìåí áíáóôïëÞí åîå-
ëÝãîåùí åêëïãþí. ÁíÜããåéëïí ôïéò ðåñß Óå.
ÐáôñéÜñ÷çò Êùíóôáíôßíïò»
ÔÇËÅÃÑÁÖÇÌÁ É. ÓÕÍÏÄÏÕ ÊÕÐÑÏÕ ÐÑÏÓ ÏÉÊ. ÐÁÔÑÉÁÑ×Ç

(8/12/1900)
«ÐáôñéÜñ÷çí Ïéêïõìåíéêüí, Êùíóôáíôéíïýðïëéí

ÐáôñéÜñ÷çí Áëåîáíäñåßáò, ÁëåîÜíäñåéáí
ÉåñÜ Óýíïäïò êáíïíéêþôáôá, äéêáéüôáôá åêôåëåß êáèÞêïí õðÝñ Åêêëçóß-
áò. Ðëåßïíá Ôá÷õäñïìéêþò. Êõñçíåßáò»
ÔÇËÅÃÑÁÖÇÌÁ ÏÉÊ. ÐÁÔÑÉÁÑ×Ç ÐÑÏÓ Ì. ÊÕÑÇÍÅÉÁÓ

(20/12/1900)
«20 Äåêåìâñßïõ 1900

ÄéáôÜæåóáé ðáýóáé åîåëÝãîåéò åêëïãþí. Ðáôñéáñ÷éêïß èñüíïé óõíåííïïýíôáé
ôåëåóöüñùí ìÝôñùí ðñïò áðïóüâçóéí êéíäýíïõ Åêêëçóßáò Êýðñïõ. ÁíÜããåé-
ëïí ôïéò ðåñß Óå.
Êùíóôáíôßíïò»
ÔÇËÅÃÑÁÖÇÌÁ ÐÁÔÑ. ÁËÅÎÁÍÄÑÅÉÁÓ ÐÑÏÓ Ì. ÊÕÑÇÍÅÉÁÓ

(9/1/1901)
«ÁëåîÜíäñåéá, 9.1.1901
Êýñéëëïí Êõñçíåßáò Ìçôñïðïëßôçí
Ëåõêùóßáí Êýðñïõ
Óôåíþò óõíéóôþíôåò ÕìåôÝñá áãÜðç åðéâåâëçìÝíçí ÁõôÞ öñïíôßäá ðåñß
åéñçíåýóåùò áäåëöÞò åí Êýðñù Åêêëçóßáò ðáñáêáëïýìåí áäåëöéêþò ðÜ-
íôáò ìåôÝ÷ïíôáò êáé ìç ìåôÝ÷ïíôáò óõíïäéêþí óõíåäñéÜóåùí, áíáóôåßëáé
ðÜóáí åêëïãéêÞí ðñÜîéí, áíáìåßíáé ãñÜììáôá áäåëöéêÜ ÁãéùôÜôùí Ðáôñéáñ-
÷éêþí Èñüíùí êáé áíáâáëåßí Ü÷ñéò áößîåùò áõôþí åîÝëåãîéí åêëïãþí ëáúêþí
- 37 -
áíôéðñïóþðùí, ðÜóáí ðåñß ôáýôá Üêáéñïí åðßóðåõóéí ðñï ôïõ åîáíôëçèåßíáé

ðÜíôá åéñçíéêÜ ìÝôñá ðáñáêïëïõèåß åõèýíç, áö çò ï Êýñéïò áðáëëÜîåé
ÕìåôÝñáí Ðáíéåñüôçôá.»
ÕÐÏÌÍÇÌÁ Ì. ÊÉÔÉÏÕ ÐÑÏÓ ÁÃÃËÏÍ ÁÑÌÏÓÔÇÍ (2/2/1901)
«Åîï÷þôáôå,
ËáìâÜíù ôçí ôéìÞí íá êáèõðïâÜëù êáé åããñÜöùò ôç Õìåô. Åîï÷üôçôé
ôçí ãíþìçí ìïõ ðåñß ôïõ áíáöõÝíôïò æçôÞìáôïò Ýíåêá ôçò ãåíïìÝíçò åê-
êëÞóåùò ðñïò ôáò ÁõôïêåöÜëïõò Åêêëçóßáò, üðùò áðïóôåßëùóéí áíôéðñï-
óþðïõò åéò Êýðñïí ðñïò óõãêñüôçóéí êáíïíéêÞò ÉåñÜò Óõíüäïõ êáé åðßëõóéí
ôïõ Áñ÷éåðéóêïðéêïý æçôÞìáôïò.
Åðáñ÷éáêÞ äå Óýíïäïò, ßíá áé áðïöÜóåéò áõôÞò Ý÷ùóé êýñïò, ðñÝðåé í
áðïôåëÞôáé óõìöþíùò ðñïò ôïõò éåñïýò ôçò Ïñèïäüîïõ çìþí Åêêëçóßáò
êáíüíáò åê ôñéþí ôïõëÜ÷éóôïí Åðéóêüðùí. ÁëëÜ äéÜ ôïõ èáíÜôïõ ôïõ áïéäÞ-
ìïõ Áñ÷éåðéóêüðïõ êáé ÐñïÝäñïõ ôçò ÉåñÜò Óõíüäïõ êáé ôïõ Åðéóêüðïõ
ÐÜöïõ ôïõ ðñþôïõ ôç ôÜîåé åê ôùí Ìçôñïðïëéôþí Ýðáõóåí áíáãêáßùò íá
õðÜñ÷ç ðáñ çìßí Åðáñ÷éáêÞ ÊáíïíéêÞ Óýíïäïò. Ôïéïýôù ôñüðù ç Åêêëç-
óßá çìþí ðåñéÞëèåí åéò äõó÷åñÞ èÝóéí, ôçí ïðïßáí åäåßíùóáí Ýôé ìÜëëïí áé
åíóôÜóåéò, áßôéíåò çãÝñèçóáí åíáíôßïí ôçò åêëïãÞò ðëåßóôùí ôùí ðñïò åêëï-
ãÞí Áñ÷éåðéóêüðïõ áíôéðñïóþðùí.
Ôáò åíóôÜóåéò ôáýôáò Ýäåé êáôÜ ôá Ýêðáëáé êáèéåñùìÝíá ðáñ çìßí íá
åîåëÝãîç ç ÉåñÜ Óýíïäïò êáíïíéêþò óõãêåêñïôçìÝíç. Ôïéáýôç üìùò åí Êý-
ðñù, ùò åßðïìåí, ïýôå õðÜñ÷åé, ïýôå åßíáé äõíáôüí íá óõãêñïôçèÞ êáíïíéêþò
Üíåõ ðñïóëÞøåùò Åðéóêüðùí ðáñÜ ôùí áäåëöþí Åêêëçóéþí, äéüôé ìüíïí
äýï Åðßóêïðïé õðÜñ÷ïõóé óÞìåñïí åí Êýðñù, ï Üã. Êõñçíåßáò êáé åãþ· êáé
åãþ ìåí áðåìáêñýíèçí ðñï ðïëëïý ôçò É. Óõíüäïõ äéÜ ëüãïõò óðïõäáßïõò,
åêåßíïò äå êáôçãïñåßôáé ùò áéñåôéêüò, êáé áìöüôåñïé ùò áìÝóùò åíäéáöåñüìå-
íïé êáèü õðïøÞöéïé, áðïêëåéüìåèá ôïõ äéêáéþìáôïò ôçò åîåëÝãîåùò ôùí
åêëïãþí êáôÜ ôå ôï åêêëçóéáóôéêüí êáé ðïëéôéêüí äßêáéïí.
ÄéÜ ôïõò ëüãïõò ôïýôïõò ïé åêëåãÝíôåò áíôéðñüóùðïé ðáíôïéïôñüðùò ðñï-
óðáèÞóáíôåò êáé ðåéóèÝíôåò üôé åí Êýðñù äé çìþí áõôþí ç ëýóéò ôïéïýôïõ
æçôÞìáôïò åßíáé áäýíáôïò, åæÞôçóáí ðáñÜ ôùí ÁõôïêåöÜëùí Åêêëçóéþí í
áðïóôåßëùóéí åéò Êýðñïí ôïí áíáãêáßïí áñéèìüí Åðéóêüðùí, üðùò äéÜ ôïéïý-
ôùí êáôáóôÞ äõíáôÞ ç óõãêñüôçóéò êáíïíéêÞò åðáñ÷éáêÞò Óõíüäïõ, ôçò
ïðïßáò Ýñãïí èá åßíáé ç åîÝëåãîéò ôùí äéáöüñùí åíóôÜóåùí, ç õðü ôçí
- 38 -
åðßâëåøéí áõôþí åðáíÜëçøéò ôùí åêëïãþí áí ðáñáóôÞ áíÜãêç êáé ç áðü

êïéíïý ìåôÜ ôùí áíôéðñïóþðùí ôïõ ëáïý åêëïãÞ Áñ÷éåðéóêüðïõ êáé ïõäÝí
ðëÝïí.
Áé áäåëöáß Åêêëçóßáé Êùíóôáíôéíïõðüëåùò, Áëåîáíäñåßáò êáé Éåñïóïëý-
ìùí ðñïèýìùò áðåöÜóéóáí íá ðáñÜó÷ùóé ôçí áäåëöéêÞí áõôþí áñùãÞí êáé
äéþñéóáí åêÜóôç áíÜ Ýíá Åðßóêïðïí ðñïò óõãêñüôçóéí åí Êýðñù åãêýñïõ
åðáñ÷éáêÞò Óõíüäïõ. Ïýôù ôï óêáíäáëþäåò ôïýôï æÞôçìá, ôï óõíôáñÜóóïí
ôçí çìåôÝñáí Åêêëçóßáí, åöáßíåôï åããßæïí ðñïò êáíïíéêÞí ëýóéí, üôå áßöíçò
áíåêïéíþèç õðü ôçò ÊõâåñíÞóåùò ç åðéèõìßá ôïõ Õðïõñãïý, üðùò åîåõñåèÞ
ôñüðïò íá åðéëõèÞ åðéôïðßùò äé çìþí áõôþí ôùí öëÝãïí åêêëçóéáóôéêüí
æÞôçìá, êáèüôé ç Ýëåõóéò ôùí áíôéðñïóþðùí ôùí Ðáôñéáñ÷þí åîåëÞöèç ùò
îåíéêÞ åðÝìâáóéò ðñïóâÜëëïõóá ôá ðñïíüìéá ôçò Åêêëçóßáò ôçò Êýðñïõ. Ç
ãíþìç áýôç, Åîï÷þôáôå, åðéôñÝøáôÝ ìïé íá åßðù, äåí óõíÜäåé ðïóþò ðñïò
ôï ðíåýìá ôçò çìåôÝñáò Åêêëçóßáò, ðñïò êáèéåñùèÝíôá ðñïçãïýìåíá êáé
ðñïò ñçôÜò åêêëçóéáóôéêÜò äéáôÜîåéò, ùò ôïýôï öáßíåôáé åê ôçò åêêëçóéá-
óôéêÞò çìþí éóôïñßáò. (ºäå Éóôïñßáí Êõðñéáíïý, óåëßò 383.)
Ç åêêëçóéáóôéêÞ éóôïñßá åí ãÝíåé êáé éäßá ç ôçò Êýðñïõ âñßèïõóé ðáñá-
äåéãìÜôùí êáôáäåéêíõüíôùí áñéäÞëùò üôé ïðïôåäÞðïôå êáé ïéáäÞðïôå Áõôï-
êÝöáëïò Ïñèüäïîïò Åêêëçóßá Þèåëåí åõñåèÞ åéò äõó÷åñÞ èÝóéí, áé ëïéðáß
Åêêëçóßáé ùò áäåëöáß ïöåßëïõóé íá Ýñ÷ùíôáé áñùãïß, åßôå áõèïñìÞôùò, åßôå
êáôüðéí ðñïóêëÞóåùò. Êáé ßíá äéáðéóôùèÞ ôùí éó÷õñéóìþí ìïõ ôïýôùí, èá
ìíçìïíåýóù ðåñéóôÜóåþí ôéíùí, ðáñáëåßðùí óðïõäáßáò ãíþìáò óçìåñéíþí
åéäéêþí èåïëüãùí, áðïöáíèÝíôùí Þäç õðÝñ ôçò ãíþìçò çìþí ðåñß ôïõ æçôÞ-
ìáôïò ôïýôïõ, êáè Üò (ðåñéóôÜóåéò) áé ÁõôïêÝöáëïé Åêêëçóßáé ðñïóÞíåãêïí
ôçí áñùãÞí ôùí åéò ôçí äåïìÝíçí ôáýôçò áäåëöÞí áíåîÜñôçôïí Åêêëçóßáí,
÷ùñßò íá èåùñçèÞ ôïýôï îåíéêÞ åðÝìâáóéò êáé ÷ùñßò íá ðÜèç åê ôïýôïõ ôï
áõôïêÝöáëïí áõôÞò. Ôù 1222 åðß Ëïõæéíéáíþí, üôå ïé Ëáôßíïé Åðßóêïðïé
êáôåðßåæïí ðáíôïéïôñüðùò ôïõò ïñèïäüîïõò Åðéóêüðïõò ôçò Êýðñïõ, ðñïò
ôï Ðáôñéáñ÷åßïí ôçò Êùíóôáíôéíïõðüëåùò Ýóôñåøáí üìùò ïé êáôáäõíá-
óôåõüìåíïé êáé åêåßèåí åæçôÞèç áñùãÞ.
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Åê ôïýôùí ðÜíôùí êáé Üëëùí ðïëëþí ðáñáäåéãìÜôùí áóöáëþò óõíÜãå-
ôáé, üôé ïóÜêéò ìßá ïéáäÞðïôå ÁõôïêÝöáëïò Ïñèüäïîïò Åêêëçóßá åõñßóêåôáé
åéò äõó÷åñåßò ðåñéóôÜóåéò, áö ùí äåí äýíáôáé êáíïíéêþò íá áðáëëáãÞ ìüíç,
êáèÞêïí Ý÷åé íá åðéêáëåóèÞ ôçí áíôßëçøéí ôùí áäåëöþí Åêêëçóéþí, åéò áò
- 39 -
åðéâÜëëåôáé íá äñÜìùóéí åéò âïÞèåéÜí ôçò êáé íá åîáãÜãùóéí áõôÞí ôçò åéò
çí ðåñéåðëÜêç äåéíÞò èÝóåùò, åíåñãïýóáé ðÜíôïôå óõìöþíùò ðñïò ôïõò
èåìåëéþäåéò ôçò Ïñèïäüîïõ Åêêëçóßáò êáíüíáò.
ÐÝðïéèá, Åîï÷þôáôå, üôé ôá ïëßãá ôáýôá åê ôùí ðïëëþí áñêïýóéí üðùò
Üñùóé ðÜóáí ôõ÷üí õðÜñ÷ïõóáí áìöéâïëßáí ðåñß ôïõ æçôÞìáôïò ôçò äÞèåí
îåíéêÞò åðåìâÜóåùò êáé üôé ç ÕìåôÝñá Åîï÷üôçò èÝëç åõáñåóôçèÞ íá óõíç-
ãïñÞóç ðáñÜ ôç ÊåíôñéêÞ ÊõâåñíÞóåé õðÝñ ôá÷åßáò êáèüäïõ ôùí Ðáôñéáñ-
÷éêþí ÅîÜñ÷ùí, õö ùí êáé ìüíïí åßíáé äõíáôüí íá ëõèÞ êáíïíéêþò ôï
óõíôáñÜóóïí ôïí ïñèüäïîïí ðëçèõóìüí ôçò íÞóïõ åêêëçóéáóôéêüí æÞôçìá,
ðñïò áðïöõãÞí ïõ÷ß ðÜíôùò åõáñÝóôùí óõíåðåéþí êáé íá åêëåãÞ êáíïíéêþò
Áñ÷éåðßóêïðïò, ôïí ïðïßïí íá äýíáíôáé áé ëïéðáß ÁõôïêÝöáëïé Ïñèüäïîïé
Åêêëçóßáé íá áíáãíùñßóùóéí ùò ôïéïýôïí êáé ç Åêêëçóßá ôçò Êýðñïõ íá
èåùñçèÞ êáé åéò ôï ìÝëëïí ùò óõíçíùìÝíç ìåôÜ ôùí ëïéðþí Ïñèïäüîùí
Åêêëçóéþí.
Åõåëðéóôþí, üôé ç èåñìÞ áýôç óýóôáóéò êáé ôáðåéíÞ ìïõ ãíþìç ôý÷ç
ôçò äåïýóçò ðñïóï÷Þò ðáñÜ ôå ôç ÕìåôÝñá Åîï÷üôçôé êáé ôç óåâáóôÞ
ÊåíôñéêÞ ÊõâåñíÞóåé, äéáôåëþ õðÝñ ôçò Õìåô. Åîï÷üôçôïò ôáðåéíüò ðñïò
Èåüí ðáñáêëÞôùñ.
Ï ÊÉÔÉÏÕ ÊÕÑÉËËÏÓ»
ÔÇËÅÃÑÁÖÇÌÁ ÏÉÊ. ÐÁÔÑÉÁÑ×Ç ÐÑÏÓ Ì. ÊÉÔÉÏÕ (23/2/1901)
«ÌåôÜ ðïëëïý åíäéáöÝñïíôïò áíåãíþóèçóáí åí óõíåäñßá ôçò ðåñß çìÜò

Óõíüäïõ ôï ôå áäåëöéêüí ãñÜììá ôçò ÁõôÞò Éåñüôçôïò õðü ÷ñïíïëïãßáí 8
Öåâñïõáñßïõ å.Ý. êáé ôï åðéóõíçììÝíïí áõôþ åí áíôéãñÜöù õðüìíçìá ôùí 46
ãåíéêþí áíôéðñïóþðùí ôçò áõôÞò ÷ñïíïëïãßáò, ôï åðéäïèÝí ôù Å. ÁñìïóôÞ
ôçò Êýðñïõ ðåñß ôïõ õðü óõæÞôçóéí æçôÞìáôïò.
Êáé åí ðñþôïéò ìåí åêöñÜæïìåí ôçí åõáñÝóêåéáí çìþí åðß ôù üôé áé åí
ôù õðïìíÞìáôé ôùí åíôéìïôÜôùí áíôéðñïóþðùí åêôéèÝìåíáé áñ÷áß óõíÜäïõóé
ðñïò ôáò õö çìþí áñìïäßùò êáé åãêáßñùò üðïõ Ýäåé õðïóôçñé÷èåßóáò åðß ôç
âÜóåé ôïõ êáíïíéêïý äéêáßïõ êáé ôçò éóôïñßáò ôùí êáè çìÜò áãéùôÜôùí åí
ôç ÁíáôïëÞ Ïñèïäüîùí Åêêëçóéþí. ÐÜóá äå èåùñßá Þ ðñÜîéò áðü ôçò
âÜóåùò ôáýôçò ðáñåêêëßíïõóá ïõ äýíáôáé Ý÷åéí óôåññüôçôá ìüíéìïí Þ êýñïò
êáèïëéêüí. Äéü êáé áäéóôÜêôùò ðåðïßèáìåí, üôé ôï áñìüäéïí Âáóéëéêüí Âñåô-
ôáíéêüí Õðïõñãåßïí åðáñêþò Þäç äéáöùôéóèÝí ðåñß ôçò öýóåùò êáé ôïõ
÷áñáêôÞñïò ôïõ ðñïêåéìÝíïõ æçôÞìáôïò, ùò æçôÞìáôïò åêêëçóéáóôéêïý,
- 40 -
ðáýóåôáé èåùñïýí îåíéêÞí åðÝìâáóéí ôçí áäåëöéêÞí ðñïò áðïêáôÜóôáóéí ôçò

åéñÞíçò óýìðñáîéí ôùí ëïéðþí áãéùôÜôùí Ðáôñéáñ÷éêþí Èñüíùí.
Åí ôç ðåðïéèÞóåé ôáýôç áóìÝíùò äçëïýìåí ôç ÁõôÞò Éåñüôçôé, ÓõíïäéêÞ
äéáãíþìç, üôé ôï Ïéêïõìåíéêüí Ðáôñéáñ÷åßïí ìç äõíçèÝí ìÝ÷ñé ôïýäå, Ýíåêá
åõíïÞôùí ëüãùí, ßíá åîáóêÞóç ôçí ðñïò êáíïíéêÞí äéåõèÝôçóéí ôïõ åêëïãé-
êïý ôïýôïõ æçôÞìáôïò áäåëöéêÞí áõôïý ìåóïëÜâçóéí, ðñüèõìïí åóôéí åéò
åêôÝëåóéí ôïõ áäåëöéêïý ôïýôïõ êáèÞêïíôïò, ùò åðßóçò êáé ôï Ðáôñéáñ÷åßïí
Éåñïóïëýìùí, áìöüôåñá äå ðñï êáéñïý, ùò ãíùóôüí, äéïñßóáíôá ôïõò Ýîáñ-
÷ïõò áõôþí áíáìÝíïõóé ôçí áðáéôïõìÝíçí óõãêáôÜèåóéí ðñïò ôçí ðåñáéôÝñù
åíÝñãåéáí. Ôáýôá ôïßíõí ôç ÁõôÞò Éåñüôçôé ðñïöñüíùò áíáêïéíïýìåíïé, ðñï-
ôñåðüìåèá êáé óõíéóôþìåí áõôÞ ôå êáé ôïéò åíôéìïôÜôïéò êõñßïéò áíôéðñïóþ-
ðïéò, üðùò óõíå÷ßæïíôåò åðéôïðßùò ðáí íüìéìïí êáé óõíåôüí äéÜâçìá áíáìåß-
íçôå åí çóõ÷ßá êáé õðïìïíÞ ôçí ìåóïëÜâçóéí ôùí Ðáôñéáñ÷åßùí, óõíôåëÞ ä
Ýêáóôïò äéÜ ôçò ðñïóçêïýóçò ÷ñéóôéáíéêÞò ìåôñéïðáèåßáò êáé ðñáüôçôïò åéò
ôçí êáôåýíáóéí ôïõ åñåèéóìïý ôùí ðíåõìÜôùí êáé åéò ôçí ðñïðáñáóêåõÞí
ôçò êïéíÞò ðÜíôùí äéáëëáãÞò, çí åðéâÜëëåé ôï óõìöÝñïí ôçò áäåëöÞò Åê-
êëçóßáò ôçò Êýðñïõ êáé ôïõ ÷ñéóôåðùíýìïõ ðëçñþìáôïò. Ç äå ôïõ Èåïý
÷Üñéò
Ï Êùíóôáíôéíïõðüëåùò ÊÙÍÓÔÁÍÔÉÍÏÓ»
ÅÃÃÑÁÖÏÍ ÐÁÑÁÉÔÇÓÅÙÓ ÔÏÕ Ì. ÊÕÑÇÍÅÉÁÓ6 (18/2/1910)
«Åéñçíåýåéí åí åáõôïßò ôå êáé, åé äõíáôüí, ìåôÜ ðÜíôùí áíèñþðùí ôçò

ÁãéùôÜôçò Ìçôñüò Åêêëçóßáò áðïóôïëéêïßò ñÞìáóé äéáêåëåõïìÝíçò, ç ôá-
ðåéíüôçò çìþí ôç åíôïëÞ ôáýôç óôïé÷ïýóá, êáé ôçí åéñÞíçí åí ôç ÁãéùôÜôç
Åêêëçóßá Êýðñïõ ðïèïýóá ôå êáé óêïðïýóá, êáé åõèýò ìåí åí ôç åêëïãÞ
çìþí, ôç åí Âáóéëåõïýóç õðü ôçò ÉåñÜò Óõíüäïõ ôçò ÁãéùôÜôçò ÌåãÜëçò
6
Ôï Ýããñáöïí ðáñáéôÞóåùò áðü ôï áñ÷éåðéóêïðéêü áîßùìá Ýäùêå ðñïò õðïãñáöÞí
óôïí ìçôñïðïëßôç Êåñýíåéáò Êýñéëëï ï ìçôñïðïëßôçò Ëåïíôïðüëåùò Óùöñüíéïò, áðå-
óôáëìÝíïò (ìå ôïí ìçôñïðïëßôç Ôñéðüëåùò ÈåïöÜíç) ôïõ ÐáôñéÜñ÷ç Áëåîáíäñåßáò
Öùôßïõ. Ï ìçôñïðïëßôçò Ëåïíôïðüëåùò «åãåñèåßò åðÝäùêå ôç Á.Ð. ôù Ìçôñïðïëßôç
Êõñçíåßáò ôï Ýããñáöïí ôçò ðáñáéôÞóåùò áõôïý, õðïäåßîáò üôé äåüí íá õðïãñÜøç: Ï
Ìçôñïðïëßôçò Êõñçíåßáò Êýñéëëïò». ÌåôÜ ôçí õðïãñáöÞ ôïõ åããñÜöïõ ðáñáéôÞóåùò,
ï ìçôñïðïëßôçò Ëåïíôïðüëåùò «åðÝäùêå ôù áãßù Êõñçíåßáò åðéóôïëÞí ôïõ Ìáêáñéù-
ôÜôïõ Áñ÷éåðéóêüðïõ Êýðñïõ».
- 41 -
ôïõ ×ñéóôïý Åêêëçóßáò ôåëåóèåßóç äéÜ ôï Ýêñõèìïí ôüôå ôùí êáè çìÜò,
åóðåýóáìåí ðáñáéôçèÞíáé ôç åêëïãÞ Üôå ìç óõíôåëïýóçò åéò åéñÞíåõóéí ôçò
ÁãéùôÜôçò åí Êýðñù Åêêëçóßáò êáé óÞìåñïí åðáíáëáìâÜíïìåí ôçí ðáñáß-
ôçóéí, ßíá ôï áõôü êáé çìåßò êáé ðÜíôåò ìåè çìþí åéò áëëÞëïõò öñïíþóé
êáé ßíá êáôáñãçèÞ ðáò ìåñéóìüò åí ôù ðåñéïõóßù ëáþ· ïõ ãáñ ìåìÝñéóôáé ï
×ñéóôüò. Äé ï êáé èåñìþò ðáñáêáëïýìåí ôçí ÁãéùôÜôçí ÌåãÜëçí ôïõ
×ñéóôïý Åêêëçóßáí äÝîáóèáé ôçí ðáñáßôçóéí çìþí ôáýôçí áðü ôçò åêëïãÞò
åðß ôçí Áñ÷éåðéóêïðÞí Êýðñïõ ÷Üñéí ôçò åéñÞíçò^ ïõ ãáñ çìåßò, áëë ï
èåóðÝóéïò êçñýóóåé Ðáýëïò· ôá ôçò åéñÞíçò äéþêïìåí êáé ôá ôçò ïéêïäïìÞò
åéò áëëÞëïõò. Ôáýôá äå ôáðåéíþò ðáñáêáëïýíôåò áéôïýìåèá ôáò åõ÷Üò ôçò
ôå ÁãéùôÜôçò ÌåãÜëçò ôïõ ×ñéóôïý Åêêëçóßáò êáé ôçò ÁãéùôÜôçò åí
Êýðñù ÁðïóôïëéêÞò Åêêëçóßáò ðñïò Êýñéïí, üðùò áí äõíçèåßçìåí ôïí
êáëüí áãþíá èåïöéëþò ôåëÝóáé êáé ôç Üíùèåí áíôéëÞøåé åéò ôï éåñüí Ýñãïí
ôçò áíïñèþóåùò ôçò êáôáðåðéóôåõìÝíçò çìßí ÉåñÜò Ìçôñïðüëåùò óõíôåëÝ-
óáé åéò äüîáí ×ñéóôïý.
Åí ôç ÉåñÜ ÌïíÞ Êýêêïõ (Ëåõêùóßá) ôç 18 Öåâñ. 1910
Ï Ìçôñïðïëßôçò Êõñçíåßáò Êýñéëëïò»
ÅÐÉÓÔÏËÇ ÁÑ×ÉÅÐÉÓÊÏÐÏÕ ÐÑÏÓ Ì. ÊÕÑÇÍÅÉÁÓ (18/2/1910)
«Ôù ÌáêáñéùôÜôù ÐñïÝäñù Êõñçíåßáò êõñ Êõñßëëù, áäåëöþ êáé óõë-

ëåéôïõñãþ áãáðçôþ:
ÓåâÜóìéå êáé ðåñéóðïýäáóôå åí Êõñßù áäåëöÝ êáé óõëëåéôïõñãÝ Ìçôñï-
ðïëßôá Êõñçíåßáò êõñ Êýñéëëå. Ôçí õìåôÝñáí áãáðçôÞí çìßí Óåâáóìéüôçôá
áäåëöéêþò åí öéëÞìáôé áãßù ðåñéðôõóóüìåèá.
ÅëÜâïìåí áíôßãñáöïí ôçò ðáñáéôÞóåùò ôçò õìåôÝñáò Óåâáóìéüôçôïò áðü
ôÞò åêëïãÞò ôçò äéÜ ôçí ãíùóôÞí åêñõèìßáí ôùí êáè çìÜò ôåôåëåóìÝíçò
åðß ôù ôéìßù áõôÞò ïíüìáôé åí Êùí/ðüëåé, êáé áíáãíüíôåò áõôÞí ìåô
áêñéâåßáò ïõ ìüíïí åðçíÝóáìåí ôçí ðñÜîéí, áëëÜ êáé åõãíùìüíùò äéåôÝèçìåí
ðñïò ôçí õìåôÝñáí ðåñéóðïýäáóôïí çìßí êáé óåâáóìßáí Ðáíéåñüôçôá, ðñïèý-
ìùò ôï åî áõôÞò óõíôåëïýóáí åéò ôåëåßáí åîïìÜëõíóéí ôùí êáôáôñõ÷ïõóþí
ôá çìÝôåñá ðïëõ÷ñïíßùí äõó÷åñåéþí êáé åéò ðëÞñç åéñÞíåõóéí ôïõ ðåñéïõóßïõ
ëáïý ôçò êáè çìÜò ÁãéùôÜôçò ÁðïóôïëéêÞò Åêêëçóßáò êáè üôé ðáíôß ðïõ
äÞëïí êáé áíùìïëïãçìÝíïí, üôé ç óýíåóéò áõôÞò êáé üôå ôï ðñþôïí ìåôÜ ôçí
åêëïãÞí åêåßíçí ðáñçôåßôï êáé íõí, üôå ôçí áõôÞí ðáñáßôçóéí åðáíÝëáâåí,
õö åíüò êáé ìüíïõ êáôåóôï÷Üæåôï óêïðïý, ôçò åéñçíåýóåùò ôçò ôå êáè
- 42 -
çìÜò ÁãéùôÜôçò ÁðïóôïëéêÞò Åêêëçóßáò êáé ôçò ðåöéëçìÝíçò ðáôñßäïò.

Áóðáæüìåíïé ïõí åõãíùìüíùò ôçí èåïöéëÞ äéÜèåóéí ôçò õìåôÝñáò ðåñéóðïõäÜ-
óôïõ çìßí óåâáóìßáò Ðáíéåñüôçôïò, óðåýäïìåí êáé äéÜ ôùí äå ôùí áäåëöéêþí
çìþí ãñáììÜôùí óõã÷áñÞíáé áõôÞ êáé ôá âÝëôéóôá áõôÞ áðü ôïõ Ïõñáíßïõ
Áñ÷éðïéìÝíïò áéôÞóáóèáé, ðñïóáããåßëáé ä üôé ôïõ ëïéðïý ìÝëëïìåí êáé ðñï-
óáãïñåýåéí áõôÞí åí ôïéò ãñÜììáóé êáé ïíïìÜæåéí åí ôáéò åðéóÞìïéò åêêëçóéá-
óôéêáßò ðñÜîåóéí Ýíåêá öéëáäåëößáò Ìáêáñéþôáôïí Ðñüåäñïí Êõñçíåßáò
åð áãáèÞ ìíÞìç ôïõ ðüèïõ áõôÞò, ôïõ õðÝñ ôçò Åêêëçóßáò, êáé ôïõ Ýñãïõ
ôçò åéñÞíçò.
Áîéïýíôåò ä åðß ôïýôïéò üðùò êáé åéò ôïõðéüí ðñüèõìïí ðáñÝ÷ç çìßí ôçí
áäåëöéêÞí áõôÞò óýìðñáîéí åí ôáéò óõíäéáóêÝøåóé ðåñß ôùí ôçò êáè çìÜò
Åêêëçóßáò ðñáãìÜôùí êáé åí ôù êáè üëïõ õðÝñ ôçò Åêêëçóßáò áãþíé, ßíá
üóïí ïßïí ôå èÜôôïí åðéôåõ÷èÞ ç ôåëåßá åéò åéñÞíçí áðïêáôÜóôáóéò êáé ç åðß
âåâáßáí âåëôßùóéí áóöáëÞò ôñïðÞ ôùí êáè çìÜò áéôïýìåèá êáé áýèéò áõôÞ
Üíùèåí üóá êáëÜ, üóá åõêôÜ, üóá óùôÞñéá êáé ðåñéðôõóóüìåíïé áõôÞí åí
áãßù öéëÞìáôé äéáôåëïýìåí.
Åí Áñ÷éåðéóêïðÞ 18 Öåâñïõáñßïõ 1910
Ðñüèõìïò áõôÞò åí ×ñéóôþ áäåëöüò
Ï Êýðñïõ Êýñéëëïò»
ÐÑÏÓÖÙÍÇÓÇ ÁÑ×ÉÅÐÉÓÊÏÐÏÕ ÊÕÑÉËËÏÕ7 (19/2/1910)
«Áãáðçôïß åí ×ñéóôþ áäåëöïß, ÔÝêíá áãáðçôÜ,

Ç óôéãìÞ áýôç ôõã÷Üíåé áîßá éäéáéôÝñáò üëùò óçìåéþóåùò êáèüóïí õðü
ðÜíôùí ðéóôåýù êáôáíïåßôáé ç õðåñôÜôç óçìáóßá ôùí ãéíïìÝíùí.
Åðé äåêáåôßáí üëçí åðïôßóèç ç ößëç Ðáôñßò ìåôÜ ôçò Åêêëçóßáò ðéêñßáò
7
Óôéò 19 Öåâñïõñßïõ 1910 ïëïêëçñþèçêå ç åéñÞíåõóç óôçí Åêêëçóßá ôçò Êýðñïõ
ìå ôç óõíÜíôçóç óôçí Áñ÷éåðéóêïðÞ ôïõ áñ÷éåðéóêüðïõ êáé ôïõ ìçôñïðïëßôç Êåñý-
íåéáò, ïé ïðïßïé áíôÜëëáîáí ðñïóöùíÞóåéò êáé áóðáóìïýò. Óôçí óõíÝ÷åéá óõíåêëÞèç
åêëïãéêÞ óõíÝëåõóç êáôÜ ôçí ïðïßá åîåëÝãç íÝïò ìçôñïðïëßôçò ÐÜöïõ ï ÉÜêùâïò
ÁíôæïõëÜôïò. ÌåôÜ ôéò ðñïóöùíÞóåéò áêïëïýèçóáí æçôùêñáõãÝò «õðÝñ ôçò Åêêëçóß-
áò, ôçò Ðáôñßäïò, ôçò Á.Ì. ôïõ Áñ÷éåðéóêüðïõ ÐÜóçò Êýðñïõ, ôçò Á.È.Ì. ôïõ
Ïéêïõìåíéêïý ÐáôñéÜñ÷ïõ, ôçò Á.È.Ì. ôïõ ÐáôñéÜñ÷ïõ Öùôßïõ (Áëåîáíäñåßáò), ôïõ
ÌáêáñéùôÜôïõ ÐñïÝäñïõ Êõñçíåßáò, ôïõ Åëëçíéêïý ¸èíïõò êáé ôçò Åíþóåùò ôçò
Êýðñïõ ìåôÜ ôçò ÅëëÜäïò». Ôáõôü÷ñïíá Üñ÷éóáí íá ç÷ïýí ïé êáìðÜíåò ôùí åêêëçóéþí
êáé íá ìáæåýåôáé ï ëáüò óôçí Áñ÷éåðéóêïðÞ.
- 43 -
õðü ðÜíôùí, ðåñéôôüí ä áðïâáßíåé üðùò åãþ ôáýôáò áíáðôýîù. ¹äç ÷Üñéôé
èåßá åéóÞëèïìåí åéò åýäéïí ëéìÝíá, åéò ôïí ëéìÝíá ôçò óùôçñßáò êáé ôçò
åéñÞíçò. ¹äç ïõäÝí Üëëï Ý÷ù íá ðñïóèÝóù åéìÞ áðü ìõ÷þí êáñäßáò íá
äåçèþ ðñïò ôïí ÅéñçíÜñ÷çí ¾øéóôïí üðùò óõã÷ùñÞóç ðÜíôáò äé üóá êáôÜ
ôçí áîéïèñÞíçôïí äåêáåôßáí åãÝíïíôï.
Ï Èåüò ãÝíïéôï ßëåùò äé çìÜò êáé åìâÜëïé åí ôáéò êáñäßáéò áðÜíôùí
åéëéêñéíÞ áéóèÞìáôá áãÜðçò, åéñÞíçò, äéáëëáãÞò.»
- 44 -
6
1907: ÃÏÕÉÍÓÔÏÍ ÔÓÙÑÔÓÉË
Ôïí Ïêôþâñéï ôïõ 1907 (9-13/10) ï Ãïõßíóôïí Ôóþñôóéë, ôüôå õöõðïõñ-

ãüò Áðïéêéþí ôçò Ì. Âñåôáíßáò, åðéóêÝöèçêå ôçí Êýðñï êáè ïäüí ðñïò
ôçí Áßãõðôï. Ïé ¸ëëçíåò êÜôïéêïé ôïõ íçóéïý ôïí õðïäÝ÷ôçêáí ìå åëëçíé-
êÝò óçìáßåò êáé æçôùêñáõãÝò õðÝñ ôçò Ýíùóçò ôçò Êýðñïõ ìå ôçí ÅëëÜäá.
Ïé Ôïõñêïêýðñéïé äåí Ýëáâáí ìÝñïò óôçí õðïäï÷Þ ôïõ, åðåéäÞ ðëåüíáæáí ïé
åëëçíéêÝò óçìáßåò! Óå üëåò ôéò ðñïóöùíÞóåéò êáé óõíïìéëßåò ðïõ åß÷å ãéíü-
ôáí ëüãïò ãéá ôçí Ýíùóç êáé ðáñáëëçëéóìüò ìå ôï ðñïçãïýìåíï ôùí Åðôá-
íÞóùí, ôï ïðïßï, ùóôüóï, ï Ôóþñôóéë äåí äÝ÷ôçêå, ëÝãïíôáò ðùò ôá íçóéÜ
ôïõ Éïíßïõ êáôÝ÷ïíôáí áðü ôçí Áããëßá êáé óõíåðþò ìðïñïýóå ç ÷þñá ôïõ
íá ôá ðáñá÷ùñÞóåé óôçí ÅëëÜäá, åíþ ç ðåñßðôùóç ôçò Êýðñïõ Þôáí
äéáöïñåôéêÞ (ç Êýðñïò ðñïóáñôÞèçêå óôç ÂñåôáíéêÞ áõôïêñáôïñßá ôïí
ÍïÝìâñéï ôïõ 1914 êáé ôï 1925 êáôÝóôç âñåôáíéêÞ áðïéêßá). Óôïõò Ôïýñ-
êïõò ðïõ äéáìáñôõñÞèçêáí ãéá ôéò åèíéêïý ðåñéå÷ïìÝíïõ åêäçëþóåéò ôùí
ÅëëÞíùí, åßðå ðùò ïé ¸ëëçíåò åðÝëåîáí ôïí êáëýôåñï ôñüðï íá åêäçëþóïõí
ôéò åèíéêÝò ôïõò åðéèõìßåò, áëëÜ äåí èåùñåß üôé ðñïóÝâáëáí ôïõò ìùáìåèá-
íïýò, óôïõò ¸ëëçíåò äå åßðå ðùò èåùñåß ðïëý öõóéêü ôïí åêöñáæüìåíï ðüèï
ôïõò8.
«Åßíáé íïìßæù êáè ïëïêëçñßáí öõóéêüí ôï üôé ï ëáüò ôçò Êýðñïõ, üóôéò
Ý÷åé åëëçíéêÞí êáôáãùãÞí, èåùñåß ôçí óõã÷þíåõóéí ìåôÜ ôçò äõíáìÝíçò íá
èåùñçèÞ ìçôñüò ôïõ ùò éäåþäåò üðåñ äÝïí íá ðáñåèÜëðçôáé ðåñéôõ÷þò,
åõóåâþò êáé åíèÝñìùò. Ôïéïýôïí áßóèçìá åßíáé ðáñÜäåéãìá ôçò ðáôñéùôéêÞò
áöïóéþóåùò ôçò ôüóïí åõãåíþò ÷áñáêôçñéæïýóçò ôï Åëëçíéêüí ¸èíïò.»
8
Ãíùñßæïõìå åðáêñéâþò ôé åßðå ï Ôóþñôóéë áðü ôçí Åöçìåñßäá ôçò Êýðñïõ êáé ôç
ËåõêÞ Åöçìåñßäá ôçò åðï÷Þò ðïõ óõìöùíïýí, Ýóôù êé áí áñãüôåñá ï óåñ Ôæùñôæ ×éë
(George Hill) Ýêáíå äõï áëëáãÝò óôï êåßìåíï ôçò Éóôïñßáò ôçò Êýðñïõ ðïõ Ýãñáøå. Âë.
ÅéóáãùãÞ ôïõ C. M. Woodhouse óôç ÍÝá Éóôïñßá ôçò Êýðñïõ ôïõ Óôáýñïõ ÐáíôåëÞ,
1985, óåë. 10-11.
- 45 -
7
1912: ÍÔ. ËÏÛÍÔ-ÔÆÙÑÔÆ ÊÁÉ ÃÏÕÍÔÑÏÏÕ ÃÏÕÉËÓÏÍ -
ÅËÅÕÈÅÑÉÏÓ ÂÅÍÉÆÅËÏÓ
Ôá Ýôç 1912-1913 Þôáí ç ëáìðñüôåñç ðåñßïäïò óôçí éóôïñßá ôïõ êõðñéá-

êïý áëõôñùôéóìïý. Ïé áëëåðÜëëçëåò óôñáôéùôéêÝò åðéôõ÷ßåò óôïõò Âáëêá-
íéêïýò ÐïëÝìïõò êáé ç åäáöéêÞ åðÝêôáóç ôïõ Åëëçíéêïý Âáóéëåßïõ ðñïêÜ-
ëåóáí åíèïõóéáóìü, õðÞñ÷å äå ç áßóèçóç üôé ç Ýíùóç Þôáí «ðñïóå÷Þò êáé
âåâáßá». Ç åíùóéïëïãßá èïñýâçóå ôïõò Ôïýñêïõò ôçò Êýðñïõ, ïé ïðïßïé ìå
õðüìíçìÜ ôïõò ôï ÄåêÝìâñéï ôïõ 1912 ðñïò ôï Õðïõñãåßï Áðïéêéþí æÞôçóáí
ôçí ðñïóÜñôçóç ôçò Êýðñïõ óôç Âñåôáíßá. Ïé äéáäüóåéò ãéá ôçí Ýíùóç
åíéó÷ýèçêáí áðü ôç âñåôáíéêÞ äéåñåõíçôéêÞ ðñüôáóç ðñïò ôïí ÂåíéæÝëï, óôï
ðåñéèþñéï ôçò ÄéÜóêåøçò ôïõ Ëïíäßíïõ, ôï ÄåêÝìâñéï ôïõ 1912, ãéá ôçí
ðáñá÷þñçóç ôçò Êýðñïõ, ìå áíôÜëëáãìá ôç ÷ñÞóç ôïõ ëéìáíéïý ôïõ Áñãï-
óôïëßïõ áðü ôïí áããëéêü óôüëï óå ðåñßðôùóç ðïëåìéêÞò óýññáîçò.
Ôçí åðéâåâáßùóç ôçò ðñüôáóçò Ýêáíå áñãüôåñá ï Ëüõíô-Ôæùñôæ óå óõ-
íïìéëßá ôïõ ìå ôïí Áìåñéêáíü Ðñüåäñï Ãïýíôñïïõ Ãïõßëóïí, ç ïðïßá åßíáé
êáôáãñáììÝíç óôá ðñáêôéêÜ ôçò ÄéÜóêåøçò ÅéñÞíçò ôïõ Ðáñéóéïý. ÔåëéêÜ,
ç ðñüôáóç äåí ðÞñå ðñïôåñáéüôçôá ìÝóá óôç äßíç ôùí Âáëêáíéêþí ÐïëÝ-
ìùí. Óýìöùíá ìå ìåôáãåíÝóôåñç åîéóôüñçóç ôïõ ßäéïõ ôïõ ÂåíéæÝëïõ (6/11/
1931, óå óõíïìéëßá ôïõ ìå ôïí ðñåóâåõôÞ óôçí ÁèÞíá ÐÜôñéê ÑÜìóåû
[Patrick Ramsay]), ôï 1912 ï ôüôå õðïõñãüò Ïéêïíïìéêþí Ëüõíô-Ôæùñôæ,
ðáñïõóßá ôïõ Ðñþôïõ Ëüñäïõ ôïõ Íáõáñ÷åßïõ Ã. Ôóþñôóéë, ðñüôåéíå ôçí
ðáñá÷þñçóç ôçò Êýðñïõ óôçí ÅëëÜäá, Ýíáíôé åê÷ùñÞóåùò åí êáéñþ ðïëÝ-
ìïõ ôïõ ëéìáíéïý ôïõ Áñãïóôïëßïõ ùò áããëéêÞò âÜóçò. Ç áðÜíôçóç ôïõ
ÂåíéæÝëïõ óôç âñåôáíéêÞ ðñüôáóç ðåñéÝ÷åôáé óå ìíçìüíéü ôïõ ôïõ 19319.
9
Óð. Ìáñêåæßíç, ÐïëéôéêÞ Éóôïñßá ôçò ÍåùôÝñáò ÅëëÜäïò, ô. 4, óåë. 19 êáé ô. 3,
óåë. 243-244.
- 46 -
ÄÉÁËÏÃÏÓ ËÏÛÍÔ-ÔÆÙÑÔÆ ÊÁÉ ÃÏÕÍÔÑÏÏÕ ÃÏÕÉËÓÏÍ
«¸÷ù ôçí ðñüèåóç íá äþóù ôçí Êýðñï óôçí ÅëëÜäá.

ÈáõìÜóéá éäÝá! Ç Ôïõñêßá üìùò;
Äåí Ý÷ïõí êáíÝíá äéêáßùìá ðÜíù óå ìéá ÷þñá ðïõ ìåôÝôñåøáí óå
Ýñçìï.»
«...Äåí äéóôÜæù íá äå÷èþ êáô áñ÷Þí ôçí ðñüôáóéí, áöïý åí ðåñéðôþóåé

ãåíéêïý åõñùðáúêïý ðïëÝìïõ, åÜí åßìáé êõâåñíÞôçò ôçò ÅëëÜäïò, èá ôÜîù
áõôÞí ðáñÜ ôï ðëåõñüí ôçò Ì. Âñåôáííßáò. Áëë åðåéäÞ äåí ãíùñßæù ðïßïò
èá êõâåñíÜ ôüôå ôçí ÷þñáí, ïöåßëù íá ìåëåôÞóù ôï æÞôçìá, ãéá íá ßäù áí
ôïéáýôç óõìöùíßá äýíáôáé íá óõìâéâáóèÞ ðñïò ôçí ïõäåôåñüôçôá, ôçí ïðïßáí
ç ôüôå êõâÝñíçóéò äýíáôáé íá èåëÞóç åíäå÷ïìÝíùò íá ôçñÞóç. ÓõíåöùíÞèç
íá óõíÝëèùìåí äéá äåõôÝñáí öïñÜí ìåôÜ 3-4 çìÝñáò, ïðüôå áðÞíôçóá üôé
ðñïôéìþ åéò áíôÜëëáãìá ôçò Êýðñïõ íá ðáñá÷ùñÞóù áðü ôïõ êáéñïý ôçò
åéñÞíçò ôïí ëéìÝíá ôïõ Áñãïóôïëßïõ åéò ôçí áããëéêÞí êõñéáñ÷ßáí. (...) Ç
áðÜíôçóéò åêñßèç éêáíïðïéçôéêÞ... Ï óåñ Edward Grey èá ìå åêÜëåé äéá ôçí
ïñéóôéêÞí äéáôýðùóéí êáé ôçí õðïãñáöÞí ôçò óõìöùíßáò.»
- 47 -
8
1915: ÓÅÑ ÅÍÔÏÕÁÑÍÔ ÃÊÑÅÛ - ÓÅÑ ÖÑÁÍÓÉÓ ÅËËÉÏÔ -
ÁËÅÎÁÍÄÑÏÓ ÆÁÚÌÇÓ - ÅËÅÕÈÅÑÉÏÓ ÂÅÍÉÆÅËÏÓ
Ìå ôçí Ýíáñîç ôïõ Á´ Ðáãêüóìéïõ ÐïëÝìïõ ôï 1914, ï ÂåíéæÝëïò õðï-

óôÞñéîå ôçí åßóïäï ôçò ÅëëÜäáò óôïí ðüëåìï óôï ðëåõñü ôçò ÁíôÜíô êáé
äÝ÷ôçêå ìå éêáíïðïßçóç ôçí åîáããåëßá ôïõ ¢ããëïõ õðïõñãïý Åîùôåñéêþí
óåñ ¸íôïõáñíô ÃêñÝõ. Ç èÝóç ôïõ üìùò ðñïóÝêñïõóå óôï ÐáëÜôé. Ï
ÂåíéæÝëïò åß÷å íá áíôéìåôùðßóåé ôïí Êùíóôáíôßíï, åðçñåáóìÝíï áðü ôç
ãåñìáíéêÞ êïõëôïýñá êáé ôç óýæõãü ôïõ, áäåëöÞ ôïõ ÊÜéæåñ, Óïößá. Ðáñáé-
ôÞèçêå äõï öïñÝò êáôÜ ôç äéÜñêåéá ôïõ 1915. Óôéò 23 Óåðôåìâñßïõ 1915
áíÝëáâå ðñùèõðïõñãüò ï Áë. ÆáÀìçò, ï ïðïßïò Ýìåéíå ãéá Ýíá ìÞíá óôçí
åîïõóßá, ìå óêïðü íá ìçí åöáñìïóôåß ç åëëçíïóåñâéêÞ óõíèÞêç êáé íá
ôçñçèåß åëëçíéêÞ ïõäåôåñüôçôá. Ôçí åðïìÝíç ôïõ äéïñéóìïý ôïõ, ïé Ãåñìáíïß
êáôÝëáâáí ôï ÂåëéãñÜäé.
Óôéò 3/16 Ïêôùâñßïõ 1915, ï ¢ããëïò ðñåóâåõôÞò ìå äéÜâçìÜ ôïõ ðñü-
óöåñå óôçí ÅëëÜäá ôçí Êýðñï (êáé ü÷é ìüíï), åöüóïí ç ôåëåõôáßá Ýóðåõäå
óå âïÞèåéá ôçò Óåñâßáò. Ï ÆáÀìçò áðÝññéøå ôçí ðñïóöïñÜ, ìÝóù ôïõ
¸ëëçíá ðñÝóâç óôï Ëïíäßíï.
ÓÅÑ ÅÍÔÏÕÁÑÍÔ ÃÊÑÅÛ
«ÅÜí ç ÅëëÜò ôá÷èåß ìåôÜ ôçò Óåñâßáò ùò óýììá÷ïò áõôÞò êáé ìåôÜ-
ó÷åé ôïõ ðïëÝìïõ, ãíùñßæù üôé ç Ãáëëßá êáé ç Ñùóßá èá áíáãíùñßóïõí
áìöüôåñáé åõ÷áñßóôùò ðñïò ôçí ÅëëÜäá åäáöéêÜò ðáñá÷ùñÞóåéò ðïëý óðïõ-
äáßáò åðß ôçò ðáñáëßáò ôçò ÌéêñÜò Áóßáò »
- 48 -
[Ãéá ôçí áðüññéøç ôçò ðñïóöïñÜò Ýãñáøå:]
«Ìáèáßíïõìå üôé ç Âáóßëéóóá ôçò ÅëëÜäïò äÞëùóå ðùò áí Ýóôù êáé

Ýíáò Ãåñìáíüò óôñáôéþôçò óêïôùíüôáí áðü ¸ëëçíá èá Ýöåõãå áìÝóùò êáé
ãéá ðÜíôá áðü ôçí ÅëëÜäá »10
ÓÅÑ ÖÑÁÍÓÉÓ ÅËËÉÏÔ
«ÅÜí ç ÅëëÜäá Þèåëå óðåýóåé åéò âïÞèåéáí ôçò Óåñâßáò, õðïóôÜóáí Þäç
åðßèåóéí õðü ôçò Âïõëãáñßáò, ç ÌåãÜëç Âñåôáíßá õðüó÷åôáé ôçí ðáñá÷þ-
ñçóéí ôçò íÞóïõ Êýðñïõ. Ôïýôï äå áíåîáñôÞôùò ôçò åêâÜóåùò ôïõ ðïëÝìïõ.
Åðßóçò, üëáé áé ðñïçãïýìåíáé õðïó÷Ýóåéò åîçêïëïýèïõí õöéóôÜìåíáé. Ç Åë-
ëÜò äçëáäÞ èá óõììåôåß÷åí åéò ðåñßðôùóéí íßêçò, ìáæß ìå ôïõò óõììÜ÷ïõò
ôçò, ôùí ðëåïíåêôçìÜôùí áõôÞò.»
[Óå óõæÞôçóç ìå ôïí ÄçìÞôñéï ÑÜëëç óôç ÂïõëÞ]
« Ç Êýðñïò åßíáé ïëßãïí ìåãáëõôÝñá áðü ôçí éäéáßôåñÞí ìïõ ðáôñßäá,

Ý÷åé äéáêïóßáò ôñéÜêïíôá ðÝíôå ÷éëéÜäáò áñßóôùí ÅëëÞíùí Êýñéïé, äåí
åðñüêåéôï ìüíïí íá áðïêôÞóùìåí 235 ÷éëéÜäáò ðëçèõóìïý áëçèþò Åëëçíé-
êïý Ý÷ïíôïò ìüñöùóéí ç ïðïßá âåâáßùò, Ýíåêá ôçò ìáêñÜò áããëéêÞò êáôï-
÷Þò áðü 37åôßáò åõñßóêåôáé åéò åðßðåäïí ïõ÷ß êáôþôåñïí ôïõ ìÝóïõ üñïõ ôïõ
åðéðÝäïõ ôçò üëçò ÅëëÜäïò Èá ìïõ åðéôñáðåß íá ðáñáôçñÞóù üôé èá
åëáìâÜíïìåí Ýíáí ëáüí åéèéóìÝíïí åéò ôçí åõíïìßáí áðü ðïëëïý ÷ñüíïõ êáé ï
ïðïßïò èá ìáò Ýäéäåí Ýíá äéïéêçôéêüí ðñïóùðéêüí Üñéóôïí.»
10
Ã. ÃåùñãÞò, Ï Öéëåëåýèåñïò («ÅðéóçìÜíóåéò»): «¸óôù êé áí Ýíáò Ãåñìáíüò »
(2001).
- 49 -
9
1918-1920: ÓÕÍÄÉÁÓÊÅØÇ ÅÉÑÇÍÇÓ ÔÙÍ ÐÁÑÉÓÉÙÍ -
ÂÅÍÉÆÅËÏÓ - ÊÕÐÑÉÁÊÇ ÐÑÅÓÂÅÉÁ ÓÔÏ ËÏÍÄÉÍÏ
Óôéò 11 Íïåìâñßïõ 1918 õðïãñÜöçêå ç áíáêù÷Þ ìå ôç Ãåñìáíßá êáé

ôåëåßùóå ï Á´ Ðáãêüóìéïò Ðüëåìïò, üìùò ç ÓõíäéÜóêåøç ãéá ôçí ÅéñÞíç
Üñ÷éóå ôïí ÉáíïõÜñéï ôïõ 1919. ÐñùôáãùíéóôÝò ôçò ÓõíäéÜóêåøçò, ðïõ
ðñáãìáôïðïéåßôï óå ðåñéï÷Ýò ôïõ Ðáñéóéïý, Þôáí ïé Æùñæ Êëåìáíóþ, ÍôÝé-
âéíô Ëüõíô-Ôæùñôæ, Ãïýíôñïïõ Ãïõßëóïí, Âéôüñéï ÅìáíïõÝëå ÏñëÜíôï. Ï
ÂåíéæÝëïò óå õðüìíçìÜ ôïõ ðñïò ôïí Ëüõíô-Ôæùñôæ åðåäßùêå ôçí ðñïóÜñôç-
óç ïëüêëçñçò ôçò ÄõôéêÞò ÌéêñÜò Áóßáò êáé éäéüôõðï êáèåóôþò ãéá ôçí
Êùíóôáíôéíïýðïëç êáé ôçí ÁíáôïëéêÞ ÈñÜêç. Áñãüôåñá, áðçýèõíå õðüìíç-
ìá ðñïò ôç ÄéÜóêåøéí ôçò ÅéñÞíçò, üðïõ óçìåßùíå åéóáãùãéêÜ: «Ç ðëÞñçò
íßêç ôùí óõììÜ÷ùí êáé åôáßñùí êñáôþí ðáñÝ÷åé ôçí åõêáéñßáí ôïõ êáèïñé-
óìïý ôùí ðïëéôéêþí óõíüñùí ôùí åõñùðáúêþí êñáôþí âÜóåé áêñéâþò Þ
ôïõëÜ÷éóôïí êáôÜ ðëçóéåóôÝñáí ðñïóÝããéóéí ôùí ïñßùí ôùí åèíéêþí ôùí
ðåñéï÷þí. Ôïéïõôïôñüðùò èá äçìéïõñãçèåß ç áðáñáßôçôïò âÜóéò ôçò Êïéíù-
íßáò ôùí Åèíþí». Æçôïýóå ôç Âüñåéï ¹ðåéñï êáé ôç ÈñÜêç, ôç ÄõôéêÞ
ÌéêñÜ Áóßá, ôá ÄùäåêÜíçóá êáé ôçí Êýðñï. Ç ÄéÜóêåøç ðáñÝðåìøå ôá
õðïìíÞìáôá ôïõ ÂåíéæÝëïõ óå åðéôñïðÞ, ç ïðïßá óå ðüñéóìÜ ôçò ðáñá÷ù-
ñïýóå óôçí ÅëëÜäá ôç ÄõôéêÞ ÈñÜêç. Ùò ðñïò ôï êáèåóôþò ôçò ÌéêñÜò
Áóßáò ïé ¢ããëïé êáé ïé ÃÜëëïé óõìöþíçóáí õðÝñ ôçò ðáñá÷ùñÞóåùò ôçò
Óìýñíçò. Ïé åîåëßîåéò ðáñáóýñèçêáí áðü ôïí áíäñùèÝíôá Þäç ÊåìÜë. Ãéá
ôá ÄùäåêÜíçóá ç Éôáëßá áíáãíþñéæå ôçí ðáñá÷þñçóç óôçí ÅëëÜäá, ðëçí
ôçò Ñüäïõ, ôçí ôý÷ç ôçò ïðïßáò åîáñôïýóå áðü ôï ôé èá Ýðñáôôå ç Áããëßá
ãéá ôçí Êýðñï. Ãéá ôçí Êýðñï, ç óôÜóç ôïõ ÂåíéæÝëïõ Þôáí ìÜëëïí
÷ëéáñÞ, åíüóù Þëðéæå óå áããëéêÞ ãåííáéïäùñßá. Éäéáßôåñç áíáöïñÜ Ýêáíå ôï
- 50 -
ÖåâñïõÜñéï ôïõ 1919, üôáí ôá åýóçìá ôùí Ãïõßëóïí, Ëüõíô-Ôæùñôæ êáé

ÏñëÜíôï ôïí Ýêáíáí ðéï äéåêäéêçôéêü ãéá íá äçëþóåé óôï Áíþôáôï Óõìâïý-
ëéï üôé «ç Êýðñïò èá ðáñå÷ùñåßôï óôçí ÅëëÜäá üðùò êáé ôá ÄùäåêÜíç-
óá». Ïé ðñïôåñáéüôçôÝò ôïõ üìùò Þôáí ç ÌéêñÜ Áóßá êáé ç ÈñÜêç, ôéò
ïðïßåò èåùñïýóå ðéï óçìáíôéêÝò áðü ãåùãñáöéêÞò êáé ðïëéôéêÞò óçìáóßáò,
áëëÜ êõñßùò ðéï åöéêôü íá áðïêôçèïýí11. Áíýðáñêôç áðïäåß÷èçêå êáé ç
âñåôáíéêÞ âïýëçóç ãéá ðáñá÷þñçóç ôçò Êýðñïõ, ãåãïíüò ðïõ áðïäåéêíýåé ç
óõíèÞêç ðïõ õðÝãñáøå óôï ðåñéèþñéï ôçò ÓõíäéÜóêåøçò ìå ôç Ãáëëßá, ç
ïðïßá ðåñéåß÷å äéÜôáîç áðáãïñåõôéêÞ ãéá ðáñá÷þñçóç ôçò Êýðñïõ ÷ùñßò ôç
ãáëëéêÞ óõãêáôÜèåóç: «Ëüãù ôçò ãåùãñáöéêÞò êáé óôñáôçãéêÞò èÝóåùò
ôçò íÞóïõ Êýðñïõ, Ýîùèåí ôïõ Êüëðïõ ôçò ÁëåîáíäñÝôôáò, ç ÂñåôáíéêÞ
ÊõâÝñíçóéò óõìöùíåß üðùò ìç åðéëçöèåß äéáðñáãìáôåýóåùí äéÜ ôçí ðáñá-
÷þñçóéí Þ ôçí áðïîÝíùóéí (ôùí äéêáéùìÜôùí ôçò) åðß ôçò íÞóïõ Êýðñïõ
Üíåõ ôçò ðñïçãïýìåíçò óõãêáôáèÝóåùò ôçò ÃáëëéêÞò ÊõâåñíÞóåùò»! Óôçí
Êýðñï, áðü ôï ÍïÝìâñéï ôïõ 1918 Üñ÷éóå åíèïõóéþäçò ðñïåôïéìáóßá ãéá
åíùôéêÝò äéåêäéêÞóåéò. Óå Ýêôáêôç óõíåäñßá ôçò ÉåñÜò Óõíüäïõ êáé ôùí
ÅëëÞíùí âïõëåõôþí, áðïöáóßóôçêå ç óõãêñüôçóç êáé áðïóôïëÞ êõðñéáêÞò
ðñåóâåßáò, ãéá íá åñãáóôåß «ðáñÜ ôïéò ðïëéôéêïßò åí Áããëßá êýêëïéò ðñïò
ðáñá÷þñçóéí ôçò Êýðñïõ åéò ôçí ÅëëÜäá». Ôçí åðïìÝíç êïéíïðïéÞèçêå
óôïí ëáü ôï êåßìåíï ôçò áðüöáóçò. Óôï Ðáñßóé ç ðñåóâåßá óõíáíôÞèçêå ìå
ôïí ÂåíéæÝëï, ãéá ôïí ïðïßï, óçìåéùôÝïí, áðïôåëïýóå ðåðïßèçóç êáé âåâáéü-
ôçôá ç åê ìÝñïõò ôçò Âñåôáíßáò ðáñá÷þñçóç ôçò Êýðñïõ óôçí ÅëëÜäá.
Óôç óõíÜíôçóç åðéóÞìáíå óôïõò Êõðñßïõò íá ðñïóÝîïõí íá ìç èßîïõí ôç
âñåôáíéêÞ åõáéóèçóßá: «Íá åßðçôå åéò ôï Ëïíäßíïí üôé áîéïßôå ôçí åèíéêÞí
óáò áðïêáôÜóôáóéí ìüíïí áðü ôçí Áããëßáí êáé äåí Ý÷åôå íá êÜìåôå ôßðïôå
11
ÊáôÜ ôïí ×ñßóôï ÁëåîÜíäñïõ («1919-1920: Ç áðïóôïëÞ êõðñéáêÞò ðñåóâåßáò
óôç óõíäéÜóêåøç åéñÞíçò óôï Ðáñßóé êáé ôï Ëïíäßíï», åöçì. Ðïëßôçò, Ýíèåôï ×ñïíéêü -
12/12/2010), «Þôáí öáíåñü üóï êáé äéêáéïëïãçìÝíï üôé ïé ðñïôåñáéüôçôåò ôïõ Åëåõèå-
ñßïõ ÂåíéæÝëïõ åêåßíç ôç óôéãìÞ Þôáí Üëëåò. ÁõôÝò êáèüñéæáí êáé ôçí åðéèõìßá ôïõ íá
ìç óõãêñïõóôåß ìå ôï Ëïíäßíï ôï ïðïßï Þôáí ï âáóéêüôåñïò õðïóôçñéêôÞò ôïõ óôç
äéåêäßêçóç ôçò ÈñÜêçò êáé ôçò äõôéêÞò ÌéêñÞò Áóßáò. Ç âñåôáíéêÞ åýíïéá Þôáí êÜôé
ðåñéóóüôåñï áðü áðáñáßôçôç þóôå íá åîïõäåôåñùèïýí ïé ãáëëéêÝò êáé ïé éôáëéêÝò áíôéñ-
ñÞóåéò óôéò ðéï ðÜíù êïñõöáßåò åèíéêÝò åðéäéþîåéò. Ç ëïãéêÞ Þôáí ðùò ïé Êýðñéïé,
åõñéóêüìåíïé óå óõììá÷éêÜ ÷Ýñéá, äåí áíôéìåôþðéæáí éäéáßôåñá ðñïâëÞìáôá, åíþ ôï
ìÝëëïí ôùí ÅëëÞíùí ôçò ÈñÜêçò êáé ôçò ÌéêñÜò Áóßáò äéáêõâåõüôáí Üìåóá».
- 51 -
ìå óõíÝäñéá»! Óôï Ëïíäßíï, ï ðñùèõðïõñãüò Ëüõíô-Ôæùñôæ áñíÞèçêå íá

óõíáíôÞóåé ôçí êõðñéáêÞ ðñåóâåßá åðéêáëïýìåíïò öüñôï åñãáóßáò. Ôá ìÝëç
ôçò óõíáíôÞèçêáí, ðïëý áñãüôåñá, ìå ôïí õðïõñãü Áðïéêéþí ëüñäï Ìßëíåñ,
ðïõ áñêÝóôçêå óå áüñéóôåò äéáâåâáéþóåéò áéóèçìÜôùí óåâáóìïý ê.ëð. ÌåôÜ
ôçí ðïëýìçíç ðáñáìïíÞ óôï Ëïíäßíï, ç ðñåóâåßá îáíáóõíáíôÞèçêå ìå ôïí
ÂåíéæÝëï, ï ïðïßïò ôïõò åßðå áðåñßöñáóôá ðëÝïí üôé ôï ÓõíÝäñéï ôçò ÅéñÞíçò
äåí ìðïñïýóå íá åîåôÜóåé ôçí ðåñßðôùóç ôçò Êýðñïõ. Ç Êýðñïò áðïôåëïý-
óå èÝìá ìåôáîý ÅëëÞíùí êáé ¢ããëùí. Óôç óõíÝ÷åéá ðáñáôçñÞèçêå óý-
ãêñïõóç ìåôáîý ôïõ ÂåíéæÝëïõ êáé ôùí ìåëþí ôçò ðñåóâåßáò.
ÄÉÁÊÇÑÕÎÇ «ÊÕÐÑÉÁÊÇÓ ÐÑÅÓÂÅÉÁÓ»
«Çìåßò Áñ÷éåðßóêïðïò ÐÜóçò Êýðñïõ êáé ïé ¸ëëçíåò Âïõëåõôáß êáèé-

óôþìåí ãíùóôüí åéò ôïí ëáüí üôé, ãåíïìÝíçò áíáêù÷Þò ôïõ ðïëÝìïõ, áðåöá-
óßóáìåí åí óõóêÝøåé ìåôÜ ôçò ÉåñÜò Óõíüäïõ üðùò ìåôáâþìåí åéò Áããëßáí
êáé åñãáóèþìåí õðÝñ ôçò åðéôåýîåùò ôçò ìéÜò, ìüíçò êáé áíáëëïéþôïõ
èåëÞóåùò ôïõ Êõðñéáêïý ëáïý, üðùò åíùèÞ ìåôÜ ôçò ìçôñüò ÅëëÜäïò.
Áðçõèýíèçìåí ðñïò ôïýôï ðñïò ôçí Á. Åîï÷üôçôá ôïí ÌÝãáí ÁñìïóôÞí
æçôïýíôåò ôçí Ýêäïóéí ôùí áíáãêáßùí åããñÜöùí êáé äéáâáôçñßùí.
Áíá÷ùñïýíôåò åê Êýðñïõ ðñïò åêðëÞñùóéí éåñùôÜôïõ êáèÞêïíôïò ôñÝ-
öïìåí óôåññÜí êáé áêëüíçôïí ðßóôéí üôé ç ìåãÜëç êáé öéëåëåõèÝñá Äýíáìéò,
åéò ÷åßñáò ôçò ïðïßáò åõñßóêåôáé ç ôý÷ç ôçò Ðáôñßäïò ìáò, èá åéóáêïýóç
ôçò äéêáßáò áîéþóåùò ôçò Åêêëçóßáò êáé ôïõ Ëáïý êáé èá äþóç äßêáéïí
ðÝñáò åéò ôçí ìáêñÜí äïõëåßáí ôçò Ðáôñßäïò ìáò.
Åéò ïõäÝíá åî õìþí åðéôñÝðåôáé íá áìöéâÜëëç üôé ç ÌåãÜëç Áããëßá, ç
åõãåíÞò ðñïóôÜôéò êáé óõíÞãïñïò ôïõ äéêáßïõ ôùí åèíþí, ç åîáããåßëáóá
ôïýôï ùò éåñüí äüãìá, êëçñïíïìçèÝí åéò áõôÞí õðü éóôïñßáò êáé ðáñáäüóåùí
ïëïêëÞñùí áéþíùí, åéò ïõäÝíá åî õìþí åðéôñÝðåôáé íá áìöéâÜëëç üôé ôï
äüãìá ôïýôï, üðåñ åßíáé åðßóçò áñ÷Þ êáé äüãìá çìþí êáé ôçò ìåãáëïõñãïý
êáé åíäüîïõ öõëÞò, åéò ôçí ïðïßáí áíÞêïìåí, èá åöáñìüóç êáé åðß ôçò
éóôïñéêùôÜôçò ôáýôçò ãçò, çò ôçí äéïßêçóéí áðÝèçêå ðñïóùñéíþò ùò éåñÜí
ðáñáêáôáèÞêçí åéò ÷åßñáò ÁõôÞò ç Èåßá Ðñüíïéá.
Áðåñ÷üìåèá, Óõìðáôñéþôáé, åéò ôçí ÁããëéêÞí Ìçôñüðïëéí, âáóéæüìåíïé
åéò ôáò ÁããëéêÜò áñ÷Üò êáé ôçí ÁããëéêÞí ôéìÞí ìå Ýí êáé ìüíïí ðñüãñáììá
õðü ïõäåìéÜò óêÝøåùò äõíÜìåíïí êáè ïéïíäÞðïôå ôñüðïí íá áëëïéùèÞ, íá
åðéäéþîùìåí ôçí ¸íùóéí êáé ìüíïí ôçí ¸íùóéí. Ïýôù êáé ìüíïí ïýôù èá
- 52 -
áíôáðïêñéèþìåí åéò ôçí èÝëçóéí õìþí, ïýôù êáé ìüíïí ïýôù èá éêáíïðïéÞ-
óùìåí ôáò øõ÷Üò ôùí ðñïáðåëèüíôùí ðáôÝñùí çìþí, ùí ôá ïóôÜ êáëýðôåé
äïýëç áêüìç ç ãç ôçò Ðáôñßäïò, ïýôù êáé ìüíïí ïýôù èá óõíå÷ßóùìåí ôçí
õðåñôñéó÷éëéåôÞ çìþí éóôïñßáí êáé èá äþóùìåí åõêáéñßáí åéò ôçí åõãåíÞ êáé
Ýíäïîïí ðñïóôÜôéäá íá åöáñìüóç ôáò áñ÷Üò, õðÝñ ùí Ý÷õóáí ðïôáìïýò
áéìÜôùí ôá çñùéêÜ ôçò ôÝêíá ïìïý ìå ôá ðáéäéÜ ôçò ÅëëÜäïò ìáò.
Áðåñ÷üìåíïé ðñïò åêðëÞñùóéí ôïõ éåñùôÜôïõ ôïýôïõ êáèÞêïíôïò, óõíé-
óôþìåí åéò ôïí ëáüí Þñåìïí áíáìïíÞí êáé âáóéæüìåèá åéò ðñüèõìïí åí ðÜóéí
õð áõôïý åíßó÷õóéí, áíôáîßáí ôïõ óêïðïý êáé ôùí ðåñéóôÜóåùí, åßèå äå ï
ÌÝãáò Èåüò ï ïõäÝðïôå êáôáëéðþí ôçí ÅëëÜäá êáé ôïí Åëëçíéóìüí íá
êáèïäçãÞóç ôá äéáâÞìáôá çìþí êáé åéóáêïýóç ôçò öùíÞò ôïõ åõóåâïýò
ôïýôïõ ëáïý.
ÆÇÔÙ Ç ÅÍÙÓÉÓ
Åí Áñ÷éåðéóêïðÞ, ôç 29ç Ïêôùâñßïõ 1918.

Ï Êýðñïõ ÊÕÑÉËËÏÓ
Ïé ¸ëëçíåò Âïõëåõôáß Êýðñïõ:
È. ÈÅÏÄÏÔÏÕ, Ä. ÓÅÂÅÑÇÓ, Í. ÐÁÓ×ÁËÇÓ,
ÍÉÊ. ÊË. ËÁÍÉÔÇÓ, Ã. ÅÌÖÉÅÔÆÇÓ, Í. ÍÉÊÏËÁÚÄÇÓ, Å. ÆÇÍÙÍ,
Ö. ÆÁÍÍÅÔÏÓ, ËÏÕÇÓ Å. ËÏÕÉÆÏÕ»
ÄÇËÙÓÇ ÂÅÍÉÆÅËÏÕ ÌÅÔÁ ÔÇÍ ÐÑÏÓÁÑÔÇÓÇ
«... [Ç ðñïóÜñôçóç ôçò Êýðñïõ áðü ôç Âñåôáíßá áðïôåëåß] ôï ôåëåõ-

ôáßï óôÜäéï ðñïò ôçí åèíéêÞí áðïêáôÜóôáóéí ôçò ÌåãÜëçò áõôÞò Åëëçíé-
êÞò ÍÞóïõ. Óõìöþíùò ðñïò ôáò ìõóôéêÜò ðëçñïöïñßáò, ôáò ïðïßáò êÝêôç-
ôáé ç ÊõâÝñíçóéò, ç Ýíùóéò ôçò Êýðñïõ ìåôÜ ôçò ìçôñüò ÅëëÜäïò óõíôü-
ìùò èá ðñáãìáôïðïéçèÞ.»
- 53 -
10
1923: Ç ÓÕÍÈÇÊÇ ÔÇÓ ËÙÆÁÍÍÇÓ. ÅË. ÂÅÍÉÆÅËÏÓ
Ôï üñáìá ôçò ÌåãÜëçò ÉäÝáò êÜçêå ïñéóôéêÜ óôç Óìýñíç ôï ÓåðôÝìâñéï

ôïõ 1922. ÊáôÜññåõóç ôïõ ìåôþðïõ, åðÝìâáóç ôùí óõììÜ÷ùí êáé õðïãñá-
öÞ áðü ôçí Ôïõñêßá óõíèÞêçò áíáêù÷Þò óôá ÌïõäáíéÜ, óôéò 13 Ïêôùâñßïõ
1922. Óýãêëçóç óõóêÝøåùò ãéá ïñéóôéêü êëåßóéìï üëùí ôùí äéáöïñþí êáé
åéñÞíåõóçò ìå ôçí Ôïõñêßá óôç ËùæÜííç. ÓêëçñÝò äéáðñáãìáôåýóåéò ðïõ
êñÜôçóáí ðåñßðïõ Ýíá ÷ñüíï, ìÝ÷ñé ôéò 24 Éïõëßïõ 1923 ðïõ õðïãñÜöôçêå ç
ÓõíèÞêç ôçò ËùæÜííçò. Ìáæß õðïãñÜöôçêáí äéÜöïñåò óõìöùíßåò êáé ðñù-
ôüêïëëá ðïõ ñýèìéæáí áíôáëëáãÞ ðëçèõóìþí ìåôáîý ÅëëÜäáò êáé Ôïõñêßáò
êáé ôçí åëåýèåñç äßïäï áðü ôá óôåíÜ ôçò Êùíóôáíôéíïýðïëçò, åíþ áíáãíù-
ñéæüôáí ç ðñïóÜñôçóç ôçò Êýðñïõ áðü ôç Âñåôáíßá. Ï Óð. Ìáñêåæßíçò12
ðåñéãñÜöåé ôá ãåãïíüôá ùò åîÞò: «Áé äå äéáðñáãìáôåýóåéò ôçò åéñÞíçò
áíåôÝèçóáí åéò ôïí ÅëåõèÝñéïí ÂåíéæÝëïí. ÄéåîÞ÷èçóáí åéò ËùæÜííçí, äéÞë-
èïí êñéóßìïõò þñáò êáé ôåëéêþò êáôÝëçîáí åéò ôçí åêåß õðïãñáöåßóáí öåñþ-
íõìïí óõíèÞêçí, äé çò ôá åëëçíéêÜ óýíïñá ðåñéïñßóèçóáí åéò ôïí ¸âñïí. Ôï
óçìáíôéêþôåñïí ãåãïíüò ôçò óõíèÞêçò åêåßíçò õðÞñîåí ç áíôáëëáãÞ ôùí
ðëçèõóìþí, èëéâåñùôÜôç óåëßò ôçò åëëçíéêÞò éóôïñßáò. Áðü ôçò óôéãìÞò
åêåßíçò ï åëëçíéóìüò ôçò Éùíßáò, ôçò ÈñÜêçò êáé ôïõ Ðüíôïõ åôåñìÜôéæå
ôïí ìáêñáßùíá âßïí ôïõ, ðëÞñç åíäïîïôÜôùí óåëßäùí êáé áêÝíùôïí äåîáìå-
íÞí æùôéêüôçôïò ôïõ Ýèíïõò».
12
Óð. Ìáñêåæßíç, ÐïëéôéêÞ Éóôïñßá ôçò ÍåùôÝñáò ÅëëÜäïò, ôüì. 4, óåë. 324-325.
Ìå ôç óõìöùíßá áíôáëëáãÞò ôùí ðëçèõóìþí åíÜìéóé åêáôïììýñéï ¸ëëçíåò ðñüóöõ-
ãåò áðü ôç Ìéêñáóßá êáôáäéêÜóôçêáí íá ðáñáìåßíïõí ìáêñéÜ áðü ôç ãç ôïõò ãéá
ðÜíôá.
- 54 -
Ìå ôç ÓõíèÞêç ôçò ËùæÜííçò ç Ôïõñêßá áðïðïéÞèçêå Üìåóá êáé ñçôÜ

êÜèå äéêáßùìá ðÜíù óôçí Êýðñï. Óôï Üñèñï 16 áíáöÝñåôáé üôé «ç Ôïõñêßá
áðïêçñýôôåé üëá ôá äéêáéþìáôá êáé ôßôëïõò ðÜóçò öýóåùò óå üëá ôá åäÜöç
åêôüò ôùí óõíüñùí ðïõ ðñïâëÝðïíôáé óôçí ðáñïýóá óõíèÞêç êáé óôá íç-
óéÜ», åíþ óôï Üñèñï 20 ôçò ÓõíèÞêçò üôé «ç Ôïõñêßá áíáãíùñßæåé ôçí
ðñïóÜñôçóç ôçò Êýðñïõ ðïõ ðñïêçñý÷èçêå áðü ôç ÂñåôáíéêÞ ÊõâÝñíçóç
óôéò 5 Íïåìâñßïõ 1914». Åíéó÷õôéêÞ ôçò ôïõñêéêÞò áðïðïßçóçò åäáöþí êáé
íÞóùí, üðùò ðñïíïåßôáé áðü ôç ÓõíèÞêç ôçò ËùæÜííçò, åßíáé êáé ç óõíïäåõ-
ôéêÞ äÞëùóç ôïõ åðéêåöáëÞò ôçò ôïõñêéêÞò áíôéðñïóùðåßáò ÉóìÝô ÐáóÜ
(Éíïíïý), üðïõ áíÝöåñå üôé ç êõâÝñíçóç ôçò ÷þñáò ôïõ «äåí Þãåéñå áîéþóåéò
åðß ôùí åäáöþí ôçò ðñþçí ÏèùìáíéêÞò Áõôïêñáôïñßáò...» Ç ÓõíèÞêç ôçò
ËùæÜííçò êáé ç äÞëùóç Éíïíïý ðáñåß÷áí óôçí åëëçíéêÞ ðëåõñÜ áäéÜóåéóôá
íïìéêÜ åðé÷åéñÞìáôá ãéá ôçí áðüêñïõóç ôïõñêéêþí áðáéôÞóåùí åðß ôçò
Êýðñïõ.
«ËùæÜííç, 24 Éïõëßïõ 1923

Åõ÷áñßóôùò áããÝëëù õìßí, üôé óÞìåñïí ìåôÜ ìåóçìâñßáí åéò ôçí ìåãÜëçí
áßèïõóáí ôïõ Ðáíåðéóôçìßïõ ôçò ËùæÜíçò õðåãñÜöç ç ÓõíèÞêç ôçò åéñÞíçò
ìåôÜ ðáóþí ôùí ó÷åôéêþí óõìâÜóåùí, äçëþóåùí êáé ðñùôïêüëëùí.
Ç ÓõíèÞêç áýôç, óõíáöèåßóá ìåôÜ ôçí ÌéêñáóéáôéêÞí êáôáóôñïöÞí, äåí
óçìåéïß áôõ÷þò Åëëçíéêüí èñßáìâïí. Áëë ç ÅðáíÜóôáóéò äýíáôáé íá åßíáé
õðåñÞöáíïò, üôé, áíáäéïñãáíþóáóá ôïí Åèíéêüí óôñáôüí, Ýäùêå ôá ìÝóá åéò
ôçí Áíôéðñïóùðåßáí ôçò íá åðéôý÷ç ôçí óõíïìïëüãçóéí åíôßìïõ åéñÞíçò êáé
í áöïóéùèÞ åéò ôï Ýñãïí ôçò åóùôåñéêÞò ôçò ðåñéóõëëïãÞò.
ÅÜí äéÜ ôçò ðñïóå÷ïýò äéåîáãùãÞò åëåõèÝñùí åêëïãþí ôåñìáôéóèÞ ïñé-
óôéêþò ï åìöýëéïò ðüëåìïò, åðáíÝëèç ç êáíïíéêÞ ëåéôïõñãßá ôïõ ðïëéôåýìá-
ôïò êáé ëõèÞ ôï ðñïóöõãéêüí æÞôçìá äéÜ ôçò ïñéóôéêÞò åãêáôáóôÜóåùò ôùí
ðñïóöýãùí, ç ÅëëÜò äýíáôáé í áðïâëÝðç ìåô åìðéóôïóýíçò åéò êáëëßôåñïí
ìÝëëïí.
Åãþ ðñïóùðéêþò áéóèÜíïìáé ôçí áíÜãêçí íá åõ÷áñéóôÞóù ôçí Âáóéëé-
êÞí ÊõâÝñíçóéí êáé ôçí ÅðáíÜóôáóéí, äéüôé ìå ðåñéÝâáëëïí äéÜ ôçò ðëÞñïõò
åìðéóôïóýíçò ôùí, Þôéò êáé åðÝôñåøå í áíôáðïêñéèþ åéò ôï áíáôåèÝí ìïé
äõó÷åñÝò Ýñãïí ìïõ.
Å. Ê. ÂÅÍÉÆÅËÏÓ»
- 55 -
11
1931: ÏÊÔÙÂÑÉÁÍÁ. ÍÉÊÏÄÇÌÏÓ ÌÕËÙÍÁÓ - ÁËÅÎÇÓ ÊÕÑÏÕ -
Ôá óïâáñÜ ðñïâëÞìáôá ðïõ áíôéìåôþðéæå ï ëáüò, ç ïéêïíïìéêÞ êáôÜññåõ-

óç êáé ç ðáñáôåôáìÝíç áíïìâñßá ðïõ Ýðëçîå ôï íçóß, áëëÜ êáé ç áõôïêñá-
ôïñéêÞ Ýðáñóç, üðùò ïíïìÜóôçêå, ìå ôçí ïðïßá áíôéìåôùðéæüôáí ï ëáüò, ôïí
ïäÞãçóáí óå ìéá ìáæéêÞ åîÝãåñóç åíáíôßïí ôùí áñ÷þí. Ï åëëçíéêüò ðëçèõ-
óìüò, ìå îýëá, ðÝôñåò êé ü,ôé Üëëï Ýâñéóêå ðñü÷åéñï, åðéôÝèçêå åíáíôßïí
áóôõíïìéêþí óôáèìþí êáé âÜäéóå åíáíôßïí ôïõ Êõâåñíåßïõ, åëðßæïíôáò üôé èá
ðßåæå ôïí êõñßáñ÷ï íá óõãêáôáôåèåß óå êáëýôåñïõò üñïõò äéáâßùóçò, áëëÜ
ðáñÜëëçëá èá Ýóôåñãå íá ôïõ äþóåé êáé ôçí åëåõèåñßá ôïõ, äçëáäÞ ôçí
Ýíùóç ìå ôçí ÅëëÜäá. Ç ëáúêÞ áõôÞ åîÝãåñóç ïíïìÜóôçêå ÏêôùâñéáíÜ.
Óôéò 17 Ïêôùâñßïõ 1931, ìåôÜ áðü óýãêñïõóç ìå ôïí êõâåñíÞôç Ñü-
íáëíô Óôïññò, ï ìçôñïðïëßôçò Êéôßïõ Íéêüäçìïò ÌõëùíÜò, áéöíéäéÜæïíôáò
ôïõò ðÜíôåò, ðáñáéôÞèçêå áðü ôï âïõëåõôéêü áîßùìá ìå åìðñçóôéêÞ åðéóôï-
ëÞ ðïõ áðÝóôåéëå óôïí êõâåñíÞôç13. Óôçí åðéóôïëÞ êÞñõóóå ôçí Ýíùóç!
Ôçí ßäéá ìÝñá áðçýèõíå äéÜããåëìá ðñïò ôïí êõðñéáêü ëáü, óôï ïðïßï åîÞã-
ãåëëå áíÝíäïôï ðïëéôéêü áãþíá êáé êáëïýóå ôïõò óõìðáôñéþôåò ôïõ óå
áíõðáêïÞ ðñïò ôïõò äõíÜóôåò. Ôçí ðáñáßôçóç ôïõ ÍéêïäÞìïõ áêïëïýèçóáí
êáé ïé ðáñáéôÞóåéò ôùí õðüëïéðùí âïõëåõôþí êáé ôï âñÜäõ ôçò 21çò Ïêôù-
âñßïõ óôç Ëåõêùóßá ìéá ìåãÜëç äéáäÞëùóç ðñïò ôï Êõâåñíåßï åß÷å ùò
áðñïóäüêçôç êáôÜëçîç ôïí åìðñçóìü ôïõ êôéñßïõ óõìâüëïõ ôçò áðïéêéï-
êñáôßáò. Ç åîÝãåñóç, ðïõ êáôåóôÜëç åýêïëá áðü ôçí áóôõíïìßá, åðåêôÜèç-
13
Ï óåñ Ñ. Óôïññò Ýãñáøå óôá áðïìíçìïíåýìáôÜ ôïõ: «Íïìïèåôéêü Óõìâïýëéï
÷ùñßò ôïí åðßóêïðï Íéêüäçìï ÌõëùíÜ Þôáí óáí Üãåõóôï öáãß, ÷ùñßò áëÜôé... ¹ôáí
åðéâëçôéêüò ìå âëÝììá ïîý. Êáé üôáí óçêùíüôáí íá ìéëÞóåé, åãþ, ðïõ Þìïõíá êõâåñíÞ-
ôçò, Ýíéùèá öüâï». Âë. Ðë. ÓÝñâá, Åõèýíåò, ó. 89.
- 56 -
êå ãéá ëßãåò ìÝñåò óå üëï ôï íçóß ìå äéáäçëþóåéò êáé ëåçëáóßåò äçìïóßùí

êôéñßùí êáé êáôáóôçìÜôùí. ÅðôÜ íåêñïß êáé ôñéÜíôá ôñáõìáôßåò Þôáí ôá
èýìáôá ôçò åîÝãåñóçò. Áêïëïýèçóå ðåñßïäïò óôõãíÞò äéêôáôïñßáò ãéá ìßá
äåêáåôßá ðïõ ÷áñáêôçñßóôçêå Ðáëìåñïêñáôßá, áðü ôï üíïìá ôïõ êõâåñíÞôç
ÐÜëìåñ. Ïé ¢ããëïé åîüñéóáí ôïõò ìçôñïðïëßôåò Êéôßïõ Íéêüäçìï êáé Êçñõ-
íåßáò ÌáêÜñéï, ôï Äéïíýóéï Êõêêþôç êáèþò êáé Üëëïõò ëáúêïýò ðïëéôåõôÝò.
Ï Íéêüäçìïò ÌõëùíÜò ðÝèáíå ôï 1937 óôçí åîïñßá.
Ç Ýêñçîç ôùí ãåãïíüôùí ôïõ 1931 óÞìáíå êáé ôï ôÝëïò ôçò ðáñïõóßáò
ôïõ (êõðñéáêÞò êáôáãùãÞò) ¸ëëçíá ðñïîÝíïõ óôçí Êýðñï ÁëÝîç Êýñïõ14.
Ï ÊõâåñíÞôçò êáôÜããåéëå ôïí Êýñïõ ãéá áíÜìåéîç óôçí åîÝãåñóç êáé ç
åëëçíéêÞ êõâÝñíçóç áíáêÜëåóå ôç äéáðßóôåõóÞ ôïõ ùò ðñïîÝíïõ óôç Ëåõêù-
óßá. Óôéò 22 Ïêôùâñßïõ, ôçí åðïìÝíç ôçò åîåãÝñóåùò, åéäïðïéåßôï áðü ôï
õðïõñãåßï Åîùôåñéêþí ôçò ÅëëÜäáò «äé õðåñåðåßãïíôïò ôçëåãñáöÞìáôïò»,
üðùò áíáöÝñåé ï ßäéïò, íá åãêáôáëåßøåé ôçí Êýðñï. Õðïøßåò ãéá áíÜìåéîç ôïõ
Êýñïõ óôï êßíçìá åß÷å êáé ï ÂåíéæÝëïò, ï ïðïßïò ðßóôåõå üôé ï Êýñïõ «áíôß
íá åíåñãÞóåé óõìöþíùò ðñïò ôáò êõâåñíçôéêÜò áíôéëÞøåéò ðñïò ðñüëçøéí
ôçò åêôñá÷ýíóåùò ôùí ðñáãìÜôùí, åßôå çõíüçóå ìÜëëïí áõôÞí, åßôå ôïõëÜ-
÷éóôïí Ýäåéîå ÷ëéáñüôçôá êáé ïýôùò ïé åí Êýðñù óðñþ÷íïõí ôá ðñÜãìáôá
÷ùñßò íá ãíùñßæïõí áêñéâþò ôáò áíôéëÞøåéò ìáò». Ôï ðüóï óôåíÜ åß÷å
óõíäåèåß ï Êýñïõ ìå ôïõò Êýðñéïõò çãÝôåò êáé ôï ôé ðßóôåõå ãéá ôçí Êýðñï
êáé ôçí Ýíùóç, ôï áíáöÝñåé óôï âéâëßï ôïõ ¼íåéñá êáé Ðñáãìáôéêüôçò, ðïõ
áðïôåëåß ôá áðïìíçìïíåýìáôÜ ôïõ êáé ôïõ ïðïßïõ äýï áðïóðÜóìáôá ðáñá-
ôßèåíôáé êáôùôÝñù.
Ç åðéóôñïöÞ ôïõ Å. ÂåíéæÝëïõ óôçí åîïõóßá, ôï êáëïêáßñé ôïõ 1928, åß÷å
ðñïêáëÝóåé åíèïõóéáóìü óôçí Êýðñï, ëüãù ôçò öÞìçò ôïõ ùò åëåõèåñùôÞ
ôùí áëýôñùôùí áäåëöþí, ùò ôï «áäéáìöéóâÞôçôï ðñüôõðï ôïõ åíùôéêïý
êéíÞìáôïò», ðñüôõðï ðïõ äçìéïýñãçóå ç ðåñßïäïò ôùí åèíéêþí åîïñìÞóåùí
14
ÁëÝîçò Áä. Êýñïõ. Ðñüîåíïò ôçò ÅëëÜäáò óôçí Êýðñï, åíèïõóéþäçò íÝïò ìüëéò
28 ÷ñïíþí, êõðñéáêÞò êáôáãùãÞò, ï ïðïßïò ìå ôçí áíÜëçøç ôùí êáèçêüíôùí ôïõ, ôïí
Éïýíéï ôïõ 1930, Üñ÷éóå áìÝóùò íá åñãÜæåôáé ãéá ôçí Ýíùóç. Ï ÁëÝîçò Êýñïõ äéáôç-
ñïýóå ïéêïãåíåéáêÝò ó÷Ýóåéò ìå ôïí Á. Ìé÷áëáêüðïõëï, áíôéðñüåäñï, õðïõñãü Åîùôåñé-
êþí êáé óôåíü óõíåñãÜôç ôïõ ÂåíéæÝëïõ, ãåãïíüò ðïõ ôïõ Ýäéíå êÜðïéá Üíåóç íá
åêöñÜæåôáé áíåíäïßáóôá, áãíïþíôáò êáé åðéóçìÜíóåéò ôïõ ðñùèõðïõñãïý, ðïõ ôåëéêÜ ôïí
áíáêÜëåóå óôéò 22 Ïêôùâñßïõ 1931.
- 57 -
ôùí Âáëêáíéêþí ÐïëÝìùí. «Óôá ÷ñüíéá 1919-1920 ïé Åëëçíïêýðñéïé áêï-

ëïõèïýóáí ôéò óõìâïõëÝò ôçò ÁèÞíáò, áêüìç êé üôáí äõóáíáó÷åôïýóáí ãéá
ôéò óõóôÜóåéò ðåñß ìåôñéïðÜèåéáò êáé áðïöõãÞò ìåôùðéêþí óõãêñïýóåùí ìå
ôïõò Âñåôáíïýò.»15 Ôá ãåãïíüôá ôïõ Ïêôùâñßïõ 1931 åß÷áí áðÞ÷çóç óôçí
Áããëßá, áëëÜ ðñïðáíôüò óôçí ÅëëÜäá. Êáôáëõôéêü ãåãïíüò õðÞñîå ï äéïñé-
óìüò ôïõ ÁëÝîç Êýñïõ ùò ðñïîÝíïõ ôçò ÅëëÜäáò óôï íçóß. Ôá ÏêôùâñéáíÜ,
äåí Þôáí ìéá óôéãìéáßá áíôßäñáóç, áëëÜ ç êïñýöùóç ìéáò óåéñÜò ãåãïíüôùí
êáôáðßåóçò êáé êáèõðüôáîçò ôçò åëëçíéêüôçôáò ôùí êáôïßêùí ôçò íÞóïõ,
êõñßùò ìå ôçí åðÝìâáóç óôçí Ðáéäåßá (ðïõ åíôÜèçêå êáôÜ ôçí «Ðáëìåñï-
êñáôßá») ìå óêïðü ôç äçìéïõñãßá «êõðñéáêÞò åèíüôçôáò». Óôçí Áããëßá ï
Ôýðïò êáôçãïñïýóå ôïõò Êõðñßïõò ãéá ëåçëáóßåò êáé äïëéïöèïñÝò, åíþ óôçí
ÁèÞíá ï Ôýðïò åêèåßáæå ôçí åîÝãåñóç, çñùïðïéïýóå ôïõò åíùôéêïýò êáé
åðÝêñéíå óõ÷íÜ ôïí ðñùèõðïõñãü ÂåíéæÝëï ãéá ôç ÷ëéáñÞ óôÜóç ôïõ óôï
Êõðñéáêü. ÐñÜãìáôé, ôï ðñþôéóôï åíäéáöÝñïí ôïõ ÂåíéæÝëïõ Þôáí íá ìç
äéáôáñá÷èïýí ïé ó÷Ýóåéò ÅëëÜäáò êáé ÌåãÜëçò Âñåôáíßáò êáé åîüñêéæå ôïõò
Êýðñéïõò åðéóêÝðôåò ôïõ íá åßíáé íïìéìüöñïíåò êáé ðéóôïß ðïëßôåò ôçò
öéëåëåõèÝñïõ Áããëßáò. Êé åíþ õðÞñîáí ðåñßïäïé üðïõ èåùñïýóå âÝâáéç ôçí
Ýíùóç ôçò Êýðñïõ ìå ôçí ÅëëÜäá êáé ôï åîÝöñáæå äçìüóéá16, Üëëïôå
äÞëùíå üôé ïé åèíéêÝò öéëïäïîßåò ôçò ÅëëÜäïò åß÷áí éêáíïðïéçèåß êáé óõíåðþò
äåí õðÞñ÷áí åêêñåìÞ æçôÞìáôá ìåôáîý ÅëëÜäáò êáé Üëëùí ÷ùñþí. Ç
ðñáãìáôéêüôçôá åßíáé üôé ðñïóÜñìïæå ôéò ðïëéôéêÝò ôïõ èÝóåéò áíáëüãùò ôùí
âñåôáíéêþí ðñïèÝóåùí, ãåãïíüò ðïõ ïäÞãçóå ôïí Áë. Êýñïõ íá ôïí êáôçãï-
ñÞóåé üôé «Ýðáéæå ìå ôìÞìáôá ôïõ åèíéêïý åäÜöïõò óáí íá Þôáí ðéüíéá»17.
Ìå óõ÷íÝò ðáñåìâÜóåéò ôïõ ðáñåìðüäéæå åíÝñãåéåò ðïõ Ýóôù êáé áêñïèéãþò
15
ÐÝôñïò Ðáðáðïëõâßïõ, Ç Êýðñïò êáé ïé Âáëêáíéêïß Ðüëåìïé, 1912-1913: Óõì-
âïëÞ óôçí éóôïñßá ôïõ êõðñéáêïý åèåëïíôéóìïý, óåë. 261-283.
16
Âë. Ï ÂåíéæÝëïò êáé ç Êýðñïò, åðéìÝëåéá: Ãéþñãïò Êáæáìßáò - ÐÝôñïò Ðáðáðï-
ëõâßïõ, 2008. ÁíáöÝñåé ó÷åôéêÜ ï Í. Êë. Ëáíßôçò (Ç äïýëç ÅëëÜò ôïõ íüôïõ, óåë. 32,
37-38): «Áéóéïäüîïõò åëðßäáò Ýôñåöå ðÜíôïôå ï ÂåíéæÝëïò. (...) Óôñáöåßò ðñïò åìÝ ìåôÜ
ôçí õðïãñáöÞí ôçò óõíèÞêçò [ÄéÜóêåøç ÅéñÞíçò Ðáñéóßùí], ìïõ åßðå ôá áêüëïõèá
åíþðéïí åðéöáíþí ðñïóùðéêïôÞôùí, áíáãñáöÝíôá ôçí åðáýñéïí êáé åéò ôïí Ôýðïí: Ç
Ýíùóéò ôçò Êýðñïõ èá ãßíç, êáé èá ãßíç óõíôüìùò». Áíáêïßíùóç ÅõÜíèç ×áôæçâáóé-
ëåßïõ, ÌíÞìåò ôïõ 31: ÐáñáôçñÞóåéò ãéá ôç ñÞîç ìåôáîý ôïõ åíùôéêïý êéíÞìáôïò êáé
ôïõ âåíéæåëéóìïý, óåë. 185.
17
¼.ð., óåë. 192.
- 58 -
èá ìðïñïýóáí íá åðáíáöÝñïõí èÝìá áõôïäéÜèåóçò ôçò Êýðñïõ. Áðáãüñåõóå

ôçí ôÝëåóç ìíçìïóýíùí ãéá ôïõò íåêñïýò Êõðñßïõò, ãéá íá ìç âëÜøåé ôéò
ó÷Ýóåéò ìå ôç Âñåôáíßá, ðñïóðÜèçóå áíåðéôõ÷þò íá ðáñåìðïäßóåé ôç
äçìéïõñãßá êáé äñáóôçñéïðïßçóç ìéáò åðéôñïðÞò õðÝñ ôçò Êýðñïõ õðü ôïí
ôÝùò Ðñüåäñï Ðáýëï Êïõíôïõñéþôç, ðáñüôñõíå ôïí Ôýðï íá ÷áìçëþóåé ôïí
ôüíï ôùí óõíáéóèçìáôéêþí ðåñéãñáöþí êáé íá óôáìáôÞóåé íá ðñïðáãáíäßæåé
áíåðéöýëáêôá ôéò åèíéêÝò åðéäéþîåéò ôçò ÅëëÜäáò, ìåôáîý ôùí ïðïßùí êáé ôï
Êõðñéáêü. Áðü ôçí åîÝãåñóç ôïõ 1931 áíçóý÷çóå óöüäñá êáé ôïðïèåôÞèçêå
åðáíåéëçììÝíá ìå äçëþóåéò óôçí ÅëëçíéêÞ ÂïõëÞ, óå Ýíôõðá ôçò åðï÷Þò,
áëëÜ êáé óå åðéóôïëÝò ôïõ. ÁõôÝò ïé ôïðïèåôÞóåéò ôïõ âïçèïýí íá êáôáíï-
çèåß ç Üðïøç ãéá ôç «ìåôáâåíéæåëéêÞ (êáé ïõóéáóôéêÜ ëüãù ôçò ìíÞìçò ôïõ
1931 ìç âåíéæåëéêÞ) êõðñéáêÞ ãåíéÜ, ãéá ôçí ïðïßá ï áñ÷çãüò ôùí Öéëåëåõ-
èÝñùí Þôáí ìéá åíôõðùóéáêÞ áíÜìíçóç áëëÜ ü÷é ìéá åëêõóôéêÞ ðïëéôéêÞ
áíáöïñÜ».18
ÁíáöÝñåôáé üôé «ç êñßóç ôïõ 1931 åßíáé ç ôåëåõôáßá öÜóç ôùí ó÷Ýóåùí
ôïõ ÂåíéæÝëïõ ìå ôï êõðñéáêü æÞôçìá. Óôïõò ðïëëïýò åß÷å ìåßíåé ç áóáöÞò
éäÝá üôé ï ÂåíéæÝëïò Ýêëåéóå üðùò-üðùò ôï Êõðñéáêü ôüôå Þ áêüìç êáé üôé
ôï Ýèáøå. Êé üìùò ðñÝðåé íá ðéóôÝøïõìå üôé ç ðïëéôéêÞ ôïõ ÂåíéæÝëïõ äåí
áðÝêëåéå êáìßá áðü ôéò åõêôáßåò ëýóåéò»19.
ÐÑÏÊÇÑÕÎÇ ÔÏÕ ÍÉÊÏÄÇÌÏÕ ÌÕËÙÍÁ
«¸ëëçíåò áäåëöïß,
Áðçýèõíá óÞìåñïí ðñïò ôïí îÝíïí ÊõâåñíÞôçí ôçò ÅëëçíéêÞò Êýðñïõ
ôçí áêüëïõèïí åðéóôïëÞí:
Åîï÷þôáôå,
ËáìâÜíù ôçí ôéìÞí íá õðïâÜëù ðáñáßôçóéí áðü ôçò èÝóåùò ìÝëïõò ôïõ
Íïìïèåôéêïý Óõìâïõëßïõ ôçò Êýðñïõ. Ãíùñßæåôå âåâáßùò üôé ôï âïõëåõôéêüí
áîßùìá äåí ìïõ åäüèç õðü ôçò îÝíçò êõâåñíÞóåùò, áëë õðü ôùí ÅëëÞíùí
åêëïãÝùí ôïõ äéáìåñßóìáôïò Ëåõêùóéáôþí ðñïò õðåñÜóðéóéí ôùí äéêáßùí
18
¼.ð., óåë. 181-182. Ç áíáöïñÜ óå «êõðñéáêÞ ãåíéÜ» áöïñÜ ôçí åéäéêÞ ðåñßðôùóç
üðùò óçìåéþíåé ï óõããñáöÝáò ôïõ áñ÷éåðéóêüðïõ Ìáêáñßïõ Ã´ êáé ôùí åíùôéêþí
çãåôþí ôçò äåêáåôßáò ôïõ 1950.
19
¼.ð. Áíáêïßíùóç ÉùÜííç Ð. Ðéêñïý, Ç áíôéìåôþðéóç ôçò êñßóçò ôïõ 1931 áðü
ôïí ÅëåõèÝñéï ÂåíéæÝëï, óåë. 199.
- 59 -
áõôþí êáé ãåíéêþôåñïí ôùí äéêáßùí ïëïêëÞñïõ ôïõ Åëëçíéóìïý ôçò íÞóïõ
Ýíáíôé ôùí áõèáéñåóéþí ôùí îÝíùí äõíáóôþí. Áé áõèáéñåóßáé áýôáé åíåôÜèç-
óáí åó÷Üôùò ìÝ÷ñé óçìåßïõ íá êáèéóôþóé ðëÝïí áäýíáôïí ôçí Ýííïìïí áíôé-
ìåôþðéóßí ôùí åíôüò ôïõ Íïìïèåôéêïý Óõìâïõëßïõ êáé íá åðéâÜëïõí ôçí
áíÜëçøéí ìç åííüìïõ áãþíïò áõôïóõíôçñÞóåùò.
¸÷åé ðñÜãìáôé, Åîï÷þôáôå, êáé ç ×ñéóôéáíéêùôÝñá õðïìïíÞ ôá üñéÜ
ôçò. Õðåìåßíáìåí åðß 53 ïëüêëçñá Ýôç ìßáí äéïßêçóéí áëëïöýëùí, îÝíùí ðñïò
ôá áéóèÞìáôá êáé ôá óôïé÷åéùäÝóôåñá çìþí äéêáéþìáôá êáé áäéáöïñïýóáí
ðñïò ôáò áíÜãêáò ôçò áôõ÷ïýò áõôÞò íÞóïõ ìå ôçí åëðßäá üôé åðß ôÝëïõò èá
õðåñåíßêùí ôáò ìéêñïóõìöåñïíôïëïãéêÜò áðïéêéáêÜò áðüøåéò ôá öéëåëåõèåñá
áéóèÞìáôá ôçò ðáëáéÜò Áããëßáò ôá ïðïßá ôüóïí åß÷ïí âïçèÞóåé ôçí ìåãÜëçí
çìþí ðáôñßäá êáôÜ ôçí áðüêôçóéí ôçò åëåõèåñßáò ôçò. Äåí ðáñåëåßøáìåí
êáôÜ ôçí æïöåñÜí áõôÞí ðåíôçêïíôáåôßáí êáììßáí åõêáéñßáí íá äéáêçñýîù-
ìåí ôïí éåñüí ðüèïí, üðùò åíùèþìåí ìåôÜ ôçò ìçôñüò ÅëëÜäïò, ðüèïí ôïõ
ïðïßïõ ðñþôç ç Áããëßá áíåãíþñéóå ôï äßêáéïí êáé ôçí éåñüôçôá üôáí êáôÜ
ôïí Ïêôþâñéïí ôïõ 1915 ðñïóÝöåñå ôçí Êýðñïí åéò ôçí ôüôå ÅëëçíéêÞí
ÊõâÝñíçóéí.
Áðåóôåßëáìåí åðáíåéëçììÝíùò ðñåóâåßáò åéò ôï Ëïíäßíïí. Ôá åíùôéêÜ
õðïìíÞìáôá êáé øçößóìáôá ìåôñïýíôáé êáôÜ åêáôïíôÜäåò. Åß÷ïìåí ôÝëïò Þ
ìÜëëïí ðñïêáëÝóáìåí äéò ôçí åõêáéñßáí êáôÜ ôï 1907 ôï ðñþôïí êáé ðñï
Ýôïõò ôï äåýôåñïí íá õðïäå÷èþìåí ìå ôçí ÅëëçíéêÞí êõáíüëåõêïí êáé ìå
ìßáí öùíÞí ÆÞôù ç ¸íùóéò äýï ìÝëç ôçò ÁããëéêÞò ÊõâåñíÞóåùò åëèü-
íôá ðñïò åðéôüðéïí åîÝôáóéí ôïõ Êõðñéáêïý æçôÞìáôïò.
Áëßìïíïí! Áíôß íá óõãêéíçèÞôå ðñï ôïõ ùñáßïõ áõôïý èåÜìáôïò ëáïý
ìéêñïý êáé ðôù÷ïý, áëë õðåñçöÜíïõ åí ôç åðéäéþîåé ôçò åëåõèåñßáò, åðñÜ-
îáôå êáé ðñÜôôåôå ðáí ü,ôé äõíáôüí íá ìáò áðïäåßîåôå üôé çðáôÞèçìåí
ïéêôñüôáôá âáóéóèÝíôåò åðß ôùí öéëåëåõèÝñùí áéóèçìÜôùí óáò. Óåìíýíåóèå
üôé åéò ôçí Áããëßáí âáóéëåýåé ç åëåõèåñßá êáé ôï Äßêáéïí, áëë åéò ôçí
Êýðñïí èÝëåôå íá åîáêïëïõèÞóïõí êõâåñíþóáé ç ôõñáííßá êáé ç áäéêßá. Êáé
éäïý ç åðßóêåøéò ôïõ Äñïò Drummont Shiels, åðéóêåøéò ôçí ïðïßáí åí ôç
áöåëåßá çìþí çèåëÞóáìåí íá ðáñïìïéÜóùìåí ðñïò ìßáí áðü ôáò åõãåíåóôÝ-
ñáò óåëßäáò ôçò ÁããëéêÞò éóôïñßáò, ôçí Ýñåõíáí ôïõ áåéìíÞóôïõ ÃëÜäóôùíïò
åéò ôçí ÅðôÜíçóïí ïëßãïí ÷ñüíïí ðñï ôçò ðáñá÷ùñÞóåùò áõôÞò åéò ôçí
ÅëëÜäá, êáôáëÞãåé åéò ôçí åðéâïëÞí íÝùí áõèáéñåóéþí êáé åéò ôçí äéáóðÜèé-
óéí ôïõ ðôù÷ïý ðåñéóóåýìáôïò ôçò ðôù÷Þò Êýðñïõ åéò ôáò áíÜãêáò ôçò
- 60 -
ÌåãÜëçò Áããëßáò. Ðñï ôçò êáôáóôÜóåùò áõôÞò, ôï êáèÞêïí ìïõ ùò èñç-

óêåõôéêïý áñ÷çãïý ôïõ õðïäïýëïõ êõðñéáêïý ëáïý åêöåýãåé ðëÝïí ôùí óôå-
íþí ïñßùí ôïõ øåõäïêïéíïâïõëåõôéêïý êáôáóêåõÜóìáôïò, åíôüò ôïõ ïðïßïõ ç
åýíïìïò áíôßäñáóéò êáôáðíßãåôáé õðü ôçò íüèïõ ðëåéïøçößáò êáé ôùí ôõñáí-
íéêþí Âáóéëéêþí äéáôáãìÜôùí ôïõ Ëïíäßíïõ. Ùò âïõëåõôÞò ùñêßóèçí êáô
áíÜãêçí ðßóôéí ðñïò ôïí ÂáóéëÝá Ãåþñãéïí, ùò ÉåñÜñ÷çò êáé Åèíéêüò çãÝ-
ôçò åßìáé óÞìåñïí õðï÷ñåùìÝíïò íá óõóôÞóù åéò ôïõò âßá Êõðñßïõò õðçêü-
ïõò ôïõ ôçí áíõðáêïÞí ôçí õðáãïñåõïìÝíçí õðü ôùí ðëçôôïìÝíùí áíèñùðß-
íùí äéêáéùìÜôùí ìáò. Èá åßíáé êáèÞêïí ìïõ áðü ôïýäå êáé åéò ôï åîÞò íá
åîÝñ÷ùìáé ðáíôïý êáé íá êáëþ ôïõò óõìðáôñéþôáò ìïõ åéò ôçí Ýííïìïí
áíôßóôáóéí êáô áñ÷þí ðáñáíüìùí êáé íüìùí áíüìùí. ¹ëèåí ðëÝïí ç þñá
íá äåßîùìåí åéò ôïõò îÝíïõò äõíÜóôáò üôé, åÜí çìåßò çðáôÞèçìåí ùò ðñïò ôá
öéëåëåýèåñá áéóèÞìáôÜ ôùí, êáé áõôïß üìùò äåí åßíáé ïëéãþôåñïí çðáôçìÝ-
íïé, åÜí ìáò èåùñïýí ëáüí ôüóïí öáýëïí êáé åîïõèåíùìÝíïí, þóôå íá ðôïÞôáé
ðñï ôçò âßáò êáé ôçò áõèáéñåóßáò. Ôéò ïßäåí; ºóùò åê ôùí õóôÝñùí ìÜò
áíáãíùñßóçôå ÷Üñéôáò äéüôé èá óáò áíáãêÜóùìåí äéÜ ôçò áíäñéêÞò çìþí
óôÜóåùò íá ðñïóáñìïóèåßôå, Ýóôù êáé áñãÜ, ðñïò ôçí öÞìçí ôùí öéëåëåõ-
èÝñùí ðáñáäüóåùí ôçò Áããëßáò. Åéò ôïí áãþíá áõôüí, Åîï÷þôáôå, ïõäåßò
ëáüò ìÝíåé äïýëïò üôáí ðñáãìáôéêþò èÝëåé ôçí åëåõèåñßáí ôïõ êáé áðïöáóßæåé
íá ôçí áðïêôÞóç. Çìåßò ïé ¸ëëçíåò êÜôïéêïé ôçò äéÜ ìÝóïõ ôñéþí ÷éëéåôç-
ñßäùí ÅëëçíéêÞò íÞóïõ, áðïôåëïýíôåò ôá ðÝíôå Ýêôá ôïõ ðëçèõóìïý ôçò êáé
ðåðïéèüôåò üôé ïé ÌïõóïõëìÜíïé óõãêÜôïéêïé çìþí, ìåè ùí ôüóïí áñìïíéêþò
óõìâéïýìåí, äéáöùôéæüìåíïé èá ðñïôéìÞóïõí áíåíäïéÜóôùò ôçò óçìåñéíÞò êá-
êïäáéìïíßáò, ôçí éóïíïìßáí êáé åõçìåñßáí, áò õðü öéëåëåõèåñïí Åëëçíéêüí
êáèåóôþò èá áðïëáýóùóé, ê ç ñ ý ó ó ï ì å í ô ç í ¸ í ù ó é í ô ç ò Ê ý ð ñ ï õ
ì å ô Ü ô ç ò ì ç ô ñ ü ò Å ë ë Ü ä ï ò êáé äçëïýìåí üôé èá ðñÜîùìåí ðáí ôï
áíèñùðßíùò äõíáôüí, üðùò ðñáãìáôïðïéçèÞ ôï ôá÷ýôåñïí ç áðüöáóéò áõôÞ,
ìå ôç âåâáéüôçôá üôé ï Èåüò ôçò Äéêáéïóýíçò êáé ôçò ÇèéêÞò èá âïçèÞóç
ôïí áãþíá áõôüí ôïõ Äéêáßïõ êáôÜ ôçò ÷õäáßáò âßáò.
Áíôßãñáöïí ôçò ðáñïýóçò åðéóôïëÞò áðåõèýíù ðñïò ôïõò ê.ê. Ìáêíôü-
íáëíô, ÌðÜëäïõúí, Ëüõä Ôæùñôæ êáé ×Ýíôåñóïí åéò Ëïíäßíïí.
Äéáôåëþ ìåôÜ ôéìÞò,
ï Êéôßïõ Íéêüäçìïò.
- 61 -
¸ëëçíåò áäåëöïß,
Ôáýôá Ýãñáøá óÞìåñïí ðñïò ôïí îÝíïí Üñ÷ïíôá, ðáñáéôïýìåíïò ôçò èÝóå-
þò ìïõ ùò ìÝëïõò ôïõ Íïìïèåôéêïý Óõìâïõëßïõ.
Êáé ôþñá ðñïò óáò ï ëüãïò.
ÐåíÞíôá êáé ôñßá ÷ñüíéá ÁããëéêÞò êáôï÷Þò Ýðåéóáí üëïõò êáé äéåðßóôù-
óáí ðåñéôñÜíùò:
á. üôé ïé äïýëïé ëáïß äåí åëåõèåñïýíôáé ìå ôáò éêåóßáò êáé ðáñáêëÞóåéò êáé
ôáò åêêëÞóåéò ðñïò ôá áéóèÞìáôá ôùí ôõñÜííùí
â. üôé ç áðÜíôçóéò ôùí ôåëåõôáßùí åßíáé ç ðåñéöñüíçóéò ðñïò ôïõò éêåôåý-
ïíôáò åõôåëåßò äïýëïõò êáé ç áðïèñÜóõíóßò ôùí
ã. üôé ç ìüíç óùôçñßá ìáò áðü ðÜóçò áðüøåùò åßíáé ç åèíéêÞ áðïëýôñù-
óéò êáé üôé ïé îÝíïé åßíáé åäþ äéÜ íá èåñáðåýóïõí ôá ãåíéêÜ êáé åéäéêÜ
óõìöÝñïíôÜ ôùí ìå êáôÜíôçìá âÝâáéïí ôçí çèéêÞí êáé õëéêÞí ìáò åîáèëßù-
óéí.
ÄéÜ ôáýôá, ìå ôï âëÝììá õøùìÝíïí óôáèåñþò ðñïò ôïí öùôåéíüí áóôÝñá
ÍÝáò ÂçèëåÝì ôïõ åèíéêïý Óùôçñßïõ, Ýíá äñüìïí Ý÷ïìåí êáé ìüíïí íá
âáäßóùìåí, ôïí äñüìïí ðïõ åßíáé óôåíüò êáé ôåèëéììÝíïò ìåí, áëë ïäçãåß
ðñïò ôçí óùôçñßáí. Íá õøþóùìåí õðü ôï öùò ôçò çìÝñáò ôçí óçìáßáí ôçò
Åíþóåùò êáé ìÝóá áðü ôáò êáìßíïõò ôùí óõíå÷þí ðñïóðáèåéþí óõóðåéñù-
ìÝíïé ãýñù ôçò, ïìïíïïýíôåò êáé ëçóìïíïýíôåò ôáò äé÷ïíïßáò, ìå ðÜóáí
èõóßáí êáé ìå ðáí ìÝóïí íá åðéäéþîùìåí ôçí åèíéêÞí ìáò ëýôñùóéí äéÜ ôçò
ìåôÜ ôçò Ìçôñüò ÅëëÜäïò Åíþóåþò ìáò.
Åí ïíüìáôé ôïõ Èåïý, ðñïóôÜôïõ ôïõ Äéêáßïõ, ôçò ÇèéêÞò êáé ôçò
Åëåõèåñßáò, áãáèþí õâñéæïìÝíùí áðü ôïí îÝíïí ôýñáííïí, åí ïíüìáôé ôçò
áéùíßáò éäÝáò ôçò ÅëëçíéêÞò Ðáôñßäïò, ðåéèáñ÷Þóùìåí ðñïò ôçí ÖùíÞí-
Íüìïí, ÖùíÞí-Ðñüóôáãìá, ðïõ êáôáâáßíåé áðü ôï ÓéíÜ ôùí åèíéêþí íïìï-
äïóéþí.
Ðåéèáñ÷Þóùìåí ðéóôåýïíôáò ðñïò ôïí èñßáìâïí ôïõ Äéêáßïõ õðÝñ ôçí
âßáí. Ôé êáé áí ïé îÝíïé ôýñáííïé óôçñßæùíôáé åðß êïëïóóþí êôçíþäïõò âßáò
êáé éó÷ýïò; Ðñïò ôçí âßáí áò áíôéôÜîùìåí ôï äßêáéüí ìáò, ðïõ èá èñéáìâåý-
óç åéò ôï ôÝëïò, ìÜëéóôá üôáí åìðíÝåôáé ìå üëçí ôçí äýíáìéí ôçò øõ÷Þò.
Ðñïò ôçí êôçíþäç âßáí áò áíôéôá÷èïýí ôá áäÜìáóôá üðëá ôçò øõ÷Þò, ôá
åìðíåüìåíá êáé êñáôáéïýìåíá áðü ôçí ÷áëýâäéíçí éó÷ýí ôùí áäïõëþôùí
ðßóôåùí, ðïõ îåýñïõí êáé äýíáíôáé ðÜíôá íá íéêïýí êáé ôá áóÜëåõôá üñç ôùí
áêáôïñèþôùí.
- 62 -
Ðåéèáñ÷Þóùìåí ðñïò ôçí öùíÞí áõôÞí, ðïõ åßíáé ç ÖùíÞ ôçò Ðáôñßäïò,
åßíáé ç ÖùíÞ ðïõ áíáâáßíåé ðñïò ôïõò ôÜöïõò åêåßíùí, üóïé åðß áéþíáò
Ýóðåéñáí ôá ïóôÜ ôïõò åéò ôïõò êüëðïõò ôçò ÊõðñéáêÞò ãçò, ÷ùñßò ç
ðñáãìÜôùóéò ôùí ðüèùí êáé ïíåßñùí ôùí äéÜ ìßáí åèíéêÞí ëýôñùóéí íá
ãëõêÜíåé ôáò áèëßáò çìÝñáò ôçò ðïëõóôåíÜêôïõ æùÞò ôùí. Ðïëßôáé øõ÷éêþò
ôçò åëåõèÝñáò ÅëëçíéêÞò Ðáôñßäïò, ðñïäßäïìåí åêåßíïõò ðåéèáñ÷ïýíôåò ðñïò
ôïõò íüìïõò êáé ðñïóôÜãìáôá ôïõ ÎÝíïõ ÄõíÜóôïõ, ðñïò ôïí ïðïßïí êáé ðñïò
ôïõò áíüìïõò íüìïõò ôïõ ïõäåìßáí õðáêïÞí ÷ñåùóôïýìåí. ÁíôéôÜîùìåí, ëïé-
ðüí, áíõðáêïÞí ðñïò ôáò áäßêïõò êáé áõèáéñÝôïõò èåëÞóåéò ôïõ, êáé êáôáâÜ-
ëùìåí êÜèå ðñïóðÜèåéáí äéÜ íá ëåßøç áðü ôïí ôüðïí ìáò, ðñïò åîáãíéóìüí
ôïõ, ôï Üãïò êáé üíåéäïò ôïõ áíèñùðßíïõ ðïëéôéóìïý, ðïõ ëÝãåôáé ÁããëéêÞ
êáôï÷Þ êáé äéïßêçóéò ôçò Êýðñïõ.
Åßðïí üôé ï äñüìïò ïýôïò åßíáé óôåíüò êáé ôåèëéììÝíïò êáé ïäçãåß äéÜ ôùí
èõóéþí ðñïò ôçí óùôçñßáí ôçò áðïëõôñþóåùò. ÔÝêíá ôçò öõëÞò ðïõ Ýóôçóå
äßðëá áðü ôïõò èñéÜìâïõò ôùí çñùéóìþí ôá ïëïêáõôþìáôá ôïõ Ìåóïëïããß-
ïõ êáé ôïõ Áñêáäßïõ, áò ìç áíáêüøùìåí ôïí äñüìïí, üóôéò ìüíïò ïäçãåß ðñïò
ôáò ôñá÷åßáò êïñõöÜò ôçò åðéôõ÷ßáò ôçò íßêçò.
Åìðñüò üëïé, êáé ìÜëéóôá ïé íÝïé áò ãßíïõí ç ðñùôïðïñåßá ôïõ áãþíïò.
Áò äåßîïõí üôé äåí åßíáé ìüíïí íÝïé óôï óþìá áëëÜ êáé ôçí øõ÷Þí Ý÷ïõí
íåÜæïõóáí êáé ïñìþóáí ðñïò ôáò óêëçñÜò åðéäéþîåéò êáé ôïõò ôñá÷åßò áãþ-
íáò äéÜ ìßáí åëåõèÝñáí Ðáôñßäá, äéÜ ìßáí åõôõ÷Þ áýñéïí, ç ïðïßá ôïõò áíÞêåé
ðåñéóóüôåñïí Þ åéò çìÜò.
Åìðñüò êáé ï Èåüò ðïõ äåí Ýðëáóå ôïõò ëáïýò ôïõ êáé ôá ðëÜóìáôÜ ôïõ
íá åßíáé äïýëïé ôùí Üëëùí ëáþí, åßíáé ìáæß ìáò.
Ï Êéôßïõ Íéêüäçìïò
17 Ïêôùâñßïõ 1931»
ÁËÅÎÇÓ ÊÕÑÏÕ (ÁÐÏÓÐÁÓÌÁÔÁ ÂÉÂËÉÏÕ ÔÏÕ)
«Ôçò ôïéáýôçò êáôáóôÜóåùò ìßá êáé ìüíç ðñïåâÜëëåôï èåñáðåßá: ç

Ýíùóéò ìåôÜ ôçò ÅëëÜäïò. Ç ¸íùóéò, ç ïðïßá èá åß÷åí ùò áðïôÝëåóìá íá
ðåñéëçöèÞ ç ìéêñÜ êõðñéáêÞ ïéêïíïìßá åíôüò ôçò åõñõôÝñáò åëëçíéêÞò, ìå
ôáò ìåãáëõôÝñáò äõíáôüôçôáò ðñïìçèåéþí êáé ôïðïèåôÞóåùí, ôüóï åéò ôçí
áããëéêÞí üóïí êáé åéò Üëëáò îÝíáò áãïñÜò. Ç ¸íùóéò ç ïðïßá èá åðÝöåñå
ôçí ðýêíùóéí ôçò äéÜ èáëÜóóçò êáé äé áÝñïò åðéêïéíùíßáò ìåôÜ ôçò ÅëëÜ-
äïò êáé, äé áõôÞò, ìåè üëïõ ôïõ êüóìïõ. Ç ¸íùóéò, ç ïðïßá èá Þñ÷åôï íá
- 63 -
õðåíèõìßóç åéò ôïõò Êõðñßïõò üôé Þóáí íçóéþôáé êáé üôé, êáôÜ óõíÝðåéáí, äåí
Þôï äõíáôüí íá åßíáé ðáñáäåêôÞ ç áíõðáñîßá, ôçí åðï÷Þí åêåßíçí, äõï
óïâáñþí ðëïõôïðáñáãùãéêþí ðçãþí, ôçò áëéåßáò êáé ôçò óðïããáëéåßáò, ßíá
ìç ãßíåé ëüãïò ðåñß íáõôéëßáò. Ç ¸íùóéò, ç ïðïßá èá Ýäéäå æùÞí åéò ôçí ôüôå
åî ïëïêëÞñïõ, ó÷åäüí, áíåêìåôÜëëåõôïí êõðñéáêÞí âéïìç÷áíßáí, ôçí ðáñïõ-
óéÜæïõóáí, åí ôïýôïéò, ôüóïí ðñüóöïñïí Ýäáöïò äéÜ ôçí Üíèçóéí ùñéóìÝíùí
åðé÷åéñÞóåùí ó÷åôéêþí ìå ôçí óõóêåõáóßáí ïðùñéêþí, ôçí åîáãùãÞí áéèåñß-
ùí åëáßùí, ôçí óáðùíïðïéßáí êáé åôÝñïõò óõíáöåßò êëÜäïõò. Ç ¸íùóéò, ç
ïðïßá èá ðñïåêÜëåé óõóôçìáôéêùôÝñáí åêìåôÜëåõóéí ôùí êïéôáóìÜôùí áìéÜ-
íôïõ ôïõ Ôñïüäïõò êáé ôçò Ëåýêáò, ôùí ÷áëêïý÷ùí óéäçñïðõñéôþí ôçò
Óêïõñéùôßóóçò êáé ôùí Üëëùí ìåôáëëåõìÜôùí êáé ÷ñçóßìùí ïñõêôþí ôçò
íÞóïõ (÷áëêïý, ìáããáíßïõ, ÷ñùìßïõ, ãýøïõ ê.ô.ë.). Ç ¸íùóéò, ç ïðïßá èá
Ýðñåðå, ðñùôßóôùò, íá öÝñç áìÝóùò åéò ôçí Êýðñïí êåöÜëáéá äéÜ ôçí
åðåßãïõóáí åêôÝëåóéí óïâáñþí áñäåõôéêþí Ýñãùí, äéÜ ôùí ïðïßùí èá çíïßãå-
ôï åéò ôçí ãåùñãßáí êáé ôçí êôçíïôñïößáí áðÝñáíôïí ðåäßïí áíáðôýîåùò.»
«Ôçí åóðÝñáí ôçò 19çò Ïêôùâñßïõ (åðïìÝíç ôçò ðáñáéôÞóåùò ôïõ Ìõ-
ëùíÜ) ï Ìçôñïðïëßôçò Êéôßïõ ìå åéäïðïßçóåí åðåéãüíôùò, äéÜ ðñïóþðïõ
åìðéóôïóýíçò, üôé ðáíôåëþò åóôåñåßôï ÷ñçìÜôùí, áðáñáéôÞôùí, åí ôïýôïéò,
äéÜ ôáò ìåôáêéíÞóåéò ôïõ êáé åôÝñáò äáðÜíáò, åæÞôåé äåí Ýí áñêåôÜ óçìáíôé-
êü ðïóüí, ôï ïðïßïí ìå éêÝôåõå íá ôïõ óôåßëù áìÝóùò ìå ôïí áðåóôáëìÝíïí
ôïõ. Ðüèåí íá ðñïìçèåõôþ áõôïóôéãìåß ôïéïýôïí ðïóüí, ôïõ ïðïßïõ ï ßäéïò
åóôåñïýìçí; Ç óêÝøéò ìïõ åðÞãåí áõèïñìÞôùò åéò ðëïõóßáí Êõðñßáí, ÷Þñáí
äéáêåêñéìÝíïõ êáðíåìðüñïõ ôçò Ëåõêùóßáò. Åèåùñåßôï, ãåíéêþò, ùò áããëß-
æïõóá, åðåéäÞ åðåóêÝðôåôï óõ÷íÜ ôï Êõâåñíåßïí. Äé ï êáé åß÷ïìåí áðïöý-
ãåé, ç ãõíáßêá ìïõ êáé åãþ, íá óõíäåèþìåí óôåíþôåñïí ìáæß ôçò, ìç äå÷ü-
ìåíïé ôáò ðñïóêëÞóåéò ôçò êáé ìç êáëïýíôåò áõôÞí åéò ôï Ðñïîåíåßïí. Ôçí
åðåóêÝöèçí áìÝóùò, ôï âñÜäõ åêåßíï, åíþ ï áðåóôáëìÝíïò ôïõ Äåóðüôïõ
åðåñßìåíåí åéò ôï ãñáöåßïí ìïõ, êáé ìå õðåäÝ÷èç ìå Ýíá êÜðùò åéñùíéêüí:
Ðþò áõôü ôï êáëü; Ôçò áðÜíôçóá üôé áíåãíþñéæá üôé åõñéóêüìçí áðÝíáíôß
ôçò åéò äýóêïëïí èÝóéí êáé üôé ç äõóêïëßá ìïõ êáèßóôáôï áêüìç ìåãáëåéôÝñá
åê ôïõ üôé, êáôÜ ôçí ðñþôçí åêåßíçí åðßóêåøßí ìïõ (äåí ðñïóÝèåóá öõóéêÜ
üôé ôçí åèåþñïõí êáé ùò ôçí ôåëåõôáßáí), åðñïôéèÝìçí íá ôçò õðïâÜëù Ýí
åéò Üêñïí ðáñÜäïîïí áßôçìá. Êáé ðïßïí åßíáé ôï áßôçìá áõôü; ìå çñþôçóå.
Ôçò åîÞãçóá, ôüôå, üôé åß÷ïí Üìåóïí áíÜãêçí ôïõ ôÜäå ðïóïý, ü÷é åéò
åðéôáãÞí áëë åéò ñåõóôüí ÷ñÞìá, üôé äåí åðñüêåéôï ðåñß äáíåßïõ êáèüóïí
- 64 -
ïõäÝðïôå èá ôçò åðåóôñÝöåôï, êáé üôé äåí ìïõ åðåôñÝðåôï íá ôçò áðïêáëý-
øù ôïõò ëüãïõò äéÜ ôïõò ïðïßïõò áðçôïýíôï ôá ëåðôÜ åêåßíá. Ìå åßäå, ìßáí
óôéãìÞí, åéò ôá ìÜôéá êáé ìïõ åßðå áðëÜ: Ìïõ áñêåß üôé ôá æçôåß ï
åêðñüóùðïò ôçò ÅëëÜäïò. ¹íïéîå ôï ÷ñçìáôïêéâþôéïí êáé ìïõ åìÝôñçóå
ôï ðïóüí, ôï ïðïßïí êáé åíå÷åßñéóá, ìåôÜ äÝêá ëåðôÜ, åéò ôïí ðñÜêôïñá ôïõ
ÍéêïäÞìïõ.»
ÄÇËÙÓÇ ÂÅÍÉÆÅËÏÕ ÓÔÏ ËÏÑÄÏ CUSHENDUM (ÏÊÔÙÂÑÉÏÓ 1928)
«Ç áíáêßíçóç ôïõ Êõðñéáêïý äåí åßíáé ìÝóá óôéò ðñïèÝóåéò ìïõ. Ôï

Êõðñéáêü áöïñïýóå ôï Ëïíäßíï êáé ôïõò Êõðñßïõò, ü÷é ôï Ëïíäßíï êáé ôçí
ÁèÞíá.»
ÄÇËÙÓÇ ÂÅÍÉÆÅËÏÕ ÓÔÇÍ ÅËËÇÍÉÊÇ ÂÏÕËÇ

(18/10 ÊÁÉ 18/11/1931)
« ðáñåêôñïðáß áé ïðïßáé äåí åßíáé ðñïùñéóìÝíáé ðñïöáíþò íá åðéôý÷ïõí

ôïí åðéäéùêüìåíïí óêïðüí
ïé åèíéêïß ðüèïé ôùí ÅëëÞíùí êáôïßêùí ôùí íÞóùí (Êýðñïò êáé
ÄùäåêÜíçóá) åßíáé áäýíáôïí ôï Åëëçíéêüí ÊñÜôïò íá áíáëÜâç ôçí õðïóôÞ-
ñéîéí áõôþí. ÆùôéêÜ, æùôéêüôáôá óõìöÝñïíôá ôçò ÅëëÜäïò åðéâÜëëïõí åéò
áõôÞí íá äéáôçñÞ ó÷Ýóåéò áäéáôáñÜêôïõ öéëßáò êáé ðñïò ôçí Âñåôáíßáí »
«Ìüíïí åÜí ç Âñåôáíßá áðïöáóßóç üôé ç Êýðñïò äåí åßíáé ðëÝïí äé áõôÞí
÷ñÞóéìïò åßíáé äõíáôüí íá åéóáêïýóç áýôç ôïõò åèíéêïýò ðüèïõò ôùí Êõðñß-
ùí, õðü ôïí üñïí üôé áé ìåôáîý ôùí ó÷Ýóåéò èá åßíáé ïìáëáß. Åßíáé âÝâáéïí üôé
ç åîÝãåñóéò äåí ùöÝëçóå ôï Êõðñéáêüí èÝìá êáé üôé äåí ðñüêåéôáé ðïôÝ ç
Âñåôáíßá íá åíäþóç åéò äõíáìéêÞí ðßåóéí.»
ÄÇËÙÓÇ ÂÅÍÉÆÅËÏÕ ÓÔÇÍ ÅÖÇÌÑÉÄÁ ÅËÅÕÈÅÑÏ ÂÇÌÁ

(23/10/31)
«... ìåôáîý ôùí êõâåñíÞóåùí ÅëëÜäïò êáé ÌåãÜëçò Âñåôáíßáò äåí õðÞñ-
÷å Êõðñéáêü ðñüâëçìá âáèýôáôç ëýðç ãéá ôéò åãêëçìáôéêÝò õðåñâï-
ëÝò Ïõäåßò å÷Ýöñùí çìðïñåß íá öáíôáóèÞ üôé äéÜ ôïéïýôùí áóôü÷ùí åíåñ-
ãåéþí èá õðï÷ñåùèÞ ç ÌåãÜëç Âñåôáíßá íá éêáíïðïéÞóç ôïõò åèíéêïýò
ðüèïõò ôùí Åëëçíïêõðñßùí.»
- 65 -
ÅÐÉÓÔÏËÇ ÂÅÍÉÆÅËÏÕ ÓÔÇÍ ÅËËÇÍÉÊÇ ÁÍÔÉÐÑÏÓÙÐÅÉÁ ÊÕÐÑÏÕ
«Áñ÷éêÞ âÜóéò ôïéïýôùí åíåñãåéþí èá ðáñáìÝíç ðÜíôïôå áðïöõãÞ ïéïõäÞ-

ðïôå ìÝôñïõ äõíáìÝíïõ íá Ý÷ç äõóÜñåóôïí áíôßêôõðïí åðß ó÷Ýóåùí Áããëßáò
êáé ÅëëÜäïò.»
ÅÐÉÓÔÏËÇ ÂÅÍÉÆÅËÏÕ ÓÔÏÍ ÁÍÔÉÐÑÏÅÄÑÏ ÔÇÓ ÊÕÂÅÑÍÇÓÇÓ

ÊÁÉ ÕÐÏÕÑÃÏ ÅÎÙÔÅÑÉÊÙÍ Á. ÌÉ×ÁËÁÊÏÐÏÕËÏ (23/10/31)
«Ößëôáôå Ðñüåäñå,
Ôá åí Êýðñù ëáìâÜíïõí äõóôõ÷þò ôñïðÞí åéò Üêñïí äõóÜñåóôïí.
Áðü ôáò äéáìáñôõñßáò ôùí ëüãùí, ôáò ïðïßáò ïé ¢ããëïé áíÝ÷ïíôáé ìå
ðïëëÞí öéëïóïöéêüôçôá, åðñï÷þñçóáí åéò ôá Ýñãá ïé åí Êýðñù åìðñÞóáíôåò
ôï Êõâåñíåßïí ôçò Ëåõêùóßáò. Ïé ¢ããëïé èá äåßîïõí åðß ôïõ óçìåßïõ ôïýôïõ
ìåãÜëçí áõóôçñüôçôá êáé èá áñ÷ßóïõí êáôáäéþîåéò êáé êáôáäßêáò åíü÷ùí.
Ôï äõóôý÷çìá åßíáé üôé ïé åí Êýðñù äéáôåëïýí ðéèáíþò åí áãíïßá ôïõ üôé ç
ÅëëçíéêÞ ÊõâÝñíçóéò êÜèå Üëëï ðáñÜ íá åðéäïêéìÜæç äýíáôáé ôïéáýôáò
åíåñãåßáò.
Ðñï÷èÝò åäÝ÷èçí åðßóêåøéí ôïõ ê. ËïÀ æïõ, ï ïðïßïò ìå åâåâáßùóåí üôé ï
ê. Ëáíßôçò, ï ïðïßïò Þôï åäþ ðñï 20 áêüìç çìåñþí, åðéóôñÝøáò åéò Êýðñïí,
Üöçóå óáöþò íá íïçèÞ üôé ç åîþèçóéò ôùí ðñáãìÜôùí, õðÝñ ôçò ïðïßáò áðü
ðïëëïý áãùíßæåôáé, ôõã÷Üíåé êáé ôçò ðñïóùðéêÞò ìïõ åðéäïêéìáóßáò. Ôïí ê.
Ëáíßôçí åäÝ÷èçí, ðñáãìáôéêþò, êáé ôïí åêñÜôçóá åéò ôï ðñüãåõìá, áêñéâþò
äéÜ íá ðñïóðáèÞóù íá ôïõ áðïäåßîù üôé ç ðïëéôéêÞ ôçí ïðïßáí õðïóôçñßæåé
åßíáé áíüçôïò. Öïâïýìáé Üëëùóôå ìÞðùò êáé ï åí Êýðñù áíôéðñüóùðüò ìáò,
áíôß íá åíåñãÞóç óõìöþíùò ðñïò ôáò êõâåñíçôéêÜò áíôéëÞøåéò ðñïò ðñüëç-
øéí ôçò åêôñá÷ýíóåùò ôùí ðñáãìÜôùí, åßôå çõíüçóå ìÜëëïí áõôÞí, åßôå
ôïõëÜ÷éóôïí Ýäåéîå ÷ëéáñüôçôá, êáé ïýôù ïé åí Êýðñù óðñþ÷íïõí ôá ðñÜã-
ìáôá ÷ùñßò íá ãíùñßæïõí áêñéâþò ôáò áíôéëÞøåéò ìáò.
Åõôõ÷þò áðü ôï Õðïõñãåßïí ìáíèÜíù üôé åëÞöèç ôçëåãñÜöçìÜ ôïõ,
áããÝëëïí üôé åðñüêåéôï íá áíá÷ùñÞóç ÷èåò, óõíåðåßá ôçò ôçëåãñáöéêÞò åäþ
ðñïóêëÞóåþò ôïõ. ÏðùóäÞðïôå íïìßæù åðéâåâëçìÝíïí, êáôüðéí ôïõ ðñï
ôñéìÞíïõ ãåíïìÝíïõ ðñïò ìå ùò Õðïõñãü ôùí Åîùôåñéêþí äéáâÞìáôïò ôïõ
¢ããëïõ ÐñÝóâåùò êáé ôçò äïèåßóçò ðñïò áõôüí õðïó÷Ýóåùò, üôé èá áíåêá-
ëåßôï ï ê. Ðñüîåíïò ìåôÜ ôçí åê Ãåíåýçò åðéóôñïöÞí óáò, íá ðëçñïöïñÞóù-
ìåí ôïí ê. ÑÜìóåû üôé ï Ðñüîåíïò äéåôÜ÷èç íá Ýëèç åéò ÁèÞíáò êáé üôé äåí
- 66 -
èá åðéóôñÝøç ðëÝïí åéò Êýðñïí, áíôéêáèéóôÜìåíïò äé Üëëïõ. Äåí Ý÷ù ôçí
åëá÷ßóôçí áìöéâïëßáí üôé åßìåèá áðïëýôùò óýìöùíïé, üðùò ìçäåìßá äïèÞ åéò
ôçí ÁããëéêÞí ÊõâÝñíçóéí áöïñìÞ íá õðïðôåõèÞ ôçí åõèýôçôá ôçò åí Êý-
ðñù ðïëéôéêÞò ìáò.
Öéëéêþôáôá õìÝôåñïò,
ÅëåõèÝñéïò Ê. ÂåíéæÝëïò»
- 67 -
12
1931-1940: ÐÁËÌÅÑÏÊÑÁÔÉÁ. ÕÐÏÄÏÕËÙÓÇ ÔÇÓ ÐÁÉÄÅÉÁÓ -
ÕÐÏÌÍÇÌÁÔÁ ÄÉÁÌÁÑÔÕÑÉÁÓ ËÅÏÍÔÉÏÕ
Óôçí åîÝãåñóç ôïõ 1931 äåí õðÞñîå ó÷åäüí êáèüëïõ ïñãÜíùóç, Þôáí óå
ìåãÜëï âáèìü áõèüñìçôç êáé åêåßíï ðïõ åðéêñÜôçóå Þôáí ï öáíáôéóìüò.
ÖõóéêÞ óõíÝðåéá Þôáí íá êáôáðíéãåß âßáéá óôï áßìá êáé ï ëáüò íá áíôéìåôù-
ðßóåé ìéá äåêÜ÷ñïíç ðåñßïäï óôõãíÞò äéêôáôïñßáò, áíåßðùôçò óêëçñüôçôáò,
êáêïõ÷éþí, êáôáðßåóçò êáé åîåõôåëéóìïý. Ç ðåñßïäïò áõôÞ Ýìåéíå óôçí
éóôïñßá ìå ôï üíïìá «Ðáëìåñïêñáôßá», áðü ôï üíïìá ôïõ êõâåñíÞôç ÐÜë-
ìåñ.
ÊáôÜ ôçí åîÝãåñóç ôïõ Ïêôùâñßïõ 1931, êõâåñíÞôçò ôçò Êýðñïõ Þôáí
ï óåñ Ñüíáëíô Óôïññò, ï ïðïßïò áöïý õéïèÝôçóå óåéñÜ áðü óêëçñÜ ìÝôñá,
åãêáôÝëåéøå ôï íçóß óôéò 9 Éïõíßïõ 1932. Ðñïóùñéíüò êõâåñíÞôçò áíÝëáâå ï
×Ýñìðåñô ×Ýííéêåñ ×Þôïí, ðïõ äéáôÞñçóå êáé åðáýîçóå ôá êáôáðéåóôéêÜ
ìÝôñá ôïõ Óôïññò, êáôáäéþêïíôáò ôüóï ôç ÄåîéÜ üóï êáé ôçí ÁñéóôåñÜ, ôïõò
éåñùìÝíïõò êáé éäéáßôåñá ôïí ìçôñïðïëßôç ÐÜöïõ Ëåüíôéï, ðñïêåéìÝíïõ íá
óõãêñáôÞóåé êÜèå åêäÞëùóç êáé íá óéãÜóåé êÜèå Ýóôù êáé íýîç ãéá ôçí
ÅëëÜäá. Ôïí Óôïññò äéáäÝ÷èçêå ï óåñ ÑÝôæéíáëíô ¸íôïõáñíô Óôáìðò, ï
ïðïßïò Ýöôáóå óôçí Êýðñï óôéò 4 Äåêåìâñßïõ. Ï íÝïò êõâåñíÞôçò óõíÝ÷éóå
íá åöáñìüæåé ôá ìÝôñá ôïõ Óôïññò, áí êáé åðé÷åßñçóå íá ôá ìåôñéÜóåé
êÜðùò. ¸íá áðü ôá ìÝôñá ðïõ ïé ¢ããëïé ðÞñáí ìåôÜ ôçí åîÝãåñóç Þôáí ç
êÞñõîç ôïõ Êïììïõíéóôéêïý Êüììáôïò Êýðñïõ óáí ðáñÜíïìïõ êáé ç óýëëç-
øç, êáôáäßùîç êáé êáôáäßêç ôùí ìåëþí ôïõ, ôáêôéêÞ ðïõ åðéôÜèçêå åðß
êõâåñíåßáò Óôáìðò. Óôéò 21 Äåêåìâñßïõ 1933 Ýöèáóå óôçí Êýðñï íÝïò
êõâåñíÞôçò, ï óåñ ×Ýñìðåñô Ñßôóìïíô ÐÜëìåñ, ðñþçí êõâåñíÞôçò óôç
Ãáìâßá êáé õðïêõâåñíÞôçò óôç Íéãçñßá. Ï ÐÜëìåñ ðïõ Þôáí óõíçèéóìÝíïò
- 68 -
íá êõâåñíÜ ðïëý áõóôçñÜ, ðáßñíåé ìÝôñá áêüìç ðéï óêëçñÜ áðü åêåßíá ôïõ
Óôïññò êáé åãêáèéäñýåé óôï íçóß ìéá óôõãíÞ äéêôáôïñßá. ÄéáöùôéóôéêÞ ôçò
âñåôáíéêÞò áíôßëçøçò ôùí ðñáãìÜôùí ìåôÜ ôçí åîÝãåñóç ôïõ 1931 åßíáé ç
ìáêñïóêåëÞò Ýêèåóç ôïõ Óôïññò ðñïò ôïí õðïõñãü Áðïéêéþí. Ôá ìÝôñá ðïõ
õéïèåôÞèçêáí áìÝóùò ìåôÜ ôçí êáôáóôïëÞ ôïõ êéíÞìáôïò, åêôüò áðü ôç
äéáôÞñçóç ôçò ôÜîçò êáé áóöÜëåéáò óôï åóùôåñéêü, áðïóêïðïýóáí êáé óôçí
êÜìøç ôïõ åèíéêïý öñïíÞìáôïò ôùí ÅëëÞíùí ôçò Êýðñïõ, êáèþò êáé óôç
ìáêñïðñüèåóìç åîÜëåéøç êÜèå áãùíéóôéêÞò äéÜèåóçò ãéá åëåõèåñßá êáé Ýíù-
óç ôïõ íçóéïý ìå ôçí ÅëëÜäá. Áðáãïñåýôçêå ç áíýøùóç åëëçíéêþí óç-
ìáéþí, êáôáñãÞèçêå ôï Íïìïèåôéêü Óõìâïýëéï, áêõñþèçêáí ïé åêëïãÝò
âïõëåõôþí êáé ÷ùñéôéêþí áñ÷þí êáé åìöáíßóôçêå ç ëåãüìåíç ìïõêôáñïêñá-
ôßá (êïéíïôÜñ÷åò êáé äÞìáñ÷ïé äéïñßæïíôáí ðëÝïí), åðéâëÞèçêå óêëçñÞ ëïãï-
êñéóßá, öéìþèçêå ï Ôýðïò ê.Ü. ÏõóéáóôéêÜ åðéâëÞèçêå áóôõíïìéêü êáèå-
óôþò. ÂáóéêÞ åðéäßùîç ôçò áããëéêÞò äéïßêçóçò Þôáí íá ðëçãåß ï åèíéóìüò
ôùí ÅëëÞíùí ôçò Êýðñïõ. Ãé áõôü õéïèÝôçóå ìÝôñá ðïõ óêüðåõáí íá
õðïäïõëþóïõí ðëÞñùò ôçí åëëçíéêÞ åêðáßäåõóç óôçí áðïéêéáêÞ êõâÝñíçóç.
Íüìïò üñéæå ðùò «ç êõâÝñíçóç èá äéåõèýíåé êÜèå åêðáéäåõôéêÞ ðïëéôéêÞ óôï
íçóß êáé èá áóêåß åðïðôåßáí åðß üëùí ôùí åêðáéäåõôéêþí éäñõìÜôùí». Éäéáß-
ôåñç åðÝìâáóç Ýãéíå óôç äéäáóêáëßá ôçò ãåùãñáößáò êáé éóôïñßáò ôçò
ÅëëÜäáò, êáèþò êáé óôçí áíáãêáóôéêÞ äéäáóêáëßá ôçò áããëéêÞò ãëþóóáò
óôá äçìïôéêÜ ó÷ïëåßá. Ï íüìïò áõôüò ðñïêÜëåóå ôçí áíôßäñáóç ôïõ ôïðïôç-
ñçôÞ ôïõ áñ÷éåðéóêïðéêïý èñüíïõ ìçôñïðïëßôç ÐÜöïõ Ëåüíôéïõ, ï ïðïßïò ìå
ôñßá õðïìíÞìáôÜ ôïõ åîÝöñáóå ôç äéáìáñôõñßá ôçò Åèíáñ÷ßáò êáé ôïõ ëá-
ïý20.
20
Ï êáèçãçôÞò ÐÝôñïò Ðáðáðïëõâßïõ ãñÜöåé: «Ïé Âñåôáíïß åðéäßùîáí êáé ôçí
ðïëéôéêÞ ößìùóç ôçò Åêêëçóßáò, ìå óåéñÜ íüìùí ðïõ áöïñïýóáí ôçí åêëïãÞ Áñ÷éåðé-
óêüðïõ, êáé áíÝôñåðáí ôçí éó÷ýïõóá êáíïíéêÞ ôÜîç, åðéôñÝðïíôáò ôéò áðïéêéáêÝò ðáñåì-
âÜóåéò. ¸ðåéôá áðü ôçí åîïñßá ôùí ìçôñïðïëéôþí Êéôßïõ êáé Êõñçíåßáò, êáé ôï èÜíáôï
ôïõ áñ÷éåðéóêüðïõ Êõñßëëïõ Ã´, ìüíïò åðßóêïðïò áðÝìåéíå ï ÐÜöïõ Ëåüíôéïò, ðïõ
åíáíôéþèçêå óôïõò áíåëåýèåñïõò åêðáéäåõôéêïýò êáé åêêëçóéáóôéêïýò íüìïõò, ôïíßæïíôáò
üôé èåùñïýóå ôçí åëëçíéêÞ ðáéäåßá áíáðüóðáóôïí ìÝñïò ôçò ïñèïäüîïõ èñçóêåßáò. Ç
ãåííáßá óôÜóç ôïõ Ëåïíôßïõ, óå áíôßèåóç ìå ôç óþöñïíá óéãÞ ôçò ðëåéïøçößáò ôùí
ðáëáéþí ðïëéôåõôþí, ëåéôïýñãçóå ôåëéêþò õðÝñ ôçò áíáâÜèìéóçò ôïõ åèíáñ÷éêïý ñüëïõ
ôçò Åêêëçóßáò». Éóôïñßá ôçò ÊõðñéáêÞò Äçìïêñáôßáò, 1960-2010, (Ï Öéëåëåýèåñïò),
ôüì. 1, êåö. 1: «Ç Êýðñïò óôçí ðåñßïäï ôçò Áããëïêñáôßáò», óåë. 15.
- 69 -
ÅÊÈÅÓÇ ÊÕÂÅÑÍÇÔÇ ÐÑÏÓ ÔÏ ËÏÍÄÉÍÏ ÃÉÁ ÔÇÍ ÅÎÅÃÅÑÓÇ
«ÔÁÑÁ×ÁÉ ÅÍ ÊÕÐÑÙ ÔÏÍ ÏÊÔÙÂÑÉÏÍ, 1931

¸êèåóéò ðáñÜ ôïõ ÊõâåñíÞôïõ Êýðñïõ
ðñïò ôïí åðß ôùí Áðïéêéþí Õðïõñãüí,
Êõâåñíåßïí,
Ëåõêùóßá,
ôç 11ç Öåâñïõáñßïõ, 1932.
Êýñéå,
ËáìâÜíù ôçí ôéìÞí íá õðïâÜëù ôçí áêüëïõèïí Ýêèåóéí åðß ôùí ôáñá÷þí
áßôéíåò óõíÝâçóáí åí Êýðñù êáôÜ ôïí ðáñåëèüíôá Ïêôþâñéïí.
2. ¢ìåóïò áöïñìÞ ôçò åêñÞîåùò õðÞñîåí ç ðáñáßôçóéò ôïõ Åðéóêüðïõ
Êéôßïõ êáé ôùí Üëëùí Åëëçíéêþí Ïñèïäüîùí ìåëþí åê ôïõ Íïìïèåôéêïý
Óõìâïõëßïõ ôçò Áðïéêßáò. Ï Åðßóêïðïò ðáñçôÞèç ôçí 17çí Ïêôùâñßïõ. ¸í
Üëëï ìÝëïò, ï ê. Í. Ê. Ëáíßôçò, ðáñçôÞèç ôçí 19çí Ïêôùâñßïõ. Áé
ðáñáéôÞóåéò ôùí ìåëþí Ëåõêïóßáò, Þ áé ðñïèÝóåéò ôùí íá ðáñáéôçèþóéí,
áíçããÝëèçóáí Þ åãÝíïíôï ãíùóôáß åéò ôïí ëáüí ôçò Ëåõêïóßáò ôçí åóðÝñáí
ôçò 21çò Ïêôùâñßïõ, áêñéâþò ðñéí Þ äéáðñá÷èÞ ç ðñþôç êáé êåöáëáéþäçò
âéáéïðñáãßá, ç êáôÜ ôïõ Êõâåñíåßïõ åðßèåóéò. Áíôßãñáöá ôùí åðéóôïëþí ôçò
ðáñáéôÞóåùò, áßôéíåò åßíáé óçìáíôéêáß ôçò äéáíïçôéêÞò êáôáóôÜóåùò ôùí
ãñáøÜíôùí ôáýôáò êáôÜ ôïí ÷ñüíïí åêåßíïí, Ý÷ïõóéí áðïóôáëÞ ðñïò õìÜò.
3. Áé ìõóôéêáß óõíäéáóêÝøåéò ôùí Ïñèïäüîùí áéñåôþí ìåëþí ôïõ Óõìâïõ-
ëßïõ áßôéíåò ùäÞãçóáí åéò ôáò ðáñáéôÞóåéò ôùí Þñ÷éóáí êáôÜ ôçí 12çí
Óåðôåìâñßïõ, 1931. Êáôüðéí ðïëëþí áíáâïëþí ïöåéëïìÝíùí åéò ôçí áðïõóß-
áí ùñéóìÝíùí ìåëþí åéò Åõñþðçí, åß÷ïí ôáýôá ðñïóêëçèÞ õðü ôïõ Åðéóêü-
ðïõ Êéôßïõ üðùò óõíáíôçèþóé êáôÜ ôçí çìÝñáí åêåßíçí åí ÓáúôôÜ, èÝñåôñüí
ôé ðáñÜ ôï Ôñüïäïò, åí ìÝñåé äå áðïôåëïýí éäéïêôçóßáí ôïõ èñüíïõ Êéôßïõ, êáé
áðïöáóßóùóé ðïßáí óôÜóéí þöåéëïí íá ëÜâùóé êáé ðïéáí ðïñåßáí åíåñãåßáò íá
áêïëïõèÞóùóé óõíåðåßá äçëþóåþò ôéíïò ãåíïìÝíçò åí ôù Êïéíïâïõëßù õðü
ôïõ Õðïõñãïý ôùí Ïéêïíïìéêþí êáôÜ ôçí 8çí Éïõëßïõ óõíáéíïýóçò üôé ôá
óõóóùñåõèÝíôá ðåñéóóåýìáôá åê ôùí ðëçñùìþí áßôéíåò åãÝíïíôï åê Êõ-
ðñéáêþí ðñïóüäùí ùò õðïôåëéêüò öüñïò åéò ôçí Ôïõñêßáí åðß ôç âÜóåé ôçò
ÓõìâÜóåùò ôïõ 1878 åß÷ïí äéáôåèÞ äéÜ ôï ôïêï÷ñåùëýóéïí ôïõ õðü ôçò
ÌåãÜëçò Âñåôôáíßáò êáôÜ ôï 1855 åããõçèÝíôïò äáíåßïõ. Ïñèþò õðåôÝèç üôé
èá óõíåæÞôïõí åðßóçò êáé èá áðåðåéñþíôï íá êáèïñßóùóé ôçí óôÜóéí ôùí
- 70 -
Ýíáíôé ôïõ Áõôïêñáôïñéêïý ÄéáôÜãìáôïò åí Óõìâïõëßù åéóÜãïíôïò íÝïí Ôå-

ëùíéáêüí äáóìïëüãéïí üðåñ åß÷å äçìïóéåõèÞ åí ôç Áðïéêßá ôñåéò ðñüôåñïí
çìÝñáò.
4. Ç ìåôá÷åßñéóéò ôçò Êýðñïõ õðü ôçò ÊõâåñíÞóåùò ôçò Áõôïý Ìåãá-
ëåéüôçôïò åí ó÷Ýóåé ðñïò ôïí õðïôåëéêüí öüñïí õðÞñîåí åí ôùí äýï êõñßùí
óôçñéãìÜôùí ôïõ âÞìáôïò ôçò åí ôù ôüðù äçìáãùãßáò äéÜ ôçí ìåôÜ ôçò
ÅëëÜäïò Ýíùóéí. ÕðÞñîå ìåãÜëç ç åêìåôÜëëåõóéò êáôÜ ôïõò ðïëéôéêïýò
ëüãïõò åê ôçò êñáõãÞò üôé ç Êýðñïò çãïñÜóèç åê ôçò Ôïõñêßáò êáôÜ ôï
1878 êáé üôé ç ÌåãÜëç Âñåôôáíßá Ý÷åé Ýêôïôå åêìåôáëëåõèÞ ôáýôçí êõíé-
êþò ÷Üñéí ïéêïíïìéêÞò ùöåëåßáò. ÊáôÜ ôçí åðéäßùîéí ôçò åêóôñáôåßáò ôçò
áíôéâñåôôáíéêÞò ðñïðáãÜíäáò, áðïäï÷Þ õðü ôçò Êýðñïõ ôçò äéåõèåôÞóåùò
ôïõ æçôÞìáôïò ôïõ õðïôåëéêïý öüñïõ êáôÜ ôï 1927 ïõäÝðïôå åãÝíåôï ðáñá-
äåêôÞ õðü ôùí ðïëéôéêþí, ðÜóá äå äçìïóßá ìíåßá ôïõ öüñïõ ôçò õðïôåëåßáò
åðß ôç âÜóåé ôçò êáôÜ ôï 1927 äéåõèåôÞóåùò ðáñåß÷åí åõêáéñßáò äé áãáíá-
êôçôéêÜò äéáìáñôõñßáò ùí åäñÜôôïíôï ìåôÜ ðñïèõìßáò ïé Ïñèüäïîïé áñ÷çãïß.
5. ¼óïí áöïñÜ ôï Áõôïêñáôïñéêüí ÄéÜôáãìá åí Óõìâïõëßù ôñïðïðïéïýí
ôï Ôåëùíéáêüí äáóìïëüãéïí, ðñïåâëÝðåôï üôé èá õðÞñ÷åí Ýëëåéììá åí ôù
ðñïûðïëïãéóìþ ôçò Áðïéêßáò ðïóïý £60,000 ðåñßðïõ, åê ôïýôïõ äå ðïóüí
ïõ÷ß ìåãáëýôåñïí ôùí £40,000 èá çäýíáôï íá êáëõöèÞ áìÝóùò äé åëáôôþ-
óåùò ôùí äáðáíþí. Ëüãù ôçò ãåíéêÞò ðôþóåùò ôùí ôéìþí ôï äáóìïëüãéïí
Ý÷ñçæåí íÝáò äéåõèåôÞóåùò êáé åðáíáèåùñÞóåùò ðñïò áóöÜëåéáí ôùí ðñïóü-
äùí, áðçôåßôï äå ðñüóèåôïò ðñüóïäïò £20,000 ðñïò áðïöõãÞí åðåìâÜóåùò
åðß ôïõ ìéêñïý áðïèåìáôéêïý ôçò Áðïéêßáò ðïóïý £90,000. Ôá áéñåôÜ ìÝëç
ôïõ Óõìâïõëßïõ åß÷ïí åíôïýôïéò áñíçèÞ íá äå÷èþóéí ïéïíäÞðïôå íïìïèåôéêüí
ìÝôñïí åíÝ÷ïí íÝáí öïñïëïãßáí. Óôçñé÷èÝíôá åðß ôïõ äåõôÝñïõ óôçñßãìáôïò
ôïõ äéÜ ôçí Ýíùóéí âÞìáôïò, ôá Ïñèüäïîá ìÝëç ëïãéêþò åîÝëåîáí íá ðáñá-
êùëýóùóé ðÜóáí êáëÞí äéáêõâÝñíçóéí áñíïýìåíá, ùò åéò ôüóáò ðïëëÜò ðñï-
çãïõìÝíáò ðåñéðôþóåéò, íá óõíåñãáóèþóé ìåôÜ ôçò äéïéêÞóåùò äéÜ èåñáðåõ-
ôéêÜ ìÝôñá, êáé Üðáî Ýôé åí ôç éóôïñßá ôçò êùëõóéåñãßáò ôùí åí ôç æùôéêÞ
ïéêïíïìéêÞ óöáßñá ç áíáãêáßá íïìïèåóßá åðåøçößóèç äéÜ Âáóéëéêïý ÄéáôÜã-
ìáôïò. ÕðüìíçìÜ ôé åîçãïýí ôï ðåñéå÷üìåíïí ôïõ ÄéáôÜãìáôïò êáé åêèÝôïí,
êáôÜ ôñüðïí óõìâéâáóôéêüí ðñïò ôçí ÍïìïèåôéêÞí Áñ÷Þí, ôïõò ëüãïõò ôçò
ðñïóöõãÞò åéò íïìïèåóßáí äéÜ ÄéáôÜãìáôïò åí Óõìâïõëßù åß÷å äçìïóéåõèÞ
óõã÷ñüíùò. Ç áíÜãêç äéÜ ôï íÝïí äáóìïëüãéïí áíåãíùñßæåôï ìåôáîý óçìáé-
íüíôùí åìðüñùí. Ðëçí äå ôçò åêóôñáôåßáò ôçò êáô áõôïý åêôïîåõèåßóçò
- 71 -
äéáóôñïöÞò, èá áðåôÝëåé ôïýôï áíáìöéâüëùò äçìüóéïí æÞôçìá óõíÞèïõò á-

äéáöïñßáò äéÜ ôïí ðëçèõóìüí åí ãÝíåé.
6. Äåí õðÜñ÷åé ëüãïò íá áñíçèÞ ôéò ôçí åéëéêñßíåéá ôùí Ïñèïäüîùí ìåëþí
åí ôç áíôåíåñãåßá ôùí êáôÜ ôçò õðü ôïõ Õðïõñãïý ôùí Ïéêïíïìéêþí äçëþ-
óåùò, ïýôå äå õðÜñ÷åé áíÜãêç åéóçãÞóåùò üôé åðåäåßêíõïí ôáýôá ïõ÷ß ãíç-
óßáí áðñïèõìßáí åéò ôï íá äå÷èþóéí åõèýíçí äéÜ ðñüóèåôïí öïñïëïãßáí êáôÜ
ôçí åìðïñéêÞí êá÷åîßáí, Þ üôáí ç ÊõâÝñíçóéò áíåäÝ÷èç áíô áõôþí ôçí
åõèýíçí, üôé äåí çóèÜíïíôï åéëéêñéíþò ôï ãüçôñüí ôùí åîáöáíéæüìåíïí. Ç
áíáöïñéêþò ðñïò ôá äéÜöïñá æçôÞìáôá êå÷ùñéóìÝíç óôÜóéò ôùí ðñïóåããßæåé
ðñáãìáôéêþò ôá üñéá ôçò áóõíáñôçóßáò, êáé åßíáé üëùò ðáñáðëáíçôéêÞ,
ðëçí åÜí ï Ýó÷áôïò âáèìüò êáè ïí Þóáí ðñïóäåäåìÝíá åéò ôçí èåùñßáí üôé
ç áíùôÜôç áîßá åí ôç ðïëéôéêÞ áíÞêåí åéò ôï æÞôçìá ôçò ìåôÜ ôçò ÅëëÜäïò
åíþóåùò êáôáíïçèÞ ðñþôïí.
7. ÏõäÝí áíáêïéíùèÝí åîåäüèç ìåôÜ ôçí åí ÓáúôôÜ óýóêåøéí, áëë Þôï
ãåíéêþò ãíùóôüí, êáé áíåöÝñåôï åéò ôïí Ôýðïí, üôé ôá ìÝëç åß÷ïí ôõðéêþò
áðïöáóßóåé íá áðåõèýíùóé äéÜããåëìá ðñïò ôï ëáüí äé ïõ íá êáëÞôáé ïýôïò
íá áñíçèÞ ôçí ðëçñùìÞí ôùí öüñùí êáé íá ðáýóç áãïñÜæùí ÂñåôôáíéêÜ
åìðïñåýìáôá åéò Ýíäåéîéí äéáìáñôõñßáò. Ç áðüöáóéò, ùò áíåöÝñåôï, èá õðå-
âÜëëåôï åéò ôçí Ýãêñéóéí ôçò ÅèíéêÞò Ïñãáíþóåùò, êáé ìÝ÷ñéò ïõ áýôç
ôý÷ç ôçò ôïéáýôçò åãêñßóåùò, ïõäåìßá èá êáôåâÜëëåôï ðñïò ôïýôï åíÝñãåéá.
Åí ôù ìåôáîý ôïýôù ùñéóìÝíá åê ôùí Ïñèïäüîùí ìåëþí, ðñïÝâçóáí åéò
ôï íá óõìðåñéëÜâùóéí åéò ôáò äçìïóßáò áãïñåýóåéò ôùí ðïéÜí ôéíá Ýììåóïí,
áëë ïõ÷ß áãþãéìïí ðáñüôñõíóéí Þ ìíåßáí ðåñß áñíÞóåùò ðëçñùìÞò öüñùí.
8. Ç ÅèíéêÞ ÏñãÜíùóéò õðÞñîå óþìá, ôï ðñþôïí éäñõèÝí ôï 1922 õðü
ôïí ôßôëïí ôïõ Åèíéêïý Óõìâïõëßïõ, üðåñ çîßïõ ùò ìÝëç ðÜíôáò ôïõò
åíÞëéêáò ¸ëëçíáò êáôïßêïõò ôçò Êýðñïõ ùò êáé ôïõò åí ôù åîùôåñéêþ
¸ëëçíáò Êõðñßïõò ìå óêïðüí ôçí ÷ñçóéìïðïßçóéí ðÜóçò äõíÜìåùò êáé
ðáíôüò ìÝóïõ ðñïò ðñáãìáôïðïßçóéí ôçò ìåôÜ ôçò ÅëëÜäïò åíþóåùò.
Ðñüåäñïò ôïõ Óõìâïõëßïõ ôçò Ïñãáíþóåùò êáé ôçò ÅêôåëåóôéêÞò Áñ÷Þò
Þôï ï Áñ÷éåðßóêïðïò Êýðñïõ, ïé äå Åðßóêïðïé ðñïÞäñåõïí ôùí Åðáñ÷éáêþí
Åðéôñïðåéþí. Ç ÏñãÜíùóéò, Þôéò óõíåôçñåßôï äéÜ óõíäñïìþí êáé õðü ôçò
Åêêëçóßáò, äéåôÞñåé áíôéðñüóùðïí åí Ëïíäßíù äéÜ ðñïðáãÜíäáí êáé ðñïóÝ-
ëáâå ãñáììáôÝá åí Êýðñù üóôéò åß÷å íåùóôß éäñýóåé áñéèìüí Åèíéêþí
Íåïëáéþí åéò ôá ÷ùñßá ðñïò åðÝêôáóéí ôçò êéíÞóåùò. Ôá Ïñèüäïîá ìÝëç
ôïõ Íïìïèåôéêïý Óõìâïõëßïõ Þóáí ex officio ìÝëç ôïõ Óõìâïõëßïõ ôçò Ïñ-
- 72 -
ãáíþóåùò, Þôéò åìç÷áíÜôï íá åíáóêÞóç áõóôçñüí Ýëåã÷ïí åðß ôùí êáèçêü-

íôùí ôùí åí ôù Íïìïèåôéêþ. ¹óáí õðüëïãïé ôüóïí åí ôç èåùñßá üóïí êáé
åí ôç ðñÜîåé åéò ôï Åèíéêüí óþìá ìÜëëïí Þ åéò ôïõò åêëïãåßò ôùí äéÜ ðÜóáò
ôáò ðïëéôéêÜò ôùí ãíþìáò êáé åíåñãåßáò. Ç ðáñáðïìðÞ üèåí åéò ôçí ÏñãÜ-
íùóéí ôçò åí ÓáúôôÜ ëçöèåßóçò áðïöÜóåùò Þôï óýìöùíïò ðñïò ôá ðñïçãïý-
ìåíá.
9. Ôá Ïñèüäïîá ìÝëç êáé ôá ìÝëç ôçò ÅèíéêÞò Ïñãáíþóåùò óõíçíôÞèç-
óáí áêïëïýèùò ßíá óõæçôÞóùóé ôçí åí ÓáúôôÜ ëçöèåßóáí áðüöáóéí åí ôç
Áñ÷éåðéóêïðÞ åí Ëåõêïóßá ôçí 3çí Ïêôùâñßïõ, åõèýò ìåôÜ ôçí åê ôïõ
Ôñïüäïõò êÜèïäïí ôùí Êõâåñíçôéêþí áñ÷þí. Ðñïýêõøåí áìÝóùò äéáöùíßá
êõñßùò, ùò öáßíåôáé, äéüôé ôá Ïñèüäïîá ìÝëç äåí Þèåëïí íá ðáñáéôçèþóéí
ôùí åí ôù Íïìïèåôéêþ Óõìâïõëßù åäñþí ôùí, åðéÝóèçóáí äå åéò ôï íá
ðñÜîùóé ôïýôï. Åóùêëåßù áíôßãñáöïí áíáêïéíùèÝíôïò åêäïèÝíôïò ìåôÜ ôçí
óõíåäñßáóéí äé ïõ áíáããÝëëåôáé áíáâïëÞ ôçò óõæçôÞóåùò, Þôéò åß÷å äéáëõèÞ
åí ìÝóù óêçíþí èïñýâïõ. ÓõíåêñïôÞèçóáí êáé ðÜëéí óõíåäñßáé ôçí 10çí êáé
11çí ùò êáé ôçí 17çí Ïêôùâñßïõ, áëë åéò ïõäåìßáí áðüöáóéí êáôÝëçîáí.
Ðëçí ôïõ æçôÞìáôïò ôçò åê ôïõ Íïìïèåôéêïý Óõìâïõëßïõ ðáñáéôÞóåùò
ïõäåìßá óõìöùíßá åðåôåý÷èç ùò ðñïò ôïõò üñïõò ôïõ ðñïó÷åäßïõ ôïõ áíáêïé-
íùèÝíôïò, ïßôéíåò åß÷ïí ìåô áðñïèõìßáò áëë ïëßãïí ôñïðïðïéçèÞ üðùò áíôá-
ðïêñéèþóé ðñïò ôçí ãåíéêÞí ãíþìçí, öáíåñþò õðü ôïõ Ôýðïõ áíáãíùñéæïìÝ-
íçí, üôé Ýêêëçóßò ôéò ðñïò ôïí ëáüí íá åíóôÞ åéò ôçí ðëçñùìÞí ôùí öüñùí
Þôï ðñïùñéóìÝíç íá áðïôý÷ç. Ç áíéêáíüôçò ôùí åèíéêþí áñ÷çãþí íá
öèÜóùóéí åéò óõìðåñÜóìáôá, ç êåíüôçò ôçò åéóçãÞóåùò áñíÞóåùò áãïñÜò
Âñåôôáíéêþí åìðïñåõìÜôùí, êáé ôï ãåãïíüò üôé åß÷ïí ðëçñþóåé ôïõò öüñïõò
ôïõ Ýôïõò åîÝèåóáí ôïýôïõò åéò ðåñßãåëùí. Ïõäåßò áîéïðñåðÞò äñüìïò õðï÷ù-
ñÞóåùò åéò ëïãéêÞí ôéíá Üðïøéí áößåôï äé áõôïýò. ÐñïâëÝðïíôåò ôçí õðï÷þ-
ñçóéí êáé áñíïýìåíïé íá ðåñéðëáêþóéí åéò ïéáíäÞðïôå Ýíäåéîéí áäõíáìßáò, ïé
ôùí Üêñùí ôçò ÅèíéêÞò Ïñãáíþóåùò ðáñçôÞèçóáí êáôÜ ôçí äéÜñêåéáí ôùí
óõíåäñéþí.
10. Èá Þôï ðñüóöïñïí üðùò åéò ôï ðáñüí óçìåßïí åðéóêïðÞóùìåí ôçí
éêáíüôçôá ôçò ÅèíéêÞò êéíÞóåùò íá õðïóôçñßîç ôçí õðü ôùí áñ÷çãþí ôçò
åðéäßùîéí áðïíåíïçìÝíùí ãíùìþí. Ç ðïëéôéêÞ ôùí äéÜ ôçí Ýíùóéí õðïìíçìÜ-
ôùí ðñåóâåéþí åéò Áããëßáí, ôïðéêþí äéáäçëþóåùí ìåôÜ óçìáéþí êáé ðáñå-
ëÜóåùí, áíôéâñåôôáíéêþí õâñéóôéêþí åðéèÝóåùí äéÜ ôïõ Ôýðïõ ùò êáé áðü
äçìïóßùí âçìÜôùí, êáé ìç óõíåñãáóßáò êáé êùëõóéåñãßáò åí ôù Íïìïèåôéêþ
- 73 -
Óõìâïõëßù åéò ïõäÝí áðÝëçîå^ ìåôáîý äå ôçò ìåñßäïò ôùí Üêñùí åí ôç

êéíÞóåé åß÷åí õøùèÞ ç êñáõãÞ üôé þöåéëïí íá áðïâëÝøùóéí åéò ôï ìÝëëïí åéò
Ýñãá ìÜëëïí Þ åéò ëüãïõò ðñïò ðñáãìÜôùóéí ôïõ óêïðïý ôùí. Ç íÝá üìùò
ãñáììÞ åíåñãåßáò ïõäÝí ðñüãñáììá åß÷åí ðáñïõóéÜóåé, ç äå ðñïò åðéôÝëåóéí
Ýñãùí êñáõãÞ åöáßíåôï ìüíïí íá óçìáßíç ìåôáâïëÞí åéò ëÝîåéò. Ç õâñéóôéêÞ
êáôÜ ôçò ÂñåôôáíéêÞò äéïéêÞóåùò åðßèåóéò êáôÝóôç äñéìõôÝñá êáé áìåóùôÝ-
ñá êáôÜ ôáò ðïëéôéêÜò áãïñåýóåéò, ðåñéåëÜìâáíå äå áýôç óõ÷íüôåñïí êåíÜò
ðáñïôñýíóåéò ðñïò áêáèüñéóôá Ýñãá êáé ðáñÝðåìðåí áðü êáéñïý åéò êáéñüí
åéò ôï åðáíáóôáôéêüí ðáñÜäåéãìá Üëëùí åîçñôçìÝíùí ÷ùñþí. Ðïëëáß ôùí
ôïéïýôùí áãïñåýóåùí åîåöùíïýíôï åéò ÷ùñßá üðïõ ïé áñ÷çãïß ìåôÝöåñïí ôçí
åêóôñáôåßáí ìåô áðïöáóéóôéêüôçôïò, ïõ÷ß ìüíïí äéÜ óêïðïýò øçöïèçñßáò,
áëë åðß óêïðþ ôïõ íá ðñïðáñáóêåõÜóùóéí áôìüóöáéñáí äéáøåýäïõóáí ôçí
åðßêñéóéí üôé ïé ïðáäïß ôïõ æçôÞìáôüò ôùí ðåñéùñßæïíôï åéò áóôïýò äéêçãü-
ñïõò, éåñåßò êáé äéäáóêÜëïõò. ÊáôÜ ôï 1930 (Ýôïò åêëïãþí) åëÞöèçóáí ðáñÜ
ôçò áóôõíïìßáò 555 ðïëéôéêïß ëüãïé åêöùíçèÝíôåò åéò ÷ùñßá, êáé 246 ôï
1931 ìÝ÷ñé ôçò 17çò Ïêôùâñßïõ. ÐïëõÜñéèìïé ëüãïé åîåöùíïýíôï åðßóçò åéò
ôáò åêêëçóßáò ôùí ÷ùñßùí êáé õðÞñ÷ïí Üëëïé ôùí ïðïßùí äéÜ äéáöüñïõò
ëüãïõò äåí åêñáôÞèç óçìåßùóéò. Ç åêóôñáôåßá ôçò ðáñáðïéÞóåùò êáé ôçò
êáôÜ ôçò ÊõâåñíÞóåùò åîõâñßóåùò åýñåí åõíïúêüí Ýäáöïò áíáðôýîåùò åéò
ôçí êáôÜðôùóéí ôùí ïéêïíïìéêþí óõíèçêþí êáé ôçí áìÜèåéáí ôùí áãñïôþí.
Ç êáôÜ ôçí åìðïñéêÞí êá÷åîßáí åîÜñèñùóéò ôùí áãïñþí åíäå÷üìåíïí íá åß÷å
äéáóáëåýóåé ôçí áðÜèåéáí ôùí ÷ùñéêþí åí ó÷Ýóåé ðñïò ôçí åíáóêïõìÝíçí
äçìáãùãßáí, áëë ç åìðéóôïóýíç ôùí åéò ôçí åíõðÜñ÷ïõóáí ôÜîéí Þôï âáèÝ-
ùò åäñáéùìÝíç. Äåí Þóáí ðïóþò ðñüèõìïé íá áíáëÜâùóé ðñùôïâïõëßáí åí ôç
êáôÜ ôçò ÊõâåñíÞóåùò áíôéðïëéôåýóåé, êáé åÜí óõíÝâáéíå íá ðñïêýøç ïéáäÞ-
ðïôå åê ôçò ñåïýóçò ñçôïñéêÞò óõíÝðåéá, èá áíåæÞôïõí ôáýôçí åéò ôáò
ðüëåéò ïðüèåí èá ðñïÞñ÷åôï ç áñ÷çãßá.
11. Åéò ôáò ðüëåéò ç êßíçóéò åîçêïëïýèåé óõí ôù ÷ñüíù íá êåñäßæç
Ýäáöïò. ÍÝáé ãåíåáß íåïëáßáò åíäåëå÷þò åêðáéäåõüìåíáé äéÜ ìÝóùí áðáäü-
íôùí ðñïò ôçí íïìéìïöñïóýíçí åîåôïîåýïíôï õðü ôùí ó÷ïëþí ôçò ìÝóçò
ðáéäåßáò (åí Êýðñù ïõ÷ß Êõâåñíçôéêþí) åéò üëá ôá åðáããÝëìáôá^ ôç åîáé-
ñÝóåé äå ôçò ÊõâåñíçôéêÞò õðçñåóßáò êáé ôçò õðü ôçí ÊõâåñíçôéêÞí åðßäñá-
óéí êáé åíÝñãåéáí óöáßñáò, ðáò êëÜäïò äçìïóßáò æùÞò åí ôç Ïñèïäüîù
êïéíüôçôé óõíåäÝåôï êáôÜ ôïí Ýíá Þ ôïí Üëëï ôñüðïí ðñïò ôçí åíùôéêÞí
õðüèåóéí. Éäéáßôåñáé áèëçôéêáß êáé êïéíùíéêáß ëÝó÷áé óõíåôáõôßæïíôï ìåôÜ
- 74 -
ôçò êéíÞóåùò. Ç ðñïóêïðéêÞ ïñãÜíùóéò ðëçí ôñéþí íïìéìïöñüíùí óùìÜôùí,

ôùí åìðïñéêþí êáé áããëéêþí ó÷ïëþí êáé ôïõ õðü ôïõ õðáóðéóôïý ìïõ
äéïñãáíùèÝíôïò, õðÞãïíôï åéò áõôÞí. Ôåëåôáß ôñüðïí ôéíÜ óôñáôéùôéêÞò öý-
óåùò óêçíïèåôïýìåíáé õðü åíüò óõíäÝóìïõ ïëßãùí áöõðçñåôçóÜíôùí åê
ôïõ óôñáôïý Êõðñßùí ïßôéíåò åß÷ïí ðïëåìÞóåé êáôÜ ôïõò Åëëçíéêïýò ðïëÝ-
ìïõò äéÞãåéñïí èÝñìçí ïõ÷ß ìüíïí ìåôáîý ôùí ìáèçôþí áëëÜ êáé ôïõ ëáïý åí
ãÝíåé, åéò ôïí ïðïßïí Þóáí Üãíùóôïé áé ðñáãìáôéêüôçôåò ïéïõäÞðïôå åßäïõò
óôñáôéùôéêÞò õðçñåóßáò. Ç åí ó÷Ýóåé ðñïò ôáò ôïéáýôáò åíùôéêÜò äéáäçëþ-
óåéò óõíå÷þò Üøïãïò óôÜóéò ôçò ÅëëçíéêÞò ÊõâåñíÞóåùò åß÷å êáôÜ ôïõò
ðáñåëèüíôáò ìÞíáò äéáêõâåõèÞ óïâáñþò õðü ôïõ ðñïóùñéíïý ¸ëëçíïò Ðñï-
îÝíïõ, íåáñïý ôéíüò ÊõðñéáêÞò êáôáãùãÞò üóôéò áíåëÜìâáíå íá äÝ÷çôáé åí
ôç åðéóÞìù ôïõ éäéüôçôé äçìïóßùò ðñïóöåñüìåíïí óåâáóìüí õðü ôùí ìç
íïìéìïöñüíùí óôïé÷åßùí. Áé áðåñéóêåøßáé ôïõ åãÝíïíôï áíôéêåßìåíïí êáôáöá-
íïýò åêìåôáëëåýóåùò, åó÷çìáôßóèç äå ç åíôýðùóéò üôé äé áñêåôïý èïñýâïõ
èá Þôï äõíáôüí íá ðñïêëçèÞ äéðëùìáôéêÞ õðÝñ ôçò åíùôéêÞò õðïèÝóåùò
åðÝìâáóéò.
12. Êáßôïé áé ôïéáýôáé åêäçëþóåéò äõóáñåóêåßáò Þóáí áíåðéèýìçôïé, äéÝ-
öåñïí ìüíïí êáôÜ êëßìáêá êáé üãêïí åêåßíùí áßôéíåò õðÞñîáí áíåêôáß åí
Êýðñù åðß ðåíôÞêïíôá êáé ðëÝïí Ýôç. Áé ðñïóùðéêáß ðåñß ôùí ôïéïýôùí
åêäçëþóåùí áíáìíÞóåéò åéò ðáñåëèïýóáò äåêáåôßáò ðïéêßëëïõóé óçìáíôéêþò,
ôá äå åðßóçìá áñ÷åßá ôçñïýóé ìÜëëïí óéãÞí åðß ôïõ æçôÞìáôïò ôïýôïõ. Äåí
Þóáí åí åáõôáßò ðáñÜíïìïé ïýôå õðü ôï öùò ôçò ðåßñáò ðáñáôçñïýìåíáé
ðéèáíüò ðñüëïãïò ðáñáâÜóåùò ôùí íüìùí ïéáóäÞðïôå óïâáñÜò ìïñöÞò. É-
ó÷õñÜ áíôéäñáóôéêÞ ôÜóéò õößóôáôï åí ôç óéùðçñÜ áëë áõîáíïýóç åîáðëþ-
óåé ôçò ìåôáîý ôùí ìïñöùìÝíùí Êõðñßùí áíáãíùñßóåùò ôùí åõåñãåôéêþí
ùöåëçìÜôùí ôùí õðü ôçò èÝóåùò ôçò Êýðñïõ ùò ÂñåôôáíéêÞò áðïéêßáò
óõíåðáãïìÝíùí. Ç åêôßìçóéò ôçò ðïëëáðëïýò áíáðôýîåùò ôùí ðüñùí ôçò
íÞóïõ êáôÜ ôá ôåëåõôáßá Ýôç ïõäüëùò ðåñéùñßæåôï åéò ôçí åìðïñéêÞí êïéíü-
ôçôá. Ðëçí ôçò õðü ôùí Ïñèïäüîùí åíáóêïõìÝíçò ðïëéôéêÞò, ó÷Ýóåéò óõ-
ìðáèåßáò êáé ïëïíÝí áõîÜíïíôá óçìåßá åðáöÞò ìåôÜ ôçò ÊõâåñíÞóåùò åíå-
öáíßæïíôï ïóçìÝñáé. ÁõôÞ êáè åáõôÞí ç ïñìçôéêüôçò ôçò áíôéêõâåñíçôéêÞò
ðñïðáãÜíäáò õðÞñîåí ïõ÷ß ðñïíåíïçìÝíç áðüôéóéò öüñïõ áíáãíùñßóåùò ðñïò
ôçí ôïéáýôçí áíáðôõóóüìåíçí óõíåííüçóéí. ÐåñáéôÝñù ç óõíÞèåéá ôïõ äéÜ
ôçí Ýííïìïí ôÜîéí óåâáóìïý Þôï éó÷õñþò åññéæùìÝíç åéò ôïõò êáôïßêïõò ôçò
÷þñáò, êáèéóôÜ äå éêáíÞí ôçí å÷èñéêÞí êßíçóéí íá äéåîÜãçôáé åí áóöáëåßá,
- 75 -
ùò åöáßíåôï ùò ðñïó÷çìáôéêüí ôé ðáéãíßäéïí. Ï êßíäõíïò Ýêåéôï ìåôáîý ôùí

áíåõèýíùí óôïé÷åßùí ôùí ðëçèõóìþí ôùí ðüëåùí Üôéíá, åí ôç æÝóåé ôïõ
áéóèÞìáôïò üðåñ åß÷å ãåííçèÞ, ðéèáíüí íá áðåôýã÷áíïí íá óåâáóèþóéí ôïõò
äéÝðïíôáò ôï ðáéãíßäéïí êáíüíáò.
13. ÊáôÜ ôçí åð áäåßá êáôÜ ôï èÝñïò áðïõóßáí ìïõ Ýëáâïí ÷þñáí ìéêñáß
ôáñá÷áß åí Ëåõêïóßá êáé ËÜñíáêé óõíåðåßá ôçò åê ìÝñïõò ôïõ åèíéêéóôéêïý
êüììáôïò áíôéäñÜóåùò ðñïò ôçí åîÜðëùóéí ôïõ êïììïõíéóìïý. Ôï êïììïõíé-
óôéêüí êüììá åðåôÝèç áíáöáíäüí êáôÜ ôçò åèíéêéóôéêÞò êéíÞóåùò, êáôüñèù-
óå äå íá áðïêôÞóç ðïëëïýò ïðáäïýò. Ïé åèíéêéóôáß áñ÷çãïß áðåöÜóéóáí äéÜ
ôïýôï íá êáôáóôåßëùóé ôáò êïììïõíéóôéêÜò óõíåäñßáò, Ýðåéóáí äå êñõößùò
ìåãÜëáò ìÜæáò ôïõ ü÷ëïõ ôùí ðüëåùí íá åðéôåèþóé êáôÜ ôùí êïììïõíé-
óôþí. Ç áóôõíïìßá å÷åéñßóèç ðñåðüíôùò ôáò ôáñá÷Üò ôáò ïðïßáò áíå÷áßôé-
óåí, ïé äå áñ÷çãïß áìöïôÝñùí ôùí ìåñßäùí åðåôéìÞèçóáí áõóôçñþò. Åß÷åí
äéáðñá÷èÞ åíôïýôïéò áñéèìüò åðéèÝóåùí êáé ðñïýêõøáí âëÜâáé áñêåôáß íá
öïâÞóùóé ôïõò êïììïõíéóôÜò. Ùò ï ðñïêÜôï÷üò óáò åß÷å ðëçñïöïñçèÞ ôüôå,
ç åðéôõ÷Þò ÷ñçóéìïðïßçóéò õðü ôïõ åèíéêéóôéêïý êüììáôïò ôïõ ü÷ëïõ ðñïò
äéÜðñáîéí âéáéïôÞôùí áðåôÝëåé áíçóõ÷áóôéêüí åí ôç ãåíéêÞ êáôáóôÜóåé ðá-
ñáãüíôá.
14. ¼ôáí ôá Ïñèüäïîá ìÝëç óõíçíôÞèçóáí ôçí 17çí Ïêôùâñßïõ, ï Åðß-
óêïðïò Êéôßïõ áíÝãíùóåí åéò áõôïýò êáé åæÞôçóå ôçí Ýãêñéóßí ôùí äéÜ ôé
äéÜããåëìá üðåñ áõôüò óõíÝôáîå ôïõ ïðïßïõ åóùêëåßù ìåôÜöñáóéí. Ôá ìÝëç
óõíåöþíçóáí ùò ðñïò ôáò ãåíéêÜò ãñáììÜò ôïýôïõ áëëÜ óõíåâëÞèçóáí
üðùò ôï ðñïó÷Ýäéïí ìåëåôçèÞ åéò ðåñáéôÝñù óõíåäñßáí ìåôÜ ìßáí åâäïìÜäá.
¸ìáèá ôçí åðïìÝíç ìåô åêðëÞîåùò üôé äéÜããåëìÜ ôé ôïõ áõôïý áêñéâþò
ðåñéå÷ïìÝíïõ åß÷å äçìïóéåõèÞ áíåîáñôÞôùò õðü ôïõ Åðéóêüðïõ öÝñïí çìåñï-
ìçíßáí ôçò ðñïçãïýìåíçò çìÝñáò êáé üôé åß÷å êõêëïöïñÞóåé åõñÝùò ìåô
åðéóôïëÞò åí ç õðÝâáëëå ðáñáßôçóéí åê ôïõ Íïìïèåôéêïý Óõìâïõëßïõ. Ïêôþ
ôùí ìåëþí ôüôå åãêáôÝëåéøáí ôáò ðñüôåñïí õð áõôþí åêäçëùèåßóáò ðñïèÝ-
óåéò êáé óõíåêåíôñþèçóáí ðåñß ôçí áðïêÞñõîéí ôçò ðñïäïóßáò ôïõ Åðéóêü-
ðïõ. Åóùêëåßù ìåôÜöñáóéí äçìïóßáò ôéíüò äéáêçñýîåùò ôçò óôÜóåþò ôùí çí
åîÝäùêáí áìÝóùò. ÓõìðëçñùìáôéêÞ ôéò åðßèåóéò êáôÜ ôïõ Åðéóêüðïõ åíå-
öáíßóèç åéò ïãêþäåò ðáñÜñôçìá ôéôëïöïñïýìåíïí Ðñï ðáíôüò åéëéêñßíåéá
êáé öÝñïí ôçí õðïãñáöÞí ôïõ Ãåùñãßïõ ×áôæçðáýëïõ, åíüò åê ôïõ áñéèìïý
ôùí. Ôï ðñüâëçìá ôïõ êïéíïý äéáããÝëìáôïò åëçóìïíÞèç êáé ôï Ýäáöïò ôçò
ðïëéôéêÞò êñßóåùò ìåôåôïðßóèç.
- 76 -
15. Èá áíáöåñèþ íõí åéò ôá õðü ôçò ÊõâåñíÞóåùò ëçöèÝíôá ðñïöõëá-

êôéêÜ ìÝôñá êáôüðéí ôçò áíáããåëßáò ôçò öýóåùò ôùí åí ÓáúôôÜ äéáóêÝøå-
ùí. Ðëçñïöïñßáé ðåñß ôùí óõíåäñéþí áßôéíåò åðçêïëïýèçóáí áíåêïéíþèçóáí
áìÝóùò ðñïò åìÝ, êáé ïé êõñéþôåñïé åê ôùí óõìâïýëùí ìïõ ðáñÝìåéíïí åéò
ôáò èÝóåéò ôùí åí Ëåõêïóßá Ýôïéìïé äéÜ ðÜóáí åîÝëéîéí ôçò êáôáóôÜóåùò
êáè üëá ôá ÓÜââáôá êáé ôáò ÊõñéáêÜò ôùí åâäïìÜäùí êáè áò åëÜìâáíïí
÷þñáí óõíåäñßáé. Åäüèçóáí ïäçãßáé ðñïò ôïí Áñ÷éôáìßáí íá åðéóðåýóç ôçí
åßóðñáîéí ðáíôüò åêêñåìïýíôïò öüñïõ, åðåóôÞèç äå ç ðñïóï÷Þ ôçò áóôõíï-
ìßáò íá äéáôåëÞ åôïßìç üðùò Ýëèç áñùãüò åéò ôïõò åéóðñÜêôïñáò åí ðåñé-
ðôþóåé åðåéãïýóçò áíÜãêçò. ÅãÝíïíôï äéåõèåôÞóåéò ðñïò Ýêäïóéí êáôáó÷å-
ôçñßùí åíôáëìÜôùí ðåñéïõóßáò åéò ìåãÜëçí êëßìáêá åÜí ðáñßóôáôï áíÜãêç
êáôáó÷Ýóåùí, åäüèçóáí äå åéäéêáß ðñïò ôïõò åéóðñÜêôïñáò öüñùí ïäçãßáé.
ÌÝóïí ôùí Äéïéêçôþí åîçóöáëßóèç åê ôùí ðñïôÝñùí ç óõíåñãáóßá ôùí
ìïõ÷ôáñþí, åãÝíïíôï äå äéåõèåôÞóåéò üðùò ç êßíçóéò óôñáöÞ ôï ðñþôïí
êáôÜ ôùí åõðüñùí öïñïëïãïõìÝíùí. Åß÷ïí áðïöáóßóåé üðùò äéáëýóù áìÝ-
óùò ôï Íïìïèåôéêüí Óõìâïýëéïí, åÜí ôá Ïñèüäïîá ìÝëç Ýìåëëïí ðñáãìáôé-
êþò íá åêäþóùóé ïéáóäÞðïôå ìïñöÞò äéÜããåëìá ôïõ åßäïõò üðåñ åöïâÝñéæïí
íá åêäþóùóé. Ôáõôï÷ñüíùò äéáêáÞò ìïõ ðüèïò õðÞñîå íá ôïõò âïçèÞóù, åé
äõíáôüí, íá áðïóõñèþóéí åê ôçò åéò çí åîÝèåóáí åáõôïýò êáôÜóôáóéí. ¼èåí
åíÞñãçóá þóôå íá áðïóôáëþóé ðñïò áõôïýò äýï ðñïóêëÞóåéò åðéêáëïýìåíáé
ôçí ìåôÜ ôçò ÊõâåñíÞóåùò óõíåñãáóßáí ôùí äéÜ ôçí åîÝôáóéí ôüóïí ôïõ äéÜ
ôï 1932 Ðñïûðïëïãéóìïý üóïí êáé ùñéóìÝíùí ìÝôñùí Üôéíá åóêüðïõí íá
âïçèÞóùóé ôçí ãåùñãßáí. ÏõäåôÝñá ôùí ðñïóêëÞóåùí åãÝíåôï áðïäåêôÞ.
16. Áðü ôçò 18çò Ïêôùâñßïõ ç êáôÜóôáóéò óõíåêåíôñþèç ðåñß ôïí
Åðßóêïðïí Êéôßïõ. Ç õðÝñ ëÞøåùò ðáñáíüìùí ìÝôñùí óõíçãïñßá ôïõ å÷áé-
ñåôßóèç ìåè éêáíïðïéÞóåùò õðü ôùí óôïé÷åßùí ôùí Üêñùí. Ôï äéÜããåëìá êáé
ôçí ðáñáßôçóßí ôïõ åðçêïëïýèçóå êáôÜ ôçí áõôÞí çìÝñáí åêöþíçóéò ëüãïõ
åí ËÜñíáêé êáè çí ùò áíçããÝëèç Ýêáìå ÷ñÞóéí ôùí áêïëïýèùí ëÝîåùí:
Ðñïò üöåëïò ôçò ÷þñáò ôáýôçò ïöåßëïìåí íá õðáêïýùìåí åéò ôïõò íüìïõò
ôùí. Ìç öïâåßóèå äéüôé ç Áããëßá Ý÷åé óôüëïí. Ïöåßëïìåí ðÜíôåò íá ðñïóðá-
èÞóùìåí äéÜ ôçí Ýíùóéí êáé åí áíÜãêç íá ÷ýóùìåí ôï áßìá ìáò. Óõíåâïõ-
ëåýèçí áêïëïýèùò üôé Þôï áìößâïëïí åÜí ï ôïéïýôïò ëüãïò èá Þôï äõíáôüí íá
óôçñßîç êáôáäßùîéí åðß óôÜóåé äõíÜìåé ôïõ ðïéíéêïý êþäéêïò, áëë ï Åðßóêï-
ðïò êáôÜ ôáò ôüôå ðëçñïöïñßáò ìïõ, ðåñéÝìåíåí áðü þñáò åéò þñáí ôçí
óýëëçøßí ôïõ õðü ôçò áóôõíïìßáò. Óýëëçøéò, ìáñôýñéïí êáé ðïëõðëçèåßò
- 77 -
åêäçëþóåéò êáôÜ ôçí åêäßêáóßí ôïõ Þ äéÜ ôçí áðüëõóßí ôïõ åê ôùí öõëáêþí,
üëá áõôÜ Þóáí, ùò öáßíåôáé, áé öÜóåéò ôïõ ó÷åäßïõ ôïõ. Ùò ðñÜãìáôé óõíÝâç
ïõäåìßá ôïéïýôïõ åßäïõò óõíÝðåéá åðçêïëïýèçóåí. ¸êáìá ôáò äéåõèåôÞóåéò
ìïõ üðùò åðéóêåöèþ åíáåñßùò ôçí Áããëßáí ó÷åôéêþò ìå åðåéãïýóçò öýóåùò
åñãáóßáí Þóõ÷ïò ðùò ôçí óêÝøéí åê ôçò ôñïðÞò çí ôá ðïëéôéêÜ ãåãïíüôá
åß÷ïí ëÜâåé. ÐñïõôéèÝìçí äå íá áðïðëåýóù ôçí 22áí Ïêôùâñßïõ.
17. Ôçí 20Þí Ïêôùâñßïõ ï Åðßóêïðïò Ýöèáóåí åéò Ëåìåóüí. Åß÷åí, ùò
öáßíåôáé, ìåôáâÞ åêåß êáôÜ ðñüóêëçóéí ôïõ ê. Í. Ê. Ëáíßôç, üóôéò áíÞããåé-
ëåí üôé ï Åðßóêïðïò èá åîÞãåé ôïõò ëüãïõò ôçò åê ôïõ Íïìïèåôéêïý Óõìâïõ-
ëßïõ ðáñáéôÞóåþò ôïõ. Ïé êþäùíåò ôùí åêêëçóéþí åêñïýïíôï êáëïýíôåò ôïí
ëáüí, êáé ðëÞèïò çãïõìÝíïõ âñáäÝùò ðñï÷ùñïýíôïò áõôïêéíÞôïõ êåêáëõìÝ-
íïõ äéÜ ìåãÜëçò ÅëëçíéêÞò óçìáßáò åîÞëèåí ìåôáîý ôçò 4çò êáé 5çò ì.ì.
þñáò ðñïò ðñïûðÜíôçóßí ôïõ. ÙäçãÞèç ìåôÜ ôáýôá åéò ôï ÓôÜäéïí üðïõ
óõíçèñïßóèç ðëÞèïò 3,000 êüóìïõ, óõìðåñéëáìâáíïìÝíùí ôùí ìáèçôþí ôùí
ó÷ïëåßùí. Åóùêëåßù ìåôÜöñáóéí ôïõ õð áõôïý åêöùíçèÝíôïò ëüãïõ. Êáôü-
ðéí ìåñéêþí Üëëùí ëüãùí ôï ðëÞèïò áðÞëèåí Üäïí êáé æçôùêñáõãÜæïí åßò
ôéíá ëÝó÷çí åí ôç ðüëåé üðïõ Ýê ôéíïò åîþóôïõ ï Åðßóêïðïò ðñïóåöþíçóå
óõíôüìùò ôïýôï êáé ðÜëéí ìåôá÷åéñéóèåßò óôáóéáóôéêÞí ãëþóóáí. Ìåô áõ-
ôüí ùìßëçóáí ï Ëáíßôçò êáé ï ÆÞíùí Ñùóóßäçò ï ðñïóöÜôùò áíôéðñüóùðïò
ôçò ÅèíéêÞò Ïñãáíþóåùò åí Ëïíäßíù ïßôéíåò õðåíèýìéóáí ôïí ëáüí üôé ï
áãþí þöåéëå íá åðéäéù÷èÞ íõí ïõ÷ß äéÜ ëüãùí áëëÜ äé Ýñãùí. Ôçí 7çí ì.ì.
ôï ðëÞèïò äéåóêïñðßóèç çóý÷ùò, êáé äåí õðÞñîáí ðïóþò óçìåßá åðéêåßìåíçò
ôáñá÷Þò. Ôçí 21çí ï Åðßóêïðïò ðáñÝóôç åßò ôéíá åêêëçóéáóôéêÞí ôåëåôÞí
åéò ãåéôïíéêüí ÷ùñßïí êáé ðáñþôñõíå êáé ðÜëéí ôïõò áêñïáôÜò ôïõ íá áðåé-
èÞóùóé ðñïò ôïõò íüìïõò.
18. ÅöÜíç üôé ïé ëüãïé ôïõ Åðéóêüðïõ Þ÷çóáí åéò êùöÜ þôá åí Ëåìåóþ,
ç äå áðÜíôçóéò ðñïò ôçí ðñüóêëçóßí ôïõ ðñïò åðáíÜóôáóéí Þôï ðñïùñéóìÝíç
íá äïèÞ õð åêåßíùí ïßôéíåò äåí ôïõò Þêïõóáí. Ôï áðüãåõìá ôçò 21çò ï ê.
Í. Ê. Ëáíßôçò åôçëåãñÜöçóåí åéò Ëåõêùóßáí ôçí áêüëïõèïí õðåñâïëéêÞí
ðåñéãñáöÞí ôçò åí ôù Óôáäßù óõíáèñïßóåùò ôçò ðñïôåñáßáò: ÐñùôïöáíÝò
õðåñìåãÝèåò óõëëáëçôÞñéïí ôçò ðüëåùò êáé ôùí ðåñé÷þñùí. Ï Ìçôñïðïëß-
ôçò Êéôßïõ ùìßëçóå ðñïò ôï êáôáêëýóáí ôï ÓôÜäéïí ðëÞèïò. Ï äÞìáñ÷ïò
ðñïóåöþíçóåí ôïí Åðßóêïðïí, åðçêïëïýèçóå ðñùôïöáíÞò äéáäÞëùóéò õðü
ôçí çãåóßá ôïõ Ìçôñïðïëßôïõ Êéôßïõ, ôïõ äçìÜñ÷ïõ êáé çìþí áêïëïõèïõìÝ-
íùí õðü ðïëëþí ÷éëéÜäùí êüóìïõ åê ôçò ðüëåùò êáé ôùí ÷ùñßùí, ìáèçôþí
- 78 -
êáé åèåëïíôþí. Ôï ðëÞèïò óõíçèñïßóèç êÜôùèåí ôçò ëÝó÷çò üðïõ ùìßëçóáí

ïé Ìçôñïðïëßôçò Êéôßïõ, Ëáíßôçò êáé Ñùóóßäçò. ÏõäÝðïôå ðñüôåñïí õðÞñîå
ôïéáýôç ðáíçãõñéêÞ Ýãêñéóéò õðü ôçò ðüëåùò êáé åðáñ÷ßáò. Ôá åðáêüëïõèá
ôïõ ôçëåãñáöÞìáôïò ôïýôïõ õðÞñîáí áêáñéáßá.
19. Åí Ëåõêïóßá, ç êáôÜ ôçò áíåîáñôÞôïõ ðñÜîåùò ôïõ Åðéóêüðïõ
åíÝñãåéá áðÝôõ÷åí åéò ôï íá ôý÷ç õðïóôçñßîåùò êáé ç ãåíéêÞ ãíþìç õðÞñîåí
üôé ç ðïëéôéêÞ ôïõ Åðéóêüðïõ åß÷åí åðéâëçèÞ åéò áõôüí õðü ôçò áíáâëçôé-
êüôçôïò êáé ÷ëéáñüôçôïò ôùí óõìâïýëùí ôùí óõíáäÝëöùí ôïõ. Ïé ôùí
Üêñùí íåáñïß åßäïí üôé ðáñåß÷åôï ïýôùò ç åõêáéñßá äé áõôïýò íá äõóöçìßóùóé
êáé ßóùò íá åêôïðßóùóé ôïõò áñ÷çãïýò. Ðñïêëçôéêáß óõæçôÞóåéò ôñåöüìåíáé
äé õðïêéíçôéêþí äéáäüóåùí ïìïý ìåôÜ ìõóôéêÞò äïëïðëïêßáò êáôÝêëõóå ôáò
ëÝó÷áò êáé ôáò ðïëéôéêÜò óõíáèñïßóåéò ðñï ôçò åêñÞîåùò. Ôï ðñþôïí êáôÜ
ôùí Ïñèïäüîùí ìåëþí êôýðçìá åäüèç üôáí êáôÜ ôçí íýêôá ôçò 18çò
Ïêôùâñßïõ åäçìïóéåýèç åõñýôáôá Ýíôõðïò áíáããåëßá ôïõ ó÷çìáôéóìïý íÝáò
ôéíüò êáé ñéæïóðáóôéêÞò ÅèíéêÞò ÅíùôéêÞò Ïñãáíþóåùò. Åóùêëåßù áíôß-
ãñáöïí ôçò áíáêïéíþóåùò. Ôï ðñüãñáììá õðÞñîå íåöåëþäåò êáé ðïëëïß ôùí
õðïãñáøÜíôùí ïßôéíåò êáôÞãïíôï áðü äéÜöïñá ìÝñç êáè üëçí ôçí ÍÞóïí
êáé áíÞêïí åéò ðïëëÜ äéÜöïñá åðáããÝëìáôá Þóáí ïëßãïí ãíùóôïß. Ç áíáêïß-
íùóéò çñìçíåýèç ãåíéêþò ùò áðåéëÞ êáôÜ ôùí ìç ðáñáéôïõìÝíùí ìåëþí
üðùò ðáñáéôçèþóé, êáé õðåôÝèç üôé åßôå ï Åðßóêïðïò Êéôßïõ Þ ï Åðßóêïðïò
Êåñýíåéáò, ï óõíåñãÜôçò ôïõ Ëïúæßäç, õðÞñîåí ï ðáñáêéíÞóáò ôçí äçìïóßåõ-
óéí ôáýôçí. Ïé íåáñïß áñ÷çãïß ôçò íÝáò Åíþóåùò õðÞñîáí ïðùóäÞðïôå
ðåñéóóüôåñïí áõôÜñêåéò Þ ùò áñ÷éêþò åíïìßóèç êáé áé ðñïèÝóåéò ôùí äåí
ðåñéùñßæïíôï åéò ôçí Üìåóïí êñßóéí. Åß÷ïí åêêéíÞóåé ìå óêïðüí íá åðéôá÷ý-
íùóé ôçí êñßóéí êáé íá ôçí åêìåôáëëåõèþóéí ùóáýôùò. Åß÷ïí åðéôý÷åé ôçí
õðïôÝëåéáí ðïëéôéêïý ôéíüò åöçìåñéäïãñÜöïõ ôùí Üêñùí áëë çñÝìïõ áðïöá-
óéóôéêüôçôïò, êáé ôç âïçèåßá ôïõ ðñïõôßèåíôï íá åêôïîåýóùóéí áíáôñåðôéêÞí
ôéíÜ åöçìåñßäá åéò ôïí ôüðïí ðñïò õðïóôÞñéîéí ôïõ ðñïãñÜììáôüò ôùí.
20. Ôá êáôÜ ôçí 21çí Ïêôùâñßïõ åðáêïëïõèÞóáíôá åí Ëåõêïóßá ìåôÜ
ôçí ðáñÜäïóéí ôïõ õðü ôïõ Ëáíßôç áðïóôáëÝíôïò ôçëåãñáöÞìáôïò ãåãïíüôá
Ý÷ïõóéí ùò åîÞò: ÅãÝíïíôï ÷åéñüãñáöá áíôßãñáöá ôïõ ôçëåãñáöÞìáôïò ôá
ïðïßá êáé åôïé÷ïêïëëÞèçêáí åéò ôáò ëÝó÷áò. Ôá íÝá åîçðëþèçóáí. Åéò ôáò
5.30 ì.ì. Þôï ãåíéêþò ãíùóôüí üôé ôá Ïñèüäïîá ìÝëç ôïõ Íïìïèåôéêïý
Óõìâïõëßïõ åí Ëåõêïóßá åß÷ïí áðïöáóßóåé íá ðáñáéôçèþóé. ÌÝëç ôéíÜ ôçò
íÝáò ÅèíéêÞò Åíþóåùò óõíçèñïßóèçóáí åéò ôçí ÅìðïñéêÞí ËÝó÷çí êáé
- 79 -
áðÝóôåéëáí ìõóôéêïýò ðñÜêôïñáò üðùò óõíôåëÝóùóéí åéò ôï íá êñïõóèþóéí ïé

êþäùíåò ôùí åêêëçóéþí êáé ðñïóêëçèÞ ï ëáüò. ¢ëëïé ðåñéÞëèïí ôçí ðüëéí
ëÝãïíôåò åéò ôïõò êáôáóôçìáôÜñ÷áò íá êëåßóùóé ôá êáôáóôÞìáôÜ ôùí êáé
óõíáèñïéóèþóéí åéò ôçí ËÝó÷çí. ¹ñ÷éóáí áé ïìéëßáé êáé ôï ðëÞèïò åîïãêþèç
áðü 300 åéò 3,000 ðåñßðïõ ðñüóùðá Üôéíá óõíùèïýíôï åíôüò êáé ðÝñéî ôùí
åõñõ÷þñùí õðïóôáôéêþí ôçò ËÝó÷çò. Ôá ìÝëëïíôá íá ðáñáéôçèþóé ìÝëç
Ýöèáóáí êáé ùìßëçóáí ðåñéôñïðéêþò. Ç êëåéò ôùí ïìéëéþí õðÞñîåí üôé ðÜóáé
áé äéáöïñáß ãíþìçò êáé êüììáôïò Ýðñåðå íá ðáñáìåñéóèþóéí. Ôá ìÝëç åß÷ïí
áðùëÝóåé Ýäáöïò üðåñ Ýäåé íá åðáíáêôçèÞ êáé åöÜíçóáí áíôÜîéá ôçò ðåñé-
óôÜóåùò. Ï ×áôæçðáýëïõ Ýêñïõóå ðáñÜöùíïí ÷ïñäÞí åðéêñßóåùò êáôÜ ôïõ
Åðéóêüðïõ êáé áðåäïêéìÜóèç. Áõôüò ôå êáé ï Èåïäüôïõ Ýêáìïí ìíåßáí ôçò
åðéêåéìÝíçò áíá÷ùñÞóåþò ìïõ äé Áããëßáí ôçí åðïìÝíçí, ïðüôå çêïýóèç ç
êñáõãÞ Åéò ôï Êõâåñíåßïí. Åéò ôï Êõâåñíåßïí. Ï Äéïíýóéïò Êõêêþôçò
ðñùèéåñåýò ôçò óçìáíôéêùôÝñáò åí Ëåõêïóßá åêêëçóßáò ðñï÷þñçóå êáé
åêÞñõîå ôçí åðáíÜóôáóéí. Åíå÷åßñéóáí åéò áõôüí ÅëëçíéêÞí ôéíÜ óçìáßáí
êáé þñêéóå ôïí ëáüí íá ôçí õðåñáóðéóèÞ. ÅãÝíåôï ìßá åðß ðëÝïí ïìéëßá, ï
ïìéëçôÞò çóðÜóèç ôçí óçìáßáí êáé ç êñáõãÞ Åéò ôï Êõâåñíåßïí åðáíåëÞ-
öèç öñåíéôéùäþò. Ïé áñ÷çãïß Þñðáóáí ôçí óçìáßáí êáé ðåñß ôçí 6.30 ì.ì.
þñáí Þñ÷éóáí íá ïäçãþóé ôï ðëÞèïò åí ðáñåëÜóåé äéÜ ôçò ðüëåùò. Ç áðü
ôçò ËÝó÷çò ìÝ÷ñé ôïõ Êõâåñíåßïõ áðüóôáóéò Þôï Ýí êáé Þìéóõ ìßëéïí. Áðï-
ðëáíçìÝíç ôéò åìðñïóèïöõëáêÞ, Þôéò çýîçóå ìåãÜëùò êáè ïäüí, ðáñåêþëõå
ôï êýñéïí óþìá. Ôï êýñéïí óþìá ôçò ðáñåëÜóåùò åêéíåßôï åéò ðõêíÜò ïìÜäáò
êáé ëßáí âñáäÝùò. Ðëçí óðïñáäéêþí ôéíþí æçôùêñáõãþí ùò åðß ôï ðëåßóôïí,
åê ìÝñïõò èåáôþí äåí õðÞñ÷å ðïëýò èüñõâïò. Äéåñ÷üìåíïí ðáñÜ ôçí Êõâåñ-
íçôéêÞí îõëáðïèÞêçí, êåéìÝíçí åéò ôï ôñßôïí ôçò ìÝ÷ñé ôïõ Êõâåñíåßïõ
áðïóôÜóåùò, ôï ðëÞèïò Þñðáóåí áö åáõôïý ñÜâäïõò äéáöüñùí ìåãåèþí êáé
åîÝó÷éóåí ôïõò êáôÜ ìÞêïò ôçò ïäïý îõëßíïõò ðáóóÜëïõò ôïõ ðåñéöñÜãìáôïò.
Åéò ôï óçìåßïí ôïýôï ìåñéêïß åê ôïõ ðëÞèïõò Þ ôùí ðñùôïðüñùí åîÝêëéíïí
ôçò êõñßáò ïäïý êáé ðñï÷þñçóáí êáôÜ ðáñÜëëçëïí ðáñÝëáóéí ßóçò ó÷åäüí
ðõêíüôçôïò äéÜ ôïõ ðñïáóôåßïõ ôùí Áãßùí Ïìïëïãçôþí. ÈåáôÞò ôéò åßò ôéíá
ïéêßáí ôçò êõñßáò ïäïý áíáìéìíÞóêåôáé üôé åßäå äéåñ÷üìåíïí ðñï áõôïý åðß
äåêÜëåðôïí äéáêïðôüìåíïí ñåýìá ðñïóþðùí êáé ìáèçôþí, åðß Ýôåñïí äå
äåêÜëåðôïí ðõêíÞí ôéíá öÜëáããá áíèñùðßíùí ìáæþí. Åíèõìåßôáé äå üôé åßäå
ñÜâäïõò, ðïäÞëáôá, öáíïýò, çëåêôñéêÜò ëõ÷íßáò êáé õðåñìåãÝèåéò óçìáßáò,
ìåôáîý äå ôùí ôÞäå êáêåßóå óðïñáäéêþí ìáæþí, éåñåßò ðñï÷ùñïýíôáò ìåôÜ
- 80 -
âßáò êáé õøþíùíôåò ôá åíäýìáôÜ ôùí. Ôá åí ðñùôïðïñåßá ôìÞìáôá ôïõ

ðëÞèïõò Þñ÷éóáí íá öèÜíùóéí åéò ôçí ðñþôçí åßóïäïí ôïõ Êõâåñíåßïõ ôçí
7.45 ðåñßðïõ, ôï äå êýñéïí óþìá ìåôÜ ôçí 8çí ì.ì.
21. Ç êåíôñéêÞ áóôõíïìßá åß÷å ìÜèåé áìÝóùò ðåñß ôùí äéáôñåîÜíôùí êáé
åîçêïëïýèç ðëçñïöïñïýìåíç ðåñß ôïýôùí ôçëåöùíéêþò. Ïêôþ éððåßò êáé
ñïðáëïöüñïí óþìá åê äþäåêá ðåæþí åß÷åí áðïóôáëÞ ðñï ôçò 7çò ì.ì. ìå
ïäçãßáò íá åìðïäßóùóé ôï ðëÞèïò áðü ôïõ íá åéóÝëèç åéò ôá ãÞðåäá ôïõ
Êõâåñíåßïõ. Ðåñßðïëïò äå åê ðÝíôå ðåæþí áðåóôÜëç íá ðáñáôçñÞ êáé áíáã-
ãÝëëç ôçëåöùíéêþò ôáò êéíÞóåéò êáé åíåñãåßáò ôïõ ðëÞèïõò âáäßæïíôïò ðñïò
ôï Êõâåñíåßïí. ÐÝíôå áóôõíïìéêïß éððåßò Þóáí ðáñáôåôáãìÝíïé Ýìðñïóèåí
ôçò ðñþôçò åéóüäïõ ôïõ ðñïò ôï ïßêçìá ôïõ Êõâåñíåßïõ Üãïíôïò áìáîéôïý
äéáäñüìïõ Ýìðñïóèåí ôïýôùí. Åäþ ôá åí ðñùôïðïñåßá ôìÞìáôá ôïõ ðëÞèïõò
åóôáìÜôçóáí êáé åîïãêþèçóáí âáèìéáßùò åê ôùí üðéóèåí.
Ïé áóôõíïìéêïß ïßôéíåò ðñïóåðÜèïõí íá ùèÞóùóé ôï ðëÞèïò ðñïò ôá ïðßóù
õößóôáíôï åðéèÝóåéò äéÜ ñÜâäùí êáé ëßèùí, åí ôÝëåé äå ïé ßððïé åôñÜðçóáí åéò
öõãÞí êáé ôï ðëÞèïò åéóÝññåõóåí åéò ôïí áìáîéôüí äéÜäñïìïí. Åß÷ïí ðëçñïöï-
ñçèÞ ðñï ôçò 7.30 ì.ì. þñáò üôé ðëÞèïò ôé åâÜäéæå ðñïò ôï Êõâåñíåßïí,
ìåôÜ äÝêá äå ðåñßðïõ ëåðôÜ ï ðñïóùñéíüò Áðïéêéáêüò Ãñáììáôåýò êáé ï
ÄéïéêçôÞò êáôÝöèáóáí êáé åîÝèåóáí ðñïò åìÝ ôá óõìâáßíïíôá. ÄéçõèÝôçóá
þóôå ï ÄéïéêçôÞò íá êáôÝëèç åéò ôçí ðñþôçí åîþèõñáí êáé íá óõãêáôáôåèÞ
íá ïìéëÞóç ðñïò ôñåéò áíôéðñïóþðïõò. ¼ôáí áõôüò êáé ï ðñïóùñéíüò Áðïé-
êéáêüò Ãñáììáôåýò ìåôÝâçóáí åéò ôçí åîþèõñáí, ç êõñßá ðáñÝëáóéò äåí åß÷å
öèÜóåé êáé åí ôÝëåé üôå ç áóôõíïìéêÞ ãñáììÞ åèñáýóèç, áðùèÞèçóáí ïðßóù
ðñïò ôçí êåöáëÞí ôïõ ðëÞèïõò ìÝ÷ñé ôçò êïñõöÞò ôïõ áìáîéôïý äñüìïõ ðåñß
ôáò 30 áðü ôïõ ïéêÞìáôïò õÜñäáò. Åäþ ðåñß ôá 20 ëåðôÜ ôï ðëÞèïò
ðåñéÝìåíå ôçí Üöéîéí ôïõ êõñßïõ óþìáôïò êáé ï ÄéïéêçôÞò ùìßëçóå ðñïò
ìåñéêïýò åî áõôþí. ¹óáí ïýôïé ùò åðß ôï ðëåßóôïí ìáèçôáß ìå ïëßãïõò
áíåõèýíïõò èåáôÜò. Ç áóôõíïìßá áíåó÷çìáôßóèç êáé åêñÜôçóå ôïí ëáüí áðü
ôïõ íá åéóïñìÞóç åéò ôï åõñý ðñï ôïõ ïéêÞìáôïò êõêëéêüí åðéðÝäùìá. Ôï
ðëÞèïò åîùãêþèç áéöíéäßùò êáé ùèåßôï åê ôùí üðéóèåí. Å÷ýèç ðñïò ôá
åìðñüò ùò ðåëþñéïí êýìá êáé åêÜëõøå ôï åðéðÝäùìá ìÝ÷ñé ôçò åìðñïóèßáò
èýñáò ôïõ ïéêÞìáôïò. Ï ÄéïéêçôÞò, ï ðñïóùñéíüò Áðïéêéáêüò Ãñáììáôåýò
êáé ï Õðáóôõíüìïò ìåôÜ ôùí áóôõíïìéêþí åêåßíùí ïßôéíåò äåí åß÷ïí äéáóêïñ-
ðéóèÞ ìåôáîý ôïõ ðëÞèïõò åôÜ÷èçóáí ðñï ôïõ áíôéìåôùðßæïíôïò ôïí ëáüí
ðñïðõëáßïõ. Ï Èåïäüôïõ, ï ×áôæçðáýëïõ, ï Öåéäßáò Êõñéáêßäçò åê Ëåìåóïý,
- 81 -
ï éåñåýò Êõêêþôçò êáé ìåñéêïß Üëëïé ïßôéíåò åöáßíåôï üôé õðÞñîáí åðéêåöá-
ëÞò ôçò êõñßáò ðáñåëÜóåùò çãùíßóèçóáí íá äéáó÷ßóùóé ôï ðëÞèïò ôï ïðïßïí
ðåñéåóôïß÷éæå ôþñá ôï üëïí åðéðÝäùìá ìåôÜ ôïõ ðÝñéî êÞðïõ êáé íá öèÜóùóé
ìÝ÷ñé ôïõ ðñïðõëáßïõ. Çêïëïõèïýíôï õðü ôéíïò áôüìïõ öÝñïíôïò óÜëðéããá
êáé ìÝãá Åëëçíéêüí ëÜâáñïí. Åðçêïëïýèçóå èïñõâþäçò äéáäÞëùóéò ìåôÜ
æçôùêñáõãþí, ÷åéñïêñïôçìÜôùí êáé óõíå÷þí öùíþí õðÝñ ôçò åíþóåùò.
ÊáôÜ ôçí óôéãìÞí ôáýôçí åðëçñïöüñçóá ôïí ÄéïéêçôÞí üôé åÜí ôï ðëÞèïò
áðåóýñåôï åéò óåâáóôÞí ôéíÜ áðüóôáóéí èá åäå÷üìçí Ýíá Þ äýï åê ôùí
áñ÷çãþí ôùí. Ïýôïò êáé ïé áñ÷çãïß áðü ôçò âáèìßäïò ôïõ ðñïðõëáßïõ
áðåðåéñÜèçóáí íá åßðùóé ðñïò ôï ðëÞèïò íá áðïóõñèÞ áëë Üíåõ áðïôåëÝ-
óìáôïò. Ïé ëüãïé ôùí åðíßãïíôï åéò ôáò æçôùêñáõãÜò êáé ìüíïí ïé ðëçóéÝ-
óôåñïí ðñïò ôï ðñïðýëáéïí åõñéóêüìåíïé èá Þôï äõíáôü, êáßôïé áìöéâÜëëù
áêüìç, íá ôïõò åß÷ïí áêïýóåé. Åí ìÝóù ôïõ èïñýâïõ ï Èåïäüôïõ çêïýóèç íá
áíáöùíÞ: Ï ÊõâåñíÞôçò äéêáßùò áñíåßôáé íá ìáò äå÷èÞ. Åññßöèçóáí
ìåñéêïß ëßèïé êáé åèñáýóèçóáí ìåñéêÜ ðáñÜèõñá, ùò äå åðëçñïöïñÞèçí áñãü-
ôåñïí, åíåðÞ÷èç ÅëëçíéêÞ åðß ôçò óôÝãçò ôïõ ïéêÞìáôïò óçìáßá. ÅãÝíåôï
ïëïÝí öáíåñüí üôé äéÜ ëüãùí äåí èá åðåßèåôï ôï ðëÞèïò íá áðÝëèç êáé üôé ï
åíèïõóéáóìüò êáé ç áðïöáóéóôéêüôçò ôïõ äåí èá åîçíôëïýíôï åõêüëùò. ÌåôÜ
ìßáí þñáí, ïé áñ÷çãïß, áíáãíùñßæïíôåò üôé äåí åß÷ïí åðßäñáóéí, öïâïýìåíïé äå
ôáò óõíåðåßáò ìïõ äéåìÞíõóáí ôçí Ýêöñáóéí ôçò ëýðçò ôùí êáé åãêáôÝëåé-
øáí ôï ðåäßïí. Öáßíåôáé üôé ìåãÜëç ìåñßò ôïõ ðëÞèïõò ôïýò çêïëïýèçóå, ôï
äå ðëÞèïò ìåôÜ ôáýôá Ýôåéíå óõíå÷þò íá åëáôôùèÞ êáßôïé Þôï äýóêïëïí íá
ðáñáêïëïõèÞ ôéò ôï êßíçìá, õðÞñ÷å äå ðïëýò ðçãáéíïåñ÷ïìüò êáé ìåãÜëç
ìåôáêßíçóéò èÝóåùò. ÊáôÜ ìÞêïò ôïõ ìåôáîý ôïõ Êõâåñíåßïõ êáé ôçò ðüëå-
ùò äñüìïõ ïìÜäåò áíèñþðùí åðçãáéíïÞñ÷ïíôï. ÌåãÜëáé ìÜæáé êüóìïõ ßóôá-
íôï ôÞäå êáêåßóå, å÷ëåýáæïí äå êáé åëéèïâüëïõí ïéïíäÞðïôå äéåñ÷üìåíïí á-
óôõíïìéêüí.
22. Ðåñß ôçí 9çí ì.ì. þñáí ç êåíôñéêÞ áóôõíïìßá åß÷å ðëçñïöïñçèÞ
ôçëåöùíéêþò üôé åîçêïëïýèç ï ëéèïâïëéóìüò êáé üôé åèñáýïíôï ðáñÜèõñá, ï
äå Áóôõíüìïò, ôç óõíáéíÝóåé ôïõ Áñ÷éáóôõíüìïõ áðÝóôåéëåí ùðëéóìÝíïí åê
40 áíäñþí áðüóðáóìá üðåñ åêñáôåßôï åí åðéöõëáêÞ åéò ôïí óôñáôþíá õðü
ôçí çãåóßáí ôïõ áíùôÝñïõ õðáóôõíüìïõ. Ï õðáóôõíüìïò äéÜ ôéíüò ðëáãßáò
ïäïý áðÝöõãå ôï ðëÞèïò êáé ùäÞãçóå ôïõò Üíäñáò ôïõ åéò ôï Êõâåñíåßïí åê
ôùí üðéóèåí Üíåõ áíôéóôÜóåùò. ÐáñïõóéÜóèç ðñï ôïõ Äéïéêçôïý ðáñÜ ôï
ðñïðýëáéïí üðïõ ï ÄéïéêçôÞò êáé ïé áñ÷çãïß áðåðåéñþíôï êáôÜ ôçí óôéãìÞí
- 82 -
åêåßíçí íá äéáðñáãìáôåõèþóé ìåôÜ ôïõ ðëÞèïõò. Ïõ÷ß ìáêñüí ìåôÜ ôáýôá

÷ñüíïí åãÝíåôï Ýíáñîéò áãñßïõ ëéèïâïëéóìïý êáé ï ÄéïéêçôÞò ìåôÜ ôçò áóôõ-
íïìßáò áðùèÞèçóáí áðü ôïõ ðñïðõëáßïõ åíôüò ôïõ ïéêÞìáôïò. ÅæçôÞèçóáí
ôüôå ðåñáéôÝñù áóôõíïìéêáß åíéó÷ýóåéò êáé áíôßãñáöïí ôïõ ðåñß ÓôÜóåùò
Èåóðßóìáôïò. Ï äéÜ ëßèùí âïìâáñäéóìüò çýîçóå êáé ôá÷Ýùò ðÜíôá ôá
ðáñÜèõñá ôçò ðñïóüøåùò ôïõ ïéêÞìáôïò êáôåèñáýóèçóáí, áñéèìüò ôéò áóôõ-
íïìéêþí åðëçãþèç, ðïëëïß çëåêôñéêïß ëáìðôÞñåò åèñáýóèçóáí, ôï äå ðáñÜ
ôï ðñïðýëáéïí ôçëåöùíéêüí äùìÜôéïí êáôåóôñÜöç åéò óçìåßïí þóôå åéò ïõäÝ-
íá íá åßíáé äõíáôüí íá ðáñáìåßíåé åéò áõôü. Áé áóôõíïìéêáß åíéó÷ýóåéò åî åíüò
õðáóôõíüìïõ êáé 22 áíäñþí Ýöèáóáí åéò ôÝóóáñá áõôïêßíçôá ðñï ôïõ ïéêÞ-
ìáôïò. Åëéèïâïëïýíôï ðõñåôùäþò êáé åéóÞëèïí åéò ôï ïßêçìá, êáè ïí çäõ-
íÞèçóáí êáëýôåñïí ôñüðïí äéÜ ôùí èñáõóèÝíôùí ðáñáèýñùí ðåñß ôçí 10.15
ì.ì. þñáí. Ðñï ôïýôïõ ï ÄéïéêçôÞò åß÷å äéáôÜîç ôçí áóôõíïìßáí íá åðéôåèÞ
äéÜ ñïðÜëùí. Ìüíïí ôï áñ÷éêüí ìéêñüí áóôõíïìéêüí áðüóðáóìá Ýöåñå ñüðá-
ëá êáé õðÞñîå ìåãÜëç ðåñß ôçí óõíÜèñïéóßí ôïõ ÷ñïíïôñéâÞ. Åí ôÝëåé ôï
áðüóðáóìá åðé÷åßñçóå íá áíïßîç äéÝîïäïí åê ôïõ Ýìðñïóèåí ôïõ ïéêÞìáôïò
ìÝñïõò áëë áðùèÞèç ôá÷Ýùò õðü ôùí ùò óöáéñþí ðéðôüíôùí ëßèùí. Ðïëëïß
ôùí êáôÜ ôçí íýêôáí åêåßíçí ñéðôïìÝíùí ëßèùí Þ ôåìá÷ßùí åê âñÜ÷ùí Þóáí
ìåãáëýôåñïé ôùí Éíäïêáñýùí êáé ìåñéêïß ðåñéóôñåöüìåíïé äéÜ óöåíäïíþí,
Ýöèáíïí ìåôÜ äõíÜìåùò éêáíÞò íá èñõììáôßóç ôï êôéóôüí ðñïðýëáéïí êáé íá
äéáðåñÜóùóé ôçí åìðñïóèßáí èýñáí. Ç èýñá õðåóôçñß÷èç äéÜ âáñÝùí åðßðëùí
áëëÜ êáôåèñáýóèç êáé ðÜëéí äéÜ îýëùí Üôéíá å÷ñçóßìåõïí åí åßäåé ðïëéïñêç-
ôéêïý êñéïý. Ï áíþôåñïò õðáóôõíüìïò åæÞôçóåí Üäåéáí íá ðõñïâïëÞóç, áëë
ï ÄéïéêçôÞò çñíÞèç äéüôé ôï ðëÞèïò åöáßíåôï åéò áõôüí óõãêåßìåíïí ìåãÜëùò
åê íåáñþí ìáèçôþí êáé äéüôé åöñüíåé üôé Ýäåé íá êáôáâëçèÞ ðåñáéôÝñù
ðñïóðÜèåéá ðñïò äéáóêïñðéóìüí ôùí óôáóéáóôþí äé áüðëïõ äõíÜìåùò. Ç
êýñéá äõóêïëßá õðÞñîåí üôé ôï íõí ìåãÜëùò åëáôôùèÝí ðëÞèïò êáôåíåìÞèç
åéò ïìÜäáò åðß êáé ðÝñéî ôïõ åðéðåäþìáôïò, ðïëëïß äå áðåóýñèçóáí õðü ôçí
óêéÜí ôùí áíôéìåôùðéæüíôùí ôï ïßêçìá äÝíäñùí üèåí äéçýèõíïí ôïí äéÜ ëßèùí
êáíïíéïâïëéóìüí ìåô áõîÜíïíôïò üãêïõ êáé áêñéâåßáò. Åéò ôïõò êáôü÷ïõò ôïõ
ïéêÞìáôïò ï ìüíïò åõêñéíþò èåáôüò óêïðüò âïëÞò Þôï áé Ýìðñïóèåí ïìÜäåò
ôùí íåáñþí. Ï üðéóèåí éóôÜìåíïò ÷õäáßïò ü÷ëïò åðåôßèåôï áðü êáéñïý ðñïò
õðïóôÞñéîéí áõôþí åéò ôáò êáôáóôñåðôéêÜò ôùí åíåñãåßáò.
23. Åõèýò ìåôÜ ôçí Üöéîéí ôùí 22 ðñïò åíßó÷õóéí áóôõíïìéêþí ôï áêñé-
âþò Ýìðñïóèåí ôïõ ðñïðõëáßïõ áõôïêßíçôïí ôïõ ðñïóùñéíïý Áðïéêéáêïý Ãñáì-
- 83 -
ìáôÝùò åèåÜèç öëåãüìåíïí. Åß÷å êáôáóôñáöÞ êáé áíáðïäïãõñéóèÞ åíùñßôå-

ñïí êáôÜ ôçí åóðÝñáí åêåßíçí. Ïëßãïí áñãüôåñïí ôï ðëÞèïò Ýèåóå ðõñ åéò ôá
ôñßá åê ôùí ôåóóÜñùí áõôïêéíÞôùí åéò ôá ïðïßá åß÷ïí öèÜóåé áóôõíïìéêáß
åíéó÷ýóåéò Ýìðñïóèåí ôïõ ïéêÞìáôïò. ÏóÜêéò äõíáôüí åôïðïèåôïýíôï õðü
ðñïöýëáîéí êáôÜ ìÞêïò ôçò ðñïóüøåùò ôïõ ïéêÞìáôïò Ýóùèåí ôùí ðáñáèý-
ñùí áóôõíïìéêïß, áëë ï ÷åßìáññïò ôùí ëßèùí êáé ç ðñïîåíïõìÝíç ïëïó÷åñÞò
öèïñÜ êáèßóôá äýóêïëïí ôçí äéáôÞñçóéí áðïôåëåóìáôéêÞò öñïõñÞóåùò. ¼-
ôáí ï ÄéïéêçôÞò êáôåðåßóèç üôé åß÷ïí äéåíåñãçèÞ ïñéóôéêáß áðüðåéñáé ðñïò
åìðñçóìüí ôïõ ïéêÞìáôïò áðåöÜóéóåí üôé Ýäåé íá ãßíç ÷ñÞóéò ðõñïâüëùí
üðëùí, áëëÜ äéÝôáîå ðñþôïí ôï áðüóðáóìá ôùí ñïðáëïöüñùí íá åðéôåèÞ
êáé ðÜëéí, ôçí äå öïñÜí ôáýôçí åê ôçò äõôéêÞò ðëåõñÜò ôïõ ïéêÞìáôïò. Ç
åðßèåóéò åîåôïîåýèç õðü ÷Üëáæáí ëßèùí êáé äåí êáôþñèùóå ðñïçãïõìÝíùò íá
ðñïóåããßóç ìåñéêïýò åê ôùí Ýìðñïóèåí ôïõ ïéêÞìáôïò ìáèçôÜò. ¹óáí ôï-
óïýôïí åîçñåèéóìÝíïé þóôå ïõäüëùò Ýëáâïí õð üøéí ôá õð áõôïý ëå÷èÝíôá.
Áöïý äéÝôáîå ôï öÝñïí ðõñïâüëá üðëá áðüóðáóìá íá åôïéìáóèÞ åîÞëèå êáé
ðÜëéí ßíá êáôáðåéóèÞ üôé ïõäåìßá Üëëç ìÝèïäïò ðëçí ôïõ ðõñïâïëéóìïý
õðÞñ÷å ðñïò áíá÷áßôéóéí ôçò óôÜóåùò. ÙäÞãçóå ôüôå ôï áðüóðáóìá ôùí
ðõñïâïëçôþí ãýñùèåí äéÜ ôïõ üðéóèåí ìÝñïõò ôïõ ïéêÞìáôïò ðñïò ôçí áíá-
ôïëéêÞí ðëåõñÜí. Åéò ôï ìÝñïò ôïýôï çäýíáôü ôéò íá ßäç ðåñáéôÝñù ðñïò
åìðñçóìüí áðïðåßñáò. Ï ÄéïéêçôÞò áíÝãíùóå ôï ðåñß ÓôÜóåùò ÈÝóðéóìá, ç
Ýííïéá ôïõ ïðïßïõ åîåöùíåßôï åðßóçò Åëëçíéóôß õðü ôéíïò áóôõíïìéêïý. Ç
óÜëðéãî Þ÷çóå êáé åäüèç ðñïåéäïðïßçóéò êáé ðÜëéí ìåãáëïöþíùò. Ðåñßðïõ
100 åê ôïõ ðëÞèïõò Þóáí èåáôïß êáé åíþ ïýôïé êáô áñ÷Üò áðåóýñèçóáí
åðÝóôñåøáí ôá÷Ýùò ïðßóù åêóôïìßæïíôåò ìåãáëïöþíùò ýâñåéò êáôÜ ôçò
áóôõíïìßáò. Ç óÜëðéãî Þ÷çóåí åê íÝïõ êáé åäüèç ç äéáôáãÞ ðñïò ðõñïâïëé-
óìüí. Ôï áðüóðáóìá áðïôåëïýìåíïí åê äþäåêá áíäñþí äéåôÜ÷èç íá ðõñïâï-
ëÞóç ìßáí Ýêáóôïò âïëÞí êáé íá óçìáäåýóç ôï ðëÞèïò åéò ôáò êíÞìáò. Ïé
áóôõíïìéêïß åðõñïâüëçóáí ôïí äéáôá÷èÝíôá áñéèìüí âïëþí, åðçêïëïýèçóáí
äå ìåñéêïß äéáóêïñðéóìÝíïé ðõñïâïëéóìïß. Ôï ðëÞèïò äéåóêïñðßóèç êáé êáôå-
äéþ÷èç õðü ôçò áóôõíïìßáò Þôéò äéåôÜ÷èç íá åöïñìÞóç êáé áðáëëÜîç ôá
ãÞðåäá áðü ôï ðëÞèïò. Äýï ðëçãùìÝíïé óôáóéáóôáß Ýêåéíôï åðß ôïõ åäÜöïõò,
åðëçãþèçóáí äå åðôÜ åí üëù, åéò ôùí ïðïßùí áðÝèáíåí áñãüôåñïí. Ó÷åäüí
óõã÷ñüíùò áé öëüãåò åê ôùí ðáñáðåôáóìÜôùí ðñïò ôçí äõôéêÞí ãùíßáí ôçò
ðñïóüøåùò ôïõ ïéêÞìáôïò åîçðëþèçóáí åéò ôçí óôÝãçí êáé êáôåêõñßåõóáí
ôçí üëçí ïéêïäïìÞí Þôéò ìåôÜ ðÝíôå ëåðôÜ åãÝíåôï ïëïó÷åñþò ðáñáíÜëùìá
- 84 -
ôïõ ðõñüò. Ïé áóôõíïìéêïß áíÞããåéëáí üôé ôá ãÞðåäá Þóáí áðçëëáãìÝíá

óôáóéáóôþí. ¹ôï ôüôå áêñéâþò ìéêñüí ôé ìåôÜ ôçí 11çí ì.ì. þñáí. ÅæçôÞ-
èç éáôñéêÞ âïÞèåéá äéÜ ôïõò ðëçãùìÝíïõò, êáé åãþ öñïõñïýìåíïò õðü äõï
áóôõíïìéêþí áíå÷þñçóá äé áõôïêéíÞôïõ êáé êáôçõèýíèçí ìåôÜ ôïõ ðñïóù-
ñéíïý Áðïéêéáêïý ÃñáììáôÝùò åéò ôçí êáôïéêßáí ôïõ Áðïéêéáêïý ÃñáììáôÝ-
ùò. ÄéÞëèïìåí ìéêñÜò ïìÜäáò èåáôþí êáôÜ ìÞêïò ôçò ïäïý. Áé åí ôç ðüëåé
äéáäçëþóåéò äéÞñêåóáí ìÝ÷ñé ôçò 1çò ð.ì. þñáò.
24. ÌåôÜ ôçí åéò ôçí êáôïéêßáí ôïõ Áðïéêéáêïý ÃñáììáôÝùò Üöéîéí
åêÜëåóá áìÝóùò ôá óôñáôåýìáôá åê ôïõ Ôñïüäïõò êáé áðåöÜóéóá üôé ðåñáé-
ôÝñù óôñáôéùôéêáß åíéó÷ýóåéò èá Þóáí áíáãêáßáé. Ç ìüíéìïò öñïõñÜ áðåôå-
ëåßôï åê ôñéþí áîéùìáôéêþí êáé åêáôüí åßêïóé ôñéþí áíäñþí. ÁöáéñïõìÝíùí
äå ôùí öñïõñþí, ôùí äéÜ ôçí ìåôáöïñÜí áðáéôïõìÝíùí, êáé ôùí åí ôù
íïóïêïìåßù áíäñþí ïëéãþôåñïé ôùí åêáôüí èá Þóáí äéáèÝóéìïé ðñïò ðáñÜôá-
îéí. Ïé áóôõíïìéêïß åîçóêïýíôï êáé å÷ñçóéìïðïéïýíôï ó÷åäüí áðïêëåéóôéêþò
äéÜ ôçí ðáñåìðüäéóéí êáé áíß÷íåõóéí ôïõ åãêëÞìáôïò êáé äåí áðåôÝëïõí
êõñéïëåêôéêþò óôñáôéùôéêÞí äýíáìéí. Ç ðïëéïñêßá ôïõ Êõâåñíåßïõ áðÝäåéîåí
üôé äåí çäýíáôü ôéò íá ðåñéìÝíç ðáñ áõôþí íá áíôáðïêñéèþóéí åðáñêþò
ðñïò óïâáñÜí äéáôÜñáîéí ôçò ôÜîåùò ðëçí äéÜ ôçò ÷ñÞóåùò ðõñïâüëùí
üðëùí. Ç åí Ëåõêïóßá âéáéïðñáãßá åöÜíç üôé åß÷åí åí ìÝñåé ðáñáêéíçèÞ õðü
áíôáãùíéóôéêïý áéóèÞìáôïò ðñïò ôçí Ëåìåóüí. ¹ôï äå âÝâáéïí üôé ðåñáéôÝ-
ñù áíôáãùíéóìïß êáé ôáñá÷áß èá ðñïýêõðôïí êáé èá þöåéëÝ ôéò íá ÷åéñéóèÞ
ôçí êáôÜóôáóéí åî áñ÷Þò ìåôÜ óôáèåñüôçôïò ðñéí Þ èá çäýíáôï íá óõìâÞ
ðåñéóóïôÝñá âëÜâç, êáé åé äõíáôüí, Üíåõ ðñïóöõãÞò åéò ôçí ÷ñÞóéí ôùí
üðëùí. Ïé ðïëéôéêïß äçìåãÝñôáé åß÷ïí äéåãåßñåé ôïí ü÷ëïí áëëÜ äåí çäýíáíôï,
êáé åÜí áêüìç åðåèýìïõí, íá ôïí ðåñéïñßóùóéí. Åöáßíåôï üôé åí Ëåõêïóßá, ï
ü÷ëïò åß÷åí áíáëÜâåé ôçí áñ÷çãßáí. ÅÜí äå ðáñüìïéáé ðåñéóôÜóåéò åíåöáíßæï-
íôï åéò ôáò Üëëáò ðüëåéò êáé åîçðëïýíôï åéò ôá ÷ùñßá, Þ åÜí óõíÝâáéíå íá
õðÜñîç ïðïéáäÞðïôå ðñïíåíïçìÝíç Ýêñçîéò ðéèáíüí íá åðçêïëïýèåé áíáñ÷ßá
åéò ëßáí åõñåßáí êëßìáêá. Áé ôá÷ýôåñáé ðñïöõëÜîåéò Þóáí áíáãêáßáé ßíá
åîáóöáëéóèÞ ôï äõíáôüí ôçò ðñïëÞøåùò ïéáóäÞðïôå ôïéáýôçò óõíåðåßáò.
ÅôçëåãñÜöçóá üèåí åéò ôïí Ý÷ïíôá ôçí ãåíéêÞí áñ÷çãßáí ôùí åí Áéãýðôù
Âñåôôáíéêþí ÓôñáôåõìÜôùí Áîéùìáôéêüí üðùò óôáëþóéí áåñïðïñéêþò êáé
üóïí ôï äõíáôüí ôá÷ýôåñïí ðñüóèåôá óôñáôåýìáôá, åéò ôïí Áñ÷éíáýáñ÷ïí ôïõ
åí ôç Ìåóïãåßù Óôüëïõ äéÜ ôçí áðïóôïëÞí áåñïðëáíïöüñïõ Þ êáôáäñïìéêïý
ôéíüò. Áíåêïßíùóá äéÜ ôïõ êáëùäßïõ Ýêèåóßí ôéíá ðåñß ôçò êáôáóôÜóåùò åéò
- 85 -
ôïí ðñïêÜôï÷üí óáò êáé çêýñùóá ôçí ðñïò åìÝ ÷ïñçãçèåßóáí Üäåéáí áðïõ-
óßáò. ÅíÞñãçóá åðßóçò üðùò äïèþóéí ôçëåãñáöéêáß ïäçãßáé ðñïò ôïõò Äéïé-
êçôÜò íá ëÜâùóé ðñïöõëáêôéêÜ åéò ôáò åðáñ÷ßáò ôùí ìÝôñá êáé íá áíáããåß-
ëùóé ôçëåãñáöéêþò ôá ôçò åí áõôáßò êáôáóôÜóåùò äéò ôçò çìÝñáò ìÝ÷ñé
ðåñáéôÝñù ãíùóôïðïéÞóåùò. ÅéäïðïéÞèçóáí üôé óïâáñÜ äéáôÜñáîéò ôçò ôÜîå-
ùò åß÷åí åðéóõìâÞ åí Ëåõêùóßá.
25. ÊáôÜ ôçí íýêôá ï Áñ÷éáóôõíüìïò äéÝôáîåí üðùò ôåèþóé öýëáêåò åéò
ôáò äéáöüñïõò ðÝñéî ôçò ðüëåùò èÝóåéò ôáò åí ôù ðåñß ÅóùôåñéêÞò Áóöáëåß-
áò Ó÷åäßù óçìåéïõìÝíáò. ÐáñåóêåõÜóèç ãñáöåßïí äéÜ ôïí Ý÷ïíôá ôçí áñ÷ç-
ãßáí ôùí óôñáôåõìÜôùí Áîéùìáôéêüí åéò ôçí êåíôñéêÞí áóôõíïìßáí, ï äå
ðñïóùñéíüò Áðïéêéáêüò Ãñáììáôåýò äéçõèÝôçóåí þóôå ùñéóìÝíá ìÝëç åê ôïõ
ðñïóùðéêïý ôïõ äéáôåëþóéí åí áõôÞ åê ðåñéôñïðÞò åéò ôï äéçíåêÝò êáèÞêïí.
Áõôüò ï ßäéïò äéÝìåíå ìåô åìïý åéò ôçí äéÜ ôïí Áðïéêéáêüí ÃñáììáôÝá
êáôïéêßáí Þôéò óõíåäÝèç ôá÷Ýùò ìåôÜ ôçò êåíôñéêÞò áóôõíïìßáò äé áðåõèåß-
áò êáé ðñïóèÝôïõ ôçëåöùíéêÞò ãñáììÞò. Ç ÔçëåãñáöéêÞ Åôáéñåßá ðáñåêëÞ-
èç íá õðïâÜëëç ðÜíôá ôá äéÜ ôï åîùôåñéêüí éäéùôéêÜ ôçëåãñáöÞìáôá åéò ôï
Ãñáöåßïí ôïõ Áðïéêéáêïý ÃñáììáôÝùò ðñïò ëïãïêñéóßáí, ðÜíôá äå ôá äéÜ ôï
åóùôåñéêüí ôçëåãñáöÞìáôá èá åëïãïêñßíïíôï õðü ôùí Äéïéêçôþí. Ôá áíá-
ãêáßá åíôÜëìáôá åîåäüèçóáí äåüíôùò. Ï ÄéïéêçôÞò åîÝäùóå ìáãÜëáò åíôý-
ðïõò ãíùóôïðïéÞóåéò áßôéíåò åöõëÜôôïíôï åí ðáñáêáôáèÞêç êáé äéáèåóéìü-
ôçôá åéò üëá ôá åðáñ÷éáêÜ êåíôñéêÜ ãñáöåßá åöéóôþóáò ôçí ðñïóï÷Þí ôïõ
êïéíïý üðùò ðáñáìÝíç êáô ïßêïí áðü ôçò áíáôïëÞò ìÝ÷ñé ôçò äýóåùò ôïõ
çëßïõ, áðáãïñåõïýóáò ôáò óõíáèñïßóåéò ðåñéóóïôÝñùí ôùí ðÝíôå ðñïóþðùí,
ôçí ïðëïöïñßáí êáé ðÜóáí ðñïêëçôéêÞí óõìðåñéöïñÜí. Åôïé÷ïêïëëÞèçóáí
áýôáé åí ôç ðüëåé êáôÜ ôçí áíáôïëÞí ôçò 22áò.
26. Áé ðñïåéäïðïéçôéêáß ãíùóôïðïéÞóåéò áðåôÝëïõí ìÝñïò ôïõ äéÜ ôáñá÷Üò
åéò åêôÜêôïõò ðåñéóôÜóåéò ó÷åäßïõ ôçò Áðïéêßáò. Êáßôïé ç åíôåëÞò ôïýôùí
åöáñìïãÞ äåí Þôï óõ÷íÜêéò äõíáôÞ, åêñßèçóáí áýôáé ÷ñÞóéìïé ùò ðñïêáôáñ-
êôéêüí ìÝôñïí ôüóïí åí Ëåõêïóßá üóïí êáé åéò ôáò Üëëáò åðáñ÷ßáò. ¹ôï äå
öáíåñüí åíôïýôïéò üôé ðåñáéôÝñù åîïõóßáé ôùí äé õðïðôåõïìÝíçí óôÜóéí
áðáéôïõìÝíùí èá Þóáí áíáãêáßáé. ÁíçããÝëèç åî Áììï÷þóôïõ üôé åðåêñÜôåé
æùçñÜ Ýîáøéò êáé üôé áíåìÝíåôï ðñï ôïõ ôÝëïõò ôçò çìÝñáò äéáôÜñáîéò ôçò
ôÜîåùò ôüóïí åêåß üóïí êáé åí ËÜñíáêé. Ç åí Ëåõêïóßá êáôÜóôáóéò Þôï
õðåñâáëëüíôùò áâåâáßá. ÅóêÝöèçí üôé ôï êñÜôïò ôçò õðïøßáò Ýäåé íá äéáäå-
÷èÞ éó÷õñÜ ìåôÜ ðåðïéèÞóåùò äéáêõâÝñíçóéò üóïí ôï äõíáôüí åíùñßôåñïí êáé
- 86 -
üôé Ýêôáêôïé åîïõóßáé åõñÝùò êáé, åé áíáãêáßïí, ìïíßìïõ ÷áñáêôÞñïò Ýäåé íá

êôçèþóéí áìÝóùò. Åêôüò äå Üëëùí ëüãùí, ôï ãüçôñïí ôçò ÊõâåñíÞóåùò
áðÞôåé üðùò áðïöåõ÷èÞ ðÜóç èõóßá ï Óôñáôéùôéêüò Íüìïò. ÄéÜ ôïýôï
åæÞôçóá êáé åíôüò âñá÷Ýïò äéáóôÞìáôïò ôñéþí ùñþí Ýôõ÷ïí ôçëåãñáöéêþò
Ýãêñéóéí ðáñÜ ôïõ ðñïêáôü÷ïõ óáò üðùò åéóáãÜãù ôï ðåñß Áìýíçò (Âñåôôá-
íéêþí ôéíùí êôÞóåùí) ÄéÜôáãìá åí Óõìâïõëßù ôïõ 1928.
27. Ï Ý÷ùí ôçí áñ÷çãßáí ôùí óôñáôåõìÜôùí Áîéùìáôéêüò åß÷å öèÜóåé
ìåè åíüò ïõëáìïý åê Ôñïüäïõò ôçí 7.30 ð.ì. êáé åíßó÷õóå ôáò áóôõíïìéêÜò
öñïõñÜò. Ôñåéò åðß ðëÝïí ïõëáìïß êáôÝöèáóáí åê Ôñïüäïõò ôçí 10.30 óõìðï-
óïõìÝíçò ïýôù ôçò åí Ëåõêïóßá óôñáôéùôéêÞò äõíÜìåùò åéò 3 áîéùìáôéêïýò
êáé 91 Üíäñáò äéáöüñùí âáèìþí. [ ] Áé Ýîïäïé åðåôçñïýíôï, ðÜóá äå
óçìáßíïõóá ÊõâåñíçôéêÞ õðçñåóßá åðñïóôáôåýåôï. Ðñï ôçò ìåóçìâñßáò ï
Áñ÷çãüò ôùí óôñáôåõìÜôùí áðåöÜóéóå íá áðïóôåßëç äýï ïõëáìïýò ìÝóïí
ËÜñíáêïò åéò Áììü÷ùóôïí ðñïò áðïêÜèáñóéí ôçò åêåß êáôáóôÜóåùò.
29. Åí Áììï÷þóôù åß÷å óõíáèñïéóèÞ ðëÞèïò öáýëùí, êáôÝöèáíïí äå
óõíå÷åßò ðñïò ôïí ðñïóùñéíüí ÄéïéêçôÞí åêèÝóåéò üôé åðñüêåéôï íá äéåíåñãçèÞ
åðßèåóéò êáôÜ ôçò ÊõâåñíçôéêÞò ðåñéïõóßáò. ÁíåæçôÞèçóáí ïé áñ÷çãïß ùí
êáé åðåóôÞèç ç ðñïóï÷Þ. Õðåó÷Ýèçóáí üôé èá å÷ñçóéìïðïßïõí ôçí åðÞñåéÜí
ôùí ðñïò ðáñåìðüäéóéí ôçò åêñÞîåùò óôÜóåùò, áëë åßðïí üôé äåí çäýíáíôï
íá åããõçèþóé ôçí áíá÷áßôéóéí ôïõ ü÷ëïõ. Åßò ôïýôùí áíÝöåñåí üôé ç ðïëéôé-
êÞ ôïõ èá Þôï íá ðáñïôñýíç ôïí ëáüí íá ðñïâÜëç ðáèçôéêÞí áíôßóôáóéí êáé
íá åëáôôþóç ôçí ÊõâåñíçôéêÞí ðñüóïäïí ðáýùí ôï êÜðíéóìá, íá áðüó÷ç äå
ôïõ íá ìåôá÷åéñßæåôáé åéóáãüìåíá åìðïñåýìáôá. Ðáñüôñõíóéò åîçñåèéóìÝíïõ
ü÷ëïõ åéò ðáèçôéêÞí êáôÜ ôçò ÊõâåñíÞóåùò Ýíóôáóéí êáé áðï÷Þí áðü ôïõ
êáðíßæåéí Þôï âåâáßùò éóïäýíáìïò ðñïò ðñüêëçóéí, ç äå ôïéáýôç Üôïðïò
áíôéöáôéêÞ äéáâåâáßùóéò õðÞñîå ÷áñáêôçñéóôéêÞ ôçò áíåõèýíïõ êáé åðéêéíäý-
íïõ áìöéëïãßáò êáé ôùí óïâáñïôÝñùí áêüìç åê ôùí áñ÷çãþí êáôÜ ôçí
äéÜñêåéáí ôùí ôáñá÷þí. Ç áíÜãêç ôçò èõóßáò êáé ôçò áéìáôï÷õóßáò áíåöÝ-
ñåôï åëåõèÝñùò êáôÜ ôáò ïìéëßáò ôùí, åí Áììï÷þóôù äå åðß ôç åõêáéñßá
ôáýôç ç ôáðåéíüôçò ôùí ¢ããëùí ìá÷ïìÝíùí åíáíôßïí áüðëïõ ðëçèõóìïý
ùóáýôùò. Áðü ôçò ìåóçìâñßáò êáé åðÝêåéíá áíåìÝíåôï åðßèåóßò ôéò. ÐÜóáé
áé Âñåôôáíßäåò ìåôÜ ôùí ôÝêíùí ôùí åîåêÝíùóáí ôçí ðüëéí êáé åðéâéâÜóèç-
óáí åðß ôéíüò åí ôù ëéìÝíé íáõëï÷ïýíôïò áôìïðëïßïõ ôçò ×åäéâéêÞò åôáéñåßáò,
÷Üñéò äå åéò ôï ðáñÜäåéãìá êáé ôçí åíÝñãåéáí ôïõ Ãåíéêïý Äéåõèõíôïý ôïõ
- 87 -
Óéäçñïäñüìïõ äéùñãáíþèç åèåëïíôéêÞ äýíáìéò åî 20 Âñåôôáíþí õðáëëÞëùí

êáé Üëëùí ðñïò õðïóôÞñéîéí ôçò áóôõíïìßáò. Ï óôñáôéùôéêüò ïõëáìüò Ýöèá-
óåí åéò ôáò 5 ì.ì., åãÝíåôï äå åãêáèßäñõóéò ðñïóôáôåõïìÝíçò ðåñéï÷Þò êáé
êáôåëÞöèçóáí ùñéóìÝíáé óçìáíôéêáß èÝóåéò. Åîåäüèçóáí äå ãíùóôïðïéÞóåéò
äé ùí äéåôÜóóåôï üðùò äéáôåëþóé êëåéóôÜ ðÜíôá ôá áäåéïý÷á êáôáóôÞìáôá.
30. Ï ÄéïéêçôÞò Ëåìåóïý åß÷å ôçëåãñáöÞóåé ôçí ðñùßáí üôé åðåêñÜôåé
ðëÞñçò ôÜîéò êáé üôé äåí áíÝìåíåí üôé èá óõíÝâáéíïí áíçóõ÷ßáé. Ï áóôõíüìïò
Þôï ôçò áõôÞò ãíþìçò. Ç áóôõíïìßá åêñáôåßôï åéò ôïí óôñáôþíá åôïßìç äéÜ
ðÜóáí ðåñßóôáóéí åðåéãïýóçò öýóåùò êáé ðñïóåêáëïýíôï åöåäñåßáé åê ôçò
åðáñ÷ßáò. Çóõ÷ßá åîçêïëïýèåé ìÝ÷ñé ôçò 6.30 ì.ì. þñáò ïðüôå êáôÝöèáóáí
åê Ëåõêïóßáò äýï öïñôçãÜ áõôïêßíçôá ðñïò ëÞøéí ðñïìçèåéþí. Ç áãïñÜ
çíïß÷èç, áëëÜ êáè çí óôéãìÞí åîÞãïíôï ðñïìÞèåéáé åê ôçò áãïñÜò äéÜ ôï
öïñôçãüí áõôïêßíçôïí åãÝíåôï óõíÜèñïéóéò ðëÞèïõò. Ôï ðëÞèïò Ýäåéîå óõíôü-
ìùò óçìåßá äõóáñåóêåßáò åðß ôù üôé çíïß÷èç ç áãïñÜ äéÜ ôïõò Âñåôôáíïýò
óôñáôéþôáò, åí ôÝëåé äå þñìçóáí êáôÜ ôïõ áõôïêéíÞôïõ êáé Ýññéøáí ôïõò
óÜêêïõò ôùí ôñïößìùí åðß ôïõ åäÜöïõò. Åõèýò ìåôÜ ôáýôá ïé êþäùíåò ôùí
åêêëçóéþí Þñ÷éóáí ç÷ïýíôåò, ï äå ëáüò åîùèåßôï íá óõíáèñïéóèÞ ðåñß ôçí
Ìçôñüðïëéí. Áóôõíïìéêüò ôéò, áîéùìáôéêüò ôéò êáé áóôõöýëáî ôéò ðáñßóôá-
íôï êáè ïí ÷ñüíïí ï Ìçôñïðïëßôçò çãüñåõåí åê ôéíïò åîþóôïõ ðñïò ôï
ðëÞèïò. Äåí åêñÜôçóáí óçìåéþóåéò ôüôå áëë áíÝöåñïí åéò ôçí õð áõôþí
ãåíïìÝíçí áìÝóùò Ýêèåóéí üôé ïýôïò åß÷åí ïìéëÞóåé ùò áêïëïýèùò: Åöüóïí
ï ëáüò ôçò Ëåõêïóßáò çñíÞèç íá ðñïìçèåýóç ôñïöÜò äéÜ ôïí óôñáôüí åßíáé
åíôñïðÞ äéÜ ôïí ëáüí ôçò Ëåìåóïý íá ðáñÜó÷ç ôáýôáò. Ïöåßëïìåí íá
åìðïäßóùìåí äéÜ ðáíôüò ìÝóïõ ôçí ëÞøéí åê Ëåìåóïý. Ðáñáêáëþ äüóáôÝ
ìáò ðÝíôå ëåðôþí êáéñüí äéÜ íá óêåöèþìåí ôá ìÝôñá á äÝïí íá ëçöèþóéí.
ÁóôõíïìéêÞ äå ðåñßðïëïò áðåóôÜëåé óõíôüìùò ìåôÜ ôáýôá åéò ôáò áðïèÞêáò
ðñïìçèåéþí ôïõ óôñáôïý ðñïò ôáò ïðïßáò êáè á åß÷åí áíáããåëèÞ åâÜäéæå ôï
ðëÞèïò.
31. Åéò ôáò 8.15 ì.ì. ï ÄéïéêçôÞò åôçëåãñÜöçóå ðåñß ôçò êáôáóôÜóåùò
ùò áêïëïýèùò: Ç ðüëéò çóõ÷åß áëë åðéêñáôåß Ýîáøéò. Ï Ìçôñïðïëßôçò
åõñßóêåôáé áêüìç åäþ êáé åÜí äéåíåñãçèÞ ðåñéóóïôÝñá ðñïðáãÜíäá ðéèáíüí
íá Ý÷ùìåí áíçóõ÷ßáò. Ï ü÷ëïò ðáñçìðüäéóå ðñü ôéíïò ôá áõôïêßíçôá íá
öïñôþóùóé ôñïöÜò äéÜ ôïí óôñáôüí. ¼ôáí êáôáöèÜóùóé ðïëåìéêÜ ðëïßá
öñïíþ üôé åßíáé öñüíéìïí íá áðïóôáëÞ Ýí åäþ. Áöïý áðÝóôåéëå ôï ôçëåãñÜ-
öçìÜ ôïõ ï ÄéïéêçôÞò åîåêßíçóå ðïäçëáôþí äéÜ ôçí ïéêßáí ôïõ, êåéìÝíçí åéò
- 88 -
áðüóôáóéí åíüò êáé çìßóåïò ìéëßïõ. Ðåñß ôï ìÝóïí ôïõ äñüìïõ åðñüöèáóå
ðëÞèüò ôé üðåñ ðñïõ÷þñåé ðñïò ôçí áõôÞí äéåýèõíóéí êáé åãßíåôï ðõêíüôåñïí
åöüóïí ïýôïò åðëçóßáæå ðñïò ôçí áñ÷Þí ôïõ. Ï ëáüò åöþíáæå õðÝñ ôçò
Åíþóåùò êáé Ýöåñå ñÜâäïõò. Ìåñéêïß åê ôïýôïõ Ýäåéîáí å÷èñüôçôá ðñïò
áõôüí, êáé ôï ðïäÞëáôüí ôïõ åî ïõ åß÷åí êáôÝëèåé, åêôõðÞèç õð áõôþí.
¸öèáóåí åéò ôçí ïéêßáí ôïõ ôáõôï÷ñüíùò ìåôÜ ôùí åðß êåöáëÞò ôïõ ðëÞ-
èïõò êáé åéóÞëèåí åéò áõôÞí åê ôçò üðéóèåí áõëÞò. Ôï ðëÞèïò åéóÞëèåí åéò
ôçí áõëÞí åðßóçò êáé Þñ÷éóå ëéèïâïëïýí ôçí ïéêßáí êáé èñáýïí ôá ðáñÜèõñá
êáé ôá îýëéíá ðáñáèõñüöõëëá. ¸èåóáí ðõñ åßò ôéíá óùñüí áðïêåêïììÝíùí
êëÜäùí êáé áðÝêïøáí ôá çëåêôñéêÜ óýñìáôá. ÊáôÝöèáóåí áõôïêßíçôüí ôé
ìåôÜ êõôßùí ðåôñïëßïõ, ôï äå ðëÞèïò Ýèåóå ðõñ åéò ôçí ïðéóèßáí èýñáí ôçò
ïéêßáò. Åíôüò ôçò ïéêßáò ï ÄéïéêçôÞò, ìüíïò ìåôÜ ôçò óõæýãïõ ôïõ êáé ôçò
äùäåêáåôïýò èõãáôñüò ôïõ êáé äýï õðçñåôþí, åõñßóêåôï óôåñïýìåíïò ðÜóçò
äõíÜìåùò. ÁðåðåéñÜèç íá åîÝëèç êáé ïìéëÞóç ðñïò ôï ðëÞèïò áëë çíáãêÜ-
óèç íá åéóÝëèç åéò áõôÞí õðü ÷áëÜæçò âáëëïìÝíùí ëßèùí. Åßò ôùí õðçñåôþí
üóôéò åß÷å óôáëÞ íá åéäïðïéÞóç ôçí áóôõíïìßáí åîçíáãêÜóèç õðü ôïõ ðëÞ-
èïõò íá åðéóôñÝøç, áëë åí ôÝëåé êáôþñèùóå íá äéÝëèç. Éäüíôåò üôé ï
åìðñçóìüò åß÷åí ðñï÷ùñÞóåé áñêïýíôùò, ï ÄéïéêçôÞò êáé ç ïéêïãÝíåéÜ ôïõ
äéÝöõãïí åê ôçò åìðñïóèßáò èýñáò. ÙäçãÞèçóáí õðü äýï êáëþò äéáôåèåéìÝ-
íùí ðñïò áõôïýò ðñïóþðùí ðñïò ôçí ðáñáëßáí êáé äéÜ ëÝìâïõ ùäçãÞèçóáí
ðñïò ôï õðüóôåãïí ôïõ Ôåëùíåßïõ üðïõ áðåâéâÜóèçóáí êáé ìåôÝâçóáí åéò
ôçí áóôõíïìßáí. ¼ôáí ç áóôõíïìßá êáôÝöèáóåí åéò ôçí óêçíÞí ôïõ åìðñç-
óìïý Þôï ðëÝïí ðïëý áñãÜ äéÜ ôçí êáôÜóâåóéí ôáýôçò, ï äå üãêïò ôïõ
ðëÞèïõò åß÷åí áíá÷ùñÞóåé åãêáôáëåßøáò õðüëåéììÜ ôé èåáôþí. Ç áóôõíïìßá
ïõäåìßáí ðñïåéäïðïßçóéí Ýó÷å ðåñß óêïðïý ôéíüò åìðñçóìïý ôçò ïéêßáò ôïõ
Äéïéêçôïý, ç ðñïóï÷Þ ôùí ïðïßùí äéåóðÜóèç ðñïò ôçí óôñáôéùôéêÞí áðïèÞ-
êçí ðñïìçèåéþí, ïé äå êéíÞóåéò ôùí ðáñåêùëýïíôï õðü ôçò åëëåßøåùò ìåôá-
öïñéêþí äé áõôïêéíÞôùí ìÝóùí. ¸í éäéùôéêüí áõôïêßíçôïí üðåñ å÷ñçóéìï-
ðïßçóáí ðñïóåêüëëçóåí åßò ôé åéò ôá ðëÜãéá ôçò ïäïý áììþäåò áíÜ÷ùìá êáé
êáô áíÜãêçí åãêáôåëåßöèç. Ôï äå ðëÞèïò Ýêáøå ôïýôï.
32. ¸ëáâïí ôï ôçëåãñÜöçìá ôïõ Äéïéêçôïý áíáããÝëëïíôïò üôé åß÷åí
ðõñðïëçèÞ ç ïéêßá ôïõ êáé üôé ç áóôõíïìßá çäõíÜôåé íá ÷åéñéóèÞ ôçí êáôÜ-
óôáóéí åéò ôáò 10.45 ì.ì., ï äå äéåõèýíùí ôá óôñáôåýìáôá Áîéùìáôéêüò
óõãêáôåôÝèç íá óôåßëç ðñïò áõôüí ôïí ïõëáìüí åê ËÜñíáêïò, Þôéò ìåôÜ ôçí
äéÜëõóéí ôïõ óõëëáëçôçñßïõ ôçò 6çò ì.ì. äéåôÝëåé åí çóõ÷ßá. ÅÜí õðÞñ÷åí
- 89 -
ïéáäÞðïôå ðñïåéäïðïßçóéò óïâáñÜò äéáôáñÜîåùò ôçò ôÜîåùò åê Ëåìåóïý èá

çäýíáôï íá óôáëÞ óôñáôéùôéêÞ âïÞèåéá ðïëý åíùñßôåñïí, áëëÜ ôï ðåñß ôï
öñïôçãüí ðåñéóôáôéêüí Þôï ôåëåßùò áðñïóäüêçôïí, äåí åßíáé äå ðáñÜëïãïò
éó÷õñéóìüò üôé ðëçí ôïõ åðåéóïäßïõ åêåßíïõ ç ðåñáéôÝñù Ýêñçîéò åíäå÷üìåíïí
íá ìç åðéóõíÝâáéíåí. Ï ïõëáìüò Ýöèáóåí åéò Ëåìåóüí ôçí 3çí ð.ì. ôçí
åðïìÝíçí ðñùßáí. Åß÷ïí áíáããåëèÞ åñåèéóìüò êáé äéáäçëþóåéò åê ÐÜöïõ, ôï
äå ôçëåãñáöéêüí óýñìá åß÷å êïðÞ. Äåí êáôÝóôç äõíáôüí íá áðïóôáëþóéí
åíéó÷ýóåéò, áëë ùò èá ðáñáôçñçèÞ ç êáôÜóôáóéò åõñßóêåôï åí ôç ðïñåßá
ôçò åîåëßîåùò. Åí Ëåõêïóßá ïé êþäùíåò ôùí åêêëçóéþí åß÷ïí êñïýóåé ôçí
ìåôáìåóçìâñßáí, ôï äå ðëÞèïò åß÷å óõíáèñïéóèÞ êáé çñíåßôï íá öýãç. ¸î
÷éëéÜäåò êüóìïõ êáè á åëÝ÷èç óõíçèñïßóèçóáí åéò ôçí Ïäüí ËÞäñáò äéåõèõ-
íüìåíïé ðñïò ôçí ÍÝáí Åßóïäïí, üðïõ Ýêáìáí Ýíáñîéí âïìâáñäéóìïý äéÜ âïëÞò
ëßèùí êáé çðåßëïõí íá åðéôåèïýí êáôÜ ôïõ öñïõñïý. Ç ÍÝá Åßóïäïò åßíáé åðß
ôçò êáô åõèåßáí ðñïò ôçí ðüëéí åê ôùí Êõâåñíçôéêþí ãñáöåßùí êáé ôçò
Êáôïéêßáò ôïõ Áðïéêéáêïý ÃñáììáôÝùò ðñïóåããßóåùò. ÅôÝèç ïäüöñáãìÜ ôé
åî áêáíèùôïý óýñìáôïò, ï öñïõñüò áðåóýñèç êáé åôïðïèåôÞèç ìõäñáëéïâüëïí
ôé. ÐñïåéäïðïéÞóåéò åîçããÝëèçóáí ìåãáëïöþíùò üôé ðáò ðñïóåããßæùí ôï
ïäüöñáãìá êáé åðé÷åéñþí íá ôï ìåôáêéíÞóç èá åðõñïâïëåßôï. Ïöåßëïíôáé
÷Üñéôåò åéò ôá óôñáôåýìáôá êáé ôçí áóôõíïìßáí äéÜ ôçí çí åíÞóêçóáí
åðéäåîéüôçôá êáé õðïìïíÞí êáôÜ ôçí ðáñïýóáí êáé ðáñïìïßáò ðåñéðôþóåéò
êáßôïé ðñïõêáëïýíôï ìåãÜëùò. Ôï ðëÞèïò äéåóêïñðßóèç ðñï ôïõ ìåóïíõêôßïõ.
33. Äéáñêïýóçò ôçò 22áò áðåðåéñÜèçí, áëë Üíåõ åðéôõ÷ßáò, íá åãêáôá-
óôÞóù óõãêïéíùíßáí äé áóõñìÜôïõ ìåôÜ ôïõ óôüëïõ ìÝóïí ôïõ åí Áììï÷þ-
óôù áôìïðëïßïõ ôùí ×åäéâéÝ. Åí ôÝëåé Ýìáèïí üôé äýï êáôáäñïìéêÜ êáé äýï
áíôéôïñðéëëéêÜ Ýâáéíïí ðñïò ôçí Êýðñïí, ðáñåêÜëåóá äå êáé åãÝíåôï äåêôüí
üðùò áíÜ Ýí åê ôùí êáôáäñïìéêþí ìåôáâþóéí åéò ËÜñíáêá êáé ËÝìåóïí, áíÜ
Ýí äå åê ôùí áíôéôïñðéëëéêþí åéò ÐÜöïí êáé Áììü÷ùóôïí. Ç åõôõ÷Þò
áðüöáóéò ôïõ Áñ÷çãïý ôïõ Óôüëïõ íá áðïóôåßëç ôÝóóáñá ðëïßá åíþ Ýí êáé
ìüíïí åæçôÞèç êáôÝóôçóå ôá óôñáôåýìáôá éêáíÜ íá áíáëÜâùóé ôçí ðñùôï-
âïõëßáí ðñïò êáôáóôïëÞí ôçò åðáíáóôÜóåùò ðïëý åíùñßôåñïí áð ü,ôé èá
Þôï äõíáôüí, åîçóöÜëéóå äå åí ôù ìåôáîý ôïýôù ôçí ðáñåìðüäéóéí ðåñáéôÝñù
åðåêôÜóåùò ôçò êáôáóôñïöÞò áóôéêÞò ðåñéïõóßáò. Ôá ðëïßá áíåìÝíïíôï íá
öèÜóùóé ôçí åðïìÝíçí ðñùßáí, ï äå Áñ÷çãüò ôùí óôñáôåõìÜôùí åðëçñïöü-
ñçóå ôï êåíôñéêüí åí Áéãýðôù áñ÷çãåßïí üôé õðü ôïéáýôáò ðåñéóôÜóåéò äåí èá
åß÷åí áíÜãêçí ôùí åíéó÷ýóåùí ðñïóèÝôùò ðñïò ôáò åíáåñßùò áöéêíïõìÝíáò,
- 90 -
ùí åãÝíåôï ðñïóöïñÜ. Ç äéÜ ôïõ áÝñïò åíßó÷õóéò (ìßá äéìïéñßá) áíåìÝíåôï ôçí
11çí ð.ì. þñáí ôçò 23çò. ¸öèáóåí áýôç áêñéâþò åéò ôçí ðñïóäïêþìåíçí
þñáí åéò ìåôáöïñéêÜ óôñáôïý áåñïðëÜíá åéò ôïí Ýêôáêôïí óôáèìüí ðñï-
óãåéþóåùò, 5 ðñïò äõóìÜò ôçò Ëåõêïóßáò ìßëéá, üðïõ åãÝíïíôï ðñïåôïéìáóßáé
äéÜ ôçí õðïäï÷Þí ôùí.
34. ÊáôÜ ôçí Üöéîéí ôïõ ðëïßïõ Ëïíäßíïõ ôçò Á.Ì. åéò ËÜñíáêá ï
ÄéïéêçôÞò, óõìöþíùò ðñïò ïäçãßáò ìïõ, áíÞëèåí åð áõôïý êáé ðåñéÝãñáøåí
åí ãåíéêáßò ãñáììáßò ôçí êáôÜóôáóéí åéò ôïí Ý÷ïíôá ôçí Áñ÷çãßáí Áíôéíáý-
áñ÷ïí. ÄéçõèåôÞèç äå üðùò ï Íáýáñ÷ïò ìåôáâÞ äé áõôïêéíÞôïõ êáé ìå
óõíïäåßáí åéò Ëåõêïóßáí üðùò óõíåííïçèÞ ìåô åìïý ôçí ìåóçìâñßáí. Ðáñå-
êëÞèç êáé åäÝ÷èç íá áðïâéâÜóç 200 Üíäñáò åí Ëåìåóþ, 100 åéò ËÜñíáêá,
êáé üóïí ôï äõíáôüí ìåãáëýôåñïí áñéèìüí ìÝ÷ñé ðåíôÞêïíôá åéò áìöïôÝñáò
ôáò ðüëåéò ôçò Áììï÷þóôïõ êáé ÐÜöïõ. ÊáôÜ ôçí ìåôÜ ôïõ ÍáõÜñ÷ïõ
äéÜóêåøßí ìïõ åß÷ïí áðïöáóéóèÞ ïé ïéêåßïé ñüëïé ôïõ íáõôéêïý, ôùí óôñáôåõ-
ìÜôùí êáé ôçò áóôõíïìßáò. ¿öåéëå íá ôçñÞôáé óôåíùôÜôç ìåôÜ ôùí Äéïéêç-
ôþí óõíåñãáóßá, íá óõãêñïôþíôáé äå êáèçìåñéíþò äéáóêÝøåéò õð áõôþí
ìåôÜ ôçò áóôõíïìßáò êáé ôùí å÷üíôùí ôçí áñ÷çãßáí áîéùìáôéêþí ôïõ íáõ-
ôéêïý Þ óôñáôïý åéò üëáò ôáò åðáñ÷ßáò. Ï Íáýáñ÷ïò åäÞëùóå êáèáñþò üôé
ìüíïí åéò ðåñßóôáóéí åðåéãïýóçò öýóåùò èá áðÝóôåëëå óþìáôá íáõôþí åéò ôï
åíäüôåñïí ôçò íÞóïõ. Åí ðåñéðôþóåé áíÜãêçò äé Ýíïðëïí õðü ôùí ÄõíÜìåùí
ôçò Áõôïý Ìåãáëåéüôçôïò åðÝìâáóéí, ï áíþôåñïò áîéùìáôéêüò ôïõ íáõôéêïý
åðß ôüðïõ èá áíåëÜìâáíå ôçí äéåýèõíóéí åéò ôïõò ëéìÝíáò, áëëá÷ïý äå ç
åõèýíç ôçò áñ÷çãßáò èá åíáðüêåéôï õðü ôïéáýôáò óõíèÞêáò åéò ôïí Ý÷ïíôá
ôçí äéåýèõíóéí ôùí óôñáôåõìÜôùí Áîéùìáôéêüí. ÌåôÜ ôáýôá åðåêïéíþíïõí
ìåôÜ ôïõ ÍáõÜñ÷ïõ åéò ïñéóèåßóáò åê ôùí ðñïôÝñùí þñáò äéò çìåñçóßùò äéÜ
ôïõ ôçëåöþíïõ. Áé ðñïò óõíåñãáóßáí êáé áñ÷çãßáí äéåõèåôÞóåéò åôçñÞèçóáí
ìåô åðéôõ÷ßáò áð áñ÷Þò ìÝ÷ñé ôÝëïõò.
35. Åí Áììï÷þóôù êáé ÐÜöù ç êáôÜóôáóéò ðåñéåðëÜêç äéÜ ôçò åéóñïÞò
÷ùñéêþí åéò ôáò ðüëåéò. ÄéÜöïñïé äçìåãÝñôáé çó÷ïëïýíôï åéò ôçí ýðáéèñïí
ðáñïôñýíïíôåò áõôïýò íá êáôÝëèïõí. Åí ÐÜöù ï ÄéïéêçôÞò õðÞñîåí ï ìüíïò
Âñåôôáíüò ëåéôïõñãüò, áõôüò äå êáé ç óýæõãüò ôïõ ïé ìüíïé Âñåôôáíïß
êÜôïéêïé. Ç áóôõíïìéêÞ äýíáìéò ðåñéùñßæåôï åéò 38, ôçí äå ðñùßáí ôçò 23çò
åôçëåãñÜöçóå äéÜ óôñáôéùôéêÞí âïÞèåéáí. Êáè üëçí ôçí 23çí åîçêïëïýèïõí
ëáìâÜíïíôá ÷þñáí ðÜíäçìá óõëëáëçôÞñéá, ïé äå ðñïý÷ïíôåò, üôå åðåóôÞèç
ç ðñïóï÷Þ ôùí ðåñß ôùí åõèõíþí ôùí, ùìïëüãçóáí üôé çäõíÜôïõí íá åîá-
- 91 -
óêÞóïõí ïéïíäÞðïôå åðß ôçò êáôáóôÜóåùò Ýëåã÷ïí. Ï ü÷ëïò áíÝìåíåí åí

æùçñþ áíáâñáóìþ ôçí õðïó÷åèåßóáí Üöéîéí ôïõ Åðéóêüðïõ Êéôßïõ. Ï Äéïé-
êçôÞò åãêáôÝóôçóå ìéêñÜí åí ôç ïéêßá ôïõ öñïõñÜí, ìåôÜ äå ôçò ìåßæïíïò
ìåñßäïò ôïõ áóôõíïìéêïý óþìáôïò áíÝìåíå ôçí åîÝëéîéí ôçò êáôáóôÜóåùò åéò
ôïí óôñáôþíá. Ôçí 10çí ì.ì. ôï ðëÞèïò äéåóêïñðßóèç, ï äå ÄéïéêçôÞò
åðëçñïöïñÞèç üôé ìåôÝâáéíå ðñåóâåßá åéò Ëåìåóüí üðùò ðáñïôñýíç ôïí Åðß-
óêïðïí íá Ýëèç åéò ÐÜöïí ôçí 24çí íá ïìéëÞóç åéò óõíÜèñïéóéí åéò çí èá
ðñïóåêáëïýíôï ðÜíôåò ïé ÷ùñéêïß. Åéò ôáò 10 ð.ì. ôçò 23çò äýï áîéùìáôéêïß
ìåô áðïóðÜóìáôïò íáõôþí áðåâéâÜóèçóáí åê ôïõ áíôéôïñðéëëéêïý êáé êá-
ôçõèýíèçóáí ðñïò ôïí óôñáôþíá. Ç óýæõãïò ôïõ Äéïéêçôïý åãÝíåôï äåêôÞ
åðß ôïõ ðëïßïõ. ÅãÝíåôï Ýíáñîéò äéáäçëþóåùí åíùñßò ôçí ðñùßáí, ôá ôçëå-
ãñáöéêÜ óýñìáôá åêüðçóáí êáé ðÜëéí, åãÝíïíôï äå áðüðåéñáé ðñïò ðåñßöñáîéí
ôïõ ðñïò ôïí ëéìÝíá Üãïíôïò äñüìïõ. Ïõëáìïß ôùí Âáóéëéêþí Ïõáëþí Ïðëé-
ôþí ïßôéíåò åß÷ïí áíôéêáôáóôáèÞ åí Ëåìåóþ õðü íáõôþí Ýöèáóáí åéò ôáò 6
ì.ì. ÁðÝôñåøáí ðáñÝëáóßí ôéíá êáôåõèõíïìÝíçí ðñïò ôçí ïéêßáí ôïõ Äéïéêç-
ôïý ìå óêïðüí íá êáôáóôñÝøç ôáýôçí. Ï Ý÷ùí ôçí áñ÷çãßáí ôïõ ïõëáìïý
áîéùìáôéêüò åðåèýìåé æùçñþò íá ëÜâç Üìåóá ìÝôñá ðñïò äéÜëõóéí ôçò
áíçóõ÷ßáò, áëë ï ÄéïéêçôÞò åß÷åí áðïöáóßóåé íá áíáâÜëç ôçí ëÞøéí ôïéáý-
ôçò ðñùôïâïõëßáò ìÝ÷ñé ôçò åðïìÝíçò ïðüôå ç ðñåóâåßá ôùí ôáñáîéþí èá
åðÝóôñåöåí åê Ëåìåóïý, ßóùò ìåôÜ ôïõ Åðéóêüðïõ. Åí ôù ìåôáîý ôïýôù ç
êáôÜóôáóéò åðåôçñåßôï åê ôïõ ðëçóßïí, åôïðïèåôÞèçóáí äå öñïõñïß ðñïò
öýëáîéí ôçò ÊõâåñíçôéêÞò ðåñéïõóßáò. Ï ÄéïéêçôÞò Ýöåñå ìåôÜ óõíÝóåùò åéò
ðÝñáò ôá ó÷ÝäéÜ ôïõ.
36. Åí Ëåõêïóßá åßò ôùí ðëçãùèÝíôùí óôáóéáóôþí åß÷åí áðïèÜíåé åéò ôï
íïóïêïìåßïí ôçí íýêôá. ¼ôáí åãíþóèç ôï ôïéïýôïí Þñ÷éóåí ç êùäùíïêñïõ-
óßá, óõíçèñïßóèç ðëÞèïò ôé åéò ôçí Áñ÷éåðéóêïðÞí, ìåôÝâç äå ðñåóâåßá åéò
ôïí ÄéïéêçôÞí ðñïò ëÞøéí áäåßáò äéÜ íåêñéêÞí ðïìðÞí. Êáôüðéí óêÝøåùò
åðÝôñåøåí üðùò ÷ïñçãçèÞ ç ôïéáýôç Üäåéá õðü ôçí áõóôçñÜí ðñïûðüèåóéí
üôé èá çêïëïõèåßôï êáèùñéóìÝíç ðïñåßá åãêñéèåßóá õðü ôùí óôñáôéùôéêþí
áñ÷þí. Ç êçäåßá ùñßóèç åéò ôáò 3, ðëÞèïò äå õðïëïãéæüìåíïí åéò 8,000
ðñüóùðá, ìåôÝâç åê ôçò åêêëçóßáò åéò ôï Ýîùèåí êïéìçôÞñéïí. Ðáñßóôáíôï
ðñüóêïðïé, åèåëïíôáß, áíôéðñüóùðïé üëùí ôùí ðïëéôéêþí ëåó÷þí, öÝñïíôåò
ëÜâáñá êáé ÅëëçíéêÜò óçìáßáò, åîåöùíÞèçóáí äå ëüãïé ðáñïôñýíïíôåò ôïí
ëáüí íá óõíå÷ßóç ôïí áãþíá. Åí ôç åêêëçóßá äéçíåñãÞèç óõíåéóöïñÜ ðñïò
ó÷çìáôéóìüí ôáìåßïõ ðñïò õðïóôÞñéîéí ôùí áóôõíïìéêþí ïßôéíåò èá åðåßèïíôï
- 92 -
íá åãêáôáëåßøùóé ôçí ÊõâÝñíçóéí. Ðñüóùðá ôéíÜ åê ôùí ÷õäáßùí ôïõ

ü÷ëïõ ðñïóÝâáëïí ôçí ïéêßáí áóôõíïìéêïý ôéíüò áîéùìáôéêïý êåéìÝíçí åðß
ôçò ðñïäéáãñáöåßóçò ðïñåßáò, óôñáôéùôéêüí ôé áðüóðáóìá ôï ïðïßïí åß÷åí
áðïóõñèÞ åéò åéäéêÜò èÝóåéò ëïãéêÞò áðïóôÜóåùò áðåóôÜëåé ðñïò åêäßùîßí
ôùí. Ôçí áõôÞí áêñéâþò óôéãìÞí ç ðïìðÞ Ýöèáíåí åðéóôñÝöïõóá åê ôïõ
êïéìçôçñßïõ ðñïò ôçí ðüëéí. ÌåôÜ èáõìáóôÞò øõ÷ñáéìßáò ïé óôñáôéþôáé
êáôþñèùóáí íá äéáóêïñðßóùóé ôïí ÷õäáßïí ü÷ëïí êáé íá ðáñáêùëýóùóé ôçí
ðïìðÞí õðü ÷Üëáæáí ëßèùí. Áñãüôåñïí ôï ðëÞèïò åëéèïâüëçóå êáé ðÜëéí
ôïõò öñïõñïýò ðáñÜ ôçí ÍÝáí Åßóïäïí, ðáñÞëèïí äå þñáé ôéíÝò ðñéí Þ ðåéóèÞ
ôïýôï íá äéáëõèÞ. Ï ÄéïéêçôÞò, âïçèïýìåíïò õðü ôïõ äçìÜñ÷ïõ, åðÝóôçóå
ôçí ðñïóï÷Þí ôïõ åéò ôáò óõíåðåßáò åí ðåñéðôþóåé ìç äéáëýóåùò áëë åéò
ðÜóáò ôáò ôïéáýôáò ðåñéóôÜóåéò åéò ôáò ðüëåéò êáôÜ ôïí ÷ñüíïí åêåßíïí ç
Ýîáøéò, ç ðßåóéò ôïõ ëáïý êáé ç óýã÷õóéò Þóáí ôïéáýôáé þóôå ï öüâïò ôçò
âßáò ïõäåìßáí íá Ý÷ç åðßäñáóéí.
37. Ôçí äéáôÜñáîéí ôçò ôÜîåùò Þôéò Þñ÷éóå ôçí 5çí ì.ì. êáôÜ ôçí çìÝñáí
åêåßíçí åí ËÜñíáêé å÷åéñßóèçóáí ëßáí åðéôõ÷þò ç áóôõíïìßá êáé ôï íáõôéêüí.
ÅãÝíåôï óõíÜèñïéóéò ðëÞèïõò, êëçèÝíôïò äéÜ êùäùíïêñïõóßáò, åèåÜèç äå
ôïýôï êáôåõèõíüìåíïí ðñïò ôçí ïéêßáí ôïõ Äéïéêçôïý, Þôéò êåßôáé åéò áðü-
óôáóéí åíüò åê ôïõ êÝíôñïõ ôçò ðüëåùò ìéëßïõ. Ï Áóôõíüìïò äéÝôáîå ôïõò
äþäåêá áõôïý éððåßò íá äéÝëèùóéí Ýöéððïé åê ôùí üðéóèåí äéÜ ìÝóïõ ôïõ
ðëÞèïõò ôï ïðïßïí êáé íá äéáóêïñðßóùóéí, åí áíÜãêç äå íá ÷ñçóéìïðïéÞóùóé
ôá ìáóôßãéÜ ôùí. Ï ÄéïéêçôÞò ìåôÜ ôïõ Áóôõíüìïõ çêïëïýèïõí ìåô åíüðëïõ
åê 14 áóôõíïìéêþí áðïóðÜóìáôïò åéò äýï áõôïêßíçôá. Ïé éððåßò, Ýî ôùí
ïðïßùí åðëçãþèçóáí åí ôç åíåñãåßá ôùí ðñïò äéáóêüñðéóéí ôïõ ðëÞèïõò,
þèçóáí ôï ðëÞèïò ðñïò ôáò ðëåõñÜò ôïõ äñüìïõ êáé ôá áõôïêßíçôá äéÞëèïí
äé áõôïý ðñïóâáëëüìåíá äéÜ ëßèùí. Ïé êáôÜ ôïõ áíÝìïõ ðñïöõëáêôÞñåò ôùí
áõôïêéíÞôùí êáôåèñõììáôßóèçóáí êáé ïé åí áõôïßò õðÝóôçóáí ðñïóùðéêÜò
âëÜâáò. Ôï Ýíïðëïí áðüóðáóìá êáôÝëáâå èÝóéí áíáêüðôïõóáí ôçí ðñïò ôçí
ïéêßáí ôïõ Äéïéêçôïý äßïäïí, ï äå ÄéïéêçôÞò ðñïõ÷þñçóå êáé ùìßëçóå ìåãá-
ëïöþíùò ðñïò ôï ðëÞèïò, ôï ïðïßïí áíåó÷çìáôßóèç êáé ðñïõ÷þñåé, üôé åÜí
äåí äéåëýåôï èá åðõñïâïëåßôï. Ôï ðëÞèïò áìöåôáëáíôåýèç, åãÝíåôï äå ïñáôüí
üôé ïõëáìüò íáõôþí, üóôéò åß÷å ðñïåéäïðïéçèÞ õðü ôïõ Äéïéêçôïý íá åðéôçñÞ
ôçí ôñïðÞí ôçò êáôáóôÜóåùò, Þñ÷åôï åê ôùí üðéóèåí, ôùí áíäñþí ôïõ
÷ñçóéìïðïéïýíôùí ôáò ëáâÜò ôùí ï÷õñùìáôéêþí ôùí åñãáëåßùí ùò ñüðáëá
ìåô åîáéñÝôïõ áðïôåëÝóìáôïò. Ôá÷Ýùò ôï ðëÞèïò äéåóðÜóèç êáé åôñÜðç åéò
- 93 -
öõãÞí åéò äéáöüñïõò äéåõèýíóåéò. Åî åíüò ôùí ôìçìÜôùí üðåñ êáôåõèýíåôï

åðõñïâïëÞèçóáí äýï âïëáß äéÜ ðåñéóôñüöïõ. Ï íáõôéêüò áîéùìáôéêüò äéÝôáîåí
üðùò ñéöèÞ åéò áðÜíôçóéí âïëÞ Ýî óöáéñþí. ÏõäÝí äõóôý÷çìá óõíÝâç. Äýï
ðïëý ìéêñüôåñá ðëÞèç, Ýí óõãêåßìåíïí åê ÷ùñéêþí, äéåóðÜóèçóáí õðü ôçò
áóôõíïìßáò áñãüôåñïí ôçí áõôÞí åóðÝñáí. Áé åê ËÜñíáêïò åêèÝóåéò ïõäåìßáí
ìåôÜ ôáýôá áíÝöåñïí äéáäÞëùóéí.
38. ÊáôÜ ôçí äéÜñêåéáí ôçò çìÝñáò ï ÄéïéêçôÞò ÐÜöïõ åôçëåãñÜöçóåí
üôé Þôï åðÜíáãêåò üðùò ðáñåìðïäéóèÞ ï Åðßóêïðïò Êéôßïõ íá ìåôáâÞ åéò
ÐÜöïí, åéäïðïéÞèç äå ï ÄéïéêçôÞò Ëåìåóïý ôçëåãñáöéêþò üðùò ðáñåìðïäß-
óç ôïýôïí. Åí ôù ìåôáîý ôïýôù ìÝãá ðëÞèïò êüóìïõ óõìðëçñùèÝí õðü
÷ùñéêþí åöñïýñåé Ýîùèåí ôçò êáôïéêßáò ôïõ Åðéóêüðïõ åðåéäÞ ðñïõâëÝðåôï
ç óýëëçøßò ôïõ. Ðñïò åîÝôáóéí ôçò êáôáóôÜóåùò åêÜëåóá äéÜóêåøéí åéò çí
ìåôáîý Üëëùí ðáñÝóôçóáí: ï ðñïóùñéíüò Áðïéêéáêüò Ãñáììáôåýò, ï Áñ÷ç-
ãüò ôïõ óôñáôïý, ï Áñ÷éáóôõíüìïò êáé ï ÄéïéêçôÞò Ëåõêïóßáò. ¼ëïé óõíå-
öþíçóáí üôé ï Åðßóêïðïò þöåéëå íá óõëëçöèÞ êáôÜ ôçí íýêôá åêåßíçí êáé
üôé Ýäåé íá óõëëçöèþóé óõã÷ñüíùò, åé äõíáôüí, ïé åðéöáíÝóôåñïé ôùí åí
Ëåõêïóßá ôáñáîéþí. ÏóïíäÞðïôå äå óçìáíôéêüí êáé áí Þôï ôï æÞôçìá ôçò
êáôáóõíôñßøåùò ôïõ Åðéóêüðïõ, ç êáôÜóôáóéò, éó÷õñþò åðéóôåýåôï, óõíåêå-
íôñïýôï åí Ëåõêïóßá, êáé ìÝ÷ñéò ïõ áðïêáôáóôáèÞ ôÜîéò ôå êáé õðáêïÞ åéò
ôçí ðñùôåýïõóáí äåí èá êáèßóôáôï äõíáôüí íá ÷åéñéóèÞ ôéò áðïôåëåóìáôé-
êþò ôáñá÷Üò áëëá÷ïý.
39. Ï Áñ÷çãüò ôùí óôñáôåõìÜôùí êáé ï Áñ÷éáóôõíüìïò áíÝëáâïí íá
ðñáãìáôïðïéÞóùóé ôáò óõëëÞøåéò êáôÜ ôçí íýêôáí åêåßíçí. Ðñïýôåéíïí
üðùò ïé óõëëçöèÝíôåò áñ÷çãïß áðåëáèþóéí åðß ôç âÜóåé ôùí áò åß÷ïí áðï-
êôÞóåé åîïõóßùí äõíÜìåé ôïõ ðåñß Áìýíçò ÄéáôÜãìáôïò åí Óõìâïõëßù êáé
ôùí êáíïíéóìþí, êáé üðùò ìåôáöåñèþóéí áìÝóùò åéò ôá ðïëåìéêÜ ðëïßá
ìÝ÷ñéò ïõ êáôáóôÞ äõíáôüí íá ãßíùóé äéåõèåôÞóåéò ðñïò ôåëéêÞí áðÝëáóéí
ôïýôùí. Ìïé åäüèç ç óõìâïõëÞ üôé ç ôïéáýôç ðñüôáóéò Þôï ðñïôéìïôÝñá
ðáíôüò Üëëïõ ìÝôñïõ áðü ôå ôçò íïìéêÞò áðüøåùò êáé ôçò áðüøåùò ôçò
äçìïóßáò áóöáëåßáò. Äåí çäýíáôü ôéò íá ßäç Üëëçí ôéíÜ áíô áõôÞò åðáñêå-
óôÝñáí ðñüôáóéí. Äåí çäýíáôï íá õðÜñîç óïâáñüí äéÜ ôçí åãêëçìáôéêÞí
åíï÷Þí ôùí õðåõèýíùí æÞôçìá. Ç áðïìÜêñõíóéò ôçò åðéäñÜóåþò ôùí êáé ç
åê íÝïõ äéáâåâáßùóéò ðåñß ôçò éó÷ýïò ôçò ÊõâåñíÞóåùò äéÜ ôçò äõíÜìåùò
ôùí ðáñáäåéãìÜôùí õðÞñîáí åðåßãïõóá áíÜãêç. Ç êñÜôçóßò ôùí åéò åöéêôÞí
äéÜ ôï ðëÞèïò áðüóôáóéí åíäå÷üìåíïí íá ðñïõêÜëåé ôá ðëÞèç ðñïò äéÜðñáîéí
- 94 -
ðåñáéôÝñù õðåñâáóéþí åðß ôç åëðßäé ôçò åîáóöáëßóåùò ôçò áðåëåõèåñþóåùò

ôïýôùí. ÁðÝâëåøá ìåôÜ öüâïõ ðñïò ôçí ðéèáíüôçôá åðéèÝóåùò êáôÜ ôùí
öõëáêþí ïßá ðñáãìáôéêþò åðáðåéëåßôï åí Ëåõêïóßá. Ç áðïöõãÞ ðåñéóôáôé-
êþí Üôéíá èá ùäÞãïõí åéò áéìáôï÷õóßáí õðÞñîå óõíå÷Þò äé åìÝ öñïíôßò.
Êáè á åðßóôåõïí êáé ùò ðáò áñìüäéïò èåáôÞò åðßóçò êáôÜ ôçí åðï÷Þí
åêåßíçí åðßóôåõåí, ùöåßëåôï êõñßùò åéò ôçí åîïõóßáí ôçò áðåëÜóåùò ôï üôé
êáôþñèùóá íá ëÜâù ôçí ðñùôïâïõëßáí áðïöáóéóôéêþò êáôÜ ôï êñßóéìïí
ôïýôï óôÜäéïí.
40. Áðåöáóßóèç üèåí óõëëçöèþóé êáé áðåëáèþóéí ïé áêüëïõèïé åê Ëåõêï-
óßáò ôáñáîßáé:
Ãåþñãéïò ×áôæçðáýëïõ
Äéïíýóéïò Êõêêþôçò
ÈåïöÜíçò Ôóáãêáñßäçò
ÈåïöÜíçò Èåïäüôïõ
Èåüäùñïò Êïëïêáóßäçò.
41. Ðåñß ôçí 5çí ð.ì. êáôÜ ôçí 24çí ïé Ýî óõëçöèÝíôåò åõñßóêïíôï åðß
ôùí ðïëåìéêþí óêáöþí. Åí Ëåõêïóßá éäéùôéêÜ áõôïêßíçôá åê ôçò Åèåëïíôé-
êÞò ÄõíÜìåùò ìåôÜ óôñáôéùôþí êáé áóôõíïìéêþí åß÷ïí ðåñéóõëëÝîåé ôïý-
ôïõò, åíôüò çìéóåßáò þñáò, áêñéâþò Ýîùèåí ôçò ðüëåùò åðß ôïõ ðñïò ôçí
ËÜñíáêá öÝñïíôïò äñüìïõ üðïõ ìåôçíÝ÷èçóáí õðü óõíïäåßáí äéÜ öïñôçãïý
áõôïêéíÞôïõ. Ïõäåìßá áíôßóôáóéò óõíçíôÞèç åéìÞ åê ìÝñïõò ôïõ ×áôæçðáý-
ëïõ üóôéò Ýêëåéóå äéÜ êëåéäüò ôçí åìðñïóèßáí èýñáí, áðåðåéñÜèç íá äñáðå-
ôåýóç, êáé üôáí óõíåëÞöèç çñíÞèç íá êéíçèÞ. Ç ÅèåëïíôéêÞ Äýíáìéò å÷ñç-
óéìïðïéÞèç åðßóçò êáôÜ ôçí íýêôáí åêåßíçí ðñïò äéáíïìÞí åéò üëá ôá åðáñ-
÷éáêÜ êåíôñéêÜ ãñáöåßá áíôéãñÜöùí ôïõ ðåñß Áìýíçò ÄéáôÜãìáôïò åí Óõì-
âïõëßù êáé ìåãÜëùí åíôýðùí ôïé÷ïêïëëÞóåùí ðåñéëáìâáíïõóþí ìåôÜöñáóéí
ôïõ ðåñß Áìýíçò Êáíïíéóìþí.
42. Ç óýëëçøéò ôïõ Åðéóêüðïõ åí Ëåìåóþ åðåôåý÷èç åðéôõ÷þò. Ìéêñüí
ôé ðëÞèïò üðåñ åöñïýñåé ôçí ïéêßáí ôïõ åõñÝèç êïéìþìåíïí êáé ïõäåìßáí
áíôßóôáóéí áíôÝôáîå. Ðýñáõëüò ôéò áöåèåßò ðñïò ðñïåéäïðïßçóéí ôïõ êéíäýíïõ
åê ôçò óôÝãçò ôçò ïéêßáò ðáñÝìåéíåí ùò öáßíåôáé áíáðÜíôçôïò. ÌåôÜ çìß-
óåéáí þñáí ïé êþäùíåò ôùí åêêëçóéþí Þ÷çóáí, óõíçèñïßóèç äå ðëÞèïò êáé
ðñïóÞããéóå ôï ïßêçìá, åíþ ç áóôõíïìßá êáé ïé íáýôáé Þóáí áêüìç åíôüò
áõôÞò åñåõíþíôåò ôïõò ÷ùñéêïýò äé åðéêßíäõíá üðëá êáé óçìåéïýíôåò ôá
ïíüìáôÜ ôùí. Ï áóôõíïìéêüò áîéùìáôéêüò åæÞôçóåí åíéó÷ýóåéò êáé Ýöåñåí
- 95 -
Ýíäåêá áóôõíïìéêïýò ßíá óôáìáôÞóç ôï ðëÞèïò. Ôï áðüóðáóìÜ ôïõ åëéèïâï-

ëåßôï êáé áðùèÞèç åéò èÝóßí ôéíá öñïõñïýìåíçí õðü íáõôéêïý áðïóðÜóìáôïò
Ýíáíôé ôïõ ïéêÞìáôïò. Ôï ðëÞèïò çõîÞèç êáé Þñ÷éóå íá ðáñáâéÜæç ðñïò ôá
Ýóù ôçí èýñáí ôïõ ïéêÞìáôïò, ç äå áóôõíïìßá Þñîáôï âÜëëïõóá. Åññßöèçóáí
åßêïóé êáé ìßá âïëáß, åðëçãþèçóáí Ýî, ôï äå ðëÞèïò äéåóêïñðßóèç. Åßò ôùí
ðëçãùèÝíôùí áðÝèáíåí áñãüôåñïí. Ïõäåìßá ðåñáéôÝñù óôáóéáóôéêÞ åíÝñãåéá
Ýëáâå ÷þñáí åéò Ëåìåóüí.
43. Åíùñßò ôçí 24çí áíçããÝëèç üôé áñéèìüò ôéò åðéâáôéêþí êáé öïñôçãþí
áõôïêéíÞôùí åãêáôÝëåéðïí ôçí Ëåõêïóßáí êáôåõèõíüìåíá ðñïò ôá ÷ùñßá
üðùò ìåôáêïìßóùóé ÷ùñéêïýò êáé ðõñïâüëá üðëá. ÅëÞöèçóáí ðñïöõëÜîåéò
äéÜ ôçò ôïðïèåôÞóåùò ðåñéóóïôÝñùí öñïõñþí, ðñåóâåßá äå Þôéò Ýöèáóåí åê
Ìüñöïõ äé áõôïêéíÞôïõ åéò ôçí åßóïäïí ôçò ðüëåùò çìðïäßóèç, åðåóôÞèç
áõóôçñþò ç ðñïóï÷Þ ôçò êáé åóôÜëç ïðßóù åéò Ìüñöïõ. ÄéçõèÝôçóá þóôå
ôá áåñïðëÜíá Üôéíá åß÷ïí ìåôáöÝñåé ôïõò óôñáôéþôáò áíáðåôÜóùóé ðÝñéî ôçò
íÞóïõ äéåíåñãïýíôá åðéäåßîåéò õðÝñ ôáò êõñßáò ðüëåéò, êáé áêïëïõèïýíôá
äñïìïëüãéïí õðåñÜíù ôùí ÷ùñßùí åêåßíùí åî ùí åß÷ïí áíáããåëèÞ Ýîáøéò êáé
óõëëáëçôÞñéá. Ôá ðåñß ôçò óõëëÞøåùò íÝá äåí åãÝíïíôï ãåíéêþò ãíùóôÜ åí
Ëåõêïóßá Þ ðåñß ôçí ìåóçìâñßáí ïðüôå óõíçèñïßóèç ðëÞèïò êüóìïõ ðáñÜ
ôçí Áñ÷éåðéóêïðÞí, üðïõ êáé åãÝíåôï óõíåäñßáóéò ðñïò óõæÞôçóéí ôùí ìÝ-
ôñùí Üôéíá Ýäåé íá ëçöèþóéí ßíá ÝîáíáãêáóèÞ ç ÊõâÝñíçóéò íá åëåõèåñþóç
ôïõò ôáñáîßáò. ÊáôÜ ôçí óõíåäñßáí ôáýôçí Þ÷èç åéò ðÝñáò óõìöéëßùóéò,
ðáñáóêåõáóèåßóá õðü ôïõ Áéìéëéáíßäïõ, ìåôáîý ôùí êïììïõíéóôþí áñ÷çãþí
êáé ôçò åêêëçóßáò. Ï åí Ìüó÷á åêðáéäåõèåßò êïììïõíéóôÞò Âáôõëéþôçò,
çóðÜóèç ôçí ÷åßñá ôïõ Áñ÷éåðéóêüðïõ êáé õðåó÷Ýèç ðñïò áõôüí ôçí õðï-
óôÞñéîéí ôïõ êüììáôüò ôïõ åí ôù áìÝóù êáôÜ ôçò ÊõâåñíÞóåùò áãþíé.
44. Ïëßãïí ôé ìåôÜ ôáýôá ï Áñ÷éåðßóêïðïò áðÝóôåéëå ôïí åöçìÝñéüí ôïõ
íá æçôÞóç óõíÝíôåõîéí ìåô åìïý. ¸äùêá ïäçãßáò üðùò ðëçñïöïñçèÞ ïýôïò
üôé Þìçí ðñüèõìïò íá ôïí äå÷èþ áëë üôé ôï äñïìïëüãéüí ôïõ ðñïò ôçí
êáôïéêßáí ôïõ Áðïéêéáêïý ÃñáììáôÝùò êáé áð áõôÞò èá êáèùñßæåôï õðü
ôïõ Ý÷ïíôïò ôçí áñ÷çãßáí ôùí óôñáôåõìÜôùí Áîéùìáôéêïý. Ï ôå Ý÷ùí ôçí
áñ÷çãßáí ôùí óôñáôåõìÜôùí Áîéùìáôéêüò êáé ï ðñïóùñéíüò Áðïéêéáêüò Ãñáì-
ìáôåýò Þóáí ðáñüíôåò êáôÜ ôçí óõíÝíôåõîéí. Åóùêëåßù ìåôÜöñáóéí ôçò
áíáêïéíþóåùò çí ï Áñ÷éåðßóêïðïò áíÝãíùóå ðñïò åìÝ. Ôïí ðáñåêÜëåóá ôüôå
íá áðïóõñèÞ ßíá äõíçèþ íá äéáôõðþóù ôçí áðÜíôçóßí ìïõ. ÊáôÜ ôçí
åðéóôñïöÞí ôïõ åßðïí åéò áõôüí ìåôÜ äõíÜìåùò üôé äåí åóêüðïõí íá åëåõèå-
- 96 -
ñþóù ïéïíäÞðïôå åê ôùí äçìåãåñôþí, üôé ç ÊõâÝñíçóéò êáé ïõ÷ß áõôüò Þôï
õðåýèõíïò äéÜ ôçí Ýííïìïí ôÜîéí, êáé üôé áé Ýíïðëïé äõíÜìåéò äåí èá åäßóôáæïí
íá ëÜâùóéí Ýó÷áôá ìÝôñá ðñïò êáôáóôïëÞí ðÜóçò ðåñáéôÝñù ôáñá÷Þò. Ç
ðñÝðïõóá óöáßñá åõèýíçò äé áõôüí, åßðïí, Þôï íá ðáñïôñýíç ôï ðïßìíéüí ôïõ
íá õðáêïýç åéò ôçí ðïëéôéêÞí åîïõóßáí êáé íá åðéóôÞóç ôçí ðñïóï÷Þí
ôïýôïõ, ùò åß÷ïí åðéóôÞóç ôçí ðñïóï÷Þí ôïõ, ðåñß ôùí óõíåðåéþí ôçò
áíõðáêïÞò. Ï Áñ÷éìáíäñßôçò Ýëáâå óçìåéþóåéò ðåñß ôïõ ü,ôé åßðïí êáé áðÝ-
ðåìøá ôïýôïõò.
45. Ôçí åóðÝñáí ôï ðëÞèïò åëéèïâüëçóå êáé ðÜëéí ôïí öñïõñüí ðáñÜ ôçí
ÍÝáí Åßóïäïí êáé çñíåßôï íá öýãç. Çðåéëïýíôï åðéèÝóåéò êáôÜ ôïõ óôáèìïý
çëåêôñéêïý öùôüò, ôùí åíôüò ôùí ôåé÷þí äéêáóôçñßùí, ôùí Êõâåñíçôéêþí
ãñáöåßùí êáé ôùí êåíôñéêþí öõëáêþí, ï äå Áñ÷çãüò ôùí óôñáôåõìÜôùí
ïñèþò áðåöÜóéóåí üôé ôï ðëÞèïò þöåéëå íá äéáóêïñðéóèÞ. Åññßöèç ìßá âïëÞ
õðü ôïõ óêïðïý åê ôçò ïðïßáò åðëçãþèç åßò^ ôï ðëÞèïò äéåëýèç áìÝóùò. Ï
ðëçãùèåßò áðÝèáíå ôçí åðïìÝíçí. ¼ëáé áé åêôüò ôçò öñïõñïõìÝíçò æþíçò
êáôïéêïýóáé ãõíáßêåò êáé ôÝêíá Âñåôôáíþí óõíåêåíôñþèçóáí êáôÜ ôçí íý-
êôáí åêåßíçí åéò ôé åíôüò áõôÞò îåíïäï÷åßïí. ÊáôÜ ôáò åêèÝóåéò ôçò áóôõ-
íïìßáò ôï ìÝãåèïò ôïõ øõ÷éêïý åí ôç ðüëåé áíáâñáóìïý åíÝâáëåí åéò êßíäõíïí
ôçí æùÞí Âñåôôáíþí ëåéôïõñãþí. Åéò ôáò åíôüò ôùí ôåé÷þí ÅëëçíéêÜò
óõíïéêßáò ç áóôõíïìßá ïõäÝíá Ýëåã÷ïí çäýíáôï íá åîáóêÞóç. Ôï ìüíïí äõíá-
ôüí ðñÜãìá Þôï ç äéÜ ðïäçëÜôùí ðåñéðïëßá åêôüò åöéêôÞò õðü ôïõ ðëÞèïõò
áðïóôÜóåùò.
46. Åí ÐÜöù êáôÜ ôçí 24çí åãÝíåôï åíùñßò Ýíáñîéò êáé ðÜëéí äéáäçëþ-
óåùí Ýîùèåí ôïõ áóôõíïìéêïý óôñáôþíïò. Ôá ôçëåãñáöéêÜ óýñìáôá äéåôÝ-
ëïõí áêüìç êåêïììÝíá, ôï äå íáõôéêüí åß÷å åãêáôáóôÞóåé áóýñìáôïí åíôüò
ôïõ óôñáôþíïò åãêáôÜóôáóéí. Ç ðñåóâåßá Þôéò åß÷å ìåôáâÞ åéò Ëåìåóüí ßíá
ðåßóç ôïí Åðßóêïðïí Êéôßïõ íá Ýëèç åéò ÐÜöïí åðÝóôñåøåí Üíåõ áõôïý ôçí
11çí ì.ì. þñáí. Ìåôáîý ôïýôùí Þôï ï Ãáëáôüðïõëïò, ôÝùò ìÝëïò ôïõ
Íïìïèåôéêïý Óõìâïõëßïõ, üóôéò êáôÜ ôçí åðéóôñïöÞí ôïõ ùò åãíþóèç áñãü-
ôåñá, åß÷åí åîùèÞóåé ôïõò êáôïßêïõò ôïõ Ðéóóïõñßïõ, äéáìÝóïõ ôéíüò ÷ùñßïõ,
íá êáôáóôñÝøïõí ðïéÜí ôéíÜ áîßáò ÊõâåñíçôéêÞí ðåñéïõóßáí êåéìÝíçí åí ôïéò
ðÝñéî. Ç åðéóôñïöÞ ôçò ðñåóâåßáò õðÞñîåí áöïñìÞ äéÜ ôï ðëÞèïò íá óõíá-
èñïéóèÞ åí äõíÜìåé, åß÷å äå óõììáæåõèÞ Ýîùèåí ôïõ óôñáôþíïò. Ï ÄéïéêçôÞò,
üóôéò áíÝìåíå ìßáí ôïéáýôçí åõêáéñßáí, åîÞëèåí åê ôïõ áóôõíïìéêïý óôñáôþ-
íïò êáé ðñï÷þñçóå ðñïò ôï ðëÞèïò áêïëïõèïýìåíïò õðü ôéíïò íáõôéêïý êáé
- 97 -
óôñáôéùôéêïý áðïóðÜóìáôïò, ìåôÜ ðñïóçñìïóìÝíùí åðß ôùí üðëùí ëïã÷þí,

üðåñ åîåôåßíåôï åéò ðáñÜôáîéí ðñïò áìöïôÝñáò ôáò ðëåõñÜò ôïõ. Ùìßëçóå
ðñïò ôï ðëÞèïò êáé áíÝðôõîåí åí ïëßãïéò ôï êáèåóôþò ôïõ ïðïßïõ åß÷å ãßíåé
åéóáãùãÞ åðß ôç âÜóåé ôïõ ðåñß Áìýíçò ÄéáôÜãìáôïò åí Óõìâïõëßù. Ðñï-
÷þñçóáí ôüôå áóôõíïìéêïß ïßôéíåò êáèÞðëùóáí ðñï áõôþí ùóåß ðåñéæþìáôá
êáé åîÝèåóáí ðñï ôùí ïììÜôùí ôùí ìåãÜëáò ôïé÷ïêïëëÞóåéò êáíïíéóìþí åðß
ôç âÜóåé ôïõ ÄéáôÜãìáôïò åí ìåôáöñÜóåé. Ï ÄéïéêçôÞò åêÜëåóåí áêïëïýèùò
ôï ðëÞèïò íá äéáëõèÞ êáé ç ðáñÜôáîéò ôùí íáõôþí êáé óôñáôéùôþí êáôçõ-
èýíèç êáô áõôþí. Ôï ðëÞèïò äéåëýèç, áé ôïé÷ïêïëëÞóåéò åôïé÷ïêïëëÞèçóáí,
üëáé äå áé ëÝó÷áé êáé ôá êáöåíåßá Ýêëåéóáí. Áóôõíïìéêïß ðåñßðïëïé áðåóôÜ-
ëçóáí åéò üëá ôá ãåéôïíéêÜ ÷ùñßá ßíá ðñïåéäïðïéÞóùóé ôáýôá ðåñß ôùí
óõíåðåéþí ôçò áíáìåíüìåíçò åéò ôçí ðüëéí óõññïÞò ôùí. Åí ôç ðüëåé åðå-
âëÞèç áõóôçñüò êáô ïßêïí ðåñéïñéóìüò. ÌåôÜ ôáýôá ï ÄéïéêçôÞò êáôÝóôåé-
ëåí áõóôçñþò ðÜóáí Üôáêôïí êùäùíïêñïõóßáí êáé ôçí áíáðÝôáóéí óçìáéþí.
ÅãÝíåôï Üìåóïò êáé óôáèåñüò ÷åéñéóìüò ðáíôüò óõìðôþìáôïò áíçóõ÷ßáò, ç
äå áóôõíïìßá êáôÝóôç ôá÷Ýùò éêáíÞ íá óôñÝøç ôçí ðñïóï÷Þí ôçò ðñïò ôá
ìáêñÜí ÷ùñßá.
47. Ç êáôÜóôáóéò ôüóïí åéò ôçí ðüëéí üóïí êáé åéò ôçí åðáñ÷ßáí Êåñç-
íåßáò äéåôÝëåé ìÝ÷ñé ôïýäå åí çñåìßá. Ï ÓÜââáò Ëïúæßäçò êáé äýï Üëëïé
ôáñáîßáé åãíþóèç üôé åß÷ïí ìåôáâÞ åéò ôï Äßêùìïí, ÷ùñßïí ôé åéò ôïõò
íïôßïõò ðñüðïäáò ôçò ïñïóåéñÜò ôçò Êåñçíåßáò, ßíá óõíåííïçèþóé ìåôÜ ôïõ
Åðéóêüðïõ üóôéò ðåñéþäåõå ôçí åðéóêïðéêÞí ðåñéöÝñåéÜí ôïõ, ìåôÜ ôáýôá äå
çêïýåôï üôé ï Ëïúæßäçò åõñßóêåôï Üëëïôå ìåí åí Êåñçíåßá Üëëïôå äå åí
Ëåõêïóßá. Ç áóôõíïìßá áíÝìåíåí üôé èá åëÜìâáíïí ÷þñáí ôáñá÷áß áëë ïõäÝí
óõíÝâç. Ôçí 23çí ï ÄéïéêçôÞò åß÷åí åéóçãçèÞ üôé åðåéäÞ õðÞñ÷ïí 54 Åõñù-
ðáßïé åí ôç ðüëåé Ýäåé íá áðïóôáëÞ íáõôéêÞ Þ óôñáôéùôéêÞ ðñïóôáóßá.
ÐñïóÝèåóåí üôé äåí ðñïÝâëåðåí ïéáíäÞðïôå áíçóõ÷ßáí êáé üôé äåí õößóôáôï
Ýíäåéîéò åêñÞîåùò óôÜóåùò, åðëçñïöïñÞèç äå ïýôïò ôçí 24çí üôé èá Þôï
äõíáôüí íá áðïóôáëÞ âïÞèåéá ìüíïí åÜí áíÞããåëëå ôçí ýðáñîéí óïâáñÜò
ðåñéóôÜóåùò åðåéãïýóçò öýóåùò. Ç ÊåñÞíåéá áðÝ÷åé 16 áðü ôçò Ëåõêïóßáò
ìßëéá. Óõíåâïõëåýèç üðùò ïñãáíþóç ôïõò Üññåíáò Âñåôôáíïýò êáôïßêïõò êáé
åðéóêÝðôáò åéò áìõíôéêüí óþìá. Ôçí áõôÞí åóðÝñáí åëÞöèç ðëçñïöïñßá üôé
ï Åðßóêïðïò Êåñçíåßáò åóêüðåé íá åðéóêåöèÞ ôçí Ëåõêïóßáí ôçí åðïìÝíçí,
ï äå ÄéïéêçôÞò åðåâåâáßùóå ôçëåãñáöéêþò ôçí ôïéáýôçí åßäçóéí. ¹ôï ôá
ìÜëéóôá áíåðéèýìçôïí üðùò åðéôñáðÞ åéò ôïí Åðßóêïðïí êáôÜ ôçí óôéãìÞí
- 98 -
åêåßíçí íá åêðëçñþóç ôïí óêïðüí ôïõ, áðåöáóßóèç äå íá ìçí áöåèÞ ïýôïò

íá åéóÝëèç åéò ôçí Ëåõêïóßáí. Ï ÄéïéêçôÞò åéäïðïéÞèç ôçëåãñáöéêþò ðåñß
ôçò ôïéáýôçò áðïöÜóåùò.
48. Ï Åðßóêïðïò Ýöèáóåí åéò ôá ðÝñéî ôçò Ëåõêïóßáò ôçí 7 ð.ì.,
ðáñåìðïäßóèç ç ðñïÝëáóßò ôïõ õðü ôéíïò öñïõñïý êáé êáôüðéí óêçíÞò ôéíüò
âéáßáò äéáìáñôõñßáò õðÞêïõóå ôçí äéáôáãÞí üðùò åðéóôñÝøç åéò ÊåñÞíåéáí.
ÌåôÝâç áð åõèåßáò åéò ôçí åêêëçóßáí üðïõ ëåéôïõñãßá ôéò åðëçóßáæå ðñïò
ôï ôÝëïò ôçò. ÅèåÜèç ùò ù÷ñüò åê èõìïý êáé êáôÝóôåéëå ôçí óõãêßíçóßí
ôïõ, üôáí äå ç ëåéôïõñãßá åôåëåßùóåí ùìßëçóåí ðñïò ôï åêêëçóßáóìá ðåñß
ôïõ ü,ôé åß÷å óõìâÞ. ÌåôÝâçí åéò ôçí Ëåõêïóßáí, åßðå, êáé ç ðñïÝëáóßò
ìïõ ðáñçìðïäßóèç õðü ëïã÷þí. ¾øùóå ôïí ôüíïí ôçò öùíÞò ôïõ öùíÜæùí,
áé äå ëÝîåéò êáé öñÜóåéò çêïëïýèïõí ìåôÜ èïñýâïõ. ÁõôÞ åßíáé ÅëëçíéêÞ
÷þñá êáé äÝïí íá äïèÞ åéò ôçí ÅëëÜäá. Ïé ¢ããëïé åßíáé ôýñáííïé êáé
êáêïýñãïé åßíáé öñÜóåéò áíáöåñüìåíáé åéò åêèÝóåéò êáé åí ôÝëåé, Èá õøþóù
ôçí ÅëëçíéêÞí óçìáßáí åêåß üðïõ ðñÝðåé íá åõñßóêçôáé. ÅôÝèç åðß êåöáëÞò
ôïõ ëáïý 300 ðåñßðïõ ôïí çêïëïýèçóáí ìå êáôåýèõíóéí ôá Êõâåñíçôé-
êÜ ãñáöåßá êáé óõìöþíùò ðñïò ïäçãßáò ôïõ êáôåâéâÜóèç êáé êáôåîåó÷ßóèç
ç ÁããëéêÞ óçìáßá. Ï ðñïóùðéêüò õðçñÝôçò ôïõ Åðéóêüðïõ áíýøùóåí áíô
áõôÞò ôçí ÅëëçíéêÞí óçìáßáí. Ðëçñïöïñçèåßò ôá ãåãïíüôá ï ÄéïéêçôÞò
ðñïóÝôñåîåí åéò ôïí ôüðïí ôçò ôïéáýôçò óêçíÞò, áíÞëèå ôáò âáèìßäáò êáé
åîåëèþí åéò ôïí åîþóôçí åêÜëåóå ôï ðëÞèïò íá äéáëõèÞ áìÝóùò. ÏìßëçóÝ
ìáò ÅëëçíéêÜ åîåöþíçóåí ï Åðßóêïðïò êáé áöïý åðåóôÞèç ðåñáéôÝñù ç
ðñïóï÷Þ ôïõ ùäÞãçóåí ïðßóù ôçí ðáñÝëáóéí ðñïò ôçí ðüëéí. Ç ÅëëçíéêÞ
óçìáßá êáôåâéâÜóèç êáé áíõøþèç áìÝóùò ç ÁããëéêÞ ôïéáýôç.
49. Ï ÄéïéêçôÞò åêÜëåóå êáé åðÝóôçóå ôçí ðñïóï÷Þí ôùí ðñïêñßôùí.
Åßðå ðñïò áõôïýò üôé èá Þóáí õðåýèõíïé åÜí ðáñÝëåéðïí íá åîáóêÞóùóé ôçí
åðßäñáóßí ôùí ðñïò ðáñåìðüäéóéí ðåñáéôÝñù áíçóõ÷éþí. Ôá ôçëåãñáöéêÜ
óýñìáôá åß÷ïí êïðÞ, áðÝóôåéëå äå Ýêèåóéí ðåñß ôçò êáôáóôÜóåùò äé áõôï-
êéíÞôïõ. Ðåñß ôçí 12.30 ì.ì. Ýöèáóáí äýï ôìÞìáôá óôñáôïý ìå åðß êåöáëÞò
Ýíáí ëï÷ßáí, å÷ñçóéìïðïéÞèçóáí äå äéÜ ðåñéðïëßáí êáé öñïýñçóéí ôçò ðüëåùò
ðñïò âïÞèåéáí ôçò áóôõíïìßáò. Äåí Þôï äõíáôÞ ç öñïýñçóéò ôùí åéóüäùí
ðñïò ôçí ðüëéí ôåëåßùò, êáè üëçí äå ôçí çìÝñáí çýîáíå ìåãÜëùò ôï åí ôç
ÅðéóêïðÞ ðëÞèïò. ×ùñéêïß áðü ãåéôïíéêÜ êáé ìáêñÜí áêüìç ÷ùñßá åîçêï-
ëïýèïõí ðñïóåñ÷üìåíïé. Ìåñéêïß Þñ÷ïíôï äéÜ ëåùöïñåßùí Üôéíá åóôÜèìåõïí
åéò áñêåôÞí áðü ôçò ðüëåùò áðüóôáóéí êáé åðÝôñåðïí ïýôùò åéò ôïõò
- 99 -
÷ùñéêïýò íá äéáó÷ßæùóé ôïõò áãñïýò êáé íá êáôåõèýíùíôáé ðñïò ôçí Åðéóêï-

ðÞí. Ðåñß ôçí 8 ì.ì. ï áñéèìüò ôùí åêåß ðñïóåëèüíôùí áíÞñ÷åôï åéò ÷éëßïõò
ðåñßðïõ, ðïëëïß äå ôïýôùí Ýöåñïí âáñåßáò ñÜâäïõò êáé ôåìÜ÷éá åê óéäÞñïõ.
Ðåñß ôçí 9.30 ì.ì. çããÝëèç áðü ôï ÊÜñìé, ïñåéíüí ôé ÷ùñßïí êåßìåíïí åéò
áðüóôáóéí ðÝíôå ìéëßùí, üôé ïé ðëåßóôïé ôùí êáôïßêùí Þñ÷ïíôï åéò ôçí ðüëéí.
Óþìá óôñáôïý êáé áóôõíïìßáò áðïóôáëÝí íá åìðïäßóç ôïýôïõò åýñåí üôé
åß÷ïí Þäç öèÜóåé åéò ôçí ÅðéóêïðÞí üðïõ åðáíÞñ÷éóáí áãïñåýóåéò êáé öùíáß.
Åõèýò ìåôÜ ôáýôá ï ïõñëéÜæùí ü÷ëïò ðñï÷þñçóå êáôÜ ôïõ åíüðëïõ óþìá-
ôïò. Ï õðáóôõíüìïò ðáñïõóéáóèåßò ðñï áõôþí óõíåâïýëåõóå ôïýôïõò íá
åãêáôáëåßøùóé ôáò ñÜâäïõò ôùí êáé íá åðéóôñÝøùóéí åéò ôá ÷ùñßá ôùí. Ôï
Ýíïðëïí óþìá ðñï÷þñçóå ðñïôåßíïí ôáò ëüã÷áò, ëéèïâïëïýìåíïí äå éó÷õñþò
çíáãêÜóèç íá õðï÷ùñÞóç. Ï ëéèïâïëéóìüò åîçêïëïýèçóå ìáéíüìåíïò, åêôõ-
ðÞèçóáí äå åî áõôïý ï ôå õðáóôõíüìïò êáé ï ëï÷ßáò. Êáôüðéí ðåñáéôÝñù
ðñïåéäïðïéÞóåùò ôï Ýíïðëïí óþìá åðõñïâüëçóå äþäåêá âïëÜò.
Ôï ðëÞèïò õðå÷þñçóåí áëë åðáíÞëèå êáé ðÜëéí. ÅðõñïâïëÞèç äåõôÝñá
âïëÞ êáôüðéí ôçò ïðïßáò ôï ðëÞèïò áðå÷þñçóå ðñïò ôçí ÅðéóêïðÞí. ÅõñÝ-
èç üôé åðëçãþèçóáí ôñåéò óôáóéáóôáß ïßôéíåò êáé ìåôåöÝñèçóáí áìÝóùò åéò
ôï íïóïêïìåßïí. Åßò äå ôïýôùí áðÝèáíåí.
50. Ëáâþí ôçí ðáñÜ ôïõ Äéïéêçôïý Ýêèåóéí ðåñß ôçò êáôáóôÜóåùò ôçí
ðñùßáí ðáñåêÜëåóá ôïí Íáýáñ÷ïí åÜí çäýíáôï íá áðïóôåßëç Ýí ôùí åéò ôá
êáôáäñïìéêÜ ðñïóêåêïëëçìÝíùí õäñïðëÜíùí, Þ ôþñá, ïðüôáí åß÷åí öèÜóåé
Ýí åðß ðëÝïí êáôáäñïìéêüí, íá åðéôñÝøç åéò ôï åí Áììï÷þóôù êáôáäñïìéêüí
íá åíéó÷ýç ôçí ÊåñÞíåéáí ìÝ÷ñéò ïõ áðïóôáëþóéí áñêåôïß åêåß óôñáôéþôáé
ðñïò êáôÜóâåóéí ôùí ôáñá÷þí êáé óýëëçøéí ôïõ Åðéóêüðïõ. ÍáõôéêÞ âïÞ-
èåéá äåí Þôï, åí ôïýôïéò, êáôïñèþóéìïò ëüãù áðïóôÜóåùò. Ï áñ÷çãüò ôùí
óôñáôåõìÜôùí åß÷åí äéåõèåôÞóåé þóôå íá óôáëÞ åßò ïõëáìüò ìåôÜ ôçí ðôþ-
óéí ôïõ óêüôïõò ïðüôå ç óýëëçøéò ôïõ Åðéóêüðïõ èá Þôï äõíáôüí íá
ðñáãìáôïðïéçèÞ êáëýôåñïí, áëëÜ äåí çäýíáôï ìÝ÷ñé ôüôå íá äéáèÝóç ðåñéó-
óüôåñá ôùí äýï ôìçìÜôùí. ÄéåôÝëåé áðçó÷ïëçìÝíïò åéò ôçí åêêáèÜñéóéí ôçò
êáôáóôÜóåùò åí Ëåõêïóßá Þôéò áðåôÝëåé ôïí ðñþôïí êáé óðïõäáéüôåñïí
áõôïý óêïðüí üðïõ áðåãíùóìÝíá óôïé÷åßá ôïõ ðëÞèïõò åõñßóêïíôï áêüìç åí
åíåñãåßá êáé, êáè á áíçããÝëåôï, ùðëßæïíôï äéÜ ðïéêßëùí üðëùí. Êáôþñèù-
óå íá äéáëýóç ôï ðëÞèïò ôçí çìÝñáí åêåßíçí Üíåõ ðõñïâïëéóìþí äé åéóåëÜ-
óåùò åéò ôçí ðüëéí äéÜ öïñôçãïý ðñïóôáôåõïìÝíïõ õðü óõñìáôïðëåãìÜôùí.
Ï êïììïõíéóôÞò Âáôõëéþôçò óõíåëÞöèç êáô áõôüí ôïí ôñüðïí åíþ çôïéìÜ-
- 100 -
æåôï íá ïìéëÞóç ðñïò ôïí ëáüí êáé ìåôçíÝ÷èç äéÜ ôïõ öïñôçãïý õðü öñïý-
óçóéí.
51. ÊáôÝöèáíïí ôþñá åêèÝóåéò ðåñß ðïëõáñßèìùí äéáäçëþóåùí êáé ðñÜ-
îåùí êáôáóôñïöÞò ðåñéïõóßáò êáé ðåñéöñïíÞóåùò ôïõ íüìïõ åéò ôá ÷ùñßá.
ÊáôÜ ôçí óõíÞèç äéÜóêåøéí ìåôÜ ôùí óõìâïýëùí ìïõ ôçí 25çí ï äéåõèýíùí
ôá óôñáôåýìáôá áîéùìáôéêüò çñùôÞèç åÜí ðåñáéôÝñù óôñáôéùôéêáß åíéó÷ý-
óåéò åî Áéãýðôïõ èá Þóáí áíáãêáßáé. ÁðÞíôçóåí üôé äåí èá åß÷åí áíÜãêçí
ôïýôùí áëë üôé èá åæÞôåé áñéèìüí ôéíá ôåèùñáêéóìÝíùí áõôïêéíÞôùí ðñïò
åðßóðåõóéí ôçò êáôáóôïëÞò ôçò äéáôáñÜîåùò ôçò ôÜîåùò åéò ôá ÷ùñßá.
ÐáñåäÝ÷èç åðßóçò ëüãù ôçò óõíå÷éæüìåíçò áðïêïðÞò ôùí ôçëåãñáöéêþí
óõñìÜôùí, íá æçôÞóç åãêáôáóôÜóåéò áóõñìÜôïõ äé üëïõò ôïõò åí ôç åðáñ-
÷ßá êåíôñéêïýò óôáèìïýò. Ç ÂáóéëéêÞ ÁåñïðïñéêÞ Äýíáìéò åãêáôÝóôçóåí
áóýñìáôïí åéò ôïí åí Ëåõêïóßá áóôõíïìéêüí óôáèìüí áíåöïäéáóìïý êáé, åöü-
óïí ðáñÝìåéíå ôï Íáõôéêüí, åîçóöáëßóèç áóýñìáôïò åðéêïéíùíßá ìåè üëùí
ôùí ðáñáëßùí ðüëåùí ðëÞí ôçò Êåñçíåßáò. ¿öåéëá åíôïýôïéò íá áðïâëÝøù
åéò ôïí ÷ñüíïí êáè ïí èá áðåóýñïíôï ôá ðïëåìéêÜ ðëïßá.
52. Ï ÄéïéêçôÞò Êåñçíåßáò åß÷å ðñïåéäïðïéçèÞ üôé ï Åðßóêïðïò èá óõíå-
ëáìâÜíåôï êáô åêåßíçí ôçí íýêôá êáé üôé èá áðåóôÝëëïíôï åíéó÷ýóåéò. ÄéÜ
ôïýôï üôáí ï ïõëáìüò Ýöèáóåí åêåß ìåôÜ ôçí 1çí ð.ì. ôçò 26çò, ùäçãÞèç
áìÝóùò åéò ôçí ÅðéóêïðÞí, ðåñéåêýêëùóå äå áõôÞí êáé åéóÞëèïí åéò ôï
ïßêçìá. ÐåíôÞêïíôá Üíäñåò ùðëéóìÝíïé ìåôÜ ñïðÜëùí åõñÝèçóáí åíôüò ôïõ
ïéêÞìáôïò áëë ïõäåìßáí áíôßóôáóéí Ýöåñïí. Ï Åðßóêïðïò áðåðåéñÜèç íá
áðáëëá÷èÞ ôïõò ðñïðÝìðïíôáò áõôüí öñïõñïýò áëë õðåñíéêÞèç õðü ôïý-
ôùí, åôÝèç åéò öïñôçãüí ôé áõôïêßíçôïí êáé Þ÷èç êáô åõèåßáí åéò ôáò åí
Ëåõêïóßá êåíôñéêÜò öõëáêÜò. Ëüãù ôçò åí Êåñçíåßáò óïâáñÜò åîåëéóóïìÝ-
íçò êáôáóôÜóåùò åß÷å äéáôá÷èÞ åðßóçò ç óýëëçøéò ôïõ ÓÜââá Ëïúæßäç.
Êáè á åß÷å ãíùóèÞ åß÷åí ïýôïò äñáðåôåýóåé åéò Ëåõêïóßáí üðïõ óõíåëÞöèç
áñãüôåñïí. ÁðåöÜóéóá üðùò ïýôïò, ï Åðßóêïðïò Êåñçíåßáò, ï êïììïõíéóôÞò
Âáôõëéþôçò êáé ï óýíôñïöïò ôïýôïõ Êþóôáò ÓêåëÝáò áðåëáèþóé ìåôÜ
Üëëùí ôáñáîéþí. Ï ÓêåëÝáò óõíåëÞöèç âñáäýôåñïí êáôÜ ôçí áõôÞí çìÝñáí
åí Ëåìåóþ üðïõ åß÷å öèÜóåé åê Ëåõêïóßáò ìåôÜ öõëëáäßùí äé ùí áíåêïéíïý-
íôï ç áðüöáóéò ôïõ êïììïõíéóôéêïý êüììáôïò íá óõíôá÷èÞ ìåôÜ ôùí åèíé-
êéóôþí.
53. Åí Áììï÷þóôù (Âáñþóéá) ïõäåßò Ýëåã÷ïò Þôï äõíáôüí íá åîáóêçèÞ
åðß ôïõ ðëÞèïõò êáé ðïëëïß ÷ùñéêïß Þóáí óõíçèñïéóìÝíïé åéò ôçí ðüëéí. Åß÷å
- 101 -
óõãêñïôçèÞ ðÜíäçìïí óõëëáëçôÞñéïí 8,000 ðåñßðïõ êüóìïõ ôçí 24çí åéò ôï

ïðïßïí ïé áñ÷çãïß, áíôáðïêñéíüìåíïé åéò ôçí çí åãÝíåôï åéò áõôïýò ðåñáéôÝñù
åðßóôçóéí ôçò ðñïóï÷Þò ôùí, áðåðåéñÜèçóáí ðþò íá áðïèáññýíùóé âéáéï-
ðñáãßáí, áëë åîçêïëïýèïõí íá áìöéëïãïýí. Êáè á áíåöÝñåôï åéò åêèÝóåéò ï
ëüãïò ôïõ äçìÜñ÷ïõ åß÷åí ùò åîÞò: Óáò Ý÷ïìåí êáëÝóåé åäþ ßíá äéåêäéêÞ-
óùìåí ôá äßêáéÜ ìáò êáé äéÜ íá åãêñßíùìåí ôá õðü ôùí áíôéðñïóþðùí ìáò
ëçöèÝíôá ìÝôñá. Ç èÝóéò ìïõ äåí ìïõ åðéôñÝðåé íá ðñïâþ ðåñáéôÝñù.
ÄéåäÝ÷èç ôïýôïí ï Áñ÷éìáíäñßôçò üóôéò åßðå ðñïò ôï ðëÞèïò üôé ç åëåõèåñßá
äåí çäýíáôï íá ðñáãìáôïðïéçèÞ Üíåõ èõóßáò êáé áßìáôïò, áëëÜ ðñïóÝèçêåí
üôé ï äé áõôÞí áãþí þöåéëå íá äéåíåñãçèÞ äéÜ íïìßìùí ìÝóùí. ¢ëëïé çêïëïý-
èçóáí ôçí áõôÞí ãñáììÞí êáé åæÞôçóáí áðü ôï ðëÞèïò íá äéáëõèÞ çóý÷ùò.
ÁñêåôÞ å÷èñïðÜèåéá åðåäåß÷èç äéÜ ôïýôï êáôÜ ôùí áñ÷çãþí. Ï ãñáììáôåýò
ôçò áóôõíïìßáò üóôéò åîÝèåóå ôá ôùí ïìéëéþí áíáöÝñåé üôé åß÷åí áêïýóåé íá
ãßíïíôáé ìåãÜëá ðáñÜðïíá äéüôé ç Ýêñçîéò ôçò óôÜóåùò äåí åðåôñÝðåôï õðü
ôùí ¢ããëùí óôñáôéùôþí. Åíþ ïé Âñåôôáíïß óôñáôéþôáé êáé ïé áóôõíïìéêïß
öïíåýïõóéí åéò ôáò Üëëáò ðüëåéò ôïõò áäåëöïýò ìáò êáé ôïõò áèþïõò ìáèç-
ôÜò ïé ïðïßïé åßíáé Üïðëïé, ðñÝðåé íá áöÞóùìåí áõôïýò åäþ ÷ùñßò íá ôïõò
åããßîùìåí; Ìåñéêïß ÷ùñéêïß áðü ôï Ðáñáëßìíé áíåöþíïõí: Ðþò åéìðïñïý-
ìåí íá åðéóôñÝøùìåí åéò ôï ÷ùñßïí ìáò êáôüðéí ðïõ åöéëÞóáìåí ôåò ãõíáßêåò
êáé ôá ðáéäéÜ ìáò êáé ôïõò áðï÷áéñåôßóáìåí;
54. Ôçí 25çí ôï êáôáäñïìéêüí Êïëüìâïò áößêåôï êáé áðåâßâáóå 30
íáýôáò. Ï êýñéïò ÄéïéêçôÞò åðÝóôñåøåí åê ôïõ åéò Áããëßáí åð áäåßá ôáîåé-
äßïõ ôïõ êáé áíÝëáâå êáèÞêïíôá. Áðåöáóßóèç üðùò êñáôçèþóéí áé ãõíáßêåò
êáé ôá ðáéäßá åðß ôéíïò åí ôù ëéìÝíé íáõëï÷ïýíôïò ðëïßïõ ëüãù óõíå÷þí ðåñß
åíåñãåéþí ôïõ ü÷ëïõ öçìþí, êáßôïé õðÞñ÷ïí Þäç óçìåßá åðéóôñïöÞò åéò
ïìáëüôçôá åí ôç ðüëåé. Ç áðüöáóéò õðÞñîå äéêáéïëïãçìÝíç äéüôé ìåôÜ ôçí
5çí ì.ì. ï ü÷ëïò ðáñïôñõíüìåíïò õðü ìåñéêþí êïììïõíéóôþí åîçíÜãêáóå
ôïõò éäéïêôÞôáò áäåéïý÷ùí êáôáóôçìÜôùí íá åðáíáíïßîùóéí ôáýôá. Ôçí
ôïéáýôçí åíÝñãåéáí äéåäÝ÷èç óõíåííïçìÝíç êáôÜ ôïõ åí Âáñùóßïéò áóôõíïìé-
êïý óôáèìïý ðñïóâïëÞ, ïéêÞìáôüò ôéíïò áðïêå÷ùñéóìÝíïõ ôïõ êåíôñéêïý
áóôõíïìéêïý óôáèìïý êáé ïëßãïí ÷ñçóéìïðïéçèÝíôïò êáôÜ ôáò ôáñá÷Üò. Ðá-
ñÜèõñá êáé èýñáé êáôåèñõììáôßóèçóáí, áóôõíïìéêÞ äå ðåñéïõóßá êáé ôá áñ-
÷åßá åññßöèçóáí åéò ôïí äñüìïí Þ êáôåóôñÜöçóáí. Ï ðëïßáñ÷ïò ôïõ Êïëüì-
âïõ ìåôÜ äýï áîéùìáôéêþí, äýï áíäñþí êáé áóôõíïìéêïý ôéíïò óþìáôïò
ìåôÝâç åéò ôïí áóôõíïìéêüí óôáèìüí êáé åãêáôÝóôçóå öñïõñÜí åêåß. ÊáôÜ
- 102 -
ôçí äéÜ ôçò ðüëåùò åðéóôñïöÞí ôùí åîõâñßóèçóáí êáé åëéèïâïëÞèçóáí õðü
ôïõ ðëÞèïõò. ÓêåðÜñíéá, öéÜëáé êáé ðÞëéíá áíèïäï÷åßá åññßðôïíôï êáô
áõôþí, ìåñéêÜ äå ôïýôùí Ýðéðôïí åðß ôùí êåöáëþí ôùí áðü ôïõò åîþóôáò.
Åßò áîéùìáôéêüò ìåôÜ ðÝíôå íáõôþí êáé ïëßãùí áóôõíïìéêþí áðåóôÜëç íá
åðáíáöÝñç ôïí öñïõñüí åê ôïõ êáôåñåéðùèÝíôïò áóôõíïìéêïý óôáèìïý. Áðåé-
ëïýìåíïé õðü ôïõ ðëÞèïõò åê äýï ðëåõñþí êáé ðñïóâáëëüìåíïé äéÜ äéáöüñùí
ñéðôïìÝíùí áíôéêåéìÝíùí, ðåñéëáìâáíüíôùí óéäçñÜ ðôýá, Þñ÷éóáí íá ðõñïâï-
ëïýí. Åöïíåýèç åßò óôáóéáóôÞò êáé åðëçãþèçóáí äýï. Ïé íáýôáé õðÝóôçóáí
ìéêñÜò âëÜâáò, ôï äå ÷áëýâäéíïí êñÜíïò ôïõ áîéùìáôéêïý õðÝóôç óïâáñÜò
åã÷áñÜîåéò. Áé åíÝñãåéáé ôïõ ðëÞèïõò åóõíå÷ßóèçóáí ìÝ÷ñé ôïõ ìåóïíõêôßïõ.
ÁíçããÝëëåôï üôé áðåèçêåýåôï ìåãÜëç óõëëïãÞ âëçìÜôùí, êáé åðß ôù óêï-
ðþ, ùò öáßíåôáé, ðáñáðëáíÞóåùò, Þôéò èá åîçóèÝíåé ôáò åí ôç ðüëåé åíü-
ðëïõò äõíÜìåéò, îõëßíç ôéò êáëýâç ÷ñçóéìïðïéïýìåíç ùò èáëÜóóéïí ëïõôñüí
õðü ôçò ÁããëéêÞò êïéíüôçôïò åéò ìéêñÜí ôéíá Ýîùèåí ôçò ðüëåùò áðüóôáóéí
åäüèç åéò ôï ðõñ. ÅãÝíåôï áðïâßâáóéò ðñïóèÝôùí äõíÜìåùí åê ôïõ Âáóéëéêïý
ðïëåìéêïý ðëïßïõ Êïëüìâïõ, åôïðïèåôÞèçóáí äå ðñüóèåôïé öñïõñïß. Ïõäå-
ìßá ðåñáéôÝñù óôÜóéò åîåññÜãç åí ôç ðüëåé ìåôÜ ôçí íýêôáí åêåßíçí.
55. Åðß ôç áößîåé ôïõ Êïëüìâïõ, ï Áíôéíáýáñ÷ïò åäÝ÷èç íá áðáëëÜîç
ôïí åí Áììï÷þóôù óôñáôéùôéêüí ïõëáìüí. ÁðÞëëáîå äå åðßóçò ôïí åí
ÐÜöù ïõëáìüí. Ôï ôïéïýôïí êáôÝóôçóå éêáíüí ôïí Áñ÷çãüí ôùí óôñáôåõìÜ-
ôùí íá óõãêåíôñþóç ôáò äõíÜìåéò ôïõ åí Ëåõêïóßá êáé íá ðáôÜîç ìåôÜ
ôá÷ýôçôïò ðÜóáí åéò ôáò åðáñ÷ßáí ôáñá÷Þí ïóÜêéò åêÜëåé ôïýôï ç áíÜãêç.
Áé ðåñß ôáñá÷þí åéò ôá ÷ùñßá åêèÝóåéò åíÝðíåïí áíçóõ÷ßáí êáé Ý÷ñçæïí
áìÝóùí ðñïò êáôáóôïëÞí ìÝôñùí. Åí ôç åðáñ÷ßá Ëåõêïóßáò åêüðçóáí ôç-
ëåãñáöéêÜ êáé ôçëåöùíéêÜ óýñìáôá, åãÝíåôï åðÝìâáóéò åðß ôçò óéäçñïäñïìé-
êÞò ãñáììÞò, åéò äýï äå ÷ùñßá åãÝíåôï Üñíçóéò ðëçñùìÞò öüñùí. ÁíçããÝë-
ëåôï äå ðëçèþñá åðáíáóôáôéêþí äéáäçëþóåùí. Ï åí ÐÜöù ïõëáìüò áíå÷þ-
ñçóå äéÜ öïñôçãþí áõôïêéíÞôùí ôçí åóðÝñáí ôçò 25çò, ðáñÝìåéíå ôçí íýêôá
åéò ôï Ôñüïäïò êáé áíå÷þñçóåí åíùñßò êáôÜ ôçí 26çí äéÜ ôçí Ëåõêïóßáí
åêêëßíáò ôçò êõñßáò ïäïý ßíá åðéóêåöèÞ ùñéóìÝíá ÷ùñßá åéò ôá ïðïßá Ýëáâïí
÷þñáí ôáñá÷áß. Ôçí çìÝñáí óõíþäåõóáí ôá óôñáôåýìáôá êáé Ýêáìáí åðéäåß-
îåéò ÷ùñßò âüìâáò âïìâïâüëá áåñïðëÜíá, Üôéíá åóôÜëçóáí åê ôïõ åðéôåëåßïõ
ôçò åí ôç ÌÝóç ÁíáôïëÞ ÂáóéëéêÞò ÁåñïðïñéêÞò ÄõíÜìåùò. Åéò ôï ÷ùñßïí
Æþäéá ðëÞèüò ôé åê 300 ðñïóþðùí áðåðåéñÜèç íá óôáìáôÞóç ôá öïñôçãÜ
áõôïêßíçôá êáé åëéèïâüëçóå ôïõò óôñáôéþôáò. Ï Ý÷ùí ôçí áñ÷çãßáí áîéùìá-
- 103 -
ôéêüò äéÝôáîå íá ðõñïâïëÞóùóé êáé ôï äéåóêüñðéóåí. Åöïíåýèç åßò êáé åðëç-

ãþèç Ýôåñïò. ÊïñÜóéüí ôé åíôüò ôçò ïéêßáò åõñéóêüìåíïí åðëçãþèç åî áðï-
óôñáêéóìïý. Åéò ôï ÁêÜêé, Ýí Üëëï ÷ùñßïí åí ôç åðáñ÷ßá Ëåõêïóßáò, öïñôç-
ãüí ôé áõôïêßíçôïí áíåöïäéáóìïý ðáñçìðïäßóèç õðü ôïõ ðëÞèïõò ôçí áõôÞí
ðñùßáí, ï äå ðëçñåîïýóéïò äéÜ ôïýôï áîéùìáôéêüò üóôéò óõíùäåýåôï õðü äýï
ìüíïí áíäñþí, çíáãêÜóèç íá ðõñïâïëÞóç. Åðëçãþèçóáí äýï Üíäñåò, åßò ôùí
ïðïßùí áðÝèáíåí âñáäýôåñïí. Åéò ôé ÷ùñßïí åí ôç åðáñ÷ßá ÐÜöïõ ç áóôõíï-
ìßá åðõñïâüëçóåí õðåñáóðéæïìÝíç áóôõíïìéêüí ôéíá óôáèìüí, åðëçãþèç äå
åßò åëáöñþò. ÏõäÝí Üëëï áôý÷çìá ðñïýêõøå åê ðõñïâïëéóìïý åéò ôá ÷ùñßá
êáôÜ ôçí äéÜñêåéá ôùí ôáñá÷þí.
56. ¢ëëïò ïõëáìüò åê Ëåõêïóßáò ðåñéÞëèå ôïìÝá ôéíÜ ôçò Ëåõêïóßáò ôçí
26çí, äéåíçñãÞèçóáí ùñéóìÝíáé óõëëÞøåéò êáé åðåóôÞèç ãåíéêþò ç ðñïóï÷Þ
ðïëëþí. Ìéêñáß óôñáôéùôéêáß ðåñßðïëïé ìåôÜ Âñåôôáíþí ëåéôïõñãþí ùò
ïäçãþí êáé äéåñìçíÝùí áðåóôÜëçóáí åðßóçò äé áõôïêéíÞôïõ åéò Ýíï÷á ÷ùñßá
åéò áðïìåìáêñõóìÝíáò ðåñéï÷Üò, ôï äå óýóôçìá ôïýôï áðÝâç ôá ìÜëéóôá
áðïôåëåóìáôéêüí. Åóùêëåßù ÷Üñéí äéáöùôßóåùò Ýêèåóßí ôéíá õðü ôïõ Áñ÷é-
êôçíéÜôñïõ ðåñß ôùí åí ÊÜìðù, ÷ùñßù åí ôç åðáñ÷ßá Ëåõêïóßáò, õðáãïìÝ-
íïõ åéò ôá ÄÜóç ÐÜöïõ, ãåíïìÝíùí åíåñãåéþí, üðïõ áðü ôçò 22áò åß÷åí
åðéêñáôÞóåé äéáôÜñáîéò ôçò ôÜîåùò, åêüðçóáí ôçëåöùíéêÜ óýñìáôá, ï äå ê.
Ã. Ã. ÔóéÜðìáí, Âïçèüò ÄéáôçñçôÞò ôùí Äáóþí, åß÷å ðáñåìðïäéóèÞ íá
åðéóôñÝøç åéò ôïí åí ôù äÜóåé óôáèìüí ôïõ. ÏóÜêéò óõíçíôÜôï áíôßóôáóéò, áé
ðåñßðïëïé äéÝëõïí ôïí ëáüí êáé åðÝâáëëïí õðáêïÞí äé áðåéëÞò ÷ñÞóåùò âßáò,
õðïâïçèïýìåíáé, ïóÜêéò ðáñßóôáôï áíÜãêç, õðü ôùí êïðÜíùí ôùí üðëùí.
ÌÝ÷ñé ôçò 27çò ïé ðåñß Áìýíçò Êáíïíéóìïß åß÷ïí ôïé÷ïêïëëçèÞ êáè üëçí
ôçí åðáñ÷ßáí Ëåõêïóßáò, Ýðáõóå äå ìåôÜ ôáýôá êÜèå óôáóéáóôéêÞ êßíçóéò
åßôå åí ôç ðñùôåõïýóç åßôå åí ôïéò ÷ùñßïéò. Ç èÝá óôñáôéùôéêþí ðåñéðïëéþí,
ï óêïðüò ôùí ðåñß Áìýíçò áðáãïñåýóåùí, ç ãíþóéò üôé ïé ôáñáîßáé åß÷ïí
óõëëçöèÞ êáé ç áõîáíüìåíç óõíáßóèçóéò üôé ôï Ýãêëçìá èá åôéìùñåßôï êáé
ç ãåíïìÝíç æçìßá èá åðëçñþíåôï õðü ôùí õðåõèýíùí êáèçóý÷áóå ôïõò
ôáñáîßáò êáé åíåèÜññõíå ôïõò íïìéìüöñïíáò íá åíáóêÞóùóé ôçí åðßäñáóßí ôùí
êáé åéò ôáò ðüëåéò áêüìç.
57. ÌÝ÷ñé ôçò 27çò åß÷åí áðïêáôáóôáèÞ ç ôÜîéò åéò üëáò ôáò ðüëåéò ôçò
íÞóïõ, áëë åéò Üëëáò åðáñ÷ßáò, áé ïðïßáé äåí åß÷ïí ôï åê ôùí óôñáôéùôéêþí
ðåñéðüëùí ðëåïíÝêôçìá, áé åéò ôá ÷ùñßá ôáñá÷áß êáé êáôáóôñïöÞ ðåñéïõóßáò
åóõíå÷ßóèçóáí. Åí ôç åðáñ÷ßá ÐÜöïõ ôï Íáõôéêüí óõíåéñãÜóèç ìåôÜ ôçò
- 104 -
áóôõíïìßáò åéò ôáò äéÜ ôá ÷ùñßá ðåñéðüëïõò. Ôç åîáéñÝóåé äýï ðåñéóôáôéêþí

áðïðåßñáò ðñïò ðõñðüëçóéí áóôõíïìéêþí óôáèìþí Üôéíá áðåêñïýóèçóáí åðé-
ôõ÷þò áé åêåß ôáñá÷áß äåí õðÞñîáí óïâáñáß. Åí ôç åðáñ÷ßá ËÜñíáêïò ç
ãåíïìÝíç æçìßá ðåñéùñßóèç åéò ôçí êáôáóôñïöÞí ôùí ôçëåãñáöéêþí ãñáì-
ìþí, ôçí áðïêïðÞí êáé äéÜöñáîéí åíüò äñüìïõ êáé ôçí ðáñÜíïìïí ðåñéóõëëï-
ãÞí êáõóßìïõ ýëçò. Åí ôç åðáñ÷ßá Êåñçíåßáò áðåêüðçóáí ôçëåãñáöéêÜ
óýñìáôá, åãÝíåôï äéÜññçîéò åíüò áóôõíïìéêïý óôáèìïý, äéçñðÜãç äå ìßá
áðïèÞêç Üëáôïò. Åí ôáéò åðáñ÷ßáéò Ëåìåóïý êáé Áììï÷þóôïõ åðåêñÜôïõí
óïâáñþôåñáé óõíèÞêáé.
58. Ôçí 25çí åéò ôá ÷ùñßá ôçò Ëåìåóïý, ðëçí ôùí äéáäçëþóåùí óõíÝâç-
óáí êëïðáß åéò äýï áóôõíïìéêïýò óôáèìïýò, åéò ôñßá äå ÷ùñßá ïé áóôõíïìéêïß
áöùðëßóèçóáí äéÜ ôçò âßáò. Ç êáôáóôñïöÞ ðïëõôßìïõ ÊõâåñíçôéêÞò ðå-
ñéïõóßáò åéò ôï åðß ôçò ïäïý ÐÜöïõ êåßìåíïí ÷ùñßïí Ðéóóïýñé, ðåñß çò Ýêáìïí
ìíåßáí åéò ôçí 46çí ðáñÜãñáöïí áíùôÝñù, óõíÝâç ôçí ðñïôåñáßáí. Åßò
åéóðñÜêôùñ öüñùí åëçóôåýèç, ðïëëïß äå ÷ùñéêïß óõíÞèñïéóáí Üëáò åê ôçò
áëõêÞò Ëåìåóïý. Ç ðëåéïíüôçò ôùí ÷ùñßùí, êáè á áíçããÝëëåôï, áíèßóôáôï
åéò ôïõò áóôõíïìéêïýò, ìéêñÜ äå áóôõíïìéêÞ ðåñßðïëïò áðïóôáëåßóá íá åðé-
ëçöèÞ ôçò ëçóôåßáò ôïõ åóðñÜêôïñïò ôùí öüñùí (åéò ôçí ÁðáéóéÜ) åóôáìá-
ôÞèç êáé çðåéëÞèç õðü ðëÞèïõò êáé äåí êáôþñèùóå íá åéóÝëèç åéò ôï
÷ùñßïí. Ïé åí ôç åðáñ÷ßá áóôõíïìéêïß äéåôÜ÷èçóáí íá åðéóôñÝøùóéí åéò
Ëåìåóüí, éó÷õñÜ äå óôñáôéùôéêÞ ðåñßðïëïò áíå÷þñçóåí åêåßèåí äéÜ öïñôçãïý
áõôïêéíÞôïõ êáôÜ ôï ìåóïíýêôéïí ìåè ïäçãéþí íá ÷ñçóéìïðïéÞóç éêáíÞí
âßáí ðñïò áðïêáôÜóôáóéí ôçò ôÜîåùò êáé ðñáãìáôïðïßçóéí óõëëÞøåùí åéò
åãêëçìáôéêÜ ÷ùñßá. Ç ðåñßðïëïò äéåîÞãáãå ìáêñÜí êáé åðéôõ÷Þ, êáôÜ ôçí
åðïìÝíçí, ðåñéïäåßáí. ¸í åðß ðëÝïí üðëïí åêëÜðç, ôçí äå 27çí ìéêñüí ôé
áóôõíïìéêüí áðüóðáóìá åíþ êáôÞñ÷åôï ðñïò ôçí Ëåìåóüí åíÝðåóåí åéò
åíÝäñáí êáé äéÜ ôçò âßáò áöùðëßóèç. Åîçêïëïýèçóåí ç êëïðÞ ôïõ Üëáôïò,
ôùí ÷ùñéêþí åñ÷ïìÝíùí áðü ìáêñÜí êáé ðëçóßïí ìåñþí ìåôÜ ôùí õðïæõãßùí
ôùí, êáé ìåôÜ öïñôçãþí áêüìç áõôïêéíÞôùí, üðùò ðåñéóõëëÝîùóé ôïýôï åê
ôçò ëßìíçò. Ôçí 27çí åðåóêÝöèç ôçí Ëåìåóüí óôñáôéùôéêüò ïõëáìüò ìåôá-
öåñèåßò åêåß áåñïðïñéêþò, åéóÝäõóå äå åéò ôçí åðáñ÷ßáí ðñïò õðïâïÞèçóéí ôçò
áóôõíïìßáò. Ôçí 28çí üëá ôá êëáðÝíôá üðëá åðåóôñÜöçóáí. Ôçí áõôÞí
çìÝñáí ïé êÜôïéêïé ôùí Ìáíäñéþí åðåóêåýáóáí, óõìöþíùò ðñïò äéáôáãÜò
ìïõ åðß ôç âÜóåé ôïõ ðåñß Áìýíçò ÄéáôÜãìáôïò åí Óõìâïõëßù, ãÝöõñÜí ôéíá
åðß ôçò êõñßáò åðß ôïõ Ôñïüäïõò åéò Ëåìåóüí ïäïý ôçí ïðïßáí ïýôïé êáôÝ-
- 105 -
óôñåøáí. Ôçí 29çí ï Áñ÷éäáóïíüìïò ìåôÜ óþìáôïò óôñáôïý êáé áóôõíïìé-

êþí åðåëÞöèç óõíïðôéêþò ôçò åõèýíçò ùñéóìÝíùí ïñåéíþí ÷ùñßùí äé áîéï-
ðïßíïõò êáôÜ ôùí Äáóéêþí Íüìùí ðñÜîåéò: Åðáðåéëåßôï êáôáóôñïöÞ ôùí
äáóþí äéÜ ðõñüò åéò ìåãÜëçí êëßìáêá. Åîçêïëïýèçóáí áé Ýñåõíáé êáé óõëëÞ-
øåéò, êáôÜ ôçí ðñþôçí äå åâäïìÜäá ôïõ Íïåìâñßïõ üëïé ïé åðáñ÷éáêïß
áóôõíïìéêïß åðÝóôñåøáí åéò ôáò ôáêôéêÜò ôùí èÝóåéò.
59. Ôçí 26çí åí ôç åðáñ÷ßá Áììï÷þóôïõ äýï äáóéêáß öõôåßáé êáé ìåñéêÜ
äáóéêÜ ïéêÞìáôá åðõñðïëÞèçóáí, åãÝíåôï äéÜññçîéò åéò ôÝóóáñáò áóôõíïìé-
êïýò óôáèìïýò, ïßôéíåò êáé êáôåñåéðþèçóáí, Ýí äå ôåëùíéáêüí ïßêçìá äéçñ-
ðÜãç êáé êáôåóôñÜöç äéÜ ôïõ ðõñüò. Ôçí 27çí åðõñðïëÞèç åßò áóôõíïìéêüò
óôáèìüò, åãÝíåôï äå äéÜññçîéò åéò Üëëïí, ôñßá äáóéêÜ ïéêÞìáôá êáôåóôñÜöç-
óáí äéÜ ôïõ ðõñüò, ôñåéò äå áëáôáðïèÞêáé äéçñðÜãçóáí. Äýï åðß ðëÝïí
äáóéêïß óôáèìïß åðõñðïëÞèçóáí, ï ìåí åßò ôçí 28çí ï äå Üëëïò ôçí 29çí.
Ôçí 28çí Ýöèáóåí åéò Áììü÷ùóôïí áåñïðïñéêþò åê Ëåõêïóßáò óôñáôéùôéêüò
ïõëáìüò êáé ðåñéÞëèåí ùñéóìÝíá åí ôïéò ðÝñéî ÷ùñßá Üôéíá åèåùñïýíôï õðåý-
èõíá äéÜ ôçí óõíå÷Þ âëÜâçí Þôéò åãÝíåôï åéò ôáò ôçëåãñáöéêÜò êáé ôçëåöù-
íéêÜò ãñáììÜò ùò êáé ôçí óéäçñïäñïìéêÞí ôñï÷éÜí. Ï ïõëáìüò åðÝóôñåøåí
áõèçìåñüí åéò Ëåõêïóßáí. Ôçí 29çí áðåóôÜëç áóôõíïìéêüò ïõëáìüò åéò ôçí
÷åñóüíçóïí ôçò Êáñðáóßáò üèåí, êáè á áíçããÝëëåôï åéò åêèÝóåéò, åëÜìâáíå
÷þñáí ç ôá ìÜëéóôá óïâáñÜ æçìßá. Ôçí 30Þí ï Ê. Ð. Ñùóóßäçò, ðñþçí
ìÝëïò ôïõ Íïìïèåôéêïý Óõìâïõëßïõ, üóôéò êáè á åãíþóèç êáé åëÝãåôï
ðåñéþäåõåí åí ôç åðáñ÷ßá êáé ðáñþôñõíåí ôïí ëáüí íá äéáðñÜôôç ðñÜîåéò
êáôáóôñïöÞò, äéåôÜ÷èç åðß ôç âÜóåé ôùí ðåñß Áìýíçò Êáíïíéóìþí íá åãêá-
ôáëåßøç ôçí åðáñ÷ßáí êáé íá ðáñáìÝíç åí Ëåõêïóßá, üðïõ Þôï äõíáôüí íá
åîáóêçèÞ êáëýôåñïò åðß ôùí ðñÜîåþí ôïõ Ýëåã÷ïò. Ç áõôÞ ðñïöýëáîéò
åëÞöèç áêïëïýèùò åí ó÷Ýóåé ðñïò Üëëïõò ðïëéôéêïýò áñ÷çãïýò ðåñß ùí
õðÞñ÷åí õðïøßá üôé åîçêïëïýèïõí ôáò êáôÜ ôçò ÊõâåñíÞóåùò óôáóéáóôéêÜò
ôùí åíåñãåßáò. Ìéêñüí ôé óôñáôéùôéêüí áðüóðáóìá õðü ôçí áñ÷çãßáí ëï÷ßïõ
ôéíüò áðåóôÜëç ôçí 31çí åéò ôçí Êáñðáóßáí ðñïò åíßó÷õóéí ôçò áóôõíïìßáò.
ÌÝ÷ñé ôçò 2áò Íïåìâñßïõ áðåêáôåóôÜèç ç ôÜîéò êáè üëçí ôçí Êáñðáóßáí,
äéåíçñãÞèçóáí ðïëëáß óõëëÞøåéò, ôá äå ÷ùñßá åéò ôçí ðåñéï÷Þí åêåßíçí
Þñ÷éæáí åðáíáóêåõÜæïíôá ôçí ÊõâåñíçôéêÞí ðåñéïõóßáí çí ðñï åâäïìÜäïò
åß÷ïí êáôáóôñÝøåé. ºíá äå êáôáóôïýí ïé áóôõíïìéêïß éêáíïß íá åðéóðåýóùóé
ôáò åñåýíáò ôùí ï Ðëïßáñ÷ïò ôïõ Êïëüìâïõ áðÞëëáîå ôïýôïõò ôùí åí
- 106 -
ó÷Ýóåé ðñïò ôçí åöáñìïãÞí ôçò ðåñß êáô ïßêïí ðåñéïñéóôéêÞò äéáôáãÞò åí
Âáñùóßïéò êáèçêüíôùí ôùí.
60. ÕðÞñîáí ðåñß ôá 200 åí üëù ÷ùñßá åéò ôá ïðïßá åðåêñÜôåé áíáâñá-
óìüò êáé åãÝíïíôï äéáäçëþóåéò áëë Üíåõ ïéáóäÞðïôå ðáñáâÜóåùò ôùí íü-
ìùí. Ïëéãþôåñá áðü 70 ÷ùñßá õðÞñîáí Ýíï÷á êáôáóôñïöÞò éäéïêôçóßáò.
Ðïëëáß âéáéïðñáãßáé õðÞñîáí ôï Ýñãïí ìéêñþí óõììïñéþí, êáêïýñãùí Þ
áôüìùí, áëë ïõäüëùò äýíáôáé íá õðÜñîç éêáíïðïéçôéêÞ äéÜêñéóéò ìåôáîý
êïéíïôéêÞò êáé áôïìéêÞò åõèýíçò äéÜ ðáñüôñõíóéí. ÕðÜñ÷ïõí 598 ÅëëçíéêÜ
Ïñèüäïîá êáé áíÜìéêôá Ïñèüäïîá êáé ÔïõñêéêÜ ÷ùñßá åí ôç íÞóù, 307
ôïýôùí äåí óõììåôÝó÷ïí ðïóþò åéò ôáò ôáñá÷Üò.
61. Ç öýóéò ôùí óõìâÜíôùí åéò ôá ÷ùñßá üðïõ õðÞñîå äéáôÜñáîéò ôçò
ôÜîåùò åßíáé, ùò èÝëåé êáôáíïçèÞ, äýóêïëïò íá ïñéóèÞ. Ôá íÝá üôé áé ðüëåéò
åß÷áí ðåñéöñïíÞóåé ôçí åîïõóßáí öáßíåôáé üôé åß÷ïí ìåôáöåñèÞ åéò ðïëëÜ
÷ùñßá õðü åéäéêþí ìõóôéêþí ðñáêôüñùí åê ôùí ðüëåùí ïßôéíåò äéåâåâáßùóáí
ôïõò ÷ùñéêïýò üôé õðÞñîåí áíáôñïðÞ ôçò ÊõâåñíÞóåùò êáé ðñïóÞããéæåí ç
óõíôÝëåéá. Äéùñãáíïýíôï óõëëáëçôÞñéá åéò ôá ïðïßá çãåßñåôï ç êñáõãÞ:
Äåí õðÜñ÷åé ÊõâÝñíçóéò áõôü åßíáé ôï ôÝëïò ôçò ÁããëéêÞò ðåñéüäïõ
áõôÞ åßíáé ç çìÝñá ôçò åðáíáóôÜóåùò êáé æÞôù ç Ýíùóéò. Ïé ìÝèõóïé êáé
ïé êáêïý ÷áñáêôÞñïò Üíèñùðïé åðùöåëïýíôï ðåñéóóüôåñïí ôçò ðåñéóôÜóåùò.
Ïé íïìïôáãåßò ÷ùñéêïß ïßôéíåò åîçêïëïýèïõí íá ðëçñþíùóé ôïõò öüñïõò ôùí
å÷ëåõÜæïíôï. Ïé áóôõíïìéêïß êáé ïé åéóðñÜêôïñåò ôùí öüñùí áðåöåýãïíôï Þ
äåí åëáìâÜíïíôï õð üøéí. ÅÜí ïýôïé åðåíÝâáéíïí êáé åðÝìåíïí åéò ôçí åêôÝ-
ëåóéí áíôéäçìïôéêþí êáèçêüíôùí õðåäåéêíýåôï åéò áõôïýò üôé äåí å÷ñåéÜæïíôï
ðëÝïí. Êáô ïõäåíüò åéóðñÜêôïñïò öüñùí êáé åíáíôßïí ìåñéêþí ìüíïí áóôõ-
íïìéêþí äéåíçñãÞèçóáí åðéèÝóåéò åéò ôá ÷ùñßá. Ïýôùò å÷üíôùí ôùí ðñáãìÜ-
ôùí ìåñéêïß áóôõíïìéêïß åîÞñ÷ïíôï ìåôÜ óõíÝóåùò ðñïò ðåñéðïëßáí ìÝ÷ñéò ïõ
âåëôéùèÞ ç êáôÜóôáóéò, Üëëïé äå åðÝäåéîáí áñêåôüí èÜññïò êáé åðéäåîéüôçôá
ðáñáìÝíïíôåò åéò ôáò èÝóåéò ôùí ðñïò ëïãéêÞí ìåôÜ ôïõ ëáïý óõæÞôçóéí êáé
åíáíôéïýìåíïé, åíßïôå åíôåëþò ìüíïé, ðñïò ðáñáíüìïõò ðñÜîåéò Þ âéáéïðñáãßáò
åê ìÝñïõò ôïõ ðëÞèïõò. Ðïëëïß ôùí ìïõ÷ôáñþí êáé äçìïãåñüíôùí áðÝóôåé-
ëáí ðáñáßôçóéí. Ìåñéêïß ðáñçôÞèçóáí êáôüðéí ðéÝóåùò êáé Üëëïé, ßíá áðï-
öýãùóé ôçí óõêïöáíôßáí, åßðïí üôé åß÷ïí, åíþ äåí åß÷ïí, ðáñáéôçèÞ êáé
õðÝìåíïí ìÝ÷ñéò ïõ ìåôáâëçèïýí ïé êáéñïß. ¼óáé ðáñáéôÞóåéò åëÞöèçóáí
ðñáãìáôéêþò õðü ôùí Äéïéêçôþí äåí åãÝíïíôï áðïäåêôáß êáé ôá÷Ýùò áðå-
óýñèçóáí. Ìåñéêïß ìïõ÷ôÜñáé åìðéóôåõôéêþò õðåóôÞñéîáí ôçí áóôõíïìßáí. Ç
- 107 -
éäÝá üôé ç ÊõâÝñíçóéò åß÷åí áíáôñáðÞ õðÞñîå öáßíåôáé ðïëý åðéðüëáéá, åí

ôù ìÝóù äå ôïõ èïñýâïõ êáé áõèïñìÞôùò üëùò áíåãíùñßæåôï åðéìüíùò ç
ýðáñîéò ôçò åîïõóßáò. Åéò ôçí ÁðáéóéÜí, üðïõ ï åéóðñÜêôùñ ôùí öüñùí
åëçóôåýèç áðü ôáò åéóðñÜîåéò ôïõ, åëÞöèçóáí õðü ôïõ ëáïý ìüíïí áé õð
áõôïý ãåíüìåíáé ôåëåõôáßáé ðëçñùìáß. Ôï õðüëïéðïí åéò ôïí óÜêêïí ôïõ
åéóðñÜêôïñïò åíå÷åéñßóèç ðñïò áóöáëÞ öýëáîéí åéò ôïí ôáìßáí ôçò åêêëçóß-
áò. Åí ôç åðáñ÷ßá Áììï÷þóôïõ, áíáöÝñåôáé üôé åßò ÷ùñéêüò üóôéò Ýêëåøåí
Üëáò Ýê ôéíïò äéáñðáãåßóçò áëáôáðïèÞêçò ðáñåðïíÝèç åéò ôçí áóôõíïìßáí
üôé ìÝñïò ôïõ õð áõôïý ëçöèÝíôïò Üëáôïò åß÷å êëáðÞ êáé ðÜëéí õðü ôéíïò
óõã÷ùñßïõ ôïõ. ¸í ôáñá÷ïðïéüí åí ôç åðáñ÷ßá ÐÜöïõ ÷ùñßïí çðåéëÞèç
áðïôåëåóìáôéêþò üôé, åÜí äåí óõìðåñéåöÝñåôï êáëþò, ôï åí áõôþ áóôõíïìé-
êüí áðüóðáóìá èá ìåôåêéíåßôï åéò Üëëï ÷ùñßïí. Åéò ôáò åðáñ÷ßáò Ëåìåóïý
êáé Áììï÷þóôïõ ÷ùñéêïß áîéïýíôåò öéëïíéêïýìåíá äéêáéþìáôá âïóêÞò êáé
Üëëá äéêáéþìáôá åðß ôùí Êõâåñíçôéêþí äáóþí åðùöåëÞèçóáí ôçò ðåñéóôÜ-
óåùò ßíá åðéôåèþóé êáôÜ ôçò ðåñéïõóßáò ôïõ Äáóïíïìåßïõ. ÌÝãáò áñéèìüò
ôùí ôïéïýôùí åíü÷ùí ÷ùñßùí Ýêåéíôï åéò ôá ìåèüñéá ôùí äáóþí. Ç ãåíéêþ-
ôåñïí äéáðñá÷èåßóá áîéüðïéíïò ðñÜîéò õðÞñîåí ç êëïðÞ Üëáôïò. Ç åõêáéñßá
ðñïò õëéêÞí ùöÝëåéáí åê ôçò ÷áëáñþóåùò ôçò åîáóêÞóåùò êáíïíéêïý åëÝã-
÷ïõ åãÝíåôï áìÝóùò êáôáíïçôÞ.
62. Ç ôá÷ýôçò ìåè çò èá Þôï äõíáôüí íá áðïêáôáóôáèÞ ç ôÜîéò åéò ôáò
åðáñ÷ßáò åîçñôÜôï ìüíïí åê ôçò äéáèåóéìüôçôïò ðåñéðïëéþí ðñïò åðßóêåøéí,
êáé ôïõ áðáéôïõìÝíïõ ÷ñüíïõ ðñïò Üöéîéí åéò ìáêñÜí áðÝ÷ïíôá ÷ùñßá. Ôá
ðñïò ôïýôï áðáéôïýìåíá ìÝóá åõñßóêïíôï åí ðëÞñåé ëåéôïõñãßá êáôÜ ôçí
ðñþôçí åâäïìÜäá ôïõ Íïåìâñßïõ. ÐåñáéôÝñù ç åðÜíïäïò åéò ôçí êáíïíéêÞí
æùÞí åéò ôá ÷ùñßá üðïõ äéåóáëåýèç ç ôÜîéò õðÞñîåí áðüëõôïò. Ïé ôáñáîßáé
êáé ïé êáêïðïéïß êáôåêñßíïíôï åëåõèÝñùò, áé äå Ýñåõíáé ôçò áóôõíïìßáò
åãÝíïíôï åõìåíþò äåêôáß êáé õðåâïçèÞèçóáí öáíåñþò õðü êáëþò äéáôåèåéìÝ-
ùí ÷ùñéêþí. Åéò Ëõèñïäüíôá, ÷ùñßïí ôé õðåýèõíïí êáô Ïêôþâñéïí äéÜ ôéíá
å÷èñéêÞí äéáäÞëùóéí, êáôÝóôç äõíáôüí íá åðéôñáðÞ áðåñéüñéóôïò ðñïóÝëåõóéò
åéò ôçí ðáíÞãõñéí êáôÜ ôçí 9çí Íïåìâñßïõ. ÐáñÝóôçóáí 5,000 ÷ùñéêïß,
ïõäåìßá äå åêäÞëùóéò áíçóõ÷ßáò Þ äéáôáñÜîåùò ôçò ôÜîåùò óõíÝâç. Åéò ôáò
ðüëåéò üìùò åîçêïëïýèçóåí õðïêñõößùò õöéóôáìÝíç ôáñá÷Þ êáé ïõäáìïý
ðáñïõóéÜæïíôï óçìåßá äçìïóßáò èëßøåùò Þ ìåôáíïßáò. ÔìÞìá ôé ôïõ ü÷ëïõ
Þôï åéóÝôé Ýôïéìïí íá ðåéóèÞ üôé ç åðáíáóôáôéêÞ êßíçóéò çäýíáôï åí ôÝëåé íá
Ý÷ç åðéôõ÷Þ Ýêâáóéí êáé íá åíéó÷õèÞ áêüìç õðü âïçèåßáò åê ôïõ åîùôåñéêïý
- 108 -
õðü ôýðïí åíüðëïõ Þ äéðëùìáôéêÞò åðåìâÜóåùò. ÊáôåâëÞèç ðÜóá õðï ôçò

ÊõâåñíÞóåùò äõíáôÞ ðñïóðÜèåéá ðñïò äéáóêüñðéóéí ôùí ôïéïýôùí öáíôáóéï-
êïðéþí êáé äéäá÷Þí õðáêïÞò. Åéò ôï ðáñüí óçìåßïí äýíáìáé íá óçìåéþóù
åðéôåõ÷èåßóáí êáëÞí ðñüïäïí, êáßôïé ç óõìðëçñùóéò ôïõ Ýñãïõ äåí öáßíåôáé
êáé ôþñá áêüìç åéò ôïí ïñßæïíôá.
63. Ôçí 30Þí Ïêôùâñßïõ çäõíÞèçí íá äçìïóéåýóù åõñÝùò êáè üëçí ôçí
Áðïéêßáí ôï ôçëåãñÜöçìá ôïõ ðñïêáôü÷ïõ óáò ôçò 28çò. Ç åí áõôþ åêöñá-
æïìÝíç áðñïóäéüñéóôïò Ýãêñéóéò ôùí åñãáóéþí ìïõ äéÜ ôçí óýëëçøéí ôùí
ôáñá÷ïðïéþí êáé ç äÞëùóéò üôé óôÜóéò êáé äéáôÜñáîéò ôçò ôÜîåùò äåí èá
åãÝíïíôï áíåêôáß õðü ôçò ÊõâåñíÞóåùò ôçò Áõôïý Ìåãáëåéüôçôïò õðÞñîáí
æùôéêÞ äé åìÝ áñùãÞ. Ôçí 3çí Íïåìâñßïõ Ýî åê ôùí áðåëáèÝíôùí äçìåãåñ-
ôþí áðÝðëåõóáí äé Áããëßáí êáé ÃéâñáëôÜñ, ïé äå ðáñáìÝíïíôåò ôÝóóáñåò
çêïëïýèçóáí ôïýôïõò ôçí 6çí. Ôï ãåãïíüò ôçò áíá÷ùñÞóåùò ôùí äçìåãåñ-
ôþí êáé ôçò äéÜ âßáò áðåëÜóåùò ôïýôùí åîçããÝëèç äéÜ ôïõ åã÷ùñßïõ Ôýðïõ.
Ôï ôïéïýôïí óõíÝôåéíåí åéò ôçí áðïêÜèáñóéí ôçò áôìïóöáßñáò åê ôùí äéáäü-
óåùí áßôéíåò åðåíïïýíôï üôé áé ëçöèåßóáé Ýêôáêôïé åîïõóßáé êáé ìÝôñá õðü
ôçò ÊõâåñíÞóåùò ôá÷Ýùò èá çêõñïýíôï. Áé ôïéáýôáé äéáäüóåéò õößóôáíôáé
áêüìç, áëë ç ðåéóôéêÞ ôùí äýíáìéò åîáêïëïõèåß åëáôôïõìÝíç. Ôçí 3çí
Íïåìâñßïõ åäçìïóéåýèç ãíùóôïðïßçóéò áíáêïéíïýóá üôé ç ðñïò åðáíüñèùóéí
ôçò êáôáóôñáöåßóçò ÊõâåñíçôéêÞò ðåñéïõóßáò äáðÜíç èá åðåâÜñõíå ôáò
ÅëëçíéêÜò Ïñèïäüîïõò êïéíüôçôáò áíáëüãùò ôçò åõèýíçò, êáé üôé ï íüìïò äé
ïõ èá åöçñìüæåôï ç ôïéáýôç áðüöáóéò èá ðñïåêçñýóóåôï óõíôüìùò. Ãíù-
óôïðïßçóéò ðåñß ôçò åêäüóåùò Áíïéêôþí ÃñáììÜôùí êáôáñãïýíôùí ôï Íï-
ìïèåôéêüí Óõìâïýëéïí åäçìïóéåýèç ôçí 16çí Íïåìâñßïõ, ôçí äå 1çí Äåêåì-
âñßïõ ðñïåêçñý÷èçóáí ôñåéò íÝïé íüìïé øçöéóèÝíôåò õð åìïý åðß ôç âÜóåé
ôùí íÝùí Áíïéêôþí ÃñáììÜôùí. Êå÷ùñéóìÝíùò áðçãüñåõïí ôçí ìç åîïõóéï-
äïôçìÝíçí áíáðÝôáóéí Þ Ýêèåóéí óçìáéþí, ðåñéùñßæïí ôçí êñïýóéí åêêëçóéá-
óôéêþí êáé Üëëùí êùäþíùí ðñïò ðáñáêþëõóéí ôçò åê íÝïõ åìöáíßóåùò ôçò
êáôá÷ñÞóåùò ôïýôùí ùò êùäþíùí êéíäýíïõ, ðáñåß÷ïí äå åéò åìÝ ôçí åîïõóß-
áí ùò ÊõâåñíÞôçí íá äéïñßæù ôáò êïéíïôéêÜò ôùí ÷ùñßùí áñ÷Üò. Ï ðåñß
Åðáíïñèþóåùò Åðéâáñõíôéêüò Íüìïò, åêðëçñþí ôçí áðüöáóéí üôé êáôá-
óôñáöåßóá ðåñéïõóßá èá áíôéêáèßóôáôï êáé åðåóêåõÜæåôï äé åîüäùí ôùí
õðåõèýíùí ðüëåùí êáé ÷ùñßùí, åðåøçößóèç ôçí 21çí Äåêåìâñßïõ. Ç öïñï-
ëïãßá áíÞñ÷åôï åí óõíüëù åéò £34,315 êáé ðïóüí õðåñâáßíïí 80 åðß ôïéò
åêáôüí ôïõ óõíüëïõ Ý÷åé Þäç åéóðñá÷èÞ. ÐëÝïí ôùí 2,000 Ý÷ïõóéí êáôáäé-
- 109 -
êáóèÞ õðü ôïõ êáêïõñãïäéêåßïõ êáé ôùí ðôáéóìáôïäéêåßùí äé åéäéêÜò ðñïò
ôáò ôáñá÷Üò ó÷åôéæïìÝíáò áîéïðïßíïõò ðñÜîåéò êáé Ý÷ïõóé ôéìùñçèÞ åðáñ-
êþò.
64. Åí ôù ìåôáîý ôïýôù ôï ðñïò ðåñéöñïýñçóéí óþìá ôùí åí ôç Áðïéêßá
äõíÜìåùí ôçò Áõôïý Ìåãáëåéüôçôïò çëáôôïýôï óõí ôù ÷ñüíù. Ôçí 5çí
Íïåìâñßïõ, åßò åðß ðëÝïí ëü÷ïò ðåæéêïý Ýöèáóåí åî Áéãýðôïõ êáé áðÞëëáîå
ôá áðïâéâáóèÝíôá åí Áììï÷þóôù, ËÜñíáêé, Ëåìåóþ êáé ÐÜöù íáõôéêÜ
óþìáôá. Ôçí åðïìÝíçí ôá ðëïßá ôçò Áõôïý Ìåãáëåéüôçôïò áðÝðëåõóáí äéÜ
ôçí ÌÜëôáí. Ï áñéèìüò ôùí æçôçèÝíôùí ôåèùñáêéóìÝíùí áõôïêéíÞôùí Ý-
öèáóåí åðßóçò. Ðåñéþäåõóáí áíÜ ôçí íÞóïí êáé áöïý åèåùñÞèçóáí ùò ìç
áíáãêáßá äéÜ ðñáêôéêïýò óêïðïýò åðåóôñÜöçóáí åéò ôçí Áßãõðôïí äéÜ ðñþ-
ôçò äõíáôÞò åõêáéñßáò áôìïðëïúêÞò ìåôáöïñÜò. Åßò ëü÷ïò ðåæéêïý åôïðïèå-
ôÞèç åéò ôïí êåíôñéêüí åí Ëåõêïóßá óôáèìüí, ï äåýôåñïò ëü÷ïò äéåíåìÞèç åî
ßóïõ ìåôáîý Áììï÷þóôïõ êáé ËÜñíáêïò, ï äå ôñßôïò åí Ëåìåóþ ìåôÜ äýï åí
ÐÜöù ôìçìÜôùí. Ðñïò ôï ôÝëïò ôïõ Íïåìâñßïõ áðåóýñèç ôï åí ÐÜöù
óþìá êáé åêÜôåñïí ôùí åí Áììï÷þóôù êáé ËÜñíáêé çëáôôþèç êáôÜ ôï
Þìéóõ. Åßò ôùí åíéó÷õôéêþí ëü÷ùí åðÝóôñåøå ôüôå åéò Áßãõðôïí. Ôçí 31çí
Äåêåìâñßïõ ï äåýôåñïò åíéó÷õôéêüò ëü÷ïò åðÝóôñåøåí åðßóçò åéò Áßãõðôïí,
ôïõ áñ÷éêïý ðñïò öñïõñÜí ôçò íÞóïõ ëü÷ïõ óõìðëçñùèÝíôïò ðëÞñùò åí ôù
ìåôáîý ôïýôù, óõíéóôáìÝíïõ äå íõí åê 4 áîéùìáôéêþí êáé 175 áíäñþí. Áé
áðáãïñåýóåéò ôïõ êáô ïßêïí ðåñéïñéóìïý, ôçí åöáñìïãÞí ôùí ïðïßùí áíÝëá-
âïí ïé óôñáôéùôéêïß åíåñãïýíôåò ðñïò õðïâïÞèçóéí ôçò áóôõíïìßáò, áöçñÝèç-
óáí åéò üëáò ôáò ðüëåéò üðïõ åöçñìüóèçóáí êáôÜ ôçí ðáñáìïíÞí ôùí
×ñéóôïõãÝííùí. Áé áðáãïñåýóåéò õðÞñîáí áõóôçñáß^ öþôá Þ èüñõâïò ïéïõäÞ-
ðïôå åßäïõò äåí åðåôñÝðïíôï êáôÜ ôáò þñáò ôïõ êáô ïßêïí ðåñéïñéóìïý.
65. Ç åõìÝíåéá ôïõ ìåãÜëïõ Ìïõóïõëìáíéêïý ðëçèõóìïý êáé ôùí Üëëùí
ìåéïíïôÞôùí ðñïò ôçí ÊõâÝñíçóéí äåí åôáëáíôåýèç ðïóþò êáè üëçí ôçí
äéÜñêåéáí ôùí ôáñá÷þí, êáßôïé õðÝóôçóáí áýôáé ôáò åê ôùí äéáôáãþí ðñïò
êáô ïßêïí ðåñéïñéóìüí êáé Üëëùí áðáãïñåýóåùí äõóêïëßáò áðü êïéíïý ìåôÜ
ôùí óõìðïëéôþí ôùí. Ôçò íïìïôáãåßáò ôùí óõììåôåß÷ïí ðëÞñùò ïé Åëëçíï-
Ïñèüäïîïé óõìðáôñéþôáé ôùí ïßôéíåò áðïôåëïýóé ôçí ðëåéïíïøçößáí åí ôç
ðïëéôéêÞ õðçñåóßá êáé ôç áóôõíïìßá. ÌåãÜëùò áõîçèÝí âÜñïò åñãáóßáò åß÷åí
åðéññéöèÞ åðß ðÜíôùí ó÷åäüí ôùí êëÜäùí ôçò äéïéêÞóåùò ôï ïðïßïí Ýöåñïí
ïýôïé ìåô åõáñåóêåßáò. Ç áóôõíïìßá áíôåðåêñßèç åéò ðÜóáí ðñïò áõôÞí
áðåõèõíèåßóáí ðñüóêëçóéí Üíåõ åíäïéáóìïý.
- 110 -
66. Åéò ôáò åíáñêôçñßïõò ðáñáãñÜöïõò ôçò ðáñïýóçò åðéóôïëÞò ìáò Ý÷ù
ðåñéãñÜøåé åðß ìáêñüí ôáò åí ôç Áðïéêßá õöéóôáìÝíáò ðåñéóôÜóåéò áßôéíåò
êáôÝóôçóáí äõíáôÞí ôçí Ýêñçîéí ôùí êáô Ïêôþâñéïí ôáñá÷þí. Ôá åí
áõôáßò åêôéèÝìåíá ãåãïíüôá êáé óêÝøåéò õðÞñîáí ùò åðß ôï ðëåßóôïí êáé áðü
ðïëëïý ÷ñüíïõ ãíùóôÜ åéò ôçí ÊõâÝñíçóéí ôçò Áõôïý Ìåãáëåéüôçôïò. Ó÷å-
ôßæïíôáé ðÜíôá áìÝóùò ðñïò ôçí óôáóéáóôéêÞí äçìáãùãßáí Þôéò åãÝíåôï
áíåêôÞ åí Êýðñù åðß ðåíôÞêïíôá êáé ðëÝïí Ýôç. Äåí õðÜñ÷åé ìáñôõñßá
áðïäåéêíýïõóá üôé ç Ýêñçîéò õðÞñîåí åóêåììÝíç Þ ðñïäéåõèåôçìÝíç. ÐÜóá
ôïéáýôç èåùñßá èá äéåøåýäåôï áñêïýíôùò õðü ôçò êáôÜ ôý÷çí öýóåùò ôùí
èëéâåñþí ãåãïíüôùí Üôéíá Ý÷ù áíáãñÜøåé åéò ôáò ðñïçãïõìÝíáò ðáñáãñÜ-
öïõò. Ç öýóéò ôùí ãåãïíüôùí áðïêñïýåé åðßóçò ðÜóáí åéóÞãçóéí üôé ç
åîÝãåñóéò áíôåðñïóþðåõå ëßáí äéáäåäïìÝíçí åðéèõìßáí åê ìÝñïõò ôùí Åëëç-
íùí Ïñèïäüîùí êáôïßêùí ðåñß ìåôáâéâÜóåùò ôçò Êýðñïõ åéò ôçí ÅëëÜäá.
Ôï Ýäáöïò äéÜ ôáò ôáñá÷Üò ðáñåóêåõÜóèç õðü ôùí áñ÷çãþí ôçò åíùôéêÞò
êéíÞóåùò åðß ôç åëðßäé üôé ç åìöÜíéóéò ãåíéêþí äéáäçëþóåùí èá ðñïÞãáãå ôï
æÞôçìá ôçò åíþóåùò äéÜ ôçò äçìïóéüôçôïò. ¸ëáâïí ÷þñáí äéáäçëþóåéò,
áëëÜ ôá÷Ýùò åîåöõëßóèçóáí áýôáé åéò üñãéá åãêëçìáôéêþí âéáéïðñáãéþí åê
ìÝñïõò ôïõ ü÷ëïõ êáé ôùí êáêïðïéþí åðß ôùí ïðïßùí ç åíùôéêÞ êßíçóéò äåí
çäýíáôï íá åîáóêÞóç Ýëåã÷ïí. Ôá ðëÞèç ôçò êáôáóôñïöÞò áðåôåëïýíôï
ìåãÜëùò åê ÷õäáßïõ ü÷ëïõ êáé ìáèçôþí. Ç ðëåéïíïøçößá åõõðïëÞðôùí
ðïëéôþí åßôå äåí Ýëáâå ìÝñïò Þ, äéÜ íá áðïöýãç ôï óôßãìá ôçò ðñïäïóßáò,
åðåõöÞìåé äéÜ ôçí Ýíùóéí. Åéò ôï óôßãìá ôïýôï ôçò ðñïäïóßáò áêñéâþò
åãêåéôáé êõñßùò ç äýíáìéò ôçò åíùôéêÞò êéíÞóåùò. ÌÝ÷ñéò ïõ äå áöáéñåèÞ
ôåëåéùôéêþò ç ðåñß åíþóåùò óêéÜ åê ôïõ ðïëéôéêïý ïñßæïíôïò, ïé óçìáßíïíôåò
åê ôùí êáôïßêùí äåí õðÜñ÷åé ðéèáíüôçò üôé èá ðáñïõóéáóèþóé êáôÜ ìåãÜ-
ëïõò áñéèìïýò ðñïò õðïóôÞñéîéí ôçò ÊõâåñíÞóåùò êáé öáíåñÜí óõíåñãáóßáí
ðñïò ðñïáãùãÞí ôçò ÷þñáò ôùí õðü ÂñåôôáíéêÞí äéáêõâÝñíçóéí.
67. Åí óõìðåñÜóìáôé åðéèõìþ íá åðáíáëÜâù êáé áíáãñÜøù åí ôç ðáñïý-
óç åêèÝóåé ôçí âáèåßáí ìïõ åêôßìçóéí ôùí õðü ôùí óùìÜôùí ôùí íáõôéêþí,
óôñáôéùôéêþí êáé áåñïðïñéêþí äõíÜìåùí ôçò Áõôïý Ìåãáëåéüôçôïò ðáñá-
ó÷åèåéóþí õðçñåóéþí ðñïò áðïêáôÜóôáóéí ôçò ôÜîåùò åí Êýðñù. Ç óõíå-
÷Þò ðñïèõìßá ôùí å÷üíôùí ôçí áñ÷çãßáí áîéùìáôéêþí êå÷ùñéóìÝíùò üðùò
áíôéëçöèþóé ôá éäéÜæïíôá ðñïâëÞìáôá ôçò äéïéêÞóåùò êáé ôáò áíÜãêáò ôçò
óôéãìÞò êáèßóôá ôçí áñùãÞí ôùí ðçãÞí äõíÜìåùò Þôéò äåí çäýíáôï íá
êáôáìåôñçèÞ äé ïõëáìþí êáé ëü÷ùí. ÄéÜ ôçí áñùãÞí êáé åõìåíåßò ïäçãßáò
- 111 -
ôïõ ðñïêáôü÷ïõ óáò, õìþí êáé ôïõ ôìÞìáôüò óáò êáôÜ ôçí äõóêïëùôÜôçí
êáé ôá ìÜëéóôá áíÞóõ÷ïí åêåßíçí ðåñßïäïí áéóèÜíïìáé âáèõôÜôçí åõãíùìïóý-
íçí.
¸÷ù ôçí ôéìÞí ê.ô.ë.
ÑÏÍÁËÍÔ ÓÔÏÑÑÓ
ÊõâåñíÞôçò»
ÔÏÐÏÔÇÑÇÔÏÕ ËÅÏÍÔÉÏÕ ÐÑÏÓ ÊÕÂÅÑÍÇÔÇÍ [ÐÁËÌÅÑ]

ÐÑÙÔÏÍ ÕÐÏÌÍÇÌÁ ÐÅÑÉ ÐÁÉÄÅÉÁÓ (24/12/1934)
Óõìöþíùò ðñïò åéäÞóåéò äçìïóéåõèåßóáò åí ôù ôýðù, ôï Ãñáöåßïí ôçò
Ðáéäåßáò êáôÞñôéóå ó÷Ýäéïí ìåôáññõèìßæïí ôï Áíáëõôéêüí Ðñüãñáììá ôçò
ÊáôùôÝñáò Ðáéäåßáò, ïýôùò þóôå ç äéäáóêáëßá ôçò ôå Ãåùãñáößáò ôçò
×þñáò êáé ôçò Éóôïñßáò ôïõ ¸èíïõò çìþí áëçèþò åéðåßí åîïâåëßæåôáé åðß
áíõðïëïãßóôù âëÜâç ôùí åëëçíïðáßäùí ôçò Êýðñïõ, ðñïò ôïýôïéò äå óõì-
öþíùò ðñïò åôÝñáí áíáêïßíùóéí ç ¸íôéìïò ÊõâÝñíçóéò óêÝðôåôáé üðùò
åéóáãÜãç êáé ôçí äéäáóêáëßáí ôçò ÁããëéêÞò ãëþóóçò åí ôáéò äõóßí áíùôÝ-
ñáéò ôÜîåóé ôùí Äçìïôéêþí Ó÷ïëåßùí ôçò íÞóïõ, åíþ äéáôåëïýìåí åí áíá-
êïõößóåé ôïõëÜ÷éóôïí ùò ðñïò ôïýôï, åðåéäÞ ïõ÷ß ðñï ðïëëïý åß÷å äéáøåõóèÞ
áñìïäßùò ðáñïìïßá åßäçóéò.
2) ÁíåîáñôÞôùò ôçò áëçèåßáò üôé ï åõóåâÞò çìþí ëáüò äéÜ ôçí áëçèéíÞí
ðñüïäïí áõôïý åí ôù ðíåõìáôéêþ êáé çèéêþ ðåäßù èá å÷ñåéÜæåôï êáé ðëçñå-
óôÝñáí Ýôé ôçò íõí ðáñå÷ïìÝíçò äéäáóêáëßáí ôçò ÅëëçíéêÞò Éóôïñßáò, êáé
äéÜ ôçí õëéêÞí åõçìåñßáí áõôïý èá å÷ñåéÜæåôï äéáññýèìéóéí ôïõ åêðáéäåõôéêïý
ðñïãñÜììáôïò äéÜ ðñïóèÞêçò ãåùñãéêþí êáé ðñáêôéêþí ìáèçìÜôùí, ïõ÷ß
ãëùóóéêþí, öñïíïýìåí üôé èá åßíáé åðéâëáâÞ äéÜ ôçí êáèüëïõ åêðáßäåõóéí
ôùí Êõðñßùí åëëçíïðáßäùí ôçò êáôùôÝñáò ðáéäåßáò ôá áðïôåëÝóìáôá, éäßá
ìåí ôçò åîïâåëßóåùò ôçò äéäáóêáëßáò ôçò ÅëëçíéêÞò Éóôïñßáò êáé ôçò
Ãåùãñáößáò ôçò ÅëëÜäïò, áëëÜ êáé ôçò åéóáãùãÞò ôçò äéäáóêáëßáò ôçò
ÁããëéêÞò ùò ðñïóèÝôïõ ãëþóóçò. (...)
8) ÉäéáéôÝñùò ä åí ó÷Ýóåé ðñïò ôá ðåñß Éóôïñßáò ôïõ íÝïõ Áíáëõôéêïý
ÐñïãñÜììáôïò èåùñïýìåí áíáãêáßïí íá ôïíßóùìåí üôé ç äéäáóêáëßá ôçò
ÅëëçíéêÞò Éóôïñßáò Ý÷ïõóá ðáñÜ ôå ôç ÌåãÜëç Âñåôôáíßá êáé ôïéò ëïéðïßò
ðåðïëéôéóìÝíïéò ëáïßò ëßáí ôåôéìçìÝíçí èÝóéí åí ôïéò åêðáéäåõôçñßïéò áõôþí
êáßðåñ ìç êáõ÷ùìÝíùí åðß áìÝóù êáôáãùãÞ åê ôïõ ëáïý åêåßíïõ, üóôéò
- 112 -
áðïôåëåß ôï õðïêåßìåíïí ôçò ÅëëçíéêÞò Éóôïñßáò äéÜ ôá öùôåéíÜ áõôÞò

äéäÜãìáôá, ùò åðßóçò êáé äéÜ ôïí êáèüëïõ ìïñöùôéêüí áõôÞò ÷áñáêôÞñá,
äÝïí êáôÜ öõóéêüí ëüãïí íá Ý÷ç ôéìçôéêùôÜôçí ôçí èÝóéí êáé åõñõôÜôçí ôçí
äéäáóêáëßáí åí ôïéò äçìïôéêïßò ó÷ïëåßïéò ðñï ðÜíôùí ôïõ ëáïý çìþí, üóôéò
Ý÷åé ôï ðñïíüìéïí íá åßíáé êáô åõèåßáí áðüãïíïò ôùí áèáíÜôùí åêåßíùí,
ïßôéíåò åäçìéïýñãçóáí ôçí éóôïñßáí ôáýôçí.
9) ÄéÜ ôáýôá åî ïíüìáôïò ôçò Åêêëçóßáò êáé ôïõ ëáïý åéóçãïýìåèá ðñïò
ôçí ÕìåôÝñáí Åîï÷üôçôá üðùò åõáñåóôçèÞ, ßíá äéáôÜîç ôçí åãêáôÜëåéøéí
ðÜóçò óêÝøåùò ðåñß äéäáóêáëßáò ôçò ÁããëéêÞò ãëþóóçò åí ôç êáôùôÝñá
ðáéäåßá ôçò Êýðñïõ, áíáöïñéêþò äå ðñïò ôï ó÷Ýäéïí ôïõ íÝïõ Áíáëõôéêïý
ÐñïãñÜììáôïò, ßíá äéáôÜîç ôçí äéüñèùóéí áõôïý ðñïò åîáêïëïýèçóéí ôçò
äéäáóêáëßáò ôçò ôå ÅëëçíéêÞò Éóôïñßáò êáé Ãåùãñáößáò ôçò ÅëëÜäïò, ùò
êáé ìÝ÷ñé ôïýäå åãßíåôï (...) áíáöÝñùí åéò íïõí ôï äéáëáëïýìåíïí üôé ç Ì.
Âñåôôáíßá, áðïöåýãïõóá ßíá áëëïéþóç ôïí åèíéêüí ÷áñáêôÞñá ôùí õð áõ-
ôÞò êõâåñíùìÝíùí ëáþí, âïçèåß ôïõíáíôßïí ôïýôïõò åéò ðíåõìáôéêÞí áíÜðôõ-
îéí êáé çèéêÞí ðñüïäïí åí ôç ãëþóóç áõôþí, óõìöþíùò ðñïò ôçí åèíéêÞí
áõôþí éóôïñßáí êáé êáôÜ ôáò ðñïãïíéêÜò áõôþí ðáñáäüóåéò.
Åí ôç ðåðïéèÞóåé äå ðñïò ôçí åõèõêñéóßáí êáé åõèõäéêßáí ôçò ÕìåôÝñáò
Åîï÷üôçôïò,
Äéáôåëïýìåí ìåôÜ ôçò ïöåéëïìÝíçò ôéìÞò
ï ÐÜöïõ ËÅÏÍÔÉÏÓ
ÔïðïôçñçôÞò ôïõ Áñ÷éåðéóêïðéêïý Èñüíïõ Êýðñïõ.
Åí Áñ÷éåðéóêïðÞ Êýðñïõ, ôç 24ç Äåêåìâñßïõ 1934.
Ôç Áõôïý Åîï÷üôçôé
Ôù ÊõâåñíÞôç Êýðñïõ
Óåñ ¸ñìðåñô Ñßôóìïíô ÐÜëìåñ
Åéò Êõâåñíåßïí»
ÔÏÐÏÔÇÑÇÔÏÕ ËÅÏÍÔÉÏÕ ÐÑÏÓ ÊÕÂÅÑÍÇÔÇÍ

ÄÅÕÔÅÑÏÍ ÕÐÏÌÍÇÌÁ ÐÅÑÉ ÐÁÉÄÅÉÁÓ (18/11/1935)
¸ôåñïò íüìïò ðåñß ðáéäåßáò äõóôõ÷þò êáé ïýôùò ìç áðïññÝùí áðü ôïõ
ëáïý åëèþí åð åó÷Üôùí åéò öùò äçìéïõñãåß åéò çìÜò áäÞñéôïí áíÜãêçí
ãñáðôÞò äéáìáñôõñßáò ðñïò ôçí ÕìåôÝñáí Åîï÷üôçôá. (...)
2) Êáé ç ìåí ÕìåôÝñá Åîï÷üôçò áðáíôþóá åéò åêåßíï (...) Ýãñáøåí üôé
- 113 -
ëõðåßôáé, äéüôé äåí åßíáé äõíáôüí ßíá áëëçëïãñáöÞóç ìåè çìþí åðß ôïõ
èÝìáôïò ôïýôïõ, åðåéäÞ áé ãåíüìåíáé ìåôáññõèìßóåéò åí ôù Áíáëõôéêþ Ðñï-
ãñÜììáôé ôçò ÊáôùôÝñáò Ðáéäåßáò áíáöÝñïíôáé áðïêëåéóôéêþò åéò ôçí ëáú-
êÞí, ïõ÷ß äå ôçí èñçóêåõôéêÞí åêðáßäåõóéí, êáé üôé Ý÷ïõóé ðëÞñùò åãêñéèÞ
õðü ôùí õðåõèýíùí Áñ÷þí.
3) Çìåßò üìùò êáèçêüíôùò äéÜ ôïõ áíá ÷åßñáò ÕðïìíÞìáôïò ôïíßæïìåí
üôé ç ÁðïóôïëéêÞ Åêêëçóßá ôçò Êýðñïõ, ç áíÝêáèåí áíùôÜôç õðåýèõíïò
Áñ÷Þ ôçò ôå ëáúêÞò êáé èñçóêåõôéêÞò ðáéäåßáò ôïõ åëëçíéêïý ïñèïäüîïõ
ëáïý ôçò ÍÞóïõ, ïõ÷ß ìüíïí äåí áðáñíåßôáé ôá ðñï áéþíùí êåêôçìÝíá äßêáéá
êáé ðñïíüìéá áõôÞò åðß ôçò ëáúêÞò ðáéäåßáò ôïõ ëáïý áõôÞò, áëëÜ óôåññþò
Ý÷åôáé ðÜíôùí ôïýôùí, äéåêäéêïýóá ôï éåñüí êáé áðáñáâßáóôïí áõôÞò äéêáß-
ùìá, ßíá êáé áëëçëïãñáöÞ ìåôÜ ôùí åãêïóìßùí ÊõâåñíÞóåùí êáé êáíïíßæç
ìåô áõôþí ôá ôå åêðáéäåõôéêÜ êáé åèíéêÜ æçôÞìáôá ôïõ ðíåõìáôéêïý áõôÞò
ðïéìíßïõ, ôïõ åéóÝôé õðü ðïëéôéêÞí äïõëåßáí ôåëïýíôïò.
4) Íáé, ç ðáéäåßá ôùí ÅëëÞíùí Êõðñßùí ïñèïäüîùí êáé ðñï ôçò áããëé-
êÞò êáôï÷Þò, áëëÜ êáé åðß ôáýôçò, åðß äåêáåôçñßäáò üëáò äéåôÝëåé õðü ôçí
Üìåóïí áíùôÜôçí åõèýíçí, äéïßêçóéí êáé åðéôÞñçóéí ôçò Åêêëçóßáò, åö üóïí
ðáñ çìßí èñçóêåßá êáé ðáéäåßá åßíáé áññÞêôùò óõíõöáóìÝíá, áðïôåëïýíôá Ýí
êáé ôï áõôü. (...)
7) Ôï äå íÝïí Áíáëõôéêüí Ðñüãñáììá ôçò ÊáôùôÝñáò Ðáéäåßáò (...)
÷áëêåõèÝí åðß ôù óêïðþ ôçò ðáñÜ ôïõò ðáéäáãùãéêïýò êáíüíáò åéóáãùãÞò
ôçò îÝíçò äé çìÜò áããëéêÞò ãëþóóçò êáé ôçò áíçêïýóôïõ êáôáñãÞóåùò
ôçò ÅëëçíéêÞò Éóôïñßáò êáé Ãåùãñáößáò, åßíáé ôñáíïôÜôç áðüäåéîéò üôé ç
ðñüèåóéò ôçò ÊõâåñíÞóåùò äåí åßíáé Üëëç, ðáñÜ ç öèïñïðïéüò åðßäñáóéò åðß
ôçò åèíéêÞò óõíåéäÞóåùò ôùí Êõðñßùí åëëçíïðáßäùí. Êáôáëáìâáíüìåèá,
Åîï÷þôáôå, õðü éåñÜò áãáíáêôÞóåùò åðåîåîåñ÷üìåíïé ôá íåùóôß êáôÜ ôï
íÝïí Ðñüãñáììá åãêñéèÝíôá éóôïñéêÜ âïçèÞìáôá äéÜ ôçí äéäáóêáëßáí ôçò
Ðáãêïóìßïõ Éóôïñßáò êáé Ãåùãñáößáò. (...) Ïýôå ôñßá öýëëá äåí äéáôßèåíôáé
äéÜ ôçí ÅëëçíéêÞí Éóôïñßáí, ïýôå ôñåéò þñáò äåí èá äéáèÝôùóéí ïé ¸ëëçíåò
Êýðñéïé äçìïäéäÜóêáëïé, åðß Ýî ïëüêëçñá Ýôç, äéÜ ôçí äéäáóêáëßáí ôçò
ÅëëçíéêÞò Éóôïñßáò åéò ôïõò åëëçíüðáéäáò ôçò Êýðñïõ. (...)
13) Êáé ôïéò ôõöëïßò äå äÞëïí üôé ï åí ëüãù íüìïò èåóðéóèåßò ïõ÷ß íá
âïçèÞóç ôçí åîÜðëùóéí ôçò ÌÝóçò Ðáéäåßáò, áëë ßíá èÝóç ôïí öïâåñþôå-
ñïí ôùí åëÝã÷ùí åð áõôÞò äéÜ óêïðïýò ïõ÷ß åêðáéäåõôéêïýò, áðïäåéêíýåé üôé
ôï äéáëáëïýìåíïí üôé ç ÌåãÜëç Âñåôôáíßá áðïöåýãåé ßíá áëëïéþóç ôïí
- 114 -
åèíéêüí ÷áñáêôÞñá ôùí õð áõôÞò êõâåñíùìÝíùí ëáþí, áëëÜ ôïõíáíôßïí

âïÞèåé ôïýôïõò åéò áíÜðôõîéí êáé ðñüïäïí óõìöþíùò ðñïò ôçí åèíéêÞí áõôþí
éóôïñßáí êáé ôáò ðñïãïíéêÜò áõôþí ðáñáäüóåéò, êáôÝóôç êáôÜ ôïõò ôåëåõ-
ôáßïõò ôïýôïõò êáéñïýò, ôï ã åö çìßí, áðëïýò ìýèïò. Ôù üíôé, ôßò äýíáôáé
íá áñíçèÞ üôé ôá êáôáðéåóôéêÜ ôáýôá êáé Üëëá ìÝôñá, Üôéíá Ýëáâåí ç
ÊõâÝñíçóéò êáôÜ ôá ôåëåõôáßá Ýôç, áðïôåëïýóé êáèáñÜí åðéâïõëÞí êáôÜ ôïõ
åèíéêïý öñïíÞìáôïò ôïõ õðü ÁããëéêÞí äéïßêçóéí äïõëåýïíôïò äõóôõ÷ïýò ç-
ìþí ëáïý; ¢ñá ãå áëçèåýåé ôï åí êñõðôþ äéáëáëïýìåíïí üôé Þäç åôÝèç õðü
ôçò êõâåñíÞóåùò åéò åöáñìïãÞí åí Êýðñù åéêïóáåôÝò ó÷Ýäéïí åîáããëéóìïý
ôçò ÍÞóïõ; Êáé ðïßáò ÍÞóïõ; ÌÞðùò ðñüêåéôáé ðåñß ôéíïò ôùí õðü áããëé-
êÞí äéïßêçóéí ôïéïýôùí åí ôç ¢ðù ÁíáôïëÞ; Ôï ôïéïýôïí äåí èá Þôï ßóùò
ôïóïýôïí áîéïêáôÜêñéôïí äéÜ ôçí ÁããëéêÞí äéïßêçóéí. Åäþ üìùò ðñüêåéôáé
ðåñß åëëçíéêÞò íÞóïõ éóôïñéêÞò, å÷ïýóçò éóôïñßáí ðåíôáêéó÷éëßùí åôþí, é-
óôïñßáí ðïëéôéóìïý Ýíäïîïí, êáôïéêïõìÝíçò êáôÜ ôá ôÝóóáñá ðÝìðôá õðü
ðëçèõóìïý áêñáéöíþò åëëçíéêïý, åõãåíïýò êáé ÷ñéóôéáíéêïý, óõãêñïôïýíôïò
åêêëçóßáí áðïóôïëéêÞí áñ÷áéïôÜôçí, áìÝóùò åñ÷ïìÝíçí ìåôÜ ôçí ôùí Éåñï-
óïëýìùí (...)
18) Åðß ôïýôïéò äå äéáâåâáéïýíôåò ðåñß ôçò ðåðïéèÞóåùò çìþí åðß ôá
åõãåíÞ áéóèÞìáôá ôïõ öéëåëåõèÝñïõ Áããëéêïý ¸èíïõò êáé åõ÷üìåíïé, ßíá ï
Öùôïäüôçò êáé Äßêáéïò Èåüò öùôßóç êáé êáèïäçãÞóç ôçí ÕìåôÝñáí Åîï÷ü-
ôçôá åéò ôçí êáôáíüçóéí êáé åîõðçñÝôçóéí ôïõ äéêáßïõ,
Äéáôåëïýìåí ìåôÜ ôçò ïöåéëïìÝíçò ôéìÞò
ï ÐÜöïõ ËÅÏÍÔÉÏÓ
Åí ôç Áñ÷éåðéóêïðÞ Êýðñïõ, ôç 18ç Íïåìâñßïõ 1935.
ôù ÊõâåñíÞôç Êýðñïõ
Óåñ ¸ñìðåñô Ñéôóìïíô ÐÜëìåñ
[Åéò ôï ùò Üíù õðüìíçìá ï õðïõñãüò Áðïéêéþí ôçò Âñåôáíßáò áðÞíôçóå

äé ïëßãùí ãñáììþí, ÷áñáêôçñßæùí ôïýôï «áðñåðÝò» êáé áñíïýìåíïò ôï
éóôïñéêüí äéêáßùìá ôçò Åèíáñ÷ßáò íá åíäéáöÝñåôáé áýôç äéÜ ôá ôçò Ðáéäåßáò
ôïõ ôüðïõ.]
- 115 -
ÔÏÐÏÔÇÑÇÔÏÕ ËÅÏÍÔÉÏÕ ÐÑÏÓ ÊÕÂÅÑÍÇÔÇ

ÔÑÉÔÏÍ ÕÐÏÌÍÇÌÁ ÐÅÑÉ ÐÁÉÄÅÉÁÓ (3/2/1936)
ËáìâÜíïìåí ôçí ôéìÞí, ßíá ãíùñßóùìåí ôç ÕìåôÝñá Åîï÷üôçôé ëÞøéí ôçò
áðü 20 Äåêåìâñßïõ 1935 êáé áñéèìüí 1256/35 áðáíôçôéêÞò åðéóôïëÞò (...)
2) Ïìïëïãïýìåí ìåôÜ ðéêñßáò, üôé áëçèéíÞí êáôÜðëçîéí ðñïõîÝíçóåí çìßí
ç åí ëüãù áðÜíôçóéò äéÜ ôáò åí áõôÞ ÊõâåñíçôéêÜò êáé ÕðïõñãéêÜò áíôéëÞ-
øåéò, ìç óõíåðåßò ðñïò ôçí ìÝ÷ñé ðñü ôéíïò ôçñçèåßóáí ÊõâåñíçôéêÞí ôáêôé-
êÞí êáé ôá äéêáéþìáôá êáé ðñïíüìéá ôïõ Åëëçíéêïý Êõðñéáêïý ëáïý, ôá
áíåãíùñéóìÝíá åðß äåêáåôçñßäáò õðü ôçò ÁããëéêÞò ÊõâåñíÞóåùò êáé èåù-
ñïýìåíá êåêôçìÝíá. ÇóèÜíèçìåí áðïãïÞôåõóéí ïõ óìéêñÜí åðß ôù ÷áñáêôç-
ñéóìþ ôïõ ýöïõò ôïõ õðïìíÞìáôïò çìþí ùò áíïéêåßïõ, ïýôù èåùñçèÝíôïò
õðü ôçò Áõôïý Åíôéìüôçôïò ôïõ Êõñßïõ Õðïõñãïý, üóôéò áñíåßôáé çìßí êáé
ôï çìÝôåñïí äßêáéïí ôçò Åèíáñ÷ßáò êáé óõíåðþò ôïõ åíäéáöÝñåóèáé ðåñß ôçò
åèíéêÞò ðáéäåßáò ôïõ åõóåâïýò çìþí ëáïý, ðñïíüìéá, Üôéíá ç ÁããëéêÞ Êõ-
âÝñíçóéò åðß óåéñÜí äåêáåôçñßäùí áíåãíþñéæåí çìßí åðéêïéíùíïýóá ðñïò ôïí
åêÜóôïôå Áñ÷éåðßóêïðïí Êýðñïõ êáé ôïõò Êõðñßïõò Ìçôñïðïëßôáò ùò ðñïò
ÅèíÜñ÷áò ôïõ ëáïý áõôþí, åíþ ôþñá ðëçñïöïñåß çìÜò üôé èá åîáêïëïõèÞóç
ôçñïýóá áíôßèåôïí ðïëéôéêÞí áðïðåßñáò åîáããëéóìïý ôùí ÅëëÞíùí Êõðñßùí
ðáñÜ ôáò ðáñáäüóåéò áõôÞò. (...)
5) (...) Áðïñïýìåí ôç áëçèåßá ðþò ç Áõôïý Åíôéìüôçò èåùñåß ôïí üëïí
ôüíïí ôïõ ÕðïìíÞìáôïò çìþí ùò áðñåðÞ, åíþ çìåßò ôïõíáíôßïí öñïíïýìåí,
üôé ôï ýöïò çìþí Þôï áíÜëïãïí êáé ðñÝðïí ðñïò ôï Üöáôïí øõ÷éêüí Üëãïò,
üðåñ âáèýôáôá çóèÜíèçìåí ìåôÜ óýìðáíôïò ôïõ åëëçíéêïý êõðñéáêïý ëáïý
êáèïñþíôåò ôçí ïöèáëìïöáíÞ õðïíüìåõóéí ôçò çìåôÝñáò åèíéêÞò ðáéäåßáò
äéÜ ôùí íÝùí ðåñß Ðáéäåßáò Íüìùí èåóðéóèÝíôùí õðü ôçò ðáôñïðáñáäüôïõ
ößëçò êáé óõììÜ÷ïõ êáé ðñïóôÜôéäïò ôïõ çìåôÝñïõ ðïëõðáèïýò, áëëÜ êáé
ðÜíôïôå ðéóôïý ößëïõ ôçò ÌåãÜëçò Âñåôôáíßáò, Åëëçíéêïý ¸èíïõò, ïýðåñ
ôìÞìá áðïôåëïýóéí ïé ¸ëëçíåò Êýðñéïé. Äåí äõíÜìåèá ôù üíôé íá öáíôá-
óèþìåí üôé ç ðïëéôéêÞ åßíáé ôüóïí óêëçñÜ, þóôå íá èåùñÞ ôçí êñáõãÞí ôïõ
ðüíïõ ôïõ ôñáõìáôéæïìÝíïõ ùò áðñÝðåéáí, ïóïíäÞðïôå ïîåßá êÜí ç. ÁéìÜóóï-
íôåò êáôÜ ôçí øõ÷Þí ðåñéðåóüíôåò åð åó÷Üôùí åéò ôïéáýôá, ôïóáýôá êáé
ôçëéêáýôá äåéíÜ, åí ïéò äïêéìáæüìåèá êáôÜ ôçí êáñäßáí, åãñÜøáìåí ôïí
ðüíïí ôçò ôáëáßíçò çìþí õðïäïýëïõ êõðñéáêÞò ðáôñßäïò êáôÜ ôñüðïí, êáè
ïí êáé ìüíïí Þôï äõíáôüí ßíá äéáôõðùèÞ ïýôïò. Äéüôé ïýôå êáôÜ ôçò åí
- 116 -
Êýðñù ÊõâåñíÞóåùò åîåöñÜóèçìåí áðñåðþò, ïýôå êáôÜ ôçò Á. Åîï÷üôçôïò

ôïõ ÊõâåñíÞôïõ Êýðñïõ åãñÜøáìåí áíåõëáâþò, ïýôå ðåñß ôïõ ÅíôéìïôÜôïõ
Õðïõñãïý ôùí Áðïéêéþí Þ ôçò ÁããëéêÞò ÊõâåñíÞóåùò åðñáãìáôåýèçìåí
áíïéêåßùò, Þ êáé ðåñß ôçò Ìåã. Âñåôôáíßáò, ðñïò çí ðáò ¸ëëçí ôñÝöåé
áãÜðçí êáé åêôßìçóéí. ÅîåèÝóáìåí áðëþò ôá ðñÜãìáôá ëÝãïíôåò êáèáñþò
áëçèåßáò, åéò áò áãíïïýìåí ôßíá ãëùóóéêÞí ìïñöÞí Ýäåé íá ðñïóäþóùìåí,
üðùò ÷áñáêôçñéóèþóéí ùò åõðñüóäåêôïé.
6) Êáëþò âåâáßùò ãíùñßæïìåí ïé ôå õðüäïõëïé êáé ïé åëåýèåñïé ¸ëëçíåò,
ðüóïí ôá åèíéêÜ çìþí óõìöÝñïíôá åßíáé óõíõöáóìÝíá ìåôÜ ôçò ÌåãÜëçò
Âñåôôáíßáò, çí åõãíùìïíïýìåí äéÜ ôáò åõåñãåóßáò ôïõ ðáñåëèüíôïò ðñïò
óôåñÝùóéí ôçò åëëçíéêÞò åëåõèåñßáò êáé ìåôÜ ôùí åëåõèÝñùí áäåëöþí çìþí,
ùò çìíùìÝíïí Ýèíïò, áåßðïôå åßìåèá Ýôïéìïé ßíá äåßîùìåí åìðñÜêôùò ôçí
åõãíùìïóýíçí çìþí. Ôáýôá Ý÷ïíôåò ðñï ïöèáëìþí, äéåñìçíåýóáìåí, ùò
ÅèíÜñ÷çò ôïõ ëáïý çìþí, ðñïò ôçí ÕìåôÝñáí Åîï÷üôçôá, åêðñïóùðïýóáí
ößëçí êáé ðñïóôÜôéäá Äýíáìéí, ôçí Üöáôïí ðéêñßáí, çí áéóèáíüìåèá ìåôÜ ôïõ
åëëçíéêïý êõðñéáêïý ëáïý åðß óêëçñÜ êõâåñíçôéêÞ ìåôá÷åéñßóåé êáé åðß
ðïëéôéêáßò áõôÞò åíåñãåßáéò. (...)
7) Ç ÕðïõñãéêÞ áðÜíôçóéò ðñï÷ùñïýóá äåí ðáñáäÝ÷åôáé ôï çìÝôåñïí
éóôïñéêüí êáé êåêôçìÝíïí äéêáßùìá ôïõ êáôÝ÷åéí ôçí Åèíáñ÷ßáí êáé óõíåðþò
ôïõ åíäéáöÝñåóèáé ðåñß ôçò Ðáéäåßáò ôïõ ðïéìíßïõ çìþí. Ðåñß ôùí ôïéïýôùí,
Åîï÷þôáôå, âåâáéïýìåí ÕìÜò, üôé ðåñéôôÞ êáèßóôáôáé ðÜóá ìáêñçãïñßá,
äéüôé ïõäüëùò ôáñáôôüìåèá üôé ç êïóìéêÞ åîïõóßá, ç ðïëéôéêÞ áñ÷Þ, äéáèÝ-
ôïõóá ôçí âßáí ôùí üðëùí êáé ôçí õëéêÞí éó÷ýí, äýíáôáé íá äéáìïñöþóç ôçí
áíáðüöåõêôïí êõñéáñ÷ßáí ôçò Åêêëçóßáò çìþí åðß ôùí øõ÷þí ôùí ôÝêíùí
ÁõôÞò, Þôéò êõñéáñ÷ßá êáèéóôÜ ôïõò áñ÷çãïýò ôçò ÅëëçíéêÞò Åêêëçóßáò
Êýðñïõ ðñáãìáôéêïýò ÅèíÜñ÷áò ôùí ÅëëÞíùí Êõðñßùí, êÜí äåí Þèåëïí
ëçöèÞ õðüøéí áðáñÜãñáðôá éóôïñéêÜ äßêáéá ôçò Åêêëçóßáò çìþí, êëçñïíï-
ìçèÝíôá áðü ãåíåÜò åéò ãåíåÜí, Üðåñ ï ÷ñüíïò åóåâÜóèç ìåôÜ ëáþí âáñâÜ-
ñùí êáé áëëïèñÞóêùí. (...)
8) Êáé åéò ôï óçìåßïí ôïýôï ôïõ ëüãïõ áöéêüìåíïé, ÷ùñßò êáé çìåßò íá
ðñïôéèÝìåèá ßíá åéóÝëèùìåí åéò ëåðôïìåñåßáò åí ôç áðáíôÞóåé åéò ôï Ýããñá-
öïí Õìþí, äéáôåéíüìåíïí üôé ïé íÝïé ðåñß Ðáéäåßáò åí Êýðñù Íüìïé èá
áðïäåé÷èþóé ìåãßóôçò áîßáò åéò ôçí Êýðñïí êáé ôïõò Êõðñßïõò, áðáíôþìåí
üôé ïýôïé åðéäéþêïíôåò, ùò êáé åí ôáéò ôåëåõôáßáéò ëÝîåóé ôçò ÕìåôÝñáò
áðáíôÞóåùò äéáöáßíåôáé, ïõ÷ß åêðáéäåõôéêïýò áëëÜ êáèáñþò ðïëéôéêïýò óêï-
- 117 -
ðïýò, ïõäÝí Ýôåñïí èá åðéôý÷ùóéí åé ìç, êáôáññßðôïíôåò áðü åðéóôçìïíéêÞò

áðüøåùò ôï ãüçôñïí ôïõ Ãñáöåßïõ ôçò Ðáéäåßáò, íá áðïâþóéí âëáâåñþôáôïé
åéò ôçí åí Êýðñù ðáéäåßáí, åðåéäÞ åßíáé áðü åêðáéäåõôéêÞò áðüøåùò áíôéðáé-
äáãùãéêïß êáé íüèïé, óõíôá÷èÝíôåò, üðùò õðçñåôÞóùóé ðïëéôéêÜò óêïðéìüôç-
ôáò, åî ùí ôï ãüçôñïí ôçò ÌåãÜëçò Âñåôôáíßáò, ùò öéëåëåõèÝñáò êáé
öéëåëëçíéêÞò ÄõíÜìåùò, êáôáññßðôåôáé. (...)
9) Åí ôç ðïëéôåßá äå çìþí ôáýôç áãüìåèá õðü ôçò áêáôáãùíßóôïõ
ðßóôåùò åðß ôá ðåðñùìÝíá ôïõ ¸èíïõò çìþí, óêåðôüìåíïé Üëëùóôå ôçí
éóôïñéêÞí áëÞèåéáí üôé ëáïß Þêìáóáí êáé ðáñÞêìáóáí êáé êáôáêôçôáß Þëèïí
êáé ðáñÞëèïí, áëë ï èñßáìâïò ôïõ äéêáßïõ ôçò éåñÜò Êéâùôïý ôïõ ëáïý
çìþí, ôçò äéùêïìÝíçò õðü ôùí îÝíùí åðéäñïìÝùí Åêêëçóßáò áõôïý, äéáëÜ-
ìðåé ðÜíôïôå, èåßá óõíÜñóåé. Èá õðïìÝíùìåí êáé èá åðéìÝíùìåí Ý÷ïíôåò ùò
åèíéêüí ðáñÜäåéãìá ôïí ìõèéêüí Áíôáßïí áíôëïýíôåò åí ôïéò äéùãìïßò äýíáìéí
åê ôçò áäõíáìßáò çìþí, åö üóïí ìÜëéóôá ç ìáêñáßùí éóôïñßá ôïõ ðïëõðá-
èïýò çìþí ¸èíïõò, ôïõ åí ôïéò ðáèÞìáóéí áõôïý áíôáíáðëçñïýíôïò ôïõ
×ñéóôïý ôá ðáèÞìáôá, äéäÜóêåé çìÜò, üôé ç äýíáìéò çìþí åí áóèåíåßá
ôåëåéïýôáé. ÌáêñÜí äå ôïõ íá ìíçóéêáêþìåí êáôÜ ôùí îÝíùí ðïëéôéêþí
êõñéÜñ÷ùí, ôùí Üëëùò ößëùí ôïõ ¸èíïõò çìþí, éêåôåýïìåí ôïí Áñ÷çãüí
ôçò óùôçñßáò çìþí, ôïí åíåãêüíôá ôù êüóìù ôçí åëåõèåñßáí, üðùò åíéó÷ý-
óåé çìÜò, ßíá êñáôþìåí åðß ôùí þìùí ôïí óôáõñüí ôïõ ìáñôõñßïõ êáôÜ ôï
éåñüí ðáñÜäåéãìá ôùí ðáôÝñùí çìþí. (...)
Åðß äå ôïýôïéò äéáôåëïýìåí ìåôÜ ôçò ðñïóçêïýóçò ôéìÞò
ðÜíôïôå ðñüèõìïò
ïÐÜöïõ ËÅÏÍÔÉÏÓ
Åí ôç ÉåñÜ Áñ÷éåðéóêïðÞ Êýðñïõ, ôç 3ç Öåâñïõáñ. 1936.
ôù ÊõâåñíÞôç Êýðñïõ
Óåñ ¸ñìðåñô Ñßôóìïíô ÐÜëìåñ
- 118 -
13
1940-1942: Â´ ÐÁÃÊÏÓÌÉÏÓ ÐÏËÅÌÏÓ.
ËÅÏÍÔÉÏÓ - ÅÌÌÁÍÏÕÇË ÔÓÏÕÄÅÑÏÓ
ÊáôÜ ôçí Ðáëìåñïêñáôßá, ïé ¢ããëïé Ýèåóáí õðü áóöõêôéêü Ýëåã÷ï ôçí

Åêêëçóßá êáé ôçí Ðáéäåßá ìå óêïðü ôçí ðáñáìüñöùóç ôçò åèíéêÞò ôáõôü-
ôçôáò ôùí Êõðñßùí. Ìüíïò áíôßðáëüò ôçò ðáñÝìåéíå ï ÐÜöïõ Ëåüíôéïò,
ôïðïôçñçôÞò ôïõ áñ÷éåðéóêïðéêïý èñüíïõ ìåôÜ ôï èÜíáôï ôïõ Êýñéëëïõ
(1933). Ôï 1932, ï ÂåíéæÝëïò æÞôçóå áðü ôïõò Âñåôáíïýò íá åðéôñÝøïõí
óôïí Ëåüíôéï, ðïõ åß÷å åîïñéóôåß áðü ôçí Êýðñï åîáéôßáò ôçò óõììåôï÷Þò
ôïõ óôçí åîÝãåñóç ôùí Ïêôùâñéáíþí, íá åðéóôñÝøåé óôï íçóß, åíÝñãåéá ðïõ
áðïöüñôéóå êÜðùò ôçí áôìüóöáéñá êáé áðÜëõíå ôçí áßóèçóç üôé ç êõâÝñíç-
óÞ ôïõ Þôáí õðï÷åßñéï ôïõ Ëïíäßíïõ. Ïé ¢ããëïé óõãêáôáôÝèçêáí êáé ìåôÝèå-
óáí ôïí êõâåñíÞôç Óôïññò óôç Ñïäåóßá. Ï Ëåüíôéïò åðáíÝêáìøå, áëëÜ
óõñüôáí óõ÷íÜ óôá äéêáóôÞñéá ãéá «óôáóéáóôéêÜ êçñýãìáôá», «ðáñÜíïìåò
äñáóôçñéüôçôåò», áêüìç êáé ãéá «êùäùíïêñïõóßá Üíåõ áäåßáò»! ÁìÝóùò
ìåôÜ ôçí éôáëéêÞ åðßèåóç êáôÜ ôçò ÅëëÜäáò, ï Ëåüíôéïò áðÝóôåéëå 3
åãêõêëßïõò, óôéò ïðïßåò êáëïýóå ôïõò ¸ëëçíåò Êõðñßïõò íá öéëïôéìçèïýí íá
óõíäñÜìïõí ôïí áãþíá ôçò ÅëëÜäïò, ðñïóöÝñïíôåò «êáé åáõôïýò êáé ü,ôé
Ý÷ïõóé», åéóöÝñïíôåò «÷ñçìáôéêÜ ðïóÜ, ÷ñõóïýò äáêôõëßïõò áññáâþíáò êáé
Üëëá ÷ñõóÜ êáé áñãõñÜ êïóìÞìáôá êáé íïìßóìáôá».
Óôï ìåôáîý, ç åðßèåóç ôïõ Ìïõóïëßíé åíáíôßïí ôçò ÅëëÜäáò äåí áðÝâç
Ýíáò ðåñßðáôïò, üðùò õðïëüãéæå. Ï éôáëéêüò óôñáôüò êáôáôñïðþèçêå êáé
ñåæéëåýôçêå. Åíþ óõíå÷éæüôáí ï ðüëåìïò, óôéò 29 Éáíïõáñßïõ 1941 ðÝèáíå ï
ðñùèõðïõñãüò ÉùÜííçò ÌåôáîÜò. Óôçí Êýðñï ï èÜíáôüò ôïõ èåùñÞèçêå
åèíéêÞ áðþëåéá êáé ãéá ôç ÄåîéÜ êáé ãéá ôçí ÁñéóôåñÜ. Ôïí ÌåôáîÜ äéáäÝ-
÷èçêå ï ÁëÝîáíäñïò ÊïñõæÞò. Óôéò 6 Áðñéëßïõ ï íÝïò ðñùèõðïõñãüò äÝ÷èçêå
ôï Ãåñìáíü ðñåóâåõôÞ óôçí ÁèÞíá, ï ïðïßïò ôïí ðëçñïöïñïýóå üôé ç Ãåñ-
- 119 -
ìáíßá èá åéóâÜëåé óôçí ÅëëÜäá, ëüãù ôçò ðáñïõóßáò óôç ÷þñá áããëéêþí
óôñáôåõìÜôùí. Ï ×ßôëåñ åîáðÝëõóå ôáõôü÷ñïíç åðßèåóç åíáíôßïí ôçò ÅëëÜ-
äáò êáé ôçò Ãéïõãêïóëáâßáò. Åíþ ïé Ãåñìáíïß ðñïÝëáõíáí, ï ÊïñõæÞò ÷ùñßò
ðåñéóôñïöÝò æÞôçóå áðü ôïí ¢íôïíõ ¹íôåí (Anthony Eden) õðüó÷åóç ãéá
ðáñá÷þñçóç ôçò Êýðñïõ óôçí ÅëëÜäá ìåôÜ ôïí ðüëåìï. Ï ¹íôåí ôïý
áðÜíôçóå üôé äåí Þôáí ç êáôÜëëçëç óôéãìÞ ãéá íá óõæçôÞóïõí ôï èÝìá. Ìå
ôçí Þôôá ôïõ åëëçíéêïý óôñáôïý ï ÊïñõæÞò áõôïêôüíçóå (18/4). Ïñêßóôçêå
ðñùèõðïõñãüò ï ÅììáíïõÞë Ôóïõäåñüò. Åíüøåé åðéêåßìåíçò êáôÜëçøçò ôçò
ÁèÞíáò, ï âáóéëéÜò Ãåþñãéïò Â´ ìáæß ìå ôïí Ôóïõäåñü ìåôÝöåñáí ôçí Ýäñá
ôçò êõâÝñíçóçò óôçí ÊñÞôç, ìåôÜ ôçí êáôÜëçøç ôçò ïðïßáò ìåôáöÝñèçêå
óôï ÊÜéñï, áöïý ç Áããëßá áñíÞèçêå íá åðéôñÝøåé åãêáôÜóôáóÞ ôçò óôçí
Êýðñï, ìå ôï åðé÷åßñçìá üôé ìðïñïýóå íá ðñïêáëÝóåé ãåñìáíéêÞ åðßèåóç
êáôÜ ôçò Êýðñïõ (!), åðé÷åßñçìá ðïõ ðñïêÜëåóå ôç äõóöïñßá ôïõ Ôóïõäå-
ñïý21. Áêüìç êáé óå óôéãìÝò óõíáéóèçìáôéêÞò öüñôéóçò, ïé ¢ããëïé óôÜèìéæáí
øõ÷ñÜ ôï êÜèå åíäå÷üìåíï. Óôç äéÜñêåéá ôçò åîïñßáò ôïõ, ï Ôóïõäåñüò Ýèåôå
óõ÷íÜ ôï èÝìá ôçò Êýðñïõ: óå ñáäéïöùíéêÜ ìçíýìáôá (BBC), ìíçìüíéá
ðñïò ôï Öüñåúí ¼öéò (Foreign Office) (ðïõ ôïí áãíüçóå åíôåëþò), óå ãåýìá-
ôá óôï Ëïíäßíï. Ó üëåò ôéò ðåñéðôþóåéò, ç âñåôáíéêÞ áíôáðüêñéóç õðÞñîå
áðü øõ÷ñÜ áäéÜöïñç ìÝ÷ñé Üêñùò áñíçôéêÞ, ìå ôïí ¹íôåí íá óðåýäåé íá
êáèçóõ÷Üæåé ôïõò Ôïýñêïõò, êáé ôï Öüñåúí ¼öéò íá äéáøåýäåé ôéò öÞìåò üôé
äéåîÜãïíôáé äéáðñáãìáôåýóåéò ãéá ôç ìåôáðïëåìéêÞ ðáñá÷þñçóç ôçò Êý-
ðñïõ óôçí ÅëëÜäá. «Ïé ïñáìáôéóìïß ôïõ Ôóïõäåñïý ðñïêÜëåóáí åíèïõóéáóìü
óôçí Êýðñï... äçìéïõñãþíôáò äõóöïñßá óôï âñåôáíéêü Õðïõñãåßï Åîùôåñé-
êþí êáé ôçí êõðñéáêÞ êõâÝñíçóç»22, «Ôï ëéãüôåñï ðïõ ìðïñåß íá óõìâåß
åßíáé íá áðïêïìßóïõí êÝñäç ïé Ãåñìáíïß áðü ôçí áôõ÷Þ Ýêöñáóç ôïõ ê.
Ôóïõäåñïý ãéá ôçí Êýðñï êáé áðü ôçí äéêÞ ìáò ïñãéóìÝíç äéÜøåõóç»23,
21
Óôá áðïìíçìïíåýìáôÜ ôïõ ÄéðëùìáôéêÜ ðáñáóêÞíéá, 1941-1944, ï Åìì. Ôóïõ-
äåñüò áíáöÝñåé: «Äåí çííüçóá äéáôß çìåßò èá ðñïêáëïýóáìåí ôïõò Ãåñìáíïýò íá åðéôå-
èïýí êáôÜ ôçò Êýðñïõ, óáí íá ìçí Þôáí ãéá ôïõò Ãåñìáíïýò, êáé ÷ùñßò ôçí ìåôáâßâáóÞ
ìáò åêåß, å÷èñéêüí Ýäáöïò, ôï ïðïßïí íá ðñïóÝâáëáí, åÜí Þôï äõíáôüí êáé åÜí ôïõò
óõíÝöåñå. Ôï áããëéêüí åðé÷åßñçìá åêÜëõðôå áðëþò Üëëïõò ëüãïõò, ãéá ôïõò ïðïßïõò äåí
Þèåëáí íá êáôáöýãïõìå óôçí Êýðñï». Ð. ÔåñëåîÞ, Áíáôïìßá åíüò ëÜèïõò, óåë. 84.
22
ÐÝôñïò Ðáðáðïëõâßïõ, Éóôïñßá ôçò Êýðñïõ óôá ÷ñüíéá ôçò Áããëïêñáôßáò, 1878-
1960, óåë. 42.
23
Frank W. Weber, Ï ÅðéôÞäåéïò ÏõäÝôåñïò, óåë. 164-166.
- 120 -
ôüíéæå ï õðïõñãüò Áðïéêéþí ëüñäïò Ìüõí. ÁõôÜ ôçí þñá ðïõ ç ÅëëÜäá
÷Üñéæå óôïõò ÓõììÜ÷ïõò ôçí ðñþôç íßêç óôï ðåäßï ôùí ìá÷þí êáé ç
Ôïõñêßá äéáðñáãìáôåõüôáí ôáõôü÷ñïíá ìå ôç Ãåñìáíßá êáé ôçí Áããëßá ôçí
ïõäåôåñüôçôÜ ôçò!
ÐÑÙÔÇ ÅÃÊÕÊËÉÏÓ ÔÏÐÏÔÇÑÇÔÏÕ (1/11/1940)
«ËÅÏÍÔÉÏÓ, åëÝù Èåïý Ìçôñïðïëßôçò ÐÜöïõ, ÕðÝñôéìïò êáé ¸îáñ÷ïò

Áñóéíüçò êáé Ñùìáßùí êáé ÔïðïôçñçôÞò ôïõ Áñ÷éåðéóêïðéêïý Èñüíïõ Êý-
ðñïõ.
Ðáíôß ôù öéëïðÜôñéäé ÷ñéóôåðùíýìù Åëëçíéêþ Ïñèïäüîù ðëçñþìáôé ôçò
ÁðïóôïëéêÞò Åêêëçóßáò Êýðñïõ ÷Üñéí êáé åõëïãßáí áðü ôïõ åí ÔñéÜäé Èåïý
çìþí.
ÔÝêíá åí ×ñéóôþ áãáðçôÜ,
Ç áãíþìùí Éôáëßá, åðéëÞóìùí ôùí öþôùí êáé ôïõ ðïëéôéóìïý, Üôéíá
åäÝ÷èç ðáñÜ ôçò ÅëëÜäïò, á÷áñßóôùò êáé áäéêáéïëïãÞôùò åðåâïõëåýèç ôçí
áíåîáñôçóßáí êáé ôçí áêåñáéüôçôá ôïõ Åëëçíéêïý ÊñÜôïõò. ÐñïÝâáëå êáôÜ
ôñüðïí õâñéóôéêþôáôïí áðáéôÞóåéò, ôáò ïðïßáò âåâáßùò äåí çäýíáíôï íá
äå÷èþóéí ï ìáñôõñéêüò âáóéëåýò ôùí ÅëëÞíùí êáé ç Ý÷ïõóá åðßãíùóéí ôïõ
êáèÞêïíôïò ÅëëçíéêÞ ÊõâÝñíçóéò. Êáé ëïéðüí ç ìÞôçñ çìþí ÅëëÜò áðïñ-
ñßøáóá ôáò áäéêùôÜôáò êáé ðáñáëüãïõò áðáéôÞóåéò Ýëáâå ìåôÜ èÜññïõò
áôñïìÞôïõ ôá üðëá õðÝñ ôçò åëåõèåñßáò áõôÞò êáé ôçò ôéìÞò êáé óÞìåñïí
åõñßóêåôáé ðáñÜ ôï ðëåõñüí ôçò ÊñáôáéÜò ÌåãÜëçò Âñåôôáíßáò åí ôù
óõììá÷éêþ áõôÞò áãþíé.
Ç áèÜíáôïò çìþí ðáôñßò áãùíßæåôáé áãþíá õðÝñ ôùí üëùí, äéåîÜãåé
ðüëåìïí õðÝñ âùìþí êáé åóôéþí, üóôéò åîÞøå ðáíôá÷ïý åíèïõóéáóìüí áêñÜ-
ôçôïí åéò ðÜóáí ÅëëçíéêÞí øõ÷Þí. ÕðÝñ ôïõ äéêáéïôÜôïõ êáé éåñùôÜôïõ
ôïýôïõ áãþíïò åí ÅëëÜäé êáé ðáíôá÷ïý ôïõ Åëëçíéóìïý ïé ðÜíôåò ðñïóöÝ-
ñïõóé êáé åáõôïýò êáé ü,ôé Ý÷ïõóé.
Ùò åéò üëïõò ôïõò ðñïçãïõìÝíïõò Åëëçíéêïýò ðïëÝìïõò, êáé ôþñá ìåôÜ
ôçò åéóüäïõ ôçò ìçôñüò çìþí ÅëëÜäïò åéò ôïí ðüëåìïí ç ÅëëçíéêÞ Êýðñïò
áíÝóôç ùò åßò Üíèñùðïò õðÝñ áõôÞò. Åê ôçò áãíÞò ÅëëçíéêÞò ÊõðñéáêÞò
øõ÷Þò áíÝâëõóáí êáé åðëçììýñéóáí ðëïýóéá ôá ðáôñéùôéêÜ áéóèÞìáôá, ùò
áðü ôåñáóôßïõ çöáéóôåßïõ, óõãêëïíßóáíôïò ôï ÐáíåëëÞíéïí.
Áðåõèýíïíôåò ðñïò õìáò Ýí ìÝãá åýãå åðß ôïýôù, õðåíèõìßæïìåí Üìá ôï
åðéôáêôéêüí êáèÞêïí, ôï ïðïßïí Ý÷ïìåí üëïé, ðëïýóéïé êáé ðôù÷ïß, ìåôïõóéïý-
- 121 -
íôåò ôïõò åíèïõóéáóìïýò åéò Ýñãá, íá äþóùìåí êáé çìÜò áõôïýò, üóïé äýíá-
íôáé, êáé üóïí ïßïí ôå ðåñéóóüôåñïí åê ôçò ðåñéïõóßáò çìþí åéò ôçí ðáôñßäá.
Åßíáé öáíåñüí üôé ç áéóßá Ýêâáóéò ôïõ Åëëçíïúôáëéêïý ðïëÝìïõ åîáñôÜôáé
êáôÜ ìÝãéóôïí ìÝñïò êáé åê ôçò áöèïíßáò ôùí õëéêþí ðüñùí. Êáé äéÜ ôïýôï
ìåè üëùò åîéäéáóìÝíïõ ðáôñéêïý ôüíïõ ðïéïýìåèá èåñìïôÜôçí Ýêêëçóéí åéò
ôçí öéëïðáôñßáí õìþí õðÝñ åêðëçñþóåùò ôïõ åðéôáêôéêïý ôïýôïõ êáèÞêï-
íôïò. Äåßîáôå üôé åßóèå áðüãïíïé ôïõ ìåãÜëïõ çìþí ðñïãüíïõ, üóôéò åßðå:
ìçôñüò ôå êáé ðáôñüò êáé ôùí Üëëùí ðñïãüíùí áðÜíôùí ôéìéþôåñïí åóôßí
ç ðáôñßò êáé óåìíüôåñïí êáé áãéþôåñïí. Óýíèçìá çìþí óÞìåñïí Ýóôù
ôïýôï: Ôá ðÜíôá äéÜ ôçí ðáôñßäá. Ïýôù, Èåïý âïçèïýíôïò êáé äéÜ ôçò
åðéêïõñßáò ôçò óõììÜ÷ïõ ðáíéó÷ýñïõ ÂñåôôáíéêÞò Áõôïêñáôïñßáò, èá íéêÞ-
óùìåí ôïí âÜñâáñïí å÷èñüí êáé èá óþóùìåí ôçí çãáðçìÝíçí ìáò ÅëëÜäá.
Ï äå Êýñéïò çìþí êáé Èåüò, ï êñáôáéüò êáé äõíáôüò, åõëïãÞóáé åî
ïõñáíïý ôá Üãéá ÅëëçíéêÜ üðëá êáé åðéóôÝøáé áõôÜ äéÜ íéêþí êáé èñéÜìâùí.
Åí Áñ÷éåðéóêïðÞ Êýðñïõ
Ôç 1ç Íïåìâñßïõ 1940.
Åõ÷Ýôçò ðñïò Êýñéïí äéÜðõñïò
Ï ÐÜöïõ ËÅÏÍÔÉÏÓ
ÔïðïôçñçôÞò ôïõ Áñ÷éåðéóêïðéêïý Èñüíïõ Êýðñïõ»
ÄÅÕÔÅÑÇ ÅÃÊÕÊËÉÏÓ ÔÏÐÏÔÇÑÇÔÏÕ (8/11/1940)
«ËÅÏÍÔÉÏÓ, ÷Üñéôé ×ñéóôïý, Ìçôñïðïëßôçò ÐÜöïõ (...)

×áßñïìåí âëÝðïíôåò üôé ç ìçôñéêÞ öùíÞ ôçò Åêêëçóßáò çìþí åýñå
âáèõôÜôçí áðÞ÷çóéí åí ôç áãíÞ ÅëëçíéêÞ êáñäßá ðÜíôùí õìþí, ÷áßñïìåí
âëÝðïíôåò üôé ðÜíôåò, ìåãÜëïé ôå êáé ìéêñïß, ðëïýóéïé êáé ðôù÷ïß, öéëïôéìåß-
óèå íá õðåñâÜëçôå áëëÞëïõò åí ôç äé åéóöïñþí åêäçëþóåé ôçò óôïñãÞò
õìþí ðñïò ôçí ðñïóöéëåóôÜôçí ìçôÝñá ðáôñßäá. ¢ëëïé åéóöÝñåôå õðÝñ áõôÞò
÷ñçìáôéêÜ ðïóÜ êáé Üëëïé áõèïñìÞôùò äßäåôå õðÝñ áõôÞò ôïõò ÷ñõóïýò
õìþí äáêôõëßïõò áññáâþíáò êáé Üëëá ÷ñõóÜ êáé áñãõñÜ êïóìÞìáôá êáé
÷ñõóÜ íïìßóìáôá.
Ôï èÝáìá ôïýôï ðëçñïß ôçí ðáôñéêÞí çìþí øõ÷Þí áññÞôïõ ðáñáìõèßáò
êáé åõöñïóýíçò êáé êéíåß ôçí ãëþóóáí çìþí åéò áßíïí êáé äïîïëïãßáí ôïõ
ÐáíôïäõíÜìïõ, ôïõ ôïéáýôá åìâÜëëïíôïò åí ôç øõ÷Þ õìþí áéóèÞìáôá õðÝñ
ôçò öéëôÜôçò çìþí ÅëëÜäïò.
- 122 -
Åðáéíïýíôåò õìÜò äéÜ ðáí ü,ôé ðñÜôôåôå õðÝñ ðßóôåùò êáé ðáôñßäïò
åðéèõìïýìåí óõã÷ñüíùò êáé ïýôïò åßíáé ï óêïðüò ôçò Åãêõêëßïõ çìþí
ôáýôçò íá êáôáóôÞóùìåí åéò õìÜò ãíùóôüí êáé íá åîÜñùìåí, üôé üëùò
éäéáéôÝñùò æçôåßôáé ç ðñïóöïñÜ õðÝñ ôçò áãùíéæïìÝíçò ðáôñßäïò ÅëëÜäïò
÷ñõóþí íïìéóìÜôùí êáé ÷ñõóþí êáé áñãõñþí áíôéêåéìÝíùí, Þôïé äáêôõëßùí
áññáâþíùí, äáêôõëéäßùí, åíùôßùí, âñá÷éïëßùí êáé ëïéðþí êïóìçìÜôùí, Ýôé
äå êï÷ëéáñßùí êáé Üëëùí ÷ñõóþí êáé áñãõñþí óêåõþí, Üôéíá äÝïí íá ðáñá-
äßäçôå åéò ôáò êáôÜ ôüðïõò Åðéôñïðåßáò åðß ôùí åñÜíùí õðÝñ ôïõ Åëëçíéêïý
ðïëÝìïõ. (...)
Ï Èåüò áíáìöéâüëùò èá åõëïãÞóç ôçí èõóßáí õìþí ôáýôçí êáé èá
áðïäþóç åéò õìÜò åêáôïíôáðëÜóéïí åêåßíï ôï ïðïßïí èá äþóçôå. ¼óïé äå èá
ðñïóöÝñçôå ôïõò äáêôõëßïõò õìþí áññáâþíáò, ïßôéíåò åßíáé éåñïß, èá Ý÷çôå
ôçí ìåãßóôçí ôéìÞí íá ëÜâçôå äéÜ ôïõ Åëëçíéêïý Âáóéëéêïý åí Êýðñù
Ðñïîåíåßïõ åî ïíüìáôïò ôçò ìçôñüò Ðáôñßäïò åéò áíÜìíçóéí ôçò õðÝñ áõôÞò
èõóßáò õìþí áñãõñïýí äáêôõëßäéïí, öÝñïí åéò ôï Üíù ìÝñïò âáóéëéêüí óôÝììá
êáé åóùôåñéêþò åðéãñáöÞí Åèíéêüò Áãþí 1940. Ïé áñãõñïß ïýôïé äáêôýëéïé
áññáâþíåò èá áðïóôÝëëùíôáé õðü ôïõ ÅêëáìðñïôÜôïõ ¸ëëçíïò ÐñïîÝíïõ
åñéôßìïõ Êõñßïõ Åëåõèåñßïõ ÌáõñïêåöÜëïõ åéò ôçí ÉåñÜí Áñ÷éåðéóêïðÞí
Êýðñïõ, üðïõ èá åõëïãþíôáé õö çìþí êáé èá åðéóôñÝöùíôáé åéò ôï Ðñïîå-
íåßïí, ßíá ðáñáäßäùíôáé õð áõôïý åéò ôïõò äéêáéïý÷ïõò.
Åí äå ôç åäñáßá ðåðïéèÞóåé, üôé ìåôÜ ðñïèõìßáò êáé ÷áñÜò èá õðïóôÞôå
ôçí èõóßáí ôáýôçí ùò êáé ðÜóáí Üëëçí èõóßáí õðÝñ ôçò õðÝñ âùìþí êáé
åóôéþí áãùíéæïìÝíçò ðáôñßäïò çìþí, åîáóöáëßæïíôåò åéò áõôÞí ôçí íßêçí êáé
óõã÷ñüíùò ðñáãìáôïðïéïýíôåò ôá åèíéêÜ ðåðñùìÝíá ôçò ìåãáëïíÞóïõ çìþí
åðéêáëïýìåèá åðß ðÜíôáò äáøéëåßò ôáò èåßáò åõëïãßáò êáé äùñåÜò êáé ôáò
åõ÷Üò ôçò ÁãéùôÜôçò çìþí Åêêëçóßáò êáé
Äéáôåëïýìåí
Åí ×ñéóôþ Åõ÷Ýôçò äéÜðõñïò
ÔïðïôçñçôÞò ôïõ Áñ÷éåðéóêïðéêïý Èñüíïõ Êýðñïõ.»
ÔÑÉÔÇ ÅÃÊÕÊËÉÏÓ ÔÏÐÏÔÇÑÇÔÏÕ (12/11/1940)
«ËÅÏÍÔÉÏÓ, ÷Üñéôé ×ñéóôïý Ìçôñïðïëßôçò ÐÜöïõ (...)

Ôïéò åõëáâåóôÜôïéò Éåñåýóé, ôïéò áîéïôßìïéò Åêêëçóéáóôéêïßò Åðéôñüðïéò
- 123 -
êáé ðáíôß ôù åõóåâåß ëáþ ôçò ÁõôïêåöÜëïõ Åêêëçóßáò Êýðñïõ ÷Üñéí êáé
åõëïãßáí áðü ôïõ åí ÔñéÜäé Èåïý çìþí.
ÔÝêíá åí ×ñéóôþ áãáðçôÜ,
Åðß óõíå÷ßóåé êáé óõìðëçñþóåé ôùí äõï ôåëåõôáßùí çìþí Åãêõêëßùí
ðåñß Ðáãêõðñßùí ÅñÜíùí êáé ðåñß ðñïóöïñÜò ÷ñõóþí íïìéóìÜôùí êáé äá-
êôõëßùí êáé ÷ñõóþí êáé áñãõñþí áíôéêåéìÝíùí õðÝñ ôïõ Åèíéêïý Áãþíïò,
åèåùñÞóáìåí áíáãêáßïí ßíá áðïëýóùìåí ðñïò õìÜò êáé ôçí ðáñïýóáí.
Ïõäåìßáí Ý÷ïìåí áìöéâïëßáí üôé ðëÞñùò áíôéëáìâÜíåóèå, üôé ç åõëïãçìÝ-
íç çìþí ìÞôçñ ðáôñßò ÅëëÜò äéåîÜãåé áãþíá ðåñß õðÜñîåùò êáé üôé ðÜíôá
áðáíôá÷ïý ôá ôÝêíá áõôÞò ïöåßëïõóé ôï ôá÷ýôåñïí íá ðñïóöÝñùóé ðáí ü,ôé
äýíáíôáé õðÝñ ôïõ áãþíïò áõôÞò ôïýôïõ.
Ãíùñßæåôå Þäç üôé åí ðÜóáéò ôáéò ðüëåóé ôçò èåïóþóôïõ çìþí íÞóïõ
Ý÷ïõóé êáôáñôéóèÞ êáô ïéêïíïìßáí, Ýíåêá ôùí õöéóôáìÝíùí Ýôé åí Êýðñù
ðïëéôéêþí óõíèçêþí, åí ðëÞñåé áñìïíßá êáé èáõìáóôÞ öéëïðáôñßá, Åðéôñï-
ðåßáé, õðü ôçí ðñïåäñåßáí ôçò êáè çìÜò Åêêëçóßáò, ðñïò Üìåóïí äéåíÝñãåéáí
åñÜíùí õðÝñ ôïõ Åëëçíéêïý ÐïëÝìïõ êáé ôïõ Åëëçíéêïý Åñõèñïý Óôáõñïý.
(...)
Ôçò åíÜñîåùò ôùí åñÜíùí åíôåëëüìåèá ðáôñéêþò íá çãçèþóéí ïé éåñïß
íáïß, ðáñáããÝëëïìåí äå ó÷åôéêþò üðùò Ýêáóôïò éåñüò íáüò ðñïóöÝñç åõ÷á-
ñßóôùò õðÝñ ôïõ éåñïý Åèíéêïý Áãþíïò üóïí ìåãáëýôåñïí ðïóüí áðïöáóéóèÞ
õðü ôçò ÅêêëçóéáóôéêÞò Åðéôñïðåßáò, Þ ôïõëÜ÷éóôïí ôï Ýí ôÝôáñôïí ôïõ
åôçóßïõ áêáèáñßóôïõ åéóïäÞìáôïò ôïõ íáïý (äçëáäÞ ôïõ áèñïßóìáôïò ôùí
åôçóßùí åóüäùí ôïõ ðáãêáñßïõ, äßóêïõ, éåñïôåëåóôéþí, åéóöïñþí ôùí åíïñé-
ôþí, ðñïúüíôùí, åíïéêßùí, ôüêùí ôùí åéóðñáêôÝùí ãñáììáôßùí, áöéåñùìÜ-
ôùí êáé äéáöüñùí Üëëùí åóüäùí), ùò Ýðñáîáí êáé ïé éåñïß íáïß ôùí ðüëåùí.
Åßíáé äå åýêïëïí íá åõñåèÞ ôï ðïóïóôüí ôïýôï åê ôïõ ôåëåõôáßïõ åôçóßïõ
éóïëïãéóìïý, ôïí ïðïßïí äé Ýêáóôïí éåñüí íáüí êáôÞñôéóåí ï ÅëåãêôÞò ôïõ
Èñüíïõ, áöïý åõñåèÞ áñéèìçôéêþò ôï ôÝôáñôïí áõôïý. Ùò ðñïò äå ôïõò éåñïýò
íáïýò, ïé ïðïßïé óôåñïýíôáé ôþñá ÷ñÞìáôïò åí ôù ôáìåßù áõôþí åðéôñÝðïìåí
äéÜ ôçò Åãêõêëßïõ çìþí ôáýôçò ãåíéêþò åéò ôáò ÅêêëçóéáóôéêÜò Åðéôñï-
ðåßáò üëùí ôïýôùí, ßíá ðñïâþóéí áìÝóùò åéò óýíáøéí äáíåßïõ, ÷Üñéí åêðëç-
ñþóåùò Üíåõ áíáâïëÞò ôïõ åðéôáêôéêïý ðñïò ôçí áãùíéæïìÝíçí ìçôÝñá
ðáôñßäá éåñïý êáèÞêïíôïò. (...)
Áé åéò åßäïò ðñïóöïñáß (óßôïò, êñéèÞ, Ýëáéïí ê.ô.ë.) èá ðùëþíôáé õðü ôçò
Åðéôñïðåßáò åñÜíùí ôïõ ÷ùñßïõ åéò äçìßóéïí ðëåéóôçñéáóìüí åßôå åí ôù
- 124 -
÷ùñßù, åßôå áëëá÷ïý, ôï ðïóüí äå, ôï ïðïßïí èá åéóðñá÷èÞ åê ôçò ðùëÞóå-

ùò, ðéóôïðïéïýìåíïí äéÜ ôùí õðïãñáöþí ôçò ïëïìåëåßáò ôçò Åðéôñïðåßáò, èá
ðáñáäßäåôáé åéò ôïí Ôáìßáí ôçò ðñùôåõïýóçò ôçò Åðáñ÷ßáò. (...)
Ï äå Ðáíôïäýíáìïò Èåüò ôùí ðáôÝñùí çìþí äþóïé íßêáò êáé èñéÜìâïõò
åéò ôçí áéùíßáí ìçôÝñá ðáôñßäá çìþí ÅëëÜäá, äéáøéëåýïé ä õìßí êáé ôïéò
ïßêïéò õìþí ôáò ïõñáíßïõò áõôïý åõëïãßáò.
Åí ôç Áñ÷éåðéóêïðÞ Êýðñïõ
Ôç 12ç Íïåìâñßïõ 1940
Åí ×ñéóôþ Åõ÷Ýôçò äéÜðõñïò
ÔïðïôçñçôÞò
Óçì.: ÁíáãíùóèÞôù ôçí ÊõñéáêÞí åð Åêêëçóßáò åéò åðÞêïïí ôùí

ðéóôþí êáé êáôüðéí íá ôïé÷ïêïëëçèÞ åéò ôï êåíôñéêþôåñïí ìÝñïò ôçò êïéíü-
ôçôïò.»
ÕÐÏÌÍÇÌÁ ËÅÏÍÔÉÏÕ (ÌÁÚÏÓ 1942)
«Ï êõðñéáêüò ëáüò âïçèïýóå åèåëïíôéêÜ ôïõò óõììÜ÷ïõò, Ý÷ùí áíôéêåé-

ìåíéêüí óêïðüí ôçí ÁíÜóôáóéí ôçò ÌåãÜëçò ÅëëÜäïò êáé ôçí ¸íùóéí ôçò
Êýðñïõ ìåôÜ ôçò ÅëëÜäïò.»
ÑÁÄÉÏÖÙÍÉÊÇ ÏÌÉËÉÁ ÔÏÕ ÐÑÙÈÕÐÏÕÑÃÏÕ ÅÌÌ. ÔÓÏÕÄÅÑÏÕ

ÊÁÔÁ ÔÇÍ ÁÍÁËÇØÇ ÔÙÍ ÊÁÈÇÊÏÍÔÙÍ ÔÏÕ (21/4/1941)
«Ç ÅëëÜò äåí çèÝëçóåí, ïýôå åðåäßùîå ôïí ðüëåìïí êáè ïéïõäÞðïôå

ëáïý. Õðï÷ñåùèåßóá íá ðïëåìÞóç, áìýíåôáé êáé ìÜ÷åôáé äéÜ ôïõò åêôåèÝ-
íôáò óêïðïýò. ¢ðáî åìðëáêåßóá åéò ôïí ðüëåìïí, êáôüðéí ðñïóêëÞóåùò,
áãùíßæåôáé êáé äéÜ ôçí áðåëåõèÝñùóéí ôùí õðïäïýëùí åêåßíùí ôÝêíùí ôçò,
ôá ïðïßá åðß äåêÜäáò åôþí Ýìåéíáí õðü óêëçñüí æõãüí, åéò ôïí ïðïßïí
õðåâëÞèçóáí áäßêùò, äéüôé åðåêñÜôçóå ôüôå ôï äßêáéïí êáé ï äüëïò ôïõ
éó÷õñïôÝñïõ.»
ËÏÃÏÓ ÅÌÌ. ÔÓÏÕÄÅÑÏÕ ÓÔÇÍ ÊÑÇÔÇ (26/4/1941)
«Áãáðçôïß Óõìðïëßôáé,
Äåí ÷ñåéÜæåôáé íá åßðù ðïëëÜ ãéá íá óõíåííïçèþ ìå ôïõò óõìðáôñéþôáò
- 125 -
ìïõ. Ç ÊñÞôç, ôï áéþíéïí áõôü óýìâïëïí êÜèå áãþíïò êáé èõóßáò äéÜ ôçí
åëåõèåñßáí, ãßíåôáé êáé óÞìåñïí ç åó÷Üôç, áëëÜ êáé áíôáîßá ôçò óçìáóßáò
ôçò Ýðáëîéò ôùí åëåõèÝñùí ëáþí ôçò ÇðåéñùôéêÞò Åõñþðçò. Åéò äõï ÍÞ-
óïõò ìå óðïõäáßïõò ëáïýò Ý÷åé ôý÷åé ï åîáéñåôéêüò áõôüò êëÞñïò. Åéò ôçí
ìåãÜëçí ÍÞóïí ôùí Âñåôôáíþí êáé åéò ôçí ÍÞóïí ôùí ÅëëÞíùí. ÃåìÜôïé
êáñôåñßáí, åõøõ÷ßáí êáé èÝëçóéí ïé ëáïß ôùí íÞóùí áõôþí áãùíßæïíôáé
óÞìåñïí ôïí õðÝñôáôïí áãþíá äéÜ ôçí åëåõèåñßáí ôùí áíèñþðùí.»
ËÏÃÏÓ ÅÌÌ. ÔÓÏÕÄÅÑÏÕ ÓÅ ÐÑÏÃÅÕÌÁ ÔÇÓ ÅËËÇÍÉÊÇÓ

ÊÏÉÍÏÔÇÔÁÓ ËÏÍÄÉÍÏÕ (15/11/1941)
«... Ç ÅëëÜò äïîáóìÝíç ôñÝ÷åé ôþñá åðÜíù åéò ôéò ìáýñåò ñÜ÷åò ôùí
âïõíþí êáé ðåñéðáôåß åðÜíù áðü ôá áéìáôïâáììÝíá åñåßðéá ôùí ðüëåùí êáé
ôùí ÷ùñéþí ìáò. ÊÜôáóðñá íôõìÝíç êáé ìå ôïí öùôïóôÝöáíïí ôïõ ìáñôõñïò
åéò ôçí êåöáëÞí, äåí åßíáé ìüíç: áêïëïõèåßôáé áðü ôéò êüñåò ôçò, áãáðçìÝíåò
êáé ìïíéáóìÝíåò. Ôéò äéáêñßíåé êáíåßò åõêñéíþò áðü ôï íôýóéìü ôïõò: Íá ç
Ìáêåäïíßôéóóá, ç ÊñçôéêéÜ, ç Êõðñéþôéóóá, ç Ðåëëïðïíçóßá, ç Äùäåêáíç-
óßá, ç Ãéáííéþôéóóá, ç Âïñåéïçðåéñþôéóóá... ÓôïëéóìÝíåò ìå äÜöíç, áêïëïõ-
èïýí ôçí ìÜíá ôïõò ðñïò ôá åìðñüò... ðñïò ôçí Íßêçí, ç ïðïßá èá ôéò åíþóåé
ðÜëéí åí åéñÞíç...»
«... ìéá ÅëëÜäá ÷ëùìÞ áëëÜ Ýíäïîç, íá îáíáêôßæåé ôéò êáôåóôñáììÝíåò
ðüëåéò êáé ôá ÷ùñéÜ ôçò, åíùìÝíç êáé ìåãÜëç, Ý÷ïíôáò óôï ðëåõñü ôçò ôçí
Âüñåéï ¹ðåéñï, ôá ÄùäåêÜíçóá êáé ôçí Êýðñï...»24
ÑÁÄÉÏÖÙÍÉÊÏ ÌÇÍÕÌÁ ÔÓÏÕÄÅÑÏÕ ÓÔÏ BBC (31/12/1941)
«¸ëëçíåò èáññåßôå. Åããßæïìåí ðñïò ôçí ïëïêëÞñùóéí ôùí åèíéêþí ìáò

ðüèùí, ðñïò ìßáí Ðáôñßäá åèíïëïãéêþò êáé ãåùãñáöéêþò óõìðëçñïõìÝíçí,
ðñïò ìßáí ÅëëÜäá ðïõ åéò ôïí çèéêüí öùôïóôÝöáíïí, ï ïðïßïò ôçí ðåñéâÜëëåé
Þäç, èá ðñïóèÝóç êáé ôçí áßãëçí ìéáò íÝáò éó÷ýïò åíüò áíáíåùìÝíïõ ìåãá-
ëåßïõ ÷Üñéò åéò ôçí óõììåôï÷Þí ôçò åéò ôïí óõíå÷éæüìåíïí áãþíá, õðü ôçí
çãåóßáí ôïõ ÂáóéëÝùò ìáò.»
24
Ôï áðüóðáóìá áõôü äüèçêå áðü ôçí ê. Âéñãéíßá Ôóïõäåñïý, êüñç ôïõ ÅììáíïõÞë
Ôóïõäåñïý. Áðü ôï âéâëßï Ï ÅðéôÞäåéïò ÏõäÝôåñïò ôïõ Frank Weber, 1983, óåë. 165.
- 126 -
14
1947: ËÅÏÍÔÉÏÓ, Ï ÍÅÏÓ ÁÑ×ÉÅÐÉÓÊÏÐÏÓ - ÄÉÁÓÊÅÐÔÉÊÇ
Ç åêëïãÞ ôïõ Ëåïíôßïõ óôïí áñ÷éåðéóêïðéêü èñüíï Ýãéíå ìÝóá óå êëßìá

Ýíôáóçò êáé äé÷ïóôáóßáò. Ï èñüíïò äéåêäéêåßôï áðü ôïí áñ÷éåðßóêïðï Óéíáßïõ
Ðïñöýñéï êáé áðü ôïí ôïðïôçñçôÞ ôïõ èñüíïõ ìçôñïðïëßôç ÐÜöïõ Ëåüíôéï.
Ôïí ðñþôï õðïóôÞñéæå ç «Åèíéêüöñùí ÐáñÜôáîéò», üðùò áðåêáëåßôï ç
ðáñÜôáîç ðïõ ó÷çìáôéæüôáí áðü ôçí ÐÅÊ, ôï ÊÅÊ, ôç ÓÅÊ êáé áñéèìü
äçìÜñ÷ùí, åíþ ï äåýôåñïò õðïóôçñéæüôáí áðü ôçí «ÐáñÜôáîç ÅèíéêÞò
Óõíåñãáóßáò» ôçò ÁñéóôåñÜò, ðïõ áðïôåëïýóáí åêðñüóùðïé ôïõ ÁÊÅË ìå
äçìÜñ÷ïõò êáé åêðñïóþðïõò äéáöüñùí ðüëåùí êáé êïéíïôÞôùí. Ïé åêëïãÝò
äéåîÞ÷èçóáí óôéò 20 Éïõíßïõ 1947 êáé ï Ëåüíôéïò (ðïõ óçìåéùôÝïí äÞëùóå
üôé äåí åðéèõìåß êáé ïýôå áðïäÝ÷åôáé õðïøçöéüôçôá Þ åêëïãÞ, ìÜëéóôá
áíáêïßíùóå ôçí ðñüèåóÞ ôïõ íá áíá÷ùñÞóåé áðü ôçí Êýðñï êáé íá åãêáôá-
óôáèåß óôï ¢ãéï ¼ñïò) ðÝôõ÷å óáñùôéêÞ åðéêñÜôçóç, ðáñÜ ôç óõíå÷éæüìåíç
ÜñíçóÞ ôïõ íá äå÷èåß åêëïãÞ. Ùóôüóï, ïé åýóôï÷åò ðáñåìâÜóåéò ôïõ ÄÝñêùí
Éùáêåßì ðÝôõ÷áí íá ãßíåé áðïäåêôü ôï áðïôÝëåóìá ôçò åêëïãÞò êáé íá
áðïöåõ÷èåß êáôáóôñïöéêÞ óýãêñïõóç. ¸ôóé, ýóôåñá áðü ðïëëÜ ÷ñüíéá, ïé
êáìðÜíåò ôïõ Áãßïõ ÉùÜííç êôõðïýóáí ÷áñìüóõíá êáé ï ðñüåäñïò ôçò ÉåñÜò
Óõíüäïõ ìçôñïðïëßôçò ÄÝñêùí Éùáêåßì ðñïóöþíçóå ôïí åøçöéóìÝíï êáé ôïõ
åíå÷åßñéóå ôï áñ÷éåðéóêïðéêü óêÞðôñï.
ÁìÝóùò ìåôÜ ôçí åêëïãÞ ôïõ ï Ëåüíôéïò, ðïõ åß÷å íá áíôéìåôùðßóåé
óùñåßá êáõôþí êáé åðåéãüíôùí ðñïâëçìÜôùí, âñÝèçêå êÜôù áðü ôçí ðßåóç
êáé ôïí Ýëåã÷ï ôïõ Êõñçíåßáò Ìáêáñßïõ êáé ôçò äåîéÜò ðáñÜôáîçò, ç ïðïßá
áöïý äåí ìðüñåóå íá åêëÝîåé ôï äéêü ôçò õðïøÞöéï åãêïëðþèçêå ôïí íÝï
áñ÷éåðßóêïðï. Ï Ëåüíôéïò äåí áêïëïýèçóå ôç ãñáììÞ ôïõ ÁÊÅË óå ìéá
óåéñÜ èåìÜôùí áíôéäéêßáò, üðùò ç âáóéëåßá ðïõ ðñïêáëïýóå äé÷áóìü ìåôáîý
- 127 -
ÁñéóôåñÜò êáé ÄåîéÜò, êáé ìå åãêýêëéü ôïõ Ýäéíå ïäçãßåò íá ôåëåóôïýí

äïîïëïãßåò ãéá ôçí ïíïìáóôéêÞ åïñôÞ ôïõ âáóéëéÜ Ðáýëïõ. Åðßóçò áñíÞèçêå
íá ìåôÜó÷åé óôï Ðáíïñèüäïîï Åêêëçóéáóôéêü ÓõíÝäñéï ðïõ óõãêÜëåóå óôç
Ìüó÷á ï ÐáôñéÜñ÷çò Ìüó÷áò ÁëÝîéïò. Ôï ðéï êáõôü æÞôçìá üìùò Þôáí ç
ÄéáóêåðôéêÞ ðïõ ìåëåôïýóå íá óõãêáëÝóåé ï êõâåñíÞôçò ëüñäïò Ãïõßíóôåñ
(Winster) êáé ãéá ôçí ïðïßá õðÞñ÷áí äéáöïñåôéêÝò áíôéìåôùðßóåéò áðü ôç
ÄåîéÜ êáé ôçí ÁñéóôåñÜ. Äéáâïõëåýèçêå êáé ðñïóðÜèçóå íá ãåöõñþóåé ôéò
äéáöïñÝò, áëëÜ êáôÝëçîå óôï óõìðÝñáóìá üôé Þôáí áãåöýñùôåò. Ïýôå êïéíÞ
óýóêåøç ìå ôçí ÁñéóôåñÜ äåí äå÷üôáí ï Êõñçíåßáò. Ç áíáããåëßá ôçò
áðüöáóçò ôïõ ÊõâåñíÞôç íá ðñï÷ùñÞóåé óôç óýãêëçóç ôçò ÄéáóêåðôéêÞò
ÓõíÝëåõóçò, óýìöùíá ìå ôéò áðïöÜóåéò ôïõ Ïêôùâñßïõ 1946, ðñïêÜëåóå
áðÜíôçóç ôïõ Ëåüíôéïõ, ï ïðïßïò ìå Ýíá éóôïñéêü äéÜããåëìá ðïõ áðçýèõíå
óôéò 12 Éïõëßïõ ðñïò ôïí ëáü, ôüíéæå üôé áðïäï÷Þ ôçò ðñüóêëçóçò èá
óÞìáéíå áðïäï÷Þ ôçò ðáñÜôáóçò ôçò äïõëåßáò êáé êÜëåóå ôïí ÊõâåñíÞôç íá
äéåíåñãÞóåé äçìïøÞöéóìá ãéá íá äéáðéóôþóåé üôé ï êõðñéáêüò ëáüò äåí èÝëåé
ÓõíôÜãìáôá áëëÜ Ýíùóç ìå ôçí ÅëëÜäá. Ôï ÁÊÅË ôÜ÷èçêå õðÝñ ôçò
óõììåôï÷Þò óôç ÄéáóêåðôéêÞ, åíþ ï íÝïò áñ÷éåðßóêïðïò åíáíôßïí, ãåãïíüò
ðïõ óÞìáíå êáé ôçí åðéâåâáßùóç ôïõ äéáæõãßïõ ôïõò.
Ïé éêáíüôçôåò êáé ôá ðñïóüíôá ôïõ Ëåüíôéïõ öÜíçêáí êÜôù áðü ôéò
Üêñùò áíôßîïåò óõíèÞêåò óôç äéÜñêåéá ôçò ôïðïôçñçôåßáò ôïõ. Äõóôõ÷þò, ç
áñ÷éåðéóêïðßá ôïõ äéÜñêåóå ìüíï 36 ìÝñåò. Ìéá ÷ñüíéá ðÜèçóç áìõãäáëßôé-
äáò ôïí Ýñéîå óôï êñåâÜôé üðïõ, ìÝóá óå øçëü ðõñåôü, åêïéìÞèç óôéò 26
Éïõëßïõ 1947, óå çëéêßá 60 ÷ñüíùí.
ÅÍÈÑÏÍÉÓÔÇÑÉÏÓ ËÏÃÏÓ ËÅÏÍÔÉÏÕ (20/6/1947)
«Ç ðåñß åìÝ Èåßá ÓõãêáôÜâáóéò áöáéñåß áðü ôïõ ëïãéêïý ìïõ ðÜóáí
óêÝøéí êáé ç áãÜðç ôçí ïðïßáí åäåßîáôå óåéò, ï Óåâáóôüò áäåëöüò êáé éäßùò
ç áãÜðç ôïõ Áäåëöïý Ìçôñïðïëßôïõ Êõñçíåßáò, ê. Ìáêáñßïõ êáé ôùí
Ãåíéêþí Áíôéðñïóþðùí, êëçñéêþí êáé ëáúêþí, êáé Áãßùí ÇãïõìÝíùí êáé
ÏööéêéÜëùí, ç õðÝñ åìïý øÞöïò, ðñï ðáíôüò äå ôïõ Åëëçíéêïý Êõðñéáêïý
ëáïý ç ðñïò åìÝ áãÜðç êáé ç øÞöïò, ìå êÜìíïõí êáôÜ ôçí óôéãìÞí áõôÞí
áé÷ìÜëùôïí üëùí çìþí êáé ìå çíÜãêáóáí íá êëßíù ôïí áõ÷Ýíá ðñï ôïõ
èåßïõ ñÞìáôïò.
¹êïõóá üóá ï Óåâáóôüò Ðñüåäñïò, ¢ãéïò ÄÝñêùí ê. Éùáêåßì óõìâïõ-
- 128 -
ëåõôéêÜ ðñïò åìÝ åßðå êáé Ýèåóá ôáýôá åí ôç êáñäßá ìïõ êáé èá ðñïóðáèÞóù
ðÜóç èõóßá íá åêðëçñþóù ôï êáèÞêïí ìïõ ìå ôáò áóèåíåßò ìïõ äõíÜìåéò.
ÐñïóöÝñù åéò üëïõò êëÜäï åëáßáò, åéñÞíçí, áãÜðçí, ïìüíïéáí êáé óåâá-
óìüí ðñïò áëëÞëïõò. Óõã÷ùñþ üëïõò üóïé Ýðôáéóáí åéò åìÝ êáé ðáñáêáëþ
üëïõò üóïé Ý÷ïõí êÜôé åíáíôßïí ìïõ íá ìå óõã÷ùñÞóïõí.
Óáò åõ÷áñéóôþ êáé ðÜëéí êáé ìç èÝëùí íá óáò êïõñÜóù ëÝãù üôé èá
ðñïóðáèÞóù ðÜóç èõóßá íá åßìáé ðéóôüò äïýëïò ôïõ ×ñéóôïý êáé ðéóôüò
õðçñÝôçò ôçò Ðáôñßäïò. Èá ðñïóðáèÞóù íá êÜìù ôï êáèÞêïí ìïõ ðñïò
üëïõò êáé íá åðïõëþóùìåí ôáò ðëçãÜò ôçò Áãßáò ìáò Åêêëçóßáò, êáé üëïé
ìáæß, õðü ôçí åðßôéìïí ðñïåäñßáí ôïõ Óåâáóôïý ìïõ åí ×ñéóôþ, Ìçôñïðïëß-
ôïõ Êõñçíåßáò Ìáêáñßïõ, êáé ìå ôçí âïÞèåéáí ôïõ Õøßóôïõ, íá çãçèþìåí
ôïõ Åèíéêïý çìþí áãþíïò ðñïò áðïêáôÜóôáóéí ôçò äïýëçò Ðáôñßäïò, äéÜ
ôçí ôá÷åßáí ¸íùóéí ìåôÜ ôçò Ìçôñüò Çìþí ÅëëÜäïò.»
ÄÉÁÃÃÅËÌÁ ÁÑ×ÉÅÐÉÓÊÏÐÏÕ ËÅÏÍÔÉÏÕ (12/7/1947)
«Ìå ðñáãìáôéêÞí ïäýíçí êáé êáôÜðëçîéí áíÝãíùóåí ï Åëëçíéêüò Êõ-

ðñéáêüò Ëáüò ôï õðü çìåñïìçíßáí 9 Éïõëßïõ 1947 ÄéÜããåëìá ôçò Á.Å. ôïõ
ÊõâåñíÞôïõ Ëüñäïõ Ãïõßíóôåñ, áðåõèõíèÝí êáôÜ ôçí ìåôáðïëåìéêÞí ôáýôçí
ðåñßïäïí, êáè çí ç áëýôñùôïò çìþí ÅëëçíéêÞ ÍÞóïò áíÝìåíåí åíáãùíßùò
ôçí ðñáãìÜôùóéí ôïõ ìïíáäéêïý êáé áíáëëïéþôïõ áéôÞìáôïò ôçò Åíþóåùò
áõôÞò ìåôÜ ôçò åëåõèÝñáò Ìçôñüò ÅëëÜäïò.
Ëçóìïíïýóá ç êñáôïýóá Äýíáìéò ôáò êáôÜ ôïí ôåëåõôáßïí ðüëåìïí äéá-
êçñýîåéò áõôÞò ðåñß áõôïäéáèÝóåùò êáé åëåõèåñßáò ôùí ëáþí, ôùí ïðïßùí
äéáêçñýîåùí ç åöáñìïãÞ åßíáé ïõóéþäçò õðï÷ñÝùóéò áõôÞò, ëçóìïíïýóá ôáò
õðÝñ ôçò ðñáãìáôþóåùò ôùí äéáêçñõ÷èåéóþí ôïýôùí áñ÷þí êáé éäåïëïãéêþí
ôïõ ðïëÝìïõ óêïðþí ôåñáóôßáò èõóßáò ôçò óõììÜ÷ïõ áõôÞò ÅëëÜäïò êáé
ôçò ÅëëçíéêÞò çìþí ÌåãáëïíÞóïõ, äéÜ ôïõ ÄéáããÝëìáôïò ôçò 9çò Éïõëßïõ
áíôß ôçò Åíþóåùò ðñïóöÝñåé áýôç åéò ôïí Êõðñéáêüí Ëáüí ôçí ìÜ÷áéñáí,
ßíá ïýôïò ìå ôáò éäßáò ôïõ ÷åßñáò óöáãéÜóç ôï åèíéêüí áõôïý äßêáéï. Êáèüôé
åßíáé áíáìöéóâçôÞôùò ðñüäçëïí üôé åéò ôïýôï êáôáôåßíåé ïéáäÞðïôå óõíåñãá-
óßá ôïõ Êõðñéáêïý Ëáïý ðñïò åðåîåñãáóßáí ÓõíôÜãìáôïò êáé åßíáé áõôïíü-
çôïí üôé äéÜ ôçò ôïéáýôçò óõíåñãáóßáò åí ôç ÓõìâïõëåõôéêÞ Óõíåëåýóåé
åðéæçôåßôáé íá ðñïóõðïãñÜøåé ï Êõðñéáêüò Ëáüò ôçí óõíÝ÷éóéí ôçò äïõëåßáò
ôïõ.
Ï Êõðñéáêüò Ëáüò êáé êáôÜ ôçí êñéóéìùôÜôçí áõôÞí óôéãìÞí ôçò
- 129 -
åèíéêÞò ôïõ æùÞò, ïñèïýìåíïò ïìüöùíïò êáé áäÜìáóôïò, èá áðïöýãç ôçí

óêçíïèåôçèåßóáí ðáãßäá ðñïò ÷áñáêôçñéóìüí áõôïý ùò åèåëïäïýëïõ, åìöáíß-
æùí üëçí ôçí ðáôñéùôéêÞí áõôïý èÝñìçí êáé ðïëéôéêÞí ùñéìüôçôá. Êáé äåí
èá åðéôñÝøç ïýôù íá ôïñðéëëéóèÞ äéÜ ôçò ÓõìâïõëåõôéêÞò Óõíåëåýóåùò ç
èÝëçóéò áõôïý, ç ôïóÜêéò ôåëåõôáßùò äéáäçëùèåßóá õðü ôïõ Óõìâïõëßïõ
Åèíáñ÷ßáò Êýðñïõ, äéÜ ôïõ ðñïò ôïí Ðñùèõðïõñãüí ôçò ÌåãÜëçò Âñåôôá-
íßáò ôçëåãñáöÞìáôïò ôçò 23çò Ïêôùâñßïõ 1946, äéÜ ôçò åí Ëïíäßíù äñÜóå-
ùò ôçò ÊõðñéáêÞò ÅèíéêÞò Ðñåóâåßáò, äéÜ ôïõ ÕðïìíÞìáôïò ðñïò ôïí
¢ããëïí Ðñùèõðïõñãüí çìåñ. 29çò Ìáúïõ 1946, äéÜ ôùí ØçöéóìÜôùí ôïõ
Ðáãêõðñßïõ Óõëëáëçôçñßïõ ôçò 16çò Öåâñïõáñßïõ 1947, äéÜ ôïõ ðñïò ôçí
Á.Å. ôïí ÊõâåñíÞôçí Ëüñäïí Ãïõßíóôåñ ÕðïìíÞìáôïò ôçò 22áò Ìáñôßïõ
1947, êáèþò êáé äéÜ ôïõ ÁíáêïéíùèÝíôïò ôçò Åèíáñ÷ßáò çìåñ. 16çò Áðñé-
ëßïõ 1947.
ÅÜí ç êñáôïýóá Äýíáìéò Þèåëå íá åîáêñéâþóç ôçí ôüóïí äéÜ÷õôïí åíù-
ôéêÞí áîßùóéí ôïõ ëáïý, Þ ôçí èÝëçóéí áõôïý ðñïò áðüññéøéí óõíôáãìáôéêþí
ìåôáññõèìßóåùí, þöåéëåí áýôç íá ðñïêáëÝóç ÄçìïøÞöéóìá, Þ íá ðñïêçñýîç
ãåíéêÜò åëåõèÝñáò åêëïãÜò åéäéêþò åðß ôïýôù (ìå áíôéðñïóþðïõò êáô áíá-
ëïãßáí ôïõ ðëçèõóìïý ôùí óõíïßêùí óôïé÷åßùí), ïðüôå èá áíôåëáìâÜíåôï
âÝâáéá óáöþò ç ÊõâÝñíçóéò, üôé ôï ìüíïí êáé ïìüèõìïí ôïõ Êõðñéáêïý Ëáïý
áßôçìá åßíáé ç ¸íùóéò ôçò Êýðñïõ ìåôÜ ôçò ÅëëÜäïò, äçëáäÞ ç áðåëåõèÝ-
ñùóéò áõôïý áðü ôçò îåíïêñáôßáò, áðïññéðôïìÝíùí ïéùíäÞðïôå óõíôáãìáôé-
êþí ìåôáññõèìßóåùí Þ ðïëéôéêþí åëåõèåñéþí õðü ôïí îåíéêüí æõãüí.
Áíôß üìùò ôïõ Äçìïøçößóìáôïò, Þ ôùí ãåíéêþí åðß ôïýôù åêëïãþí, äé
ùí èá åíåöáíßæåôï åãêýñùò ç ãíçóßá ôïõ ôüðïõ èÝëçóéò, ç ÊõâÝñíçóéò
áôõ÷þò åðåíüçóå ôçí äéÜ ôïõ ðñïêëçôéêïý ÄéáããÝëìáôïò êáôáñôéæïìÝíçí
ÓõìâïõëåõôéêÞí ÓõíÝëåõóéí, ìáôáßùò åðéæçôïõìÝíïõ íá óõãêáëõöèÞ ï ðñáã-
ìáôéêüò ôçò ôïéáýôçò óõíèÝóåþò ôçò óêïðüò, êáé ðåñéöñïíïõìÝíïõ ðáñáäü-
îùò ôïõ õðü äçìïêñáôéêþí êõâåñíÞóåùí ãåíéêþò áíåãíùñéóìÝíïõ óõóôÞìá-
ôïò åêöñÜóåùò ôçò ëáúêÞò èåëÞóåùò. Ôá óõìöÝñïíôá ôùí êïéíïôÞôùí Þ
ìåéïíïôÞôùí êáé ëïéðÜ, ðåñß ùí ðïéåßôáé ìíåßáí ôï ÄéÜããåëìá, èá çäýíáíôï
êáé åéò ôçí ðåñßðôùóéí ðñïóöõãÞò åéò ôï óýóôçìá ôçò äéÜ ãåíéêþí åêëïãþí
åîáêñéâþóåùò ôçò ëáúêÞò èåëÞóåùò, ðëÞñùò íá ðñïóôáôåõèïýí äé åéäéêþí
ðñïíïéþí åí ðíåýìáôé äéêáéïóýíçò.
Åíþ ôï ÄéÜããåëìá ðñïïñßæåôáé íá åîáããåßëç ôçí åöáñìïãÞí åí Êýðñù
äçìïêñáôéêþí äÞèåí åëåõèåñéþí, åí ôïýôïéò áõôÞ áýôç ç óýíèåóéò ôçò Óõì-
- 130 -
âïõëåõôéêÞò Óõíåëåýóåùò âáóéæïìÝíç åðß ðñïôýðùí áíôéäçìïêñáôéêþí êáé

öáóéóôéêþí, äßäåé êáßñéïí ðëÞãìá êáôÜ ôùí äçìïêñáôéêþí áíôéëÞøåùí.
ÅÜí ç ÊõâÝñíçóéò åðéæçôÞ íá ðåñéöñïõñÞóç êáé êáôï÷õñþóç ôçí äéáöáíÞ
ðñïóðÜèåéÜí ôçò ðñïò áëëïßùóéí ôçò ãíçóßáò èåëÞóåùò êáé ôùí ðñáãìáôé-
êþí áðüøåùí ôçò ÍÞóïõ, Þôéò ìüíïò åéò ôçí ìåôÜ ôçò ÅëëÜäïò ¸íùóéí èá
áíåýñç ôçí ðñáãìÜôùóéí ðÜóçò áëçèéíÞò åõôõ÷ßáò, Ý÷åé áö åôÝñïõ êáé ï
ôüðïò ïýôïò ôï äéêáßùìá êáé ôçí õðï÷ñÝùóéí íá áìõíèÞ êáôÜ ôçò ôïéáýôçò
áäßêïõ ôáêôéêÞò êáé íá ðåñéöñïõñÞóç ôï äßêáéïí áõôïý, ìç êáèéóôÜìåíïò
óõíåñãüò êáé óõíÝíï÷ïò åéò ôáò ôïéáýôáò êõâåñíçôéêÜò ðñïóðáèåßáò. Ï Êõ-
ðñéáêüò Ëáüò åí ðÜóç ðåñéðôþóåé äåí äýíáôáé íá äåóìåõèÞ äéÜ ôçò ðñïóå-
ëåýóåùò óõíåñãáóßáò Þ áðïöÜóåùò ïéùíäÞðïôå ìåëþí ôïéáýôçò Óõìâïõëåõ-
ôéêÞò Óõíåëåýóåùò, ç ïðïßá, ùò óõíôßèåôáé, äåí äýíáôáé ðñïöáíþò íá äéåñ-
ìçíåýóç ôï ðñáãìáôéêüí ôïõ ôüðïõ öñüíçìá êáé áîßùóéí.
Ï Êõðñéáêüò Ëáüò èá óõíå÷ßóç ïìüèõìïò ôïí éåñüí êáé íüìéìïí áãþíá
ôïõ õðÝñ ôçò Åíþóåùò áõôïý ìåôÜ ôçò Ìçôñüò Ðáôñßäïò ìÝ÷ñé ðñáãìáôþ-
óåùò áõôÞò, êëåßùí ôá þôá ðñïò ôáò ïéáóäÞðïôå åðáããåëßáò ôïõ Êõâåñíç-
ôéêïý ÄéáããÝëìáôïò, ôïõ ïðïßïõ êáé áõôÞ ç çìÝñá ôçò åêäüóåùò êáèéóôÜ
äéôôþò áðïöñÜäá ôçí 9çí Éïõëßïõ.
Ï Êõðñéáêüò Ëáüò áíôéëáìâÜíåôáé üôé åõñßóêåôáé êáôÜ ôçí óôéãìÞí
ôáýôçí åéò ôçí éóôïñéêùôÝñáí êáìðÞí ôçò ìáêñÜò ôïõ Éóôïñßáò êáé üôé ðÜóá
ðáñÝëêõóéò ôçò äéÜ ôçò Åíþóåùò ëýóåùò ôïõ Êõðñéáêïý æçôÞìáôïò èá
åóÞìáéíå ðáñÜôáóéí áöïñÞôïõ äïõëåßáò. Åí üøåé ôçò áíôéëÞøåùò ôáýôçò
çíùìÝíïò êáé ðåéèáñ÷þí åéò ôáò õðïäåßîåéò ôïõ õðåñôÜôïõ êáèÞêïíôïò ðñïò
ôçí ðáôñßäá êáé ôçí åëåõèåñßáí, èá óõíå÷ßóç ìåôÜ óèÝíïõò êáé ðßóôåùò ôïí
éåñüí ôïõ áãþíá ãíùñßæùí üôé Ý÷åé ðáñÜ ôï ðëåõñüí ôïõ ïëüêëçñïí ôï
Åëëçíéêüí ¸èíïò ùò áðåäåß÷èç êáé äéÜ ôïõ Øçößóìáôïò ôçò ÂïõëÞò ôùí
ÅëëÞíùí, üðåñ áîéïß, ïìüöùíïí êáé åíéáßïí, ðáñÜ ôçò ößëçò êáé óõììÜ÷ïõ
ÄõíÜìåùò ôçí åöáñìïãÞí ôùí êïéíþí áñ÷þí ôçò åëåõèåñßáò, ôçò äéêáéïóýíçò
êáé ôçò áõôïäéáèÝóåùò ôùí ëáþí.
ÆÞôù ç ¸íùóéò, êáé ìüíïí ç ¸íùóéò!
Ï Êýðñïõ ËÅÏÍÔÉÏÓ
ÓÜââáôïí, 12 Éïõëßïõ 1947»
- 131 -
15
1950: ÅÍÙÔÉÊÏ ÄÇÌÏØÇÖÉÓÌÁ.
ÓÕÍÏÄÉÊÇ ÅÃÊÕÊËÉÏÓ «ÁÎÉÏÕÌÅÍ...»
ÌåôÜ ôçí Üñíçóç åðáíåéëçììÝíùí ðñïóêëÞóåùí êáé ðñïêëÞóåùí ðñïò

ôéò âñåôáíéêÝò áñ÷Ýò íá äéåíåñãÞóïõí äçìïøÞöéóìá ãéá íá äéáöáíåß ç ðñáã-
ìáôéêÞ èÝëçóç ôïõ êõðñéáêïý ëáïý, ç Åèíáñ÷ßá áíáëáìâÜíåé ç ßäéá ôç
äéïñãÜíùóç äçìïøçößóìáôïò óôéò 15 Éáíïõáñßïõ 1950. Óôçí ðñáãìáôéêüôç-
ôá äåí åðñüêåéôï ãéá åñþôçìá óôï ïðïßï êáëåßôï ï ëáüò íá øçößóåé ìå Ýíá
íáé Þ Ýíá ü÷é, üðùò óõìâáßíåé óôá äçìïøçößóìáôá, áëëÜ ãéá óõãêÝíôñùóç
õðïãñáöþí ìå óõãêåêñéìÝíï áßôçìá (Áîßùóç õðÝñ ôçò ¸íùóçò ôçò Êýðñïõ
ìå ôçí ÅëëÜäá). Ç éäÝá ôçò óõãêÝíôñùóçò õðïãñáöþí óáí ìÝôñï ðßåóçò ãéá
ôçí åöáñìïãÞ ôïõ äéêáéþìáôïò ôçò áõôïäéÜèåóçò ãåííÞèçêå óôïõò êüëðïõò
ôçò ÁñéóôåñÜò, ç ïðïßá áðü ôï 1949 áíÞããåéëå ôçí ðñüèåóÞ ôçò íá óõãêå-
íôñþóåé õðïãñáöÝò õðÝñ ôçò Ýíùóçò. Ç Åèíáñ÷ßá, õðü ôçí êáèïäÞãçóç ôïõ
Ìáêáñßïõ, íåáñïý ôüôå ìçôñïðïëßôç Êéôßïõ, ôïõ êáôïðéíïý áñ÷éåðéóêüðïõ
Ìáêáñßïõ Ã´, èÝëçóå íá ðåñÜóåé êÜôù áðü ôï äéêü ôçò Ýëåã÷ï ôïí åíùôéêü
áãþíá êáé, ãéá íá ìçí áöÞóåé ôçí ÁñéóôåñÜ íá ðñùôáãùíéóôåß, áíáããÝëëåé
üôé áíáëáìâÜíåé ç ßäéá ôç äéïñãÜíùóç ôïõ äçìïøçößóìáôïò. Ôï ÁÊÅË
áêõñþíåé ôá äéêÜ ôïõ ó÷Ýäéá êáé êáëåß ôá ìÝëç êáé ôïõò ïðáäïýò ôïõ íá
óõììåôÜó÷ïõí óôï åíùôéêü äçìïøÞöéóìá ôçò Åèíáñ÷ßáò. Ôï äçìïøÞöéóìá
äéåîÞ÷èç óå äõï óõíå÷üìåíåò ÊõñéáêÝò (15 êáé 22 Éáíïõáñßïõ 1950) êáé ó
áõôü Ýëáâáí ìÝñïò ôï óýíïëï ó÷åäüí ôùí ÅëëÞíùí ôçò Êýðñïõ, áëëÜ êáé
áñêåôïß Ôïõñêïêýðñéïé.
ÂÝâáéá ç åðßóçìç èÝóç ôùí Ôïõñêïêõðñßùí óôï åíùôéêü äçìïøÞöéóìá
Þôáí áñíçôéêÞ, ïñãÜíùóáí êáé äéáäçëþóåéò ãéá íá ôï êáôáäéêÜóïõí, ï äå äñ
- 132 -
Êïõôóéïýê æÞôçóå áðü ôïí ¢ããëï êõâåñíÞôç ¢íôñéïõ Ìð. ÑÜéô (Andrew B.
Wright) ôçí áðáãüñåõóç ôïõ äçìïøçößóìáôïò.
Êáé ç åðßóçìç ÁèÞíá üìùò õðÞñîå áñíçôéêÞ, ï äå ðñùèõðïõñãüò ÉùÜí-
íçò Èåïôüêçò, óôéò 10 Éáíïõáñßïõ, äéá÷þñéæå ôç èÝóç ôçò ÁèÞíáò áðü ôï
äçìïøÞöéóìá êáé áíáêáëïýóå áðü ôç Ëåõêùóßá ôïí ðñüîåíü ôçò ÁëÝîç
ËéÜôç.
Óôéò 29 Éáíïõáñßïõ 1950 åêäüèçêå óõíïäéêÞ åãêýêëéïò ìå ôá áðïôåëÝ-
óìáôá ôïõ äçìïøçößóìáôïò, ç ïðïßá áíáããÝëèçêå ôáõôü÷ñïíá óå üëïõò ôïõò
éåñïýò íáïýò ôçò íÞóïõ.
Ç ÓÕÍÏÄÉÊÇ ÅÃÊÕÊËÉÏÓ
«ÁÎÉÏÕÌÅÍ ÔÇÍ ÅÍÙÓÉÍ ÔÇÓ ÊÕÐÑÏÕ ÌÅ ÔÇÍ ÅËËÁÄÁ

Ôï õðü ôçò Åèíáñ÷ßáò ðñïêçñõ÷èÝí ÄçìïøÞöéóìá äéåîÞ÷èç, ÷Üñéôé èåßá,
áéóßùò, åéñçíéêþò, åí ðëÞñåé ôÜîåé êáé åõðñåðåßá, êáôÜ ôñüðïí áäéáìöéóâç-
ôÞôùò áäéÜâëçôïí, ùò ôïýôï, ðñïò ôéìÞí õìþí, äéåðéóôþèç êáé ðáñÜ ôùí
ðáñáêïëïõèçóÜíôùí ôçí äéåíÝñãåéáí ôïýôïõ áíôáðïêñéôþí îÝíùí åöçìåñßäùí,
åéäéêþò åðß ôïýôù åëèüíôùí åéò ôçí ÍÞóïí çìþí, åóçìåßùóå äå üíôùò
áðüëõôïí åðéôõ÷ßáí, ðÜíôùí ìåô åíèïõóéáóìïý äéáäçëùóÜíôùí ôçí áîßùóéí
áõôþí ðñïò ôçí ¸íùóéí ôçò Êýðñïõ ìåôÜ ôçò Ìçôñüò ÅëëÜäïò. ( )
Ðáíçãõñéêþò ïýôù êáé èñéáìâåõôéêþò äéåôñáíþèç êáé åíþðéïí ðÜíôùí,
åíþðéïí ÊõâåñíÞóåùí êáé ëáþí, äéåêçñý÷èç ç ìïíáäéêÞ, ïìüèõìïò, óôåññÜ
êáé áäÜìáóôïò èÝëçóéò ôïõ Åëëçíéêïý Êõðñéáêïý ëáïý, ôçò ìåãßóôçò ðëåéï-
íüôçôïò ôçò ÅëëçíéêùôÜôçò ôáýôçò ÌåãáëïíÞóïõ, üðùò åíùèÞ ìåôÜ ôçò
åëåõèÝñáò Ìçôñüò ÅëëÜäïò, óõíôáõôßóç ôáò ôý÷áò ôïõ ìåô áõôÞò.
Åßíáé áîßá ðÜóçò åîÜñóåùò ç ðñïò ôïí åèíéêüí çìþí áãþíá åðéäåé÷èåßóá
åê ìÝñïõò ôïõ Ðáíåëëçíßïõ âáèõôÜôç óõìðÜèåéá êáé áäåëöéêÞ áëëçëåããýç.
Ôüìïí ïëüêëçñïí áðïôåëïýóé ôá ðñïò ôçí Åèíáñ÷ßáí áðïóôáëÝíôá åî ÅëëÜ-
äïò êáé ðáñÜ ôùí üðïõ ãçò áðïäÞìùí ÅëëÞíùí ôçëåãñáöÞìáôá, ãñÜììáôá,
øçößóìáôá, äéáðíåüìåíá áðü âáèý áäåëöéêüí áßóèçìá, äéáöëåãüìåíá áðü ôïí
æùçñüí ðüèïí íá ßäùóéí çìÜò åëåõèÝñïõò, çíùìÝíïõò ìåô áõôþí, óõíáðï-
ëáýïíôáò ôïõ áíåêôéìÞôïõ äþñïõ ôçò åëåõèåñßáò, ðçãÞò êáé áéôßáò üëùí ôùí
áãáèþí ôïõ áíèñþðïõ. ( )
¸ëëçíåò Êýðñéïé,
ÓõãêåêñéìÝíùò ôá áðïôåëÝóìáôá ôïõ Äçìïøçößóìáôïò Ý÷ïõóéí ïýôù:
- 133 -
Ïé åããñáöÝíôåò åéò ôïõò êáôáëüãïõò ùò äéêáéïýìåíïé íá õðïãñÜøùóé ôï

Åíùôéêüí ÄçìïøÞöéóìá ¸ëëçíåò Êýðñéïé áíÝñ÷ïíôáé åéò 224.747. Åê ôïý-
ôùí õðÝãñáøáí ïé 215.108, Þôïé ðåñß ôá 96%. ÅÜí äå ëçöèÞ õðüøç üôé ç
ÊõâÝñíçóéò áðçãüñåõóå ñçôþò åéò ôïõò õðáëëÞëïõò ê.ëð. íá õðïãñÜøùóé,
ôüôå åõëüãùò êáôáëÞãïìåí åéò ôï óõìðÝñáóìá üôé óýìðáò ï Åëëçíéêüò
Êõðñéáêüò ëáüò äéåôñÜíùóå êáôÜ ôïí ðëÝïí êáôçãïñçìáôéêüí ôñüðïí ôçí
áîßùóßí ôïõ äéÜ ôçí ¸íùóéí ìåôÜ ôçò Ìçôñüò ÅëëÜäïò.
( ) Ç Åèíáñ÷ßá èá ðñïâÞ ðåñáéôÝñù åéò ôá åíäåéêíõüìåíá áíáãêáßá
äéáâÞìáôá, üðùò áîéïðïéÞóç ôçí ïìüèõìïí èÝëçóéí õìþí. Åðáéíïýóá õìÜò
äéÜ ôçí ìÝ÷ñé ôïýäå áîéïðñåðÞ äéáãùãÞí, ðáñáêáëåß õìÜò óõã÷ñüíùò ßíá
åììåßíçôå åí ôç êáëÞ ôáýôç ïäþ. Áíáìåßíáôå óôáèåñïß, ìå Þñåìïí ôçí
øõ÷Þí êáé âåâáßáí ôçí ðåðïßèçóéí, ôçí áéóßáí Ýêâáóéí ôïõ åèíéêïý çìþí
áãþíïò. Áíáìåßíáôå ìå áêñÜäáíôïí ôçí ðßóôéí üôé ï ôùí èáõìáóßùí Èåüò,
ï äåóìåýùí êáé ðÜëéí åîÜãùí, ï ôáðåéíþí êáé áýèéò áíõøþí, ï ôïéò ìåí
õðåñçöÜíïéò áíôéôáóóüìåíïò, ôáðåéíïßò äå äéäïýò ÷Üñéí èá ðëçñþóç ôá÷Ýùò
ôïí íüìéìïí êáé äßêáéïí õìþí ðüèïí, áðïäßäùí åéò ôáò öéëïóôüñãïõò ìçôñéêÜò
áãêÜëáò ôçí îåíïêñáôïýìåíçí ðåñéêáëëÞ ôáýôçí íýìöçí ôçò Ìåóïãåßïõ.
Ìå ðëÞñç ðåñß ôïýôïõ âåâáéüôçôá, åê âáèïõò áãáëëïìÝíçò êáé åõãíþìï-
íïò ðñïò ôïí Èåüí øõ÷Þò, áíáöùíïýìåí:
ÆÞôù ç ðñïóå÷Þò ¸íùóéò!
ÄéÜðõñïé ðñïò Êýñéïí åõ÷Ýôáé
Ï Êýðñïõ ÌÁÊÁÑÉÏÓ
Ï ÐÜöïõ ÊËÅÏÐÁÓ
Ï Êéôßïõ ÌÁÊÁÑÉÏÓ
Ï Êõñçíåßáò ÊÕÐÑÉÁÍÏÓ
Åí ôç É. Áñ÷éåðéóêïðÞ Êýðñïõ
ôç 27ç Éáíïõáñßïõ 1950»
- 134 -
16
1953: ÁËÅÎÁÍÄÑÏÓ ÐÁÐÁÃÏÓ. ÓÕÍÁÍÔÇÓÇ ÌÅ ÁÍÔÏÍÕ ÇÍÔÅÍ
Ôï 1953 ï Âñåôáíüò õðïõñãüò Åîùôåñéêþí ¢íôïíõ ¹íôåí (Anthony

Eden) âñéóêüôáí óôçí ÅëëÜäá ãéá áíÜññùóç, ìåôÜ áðü åã÷åßñéóç. Ï ðñù-
èõðïõñãüò Áë. ÐáðÜãïò èåþñçóå ôçí ðáñïõóßá ôïõ ìïíáäéêÞ åõêáéñßá ãéá íá
îåêáèáñßóåé óå öéëéêü êëßìá ôéò óêÝøåéò ôçò åëëçíéêÞò êõâÝñíçóçò áíáöïñé-
êÜ ìå ôï Êõðñéáêü. ÓõíáíôÞèçêáí óôéò 22 Äåêåìâñßïõ óôç âñåôáíéêÞ
ðñåóâåßá.
Ç óõíÜíôçóç åêåßíç êñßíåôáé áðïöáóéóôéêÞ ãéá ôéò ðåñáéôÝñù åîåëßîåéò
ôïõ Êõðñéáêïý êáé åéäéêÜ ãéá ôï ìåßæïí èÝìá ôçò ðñïóöõãÞò ôçò ÅëëÜäáò
óôïí ÏÇÅ (óôá ðëáßóéá ôïõ øçößóìáôïò ôçò 16/12/1952, ãéá áõôïäéÜèåóç
ôùí ëáþí).
ÌåôÜ áðü ìéá åðßìïíç êáé Üãïíç ðñïóðÜèåéá ôïõ ÐáðÜãïõ íá áñ÷ßóåé
óõæÞôçóç ãéá ôï Êõðñéáêü, ï Âñåôáíüò õðïõñãüò áðÜíôçóå Ýíôïíá: «¹ëèá
ìå áíáññùôéêÞ Üäåéá åäþ. Äåí Ý÷ù óêïðü íá óõæçôÞóù áõôü ôï èÝìá». Ï
ÐáðÜãïò ìÜôáéá ðñïóðÜèçóå íá óõæçôÞóåé. Ôüôå ï ¹íôåí Ýêáìå êÜôé ðïõ
åßíáé áäéáíüçôï óôç äéðëùìáôéêÞ åèéìïôõðßá. Ìå íåõñéêÞ ÷åéñïíïìßá áäçìï-
íßáò, Ýóôñåøå ôç ñÜ÷ç ôïõ ðñïò ôïí ÐáðÜãï, óôÜèçêå ìðñïóôÜ óôï ðáñÜ-
èõñï êáé êïßôáæå Ýîù, ðáñéóôÜíïíôáò üôé äåí Üêïõå ôé ôïõ Ýëåãå ï óõíïìéëç-
ôÞò ôïõ. ÏñãéóìÝíïò ôüôå ï ÐáðÜãïò ýøùóå ôïí ôüíï ôçò öùíÞò ôïõ êáé
êñáýãáóå: «Åßìáé ï ðñùèõðïõñãüò ôçò ÅëëÜäïò. Êáé üôáí ïìéëþ ìå êÜðïéïí
åðéèõìþ íá ìïõ äåß÷íåé ôï ðñüóùðï êáé ü÷é ôç ñÜ÷ç ôïõ».
ÐáñÜ ôç óêáéÜ óõìðåñéöïñÜ ôïõ ¹íôåí, ï ÐáðÜãïò Ýêáìå áêüìá ìéá
ðñïóðÜèåéá ãéá óõæÞôçóç ôïõ Êõðñéáêïý, óôá ðëáßóéá ôçò åëëçíïâñåôáíé-
êÞò öéëßáò, ðïõ êé áõôÞ áðïäåß÷èçêå áôåëÝóöïñç. Ï ÐáðÜãïò óôç óõíÝ÷åéá
ðÞñå ôçí ïñéóôéêÞ áðüöáóç ãéá ðñïóöõãÞ óôïí ÏÇÅ.
- 135 -
ÁËÅÎÁÍÄÑÏÓ ÐÁÐÁÃÏÓ (ÂÏÕËÇ 7/2/1955)
« Åßôá åéóåñ÷üìåíïò åéò ôï èÝìá, ôïõ áíÝðôõîá ðþò Ý÷åé ôï Êõðñéáêüí,

åéò ðïßáí äýóêïëïí èÝóéí åõñßóêåôï ç åëëçíéêÞ êõâÝñíçóéò êáôüðéí ôçò
ðñïóöõãÞò ôçò Åèíáñ÷ßáò, äéüôé äåí õéïèÝôçóåí áõôÞí, êáé åðÝìåéíá åðß ôçò
áíÜãêçò üðùò åîåõñåèÞ ìßá ëýóéò ôïõ Êõðñéáêïý ðñïâëÞìáôïò äéÜ äéìåñþí
öéëéêþí óõíïìéëéþí, áé ïðïßáé äéìåñåßò óõíïìéëßáé éäßùò äåí èá Ýðñåðå íá Ý÷ïõí
ùò áðïôÝëåóìá ôçí åêôñÜ÷õíóéí ôùí êáëþí ó÷Ýóåùí ôáò ïðïßáò åðéèõìïý-
ìåí íá Ý÷ùìåí ìå ôçí ÌåãÜëçí Âñåôáíßáí. Ï ê. ¹íôåí ìå Þêïõóå ìå
ðñïóï÷Þí, åí ôïýôïéò îçñþò ìïõ áðÞíôçóåí üôé èá åðáíáëÜâù åêåßíï ôï
ïðïßïí åßðá êáé Üëëïôå, äçëáäÞ äéÜ ôçí âñåôáíéêÞí êõâÝñíçóéí äåí õößóôáôáé
Êõðñéáêüí æÞôçìá ïýôå åéò ôï ðáñüí ïýôå åéò ôï ìÝëëïí! Ôïõ áðÞíôçóá
ôüôå üôé, êáôüðéí ôçò êáôçãïñçìáôéêÞò ôáýôçò äçëþóåùò, ç åëëçíéêÞ
êõâÝñíçóéò èá ÷åéñéóèÞ ðëÝïí ôï æÞôçìá áõôü üðùò êñßíç êáëýôåñïí êáé
ëõóéôåëÝóôåñïí êáé üôé áðïêôÜ ðëÝïí ðëÞñç êáé áðüëõôïí åëåõèåñßáí åíåñ-
ãåßáò.»
- 136 -
17
1954: ×ÅÍÑÕ ×ÏÐÊÉÍÓÏÍ: «ÏÕÄÅÐÏÔÅ»
Õöõðïõñãüò ôùí Áðïéêéþí óå êõâÝñíçóç ôïõ Ôóþñôóéë, ï ×Ýíñõ ×üðêéí-

óïí (Henry Hopkinson) Ýêáíå ìéá äÞëùóç ç ïðïßá ðñïêÜëåóå èõåëëþäç
áíôßäñáóç êáé äéáìáñôõñßåò óôçí Êýðñï. Åßíáé ôï äéáâüçôï ïõäÝðïôå (never)
ðïõ îå÷åßëéóå ôï ðïôÞñé êáé óôÜèçêå ãéá ôïí êõðñéáêü åëëçíéóìü êáèïñéóôé-
êü óôçí Ýíáñîç ôïõ Ýíïðëïõ áðåëåõèåñùôéêïý áãþíá. Ç áíáöïñÜ ôïõ ×üð-
êéíóïí Ýãéíå óå óõæÞôçóç óôç ÂïõëÞ ôùí ÊïéíïôÞôùí ìå èÝìá ôçí áããëï-
áéãõðôéáêÞ óõìöùíßá ãéá áðï÷þñçóç áðü ôï ÓïõÝæ. Õðü ôçí ðßåóç ïìÜäáò
Óõíôçñçôéêþí âïõëåõôþí, ïé ïðïßïé åðÝêñéíáí äñéìýôáôá ôçí êõâåñíçôéêÞ
ðïëéôéêÞ ìå ôï åðé÷åßñçìá üôé «îåðïõëïýóå ôçí áõôïêñáôïñßá», êáé óå
åñþôçóç ôïõ ðñþçí Åñãáôéêïý õðïõñãïý Áðïéêéþí Ô. Ãêñßöéèò (T. Griffiths)
ó÷åôéêÜ ìå ôçí Êýðñï êáé ôï åíäå÷üìåíï ðáñá÷þñçóçò ÓõíôÜãìáôïò óôï
ëáü, ï ×üðêéíóïí Ýêáìå ôçí åðßìá÷ç äÞëùóç, ç ïðïßá ðñïêÜëåóå êáé ìÝóá
óôçí Áããëßá Ýíôïíåò áíôéäñÜóåéò êáé ôçí ïðïßá áðåäïêßìáóå êáé ï ßäéïò ï
Ôóþñôóéë, ëÝãïíôáò üôé ï õðïõñãüò ôïõ «äåí åß÷å åðßãíùóç ôïõ ôé Ýëåãå
ìÝ÷ñéò üôïõ åßäå ãñáììÝíç ôç ëÝîç ðïõ åß÷å ðñïöÝñåé». Êáé óõìâïýëåõóå üôé
«óôçí ðïëéôéêÞ, ç ëÝîç ïõäÝðïôå ïõäÝðïôå ÷ñçóéìïðïéåßôáé»! ÁðïôÝëåóìá
ôçò äÞëùóçò åêåßíçò Þôáí íá áðïëõèåß ï ×üðêéíóïí êáé íá óôáëåß «êëù-
ôóçäüí» óôç ÂïõëÞ ôùí Ëüñäùí. Ôïí ×üðêéíóïí äéåäÝ÷èç ï ËÝííïî-Ìðüõíô
(Lennox-Boyd), ï ïðïßïò äéáäñáìÜôéóå óçìáíôéêü ñüëï óôéò ìåôÝðåéôá åîåëß-
îåéò.
«ÕðÞñîå ðÜíôïôå ðáñáäåäåãìÝíç ç Üðïøç üôé ïñéóìÝíåò ðåñéï÷Ýò ìÝóá

óôçí Êïéíïðïëéôåßá, ëüãù ôùí éäéáæïõóþí óõíèçêþí ôïõò, äåí ìðïñïýí íá
áíáìÝíïõí üôé èá åßíáé ðïôÝ äõíáôü íá ãßíïõí ðëÞñùò áíåîÜñôçôåò. Ðéóôåýù
üôé ï åíôéìüôáôïò êýñéïò èá óõìöùíÞóåé, ðùò õðÜñ÷ïõí ìåñéêÝò ðåñéï÷Ýò ðïõ
ï õ ä Ý ð ï ô å ìðïñïýí íá ðåñéìÝíïõí êÜôé ôÝôïéï.»
- 137 -
18
1954: ÌÁÊÁÑÉÏÓ. Ï ÏÑÊÏÓ ÔÇÓ ÖÁÍÅÑÙÌÅÍÇÓ
Óôéò 22 Áõãïýóôïõ 1954, ï áñ÷éåðßóêïðïò ÌáêÜñéïò Ã´ åêöþíçóå óôçí

åêêëçóßá ôçò Ðáíáãßáò ÖáíåñùìÝíçò óôç Ëåõêùóßá ïìéëßá ðïõ Ýìåéíå óôçí
éóôïñßá ùò «¼ñêïò ôçò ÖáíåñùìÝíçò». Ôïõ «¼ñêïõ ôçò ÖáíåñùìÝíçò»
ðñïçãÞèçêáí åðßóçìåò âñåôáíéêÝò ôïðïèåôÞóåéò ãéá áìåôÜêëçôç Üñíçóç
óõæÞôçóçò êõðñéáêïý èÝìáôïò. Ïé 2 êõñéüôåñåò Þóáí: Óôéò 15 Ìáñôßïõ, ï
õðïõñãüò Åîùôåñéêþí ¢íôïíõ ¹íôåí äÞëùíå óôç ÂïõëÞ üôé «ç êõâÝñíçóç
ôçò ÁõôÞò Ìåãáëåéüôçôïò äåí äÝ÷åôáé íá óõæçôÞóåé ôï êáèåóôþò ôçò
Êýðñïõ». Áêïëïýèçóå óôéò 28 Éïõëßïõ 1954 ç ðåñéâüçôç äÞëùóç ôïõ õöõ-
ðïõñãïý Áðïéêéþí ×üðêéíóïí üôé «ïñéóìÝíá åäÜöç åíôüò ôçò Êïéíïðïëéôåßáò
äåí ìðïñïýí ïõäÝðïôå íá ðñïóäïêïýí íá ãßíïõí ðëÞñùò áíåîÜñôçôá».
Ôïí «¼ñêï ôçò ÖáíåñùìÝíçò» ïé áíôßðáëïé ôïõ Ìáêáñßïõ åðéêáëïýíôáí
áñêåôÜ ÷ñüíéá áñãüôåñá, ãéá íá ôïí ÷áñáêôçñßóïõí óáí åðßïñêï.
«ÄéáññÞîùìåí ôïõò äåóìïýò áõôþí

êáé áðïññßøùìåí áö çìþí ôïí æõãüí áõôþí,
Êýñéïò ôùí ÄõíÜìåùí ìåè çìþí.
Åéò ðÜíäçìïí äÝçóéí óõíÞëèïìåí óÞìåñïí, åéò ôïí éåñüí ôïýôïí ÷þñïí,
¸ëëçíåò áäåëöïß. Êáé ôïõ Êõñßïõ äåçèÝíôåò ßíá ëáëÞóç áãáèÜ åéò ôáò
áêïÜò ôùí äõíáóôþí ìáò, äéáëáëïýìåí óõã÷ñüíùò ôçí óôáèåñÜí áðüöáóéí íá
äéáññÞîùìåí ôïõò äåóìïýò áõôþí êáé áðïññßøùìåí áö çìþí ôïí æõãüí
áõôþí. Åéò ôçí ùñáßáí êáé åõãåíÞ áõôÞí ðñïóðÜèåéáí åßíáé ìåè çìþí ï
Êýñéïò ôùí ÄõíÜìåùí, äéüôé ìåè çìþí åßíáé ôï äßêáéïí, ôï ïðïßïí óêáéþò
ðåñéöñïíåßôáé êáé éôáìþò êáôáðáôåßôáé õðü ôçò äõíÜìåùò ôçò âßáò. ¸÷ïìåí
äå ôçí ðåðïßèçóéí üôé ôï äßêáéüí ìáò ìå ôïõ Èåïý ôçí âïÞèåéáí, ìå ôçí
áìåôÜèåôïí åììïíÞí ìáò êáé ôçí ðßóôéí åéò áõôü, èá íéêÞóç ôåëéêþò êáé èá
èñéáìâåýóç êáôÜ ôçò áäßêïõ âßáò.
- 138 -
Ï õ ä Ý í ï ý ô ù ì é ê ñ ü í , ï ì Þ æ Þ ó å ô á é ô ï ë ì þ í á ì ý í å ó è á é ,
êáôÜ ôçí Ýêöñáóéí ôùí ðñïãüíùí ìáò. ¼óù êáé áí åßìåèá ìéêñïß åíþðéïí
ôïõ êïëïóóïý ôçò ÁããëéêÞò âßáò, èá ôïëìÞóùìåí íá áìõíèþìåí. Èá áìõí-
èþìåí äéÜ íá æÞóùìåí. Êáé èá æÞóùìåí áìõíüìåíïé. Èá æÞóùìåí ü÷é äïýëïé,
áëëÜ åëåýèåñïé. ÕðÝñ ôçò åëåõèåñßáò ç ÜìõíÜ ìáò. Ôçò åëåõèåñßáò, ôçí
ïðïßáí ç ÅëëÜò åãÝííçóå êáé ùò èåÜí åëÜôñåõóå êáé ôïí âùìüí ôçò åèåìå-
ëßùóå ìå ôá êüêêáëá ôùí ÅëëÞíùí ôá éåñÜ. ÁõôÞ ç ÅëëçíéêÞ èåüôçò äåí
Ý÷åé èÝóéí åéò ôçí ÅëëçíéêÞí Êýðñïí, üðïõ åéò ôïí áéþíá ôùí äçìïêñáôéêþí
éäåùäþí êáé ôùí áñ÷þí ôçò áõôïäéáèÝóåùò ôùí ëáþí åîáêïëïõèåß áêüìç íá
õößóôáôáé êáèåóôþò äïõëåßáò, ðñïò ýâñéí êáé ðñïò üíåéäïò ôùí õøçëþí
ôïýôùí áñ÷þí. ¼ðåñ äå ôï ÷åéñüôåñïí, åíôüò ôïõ Âñåôôáíéêïý Êïéíïâïõëßïõ
êáôÜ ôçí 28çí ðáñåëèüíôïò Éïõëßïõ ï Õöõðïõñãüò ôùí Áðïéêéþí, áíáöåñü-
ìåíïò åéò ôçí Êýðñïí åäÞëùóå óáöþò êáé ÷ùñßò óôåíï÷þñéáí Þ áßóèçìá
áéäïýò üôé õðÜñ÷ïõí ùñéóìÝíá åäÜöç ôçò Êïéíïðïëéôåßáò, ôá ïðïßá ùò åê
ôùí éäéáéôÝñùí óõíèçêþí ôùí, ïõäÝðïôå äýíáíôáé íá ãßíïõí ðëÞñùò áíåîÜñ-
ôçôá. Åéò áîßùìá äçëáäÞ ôïõ óõíôáãìáôéêïý äéêáßïõ ôçò ÂñåôôáíéêÞò
Êïéíïðïëéôåßáò çèÝëçóå íá áíáãÜãç ï ¢ããëïò Õöõðïõñãüò ôçí åðß ôçò
Êýðñïõ óõíÝ÷éóéí ôïõ èåóìïý ôçò äïõëåßáò. ÌÝ÷ñé ôïýäå åãíùñßæáìåí, êáé
áõôü ôïõëÜ÷éóôïí äéåêÞñõôôïí ïé ¢ããëïé, üôé áîßùìá ôçò ÂñåôôáíéêÞò Êïé-
íïðïëéôåßáò åßíáé íá ðñïùèïýíôáé âáèìéáßùò üëáé áé áðïéêßáé ôçò ðñïò ôçí
áõôïäéÜèåóéí. ÌÝ÷ñé ðñï ôéíïò ïé ¢ããëïé Ýäéäïí õðïó÷Ýóåéò Þ Ýêáìíáí ëåðôï-
öõåßò õðáéíéãìïýò üôé ïé åèíéêïß ìáò ðüèïé èá åðñáãìáôïðïéïýíôï ìåëëïíôé-
êþò, åéò ÷ñüíïí åõèåôþôåñïí. Åãêáôåëåßöèç üìùò Þäç ç ãíùóôÞ Âñåôôáíé-
êÞ ðïëéôéêÞ ôùí åëéãìþí êáé Üêáìðôïò óôÜóéò ðñïåâëÞèç Ýíáíôé ôïõ Êõ-
ðñéáêïý æçôÞìáôïò. Ïýôå õðïó÷Ýóåéò, ïýôå õðáéíéãìïß. Áðüëõôïò Üñíçóéò
êáé äéÜ ôï ðáñüí êáé äéÜ ôï ìÝëëïí. Ç Êýðñïò åßíáé áðü ôá åäÜöç, ôá ïðïßá
ïõäÝðïôå èá áðáëëáãïýí ôçò ÂñåôôáíéêÞò êõñéáñ÷ßáò. ÊáôåäéêÜóèçóáí ïé
Êýðñéïé íá ãåííþíôáé äïýëïé êáé äïýëïé íá áðïèíÞóêïõí. Êáé ç ôïéáýôç
áíÞèéêïò êáôáäßêç åîçããÝëëåôï óõã÷ñüíùò ìåôÜ ôçò áðïöÜóåùò ðåñß åéóá-
ãùãÞò óõíôÜãìáôïò. Ðïßïõ áíèñþðïõ óåâïìÝíïõ åáõôüí êáé ôáò çèéêÜò
åííïßáò äåí åîáíßóôáôáé ç óõíåßäçóéò äéÜ ôçí åê ìÝñïõò ôçò ÂñåôôáíéêÞò
ÊõâåñíÞóåùò áðñïêÜëõðôïí ðåñéöñüíçóéí ðñïò ôï áéþíéïí áíèñþðéíïí áßôç-
ìá ôçò åëåõèåñßáò êáé ðñïò ðÜóáí Ýííïéáí çèéêÞò êáé äéêáéïóýíçò; Åéò ôçí
ðïëéôéêÞí éóôïñßáí ôçò Áããëßáò èá áðïôåëïýí óôßãìá áíåîßôçëïí áé äçëþóåéò
áõôáß ôïõ ¢ããëïõ Õöõðïõñãïý, äéÜ ôùí ïðïßùí êáèïñßæåôáé ç ôïéáýôç Âñåô-
- 139 -
ôáíéêÞ óôÜóéò Ýíáíôé ôïõ Êõðñéáêïý ëáïý. Áé äçëþóåéò áõôáß áðåäïêéìÜóèç-

óáí ü÷é ìüíïí åéò ôçí ÍÞóïí ìáò, áëëÜ êáé åíôüò áõôÞò áêüìç ôçò Âñåô-
ôáíéêÞò ÂïõëÞò. ¢ããëïò ðñþçí Õðïõñãüò åôüíéóå ôüôå åéò ôçí ÂïõëÞí üôé
ôï êõâåñíþí óÞìåñïí ôçí Ìåã. Âñåôôáíßáí êüììá ðñÝðåé íá åííïÞóç ðëÝïí
ôï ãåãïíüò, üôé åéò ôïí óýã÷ñïíïí êüóìïí äõíÜìåèá íá êõâåñíþìåí ëáïýò
ìüíïí åö üóïí ïýôïé åêïõóßùò ôï áðïäÝ÷ïíôáé. Åñãáôéêüò âïõëåõôÞò, ï
ïðïßïò ôçí óôéãìÞí áõôÞí åõñßóêåôáé ìåôáîý ìáò, å÷áñáêôÞñéóåí ùò õðïêñé-
ôéêÞí êáé åðáßó÷õíôïí ôçí ìå ôïéáýôáò äçëþóåéò óõíïäåõïìÝíçí åéóáãùãÞí
óõíôÜãìáôïò. ÓïâáñÜ äå ìåñßò ôïõ Âñåôôáíéêïý ôýðïõ êáôÝêñéíå ìå äñéìåßáí
ãëþóóáí ôçí óôÜóéí áõôÞí ôçò ÂñåôôáíéêÞò ÊõâåñíÞóåùò. Åâäïìáäéáßá
ÂñåôôáíéêÞ Åðéèåþñçóéò å÷áñáêôÞñéóåí áõôÞí ùò ôñáãéêÞí êáé ãåëïßáí.
ÔñáãéêÞí, äéüôé ðñïóÝâáëëå ôï âáóéêüí äüãìá, üôé ôï áðïéêéáêüí êáèåóôþò
äýíáôáé íá äéêáéïëïãçèÞ ìüíïí ùò ðñïóùñéíÞ êçäåìïíßá áóêïõìÝíç åî ïíüìá-
ôïò ôùí áðïéêéáêþí ëáþí, ãåëïßáí äå, äéüôé ç ÂñåôôáíéêÞ ÊõâÝñíçóéò äåí
Ý÷åé ìÜèåé áêüìç ôá äéäÜãìáôá ôùí éäßùí áõôÞò ìùñéþí.
Ôçí óõíôáãìáôéêÞí åðßèåóéí êáé ôçí äÞëùóéí ôïõ ¢ããëïõ Õöõðïõñãïý äéÜ
ôçò ïðïßáò áðÝêëåéå äéÜ ôïí Êõðñéáêüí ëáüí ôï äéêáßùìá ôçò áõôïäéáèÝóå-
ùò, çêïýóáìåí ìå áãáíÜêôçóéí êáé ïìüèõìïò Þôï ç äéáìáñôõñßá ìáò. Ãíù-
ñßæïìåí êáëþò üôé ç ÂñåôôáíéêÞ ÊõâÝñíçóéò åðéèõìåß ôçí åéóáãùãÞí óõ-
íôÜãìáôïò, ü÷é äéÜ íá ðáñá÷ùñÞóç åéò çìÜò ðåñéóóïôÝñáò åëåõèåñßáò, áëëÜ
äéÜ íá óôñáããáëßóç äé áõôïý ôï åèíéêüí ìáò áßóèçìá êáé íá áðïíáñêþóç
ôçí çèéêÞí áíôßóôáóßí ìáò. Ôï óýíôáãìá åßíáé ôï ìÝóïí äéÜ ôçí åêôÝëåóéí
ôçò áðïöÜóåùò ðåñß ðáñáìïíÞò ôçò Êýðñïõ áéùíßùò õðü ÁããëéêÞí êáôï-
÷Þí. Êáé äéÜ ôïõ óõíôÜãìáôïò åðéäéþêåé ç ÁããëéêÞ ÊõâÝñíçóéò íá ãßíùìåí
çìåßò ïé ßäéïé åêôåëåóôáß ôçò áðïöÜóåùò. Ðüóïí üìùò áðáôÜôáé áí íïìßæåé
ôïõò Êõðñßïõò ôüóïí åõôåëåßò, þóôå íá ðñïäþóïõí ôá åèíéêÜ éäåþäç ôùí!
Áëë Þêïõóáí Þäç ôçí áðÜíôçóéí ôïõ Êõðñéáêïý ëáïý. Áðïêñïýïìåí ôï
Óýíôáãìá. Äåí óõãêáôáôéèÝìåèá åéò ôçí ðáñÜôáóéí ôçò äïõëåßáò ìáò Þôï
ç õðåñÞöáíïò áðÜíôçóéò ðáíôüò Êõðñßïõ. Ðéèáíþò íá ðñïóðáèÞóç ç Âñåô-
ôáíéêÞ ÊõâÝñíçóéò íá åîåýñç áñãõñþíçôá üíôá ðñïò óõíåñãáóßáí äéÜ ôçí
åðéâïëÞí óõíôáãìáôéêïý êáèåóôþôïò. ¸÷ïìåí ôçí ðåðïßèçóéí üôé äåí èá
åðéôý÷ç åéò ìßáí ôïéáýôçí ðñïóðÜèåéáí. ÁëëÜ êáé åðéðëÝïí ðñÝðåé íá Ý÷ç õð
üøéí ôçò ôï âáóéêüí áîßùìá, üôé äåí äçìéïõñãïýíôáé êáèåóôþôá ìüíïí ìå
áñãõñùíÞôïõò Þ áñíçóéðÜôñéäáò.
ÄéÜ íá ðñï÷ùñÞóç áíåíü÷ëçôïò åéò ôá ðïëéôéêÜ ôçò ó÷Ýäéá äéÜ ôçí
- 140 -
Êýðñïí ç ÂñåôôáíéêÞ ÊõâÝñíçóéò ðñïÝâç ôçí 2áí Áõãïýóôïõ åéò ôçí êáôá-
ðëçêôéêÞí äÞëùóéí, üôé èá åöáñìüæåôáé åéò ôï ìÝëëïí áôïíÞóáí Üñèñïí ôïõ
ðïéíéêïý êþäéêïò, óõìöþíùò ðñïò ôï ïðïßïí ðáí ðñüóùðïí äéùêüìåíïí äéÜ
óôáóéáóôéêÞí åíÝñãåéáí õðüêåéôáé åéò öõëÜêéóéí ìÝ÷ñé ðÝíôå åôþí. Äé åðåîç-
ãçìáôéêÞò äçëþóåùò êáèßóôáôï åðß ðëÝïí óáöÝò üôé Ýêöñáóéò åðéèõìßáò
ðñïò ìåôáâïëÞí ôïõ êáèåóôþôïò ôçò íÞóïõ áðïôåëåß óôáóéáóôéêÞí åíÝñ-
ãåéáí. Áðü ôï Êõðñéáêüí ëåîéëüãéïí èÝëïõí ïé êõñßáñ÷ïé íá óâÞóùìåí ôçí
ëÝîéí åëåõèåñßá. ÈÝëïõí íá ìáò ìÜèïõí íá åßìåèá äïýëïé åõôåëåßò êáé íá
ëçóìïíÞóùìåí üôé åßìåèá ¸ëëçíåò. ÏõäÝðïôå áé äéåèíåßò áñ÷áß êáé äéáêçñý-
îåéò õðÝóôçóáí ôïéïýôïí êüëáöïí, üðùò êáôÜ ôáò çìÝñáò áõôÜò åéò ôçí
ÍÞóïí ìáò. Ôé ðáñÝìåéíå ëïéðüí ïñèüí åéò ôçí èÝóéí ôïõ, åÜí êáé áõôÞ áêüìç
ç Ýííïéá ôçò åëåõèåñßáò áíåôñÜðç ìÝóá åéò ôçí óõíåßäçóéí ôùí éèõíüíôùí
óÞìåñïí ôçí áíèñùðüôçôá ëáþí, êáé ç åõãåíÞò ïñìÞ ðñïò áðüêôçóéí êáé
äéáôÞñçóéí áõôÞò èåùñåßôáé Ýãêëçìá; ¹óáí ëïéðüí ëÝîåéò êåíáß üëá åêåßíá
ôá åõãåíÞ óõíèÞìáôá åí ïíüìáôé ôùí ïðïßùí ïé ëáïß ôçò áíèñùðüôçôïò
åêëÞèçóáí äéÜ íá ÷ýóïõí ôï áßìá ôùí êáé íá èõóéÜóïõí ôçí æùÞí ôùí;
Åí ïíüìáôé ôçò ÅëëÜäïò êáé ôçò åëåõèåñßáò ìÜò åêÜëïõí ðñï ïëßãùí
åôþí íá ðïëåìÞóùìåí ðáñÜ ôï ðëåõñüí ôùí. ÅëëÜò êáé Åëåõèåñßá Þóáí
äéÜ ôïõò ¢ããëïõò ôüôå ôá ðñïóöéëÝóôåñá ïíüìáôá. ÓÞìåñïí üìùò, ç ðñïò
ôáò ëÝîåéò áõôÜò åðßêëçóéò åê ìÝñïõò ôïõ ¸ëëçíïò Êõðñßïõ áðïôåëåß Ý-
ãêëçìá ðñïäïóßáò, Ýãêëçìá óôÜóåùò! Ï áðáßóéïò öáóéóìüò, ï ïðïßïò åðïëå-
ìÞèç äéÜ èõóéþí ðïëëþí êáé áðÝèáíå êáé åôÜöç åéò ôá ðåäßá ôùí ìá÷þí ôïõ
ôåëåõôáßïõ ðáãêïóìßïõ ðïëÝìïõ, åîÞëèåí ùò âñõêüëáî åê ôïõ ôÜöïõ êáé
áíáæÞ óÞìåñïí åéò ôçí ÍÞóïí ìáò. Ôé áðÝãéíáí üëáé åêåßíáé áé äéáêçñýîåéò
ðåñß êáôï÷õñþóåùò ôùí âáóéêþí äéêáéùìÜôùí êáé åëåõèåñéþí ôïõ áíèñþðïõ,
ôáò ïðïßáò åê ôùí ðñþôùí õðÝãñáøåí ç Êõñßáñ÷ïò Äýíáìéò;
Ôçí 10çí Äåêåìâñßïõ 1948 ç ÃåíéêÞ ÓõíÝëåõóéò ôïõ Ïñãáíéóìïý ÇíùìÝ-
íùí Åèíþí, ôïõ ïðïßïõ ìÝëïò áðïôåëåß êáé ç Ìåã. Âñåôôáíßá, åíÝêñéíå êáé
õéïèÝôçóå ôçí Ðáãêüóìéïí ÄéáêÞñõîéí ôùí Áèñùðßíùí ÄéêáéùìÜôùí, óõì-
öþíùò ðñïò ôçí ïðïßáí èá Ýðñåðå íá êõâåñíþíôáé åéò ôï ìÝëëïí ïé ëáïß.
ÂÜóåé ôïõ ðñþôïõ Üñèñïõ ôçò Äéáêçñýîåùò ôáýôçò üëïé ïé Üíèñùðïé ãåííþ-
íôáé åëåýèåñïé êáé åßíáé ßóïé åéò áîéïðñÝðåéáí êáé äéêáéþìáôá. ÂÜóåé ôïõ 19ïõ
êáé 20ïý Üñèñïõ Ýêáóôïò Üíèñùðïò Ý÷åé áðüëõôïí ôï äéêáßùìá ôçò åëåõèÝ-
ñáò ãíþìçò êáé åêöñÜóåùò. ¸÷åé ôï äéêáßùìá íá äéáôçñÞ ôáò áðüøåéò ôïõ,
÷ùñßò íá äýíáôáé êáíåßò íá åðåìâáßíç åéò áõôÜò, êáé Ý÷åé ôï äéêáßùìá ôçò
- 141 -
åëåõèåñßáò ðñïò åéñçíéêÞí óõãêÝíôñùóéí êáé ïñãÜíùóéí. ÂÜóåé ôÝëïò ôïõ

Üñèñïõ 21 ï ëáüò ìéáò ÷þñáò ðñÝðåé íá áðïôåëÞ ôçí âÜóéí ôçò åîïõóßáò ôçò
ÊõâåñíÞóåùò.
Ç ÌåãÜëç Âñåôôáíßá çèÝôçóå ôçí õðïãñáöÞí ôçò êáé ðáñåâßáóå ôáò
õðïó÷Ýóåéò ôçò. ¼÷é ìüíïí äåí äéçóöÜëéóå ôáò åëåõèåñßáò ôáýôáò ôïõ Êõ-
ðñéáêïý ëáïý, áëë áð åíáíôßáò ôáò êáôÝðíéîåí. Åößìùóåí ôçí öùíÞí ôïõ
êáé çãíüçóåí ôçí èÝëçóßí ôïõ. Ðåñéåöñüíçóå ôá åèíéêÜ ôïõ äßêáéá êáé
åóôñáããÜëéóå ôá äéêáéþìáôá êáé ôáò åëåõèåñßáò ôïõ. Êáé üëá áõôÜ, äéüôé
èÝëåé íá ôïí áðïóôåñÞóç áðü ôçí êïñùíßäá ðáóþí ôùí åëåõèåñéþí êáé ôïí
áäÜìáíôá ðÜíôùí ôùí äéêáéùìÜôùí. ÇèÝëçóå íá ôïí áðïóôåñÞóç áðü ôï
äéêáßùìá ôçò áõôïäéáèÝóåùò, ôï ïðïßïí åéò ôçí ðåñßðôùóéí çìþí ôùí Êõðñß-
ùí åßíáé éóïäýíáìïí ìå ôçí åèíéêÞí åëåõèåñßáí ìáò.
¢íåõ ôïõ äéêáéþìáôïò áõôïý ïõäÝí äéêáßùìá åí ôùí êüóìù Ý÷åé áîßáí.
¢íåõ ôçò åëåõèåñßáò áõôÞò ïõäåìßá åëåõèåñßá Ý÷åé õðüóôáóéí.
ÁõôÞí ôçí åëåõèåñßáí æçôïýìåí. Ðñïò áõôÞí áôåíßæïìåí ìåôÜ èñçóêåõôé-
êÞò åõëáâåßáò êáé ðßóôåùò. ÁõôÞ áðïôåëåß äé çìÜò êáé ôá ôÝêíá ìáò ôçí
åëðßäá ôïõ ðáñüíôïò êáé ôçí ÷áñìïíÞí ôïõ ìÝëëïíôïò. Ìå ôï üñáìá áõôÞò
Ýæçóáí êáé áðÝèáíáí áé ãåíåáß ôùí ðñïãüíùí ìáò. ÕðÝñ áõôÞò èá áãùíéóèþ-
ìåí ìå üëáò ôáò äõíÜìåéò ìáò.
Ï Êõñßáñ÷ïò åèÝóðéóå êáôáðéåóôéêïýò íüìïõò äéÜ íá áíáêüøç ôïí áãþíá
ìáò. Å÷áñáêôÞñéóå ôçí Ýöåóßí ìáò ðñïò áõôïäéÜèåóéí ùò áäßêçìá êáé ôçí
ïñìÞí ìáò ðñïò åëåõèåñßáí ùò óôÜóéí. Çìåßò ôïõíáíôßïí ðéóôåýïìåí áêñáäÜ-
íôùò üôé ï áãþí ôïõ Êõðñéáêïý ëáïý ðñïò áíÜêôçóéí ôçò åëåõèåñßáò ôïõ äåí
áðïôåëåß óôáóéáóôéêÞí åíÝñãåéáí, áëë õðüèåóéí éåñÜí êáé êáèÞêïí åðéâáëëü-
ìåíïí õðü ôïõ áãñÜöïõ çèéêïý íüìïõ. Ôïõ êáèÞêïíôïò ôïýôïõ äåí èá áðï-
óôþìåí, Ýóôù êé áí ðñüêåéôáé íá ðëçñþóùìåí ôçí åðéôÝëåóßí ôïõ äéÜ âáñõ-
ôÜôïõ ôéìÞìáôïò. ÄéÜ íá ðåñéöñïõñÞóïõí ôá õøçëÜ éäåþäç ôçò äéêáéïóýíçò,
ôçò áõôïäéáèÝóåùò êáé ôçò åëåõèåñßáò, åêáôïììýñéá áíèñþðùí Ý÷õóáí ôï
áßìá ôùí. Êáé äé áõôÜ ôá éäåþäç óåìíýíåôáé ï ðïëéôéóìüò ìáò óÞìåñïí, êáé
åéò ðÜóáí åðßóçìïí åêäÞëùóéí ôá éäåþäç ôáýôá ðñïâÜëëïíôáé ùò ç åõãåíå-
óôÝñá åðéäßùîéò êáé ôï åõãåíÝóôåñïí åíôñýöçìá ôçò áíèñùðüôçôïò.
Ôá éäåþäç ôáýôá äåí äõíÜìåèá êáôÜ ìåßæïíá ëüãïí íá ôá ðñïäþóùìåí
çìåßò, ïé ïðïßïé åßìåèá áðüãïíïé åêåßíùí, ïßôéíåò ðñþôïé ôá êáèéÝñùóáí êáé
äéÜ óõíå÷þí èõóéþí êáé áãþíùí ôá õðÝâáëáí êáé ôá äéåôÞñçóáí ìÝ÷ñé
óÞìåñïí.
- 142 -
¸ëëçíåò Êýðñéïé,
ÕøçëÜ áò êñáôÞóùìåí ôáò óçìáßáò. Áé óôéãìáß ôáò ïðïßáò äéåñ÷üìåèá
åßíáé êñßóéìïé êáé éóôïñéêáß. Áðü ôçí âÜóáíïí êáé ôçí áãùíßáí ðçãÜæåé
ðÜíôïôå ç êÜèáñóéò. Áðü ôçí äõó÷Ýñåéáí êáé ôïí ðüíïí ç ëýôñùóéò. Áé
óêïôåéíáß çìÝñáé èá ðáñÝëèïõí. Ç êáôáéãßò èá óéãÞóç êáé åéò ôïí Êõðñéáêüí
ïõñáíüí èá äéáëÜìøç ç åõäßá.
¹äç áé ðåñéóôÜóåéò äéáìïñöïýíôáé åõìåíþò õðÝñ çìþí. Ôï Êõðñéáêüí
æÞôçìá Ýðáõóå ðëÝïí íá åßíáé æÞôçìá êéíïýìåíïí åíôüò ôïõ óôåíïý äéáäñüìïõ
ôïõ åí Êýðñù Êõâåñíåßïõ êáé ôïõ Õðïõñãåßïõ Áðïéêéþí. ¸ãéíå æÞôçìá
ðñïóåëêýïí äéåèíÝò åíäéáöÝñïí.
Ïé åëåýèåñïé ¸ëëçíåò áäåëöïß ðáíôïéïôñüðùò äéáäçëïýí ðñïò çìÜò ôçí
óõìðáñÜóôáóéí êáé áëëçëåããýçí ôùí. Åéò ðáëëáúêÜ óõëëáëçôÞñéá êáè
Üðáóáí ôçí ÅëëÜäá çêïýóáìåí ðñï÷èÝò ìå óõãêßíçóéí ôçí öùíÞí ôùí, ôçí
öùíÞí ôçò åëåõèÝñáò Ðáôñßäïò, öùíÞí ìçôñüò äéåêäéêïýóçò ôï áðáñÜãñá-
ðôïí äéêáßùìá íá åíáãêáëéóèÞ åëåýèåñá ôá ôÝêíá ôçò. Ç äå ÅèíéêÞ ÊõâÝñ-
íçóéò êáôÝèåóåí Þäç áðü äõï çìåñþí áßôçóéí åéò ôá ÇíùìÝíá ¸èíç ðñïò
óõæÞôçóéí ôïõ æçôÞìáôüò ìáò.
ÔñÝöïìåí ôçí ðåðïßèçóéí üôé ï Ïñãáíéóìüò ÇíùìÝíùí Åèíþí äåí èá
ðñïäþóç ôáò áñ÷Üò ôïõ êáé äåí èá ðáñáâÞ ôáò èåìåëéþäåéò êáôáóôáôéêÜò
äéáôÜîåéò ôïõ. ÔñÝöïìåí ôçí ðåðïßèçóéí üôé èá áðïäïèÞ åðß ôÝëïõò äéêáéïóýíç
åéò ôçí Êýðñïí. Äéüôé èá Þôï ðñÜãìáôé êüëáöïò êáôÜ ôïõ çèéêïý êýñïõò ôïõ
Ïñãáíéóìïý ÇíùìÝíùí Åèíþí ç ðáñáãíþñéóéò ìéáò ôüóïí äéêáßáò õðïèÝóå-
ùò. Áëë åÜí ðáñ åëðßäá ôï äßêáéüí ìáò áãíïçèÞ êáé åêåß ðñÜãìá ôï
ïðïßïí äåí ðéóôåýïìåí êáé ðÜëéí äåí èá õðïóôåßëùìåí ôçí óçìáßáí ôïõ
áãþíïò. ÁíåîáñôÞôùò ôùí áíôéîïïôÞôùí êáé ôùí äõóìåíþí ðåñéóôÜóåùí, èá
áíáóõãêñïôÞóùìåí ôáò äõíÜìåéò ìáò êáé èá óõíå÷ßóùìåí ôïí áãþíá.
Äýóêïëïò åßíáé ï áãþí. Äåí ôñÝöïìåí ðñïò ôïýôï áõôáðÜôáò. Áëë åéò
ôçí øõ÷Þí üëùí ìáò êáßåé Üóâåóôïò öëïî, ï ðüèïò ôçò åëåõèåñßáò. Ôçí
öëüãá áõôÞí ïõäåìßá äýíáìéò åãêüóìéïò äýíáôáé íá êáôáóâÝóç. Ïé äå Üíåìïé,
ôïõò ïðïßïõò áé äõíÜìåéò ôçò âßáò êáé ôçò ôõñáííßáò åîáðïëýïõí êáô áõôÞò,
áð åíáíôßáò ôçí áíáññéðßæïõí êáé ôçí åíéó÷ýïõí. Êáé áðü ôçí öëüãá áõôÞí
ïñáìáôéæüìåèá ôçí åëåõèåñßáí íá áíáãåííÜôáé ðÜëéí ùò ï ìõèïëïãéêüò áñ÷áß-
ïò öïßíéî.
Êýðñéïé áäåëöïß,
Óôþìåí êáëþò. Ïõäåßò áò ïññùäÞóç. Ïõäåßò áò ðñïäþóç ôáò áñ÷Üò êáé
- 143 -
ôáò ðåðïéèÞóåéò ôïõ. Åßìåèá ¸ëëçíåò êáé ìåôÜ ôùí ÅëëÞíùí åðéèõìïýìåí
íá æÞóùìåí.
Õðü ôïõò éåñïýò áõôïýò èüëïõò áò äþóùìåí óÞìåñïí ôïí Üãéïí üñêïí: Èá
ðáñáìåßíùìåí ðéóôïß Ýùò èáíÜôïõ åéò ôï åèíéêüí ìáò áßôçìá. ¢íåõ õðï÷ùñÞ-
óåùí. ¢íåõ ðáñá÷ùñÞóåùí. ¢íåõ óõíáëëáãþí. Èá ðåñéöñïíÞóùìåí ôçí âßá
êáé ôçí ôõñáííßáí. Ìå èÜññïò èá õøþóùìåí ôï çèéêüí ðáñÜóôçìÜ ìáò
õðåñÜíù ôùí ìéêñþí êáé åöÞìåñùí êùëõìÜôùí, Ýí êáé ìüíïí åðéäéþêïíôåò,
åéò Ýí êáé ìüíïí áðïâëÝðïíôåò ôÝñìá, ôçí ¸íùóéí êáé ìüíïí ôçí ¸íùóéí.»
- 144 -
19
1955: ÃÅÙÑÃÉÏÓ ÃÑÉÂÁÓ-ÄÉÃÅÍÇÓ - Å.Ï.Ê.Á. -
ÐÑÙÔÇ ÐÑÏÊÇÑÕÎÇ
Ç Üñíçóç ôçò Âñåôáíßáò íá áíáãíùñßóåé óôïí êõðñéáêü ëáü ôï äéêáßùìá

ôçò áõôïäéÜèåóçò êáé ç áðïôõ÷ßá ôïõ ÏÇÅ íá ðñïùèÞóåé ôá äßêáéÜ ôïõ,
ïäÞãçóáí ôïõò Êõðñßïõò óå Ýíïðëï áãþíá, ãéá íá êéíÞóïõí ôï äéåèíÝò
åíäéáöÝñïí ãéá ôï ðñüâëçìÜ ôïõò. Ï áãþíáò îåêßíçóå ìå ðñùôïâïõëßá ôïõ
åèíÜñ÷ç Ìáêáñßïõ óôéò áñ÷Ýò ôçò äåêáåôßáò ôïõ 1950. Ï óõíôáãìáôÜñ÷çò
Ãåþñãéïò Ãñßâáò, ìå ôï øåõäþíõìï ÄéãåíÞò, áíÝëáâå áñ÷çãüò ôïõ Ýíïðëïõ
áãþíá ðïõ åêäçëþèçêå ìå åêñÞîåéò âïìâþí ôá îçìåñþìáôá ôçò 1çò Áðñé-
ëßïõ 1955, ôáõôü÷ñïíá ìå ôçí êõêëïöïñßá ôçò ðñþôçò ðñïêÞñõîçò ôïõ
Áñ÷çãïý ÄéãåíÞ.
«Ìå ôçí âïÞèåéáí ôïõ Èåïý, ìå ðßóôéí åéò ôïí ôßìéïí áãþíá ìáò, ìå ôçí
óõìðáñÜóôáóéí ïëïêëÞñïõ ôïõ Åëëçíéóìïý êáé ìå ôçí âïÞèåéáí ôùí Êõðñß-
ùí, áíáëáìâÜíïìåí ôïí áãþíá äéÜ ôçí áðïôßíáîéí ôïõ Áããëéêïý æõãïý, ìå
óýíèçìá åêåßíï ôï ïðïßïí ìáò êáôÝëéðáí ïé ðñüãïíïß ìáò ùò éåñÜí ðáñáêá-
ôáèÞêçí: ¹ ôáí Þ åðß ôáò. Áäåëöïß Êýðñéïé. Áðü ôá âÜèç ôùí áéþíùí
ìÜò áôåíßæïõí üëïé åêåßíïé ïé ïðïßïé åëÜìðñõíáí ôçí ÅëëçíéêÞí Éóôïñßáí äéÜ
íá äéáôçñÞóïõí ôçí åëåõèåñßáí ôùí: ïé ÌáñáèùíïìÜ÷ïé, ïé ÓáëáìéíïìÜ÷ïé, ïé
Ôñéáêüóéïé ôïõ Ëåùíßäá êáé ïé íåþôåñïé ôïõ Áëâáíéêïý Ýðïõò. Ìáò áôåíßæïõí
ïé áãùíéóôáß ôïõ 1821, ïé ïðïßïé êáé ìáò åäßäáîáí üôé ç áðåëåõèÝñùóéò áðü
ôïí æõãüí äõíÜóôïõ áðïêôÜôáé ðÜíôïôå ìå ôï áßìá. Ìáò áôåíßæåé áêüìç
óýìðáò ï Åëëçíéóìüò, ï ïðïßïò êáé ìáò ðáñáêïëïõèåß ìå áãùíßáí, áëëÜ êáé
ìå åèíéêÞí õðåñçöÜíåéáí. Áò áðáíôÞóùìåí ìå Ýñãá, üôé èá ãßíùìåí ðïëëþ
êÜññïíåò ôïýôùí. Åßíáé êáéñüò íá äåßîùìåí åéò ôïí êüóìïí, üôé åÜí ç äéåèíÞò
- 145 -
äéðëùìáôßá åßíáé Üäéêïò êáé åí ðïëëïßò Üíáíäñïò, ç ÊõðñéáêÞ øõ÷Þ åßíáé

ãåííáßá. ÅÜí ïé äõíÜóôáé ìáò äåí èÝëïõí íá áðïäþóïõí ôçí ëåõôåñéÜ ìáò,
ìðïñïýìå íá ôçí äéåêäéêÞóùìåí ìå ôá ßäéá ìáò ôá ÷Ýñéá êáé ìå ôï áßìá ìáò.
Áò äåßîùìåí åéò ôïí êüóìïí áêüìç ìßáí öïñÜí üôé êáé ôïõ óçìåñéíïý ¸ëëç-
íïò ï ôñÜ÷çëïò æõãüí äåí õðïìÝíåé. Ï áãþí èá åßíáé óêëçñüò. Ï äõíÜóôçò
äéáèÝôåé ôá ìÝóá êáé ôïí áñéèìüí. Çìåßò äéáèÝôïìåí ôçí øõ÷Þí, Ý÷ïìåí êáé
ôï äßêáéïí ìå ôï ìÝñïò ìáò. Ãé áõôü êáé èá íéêÞóùìåí.
Äéåèíåßò äéðëùìÜôáé, áôåíßóáôå ôï Ýñãï óáò. Åßíáé áßó÷ïò åí åéêïóôþ
áéþíé ïé ëáïß íá ÷ýíïõí ôï áßìá ôùí äéÜ íá áðïêôÞóïõí ôçí ëåõôåñéÜ ôùí, ôï
èåßïí áõôü äþñïí, ãéá ôï ïðïßïí êáé çìåßò åðïëåìÞóáìåí ðáñÜ ôï ðëåõñüí
ôùí ëáþí óáò, êáé ãéá ôï ïðïßïí óåéò ôïõëÜ÷éóôïí äéáôåßíåóèå üôé åðïëåìÞ-
óáôå åíáíôßïí ôïõ íáæéóìïý êáé ôïõ öáóéóìïý. ¸ëëçíåò, üðïõ êáé áí åõñß-
óêåóèå, áêïýóáôå ôçí öùíÞí ìáò: Åìðñüò, üëïé ìáæß ãéá ôçí ëåõôåñéÜ ôçò
Êýðñïõ ìáò.
Å.Ï.Ê.Á.
Ï Áñ÷çãüò Ä é ã å í Þ ò »
- 146 -
20
1955: ÁËÌÐÅÑ ÊÁÌÕ. ÅÐÉÓÔÏËÇ ÓÔÇ ÂÁÓÉËÉÓÓÁ ÅËÉÓÁÂÅÔ ÃÉÁ
×ÁÑÇ ÓÔÏÍ ÌÉ×ÁËÁÊÇ ÊÁÑÁÏËÇ
ÃåííçìÝíïò óôçí Áëãåñßá ôï 1913, ï íïìðåëßóôáò èåáôñéêüò óõããñáöÝáò

êáé öéëüóïöïò ÁëìðÝñ Êáìý (Albert Camus) óõãêéíÞèçêå áðü ôïí áãþíá
ôçò Êýðñïõ êáé åéäéêÜ áðü ôçí êáôáäßêç óå èÜíáôï ôïõ Ìé÷áëÜêç ÊáñáïëÞ
êáé óôéò 6 Äåêåìâñßïõ 1955 áðçýèõíå åðéóôïëÞ óôç âáóßëéóóá ôçò Áããëßáò
ÅëéóÜâåô ãéá íá ÷ïñçãÞóåé ÷Üñç óôï èáíáôïðïéíßôç áãùíéóôÞ.
(Áò óçìåéùèåß üôé, ôï ÷åéñüãñáöï ôçò åðéóôïëÞò äçìïðñáôÞèçêå ôï 2007
êáé åîáóöáëßóôçêå áðü ôïí Êýðñéï åðé÷åéñçìáôßá ÍÜóï Êôùñßäç, ï ïðïßïò
ôï äþñéóå óôï Ìïõóåßï Áãþíïò ÅÏÊÁ.)
Ï Êáìý óêïôþèçêå óå áõôïêéíçôéêü äõóôý÷çìá ôï 1960.
«Åäþ êáé ìåñéêÝò âäïìÜäåò ç Êýðñïò îåóçêþèçêå ãéá ôçí ðåñßðôùóç

ôïõ íÝïõ ðáëéêáñéïý ìáèçôÞ, ôïõ Ìé÷Üëç ÊáñáïëÞ, ðïõ êáôáäéêÜóôçêå óå
èÜíáôï ìå áðáã÷ïíéóìü áðü ôï âñåôáíéêü äéêáóôÞñéï. Ðåèáßíïõí êáé ìÜëéóôá
ìå öïâåñü ôñüðï óôï åõôõ÷éóìÝíï íçóß ðïõ ãåííÞèçêå ç Áöñïäßôç.
Ãéá Üëëç ìéá öïñÜ ç óêïôåéíÞ êáôáðßåóç åíüò ëáïý, ðïõ ãéá ìåãÜëï
äéÜóôçìá Ýìåéíå óéùðçëüò, ýóôåñá ôïõöåêéæüôáí ìüëéò ðñïóðáèïýóå íá ìéëÞ-
óåé, îÝóðáóå åíÜíôéá óôçí ôñïìïêñáôßá.
Ãéá Üëëç ìéá öïñÜ ôçí ôõöëÞ êáôáðßåóç äéáäÝ÷èçêå ç åðáíÜóôáóç.
Ãéá Üëëç ìéá öïñÜ, ç äýíáìç ðïõ äÞëùíå óôçí áñ÷Þ üôé öñüíôéæå ãéá ôçí
ôÜîç, õðï÷ñåþèçêå íá óôÞóåé ôï äéêáóôÞñéü ôçò, ãéá íá åíôåßíåé áêüìç
ðåñéóóüôåñï ôçí ðßåóç ðïõ äåí åß÷å Üëëç åðéôõ÷ßá Þ Üëëï áðïôÝëåóìá áðü
ôï íá ðïëëáðëáóéÜóåé ôç äýíáìç ôçò áíôßóôáóçò.
¹ñèå ëïéðüí ç þñá ôùí çñþùí ìáñôýñùí, ôï ßäéï áêáôáðüíçôç, üðùò
- 147 -
êáé ç êáôáðßåóç, ãéá íá åðéâÜëåé óå Ýíáí áäéÜöïñï êüóìï ôá äßêáéá åíüò

ëáïý îå÷áóìÝíïõ áðü üëïõò, êáé ðïõ âáóßæåôáé óôéò äéêÝò ôïõ äõíÜìåéò êáé
ìüíï.
Ôï ëéãüôåñï ðïõ ìðïñåß íá óõìâåß åßíáé íá ðíéãïýí óôï áßìá, êáé ôüôå
ïëüêëçñç ç ÅëëÜäá èá áðåéëÞóåé les arrieres du porte-avions. Èá ôáí êáëý-
ôåñá íá ãßíåé óåâáóôÞ, äåêôÞ ç ëïãéêÞ ðñüôáóç ôçò ÅëëçíéêÞò ÊõâÝñíçóçò
ðïõ ðñïóöÝñåé ôç óßãïõñç öéëßá ôçò ðïõ áîßæåé ðåñéóóüôåñï áðü ôç öùôéÜ êáé
ôï óßäåñï.
Ìå ôçí åîáéñåôéêÞ ôçò áíôßóôáóç óôïõò êáôáêôçôÝò Éôáëïýò êáé Ãåñìá-
íïýò êáé ìå ôçí ÜñíçóÞ ôçò íá õðïìÝíåé ôï æõãü, ç ÅëëÜò áðÝäåéîå óå üëï
ôïí êüóìï üôé ç öéëßá ôçò åßíáé ç ðéï éó÷õñÞ âÜóç áðü ðïëëÝò Üëëåò. Åãþ
ï ßäéïò äåí êñýâù üëï ôï èáõìáóìü ìïõ êé üëç ìïõ ôçí ôñõöåñÜäá êé
åêôßìçóç ãé áõôüí ôï ëáü ôïí åëëçíéêü ðïõ ãíþñéóá· êáôÜëáâá ðéóôåýù üôé
ìáæß ìå ôïí éóðáíéêü åßíáé Ýíáò áðü áõôïýò ðïõ ç âÜñâáñç Åõñþðç èá ÷åé
áíÜãêç áýñéï, ãéá íá îáíáöôéÜîåé Ýíáí ðïëéôéóìü.
ÁëëÜ äåí åßíáé ôï ìüíï áßóèçìá ðïõ ìå êÜíåé íá óêÝöôïìáé üôé ç Áããëßá
êáé ç Äýóç Ý÷ïõí óõìöÝñïí íá êëåßóïõí ôï èÝìá ìå ôçí ÅÐÁÍÁÓÕÍÄÅÓÇ,
áëëÜ óå áõôÞ ôçí ðåñßðôùóç ðïõ ìáò áðáó÷ïëåß áõôü ôï åäþ êáé ðïëý
êáéñü äñÜìá, åßíáé áêüìç ðéï ïäõíçñü, üôáí óêåöôåß êáíåßò üôé ðñüêåéôáé ãéá
äõï ëáïýò ðïõ ôïõò Ýäåíå ç öéëßá êáé ðïõ åßíáé êáé äéêïß ìáò ößëïé.
Åßíáé ðïëý óçìáíôéêü ëïéðüí, ôï áðáéôåß ç êáñäéÜ áõôü, ôá äõï Ýèíç íá
åðáíáóõíäåèïýí ìå ôçí ðáëéÜ ôïõò öéëßá. ÁíôéèÝôùò ç ÊõâÝñíçóç ôïõ åíüò,
ç ðéï éó÷õñÞ, áëçèéíÜ áîéïèáýìáóôç ãéá ôç ìÝ÷ñé óÞìåñá ðáñÜäïóÞ ôçò ãéá
ôçí åëåõèåñßá, êáôáíôÜ íá èÝëåé íá êëÝøåé ôï ãéï ôçò Üëëçò.
Ðáñ üë áõôÜ ç Áããëßá äåí áñíåßôáé ôç íüìéìç êõðñéáêÞ äéåêäßêçóç ïýôå
üôé ôï 80% ôùí êáôïßêùí ôïõ íçóéïý åßíáé åëëçíéêü, ïýôå ôï üôé ïé åëåýèåñåò
åêëïãÝò èá Ýäéíáí ìéá óõíôñéðôéêÞ ðëåéïøçößá ãéá ôçí ÅÐÁÍÁÓÕÍÄÅÓÇ.
¸íá êáé ìüíï ó÷üëéï, ðïõ Ý÷åé õðïóôçñé÷èåß åîÜëëïõ áðü ÃÜëëï óõããñá-
öÝá, åîçãåß ôç óçìáóßá ôçò óôñáôçãéêÞò èÝóçò ôçò Êýðñïõ: Chypre est le
porte-avions avancé de la puissance brittanique et occidentale.
ÁëëÜ ðïéá åßíáé ç óçìáóßá áõôÞò ôçò äéáðßóôùóçò üôáí ôï íçóß åðáíá-
óôáôåß;
Ïé óõíôçñçôéêïß ¢ããëïé üìùò äåí óõãêáôáíåýïõí ãéáôß óôçí ðñáãìáôéêü-
ôçôá óå ðåñßðôùóç ðïõ åãêáôáëåßøïõí ôçí Áßãõðôï ãéá íá êñáôÞóïõí ôï
ÓïõÝæ, äåí èá èåëáí íá ÷Üóïõí ôçí áðÝíáíôé ðëåõñÜ.
- 148 -
ÁëëÜ èá ÷Üóïõí êáé ðïëý ðåñéóóüôåñá ìÜëéóôá áðü ôçí áðÝíáíôé ðëåõñÜ
áí èåëÞóïõí íá êñáôÞóïõí ôçí ðáñïýóá êáôÜóôáóç ìå ôç âßá êáé ôï èÜíáôï
åíüò ðáéäéïý.
Åöüóïí ïé äéáðñáãìáôåýóåéò åßíáé êáè ïäüí, ç ÂñåôáíéêÞ ÊõâÝñíçóç Ý÷åé
ìéá áêüìç åõêáéñßá íá äþóåé ìéá CHANCE DE FECONDITE, ÷Üñç êáëÞò
ðßóôçò, äßíïíôáò ÷Üñç óôï íÝï ìåëëïèÜíáôï.
Ç åðï÷Þ ôùí áõôïêñáôïñéþí ôÝëåéùóå. Áñ÷ßæåé áõôÞ ôùí åëåýèåñùí
êïéíùíéþí, ôï ëéãüôåñï óôçí ÁíáôïëÞ. Áò ôï áíáãíùñßóïõìå êáé íá âïçèÞ-
óïõìå ãéá ÷Üñç åíüò ëáìðñïý ìÝëëïíôïò ðáñÜ íá óðÜóïõìå ôçí êáñùôßäá
åíüò íÝïõ ðáëéêáñéïý.
Åßíáé ðñþôá áð üëá ïé ößëïé ôçò Áããëßáò êáé ïé ößëïé ôïõ åëëçíéêïý ëáïý
ðïõ æçôïýí íá óùèåß ï Ìé÷Üëçò ÊáñáïëÞò êáé íá áðïäïèåß óôçí ðáôñßäá ôïõ
ìå ôçí áñ÷áßá éóôïñßá ôùí ôñéþí ÷éëéÜäùí åôþí.»25
25
EXPRESS (6.12.1955).
- 149 -
21
1956: Ç ÉÄÅÁ ÔÇÓ ÄÉ×ÏÔÏÌÇÓÇÓ.
ÄÇËÙÓÇ ËÅÍÍÏÎ-ÌÐÏÛÍÔ ÓÔÇ ÂÏÕËÇ ÔÙÍ ÊÏÉÍÏÔÇÔÙÍ
Ôïí ÖåâñïõÜñéï ôïõ 1956, ï Âñåôáíüò õðïõñãüò Áðïéêéþí ËÝííïî-Ìðüõíô

(Lennox-Boyd) Ýöôáíå óôçí Êýðñï. Ï ÌáêÜñéïò æÞôçóå íá ôïí óõíáíôÞóåé,
êáé äéåõèåôÞèçêå íá óõíáíôçèïýí óôï óðßôé ôïõ ¢ããëïõ áñ÷éäéáêüíïõ óôéò
29/2. Ï Í. Êñáíéäéþôçò, ðïõ Þôáí ðáñþí, ðåñéãñÜöåé ôç óõíÜíôçóç: «Ï
ËÝííïî-Ìðüûíô, ìå ôï øçëü åðéâëçôéêü ôïõ ðáñÜóôçìá êáé ôï óõíïöñõùìÝ-
íï óêïôåéíü ôïõ ðñüóùðï... ìðÞêå óôçí áßèïõóá êáé ðÞñå ôõðéêÜ ôï ÷Ýñé ôïõ
Áñ÷éåðéóêüðïõ, åíþ ï ×Üñíôéíãê ðáñáêïëïõèïýóå ìå Ýíá øõ÷ñü âëÝììá ôç
óêçíÞ. ÕðÞñ÷å êÜôé ôï áðñïóäéüñéóôá áíçóõ÷çôéêü óôçí áôìüóöáéñá ôçò
ôåëåõôáßáò åêåßíçò ìÝñáò ôïõ Öåâñïõáñßïõ ôïõ äßóåêôïõ Ýôïõò 1956. Ï
ËÝííïî-Ìðüõíô, ýóôåñá áðü ìéá ãåíéêÞ áíáóêüðçóç ôïõ èÝìáôïò, ìáò äéÜ-
âáóå ôçí áíáêïßíùóç ðïõ åðñüêåéôï óå ëßãåò ìÝñåò íá êÜíåé óôç ÂïõëÞ ôùí
ÊïéíïôÞôùí... Óýìöùíá ìå ôï ðåñéå÷üìåíï áõôÞò ôçò áíáêïßíùóçò, ç âñå-
ôáíéêÞ êõâÝñíçóç áíáãíþñéæå ôï äéêáßùìá áõôïäéÜèåóçò ôïõ êõðñéáêïý ëá-
ïý, ìÝ÷ñé ôçò åöáñìïãÞò ôïõ ïðïßïõ èá ìåóïëáâïýóå Ýíá Óýíôáãìá áõôïêõ-
âÝñíçóçò... ìå âÜóç üóá åß÷áí óõìöùíçèåß ìåôáîý ôïõ ÊõâåñíÞôç êáé ôïõ
Áñ÷éåðéóêüðïõ. Ï ÌáêÜñéïò ðñüôåéíå ôüôå ìéá áíôáëëáãÞ áðüøåùí ðÜíù
óôéò ãåíéêÝò ãñáììÝò ôïõ ÓõíôÜãìáôïò áõôïêõâÝñíçóçò... êáé Þãåéñå ãéá
ðñþôç öïñÜ ôï èÝìá ôïõ ÷ñïíéêïý ðñïóäéïñéóìïý ôïõ ìåôáâáôéêïý óôáäßïõ...
Ï ËÝííïî-Ìðüõíô áñíÞèçêå íá óõæçôÞóåé åê íÝïõ ïðïéïäÞðïôå èÝìá, õðï-
ãñÜììéóå üôé äåí åßíáé äéáôåèåéìÝíïò íá ìåôáâÜëåé Ýóôù êáé ìéá ëÝîç áðü ôçí
áíáêïßíùóç... Ï ÌáêÜñéïò ìå Ýíá âåâéáóìÝíï ÷áìüãåëï åßðå üôé ìå ëßãç
êáëÞ èÝëçóç èá ìðïñïýóáí ßóùò íá ñõèìéóôïýí ôá åíáðïìåßíáíôá ôñßá
åðßìá÷á óçìåßá. Ï ËÝííïî-Ìðüûíô ôïí êïßôáîå áõóôçñÜ ÷ùñßò íá áðáíôÞ-
- 150 -
óåé. ÌåóïëÜâçóáí ìåñéêÜ ëåðôÜ áìÞ÷áíçò óéùðÞò. ¾óôåñá ï Âñåôáíüò

Õðïõñãüò óçêþèçêå áðüôïìá áðü ôç èÝóç ôïõ, êáé áôåíßæïíôáò ðáãåñÜ ôïí
Áñ÷éåðßóêïðï áíôß ïðïéïõäÞðïôå Üëëïõ ÷áéñåôéóìïý åßðå ðñïêëçôéêÜ:
Åßèå ï Èåüò íá óþóåé ôï ëáü óïõ [God save your people]. ¹ôáí öáíåñü»,
ãñÜöåé ï Êñáíéäéþôçò, «üôé ïé Âñåôáíïß åðçñåáóìÝíïé áðü ôéò äéåèíåßò åîåëß-
îåéò (éäéáßôåñá óôï ÷þñï ôçò ÌÝóçò ÁíáôïëÞò) äåí Þóáí äéáôåèåéìÝíïé... íá
ðñïâïýí óå Üëëåò ðáñá÷ùñÞóåéò. ¸ôóé, ýóôåñá áðü ðÝíôå ìçíþí óõíå÷åßò
äéáðñáãìáôåýóåéò, ïé óõíïìéëßåò äéáêüðçêáí áðüôïìá, êáé ï ðïëéôéêüò ïñßæï-
íôáò Ýãéíå ðÜëé æïöåñüò»26.
ÌåôÜ ôçí áðïôõ÷ßá ôùí äéáðñáãìáôåýóåùí, ãéá íá äéåõêïëýíåé ôç äéåèíÞ
ôïõ èÝóç, éäéáßôåñá óôïí ÏÇÅ, ôï Ëïíäßíï ðáñïõóßáóå íÝåò óõíôáãìáôéêÝò
ðñïôÜóåéò. Ïé ðñïôÜóåéò áõôÝò âáóßæïíôáí óôï õðüìíçìá ðïõ åôïßìáóå ï
¢ããëïò óõíôáãìáôïëüãïò ëüñäïò ÓÜéñéë Ôæïí ÑÜíôêëéö (Cyril John Radcliffe).
Ôçí áíáêïßíùóç ôïõ ÓõíôÜãìáôïò ÑÜíôêëéö, ðïõ åãéíå óôç ÂïõëÞ ôùí
ÊïéíïôÞôùí óôéò 19 Äåêåìâñßïõ 1956 áðü ôïí õðïõñãü Áðïéêéþí ËÝííïî-
Ìðüõíô, áêïëïõèïýóå ìéá âáñõóÞìáíôç äÞëùóç. Ìå ôç äÞëùóç áõôÞ ç
áããëéêÞ êõâÝñíçóç áíáãíþñéæå äçìüóéá êáé êáôçãïñçìáôéêÜ ôçí áñ÷Þ ôçò
áõôïäéÜèåóçò êáé óôçí ðåñßðôùóç ôçò Êýðñïõ, ìüëéò ôï åðÝôñåðå ç äéåèíÞò
êáôÜóôáóç. Óôç óõíÝ÷åéá ôïõ ëüãïõ ôïõ, üìùò, ï õðïõñãüò Áðïéêéþí, ìå
ìéá Üëëç äÞëùóç, ìåßùóå ïõóéáóôéêÜ åîïõäåôÝñùóå ôçí ðñþôç, åéóÜãï-
íôáò Ýíá íÝï óôïé÷åßï óôï ðñüâëçìá: ôçí éäÝá ôçò äé÷ïôüìçóçò. Åðåîçãþ-
íôáò ôï óçìåßï áõôü åßðå üôé «äåí Þôáí ðáñÜ ëïãéêü íá ðáñá÷ùñÞóïõìå óå
ìéá êïéíüôçôá ìå ôüóï óôåíïýò äåóìïýò ìå ôçí Ôïõñêßá, ìüëéò 40 ìßëéá
ìáêñéÜ, ôá ßäéá äéêáéþìáôá ðïõ åßìáóôå Ýôïéìïé íá ðáñá÷ùñÞóïõìå óôçí
åëëçíéêÞ êïéíüôçôá ôçò íÞóïõ». Ùóôüóï, ï ßäéïò åß÷å óôï ðáñåëèüí åðßìïíá
áðïññßøåé êáé áíôéêñïýóåé ôçí éäÝá ôçò äé÷ïôüìçóçò. Åéäéêüôåñá, ôïí Éïýëéï
ôïõ 1956, ïé Times ôïõ Ëïíäßíïõ äçìïóßåõóáí ìéá åðéóôïëÞ ôïõ Óõíôçñçôéêïý
âïõëåõôÞ Ãïõþëôåñ ¸ëëéïô (Walter Elliot), ï ïðïßïò äéáôýðùóå ôçí Üðïøç
üôé ï ëüñäïò ÑÜíôêëéö Ýðñåðå íá åîåôÜóåé êáé ôï åíäå÷üìåíï ôçò äé÷ïôüìç-
óçò. Ï åðéóôïëïãñÜöïò äéáôýðùíå êáé ìéá ðñüâëåøç: «Ç ìüíç êáôÜëçîç ìå
ôçí ðÜñïäï ôïõ ÷ñüíïõ èá åßíáé ç äçìéïõñãßá åíüò ôïõñêéêïý ôïìÝùò, åíüò
åëëçíéêïý ôïìÝùò êáé ìéáò áããëéêÞò óôñáôéùôéêÞò âÜóåùò»! Ï ËÝííïî-
Ìðüõíô áíôÝäñáóå áìÝóùò ó áõôÝò ôéò áðüøåéò, ðïõ Ýãéíáí áöïñìÞ óõæÞôç-
26
Í. Êñáíéäéþôç, Ôá Äýóêïëá ×ñüíéá, Êýðñïò 1950-1960, óåë. 169-171.
- 151 -
óçò óôç ÂïõëÞ, äçëþíïíôáò: «Ï áîéüôéìïò êýñéïò áíôéðñüóùðïò ... ðáñïõ-

óßáóå ìéá ðïëý åíäéáöÝñïõóá äéáôñéâÞ åðß ôçò äé÷ïôïìÞóåùò, åðß ôçò ïðïßáò
åßìáé âÝâáéïò ðùò äåí áíáìÝíåé íá áðáíôÞóù ëåðôïìåñþò. Ôï ãåãïíüò üôé
Üôïìá ôçò äéêÞò ôïõ ðåßñáò êáé öÞìçò óôñÝöïõí ôçí ðñïóï÷Þ ôïõò ðñïò
áõôÞ ôçí êáôåýèõíóç, êáôáäåéêíýåé ðïý ìðïñåß íá ïäçãÞóåé ôïõò ëáïýò ç
åöáñìïãÞ ôçò áñ÷Þò ôçò áõôïäéáèÝóåùò óôï ìÝëëïí. Èá ðñÝðåé, üìùò, íá
ïìïëïãÞóù üôé ç óýãêñéóç ôïõ 49ïõ ðáñáëëÞëïõ Þ ôùí Éíäéþí ìå ôçí
ðåñßðôùóç ôçò Êýðñïõ äåí åßíáé áêñéâÞò, ëüãù ôïõ ðåñéïñéóìÝíïõ åäÜöïõò
ôçò íÞóïõ»27.
ÄÇËÙÓÇ ËÅÍÍÏÎ-ÌÐÏÛÍÔ ÓÔÇ ÂÏÕËÇ ÔÙÍ ÊÏÉÍÏÔÇÔÙÍ

(19/12/1956)
«... ¼ôáí ç äéåèíÞò êáôÜóôáóç êáé ïé óôñáôçãéêÝò óõíèÞêåò ôï åðéôñÝ-

øïõí, êáé ìå ôçí ðñïûðüèåóç üôé ç áõôïêõâÝñíçóç èá ëåéôïõñãÞóåé éêáíïðïé-
çôéêÜ, ç ÊõâÝñíçóç ôçò ÁõôÞò Ìåãáëåéüôçôïò åßíáé äéáôåèåéìÝíç íá åðáíå-
îåôÜóåé ôï èÝìá ôçò åöáñìïãÞò ôçò áõôïäéÜèåóçò. ¼ôáí åðéóôåß ï ÷ñüíïò ãé
áõôÞ ôçí åðáíåîÝôáóç, äçëáäÞ üôáí ïé üñïé áõôïß åêðëçñùèïýí, óêïðüò ôçò
ÊõâÝñíçóçò ôçò Á.Ì. åßíáé íá äéáóöáëßóåé, þóôå íá äïèåß ç åõêáéñßá óôçí
ÔïõñêïêõðñéáêÞ êïéíüôçôá, üðùò êáé óôçí ÅëëçíïêõðñéáêÞ ëüãù ôùí
éäéïìüñöùí óõíèçêþí ôçò Êýðñïõ íá áðïöáóßóåé ìüíç ôçò ôï ìåëëïíôéêü
ôçò êáèåóôþò. Ç ÊõâÝñíçóç ôçò Á.Ì. áíáãíùñßæåé, üôé ç Üóêçóç ôçò
áõôïäéÜèåóçò, ó Ýíá ôÝôïéï áíÜìéêôï ðëçèõóìü, èá ðñÝðåé íá óõìðåñéëÜâåé
êáé ôç äé÷ïôüìçóç ìåôáîý ôùí ðéèáíþí ðñïûðïèÝóåùí.»
27
ÐáíôáæÞ ÔåñëåîÞ, Äéðëùìáôßá êáé ðïëéôéêÞ ôïõ Êõðñéáêïý Áíáôïìßá åíüò
ëÜèïõò, 1971, óåë. 273-274.
- 152 -
22
1959: ÓÕÌÖÙÍÉÅÓ ÆÕÑÉ×ÇÓ-ËÏÍÄÉÍÏÕ
Óôéò 11 Öåâñïõáñßïõ óõíÞöèç óôç Æõñß÷ç ôçò Åëâåôßáò óõìöùíßá ìåôáîý

ôùí êõâåñíÞóåùí ÅëëÜäáò êáé Ôïõñêßáò. Óôéò 18 óõíåêëÞèç óôï Ëïíäßíï
äéÜóêåøç óôçí ïðïßá Ýëáâáí ìÝñïò ç Áããëßá, ç ÅëëÜäá, ç Ôïõñêßá, ïé
Åëëçíïêýðñéïé êáé ïé Ôïõñêïêýðñéïé, üðïõ êáé õðåãñÜöç ç óõìöùíßá ðïõ
óçìáôïäïôïýóå ôç ëÞîç ôïõ Ýíïðëïõ áãþíá ôçò ÅÏÊÁ êáé áíåêÞñõóóå ôçí
Êýðñï óå áíåîÜñôçôï êñÜôïò. Ç õðïãñáöÞ ôùí Óõìöùíéþí Æõñß÷çò-Ëïíäß-
íïõ áðïôåëïýóå ôï ýóôáôï áíÜ÷ùìá ôçò åëëçíéêÞò ðëåõñÜò ãéá íá áðïôñÝ-
øåé ôç äé÷ïôüìçóç Þ, ðéï óùóôÜ, ôçí ôñé÷ïôüìçóç (Tri-dominion) ðïõ
ðñüâëåðå ôï ó÷Ýäéï Ìáêìßëëáí (Macmillan), ôï ïðïßï Üñ÷éóå íá åöáñìüæå-
ôáé. Ï ÌáêÜñéïò óôçí áñ÷Þ áìöéôáëáíôåýèçêå, ôåëéêÜ üìùò õðÝãñáøå ôéò
óõìöùíßåò. Áñãüôåñá (1/3/1964), óå åðéóôïëÞ ôïõ ðñïò ôïí ðñùèõðïõñãü
Ãåþñãéï ÐáðáíäñÝïõ, Ýãñáöå üôé «õðü ôáò åðéêñáôïýóáò ôüôå óõíèÞêáò,
ïõê çí Üëëùò ãåíÝóèáé». Ç õðïãñáöÞ ôùí óõìöùíéþí Þôáí êáé ç áìåôÜ-
êëçôç üóïí êáé åðßìïíç áðüöáóç ôçò åëëçíéêÞò êõâÝñíçóçò ôïõ Êùíóôá-
íôßíïõ ÊáñáìáíëÞ, ï ïðïßïò ÷áñáêôÞñéóå ôç ìÝñá åêåßíç óáí ôçí «åõôõ÷Ý-
óôåñç ôçò æùÞò ôïõ». Ï ÊáñáìáíëÞò öÝñåôáé íá äéåôýðùíå óõ÷íÜ ôï
ðáñÜðïíï üôé ìáæß ìå ôïí ÌáêÜñéï õðÝãñáøå ôéò óõìöùíßåò êé åíþ áõôüò
«åíï÷ïðïéÞèçêå», ï ÌáêÜñéïò «çñùïðïéÞèçêå»! Óôçí ðñáãìáôéêüôçôá á-
óêÞèçêå ðÜíù óôïí ÌáêÜñéï ôåñÜóôéá ðßåóç, ÷ùñßò áõôü íá óçìáßíåé êáô
áíÜãêçí üôé êáèüñéóå ôçí ôåëéêÞ ôïõ áðüöáóç.
Óôçí Êýðñï, ï Ã. Ãñßâáò áðïäÝ÷ôçêå (áñ÷éêÜ) ôéò óõìöùíßåò êáé êÜëåóå
ôïõò ðÜíôåò íá óõóðåéñùèïýí ðÝñéî ôïõ Ìáêáñßïõ. Áñãüôåñá, Üëëáîå ãñáì-
ìÞ.
- 153 -
ÊÙÍÓÔÁÍÔÉÍÏÓ ÊÁÑÁÌÁÍËÇÓ ÐÑÏÓ ÌÁÊÁÑÉÏ (18/2/1959)
«ÁíåîÜñôçôá ôïõ ôé èá êÜíåôå, Ìáêáñéþôáôå, ãéá íá ìçí áöÞóù Ýêèåôç

óå ãåëïéïðïßçóç ôçí ÅëëÜäá, åãþ èá ìåôÜó÷ù ôçò ÄéáóêÝøåùò. ÁëëÜ óôï
óçìåßï áõôü ôåñìáôßæù ôçí êõðñéáêÞ ðïëéôéêÞ ôçò åëëçíéêÞò ÊõâåñíÞóåùò.
Áí èÝëåôå óåéò íá óõíå÷ßóåôå ôïí áãþíá, èá ðñÝðåé íá áíáæçôÞóåôå áëëïý
óõìðáñÜóôáóç.»28
ÅÕÁÃÃÅËÏÓ ÁÂÅÑÙÖ ÐÑÏÓ ÌÁÊÁÑÉÏ

(ÄéÜóêåøç Ëïíäßíïõ, 18/2/1959)
«Áí áñíçèåßôå, ôï áßìá ôçò Êýðñïõ åðß ôùí ÷åéñþí óáò. Ùò ÅëëçíéêÞ
ÊõâÝñíçóéò óáò äçëþ üôé áõôü áðïôåëåß ôï Üêñïí Üùôïí ôùí ðñïóðáèåéþí
ìáò. Ùò åäþ êáé ìç ðáñÝêåé.»
28
ÂëÝðå: Ê. ÊáñáìáíëÞò, Áñ÷åßï, Ãåãïíüôá êáé Êåßìåíá, ôüì. 3, óåë. 404 ê.åî.
- 154 -
23
1959: ÄÇËÙÓÇ ÊÁÑÁÌÁÍËÇ, ÅÐÉÓÔÑÏÖÇ ÌÁÊÁÑÉÏÕ,
ÐÑÏÊÇÑÕÎÇ ÃÑÉÂÁ-ÄÉÃÅÍÇ
ÊáôÜ ôçí ÜöéîÞ ôïõ óôçí ÁèÞíá áðü ôï Ëïíäßíï, ìåôÜ ôçí õðïãñáöÞ ôçò
óõìöùíßáò ðïõ Ýìåéíå ãíùóôÞ ùò «Óõìöùíßåò Æõñß÷çò-Ëïíäßíïõ», ï ðñùèõ-
ðïõñãüò Êùíóôáíôßíïò ÊáñáìáíëÞò Ýêáíå ìéá äÞëùóç ðïõ Ýãéíå óçìåßï
áíáöïñÜò ùò ðñïò ôç öñÜóç «ç åõôõ÷Ýóôåñç çìÝñá ôçò æùÞò ìïõ».
Ôçí 1ç Ìáñôßïõ 1959, ìåôÜ áðü áðïõóßá ôñéþí ÷ñüíùí, åðÝóôñåøå óôçí
Êýðñï ï ÌáêÜñéïò, ï ïðïßïò åêöþíçóå âáñõóÞìáíôç ïìéëßá, óôç ìåãáëýôå-
ñç óõãêÝíôñùóç êüóìïõ ðïõ ãíþñéóå ôï íçóß. Ç öñÜóç ðïõ ÷áñáêôÞñéæå
åêåßíç ôçí ïìéëßá Þôáí ôï ðåñßöçìï «ÍåíéêÞêáìåí», ôï ïðïßï êáôÝóôç
óçìåßï áíáöïñÜò êáé åóùôåñéêÞò ôñéâÞò.
ÌåôÜ ôçí õðïãñáöÞ ôçò óõìöùíßáò, ï áñ÷çãüò ôçò ÅÏÊÁ Ã. Ãñßâáò-
ÄéãåíÞò åîÝäùóå äýï ðñïêçñýîåéò. Ìåñéêïýò ìÞíåò ìåôÜ ôïðïèåôÞèçêå êáé
ðÜëé Ýíáíôé ôùí õðåõèýíùí ôçò óõìöùíßáò, üðïõ äéá÷þñéóå ôç èÝóç ôïõ.
Ê. ÊÁÑÁÌÁÍËÇÓ: «ÅÕÔÕ×ÅÓÔÅÑÇ ÇÌÅÑÁ ÔÇÓ ÆÙÇÓ ÌÏÕ»
«ÅðáíÝñ÷ïìáé åê ôïõ ôáîåéäßïõ ìïõ éêáíïðïéçìÝíïò êáé õðåñÞöáíïò. Ç

çìÝñá áõôÞ áíÞêåé åéò ôáò åõôõ÷åóôÝñáò ôçò æùÞò ìïõ êáé èá áðïôåëÝóç
óôáèìüí åéò ôçí éóôïñßáí ôçò Êýðñïõ. Åéò ôçí Æõñß÷çí åèÝóáìåí, ìå ôïí
ðñùèõðïõñãüí ôçò Ôïõñêßáò ê. ÌåíôåñÝò, ôáò âÜóåéò äéÜ ôçí åðßëõóéí åíüò
åê ôùí äõóêïëùôÝñùí äéåèíþí æçôçìÜôùí. Åó÷åäéÜóáìåí ëýóéí, äéÜ ôçò
ïðïßáò áðïäßäåôáé, ìåôÜ ìáêñáßùíá äïõëåßáí, åéò ôïí êõðñéáêüí ëáüí ç
åëåõèåñßá ôïõ. Åî Üëëïõ, äéÜ ôçò åõôõ÷ïýò åðéëýóåùò ôïõ êõðñéáêïý ðñï-
âëÞìáôïò, áðïêáèßóôáôáé ç öéëßá êáé ç óõíåñãáóßá ìåôáîý ÅëëÜäïò, Ôïõñ-
- 155 -
êßáò êáé Áããëßáò, ÷ùñþí áßôéíåò Ý÷ïõí êïéíÜ óõìöÝñïíôá êáé ôùí ïðïßùí
ôáò ó÷Ýóåéò äéåôÜñáîå êáôÜ ôï ðáñåëèüí ôï ðñüâëçìá ôïýôï åéò âáèìüí
ðïëëÜêéò åðéêßíäõíïí. Åßìáé âÝâáéïò üôé ç çìÝñá áõôÞ èá áðïôåëÝóç ôçí
áöåôçñßáí äéÜ ôçí åõçìåñßáí ôïõ êõðñéáêïý ëáïý, ëáìâáíïìÝíïõ åí ôù óõíü-
ëù ôïõ.»
ÁÑ×ÉÅÐÉÓÊÏÐÏÓ ÌÁÊÁÑÉÏÓ: «ÍÅÍÉÊÇÊÁÌÅÍ»
«Äüîáí êáé åõ÷áñéóôßáí áíáðÝìðïìÝí óïé, Êýñéå, üôé äéÞëèïìåí äéÜ ðõñüò
êáé ýäáôïò êáé åîÞãáãåò çìÜò åéò áíáøõ÷Þí.
Éäïý ðÜëéí åí ôù ìÝóù õìþí, åéò ôçí áãáðçôÞí ðáôñßäá. Ðáôñßäá åëåõ-
èÝñáí. Ôá íÝöç ôçò äïõëåßáò äéåëýèçóáí êáé Þëéïò åëåõèåñßáò êáôáõãÜæåé
ôïõò Êõðñéáêïýò ïõñáíïýò. Íõî áéþíùí ðáñá÷ùñåß Þäç ôçí èÝóéí ôçò åéò ôï
ãëõêý öùò ôçò çìÝñáò êáé áèÜíáôïí, áðü ôá âÜèç ôçò ìáêñéíÞò éóôïñßáò,
áíáäýåôáé ôï ðíåýìá ôùí ðñïãüíùí ìáò, äéÜ íá ìåôáöÝñåé ðáíôïý ôï ìÝãá
ìÞíõìá: ÍÅÍÉÊÇÊÁÌÅÍ.
Ç Êýðñïò åßíáé óÞìåñïí åëåõèÝñá. Ðáíçãõñßóáôå áäåëöïß. Õøþóáôå õðå-
ñÞöáíïí ôï ìÝôùðïí. ÐáñÞëèåí ïñéóôéêþò ôï äïýëåéïí Þìáñ. Áé áëýóåéò ôçò
äïõëåßáò áðåêüðçóáí, êáé áäÝóìåõôïé áé ÷åßñåò ìáò êéíïýíôáé åéò áßíïí ìåí
Êõñßïõ, åéò Ýñãá äå åéñçíéêÞò äçìéïõñãßáò, åõçìåñßáò êáé ðñïüäïõ.
Ðüóïò ðüíïò êáé äïêéìáóßáé, ðüóïí áßìá êáé èõóßáé õðÞñîáí ôï ôßìçìá
ôçò ðáñïýóçò óôéãìÞò! Áðïôßïìåí åõëáâþò öüñïí ôéìÞò åéò ôáò ìáêñÜò
ãåíåÜò ôùí ðñïãüíùí ìáò, áé ïðïßáé ìåôÝäùóáí Üóâåóôïí ìÝ÷ñéò çìþí ôçí
äÜäá ôçò åëåõèåñßáò êáé ôçí óêõôÜëçí ôïõ ðíåýìáôïò êáé åêëçñïäüôçóáí
éåñÜí ôçí ðáñáêáôáèÞêçí ôïõ çèéêïý ÷ñÝïõò êáé ôïõ êáèÞêïíôïò. Áðïôßïìåí
öüñïí ôéìÞò ðñïò ðÜíôáò ôïõò ìÜñôõñáò ôçò ÊõðñéáêÞò åëåõèåñßáò. Ñáßíï-
ìåí ôïõò ôÜöïõò ôùí ìå ôá Üíèç ôçò áãÜðçò ìáò êáé ôá äÜêñõá ôçò
åõãíùìïóýíçò ìáò. Ôçí óôéãìÞí áõôÞí áé ëåõêáß øõ÷áß ôùí õðåñßðôáíôáé
ôïõ ÷þñïõ ôïýôïõ êáé óõíåïñôÜæïõí ìåè çìþí ôá ÊõðñéáêÜ åëåõèÝñéá.
Äéüôé äåí áðÝèáíïí ïé ìåãÜëïé íåêñïß ìáò. Æïõí êáé èá æïõí ðÜíôïôå ìÝóá
åéò ôïí èñýëïí ôïõ çñùéóìïý êáé ôçí ðáñÜäïóéí ôçò áñåôÞò ôùí. Æïõí êáé èá
æïõí ðÜíôïôå åéò ôçí ìíÞìçí ôùí éåñþí áãþíùí êáé ôï åõãåíÝò êÜëëïò ôçò
èõóßáò ôùí. Æïõí êáé èá æïõí ðÜíôïôå ìÝóá åéò ôçí ãáëÞíçí ôùí åëåõèÝñùí
Êõðñéáêþí ïõñáíþí ùò èñõëéêïß çìßèåïé ôïõò ïðïßïõò áãÞñïõò êáé áèáíÜôïõò
èá äéáôçñÞóç ðÜíôïôå ç åõãíùìïóýíç ôùí ìåôáãåíåóôÝñùí. Æïõí êáé èá
æïõí ìÝóá åéò ôáò êáñäßáò ôùí íÝùí ìáò, ïé ïðïßïé äåí èá ðáýóïõí ðïôÝ íá
- 156 -
ôñÝöùíôáé çèéêþò êáé øõ÷éêþò áðü ôá çñùéêÜ ôùí êáôïñèþìáôá êáé ôáò
õðåñü÷ïõò ðñÜîåéò ôçò éäéêÞò ôùí áíäñáãáèßáò.
ÅðÜíù áðü ôá ëåõêÜ ôùí ìíÞìáôá áò ç÷Þóïõí íéêçôÞñéïé áé óÜëðéããåò.
¹ñùåò ôçò Êýðñïõ! Ç èõóßá óáò äåí åðÝâç åðß ìáôáßù. Ôï Ýíäïîïí Ýðïò
ôï ïðïßïí åãñÜøáôå äéáíïßãåé óÞìåñïí ëáìðñÜí êáé íÝáí ðåñßïäïí ôçò éóôïñßáò
ìáò. Ðåñßïäïí åëåõèåñßáò. Ï óðüñïò ôïí ïðïßïí åóðåßñáôå áðïäßäåé Þäç ðëïõ-
óßáí ôçí óõãêïìéäÞí. Ôï äÝíäñïí ôçò åëåõèåñßáò, ôï ïðïßïí åðïôßóáôå ìå ôï
áßìá óáò, ðñïóöÝñåé óÞìåñïí ôïõò åõ÷ýìïõò êáñðïýò ôïõ. Áðü ôïí ÃïëèïãÜí
óáò îåðÞäçóåí ç áíÜóôáóéò ôçò Ðáôñßäïò ìáò. Áðü ôïõò ôÜöïõò óáò åîåðÞ-
äçóåí õðÝñêáëëïò ç Åëåõèåñßá.
Åêåßíïé õðÞñîáí ïé ìÜñôõñåò. ÁëëÜ ôïí õðÝñ åëåõèåñßáò áãþíá ìáò êï-
óìåß ðëÞèïò çñþùí ìå åðéêåöáëÞò ôïí Óôñáôçãüí Ãñßâáí, ôïí èñõëéêüí
ÄÉÃÅÍÇÍ, ôïõ ïðïßïõ ôï üíïìá êáôÝëáâå ôáò åíäïîïôÝñáò óåëßäáò ôçò
ÊõðñéáêÞò Éóôïñßáò. Ðñïò ôïí õðÝñï÷ïí áõôüí Üíäñá êáé ôïõò ãåííáßïõò
áãùíéóôÜò ôçò ÅÏÊÁ áðïôßïìåí, êáôÜ ôçí åðßóçìïí ôáýôçí þñáí, öüñïí
õøßóôçò åõãíùìïóýíçò êáé ôéìÞò. Áò óôñÝøùìåí ðñïò áõôïýò ôáò óêÝøåéò,
êáé áò áíáëïãéóèþìåí üôé Üíåõ ôùí éäéêþí ôùí áãþíùí èá Þôï áíÝöéêôïò ç
çìÝñá ôçò íßêçò, Üíåõ ôïõ éäéêïý ôùí çñùéóìïý ìáêñéíÞ ç çìÝñá ôçò
åëåõèåñßáò.
ÁëëÜ êáé ðñïò óå, çñùéêÝ ÊõðñéáêÝ ëáÝ, áðïôßù ôçí óôéãìÞí ôáýôçí
âáèýôáôïí öüñïí áãÜðçò êáé ôéìÞò. Äéüôé åðß ôçò áñåôÞò óïõ åèåìåëéþèç ï
çñùéóìüò êáé ç áíäñåßá åêåßíùí. Åðß ôçò åõøõ÷ßáò óïõ å÷áëêåýèç ç ðáíï-
ðëßá ôçò íßêçò ôùí. Åðß ôïõ ðáôñéùôéóìïý óïõ ïéêïäïìÞèç ôï Ýñãïí ôçò
ÊõðñéáêÞò åëåõèåñßáò. Åßìáé õðåñÞöáíïò äéüôé ðñïúóôáìáé åíüò ôïéïýôïõ
ëáïý êáé åßìáé åõôõ÷Þò, äéáðéóôþí, üôé ìå ôçí áñåôÞí êáé ôçí ðßóôéí óïõ ôï
Ýñãïí ôï ïðïßïí áñ÷ßæåé óÞìåñïí èá á÷èÞ áóöáëþò åéò áßóéïí ðÝñáò. Äéüôé áò
ìç íïìéóèÞ üôé ç ðáñïýóá çìÝñá áðïôåëåß ôï ôÝñìá. Áðïôåëåß ôïõíáíôßïí,
ôçí áöåôçñßáí íÝùí ìáêñþí áãþíùí, äéÜ ôçí êáôï÷ýñùóéí ôùí êåêôçìÝíùí
êáé ôçí ðåñáéôÝñù áíÜðôõîéí êáé áîéïðïßçóéí áõôþí. Áðïôåëåß ôçí áöåôçñßáí
íÝùí åîïñìÞóåùí ðñïò åîáóöÜëéóéí ôçò ëáúêÞò åõçìåñßáò êáé ðñïüäïõ êáé
áíÜäåéîéí ôçò ðáôñßäïò ìáò åéò ÷þñáí åõäáéìïíïýóáí êáé åõíïìïõìÝíçí.
Ðñïò ôïýôï üìùò áðáéôåßôáé ðñùôßóôùò áðáñáóÜëåõôïò ðßóôéò, ãñáíéôþ-
äçò óõíï÷Þ êáé áôñÜíôá÷ôïò åíüôçò. ¢íåõ ðßóôåùò ðñïò ôçí êôçèåßóáí
åëåõèåñßáí, ôï Ýñãïí ôï ïðïßïí ôþñá áíáëáìâÜíïìåí åßíáé êáôáäéêáóìÝíïí åéò
áðïôõ÷ßáí. Áò óõíå÷ßóùìåí ëïéðüí ôïí åíèïõóéáóìüí êáé ôçí ðßóôéí ìáò.
- 157 -
ÓõóðåéñùìÝíïé, åéò ôïí íÝïí áãþíá ôçò åéñÞíçò êáé ôçò ðñïüäïõ, ôïí áãþíá
äéÜ ôçí åõäáéìïíßáí ôùí ôÝêíùí ìáò, ôïí áãþíá ãéá ôï ìåãáëåßïí ôçò
Ðáôñßäïò ìáò. Áò ìç ëçóìïíþìåí üôé ç åëåõèåñßá äåí áðïôåëåß ìüíïí ðñï-
íüìéïí êáé äéêáßùìá· áðïôåëåß óõã÷ñüíùò âáñõôÜôçí åõèýíçí êáé õðÝñôáôïí
êáèÞêïí. Áõôü ôï êáèÞêïí êáëïýìåèá ôþñá íá åðéôåëÝóùìåí. ÊáèÞêïí
åõãåíÝò êáé ùñáßïí áðÝíáíôé ôùí óõìðáôñéùôþí ìáò, áðÝíáíôé ôùí óõíáí-
èñþðùí ìáò, áðÝíáíôé ôïõ êüóìïõ ïëïêëÞñïõ. Åéò ôçí åðéôÝëåóéí ôïõ êáèÞ-
êïíôïò áõôïý áò ìç åðéôñÝøùìåí ðïôÝ íá ðáñåéóöñÞóïõí ðÜèç êáé åýíïéáé.
ÉäéáéôÝñùò áò óõíåñãáóèþìåí åãêáñäßùò, êáé åéëéêñéíþò ìå ôï ößëïí óýíïéêïí
ôïõñêéêüí óôïé÷åßïí. Åí ôç áñìïíéêÞ ìåô áõôïý óõíåñãáóßá ìáò, èá êñá-
ôáéïýôáé ç äýíáìéò êáé èá áõîÜíïõí áé åëðßäåò ôçò åðéôõ÷ßáò ìáò.
Ìå ôïéáýôáò ðñïûðïèÝóåéò åßìáé âÝâáéïò üôé ôï ìÝëëïí äéáíïßãåôáé ëá-
ìðñüí ÝìðñïóèÝí ìáò. Êáôïéêïýìåí ìéáí ðëïõóßáí êáé ùñáßáí íÞóïí, ôçí
ïðïßáí äõíÜìåèá äéÜ ôçò åñãáóßáò êáé ôçò áãÜðçò ìáò, íá ìåôáâÜëùìåí åéò
ðñáãìáôéêÞí ãçí ôçò åðáããåëßáò. Åéò ôçí íÞóïí áõôÞí Þíèçóáí ðñï áéþíùí
ðïëëþí ôá ãñÜììáôá êáé áé ôÝ÷íáé êáé äéåóôáõñþèçóáí ïé åõãåíÝóôåñïé
ðïëéôéóìïß. ÅðÜíù åéò ôá ÷þìáôÜ ìáò óõíáíôþíôáé óÞìåñïí ç áóéáôéêÞ
åöåõñåôéêüôçò êáé óïößá ìå ôï ðíåýìá ôçò åõñùðáúêÞò åðéóôÞìçò êáé ôå÷íé-
êÞò. Ãýñù áðü ôá ðåëÜãç ìáò åêôåßíïíôáé áé áíÞóõ÷ïé åðéäéþîåéò ôñéþí
çðåßñùí êáé áé áíôéèÝóåéò äõï êüóìùí. ÌÝóá åéò ôï ôáñá÷þäåò ôïýôï ðåñé-
âÜëëïí êáëïýìåèá íá äéáäñáìáôßóùìåí ôïí ñüëïí ôïõ óõíáñìïóôïý êáé ôïõ
óõìöéëéùôïý. Êáëïýìåèá íá ìåôáâÜëùìåí ôçí íÞóïí ìáò åéò ôçí ÷ñõóÞí
ãÝöõñáí, ç ïðïßá íá åíþíç êáé ü÷é íá ÷ùñßæç ôáò áíôéìá÷ïìÝíáò äõíÜìåéò.
Êáëïýìåèá íá ìåôáâÜëùìåí ôçí íÞóïí ìáò åéò ôçí ìåãÜëçí áðáñôßáí, ç
ïðïßá êáëåßôáé íá óõíäÝç õëéêþò êáé ðíåõìáôéêþò ôïí ÂïññÜí êáé ôïí
Íüôïí. Ôçí Äýóéí êáé ôçí ÁíáôïëÞí.
Ôï åã÷åßñçìá äåí åßíáé åýêïëïí. Áðáéôåßôáé ðñïò ôïýôï ìåãÜëç ðñïóðÜ-
èåéá, êïëïóóéáßá åñãáóßá, âáèýò ìü÷èïò. Åßìåèá Ýíáò ëáüò ìéêñüò, ï ïðïßïò
äýíáôáé íá êñáôáéïýôáé ìüíïí åí ôç ðíåõìáôéêÞ ôïõ äõíÜìåé êáé íá åðéâÜë-
ëåôáé ìüíïí åí ôù çèéêþ ìåãáëåßù ôïõ. Ç ìåãáëùóýíç ôùí ìéêñþí äåí åßíáé
äõíáôüí íá äéáãñÜöåôáé ðáñÜ ùò çèéêÞ êáé ðíåõìáôéêÞ Üíïäïò, êáé åê
ðáñáëëÞëïõ ùò ðñüïäïò óôáèåñÜ åéò üëïõò ôïõò ôïìåßò ôçò åèíéêÞò ôïõ
æùÞò. Ìüíïí ôï ðíåýìá äåí äåóìåýåôáé áðü ôá ãåùãñáöéêÜ üñéá. Ç áêôéíï-
âïëßá ôïõ äýíáôáé íá åéó÷ùñÞ ðáíôïý, íá äéáëýóåé ôïí ðÜãïí ôçò êá÷õðïøß-
áò êáé ôïõ ìßóïõò, íá èåñìáßíç ôáò êáñäßáò êáé áðåñãÜæåôáé ôçí ðáãêüóìéáí
- 158 -
áñìïíßáí êáé åíüôçôá. Åí ôç åííïßá ôáýôç ï ñüëïò ôçò Äçìïêñáôßáò ôçò

Êýðñïõ èá åßíáé ôåñÜóôéïò, êáé ç áðïóôïëÞ ôçò óðïõäáßá êáé éåñÜ.
Ôçí áðïóôïëÞí ôáýôçí èá áíáëÜâùìåí ìå ðßóôéí, åíèïõóéáóìüí êáé áãÜ-
ðçí, ìå ôçí éäßáí áêñéâþò áãÜðçí, ìå ôçí ïðïßáí èá áíáëÜâùìåí êáé ôï
Ýñãïí ôçò åóùôåñéêÞò áíáäçìéïõñãßáò êáé áíáìïñöþóåùò. Èá ìåôáâÜëùìåí
ôçí íÞóïí ìáò åéò Ýíá áðÝñáíôïí äçìéïõñãéêüí åñãáóôÞñéïí. Åéò ôï åñãáóôÞ-
ñéïí ôïýôï èá õðÜñîç èÝóéò äé üëïõò. ¼ëïé èá êëçèïýí íá óõíåéóöÝñïõí åî
ßóïõ ôçí åñãáóßáí ôùí, äéÜ íá äéêáéïýíôáé åî ßóïõ íá êáñðùèïýí êáé ôùí
áãáèþí ôçò êïéíÞò ðñïóðáèåßáò.
ÔñÝöù áêñÜäáíôïí ôçí ðåðïßèçóéí, üôé çìÝñáé ëáìðñáß äéáíïßãïíôáé åíþ-
ðéüí ìáò. ÄéÜ ðñþôçí öïñÜí åéò ôçí ôñéó÷éëéåôÞ éóôïñßáí ìáò áíáëáìâÜíïìåí
åéò ÷åßñáò ìáò ôçí åõèýíçí ôïõ ìÝëëïíôüò ìáò. ÄéÜ ðñþôçí öïñÜí ýóôåñá
áðü ìáêñïýò áéþíáò äïõëåßáò ãéíüìåèá åëåýèåñïé. Ôçí åëåõèåñßáí ìáò èá
÷ñçóéìïðïéÞóùìåí êáôÜ ôïí êáëýôåñïí äõíáôüí ôñüðïí: Åéò ìåí ôï åóùôåñé-
êüí ùò üðëïí çèéêÞò êáé ðñïüäïõ, åéò äå ôï åîùôåñéêüí, ùò ìÝóïí óõóößãîåùò
ôùí äéåèíþí äåóìþí, êáé ùò üñãáíïí ðñïáãùãÞò ôçò äéåèíïýò áëëçëåããýçò
êáé óõíåñãáóßáò.
Áéþíåò áíáìïíÞò êáé ðñïóäïêßáò, áéþíåò åãêáñôåñÞóåùò êáé èõóßáò ðá-
ñáêïëïõèïýí ôçí óôéãìÞí ôáýôçí ôçí éóôïñéêÞí ðïñåßáí ìáò. Áò êáôáâÜëù-
ìåí ðÜóáí ðñïóðÜèåéáí, þóôå íá ìç öáíþìåí õðïäåÝóôåñïé åêåßíùí ïé ïðïßïé
åèõóéÜóèçóáí äéÜ íá ÷áñßóïõí åéò çìÜò ðáôñßäá åëåõèÝñáí. Áò êáôáâÜëùìåí
ðÜóáí ðñïóðÜèåéáí þóôå íá öáíþìåí áíôÜîéïé ôçò õøçëÞò áðïóôïëÞò, ðïõ
ç èåßá ðñüíïéá åðåöýëáîåí åéò çìÜò. ÁãÝñù÷ïé êáé áðôüçôïé åéò ôïõò áãþíáò
ôçò åëåõèåñßáò, áðïäåé÷èÞôå ôþñá áêáôáðüíçôïé êáé ìåãáëüøõ÷ïé åéò ôïõò
áãþíáò ôçò åéñÞíçò êáé ôçò åõçìåñßáò. ÊÜìåôå óõíåßäçóéí ôçí äýíáìéí, ç
ïðïßá åíáðïôßèåôáé óÞìåñïí åéò ôáò éäéêÜò óáò ÷åßñáò.
Êáé ïñáìáôéóèÞôå ôçí åëåõèÝñáí ðëÝïí ðáôñßäá ìáò ãåìÜôçí íåáíéêÞí
ïñìÞí êáé äýíáìéí, ãåìÜôçí äçìéïõñãéêüôçôá êáé óöñßãïò, íá âáäßæç õðÝñï-
÷ïò ôïí ùñáßïí äñüìïí ôïõ ðïëéôéóìïý êáé ôçò ðñïüäïõ, ôïí äñüìïí ôçò
åõôõ÷ßáò êáé ôçò ÷áñÜò. Êëåßóáôå áõôü ôï üñáìá åéò ôçí øõ÷Þí óáò, êáé
åóôÝ âÝâáéïé, üôé ôï êñÜôïò, ôï ïðïßïí ìå ôçí áãÜðçí êáé ôçí èõóßáí óáò
èåìåëéïýôáé óÞìåñïí, èá áðïâÞ ðñáãìáôéêüí êñÜôïò åõçìåñßáò êáé ðñïüäïõ,
çèéêÞò êáé äéêáéïóýíçò, êñÜôïò ôïõ Èåïý.»
- 159 -
Ã. ÃÑÉÂÁÓ-ÄÉÃÅÍÇÓ: «ÓÕÓÐÅÉÑÙÓÇ ÐÅÑÉÎ ÔÏÕ ÅÈÍÁÑ×ÏÕ»

(9/3/1959)
«ÐÑÏÓ ÔÏÍ ÅËËÇÍÉÊÏÍ ÊÕÐÑÉÁÊÏÍ ËÁÏÍ
¼ôáí ôçí 1çí Áðñéëßïõ 1955 ýøùóá ôçí óçìáßáí ôïõ åðáíáóôáôéêïý
áðåëåõèåñùôéêïý êéíÞìáôïò, Ýôáîá ùò óêïðüí ôçí áðåëåõèÝñùóéí ôçò Êý-
ðñïõ êáé åæÞôçóá ôçí õðïóôÞñéîéí ôïõ Åëëçíéêïý Êõðñéáêïý Ëáïý êáé ôçí
óõìðáñÜóôáóéí ïëïêëÞñïõ ôïõ ¸èíïõò, áßôéíåò êáé ìïõ ðáñåó÷Ýèçóáí ðëÞ-
ñùò êáôÜ ôïí ôåôñáåôÞ óêëçñüí áãþíá ìáò.
¹äç, êáôüðéí ôçò ìåôáîý ôùí ÊõâåñíÞóåùí ÅëëÜäïò êáé Ôïõñêßáò óõì-
öùíßáò ôçò Æõñß÷çò, ç ïðïßá åðåêõñþèç åí Ëïíäßíù êáé õðü ôïõ ÅèíÜñ÷ïõ
Ìáêáñßïõ, åßìáé õðï÷ñåùìÝíïò
ÍÁ ÄÉÁÔÁÎÙ ÊÁÔÁÐÁÕÓÉÍ ÔÏÕ ÁÃÙÍÏÓ.
Åêåßíïò, ï ïðïßïò äåí èá åäÝ÷åôï ôçí óõìöùíßáí êáé èá åóõíÝ÷éæåí ôïí
áãþíá, èá ÅÄÉ×ÁÆÅ ü÷é ìüíïí ôïí Êõðñéáêüí Ëáüí, áëëÜ ðéèáíþò êáé
ïëüêëçñïí ôï ¸èíïò, ôá äå áðïôåëÝóìáôá ôïõ Åèíéêïý äé÷áóìïý èá Þóáí
áðåßñùò êáôáóôñåðôéêþôåñá áðü ôá ôïéáýôá, ôá ïðïßá ôéíåò íïìßæïõí, üôé èá
åðéöÝñç ç äïèåßóá ëýóéò.
Ôï êáô åìÝ, åßíáé ðñïôéìùôÝñá ç ëýóéò áõôÞ, Ýóôù êé áí äåí åßíáé åêåßíç
ðïõ áíåìÝíáìåí êáé ç ïðïßá èá éêáíïðïßåé ôïõò ðüèïõò ìáò, ðáñÜ ï åèíéêüò
äé÷áóìüò, ãéáôß ó Ýíá ôÝôïéïí äé÷áóìüí ÈÁ ÔÁ ×ÁÓÙÌÅÍ ÏËÁ.
Áíôß ôïõ ðïëåìéêïý ðáéÜíïò, èá óçìÜíù óÞìåñïí ÏÌÏÍÏÉÁÍ, ÅÍÏÔÇ-
ÔÁ, ÁÃÁÐÇÍ, ßíá åðß ôùí åñåéðßùí êáé ôçò ôÝöñáò ôçò áðáóôñáðôïýóçò
áðü äüîáí êáé åèíéêüí ìåãáëåßïí ÊõðñéáêÞò åðïðïéßáò áíïéêïäïìÞóåôå ôï
íÝïí ïéêïäüìçìá ôçò íåáñÜò Äçìïêñáôßáò.
Åéò ôïõò ðñùôåñãÜôáò áõôÞò åíáðüêåéôáé Þäç íá ïäçãÞóïõí åéò ôçí ïäüí
ôçò åõçìåñßáò êáé ôçò ðñïüäïõ. ¼óïí áöïñÜ åìÝ, áðïöáóéóìÝíïò íá ìçí
áíáìé÷èþ åéò ôçí ðïëéôéêÞí êáé ôçí äçìïóßáí æùÞí, ôüóïí åí Êýðñù, üóïí
êáé åí ÅëëÜäé, èá ðáñáêïëïõèþ ìå áãùíßáí åê ôïõ ìáêñüèåí ôá âÞìáôá ôçò
ðïëõâáóáíéóìÝíçò êáé áéìáôïâñÝêôïõ Ðáôñßäïò ìïõ êáé èá óõììåñßæùìáé
ìáæß óáò ôçí ÷áñÜí êáé ôïí ðüíïí óáò.
¸÷ù ôçí óõíåßäçóéí Þóõ÷ïí, üôé Ýðñáîá ôï êáèÞêïí ìïõ· Ýñãïí ôçò
ðïëéôéêÞò Þôï íá åêìåôáëëåõèÞ ôïõò åðéêïýò áãþíáò ôïõ Êõðñéáêïý Ëáïý.
Êáé áýôç ôïõò åîåìåôáëëåýèç üðùò çäõíÞèç Þ üðùò åíüìéóå êáëýôåñïí.
ÍÕÍ, ÏÖÅÉËÏÌÅÍ ÍÁ ÐÅÉÈÁÑ×ÇÓÙÌÅÍ
- 160 -
ÓõóðåéñùèÞôå ÏËÏÉ, ÅÍÙÌÅÍÏÉ, ðÝñéî ôïõ ÅÈÍÁÑ×ÏÕ, ï ïðïßïò áðï-

ôåëåß óÞìåñïí óýìâïëïí ÅÍÏÔÇÔÏÓ êáé ÉÓ×ÕÏÓ êáé âïçèÞóôå ôïýôïí åéò
ôï äýóêïëïí Ýñãïí ôïõ.
ÁõôÞ åßíáé ç åðéèõìßá ìïõ ðñïò ôçí ïðïßáí êáëþ ðÜíôáò íá óõììïñöù-
èïýí.
Å.Ï.Ê.Á.
Ï ÁÑ×ÇÃÏÓ ÄÉÃÅÍÇÓ»
(14/3/1959)
« Ðñïò ðÜíôáò áðåõèýíù ôçí ôåëåõôáßáí ìïõ óõìâïõëÞí. ÓõóðåéñùèÞ-
ôå üëïé, çíùìÝíïé, ãýñù áðü ôïí ÅèíÜñ÷çí, üóôéò áðïôåëåß óýìâïëïí åíüôç-
ôïò êáé éó÷ýïò êáé ôçí êáëõôÝñáí åããýçóéí, üôé õðü ôçí ðåöùôéóìÝíçí
êáèïäÞãçóßí ôïõ èá äéáíýóåôå ôïí áíçöïñéêüí äñüìïí, ðñïò ôçí åõçìåñßáí
êáé ðñüïäüí óáò. Âáäßóáôå ìå èÜññïò ÷ùñßò íá ëéðïøç÷Þóåôå, äéüôé äåí
õðÜñ÷åé áðïëýôùò ôßðïôå óôïí êüóìïí ðïõ äåí ìðïñåß íá åðéôý÷ç êáíåßò,
üôáí õðÜñ÷ç ç èÝëçóéò. Ìç ëçóìïíÞôå üôé ç é ó ÷ ý ò å ß í á é å í ô ç å -
í þ ó å é . Ç éó÷ýò Ýãêåéôáé áêüìç åéò ôï íá õðïôÜóóç êáíåßò ôçí èÝëçóßí ôïõ
åéò ôçí ôïõ ÇÃÅÔÏÕ ôïõ, êáôáðíßãùí ðÜíôá áôïìéêüí åãùéóìüí Þ áôïìéêÞ
öéëïäïîßáí. Ìüíïí Ýôóé èá ðñïïäåýóåôå. Ìüíïí Ýôóé èá ìðïñÝóåôå, áöïý
åêåñäßóáôå ôçí ìÜ÷çí åðß ôïõ ðåäßïõ ôçò ôéìÞò, íá êåñäßóåôå êáé ôçí ìÜ÷çí
åéò ôçí åéñçíéêÞí ðÜëçí äéÜ ôçí åðéâßùóéí.
Ëõðïõìáé ðïõ äåí ìïõ åðåôñÜðç íá åðéóêåöèþ ôïõò ôÜöïõò ôùí íåêñþí
ìáò êáé íá êëßíù ôï ãüíõ ìðñïóôÜ óôï ìåãáëåßïí ôçò èõóßáò ôùí. ( )
ÁöÞíù ãåéá ó üëïõò óáò. Åê ôïõ ìáêñüèåí èá óáò ðáñáêïëïõèþ êáé èá
óõììåñßæùìáé ôçí ÷áñÜí êáé ôïí ðüíïí óáò.
ÄÉÃÅÍÇÓ»
Ã. ÃÑÉÂÁÓ. ÌÅÔÙÐÏ ÊÁÔÁ ÌÁÊÁÑÉÏÕ ÊÁÉ ÊÁÑÁÌÁÍËÇ

(29/7/1959)
«Äåí ðñüêåéôáé íá êáôÝëèù åéò áíôåãêëÞóåéò ìå ôïõò õðåõèýíïõò ôùí
Óõìöùíéþí ôïõ Ëïíäßíïõ, ïé ïðïßïé åðéæçôïýí íá óõãêáëýøïõí ôáò åõèýíáò
ôùí ìå ôïí äçìéïõñãçèÝíôá èüñõâïí. Ôï Ýèíïò, åðß ôç âÜóåé áõèåíôéêþí
óôïé÷åßùí, ôá ïðïßá èá èÝóù ðñïóå÷þò õð üøéí ôïõ, èá äéáöùôéóèÞ åðß ôïõ
Êõðñéáêïý äñÜìáôïò êáé èá áðïêáëõöèïýí áé êáôáâáëëüìåíáé ðñïóðÜèåéáé
- 161 -
óõãêáëýøåùò ôùí åõèõíþí êáé ôçò éóôïñéêÞò áëÞèåéáò. ÁõôÞí ôçí óôéãìÞí
åðéèõìþ ìüíïí:
1. Íá äéá÷ùñßóù ôáò åõèýíáò ìïõ áðÝíáíôé ôçò éóôïñßáò êáé ôïõ Ýèíïõò
åðß ôùí óõìöùíéþí, áé ïðïßáé õðåãñÜöçóáí ÷ùñßò íá åñùôçèþ, êáé ôùí
ïðïßùí Ýëáâïí ãíþóéí ìüíïí ìåôÜ ôçí õðïãñáöÞí ôùí êáé åí áñ÷Þ ìÜëéóôá
ôìçìáôéêþò êáé ìå áíáêñéâåßò ðñïò åìÝ áíáêïéíþóåéò ùò ðñïò ùñéóìÝíá
óçìåßá äõíÜìåíá íá ðñïêáëÝóïõí ôçí áíôßäñáóßí ìïõ. ÐáñÜ ôáýôá, ôáò
óõìöùíßáò áõôÜò ïé åí Êýðñù åêðñüóùðïé ôùí õðïãñáøÜíôùí ôáýôáò áðü
åëëçíéêÞò ðëåõñÜò, ìïõ åæÞôïõí åðéìüíùò êáé êáô åðáíÜëçøéí íá áíáãíù-
ñßóù äé áíáêïéíþóåþò ìïõ.
ÉäéáéôÝñùò äéá÷ùñßæù ôáò åõèýíáò ìïõ ùò ðñïò ôïí ôñüðïí åñìçíåßáò êáé
åöáñìïãÞò ôùí óõìöùíéþí, ëüãù ôçò åðéäåéêíõüìåíçò áóõããíþóôïõ õðï÷ù-
ñçôéêüôçôïò Ýíáíôé ôùí áããëïôïõñêéêþí áîéþóåùí. Ôïíßæù üôé ùò ðñïò
ùñéóìÝíïí óçìåßïí ôùí óõìöùíéþí, ìïé åäçëþèç, ôï ðñþôïí, ìåôÜ ôçí åéò
ÅëëÜäá åðÜíïäüí ìïõ, üôé õðÜñ÷ïõí ðñïöïñéêáß äåóìåýóåéò.
2. Íá ðëçñïöïñÞóù ôïí åëëçíéêüí êõðñéáêüí ëáüí, ìå ôçí ãíþñéìïí åéò
áõôüí åéëéêñßíåéÜí ìïõ, ðåñß ôùí êéíäýíùí ôïõò ïðïßïõò äéáôñÝ÷åé íá åìðëáêÞ
åéò ôá äßêôõá ôçò óõíùìïóßáò, ç ïðïßá åîõöáßíåôáé ãýñù ôïõ, äéÜ íá ôïí
êáôáóôÞóïõí óõíÝíï÷ïí ôçò åðéêõñþóåùò ôùí óõìöùíéþí ôïýôùí ïé óõíåñ-
ãÜôáé ôùí Áããëïôïýñêùí, åðéññßðôïíôåò åðß ôùí þìùí ôïõ ôáò éäßáò áõôþí
åõèýíáò Ýíáíôé ôïõ Ýèíïõò.
3. Íá äçëþóù êáôçãïñçìáôéêþò üôé èá áãùíéóèþ ìå üëáò ôáò äõíÜìåéò
äéÜ íá ìáôáéþóù ôáò åèíéêþò åðéæçìßïõò ðñïóðáèåßáò äéÜ ôçí õðïäïýëùóéí
ôïõ êõðñéáêïý ëáïý.»
- 162 -
24
1960: ÅÃÊÁÈÉÄÑÕÓÇ ÊÕÐÑÉÁÊÇÓ ÄÇÌÏÊÑÁÔÉÁÓ
Ìå ôçí áíÜäåéîç ôùí ìåëþí ôçò ÂïõëÞò, óôéò 31 Éïõëßïõ 1960 (ïé
ðñïåäñéêÝò åêëïãÝò åß÷áí Þäç äéåîá÷èåß ôï ÄåêÝìâñéï ôïõ 1959), üëá Þôáí
Ýôïéìá ãéá ôçí áíáêÞñõîç ôçò åãêáèßäñõóçò ôçò ÊõðñéáêÞò Äçìïêñáôßáò.
Ôç 16ç Áõãïýóôïõ, óôï êôßñéï ðïõ óôåãáæüôáí ùò ôüôå ôï Ãñáöåßï Äçìï-
óßùí Ðëçñïöïñéþí êáé óôç óõíÝ÷åéá ç ÂïõëÞ, ï êõâåñíÞôçò óåñ ×éïõ Öïõô
(Hugh Foot), ï áñ÷éåðßóêïðïò ÌáêÜñéïò, áðü ôç óôéãìÞ åêåßíç Ðñüåäñïò
ôçò ÊõðñéáêÞò Äçìïêñáôßáò, ï áíôéðñüåäñïò Öáæßë Êïõôóéïýê êáé åêðñü-
óùðïé ôçò ÅëëÜäáò êáé ôçò Ôïõñêßáò õðÝãñáøáí ôá Ýããñáöá ôçò áíáêÞñõ-
îçò ôçò Äçìïêñáôßáò. Ôçí ßäéá þñá ôï 42ï Óýíôáãìá ôïõ Âáóéëéêïý Ðõñï-
âïëéêïý Ýññéðôå 21 ÷áéñåôéóôÞñéåò âïëÝò, åíþ ÷éëéÜäåò ëáïý óõãêåíôñþèçêáí
óôçí Ðëáôåßá ÌåôáîÜ (áñãüôåñá Åëåõèåñßáò) êáé ðáíçãýñéæáí.
Ï óåñ ×éïõ Öïõô äéÜâáóå ôçí ÅíáñêôÞñéá ÄÞëùóç ôçò Âáóßëéóóáò
ÅëéóÜâåô, ìå ôçí ïðïßá åãêáèéäñýåôï ç ÊõðñéáêÞ Äçìïêñáôßá. Óôç óõíÝ-
÷åéá ðÞñáí ôï ëüãï ï Ðñüåäñïò áñ÷éåðßóêïðïò ÌáêÜñéïò, ï ðñÝóâçò ôçò
ÅëëÜäáò Ãåþñãéïò ×ñéóôüðïõëïò ï ïðïßïò äéÜâáóå ìÞíõìá ôïõ ðñùèõðïõñ-
ãïý Êùíóôáíôßíïõ ÊáñáìáíëÞ êáé åêöþíçóå äéêÞ ôïõ ïìéëßá, üðïõ Ýäùóå
äéáâåâáéþóåéò ãéá ôï óåâáóìü ôçò êõðñéáêÞò áíåîáñôçóßáò, ï áíôéðñüåäñïò
Öáæßë Êïõôóéïýê, ï ïðïßïò Ýäùóå Ýìöáóç óôçí áíÜãêç ãéá âåëôßùóç ôïõ
âéïôéêïý åðéðÝäïõ ôïõ ëáïý, êáé ï áíôéðñüóùðïò ôçò Ôïõñêßáò ãåíéêüò ðñü-
îåíïò Âåâôóß ÔïõññÝë, ï ïðïßïò äéÜâáóå ìÞíõìá ôïõ ÐñïÝäñïõ ôçò Ôïõñêßáò
óôñáôçãïý ÔæåìÜë ÃêéïõñóÝë êáé åîÝöñáóå ôõðéêÝò åõ÷Ýò.
- 163 -
ÓÅÑ ×ÉÏÕ ÖÏÕÔ
«Åîï÷þôáôïé,
Ôï Üñèñïí 1 ôïõ Èåóðßóìáôïò ôïõ Êïéíïâïõëßïõ ôïõ ÇíùìÝíïõ Âáóéëåßïõ,
ôï ïðïßïí ôéôëïöïñåßôáé ôï Ðåñß Êýðñïõ ÈÝóðéóìá ôïõ 1960 (ôï ïðïßïí
Ýôõ÷å ôçò ÂáóéëéêÞò Åðéêõñþóåùò ôçí 29çí Éïõëßïõ 1960) äéáëáìâÜíåé ôá
áêüëïõèá:
Ç ÁõôÞò Ìåãáëåéüôçò äýíáôáé äéÜ ÄéáôÜãìáôïò åí Óõìâïõëßù íá äéá-
êçñýîç üðùò ôï êáèïñéæüìåíïí åéò ôï ÄéÜôáãìá ùò ôï Óýíôáãìá ôçò Äçìï-
êñáôßáò ôçò Êýðñïõ ôåèÞ åí éó÷ýú åéò ôïéáýôçí çìåñïìçíßáí ïßá Þèåëå
êáèïñéóèÞ åéò ôï ÄéÜôáãìá. ÊáôÜ ôçí çìåñïìçíßáí áõôÞí èá åãêáèéäñõèÞ
åéò ôçí ÍÞóïí Êýðñïí ç ÁíåîÜñôçôïò Êõñßáñ÷ïò Äçìïêñáôßá ôçò Êýðñïõ
êáé ç ÁõôÞò Ìåãáëåéüôçò äåí èá Ý÷ç ïéáíäÞðïôå êõñéáñ÷ßáí Þ äéêáéïäïóßáí
åðß ôçò Äçìïêñáôßáò ôçò Êýðñïõ.
ÄõíÜìåé êáé åí ôç åíáóêÞóåé ôùí åîïõóéþí äé ùí ðåñéâÝâëçôáé ç ÁõôÞò
Ìåãáëåéüôçò, êáôüðéí óõìâïõëÞò ôïõ Áíáêôïóõìâïõëßïõ åõçñåóôÞèç íá èå-
óðßóç ôçí 3çí Áõãïýóôïõ 1960, ôï ðåñß ôçò Äçìïêñáôßáò ôçò Êýðñïõ
ÄéÜôáãìá åí Óõìâïõëßù ôïõ 1960, ôï ïðïßïí åôÝèç åí éó÷ýú ôçí 10çí
Áõãïýóôïõ 1960. Ôï Üñèñïí 2 ôïõ åí ëüãù ÄéáôÜãìáôïò åí Óõìâïõëßù
äéáëáìâÜíåé ôá áêüëïõèá:
Ôï Óýíôáãìá ôï ðåñéå÷üìåíïí åéò ôá åéò ôçí ÅëëçíéêÞí êáé ÔïõñêéêÞí
Ýããñáöá ôá ìïíïãñáöçèÝíôá åéò ¢ãêõñáí ôçí 28çí Éïõëßïõ 1960, õðü áíôé-
ðñïóþðùí ôçò ÊõâåñíÞóåùò ôçò ÁõôÞò Ìåãáëåéüôçôïò ôïõ ÇíùìÝíïõ Âá-
óéëåßïõ, ôïõ Âáóéëåßïõ ôçò ÅëëÜäïò, ôçò Äçìïêñáôßáò ôçò Ôïõñêßáò, ôçò
ÅëëçíïêõðñéáêÞò Êïéíüôçôïò êáé ÔïõñêïêõðñéáêÞò Êïéíüôçôïò ùò ôá Åë-
ëçíéêÜ êáé ÔïõñêéêÜ êåßìåíá, áíôéóôïß÷ùò, ôïõ ÓõíôÜãìáôïò ôçò Äçìïêñá-
ôßáò ôçò Êýðñïõ èá áðïôåëÞ ôï åí ëüãù Óýíôáãìá êáé èá ôåèÞ åí éó÷ýú ôçí
16çí Áõãïýóôïõ 1960.
¼èåí, ç ÁíåîÜñôçôïò Êõñßáñ÷ïò Äçìïêñáôßá ôçò Êýðñïõ åãêáèéäñýåôáé
áðü óÞìåñïí, 16çí Áõãïýóôïõ 1960.»
ÐÑÏÅÄÑÏÓ ÁÑ×ÉÅÐÉÓÊÏÐÏÓ ÌÁÊÁÑÉÏÓ
«Åßìáé åõôõ÷Þò, äéüôé åéò åìÝ Ýëá÷åí ï êëÞñïò íá åêðñïóùðÞóù êáôÜ
- 164 -
ôçí éóôïñéêÞí ôáýôçí þñáí ôçí ðáôñßäá ìïõ êáé íá õðïãñÜøù åê ìÝñïõò ôïõ
Åëëçíéêïý Êõðñéáêïý ëáïý ôçí åðßóçìïí ðñÜîéí, äéÜ ôçò ïðïßáò ç Êýðñïò
êáèßóôáôáé áíåîÜñôçôïò ÷þñá.
Ç óçìåñéíÞ çìÝñá åíÝ÷åé éäéáéôÝñáí óçìáóßáí, ôüóïí áðü ÊõðñéáêÞò üóïí
êáé áðü ãåíéêùôÝñáò ðëåõñÜò: Äéüôé, äéÜ ôçò áíåîáñôçóßáò ôçò Êýðñïõ, äåí
ðáñá÷ùñåßôáé ìüíïí åéò ôïí Êõðñéáêüí ëáüí ôï âáóéêüí äéêáßùìÜ ôïõ íá
äýíáôáé ïýôïò íá ñõèìßæç ôáò õðïèÝóåéò ôïõ, áëëÜ ôßèåôáé Ýí åðéðëÝïí
ïñüóçìïí åéò ôçí ðåñáéôÝñù ðïñåßáí ôçò áíáðôýîåùò ôùí äçìïêñáôéêþí
èåóìþí êáé ôçò åöáñìïãÞò ôùí äéåèíþí áñ÷þí ôçò åëåõèåñßáò.
Åê ôùí õðïãñáöÝíôùí åããñÜöùí áðïâáßíåé Ýêäçëïí, üôé äéÜ ôçí ïìáëÞí
ëåéôïõñãßáí ôçò íÝáò ðïëéôåßáò êáé ôçí áðñüóêïðôïí ðñüïäïí áõôÞò áðáñáß-
ôçôïò ðñïûðüèåóéò ôõã÷Üíåé ç åéëéêñéíÞò êáé óôåíÞ óõíåñãáóßá ðÜíôùí ôùí
óõìâáëëïìÝíùí ðáñáãüíôùí êáé ç áìïéâáßá åêôßìçóéò êáé ï óåâáóìüò ôùí
åèíéêþí êáé ðíåõìáôéêþí éäåùäþí êáé ðáñáäüóåùí ôùí ÅëëÞíùí êáé Ôïýñ-
êùí êáôïßêùí ôçò íÞóïõ.
Åðéèõìïýìåí íá äçëþóùìåí üôé áðü ÅëëçíéêÞò ÊõðñéáêÞò ðëåõñÜò èá
êáôáâëçèÞ ðÜóá ðñïóðÜèåéá, þóôå ç åêôßìçóéò, ï óåâáóìüò êáé ç óõíåñãá-
óßá áýôç íá áíáðôõ÷èïýí åéò ôïí ìÝãéóôïí äõíáôüí âáèìüí, åéò ôñüðïí þóôå
ôï Óýíôáãìá íá ëåéôïõñãÞóç åõñýèìùò êáé êáôÜ ôñüðïí åããõþìåíïí ôçí
áðüëõôïí éóïôéìßáí ôùí ðïëéôþí êáé ôçí åöáñìïãÞí ôçò äéêáéïóýíçò êáé ôïõ
íüìïõ Üíåõ ïéáóäÞðïôå äéáêñßóåùò, åõíïßáò Þ ðÜèïõò. Èá áðïâëÝøùìåí åéò
ôçí åäñáßùóéí ôçò åíüôçôïò ôçò Êýðñïõ êáé ôçí áíÜðôõîéí êáé åõçìåñßáí
áõôÞò ùò óõíüëïõ.
ÄéÜ ôïõ ôñüðïõ ôïýôïõ ç íåïðáãÞò Äçìïêñáôßá êáé åóùôåñéêþò èá åõ-
óôáèÞóç êáé èá ðñïïäåýóç åîõðçñåôïýóá êáôÜ ôïí êáëýôåñïí äõíáôüí
ôñüðïí ôá óõìöÝñïíôá ôùí êáôïßêùí ôçò áëëÜ êáé åîùôåñéêþò èá åêðëç-
ñþóç ôáò äéåèíåßò åõèýíáò êáé õðï÷ñåþóåéò ôçò, óõìâÜëëïõóá åí ôù ìÝôñù
ôùí äõíáôïôÞôùí ôçò åéò ôçí äé åéñçíéêþí ìÝóùí åðßëõóéí ôùí äéåèíþí
ðñïâëçìÜôùí, ôçí áíÜðôõîéí ôçò äéåèíïýò óõíåñãáóßáò êáé ôçí ðáãßùóéí ôçò
åéñÞíçò.
ÓÞìåñïí, üôå áé ôå÷íéêáß ðñüïäïé Ý÷ïõí åðéöÝñåé ôåñáóôßáò ìåôáâïëÜò åéò
ôáò óõíèÞêáò äéáâéþóåùò êáé ôáò äéåèíåßò ó÷Ýóåéò ôùí ëáþí, ç áíÜãêç ôçò
õðÜñîåùò åíüò óôáèåñïý çèéêïý ìÝôñïõ êáèßóôáôáé áêüìç ðåñéóóüôåñïí åðé-
ôáêôéêÞ. Ôï ìÝôñïí ôïýôï äýíáôáé íá áðïâÞ áðïöáóéóôéêüò ðáñÜãùí äéå-
èíïýò åõóôáèåßáò, åéò ôçí åðéâïëÞí äå êáé åäñáßùóéí ôïýôïõ äýíáíôáé íá
- 165 -
óõìâÜëïõí üëïé áíåîáéñÝôùò ïé ëáïß, áíåîáñôÞôùò ôçò åêôÜóåùò Þ ôïõ üãêïõ

ôùí, ôçò ìéêñÜò Þ ìåãÜëçò éóôïñßáò ôùí.
Áðü ôçò áðüøåùò áõôÞò áíôéëáìâáíüìåèá ðëÞñùò ôáò ãåíéêùôÝñáò åõ-
èýíáò êáé õðï÷ñåþóåéò, ùò êáé ôçí åéäéêÞí óçìáóßáí ôçò áðïóôïëÞò ôçò
íåïðáãïýò ÊõðñéáêÞò Äçìïêñáôßáò. Ï ñüëïò ôçò Êýðñïõ õðÞñîåí áíÝêáèåí
óõíåêôéêüò. Êïéôßò óçìáíôéêïý ðïëéôéóìïý, ç ÍÞóïò ìáò äåí Ýðáõóå, êáè
üëçí ôçí äéÜñêåéáí ôçò ôñéó÷éëéåôïýò éóôïñßáò ôçò íá åêðÝìðç ôçí åõåñãå-
ôéêÞí áêôéíïâïëßáí ôçò ðñïò üëáò ôáò êáôåõèýíóåéò, íá ãåöõñþíç ôáò áíôé-
èÝóåéò êáé íá áðïôåëÞ ôïí êñßêïí ôçò óõíäÝóåùò êáé ôçò åíüôçôïò åéò ôçí
íåõñáëãéêÞí ôáýôçí ðåñéï÷Þí ôçò õäñïãåßïõ. Ôïí ñüëïí ôïýôïí èá áíáëÜâç
óÞìåñïí, ùò áíåîÜñôçôïí êáé åëåýèåñïí êñÜôïò, åéò ìåßæïíá êëßìáêá.
Ç íÝá ðïëéôåßá åßíáé Þäç åîùðëéóìÝíç çèéêþò äéÜ ôï äýóêïëïí Ýñãïí ôçò.
Ãíùñßæåé ôáò ôåñáóôßáò åõèýíáò, ôáò ïðïßáò õðÝ÷åé ôüóïí äéÜ ôçí åõçìåñßáí
ôïõ Êõðñéáêïý ëáïý üóïí êáé äéÜ ôçí ðáãêüóìéïí åõóôÜèåéáí êáé ðñüïäïí,
êáé åéóåñ÷ïìÝíç ôçí éóôïñéêÞí ôáýôçí óôéãìÞí åéò ôçí êïéíùíßáí ôùí åëåõ-
èÝñùí êñáôþí äçëïß üôé åí ôù ðëáéóßù ôùí áñ÷þí êáé äéáêçñýîåùí ôïõ
Ïñãáíéóìïý ÇíùìÝíùí Åèíþí, èá áíáëÜâç ôáò åõèýíáò ôáýôáò åéò ôï
áêÝñáéïí, êáé èá åêðëçñþóç ðëÞñùò ôï çèéêüí ÷ñÝïò ôçò.»
ÐÑÅÓÂÇÓ ÅËËÁÄÁÓ ÃÅÙÑÃÉÏÓ ×ÑÉÓÔÏÐÏÕËÏÓ

(ÌÇÍÕÌÁ ÐÑÙÈÕÐÏÕÑÃÏÕ ÊÙÍÓÔÁÍÔÉÍÏÕ ÊÁÑÁÌÁÍËÇ)
«Åðß ôç áíáêçñýîåé ôçò áíåîáñôçóßáò ôçò Êýðñïõ ðáñáêáëþ ôçí Õìå-

ôÝñáí Ìáêáñéüôçôá üðùò äå÷èÞ ôá èåñìÜ óõã÷áñçôÞñéá åìïý êáé ôçò
ÂáóéëéêÞò ÊõâåñíÞóåùò êáé ôçí äéáâåâáßùóéí üôé ç ÅëëÜò, üðùò Ýðñáîå êáé
åéò ôï ðáñåëèüí, èá åîáêïëïõèÞóç ðáñÝ÷ïõóá êáé åéò ôï ìÝëëïí ôçí áäåëöé-
êÞí ôçò óõìðáñÜóôáóéí åéò ôçí Êýðñïí.
Ç þñá áýôç åßíáé äéÜ ôçí Êýðñïí ìåãÜëç. Ç ãÝíåóéò åíüò íÝïõ êñÜôïõò
áðïôåëåß óðïõäáßïí êáé êñßóéìïí óôáèìüí åéò ôçí Éóôïñßáí. Êáñðüò ìáêñþí
ðñïóðáèåéþí êáé áãþíùí çñùéêþí, ç áíåîÜñôçôïò Êýðñïò äéêáéïýôáé íá
ðñïóâëÝðç ìå áéóéïäïîßáí åéò ôçí éóôïñéêÞí áðïóôïëÞí ôçò. Ï åëåýèåñïò
âßïò, ôïí ïðïßïí êáôÝêôçóå, ôçí êáëåß ðñïò íÝáò åîïñìÞóåéò åéò ôïí åõãåíÞ
óôßâïí ôçò åéñçíéêÞò ðñïüäïõ.
ÄéÜ íá ðñï÷ùñÞóç ìå óôáèåñÜ âÞìáôá åéò ôïí äñüìïí ôçò äçìéïõñãéêÞò
áíáðôýîåùò, ç íÝá Äçìïêñáôßá Ý÷åé áíÜãêçí ôçò áñìïíéêÞò óõíåñãáóßáò
- 166 -
üëùí áíåîáéñÝôùò ôùí ôÝêíùí ôçò. Êïéíáß ðñïóðÜèåéáé èá ïäçãÞóïõí åéò

êïéíÜ åðéôåýãìáôá. Ç åíüôçò åßíáé åããýçóéò äéÜ ôçí áóöÜëåéáí êáé ôçí
åõçìåñßáí.
ÂÝâáéïò üôé êáôÜ ôçí éóôïñéêÞí áõôÞí óôéãìÞí äéåñìçíåýù ôá áéóèÞìáôá
üëùí ôùí áðáíôá÷ïý ôïõ êüóìïõ ÅëëÞíùí, åý÷ïìáé åéò ôçí íåáñÜí Äçìï-
êñáôßáí ôçò Êýðñïõ ìÝëëïí ëáìðñüí.»
«Ç ÊõâÝñíçóéò êáé ï ëáüò ôçò ÅëëÜäïò ðáñÝó÷ïí åî áñ÷Þò áíåðéöýëá-

êôïí óõìðáñÜóôáóéí êáé åîåäÞëùóáí áðüëõôïí áëëçëåããýçí åéò ôïí áãþíá
ôùí Êõðñßùí ìå ôçí óõíáßóèçóéí üôé åðéôåëïýí åèíéêüí êáèÞêïí êáé óõìâÜë-
ëïõí åéò ôçí åðéêñÜôçóéí ôùí öéëåëåõèÝñùí éäåùäþí, óõìöþíùò ðñïò ôáò
õøçëÜò áñ÷Üò ôïõ äçìïêñáôéêïý êüóìïõ.
Ç ÅëëÜò èá óåâáóèÞ ðëÞñùò ôáò õðïãñáöåßóáò óõìöùíßáò êáé èá åöáñ-
ìüóç ðéóôþò ôáò áíáëçöèåßóáò äéåèíåßò õðï÷ñåþóåéò.
Åßíáé áðïöáóéóìÝíç åíôüò ôïõ ðëáéóßïõ ôùí óõìöùíéþí íá ðáñÜó÷ç
áìÝñéóôïí õðïóôÞñéîéí åéò ôçí íÝáí ðïëéôåßáí ðñïò áíáäéïñãÜíùóéí êáé äç-
ìéïõñãéêÞí áíÜðôõîéí áõôÞò.
Ç ÅëëÜò åßíáé åî Üëëïõ ðåðåéóìÝíç üôé èá åîáóöáëéóèÞ ìüíéìïò óõíåñãá-
óßá ôùí äõï ÊïéíïôÞôùí, âáóéæïìÝíç åéò ôïí áìïéâáßïí óåâáóìüí êáé ôçí
åìðéóôïóýíçí êáé üôé èá äçìéïõñãçèïýí ïýôù óôáèåñáß ðñïûðïèÝóåéò åéñçíé-
êÞò äéáâéþóåùò åîõðçñåôïýóáé ôá ðñáãìáôéêÜ óõìöÝñïíôá ôçò íÝáò ðïëéôåß-
áò.
Ôï ìÝëëïí áíÞêåé ðëÝïí åéò ôïõò éäßïõò ôïõò Êõðñßïõò. Ç ÷þñá åßíáé
ôþñá êõñßáñ÷ïò êáé åëåõèÝñá.
Ï Êõðñéáêüò ëáüò ãíùñßæåé üôé ç åëåõèåñßá äåí åßíáé ìüíïí éåñüí äéêáßùìá.
ÓõíåðÜãåôáé êáèÞêïíôá êáé åõèýíáò.
Ôï ðñþôéóôïí êáèÞêïí åßíáé ç ðåéèáñ÷ßá êáé ç åèíéêÞ åíüôçò. Ç êõñéù-
ôÝñá åõèýíç åßíáé ðéóôÞ åöáñìïãÞ ôùí äéåèíþí õðï÷ñåþóåùí.
Ìå èõóßáò êáé ìå äÜöíáò êáôåêôÞèç ç íßêç.
Ìå ìü÷èïõò, ìå ðåéèáñ÷ßáí êáé åíüôçôá èá êåñäçèÞ ç ìÜ÷ç äéÜ ôçí
åéñçíéêÞí ðñüïäïí êáé ôçí åõçìåñßáí. ¼ëïé ïé åëåýèåñïé Üíèñùðïé óõíåïñôÜ-
æïõí óÞìåñá ôçí åèíéêÞí áíÜóôáóéí ôïõ Êõðñéáêïý ëáïý.
Ç ÅëëÜò ìå õðåñçöÜíåéáí êáé ìå óõãêßíçóéí âáèõôÜôçí äéáôõðþíåé ôçí
åõ÷Þí, üðùò õðü ôçí åìðíåõóìÝíçí çãåóßáí ôïõ ÐñïÝäñïõ ôçò Äçìïêñáôßáò
- 167 -
Áñ÷éåðéóêüðïõ Ìáêáñßïõ, ç ÊõðñéáêÞ Ðïëéôåßá ãíùñßóç çìÝñáò åèíéêïý

ìåãáëåßïõ, åéñÞíçò êáé åõçìåñßáò.»
ÁÍÔÉÐÑÏÅÄÑÏÓ ÄÑ ÖÁÆÉË ÊÏÕÔÓÉÏÕÊ
«ÊáôÜ ôçí ÷áñìüóõíïí ôáýôçí çìÝñáí åðéèõìþ íá äçëþóù óáöþò, åê

ìÝñïõò ôçò ÔïõñêïêõðñéáêÞò êïéíüôçôïò, ôçí ïðïßáí áíôéðñïóùðåýù, üôé ç
ðïëéôéêÞ ôçí ïðïßáí èá áêïëïõèÞóùìåí èá åßíáé ç áíõóôåñüâïõëïò äñÜóéò
ìéáò ùñßìïõ êáé ðåöùôéóìÝíçò êïéíüôçôïò. Èá åðéäåé÷èÞ óõììüñöùóéò ðñïò
ôáò Óõìöùíßáò Æõñß÷çò êáé Ëïíäßíïõ, óåâáóìüò ðñïò ôá äéêáéþìáôá êáé
åëåõèåñßáò ôáò ðáñá÷ùñçèåßóáò ðñïò üëáò ôáò êïéíüôçôáò, ï äå áõôïóåâá-
óìüò êáé ç ôéìÞ åêÜóôïõ áôüìïõ äéáâéïýíôïò åí ôç ÍÞóù êáô ïõäÝíá
ôñüðïí èá ðáñáâéáóèïýí. Åö üóïí åßíáé ôï Óõìâïýëéïí ôïýôï, ôï ïðïßïí
äýíáôáé íá äþóç ôï êáëýôåñïí êáé åðïéêïäïìçôéêþôåñïí ðáñÜäåéãìá åéò ôïí
ëáüí, åéò çìÜò åíáðüêåéôáé íá äåßîùìåí åéò áõôüí ôïí ïñèüí äñüìïí. ÁðåêôÞ-
óáìåí ôçí Áíåîáñôçóßáí ìáò, áëë ç åðéâßùóéò ôçò Áíåîáñôçóßáò áõôÞò
äýíáôáé íá êáôïñèùèÞ ìüíïí äéÜ ôçò äéáñêïýò åéñÞíçò êáé äéÜ ôïõ íüìïõ êáé
ôçò ôÜîåùò ðïõ èá åãêáèéäñýóùìåí, çìåßò äå ç ÔïõñêéêÞ êïéíüôçò åßìåèá
áðïöáóéóìÝíïé íá ðñÜîùìåí ôïýôï. Åêåßíï ôï ïðïßïí æçôþ áðü ôïõò óõíá-
äÝëöïõò ìïõ (¸ëëçíáò êáé Ôïýñêïõò) íá ðñÜîïõí åßíáé íá óõãêåíôñþóïõí
ôáò äõíÜìåéò ôùí åðß åíüò ìüíïí óçìåßïõ, äçëïíüôé íá åñãáóèïýí áðü êïéíïý
äéÜ íá óðåßñïõí åéò ôï Ýäáöïò ôïýôï ôïí óðüñïí ôçò åõôõ÷ßáò êáé ôçò
åõäáéìïíßáò. ¸÷ïìåí íá åðéôåëÝóùìåí áíáñßèìçôá Ýñãá. ¼ëïé óõìöùíïýìåí,
üôé ï äñüìïò ôïí ïðïßïí Ý÷ïìåí íá äéáíýóùìåí åßíáé äýóêïëïò êáé áðüôïìïò,
áëë åí üóù Ý÷ïìåí ùò ãíþìïíÜ ìáò ôçí êáëÞí èÝëçóéí, èá äõíçèþìåí
áíáìöéâüëùò íá õðåñíéêÞóùìåí üëáò ôáò äõóêïëßáò ìáò åíôüò ôïõ âñá÷õôÝ-
ñïõ äõíáôïý ÷ñüíïõ. Ç áíèñùðüôçò äåí áíÝ÷åôáé ðëÝïí íá æç åéò ôçí
áèëéüôçôá êáé ôïí ðüíïí. Åßìåèá çìåßò åêåßíïé, ïé ïðïßïé èá ðñïóöÝñùìåí
íÝïí ôñüðïí æùÞò åéò ôçí áíèñùðüôçôá êáé èá äþóùìåí åéò ôïí ëáüí ôçò
Êýðñïõ, üóôéò áðÝêôçóå ìßáí Ýíôéìïí èÝóéí ìåôáîý ôùí åèíþí, ü,ôé äéêáéïý-
ôáé Þôïé ôçí ìç ðáñáâßáóéí ôçò áíåîáñôçóßáò ôïõ, ôçò åëåõèåñßáò ôïõ,
ôïõ áõôïóåâáóìïý ôïõ êáé ôçò ôéìÞò ôïõ».
- 168 -
ÃÅÍÉÊÏÓ ÐÑÏÎÅÍÏÓ ÔÏÕÑÊÉÁÓ ÂÅÂÔÓÉ ÔÏÕÑÑÅË

(ÌÇÍÕÌÁ ÔÏÕ ÐÑÏÅÄÑÏÕ ÓÔÑÁÔÇÃÏÕ ÃÊÉÏÕÑÓÅË)
«Ôï Ôïõñêéêüí ¸èíïò ôï ïðïßïí ðÜíôïôå åðÝäåéîåí åéëéêñéíÝò åíäéáöÝñïí

äéÜ ôçí ôý÷çí êáé ôï ìÝëëïí ôçò Êýðñïõ êáé ôïõ ëáïý áõôÞò, ðÜíôïôå åß÷å
ôçí åðéèõìßáí üðùò ïé Êýðñéïé áðïêôÞóïõí äéïßêçóéí êáé åðßðåäïí õëéêÞò
åõäáéìïíßáò ôïõ ïðïßïõ åßíáé Üîéïé ëüãù ôùí ìåãÜëùí áñåôþí ôùí êáé Ýðñáîå
ðáí ôï äõíáôüí ðñïò ôçí êáôåýèõíóéí áõôÞí.
Äåí õðÜñ÷åé áìöéâïëßá üôé ç Äçìïêñáôßá ôçò Êýðñïõ, Þôéò åãêáèéäñýèç
äéÜ ôùí ìüëéò õðïãñáöåéóþí óõìöùíéþí êáé ç ïðïßá åäñÜæåôáé åðß éó÷õñþí
èåìåëßùí èá åðéôý÷ç ðñüïäïí åéò ôï ðïëéôéóôéêüí, ðïëéôéêüí êáé êïéíùíéêüí
ðåäßïí äéÜ ôïõ ìü÷èïõ ôçò ÔïõñêéêÞò êáé ÅëëçíéêÞò êïéíüôçôïò ôçò ÍÞóïõ
êáé üëùí ôùí Êõðñßùí, óõìöþíùò ðñïò ôáò óõìöùíßáò êáé åí ðíåýìáôé
áäåëöïóýíçò êáé óõíåñãáóßáò êáé áìïéâáßïõ óåâáóìïý ôùí äéêáéùìÜôùí êáé
óõìöåñüíôùí áëëÞëùí.
Ðéóôåýù üôé ç Äçìïêñáôßá ôçò Êýðñïõ, ëüãù ôùí õöéóôáìÝíùí óõìöù-
íéþí ìåôáîý Ôïõñêßáò, ÅëëÜäïò êáé ôïõ ÇíùìÝíïõ Âáóéëåßïõ êáé ôçò óôåíÞò
öéëßáò êáé óõíåñãáóßáò ìåôáîý ôùí ÷ùñþí ôïýôùí áé ïðïßáé èá êáôáóôïýí
Ýôé ìÜëëïí éó÷õñüôåñáé, èá åðéôý÷ç ôçí ôá÷åßáí Üíïäïí ôïõ åðéðÝäïõ åõäáé-
ìïíßáò êáé ôïõ âéïôéêïý åðéðÝäïõ ôùí Êõðñßùí, êáé èá åîáóöáëßóç ëáìðñüí
ìÝëëïí õö üëáò ôáò áðüøåéò.»
- 169 -
25
1961: ÌÁÊÁÑÉÏÓ. ÄÉÁÓÊÅØÇ ÁÄÅÓÌÅÕÔÙÍ ÓÔÏ ÂÅËÉÃÑÁÄÉ
Ï Ðñüåäñïò áñ÷éåðßóêïðïò ÌáêÜñéïò ïäÞãçóå ôçí ÊõðñéáêÞ Äçìïêñáôßá

óôï Êßíçìá ôùí Áäåóìåýôùí, ðáñÜ ôéò äéáìáñôõñßåò ôïõ áíôéðñïÝäñïõ Êïõ-
ôóéïýê. Ôï ÓåðôÝìâñéï ôïõ 1961 ðñïóêëÞèçêå áðü ôïí Ðñüåäñï ôçò Ãéïõ-
ãêïóëáâßáò Ôßôï êáé ôïõò Üëëïõò çãÝôåò ôùí Áäåóìåýôùí íá ìåôÜó÷åé óôç
ÄéÜóêåøç ôïõ Âåëéãñáäßïõ. ÊáôÜ ôçí áíá÷þñçóÞ ôïõ óôéò 30 Áõãïýóôïõ, ï
Êïõôóéïýê êáé ïé Üëëïé Ôïõñêïêýðñéïé åðßóçìïé äåí ðáñÝóôçóáí óôï áåñïäñü-
ìéï ãéá íá áðï÷áéñåôßóïõí ôïí Ðñüåäñï. Ï Êïõôóéïýê äéáìÞíõóå üôé äåí
ìðïñïýóå íá ìåôáâåß ãéáôß èá ðáñßóôáôï óå ãéïñôÞ ôïõ ôïõñêéêïý óôñáôïý. Ï
ÌáêÜñéïò ðñïóöþíçóå ôç ÄéÜóêåøç óôéò 3/9/1961. Ç ïìéëßá ôïõ åêåßíç
Ýôõ÷å åõìåíïýò õðïäï÷Þò áêüìç êáé óôéò ÇÐÁ. Ç áäÝóìåõôç ðïëéôéêÞ ðïõ
áêïëïýèçóå ï ÌáêÜñéïò êáôÝóôç óçìåßï ôñéâÞò ìåôáîý ôùí Åëëçíïêõðñßùí
êáé êáôçãïñÞèçêå óöïäñÜ áðü ôçí áíôéðïëßôåõóç üôé ðñïêáëïýóå ôç Äýóç
êáé êõñßùò ôéò ÇÐÁ. Ùóôüóï, êáôÜ ôçí åðßóêåøÞ ôïõ óôéò ÇÐÁ ùò ðñï-
óêåêëçìÝíïò ôïõ ÐñïÝäñïõ ÊÝííåíôõ, ôï 1962, ï ÌáêÜñéïò âñÞêå ðëÞñç
êáôáíüçóç ãéá ôçí áäÝóìåõôç åîùôåñéêÞ ôïõ ðïëéôéêÞ, ôüóï áðü ôïí Ðñü-
åäñï Ôæïí ÊÝííåíôõ üóï êáé áðü ôïí õðïõñãü Åîùôåñéêþí Íôçí Ñáóê (Dean
Rusk). Ï ÊÝííåíôõ åêöñÜóôçêå ìå éäéáéôÝñùò åðáéíåôéêÜ ëüãéá ãéá ôç óõì-
ìåôï÷Þ ôïõ Ìáêáñßïõ óôç ÄéÜóêåøç ôïõ Âåëéãñáäßïõ êáé ãéá ôç èÝóç ðïõ
ðÞñå óôï Ãåñìáíéêü ÆÞôçìá êáé ôï ÆÞôçìá ôïõ Âåñïëßíïõ êáé ÷áñáêôÞñéóå
ôç èÝóç ôïõ Ìáêáñßïõ óáí ôç «ìüíç èáññáëÝá åõñùðáúêÞ öùíÞ ðïõ áêïý-
óôçêå óôç ÄéÜóêåøç». Ðéï äéá÷õôéêüò õðÞñîå ï Íôçí Ñáóê, ï ïðïßïò åîÞñå
«ôï áäÝóìåõôïí áëë ü÷é ïõäÝôåñïí» ôïõ Êõðñßïõ ÐñïÝäñïõ. (Óçì.: Ï êáèç-
ãçôÞò Â. ÊïõöïõäÜêçò áíáöÝñåé üôé «ï Ðñüåäñïò Ôæïí ÊÝííåíôõ õðïóôÞñéîå
ôçí ôïðïèÝôçóç ôçò Êýðñïõ áíÜìåóá óôéò áäÝóìåõôåò ÷þñåò. Ï Ëýíôïí
- 170 -
Ôæüíóïí, üìùò, óôçí åðßóêåøÞ ôïõ óôçí Êýðñï ôï 1962, ðñïåéäïðïßçóå ôïõò
Êõðñßïõò ãéá ôïõò êéíäýíïõò ôïõ êïììïõíéóìïý, áëëÜ êáé èåþñçóå ôçí
ðïëéôéêÞ ôïðïèÝôçóç ôçò Êýðñïõ ùò åðéêßíäõíç ãéá ôá áìåñéêáíéêÜ óõìöÝ-
ñïíôá ìåôÜ ôçí êñßóç ôïõ 1963».)
«Êýñéå Ðñüåäñå,
Áðïôåëåß äé åìÝ ôéìÞí êáé ðñïíüìéïí íá ðñïóöùíÞóù ôçí ðáñïýóáí
äéÜóêåøéí, Þôéò åßìáé âÝâáéïò èá áðïâÞ ïñüóçìïí åéò ôçí åîÝëéîéí ôùí
äéåèíþí õðïèÝóåùí êáé ôçí ðñïóðÜèåéáí äéáóöáëßóåùò åéñÞíçò âáóéæïìÝíçò
åðß ôçò äéêáéïóýíçò êáé ôçò åëåõèåñßáò.
Ç ÷þñá ìïõ åßíáé ìéêñÜ åéò Ýêôáóéí êáé ðëçèõóìüí. Åßíáé ç ìéêñïôÝñá
÷þñá ç ïðïßá ìåôÝ÷åé ôçò äéáóêÝøåùò. Äåí ðáñåãíùñßóèç üìùò äéÜ ôïí
ëüãïí ôïýôïí. Äéüôé ç ðáñïýóá äéÜóêåøéò äåí óõíÞëèå äéÜ íá áíôéìåôùðßóç
ôá äéåèíÞ ðñïâëÞìáôá ìå ôçí õëéêÞí äýíáìéí, áëëÜ äéÜ íá áðïôåëÝóç ìßáí
çèéêÞí äýíáìéí, Þôéò íá ôåèÞ åéò ôçí õðçñåóßáí ôçò åéñÞíçò êáé ôçò ðñïüäïõ
ôçò áíèñùðüôçôïò. Ç äå çèéêÞ äýíáìéò äåí óôçñßæåôáé åðß ôïõ ðëçèõóìïý Þ
ôçò åêôÜóåùò ìéáò ÷þñáò.
Åßìáé åõãíþìùí äéÜ ôçí ðñüóêëçóéí, Þôéò åãÝíåôï åéò ôçí ÷þñáí ìïõ ßíá
ìåôÜó÷ç ôçò ðáñïýóçò äéáóêÝøåùò êáé áðïôåëÝóç ìÝñïò ôçò çèéêÞò áõôÞò
äõíÜìåùò. Åðéèõìþ íá óõã÷áñþ ôáò ÷þñáò áßôéíåò Ýó÷ïí ôçí ðñùôïâïõëßáí
äéÜ ôçí óõãêñüôçóéí ôçò äéáóêÝøåùò êáé éäéáéôÝñùò ôïí Ðñüåäñïí Ôßôï êáé
ôïí Ãéïõãêïóëáâéêüí ëáüí ôïõò ïðïßïõò åõ÷áñéóôþ ùóáýôùò äéÜ ôçí åõãåíÞ
öéëïîåíßáí ôùí.
Óõìöùíþ ðëÞñùò ìå ôïõò äéáêåêñéìÝíïõò ïìéëçôÜò, ïßôéíåò ðñïçãÞèçóáí
åìïý åéò ôï âÞìá ôïýôï, üôé ç ðáñïýóá äéÜóêåøéò äåí áðïóêïðåß åéò äçìéïõñ-
ãßáí åíüò ôñßôïõ óõíáóðéóìïý. Äéüôé ç Ýííïéá ôïõ óõíáóðéóìïý óõíåðÜãåôáé
äÝóìåõóéí ôçò áíôéêåéìåíéêüôçôïò, üðåñ ïäçãåß åéò ïõ÷ß áìåñüëçðôïí èåþñç-
óéí ôùí ðáãêïóìßùí ðñïâëçìÜôùí. ¢ëëùóôå ïé êßíäõíïé ôïõò ïðïßïõò óõíå-
ðÜãïíôáé ïé óõíáóðéóìïß åßíáé åêåßíïé, ïé ïðïßïé ùäÞãçóáí åéò ôçí ðáñïýóáí
äéÜóêåøéí. ÂáóéêÞ èÝóéò êáé êïéíüí ãíþñéóìá çìþí åßíáé ôï áäÝóìåõôïí
Ýíáíôé ïéïõäÞðïôå óõíáóðéóìïý. Ç áäÝóìåõôïò áýôç ãñáììÞ ìáò áðïôåëåß
ôçí âÜóéí ôçò åëåõèÝñáò êñßóåùò êáé ôçò áíåðçñåÜóôïõ áíôéìåôùðßóåùò ôùí
äéåèíþí ðñïâëçìÜôùí, åðéôñÝðïõóá üðùò ç óôÜóéò ìáò õðáãïñåýåôáé åéò
åêÜóôçí ðåñßðôùóéí áðü ôï ïñèüí êáé ôï äßêáéïí. ÐáñáìÝíïìåí áäÝóìåõôïé
Ýíáíôé ôùí óõíáóðéóìþí, äåóìåõüìåèá üìùò Ýíáíôé ôùí çèéêþí áñ÷þí.
- 171 -
Ç ðáñïýóá äéÜóêåøéò å÷áñáêôçñßóèç ùò äéÜóêåøéò ôùí ïõäåôÝñùí. Ç

ïõäåôåñüôçò üìùò äåí åíÝ÷åé ôçí Ýííïéáí üôé ôçñïýìåí áäéÜöïöïí êáé ðáèç-
ôéêÞí óôÜóéí Ýíáíôé ôùí ðáãêïóìßùí ðñïâëçìÜôùí, ïýôå üôé åðéæçôïýìåí
óõìâéâáóôéêÜò ìåôáîý ôùí äýï ðáñáôÜîåùí ëýóåéò, ìç âáóéæïìÝíáò åðß ôùí
çèéêþí áñ÷þí. Ç óôÜóéò ìáò åðß ôùí ðáãêïóìßùí ðñïâëçìÜôùí õðáãïñåý-
åôáé ðñùôßóôùò õðü ôùí çèéêþí áñ÷þí ôçò äéêáéïóýíçò êáé ôçò åëåõèåñßáò.
Åíôüò ôùí ðëáéóßùí ôùí çèéêþí ôïýôùí áñ÷þí, äåí õðïôéìþìåí ôçí
õöéóôáìÝíçí óÞìåñïí ðñáãìáôéêüôçôá Þ ôïõò êéíäýíïõò ôïõò ïðïßïõò áýôç
óõíåðÜãåôáé. Ðéóôåýïìåí üìùò üôé åí ïõäåìéÜ ðåñéðôþóåé áé áñ÷áß ôçò
åëåõèåñßáò êáé ôçò äéêáéïóýíçò äýíáíôáé íá ðáñáâéÜæùíôáé áôéìùñçôß. Äåí
áðïöåýãïíôáé áëëÜ ðïëëáðëáóéÜæïíôáé ïé êßíäõíïé ïóÜêéò åöáñìüæïíôáé óõì-
âéâáóôéêáß ëýóåéò ìç âáóéæüìåíáé åðß ôùí çèéêþí áñ÷þí. Ï óõìâéâáóìüò
äýíáôáé íá åðéôý÷åé áíáâïëÞí, áëë ç áíáâïëÞ áðïôåëåß õðïèÞêåõóéí ôïõ
ìÝëëïíôïò. Ç áíÜãêç ìéáò âáóéêþò íÝáò êáé çèéêÞò áíôéìåôùðßóåùò ôùí
ðáãêïóìßùí ðñïâëçìÜôùí áðïâáßíåé ïëïÝí ðåñéóóüôåñïí åðéôáêôéêÞ åéò ïëü-
êëçñïí ôïí êüóìïí. Ç ðáñïýóá äéÜóêåøéò áðïôåëåß éó÷õñÜí äýíáìéí, Þôéò
äýíáôáé íá áóêÞóç ìåãÜëçí åðßäñáóéí ðñïò ôçí êáôåýèõíóéí áõôÞí.
¼÷é ìüíïí ïé ëáïß ôùí 24 ÷ùñþí, áé ïðïßáé ìåôÝ÷ïõí ôçò äéáóêÝøåùò,
áëëÜ êáé åêáôïììýñéá Üëëùí áíèñþðùí áíáæçôïýí åéò ôçí ðáñïýóáí äéÜóêå-
øéí ìßáí áêôßäá åëðßäïò, éäéáéôÝñùò êáôÜ ôá Ýôç ôáýôá ôçò åíôÜóåùò êáé
ôùí ìåãÜëùí êéíäýíùí. Åßíáé êáèÞêïí ìáò íá ìçí ôïõò áðïãïçôåýóùìåí åéò
ôçí ðñïóäïêßáí ôùí, üôé ìéá äõíáìéêÞ Ýêöñáóéò çèéêÞò ðñïüäïõ èá ðñïêýøåé
áðü ôçí ðáñïýóáí äéÜóêåøéí. Ïé ìåôÝ÷ïíôåò ôçò äéáóêÝøåùò áõôÞò õðÝ÷ïìåí
ìåãßóôçí åõèýíçí åéò ôçí ðñïóðÜèåéáí üðùò ßäùìåí ôïõò ëáïýò ôçò ãçò íá
ìçí áðïãïçôåýùíôáé êáé üðùò ßäùìåí ôáò åëðßäáò ôùí íá ðñáãìáôïðïéþ-
íôáé. Ç äéÜóêåøéò äýíáôáé íá áðïâÞ áðïöáóéóôéêüò óôáèìüò åéò ôçí éóôïñßáí
ôçò áíèñùðüôçôïò. Äýíáôáé íá áðïâÞ ç áöåôçñßá åéò ôïí äñüìïí, ï ïðïßïò
ïäçãåß, äéÜ ôïõ óåâáóìïý ðñïò ôáò çèéêÜò áñ÷Üò, åéò ôçí äéáñêÞ åéñÞíçí êáé
ôçí áäåëöïóýíçí ôùí ëáþí.
Ç åðéôåëåóèåßóá êáôÜ ôá ôåëåõôáßá Ýôç ðñüïäïò åéò ôïí åðéóôçìïíéêüí
êáé ôå÷íéêüí ôïìÝá äåí èá Ýðñåðå íá ÷ñçóéìïðïéçèÞ äéÜ ðïëåìéêïýò óêïðïýò,
áëëÜ äéÜ ôçí åîõðçñÝôçóéí ôçò áíèñùðßíçò ðñïüäïõ êáé åõäáéìïíßáò.
Äåí ðñÝðåé íá ðåñéïñéóèþìåí åéò ôçí ðñïóðÜèåéáí åñåõíÞóåùò ôùí ìõóôé-
êþí ôçò öýóåùò êáé ôçò ôåñáóôßáò äõíÜìåùò ôçí ïðïßáí ðåñéêëåßåé. Ç
äýíáìéò áýôç ðñÝðåé íá ÷ñçóéìïðïéçèÞ äéÜ ôï êáëüí ôçò áíèñùðüôçôïò êáé
- 172 -
ôçí ëýóéí ôùí ðïéêßëùí ðñïâëçìÜôùí, ðïëéôéêþí, êïéíùíéêþí êáé ïéêïíïìé-

êþí, ôá ïðïßá áýôç áíôéìåôùðßæåé. Èá åßíáé äõóÜñåóôïé áé óõíÝðåéáé äéÜ ôçí
áíèñùðüôçôá, åÜí ôï ÷Üóìá ôï ïðïßïí õößóôáôáé óÞìåñïí ìåôáîý ôùí õëéêþí
êáé ôùí çèéêþí áîéþí ôçò æùÞò äåí ãåöõñùèÞ.
Äýï êáôáóôñåðôéêïß ðüëåìïé åðåóþñåõóáí åñåßðéá êáé åâýèéóáí åéò ôçí
áðïãïÞôåõóéí êáé ôï ðÝíèïò åêáôïììýñéá áíèñþðùí. Èá Ýðñåðå íá Þôï
áñêåôÞ ç óêëçñÞ ðåßñá ôïõ Ðñþôïõ Ðáãêïóìßïõ ðïëÝìïõ äéÜ íá ðåßóç ôïõò
ëáïýò üôé ï ðüëåìïò äåí åßíáé ôï êáëýôåñïí ìÝóïí äéÜ ôçí åðßëõóéí ôùí
áíèñùðßíùí ðñïâëçìÜôùí, üôé äåí åßíáé êáí ìÝóïí åðéëýóåùò áëëÜ áéôßá
äçìéïõñãßáò ìåãáëõôÝñùí äõó÷åñåéþí êáé ðñïâëçìÜôùí. Äåêá Ýî Ýôç ìåôÜ
ôïí Äåýôåñïí Ðáãêüóìéïí ðüëåìïí üóôéò åóôïß÷éóå ôçí áðþëåéáí åêáôïììõ-
ñßùí õðÜñîåùí êáé ôçí êáôáóôñïöÞí áíåêôéìÞôùí áãáèþí, óçìáíôéêüí ôìÞ-
ìá ôçò áíèñùðüôçôïò áíôéìåôùðßæåé óÞìåñïí ïîýôåñïí ôï ðñüâëçìá ôçò
åíäåßáò êáé ôçò ðáñáâéÜóåùò ôùí äéêáéùìÜôùí ôïõ.
Ï Üíèñùðïò äåí åßíáé áêüìç åëåýèåñïò. Äåí äýíáôáé íá ïñáìáôéóèÞ ìå
ðßóôéí êáëõôÝñáò çìÝñáò. Åîáêïëïõèåß áêüìç íá æç õðü ôçí áãùíßáí ôçò
áýñéïí, õðü ôçí óêéÜí ôïõ öüâïõ ìéáò åíäå÷üìåíçò êáôáóôñïöÞò, õðü ôï
Üã÷ïò åíüò åðáðåéëïýìåíïõ ðïëÝìïõ.
Åíôüò ôïõ ôåôáñáãìÝíïõ ôïýôïõ äéåèíïýò êëßìáôïò äýï ðáíßó÷õñïé óõíá-
óðéóìïß ßóôáíôáé áíôéìÝôùðïé áëëÞëùí. Ôï ôïéïýôïí åðéôåßíåé ôçí ïîýôçôá
êáé ìåãåèýíåé ôïí êßíäõíïí. Ç åéñÞíç ôüôå ìüíïí åßíáé áöáëÞò, üôáí äåí
óôçñßæåôáé áðëþò åðß ôçò éó÷ýïò ôùí üðëùí êáé ôçò éóïññïðßáò ôùí äõíÜ-
ìåùí, áëëÜ åðß ôçò äéêáéïóýíçò, ôçò åëåõèåñßáò êáé ôçò áõôïäéáèÝóåùò.
Ôá åõãåíÞ üìùò ôáýôá éäáíéêÜ äåí äýíáíôáé íá åðéæÞóïõí Þ íá óõíõðÜñ-
îïõí ìå ôïí áðïéêéóìüí. Ï áðïéêéóìüò õðÞñîåí áéôßá ìåãÜëùí óõìöïñþí äéÜ
ôçí áíèñùðüôçôá. Åí ôç ðñïóðáèåßá ôïõ üðùò åðéâéþóç ðñïîåíåß óõíå÷þò
ðñïóôñéâÜò êáé óõññÜîåéò, ìå âáñåßáò áðùëåßáò åéò áíèñþðéíá èýìáôá ùò åéò
ôçí Áëãåñßáí, ôçí Ôýíéäá, ôçí Áãêüëáí êáé áëëá÷ïý. Ç ÷þñá ìïõ, ùò êáé
Üëëáé ÷þñáé áíôéðñïóùðåõüìåíáé åéò ôçí ðáñïýóáí äéÜóêåøéí, áðåôßíáîå ôïí
áðïéêéáêüí æõãüí êáé áíÝêôçóå ôçí åëåõèåñßáí ôçò êáôüðéí ìáêñþí áãþíùí
êáé èõóéþí. ÁéóèÜíïìáé äéÜ ôïýôï âáèõôÜôçí áäåëöéêÞí óõìðÜèåéáí ðñïò
üëïõò åêåßíïõò ôïõò ëáïýò, ïé ïðïßïé áãùíßæïíôáé äéÜ íá áðåëåõèñùèïýí áðü
ôïí áðïéêéáêüí æõãüí. Ï áãþí ôùí åßíáé êáé éäéêüò ìáò áãþí êáé ç õðüèåóéò
ôùí åßíáé êáé éäéêÞ ìáò õðüèåóéò. Äåí åßíáé äõíáôüí íá ëïãéæþìåèá åëåýèåñïé,
åö üóïí ç åëåõèåñßá åéò ïéïíäÞðïôå ìÝñïò ôïõ êüóìïõ êáé êáè ïéïíäÞðïôå
- 173 -
ôñüðïí ðñïðçëáêßæåôáé. Ç åëåõèåñßá åßíáé ìßá êáé áäéáßñåôïò. Êïéíüò ùò åê

ôïýôïõ èá ðñÝðç íá åßíáé ï áãþí åíáíôßïí ôïõ áðïéêéóìïý õðü ïéáíäÞðïôå
ìïñöÞí êáé åÜí áóêÞôáé ïýôïò. ÔñÝöù ôçí ðåðïßèçóéí üôé ï áðïéêéóìüò åíôüò
ïëßãïõ èá áíÞêç åéò ôï ðáñåëèüí. Ç åðéâßùóßò ôïõ óõíå÷ßæåôáé ìå áíôÜëëáã-
ìá ôçí áðþëåéáí åêáôïììõñßùí áíèñùðßíùí æùþí. Ï èÜíáôüò ôïõ èá Ýóùæå
ôáò æùÜò áõôÜò êáé èá áðÞëëáóóå ôçí áíèñùðüôçôá áðü ôï Üã÷ïò êáé ôçí
êáôáéó÷ýíçí.
Ç Êïéíùíßá ôùí Åèíþí Ý÷åé Þäç êáôáäéêÜóåé ôïí áðïéêéóìüí äéÜ ôçò
áðïöÜóåùò ôçí ïðïßáí õéïèÝôçóå ç ôåëåõôáßá ÃåíéêÞ ÓõíÝëåõóéò ôùí Çíù-
ìÝíùí Åèíþí, áðüöáóéò ôçí ïðïßáí ç Êýðñïò åß÷åí ôçí ôéìÞí íá óõíõðïâÜ-
ëç ìåô Üëëùí êñáôþí. Ï áðïéêéóìüò üóôéò êáôÜ ôï ðáñåëèüí Þôï êáèéåñù-
ìÝíïí óýóôçìá êõñéáñ÷ßáò åíüò ëáïý åðé ôïõ Üëëïõ Ý÷åé ïñéóôéêþò êáé
áíåêêëÞôùò êáôáäéêáóèÞ. Ç äéÜ ôçò äõíÜìåùò åðéâïëÞ ôçò êõñéáñ÷ßáò äåí
åßíáé ðëÝïí áíåêôÞ, åßíáé åíôåëþò áóõìâßâáóôïò ìå ôï ðíåýìá ôçò åðï÷Þò
ìáò. ¼óïí åíùñßôåñïí ãßíåé ôïýôï êáôáíïçôüí áðü ôáò áðïéêéáêÜò äõíÜìåéò,
ôüóïí ôï êáëýôåñïí äé áõôÜò êáé ôçí åéñÞíçí. Äéüôé äåí åßíáé äõíáôüí íá
õðÜñîç ðñáãìáôéêÞ óôáèåñüôçò êáé åéñÞíç åêåß üðïõ ïé ëáïß åîáíáãêÜæïíôáé
åéò õðïôÝëåéáí. Ç åëåõèåñßá åßíáé áíáöáßñåôïí äéêáßùìá ôïõ áíèñþðïõ êáé
ïéáäÞðïôå êáôáðßåóéò ôáýôçò áðïôåëåß ðáñáâßáóéí ôùí Öõóéêþí íüìùí êáé
áðåéëÞí óôñåöïìÝíçí êáôÜ ôçò åéñÞíçò.
Ï áðïéêéóìüò õðü ïéáíäÞðïôå ìïñöÞí, áðïôåëåß Üñíçóéí ôçò áíèñùðßíçò
åëåõèåñßáò êáé ôùí áíèñùðßíùí äéêáéùìÜôùí êáé ðñÝðåé íá åêñéæùèÞ ïñéóôé-
êþò. ÐñÝðåé íá åîáóöáëéóèÞ éóüôçò äéêáéùìÜôùí äé üëïõò ôïõò ëáïýò,
áíåîáñôÞôùò ÷ñþìáôïò, öõëÞò Þ èñçóêåßáò. Áé âáóéêáß áñ÷áß ôçò åëåõèåñßáò
êáé ôçò áõôïäéáèÝóåùò ðñÝðåé íá ôý÷ïõí ãåíéêÞò åöáñìïãÞò ÷ùñßò íá ó÷å-
ôßæùíôáé êáè ïéïíäÞðïôå ôñüðïí ðñïò õëéêÜ óõìöÝñïíôá Þ Üëëçí óêïðéìü-
ôçôá. Ïõäåìßá óêïðéìüôçò åßíáé õðåñôÝñá ôçò åöáñìïãÞò ôçò áñ÷Þò ôçò
áõôïäéáèÝóåùò.
Ôï äéêáßùìá ôçò áõôïäéáèÝóåùò üëùí ôùí ëáþí åßíáé ï áêñïãùíéáßïò
ëßèïò ôïõ Êáôáóôáôéêïý ×Üñôïõ ôùí ÇíùìÝíùí Åèíþí. Ëýóéò ïéïõäÞðïôå
äéåèíïýò ðñïâëÞìáôïò åöáñìïæïìÝíç ðáñÜ ôçí èÝëçóéí ôïõ åíäéáöåñïìÝíïõ
ëáïý äåí äýíáôáé íá åßíáé õãéÞò êáé äéáñêÞò ëýóéò êáé äåí äýíáôáé íá
äéáôçñÞóç ôçí åéñÞíçí.
Õðü ôï öùò ôïýôï èá ðñÝðç íá åîåôÜóùìåí Ýí ôùí ïîõôÝñùí ðñïâëçìÜ-
ôùí, ôï ïðïßïí óÞìåñïí áíôéìåôùðßæïìåí, Þôïé ôï èÝìá ôçò Ãåñìáíßáò êáé
- 174 -
éäéáéôÝñùò ôïõ Âåñïëßíïõ. ¸÷ù ôçí ãíþìçí üôé ïéáäÞðïôå ëýóéò ôïõ ðñïâëÞ-
ìáôïò ôçò Ãåñìáíßáò äåí ðñÝðåé íá ðáñáãíùñßæç ôçí èÝëçóéí ôïõ Ãåñìáíé-
êïý ëáïý, ïýôéíïò ïõäåßò äýíáôáé íá áñíçèÞ ôï äéêáßùìá üðùò åëåõèÝñùò
áðïöáóßóç åðß ôçò ìïñöÞò ôïõ êáèåóôþôïò êáé ôïõ ðïëéôéêïý ôïõ ìÝëëï-
íôïò. ÄéÜöïñá åðé÷åéñÞìáôá Ý÷ïõí Þäç áíáðôõ÷èÞ õðü ôùí åêáôÝñùèåí
ðáñáôÜîåùí åðß ôïõ Ãåñìáíéêïý ðñïâëÞìáôïò êáé éäéáéôÝñùò åðß ôçò êáôá-
óôÜóåùò åéò ôï Âåñïëßíï, åî áéôßáò ôçò ïðïßáò äåí áðïêëåßåôáé ç äõíáôüôçò
åêñÞîåùò íÝïõ ðïëÝìïõ. Äåí íïìßæù ÷ñÞóéìïí íá áó÷ïëçèþ ëåðôïìåñþò ìå
ôá åðé÷åéñÞìáôá áõôÜ. Èá Þèåëá üìùò íá ôïíßóù Ýí óçìåßïí óðïõäáßïí
êáô åìÝ üôé äçëáäÞ ï ëáüò ôïõ Âåñïëßíïõ äåí äýíáôáé íá ðåñéïñéóèÞ åéò
Ýíá åßäïò óôñáôïðÝäïõ óõãêåíôñþóåùò. ÐñÝðåé íá áöåèÞ åëåýèåñïò íá êéíÞ-
ôáé ìåôáîý Äõôéêïý êáé Áíáôïëéêïý Âåñïëßíïõ. ¼ëá ôá åðé÷åéñÞìáôá, ôá
ïðïßá ðñïâÜëëïíôáé äéÜ íá äéêáéïëïãÞóïõí ôçí ýðáñîéí öñáãìþí, åßíáé, êáôÜ
ôçí Üðïøßí ìïõ, Üíåõ ïéïõäÞðïôå åñåßóìáôïò. ÏéáéäÞðïôå äéáðñáãìáôåýóåéò
äéÜ ôçí ëýóéí ôçò êñßóåùò ôïõ Âåñïëßíïõ êáé ãåíéêþôåñïí ôïõ Ãåñìáíéêïý
ðñïâëÞìáôïò ðñÝðåé íá âáóßæùíôáé åðß ôçò èåëÞóåùò ôïõ Ãåñìáíéêïý ëáïý,
åëåõèÝñùò åêöñáæïìÝíçò. ÐñÝðåé íá áöåèïýí ïé Ãåñìáíïß üðùò áðïöáóßóïõí
ïé ßäéïé äéÜ äçìïøçößóìáôïò äéåîáãïìÝíïõ õðü ôçí áéãßäá ôùí ÇíùìÝíùí
Åèíþí, ôçí ìïñöÞí êáé ôï óýóôçìá ôçò ÊõâåñíÞóåþò ôùí êáé êáôÜ ðüóïí
èÝëïõí íá Ý÷ïõí ìßáí çíùìÝíçí Þ äéçñçìÝíçí Ãåñìáíßáí.
ÄéÜ íá ÷áëáñùèÞ ç ðáñïýóá åðéêßíäõíïò Ýíôáóéò åßíáé áíÜãêç íá äéåîá-
÷èïýí äéáðñáãìáôåýóåéò. Ïõäåìßá üìùò ôùí äõï ðëåõñþí ðñÝðåé íá åðéìåßíç
åðß äéáðñáãìáôåýóåùí âáóéæïìÝíùí áðïêëåéóôéêþò åéò ôáò éäéêÜò ôçò áíôé-
ëÞøåéò Þ ôïõò éäéêïýò ôçò üñïõò. Èá ðñÝðç íá óõíáíôçèïýí ìå ðíåýìá
êáôáíïÞóåùò êáé ìå ôïí êïéíüí óêïðüí ôçò äéáôçñÞóåùò ôçò åéñÞíçò åäñá-
æïìÝíçò åðß ôïõ óåâáóìïý ôùí äéêáßùí ôïõ åíäéáöåñïìÝíïõ ëáïý.
Ç êñßóéò ôïõ Âåñïëßíïõ åðáõîÜíåé ôçí óïâáñüôçôá ôùí õöéóôáìÝíùí Þäç
ìåãÜëùí êéíäýíùí, ç ñßæá ôùí ïðïßùí ðñÝðåé íá áíáæçôçèÞ åéò ôïí áíôáãù-
íéóìüí ôùí åîïðëéóìþí, åí ôç ðñïóðáèåßá äéáôçñÞóåùò ôçò éóïññïðßáò ôùí
äõíÜìåùí. Ç éóïññïðßá üìùò ôùí äõíÜìåùí áêüìç êáé åéò ðåñßðôùóéí
êáè çí áýôç Þèåëå êñéèÞ áíáãêáßá ùò ðñïóùñéíüí ìÝôñïí äåí äýíáôáé íá
åîáóöáëßóç ôçí åéñÞíçí. Ôïõíáíôßïí ïé åîïðëéóìïß ïäçãïýí ðÜíôïôå åéò ðüëå-
ìïí. Åßíáé ëõðçñüí äéüôé ü÷é ìüíïí äåí Ý÷åé åðéôåõ÷èÞ ðñüïäïò åðß ôïõ
áöïðëéóìïý, áëëÜ äåí Ý÷åé åðÝëèåé êáí óõìöùíßá åðß ôçò áðáãïñåýóåùò ôùí
ðõñçíéêþí äïêéìþí, ìïëïíüôé ïé åíäéáöåñüìåíïé ãíùñßæïõí êáëþò ôá êáôá-
- 175 -
óôñåðôéêÜ áðïôåëÝóìáôá, Üôéíá óõíåðÜãïíôáé áé äïêéìáß áõôáß åðß ôçò áí-

èñùðßíçò æùÞò. ÌåôÜ êáôáðëÞîåùò çêïýóáìåí üôé ç ÓïâéåôéêÞ ¸íùóç
äéåêÞñõîå ôçí ðñüèåóßí ôçò üðùò åðáíáëÜâç ôáò ðõñçíéêÜò äïêéìÜò êáé
ìåôÜ ìåãáëõôÝñáò êáôáðëÞîåùò üôé ðñïÝâç Þäç åéò íÝáí ðõñçíéêÞí äïêéìÞí.
Åðéèõìþ åðéðëÝïí íá åêöñÜóù ôçí áíçóõ÷ßáí ìáò äéÜ ôçí óõíÝ÷éóéí ôùí
ðõñçíéêþí äïêéìþí õðü ôçò Ãáëëßáò åéò ôçí Óá÷Üñáí, ÷ùñßò ç ÷þñá áýôç
íá ëáìâÜíç õð üøéí ôçí áíôßèåóéí ôçò ðáãêïóìßïõ êïéíÞò ãíþìçò êáé ÷ùñßò
íá óÝâåôáé ôáò äéáìáñôõñßáò ôùí ëáþí ôçò ÁöñéêÞò. ÐñïóðÜèåéáé äÝïí íá
êáôáâëçèïýí äéÜ ôçí ðñáãìáôïðïßçóéí åíüò ãåíéêïý êáé ðëÞñïõò áöïðëéóìïý
óõìöþíùò ôçò áðïöÜóåùò ôçò õéïèåôçèåßóçò õðü ôçò 14çò Óõíüäïõ ôçò
ÃåíéêÞò Óõíåëåýóåùò ôùí ÇíùìÝíùí Åèíþí. Áé ìåãÜëáé äõíÜìåéò ðñÝðåé íá
åðáíáëÜâïõí ó÷åôéêÜò äéáðñáãìáôåýóåéò. Êáé åö üóïí ç åéñÞíç åßíáé áíôé-
êåßìåíïí ðáãêïóìßïõ åíäéáöÝñïíôïò êáé Üëëáé ÷þñáé ðëçí ôùí ìåãÜëùí
äõíÜìåùí ðñÝðåé íá ìåôÜó÷ïõí ôùí ôïéïýôùí äéáðñáãìáôåýóåùí äéÜ ôïí
áöïðëéóìüí.
ÐñÝðåé ðñïðáíôüò íá ðñõôáíåýóç êáëÞ èÝëçóéò. Ç äõóðéóôßá ðñÝðåé íá
åêëåßøç. Äåí õðÜñ÷åé áìöéâïëßá üôé ï áöïðëéóìüò êáé ç äéåèíÞò åìðéóôïóýíç
åßíáé èÝìáôá óôåíþò óõíäåäåìÝíá. Ùò åê ôïýôïõ, åê ðáñáëëÞëïõ ðñïò ôïí
áãþíá äéÜ ôïí áöïðëéóìüí, üëáé áé ÷þñáé ðñÝðåé íá åñãáóèïýí åíåñãþò äéÜ
ôçí ÷áëÜñùóéí ôçò åíôÜóåùò, õðïâïçèïýóáé åéò ôçí åîÜëåéøéí ðÜóçò áöïñ-
ìÞò ðñïóôñéâÞò Þ êá÷õðïøßáò. Åíôüò ôùí ðëáéóßùí ôïýôùí ï ñüëïò ôùí
áäåóìåýôùí ÷ùñþí äýíáôáé íá áðïâÞ õøßóôçò óðïõäáéüôçôïò êáé áîßáò äéÜ
ôï ìÝëëïí ïëïêëÞñïõ ôçò áíèñùðüôçôïò.
Êýñéå Ðñüåäñå,
ÐïëëÜ åßíáé ôá ðñïâëÞìáôá, ôá ïðïßá áðáó÷ïëïýí óÞìåñïí ôïí êüóìïí.
Ìå ôá ðñïâëÞìáôá áõôÜ çó÷ïëÞèçóáí äéåîïäéêþò êáé åìâñéèþò ïé äéáêåêñé-
ìÝíïé ïìéëçôáß ïßôéíåò ðñïçãÞèçóáí åìïý. Äåí õðÜñ÷åé ùò åê ôïýôïõ áíÜãêç
íá åíäéáôñßøù åð áõôþí.
Ç êáôåðåßãïõóá ðñïóï÷Þ ìáò äÝïí íá óôñáöÞ, ùò åßðå ï Ðñùèõðïõñãüò
Íå÷ñïý, åéò ôçí áðåéëÞí Þôéò ðñïêýðôåé åê ôïõ áìÝóïõ êéíäýíïõ ìéáò ãåíéêÞò
óõññÜîåùò, Þôéò èá åóÞìáéíå ôï ôÝëïò ôçò ùñãáíùìÝíçò áíèñùðßíçò æùÞò.
Áò åîåôÜóùìåí ëïéðüí áõôü ôï ïîý ðñüâëçìá:
Ç áðåéëÞ Ýãêåéôáé åéò ôçí óõíå÷éæüìåíçí óõóóþñåõóéí ðõñçíéêþí üðëùí.
Ç äå êñßóéò ôïõ Âåñïëßíïõ Ý÷åé öÝñåé ôïí êßíäõíïí åããýôåñïí.
ÐñÜãìáôé ç áíèñùðüôçò, ðåñéóóüôåñïí áðü êÜèå Üëëçí öïñÜí áíôéìåôù-
- 176 -
ðßæåé óÞìåñïí Ýíá ìåãÜëïí äßëçììá, áðü ôï ïðïßï äåí äýíáôáé íá õðï÷ùñÞóç
Þ íá äéáöýãç. Ôá ìÝóá ôçò ïëïêëçñùôéêÞò êáôáóôñïöÞò, ôá ïðïßá äéáèÝôåé
óÞìåñïí ï Üíèñùðïò åßíáé èáíÜóéìá, êáé ðáãêïóìßïõ êëßìáêïò. Ç áíèñùðü-
ôçò ïöåßëåé Þ íá êáôáñãÞóç ôïí ðüëåìïí Þ íá êáôáóôñáöÞ. ÁëëÜ èá
çäýíáôï íá êáôáñãÞóç ôïí ðüëåìïí; Ï ðüëåìïò åßíáé ôï áðïôÝëåóìá ìéáò
ùñéóìÝíçò áíôéëÞøåùò æùÞò. ÁðïññÝåé åê ôçò áñíçôéêÞò äéáèÝóåùò áíôáãù-
íéóìïý êáé ôçò éäéïôåëïýò åðéäéþîåùò êõñéáñ÷ßáò êáé åîáðëþóåùò äéÜ ôçò
âßáò. Ôïéïõôïôñüðùò ï ðüëåìïò åðçñÝáóå, äéÜ ìÝóïõ ôùí áéþíùí, ôçí åîÝëéîéí
ôçò áíèñùðüôçôïò êáé õðÞñîåí áðïöáóéóôéêüò ðáñÜãùí åéò ôáò çèéêÜò êáé
ðïëéôéêÜò åîåëßîåéò. Äåí èá Þôï äõíáôüí íá êáôáñãçèÞ ï ðüëåìïò, åêôüò åÜí
åãêáôáëåßðïíôï áé áíôéëÞøåéò áðü ôáò ïðïßáò ïýôïò áðïññÝåé.
Ôïýôï, ðáñ üëïí üôé åßíáé äõó÷åñÝò íá åðéôåõ÷èÞ, åßíáé åí ôïýôïéò åðéôá-
êôéêüí. Êáé äýíáôáé íá åðéôåõ÷èÞ åÜí ç áíèñùðüôçò êáôáâÜëç ôçí áðáéôïõ-
ìÝíçí ðñïóðÜèåéáí, ÷Üñéí ôçò öõóéêÞò ôçò åðéâéþóåùò. ¸í ðñþôïí óçìáíôé-
êü ïìáäéêüí âÞìá ðñïò ôçí êáôåýèõíóéí ôáýôçí õðÞñîåí ç ßäñõóéò ôùí
ÇíùìÝíùí Åèíþí. Ï äéåèíÞò ïýôïò ïñãáíéóìüò èá Ýðñåðå íá åíèáññõíèÞ êáé
íá õðïâïçèçèÞ åéò ôçí åîÝëéîßí ôïõ, þóôå íá êáôáóôÞ Ýí áðïôåëåóìáôéêüí
üñãáíïí äéÜ ôçí åîáóöÜëéóéí åéñÞíçò âáóéæïìÝíçò åðß ôïõ äéêáßïõ êáé ôçò
åëåõèåñßáò.
Ç äéÜóêåøéò áýôç, óõíåñ÷ïìÝíç êáôÜ ôçí ðáñïýóáí êñßóéìïí ðåñßïäïí ôçò
ðáãêïóìßïõ éóôïñßáò, Ý÷åé íá åðéôåëÝóç äéðëÞí áðïóôïëÞí: Ðñþôïí, íá
áóêÞóç ôçí åðéññïÞí ôçò äéÜ ôçí áðÜìâëõíóéí ôçò åíôÜóåùò, äéÜ ìéáò
óõìöùíßáò, Þôéò èá áðïêáôáóôÞóç ôï äéáóáëåõèÝí õðü ôçò ðáñïýóçò êñßóå-
ùò áßóèçìá áóöáëåßáò. Ðñïò ôïí óêïðüí ôïýôïí ç äéÜóêåøéò ðñÝðåé íá
êáëÝóç ôïõò áñ÷çãïýò ôùí äõï áíôéìåôþðùí ìåãÜëùí äõíÜìåùí, Þôïé ôïí
Ðñüåäñïí ÊÝííåíôõ êáé ôïí ê. Êñïýôóåö, üðùò óõíáíôçèïýí ôá÷Ýùò. Äåýôå-
ñïí, ç äéÜóêåøéò ðñÝðåé íá áíáëÜâç ðñùôïâïõëßáí äéÜ ôçí ôïðïèÝôçóéí ôùí
çèéêþí áñ÷þí ùò ðñùôáñ÷éêïý ðáñÜãïíôïò åéò ôçí ðïëéôéêÞí ôùí ëáþí.
Åéóçãïýìáé üðùò ôá øçößóìáôá, ôá ïðïßá èá åãêñéèïýí õðü ôçò äéáóêÝøå-
ùò, ðåñéëÜâïõí ôçí Ýêêëçóéí ôáýôçí.
Åí ôù ðíåýìáôé ôïýôï ç äéÜóêåøéò èá ðáñåß÷å ôçí ðëÞñç çèéêÞí ôçò
õðïóôÞñéîéí ðñïò ôá ÇíùìÝíá ¸èíç, þóôå ôáýôá íá áðïâïýí Ýí áðïôåëå-
óìáôéêüí üñãáíïí åéñÞíçò êáé åëåõèåñßáò åéò ôïí êüóìïí.»
- 177 -
26
1963: ÌÁÊÁÑÉÏÓ - ÐÁÐÁÍÄÑÅÏÕ. «ÔÁ 13 ÓÇÌÅÉÁ»
Óôéò 30 Íïåìâñßïõ ï ÌáêÜñéïò åðÝäéäå óôïí áíôéðñüåäñï Öáæßë Êïõ-

ôóéïýê ôéò ðñïôÜóåéò ôïõ, ôá 13 óçìåßá, ãéá ôçí ôñïðïðïßçóç ôïõ êõðñéáêïý
ÓõíôÜãìáôïò. Óôï Ýããñáöï ðïõ åðÝäùóå äéáðßóôùíå ôéò äõóêïëßåò ðïõ äç-
ìéïõñãïýóå ôï Óýíôáãìá ãéá ôçí ïìáëÞ äéáêõâÝñíçóç êáé ôá åìðüäéá ðïõ
Ýâáæå óôçí áíÜðôõîç êáé ôçí ðñüïäï ôçò ÷þñáò, ôüíéæå ôéò sui generis
ðñüíïéÝò ôïõ, ðïõ óõãêñïýïíôáí ìå äéåèíþò ðáñáäåäåãìÝíåò äçìïêñáôéêÝò
áñ÷Ýò, êáé ôéò ðñïóôñéâÝò ðïõ ðñïêáëïýóå ìåôáîý ÅëëÞíùí êáé Ôïýñêùí ôçò
Êýðñïõ. Ï Êïõôóéïýê ðÞñå ôï Ýããñáöï êáé ÷ùñßò íá äéáôõðþóåé Üðïøç Þ
äéáìáñôõñßá õðïó÷Ýèçêå íá ôï ìåëåôÞóåé êáé íá áðáíôÞóåé. ¼ìùò ç ¢ãêõñá
óôéò 6 Äåêåìâñßïõ ìå äçìüóéåò äçëþóåéò ôïõ Ôïýñêïõ õðïõñãïý Åîùôåñéêþí
ÔæåìÜë Åñêßí (Cemal Erkin) áðÝññéðôå ôéò åëëçíïêõðñéáêÝò ðñïôÜóåéò êáé ï
ÄéåõèõíôÞò Ðïëéôéêþí ÕðïèÝóåùí ôïõ ôïõñêéêïý Õðïõñãåßïõ Åîùôåñéêþí
äÞëùíå óôïí ¸ëëçíá åðéôåôñáììÝíï: «Ï áíôéðñüåäñïò äñ Êïõôóéïýê äåí Ý÷åé
ïýôå ðñüêåéôáé íá åêöñÜóåé ôéò äéêÝò ôïõ áðüøåéò ðñïôïý ðÜñåé ïäçãßåò áðü
åìÜò. Åëðßæù íá ìç öáíôÜæïíôáé ïé ¸ëëçíåò üôé èá áöÞíáìå ôï ÷åéñéóìü
ôüóï óïâáñïý æçôÞìáôïò óôçí ôïõñêïêõðñéáêÞ çãåóßá». Óôç Ëåõêùóßá ï
Ôïýñêïò ðñÝóâçò Ïæêüë (Ozkol) åðéóêåðôüôáí ôïí ÌáêÜñéï êáé ôïõ åðÝäéäå
áðïññéðôéêÞ äéáêïßíùóç ôçò ôïõñêéêÞò êõâÝñíçóçò, ç ïðïßá åðÝññéðôå óôçí
åëëçíïêõðñéáêÞ ðëåõñÜ ôçí åõèýíç ãéáôß äåí ëåéôïýñãçóå êáíïíéêÜ ôï Óý-
íôáãìá. Ï ÌáêÜñéïò áðÝññéøå êáé åðÝóôñåøå ôçí ôïõñêéêÞ äéáêïßíùóç. Ç
áðïññéðôéêÞ áðÜíôçóç ôçò Ôïõñêßáò ïäçãïýóå óå áíþìáëåò åîåëßîåéò óôçí
Êýðñï êáé óå áíôéðáñÜèåóç ôùí äýï êïéíïôÞôùí. Ïé ìÝñåò ðïõ áêïëïýèçóáí
õðÞñîáí äñáìáôéêÝò.
Áðü êáéñü õðÞñ÷áí ðëçñïöïñßåò ãéá ôïõñêéêÝò ðñïåôïéìáóßåò, äñáóôçñéï-
- 178 -
ðïßçóç ôçò ÔÌÔ êáé êéíÞóåéò Ôïýñêùí óôñáôéùôéêþí. Ï Ã. ÐáðáíäñÝïõ

óôéò 24 Äåêåìâñßïõ ìéëþíôáò óôïí Êýðñéï ðñÝóâç óôçí ÁèÞíá Í. Êñáíé-
äéþôç áðÝäùóå óôïí ÌáêÜñéï ýðïðôá åëáôÞñéá êáé èåþñçóå ôçí åíÝñãåéÜ
ôïõ áõôÞ ùò óôñåöüìåíç êáôÜ ôçò êõâåñíÞóåþò ôïõ, ç ïðïßá ôåëïýóå õðü
ðáñáßôçóç. Óôç óõíÝ÷åéá ôïí êÜëåóå êáé åíþðéïí ôùí Ã. Ìáýñïõ, Óïö.
ÂåíéæÝëïõ ê.Ü. ôïõ åîÝöñáóå ôçí áíçóõ÷ßá ôïõ ãéá ôá äéáäñáìáôéæüìåíá óôçí
Êýðñï. Óôéò åêëïãÝò ôçò 16çò Öåâñïõáñßïõ 1964 ç ¸íùóç ÊÝíôñïõ åîá-
óöÜëéóå áðüëõôç ðëåéïøçößá êáé ï Ã. ÐáðáíäñÝïõ ó÷çìÜôéóå êõâÝñíçóç.
Óôéò 25 Öåâñïõáñßïõ áðçýèõíå åðéóôïëÞ óôïí ÌáêÜñéï óôçí ïðïßá åîÝöñáæå
ôï ðáñÜðïíï üôé äåí õðÜñ÷åé åíáñìüíéóç ïýôå éåñÜñ÷çóç ìÝóùí êáé óêïðþí
êáé üôé óôç Ëåõêùóßá ëáìâÜíïíôáé ðñùôïâïõëßåò åí áãíïßá ôùí Áèçíþí. Ï
ÌáêÜñéïò áðÜíôçóå ôçí 1ç Ìáñôßïõ 196429.
ÃÅÙÑÃÉÏÓ ÐÁÐÁÍÄÑÅÏÕ (ÐÑÏÓ Í. ÊÑÁÍÉÄÉÙÔÇ) (24/12/1963)
«Öïâïýìáé üôé ç åíÝñãåéá áõôÞ ôïõ ÌáêáñéùôÜôïõ åíÝ÷åé ðïëéôéêüí ÷á-

ñáêôÞñá êáé åßíáé åêäÞëùóç óõíçñôçìÝíç êáôÜ êÜðïéïí ôñüðïí ìå ôáò åí
ÅëëÜäé ðïëéôéêÜò åîåëßîåéò. Ëõðïýìáé íá ðáñáôçñÞóù üôé ï Ìáêáñéþôáôïò
åðÝëåîå ôïí ÷åéñüôåñïí ÷ñüíïí äéüôé áõôÞí ôçí óôéãìÞí õðÜñ÷åé êõâåñíçôéêÞ
êñßóéò êáé åéò ôçí Ôïõñêßáí êáé åéò ôçí ÅëëÜäá êáé äéüôé äåí Ý÷åé ãßíåé ç
áíáãêáßá äéðëùìáôéêÞ ðñïåñãáóßá ðñïò ôçí êáôåýèõíóéí éäßùò ôïõ Âñåôáíé-
êïý ðáñÜãïíôïò. ÅðáíáëáìâÜíù üôé èåùñþ Üêáéñïí ôçí ðáñïýóáí åíÝñ-
ãåéáí ôïõ Áñ÷éåðéóêüðïõ, åíÝñãåéáí ç ïðïßá äé åìÝ ðñïóùðéêþò Ý÷åé ðïëéôé-
êüí ÷áñáêôÞñá.»
«Óáò åêÜëåóá äéÜ íá óáò äéåñìçíåýóù ôçí áíçóõ÷ßáí ôçò åëëçíéêÞò

êõâåñíÞóåùò äé üóá äéáäñáìáôßæïíôáé óÞìåñïí åéò ôçí Êýðñïí. Áé ðëçñïöï-
ñßáé ôáò ïðïßáò Ý÷ïìåí åìöáíßæïõí ôçí íÞóïí åí åîåãÝñóåé êáé ôçí êáôÜóôáóéí
÷áþäç êáé Üêñùò óõãêå÷õìÝíçí. ÁíôéëáìâÜíïìáé üôé ï êõðñéáêüò ëáüò
åîåãåßñåôáé åíáíôßïí ôùí Óõìöùíéþí. Ç èÝóéò ìáò Ýíáíôé ôùí Óõìöùíéþí
áõôþí åßíáé ãíùóôÞ. Äé çìÜò áðïôåëïýí ìßáí åðá÷èÞ êëçñïíïìßáí, åíáíôßïí
ôçò ïðïßáò èá áíôéäñÜóùìåí ìå üëá ôá åéò ôçí äéÜèåóßí ìáò ìÝóá. Äéáöùíþ
29
ÅõÜíèç ×áôæçâáóéëåßïõ, Ç Êñßóç ôïõ 1963: ÅñùôÞìáôá êáé áðïôéìÞóåéò, óåë.
117: «Ï ÌáêÜñéïò äåí Üëëáîå ìïíïìåñþò ôï Óýíôáãìá, üðùò ïñéóìÝíåò öïñÝò éó÷õ-
ñßæïíôáé áíåíçìÝñùôïé ó÷ïëéáóôÝò».
- 179 -
üìùò ðñïò ôçí ðïëéôéêÞí ãñáììÞí ôçí ïðïßáí áêïëïõèåß ï Áñ÷éåðßóêïðïò

ÌáêÜñéïò, (á) äéüôé íïìßæù üôé ç ðáñïýóá óôéãìÞ äåí åßíáé êáôÜëëçëïò êáé
(â) äéüôé ðÜóá åíÝñãåéá åí Êýðñù ðñÝðåé íá ãßíåôáé åí óõíåííïÞóåé ìåôÜ ôçò
åëëçíéêÞò êõâåñíÞóåùò. Ôï èÝìá åßíáé åèíéêüí êáé äéÜ ôçí äéá÷åßñéóßí ôïõ
õðÝ÷ïìåí üëïé ßóáò åõèýíáò. Äõóôõ÷þò äåí Ý÷ïìåí åíçìåñùèåß ïýôå åðß ôùí
ðñïçãçèÝíôùí ôçò åðéäüóåùò ôùí 13 óçìåßùí ôïõ Áñ÷éåðéóêüðïõ ðñïò ôïí
Áíôéðñüåäñïí Êïõôóéïýê, ïýôå åðß ôçò åîåëßîåùò ôùí ìåôÜ ôáýôá ãåãïíüôùí,
ïýôå åðß ôùí ðñïóöÜôùí åðåéóïäßùí.»
ÃÅÙÑÃÉÏÓ ÐÁÐÁÍÄÑÅÏÕ ÐÑÏÓ ÌÁÊÁÑÉÏ (25/2/1964)
«Ìáêáñéþôáôå,
Áíáëáâþí ôá ðñùèõðïõñãéêÜ êáèÞêïíôá åðéèõìþ íá áðåõèýíù ôï ðáñüí
ìÞíõìá, äéÜ íá âåâáéþóù ôçí ÕìåôÝñáí Ìáêáñéüôçôá ðåñß ôçò áðåßñïõ
áãÜðçò, ôïõ èáõìáóìïý êáé ôïõ áäéÜðôùôïõ åíäéáöÝñïíôïò ôïõ åëëçíéêïý
ëáïý êáé ôçò êõâåñíÞóåþò ôïõ ðñïò ôïí çñùéêüí êáé ìáñôõñéêüí ëáüí ôçò
Êýðñïõ.
Óáò åßíáé ãíùóôáß áé áñíçôéêáß áðüøåéò ìïõ äéÜ ôï êáèåóôþò ôùí óõìöù-
íéþí Æõñß÷çò êáé Ëïíäßíïõ. Äåí èá ìáò áðáó÷ïëÞóç üìùò ôçí óôéãìÞí
áõôÞí ôï ðáñåëèüí. Ç êáôÜóôáóéò åðéâÜëëåé íá áðáó÷ïëçèþìåí ìå ôï ðáñüí
êáé ôï ìÝëëïí ôçò ÌåãáëïíÞóïõ êáé ìÜëéóôá åðåéãüíôùò. Åéò ôïýôï Üëëù-
óôå áðïâëÝðåé ôï ìÞíõìá ôïýôï.
Ðáñáêïëïõèþ áðü êáéñïý ìå áãùíßáí ôá åéò ôçí Êýðñïí óõìâáßíïíôá
çìÝñáí ðñïò çìÝñáí. Ôïí ðáñåëèüíôá ÄåêÝìâñéïí ç ÊõâÝñíçóßò ìïõ, åéóçãÞ-
óåé ôïõ áåéìíÞóôïõ ôüôå ÁíôéðñïÝäñïõ ôçò êáé Õðïõñãïý ôùí Åîùôåñéêþí
ÓïöïêëÝïõò ÂåíéæÝëïõ, Ýðñáîåí ü,ôé Þôï äõíáôüí êáé ü,ôé åðÝâáëëå ôï óõì-
öÝñïí ôïõ ¸èíïõò äéÜ íá äéáöõëá÷èÞ ç Êýðñïò áðü âÝâáéïí êßíäõíïí. Êá-
ôüðéí ùò áñ÷çãüò ôïõ ìåãáëõôÝñïõ Êüììáôïò, äåí Ýðáõóá íá ðáñáêïëïõèþ
ôáò åîåëßîåéò ôçò åí Êýðñù êáôáóôÜóåùò êáé íá ðáñÝ÷ù ôáò óõìâïõëÜò
ìïõ åéò ôçí ÕðçñåóéáêÞí ÊõâÝñíçóéí.
Ôþñá, ìåôÜ ôçí åê íÝïõ áíÜëçøéí õð åìïý ôçò äéáêõâåñíÞóåùò ôçò
÷þñáò, ïëüêëçñïí ôï âÜñïò ôùí åõèõíþí öÝñåé ç ÊõâÝñíçóßò ìïõ. Êáé
èåùñþ óôïé÷åéþäåò êáé åðåßãïí êáèÞêïí ìïõ, íá áíôáëëÜîù ìåôÜ ôçò Õìå-
ôÝñáò Ìáêáñéüôçôïò ôáò óêÝøåéò ìïõ åðß ôçò ÊõðñéáêÞò êñßóåùò.
Áíá÷ùñþ áðü ôçí åðßãíùóéí, üôé ôï ¸èíïò ìáò, ï Åëëçíéóìüò, áðïôåëåß
åíéáßïí óýíïëïí. Ç Êýðñïò áðïôåëåß áîéüëïãïí ôìÞìá ôïõ Åëëçíéóìïý, ôïõ
- 180 -
¸èíïõò. Êáé öñïíþ üôé áé áñ÷áß, áé ïðïßáé ðñÝðåé íá äéÝðïõí ôáò ó÷Ýóåéò ôùí
ìåñþí ðñïò ôï óýíïëïí, èá ðñÝðåé íá åßíáé ó÷Ýóåéò áìïéâáßáò åíçìåñþóåùò,
óõíåñãáóßáò, áëëçëåããýçò. Êáé èá ðñÝðåé íá õðÜñ÷ïõí åíáñìüíéóéò êáé éå-
ñÜñ÷çóéò êáé ìÝóùí êáé óêïðþí. Êáé áõôü, óÞìåñïí, åéò ôáò ó÷Ýóåéò ôçò
ÅëëçíéêÞò ÊõâåñíÞóåùò, ç ïðïßá öÝñåé ôçí ãåíéêùôÝñáí åõèýíçí ôïõ Åëëç-
íéóìïý, êáé ôçò Çãåóßáò ôçò Êýðñïõ, äõóôõ÷þò äåí óõìâáßíåé. Êéíäõíåýïìåí
íá ðëçñïöïñïýìåèá ôáò ÕìåôÝñáò ðñùôïâïõëßáò ùò áíáãíþóôáé ôïõ äéåèíïýò
ôýðïõ, êáé Õìåßò ðåñßðïõ, êáè üìïéïí ôñüðïí íá ðëçñïöïñÞóèå ôáò áðïöÜ-
óåéò ôçò ÅëëçíéêÞò ÊõâåñíÞóåùò. Åðßóçò áóõíôüíéóôïé åêäçëïýíôáé ìÝ÷ñé
óÞìåñïí áé äõíáìéêáß ðñùôïâïõëßáé ôùí ÅëëÞíùí ôçò Êýðñïõ.
Ôïéáýôáé üìùò óõíèÞêáé áóõíôïíßóôïõ êáé áóõíáñôÞôïõ äñÜóåùò ïäçãïýí
åéò ìÝãá êßíäõíïí, êáé åßíáé, êáôÜ ôçí ãíþìçí ìïõ, áíÜîéáé áìöïôÝñùí çìþí.
ÅÜí åðëçñïöïñåßôï ôçí êáôÜóôáóéí ôï ¸èíïò, ïõäÝðïôå èá ìáò óõíå÷þñåé.
Öñïíïýìåí, üôé ôï ðñþôïí êåöÜëáéïí ôçò åèíéêÞò ìáò ðïëéôéêÞò èá ðñÝðåé
íá åßíáé ç ðëÞñçò êáé Ýãêáéñïò óõíåííüçóéò ìåôáîý õìþí, ç åíáñìüíéóéò
áðüøåùí, ìÝóùí êáé óêïðþí.
Åí áõôÞ ôç åííïßá, ôçò åíüôçôïò ôïõ Åëëçíéóìïý êáé ôçò åðçõîçìÝíçò
åõèýíçò ôùí Áèçíþí ùò ÊÝíôñïõ ôïõ Åëëçíéóìïý, åðéèõìþ íá åêäçëþóù
ôçí æùçñÜí ìïõ åðéèõìßáí üðùò óõíôåëåóèÞ ìåôáîý çìþí ðëÞñçò êáé óõíå-
÷Þò åðáöÞ, óõíåííüçóéò êáé åíáñìüíéóéò áðüøåùí. ÅÜí áé ðåñéóôÜóåéò ôï
õðçãüñåõïí, èá Þôï äõíáôüí íá õðÜñîç êáé óõìðåöùíçìÝíç äéáöùíßá.
ÅÜí åßóèå óýìöùíïé, Óáò ðáñáêáëïýìåí íá ìáò åêèÝóçôå ôáò áðüøåéò
Óáò, ôçí óôñáôçãéêÞí êáé ôçí ôáêôéêÞ ôïõ Áãþíïò, üðùò ôïí áíôéëáìâÜíå-
óèå, ôá äõíáìéêÜ ìÝóá êáé ôïõò ðïëéôéêïýò óêïðïýò ôïõò ïðïßïõò åðéäéþêåôå.
Åðéèõìþ íá âåâáéþóù ôçí ÕìåôÝñáí Ìáêáñéüôçôá, üôé áðïôåëåß áðüöá-
óéí ôçò ÊõâåñíÞóåþò ìáò ç áìÝñéóôïò óõìðáñÜóôáóéò åéò ôïí íÝïí áãþíá
ôïõ Êõðñéáêïý Ëáïý ðñïò áíÜêôçóéí üëùí ôùí äéêáéùìÜôùí ôïõ. ÁëëÜ ï
ôñüðïò ôçò óõìðáñáóôÜóåùò èá ðñÝðåé íá êáèïñéóèÞ êáôüðéí êïéíÞò óõì-
öùíßáò.
Åõ÷üìåíïé åî üëçò øõ÷Þò åõüäùóéí ôïõ íÝïõ åèíéêïý áãþíïò ôïõ Êõðñéá-
êïý Ëáïý, èÝëïìåí íá åëðßæùìåí, üôé èá åýñùìåí ðëÞñç áíôáðüêñéóéí åéò ôï
óçìåñéíüí åèíéêüí ìáò ìÞíõìá.
ÌåôÜ óåâáóìïý
Ã. ÐáðáíäñÝïõ»
- 181 -
ÌÁÊÁÑÉÏÓ ÐÑÏÓ ÃÅÙÑÃÉÏ ÐÁÐÁÍÄÑÅÏÕ (1/3/1964)
«ÁãáðçôÝ Êýñéå Ðñüåäñå,

Åêôéìþ âáèýôáôá ôï ãåãïíüò üôé, Üìá ôç áíáëÞøåé ôùí ðñùèõðïõñãéêþí
õìþí êáèçêüíôùí, åðåäåßîáôå åìðñÜêôùò ôï ðÜíôïôå æùçñüí õðÝñ ôçò
Êýðñïõ åíäéáöÝñïí óáò. Ìßá åðß ðëÝïí åêäÞëùóéò ôïõ åíäéáöÝñïíôüò óáò
åßíáé ôï áðü 25çò ëÞîáíôïò ìçíüò Öåâñïõáñßïõ õìÝôåñïí ðñïò åìÝ ìÞíõìá,
äéÜ ôïõ ïðïßïõ äéáäçëïýôå ôçí áìÝñéóôïí óõìðáñÜóôáóéí ôçò ÊõâåñíÞóåþò
óáò ðñïò ôïí Êõðñéáêüí Åëëçíéóìüí êáé äéáâéâÜæåôå áðüøåéò ùò ðñïò ôçí
ìåôáîý ôçò Ìçôñüò Ðáôñßäïò êáé ôçò Êýðñïõ åíáñìüíéóéí êáé éåñÜñ÷çóéí
ìÝóùí êáé óêïðþí, ùò êáé ãåíéêþò ôïí ôñüðïí óõíåñãáóßáò äéÜ ôçí áðïôå-
ëåóìáôéêùôÝñáí áíôéìåôþðéóéí ôïõ Êõðñéáêïý ðñïâëÞìáôïò.
Åßìáé åõãíþìùí, êýñéå Ðñüåäñå, äéÜ ôï ìÞíõìá ôïýôï, åðéèõìþ äå íá
âåâáéþóù üôé áðåôÝëåé ðÜíôïôå åðéèõìßáí ìïõ ç óôåíÞ óõíåñãáóßá ìåôÜ ôçò
ÅëëçíéêÞò ÊõâåñíÞóåùò êáé ç åê ôùí ðñïôÝñùí óõíåííüçóéò êáé ï óõíôïíé-
óìüò åíåñãåéþí, äéüôé ðéóôåýù, ùò êáé õìåßò, üôé ôï Åëëçíéêüí Ýèíïò áðïôå-
ëåß åíéáßïí óýíïëïí, ôìÞìá ôïõ ïðïßïõ åßíáé ç Êýðñïò, Þôéò áôåíßæåé ðñïò ôáò
ÁèÞíáò ùò ôï êÝíôñïí ôïõ åíéáßïõ Åëëçíéóìïý.
Åßíáé ãåãïíüò üôé, åßò ôéíáò ðåñéðôþóåéò, äéÜ äéáöüñïõò ëüãïõò, ôüóïí áðü
ôçò ðëåõñÜò ôçò ÅëëçíéêÞò ÊõâåñíÞóåùò üóïí êáé áðü ÅëëçíïêõðñéáêÞò
ðëåõñÜò, åãÝíïíôï åíÝñãåéáé Üíåõ ðñïóõíåííïÞóåùò êáé óõíôïíéóìïý. Ïõäüëùò
ùöåëåß ç áíáöïñÜ åéò ôáò ðåñéðôþóåéò ôáýôáò. Óõìöùíþ üìùò áðïëýôùò
ìåè õìþí üôé ùöÝëéìïò, ìÜëëïí áðáñáßôçôïò, êáèßóôáôáé, éäéáéôÝñùò äå õðü
ôáò ðáñïýóáò åí Êýðñù óõíèÞêáò, ç áíôáëëáãÞ áðüøåùí êáé óõíåííüçóéò
ðñï ïéáóäÞðïôå åíåñãåßáò ó÷åôéæïìÝíçò ìå ôïí ÷åéñéóìüí êáé ôçí ðñïþèçóéí
ôùí Êõðñéáêþí æçôçìÜôùí.
ÄéÜ ôçò åí Êýðñù ÅëëçíéêÞò ÂáóéëéêÞò Ðñåóâåßáò êáé ôçò åí ÁèÞíáéò
ÊõðñéáêÞò Ðñåóâåßáò Þ äé áð åõèåßáò åðéóôïëþí Þ áðåóôáëìÝíùí èá
êáèéóôþ õìÜò êïéíùíüí ôùí óêÝøåþí ìïõ åðß ôïõ ôñüðïõ ðñïùèÞóåùò ôïõ
Êõðñéáêïý, äéÜ íá Ý÷ù ôáò áðüøåéò óáò êáé íá õðÜñ÷ç ïýôù óõíåííüçóéò åðß
ôïõ ÷åéñéóìïý ôïõ èÝìáôïò, Ýóôù êáé áí ôõ÷üí äåí õðÜñ÷ç ðÜíôïôå óýìðôù-
óéò áðüøåùí.
ÁðïóôÝëëù åéò ÁèÞíáò ôïí áíáðëçñïýíôá ôïí Õðïõñãüí Åîùôåñéêþí
Õðïõñãüí Åìðïñßïõ êáé Âéïìç÷áíßáò ê. ÁíäñÝáí Áñáïýæïí ùò êáé ôïí Õ-
ðïõñãüí Åóùôåñéêþí ê. Ðïëýêáñðïí ÃåùñêÜôæçí, äéÜ íá äéåñìçíåýóïõí êáé
äéÜ æþóçò ôáò åõ÷áñéóôßáò ôïõ Êõðñéáêïý ëáïý êáé åìïý äéÜ ôçí ãåííáßùò
- 182 -
ðáñå÷ïìÝíçí õö õìþí óõìðáñÜóôáóéí êáé õðïóôÞñéîéí, óõã÷ñüíùò äå äéÜ íá

åíçìåñþóïõí õìÜò ðëçñÝóôåñïí åðß ôçò åí Êýðñù êáôáóôÜóåùò êáé íá
ìåôáöÝñïõí áðüøåéò ùò ðñïò ôçí áêïëïõèçôÝáí åðß ôïõ ðïëéôéêïý êáé ôïõ
äõíáìéêïý áãþíïò ìáò ôáêôéêÞí êáé ôïõò åðéäéùêïìÝíïõò óêïðïýò. Áíôáðï-
êñéíüìåíïò ðñïèýìùò åéò ôï õìÝôåñïí ìÞíõìá, äéÜ ôùí áðåóôáëìÝíùí ôïýôùí
äéáâéâÜæù êáé åããñÜöùò ùñéóìÝíáò áðüøåéò ìïõ ùò ðñïò ôïõò óêïðïýò ìáò
êáé ôá ìÝóá åðéäéþîåþò ôùí.
Óêïðüò ìáò, êýñéå Ðñüåäñå, åßíáé ç êáôÜëõóéò ôùí Óõìöùíéþí Æõñß÷çò
êáé Ëïíäßíïõ, äéÜ íá äýíáôáé áäåóìåýôùò ï Åëëçíéêüò Êõðñéáêüò ëáüò åí
óõíåííïÞóåé ìåôÜ ôçò Ìçôñüò Ðáôñßäïò íá êáèïñßóç ôï ìÝëëïí ôïõ. Åßìáé ï
õðïãñÜøáò ôáò Óõìöùíßáò áõôÜò åê ìÝñïõò ôùí ÅëëÞíùí ôçò Êýðñïõ.
ÊáôÜ ôçí ðñïóùðéêÞí ìïõ ãíþìçí, õðü ôáò åðéêñáôïýóáò ôüôå óõíèÞêáò,
ïõê çí Üëëùò ãåíÝóèáé. Ïõä åðß óôéãìÞí üìùò åðßóôåõóá üôé áé Óõìöù-
íßáé èá áðåôÝëïõí ìüíéìïí êáèåóôþò. ¹ôï êáèåóôþò óêëçñÜò áíÜãêçò êáé,
êáôÜ ôçí Üðïøßí ìïõ, ç ìç ÷åßñùí ôüôå ëýóéò ôïõ Êõðñéáêïý äñÜìáôïò.
¸êôïôå äéåèíþò êáé åðéôïðßùò Þëëáîáí áé óõíèÞêáé, íïìßæù äå üôé Þëèåí ï
êáéñüò äéÜ íá åðé÷åéñÞóùìåí ôçí áðáëëáãÞí ìáò åê ôùí åðéâëçèåéóþí
Óõìöùíéþí.
ÁíôéëáìâÜíïìáé êáëþò üôé äåí åßíáé åýêïëïí ôï åã÷åßñçìá. Ìáêñüò êáé
ðïëý åðßðïíïò èá åßíáé ï áãþí. Ðéóôåýù üìùò áðïëýôùò åéò ôçí ôåëéêÞí
êáôßó÷õóéí ôïõ äéêáßïõ. Ï áãþí ìáò äéåîÜãåôáé ôþñá åðß ðïëéôéêïý êáé åðß
óôñáôéùôéêïý ðåäßïõ. Åðß ôïõ ðñþôïõ ðåäßïõ ùäçãÞèçìåí åî éäßáò ðñùôïâïõ-
ëßáò. Åðß ôïõ äåõôÝñïõ åöèÜóáìåí åî áíÜãêçò. Äåí äýíáìáé íá ðñïâëÝøù ôï
áðïôÝëåóìá ôçò ðñïóöõãÞò ìáò åéò ôï Óõìâïýëéïí Áóöáëåßáò.
Íïìßæù üìùò üôé áõôÞ áýôç ç óõæÞôçóéò áðïôåëåß äé çìÜò èåôéêüí
êÝñäïò, áíåîáñôÞôùò ôïõ êáôÜ ðüóïí èá åðéôý÷ùìåí õéïèÝôçóéí ôïõ åðéäéù-
êïìÝíïõ øçößóìáôïò. Õðü ôï öùò ôùí áðïôåëåóìÜôùí åê ôçò óõæçôÞóåùò
åíþðéïí ôïõ Óõìâïõëßïõ Áóöáëåßáò èá êáèïñßóùìåí ôçí ðåñáéôÝñù ðïñåßáí
ìáò. Äéåôõðþèç ç Üðïøéò üðùò åéò ðåñßðôùóéí ìç åõíïúêïý äé çìÜò áðïôå-
ëÝóìáôïò åéò ôï Óõìâïýëéïí Áóöáëåßáò æçôÞóùìåí Ýêôáêôïí óýãêëéóéí ôçò
ÃåíéêÞò Óõíåëåýóåùò ôùí ÇíùìÝíùí Åèíþí. Äåí íïìßæù üôé èá åðéôý÷ùìåí
ôçí åîáóöÜëéóéí ôçò áðáéôïýìåíçò ðëåéïøçößáò ìåëþí-êñáôþí, Üôéíá èá
æçôÞóïõí óýãêëéóéí ôçò ÃåíéêÞò Óõíåëåýóåùò, áíôß äå áðïôõ÷ßáò åéò ôçí
ðñïóðÜèåéáí áõôÞí èá Þôï ðñïôéìþôåñïí íá áíáìÝíùìåí ôçí ôáêôéêÞí Ãåíé-
êÞí ÓõíÝëåõóéí, åíþðéïí ôçò ïðïßáò èá ðñïóöýãùìåí, åÜí äåí åîåõñåèÞ ìÝ÷ñé
- 183 -
ôüôå ëýóéò. ÅîåöñÜóèç åðßóçò Üðïøéò üðùò åðß ôùí Óõíèçêþí ÅããõÞóåùò
êáé Óõììá÷ßáò æçôÞóùìåí ôçí åôõìçãïñßáí ôïõ Äéåèíïýò Äéêáóôçñßïõ ôçò
×Üãçò. ¸÷ù ôçí ãíþìçí üôé ìÜëëïí åõíïúêÞ èá åßíáé äé çìÜò ç áðüöáóéò
ôïõ Äéåèíïýò Äéêáóôçñßïõ. Öïâïýìáé üìùò üôé åßíáé äõíáôüí íá ðáñáôáèÞ åðß
ìáêñüí ç õðüèåóéò åíþðéïí ôïõ Äéêáóôçñßïõ ôïýôïõ êáé åí ôù ìåôáîý, ëüãù
áõôÞò ôçò åêêñåìüôçôïò, íá ìç äõíÜìåèá íá ÷ñçóéìïðïéÞóùìåí Üëëá íüìéìá
ìÝóá.
Ç êáôÜñãçóéò ôçò ÓõíèÞêçò ÅããõÞóåùò ðáñïõóéÜæåé ðåñéóóïôÝñáò äõ-
óêïëßáò áðü ôçí ÓõíèÞêçí Óõììá÷ßáò. ¸÷ù ôçí ãíþìçí üôé, ëüãù ôçò
öýóåþò ôçò, ç ÓõíèÞêç Óõììá÷ßáò äýíáôáé åõêüëùò íá êáôáñãçèÞ. ÅÜí ç
Êýðñïò åéäïðïéÞóç ôïõò Üëëïõò óõììÜ÷ïõò ôçò üôé áðï÷ùñåß ôçò Óõììá÷ß-
áò áõôÞò, áêïëïýèùò äå ðñïâÞ åéò ðáñïìïßáí åíÝñãåéáí êáé ç ÅëëÜò, ç
ÓõíèÞêç Óõììá÷ßáò áõôïìÜôùò êáôáñãåßôáé. ÁíÝèåóá åéò ôïí Ãåíéêüí Åé-
óáããåëÝá ôçò Êýðñïõ ôçí ìåëÝôçí ôïõ èÝìáôïò áõôïý, áðïóôÝëëù äå ôï
êåßìåíïí ôçò ãíùìïäïôÞóåþò ôïõ. Åßíáé, ðéèáíþò, ðñüùñïò ïéáäÞðïôå åíÝñ-
ãåéá ðñïò ôçí êáôåýèõíóéí áõôÞí, õðïâÜëëù üìùò áðü ôïýäå ôáò óêÝøåéò
ìïõ, äéÜ íá Ý÷ù åí êáéñþ ôáò êñßóåéò êáé áðüøåéò ôçò ÅëëçíéêÞò ÊõâåñíÞ-
óåùò.
Ç Üíåõ ôçò íïìßìïõ äéáäéêáóßáò Þ óõìöùíßáò üëùò ôùí õðïãñáøÜíôùí
ìïíïìåñÞò êáôÜñãçóéò ôùí Óõìöùíéþí åíäå÷ïìÝíùò èá Ý÷ç óïâáñÜò åðé-
ðôþóåéò. Äåí èá ðñïâþìåí üìùò åéò ôïéáýôçí åíÝñãåéáí Üíåõ ôçò ðñïçãïõìÝ-
íçò óõíåííïÞóåùò ìåôÜ ôçò ÊõâåñíÞóåùò ôçò ÅëëÜäáò.
¸ñ÷ïìáé ôþñá åéò ôçí äõíáìéêÞí ðëåõñÜí ôïõ áãþíïò ìáò.
ÌåãÜëç ìåñßò ôïõ äéåèíïýò ôýðïõ êáé ôçò êïéíÞò ãíþìçò åðéññßðôåé ôçí
åõèýíçí äéÜ ôá áéìáôçñÜ åðåéóüäéá åí Êýðñù êáé ãåíéêþò äéÜ ôçí åðéêñáôïý-
óáí óÞìåñïí áíþìáëïí êáôÜóôáóéí åéò ôïõò ¸ëëçíáò ôçò Êýðñïõ êáé
éäéáéôÝñùò åéò åìÝ. Ìåñéêïß óõíäÝïõí ôáò êáôÜ ôçí 30Þí ðáñåëèüíôïò Íïåì-
âñßïõ õðïâëçèåßóáò ðñïôÜóåéò ìïõ ðåñß áíáèåùñÞóåùò ôïõ ÓõíôÜãìáôïò
ðñïò ôá åðáêïëïõèÞóáíôá ìåô ïëßãïí ôñáãéêÜ ãåãïíüôá. Áé ðñïôÜóåéò ìïõ
õðÞñîáí ßóùò áöïñìÞ äõíáìéêÞò áíôéäñÜóåùò ôùí Ôïõñêïêõðñßùí. Ï éó÷õñé-
óìüò, üìùò, üôé åðåäéþ÷èç ç äéÜ ôçò âßáò åðéâïëÞ ôùí ðñïôÜóåþí ìïõ, åßíáé
áðïëýôùò áâÜóéìïò êáé áíáëçèÞò.
Õðü ôéíùí åðåêñßèç ùò ðñüùñïò êáé Üêáéñïò ç õðïâïëÞ ðñïôÜóåùí ðñïò
ôñïðïðïßçóéí ôïõ ÓõíôÜãìáôïò. Ùò ãåãïíüò, åß÷ïí ðÜíôïôå êáôÜ íïõí íá
åðéäéþîù ôçí êáôÜ óôÜäéá áðáëëáãÞí ìáò åê ôùí Óõìöùíéþí. Åèåþñïõí äå
- 184 -
óêüðéìïí íá åðéäéþîù êáô áñ÷Þí ôçí êáôÜñãçóéí Þ ôñïðïðïßçóéí ùñéóìÝíùí

óõíôáãìáôéêþí äéáôÜîåùí. Åß÷ïí õðüøéí ìïõ íá ðñÜîù ôïýôï êáôÜ ôï äåý-
ôåñïí ôñßìçíïí ôïõ ôñÝ÷ïíôïò Ýôïõò 1964. Ùìßëçóá åðáíåéëçììÝíùò ðåñß
ôùí ðñïèÝóåùí ìïõ äéÜ óõíôáãìáôéêÜò ôñïðïðïéÞóåéò åéò ôïí åí Êýðñù
Âñåôáíüí ¾ðáôïí ÁñìïóôÞí óåñ ¢ñèïõñ Êëáñê, üóôéò äéåâßâáóå ôáò óêÝøåéò
ìïõ ðñïò ôçí êõâÝñíçóßí ôïõ. ÊáôÜ ôïí ðáñåëèüíôá ÍïÝìâñéïí Ýëáâïí äéÜ
ôïõ Âñåôáíïý ÕðÜôïõ Áñìïóôïý ìÞíõìá ôïõ Õðïõñãïý Êïéíïðïëéôåéáêþí
Ó÷Ýóåùí ê. ÍôÜíêáí Óáíôò üôé óõíåöþíåé ìå ôçí åðéäéùêïìÝíçí ôñïðïðïß-
çóéí ùñéóìÝíùí óõíôáãìáôéêþí äéáôÜîåùí, áßôéíåò ðáñçìðüäéæïí ôçí êáíïíé-
êÞí ëåéôïõñãßáí ôïõ êñÜôïõò êáé ðáñåß÷ïí áéôßáò ðñïóôñéâþí ìåôáîý ôùí
ÅëëÞíùí êáé ôùí Ôïýñêùí ôçò íÞóïõ, óõíåâïýëåõå äå íá åôïéìÜóù Üíåõ
êáèõóôåñÞóåùò Ýããñáöïí ðåñéëáìâÜíïí ôáò êáôÜ ôçí ãíþìçí ìïõ êáôáñãç-
ôÝáò Þ ôñïðïðïéçôÝáò äéáôÜîåéò ùò êáé ôïõò ëüãïõò ïßôéíåò õðçãüñåõïí ôçí
óõíôáãìáôéêÞí ìåôáâïëÞí. Ï ê. Óáíôò äéåìÞíõóåí åðßóçò üôé ôçí 12çí
ðáñåëèüíôïò Äåêåìâñßïõ èá ìåôÝâáéíåí åéò ÊÝíõáí, ðéèáíþò äå êáôÜ ôçí
ìåôÜâáóéí Þ åðéóôñïöÞí ôïõ åê ÊÝíõáò íá äéÞñ÷åôï åê Êýðñïõ äéÜ íá
óõæçôÞóùìåí åðß ôïõ üëïõ èÝìáôïò. Ìå ôçí óõìâïõëÞí áõôÞí êáé ðáñüôñõí-
óéí ôïõ ê. Óáíôò çôïßìáóá ôï ãíùóôüí Ýããñáöïí ìå ôá 13 óçìåßá ôùí
ðñïôÜóåþí ìïõ. ¸èåóá ôïýôï õðüøéí ôïõ Âñåôáíïý ÕðÜôïõ Áñìïóôïý, üóôéò
áöïý óõíåííïÞèç, ùò áíôéëáìâÜíïìáé, ìåôÜ ôçò êõâåñíÞóåþò ôïõ, Ýêáìåí
ùñéóìÝíáò åéóçãÞóåéò åðß ôéíùí óçìåßùí. ÁðåäÝ÷èçí ôáò åéóçãÞóåéò ôïõ êáé
åí óõíåñãáóßá ìåô áõôïý åãÝíåôï ç ôåëéêÞ äéáôýðùóéò ôïõ åããñÜöïõ. Ìå
ôçí óêÝøéí üôé ç ðñùôïâïõëßá, ç óõíåñãáóßá êáé ç õðüó÷åóéò õðïóôçñßîåùò
áðü ÂñåôáíéêÞò ðëåõñÜò áðåôÝëïõí óçìáíôéêüí ðáñÜãïíôá äéÜ ôçí åîáóöÜ-
ëéóéí åðéôõ÷ßáò, áöïý ðåñß ôïýôùí åíçìÝñùóá êáé ôçí ÅëëçíéêÞí ÊõâÝñíç-
óéí, õðÝâáëïí ðñïò ôçí ôïõñêïêõðñéáêÞí çãåóßáí ôáò ðñïôÜóåéò ìïõ. Áõôüò
Þôï ï ëüãïò ôçò Ýí ôéíé óðïõäÞ, êáé ìÜëéóôá åéò ìåôáâáôéêÞí ðïëéôéêÞí
ðåñßïäïí äéÜ ôçí ÅëëÜäá, õðïâïëÞò ôùí ðñïôÜóåþí ìïõ äéÜ óõíôáãìáôéêÜò
ìåôáâïëÜò. Ôá åðáêïëïõèÞóáíôá äéÝøåõóáí, äõóôõ÷þò, ôáò åðß ôçò Âñåôá-
íéêÞò ÊõâåñíÞóåùò åëðßäáò ìïõ, ôçò ïðïßáò åí ðñïêåéìÝíù ç óôÜóéò ïõäü-
ëùò õðÞñîåí åéëéêñéíÞò.
ÁíÝöåñá ôá ùò Üíù, êýñéå Ðñüåäñå, äéÜ íá ãíùñßæåôå ôáò óêÝøåéò êáé
ôïõò ëüãïõò, ïßôéíåò õðçãüñåõáí ôçí äéáôýðùóéí ôùí ãíùóôþí ðñïôÜóåùí
ðåñß óõíôáãìáôéêþí ôéíùí ìåôáâïëþí. Áëë åíþ áíÝìåíïí ôçí áðÜíôçóéí ôçò
ÔïõñêïêõðñéáêÞò çãåóßáò, êáôÜ ôçí ðñùßáí ôçò 21çò Äåêåìâñßïõ åîåôõëß-
- 185 -
÷èçóáí áéìáôçñÜ åðåéóüäéá åí Ëåõêùóßá, ôá ïðïßá ìåôÜ ôéíáò çìÝñáò åðå-

îåôÜèçóáí êáé åéò Üëëáò ðåñéï÷Üò ôçò íÞóïõ.
Ðéóôåýù áêñáäÜíôùò üôé ôçí åõèýíçí äéÜ ôá ôñáãéêÜ ôáýôá ãåãïíüôá êáé
ôçí üëçí äõóÜñåóôïí êáôÜóôáóéí öÝñåé åî ïëïêëÞñïõ ç ÔïõñêïêõðñéáêÞ
ðëåõñÜ. Åßíáé áëçèÝò üôé ïé ¸ëëçíåò ôçò Êýðñïõ êáé ç çãåóßá ôùí ðñïÝâáé-
íïí áðü êáéñïý åéò äõíáìéêÞí ðñïðáñáóêåõÞí, äéÜ íá åßíáé Ýôïéìïé íá áíôéìå-
ôùðßóïõí ôõ÷üí Ýíïðëïí åðßèåóéí õðü ôùí Ôïõñêïêõðñßùí, äéÜ ôïõò ïðïßïõò
åãíùñßæïìåí üôé åéóÞãïí üðëá åê Ôïõñêßáò êáé åîåðáßäåõïí óôñáôéùôéêþò
ðïëëÜ ìÝëç ôçò êïéíüôçôüò ôùí. Áðü ÅëëçíéêÞò üìùò ðëåõñÜò, ðáñÜ ôçí
äõíáìéêÞí äéÜ ðáí åíäå÷üìåíïí ðñïðáñáóêåõÞí, ïýôå óêÝøéò åãÝíåôï ïýôå
ïéáäÞðïôå ðñüèåóéò õðÞñ÷å äé åðßèåóéí êáôÜ ôùí Ôïýñêùí. Äåí åðåäéþîáìåí
ôçí óýãêñïõóéí êáé ôïí Ýíïðëïí áãþíá. Ï áãþí åðåâëÞèç. ÅõñÝèçìåí õðï-
÷ñåùìÝíïé íá ÷ñçóéìïðïéÞóùìåí êáôÜ ôçò åíüðëïõ âßáò ôï ßäéïí ìÝóïí.
Ðéèáíþò íá õðï÷ñåùèþìåí íá ðñÜîùìåí ôïýôï êáé ìåëëïíôéêþò. Äé áõôüí
ôïí ëüãïí óõíå÷ßæïìåí ôçí åôïéìáóßáí ìáò êáé åðß ôïõ ðåäßïõ ôïýôïõ.
ÄéáèÝôïìåí ìßáí äõíáìéêÞí ÏñãÜíùóéí, ôçò ïðïßáò ôá åêðáéäåõìÝíá ìÝëç
áíÝñ÷ïíôáé åéò ðÝñáí ôùí 5.000 Üíäñáò, ï áñéèìüò äå ïýôïò óõíå÷þò áõîÜíåé.
Äåí áðïêñýðôù üôé ç ÏñãÜíùóßò ìáò ðáñïõóéÜæåé áäýíáôá óçìåßá êáé õðÞñ-
îáí ðåñéðôþóåéò áðåéèáñ÷ßáò Þ ðñùôïâïõëéþí åðéæçìßùí. ÊáôåâëÞèç üìùò
ðñïóðÜèåéá áíáäéïñãáíþóåùò åðß êáëõôÝñáò âÜóåùò êáé äýíáìáé íá åßðù üôé
óÞìåñïí ç êáôÜóôáóéò áðü ôçò ðëåõñÜò áõôÞò åâåëôéþèç éêáíïðïéçôéêþò.
ÄéÜ ôïí áðïôåëåóìáôéêþôåñïí Ýëåã÷ïí êáé ôçí åðéâïëÞí ðåéèáñ÷ßáò áðåöá-
óßóáìåí ôçí áýîçóéí ôçò åðéêïõñéêÞò Áóôõíïìßáò, åíôüò ôçò äõíÜìåùò ôçò
ïðïßáò èá åíôá÷èïýí üëá ôá ìÝëç ôçò Ïñãáíþóåùò.
Äåí èá ðáñáëåßøù íá áíáöÝñù üôé ç ÷ñçóéìïðïßçóéò ôçò ðåßñáò ðïëëþí
áîéùìáôéêþí ôïõ åí Êýðñù Åëëçíéêïý Óôñáôéùôéêïý ÓõíôÜãìáôïò êáé ï
åöïäéáóìüò äé õëéêïý åî ÅëëÜäïò áðåôÝëåóáí êáé åéò ôïí ôïìÝá ôïýôïí
ìåãÜëçí âïÞèåéáí, äéÜ ôçí ïðïßáí ï Êõðñéáêüò Åëëçíéóìüò áéóèÜíåôáé âáèåß-
áí åõãíùìïóýíçí.
Åí êáôáêëåßäé, äåí êñßíù Üóêïðïí íá áíáöåñèþ äé ïëßãùí êáé åéò ôïõò
éäåïëïãéêïýò ðñïóáíáôïëéóìïýò ìáò êáé ôçí åîùôåñéêÞí ðïëéôéêÞí ìáò.
Õðü ðïëëþí ÷ùñþí ôïõ Äõôéêïý êüóìïõ êáôçãïñïýìåèá ïé ¸ëëçíåò ôçò
Êýðñïõ êáé éäéáéôÝñùò åãþ ðñïóùðéêþò üôé ðáñåóýñèçìåí åðéêéíäýíùò åéò
êïììïõíéóôéêÜ äßêôõá êáé üôé ç Êýðñïò äõíáôüí íá êáôáóôÞ ìéá íÝá Êïýâá.
Ç ôïéáýôç êáôçãïñßá ïõäüëùò äéêáéïëïãåßôáé. Ï Åëëçíéêüò Êõðñéáêüò ëáüò,
- 186 -
äéåñ÷üìåíïò êñéóßìïõò êáìðÜò ôçò Éóôïñßáò ôïõ, ðáñáìÝíåé áâïÞèçôïò êáé

áíôéìåôùðßæåé ìÜëëïí áíôßäñáóéí êáé å÷èñüôçôá åê ìÝñïõò ÷ùñþí ôïõ Äõôé-
êïý êüóìïõ åéò ôçí åðéäßùîéí ôùí äéêáßùí ôïõ. ¼ôáí âëÝðç äéáêõâåõüìåíïí
ôï åèíéêüí ìÝëëïí ôïõ, óôñÝöåôáé ðñïò üëáò ôáò êáôåõèýíóåéò êáé æçôåß
âïÞèåéáí. Ç Äýóéò ôïí åîùèåß ðñïò ôçí ÁíáôïëÞí. ÄÝ÷åôáé ôçí åî Áíáôïëþí
óõìðáñÜóôáóéí, äåí áëëÜæåé üìùò éäåïëïãéêüí óôñáôüðåäïí. Ç Êýðñïò éóôï-
ñéêþò êáé ðïëéôéóôéêþò áíÞêåé åéò ôçí Äýóéí, êáßôïé èá óõíå÷ßóç áêïëïõèïý-
óá áäÝóìåõôïí åîùôåñéêÞí ðïëéôéêÞí.
Ôáýôá åí ãåíéêáßò ãñáììáßò, êýñéå Ðñüåäñå, Þèåëïí íá äéáâéâÜóù åéò
áðÜíôçóéí ôïõ õìåôÝñïõ ìçíýìáôïò.
Åõ÷áñéóôþ êáé ðÜëéí èåñìþò äéÜ ôï õðÝñ ôçò Êýðñïõ åíäéáöÝñïí óáò êáé
ôçí ðáñå÷ïìÝíçí ðïëýôéìïí âïÞèåéáí. Ðáñáêáëþ, äå÷èÞôå ôçí Ýêöñáóéí ôçò
ðïëëÞò ðñïò õìÜò åêôéìÞóåþò ìïõ.
Ìåô åãêáñäßùí åõ÷þí êáé áãÜðçò
Ï Êýðñïõ ÌáêÜñéïò»
- 187 -
27
1964-1965: Ó×ÅÄÉÏ ÁÔÓÅÓÏÍ.
Ã. ÐÁÐÁÍÄÑÅÏÕ: «Ç ÐÏËÕÊÁÔÏÉÊÉÁ». Ó. ÓÔÅÖÁÍÏÐÏÕËÏÓ:
«ÅÙÓÖÏÑÉÊÁÉ ÄÕÍÁÌÅÉÓ». ÅËÅÕÈÅÑÉÁ: «Ç ÐÏÑÍÇ»
Ôïí Áýãïõóôï ôïõ 1964 ï ÌáêÜñéïò äéáðñáãìáôåýåôáé êáé õðïãñÜöåé

óõìöùíßá ìå ôç ÓïâéåôéêÞ ¸íùóç ãéá áãïñÜ üðëùí. Ç ÁèÞíá äñáóôçñéï-
ðïéåßôáé êáé ìáôáéþíåé ôç óõìöùíßá. Ôïí ßäéï ìÞíá ï Íôçí ¢ôóåóïí (Dean
Acheson), óýìâïõëïò ôïõ ÐñïÝäñïõ Ëýíôïí Ôæüíóïí, ðñþçí õðïõñãüò Åîù-
ôåñéêþí, ìåôÜ áðü «ðáñÜëëçëç ìåóïëÜâçóç» ìåôáîý ÅëëÜäáò êáé Ôïõñêß-
áò, ðáñïõóéÜæåé ôï ó÷Ýäéü ôïõ, ôï ïðïßï ðÞñå äéÜöïñåò ìïñöÝò åî ïõ êáé
äåí ìðïñåß êáíåßò íá ìéëÜ ãéá ó÷Ýäéï áëëÜ ãéá ó÷Ýäéá ¢ôóåóïí. Ôï ó÷Ýäéï
ðñïíïïýóå ôçí Ýíùóç ôçò Êýðñïõ ìå ôçí ÅëëÜäá ìå ôáõôü÷ñïíç ðáñá÷þ-
ñçóç óôçí Ôïõñêßá åäÜöïõò (ìå äéÜöïñåò åêäï÷Ýò ùò ðñïò ôçí ÝêôáóÞ ôïõ)
ãéá óôñáôéùôéêÞ âÜóç áëëÜ êáé ãéá ÷þñï åãêáôÜóôáóçò Ôïõñêïêõðñßùí êáé
Ôïýñêùí. Ìéá åêäï÷Þ ôïõ ó÷åäßïõ áíáöÝñåôáé óå ðáñá÷þñçóç åðß ìéóèþóåé,
ãéá êáèïñéóìÝíï ÷ñïíéêü äéÜóôçìá (50 åôþí), Üëëåò üìùò åêäï÷Ýò áíáöÝñï-
íôáé óå ó÷Ýäéï ðïõ ðñïíïåß ðáñá÷þñçóç êõñéáñ÷ßáò. Ç ÅëëÜäá èá ðáñá÷ù-
ñïýóå óôçí Ôïõñêßá ôï íçóß Êáóôåëëüñéæï. Ï Ã. ÐáðáíäñÝïõ «åñùôïôñï-
ðïýóå» ìå ôç èåìåëéáêÞ éäÝá ôïõ ó÷åäßïõ (Ýíùóç ìå ôáõôü÷ñïíç ëÞøç
õðüøç ôùí óõìöåñüíôùí ôçò ¢ãêõñáò), áëëÜ ðáñïõóéáæüôáí áíáðïöÜóéóôïò
êáé Üëëáæå óõíå÷þò ôç óôÜóç ôïõ. Óôéò 22 Áõãïýóôïõ ôçëåöþíçóå åðåéãü-
íôùò óôïí Ôæïí Óùóóßäç íá áíáêáëÝóåé ôï íáé ôçò ÁèÞíáò ðïõ êáôÝèåóå
ôçí ðñïçãïýìåíç! Ç áíáðïöáóéóôéêüôçôá ôïõ ÐáðáíäñÝïõ åß÷å íá êÜíåé êáé
ìå ôïí ÁíäñÝá ÐáðáíäñÝïõ, ï ïðïßïò Þèåëå íá ðñïâëçèåß ùò åêöñáóôÞò ìéáò
áíåîÜñôçôçò áðü ôç Äýóç åëëçíéêÞò åîùôåñéêÞò ðïëéôéêÞò, ãé áõôü óõíôáõ-
ôßóôçêå ìå ôçí ðïñåßá ôïõ Ìáêáñßïõ. Ç Ôïõñêßá äåí äÝ÷èçêå ðïôÝ ôï
ó÷Ýäéï, ï äå Íé÷Üô Åñßì (Nihat Erim), ï èåùñçôéêüò êáé èåìåëéùôÞò ôçò
- 188 -
éäÝáò ôçò äé÷ïôüìçóçò, åêôüò áðü ôéò áðüðåéñåò ðïõ Ýêáíå íá æçôÞóåé
áíôáëëÜãìáôá óôç ÈñÜêç, æÞôçóå üðùò ç ëÝîç Ýíùóç áíôéêáôáóôáèåß áðü
ôç ëÝîç óõãêõñéáñ÷ßá (condominium) êáé äÞëùíå üôé ìüíï ùò äé÷ïôüìçóç
ãßíåôáé äåêôü áðü ôçí Ôïõñêßá ôï ó÷Ýäéï! Ï ¢ôóåóïí, óå äéÜëåîÞ ôïõ
áñãüôåñá óôï ÓéêÜãï, Ýëåãå: «Ç åðéäßùîç ôçò åëëçíéêÞò ðëåõñÜò öáéíüôáí
üôé ðåñíïýóå äéáìÝóïõ ôçò ôõðéêÞò öÜóçò ôçò ÷ùñßò üñïõò áíåîáñôçóßáò
óôçí Ýíùóç, ìå åããõÞóåéò ãéá ôá äéêáéþìáôá ðïõ èá ðáñá÷ùñïýíôáí óôçí
ôïõñêéêÞ ìåéïíüôçôá... Ïé Ôïýñêïé Þôáí Ýôïéìïé íá äå÷ôïýí ôçí Ýíùóç ôìÞ-
ìáôïò ôçò íÞóïõ ìå ôçí ÅëëÜäá ìå ôçí ðñïûðüèåóç üôé Ýíá Üëëï ôìÞìá ôçò
èá åíùíüôáí ìå ôçí Ôïõñêßá ëýóç ðïõ ïíïìáæüôáí äéðëÞ Ýíùóç». Ç
ÁèÞíá ìåôÜ áðü áìöéôáëáíôåýóåéò áðÝññéøå ôï ó÷Ýäéï30. Ç Ëåõêùóßá ôï
áðÝññéøå áìÝóùò. «Ç áíôßäñáóßò ìïõ Þôï óáöþò êáé óöïäñþò áñíçôéêÞ»,
åßðå áñãüôåñá ï ÌáêÜñéïò. Ç áðüññéøç ôïõ ó÷åäßïõ áðü ôïí ÌáêÜñéï
ðñïêÜëåóå ôç óöïäñÞ êñéôéêÞ áðü ôï öéëïêõâåñíçôéêü Ôýðï, ðïõ ôïí êáôç-
ãïñïýóå üôé ìáôáßùóå ôçí ðñáîéêïðçìáôéêÞ Ýíùóç. Ïé åðéèÝóåéò áõôÝò Þôáí
ìÝñïò êáé åíäïêïììáôéêþí áíôáãùíéóìþí åíôüò ôçò ¸íùóçò ÊÝíôñïõ.
ÃÅÙÑÃÉÏÓ ÐÁÐÁÍÄÑÅÏÕ
«Ìáò ÷áñßæïõí ïëüêëçñïí ðïëõêáôïéêßáí êáé åéò áíôÜëëáãìá ìáò æçôïýí

íá êñáôÞóïõí Ýíá äéáìÝñéóìá åðß åíïéêßù.» (8/1964)
«Íïìßæù üôé ðëçóéÜóáìåí ôçí Ýíùóéí. Óõæçôåßôáé ôþñá áðëþò ôï ôßìç-
ìá. ÐåíôáñïäåêÜñåò èá åßíáé Þ êáôïóôÜñéêá.» (11/8/1964)
«Ôï ó÷Ýäéïí ¢ôóåóïí åß÷åí ùò ôßôëïí ôçí Ýíùóç êáé ùò ðåñéå÷üìåíïí ôçí
äé÷ïôüìçóéí.» (8/1964)
ÓÔÅÖÁÍÏÓ ÓÔÅÖÁÍÏÐÏÕËÏÓ
«Ç ¸íùóç åß÷å ó÷åäüí åðéôåõ÷èåß, ç ¸íùóç åñ÷üôáí, áëëÜ åùóöïñéêáé

äõíÜìåéò ôçí åìáôáßùóáí.» (23/6/1965)
30
Ï ÐáðáíäñÝïõ áðÜíôçóå óôïí ¢ôóåóïí üôé, ðáñÜ ôç èÝëçóÞ ôçò ÅëëÜäáò íá
õðïóôçñßîåé ôï ó÷Ýäéü ôïõ, äåí ìðïñïýóå íá ôï ðñÜîåé åðåéäÞ ç ðñüíïéá ó÷åôéêÜ ìå ôçí
Ýêôáóç ôçò ôïõñêéêÞò âÜóçò «õðåñâáßíåé êáôÜ ðïëý ôçí áðáñáßôçôç ãéá ôçí åãêáôÜ-
óôáóç ìéáò óôñáôéùôéêÞò âÜóåùò Ýêôáóç êáé Ý÷åé ôïí ÷áñáêôÞñá ìéáò ðåñéïñéóìÝíçò
äé÷ïôïìÞóåùò». Éóôïñßá ôçò ÊõðñéáêÞò Äçìïêñáôßáò, (Ï Öéëåëåýèåñïò), ôüì. 1, êåö.
13: Íßêïõ ×ñéóôïäïõëßäç, «Ó÷Ýäéá ¢ôóåóïí», óåë. 137.
- 189 -
«Ç ¸íùóéò äåí Þñ÷åôï. Óõããíþìç äé åêåßíï ôï ïðïßïí åßðïí ðåñß

óêïôåéíþí äõíÜìåùí, üôé áé óêïôåéíáß äõíÜìåéò áðÝôñåøáí ôçí ¸íùóéí, ç
ïðïßá äåí Þñ÷åôï.» (8/1965)
ÅËÅÕÈÅÑÉÁ ÁÈÇÍÙÍ
Ç åîùôåñéêÞ ðïëéôéêÞ ôïõ ÊÝíôñïõ åß÷å êáôáóôÞóåé ôçí ¸íùóéí ó÷åäüí

ðñáãìáôéêüôçôá. Ôçí åìáôáßùóáí Ýíáò õðåýèõíïò åéò ôçí Ëåõêùóßáí êáé,
äåõôåñåõüíôùò, Ýíáò áíåõèõíïûðåýèõíïò åéò ôáò ÁèÞíáò. (ÉáíïõÜñéïò 1965)
Ï Êõðñéáêüò ëáüò èá êëçèåß ôþñá íá áðïöáóßóåé äéÜ äçìïøçößóìáôïò ôé
èÝëåé. ÌåôÜ, åÜí èÝëåé ôçí Ýíùóéí, è áãùíéóèåß åíéáßïò ï Åëëçíéóìüò äéÜ ôçí
ðñáãìáôïðïßçóßí ôçò, ìå õðåýèõíïí ÷åéñéóôÞí ôçí êõâÝñíçóéí ôïõ ¸èíïõò.
ÅÜí, áíôéèÝôùò, åðéäïêéìÜæåé ôçí åðéäßùîéí íá êáôáóôåß ç ìáñôõñéêÞ Êýðñïò
ç ðüñíç ôçò Åããýò ÁíáôïëÞò, ñéðôïìÝíç üôå ìåí åéò ôáò ñùóóéêÜò, ïôÝ äå
åéò ôáò ÂñåôáíéêÜò áãêÜëáò, äéÜ íá Ý÷åé ôçí åõêáéñßáí ìßá ìéêñÜ êëßêá
áíèñùðáñßùí íá éêáíïðïéåß ôçí éäéïôÝëåéÜí ôçò, ôüôå äåí ÷ñåéÜæåôáé ç ÅëëÜò
ùò ðñïáãùãüò åéò ôçí ïäüí ôçò áðùëåßáò. Áò ðñï÷ùñÞóïõí ìüíïé. (4/4/
1965)
- 190 -
28
1964-1965: ÃÅÙÑÃÉÏÓ ÐÁÐÁÍÄÑÅÏÕ - ÌÁÊÁÑÉÏÓ. ÌÁ×Ç ÔÇÓ
ÌÁÍÓÏÕÑÁÓ («ÁËËÁ ÓÕÌÖÙÍÏÕÌÅÍ ÊÁÉ ÁËËÁ ÐÑÁÔÔÅÔÅ...»)
Óôéò áñ÷Ýò Áõãïýóôïõ ôïõ 1964, ëßãåò ìüíï ìÝñåò ìåôÜ ôçí õðïâïëÞ ôïõ
Ó÷åäßïõ ¢ôóåóïí, óôçí ðåñéï÷Þ ôïõ ÷ùñéïý Ìáíóïýñá ïé Ôïýñêïé óôáóéáóôÝò
Ýèåóáí õðü ôïí Ýëåã÷ü ôïõò äéÜöïñá õøþìáôá êáé åãêáôÝóôçóáí öõëÜêéá,
áðïêüðôïíôåò ôï äñüìï ðïõ ÷ñçóéìïðïéïýóáí ïé Åëëçíïêýðñéïé êÜôïéêïé ôùí
ãýñù ÷ùñéþí. Ï ÌáêÜñéïò ìåôÝâç óôçí ðåñéï÷Þ ìå åëéêüðôåñï êáé æÞôçóå
áðü ôïí õðåýèõíï áîéùìáôéêü ôçò UNFICYP íá åðÝìâåé ãéá íá áíáêüøåé
ôïõò óõíå÷þò ðñïùèïýìåíïõò Ôïõñêïêõðñßïõò. ÏõäÝí Ýãéíå, ïðüôå áðïöáóß-
óôçêå ç äõíáìéêÞ áðþèçóç ôùí ôïõñêéêþí öõëáêßùí. Áêïëïýèçóå ìÜ÷ç
ìåôáîý ôùí ôáìðïõñùìÝíùí Ôïýñêùí êáé äõíÜìåùí ôçò ÅèíéêÞò ÖñïõñÜò
êáôÜ ôçí ïðïßá ïé Ôïýñêïé áðùèÞèçêáí êáé åãêáôÝëåéøáí ôéò êïñõöÝò ôùí
õøùìÜôùí ðïõ êñáôïýóáí (Ëùñüâïõíïò ê.Ü.). Ç Ôïõñêßá âñÞêå ôçí åõêáéñßá
êáé ÷ñçóéìïðïßçóå ôçí áåñïðïñßá ôçò ãéá íá ðëÞîåé èÝóåéò ôçò Å.Ö. áëëÜ
êáé ÷ùñéÜ ôçò Ôçëëõñßáò ìå âüìâåò íáðÜëì. Ôáõôü÷ñïíá áðåéëïýóå üôé èá
åðÝìâåé, êáé ðñïåôïßìáæå åéóâïëÞ.
Ç êáôÜóôáóç åðéäåéíþèçêå êáé ï ðñùèõðïõñãüò ôçò ÅëëÜäáò Ã. Ðá-
ðáíäñÝïõ äéáìçíýåé óôïí ÌáêÜñéï, ìÝóù ôçò åëëçíéêÞò ðñåóâåßáò óôç Ëåõ-
êùóßá, ôï ðåñßöçìï «Üëëá óõìöùíïýìåí êáé Üëëá ðñÜôôåôå», åíþ óôéò 29/
8/1964 áðåõèýíåôáé óå áõôüí ãñáðôþò. Óôéò 11 Áõãïýóôïõ óå óýóêåøç
óôçí ÁèÞíá, ï Ðñùèõðïõñãüò Ýêáìå ìéá ãåíéêÞ åêôßìçóç ôçò êáôÜóôáóçò
êáé åîÞãçóå ôçí áäõíáìßá ôçò ÅëëÜäáò íá ðáñÜó÷åé âïÞèåéá óôçí Êýðñï
«ëüãù êõñßùò ôçò áðïóôÜóåùò ôçò íÞóïõ áö çìþí»31. Óôçí åðéóôïëÞ ôçò
31
Ç åðßêëçóç ôçò áðïóôÜóåùò áðü ôïí ðñùèõðïõñãü ÐáðáíäñÝïõ ôïí Áýãïõóôï
ôïõ 1964, áíáðüöåõêôá èõìßæåé ôï äéÜããåëìá ôïõ ðñùèõðïõñãïý ÊáñáìáíëÞ, 10 ÷ñüíéá
áñãüôåñá, ôïí Áýãïõóôï ôïõ 1974!
- 191 -
29/8, ôßèåôáé Þðéá ç èåùñßá ôïõ åèíéêïý êÝíôñïõ êáé ôïõ ðñïâáäßóìáôïò ôùí
Áèçíþí óôïõò ÷åéñéóìïýò ôïõ Êõðñéáêïý. Ï ÌáêÜñéïò ìåôÝâç óôçí ÁèÞíá
êáé åîÞãçóå ðñïöïñéêÜ óôïí Ðñùèõðïõñãü ôá ó÷åôéêÜ ãåãïíüôá. Áñãüôåñá,
üôáí Üñ÷éóå íá äÝ÷åôáé åðéèÝóåéò áðü êýêëïõò ôùí Áèçíþí ìå óùñåßá
áíïßêåéùí ÷áñáêôçñéóìþí êáé äéáóôñåâëùìÝíùí åêäï÷þí ãéá ôç ìÜ÷ç ôçò
Ìáíóïýñáò, áíáãêÜóôçêå, Ýóôù êáé êáèõóôåñçìÝíá, óôéò 21/2/1965, íá
ôïðïèåôçèåß êáé ãñáðôþò åðß ôïõ èÝìáôïò. Óôçí åðéóôïëÞ ôïõ åêåßíç, ï
ÌáêÜñéïò ôïðïèåôåßôáé êáé ðÜíù óôï èÝìá ôïõ «ðñïâáäßóìáôïò ôçò ÁèÞ-
íáò».
Áñãüôåñá, êáôÜ ôç óôñáôéùôéêÞ äéêôáôïñßá, ôï äüãìá ôïõ ðñïâáäßóìáôïò
ôùí Áèçíþí óôéò áðïöÜóåéò ãéá ôï Êõðñéáêü êáé ç ëåãüìåíç èåùñßá ôïõ
åèíéêïý êÝíôñïõ Ýëáâå åðéêßíäõíåò äéáóôÜóåéò, ïäÞãçóå óå ïîýôáôåò áíôéðá-
ñáèÝóåéò ôéò äõï ðëåõñÝò êáé åí ôÝëåé áðÝâç ìïéñáßá, åðéóùñåýïíôáò óõìöïñÝò
óôçí ÅëëÜäá êáé ðñïðáíôüò óôçí Êýðñï.
ÓÔÁÕÑÏÓ ÊÙÓÔÏÐÏÕËÏÓ (8/8/1964)
«Â. Ðñåóâåßáí Ëåõêùóßáò,

Ðáñáêáëþ üðùò êáôüðéí ÷èåóéíþí åðé÷åéñÞóåùí Ìáíóïýñáò áíáêïéíþ-
óçôå Áñ÷éåðßóêïðïí, Óôñáôçãüí Ãñßâá êáé Óôñáôçãïýò ÊáñáãéÜííçí êáé
ÃåùñãéÜäçí êÜôùèé ìÞíõìá ê. ÐñïÝäñïõ ÊõâåñíÞóåùò:
ÅêöñÜæïìåí âáèõôÜôçí ìáò ëýðçí äéüôé üëáé áé óõìöùíßáé ìáò áðïâáßíïõí
åéò ìÜôçí. ¢ëëá óõìöùíïýìåí êáé Üëëá ðñÜôôåôå, åðáêïëïõèïýí äå äõóìå-
íÝóôáôáé óõíÝðåéáé. ÔéèÝìåèá ôïéïõôïôñüðùò, åíþðéïí åñùôÞìáôïò êáôÜ ðü-
óïí êáé ðïßïí ôñüðïí äõíÜìåèá íá ÷ùñÞóùìåí ðñïò ôï ìÝëëïí.»
ÃÅÙÑÃÉÏÓ ÐÁÐÁÍÄÑÅÏÕ
(11/8/1964)
«ÅèÝóáìåí ôï åñþôçìá åéò ôçí óôñáôéùôéêÞí çãåóßáí ðåñß ôïõ ôé äõíÜìå-

èá íá ðñÜîùìåí êáé ü÷é ôïõ ôé èÝëïìåí. Ôï ôé èÝëïìåí åßíáé ãíùóôüí, Ýíùóéò.
Åß÷å äéáðéóôùèåß êáé åß÷å ãíùóèåß áìÝóùò óôçí Êýðñïí üôé äõóôõ÷þò
äõíÜìåèá ðïëý ïëßãá, ëüãù êõñßùò ôçò áðïóôÜóåùò ôçò íÞóïõ áö çìþí. ...
Ôáõôï÷ñüíùò, ìáò êáôÝâáëå ç áãùíßá ôùí åíäå÷ïìÝíùí: ôïõ ïëïêáõôþìá-
ôïò ôïõ ðëçèõóìïý êáé ôïõ üôé èá êáèßóôáôï ï êïììïõíéóìüò ï ìüíïò
ðáôñéþôçò êáé ç ÌÏÓ×Á ï ìüíïò ðñïóôÜôçò. Äé ï êáé õðå÷ñåþèçí íá
- 192 -
óôåßëù åéò ôïí Ìáêáñéþôáôïí ôï ÓÜââáôïí (8 Áõãïýóôïõ) ôï åìðéóôåõôéêüí

ìïõ ìÞíõìá åéò ï ôïõ Ýëåãïí ìåôáîý Üëëùí: ¢ëëá óõíåöùíÞóáìåí êáé Üëëá
ðñÜôôåôå. ÅðåéäÞ áé åðé÷åéñÞóåéò óõíå÷ßæïíôï çíáãêÜóèçí íá ôïõ áðïóôåß-
ëù êáé Ýôåñïí, áíïéêôüí áõôÞí ôçí öïñÜí, äéÜ ôçí áíáóôïëÞí ôùí åðé÷åéñÞ-
óåùí, ðñïò ï ïýôïò óõíåìïñöþèç.»
(29/8/1964)
Êáôüðéí ôçò íÝáò êñßóåùò ç ïðïßá Ý÷åé ðñïêëçèåß áðü ôçí åðéêåéìÝíçí
ìåñéêÞí áíôéêáôÜóôáóéí ôùí áíäñþí ôçò ÔÏÕÑÄÕÊ èåùñþ åðéâåâëçìÝíïí íá
áíáêåöáëáßùóù êáé íá äéåõêñéíÞóù êáé åããñÜöùò ôáò êïéíÜò áðïöÜóåéò
ìáò:
1. Åìåßíáìåí óýìöùíïé üôé ôï Êõðñéáêüí èá á÷èÞ ðñïò ëýóéí åéò ôçí
ÃåíéêÞí ÓõíÝëåõóéí ôùí ÇíùìÝíùí Åèíþí, ìå ôï áßôçìá ôçò áäåóìåýôïõ
áíåîáñôçóßáò, ðåñéå÷ïýóçò ôï äéêáßùìá ôçò áõôïäéáèÝóåùò. Êáé Ýðåéôá áðü
ôçí áðüöáóéí ôçò ÃåíéêÞò Óõíåëåýóåùò èá óõíåêôéìÞóùìåí ôçí êáôÜóôáóéí
ðñïò ëÞøéí ôùí ðåñáéôÝñù áðïöÜóåùí.
2. Åìåßíáìåí, åðßóçò, óýìöùíïé, üôé, Ýùò ôüôå, èá ðñïóôáôåýóùìåí ôçí
åéñÞíçí åéò ôçí íÞóïí. Êáé ü÷é ìüíïí äåí èá ðñïâþìåí çìåßò åéò å÷èñïðñáîßáò
Þ ðñïêëÞóåéò, áëëÜ, áíôéèÝôùò, èá åðéäïèþìåí åéò åðßèåóéí åéñÞíçò, õðïó÷ü-
ìåíïé áìíçóôßáí åéò ôïõò Ôïõñêïêõðñßïõò, êáèþò êáé ðñïóôáóßáí üëùí ôùí
áíèñùðßíùí êáé ðïëéôéêþí äéêáéùìÜôùí. Êáé ôïýôï äéüôé:
Ðñþôïí, áöïðëßæïìåí ôïéïõôïôñüðùò ôáò ÔïõñêéêÜò åðéèåôéêÜò äéáèÝóåéò.
Êáé
Äåýôåñïí, äçìéïõñãïýìåí áñßóôáò óõíèÞêáò ðáñïõóßáò ìáò åéò ôçí Ãåíé-
êÞí ÓõíÝëåõóéí ôïõ ÏÇÅ.
3. ÕðÜñ÷åé üìùò êáé ç ðåñßðôùóéò áðñïêëÞôïõ ÔïõñêéêÞò åðéèÝóåùò. ÄéÜ
ôçí ðåñßðôùóéí áõôÞí åäÞëùóá, üôé ç ÅëëÜò ìå üëáò ôçò ôáò äõíÜìåéò èá
óõìðáñáóôáèÞ åéò ôçí Êýðñïí êáé äéüôé, âåâáßùò, ï Åëëçíéêüò Óôñáôüò äåí
äýíáôáé íá ìÜ÷åôáé ìå ëÜâáñïí ôçí áäÝóìåõôïí áíåîáñôçóßáí, ç ïðïßá
ðñÝðåé íá åßíáé ôï áßôçìá åíþðéïí ôùí ÇíùìÝíùí Åèíþí, áëëÜ åßíáé áðïëý-
ôùò áêáôÜëëçëïò ùò óçìáßá ôïõ ¸èíïõò åí ðïëÝìù, üôå áé äýï Âïõëáß èá
áíáêçñýîïõí áìÝóùò ôçí ¸íùóéí ôçò Êýðñïõ ìå ôçí ÅëëÜäá êáé åí ïíüìáôé
ôçò Åíþóåùò èá äéåîá÷èÞ ï áãþí.
4. Ôï êñßóéìïí èÝìá üìùò åßíáé ðïßïò èá åêôéìÞóç ôçí óõãêåêñéìÝíçí
- 193 -
åíÝñãåéáí, åÜí áðïôåëÞ åðßèåóéí, ðñüêëçóéí Þ Üìõíáí. Êáé êáôÜ ðüóïí áõôü
ôï äéêáßùìá áíÞêåé åéò ôçí ÊõðñéáêÞí çãåóßáí, üðùò Ý÷åé óõìâÞ ìÝ÷ñé
ôïýäå åéò ôçí ðñÜîéí.
Áõôü åßíáé ôï ìÝãá èÝìá. Êáé åðéâÜëëåôáé ðëÞñçò äéåõêñßíçóéò, ç ïðïßá
ìÜëéóôá ðñÝðåé íá óõíôåëåóèÞ åí øõ÷ñþ, üðùò ôþñá. Äéüôé, åÜí èá Ý÷ïõí
ðëÝïí åêêéíÞóåé áé å÷èñïðñáîßáé, åßíáé ðëÝïí áñãÜ. Ôüôå ðëÝïí ç ÅëëÜò
ôßèåôáé åíþðéïí ôïõ ôñáãéêïý äéëÞììáôïò: ¹ íá ìç ìåôÜó÷ç êáé íá êñéèÞ ç
áðïõóßá ôçò ùò åèíéêÞ ðñïäïóßá. ¹ íá ìåôÜó÷ç êáé íá åßíáé ç óõììåôï÷Þ
ôçò áèëßá ñõìïýëêçóéò.
¸÷ïìåí ìÝ÷ñé ôïýäå äýï ðåñéóôáôéêÜ: Ôçí åðßèåóéí ôçò Ìáíóïýñáò, ç
ïðïßá áðåöáóßóèç åí ðëÞñç áãíïßá ôçò ÅëëçíéêÞò çãåóßáò. Êáé ôþñá ôçí
áðåéëïõìÝíçí êñßóéí ôçò ìåñéêÞò áíôéêáôáóôÜóåùò ôçò ÔÏÕÑÄÕÊ, äéÜ ôçí
ïðïßáí çðåéëÞóáôå Ýíïðëïí áíôßóôáóéí, Üãïõóáí åéò ðüëåìïí, Üíåõ ôçò åãêñß-
óåùò çìþí.
5. Ôïýôï, Ìáêáñéþôáôå, äåí åßíáé ðëÝïí äõíáôüí íá óõíå÷éóèÞ. Åß÷ïìåí
ðáëáéüôåñïí ìåßíåé óýìöùíïé, üôáí äåí åß÷ïí áêüìç ôáõôéóèÞ åéò ôüóïí âáè-
ìüí áé ðïëåìéêáß ôý÷áé ôçò ÅëëÜäïò êáé ôçò Êýðñïõ, üôé èá Ýðñåðåí ç
çãåóßá ôïõ Åëëçíéóìïý, êáé êáôÜ óõíÝðåéáí êáé áé ðïëéôéêáß êáé ðïëåìéêáß
ðñùôïâïõëßáé ôùí ôìçìÜôùí ôïõ ¸èíïõò, åí ðÜóç ðåñéðôþóåé íá áíÞêïõí
åéò ôáò ÁèÞíáò, áé ïðïßáé óõíôïíßæïõí ôïí áãþíá.
ÁëëÜ äåí ðñüêåéôáé óÞìåñïí ðåñß ôçò ãåíéêÞò áõôÞò êáé èåùñçôéêÞò
ðåñéðôþóåùò. Ðñüêåéôáé ðëÝïí, óõãêåêñéìÝíùò, óõìöþíùò ðñïò ôáò ëçöèåß-
óáò êáé äçìïóéåõèåßóáò áðïöÜóåéò, ç Ýíïðëïò ñÞîéò ìåôáîý Ôïõñêßáò êáé
Êýðñïõ íá ïäçãÞóç áìÝóùò êáé ôçí ÅëëÜäá åéò ðüëåìïí. Êáé ï ðüëåìïò
åßíáé ìéá ðïëý ìåãÜëç õðüèåóéò, þóôå íá åðéôñÝðåôáé, üðùò ç ÅëëÜò óõñèÞ
åéò áõôüí ùò Üâïõëïí Ýñìáéïí Üëëùí ðñùôïâïõëéþí.
Èá Þìçí çãÝôçò áíÜîéïò ôçò åìðéóôïóýíçò ôïõ Åëëçíéêïý ëáïý åÜí
Ýóôåñãá íá ñõìïõëêçèþ åéò ðüëåìïí êáé íá ïäçãÞóù ôçí Íåüôçôá êáé ôï
¸èíïò åéò ôçí õðåñôÜôçí èõóßáí, ÷ùñßò êáí íá Ý÷ù åñùôçèÞ êáé ÷ùñßò íá
Ý÷ù åãêñßíåé ôçí áðüöáóéí. Êáé ï ëáüò êáé ôï ¸èíïò êáé ç Éóôïñßá ïõäÝðïôå
èá ìå óõíå÷þñïõí. Äåí Ý÷ù êáììßáí áìöéâïëßáí, üôé êáé óåéò êáôáíïåßôå
ðëÞñùò, üôé ïõäÝðïôå èá çäõíÜìçí íá åðéôñÝøù åéò ôïí åáõôüí ìïõ üðùò
áðáëëïôñéþóù ôï äéêáßùìá êáé ôçí åõèýíçí ìïõ äéÜ ôáò ôý÷áò ôïõ Åëëçíé-
êïý ëáïý.
Æçôþ äéÜ ôïýôï íá ôçñçèÞ ôïõ ëïéðïý åéò ôï áêÝñáéïí êáé åéò ðÜóáí
- 194 -
ðåñßðôùóéí ç óõìöùíßá, åéò ôçí ïðïßáí åß÷ïìåí ðñïÝëèåé êáé ç ïðïßá äéò
ìÝ÷ñé ôïýäå Ý÷åé ðáñáâéáóèÞ. Äåí èá ëáìâÜíåôáé åéò ôçí Êýðñïí êáììßá
áðüöáóéò Üãïõóá åßôå áìÝóùò åßôå åììÝóùò åéò å÷èñïðñáîßáò, ÷ùñßò íá Ý÷ç
ðñïçãçèÞ óõíåííüçóéò êáé óõìöùíßá éäéêÞ ìáò.
ÅÜí óõìöùíÞóùìåí, èá Ý÷ç êáëþò. ÅÜí äéáöùíÞóùìåí, èá ðñÝðç íá
ãßíåé äåêôÞ ç ãíþìç ôùí Áèçíþí, äéüôé åßíáé öïñåýò ôçò åõèýíçò ïëïêëÞñïõ
ôïõ Åëëçíéóìïý. ÅÜí, üìùò, åéò ôçí óõãêåêñéìÝíçí ðåñßðôùóéí ç ÊõðñéáêÞ
çãåóßá åììÝíç åéò ôçí äéáöùíßáí ôçò, ç äéáöùíßá, ôüôå, ôéìßùò, áíäñéêþò, èá
áíáêïéíùèÞ åéò ôï ¸èíïò. Êáé Ýêáóôïò, åíþðéïí ôïõ ¸èíïõò, èá áíáëÜâç
ôáò åõèýíáò ôïõ êáé èá óõíáãÜãç ôáò óõíåðåßáò.
6. Åííïþ üôé åê ôùí ìáêñþí êáé óêëçñþí áãþíùí óáò Ý÷åôå áðïêôÞóåé
ôçí óõíÞèåéáí íá ëáìâÜíåôå ðñïóùðéêþò ôáò áðïöÜóåéò óáò. ¸ðåéôá üìùò
áðü ôçí äõíáìéêÞí ðáñïõóßáí ôçò ÅëëÜäïò åéò ôçí Êýðñïí, ç ïðïßá åðéôñÝ-
ðåé íá ïìéëÞôå áðü èÝóåùò éó÷ýïò, êáé Ýðåéôá áðü ôçí äéáêçñõ÷èåßóáí êïéíÞí
ìáò áðüöáóéí, üôé, åéò ðåñßðôùóéí ÔïõñêéêÞò åðéèÝóåùò, ç ÅëëÜò èá áíáëÜ-
âç ôçí Üìõíáí ìå üëáò ôçò ôáò äõíÜìåéò, åßíáé ðñïöáíÝò üôé Ý÷ïìåí åéóÝëèåé
åéò ìßáí íÝáí ðåñßïäïí. Êáé ðñïò áõôÞí åðéâÜëëåôáé ðñïóáñìïãÞ.
Åëðßæù, üôé ç ðëÞñçò êáé ïñéóôéêÞ áõôÞ äéåõêñßíçóéò èá åýñç åê ìÝñïõò
óáò áíåðéöýëáêôïí áíáãíþñéóéí. Êáé åðß ôùí áñ÷þí áõôþí èá óõíáöèÞ ôï
åèíéêüí óáò óõìâüëáéïí. Èá ðñïóôåèÞ, ôïéïõôïôñüðùò, ìßá íÝá ìåãÜëç åããý-
çóéò ôçò åõïäþóåùò ôïõ êïéíïý åèíéêïý ìáò áãþíïò, ôçò Åíþóåùò, ç ïðïßá
èá åðéôñÝøç åéò ôçí Êýðñïí íá áíáëÜâç ôçí íÝáí éóôïñéêÞí ôçò áðïóôïëÞí.
Íá êáôáóôÞ ôï åêðïëéôéóôéêüí ïñìçôÞñéïí ôïõ Åëëçíéóìïý åéò ôçí Áíáôï-
ëÞí.
Ìå öéëéêþôáôá áéóèÞìáôá
ÃÅÙÑÃÉÏÓ Á. ÐÁÐÁÍÄÑÅÏÕ»
ÌÁÊÁÑÉÏÓ (21/2/1965)
«Åí Ëåõêùóßá, ôç 21ç Öåâñïõáñßïõ, 1965.

ÁãáðçôÝ ê. Ðñüåäñå.
ÁíáöÝñïìáé åéò ôçí áðü 29çò ðáñåëèüíôïò Áõãïýóôïõ åðéóôïëÞí, ôçí
ïðïßáí ç ÕìåôÝñá Åîï÷üôçò ìïé áðçýèõíåí áíáêåöáëáéïýóá êáé äéåõêñéíßæïõ-
óá ôáò áðü êïéíïý ëçöèåßóáò áðïöÜóåéò ùò ðñïò ôïí ÷åéñéóìüí ôïõ Åèíéêïý
Êõðñéáêïý æçìÞìáôïò.
- 195 -
1. Äåí áðÞíôçóá ãñáðôþò åéò ôçí åðéóôïëÞí åêåßíçí, äéüôé, åðéóêåöèåßò

ìåô ïëßãáò çìÝñáò ôáò ÁèÞíáò, åß÷ïí ôçí åõêáéñßáí íá óõæçôÞóù ðñïóùðé-
êþò ìåè õìþí ôï ðåñéå÷üìåíïí áõôÞò. ÁíôéëáìâÜíïìáé, üìùò, üôé ç ðáñÜ-
ëåéøéò ãñáðôÞò áðáíôÞóåùò åäçìéïýñãçóå ðáñåîçãÞóåéò, ðéèáíþò äå êáé ôçí
åíôýðùóéí üôé äåí èá åðåèýìïõí íá êáèïñßóù óáöþò êáé åããñÜöùò ôçí èÝóéí
ìïõ Ýíáíôé ùñéóìÝíùí åí ôç åðéóôïëÞ åñùôçìÜôùí êáé áðüøåþí óáò. Åðß
ðëÝïí ÁèçíáúêÞ åöçìåñßò, ëáâïýóá ó÷åôéêÜò ðñïò ôçí åí ëüãù åðéóôïëÞí
ðëçñïöïñßáò, åóöáëìÝíáò Þ åóêåììÝíùò äéáóôñåâëùèåßóáò õð áõôÞò, ðñïÝ-
âç åéò Üäéêïí êáé áíïßêåéïí êáô åìïý áñèñïãñáößáí.
2. Ç åðéóôïëÞ óáò áíåöÝñåôï åéò ôïí ÷åéñéóìüí ôïõ Êõðñéáêïý ìÝ÷ñé ôçò
õðü ôçò ÃåíéêÞò Óõíåëåýóåùò ôùí ÇíùìÝíùí Åèíþí óõæçôÞóåùò ôïõ æç-
ôÞìáôïò, Þôéò áíåâëÞèç ôþñá äéÜ ðïëëïýò ìÞíáò. Åðéèõìþ, åí ôïýôïéò, íá
áíáöåñèþ åéò ùñéóìÝíáò åí ôç åðéóôïëÞ áðüøåéò óáò, áé ïðïßáé ùò áíôéëáì-
âÜíïìáé, åîáêïëïõèïýí éó÷ýïõóáé êáé ìåôÜ ôçí åí ëüãù áíáóôïëÞò ôùí åí
ëüãù åñãáóéþí áíáâïëÞí ôçò óõæçôÞóåùò ôïõ Êõðñéáêïý.
3. Ç ðñïóðÜèåéá ðñïóôáóßáò åéñÞíçò åí ôç ÍÞóù èá óõíå÷éóèÞ. ÐáñÜ ôï
ãåãïíüò üôé ïé Ôïõñêïêýðñéïé êáôÝóôçóáí ðñïóöÜôùò ëßáí ðñïêëçôéêïß, èá
åîáêïëïõèÞóùìåí åðéäåéêíýïíôåò áñêåôÞí áõôïóõãêñÜôçóéí.
4. Óõìöùíþ áðïëýôùò üôé åéò ðåñßðôùóéí áðñïêëÞôïõ ÔïõñêéêÞò åðéèÝ-
óåùò êáôÜ ôçò Êýðñïõ, üôå ç ÅëëÜò, ùò åðáíåéëçììÝíùò åäçëþóáôå, èá
óõìðáñáóôáèÞ ìå üëáò ôçò ôáò äõíÜìåéò åéò ôçí Êýðñïí, ï áãþí èá äéåîá-
÷èÞ åí ïíüìáôé ôçò Åíþóåùò, ôçí ïðïßáí áìÝóùò èá áíáêçñýîïõí áé äõï
Âïõëáß, ç ÅëëçíéêÞ êáé ç ÊõðñéáêÞ. Äéüôé, ùò áíáöÝñåôå åéò ôçí åðéóôïëÞí
óáò, ï Åëëçíéêüò Óôñáôüò äåí äýíáôáé íá ìÜ÷åôáé ìå ëÜâáñïí ôçí áäÝóìåõ-
ôïí áíåîáñôçóßáí, ç ïðïßá ðñÝðåé íá åßíáé ôï áßôçìá åíþðéïí ôùí ÇíùìÝ-
íùí Åèíþí áëë åßíáé áðïëýôùò áêáôÜëëçëïò ùò óçìáßá ôïõ ¸èíïõò åí
ðïëÝìù. Èá åðåèýìïõí, åí ðñïêåéìÝíù, íá ðñïóèÝóù üôé, êáé åÜí áêüìç ï
Êõðñéáêüò Åëëçíéóìüò áíôéìåôþðéæå ôçí áðßèáíïí ðåñßðôùóéí íá áãùíéóèÞ
Üíåõ ôçò óõìðáñáóôÜóåùò ôçò ÅëëÜäïò, óêïðüò ôïõ áãþíïò ôïõ èá Þôï ç
¸íùóéò êáé ïõ÷ß ç áäÝóìåõôïò áíåîáñôçóßá. Ôçí ¸íùóéí åß÷áìåí ùò ìïíá-
äéêüí óýíèçìá åéò üëïõò ôïõò áãþíáò ìáò. Ôçí ¸íùóéí åß÷ïìåí ùò óêïðüí
ìáò üôå, õðü ôçí ðßåóéí ôùí ðñáãìÜôùí êáé äéÜ íá ìç ðåñéáãÜãùìåí åéò
ðåñéðåôåßáò ôçí ìçôÝñá Ðáôñßäá, çíáãêÜóèçìåí íá äå÷èþìåí, ìå ôçí åðßìï-
íïí óõìâïõëÞí ôçò ÅëëçíéêÞò ÊõâåñíÞóåùò, ðñïóùñéíÝò ëýóåéò.
5. ÁëëÜ, åö üóïí ç ÅëëÜò èá ðïëåìÞóç ìåôÜ ôçò Êýðñïõ åéò ðåñßðôù-
- 196 -
óéí áðñïêëÞôïõ ÔïõñêéêÞò åðéèÝóåùò, ôßèåôáé, ùò áíáöÝñåôå åéò ôçí åðéóôï-

ëÞí óáò, ôï êñßóéìïí êáé ìÝãá èÝìá ðïßïò èá åêôéìÞóç ôçí óõãêåêñéìÝíçí
åíÝñãåéáí åÜí áðïôåëÞ åðßèåóéí, ðñüêëçóéí Þ Üìõíáí. ÁðëÞ êáé óáöÞò åßíáé
ç åê ìÝñïõò ìïõ áðÜíôçóéò: Áé ÁèÞíáé Ý÷ïõí ôçí åõèýíçí êáé ôï äéêáßùìá
äéÜ ôçí ôïéáýôçí åêôßìçóéí. ÏõäÝðïôå åðåæÞôçóá íá ñõìïõëêÞóù ôçí ÅëëÜ-
äá åéò ðïëåìéêÞí ðåñéðÝôåéáí. Êáè üëïõò ôïõò õðÝñ Êýðñïõ áãþíáò ìáò
óêÝðôïìáé êáé åíåñãþ Ý÷ùí ðÜíôïôå õð üøéí êáé ôá ãåíéêþôåñá óõìöÝñïíôá
ôïõ ¸èíïõò. (...)
6. Ùò ïñèþò áíáöÝñåôå, åßíáé äõíáôüí ùñéóìÝíáé åê ìÝñïõò ìïõ ðñùôïâïõ-
ëßáé êáé áðïöÜóåéò íá ðñïêáëÝóïõí Ýíïðëïí ÔïõñêéêÞí åðßèåóéí êáé ç ÅëëÜò
ôüôå íá åõñåèÞ ðñï ôïõ ôñáãéêïý äéëÞììáôïò: ¹ íá ìç ìåôÜó÷ç ôïõ
ðïëÝìïõ êáé íá êñéèÞ ç áðïõóßá ôçò ùò åèíéêÞ ðñïäïóßá Þ íá ìåôÜó÷ç êáé
íá åßíáé ç óõììåôï÷Þ ôçò áèëßá ñõìïýëêçóéò. ÏõäÝðïôå èá åðåèýìïõí íá
åõñåèÞ ç ÅëëÜò åíþðéïí ôïéïýôïõ ôñáãéêïý äéëÞììáôïò. Äé áõôü êáé óõíå-
öþíçóá üôé ïõäåìßá èá ëáìâÜíåôáé åí Êýðñù áðüöáóéò Üãïõóá åßôå áìÝóùò
åßôå åììÝóùò åéò å÷èñïðñáîßáò, Üíåõ ðñïçãïõìÝíçò ìåè õìþí óõíåííïÞóåùò
êáé óõãêáôáèÝóåþò óáò. Áëë åéò ôçí åðéóôïëÞí óáò (ìÝ÷ñé ôçò çìåñïìçíßáò
êáè çí åãñÜöç) áíáöÝñåôå äýï ðåñéóôáôéêÜ ùò áðïôåëïýíôá ðáñáâßáóéí ôçò
ôïéáýôçò óõìöùíßáò. Ôçí Üñíçóéí ôçò ÊõðñéáêÞò ÊõâåñíÞóåùò ìåôÜ ôçò
áðåéëÞò åíüðëïõ áíôéóôÜóåùò êáôÜ ôçò áíôéêáôáóôÜóåùò ôìÞìáôïò ôçò
ÔÏÕÑÄÕÊ êáé ôçí åðßèåóéí ôçò Ìáíóïýñáò Üôéíá äõíáôüí íá ùäÞãïõí åéò
ðüëåìïí Üíåõ ôçò åãêñßóåùò õìþí.
Äé áìöüôåñá, êýñéå Ðñüåäñå, Ýäùêá ðñïöïñéêþò åîçãÞóåéò êáôÜ ôçí
óõíÜíôçóßí ìáò åéò ÁèÞíáò. ºóùò üìùò äåí èá Þôï Üóêïðïí í áíáöåñèþ êáé
åíôáýèá åéò ôá ðåñéóôáôéêÜ ôáýôá.
Ç Üñíçóßò ìáò äéÜ ôçí áíôéêáôÜóôáóéí ôçò ÔÏÕÑÄÕÊ äåí èá Ýöèáíå
ìÝ÷ñé ôçò åíüðëïõ áíôéóôÜóåùò. ¸ðñåðåí üìùò ç áðÜíôçóßò ìáò åéò ôçí
æçôçèåßóáí õðü ôçò ÔïõñêéêÞò ÊõâåñíÞóåùò óõãêáôÜèåóéí íá åßíáé áñíçôé-
êÞ, áö åíüò ìåí äéÜ ëüãïõò áñ÷Þò åö üóïí èåùñïýìåí ùò ìç éó÷ýïõóáí ôç
ÓõíèÞêçí Óõììá÷ßáò, áö åôÝñïõ äå äéÜ íá Ý÷ùìåí ôïõëÜ÷éóôïí ìåñéêÜ
áíôáëëÜãìáôá, åÜí åðñáãìáôïðïéåßôï ôåëéêþò ç áíôéêáôÜóôáóéò ôçò ÔÏÕÑ-
ÄÕÊ. Ùò êáëþò ãíùñßæåôå, åðåôý÷ïìåí ôüôå ùò áíôÜëëáãìá ôçí äéÜíïéîéí
ôçò ôåëïýóçò õðü ôïí Ýëåã÷ïí ôùí Ôïýñêùí óôáóéáóôþí ïäïý Ëåõêùóßáò-
Êõñçíåßáò. Ôáò óêÝøåéò ìïõ áõôÜò äéåâßâáóá ðñïò ôçí ÅëëçíéêÞí ÊõâÝñíç-
óéí äéÜ ôïõ åðéóêåöèÝíôïò ôüôå ôçí Êýðñïí Õðïõñãïý ÅèíéêÞò Áìýíçò ê.
- 197 -
ÐÝôñïõ ÃáñïõöáëéÜ, üóôéò åéò ó÷åôéêÞí óõíïìéëßáí ìáò, ìïõ åîÝöñáóå ôáò
áíçóõ÷ßáò ôçò ÅëëçíéêÞò ÊõâåñíÞóåùò åðß ôïõ èÝìáôïò áõôïý. Áò ìïõ
åðéôñáðÞ åðß ôïõ óçìåßïõ ôïýôïõ íá ðáñáôçñÞóù üôé, ìüëéò êáôÝóôçóá
ãíùóôÜò åéò ÁèÞíáò ôáò ùò Üíù óêÝøåéò ìïõ, áíÝãíùóá ìåôÜ ëýðçò åéò ôïí
Åëëçíéêüí Ôýðïí ôçí åßäçóéí üôé ôï èÝìá áíôéêáôáóôÜóåùò ÔÏÕÑÄÕÊ äéçõ-
èåôÞèç, ôçò ÊõðñéáêÞò ÊõâåñíÞóåùò áðïäå÷èåßóçò íá Üñç ôáò áíôéññÞóåéò
ôçò. Ç ÊõâÝñíçóéò ôçò ¢ãêõñáò ìåôÜ ôçí äçìïóßåõóéí ôçò ôïéáýôçò åéäÞóå-
ùò äåí èá åß÷å ðëÝïí ëüãïõò íá äå÷èÞ üðùò ç áíôéêáôÜóôáóéò ôçò ÔÏÕÑ-
ÄÕÊ óõíäõáóèÞ êáè ïéïíäÞðïôå ôñüðïí ìå ôçí äéÜíïéîéí ôçò ïäïý Ëåõêùóß-
áò-Êõñçíåßáò. Åõôõ÷þò üìùò ï Ãåíéêüò Ãñáììáôåýò ôùí ÇíùìÝíùí Åèíþí
åß÷åí Þäç áðïóðÜóåé ôçí ÔïõñêéêÞí õðüó÷åóéí üôé ç áíôéêáôÜóôáóéò ôçò
ÔÏÕÑÄÕÊ èá óõíåäõÜæåôï ìå ôçí äéÜíïéîéí ôçò ïäïý áõôÞò êáé åðÝìåéíåí åéò
ôçí ðñáãìáôïðïßçóéí ôçò õðïó÷Ýóåùò.
ÁíáöÝñïìáé, ôþñá, åéò ôï óïâáñþôåñïí ðåñéóôáôéêüí: Ôçí åðßèåóéí ôçò
Ìáíóïýñáò, ç ïðïßá áðåöáóßóèç, ùò áíáöÝñåôå, åí ðëÞñåé áãíïßá ôçò Åëëç-
íéêÞò ÊõâåñíÞóåùò. Ç ìÜ÷ç ôçò ðåñéï÷Þò Ìáíóïýñáò äåí áðåöáóßóèç åí
øõ÷ñþ õö çìþí, áëëÜ ðñïåêëÞèç õðü ôùí Ôïýñêùí. Ùò êáé ðñïóùðéêþò
åß÷ïí ôçí åõêáéñßáí íá åêèÝóù ðñïò õìÜò, ïé Ôïõñêïêýðñéïé ôçò ðåñéï÷Þò
åðåîåôåßíïíôï, èÝôïíôåò õðü ôïí Ýëåã÷üí ôùí óõíå÷þò ìåãáëýôåñçí ðåñéï-
÷Þí. Ïëßãáò çìÝñáò ðñï ôçò ìÜ÷çò åãêáôÝóôçóáí Ýíïðëïí öõëÜêéïí åðß ôçò
õøçëÞò êïñõöÞò åíôüò ôïõ äÜóïõò (åðß ôïõ õøþìáôïò Ëùñüâïõíïò) áðïêü-
øáíôåò êáé ôïí äñüìïí ôïí ïðïßïí å÷ñçóéìïðïßïõí ïé êÜôïéêïé ôïõ Åëëçíéêïý
÷ùñßïõ Ðá÷õÜììïõ äéÜ íá åîÝñ÷ùíôáé ôïõ Ôïõñêéêïý êëïéïý. ÌåôáâÜò ðñï-
óùðéêþò åéò ôï ÷ùñßïí äé åëéêïðôÝñïõ êáé äéáðéóôþóáò ôçí ôñáãéêÞí èÝóéí
ôùí êáôïßêùí, ðáñåêÜëåóá ôïí åêåß õðåýèõíïí ôçò ÄõíÜìåùò ôùí ÇíùìÝ-
íùí Åèíþí Óïõçäüí áîéùìáôéêüí üðùò ðåßóç Þ ðéÝóç ôïõò Ôïýñêïõò íá
áðïóõñèïýí åê ôçò êïñõöÞò. ¢êáñðïò õðÞñîåí ç ðñïóðÜèåéá. ÇíÝ÷èçìåí åí
ôïýôïéò ôçí êáôÜóôáóéí. ÄéÜ íá áíáêüøùìåí, üìùò, ôçí ðåñåôáßñù åðéêßíäõ-
íïí åðÝêôáóéí ôùí Ôïýñêùí, Ýäùêá ïäçãßáò åéò ôïí ÄéïéêçôÞí ôçò ÅèíéêÞò
ÖñïõñÜò üðùò áðïóôåßëç åéò ôçí ðåñéï÷Þí óôñáôéùôéêÞí äýíáìéí, ç ïðïßá íá
êáôáëÜâç ùñéóìÝíáò èÝóåéò ðñïò ðáñåìðüäéóéí ôçò ðñïùèÞóåùò ôùí Ôïýñ-
êùí. Ìüëéò ïé åðß ôçò êïñõöÞò ôïõ Ëùñïâïýíïõ åãêáôåóôçìÝíïé Ôïýñêïé
áíôåëÞöèçóáí ôáò çìåôÝñáò äõíÜìåéò åðß ãåéôïíéêÞò êïñõöÞò, Þñ÷éóáí íá
âÜëëïõí êáô áõôþí. Áé çìÝôåñáé äõíÜìåéò, åõñéóêüìåíáé åéò ìåéïíåêôéêÞí
- 198 -
èÝóéí Ýíáíôé ôùí Ôïýñêùí, ïßôéíåò êáôåß÷ïí ôçí õøçëïôÝñáí êïñõöÞí, åß÷ïí
áðü ôùí ðñþôùí ùñþí ôçò áìýíçò ôùí äõï íåêñïýò.
ÅõñÝèçìåí ðñï ôïõ äéëÞììáôïò Þ íá õðï÷ùñÞóùìåí åãêáôáëåßðïôåò ôáò
èÝóåéò ìáò Þ íá êñáôÞóùìåí êáé éó÷õñïðïéÞóùìåí áõôÜò, Ýóôù êáé åÜí èá
õöéóôÜìåèá áðùëåßáò. ÊáôÜ ôçí åóðÝñáí åêÜëåóá åéò óýóêåøéí ôçí óôñá-
ôéùôéêÞí çãåóßáí. Áðåöáóßóèç üðùò êñáôÞóùìåí ôáò èÝóåéò ìáò, ïäçãïýìå-
íïé áðü ôçí óêÝøéí üôé, åÜí åãêáôáëåßøùìåí ôçí êáôå÷üìåíçí õðü ôùí
çìåôÝñùí êïñõöÞí, èá êáôåëÜìâáíïí áõôÞí ïé Ôïýñêïé, äéÜ íá âÜëëïõí ôüôå
áð áõôÞò åíáíôßïí Üëëçò ðåñáéôÝñù èÝóåùò, ôçí ïðïßáí áé çìÝôåñáé äõíÜ-
ìåéò èá êáôåëÜìâáíïí áðïóõñüìåíïé åê ôçò ðñþôçò. Ôïéïõôïôñüðùò, üìùò, ç
åðÝêôáóéò ôùí Ôïýñêùí äåí èá åß÷å ôÝñìá. ÄéÜ ôïýôï áðåöáóßóáìåí íá
êñáôÞóùìåí ôçí åðß ôçò êïñõöÞò èÝóéí ìáò, åÜí äå ïé Ôïýñêïé óõíå÷ßóïõí
âÜëëïíôåò åê ôïõ Ëùñïâïýíïõ, íá åðé÷åéñÞóùìåí êáôÜëçøéí ôïõ õøþìáôïò
ôïýôïõ. Ðñéí, üìùò, ðñïâþìåí åéò ðñáãìáôïðïßçóéí ôçò áðïöÜóåùò ôáýôçò
êáé äéáñêïýóçò åéóÝôé ôçò óõóêÝøåùò, åæÞôçóá íá åðéêïéíùíÞóùìåí ôçëå-
öùíéêþò ìåôÜ ôïõ Õðïõñãïý Åîùôåñéêþí ê. Óô. Êùóôïðïýëïõ, äéÜ íá
åíçìåñþóù êáé æçôÞóù ôáò áðüøåéò ôçò ÅëëçíéêÞò ÊõâåñíÞóåùò. Áëë ïé
ðáñüíôåò óôñáôéùôéêïß ìïý åßðïí üôé åßíáé ðñïôéìüôåñïí íá åðéêïéíùíÞóïõí
áõôïß ìåôÜ ôïõ Åëëçíéêïý Ãåíéêïý Åðéôåëåßïõ, äéÜ íá äþóïõí ðåñéóóïôÝñáò
åîçãÞóåéò áðü óôñáôéùôéêÞò ðëåõñÜò. Ùò åê ôùí õóôÝñùí Þëåãîá, åðåêïé-
íþíçóáí ðñÜãìáôé ìåôÜ ôïõ Ãåíéêïý Åðéôåëåßïõ, åõèýò ùò áðå÷þñçóáí åê
ôïõ Ãñáöåßïõ ìïõ.
Ïé Ôïýñêïé óõíÝ÷éóáí åí ôù ìåôáîý âÜëëïíôåò êáôÜ ôçò èÝóåùò ôùí
çìåôÝñùí, üôå, êáôÜ ôï áðüãåõìá ôçò åðïìÝíçò, áé äõíÜìåéò ìáò áíôåðåôÝ-
èçóáí êáé êáôÝëáâïí ôåëéêþò ôçí êïñõöÞí ôïõ Ëùñüâïõíïõ, Þôéò áðåôÝëåé
ôï êõñéþôåñïí Ôïõñêéêüí ï÷õñüí. ÊáôÝ÷ïíôåò, üìùò, ïé Ôïýñêïé Üëõóéí êïñõ-
öþí Ýâáëëïí ôüôå êáôÜ ôïõ êáôáëçöèÝíôïò õðü ôùí çìåôÝñùí Ëùñïâïýíïõ.
ÄéÜ ôïýôï áé çìÝôåñáé äõíÜìåéò çíáãêÜóèçóáí íá ðñïåëÜóïõí ðÝñáí ôïõ
Ëùñïâïýíïõ ðñïò åêêáèÜñéóéí ôùí åóôéþí ôùí Ôïõñêéêþí ðõñþí. Åíôüò
ìéêñïý ÷ñïíéêïý äéáóôÞìáôïò ïëüêëçñïò ç Üëõóéò ôùí Ôïõñêéêþí öõëáêßùí
êáé ï÷õñþí äéåóðÜóèç êáé äéåëýèç. Ïé Ôïýñêïé Þñ÷éóáí õðï÷ùñïýíôåò êáé
óõãêåíôñïýìåíïé ðñïò ôçí ðáñáëßáí, åéò ôçí ðåñéï÷Þí ôïõ Ôïõñêéêïý ÷ùñßïõ
Êüêêéíá. Êáé ôüôå Þñ÷éóåí ï âïìâáñäéóìüò õðü ôùí åê Ôïõñêßáò áåñïðëÜ-
íùí, ôüóïí êáôÜ ôùí çìåôÝñùí óôñáôéùôéêþí èÝóåùí üóïí êáé êáôÜ ôùí
Åëëçíéêþí ÷ùñßùí ôçò ðåñéï÷Þò.
- 199 -
ÐåñéôôÞ èá Þôï ßóùò ç ðåñéãñáöÞ ôçò ìÜ÷çò ôçò Ìáíóïýñáò. ÅîÝèåóá

üìùò ôá ãåãïíüôá äéÜ íá êáôáëÞîù üôé çíáãêÜóèçìåí íá äþóùìåí ôçí
ìÜ÷çí, åðëçñïöïñÞóáìåí ôçí ÅëëçíéêÞí ÊõâÝñíçóéí äéÜ ôïõ Ãåíéêïý Åðéôå-
ëåßïõ, åëÜâïìåí ðáñ áõôïý óõã÷áñçôÞñéá äéÜ ôçí äéÜëõóéí ôùí Ôïõñêéêþí
ï÷õñþí (ùò ìïõ áíÝöåñåí ç Äéïßêçóéò ôçò ÅèíéêÞò ÖñïõñÜò) êáé, ôÝëïò,
ìÞíõìá ôçò ÕìåôÝñáò Åîï÷üôçôïò ìå ôçí ðáñáôÞñçóéí Üëëá óõìöùíïýìåí
êáé Üëëá ðñÜôôåôå.
Ðïëý ëõðïýìáé, äéüôé ç ìÜ÷ç ôçò Ìáíóïýñáò åäçìéïýñãçóå ôüóáò ðáñå-
îçãÞóåéò ìåôÜ ôçò ÅëëçíéêÞò ÊõâåñíÞóåùò. Åßíáé åõôý÷çìá, åí ôïýôïéò,
äéüôé ðñïêëçèÝíôåò åäþóáìåí ôçí ìÜ÷çí. ÅèñçíÞóáìåí, âåâáßùò, ðïëëÜ
èýìáôá êáé äéÞëèïìåí óêëçñÜí äïêéìáóßáí, ç ìÜ÷ç üìùò åêåßíç åß÷å ùò
áðïôÝëåóìá ôçí äéÜëõóéí ôïõ ìåãáëõôÝñïõ êáé éó÷õñïôÝñïõ Ôïõñêéêïý êá-
íôïíßïõ, äéÜ ôïõ ïðïßïõ óõíå÷þò ç Ôïõñêßá åíßó÷õå ôïõò Ôïõñêïêõðñßïõò êáé
ôï ïðïßïí, ùò äéåðéóôþóáìåí ìåôÜ ôçí êáôÜëõóßí ôïõ, èá áðåôÝëåé áðñïóðÝ-
ëáóôïí ðñïãåöýñùìá åéò ðåñßðôùóéí ÔïõñêéêÞò åéóâïëÞò. ¢íåõ ôçò ìÜ÷çò
åêåßíçò ï êßíäõíïò äéáìåëéóìïý ôçò Êýðñïõ Þ ôçò êáíôïíéïðïéÞóåùò èá
Þôï áðåßñùò ìåãáëýôåñïò.
7. Óõíáöþò èá åðåèýìïõí, êýñéå Ðñüåäñå, íá ðñïóèÝóù êáé ôá áêüëïõèá:
¼ôáí åëÞöèç ôï ìÞíõìÜ óáò, åêÜëåóá ôïí Óôñáôçãüí Ãñßâáí êáé ôïí
ôüôå ÄéïéêçôÞí ôçò ÅèíéêÞò ÖñïõñÜò Óôñáôçãüí ÊáñáãéÜííçí êáé Üëëïõò
óôñáôéùôéêïýò äéÜ íá áíôáëëÜîùìåí áðüøåéò åðß ôïõ ôñüðïõ áíôéìåôùðßóåùò
ôçò êáôáóôÜóåùò. Ï Óôñáôçãüò Ãñßâáò åèåþñçóåí åáõôüí èéãÝíôá åê ôïõ
ðåñéå÷ïìÝíïõ ôïõ ìçíýìáôüò óáò êáé äåí çèÝëçóå íá åêöñÜóç õðåõèýíùò
ãíþìçí äçëþóáò üôé ðáñáéôåßôáé ôçò èÝóåþò ôïõ, áðïöõãþí áêïëïýèùò åðß
äéÞìåñïí íá ìåôáâÞ åéò ôï Åðéôåëåßïí ôçò ÅèíéêÞò ÖñïõñÜò. Ï Óôñáôçãüò
ÊáñáãéÜííçò åäÞëùóåí üôé, åö üóïí ï Ðñüåäñïò ôçò ÅëëçíéêÞò ÊõâåñíÞóå-
ùò åîÝöñáóå äéáöùíßáí äéÜ ôçí ìÜ÷çí ôçò Ìáíóïýñáò, äåí äýíáôáé íá Ý÷ç
ãíþìçí äéÜöïñïí åêåßíçò ôçò ÅëëçíéêÞò ÊõâåñíÞóåùò. ÅõñÝèçí ôüôå åéò
ôçí áíÜãêçí íá åðùìéóèþ ìüíïò ôáò åõèýíáò ôçò ìÜ÷çò, Þôéò, êáôüðéí ôïõ
õìåôÝñïõ ìçíýìáôïò, åóôåñÞèç åðß äéÞìåñïí ôçò êáôåõèýíóåùò ôçò áíùôÜ-
ôçò óôñáôéùôéêÞò çãåóßáò.
8. Åéò ôçí åðéóôïëÞí óáò áíáöÝñåôå üôé, êáôüðéí ôïõ ôáõôéóìïý ôùí
ðïëåìéêþí ôõ÷þí ôçò ÅëëÜäïò êáé ôçò Êýðñïõ, áé ðïëéôéêáß êáé ðïëåìéêáß
ðñùôïâïõëßáé ôùí ôìçìÜôùí ôïõ ¸èíïõò ðñÝðåé íá áíÞêïõí åéò ôáò ÁèÞíáò,
áé ïðïßáé íá óõíôïíßæïõí ôïí áãþíá. ÌÝíù áðïëýôùò óýìöùíïò ùò ðñïò ôáò
- 200 -
ðïëåìéêÜò ðñùôïâïõëßáò. Åí ïõäåìéÜ ðåñéðôþóåé åßíáé åèíéêþò åðéôñåðôüí íá

áíáëáìâÜíùíôáé áðü ÊõðñéáêÞò ðëåõñÜò ðñùôïâïõëßáé, áßôéíåò äõíáôüí íá
åìðëÝîïõí ôçí ÅëëÜäá åéò ðüëåìïí ìåôÜ ôçò Ôïõñêßáò. Åßíáé, üìùò, åî
Üëëïõ áëçèÝò üôé ùñéóìÝíáé ðïëéôéêáß ðñùôïâïõëßáé äýíáíôáé åðßóçò íá ðñï-
êáëÝóïõí ðüëåìïí. ÅÜí ôïéïýôïõ åßäïõò ðñùôïâïõëßáò åííïÞ ç ÕìåôÝñá Åîï-
÷üôçò, ïõäåìßáí Ý÷ù äéáöùíßáí, ðéóôåýù ìÜëéóôá üôé ìüíïí ç ÅëëçíéêÞ
ÊõâÝñíçóéò Ý÷åé ôï äéêáßùìá íá ëÜìâÜíç ôïéáýôáò ðñùôïâïõëßáò. ÅðéôñÝ-
øáôå, åí ôïýôïéò, êýñéå Ðñüåäñå, íá ðáñáôçñÞóù, üôé ç êáôÜ ãåíéêüí êáé
áðüëõôïí ôñüðïí äéáôýðùóéò ôçò áðüøåþò óáò åðß ôïõ èÝìáôïò ôùí ðïëéôé-
êþí ðñùôïâïõëéþí äåí åßíáé åéò åìÝ ðïëý óáöÞò êáé èá åðåèýìïõí íá äþóù
ìßáí äéåõêñßíéóéí. ÅÜí, åðß ðáñáäåßãìáôé, ç Ýííïéá ôçò ðïëéôéêÞò ðñùôïâïõ-
ëßáò äýíáôáé íá ðåñéëáìâÜíç êáé áðïäï÷Þí óõìâéâáóôéêÞò ëýóåùò ôïõ Êõ-
ðñéáêïý ðñïâëÞìáôïò Þ åíåñãåßáò ïäçãïýóáò åéò óõìâéâáóìïýò åðß ôïõ Êõ-
ðñéáêïý, áðáñáäÝêôïõò áðü ÊõðñéáêÞò ðëåõñÜò, åðéöõëÜóóù ôï äéêáßùìá
äéáöùíßáò ìïõ.
ÕðÞñîáí êáôÜ ôï ðñüóöáôïí ðáñåëèüí ðåñéðôþóåéò, Ýóôù êáé áí Üëëáé
Þóáí ôüôå áé óõíèÞêáé, ðëÞñïõò äéáöùíßáò ìïõ ìåôÜ ôçò ÅëëçíéêÞò Êõâåñ-
íÞóåùò. Ðåñéïñßæïìáé íá áíáöÝñù ìßáí ìüíïí ðåñßðôùóéí. ÌåôÜ ôá ôñáãéêÜ
ãåãïíüôá åí Êýðñù êáôÜ ôïí ÄåêÝìâñéïí ôïõ 1963 êáé ôçí áðïôõ÷ßáí ôçò
åí Ëïíäßíù óõãêëçèåßóçò áêïëïýèùò ðåíôáìåñïýò äéáóêÝøåùò, áé ÊõâåñíÞ-
óåéò ôçò Ì. Âñåôôáíßáò êáé ôçò ÁìåñéêÞò ðñïÝôåéíáí áðü êïéíïý ôçí åãêá-
ôÜóôáóéí åí ôç ÍÞóù äõíÜìåùí ôïõ ÍÁÔÏ êáé, üðåñ ôï ÷åéñüôåñïí, ôçí
óýóôáóéí äéáêõâåñíçôéêÞò åðéôñïðÞò åäñåõïýóçò åí Ëïíäßíù, ç ïðïßá èá Ýäéäå
êáôåõèýíóåéò åéò ôáò åí Êýðñù óôñáôéùôéêÜò äõíÜìåéò. Ç ôüôå õðü ôïí ê.
É. Ðáñáóêåõüðïõëïí õðçñåóéáêÞ ÊõâÝñíçóéò ôçò ÅëëÜäïò áðåäÝ÷èç ôáò
ÁããëïáìåñéêáíéêÜò ðñïôÜóåéò. Äåí èá ëçóìïíÞóù ôáò åî Áèçíþí åðáíåé-
ëçììÝíáò ìåôáìåóïíõêôßïõò áðü ôçëåöþíïõ äñáìáôéêÜò åêêëÞóåéò ôïõ Ðñù-
èõðïõñãïý ê. Ðáñáóêåõïðïýëïõ, üðùò áðïäå÷èþ ôáò ðñïôÜóåéò, ôïíßæïíôïò
åêÜóôïôå üôé Þóáí ðáñüíôåò åéò óýóêåøéí êáé óýìöùíïé, åðßóçò, ìå ôáò
ðñïôÜóåéò ïé áñ÷çãïß êïììÜôùí ê. ÐáðáíäñÝïõ êáé Êáíåëëüðïõëïò. ÐáñÜ
ôçí ôñáãéêüôçôá ôùí óôéãìþí, ôáò ïðïßáò äéÞñ÷åôï ç Êýðñïò, áíôÝóôçí åéò
ôáò ðéÝóåéò êáé äéåöþíçóá. Ðéóôåýù åéëéêñéíþò üôé ç äéáöùíßá ìïõ åêåßíç
Ýóùóå ôçí ÅëëÜäá êáé ôçí Êýðñïí áðü ìßáí åèíéêÞí ôáðåßíùóéí êáé åðéêßí-
äõíïí ðåñéðÝôåéáí. Äåí äýíáìáé íá ãíùñßæù ôé åðéöõëÜóóåé ôï ìÝëëïí, ïõä åðß
- 201 -
óôéãìÞí üìùò áìöéâÜëëù üôé, åÜí áðïäå÷üìçí ôáò ðñïôÜóåéò åêåßíáò, ç

Êýðñïò èá Þôï óÞìåñïí ðáíôåëþò áíßó÷õñïò äé ïéáíäÞðïôå áíôßäñáóéí, Ýñ-
ìáéïí ìéáò äéáêõâåñíçôéêÞò åðéôñïðÞò åí Ëïíäßíù, áðü ôçí ïðïßáí èá åîçñ-
ôÜôï áðïëýôùò ç ôý÷ç êáé ôï ìÝëëïí ôçò.
ÁíåöÝñèçí åéò ôçí ðåñßðôùóéí áõôÞí äéÜ íá äþóù ìßáí äéåõêñßíéóéí ôùí
áðüøåþí ìïõ ùò ðñïò ôçí Ýííïéáí ôçò ðïëéôéêÞò ðñùôïâïõëßáò êáé ôï
äéêáßùìá óõìöùíßáò Þ äéáöùíßáò ìïõ áíáëüãùò ôïõ åßäïõò ôçò ðñùôïâïõëß-
áò.
9. Åéò ôçí åðéóôïëÞí óáò, êýñéå Ðñüåäñå, áíáöÝñåôå üôé, åéò ðåñßðôùóéí
äéáöùíßáò, ôüôå ôéìßùò êáé áíäñéêþò èá áíáêïéíùèÞ ç äéáöùíßá åéò ôï ¸èíïò
êáé Ýêáóôïò, åíþðéïí ôïõ ¸èíïõò, èá áíáëÜâç ôáò åõèýíáò ôïõ êáé èá
óõíáãÜãç ôáò óõíåðåßáò. Åêôéìþ âáèýôáôá ôçí Üðïøéí áõôÞí, ðñïò ôçí
ïðïßáí ïýôå äýíáìáé ïýôå äéêáéïýìáé íá äéáöùíÞóù, êáßôïé åßìáé âÝâáéïò üôé
äåí èá ðáñïõóéáóèÞ ôïéáýôç ðåñßðôùóéò. ÊïéíÞ åßíáé ç õðüèåóéò, êïéíüò åßíáé
ï óêïðüò êáé äåí íïìßæù üôé èá åßíáé äýóêïëïò ç äé áíôáëëáãÞò áðüøåùí êáé
óõíåñãáóßáò åîåýñåóéò åêÜóôïôå ôçò ïñèÞò ðïñåßáò êáé ôáêôéêÞò ðñïò ôïí
åðéäéùêüìåíïí êïéíüí óêïðüí.
Ëõðïýìáé, äéüôé äéÜ íá Üñù ðáñåîçãÞóåéò êáé íá êáëýøù óçìåßá, Üôéíá
åäçìéïýñãçóáí Þ ðéèáíþò íá äçìéïõñãÞóïõí ìåëëïíôéêþò ðáñåîçãÞóåéò, ç
åðéóôïëÞ ìïõ Ýëáâå ìåãÜëçí Ýêôáóéí.
Ãíùñßæù ôï ôüóïí èåñìüí êáé áäéÜðôùôïí åíäéáöÝñïí óáò õðÝñ ôçò Êý-
ðñïõ êáé ïõäüëùò åðéèõìþ íá ôåèÞ Ýóôù êáé êáô åëÜ÷éóôïí åí áìöéâüëù ç
åéëéêñßíåéá ôùí ðñïèÝóåþí ìïõ êáé ç æùçñÜ åðéèõìßá ìïõ äéÜ ôçí óõíÝ÷éóéí
áñìïíéêÞò óõíåñãáóßáò ðñïò ðñïáãùãÞí ôïõ Êõðñéáêïý æçôÞìáôïò ôï ïðïßïí
áðïôåëåß óÞìåñïí ôï ìÝãá ðáíåèíéêüí èÝìá.
Ðáñáêáëþ äå÷èÞôå, êýñéå Ðñüåäñå, ôçí Ýêöñáóéí ôçò åõãíùìïóýíçò ìïõ
äé üóá õðÝñ ôçò Êýðñïõ ðñÜôôåôå ùò êáé ôçí âåâáßùóéí ôùí áéóèçìÜôùí
ôçò âáèõôÜôçò åêôéìÞóåþò ìïõ.
Ìåô åãêáñäßùí åõ÷þí êáé áãÜðçò
Ï Êýðñïõ ÌÁÊÁÑÉÏÓ
Åí Ëåõêùóßá 21.2.1965»
- 202 -
29
1964: ËÕÍÔÏÍ ÔÆÏÍÓÏÍ ÊÁÉ ÍÉÊÉÔÁ ×ÑÏÕÓÔÓÏÖ
Ôï 1964 Þôáí ÷ñïíéÜ óõíå÷þí áðåéëþí åéóâïëÞò ôçò Ôïõñêßáò óôçí

Êýðñï, Ýíáò «ðüëåìïò íåýñùí ðïõ äéÞñêåóå ìÞíåò», üðùò áðïêáëåß ôç
óôñáôçãéêÞ ôùí áðåéëþí ï Ä. Ìðßôóéïò.
Ç åíÝñãåéá ôïõ Ìáêáñßïõ íá óôñáöåß óôç ÓïâéåôéêÞ ¸íùóç ðñïêÜëåóå
Ýíôïíç äñáóôçñéïðïßçóç ôïõ áìåñéêáíéêïý êáé ôïõ óïâéåôéêïý ðáñÜãïíôá êáé
êÜðïéá óçìáíôéêÜ ãåãïíüôá ðïõ åðçñÝáóáí ôéò åîåëßîåéò. Óôéò 5 Éïõíßïõ ï
Áìåñéêáíüò Ðñüåäñïò Ëýíôïí Ôæüíóïí áðÝóôåéëå ðñïò ôïí Ôïýñêï ðñùèõ-
ðïõñãü ÉóìÝô Éíïíïý åðéóôïëÞ ðïõ ÷áñáêôçñßóôçêå óáí ôï ðéï áõóôçñü
êåßìåíï ðïõ Ýóôåéëáí ðïôÝ Áìåñéêáíïß óå óýììá÷ü ôïõò (ï George Ball
÷áñáêôçñßæåé ôçí åðéóôïëÞ «ôï ðéï ùìü äéðëùìáôéêü óçìåßùìá ðïõ åßäáí
ðïôÝ ôá ìÜôéá ìïõ»). Åîßóïõ óçìáíôéêÞ õðÞñîå êáé ç ðáñÝìâáóç ôçò
ÓïâéåôéêÞò ¸íùóçò êáé ðñïóùðéêÜ ôïõ Íéêßôá ×ñïõóôóüö, ðïõ èïñýâçóáí
ôéò ÇÐÁ êáé ôçí Ôïõñêßá, áëëÜ êáé ôéò öéëïäõôéêÝò äõíÜìåéò ôùí Áèçíþí.
ËÕÍÔÏÍ ÔÆÏÍÓÏÍ
«Åðßóçò ðñÝðåé íá óáò åðéóçìÜíù, êýñéå ÐñùèõðïõñãÝ, ôéò õðï÷ñåþóåéò

ôïõ ÍÁÔÏ. Äåí ðñÝðåé íá Ý÷åôå ôçí ðáñáìéêñÞ áìöéâïëßá üôé ìéá ôïõñêéêÞ
ðáñÝìâáóç óôçí Êýðñï èá ïäçãïýóå óå ìéá óôñáôéùôéêÞ åìðëïêÞ áíÜìåóá
óôéò ôïõñêéêÝò êáé ôéò åëëçíéêÝò äõíÜìåéò. Ï õðïõñãüò Åîùôåñéêþí, ï êýñéïò
Ñáóê, óå ìéá ðñüóöáôç óýóêåøç ôïõ Óõìâïõëßïõ Õðïõñãþí ôïõ ÍÁÔÏ ðïõ
Ýãéíå óôç ×Üãç äÞëùóå üôé ï ðüëåìïò áíÜìåóá óôçí Ôïõñêßá êáé ôçí
ÅëëÜäá ðñÝðåé íá èåùñåßôáé ïõóéáóôéêÜ áäéáíüçôïò. Ç ðñïóÞëùóç óôï
ÍÁÔÏ óôçí ïõóßá áõôïý ôïõ ïñãáíéóìïý, óçìáßíåé üôé ïé ÷þñåò ôïõ ÍÁÔÏ
- 203 -
äåí èá êçñýîïõí ðüëåìï ç ìßá óôçí Üëëç. Ç Ãåñìáíßá êáé ç Ãáëëßá Ý÷ïõí
èÜøåé å÷èñüôçôåò êáé ìßóç áéþíùí ãéá íá ãßíïõí óýììá÷ïé. Êé áð ôçí
ÅëëÜäá êáé ôçí Ôïõñêßá äåí ìðïñåß íá áíáìÝíåé êáíåßò êÜôé ëéãüôåñï. Åðé-
ðëÝïí, ìéá óôñáôéùôéêÞ ðáñÝìâáóç óôçí Êýðñï èá ìðïñïýóå íá ïäçãÞóåé óå
Üìåóç áíÜìéîç ôçò ÓïâéåôéêÞò ¸íùóçò. Åëðßæù üôé èá êáôáëÜâåôå ðùò ïé
óýììá÷ïß óáò óôï ÍÁÔÏ äåí åß÷áí ôçí åõêáéñßá íá óõæçôÞóïõí áí Ý÷ïõí ôçí
õðï÷ñÝùóç íá ðñïóôáôåýóïõí ôçí Ôïõñêßá áðü ôç ÓïâéåôéêÞ ¸íùóç, áí ç
Ôïõñêßá êÜíåé Ýíá âÞìá ôï ïðïßï èá êáôáëÞîåé óôç óïâéåôéêÞ ðáñÝìâáóç
÷ùñßò ôçí ðëÞñç ïìüöùíç ãíþìç êáé ôçí êáôáíüçóç ôùí óõììÜ÷ùí-÷ùñþí
ôïõ ÍÁÔÏ.»
ÍÉÊÉÔÁ ×ÑÏÕÓÔÓÏÖ
«Ç ÓïâéåôéêÞ ¸íùóç Ý÷åé ðñïåéäïðïéÞóåé ãéá ôéò åõèýíåò ôùí åðéêßíäõ-

íùí óõíåðåéþí ðïõ èá áíÝêõðôáí áðü ìéá Ýíïðëç åðßèåóç åíáíôßïí ôçò
Êýðñïõ. Ç ÓïâéåôéêÞ ÊõâÝñíçóç Ý÷åé äçëþóåé, üôé óå ðåñßðôùóç åéóâïëÞò
åíáíôßïí ôçò ÊõðñéáêÞò Äçìïêñáôßáò, ç ÓïâéåôéêÞ ¸íùóç äåí èá ìåßíåé
áäéÜöïñç ìðñïóôÜ óôçí áðåéëÞ ìéáò Ýíïðëçò óýãêñïõóçò. (...)
Óôéò 9 Áõãïýóôïõ ï Ðñùèõðïõñãüò Í. Ó. Êñïõóôóþö ðñïÝôñåøå ôéò
åíäéáöåñüìåíåò ÊõâåñíÞóåéò íá åðéäåßîïõí áõôïóõãêñÜôçóç êáé áðüëõôï óå-
âáóìü ãéá ôçí áíåîáñôçóßá êáé ôçí åäáöéêÞ áêåñáéüôçôá ôçò ÊõðñéáêÞò
Äçìïêñáôßáò. (...)
Ç ÓïâéåôéêÞ ¸íùóç èá åîáêïëïõèÞóåé íá êáôáâÜëëåé ðñïóðÜèåéåò ãéá
ôçí åðßôåõîç ìéáò åéñçíéêÞò äéåõèÝôçóçò ôïõ Êõðñéáêïý ðñïâëÞìáôïò. (...)
ÅÜí üìùò ôá ãåãïíüôá åîåëé÷èïýí äéáöïñåôéêÜ, åÜí ç êáôÜóôáóç åîáêïëïõ-
èÞóåé íá åðéäåéíïýôáé, êáé ôï Ýäáöïò ôçò ÊõðñéáêÞò Äçìïêñáôßáò õðïóôåß
åéóâïëÞ, ç ÓïâéåôéêÞ ¸íùóç äåí èá ðáñáìåßíåé óôï ðåñéèþñéï.
Áíôáðïêñéíüìåíç óôçí Ýêêëçóç ôçò ÊõðñéáêÞò ÊõâÝñíçóçò êáé ðñïóù-
ðéêÜ ôïõ Áñ÷éåðéóêüðïõ Ìáêáñßïõ, ç ÓïâéåôéêÞ ÊõâÝñíçóç äéáêçñýóóåé üôé,
áí ëÜâåé ÷þñáí îÝíç Ýíïðëç åéóâïëÞ óôï Ýäáöïò ôçò ÊõðñéáêÞò Äçìïêñá-
ôßáò, ç ÓïâéåôéêÞ ¸íùóç èá âïçèÞóåé ôç Äçìïêñáôßá ôçò Êýðñïõ íá
õðåñáóðßóåé ôçí åëåõèåñßá êáé ôçí áíåîáñôçóßá ôçò áðü ìéá ôÝôïéá åéóâïëÞ,
êáé åßíáé Ýôïéìç íá áñ÷ßóåé áìÝóùò ôþñá äéáðñáãìáôåýóåéò ãé áõôü ôï
èÝìá.»32
32
Í. Êñáíéäéþôçò, Áíï÷ýñùôç Ðïëéôåßá, ô. Á´, óåë. 228-231.
- 204 -
30
1967: ÔÏ ÅÍÙÔÉÊÏ ØÇÖÉÓÌÁ ÔÇÓ ÂÏÕËÇÓ ÔÙÍ ÁÍÔÉÐÑÏÓÙÐÙÍ.
ËÅËËÏÓ ÄÇÌÇÔÑÉÁÄÇÓ - ÃËÁÕÊÏÓ ÊËÇÑÉÄÇÓ -
ÅÆÅÊÉÁÓ ÐÁÐÁÚÙÁÍÍÏÕ
Ç êáôÜëçøç ôçò åîïõóßáò óôçí ÅëëÜäá áðü ôç ÷ïýíôá åíèÜññõíå üóïõò

áðÝâëåðáí óå áíáôñïðÞ ôïõ Ìáêáñßïõ, áíáôñïðÞ ðïõ áðïóêïðïýóå óôçí
åðéâïëÞ ôçò äéðëÞò Ýíùóçò. Ìåñßäá ôïõ êõðñéáêïý êáé ôïõ åëëáäéêïý Ôýðïõ
åîáðÝëõå óöïäñÝò åðéèÝóåéò êáôÜ ôùí «áíèåíùôéêþí» ðïõ õðïóôÞñéæáí ôï
«êáèåóôþò ôçò Ëåõêùóßáò», åíþ ïé ðëåßóôåò êõðñéáêÝò åöçìåñßäåò ôÜ÷èç-
êáí êáôÜ ôçò ÷ïýíôáò. ÐñïêëÞèçêå ñÞîç ðïõ åíôÜèçêå ôïí Éïýíéï, üôáí ç
÷ïõíôéêÞ êõâÝñíçóç åîÝäùóå ìéá áíáêïßíùóç üðïõ åîÝöñáæå ôç «æùçñÜí
áãáíÜêôçóßí ôçò ãéá ôá áðñåðÞ äçìïóéåýìáôá ðïõ âëÝðïõí ôï öùò åéò
óôÞëáò Åëëçíéêþí åöçìåñßäùí ôçò Êýðñïõ, äéÜ ôùí ïðïßùí êáôáóõêïöá-
íôåßôáé ç ÅëëÜò êáé èßãåôáé ï Åëëçíéêüò óôñáôüò, ï ïðïßïò áðïôåëåß ôï
êáý÷çìá ôïõ ¸èíïõò». Ç áíáêïßíùóç áíáöåñüôáí óå «áðïóôÜôåò» êáé
«äïëéïöèïñåßò», ðïõ ðñïåéäïðïéïýíôáí üôé «áé ðñÜîåéò ôùí äåí èá ëçóìïíç-
èïýí üôáí èá Ýëèç ç ìåãÜëç þñá ôçò ðñáãìáôïðïéÞóåùò ôùí ðáíåëëçíßùí
ðüèùí». Ï ÌáêÜñéïò ðñïóðÜèçóå íá áìâëýíåé ôçí ïîýôçôá ðïõ äçìéïõñãÞ-
èçêå êáé Ýêáíå êáôåõíáóôéêÝò äçëþóåéò óôï Á.Ð.Å. Ìßëçóå ãéá ôçí áíÜãêç
«óôåíÞò óõíåñãáóßáò ìåôáîý ÅëëÜäïò êáé Êýðñïõ» êáé ãéá «áôìüóöáéñá
äõóðéóôßáò êáé êá÷õðïøßáò» êáé «áìöïôÝñùèåí ëÜèç». ÁíáöÝñèçêå óôç
óõìðáñÜôáîç ôçò ÅëëÜäáò êáé õðåñáìýíèçêå ôïõ Ýñãïõ ôùí ÅëëÞíùí áîéù-
ìáôéêþí: «Äõóôõ÷þò, åéò ìåñßäá ôïõ Êõðñéáêïý Ôýðïõ äçìïóéåýïíôáé óõ-
÷íÜêéò áäéêáéïëüãçôïé åðéêñßóåéò êáé áíïßêåéá ó÷üëéá äéÜ ôïõò ¸ëëçíáò
áîéùìáôéêïýò. (...) Ìßá Üëëç åêäÞëùóéò áöïñÜ ôáò åí ÅëëÜäé ðïëéôéêÜò
åîåëßîåéò êáé åóùôåñéêÜò õðïèÝóåéò, ðïëý äå ðåñéóóüôåñïí ç åìöÜíéóéò ôçò
- 205 -
ÅëëçíéêÞò ÊõâåñíÞóåùò... ùò åôïßìçò íá ðñïâÞ åéò áðáñáäÝêôïõò õðï÷ù-

ñÞóåéò ùò ðñïò ôï Êõðñéáêüí». Äéêáéïýôáé «Ýêáóôïò íá Ý÷ç ôáò áðüøåéò
ôïõ. ÁëëÜ, ùò êáé Üëëïôå åäÞëùóá, äé çìÜò... ç åêÜóôïôå åí ÅëëÜäé
ÊõâÝñíçóéò áðïôåëåß ôçí ÊõâÝñíçóéí ôçò ìçôñüò ðáôñßäïò, ìåôÜ ôçò ïðïßáò
ïöåßëïìåí íá óõíåñãáæüìåèá». Ç äÞëùóç Ýêëåéíå ìå ðñïôñïðÝò ðñïò ôïí
êõðñéáêü Ôýðï. ¼ðùò ãñÜöåé ï Í. Êñáíéäéþôçò33, «ï ÌáêÜñéïò, âÝâáéá,
Þîåñå üôé ïé äçëþóåéò ôïõ óå ðïëëÜ óçìåßá äåí áíôáðïêñßíïíôáí óôçí ðñáã-
ìáôéêüôçôá. Åß÷å üìùò ôçí ôÜóç íá óõãêáëýðôåé åîáêïëïõèçôéêÜ ôéò áôá-
óèáëßåò ôùí áíôéðÜëùí ôïõ, ðéóôåýïíôáò üôé Ýôóé åîõðçñåôïýóå ôçí åèíéêÞ
åíüôçôá». ÌÝóá ó áõôü ôï ôåôáìÝíï êëßìá, ç ÂïõëÞ óõæÞôçóå èÝìá
áðåéëþí êáé áíôéìåôþðéóÞò ôùí êáé åíÝêñéíå øÞöéóìá, üðïõ äéáäÞëùíå ôçí
áìåôÜêëçôç áðüöáóÞ ôçò íá áãùíéóôåß ãéá ôç ÷ùñßò åíäéÜìåóï óôáèìü
Ýíùóç! Ôï èÝìá «áé åêöñáæüìåíáé áðåéëáß ùñéóìÝíùí ðñïóþðùí Þ ïñãáíé-
óìþí åí Êýðñù Þ êáé åí ÅëëÜäé, êáé ç ëÞøéò ôùí åíäåéêíõïìÝíùí íïìéêþí
Þ ðïëéôéêþí ìÝôñùí» åíÝãñáøå ï ËÝëëïò ÄçìçôñéÜäçò, êïéíïâïõëåõôéêüò
åêðñüóùðïò ôïõ Ðáôñéùôéêïý Ìåôþðïõ ðïõ õðïóôÞñéæå ôïí ÌáêÜñéï. Ìß-
ëçóáí, åêôüò áðü ôïí åéóçãçôÞ, ï ðñüåäñïò ôçò ÂïõëÞò Ãëáýêïò Êëçñßäçò
êáé ï ãåíéêüò ãñáììáôÝáò ôïõ ÁÊÅË Åæåêßáò ÐáðáúùÜííïõ. ÌåôÜ ôéò
ïìéëßåò åãêñßèçêå ïìüöùíá ôï ØÞöéóìá ôçò 26çò Éïõíßïõ 1967.
ËÅËËÏÓ ÄÇÌÇÔÑÉÁÄÇÓ
«Íá åðéóêåöèÞ ï Áñ÷éåðßóêïðïò ôáò ÁèÞíáò. Íá ïìéëÞóç. Íá áíáöåñèÞ

ìåôÜ ðáññçóßáò åéò ôçí ãíçóßáí ¸íùóéí ôçí ïðïßáí åðéèõìåß ï ëáüò êáé íá
åêöñÜóç ôïõò öüâïõò ôïõ ëáïý äéÜ ôá óöÜëìáôá êáé ôáò õðï÷ùñÞóåéò ôùí
ðáëáéþí ÊõâåñíÞóåùí. Íá ïìéëÞóç Üíåõ öüâïõ êáé ðñïêáôáëÞøåùò, êáé íá
êáõôçñéÜóç ôáò áðåéëÜò êáé ôá äéäÜãìáôá ðáôñéùôéóìïý.»
ÃËÁÕÊÏÓ ÊËÇÑÉÄÇÓ
«Ç èÝóéò ìïõ åðß ôïõ Êõðñéáêïý Ý÷åé äéáôõðùèåß äçìïóßùò êáé åðáíåé-
ëçììÝíùò. ÔÜóóïìáé õðÝñ ôçò ãíçóßáò Åíþóåùò, óõìöþíùò ðñïò ôï õðü
ôçò ÂïõëÞò åãêñéèÝí ØÞöéóìá ôçò 30Þò Éïõëßïõ 1964, áëëÜ áíôéôßèåìáé åéò
ïéáíäÞðïôå ðáñá÷þñçóéí Êõðñéáêïý åäÜöïõò ðñïò ôçí Ôïõñêßáí, åßôå õðü
33
Í. Êñáíéäéþôçò, Áíï÷ýñùôç Ðïëéôåßá, ô. Á´ óåë. 428.
- 206 -
ìïñöÞí êõñéÜñ÷ïõ âÜóåùò, åßôå õðü ìïñöÞí åêìéóèþóåùò ôïéáýôçò, ùò åðß-

óçò êáé åéò ôçí áíáãíþñéóéí ÷ùñéóôþí åîïõóéþí åéò ôïõò Ôïõñêïêõðñßïõò.
Äéåôýðùóá äå áêüìç ìßáí öïñÜí ôáò áðüøåéò ìïõ åðß ôïõ Êõðñéáêïý ðñï-
âëÞìáôïò, êáé ðñïêáëþ åêåßíïõò ïé ïðïßïé ôÜóóïíôáé õðÝñ ôïõ äéáëüãïõ êáé
ïé ïðïßïé åðéêñßíïõí ôïõò êáôÜ ôïõ äéáëüãïõ åêöñáæïìÝíïõò, üðùò äéáôõðþ-
óïõí ìå ôçí éäßáí óáöÞíåéáí êáé åéëéêñßíåéáí ôáò áðüøåéò ôùí, êáé èÝôù åéò
áõôïýò ôï åñþôçìá åéò ôï ïðïßïí Ý÷ïõí êáèÞêïí íá áðáíôÞóïõí: ÄÝ÷ïíôáé
ðáñá÷þñçóéí Êõðñéáêïý åäÜöïõò ðñïò ôçí Ôïõñêßáí, äÝ÷ïíôáé ôçí åãêáèß-
äñõóéí êõñéÜñ÷ïõ Þ åêìéóèùìÝíçò ÔïõñêéêÞò âÜóåùò åéò ôçí Êýðñïí, äÝ÷ï-
íôáé ôçí áíáãíþñéóéí ÷ùñéóôþí Ôïõñêéêþí ðåñéï÷þí äéïéêïõìÝíùí õðü ôùí
Ôïýñêùí, ðéóôåýïõí üôé äéÜ ôçò ôáêôéêÞò ôïõ äéáëüãïõ åßíáé äõíáôüí íá
ïäçãçèþìåí åéò ëýóéí, ç ïðïßá äåí èá ðåñéÝ÷ç ôá ðñïáíáöåñèÝíôá óôïé÷åßá,
êáé üôé ï äéÜëïãïò äåí èá åêöõëéóèÞ åéò óõæÞôçóéí ùò ðñïò ôï ìÝãåèïò ôçò
âÜóåùò, ôçí ôïðïèåóßáí áõôÞò, ôçí ìïñöÞí ôùí Ôïõñêéêþí êáíôïíßùí êáé
ôçí Ýêôáóßí ôùí;»
ÅÆÅÊÉÁÓ ÐÁÐÁÚÙÁÍÍÏÕ
«Ôçí 30Þí Éïõëßïõ 1964, ç ÂïõëÞ åíÝêñéíå... ïìïöþíùò øÞöéóìá ôï

ïðïßïí äéáêçñýôôåé ôçí ðñïóÞëùóéí ôïõ Óþìáôïò ðñïò ãíçóßáí ¸íùóéí êáé
ôï ïðïßïí Ý÷åé ùò áêïëïýèùò: Ç ÂïõëÞ ôùí Áíôéðñïóþðùí, áêñáäÜíôùò
ðéóôåýïõóá åéò ôáò áñ÷Üò ôçò äçìïêñáôßáò êáé ôçò äéêáéïóýíçò, áé ïðïßáé
ðåñéÝ÷ïíôáé êáé åéò ôïí Êáôáóôáôéêüí ×Üñôçí ôùí ÇíùìÝíùí Åèíþí, äéåñ-
ìçíåýïõóá äå ôï ëáúêüí áßóèçìá, ïìïöþíùò øçößæåé: Ï Êõðñéáêüò ëáüò
äÝïí íá áðïöáóßóç åëåõèÝñùò êáé áäåóìåýôùò äéÜ ôï ìÝëëïí ïëïêëÞñïõ ôçò
ÍÞóïõ äéÜ ôçò åíáóêÞóåùò, åíôüò ôïõ åëá÷ßóôïõ äõíáôïý ÷ñïíéêïý ïñßïõ, ôïõ
äéêáéþìáôïò ôçò ÁõôïäéáèÝóåùò. ÁõôÞ åßíáé ç ïìüöùíïò áðüöáóéò ôçò
30Þò Éïõëßïõ 1964. Çìåßò êáé óÞìåñïí äéáêçñýôôïìåí üôé õðïóôçñßæïìåí
áõôÞí ôçí áðüöáóéí êáé ôï êüììá ìáò äåí ðñüêåéôáé íá ìåôáâÜëç ðïëéôéêÞí.
ÐïëéôéêÞ ôïõ êüììáôïò ìáò åßíáé: ¸íùóéò ìå ôçí ÅëëÜäá ÷ùñßò åäáöéêÜ
êáé äéïéêçôéêÜ áíôáëëÜãìáôá. Ï äéÜëïãïò ôé ìáò Ý÷åé ðñïóöÝñåé; Ôçí áðï-
ìüíùóéí ôçò Êýðñïõ äéåèíþò. Ðïý åõñßóêåôáé óÞìåñïí ôï Êõðñéáêüí; Ðéóù-
äñüìçóå ôï åèíéêüí ìáò æÞôçìá. Ãé áõôü õðïóôçñßæïìåí ðëÞñùò ôáò áðü-
øåéò ôïõ ê. Êëçñßäç, üôé ï äéÜëïãïò åßíáé êáéñüò íá ðáñáìåñéóèÞ. Åßíáé
êáéñüò íá áñ÷ßóùìåí íá áîéïðïéïýìåí ôï øÞöéóìá ôïõ ÏÇÅ. Ìüíïí ôüôå èá
- 207 -
áíïßîùìåí ôïí äñüìïí ðñïò ôçí åèíéêÞí ìáò áðïêáôÜóôáóéí ÷ùñßò ïðïéáäÞ-
ðïôå åäáöéêÜ Þ äéïéêçôéêÜ áíôáëëÜãìáôá.»
ØÇÖÉÓÌÁ ÔÇÓ ÂÏÕËÇÓ ÔÙÍ ÁÍÔÉÐÑÏÓÙÐÙÍ (26/6/1967)
«Ç ÂïõëÞ ôùí Áíôéðñïóþðùí, äéåñìçíåýïõóá ôïõò ðñïáéùíßïõò ðüèïõò

ôïõ Åëëçíéóìïý ôçò Êýðñïõ êáé äéáäçëïýóá ôçí áìåôÜêëçôïí áðüöáóßí ôïõ
äéÜ óýíôïìïí åèíéêÞí áðïêáôÜóôáóéí, äéáêçñýôôåé üôé
á) ÐáñÜ ôáò ïéáóäÞðïôå áíôéîüïõò ðåñéóôÜóåéò äåí èá áíáóôåßëç ôïí íõí
äéåîáãüìåíïí ìåôÜ ôçò ïìïèýìïõ óõìðáñáóôÜóåùò ïëïêëÞñïõ ôïõ Ðáíåëëç-
íßïõ áãþíá ôïõ, ìÝ÷ñéò üôïõ ï áãþí áõôüò åõïäùèÞ äéÜ ôçò, Üíåõ åíäéáìÝóïõ
ôéíüò óôáèìïý, åíþóåùò åíéáßáò êáé ïëïêëÞñïõ ôçò Êýðñïõ ìåôÜ ôçò Ìç-
ôñüò Ðáôñßäïò.
â) Èá óõìâÜëç ìå üëá ôá åéò ôçí äéÜèåóßí ôçò ìÝóá åéò ôçí ðñïáãùãÞí
ôïõ êëßìáôïò øõ÷éêÞò åíüôçôïò ìåôáîý ôïõ Åëëçíéêïý Êõðñéáêïý ëáïý êáé
ôïõ ôçò Ìçôñüò Ðáôñßäïò ùò êáé åéò ôçí óôåíÞí óõíåñãáóßáí ìåôáîý ÅëëÜ-
äïò êáé Êýðñïõ, áðáñáéôÞôïõ ðñïûðïèÝóåùò äéÜ ôçí åõüäùóéí ôïõ Åèíéêïý
ìáò Áãþíïò.»
- 208 -
31
1967-1968: Ç ÊÑÉÓÇ ÔÇÓ ÊÏÖÉÍÏÕ. Ç ÓÕÍÁÍÔÇÓÇ ÔÏÕ ÅÂÑÏÕ.
ÌÁÊÁÑÉÏÓ, ÔÏ «ÅÕÊÔÁÉÏ» ÊÁÉ ÔÏ «ÅÖÉÊÔÏ»
Óôéò 15 Íïåìâñßïõ 1967 ç ÅèíéêÞ ÖñïõñÜ åîáðÝëõóå åðßèåóç åíáíôßïí

ôùí óôñáôçãéêÞò óçìáóßáò õøùìÜôùí Êïößíïõ-Áãßïõ Èåïäþñïõ, ðïõ Ýëåã-
÷áí ïé Ôïýñêïé êáé ðáñåìðüäéæáí ôçí áðñüóêïðôç äéÝëåõóç óôï äñüìï Ëåõ-
êùóßáò-Ëåìåóïý. Ðñéí áðü ôçí åðßèåóç ïé Ôïýñêïé óôáóéáóôÝò Üíïéîáí ðõñ
êáôÜ åëëçíïêõðñéáêÞò áóôõíïìéêÞò ðåñéðüëïõ. Ï Ãñßâáò, áñ÷çãüò ÁÓÄÁÊ,
ðáñüëï ðïõ áñ÷éêÜ åß÷å åêöñÜóåé åíäïéáóìïýò ðïëéôéêÞò öýóçò ãéá ôçí
åðé÷åßñçóç, ôåëéêÜ åíÞñãçóå óå óõíåííüçóç ìå ôçí êõâÝñíçóç Ìáêáñßïõ êáé
ôï åëëçíéêü Ãåíéêü Åðéôåëåßï. Ç åðé÷åßñçóç åêåßíç, ðïõ õðÞñîå áóôñáðéáßá
áëëÜ êáé áéìáôçñÞ, åß÷å óïâáñÝò ðáñåíÝñãåéåò êáé ìåôÝâáëå ñéæéêÜ ôéò éóïñ-
ñïðßåò äõíÜìåùí êáé êáô åðÝêôáóç ôéò åîåëßîåéò óôçí Êýðñï. Ç Ôïõñêßá ôç
÷áñáêôÞñéóå «óôõãåñÞ ðñüêëçóç ôçò ÊõðñéáêÞò ÊõâÝñíçóçò» êáé áðåßëç-
óå ìå «êñßóç, ðïõ èá åðåêôåßíåôáé ðÝñá áðü ôá üñéá ôïõ Íçóéïý...». Ç
÷ïýíôá èïñõâÞèçêå êáé æÞôçóå óõíÜíôçóç ìå ôçí Ôïõñêßá, ç ïðïßá ðñáãìá-
ôïðïéÞèçêå óôçí áíáôïëéêÞ ðëåõñÜ ôïõ ¸âñïõ, óôçí ÊåóÜíç. Åêåß, áðïäåß-
÷èçêå ðåñßôñáíá ç åèíéêÞ ãýìíéá áëëÜ êáé ç åðéêßíäõíç ðïëéôéêÞ áöÝëåéá
áõôþí ðïõ êõâåñíïýóáí ôçí ÅëëÜäá. Ï ðñÝóâçò Âýñùí Èåïäùñáêüðïõëïò,
ðïõ Þôáí ðáñþí, óçìåéþíåé üôé ï ÓðáíôéäÜêçò Üñ÷éóå íá åêëéðáñåß ôïí
Ôïýñêï Ðñùèõðïõñãü êáé íá æçôåß ôç ÷ùñßò áíôáëëÜãìáôá Ýíùóç ôçò
Êýðñïõ ìå ôçí ÅëëÜäá, ìå ôï áöïðëéóôéêü åðé÷åßñçìá üôé... «ç Ôïõñêßá,
åßíáé ìéá ìåãÜëç ÷þñá, ìåãáëýôåñç áðü ôçí Ãáëëßá, ç Êýðñïò åßíáé Ýíá
ôüóï äá íçóÜêé. Äþóôå ìÜò ôï íá çóõ÷Üóïõìå... Ïé Ôïýñêïé Üêïõãáí óôçí
áñ÷Þ ìå Ýêðëçîç, ìå ïñãÞ êáôüðéí, ìå èõìçäßá ôåëéêÜ»34.
34
ÓõíÝíôåõîç ôïõ ¸ëëçíá äéðëùìÜôç óôçí åöçìåñßäá Ç ÊáèçìåñéíÞ ôçò ÁèÞíáò
(2/12/2007). Åðßóçò, åöçì. Åëåõèåñïôõðßá ôçò ÁèÞíáò, Ýíèåôï ÉóôïñéêÜ (19/4/2001).
- 209 -
Ç êñßóç êáé ç ðéèáíüôçôá ðïëÝìïõ ðñïêÜëåóå ìåãÜëç áíçóõ÷ßá óôçí

ÏõÜóéãêôïí, ç ïðïßá áðÝóôåéëå óôçí ðåñéï÷Þ ôïí äéðëùìÜôç ÓÜéñïõò Âáíò
(Cyrus Vance), ï ïðïßïò ðÝôõ÷å ôçí åê ìÝñïõò ôçò ÁèÞíáò áðïäï÷Þ üëùí
ôùí ôïõñêéêþí üñùí. Óôç Ëåõêùóßá, üìùò, óõíÜíôçóå ôçí áíôßóôáóç ôïõ
Ìáêáñßïõ, ï ïðïßïò áðÝññéøå ôïõò ôïõñêéêïýò üñïõò ôùí ïðïßùí ç åöáñìïãÞ
áöïñïýóå ôçí Êýðñï. ¸ôóé, äåí Ýãéíå äåêôüò ï üñïò ãéá äéÜëõóç ôçò ÅèíéêÞò
ÖñïõñÜò ïýôå ï üñïò ãéá äéåýñõíóç ôùí üñùí ôçò UNFICYP, áëëÜ áðïóýñèç-
êå áðü ôï íçóß ç åëëçíéêÞ ìåñáñ÷ßá êáé áðï÷þñçóå ï Ãñßâáò, üñïé ðïõ
áöïñïýóáí ôçí ÅëëÜäá.
Ç óõíÜíôçóç ôïõ ¸âñïõ êáé ç áðï÷þñçóç ôçò åëëçíéêÞò ìåñáñ÷ßáò
äéáìüñöùóáí íÝåò óõíèÞêåò óôï Êõðñéáêü ðñüâëçìá. Ç ÅëëÜäá áðïäåé-
êíõüôáí áäýíáìç íá ðñïáóðßóåé ôçí Êýðñï Ýíáíôé ôçò Ôïõñêßáò êáé óßãïõñá
ç Ýíùóç äåí ìðïñïýóå ðéá íá äéåêäéêçèåß äõíáìéêÜ. Ôï 1968 Ýìðáéíå ìå
áðïìáêñõóìÝíç ôçí ùò ôüôå ðáñáäïóéáêÞ ðïñåßá ôïõ Êõðñéáêïý, ðïõ ùò
üñáìá êáé ôåëéêü óôü÷ï åß÷å ðÜíôá ôçí Ýíùóç.
Ï ÌáêÜñéïò, ðéåóìÝíïò áðü ôçí «îåñïêÝöáëç» ðñáãìáôéêüôçôá, áíá-
ãêÜóôçêå íá áêïëïõèÞóåé ìéá ðéï ñåáëéóôéêÞ ðïëéôéêÞ. Óôéò 12 Éáíïõáñßïõ
ðñïÝâç óå äçëþóåéò, óôéò ïðïßåò ìßëçóå ãéá äéÜóôáóç ìåôáîý «åõêôáßïõ»
(Ýíùóç) êáé «åöéêôïý» (áíåîáñôçóßá) êáé åîÞããåéëå ðñïåäñéêÝò åêëïãÝò.
Óôéò åêëïãÝò, ðïõ äéåîÞ÷èçóáí óôéò 25 Öåâñïõáñßïõ, íßêçóå ôïí åíùôéêü
áíèõðïøÞöéü ôïõ ÔÜêç Åõäüêá ìå ìåãÜëç äéáöïñÜ (95,45%-3,71%). ¼ôáí
ñùôÞèçêå áí ç áðïäïêéìáóßá ôïõ Åõäüêá óçìáßíåé üôé ç Ýíùóç åßíáé ðéá
íåêñÞ, áðÜíôçóå áñíçôéêÜ êáé üôé «óôçí ðïëéôéêÞ ôßðïôå äåí åßíáé íåêñü».
«Ôï Êõðñéáêüí ðñüâëçìá åéóÞëèåí áðü ôéíïò åéò ðïëý êñßóéìïí öÜóéí,
ôçò ïðïßáò Ýíôïíá ÷áñáêôçñéóôéêÜ áðåôÝëåóáí äýï êõñßùò ãåãïíüôá: Ï ðñï
ìçíþí åéò áðïôõ÷ßáí êáôáëÞîáò Åëëáäïôïõñêéêüò åðß ôïõ Êõðñéáêïý äéÜëï-
ãïò êáé ç ðñïóöÜôùò åê Êýðñïõ áðï÷þñçóéò ôùí åî ÅëëÜäïò óôñáôåõìÜ-
ôùí. Äåí íïìßæù åýèåôïí ôïí ÷ñüíïí äéÜ íá äéáôõðþóù ó÷üëéá êáé íá åêöñÜ-
óù êñßóåéò åðß ôùí äýï ôïýôùí ãåãïíüôùí. Èá áíáöåñèþ ìüíïí äé ïëßãùí åéò
ôçí óçìåñéíÞí èÝóéí ôïõ Êõðñéáêïý æçôÞìáôïò êáé ôçí ðïëéôéêÞí ãñáììÞí
ðïñåßáò, ôçí ïðïßáí äåïíôïëïãéêþò õðáãïñåýïõí áé äçìéïõñãçèåßóáé óÞìåñïí
óõíèÞêáé.
Ç áðïôõ÷ßá ôïõ Åëëáäïôïõñêéêïý äéáëüãïõ êáé ç áðüöáóéò ôçò Åëëçíé-
- 210 -
êÞò ÊõâåñíÞóåùò ðåñß áðï÷ùñÞóåùò ôùí áðü ôñéåôßáò êáé ðëÝïí åõñéóêïìÝ-
íùí åí Êýðñù Åëëçíéêþí óôñáôåõìÜôùí åäçìéïýñãçóáí êáôáóôÜóåéò êáé
äåäïìÝíá, Üôéíá õðáãïñåýïõí ñåáëéóôéêÞí áíôéìåôþðéóéí ôïõ Êõðñéáêïý ðñï-
âëÞìáôïò.
ÁíôéëáìâÜíïìáé üôé ï Êõðñéáêüò Åëëçíéóìüò, êáôüðéí ôùí ðñïóöÜôùí
äõóáñÝóôùí åîåëßîåùí, åõñßóêåôáé åéò áôìüóöáéñáí óõã÷ýóåùò êáé áíçóõ÷ß-
áò, õðü ðÜíôùí äå ðñïâÜëëåôáé ôï åñþôçìá ùò ðñïò ôçí ðïñåßáí êáé ôáò
ðñïïðôéêÜò ëýóåùò ôïõ Êõðñéáêïý æçôÞìáôïò. Åðß ôïõ óïâáñïý ôïýôïõ
åñùôÞìáôïò èá äéáôõðþóù ìåñéêÜò óêÝøåéò ìïõ êáé ðñïïðôéêÜò äé åöé-
êôÞí ëýóéí.
Åöüóïí ôï Êõðñéáêüí æÞôçìá åéóÞëèå ðñïóöÜôùò åéò ôçí ðëÝïí êñßóéìïí
öÜóéí ôïõ, êáé áðáéôïýíôáé óïâáñáß ðñùôïâïõëßáé êáé ãåííáßáé áðïöÜóåéò äéÜ
íá åîÝëèç áðü ôï óçìåñéíüí áäéÝîïäïí, åðéæçôïõìÝíçò êáô áíÜãêçí ôçò
ëýóåùò åíôüò ôùí ðëáéóßùí ôïõ åöéêôïý, ôá ïðïßá äåí óõìðßðôïõí ðÜíôïôå
ìå ôá ðëáßóéá ôïõ åõêôáßïõ, äåí äýíáìáé íá óõíå÷ßóù ôáò õðçñåóßáò ìïõ áðü
ôçò èÝóåùò ôïõ ÐñïÝäñïõ Üíåõ áíáíåþóåùò ôçò ëáúêÞò åíôïëÞò. Äåí ëéðï-
ôáêôþ åéò óôéãìÜò êñéóßìïõò ïõäÝ åãêáôáëåßðù ôçí Ýðáëîéí åí þñá áãþíïò.
ÁðåöÜóéóá, üìùò, íá äþóù ôçí åõêáéñßáí åéò ôïí Êõðñéáêüí ëáüí íá åêäþóç
ðåñß åìïý êñßóéí êáé áðüöáóéí ùò ðñïò ôïí ÷åéñéóìüí ôïõ Êõðñéáêïý æçôÞ-
ìáôïò. Ïõäåìßáí Ý÷ù ðñïóùðéêÞí öéëïäïîßáí, ïõä åîõðçñåôþ ðñïóùðéêÜ Þ
êïììáôéêÜ Þ ïéùíäÞðïôå Üëëùí ôá óõìöÝñïíôá. ÐñïóöÝñù áðëþò ôáò õðç-
ñåóßáò ìïõ åéò ôïí ëáüí åéò ìßáí êñßóéìïí ðåñßïäïí, êáé áíáëßóêïìáé êáôáâÜë-
ëùí åîáíôëçôéêþò êáé Üíåõ öåéäïýò üëáò ìïõ ôáò äõíÜìåéò åéò ôçí åîõðçñÝ-
ôçóéí ôïõ ëáïý, Ý÷ùí ùò çèéêÞí éêáíïðïßçóéí ôçí áãÜðçí êáé åìðéóôïóýíçí
ìåôÜ ôçò ïðïßáò áíÝêáèåí ìå ðåñéâÜëëåé. ÅÜí ï ëáüò íïìßæç, üôé áé ðñïò
áõôüí õðçñåóßáé ìïõ åßíáé áíåðáñêåßò, äýíáôáé íá åêëÝîç Üëëïí çãÝôçí.
Ðáñáäßäïìáé ëïéðüí åéò ôçí äé åêëïãþí åôõìçãïñßáí ôïõ Êõðñéáêïý ëáïý.»
- 211 -
32
1968: ÕÐÏÈÅÓÇ ÐÁÍÁÃÏÕËÇ. ÐÁÑÁÉÔÇÓÇ ÃÉÙÑÊÁÔÆÇ
Óôéò 13 Áõãïýóôïõ 1968, óå ìéá áðüôïìç óôñïöÞ ôïõ äñüìïõ Áèçíþí-

Óïõíßïõ, ï ÁëÝêïò Ðáíáãïýëçò Ýóôçóå êáñôÝñé óôïí äéêôÜôïñá Ãåþñãéï
Ðáðáäüðïõëï, ãéá íá ôïí áíáôéíÜîåé ìÝó óôï áõôïêßíçôü ôïõ. ÔïðïèÝôçóå
äõï íÜñêåò, ôéò ïðïßåò ðõñïäüôçóå, áëëÜ ç êáèõóôÝñçóç ìåñéêþí êëáóìÜôùí
ôïõ äåõôåñïëÝðôïõ óôçí ðõñïäüôçóç áðïäåß÷èçêå áñêåôÞ ãéá íá ÷áèåß ï
óôü÷ïò. Ï Ðáðáäüðïõëïò ãëýôùóå, ï Ðáíáãïýëçò óõíåëÞöèç êáé óôç óõ-
íÝ÷åéá ç áíÜêñéóç ïäÞãçóå óå óýíäåóç ôçò áíôéóôáóéáêÞò äñÜóçò ôïõ Ðá-
íáãïýëç ìå ôïí õðïõñãü Åóùôåñéêþí êáé ¢ìõíáò ôçò Êýðñïõ Ðïëýêáñðï
ÃéùñêÜôæç. ÁíáêñéôÞò Þôáí ï ôáãìáôÜñ÷çò Èåüäùñïò ÈåïöéëïãéáííÜêïò,
ôïõ ïðïßïõ ï ÃéùñêÜôæçò æÞôçóå ôçí áíÜêëçóç üôáí õðçñåôïýóå óôçí
Êýðñï, äéüôé êáèýâñéæå ìå áéó÷ñü ôñüðï ôçí êõðñéáêÞ êõâÝñíçóç êáé ôïí
Ðñüåäñï ÌáêÜñéï. Ôï ðüñéóìá ôïõ ÈåïöéëïãéáííÜêïõ äçìïóéïðïéÞèçêå óôéò
19 Ïêôùâñßïõ, ðáñÜ ôï üôé êáôáâëÞèçêáí ðñïóðÜèåéåò áðü ôïí Ãë. Êëç-
ñßäç, åê ìÝñïõò ôïõ Ìáêáñßïõ, ðñïò ôïí Ã. Ðáðáäüðïõëï ãéá áíáâïëÞ ôçò
ÝêäïóÞò ôïõ êáé ãéá íá ìçí ðåñéëçöèåß ó áõôü áíáöïñÜ óôïí ÃéùñêÜôæç. Ôï
ðüñéóìá ðáñÝðåìðå Üìåóá óå åõèýíåò ôïõ Êýðñéïõ õðïõñãïý: «Ç åíåñãüò
áíÜìåéîç ôïõ Ð. ÃéùñêÜôæç óôïí áðïêëåéóôéêü åöïäéáóìü ôçò ÏñãÜíùóçò
ìå óôñáôéùôéêü õëéêü ðáíôüò åßäïõò êáé ç åí ãÝíåé ïéêïíïìéêÞ åíßó÷õóÞ ôçò
ôõã÷Üíåé óêáíäáëþäçò êáé ðñïêáëåß êáôÜðëçîç, äéüôé óðÜíéá, áí ü÷é ïõäÝ-
ðïôå, åìöáíßæåôáé óå ðñüóùðá ðïõ êáôÝ÷ïõí åðßóçìåò èÝóåéò». Ìå ôç
äçìïóßåõóç ôïõ ðïñßóìáôïò ï ÃéùñêÜôæçò áíôÝäñáóå ìå äÞëùóç äéÜøåõóçò:
«ÏõäÝðïôå åöáíôáæüìïõí üôé èá äçìïóéåõüôáí ôÝôïéá áíõðüóôáôç åßäçóç».
Ç êñßóç åêäçëþèçêå áìÝóùò. Ìåôáîý Üëëùí, ç åëëçíéêÞ êõâÝñíçóç áãíü-
çóå åðéäåéêôéêÜ ôïí äéåñ÷üìåíï áðü ôçí ÁèÞíá õðïõñãü Åîùôåñéêþí Óð.
- 212 -
Êõðñéáíïý, åíþ ï ðñÝóâçò ÌåíÝëáïò ÁëåîáíäñÜêçò ðëçñïöïñïýóå ôïí Ìá-

êÜñéï üôé ïé ¸ëëçíåò áîéùìáôéêïß äåí èá áðïäþóïõí ÷áéñåôéóìü êáôÜ ôç
äéÜñêåéá ôçò ðáñÝëáóçò ôçò 28çò Ïêôùâñßïõ, áí óôçí åîÝäñá ôùí åðéóÞìùí
âñßóêåôáé ï Ðïëýêáñðïò ÃéùñêÜôæçò. Áðåßëçóå áêüìç üôé ïé ¸ëëçíåò áîéù-
ìáôéêïß èá áñíçèïýí íá åêôåëÝóïõí äéáôáãÞ ðïõ èá ôïõò äïèåß áðü ôïí Ð.
ÃéùñêÜôæç ùò õðïõñãü ¢ìõíáò. Ï ÌáêÜñéïò êÜëåóå óôï ãñáöåßï ôïõ ôïí
Ãëáýêï Êëçñßäç êáé ôïí Ðïë. ÃéùñêÜôæç, ëÝãïíôÜò ôïõò üôé ç ðßåóç ôçò
ÁèÞíáò ãßíåôáé áóöõêôéêÞ êáé ðñÝðåé íá âñåèåß ôñüðïò åêôüíùóçò. Ùò ìüíç
ëýóç èåùñÞèçêå ç áðïõóßá ôïõ ÃéùñêÜôæç óôï åîùôåñéêü êáôÜ ôïõò åïñôá-
óìïýò. ÊáôÜ ôçí áíá÷þñçóÞ ôïõ ï ÃéùñêÜôæçò áíÝöåñå üôé, ìüëéò äçìïóéï-
ðïéÞèçêå ôï ðüñéóìá, Ýèåóå óôç äéÜèåóç ôïõ ÐñïÝäñïõ Ìáêáñßïõ ôçí ðáñáß-
ôçóÞ ôïõ, ç ïðïßá üìùò äåí Ýãéíå áðïäåêôÞ. Ôïýôï åðéâåâáßùóå áñãüôåñá
êáé ï ßäéïò ï ÌáêÜñéïò. Åí ôù ìåôáîý, áðü ôçí ÁèÞíá ï õðïõñãüò Åîùôå-
ñéêþí ôçò ÷ïýíôáò Ðáíáãéþôçò ÐéðéíÝëçò äéåìÞíõå üôé, áí äåí öýãåé ï
ÃéùñêÜôæçò, èá áðïóýñåé ôïõò ¸ëëçíåò áîéùìáôéêïýò, ï äå óôñáôçãüò
Ìïñþíçò èá áíá÷ùñÞóåé ìüíéìá áðü ôçí Êýðñï «áýñéï ôï ðñùß»! Ï Ãéùñ-
êÜôæçò Ýóðåõóå ìáæß ìå ôïí Ãë. Êëçñßäç óôï Ðñïåäñéêü, üðïõ åðáíÝëáâå
óôïí ÌáêÜñéï ôçí ðñüèåóÞ ôïõ íá ðáñáéôçèåß ÷Üñéí ôïõ åèíéêïý óõìöÝñïíôïò
êáé ôçò äéáôÞñçóçò áñìïíéêþí ó÷Ýóåùí ìåôáîý Áèçíþí êáé Ëåõêùóßáò. Ôçí
1ç Íïåìâñßïõ Ýäùóå óôïí ÌáêÜñéï ôçí åðéóôïëÞ ðáñáßôçóÞò ôïõ.
ÅÐÉÓÔÏËÇ ÐÁÑÁÉÔÇÓÇÓ ÐÏËÕÊÁÑÐÏÕ ÃÉÙÑÊÁÔÆÇ
¼ôáí åäçìïóéåýèç ôï ðüñéóìá ôïõ áíáêñéôïý åí ó÷Ýóåé ìå ôçí ãåíïìÝíçí
áðüðåéñáí êáôÜ ôçò æùÞò ôïõ Ðñùèõðïõñãïý ôçò ÅëëÜäïò ê. Ã. Ðáðáäï-
ðïýëïõ êáé åéò ôïýôï áíåöÝñåôï êáé ôï éäéêüí ìïõ üíïìá, ðñïÝâçí åéò äÞëùóéí
ðåñß ôïõ áíáëçèïýò êáé áíõðïóôÜôïõ ôùí êáô åìïý áíáöåñïìÝíùí åéò ôï
ðüñéóìá êáôçãïñéþí.
Åõèýò ùò ìå åðëçñïöïñÞóáôå ðåñß ôïõ åéò åìÝ áíáöåñïìÝíïõ ìÝñïõò ôïõ
ðïñßóìáôïò, ôï ïðïßïí áíåêïßíùóå åéò õìÜò ï Ðñüåäñïò ôçò ÅëëçíéêÞò Êõ-
âåñíÞóåùò, áðü ôïõ ðáñåëèüíôïò Óåðôåìâñßïõ åæÞôçóá üðùò ìåôáâþ áìÝ-
óùò åéò ÁèÞíáò äéÜ íá áðáíôÞóù åéò üóá áíÝöåñïí äé åìÝ ôéíÝò åê ôùí õðü
áíÜêñéóéí êñáôïõìÝíùí. Äõóôõ÷þò ï ê. Ðñùèõðïõñãüò äåí áðåäÝ÷èç ôçí
ðñüôáóßí ìïõ êáé áðåóôåñÞèçí ïýôù ôïõ âáóéêïý äéêáéþìáôïò ôï ïðïßïí
ðáñÝ÷åôáé êáé åéò ôïí ôåëåõôáßïí Üíèñùðïí, ôïõ íá áðáíôÜ åéò üóá ôïõ
- 213 -
êáôáëïãßæïõí, ðñï ôçò äéáôõðþóåùò ïéïõäÞðïôå ðñáãìáôéêþò áíôéêåéìåíéêïý

ðïñßóìáôïò.
¼ôáí ôåëéêþò åäçìïóéåýèç ôï ðüñéóìá ôïõ áíáêñéôïý, ðáñÜ ôï ãåãïíüò
üôé áé áíáöåñüìåíáé åéò åìÝ êáôçãïñßáé åóôçñßæïíôï ïõ÷ß åðß ãåãïíüôùí, áëëÜ
ìüíïí åðß êáôáèÝóåùí ôéíþí åê ôùí êñáôïõìÝíùí, êáé üôé ôï ðüñéóìá ðåñéåß-
÷å ìç âáóéæüìåíá åðß áðïäåäåéãìÝíùí óôïé÷åßùí óõìðåñÜóìáôá, Üôéíá åí
ðïëëïßò Þôáí ëïãéêþò áíáêüëïõèá, ï äå äéåíåñãÞóáò ôçí áíÜêñéóéí Þôï
ðñüóùðïí ôïõ ïðïßïõ åæÞôçóá ôçí áðïìÜêñõíóéí åê Êýðñïõ, åí ôïýôïéò,
ëüãù ôçò öýóåùò ôïõ èÝìáôïò, Ýèåóá áìÝóùò ôçí ðáñáßôçóßí ìïõ åéò ôçí
äéÜèåóéí ôçò ÕìåôÝñáò Ìáêáñéüôçôïò.
Ôï Õðïõñãéêüí Óõìâïýëéïí äéçñåýíçóå êáé óõíåæÞôçóå äéÜ ìáêñþí ôï üëïí
èÝìá êáé äåí åýñå ëüãïõò äéÜ ôïõò ïðïßïõò èá Ýðñåðå íá ãßíç áðïäåêôÞ ç
ðáñáßôçóßò ìïõ.
Ìáêáñéþôáôå,
Ç åí ôù ðïñßóìáôé ôïõ áíáêñéôïý áíáöåñïìÝíç åéò åìÝ êáôçãïñßá, êáßôïé
áâÜóéìïò, ìå åðëÞãùóå âáèýôáôá. Åðß ôåôñáåôßáí çãùíßóèçí êáôÜ ôïõ
áðïéêéáêïý êáèåóôþôïò, åðß ôçò ðáôñßäïò ìïõ. ÊáôÜ ôï äéÜóôçìá ôïõ
ôåôñáåôïýò åêåßíïõ áãþíïò ôçò ÅÏÊÁ ðïëëÜêéò åêéíäýíåõóá êáé áíôéìåôþ-
ðéóá ôïí èÜíáôïí. ¢ëëïé óõíáãùíéóôáß ìïõ Ý÷áóáí ôçí æùÞí ôùí. Ï Èåüò
çèÝëçóå íá åðéæÞóù êáé íá ßäù ôåñìáôéæïìÝíçí ôçí îÝíçí êáôï÷Þí åðß ôçò
Êýðñïõ. ¼ôáí ç ÕìåôÝñá Ìáêáñéüôçò áíÝëáâå ôïõò ïßáêáò ôçò ÊõðñéáêÞò
ðïëéôåßáò, çèÝëçóå íá ìïõ áíáèÝóç ÕðïõñãéêÜ êáèÞêïíôá. Åðß ìßáí ó÷åäüí
äåêáåôßáí ðñïóöÝñù ôáò õðçñåóßáò ìïõ ùò ìÝëïò ôçò ÊõâåñíÞóåþò óáò.
Ðåñéâáëëüìåíïò õðü ôçò åìðéóôïóýíçò óáò, êáôÝâáëïí, åí ôù ìÝôñù ôùí
äõíáôïôÞôùí ìïõ, ðÜóáí ðñïóðÜèåéáí äéÜ íá áíôáðïêñéèþ åéò ôá êáèÞêïíôá,
ôá ïðïßá ìïõ áíáèÝóáôå êáé ôáò åê ôïõ Õðïõñãéêïý áîéþìáôïò õðï÷ñåþóåéò
ìïõ Ýíáíôé ôïõ Êõðñéáêïý ëáïý. Êáé Ý÷ù ðåñß ôïýôïõ Þñåìïí ôçí óõíåßäçóéí.
Ç ïäýíç ìïõ, üìùò, Ìáêáñéþôáôå, åê ôïõ çèéêïý ôñáýìáôïò ôï ïðïßïí
åäÝ÷èçí åê ôïõ ðïñßóìáôïò ôïõ áíáêñéôïý, åßíáé ðïëý ìåãÜëç, þóôå íá ìçí
äýíáìáé íá óõíå÷ßóù ôá ÕðïõñãéêÜ ìïõ êáèÞêïíôá. Åðß ðëÝïí, ðéóôåýù åí
åéëéêñéíåßá üôé ðáñáéôïýìåíïò äéåõêïëýíù ôçí ÕìåôÝñáí Ìáêáñéüôçôá, åõñé-
óêïìÝíçí åéò äõó÷åñÞ èÝóéí, ôçí ïðïßáí êáëþò ãíùóôáß åéò åìÝ ðáñáóêçíéá-
êáß åíÝñãåéáé åäçìéïýñãçóáí. Èåùñþ ôçí ðáñáßôçóßí ìïõ ùò ìßáí áêüìç
ðñïóöïñÜí ðñïò ôçí ðáôñßäá ìïõ.
- 214 -
ÄéÜ ôçò ðáñïýóçò õðïâÜëëù, Ìáêáñéþôáôå, åê íÝïõ ôçí ðáñáßôçóßí ìïõ.

Êáé åßíáé áýôç áìåôÜêëçôïò.
Åõ÷áñéóôþ ôçí ÕìåôÝñáí Ìáêáñéüôçôá äéÜ ôçí åìðéóôïóýíçí ìåôÜ ôçò
ïðïßáò ìå ðåñéÝâáëëå, äçëþ äå üôé èá óõìðáñßóôáìáé åéò ôï äýóêïëïí Ýñãïí
ôçò Ìáêáñéüôçôüò óáò, êáé üôé äåí èá ðáýóù áðü ïéáóäÞðïôå èÝóåùò
áãùíéæüìåíïò õðÝñ ôçò Êýðñïõ êáé ðñïóöÝñùí åéò áõôÞí ôáò õðçñåóßáò ìïõ.
ÌåôÜ âáèõôÜôïõ óåâáóìïý
ÐÏËÕÊÁÑÐÏÓ ÃÉÙÑÊÁÔÆÇÓ»
ÁÐÏÄÏ×Ç ÁÐÏ ÌÁÊÁÑÉÏ ÔÇÓ ÐÁÑÁÉÔÇÓÇÓ ÃÉÙÑÊÁÔÆÇ
«Ðïëý ëõðïýìáé äéüôé ï Õðïõñãüò Åóùôåñéêþí êáé Áìýíçò ê. Ðïëýêáñ-

ðïò ÃéùñêÜôæçò õðÝâáëå ôçí ðáñáßôçóßí ôïõ, ôçí ïðïßá, äéÜ ôïõò ëüãïõò
ôïõò ïðïßïõò ï ßäéïò áíáöÝñåé åí ôç ðñïò åìÝ åðéóôïëÞ ôïõ, äåí çäõíÜìçí åé
ìç íá áðïäå÷èþ.
Ï ê. ÃéùñêÜôæçò ðñïóÝöåñåí ùò ìÝëïò ôçò ÊõâåñíÞóåùò ðïëëÜò êáé
ðïëõôßìïõò õðçñåóßáò, ôáò ïðïßáò âáèýôáôá åêôéìþ.
ÅéñãÜóèç ìåôÜ æÞëïõ êáé áöïóéþóåùò åéò ôá áíáôåèÝíôá åéò áõôüí Õ-
ðïõñãéêÜ êáèÞêïíôá, ç äå ðáñáßôçóßò ôïõ ìå óôåñåß åíüò ðïëõôßìïõ óõíåñãÜ-
ôïõ.»
- 215 -
33
1970: ÁÐÏÐÅÉÑÁ ÄÏËÏÖÏÍÉÁÓ ÌÁÊÁÑÉÏÕ -
ÄÏËÏÖÏÍÉÁ ÃÉÙÑÊÁÔÆÇ
8 Ìáñôßïõ 1970. Ï ÌáêÜñéïò åôïéìÜæåôáé íá ìåôáâåß ìå åëéêüðôåñï óôï

ìïíáóôÞñé ôçò Ðáíáãßáò ôïõ Ìá÷áéñÜ ãéá ôï ìíçìüóõíï ôïõ Þñùá Ãñçãüñç
Áõîåíôßïõ. Ìüëéò ôï åëéêüðôåñï áðïãåéþíåôáé, äÝ÷åôáé êáôáéãéóìü óöáéñþí
áðü ôçí ôáñÜôóá ôçò Óåâåñåßïõ ÂéâëéïèÞêçò. Ï ðéëüôïò ôïõ åëéêïðôÝñïõ
Æá÷áñßáò ÐáðáäïãéÜííçò ðëçãþíåôáé óïâáñÜ, áëëÜ ìå ðïëëÞ ðñïóðÜèåéá
êáôïñèþíåé íá ðñïóãåéùèåß ó Ýíá Üäåéï ïéêüðåäï. Ç äïëïöïíéêÞ áðüðåéñá
áðÝôõ÷å ùò åê èáýìáôïò. Ãéá åêåßíç ôçí åìðåéñßá ôïõ ï ÌáêÜñéïò èá áöÞóåé
ìéá ðßêñá íá öáíåß ìÝóá áðü ôï ëüãï ôïõ, áëëÜ êáé ìéá óõãêëïíéóôéêÞ
õðïèÞêç ðñïò ôïí êõðñéáêü ëáü.
Ôçí áðüðåéñá äïëïöïíßáò ôïõ Ìáêáñßïõ áêïëïýèçóå ìéá åâäïìÜäá Ýíôï-
íçò êáé åîïíõ÷éóôéêÞò áíáæÞôçóçò ôùí äñáóôþí ôçò áðüðåéñáò. Ïé Ýñåõíåò
Ýäåé÷íáí Üôïìá óõãêåêñéìÝíçò áíôéìáêáñéáêÞò ðáñÜôáîçò íá åíÝ÷ïíôáé, áë-
ëÜ ôáõôü÷ñïíá øçëáöïýóáí êáé áíÜìåéîç ößëùí ôïõ ÃéùñêÜôæç. ÄéáôÜ÷èçêå
Ýñåõíá óôï óðßôé ôïõ üðïõ áíåõñÝèçóáí 2 ðåñßóôñïöá, êáé êáôçãïñÞèçêå
åíþðéïí äéêáóôçñßïõ ôï ïðïßï ôïõ åðÝâáëå ðñüóôéìï 150 ëéñþí. Ï ÃéùñêÜ-
ôæçò æÞôçóå íá óõíáíôçèåß ìå ôïí ÌáêÜñéï, íá ôïõ äþóåé åîçãÞóåéò êáé
ðëçñïöïñßåò, áëëÜ ï ôåëåõôáßïò áñíÞèçêå íá ôïí äå÷èåß. Ôçí ÐáñáóêåõÞ
åðéâéâÜóôçêå óå áåñïðëÜíï ôçò Middle East ãéá íá ìåôáâåß óôç Âçñõôü.
¼ìùò, äõï óôñáôéþôåò, ìÝëç ôùí ÏìÜäùí Áóöáëåßáò Óôñáôïý (ÏÁÓ) ðïõ
åß÷áí óôáëåß óôï áåñïäñüìéï åðß ôïýôù, åßäáí ôïí ÃéùñêÜôæç êáé åéäïðïßçóáí
ôïõò ðñïúóôáìÝíïõò ôïõò, ïé ïðïßïé åíåñãþíôáò áõôüâïõëá Ýäùóáí áìÝóùò
ïäçãßåò íá óôáìáôÞóåé ôï áåñïðëÜíï ôï ïðïßï Þäç ôñï÷ïäñïìïýóå óôï äßáõëï
ãéá íá áðïãåéùèåß. Óôç óõíÝ÷åéá åéäïðïéÞèçêå êáé ï ÌáêÜñéïò ï ïðïßïò
- 216 -
Ýäùóå êé áõôüò ïäçãßåò íá êáôåâåß áðü ôï áåñïðëÜíï ï ÃéùñêÜôæçò êáé íá

ôåèåß óôï stop list. Ï ÃéùñêÜôæçò åß÷å äéáíåßìåé óôéò åöçìåñßäåò ìéá äÞëùóç,
åß÷å äå Ýôïéìï êáé Ýíá ðñïó÷Ýäéï-óçìåßùìá åðéóôïëÞò, ôï ïðïßï óêüðåõå íá
áðïóôåßëåé óôïí ÌáêÜñéï. Äåí ôï áðÝóôåéëå ðïôÝ. Ôï âñÜäõ ôçò 15çò
Ìáñôßïõ, äïëïöïíÞèçêå ìÝóá ó Ýíá ìéêñü áõôïêßíçôï, ó Ýíá ÷ùìáôüäñïìï
óôç Ìéá ÌçëéÜ, ðçãáßíïíôáò íá óõíáíôÞóåé ôïí äéïéêçôÞ ôùí ËÏÊ ÄçìÞ-
ôñéï Ðáðáðïóôüëïõ.
«Óöáßñáé äïëïöïíéêáß åññßöèçóáí óÞìåñïí åíáíôßïí ìïõ. Åõ÷áñéóôþ ôïí

Èåüí äéüôé ïé äïëïöüíïé áðÝôõ÷ïí åéò ôïí óôü÷ïí ôùí. ( ) Áãùíßæïìáé åðß
åéêïóáåôßáí õðÝñ ôçò Êýðñïõ. Çãùíßóèçí êáé áãùíßæïìáé äéÜ ôï åõôõ÷Ýóôå-
ñïí ìÝëëïí ôçò. Êáé äåí èá ðáýóù áãùíéæüìåíïò, Ýóôù êáé áí áðü óöáßñáò
äïëïöüíùí áðåéëåßôáé ç æùÞ ìïõ. ( ) Åê ôçò áãÜðçò ôïõ ëáïý áíôëþ
ðÜóáí äýíáìéí, ôçí ïðïßáí õðÝñ ôïõ ëáïý ðÜíôïôå äéáèÝôù. Êáé õðÝñ ôïõ
ëáïý èá áíáëßóêù Üíåõ öåéäïýò ôïí åáõôüí ìïõ ìÝ÷ñé ôçò ôåëåõôáßáò ìïõ
ðíïÞò. Äåí ãíùñßæù ðïßïí èá åßíáé ôï ôÝëïò ôçò æùÞò ìïõ. Èá Þèåëïí ç
ôåëåõôáßá ìïõ ðíïÞ íá åßíáé áðïôÝëåóìá öõóéêïý áíáëþìáôïò ôïõ åáõôïý
ìïõ åéò ôçí õðçñåóßáí ôïõ ëáïý Þ, Ýóôù, íá áðïèÜíù åéò áãþíá ìá÷üìåíïò
êáôÜ öáíåñþí å÷èñþí ôçò Êýðñïõ. ¼÷é üìùò íá ðÝóù áðü óöáßñáò äïëïöü-
íùí. ( ) ÄéÜ ôïõò áðïðåéñáèÝíôáò ôçí äïëïöïíßáí ìïõ åý÷ïìáé ôçí ðáñÜ
Èåïý óõã÷þñçóéí.»
ÌÁÊÁÑÉÏÓ (ÁÌÌÏ×ÙÓÔÏÓ, 12/3/1970)
«Äåí ãíùñßæù, åÜí èá åðáêïëïõèÞóç êáé Üëëç áðüðåéñá êáôÜ ôçò æùÞò
ìïõ. Áëë åÜí âßáéïò èÜíáôïò ìå áíáñðÜóç åê ôïõ ìÝóïõ ôïõ ëáïý, ìßáí
õðïèÞêçí êáôáëåßðù: Ðáñáìåßíáôå ðéóôïß åéò ôçí éóôïñßáí êáé ôáò åëëçíé-
êÜò ðáñáäüóåéò ìáò. Êáé, ðéóôïß åéò ôïí Èåüí êáé ôçí ÅëëÜäá, óõíå÷ßóáôå
ôïí áãþíá äéÜ ôï êáëýôåñïí ìÝëëïí ôçò Êýðñïõ.»
Ð. ÃÉÙÑÊÁÔÆÇÓ, ÄÇËÙÓÇ ÓÔÏÍ ÔÕÐÏ
«ÐñïóÞ÷èçí ÷èåò ðñï ôïõ Äéêáóôçñßïõ êáé êáôåäéêÜóèçí åðß ôçò éäßáò
ìïõ ðáñáäï÷Þò äéÜ êáôï÷Þí äýï ðåñéóôñüöùí, ôá ïðïßá ìïõ åäþñçóåí ï
Ðñüåäñïò Áñ÷éåðßóêïðïò ÌáêÜñéïò ðñï áñêåôïý ÷ñüíïõ.
- 217 -
ÊáôÝóôçí åõèýò áìÝóùò ìåôÜ ôçí äïëïöïíéêÞ áðüðåéñáí êáôÜ ôçò æùÞò
ôïõ ÌáêáñéùôÜôïõ áíôéêåßìåíïí êáé óôü÷ïò ðïëëáðëþí êáé ðáíôïåéäþí äõ-
óöçìçóôéêþí äéáäüóåùí.
ÅôÝèç åéò êßíçóéí åíáíôßïí ìïõ, ùò äéÜ ìáãåßáò, ïëüêëçñïò âéïìç÷áíßá
êáêïâïýëïõ êáé áíåñìáôßóôïõ øéèýñïõ.
Äåí åßíáé äõíáôüí äéÜ ëüãùí íá åêöñÜóù ôá áéóèÞìáôá ðéêñßáò êáé
èëßøåùò, ôá ïðïßá ìå äéáêáôÝ÷ïõí.
Ãíùñßæù üôé ïé óõêïöÜíôáé äåí ïññùäïýí ðñï ïõäåíüò.
Ïýôå êáé áöÞíïõí ôïõò åáõôïýò ôùí íá ðåéóèïýí åê ôùí ãåãïíüôùí.
Êáé ùò åê ôïýôïõ, åí ôç äéáêáÞ ìïõ åðéèõìßá íá åîõðçñåôÞóù ôïí ôüðïí
êáé ôçí õðüèåóéí, ç ïðïßá åêèýìùò èÝëù íá åîé÷íéáóèÞ, áðåöÜóéóá üðùò
åãêáôáëåßøù ðñïóùñéíþò ôçí ðáôñßäá ìïõ, õðÝñ ôçò Åëåõèåñßáò êáé Åõôõ-
÷ßáò ôçò ïðïßáò åóôñáôåýèçí áðü íåáñÜò çëéêßáò, ìå ôçí åëðßäá üôé ç
áðï÷þñçóßò ìïõ èá õðåâïÞèåé ôïõò áñìïäßïõò åéò ôï íá óôñÝøïõí åðéôÝëïõò
ôçí ðñïóï÷Þí ôùí ðñïò ôçí ïñèÞí êáôåýèõíóéí.
Êáé Þôï èõóßá äé åìÝ íá åîáíáãêáóèþ õðü ôùí ðñáãìÜôùí, ôá ïðïßá
åäçìéïýñãçóå ôï ðáñáóêÞíéïí êáé ç ðïëéôéêÞ åêìåôÜëëåõóéò, íá åãêáôáëåß-
øù, Ýóôù êáé ðñïóùñéíþò, ôçí Êýðñïí.
Åßíáé ãíùóôüí üôé ïýôå áõôÞí ìïõ ôçí áðüöáóéí äåí ìïõ åðÝôñåøáí íá
ðñáãìáôïðïéÞóù äéÜ ðáñáíüìïõ êáé áíôéóõíôáãìáôéêÞò åíåñãåßáò.
Èá ìåßíù áðÝ÷ùí ðÜóçò ðïëéôéêÞò áíáìßîåùò, êáé èá áíáìÝíù êáñôåñé-
êþò ôá ðÜíôá, ðñïåôïéìáóìÝíïò äé ïôéäÞðïôå. Ðéóôåýù üôé ç áëÞèåéá êáé ôï
äßêáéïí èá åðéêñáôÞóïõí.
Êáé äéÜ ôï êáëüí ôçò Êýðñïõ. ÁëëÜ êáé äéÜ ôï êáëüí ôïõ ÌáêáñéùôÜ-
ôïõ.»
ÃÉÙÑÊÁÔÆÇÓ, ÐÑÏÓ×ÅÄÉÏ ÅÐÉÓÔÏËÇÓ ÐÑÏÓ ÌÁÊÁÑÉÏ
«(1) ÁíÜèåóéò õðïõñãåßïõ-Èáõìáóìüò.

(2) ÓõìðáñÜóôáóéò.
(á) Óýãêñïõóéò ìå áñ÷çãüí ôïõ Áãþíïò.
(â) Óýãêñïõóéò ìå óõíáãùíéóôÜò.
(ã) Êßíäõíïò æùÞò ìïõ.
(ä) ÁíÜëçøéò öïñôßïõ ìåãÜëïõ äéÜ ôçí ðñïóôáóßáí óáò. ÐÜíôïôå ìå
áöÞíáôå åêôåèåéìÝíïí.
(3) ÐïëëÜêéò åðéêñÜíèçí.
- 218 -
(4) ÅðéêñÜíèçí áðü ôï üôé ìå áöÞóáôå åêôåèåéìÝíïí åéò ôçí õðüèåóéí

Ðáíáãïýëç. ÅäÝ÷èçí ôï óôßãìá áãïããýóôùò äéÜ íá óáò õðïâïçèÞóù.
(5) ÐñïóðáèÞóáôå íá ìå âÜëåôå íá óõãêñïõóèþ ìåôÜ ôùí ðáñáíüìùí
ïñãáíþóåùí. Äåí åß÷ïí åõèýíçí Þ êáèÞêïí.
(6) Áðïêïñýöùóéò ðéêñßáò Åðßññéøéò åõèõíþí äéÜ ôçí êáôÜðôõóôïí
ðñÜîéí áðïðåßñáò êáôÜ ôçò æùÞò óáò áðü ðñüóùðá ôïõ óôåíïý ðåñéâÜëëï-
íôüò óáò.
(7) Ðüëåìïò ôç ðñïôñïðÞ êáêþí óõìâïýëùí óáò êáô åìïý áö üôïõ
áíåìß÷èçí åéò ôçí ðïëéôéêÞí.
(8) Áðïóýñïìáé ôçò ðïëéôéêÞò äéÜ íá óôñáöåß åðß ôÝëïõò ç ðñïóï÷Þ óáò
ðñïò ôçí ïñèÞí êáôåýèõíóéí ôùí óêåõùñþí êáé èáíáóßìùí ðïëåìßùí óáò.»
- 219 -
34
1971: ÓÕÌÖÙÍÉÁ ËÉÓÁÂÏÍÁÓ. ÃÅÙÑÃÉÏÓ ÐÁÐÁÄÏÐÏÕËÏÓ («ÔÁ
ÐÉÊÑÁ ÌÅÔÑÁ») - ÌÁÊÁÑÉÏÓ
Óôéò 29 ÌáÀïõ 1971, ï åðéêåöáëÞò ôçò óôñáôéùôéêÞò êõâÝñíçóçò ôùí

Áèçíþí Ãåþñãéïò Ðáðáäüðïõëïò ðáñá÷þñçóå ìéá «ðáñÜîåíç», üðùò ÷áñá-
êôçñßóôçêå, óõíÝíôåõîç óôçí ôïõñêéêÞ åöçìåñßäá ÌéëëéÝô, üðïõ áíáöåñüôáí
ðùò ç äéáöùíßá óôçí Êýðñï ïöåéëüôáí óå «øõ÷ïëïãéêÞ êñßóç» êáé üôé «åÜí
ðåéóèïýí üôé çìåßò [ç ÅëëÜäá êáé ç Ôïõñêßá] åßìåèá áðïöáóéóìÝíïé íá
äéáôçñÞóùìåí êáëÜò ó÷Ýóåéò, ôüôå êáé áõôïß, ôá ðáéäéÜ, èá óõíÝëèïõí íá
ðñïóðáèÞóïõí íá óõìöéëéùèïýí... Êáé üôáí ðåéóèïýí, èá åííïÞóïõí üôé äåí
çìðïñïýí íá ìáò ðáñáóýñïõí åéò ñÞîéí... Åãþ ðñïóùðéêþò ðéóôåýù üôé áé
åîåëßîåéò ïäçãïýí ðñïò ìßáí ïìïóðïíäßáí Ôïõñêßáò êáé ÅëëÜäïò. Ôïýôï ßóùò
ðñáãìáôïðïéçèåß ìåôÜ 20 Þ 50 Ýôç. ¼ìùò, èá ðñáãìáôïðïéçèÞ». Ï Ðáðá-
äüðïõëïò êáëïýóå ôçí Ôïõñêßá óå áðåõèåßáò óõíïìéëßåò ãéá ëýóç ôïõ Êõ-
ðñéáêïý êáé ïäçãïýóå ôá ðñÜãìáôá óôç óõíÜíôçóç ôçò Ëéóáâüíáò, ðïõ
ðñáãìáôïðïéÞèçêå óôá ðëáßóéá ôçò åáñéíÞò óõíåäñßáóçò ôïõ Óõìâïõëßïõ ôïõ
ÍÁÔÏ (3-4 Éïõíßïõ 1971). Ôçí ÅëëÜäá åêðñïóùðïýóå ï õöõðïõñãüò Åîù-
ôåñéêþí ×ñ. Îáíèüðïõëïò-ÐáëáìÜò åíþ ôçí Ôïõñêßá ï õðïõñãüò Åîùôåñé-
êþí ÏóìÜí ÏëôóÜõ (Osman Olcay). Óôéò 2 Éïõíßïõ (ôçí ßäéá ìÝñá ðïõ ï
ÌáêÜñéïò Üñ÷éæå óõíïìéëßåò óôç Ìüó÷á), ïé ÐáëáìÜò êáé ÏëôóÜõ óõíá-
íôéïýíôáí óôçí ôïõñêéêÞ ðñåóâåßá ôçò Ëéóáâüíáò êáé êáôÝëçãáí óå óõìöù-
íßá õðü ôç ìïñöÞ consensus ìå ôçí ïðïßá êáèïñéæüôáí êïéíÞ ðïëéôéêÞ ãéá ôç
ëýóç ôïõ Êõðñéáêïý. Ç óõìöùíßá, ðïõ Ýãéíå ÷ùñßò óõíåííüçóç ìå ôçí
êõðñéáêÞ êõâÝñíçóç, äåí áíáêïéíþèçêå ðïôÝ. Ç åëëçíéêÞ êõâÝñíçóç äéÝøåõ-
äå ôçí ýðáñîç ïðïéáóäÞðïôå óõìöùíßáò. Ôï ðåñéå÷üìåíï ôçò óõìöùíßáò äåí
äçìïóéïðïéÞèçêå ðïôÝ åðéóÞìùò. Ùóôüóï, áðïêáëýöèçêå áðü ìåëåôçôÝò êáé
åñåõíçôÝò ôïõ Êõðñéáêïý.
- 220 -
Ç óõìöùíßá ðñïíïïýóå êïéíÞ ðïëéôéêÞ ÅëëÜäáò êáé Ôïõñêßáò ãéá ôç

ñýèìéóç ôïõ Êõðñéáêïý, ôï ïðïßï èåùñÞèçêå èÝìá êáèáñþò åëëçíïôïõñêéêü.
Ïé äõï ÷þñåò äåí èá åðÝôñåðáí ôçí áíÜìåéîç Üëëùí, äçëáäÞ ôùí ÇíùìÝíùí
Åèíþí. Ùò áöåôçñßá ôçò óõìöùíßáò, ç åëëçíéêÞ êõâÝñíçóç áíáãíþñéóå ôçí
åãêõñüôçôá ôùí Óõìöùíéþí Æõñß÷çò-Ëïíäßíïõ êáé ôéò óõíèÞêåò ãéá åîùôå-
ñéêÝò åããõÞóåéò, éäéáßôåñá ôï äéêáßùìá åðÝìâáóçò ôùí åããõçôñéþí äõíÜìåùí.
ÂÜóç ôçò ëýóçò áíáãíùñßóôçêå ç áñ÷Þ ôïõ óõíåôáéñéóìïý êáé ç áíáãíþñéóç
ïõóéáóôéêÞò ôïðéêÞò äéïßêçóçò óôïõò Ôïõñêïêõðñßïõò. Áí ïé Åëëçíïêýðñéïé
äåí áðïäÝ÷ïíôáí ôéò ôïõñêéêÝò áðáéôÞóåéò ãéá ôïðéêÞ äéïßêçóç, ôüôå «ç
ÅëëÜäá êáé ç Ôïõñêßá èá ðñï÷ùñïýóáí óôç äéêÞ ôïõò ëýóç ðïõ èá âáóéæü-
ôáí óôïí ôåñìáôéóìü ôçò êõðñéáêÞò áíåîáñôçóßáò ìå ôç äé÷ïôüìçóç». Óýì-
öùíá ìå ôïí Ëþñåíò Óôåñí (Laurence Stern, The Wrong Horse), áíþôåñïò
Ôïýñêïò äéðëùìÜôçò ðïõ ìåôÝó÷å óôç óõíÜíôçóç ôçò Ëéóáâüíáò äÞëùóå
ðùò «åðéìÝíáìå üôé ïé ¸ëëçíåò Ýðñåðå íá åãêáôáëåßøïõí ôçí øåõäáßóèçóç
ôçò äçìéïõñãßáò åíüò åíéáßïõ êñÜôïõò. Ïé ¸ëëçíåò Ýììåóá õðáéíß÷èçêáí üôé,
áí ôá ðñÜãìáôá ðÞãáéíáí áðü ôï êáêü óôï ÷åéñüôåñï, áíôß íá öôÜóïõìå óôç
äéáêïðÞ ôùí ó÷Ýóåùí ÅëëÜäáò êáé Ôïõñêßáò èá ìðïñïýóáìå íá óõìöùíÞ-
óïõìå óå êÜðïéï åßäïò äéáìïéñáóìïý». Ïé ìõóôéêÝò óõíïìéëßåò óõíå÷ßóôçêáí
óôï Ðáñßóé õðü ôçí êÜëõøç ôùí äéáóêÝøåùí ôïõ ÍÁÔÏ.
¼ôáí ç êõðñéáêÞ êõâÝñíçóç ðÞñå ðëçñïöïñßåò ó÷åôéêÜ ìå ôéò ðñüíïéåò
ôçò óõìöùíßáò, ç åëëçíéêÞ êõâÝñíçóç ôï äéÝøåõäå ìå Ýíôïíï ôñüðï. Áñãüôå-
ñá, ôïí Ïêôþâñç ôïõ 1971, ï ÐáëáìÜò ðáñáäÝ÷èçêå óôïí Êýðñéï õðïõñãü
Åîùôåñéêþí Óðýñï Êõðñéáíïý üôé Þëèå óå óõìöùíßá ìå ôïí ÏëôóÜõ, ãéá ôçí
ïðïßá äåí åíçìÝñùóå ôçí Êýðñï ãéáôß äåóìåýôçêå Ýíáíôé ôïõ Ôïýñêïõ óõíá-
äÝëöïõ ôïõ íá ôçñçèåß ç óýíáøç ôçò óõìöùíßáò ìõóôéêÞ, üðùò êáé ôï
ðåñéå÷üìåíü ôçò, ðïõ, üðùò áðåêÜëõøå, ðñïíïïýóå ôïí áðïêëåéóìü ôçò
Ýíùóçò êáé ôçí åãêáèßäñõóç ïìïóðïíäéáêïý êáèåóôþôïò óôçí Êýðñï.
ÅîÜëëïõ, ï äéåõèõíôÞò ôïõ åëëçíéêïý õðïõñãåßïõ Åîùôåñéêþí ¢ããåëïò
×ùñáöÜò äÞëùíå óôïí ðñåóâåõôÞ ôçò Êýðñïõ óôçí ÁèÞíá Í. Êñáíéäéþôç,
óôéò 22 Éïõëßïõ 1971: «Åßíáé áëçèÝò üôé ï ê. ÏëôóÜõ, êáôÜ ôçí äéÜñêåéá
ôçò óõíáíôÞóåùò áõôïý ìåôÜ ôïõ ê. ÐáëáìÜ åéò Ëéóáâüíá, õðåóôÞñéîåí ôçí
Üðïøéí üôé äåí õðÜñ÷åé åèíüôçò êõðñéáêÞ, áëë üôé õðÜñ÷ïõí ¸ëëçíåò ôçò
Êýðñïõ êáé Ôïýñêïé ôçò Êýðñïõ. ÅðïìÝíùò, óõíåðÝñáíåí ï ê. ÏëôóÜõ, ç
ñýèìéóéò ôïõ æçôÞìáôïò äåí åßíáé èÝìá êõðñéáêüí, áëëÜ èÝìá ôï ïðïßïí
áöïñÜ áðåõèåßáò ôçí Ôïõñêßáí êáé ôçí ÅëëÜäá. Ùò åê ôïýôïõ óõíÝóôçóå ôçí
- 221 -
Ýíáñîéí åëëçíïôïõñêéêïý äéáëüãïõ, ðáñáãêùíéæïìÝíïõ ôïõ áñ÷éåðéóêüðïõ Ìá-

êáñßïõ êáé ôçò êõðñéáêÞò ÊõâåñíÞóåùò».
Ï Ðáðáäüðïõëïò, ìå ôç óõíÝíôåõîÞ ôïõ óôç ÌéëëéÝô êáé ìå ôç óõìöùíßá
ôçò Ëéóáâüíáò, æçôïýóå áðü ôïí ÌáêÜñéï ðåñáéôÝñù ðáñá÷ùñÞóåéò óôïõò
Ôïýñêïõò êáé éäéáßôåñá óôï èÝìá ôçò ôïðéêÞò äéïßêçóçò. Óôéò 9 Éïõíßïõ 1971
åóôÜëç óôïí ÌáêÜñéï óçìåßùìá ôùí Áèçíþí, ôï ïðïßï ôïõ åðéäüèçêå õðü
ôç ìïñöÞ äéáêïßíùóçò óôéò 11 Éïõíßïõ. Ôçí åðßäïóç ôçò äéáêïßíùóçò óõíü-
äåõå óåéñÜ áðåéëçôéêþí ðñïåéäïðïéÞóåùí êáé åêöïâéóìþí ôïõ ÐáëáìÜ ðñïò
ôïí Êýðñéï ðñÝóâç óôçí ÁèÞíá, ðïõ êõñßùò áöïñïýóáí ôï åíäå÷üìåíï íá
óôçñé÷èåß ç Êýðñïò óå óïâéåôéêÞ âïÞèåéá Þ âïÞèåéá áðü ôïõò Áäåóìåýôïõò.
Óôï óçìåßùìá ðåñéÝ÷ïíôáí «ðñïôÜóåéò ðñïò ôçí ÊõðñéáêÞí ÊõâÝñíçóéí,
åðß ôùí óçìåßùí ôùí èéãïìÝíùí åí ôç åðéóôïëÞ ÍôåíêôÜò ôçò 27çò Áðñé-
ëßïõ 1971» êáé âåâáßùò óõãêåêñéìÝíåò åéóçãÞóåéò ãéá ðåñáéôÝñù õðï÷ùñÞ-
óåéò ðïõ èá Ýðñåðå êáôÜ ôç ãíþìç ôùí Áèçíþí íá ðåñéëçöèïýí óôçí
áðÜíôçóç ðïõ åôïßìáæå ç êõðñéáêÞ êõâÝñíçóç óôçí åðéóôïëÞ ôïõ Íôåí-
êôÜò. Óôéò 16 Éïõíßïõ, ï ÌáêÜñéïò áíáêïßíùóå ôçí áðüöáóç ôïõ Õðïõñãéêïý
Óõìâïõëßïõ óôïí ¸ëëçíá ðñÝóâç ÐáíáãéùôÜêï, õðïãñáììßæïíôáò üôé åðéèõ-
ìßá ôïõ Þôáí ðÜíôá íá óõíåñãÜæåôáé óôåíÜ ìå ôçí åëëçíéêÞ êõâÝñíçóç,
áëëÜ, óôçí ðñïêåéìÝíç ðåñßðôùóç, äåí Þôáí äõíáôü íá äå÷èåß åéóçãÞóåéò ðïõ
èåùñïýóå åîáéñåôéêÜ åðéæÞìéåò. ÌåôÜ ôçí áðüññéøç ôùí åëëáäéêþí åéóçãÞ-
óåùí, ç êñßóç óôéò ó÷Ýóåéò Áèçíþí-Ëåõêùóßáò êëéìáêþèçêå. Ï ¢ããåëïò
×ùñáöÜò Ýöèáóå óôçí Êýðñï óôéò 19 Éïõíßïõ êáé åðÝäùóå óôïí ÌáêÜñéï
åðéóôïëÞ ôïõ Ãåùñãßïõ Ðáðáäüðïõëïõ. Óôç óõæÞôçóç ðïõ áêïëïýèçóå ï
ÌáêÜñéïò êáé ðÜëé áðÝññéøå ôéò åéóçãÞóåéò ôïõ åëëçíéêïý õðïõñãåßïõ Åîù-
ôåñéêþí óáí äé÷ïôïìéêÝò. Ï ×ùñáöÜò åðÝóôñåøå óôçí ÁèÞíá Üðñáêôïò. Ï
ÌáêÜñéïò áðÜíôçóå óôçí åðéóôïëÞ ôïõ Ðáðáäüðïõëïõ óôéò 24 Éïõíßïõ.
ÃÅÙÑÃÉÏÓ ÐÁÐÁÄÏÐÏÕËÏÓ
«Ðñùèõðïõñãüò.
Åí ÁèÞíáéò ôç 18ç Éïõíßïõ 1971.
Ìáêáñéþôáôå,
Åíôüò ôùí ôåëåõôáßùí çìåñþí åêõêëïöüñçóáí ôåñáôþäåéò öÞìáé, áé ïðïß-
áé êáôÝðëçîáí ôçí ÅëëçíéêÞí ÊõâÝñíçóéí êáé åìÝ ðñïóùðéêþò. ÅëÝ÷èç
óõãêåêñéìÝíùò, åììÝóùò Þ êáé áìÝóùò, üôé áé ðñïôÜóåéò ôáò ïðïßáò óáò
äéåâéâÜóáìåí ôçí 11çí ôñÝ÷ïíôïò, ðñïôÜóåéò áöéóôÜìåíáé äÞèåí ôçò ãñáììÞò
- 222 -
ôïõ áíåîáñôÞôïõ êõñéÜñ÷ïõ êáé åíéáßïõ êñÜôïõò, åßíáé áðïôÝëåóìá óõìðáéãíß-

áò ìåôáîý Áèçíþí êáé Áãêýñáò, ôçò ôåëåõôáßáò óõãêáôáôåèåßóçò åéò áõôÜò
ðñïêáôáâïëéêþò êáôÜ ôïõò äéáäßäïíôáò ôáò öÞìáò áõôÜò. ÅëÝ÷èç åðßóçò
üôé, åí áãáóôÞ óõìðíïßá ìåôÜ ôçò ÔïõñêéêÞò ÊõâåñíÞóåùò, óõíùìïôïýìåí
êáôÜ ôïõ ðñïóþðïõ Óáò, áðåñãáæüìåíïé ôçí áðïìÜêñõíóßí Óáò áðü ôçí
èÝóéí Óáò.
Ìüíï áéóèÞìáôá áðïãïçôåýóåùò êáé áçäßáò åßíáé äõíáôüí íá ðñïêáëïýí
ôïéáýôáé óðåñìïëïãßáé. Ôáýôá, áíåîáñôÞôùò ôïõ üôé ðñïóùðéêþò åßìáé ðå-
ðåéóìÝíïò üôé ç ïîýíïéá ç ïðïßá Óáò äéáêñßíåé áñêåß äéÜ íá ôïðïèåôçèïýí
áóõæçôçôß áé ôáðåéíáß ôáýôáé êáêïÞèåéáé åêåß ðïõ ôïõò áñìüæåé êáé íá
áíáêëçèïýí ïé óõêïöÜíôáé åéò ôçí äÝïõóáí ôÜîéí.
Áé ðñïôÜóåéò ìáò, Ìáêáñéþôáôå, áðïôåëïýí ðñïúüí åìðåñéóôáôùìÝíçò
ìåëÝôçò êáé ùñßìïõ óêÝøåùò ôçò ÅëëçíéêÞò ÊõâåñíÞóåùò êáé ìüíïí. Åîç-
ôÜóáìåí ôçí ðáñïýóáí êáôÜóôáóéí êáé üëáò ôáò åíäå÷ïìÝíáò ðñïïðôéêÜò.
Êáé êáôåëÞîáìåí áíåíäïéÜóôùò åéò ôï óõìðÝñáóìá üôé á) Ç ýðáñîéò åíüò
åßäïõò óõíôïíéóôïý åßíáé áðáñáßôçôïò äéÜ ôçí ïìáëÞí ëåéôïõñãßáí ôùí Áñ÷þí
ÔïðéêÞò ÄéïéêÞóåùò. â) Ç ðáñïõóßá åíôüò ôïõ Õðïõñãéêïý Óõìâïõëßïõ Ôïõñ-
êïêõðñßïõ Õðïõñãïý áñìïäßïõ äéÜ ôá èÝìáôá ÔïðéêÞò ÄéïéêÞóåùò åí ôù
óõíüëù ôùí, ïõ ìüíïí äåí åîáóèåíåß áëë áíôéèÝôùò õðïãñáììßæåé ôçí åíüôç-
ôá ôïõ ÊñÜôïõò. ã) Ç ìïíáäéêÞ áýôç ðáñá÷þñçóéò äéüôé ïõäåìßá Üëëç
ïõóéáóôéêïý ðåñéå÷ïìÝíïõ æçôåßôáé áðü ÔïõñêïêõðñéáêÞò ðëåõñÜò áíôé-
óôáèìßæåôáé ðëïõóßùò äéÜ ôùí ìÝ÷ñé ôïýäå ðñïôÜóåùí ôïõ ê. ÍôåíêôÜò,
ðñïôÜóåùí éêáíïðïéïõóþí ìåôáîý Üëëùí ôï óýíïëïí ôùí åéò ôá 13 óçìåßá
áéôçìÜôùí Óáò êáé åðéôñåðïõóþí áðñüóêïðôïí ëåéôïõñãßáí ôïõ êñáôéêïý
ìç÷áíéóìïý. ä) Õðü ôáò óõíèÞêáò áõôÜò ìßá óõìöùíßá èá áðÝâáéíå óáöþò
ðñïò ôï óõìöÝñïí ôïõ Åëëçíéêõðñéáêïý ëáïý. å) ¼óïí áöïñÜ ôçí áéôïõìÝíçí
õðü ôùí Ôïõñêïêõðñßùí êáôï÷ýñùóéí ôùí áñìïäéïôÞôùí ÔïðéêÞò ÄéïéêÞóå-
ùò, ç áíÜãêç ôïéáýôçò êáôï÷õñþóåùò åßíáé ïöèáëìïöáíÞò äéÜ ðÜíôá áíôé-
êåéìåíéêüí êñéôÞí.
ÐÝñáí ôùí áíùôÝñù óïâáñþí ðëåïíåêôçìÜôùí ôá ïðïßá åìöáíßæåé ìßá
óõìöùíßá åðß ôùí ðñïôáèåéóþí âÜóåùí, áýôç èá åîçóöÜëéæå á) êáôÜëõóéí
ôïõ óçìåñéíïý äé÷ïôïìéêïý êáèåóôþôïò êáé â) ðñüëçøéí ìéáò Üëëçò âåâáßáò
êñßóåùò, ôçí Ýêôáóéí êáé ôáò äõóìåíåßò óõíåðåßáò ôçò ïðïßáò ïõäåßò äýíáôáé
íá ðñïÀäç.
- 223 -
¹äç, Ìáêáñéþôáôå, åìöáíßæåóèå áðïöáóéóìÝíïò íá áðïññßøçôå ôáò ðñï-

ôÜóåéò ìáò, äéÜ ëüãïõò ïìïëïãþ üôé áäõíáôþ íá áíôéëçöèþ, íá ðñïêáëÝóçôå
äéáêïðÞí ôïõ äéáëüãïõ êáé, áíôß íá åðùöåëçèÞôå ìéáò åíäå÷ïìÝíçò óðáíßáò
åõêáéñßáò, ôåßíåôå íá äçìéïõñãÞóåôå êáôÜóôáóéí äõíáìÝíçí íá ïäçãÞóç ôïí
Åëëçíïêõðñéáêüí ëáüí åéò ðåñéðåôåßáò áðü ôáò ïðïßáò åßíáé äõíáôüí íá
åîÝëèç âáñýôáôá ôñáõìáôéóìÝíïò.
Äåí éó÷õñßæïìáé üôé áé ðñïôÜóåéò ìáò èá åãßíïíôï áóöáëþò äåêôáß áðü
ÔïõñêéêÞò ðëåõñÜò. ÐÜíôùò èá êáèßóôùí ôïí öÜêåëëüí ìáò äéåèíþò áðñü-
óâëçôïí.
Ç ïñèïöñïóýíç ç ïðïßá Óáò ÷áñáêôçñßæåé ìïõ äßäåé ôçí åëðßäá üôé, Ýóôù
êáé ôçí õóôÜôçí þñáí, èá èåëÞóåôå íá áíáèåùñÞóåôå ôáò áðïöÜóåéò Óáò.
ÅÜí óõìâÞ ôï áíôßèåôïí, åÜí åðéìåßíçôå íá äéáóðÜóçôå ôï êïéíüí ìáò ìÝôù-
ðïí, åßìáé õðï÷ñåùìÝíïò íá Óáò åßðù üôé áíáëáìâÜíåôå âáñõôÜôçí åõèýíçí
Ýíáíôé ôïõ Êõðñéáêïý Åëëçíéóìïý, Ýíáíôé ôïõ ¸èíïõò ãåíéêþôåñïí êáé Ýíá-
íôé ôçò Éóôïñßáò. Åéò ìßáí ôïéáýôçí ðåñßðôùóéí, ç ÅëëçíéêÞ ÊõâÝñíçóéò èá
åõñåèÞ åéò ôçí óêëçñÜí áíÜãêçí íá ëÜâç ôá ìÝôñá åêåßíá ôá ïðïßá åðéôÜó-
óåé ôï åèíéêüí óõìöÝñïí êáé ôï êáëþò íïïýìåíïí óõìöÝñïí ôïõ Êõðñéáêïý
Åëëçíéóìïý, ïóïíäÞðïôå ðéêñÜ êáé áí åßíáé ôáýôá.
ÌåôÜ ôïõ ïöåéëïìÝíïõ óåâáóìïý êáé ðÜóçò ôéìÞò
ÃÅÙÑÃÉÏÓ ÐÁÐÁÄÏÐÏÕËÏÓ»
ÌÁÊÁÑÉÏÓ
«Åí Ëåõêùóßá, ôç 24ç Éïõíßïõ 1971

ÁãáðçôÝ ê. Ðñüåäñå,
ÄéáâéâÜæù óõíçììÝíùò ôçí õðü ôïõ Õðïõñãéêïý Óõìâïõëßïõ åãêñéèåßóáí
áðÜíôçóéí ôïõ ê. Ãëáýêïõ Êëçñßäç ðñïò ôçí áðü 27çò Áðñéëßïõ 1971
åðéóôïëÞí ôïõ ê. Ñáïýö ÍôåíêôÜò.
Ôï ýöïò êáé ôï ðåñéå÷üìåíïí ôçò áðáíôçôéêÞò åðéóôïëÞò ôïõ ê. Êëçñßäç
áöÞíïõí áíïéêôÞí ôçí èýñáí, ùò ç óýóôáóéò ôçò ÅëëçíéêÞò ÊõâåñíÞóåùò
êáé ç çìåôÝñá ðñüèåóéò, ðñïò óõíÝ÷éóéí ôùí óõíïìéëéþí. Öñïíþ üôé ç ðñïò
ôïí ê. ÍôåíêôÜò áðÜíôçóéò äåí ðñïóöÝñåé åéò ôïõò Ôïõñêïêõðñßïõò ðñüó÷ç-
ìá ðñïò äéáêïðÞí ôïõ äéáëüãïõ åêôüò, âåâáßùò, åÜí ç äéáêïðÞ ôïõ åßíáé åí
ðÜóç ðåñéðôþóåé ðñïáðïöáóéóìÝíç.
ÊáôÜ ôçí äéáôýðùóéí ôçò áðáíôÞóåùò åß÷ïìåí õð üøéí ôáò äéÜ óçìåéþ-
ìáôïò õðü çìåñïìçíßáí 9 Éïõíßïõ 1971 äéáâéâáóèåßóáò áðüøåéò êáé åéóçãÞ-
- 224 -
óåéò ôçò ÅëëçíéêÞò ÊõâåñíÞóåùò ùò ðñïò ôçí ðñïò åìÝ õðü çìåñïìçíßáí 18
Éïõíßïõ 1971 åðéóôïëÞí ôçò õìåôÝñáò Åîï÷üôçôïò, êïìéóèåßóáí õðü ôïõ
ÐñÝóâåùò ê. ÁããÝëïõ ×ùñáöÜ.
Ëõðïýìáé, äéüôé ëüãù äéáöïñÜò ãíþìçò åðß ùñéóìÝíùí áðüøåùí ôçò Åë-
ëçíéêÞò ÊõâåñíÞóåùò, äåí äéåôõðþèç óõìöþíùò ðñïò áõôÜò ç áðÜíôçóéò
ðñïò ôïí ê. ÍôåíêôÜò.
Ùò ç õìåôÝñá Åîï÷üôçò åíèõìåßôáé, åß÷ïí áñ÷éêþò ôçí ãíþìçí üôé äåí
Ýðñåðå íá äå÷èþìåí êáí óõæÞôçóéí åðß ôïõ åãåñèÝíôïò áðü ÔïõñêéêÞò ðëåõ-
ñÜò èÝìáôïò ÔïðéêÞò ÄéïéêÞóåùò, äéüôé êáé ç áðëÞ áðïäï÷Þ óõæçôÞóåùò èá
åäçìéïýñãåé èÝìá, ôï ïðïßïí ïýôå åê ôùí ðñïíïéþí ôïõ ÓõíôÜãìáôïò ôïõ
1960 ðñïÝêõðôåí. ÅäÝ÷èçìåí, üìùò, ôåëéêþò ôçí óõæÞôçóéí ôç åðéìüíù
óõìâïõëÞ ôçò ÅëëçíéêÞò ÊõâåñíÞóåùò, äéÜ íá åðéäåßîùìåí ðíåýìá êáëÞò
èåëÞóåùò Ýíáíôé ôùí Ôïõñêïêõðñßùí. Êáé óõíåöùíÞèç ìåôÜ ôçò ÅëëçíéêÞò
ÊõâåñíÞóåùò, üôé èá Þôï äõíáôüí áêéíäýíùò íá äïèÞ ÔïðéêÞ Äéïßêçóéò
ðñþôïõ âáèìïý ìå âÜóéí ôï ÷ùñßïí. Áêïëïýèùò åäÝ÷èçìåí, åí ôç åîåëßîåé
ôùí äéáðñáãìáôåýóåùí, ÔïðéêÞí Äéïßêçóéí äåõôÝñïõ âáèìïý ìå âÜóéí ïìÜäá
÷ùñßùí. ÐáñÜ ôáò áñ÷éêÜò áíôéññÞóåéò ìáò åäÝ÷èçìåí åðßóçò üðùò ç ïìÜò
÷ùñßùí Þ ðåñéï÷Þ êáèïñéóèÞ åðß öõëåôéêþí êñéôçñßùí. Ìåô åìöÜóåùò üìùò
åôïíßóèç áðü ÅëëáäéêÞò êáé ÊõðñéáêÞò ðëåõñÜò üôé åí ïõäåìéÜ ðåñéðôþóåé
Ýðñåðå íá ãßíç áðïäåêôÞ ðñüôáóéò ôùí Ôïõñêïêõðñßùí ðåñß Êåíôñéêïý Öï-
ñÝùò åîïõóßáò ÔïðéêÞò ÄéïéêÞóåùò.
Íïìßæù üôé èá áðåôÝëåé óïâáñÜí ìåôáêßíçóéí áðü ôçò èÝóåùò áõôÞò ç
õö çìþí áðïäï÷Þ, ùò ç óýóôáóéò ôçò ÅëëçíéêÞò ÊõâåñíÞóåùò, Ôïýñêïõ
Õðïõñãïý Þ Õöõðïõñãïý Ý÷ïíôïò ôáò áñìïäéüôçôáò åðß èåìÜôùí ÔïðéêÞò
ÄéïéêÞóåùò. Åí ôç ðñÜîåé èá åäå÷üìåèá ôïí Êåíôñéêüí ÖïñÝá åîïõóßáò åí ôù
ðñïóþðù ôïõ Ôïýñêïõ Õðïõñãïý Þ Õöõðïõñãïý.
Åí ôç ðñïò åìÝ åðéóôïëÞ óáò åêöñÜæåôå ôçí Üðïøéí üôé ç ðáñïõóßá åéò ôï
Õðïõñãéêüí Óõìâïýëéïí åíüò Ôïýñêïõ Õðïõñãïý, áñìïäßïõ äéÜ ôá èÝìáôá
ÔïðéêÞò ÄéïéêÞóåùò åí óõíüëù ôùí, ïõ ìüíïí äåí åîáóèåíåß, áëë áíôéèÝôùò
õðïãñáììßæåé ôçí åíüôçôá ôïõ êñÜôïõò. Äéáöùíþ ðñïò ôçí ôïéáýôçí Üðïøéí.
Ï åðß öõëåôéêþí êñéôçñßùí êáèïñéóìüò ðåñéï÷þí ÔïðéêÞò ÄéïéêÞóåùò äéáóðÜ
Þäç åí ôç âÜóåé ôçí åíüôçôá ôïõ êñÜôïõò, ç äå äéÜóðáóéò óõíå÷ßæåôáé ðñïò
ôá Üíù äéÜ ôïõ äéïñéóìïý Ôïýñêïõ Õðïõñãïý ÔïðéêÞò ÄéïéêÞóåùò. Ï Ôïýñêïò
Õðïõñãüò, ëáìâáíïìÝíïõ õð üøéí ôïõ ãåãïíüôïò üôé èá Þóêåé åîïõóßáí êáé
Ýëåã÷ïí åðß Þäç ÷ùñéóôþí Áñ÷þí ðñþôïõ êáé äåõôÝñïõ âáèìïý ÔïðéêÞò
- 225 -
ÄéïéêÞóåùò, èá áðåôÝëåé, ôýðïéò êáé ïõóßá, ôïí Êåíôñéêüí ÖïñÝá ôçò Ôïõñ-
êéêÞò ÔïðéêÞò ÄéïéêÞóåùò. Ôçí õðáãùãÞí, åî Üëëïõ, ôùí èåìÜôùí ÔïðéêÞò
ÄéïéêÞóåùò ôùí ÅëëÞíùí åéò ôïí Ôïýñêïí Õðïõñãüí ÷Üñéí ôçò öáéíïìåíéêÞò
åíüôçôïò ôïõ êñÜôïõò èåùñþ åèíéêþò áðáñÜäåêôïí. Èá çäõíÜìçí íá ïìéëÞ-
óù åêôåíÝóôåñïí åðß ôïõ èÝìáôïò áõôïý, áëëÜ äåí íïìßæù áíáãêáßáí ôçí
åðÝêôáóéí. Åí üøåé ôùí áíùôÝñù ðáñÝëêåé íá áíáöåñèþ åéò ôï Ôïõñêéêüí
áßôçìá ðåñß ÷ùñéóôÞò ÔïõñêéêÞò ÔïðéêÞò Áóôõíïìßáò.
Ç ÅëëçíéêÞ ÊõâÝñíçóéò ðéóôåýåé üôé ìå ìïíáäéêüí áíôÜëëáãìá ôçí êáôÜ
ôéíá ôñüðïí éêáíïðïßçóéí ôùí Ôïõñêïêõðñßùí åðß ôïõ èÝìáôïò ôçò ÔïðéêÞò
ÄéïéêÞóåùò äéáëýïíôáé ïé óÞìåñïí õöéóôÜìåíïé èýëáêïé, ãßíåôáé áðü Ôïõñêï-
êõðñéáêÞò ðëåõñÜò áðïäåêôüí ôï óýíïëïí ó÷åäüí ôùí 13 óçìåßùí ðáëáéþí
ðñïôÜóåþí ìïõ êáé üôé áðïôåëåß ôïýôï óçìáíôéêüí êÝñäïò.
Áëë ïé èýëáêïé äéÜ ôçò áðïäï÷Þò ÔïðéêÞò ÄéïéêÞóåùò, ùò ç ðñïôáèåßóá,
äåí äéáëýïíôáé. ÁíôéèÝôùò, ìïíéìïðïéïýíôáé êáé íïìéìïðïéïýíôáé. Åßíáé áëçèÝò
üôé ãßíïíôáé áðïäåêôÜ ðëåßóôá ôùí 13 óçìåßùí ôùí ðáëáéþí ðñïôÜóåþí
ìïõ, áßôéíåò äéåôõðþèçóáí õðü Üëëáò ôüôå óõíèÞêáò. Ôï áéôïýìåíïí, åí
ðÜóç ðåñéðôþóåé, áíôÜëëáãìá åßíáé ðïëý ìåãÜëïí êáé ç ðáñï÷Þ ôïõ èá
ðáñïõóßáæå ôáò óõìöùíßáò Æõñß÷çò-Ëïíäßíïõ ùò ìç ÷åßñïíá êáôÜóôáóéí,
êáßôïé äåí åðéèõìïýìåí ôçí åéò áõôÜò åðÜíïäïí. ÁíåöÝñèçí éäéáéôÝñùò åéò ôï
èÝìá ôçò ÔïðéêÞò äéïéêÞóåùò äéüôé ôïýôï áðïôåëåß ôï ìåãáëýôåñïí åìðüäéïí
åéò ôçí ðñüïäïí ôùí óõíïìéëéþí. Åðß Üëëùí óçìåßùí äéáöùíßáò ïìéëåß ìåô
åðé÷åéñçìÜôùí ç ðñïò ôïí ê. ÍôåíêôÜò áðÜíôçóéò êáé äåí èåùñþ áíáãêáßáí
åí ôç ðáñïýóç ôçí åéò áõôÜ áíáöïñÜí.
Ç ãñáììÞ, ôçí ïðïßáí áðü êïéíïý å÷áñÜîáìåí ôüóïí ùò ðñïò ôçí óõíôáã-
ìáôéêÞí üóïí êáé ùò ðñïò ôçí äéåèíÞ ðëåõñÜí ôïõ Êõðñéáêïý ðñïâëÞìáôïò
êáé ôïí óõó÷åôéóìüí áìöïôÝñùí, åßíáé ç ðëÝïí åíäåäåéãìÝíç. Ðéóôåýù üôé
ðáñÝêêëéóéò åê ôçò ãñáììÞò ôáýôçò èá ïäçãÞóç åéò ëýóåéò åèíéêþò åðéæç-
ìßïõò.
Åéò ôçí åðéóôïëÞí óáò, êýñéå Ðñüåäñå, áðïêñïýåôå ôáò êõêëïöïñïýóáò
öÞìáò, üôé äÞèåí áé ðñïò çìÜò ðñïôÜóåéò ôçò ÅëëçíéêÞò ÊõâåñíÞóåùò
åãÝíïíôï ðñïêáôáâïëéêþò áðïäåêôáß õðü ôçò Ôïõñêßáò êáé üôé åðßóçò åí
áãáóôÞ óõìðíïßá ìåôÜ ôçò ÔïõñêéêÞò ÊõâåñíÞóåùò ó÷åäéÜæåôáé êáô åìïý
óõíùìïóßá. Åðéèõìþ íá âåâáéþóù üôé ïõäÝðïôå çèÝëçóá íá óõììåñéóèþ ôáò
ôïéáýôáò öÞìáò.
Åí êáôáêëåßäé, êýñéå Ðñüåäñå, áíáöÝñïìáé åéò ôçí ôåëåõôáßáí ðáñÜãñáöïí
- 226 -
ôçò åðéóôïëÞò óáò äéáâéâáæïýóçò üôé, åÜí äåí ãßíïõí áðïäåêôáß áé åéóçãÞóåéò
ôçò ÅëëçíéêÞò ÊõâåñíÞóåùò, èá åõñåèÞ áýôç åéò ôçí óêëçñÜí áíÜãêçí íá
ëÜâç ôá ìÝôñá åêåßíá, ôá ïðïßá åðéôÜóóåé ôï åèíéêüí óõìöÝñïí êáé ôï êáëþò
íïïýìåíïí óõìöÝñïí ôïõ Êõðñéáêïý Åëëçíéóìïý, ïóïíäÞðïôå ðéêñÜ êáé áí
åßíáé ôáýôá.
Ôï ðåñéå÷üìåíïí ôçò ðáñáãñÜöïõ ôáýôçò äçìéïõñãåß ôçí åíôýðùóéí åê-
öñÜóåùò áðåéëÞò, êáßôïé äõóêïëåýïìáé íá äå÷èþ ùò áêñéâÞ ôçí ðñïêýðôïõ-
óáí åñìçíåßáí êáé åíôýðùóéí. ÅÜí üìùò ç åí ëüãù ðáñÜãñáöïò óõíéóôÜ,
ðñÜãìáôé, áðåéëÞí, ëõðïýìáé íá åßðù üôé äçìéïõñãåßôáé áíåðßôñåðôïò êáôÜ-
óôáóéò, ôçí ïðïßáí ùò åíôïëïäü÷ïò ôïõ Êõðñéáêïý Åëëçíéóìïý äåí äýíáìáé
íá áãíïÞóù. Èá Þôï, êáôÜ óõíÝðåéáí, åõêôáßïí üðùò õðÜñîïõí áé äÝïõóáé
äéåõêñéíÞóåéò, ßíá äõíçèþìåí íá óõíå÷ßóùìåí ôçí áñìïíéêÞí óõíåñãáóßáí åð
áãáèþ ôçò êïéíÞò ÅèíéêÞò õðïèÝóåùò.
Ìåô åãêáñäßùí åõ÷þí,
Ï Êýðñïõ ÌÁÊÁÑÉÏÓ»
- 227 -
35
1971: ÔÏ ÅÈÍÉÊÏ ÊÅÍÔÑÏ.
×Ñ. ÎÁÍÈÏÐÏÕËÏÓ-ÐÁËÁÌÁÓ - ÌÁÊÁÑÉÏÓ
Ôçí Üíïéîç ôïõ 1971 óõíÝñ÷åôáé ç ÕðïõñãéêÞ Óýíïäïò ôïõ ÍÁÔÏ óôç
Ëéóáâüíá, üðïõ óå áðåõèåßáò óõíïìéëßåò ôùí õðïõñãþí Åîùôåñéêþí ÅëëÜäáò
êáé Ôïõñêßáò ëÞöèçêáí áðïöÜóåéò êáèïñéóôéêÝò ãéá ôçí Êýðñï. Ôïí Éïýíéï
ôïõ ßäéïõ ÷ñüíïõ ïé ðéÝóåéò ôçò ÁèÞíáò ãéá êëåßóéìï ôïõ Êõðñéáêïý åíôåßíï-
íôáé êáé ãßíïíôáé áðñïêÜëõðôá áðåéëçôéêÝò. Ìå åðéóôïëÞ ôïõ Ã. Ðáðáäü-
ðïõëïõ ðñïò ôïí ÌáêÜñéï, ï åðéêåöáëÞò ôçò ÷ïýíôáò áíáöÝñåôáé óôá «ðé-
êñÜ ìÝôñá» ôá ïðïßá «ç ÅëëçíéêÞ ÊõâÝñíçóéò èá åõñåèÞ åéò ôçí áíÜãêçí
íá ëÜâç» åöüóïí äåí ãßíåé áðïäåêôÞ ç õðüäåéîç ôùí Áèçíþí óôïí ÌáêÜñéï
íá äå÷èåß «Ôïõñêïêýðñéï õðïõñãü Þ õöõðïõñãü, áñìüäéï ãéá æçôÞìáôá ôïðé-
êÞò áõôïäéïéêÞóåùò... ãéá íá ìçí íáõáãÞóïõí ïé äéáðñáãìáôåýóåéò». Ç
Üñíçóç ôïõ áðïäÝêôç ôçò åðéóôïëÞò íá óõììïñöùèåß ðñïò ôáò õðïäåßîåéò
óçìáôïäüôçóå ôçí êñßóç. ¸íá ìÞíá áñãüôåñá, óôéò 20 Éïõëßïõ, ðáñáäßäåôáé
óçìåßùìá ôïõ ¸ëëçíá õöõðïõñãïý Åîùôåñéêþí ×ñ. Îáíèüðïõëïõ-ÐáëáìÜ
ðñïò ôïí ÐñÝóâç ôçò Êýðñïõ, üðïõ áíáâéþíåé ôï èÝìá ôïõ ðñïâáäßóìáôïò
ôïõ åèíéêïý êÝíôñïõ. Ôç èåùñßá ôïõ åèíéêïý êÝíôñïõ áðÝññéøå áìÝóùò ï
ÌáêÜñéïò ìå åðéóôïëÞ ôïõ êáô åõèåßáí óôïí Ðáðáäüðïõëï, ìå ôçí õðüäåéîç
êáé Ýãêñéóç ôïõ ïðïßïõ óõíôÜ÷èçêå ôï õðïõñãéêü óçìåßùìá.
Íá óçìåéùèåß üôé ç èåùñßá ôïõ åèíéêïý êÝíôñïõ êáé ôïõ ðñïâáäßóìáôïò
ôùí Áèçíþí Ýíáíôé ôçò Ëåõêùóßáò îåêßíçóå, Þðéá áñ÷éêÜ, åðß êõâåñíÞóåùò
Ã. ÐáðáíäñÝïõ óôçí åðéóôïëÞ ôïõ ðñïò ôïí ÌáêÜñéï (25/2/1964), üðïõ ï
¸ëëçíáò Ðñùèõðïõñãüò äéáôýðùíå ôç èÝóç üôé ç äéáìüñöùóç ðïëéôéêÞò êáé
ôáêôéêÞò óôï Êõðñéáêü Ýðñåðå íá âáóßæåôáé óôçí ýðáñîç «åðçõîçìÝíçò
- 228 -
åõèýíçò ôùí Áèçíþí ùò êÝíôñïõ ôïõ åëëçíéóìïý». Ç èåùñßá ôïõ «åèíéêïý

êÝíôñïõ» êáé ôïõ ðñïâáäßóìáôïò ôùí Áèçíþí Ýíáíôé ôçò Ëåõêùóßáò áðÝâç
ìïéñáßá óôçí ðåñßïäï ôçò ÷ïýíôáò.
×Ñ. ÎÁÍÈÏÐÏÕËÏÓ-ÐÁËÁÌÁÓ
«Åí ÁèÞíáéò ôç 20Þ Éïõëßïõ 1971

Åìðéóôåõôéêüí Óçìåßùìá
Áé ó÷Ýóåéò Áèçíþí-Ëåõêùóßáò áðåôÝëåóáí åî áñ÷Þò ôï ðëÝïí åõáßóèçôïí
óçìåßïí ôçò åèíéêÞò ìáò õðïèÝóåùò. Ç Ýëëåéøéò óõíåííïÞóåùò êáé óõíôïíé-
óìïý åðÝöåñå ìÝ÷ñé ôïýäå áíõðïëïãßóôïõò åèíéêÜò æçìßáò. Åßíáé âáñý ôï åî
áõôïý åèíéêüí ðáèçôéêüí åê ðñùôïâïõëéþí êáé áäïêÞôùí êõðñéáêþí åíåñ-
ãåéþí. Åíßïôå êáé áðü ðëåõñÜò Áèçíþí åãÝíïíôï ÷åéñéóìïß ìç áðïëýôùò
åíçñìïíéóìÝíïé.
Åßíáé ßóùò ç õóôÜôç óôéãìÞ íá áíôéìåôùðéóèÞ ôï üëïí èÝìá åéò ôáò
ãåíéêÜò ãñáììÜò ôïõ, åéò ôñüðïí þóôå íá ãíùñßæïõí åê ôùí ðñïôÝñùí ïé
åêÜóôïôå õðåýèõíïé, ôüóïí åí ÁèÞíáéò üóïí êáé åí Ëåõêùóßá, ðïßá åßíáé ôá
üñéá åíôüò ôùí ïðïßùí çìðïñïýí áõôïß íá êéíçèïýí. Ôá üñéá áõôÜ èá ðñÝðåé
íá äéáãñáöïýí êïéíÞ óõìöùíßá.
ÕðïâÜëëïìåí ôáò êÜôùèé óêÝøåéò, áé ïðïßáé áðü ôçò åíôáýèá óêïðéÜò
êñßíïíôáé ïñèáß. Èá Þôï ÷ñÞóéìïí üðùò õðïâëçèïýí åéò ôïí Áñ÷éåðßóêïðïí
ÌáêÜñéïí ðñïò êñßóéí, åêôßìçóéí êáé äéáôýðùóéí ôùí éäéêþí ôïõ ó÷ïëßùí Þ
åíäå÷ïìÝíùò êáé éäéêþí ôïõ ðñïôÜóåùí Þ óêÝøåùí. Åßíáé ÷ñÞóéìïí íá óõæç-
ôÞóùìåí, áëë åßíáé åèíéêþò åðéôáêôéêüí íá óõìöùíÞóùìåí.
1. Ï êõðñéáêüò åëëçíéóìüò áðïôåëåß ôìÞìá áíáðüóðáóôïí ôïõ Åëëçíéêïý
¸èíïõò.
2. Ç ÊõðñéáêÞ Ðïëéôåßá, éäñõèåßóá äéÜ ôùí óõìöùíéþí åßíáé äéåèíþò
áíåîÜñôçôïò. Äåí åßíáé üìùò ï êõðñéáêüò åëëçíéóìüò áíåîÜñôçôïò Ýíáíôé ôçò
ÅëëÜäïò. Ôïí óõíäÝåé ðñÝðåé íá ôïí óõíäÝç ïñãáíéêÞ ìå ôï åèíéêüí
óýíïëïí åíüôçò.
3. ÊÝíôñïí ôïõ Êõðñéáêïý Åëëçíéóìïý åßíáé ç Ëåõêùóßá. ÊÝíôñïí ôïõ
¸èíïõò åßíáé áé ÁèÞíáé.
4. Äé üëá ôá èÝìáôá ãåíéêùôÝñïõ åèíéêïý ðåñéå÷ïìÝíïõ ç Ëåõêùóßá Ý÷åé
÷ñÝïò íá óõíåííïÞôáé ìå ôáò ÁèÞíáò. Ç Ëåõêùóßá áðü éäéêÞò ôçò óêïðéÜò,
åêöñÜæåé ôï êáôÜ ôçí åêôßìçóßí ôçò óõìöÝñïí ôïõ Êõðñéáêïý Åëëçíéóìïý.
- 229 -
Áé ÁèÞíáé ðñïóäéïñßæïõí ôï ãåíéêþôåñïí óõìöÝñïí ôïõ ¸èíïõò, åéò ï åíôÜó-

óåôáé êáé ôï óõìöÝñïí ôïõ êõðñéáêïý Åëëçíéóìïý.
5. Åéò ôçí åêôßìçóéí ôïõ ãåíéêùôÝñïõ åèíéêïý óõìöÝñïíôïò äåí õðïêáèé-
óôÜ äåí çìðïñåß íá õðïêáèéóôÜ ç Ëåõêùóßá ôáò ÁèÞíáò. Áé ÁèÞíáé,
ùò åèíéêüí êÝíôñïí, óõíèÝôïõí êáé åí ôÝëåé äéáãñÜöïõí ôçí áêïëïõèçôÝáí
ðïñåßáí ðïëéôéêÞò êáé ôáêôéêÞò.
6. Åéò ðÜóáí ðåñßðôùóéí, åìðßðôïõóáí åéò ôçí áíùôÝñù ðáñÜãñáöïí, ç
êõðñéáêÞ ãñáììÞ äÝïí íá åíôÜóóåôáé åéò ôçí åèíéêÞí ãñáììÞí êáé íá ðñï-
óáñìüæåôáé ôåëéêþò ðñïò áõôÞí.
7. Åéò ðåñßðôùóéí äéáöùíßáò, ëýóéí äåí áðïôåëåß ç äéÜóðáóéò ôçò åèíéêÞò
åíüôçôïò, áëë ç êáôÜëõóéò ôçò äéáöùíßáò äéÜ ôçò éåñáñ÷Þóåùò ôùí åêáôÝ-
ñùèåí áðüøåùí êáé ôïõ ðñïâáäßóìáôïò ôïõ ãåíéêþôåñïõ åèíéêïý óõìöÝñï-
íôïò. Ï êõðñéáêüò åëëçíéóìüò, åêëÝãùí êáô áðïêëåéóôéêÞí áñìïäéüôçôá
ôçí çãåóßáí ôïõ, ðáñÝ÷åé áõôïìÜôùò êáé ôçí åíôïëÞí, üðùò ç çãåóßá áõôÞ
óõíåííïÞôáé êáé óõíåñãÜæåôáé áñìïíéêþò ìå ôáò ÁèÞíáò.
8. Åêôüò âåâáßùò åÜí ï êõðñéáêüò åëëçíéóìüò áðïöáóßóç íá áðïóðáóèÞ,
êáè ï Ý÷åé äéêáßùìá, áðü ôïí åèíéêüí êïñìüí. Åéò ôçí ðåñßðôùóéí áõôÞí,
ðÝñáí ôçò éóôïñéêÞò åõèýíçò Ýíáíôé ôïõ Åëëçíéóìïý, äéÜ ôçí ÅëëÜäá ðáñá-
ìÝíïõí áé õöéóôÜìåíáé ó÷åôéêáß äéåèíåßò óõìâáôéêáß äåóìåýóåéò êáé ç áíôéìå-
ôþðéóéò ôùí åî áõôþí äéåèíþí õðï÷ñåþóåùí.»
ÌÁÊÁÑÉÏÓ
«Åí Ëåõêùóßá, ôç 4ç Áõãïýóôïõ 1971.

ÁãáðçôÝ ê. Ðñüåäñå,
ÁíáöÝñïìáé åéò ôï õðü çìåñïìçíßáí 20 Éïõëßïõ 1971 åìðéóôåõôéêüí óçìåß-
ùìá, ôï ïðïßïí ï åðß ôùí Åîùôåñéêþí Õöõðïõñãüò ôçò ÅëëÜäïò ê. ×ñ.
Îáíèüðïõëïò-ÐáëáìÜò åðÝäùêå ðñïò ôïí çìÝôåñïí åí ÁèÞíáéò ÐñÝóâõí ê.
Í. Êñáíéäéþôçí. Áíôßãñáöïí ôïõ óçìåéþìáôïò, åí ôù ïðïßù äéáôõðïýíôáé
ùñéóìÝíáé óêÝøåéò ùò ðñïò ôáò ó÷Ýóåéò êáé ôá ðëáßóéá ôçò óõíåñãáóßáò
ÅëëÜäïò êáé Êýðñïõ, åðéóõíÜðôåôáé ôç ðáñïýóç. Ôï êåßìåíïí ôïõ óçìåéþ-
ìáôïò, ùò äéçõêñßíéóå ðñïò ôïí ê. Êñáíéäéþôçí ï ê. ÐáëáìÜò, óõíåôÜ÷èç ôç
åãêñßóåé ôçò õìåôÝñáò Åîï÷üôçôïò. Ùò åê ôïýôïõ êáé ëüãù ôçò óðïõäáéüôç-
ôïò ôùí èéãïìÝíùí èåìÜôùí ðñïÝêñéíá üðùò ôáò åð áõôþí ðáñáôçñÞóåéò
êáé áðüøåéò ìïõ áðåõèýíù ðñïóùðéêþò ðñïò õìÜò.
- 230 -
Èá åðåèýìïõí íá áðïöýãù áíáäñïìÞí åéò ôï ðáñåëèüí, åéò óöÜëìáôá êáé

åéò åõèýíáò. Äåí äýíáìáé, üìùò, íá áðïäå÷èþ ôïí åí ôù óçìåéþìáôé êáôç-
ãïñçìáôéêþò ðñïâáëëüìåíïí éó÷õñéóìüí ðåñß åèíéêïý ðáèçôéêïý åê ðñùôï-
âïõëéþí êáé áäïêÞôùí êõðñéáêþí åíåñãåéþí. Äåí ãíùñßæù åéò ðïßáò ðñùôï-
âïõëßáò êáé åèíéêþò åðéæçìßïõò åíåñãåßáò áíáöÝñåôáé ï ôïéïýôïò éó÷õñéóìüò.
ÕðÞñîå ðÜíôïôå äé åìÝ êáíþí ç ìåôÜ ôçò åêÜóôïôå ÅëëçíéêÞò ÊõâåñíÞóå-
ùò óõíåííüçóéò åðß ôïõ ÷åéñéóìïý ôçò åèíéêÞò õðïèÝóåùò ôçò Êýðñïõ. Åßò
ôéíáò ìÜëéóôá ðåñéðôþóåéò çêïëïýèçóá, ðáñÜ ôïõò óïâáñïýò åíäïéáóìïýò
ìïõ, óõìâïõëÜò åî Áèçíþí êáé õðïäåßîåéò, áßôéíåò áðåäåß÷èçóáí åóöáëìÝíáé.
Äåí èá áíáöåñèþ åéò ðåñéðôþóåéò, êáôÜ ôáò ïðïßáò Åëëçíéêáß ÊõâåñíÞóåéò
ðñïÝâçóáí, Üíåõ ïõäåìéÜò óõíåííïÞóåùò êáé åí ðëÞñåé áãíïßá ôçò ÊõðñéáêÞò
çãåóßáò, åéò åðéæçìßïõò êáôÜ ôçí ãíþìçí ìïõ åíåñãåßáò êáé ÷åéñéóìïýò ôïõ
Êõðñéáêïý èÝìáôïò. Áíáìü÷ëåõóéò ôïõ ðáñåëèüíôïò êáôÜ ôçí ëåðôÞí êáé
êñßóéìïí öÜóéí ôïõ Êõðñéáêïý èá åäçìéïýñãåé êëßìá ïõ÷ß åðéâïçèçôéêüí ôçò
êïéíÞò ðñïóðÜèåéáò ðñïò åðïéêïäïìçôéêÞí áíôéìåôþðéóéí ôïõ åèíéêïý ôïýôïõ
èÝìáôïò. Èá ðåñéïñéóèþ, êáôÜ óõíÝðåéáí, åéò ôçí ìåôÜ óáöçíåßáò äéáôýðùóéí
ôùí áðüøåþí ìïõ åðß ôùí åí ôù ðñïìíçóèÝíôé óçìåéþìáôé äéáëáìâáíïìÝíùí.
1. ÓåéñÜ åêôéèåìÝíùí åí ôù óçìåéþìáôé óêÝøåùí, êñéíïìÝíùí áðü ôçò
óêïðéÜò ôùí Áèçíþí ùò ïñèþí, áðïëÞãïõí åéò ôï óõìðÝñáóìá üôé ç Åëëç-
íéêÞ ÊõâÝñíçóéò, åêðñïóùðïýóá êáé ðñïóäéïñßæïõóá ôá ãåíéêþôåñá óõìöÝñï-
íôá ôïõ Åèíïõò, óõíèÝôåé êáé åí ôÝëåé äéáãñÜöåé ôçí áêïëïõèçôÝáí åðß ôïõ
Êõðñéáêïý æçôÞìáôïò ðïñåßáí ðïëéôéêÞò êáé ôáêôéêÞò, ðñïò ôçí ïðïßáí, ùò
åí ôù óçìåéþìáôé áíáöÝñåôáé, äÝïí íá ðñïóáñìüæç ôçí ðïëéôéêÞí ôçò, Ýóôù
äéáöùíïýóá, ç ÊõðñéáêÞ çãåóßá. Äåí èá óõìöùíÞóù ìå ôï ôåëéêüí óõìðÝ-
ñáóìá ôùí ùò Üíù óêÝøåùí, üôé äçëáäÞ ç åðß ôïõ Êõðñéáêïý ðïëéôéêÞ
ãñáììÞ ôçò ÊõðñéáêÞò çãåóßáò, åéò ðåñßðôùóéí äéáöùíßáò ðñïò ôçí Åëëç-
íéêÞí ÊõâÝñíçóéí, ðñÝðåé êáô áíÜãêçí íá óõììïñöïýôáé ðñïò ôáò õð áõôÞò
õðïäåßîåéò êáé íá ðñïóáñìüæç áíáëüãùò ôçí ðïëéôéêÞí ôçò. Íïìßæù üôé åí
ôù óçìåéþìáôé áðëïðïéïýíôáé Þ ìÜëëïí ðáñáãíùñßæïíôáé áé éäéÜæïõóáé óõí-
èÞêáé êáé ïé ðáñÜãïíôåò, ïßôéíåò óõíèÝôïõí ôï Êõðñéáêüí ðñüâëçìá êáé ôçí
óõíáöÞ ðñïò ôïýôï ðñáãìáôéêüôçôá.
2. Ï Êõðñéáêüò Åëëçíéóìüò åßíáé êáé áéóèÜíåôáé ôìÞìá ôïõ ¸èíïõò. Ôïí
óõíäÝåé ïñãáíéêÞ ìå ôï åèíéêüí óýíïëïí åíüôçò, ùò ïñèþò äéáôõðïýôáé åéò ôï
óçìåßùìá, Ýóôù êáé áí ç Êýðñïò áíáãíùñßæåôáé äéåèíþò ùò áíåîÜñôçôïò
ðïëéôåßá. ÊÝíôñïí ôïõ ¸èíïõò åßíáé áé ÁèÞíáé ùò ðñùôåýïõóá ôçò ÅëëÜäïò
- 231 -
êáé åí ôç åííïßá üôé ç ÅëëçíéêÞ ÊõâÝñíçóéò Ý÷åé ôïí ðñþôïí êáé êýñéïí
ëüãïí åéò ôïí ðñïóäéïñéóìüí ôùí ãåíéêùôÝñùí óõìöåñüíôùí ôïõ ¸èíïõò.
Óõìöùíþ åðßóçò üôé ç Ëåõêùóßá, Þôïé ç ÊõðñéáêÞ çãåóßá, åêöñÜæåé ôï
êáôÜ ôçí åêôßìçóßí ôçò óõìöÝñïí ôïõ Êõðñéáêïý Åëëçíéóìïý, áëëÜ äåí
äýíáôáé íá õðïêáèéóôÜ ôáò ÁèÞíáò, Þôïé ôçí ÅëëçíéêÞí ÊõâÝñíçóéí, åéò ôçí
åêôßìçóéí ôïõ ãåíéêùôÝñïõ óõìöÝñïíôïò ôïõ ¸èíïõò, åíôüò ôïõ ïðïßïõ å-
íôÜóóåôáé êáé ôï óõìöÝñïí ôïõ Êõðñéáêïý Åëëçíéóìïý.
3. Ç ÊõðñéáêÞ çãåóßá Ý÷åé åðéôáêôéêüí êáèÞêïí êáé õðï÷ñÝùóéí íá
óõíåííïÞôáé êáé íá óõíåñãÜæçôáé ìåôÜ ôçò ÅëëçíéêÞò ÊõâåñíÞóåùò ùò ðñïò
ôïí ÷åéñéóìüí ôïõ Êõðñéáêïý ðñïâëÞìáôïò. ÁëëÜ ðñïêýðôåé ôï åñþôçìá ùò
ðñïò ôçí èÝóéí êáé ôçí óôÜóéí ôçò ÊõðñéáêÞò çãåóßáò åéò çí ðåñßðôùóéí
Ý÷åé áýôç äéÜöïñïí ôçò ÅëëçíéêÞò ÊõâåñíÞóåùò ãíþìçí åðß ôçò áêïëïõèç-
ôÝáò åðß ôïõ Êõðñéáêïý ðïñåßáò Þ åðß ùñéóìÝíùí óçìåßùí ôïõ ðñïâëÞìáôïò.
ÊáôÜ ôçí Üðïøéí ôçò ÅëëçíéêÞò ÊõâåñíÞóåùò ðñÝðåé íá ðñïóáñìïóèÞ êáé
ôáõôéóèÞ áíáëüãùò ôùí åî Áèçíþí õðïäåßîåùí ç ãñáììÞ ôçò ÊõðñéáêÞò
çãåóßáò. Äåí áðïäÝ÷ïìáé ôçí ôïéáýôçí Üðïøéí, åö üóïí Üëëùóôå åðáíåéëçì-
ìÝíùò åôïíßóèç õðü ôçò ÅëëçíéêÞò ÊõâåñíÞóåùò üôé áäõíáôåß íá áíáëÜâç
ôçí óôñáôéùôéêÞí õðåñÜóðéóéí ôçò Êýðñïõ. Ï Êõðñéáêüò Åëëçíéóìüò ðñÝ-
ðåé íá äéáôçñÞóç ôçí ôåëåõôáßáí ëÝîéí åéò ü,ôé áöïñÜ ôçí åðéâßùóéí êáé ôï
åèíéêüí ôïõ ìÝëëïí. ÄéáðéóôïõìÝíçò äéáöùíßáò ìåôáîý Áèçíþí êáé Ëåõêùóß-
áò, åÜí ç äéáöùíßá äåí áñèÞ äéÜ óõæçôÞóåùò êáé áíôáëëáãÞò ãíùìþí êáé
äåí êáôáóôÞ äõíáôÞ ç ôáõôüôçò áðüøåùí, áíáëáìâÜíïíôáé êå÷ùñéóìÝíùò
åõèýíáé åêáôÝñùèåí. Äåí åðéèõìïýìåí åð ïõäåíß ëüãù íá åìðëÝîùìåí ôçí
ÅëëÜäá åéò ðïëåìéêÜò ðåñéðåôåßáò ÷Üñéí ôçò Êýðñïõ. Ôïéáýôç åìðëïêÞ, ùò
åðßóçò åðáíåéëçììÝíùò åôïíßóèç áðü ÅëëáäéêÞò ðëåõñÜò, åßíáé áíôßèåôïò
ðñïò ôá ãåíéêþôåñá åèíéêÜ óõìöÝñïíôá. Ùò ìåßæïí, åðéèõìïýìåí ôçí óõìðá-
ñÜóôáóéí ôçò ÅëëÜäïò. Ùò Ýëáôôïí, æçôïýìåí üðùò ç ÅëëÜò ìç óõìâÜëç
åéò ôçí äçìéïõñãßáí øåõäáéóèÞóåùò åí Ôïõñêßá, üôé åßíáé ðïôÝ äõíáôüí íá
óõíåñãÞóïõí áé ÁèÞíáé åéò ôçí åðéâïëÞí ëýóåùò ôïõ Êõðñéáêïý ðñïâëÞìáôïò
áðáñáäÝêôïõ äéÜ ôïí Êõðñéáêüí Åëëçíéóìüí.
4. Ðïëý áôõ÷Þò åßíáé ç åí ôç ïãäüù ðáñáãñÜöù ôïõ äéáâéâáóèÝíôïò
óçìåéþìáôïò ðáñáôÞñçóéò ðåñß åíäå÷ïìÝíïõ áðïóðÜóåùò ôïõ Êõðñéáêïý
Åëëçíéóìïý áðü ôïí åèíéêüí êïñìüí. Ï Åëëçíéóìüò ôçò Êýðñïõ ïõäÝðïôå èá
áðïóðáóèÞ ôïõ åèíéêïý êïñìïý, Ýóôù êáé áí ç êáè ïí ôñüðïí õðüìíçóéò åí
ôù óçìåéþìáôé ôùí Óõìöùíéþí Æõñß÷çò-Ëïíäßíïõ êáé ôùí åî áõôþí óõìâá-
- 232 -
ôéêþí äåóìåýóåùí êáé äéåèíþí õðï÷ñåþóåùí ôçò ÅëëÜäïò ùèÞ ðñïò ôïéáý-
ôçí êáôåýèõíóéí. ÈÝëù íá åñìçíåýóù ôçí õðü ôçò ÅëëçíéêÞò ÊõâåñíÞóåùò
åðßêëçóéí ôùí ìç åðéêõñùèåéóþí õðü ôïõ Åëëçíéêïý Êõðñéáêïý ëáïý Óõì-
öùíéþí Æõñß÷çò-Ëïíäßíïõ ùò äéáôýðùóéí êáé Ýêöñáóéí, ïýôùò åéðåßí, ìéáò åðß
ðëÝïí äõó÷åñåßáò ôçò ÅëëÜäïò íá ðñïóôáôåýóç ôçí Êýðñïí ùò åèíéêüí
Ýäáöïò. Äõóêïëåýïìáé Þ ìÜëëïí áñíïýìáé íá õðïèÝóù üôé ç ÅëëçíéêÞ Êõ-
âÝñíçóéò äéÜ ôçò ðáñáãñÜöïõ ôáýôçò ðåéñÜôáé êáè ïéïíäÞðïôå ôñüðïí íá
èåìåëéþóç ôáò ìåôÜ ôïõ Êõðñéáêïý Åëëçíéóìïý ó÷Ýóåéò ôçò ÅëëÜäïò åéò
âÜóéí Üëëçò ðëçí åêåßíçò ôïõ åèíéêïý áéóèÞìáôïò.
ÅîÝèåóá, êýñéå Ðñüåäñå, åí ðÜóç åéëéêñéíåßá ôáò óêÝøåéò êáé áðüøåéò ìïõ
åðß ôùí äéáëáìâáíïìÝíùí åéò ôï äéáâéâáóèÝí õðü ôïõ Õöõðïõñãïý Åîùôåñé-
êþí ôçò ÅëëÜäïò óçìåßùìá. Ðïëý ëõðïýìáé äéüôé áðü ôéíïò áíåöýç äéáöïñÜ
áðüøåùí åðß ôïõ Êõðñéáêïý ìåôáîý ôçò ÅëëçíéêÞò êáé ôçò ÊõðñéáêÞò
ÊõâåñíÞóåùò. Èá åðåèýìïõí ìåè õìþí óõíÜíôçóéí, åÜí íïìßæçôå ÷ñÞóéìïí
ôçí ôïéáýôçí óõíÜíôçóéí, ßíá áíôáëëÜîùìåí êáé ðñïóùðéêþò ðåñáéôÝñù áðü-
øåéò.
ÌåôÜ èåñìþí åõ÷þí
Ï Êýðñïõ ÌáêÜñéïò.»
- 233 -
36
1971: Å.Ï.Ê.Á Â´. ÃÅÙÑÃÉÏÓ ÃÑÉÂÁÓ-ÄÉÃÅÍÇÓ
Ôïí ÓåðôÝìâñéï ôïõ 1971, ï óôñáôçãüò Ãñßâáò åðáíÞëèå óôçí Êýðñï,

áöïý äéÝöõãå áðü ôçí åðéôÞñçóç óôçí ïðïßá ôïí õðÝâáëå ç ÷ïýíôá ôùí
Áèçíþí, ãéá íá óõíå÷ßóåé ôïí áãþíá ãéá ôçí Ýíùóç. Ç äéáöõãÞ óõíÝðåóå ìå
ôçí áðüññéøç åê ìÝñïõò ôïõ Ìáêáñßïõ ôùí åéóçãÞóåùí ôïõ Ðáðáäüðïõëïõ.
¹ôáí öáßíåôáé áðü ôá «ðéêñÜ ìÝôñá» ðïõ Ýðáéñíå ç ÷ïýíôá åíáíôßïí ôïõ
Ìáêáñßïõ. Ç ðñþôç ðñïêÞñõîÞ ôïõ Ãñßâá Ýãéíå ìå öõëëÜäéá ôá ïðïßá
åóôÜëçóáí ôá÷õäñïìéêþò óå óõëëüãïõò, óùìáôåßá, ïñãáíþóåéò êáé Üôïìá.
Áðåõèýíèçêå éäéáßôåñá óôç íåïëáßá.
«ÅËËÇÍÉÊÅ ËÁÅ ÔÇÓ ÊÕÐÑÏÕ,

ÊÕÐÑÉÁÊÁ ÍÅÉÁÔÁ!
Éäïý êáé ðÜëéí åãþ ìåôáîý õìþí, åéò ôçí ðáôñéêÞí ãçí. Êáôüðéí ðåíôá-
åôïýò áíáãêáóôéêÞò åîïñßáò, åî áéôßáò ôùí êáéñïóêüðùí êáé ðñïäïôþí ôùí
åèíéêþí ôçò éäåùäþí, åðéóôñÝöù åéò ôï ðÜôñéïí Ýäáöïò äéÜ íá óþóù ôçí
Ðáôñßäá ìïõ áðü ôçí êáôáóôñïöÞí åéò ôçí ïðïßáí ôçí ùäÞãçóáí ïé áíßêáíïé
íá öÝñïõí ôï üíïìá ¸ëëçí, Ýôé äå ðåñéóóüôåñïí íá ôéôëïöïñïýíôáé ùò çãÝôáé
ôïõ ðïëõðáèïýò Êõðñéáêïý Åëëçíéóìïý.
Ôï 1955 çíáãêÜóèçìåí íá ëÜâùìåí ôá üðëá äéÜ ôçí áðåëåõèÝñùóéí ôçò
Ðáôñßäïò êáé èá áðåëåõèåñïýôï, åÜí ïé ôüôå ëéðüøõ÷ïé ðïëéôéêïß çãÝôáé äåí
Ýóðåõäïí íá óõíèçêïëïãÞóïõí ìå Ýíáí çôôçìÝíïí, åéò ôï ðåäßïí ôùí ìá÷þí,
áíôßðáëïí. ÁëëÜ ôþñá áé óõíèÞêáé ìåôåâëÞèçóáí õðÝñ çìþí. ÐáñÜ ôï
ðëåõñüí ìáò ßóôáôáé ç ÌçôÝñá Ðáôñßò, Þôéò ôçí öïñÜí áõôÞí äåí èá ìáò
åãêáôáëåßøç. Áðü ôçí óôéãìÞí áõôÞí ç õðüèåóéò ôçò áðåëåõèåñþóåùò ôïõ
- 234 -
Êõðñéáêïý Åëëçíéóìïý ðåñéÞëèåí åéò áíèñþðïõò ìå øõ÷éêüí óèÝíïò êáé

óôéâáñÜò ÷åßñáò, áé ïðïßáé äåí ôñÝìïõí ðñï ôùí å÷èñþí, ïýôå èùðåýïõí
åðáìöïôåñßæïíôáò ößëïõò, ïýôå åêëéðáñïýí âïÞèåéáí õðü ôùí êáñáäïêïýíôùí
íá êáôáóðáñÜîïõí ôçí Ðáôñßäá ìáò êáé åêáôïíôÜêéò ÷åéñïôÝñùí ôõñÜííùí
åê ôùí ñùóéêþí óôåððþí. ÅóÞìáíåí ç þñá äéÜ ôçí ðñáãìáôïðïßçóéí ôùí
áéùíßùí åèíéêþí ðüèùí ôïõ Êõðñéáêïý Åëëçíéóìïý íá åíùèÞ ìå ôçí ÌçôÝ-
ñá Ðáôñßäá. Åìåßò, ïé ïðïßïé áðü ôïõò ðñþôïõò âãÞêáìå óôçí ðáëáßóôñá
ôïõ áãþíïò, äåí ðñüêåéôáé íá ôïí åãêáôáëåßøùìåí, äéüôé Ý÷ïìåí ðëÞñç
óõíåßäçóéí êáé óõíáßóèçóéí ôùí õðï÷ñåþóåþí ìáò ðñïò ôï ¸èíïò, áëëÜ êáé
ôùí äõíáôïôÞôùí ìáò. Äåí èá åðéôñÝøùìåí íá êáôáðïíôéóèïýí åèíéêïß ðüèïé
áéþíùí, ïýôå íá ÷áèïýí ôüóáé èõóßáé êáé ôüóïí áßìá, ïýôå ìïéñïëáôñéêþò èá
ðåñéìÝíùìåí ôïõò îÝíïõò íá êáèïñßóïõí ôçí ôý÷çí ìáò. Ôçí ôý÷çí ôïõ
Åëëçíéóìïý êáèüñéóáí ôá üðëá ôùí ôÝêíùí ôïõ. Ç åëåõèåñßá ôïõ óêëÜâïõ
êáôÜ ôçí ñÞóéí ôïõ åèíïìÜñôõñïò ÑÞãá Öåñáßïõ áðïêôÜôáé ìüíïí ìå
ôï óðáèß ôïõ óêëÜâïõ. Êáíåßò äåí äßäåé ïéêåéïèåëþò êÜôé ôï ïðïßïí ï Üëëïò
äåí áðáéôåß. ¼ôáí ïé äéá÷åéñéæüìåíïé ôï Êõðñéáêüí æçôïýí ôï åöéêôüí êáé
êáôáöåýãïõí åéò áíôåèíéêÜò ìåôÜ ôïõ å÷èñïý óõíáëëáãÜò, ðþò èÝëïìåí ï
áíôßðáëïò íá ìáò äþóç ôçí ¸íùóéí;
ÁËÊÉÌÁ ÊÕÐÑÉÁÊÁ ÍÅÉÁÔÁ, ðñïò åóÜò áðåõèýíïìáé ôçí êñßóéìïí
áõôÞí äéÜ ôïí Êõðñéáêüí Åëëçíéóìüí óôéãìÞí. ÐåñéöñïíÞóáôå ôïõò ëéðüøõ-
÷ïõò êáé áíßêáíïõò çãÝôáò ôïõ Êõðñéáêïý Åëëçíéóìïý, ïé ïðïßïé ôñÝìïõí
ðñï ìéáò âáñâÜñïõ ìåéïíüôçôïò, ìåôáâëçèåßóçò åéò êñÜôïò åí êñÜôåé. Äþóôå
ôï ÐÁÑÏÍ åéò ôï óçìåñéíüí åèíéêüí ðñïóêëçôÞñéïí, óõíäÝïíôåò ôï çñùéêüí
ðáñåëèüí ìå åêåßíï ôï ïðïßï åðéôÜóóåé ôï êáèÞêïí óÞìåñïí. Óáò êáëþ íá
óõíå÷ßóùìåí ôïí áãþíá ôùí Áõîåíôßïõ, ÌÜôóç, ÄñÜêïõ, Ðáñßäç, Êõðñéá-
íïý, ôçò äåêÜäïò ôùí áðáã÷ïíéóèÝíôùí êáé ôùí Üëëùí ìáñôýñùí ôçò Êõ-
ðñéáêÞò Åðïðïéßáò. Åìåßò, ç ðáëáéÜ öñïõñÜ ôùí áãþíùí ôïõ ¸èíïõò, ïé
ïðïßïé ôçí ÅëëÜäá ôçò Ìåëïýíáò ôçí öÝñáìåí óôçí Ìáêåäïíßáí, ÈñÜêçí,
¹ðåéñïí, åäïîÜóáìåí ôá åëëçíéêÜ üðëá åéò ðïëëÜ ðåäßá ìá÷þí êáé ìå ôï
áßìá ôçò åêôßóèç ôï ïéêïäüìçìá ôçò óçìåñéíÞò ÅëëÜäïò, èá åßìåèá ïé
ÏÄÇÃÏÉ óáò êáé ìáæß óáò èá öÝñùìåí ôçí ÅëëÜäá êáé åéò ôçí Ìåãáëüíç-
óïí. Êáé äåí èá åðéôñÝøùìåí ðïôÝ, ïýôå ç ÅëëÜò íá ôáðåéíùèÞ, ïýôå êáé ç
Êýðñïò íá áðïêïðÞ áðü ôïí åèíéêüí êïñìüí.
¸íäïîïé áãùíéóôáß ôçò ÅÏÊÁ, åãåñèÞôå! ¹ëèåí ç óôéãìÞ íá ïëïêëçñþ-
óùìåí ôï Ýñãïí ôçò åèíéêÞò Åðïðïéßáò ôïõ 1955. ÅóôÝ õðåñÞöáíïé üôé ç
- 235 -
Ðáôñßò óÜò êáëåß åê íÝïõ åéò ôïí áãþíá. ÔåèÞôå åðéêåöáëÞò ôùí íÝùí
áãùíéóôþí! ÖáíÞôå áíôÜîéïé óõíå÷éóôáß ôùí åèíéêþí ôçò ðáñáäüóåùí!
ÅëëçíéêÝ ëáÝ ôçò Êýðñïõ,
ÅðáíÞëèïí åéò ôçí Ðáôñßäá ìïõ ïõ÷ß äéÜ äüîáí êáé äÜöíáò. ¹ëèïí íá
ðñáãìáôïðïéÞóù ôïõò áéùíßïõò ðüèïõò ìáò ôçí ¸íùóéí ìåôÜ ôçò Ìçôñüò
ÅëëÜäïò. Áêëüíçôïò êáé áðôüçôïò ôßèåìáé åéò ôáò åðÜëîåéò ôïõ áãþíïò êáé
ìáæß ìå ôïõò ôéìßïõò ¸ëëçíáò íá ðáñáäþóùìåí ôïõò íåêñïèÜðôáò ôçò
Åíþóåùò åéò ôçí êñßóéí ôïõ Åëëçíéóìïý êáé ôçò áäåêÜóôïõ éóôïñßáò.
ÆÇÔÙ Ç ÅÍÙÓÉÓ!
ÆÇÔÙ ÔÏ ÅËËÇÍÉÊÏÍ ÅÈÍÏÓ!
Óôñáôçãüò Ãåþñãéïò Ãñßâáò-ÄéãåíÞò»
- 236 -
37
1972-1973: ÅÊÊËÇÓÉÁÓÔÉÊÇ ÊÑÉÓÇ. ÏÉ ÔÑÅÉÓ ÌÇÔÑÏÐÏËÉÔÅÓ
(«ÊÁÈÁÉÑÅÓÇ») - ÁÈÇÍÙÍ ÉÅÑÙÍÕÌÏÓ - ÌÁÊÁÑÉÏÓ (ÌÅÉÆÙÍ
ÓÕÍÏÄÏÓ)
Ìå ôçí áðüññéøç ôùí åéóçãÞóåùí ôïõ Ðáðáäüðïõëïõ, Üñ÷éóå ç óõóôç-

ìáôéêÞ õðïíüìåõóç ôïõ Ìáêáñßïõ, ðïõ ðÞñå äéÜöïñåò ìïñöÝò: êÜèïäïò ôïõ
Ãñßâá óôçí Êýðñï êáé ßäñõóç ôçò ÅÏÊÁ Â´, ôå÷íçôÞ êñßóç áðü ôçí
åéóáãùãÞ ôóå÷ïóëïâáêéêþí üðëùí, ôï ìáôáéùèÝí ðñáîéêüðçìá ôïõ Öå-
âñïõáñßïõ 1972 êáé ôï êßíçìá ôùí 3 ìçôñïðïëéôþí.
Óôéò 11 Öåâñïõáñßïõ 1972, ï ÐáíáãéùôÜêïò åðÝäùóå (ìå áöïñìÞ ôá
üðëá áðü ôçí Ôóå÷ïóëïâáêßá) äåýôåñç äéáêïßíùóç óôïí ÌáêÜñéï, üðïõ
æçôåßôï üðùò «ï åéóá÷èåßò ïðëéóìüò ôåèåß Üíåõ áíáâïëÞò õðü ôïí Ýëåã÷ïí
êáé ôçí öýëáîéí ôçò ÅéñçíåõôéêÞò ÄõíÜìåùò ôùí ÇíùìÝíùí Åèíþí». Ï
ÌáêÜñéïò ãñÜöåé óôçí áðÜíôçóÞ ôïõ óôç äéáêïßíùóç: «Ðëçí ôçò ãñáðôÞò
äéáêïéíþóåùò ï ê. ÐáíáãéùôÜêïò ìïý äéåâßâáóå êáé ðñïöïñéêüí ìÞíõìá ôçò
åëëçíéêÞò êõâåñíÞóåùò, ôï ïðïßïí, äéáôõðùìÝíïí åðß ôåìá÷ßïõ ÷Üñôïõ, ìïõ
áíÝãíùóåí. ÅÜí êáëþò áíôåëÞöèçí åîåöñÜæåôï ç Üðïøéò üôé, ó÷çìáôéæïìÝ-
íçò êõâåñíÞóåùò åèíéêÞò åíüôçôïò êáé ìåôå÷üíôùí ôùí ïðáäþí ôïõ óôñáôç-
ãïý Ãñßâá, ðéèáíþò ï óôñáôçãüò íá Ýöåõãåí åê Êýðñïõ. (...) Åðåîçãþí åéò
ôïõò óõíïìéëçôÜò ôïõ ï ê. ÐáíáãéùôÜêïò ôï ðñïöïñéêüí ìÞíõìá åßðåí üôé
áðåôÝëåé åðéèõìßáí ôçò åëëçíéêÞò êõâåñíÞóåùò ç áðï÷þñçóéò åê ôïõ ðïëé-
ôéêïý ðñïóêçíßïõ ôüóïí åìïý üóïí êáé ôïõ óôñáôçãïý Ãñßâá. (...) Äåí èá
ðáñáëåßøù íá åßðù üôé êáé åéò ÁèÞíáò åëÝ÷èç åéò îÝíïõò äéðëùìÜôáò üôé,
õðÜñ÷ïíôïò ôïõ Ìáêáñßïõ, äåí ëýåôáé ôï Êõðñéáêüí ðñüâëçìá. (...) Óçìåéþ
ìüíïí üôé ôá ðåñß áðï÷ùñÞóåþò ìïõ ëå÷èÝíôá õðü ôïõ ê. ÐáíáãéùôÜêïõ
åíÝðíåõóáí ðéèáíþò êáé ôïõò ôñåéò ìçôñïðïëßôáò äéÜ íá æçôÞóïõí ôçí ðá-
- 237 -
ñáßôçóßí ìïõ åê ôïõ ðñïåäñéêïý áîéþìáôïò ùò áóõìâéâÜóôïõ ðñïò ôçí éåñá-

ôéêÞí ìïõ éäéüôçôá». ¼ôé ç êßíçóç ôùí 3 ìçôñïðïëéôþí åêðïñåýåôï áðü ôçí
ÁèÞíá ôï åðéâåâáéþíåé êáé ï ÐáíáãéùôÜêïò: «ÅíèáññõíèÝíôåò áðü ôçí
åõíïúêÞ óôÜóç ôùí Áèçíþí, ôçí áíáöïñÜ ðïõ ãßíåôáé óôç Äéáêïßíùóç ôçò
11çò Öåâñïõáñßïõ ãéá ôçí åêêëçóéáóôéêÞ çãåóßá áëëÜ êáé ôï ðñïöïñéêü
ìïõ ìÞíõìá ðñïò ôïí ÌáêÜñéï, ó÷çìÜôéóáí ôçí ðåðïßèçóéí üôé åß÷åí ðëÝïí
äçìéïõñãçèåß ôï êáôÜëëçëï êëßìá ãéá íá ðñïùèÞóïõí ôï ðáëéü ôïõò ó÷Ýäéï».
Ï Óðýñïò Ðáðáãåùñãßïõ áíáöÝñåé ðùò «ç áéöíßäéá êßíçóßò ôùí äåí Þôï
áõèýðáñêôïò. Åíåèáññýíèçóáí õðü ôçò åí Ëåõêùóßá äéðëùìáôéêÞò åêðñï-
óùðÞóåùò ôçò ÅëëÜäïò íá ÷ùñÞóïõí áðïöáóéóôéêþò åéò ôï äéÜâçìÜ ôùí».
Óôç «äéÜ äåëåáóìïý ðáãßäåõóéí ôïõ Ìáêáñßïõ» (áíáöïñÜ ìíçìïíßïõ ôïõ
ÐáíáãéùôÜêïõ) ìåôåß÷å êáé ï äéïñéóìÝíïò áðü ôç ÷ïýíôá Éåñþíõìïò ôùí
Áèçíþí. Ôï êßíçìá ôùí 3 ìçôñïðïëéôþí óõãêëüíéóå ôïí ÌáêÜñéï, ðïõ
èåùñïýóå ôïí åáõôü ôïõ ðñþôá áñ÷éåðßóêïðï êáé ýóôåñá Ðñüåäñï. Áñ÷éêÜ
óêÝöôçêå óïâáñÜ íá ðáñáéôçèåß ãéá íá áðïöåõ÷èåß óÜëïò óôçí Åêêëçóßá.
Áñãüôåñá ìåôáðåßóôçêå, üôáí ïé ðñïèÝóåéò Ýãéíáí ïëïöÜíåñåò.
Óôéò 24 Öåâñïõáñßïõ ÃåííÜäéïò êáé ¢íèéìïò (ï Êõðñéáíüò íïóçëåõüôáí óå
êëéíéêÞ) åðéóêÝöèçêáí ôïí ÌáêÜñéï êáé æÞôçóáí óýãêëçóç ôçò ÉåñÜò Óõ-
íüäïõ. Óôéò 2 Ìáñôßïõ óõíÞëèå ç É.Ó., êáôÜ ôçí ïðïßá ïé ôñåéò ìçôñïðïëßôåò
õðÝâáëáí êáé ãñáðôþò óôïí ÌáêÜñéï ôçí áðáßôçóÞ ôçò ãéá Üìåóç ðáñáßôç-
óÞ ôïõ áðü ôçí ðñïåäñßá. Ï ÌáêÜñéïò áðÝññéøå ôï áßôçìÜ ôçò óôéò 19
Ìáñôßïõ. Áêïëïýèçóå áíôáëëáãÞ åðéóôïëþí. Óôéò 8 Ìáñôßïõ 1973 ïé ôñåéò
«êáèáéñïýí» ôïí ÌáêÜñéï. Ï ÌáêÜñéïò óõãêáëåß Ìåßæïíá Óýíïäï, ç ïðïßá,
ôïí Éïýëéï ôïõ 1973 áðïöáóßæåé íá êáèáéñÝóåé ôïõò ôñåéò ìçôñïðïëßôåò. Ôï
æÞôçìá Ýêëåéóå êáé ôõðéêÜ.
Áò óçìåéùèåß üôé ôï ÖåâñïõÜñéï ôïõ 1972 ìáôáéþèçêå ðñáîéêüðçìá ôùí
Áèçíþí üôáí ï Ãëáýêïò Êëçñßäçò, ìå ïäçãßåò ôïõ Ìáêáñßïõ, åðéóêÝöèçêå
ôïí Áìåñéêáíü ðñÝóâç óôç Ëåõêùóßá ÍôÝéâéíô Ðüððåñ êáé ôïõ æÞôçóå íá
ðáñÝìâåé óôçí ÏõÜóéãêôïí. Ï Ðüððåñ õðïó÷Ýèçêå óôïí Ãë. Êëçñßäç üôé èá
÷ñçóéìïðïéÞóåé ôçí «Åðåßãïõóá ÐïëåìéêÞ Äéáäéêáóßá Åðéêïéíùíßáò» ìå ôïí
Ëåõêü Ïßêï («êüêêéíç ãñáììÞ»). Óýìöùíá ìå ôïí ÌÜñéï ÅõñõâéÜäç, ï
×Ýíñõ ÔÜóêá (Henry Tasca), ðñÝóâçò ôùí ÇÐÁ óôçí ÁèÞíá, ðÞñå ïäçãßåò
íá óõíáíôÞóåé ôïí Ðáðáäüðïõëï ãéá íá ôïõ ìåôáäþóåé ìÞíõìá ðïõ ç ïõóßá
ôïõ Þôáí «hands off Makarios». Óôéò 10 ì.ì. ï Ðüððåñ åéäïðïéïýóå ôïí
- 238 -
Êëçñßäç üôé áíáêüðçêáí ïé ðñáîéêïðçìáôßåò. ÌåôÜ ôç ìáôáßùóç ôïõ ðñá-

îéêïðÞìáôïò êáé ôç âåâáéüôçôá üôé ï ÌáêÜñéïò äåí ðñüêåéôáé íá ðáñáéôçèåß,
ï ÐáíáãéùôÜêïò áíá÷þñçóå áðü ôçí Êýðñï.
Ï ÁÈÇÍÙÍ ÉÅÑÙÍÕÌÏÓ (1/3/1972)
«ÐïëõáãáðçôÝ åí ×ñéóôþ áäåëöÝ,

Ãíùñßæåôå ðüóïí åéëéêñéíþò óáò áãáðþ êáé ðüóïí âáèýôáôá åêôéìþ ôáò
ðïëëÜò êáé ìåãÜëáò áñåôÜò êáé éêáíüôçôáò, ìå ôáò ïðïßáò óáò Ý÷åé ðñïéêßóåé
ï Èåüò. Åíôåýèåí, åßóèå åéò èÝóéí íá åêôéìÞóåôå ïñèþò ôçí óçìáóßáí êáé ôïí
óêïðüí ôïõ ðáñüíôïò äéáâÞìáôüò ìïõ.
Ùò ðñïò ôçí Ýíôïíïí áãùíßáí, ç ïðïßá ìå óõíÝ÷åé äéÜ ôá åí Êýðñù
ôåëåõôáßùò äéáäñáìáôéæüìåíá, ôá ïðïßá êáè üóïí äýíáìáé íá êñßíù ü÷é ìüíïí
èÝôïõí åéò èáíÜóéìïí êßíäõíïí ôçí åèíéêÞí õðüóôáóéí ôçò ÌåãáëïíÞóïõ, áëë
áðåéëïýí íá âëÜøïõí óïâáñþò áõôÞí ôáýôçí ôçí êïéíÞí çìþí ìçôÝñá ðáôñß-
äá, äåí åßíáé áíÜãêç íá óáò ãñÜøù äéüôé óåéò êÜëëéïí ðáíôüò Üëëïõ ãíùñß-
æåôå ôé Ý÷ù ðñÜîåé äéÜ ôçí Êýðñïí.
Åêåßíï ôï ïðïßïí ìå ðáñåêßíçóå íá óáò ãñÜøù ôï ðáñüí ùò êáé ôá
åóþêëåéóôá ðñïò ôïõò ÓåâáóìéùôÜôïõò åí ×ñéóôþ áäåëöïýò, åßíáé ç áêñÜ-
äáíôïò ðåðïßèçóßò ìïõ, üôé äéÜ ôå ôçí Åêêëçóßáí êáé ôï ¸èíïò áðïôåëåßôå
Ýíá áíåêôéìÞôïõ áîßáò êåöÜëáéïí, ôï ïðïßïí åð ïõäåíß ëüãù ðñÝðåé íá
êáôáóðáôáëçèÞ.
Ìáêáñéþôáôå, óáò ÷ñåéÜæåôáé ðÜñá ðïëý ç Åêêëçóßá êáé ôï ¸èíïò.
ÌÝ÷ñé ôïýäå Ý÷åôå ïõê ïëßãá õðïóôÞ, öñïíþ äå üôé ðñÝðåé ôïõ ëïéðïý íá
óôáìáôÞóç ç öèïñÜ ôçò ðïëõôßìïõ ðñïóùðéêüôçôüò óáò.
Äåí Ý÷åôå ôï äéêáßùìá íá ôçí èÝóåôå ðåñáéôÝñù åí êéíäýíù, üðùò ôþñá
åéò ôï æÞôçìá ôçò äéáóôÜóåùò ôçò Ëåõêùóßáò ðñïò ôáò ÁèÞíáò êáé ôçò åí
Êýðñù ïëïíÝí áõîáíïìÝíçò åðéññïÞò ôùí áñéóôåñþí, ç ïðïßá ðáñÝ÷åé üðëá
åéò üóïõò óêïðßìùò Þ áèåëÞôùò áìöéóâçôïýí ôçí áãíüôçôá ôùí åèíéêþí
áéóèçìÜôùí óáò.
Ìáêáñéþôáôå, åéò ôçí ìåãÜëçí áõôÞí þñáí ôçò ÏéêïõìåíéêÞò Ïñèïäïîßáò
êáôÜ ôçí ïðïßáí ç ìåãÜëç ìïñöÞ ôïõ Áèçíáãüñïõ áíáæçôåß åêåßíïí åéò ôïí
ïðïßïí èá Þôï äõíáôüí íá ðáñáäþóåé ôçí óêõôÜëçí ùò ìßáí ðñïóùðéêüôçôá
ðáãêïóìßïõ áêôéíïâïëßáò, ìüíïí ìßá ðñïóùðéêüôçò ðáñïõóéÜæåôáé éóÜîéá. ÄéÜ
ôïýôï ðñïò Èåïý, ìç êáôáäáðáíçèåßôå åéò åíåñãåßáò áé ïðïßáé êáé áí áêüìç
- 239 -
õðïôåèÞ üôé äåí èá Ýâëáðôïí ôçí Êýðñïí Þ ôçí ÅëëÜäá, äåí èá Þóáí
ðÜíôùò åðïéêïäïìçôéêáß äéÜ ìéáí ãåíéêùôÝñáí åí ôç Åêêëçóßá áðïóôïëÞí
ôçò Ìáêáñéüôçôüò óáò.
Åßóèå áêüìç áñêåôÜ íÝïò êáé Ý÷åôå ðïëëÜò äõíáôüôçôáò äéÜ íá åðéôåëÝ-
óåôå Ýôé ðåñéóóüôåñá.
Ôá ôÜëáíôÜ óáò, ðéóôÝøáôÝ ìå, äåí áíÞêïõí ìüíïí åéò ôçí Êýðñïí Þ ôçí
ÊõðñéáêÞí Åêêëçóßáí åéäéêþôåñïí. Ïëüêëçñïò ç Ïñèïäïîßá, êáé ç Åëëçíé-
êÞ, áëëÜ êáé ãåíéêþôåñïí ïëüêëçñïò ç ×ñéóôéáíïóýíç Ý÷ïõí äéêáéþìáôá åð
áõôþí. Ç Êýðñïò Ý÷åé Þäç ëÜâåé ôçí ìåñßäá ôçò åê ôùí ôáëÜíôùí óáò.
ÐñÝðåé íá ðñïóâëÝøåôå êáé åéò ôáò Üëëáò åêåßíáò ðåñéï÷Üò, áé ïðïßáé áíáìÝ-
íïõí ßíá åðùöåëçèïýí åî áõôþí.
¼ëá áõôÜ êáé ìáæß ìå üëá áõôÜ üëïé ïé Üëëïé ëüãïé åðéâÜëëïõí üðùò Üíåõ
áíáâïëÞò êåñäßóåôå êáé ðÜëéí ôçí áãÜðçí êáé ôçí óôïñãÞí çìþí ôùí åäþ
êáé üëùí ôùí åèíéêþò óêåðôïìÝíùí Êõðñßùí êáé óõíôïíßæïíôåò áðïëýôùò ôá
èáññáëÝá âÞìáôÜ óáò ìåôÜ ôùí ôçò Ìçôñüò ÅëëÜäïò êáé óõãêñïôïýíôåò Ýí
áññáãÝò åí Êýðñù åèíéêüí ìÝôùðïí, ôþñá ìåí áðïêáôáóôáèÞôå åéò ôïí
áäéáìöéóâÞôçôïí çãÝôçí ðáóþí ôùí åí Êýðñù åèíéêþí äõíÜìåùí, åîÝëèçôå
äå åí ôù ðñïóå÷åß ìÝëëïíôé åéò ôçí çãåôéêÞí öõóéïãíùìßáí ôçò Ïñèïäïîßáò,
ôçò ïðïßáò ôüóïí Ý÷ïìåí áíÜãêçí.
¸íáò áäåëöüò óáò, ï ïðïßïò åéëéêñéíþò óáò áãáðÜ êáé âáèýôáôá åêôéìÜ
óáò éêåôåýåé. Ìçí ðáñáèåùñÞóåôå ôçí óõìâïõëÞí ôïõ. Åðß ôïýôïéò êáôá-
óðáæüìåíïò ôçí ÕìåôÝñáí Ìáêáñéüôçôá,
Äéáôåëþ ôçò ÕìåôÝñáò ößëçò Ìáêáñéüôçôïò,
ÉÅÑÙÍÕÌÏÓ
Áñ÷éåðßóêïðïò Áèçíþí.»
ÏÉ ÔÑÅÉÓ ÌÇÔÑÏÐÏËÉÔÅÓ (2/3/1972)
Åí üøåé ôçò óôÜóåùò ôçí ïðïßáí ç ÕìåôÝñá Ìáêáñéüôçò åôÞñçóåí åðß
üóùí ðáñáóôáôéêþò êáé åí ðüíù øõ÷Þò åîåèÝóáìåí êáôÜ ôçí ðáñïýóáí
óõíåäñßáí ôçò ÉåñÜò Óõíüäïõ åðß äéáìïñöùèåßóçò åéò ôçí ÍÞóïí èëéâåñÜò
êáôáóôÜóåùò, Þôéò, ðëÞí ôçò ðñïêëçèåßóçò öèïñÜò åéò ôï êýñïò ôçò Åê-
êëçóßáò, ôïõ óêáíäáëéóìïý ôïõ ðïéìíßïõ êáé ôçò øõ÷éêÞò æçìßáò ôïýôïõ,
åãêõìïíåß êáé åìöýëéïí ðüëåìïí, ôïí ïðïßïí äéáêáþò áðåý÷åôáé ç Åêêëçóßá,
- 240 -
ðÜíôá äå ôáýôá åî áéôßáò ôçò, ùò ìç þöåéëåí, õðü ôçò ÕìåôÝñáò Ìáêáñéü-

ôçôïò áóêÞóåùò ôçò êïóìéêÞò åîïõóßáò, ðñïáãüìåèá êáèçêüíôùò åéò ôçí
áðüöáóéí, ôçí ïðïßáí õðáãïñåýåé êáé ôçò Åêêëçóßáò êáé ôçò ÍÞóïõ ôï
áëçèÝò óõìöÝñïí, íá áîéþóùìåí ôçí Üìåóïí ðáñáßôçóéí ôçò ÕìåôÝñáò Ìá-
êáñéüôçôïò åê ôïõ áîéþìáôïò ôïõ ÐñïÝäñïõ ôçò Äçìïêñáôßáò ôçò Êýðñïõ.
Õðåäåßîáìåí äé üóùí Þäç åßðïìåí, üôé ç Áãßá ÃñáöÞ êáé ïé Éåñïß Êáíüíåò,
ôùí ïðïßùí ãíþóéí êáëþò Ý÷åôå, ìíçìüíåõóéò äå åéäéêÞ íõí äåí áíáãêáéïß,
áðáãïñåýïõóéí áõóôçñþò åéò ôçò êëçñéêïýò íá áóêþóéí åîïõóßáí êïóìéêÞí,
èëéâüìåèá äå âáèýôáôá, äéüôé ç ÕìåôÝñá Ìáêáñéüôçò, ôåôáãìÝíç íá äéáöõ-
ëÜôôåé õðÝñ ðÜíôá Üëëïí áëþâçôïí ôçí äéäáóêáëßáí ôïõ Êõñßïõ êáé ðåñé-
öñïõñÞ áãñýðíùò ôï êýñïò ôïõ Íüìïõ ôçò Åêêëçóßáò, äåí çèÝëçóå íá ôåßíç
ïõò åõÞêïïí åéò ôçí öéëÜäåëöïí çìþí êëÞóéí êáé ðáñÜêëçóéí, üðùò áìåëëçôß
áðï÷ùñéóèÞ åîïõóßáò ðáíôåëþò áóõìâéâÜóôïõ ðñïò ôçí áðïóôïëÞí ôïõ êëç-
ñéêïý.
ÄÝçóéò çìþí èåñìÞ ðñïò ôïí Êýñéïí åßíáé, üðùò öùôßóç ôïí íïõí êáé
ïäçãÞóç ôá âÞìáôá ôçò ÕìåôÝñáò Ìáêáñéüôçôïò, þóôå ç ðïñåßá êáé áé
ðñÜîåéò Ôçò íá åíáñìïíéóèþóé íõí ðñïò ôï ãñÜììá êáé ôï ðíåýìá ôçò Áãßáò
ÃñáöÞò êáé ôùí Éåñþí Êáíüíùí, ôùí ïðïßùí ùò Þäç åßðïìåí êáé êáôáíïåß-
ôáé, ðåñáéôÝñù áèÝôçóéí, ìåè üóá ìÜëéóôá åê ôáýôçò êáêÜ åðåóùñåýèçóáí,
åð ïõäåíß ëüãù äõíÜìåèá íá èåþìåèá áðáèþò.
Éêåôåýïíôåò êáé áýèéò ôïí Êýñéïí, üðùò ëáëÞóç áãáèÜ åéò ôçí êáñäßáí
ôçò ÕìåôÝñáò Ìáêáñéüôçôïò åíèõìïõìÝíçò íçöáëßùò êáé ðüóïí åôáðåéíþèç
êáé ïßá åêïõóßùò Ýðáèå äéÜ ôçí óùôçñßáí çìþí ï åíáíèñùðÞóáò Èåüò ôçò
Åêêëçóßáò ôïõ ïðïßïõ åêëÞèçìåí äéÜêïíïé.
Äéáôåëïýìåí ìåôÜ ðïëëÞò åí Êõñßù áãÜðçò ôçò ÕìåôÝñáò Ìáêáñéüôçôïò
áãáðçôïß åí ×ñéóôþ áäåëöïß êáé üëùò ðñüèõìïé,
Ï ÐÜöïõ ÃÅÍÍÁÄÉÏÓ
Ï Êéôßïõ ÁÍÈÉÌÏÓ
Ï Êõñçíåßáò ÊÕÐÑÉÁÍÏÓ.»
«Åßíáé óõãêëïíéóôéêü íá åêôßèåôáé êÜèå ìÝñá óå êéíäýíïõò ï ÐñïêáèÞìå-

íïò ôçò Åêêëçóßáò... Áí êÜðïéïò èåëÞóç íá áöáéñÝóç ôçí æùÞí ôïõ ÐñïÝ-
äñïõ ôçò Äçìïêñáôßáò, ôçí ßäéá þñá ç ÊõðñéáêÞ Åêêëçóßá èá ÷Üóç ôïí
Áñ÷éåðßóêïðü ôçò!» (ÐñïöïñéêÞ äÞëùóç)
- 241 -
Ï ÌÁÊÁÑÉÏÓ (19/3/1972)
«ÄéÜöïñïé åßíáé ïé ëüãïé, ïßôéíåò êáôÜ ôçí êñßóéí õìþí, åðéâÜëëïõóé ôçí
áðï÷þñçóßí ìïõ åê ôïõ ðñïåäñéêïý áîéþìáôïò. Ï êýñéïò üìùò ëüãïò åßíáé ç
êáè õìÜò áíôßèåôïò ðñïò ôï ãñÜììá êáé ôï ðíåýìá ôçò Áãßáò ÃñáöÞò êáé
êáôÜ ðáñÜâáóéí ôùí Éåñþí Êáíüíùí áíÜëçøéò õð åìïý åîïõóßáò êïóìéêÞò,
ùò áðïêáëåßôå ôçí, õðü ôáò óçìåñéíÜò åí Êýðñù óõíèÞêáò Üóêçóéí åèíéêïý
êáèÞêïíôïò áðü ôçò èÝóåùò ôïõ ÐñïÝäñïõ ôçò ÊõðñéáêÞò Ðïëéôåßáò...
Ôçò åí ôç Óõíüäù ôáýôç åéóçãÞóåùò õìþí ðåñß áðï÷ùñÞóåþò ìïõ åê
ôçò ðñïåäñßáò ðñïçãÞèçóáí åíÝñãåéáé êáé óõíåííïÞóåéò åéò ðáñáóêÞíéá êáé
åéò ðáñáóõíáãùãÜò, ðñïåéëçììÝíç äå Þôï ç áðüöáóéò õìþí êáé Ýêäçëá
åß÷åí áýôç ôá óôïé÷åßá åîùåêêëçóéáóôéêÞò åìðíåýóåùò...
Öñïíþ åí ðåðïéèÞóåé, üôé ç õðü ôáò ðåñéóôÜóåéò áðïäï÷Þ õð åìïý ôïõ
ðñïåäñéêïý áîéþìáôïò, ïõäüëùò óõãêñïýåôáé ðñïò ôï ãñÜììá Þ ðñïò ôï
ðíåýìá ôçò Áãßáò ÃñáöÞò, åßôå ôùí Éåñþí Êáíüíùí, åßôå ôçò áð áéþíùí
ðáñáäüóåùò ôçò Åêêëçóßáò çìþí. ÏõäÝðïôå Þìçí Þ èá ãßíù ðáñáâÜôçò
Êáíüíùí ôùí ïðïßùí åôÜ÷èçí öñïõñüò. Ïõäüëùò äå óõììåñßæïìáé ôçí Üðï-
øéí, üôé ç õðü åêôÜêôïõò óõíèÞêáò ðñïóöïñÜ õðçñåóßáò ðñïò ôïí ëáüí êáé
ðïßìíéïí áðü ôçò ðñïåäñéêÞò èÝóåùò áðïôåëåß ðáñÜâáóéí éåñþí êáíüíùí. Èá
Þôï êïóìéêüí, åí ôç óõíÞèåé ôçò ëÝîåùò åííïßá, åÜí äåí Þôï óÞìåñïí óõíõ-
öáóìÝíïí ìå ôïí áãþíá ôïõ Êõðñéáêïý Åëëçíéóìïý äéÜ ôçí åèíéêÞí åðéâßù-
óéí êáé ôï ìÝëëïí ôïõ. Åßíáé äå ï áãþí ôùí ÅëëÞíùí Êõðñßùí ïõ÷ß ìüíïí
õðÝñ ðáôñßäïò, áëëÜ êáé õðÝñ ðßóôåùò. Çäýôçôá åíÝ÷åé, ùò õðü ôéíùí
ëÝãåôáé, ôï êïóìéêüí áîßùìá êáé ç Üóêçóéò êïóìéêÞò åîïõóßáò. Ôçí ôïéáýôçí
çäýôçôá ïýôå çèÝëçóá, ïýôå åäïêßìáóá. Åéò åìÝ ôï õðü éäéáæïýóáò óõíèÞêáò
Ðñïåäñéêüí áîßùìá ìüíïí ðïôÞñéïí èëßøåùò êáé ðéêñßáò ðëåéóôÜêéò êáé ðïë-
ëáðëþò ðñïóÝöåñåí.
Åìïý ðáñáéôïõìÝíïõ ôçò ðñïåäñßáò, åíäÝ÷åôáé, õö áò óõíèÞêáò ôåëåß
óÞìåñïí ç Êýðñïò, íá ìç êáôáóôÞ äõíáôÞ ç äéåîáãùãÞ åêëïãþí ðñïò
áíÜäåéîéí íÝïõ ðñïÝäñïõ. Åéò ôïéáýôçí äå ðåñßðôùóéí äåí èá õðÜñîç êõâÝñíç-
óéò, ôõã÷Üíïõóá äéåèíïýò áíáãíùñßóåùò, ç äå Ýííïéá ôïõ ÊñÜôïõò èá êáôá-
ëõèÞ. Áíôß êõâåñíÞóåùò èá õðÜñ÷ç åëëçíïêõðñéáêÞ çãåóßá êáé äéïßêçóéò,
ðáñáëëÞëùò ðñïò ôçí ôïõñêïêõðñéáêÞí äéïßêçóéí. Êáé ôï ôïéïýôïí åíäå÷üìå-
íïí èá ïäçãÞóç åéò ôçí äé÷ïôüìçóéí ôçò Êýðñïõ, ùò ç åðéäßùîéò ôçò Ôïõñ-
êßáò. Ç êáôÜëõóéò ôïõ Êõðñéáêïý ÊñÜôïõò ìüíïí äéÜ ôçò åíþóåùò ôçò
- 242 -
Êýðñïõ ìåôÜ ôçò ÅëëÜäïò åßíáé íïçôÞ. ¢ëëùò, åèíéêÞ óõìöïñÜ èá åßíáé ôï
áðïôÝëåóìá...
ÊáôáëÞãùí, ëÝãù, üôé, êáßôïé äåí óõìöùíþ ðñïò ôçí åéóÞãçóéí çìþí, äé
ïõò ëüãïõò áíÝöåñïí, åÜí, åí ôïýôïéò, çèÝëåôå åðéìåßíåé åéò ôçí åéóÞãçóßí
óáò, èá åèåþñïõí ùò õðï÷ñÝùóßí ìïõ ôçí áðïäï÷Þí ôçò, êáè üóïí äåí èá
õðÞñ÷å äé åìÝ åôÝñá åêëïãÞ, ôçí ïðïßáí íá åðéâÜëùóéí Üëëïé ëüãïé. ÏõäÝ-
ðïôå èá åðåèýìïõí äéÜóðáóéí ôçò Åêêëçóßáò êáé äçìéïõñãßáí åí áõôÞ óÜëïõ.
Ðéèáíþò ï óÜëïò íá ìçí áðïöåõ÷èÞ, äåí èá Ý÷ù, üìùò, ðåñß ôïýôïõ ôçí
åõèýíçí...
Ç áðï÷þñçóßò ìïõ åê ôçò Ðñïåäñßáò, èá ìå áðáëëÜîç, êáôÜ ôá ëå÷èÝ-
íôá õðü ôùí Ìçôñïðïëéôþí ÐÜöïõ êáé Êéôßïõ, ôçò áãùíßáò êáé ôïõ öüâïõ
íá æù õðü óêéÜí èáíÜôïõ. Åßíáé áëçèÝò, üôé ðïëëÜêéò åêéíäýíåõóá êáé
ïëßãïõ äåéí áðïèáíåßí ìå. ÁëëÜ, ÷Üñéôé Èåïý åéóÝôé æù. Äéáêõâåýåôáé,
ðéèáíþò, êáè çìÝñáí ç æùÞ ìïõ. Áëë ïõ÷ß ðåñß ôáýôçò ç öñïíôßò ìïõ. Åí
ôç ðñïóöïñÜ åèíéêÞò õðçñåóßáò, ïõäüëùò õð åìïý ëïãßæåôáé ï êßíäõíïò
âéáßïõ èáíÜôïõ...»
ÏÉ ÔÑÅÉÓ ÌÇÔÑÏÐÏËÉÔÅÓ (1/6/1972)
«¼èåí, åí ðíåýìáôé áäåëöéêÞò áãÜðçò êáé åí åðéãíþóåé ôçò çí õðÝ÷ïìåí

åõèýíçò äéÜ ôçí ðáñáôåéíïìÝíçí åí ôç Åêêëçóßá Üêñùò åðéæçìßáí êáé áðá-
ñÜäåêôïí êáôÜóôáóéí, áðåõèõíüìåèá äé õóôÜôçí ôáýôçí öïñÜí ðñïò ôçí
ÕìåôÝñáí Ìáêáñéüôçôá êáé áîéïýìåí ðáñ ÁõôÞò, üðùò åãêáôáëåßøç ðÜñáõ-
ôá êáé áìåëëçôß ôçí ðñïò ôï Áñ÷éåñáôéêüí ÁõôÞò áîßùìá áóõìâßâáóôïí
èÝóéí ôïõ ÐñïÝäñïõ ôçò ÊõðñéáêÞò Äçìïêñáôßáò êáé ðåñéïñéóèÞ åéò ôá
êáèáñþò ÅêêëçóéáóôéêÜ êáé Åèíáñ÷éêÜ ÁõôÞò êáèÞêïíôá.
Êáèéóôþìåí ãíùóôüí åéò ôçí ÕìåôÝñáí Ìáêáñéüôçôá üôé áíáìÝíïìåí ôçí
áðÜíôçóéí ÁõôÞò Ü÷ñé ôçò 10çò Éïõíßïõ å.Ý. Åí ç äå ðåñéðôþóåé ç ÕìåôÝñá
Ìáêáñéüôçò Þèåëå óõíå÷ßóåé íá ôçñÞ åáõôÞí áíôéìÝôùðïí ôùí Éåñþí Êáíü-
íùí, ðëçñïöïñïýìåí ÁõôÞí ìåôÜ ëýðçò ðïëëÞò, üôé åßìåèá õðï÷ñåùìÝíïé íá
åðéâÜëùìåí åéò ÕìÜò ôáò õðü ôùí Éåñþí Êáíüíùí êáé ôïõ Êáôáóôáôéêïý
×Üñôïõ ôçò ÁãéùôÜôçò Åêêëçóßáò ôçò Êýðñïõ ðñïâëåðïìÝíáò êõñþóåéò.»
- 243 -
Ï ÌÁÊÁÑÉÏÓ (10/6/1972)
«Ôïéò ÐáíéåñùôÜôïéò Ìçôñïðïëßôáéò ÐÜöù ê. Ãåííáäßù, Êéôßïõ ê. Áíèß-

ìù êáé Êõñçíåßáò ê. Êõðñéáíþ.
Áãáðçôïß åí ×ñéóôþ Áäåëöïß,
ÅëÜâïìåí åðéóôïëÞí õðü çìåñïìçíßáí 1, ïäåýïíôïò ìçíüò Éïõíßïõ, öÝñïõ-
óáí ôáò õðïãñáöÜò Õìþí, äé çò êáëïýìåèá, üðùò ðÜñáõôá êáé áìåëëçôß
åãêáôáëåßøùìåí ôï áîßùìá ôïõ ÐñïÝäñïõ ôçò ÊõðñéáêÞò Äçìïêñáôßáò.
Áðáíôþíôåò, ðëçñïöïñïýìåí, üôé ç êñéóéìüôçò ôùí ðåñéóôÜóåùí åðéâÜë-
ëïõí ôçí óõíÝ÷éóéí ðñïóöïñÜò õðçñåóßáò ðñïò ôïí ëáüí áðü ôçò õð áõôïý
åìðéóôåõèåßóçò åéò çìÜò èÝóåùò ôïõ ÐñïÝäñïõ.
Ç åëëçíéêÞ êáé ç áñ÷éåñáôéêÞ çìþí óõíåßäçóéò, ùò êáé ç åèíáñ÷éêÞ çìþí
áðïóôïëÞ, äåí åðéôñÝðïõóé ôçí åãêáôÜëåéøéí ôïõ åí ìåãßóôù êéíäýíù åõñé-
óêïìÝíïõ êáé ðñïóâëÝðïíôïò ðñïò çìÜò ëáïý. Ùò ðñïäïóßá èá êáôåëïãßæåôï
çìßí ç ôïéáýôç ôïõ ëáïý åãêáôÜëåéøéò êáé öõãÞ. Ôùí ëýêùí åðåñ÷ïìÝíùí, ï
ðïéìÞí ïõê áößçóé ôá ðñüâáôá êáé öåýãåé.
Ôáýôá ìåí çìåßò, ôá äå ëïéðÜ ôù Èåþ.
Åßçôå åí Êõñßù õãéáßíïíôåò.
Ðñüèõìïò åí ×ñéóôþ áäåëöüò
Ï Êýðñïõ ÌÁÊÁÑÉÏÓ»
ÏÉ ÔÑÅÉÓ ÌÇÔÑÏÐÏËÉÔÅÓ
(7/3/1973)
«Ç ÉåñÜ Óýíïäïò ôçò ÁãéùôÜôçò Åêêëçóßáò ôçò Êýðñïõ, óõíåëèïýóá

óÞìåñïí ÔåôÜñôçí, 7çí Ìáñôßïõ 1973, åí ôç åí Ëåìåóþ ÉåñÜ Ìçôñïðüëåé
Êéôßïõ, ùò ÁíùôÜôç ÅêêëçóéáóôéêÞ ÄéêáóôéêÞ Áñ÷Þ, óõìöþíùò ðñïò ôçí
áðüöáóéí ôçò Óõíåäñßáò ôçò 21çò Öåâñïõáñßïõ 1973, åðåëÞöèç ôçò åêäéêÜ-
óåùò ôçò êáôçãïñßáò êáôÜ ôïõ ÌáêáñéùôÜôïõ Áñ÷éåðéóêüðïõ Êýðñïõ ê.
Ìáêáñßïõ Ã´, ùò áýôç äéåëÞöèç åéò ôï åêäïèÝí ðñïò áõôüí ó÷åôéêüí êáôç-
ãïñçôÞñéïí.
Ç ÉåñÜ Óýíïäïò áðïññßøáóá ùò áâÜóéìïí éó÷õñéóìüí ôïõ ÌáêáñéùôÜôïõ,
ðåñéå÷üìåíïí åí ôç áðü ôçò 6çò Ìáñôßïõ 1973, ðåñß áíáñìïäéüôçôïò áõôÞò
ðñïò åêäßêáóéí ôçò êáô áõôïý êáôçãïñßáò, å÷þñçóåí åéò áêñüáóéí ôçò
- 244 -
õðïèÝóåùò, áêïýóáóá äå ìáñôýñùí êáé äéåîåëèïýóá ôá óõíáöÞ ðñïò ôáýôçí

Ýããñáöá, åýñå ôïí Ìáêáñéþôáôïí Ýíï÷ïí åðß ôçò êáôçãïñßáò.
Ç ÉåñÜ Óýíïäïò, êçäïìÝíç ôïõ êýñïõò ôçò Åêêëçóßáò, Þôéò ðåñéÞëèåí, åí
ðïëëïßò, åéò áíáñ÷ßáí êáé ÷åéìáóìüí åê ôïõ åêêëçóéáóôéêïý ðáñáðôþìáôïò
ôïõ Áñ÷éåðéóêüðïõ, åðß ðëåßóôïí äå Þäç ìáêñïèõìÞóáóá, êáô åðéôáãÞí ôùí
Éåñþí Êáíüíùí, ðñïÝâç åí èëßøåé ðïëëÞ åéò ôçí êáèáßñåóéí ôïõ Áñ÷éåðéóêü-
ðïõ Ìáêáñßïõ Ã´ áðü ôïõ Åðéóêïðéêïý êáé êëçñéêïý êáèüëïõ áîéþìáôïò êáé
åðáíáöïñÜí ôïýôïõ åéò ôçí ôÜîéí ôùí ëáúêþí.
Åéò ôïí êáôáäéêáóèÝíôá Áñ÷éåðßóêïðïí åôÜ÷èç ðñïèåóìßá 30 çìåñþí
ìåô áíáóôïëÞò ôçò ðïéíÞò, ðñïò Ýöåóéí.»
(13/4/1973)
«Ðáñåëèïýóçò áðñÜêôïõ ôçò ôá÷èåßóçò ðñïèåóìßáò ðñïò Üóêçóéí ôïõ
äéêáéþìáôïò ôçò åêêëÞóåùò õðü ôïõ êáèáéñåèÝíôïò Áñ÷éåðéóêüðïõ Êýðñïõ
ê. Ìáêáñßïõ Ã´, ç áðü ôçò 7çò Ìáñôßïõ 1973 áðüöáóéò ôçò ÉåñÜò Óõíüäïõ
ôçò Åêêëçóßáò Êýðñïõ ðåñß ðáíôåëïýò êáèáéñÝóåùò áðü ôïõ Åðéóêïðéêïý
êáé Êëçñéêïý êáèüëïõ áîéþìáôïò êáé åðáíáöïñÜò ôïýôïõ åéò ôçí ôÜîéí ôùí
ëáúêþí, êáôÝóôç Þäç ïñéóôéêÞ êáé ôåëåóßäéêïò, ï äå êáèáéñåèåßò èá ãíùñßæç-
ôáé åöåîÞò ùò Ìé÷áÞë ×ñéóôïäïýëïõ Ìïýóêïò.
Ôïõ Áñ÷éåðéóêïðéêïý Èñüíïõ Êýðñïõ ðåñéåñ÷ïìÝíïõ ïýôù åéò ÷çñåßáí,
ôçí ðíåõìáôéêÞí äéïßêçóéí áíáëáìâÜíåé êáôÜ ôå ôïõò Èåßïõò êáé Éåñïýò
Êáíüíáò, ôáò éåñÜò ðáñáäüóåéò, ôá èÝóìéá êáé ôá Ýèéìá êáé ôï Êáôáóôáôé-
êüí ôçò ÁãéùôÜôçò Åêêëçóßáò ôçò Êýðñïõ ï ðñþôïò ôç ôÜîåé Ðáíéåñþôá-
ôïò Ìçôñïðïëßôçò ÐÜöïõ ê. ÃåííÜäéïò, ùò ÔïðïôçñçôÞò.
Ó÷åôéêÞ åãêýêëéïò ðñïò ôï ÷ñéóôåðþíõìïí ÐëÞñùìá è áêïëïõèÞóç.
ÅÊ ÔÇÓ ÉÅÑÁÓ ÓÕÍÏÄÏÕ»
Ï ÌÁÊÁÑÉÏÓ
«Ç åðéêýñùóéò õðü ôùí ôñéþí Ìçôñïðïëéôþí ôçò åî áñ÷Þò áêýñïõ êáé,

åðïìÝíùò, áíõðïóôÜôïõ áðïöÜóåþò ôùí ïõäüëùò êáèéóôÜ ôáýôçí Ýãêõñïí.
Åê ôïõ ìçäåíüò ìçäÝí åßíáé ðÜíôïôå ôï ðáñÜãùãïí.
Èëéâåñüí, åí ðÜóç ðåñéðôþóåé, åßíáé ôï êáôÜíôçìá ôùí ôñéþí Ìçôñïðï-
ëéôþí, ïé ïðïßïé, ôõöëùèÝíôåò ôçí ôå øõ÷Þí êáé ôïí íïõí, çêïëïýèçóáí ôüóïí
- 245 -
ïëéóèçñÜí ïäüí êáé áðåäåß÷èçóáí áíÜîéïé ôçò óôñáôåõïìÝíçò ÊõðñéáêÞò

Åêêëçóßáò êáé ôçò áãùíéæïìÝíçò Êýðñïõ. ¸óôù áõôïßò ßëåùò ï Èåüò.
Çìåßò, Èåïý ÷Üñéôé, Üôñùôïé áðü ôá âÝëç ôïõ ðïíçñïý ôá êáè çìþí
äïëßùò êéíïýìåíá, èá ðáñáìåßíùìåí üñèéïé åðß ôùí åðÜëîåùí, áãùíéæüìåíïé
äéÜ ôçí áíüñèùóéí ôçò Åêêëçóßáò êáé ôçí ðñïÜóðéóéí ôçò Ýóùèåí êáé Ýîùèåí
ðëçôôïìÝíçò ðáôñßäïò.»
Ç ÌÅÉÆÙÍ ÊÁÉ ÕÐÅÑÔÅËÇÓ ÓÕÍÏÄÏÓ (14/7/1973)
«Ç Áãßá êáé ÉåñÜ Ìåßæùí êáé ÕðåñôåëÞò Óýíïäïò óõíÞëèåí åéò óõíåäñßáí
êáé þñáí 10çí ð.ì., åí ôù ÌåãÜëù Óõíïäéêþ ôçò ÉåñÜò Áñ÷éåðéóêïðÞò
Êýðñïõ, êáíïíéêþò óõãêåêñïôçìÝíç, õðü ôçí ðñïåäñßáí ôçò Á.È.Ì. ôïõ
ÐÜðá êáé ÐáôñéÜñ÷ïõ Áëåîáíäñåßáò êáé ðÜóçò ÁöñéêÞò ê.ê. ÍéêïëÜïõ,
ðáñåäñåõüíôùí ôçò Á.È.Ì. ôïõ ÐáôñéÜñ÷ïõ Áíôéï÷åßáò êáé ðÜóçò ÁíáôïëÞò
ê.ê. Çëéïý, ôçò Á.Ì. ôïõ Áñ÷éåðéóêüðïõ Êýðñïõ ê.ê. Ìáêáñßïõ, ôùí
ÓåâáóìéùôÜôùí Áñ÷éåñÝùí ôïõ Ðáôñéáñ÷åßïõ Áëåîáíäñåßáò, ôïõ Ìçôñïðïëß-
ôïõ Íïõâßáò ê. Óõíåóßïõ, ôïõ Ìçôñïðïëßôïõ ÊáñèáãÝíçò ê. Ðáñèåíßïõ, ôïõ
Ìçôñïðïëßôïõ Åñìïõðüëåùò ê. Ðáýëïõ, ôïõ Ìçôñïðïëßôïõ ÌÝìöéäïò ê.
ÍéêïäÞìïõ êáé ôïõ Åðéóêüðïõ Åëåõóßíïò ê. ÔéìïèÝïõ, ôùí ÓåâáóìéùôÜôùí
Áñ÷éåñÝùí ôïõ Ðáôñéáñ÷åßïõ Áíôéï÷åßáò, ôïõ Ìçôñïðïëßôïõ Ëáïäéêåßáò ê.
Éãíáôßïõ êáé ôïõ Ìçôñïðïëßôïõ ×áëåðßïõ ê. Çëéïý, êáé ôùí ÓåâáóìéùôÜ-
ôùí Áñ÷éåñÝùí ôïõ Ðáôñéáñ÷åßïõ Éåñïóïëýìùí, ôïõ Ìçôñïðïëßôïõ ÍáæáñÝô
ê. Éóéäþñïõ, ôïõ Áñ÷éåðéóêüðïõ ÃÜæçò ê. ÓôåöÜíïõ, ôïõ Áñ÷éåðéóêüðïõ
Åëåõèåñïõðüëåùò ê. ×ñõóÜíèïõ, ôïõ Áñ÷éåðéóêüðïõ Äéïêáéóáñåßáò ê. Éáêþ-
âïõ êáé ôïõ Áñ÷éåðéóêüðïõ Êõñéáêïõðüëåùò ê. Êùíóôáíôßíïõ, ðáñáêáèçìÝ-
íïõ êáé ôïõ ÈåïöéëåóôÜôïõ ×ùñåðéóêüðïõ Êùíóôáíôßáò ê. ×ñõóïóôüìïõ,
ðáñüíôïò êáé åêôåëïýíôïò ÷ñÝç ÃñáììáôÝùò ôïõ Áñ÷éìáíäñßôïõ ê. ×ñõóï-
óôüìïõ Ìá÷áéñéþôïõ.
Åí áñ÷Þ ôçò óõíåäñßáò ç ÉåñÜ Óýíïäïò áíåóêüðçóåí ðÜíôá ôá õð áõôÞò
ìÝ÷ñé óÞìåñïí åíåñãçèÝíôá êáé ëáâïýóá õð üøéí:
Ôçí äéåîá÷èåßóáí óõæÞôçóéí êáôÜ ôçí óõíåäñßáí ÁõôÞò ôç 5ç Éïõëßïõ
1973 åðß ôïõ èÝìáôïò ôïõ áêýñïõ ôçò ðñÜîåùò êáèáéñÝóåùò ôçò Á.Ì. ôïõ
Áñ÷éåðéóêüðïõ Êýðñïõ ê. Ìáêáñßïõ õðü ôùí ôñéþí Ìçôñïðïëéôþí, ÐÜöïõ
ê. Ãåííáäßïõ, Êéôßïõ ê. Áíèßìïõ êáé Êõñçíåßáò ê. Êõðñéáíïý, êáé ôçí
áðüöáóéí ÁõôÞò êáôÜ ôçí óõíåäñßáí ôçò 6çò Éïõëßïõ 1973 üôé ç ðñÜîéò áýôç
- 246 -
Þôï áíôéêáíïíéêÞ, ðÜíôç Üêõñïò, áíõðüóôáôïò, êáé ìç Ý÷ïõóá ôï åíåñãüí, äé

ïõò êáíïíéêïýò ëüãïõò ëåðôïìåñþò åí ôç áðïöÜóåé áíáöÝñïíôáé, êáé ôçí åí
ôáõôþ ðñüóêëçóéí ðñïò ôïõò ïýôùò áìáñôÞóáíôáò ôñåéò Ìçôñïðïëßôáò,
üðùò ìåôáìåëçèþóé êáé áðïêçñýîùóé ôá õð áõôþí ãåíüìåíá, ðñïò åéñÞíåõ-
óéí êáé áðïêáôÜóôáóéí ôçò åíüôçôïò åí ôç Åêêëçóßá.
Ôçí Üñíçóéí ôùí ôñéþí Ìçôñïðïëéôþí, üðùò äå÷èþóé ôçí êáô áðüöáóéí
ôçò Ìåßæïíïò Óõíüäïõ åí ôç óõíåäñßá ôçò 6çò Éïõëßïõ 1973 ïñéóèåßóáí
åîáìåëÞ ÓõíïäéêÞí ÅðéôñïðÞí (äýï Áñ÷éåñåßò åî åêÜóôïõ Ðáôñéáñ÷åßïõ), ßíá
åðéóêåöèÞ êáé áíáêïéíþóç åéò áõôïýò ôçí ùò åí ôç ðñïçãïõìÝíç ðáñáãñÜöù
áðüöáóéí ÁõôÞò êáé êáôáâÜëç ðñïóðáèåßáò ðñïò åéñçíéêÞò äéåõèÝôçóéí ôçò
äéáóáëåõèåßóçò åêêëçóéáóôéêÞò ôÜîåùò.
Ôçí Üñíçóéí ôùí ôñéþí Ìçôñïðïëéôþí, üðùò ðáñáëÜâùóéí åðéóôïëÞí ôçò
Á.È.Ì. ôïõ ÐñïÝäñïõ ôçò Óõíüäïõ, õðü çìåñïìçíßáí 6 Éïõëßïõ 1973, äé çò
ïýôïé áäåëöéêþò åêáëïýíôï åíþðéïí ôçò Ìåßæïíïò Óõíüäïõ ôçí ÄåõôÝñáí,
9çí Éïõëßïõ, êáé þñáí 10çí ð.ì., ßíá åêèÝóùóé ôáò ïéáóäÞðïôå áðüøåéò
áõôþí.
Ôçí åðßìïíïí Üñíçóéí ôùí ôñéþí Ìçôñïðïëéôþí, üðùò äå÷èþóé ôçí êáô
áðüöáóéí ôçò Ìåßæïíïò Óõíüäïõ åí ôç ðñùéíÞ óõíåäñßá ôçò 9çò Éïõëßïõ 1973
åê äåõôÝñïõ áðïóôáëåßóáí ÓõíïäéêÞí ÅðéôñïðÞí, ßíá äéåñìçíåýóç åéò áõôïýò
ôçí åðéèõìßáí ôçò Ìåßæïíïò Óõíüäïõ ðñïò åéñÞíåõóéí ôçò Åêêëçóßáò åí
ðíåýìáôé áãÜðçò.
Ôçí åðßìïíïí Üñíçóéí ôùí ôñéþí Ìçôñïðïëéôþí, üðùò äå÷èþóé ôïõò
ÌáêáñéùôÜôïõò ÐáôñéÜñ÷áò Áëåîáíäñåßáò ê. Íéêüëáïí êáé Áíôéï÷åßáò ê.
Çëéïý, ïßôéíåò, êáô áðüöáóéí ôçò Ìåßæïíïò Óõíüäïõ åí ôç áðïãåõìáôéíÞ
óõíåäñßá ôçò 9çò Éïõëßïõ 1973, èá ìåôÝâáéíïí áõôïðñïóþðùò ðñïò óõíÜíôç-
óéí ôïýôùí, åðß ôç åëðßäé åîåõñÝóåùò ôñüðïõ åéñçíéêÞò äéåõèåôÞóåùò ôçò
åêêëçóéáóôéêÞò êñßóåùò.
Ôçí äéáðßóôùóéí ôïõ ìáôáßïõ ôçò óõíå÷ßóåùò ôùí ðñïóðáèåéþí ðñïò
åîåýñåóéí ôñüðïõ åéñçíéêÞò äéåõèåôÞóåùò ôçò åí Êýðñù åíåóôþóçò åêêëç-
óéáóôéêÞò êñßóåùò.
ìåôÜ ëýðçò áðåöÜóéóåí, üðùò ÷ùñÞóç åéò ôï êáíïíéêüí Ýñãïí ÁõôÞò. Äéü
ç Ìåßæùí êáé ÕðåñôåëÞò Óýíïäïò, ðñïâÜóá åéò ôïí ÷áñáêôçñéóìüí ôçò
óõìðåñéöïñÜò ôùí ôñéþí Ìçôñïðïëéôþí, ðñïò ôïí óêïðüí êáèïñéóìïý ôùí
áäéêçìÜôùí, Üôéíá ç óõìðåñéöïñÜ áýôç èåìåëéïß åðß ôç âÜóåé ôùí Éåñþí
Êáíüíùí, äéåôýðùóå ôáò êÜôùèé êáô áõôþí êáôçãïñßáò:
- 247 -
á) Åðß ôç âÜóåé ôùí Éåñþí Êáíüíùí êáé äç êáé ôùí Êáíüíùí ÉÓÔ´ êáé
ÉÆ´ Áíôéï÷åßáò êáé ÊÓÔ´ ÊáñèáãÝíçò, äéÜ ðñÜîåùò êáèáéñÝóåùò ôïõ
Ðñþôïõ áõôþí, Þôïé ôïõ ÌáêáñéùôÜôïõ Áñ÷éåðéóêüðïõ íÝáò ÉïõóôéíéáíÞò
êáé ðÜóçò Êýðñïõ ê. Ìáêáñßïõ.
â) Åðß ó÷ßóìáôé, Þôïé åðß åê ðñïèÝóåùò áðïìáêñýíóåé áðü ôçò åí ôç
Åêêëçóßá êáíïíéêÞò åíüôçôïò êáé åõôáîßáò, áñîáìÝíç êáé óõíå÷éæïìÝíç êáôÜ
ðáñÜâáóéí ôùí Êáíüíùí ÉÄ´ êáé ÉÅ´ ôçò åí Êùíóôáíôéíïõðüëåé Ðñùôïäåõ-
ôÝñáò, ËÄ´ ôùí Áðïóôüëùí êáé È´ ôçò Áíôéï÷åßáò.
ã) Åðß ðáñáóõíáãùãÞ, Þôïé åðß óõíÜîåé Üíåõ ôïõ Ðñþôïõ, áñîáìÝíç êáé
óõíå÷éæïìÝíç, êáôÜ ðáñÜâáóéí ôùí Éåñþí Êáíüíùí êáé äç ...
ä) Åðß óõíùìïóßá, öáôñßá êáé ôõñåßá, Þôïé åðß çèåëçìÝíç äéáóáëåýóåé ôçò
åí ôç Åêêëçóßá åííüìïõ ôÜîåùò ìåôÜ óõíáðüöáóéí äé ïñãáíþóåùò åðéâïõ-
ëÞò êáé äïëéüôçôïò êáôÜ íïìßìïõ ÅêêëçóéáóôéêÞò Áñ÷Þò, áñîáìÝíç êáé
óõíå÷éæïìÝíç, êáôÜ ðáñÜâáóéí ôùí Êáíüíùí (...)
å) Åðß êáôáöñïíÞóåé ôçò Ìåßæïíïò êáé Õðåñôåëïýò Óõíüäïõ, êáôÜ ðáñÜ-
âáóéí ôùí Êáíüíùí (...)
Ôáò ùò Üíù êáôçãïñßáò ç Ìåßæùí êáé ÕðåñôåëÞò Óýíïäïò åêïéíïðïßçóå
ðñïò ôïõò ôñåéò Ìçôñïðïëßôáò äéÜ êëçôçñßïõ åããñÜöïõ, õðü çìåñïìçíßáí 9
Éïõëßïõ 1973, ïñßæïíôïò äéêÜóéìïí óõíåäñßáí ôçí ÐáñáóêåõÞí, 13çí Éïõëßïõ
1973, êáé þñáí 10 ð.ì., åí ôù ÌåãÜëù Óõíïäéêþ ôçò ÉåñÜò Áñ÷éåðéóêïðÞò
Êýðñïõ äé áõôïðñüóùðïí åìöÜíéóéí êáé õðåñÜóðéóéí, êáèïñéæïìÝíïõ üôé, åéò
ðåñßðôùóéí áðïõóßáò áõôþí, ç åêäßêáóéò èá å÷þñåé êáô åñÞìçí, áëë ïé
ðñïò ïõò ç êëÞôåõóéò çñíÞèçóáí ðáñáëáâÞí.
ÊáôÜ ôçí ùò Üíù äéêÜóéìïí óõíåäñßáí, äéáðéóôùèåßóçò ôçò áðïõóßáò ôùí
êëçôåõèÝíôùí, ç Ìåßæùí êáé ÕðåñôåëÞò Óýíïäïò å÷þñçóåí åéò ôçí êáô
åñÞìçí åîÝôáóéí ôùí êáôçãïñéþí, åðß ôç âÜóåé ôùí ðñï ÁõôÞò ðñáãìáôéêþí
ãåãïíüôùí, åããñÜöùí, ùò êáé Üëëùí áðïäåéêôéêþí óôïé÷åßùí.
ÂÜóåé ôùí áíùôÝñù
ç Áãßá êáé ÉåñÜ Ìåßæùí êáé ÕðåñôåëÞò Óýíïäïò, áõôåðáããÝëôùò êáé
áñìïäßùò åðéëáìâáíïìÝíç ôùí ðñï ÁõôÞò åêêñåìïõóþí êáôÜ ôùí ôñéþí
Ìçôñïðïëéôþí êáôçãïñéþí åðß åêêëçóéáóôéêïßò áäéêÞìáóéí áñîáìÝíïéò êáé
óõíå÷éæïìÝíïéò êáôÜ óõññïÞí, êáé õð üøéí Ý÷ïõóá ôá ðñï ÁõôÞò ðñáãìáôéêÜ
ãåãïíüôá, Üôéíá ðëÞñùò áðïäåéêíõüìåíá èåìåëéïýóé ôá åí ôç êáôçãïñßá
áäéêÞìáôá, åéäéêþôåñïí äå:
ÅðåéäÞ åðß ôçò ðñþôçò êáôçãïñßáò, ôçò ðáñáâÜóåùò ôùí Éåñþí Êáíü-
- 248 -
íùí, ç ðáñÜâáóéò áýôç äéåðéóôþèç êáé áðåäåß÷èç, ùò åí ôç õðü çìåñïìçíßáí

6 Éïõëßïõ 1973 áðïöÜóåé ôçò Ìåßæïíïò êáé Õðåñôåëïýò ôáýôçò Óõíüäïõ, äé
ïõò ëüãïõò ëåðôïìåñþò åí áõôÞ áíáöÝñïíôáé^ êáé åðåéäÞ áõôÞ áýôç ç ðñÜîéò
êáèáéñÝóåùò õðü ôùí ôñéþí Ìçôñïðïëéôþí ôïõ Áñ÷éåðéóêüðïõ Êýðñïõ ê.
Ìáêáñßïõ, ôïõ êáé Ðñþôïõ áõôþí, óõíéóôÜ ðáñÜâáóéí ôùí Éåñþí Êáíüíùí
êáé äç êáé, ðëÞí Üëëùí, åêåßíùí ïßôéíåò ñçôþò êáèïñßæïõóé êáé åðéâÜëëïõóéí
åí ôç åííüìù åêêëçóéáóôéêÞ ôÜîåé ôïí åêêëçóéáóôéêüí äéêïíïìéêüí êáíüíá
ôïõ ôñüðïõ ôïõ åíåñãåßí êáé ðñÜôôåéí åí ôç Åêêëçóßá, ôïõ êáé óõíéóôþíôïò
ôçí èåìåëéþäç áñ÷Þí äéêïíïìéêïý ÷áñáêôÞñïò, Þôïé ôïõ ïõäÝí Üíåõ ôïõ
Ðñþôïõ ðñÜôôåéí, ùò ôïýôï ñçôþò ïñßæïõóéí ï Êáíþí (...) êáé åðåéäÞ ôï
çèåëçìÝíïí ôçò ðáñáâÜóåùò ôùí Éåñþí Êáíüíùí õðü ôùí ôñéþí Ìçôñïðï-
ëéôþí áðïôåëåß âåâáßùóéí ôçò åí ôç óõìðåñéöïñÜ áõôþí äïëéüôçôïò, Þôéò êáé
èåìåëéïß ôïí ÷áñáêôçñéóìüí ôçò óõìðåñéöïñÜò áõôþí ùò åí åðéãíþóåé áäéêÞ-
ìáôïò ðáñáâÜóåùò ôùí Éåñþí Êáíüíùí.
ÅðåéäÞ åðß ôçò äåõôÝñáò êáôçãïñßáò, Þôïé ôïõ ó÷ßóìáôïò, äéåðéóôþèç êáé
áðåäåß÷èç, üôé ïé õðü êáôçãïñßáí ôñåéò Ìçôñïðïëßôáé äéåíÞñãçóáí çèåëçìÝ-
íç áðïìÜêñõíóéí áðü ôçò åí ôç Åêêëçóßá êáíïíéêÞò åíüôçôïò êáé åõôáîßáò,
ðñïâÜëëïíôåò ëüãïõò äéáöùíßáò áõôþí ìåôÜ ôïõ Ðñþôïõ, ùò ðñïò ôçí
ðñïóöïñÜí õð Áõôïý õðçñåóéþí ðñïò ôïí Êõðñéáêüí ëáüí áðü ôçò èÝóåùò
ôïõ ÐñïÝäñïõ ôçò ÊõðñéáêÞò Äçìïêñáôßáò, ôçí äå ôïéáýôçí áðïìÜêñõíóéí
äéåíÞñãçóáí ïýôïé ðáñÜ ôï ãåãïíüò ôçò êáíïíéêþò êáé äéïéêçôéêþò åðéâáëëï-
ìÝíçò êïéíùíßáò áõôþí ìåôÜ ôïõ Ðñþôïõ· êáé åðåéäÞ ôï çèåëçìÝíïí ôçò
ôïéáýôçò áðïìáêñýíóåùò áõôþí áðü ôçò õöéóôáìÝíçò åíüôçôïò êáé êáíïíé-
êÞò åõôáîßáò âåâáéïß ôïí äüëïí åí ôç óõìðåñéöïñÜ áõôþí, ôç Ýñãù êáé ðñÜîåé
óõíôåëåóèåßóç, Þôéò âåâáéïýôáé åê ôùí ðñï ôçò Óõíüäïõ ðñáãìáôéêþí ãåãï-
íüôùí êáé äéáöüñùí êáé óõíå÷þí åíåñãåéþí áõôþí êáé äç êáé åê ôçò õðü
çìåñïìçíßáí 17 Áðñéëßïõ 1973 åîáðïëõèåßóçò õð áõôþí åãêõêëßïõ, äé çò
åêÜëïõí êëÞñïí êáé ëáüí åéò áíõðáêïÞí êáé áðïóôáóßáí áðü ôïõ Ðñïêáèç-
ìÝíïõ ôçò ÁõôïêåöÜëïõ Åêêëçóßáò Êýðñïõ· êáé åðåéäÞ ç ôïéáýôç óõíïëé-
êþò äñùìÝíç åíÝñãåéá óõíéóôÜ ðáñÜâáóéí ôùí Éåñþí Êáíüíùí êáé äç ôùí
Êáíüíùí (...) ïßôéíåò äéÜ ôùí åí áõôïßò ñçôþò ïñéæïìÝíùí, ÷áñáêôçñßæïõóé
ôçí ôïéáýôçí ôùí ôñéþí Ìçôñïðïëéôþí óõìðåñéöïñÜí êïëÜóéìïí åêêëçóéá-
óôéêüí áäßêçìá· êáé åðåéäÞ ç Ìåßæùí êáé ÕðåñôåëÞò Óýíïäïò åîåôÜæïõóá
ôçí áöïñìÞí ôçò äéáöùíßáò ôùí ôñéþí Ìçôñïðïëéôþí ðñïò ôïí Ìáêáñéþôá-
ôïí Áñ÷éåðßóêïðïí Êýðñïõ ê. ÌáêÜñéïí, åðß ôù ëüãù ôïõ äÞèåí áóõìâéâÜ-
- 249 -
óôïõ ôçò ôáõôï÷ñüíïõ áóêÞóåùò êáèçêüíôùí Áñ÷éåðéóêüðïõ êáé ÐñïÝäñïõ

ôçò Ðïëéôåßáò, êñßíåé üôé, õðü ôáò åíåóôþóáò åí Êýðñù ðåñéóôÜóåéò, ç êáô
áðáßôçóéí ôïõ ëáïý êáé ðëçñþìáôïò áíÜëçøéò õð Áõôïý ôïõ Ðñïåäñéêïý
áîéþìáôïò áðïôåëåß åðéâáëëüìåíïí êáèÞêïí, ïõäüëùò óõãêñïõüìåíïí ðñïò ôï
áëçèÝò ðíåýìá ôçò ôå Áãßáò ÃñáöÞò êáé ôùí Éåñþí Êáíüíùí, ç äå èåëÞìáôé
ëáïý ôïéáýôç ðñïóöïñÜ õðçñåóéþí åßíáé óýìöùíïò ðñïò ôçí éóôïñßáí, ôçí
ðáñÜäïóéí êáé ôçí óõíåßäçóéí ôçò êáè üëïõ Ïñèïäüîïõ Åêêëçóßáò, êáé
áäéêáéïëüãçôïí êáé áâÜóéìïí åõñßóêåé ç Ìåßæùí Óýíïäïò ôïí ëüãïí ôçò
äéáöùíßáò ôùí Ìçôñïðïëéôþí ðñïò ôïí Ðñþôïí áõôþí.
ÅðåéäÞ åðß ôçò ôñßôçò êáôçãïñßáò, Þôïé ôçò ðáñáóõíáãùãÞò, äéåðéóôþèç
êáé áðåäåß÷èç, üôé ïé õðü êáôçãïñßáí ôñåéò Ìçôñïðïëßôáé åðÝäåéîáí çèåëçìÝ-
íçí áíõðáêïÞí êáé áðåßèåéáí åéò ôá êåëåýóìáôá ôùí Éåñþí Êáíüíùí ùò
ðñïò ôçí ìåôÜ ôïõ Ðñþôïõ êïéíùíßáí· êáé åðåéäÞ ç çèåëçìÝíç áýôç áíõðá-
êïÞ êáé áðåßèåéá, áðïäïèåßóá õðü ôùí êáôçãïñïõìÝíùí åéò ëüãïõò äéáöùíßáò
áõôþí ìåôÜ ôïõ Ðñþôïõ, ùò åí ôç ÄåõôÝñá êáôçãïñßá äéåôõðþèç, åîåäçëþ-
èç äéÜ óõãêëÞóåùò êáé óõãêñïôÞóåùò óõóêÝøåùí, ðëÝïí äå ôïýôïõ êáé
äÞèåí óõíüäùí, ðáóþí äå ôïýôùí ãåíïìÝíùí ïõ÷ß äéÜ ôçò ðñïóêëÞóåùò õðü
ôïõ Ðñþôïõ êáé ïõ÷ß ôç ðáñïõóßá Áõôïý· êáé åðåéäÞ áé ðáñáóõíáãùãáß
áýôáé ïõäÝí Üëëï õðÞñîáí, åéìÞ óõíÜîåéò åí áíõðïôáîßá ôùí êáôçãïñïõìÝ-
íùí, ïßôéíåò, ìç õðïêýøáíôåò ôïéò êáíüóéí, åáõôïßò åîåäßêçóáí ôçí Ðñï-
åäñßáí êáé ôçí ëåéôïõñãßáí· êáé åðåéäÞ ç ùò Üíù åêäçëùèåßóá óõìðåñéöïñÜ
ôùí êáôçãïñïõìÝíùí ñçôþò âåâáéïýôáé äéÜ êáé åê ôùí ðñï ôçò Óõíüäïõ
ðñáãìáôéêþí ãåãïíüôùí, åããñÜöùí êáé Üëëùí áðïäåéêôéêþí êáé äç êáé õð
áõôþí ôïýôùí ôùí áíáêïéíùèÝíôùí êáé äçìïóéåõèÝíôùí ðåñß óõãêëÞóåùí
êáé óõãêñïôÞóåùí óõíüäùí, ùò áé õðü çìåñïìçíßáò 19 Ïêôùâñßïõ 1972, 8
êáé 9 Äåêåìâñßïõ 1972, 21 Öåâñïõáñßïõ 1973, 9 Ìáñôßïõ 1973 êáé 13
Áðñéëßïõ 1973· êáé åðåéäÞ ôï êáôÜ ðëÞñç áðüäåéîéí çèåëçìÝíïí ôçò óõìðå-
ñéöïñÜò ôùí êáôçãïñïõìÝíùí óõíéóôÜ ôïí äüëïí áõôþí åí ôç ôïéáýôç óõìðå-
ñéöïñÜ áõôþí, Þôéò Ýñãù êáé ðñÜîåé óõíåôåëÝóèç· êáé åðåéäÞ ç ôïéáýôç
óõíïëéêþò ïñùìÝíç åíÝñãåéá óõíéóôÜ ðáñÜâáóéí ôùí Éåñþí Êáíüíùí êáé äç
ôùí Êáíüíùí (...) ïßôéíåò, äéÜ ôùí åí áõôïßò ñçôþò ïñéæïìÝíùí, ÷áñáêôçñß-
æïõóé ôçí ôïéáýôçí ôùí ôñéþí Ìçôñïðïëéôþí óõìðåñéöïñÜí êïëÜóéìïí åê-
êëçóéáóôéêüí áäßêçìá.
ÅðåéäÞ åðß ôçò ôåôÜñôçò êáôçãïñßáò, Þôïé ôçò óõíùìïóßáò, öáôñßáò êáé
ôõñåßáò, äéåðéóôþèç êáé áðåäåß÷èç, üôé ïé ôñåéò õðü êáôçãïñßáí Ìçôñïðïëß-
- 250 -
ôáé, åê êïéíÞò ðñïèÝóåùò åíåñãïýíôåò êáé êáôüðéí óõíáðïöÜóåùò áõôþí,

ðñïåêÜëåóáí äéáóÜëåõóéí ôçò åí ôç Åêêëçóßá åííüìïõ ôÜîåùò, äé åðéâïõëÞò
êáôÜ ôçò íïìßìïõ ÅêêëçóéáóôéêÞò Áñ÷Þò ôçò Åêëçóßáò ôçò Êýðñïõ, Þôïé
ôïõ Ðñþôïõ ÁõôÞò· êáé åðåéäÞ ç õðü ìïñöÞí óõíùìïóßáò, öáôñßáò êáé
ôõñåßáò áíôéêáíïíéêÞ óýìðñáîéò áõôþí, åêäçëùèåßóá äéÜ ãåãïíüôùí áðïëý-
ôùò âåâáéïõìÝíùí, ùäÞãçóåí åéò ôçí åí ðëÞñåé åðéãíþóåé äéáóÜëåõóéí ôçò åí
ôç Åêêëçóßá åðéâáëëüìåíçò êáíïíéêÞò åíüôçôïò êáé ðåéèáñ÷ßáò, áìöïôÝñùí
óõãêñïôïõóþí ôçí åí ôç Åêêëçóßá Ýííïìïí ôÜîéí· êáé åðåéäÞ ï ïýôùò
åðéäéùêüìåíïò óêïðüò åðåôåý÷èç äé åðáíåéëçììÝíùí óõíáíôÞóåùí, óõóêÝøå-
ùí êáé áíôéêáíïíéêþí óõíÜîåùí êáè áò çìåñïìçíßáò êáé åéò ôüðïõò äéáöü-
ñïõò, ùò åîÜãåôáé êáé áðïäåéêíýåôáé äéÜ êáé åê ôùí ðñï ôçò Óõíüäïõ ðñáã-
ìáôéêþí ãåãïíüôùí, åããñÜöùí êáé áðïäåéêôéêþí êáé äç, óõí ôïéò Üëëïéò, êáé
ðïëëþí êáé åðáíåéëçììÝíùò ãåíïìÝíùí óõíáíôÞóåùí, ùò êáôÜ ÌÜñôéïí,
Éïýíéïí, Éïýëéïí, ÓåðôÝìâñéïí, Ïêôþâñéïí êáé ÍïÝìâñéïí ôïõ 1972 åí ôç åí
Ëåìåóþ ÉåñÜ Ìçôñïðüëåé Êéôßïõ, ÉáíïõÜñéïí ôïõ 1973 åí ôç ÉåñÜ Ìçôñïðü-
ëåé Êõñçíåßáò êáé åí ôç åí Ëåìåóþ ÉåñÜ Ìçôñïðüëåé Êéôßïõ· êáé åðåéäÞ ôï
çèåëçìÝíïí ôçò ùò Üíù áíôéêáíïíéêÞò óõìðåñéöïñÜò óõíéóôÜ ôï åíõðÜñ÷ïí
óôïé÷åßïí ôïõ äüëïõ åê ìÝñïõò ôùí êáôçãïñïõìÝíùí, üðåñ ç åéñçìÝíç óõìðå-
ñéöïñÜ ôïýôùí Ýñãù êáé ðñÜîåé âåâáéïß· êáé åðåéäÞ ç ôïéáýôç óõíïëéêþò
ïñùìÝíç åíÝñãåéá óõíéóôÜ ðáñÜâáóéí ôùí Éåñþí Êáíüíùí êáé äç (...) ïßôéíåò,
äéÜ ôùí åí áõôïßò ñçôþò ïñéæïìÝíùí, ÷áñáêôçñßæïõóé ôçí ôïéáýôçí ôùí ôñéþí
Ìçôñïðïëéôþí óõìðåñéöïñÜí êïëÜóéìïí åêêëçóéáóôéêüí áäßêçìá.
ÅðåéäÞ, åðß ôçò ðÝìðôçò êáôçãïñßáò, Þôïé ôçò êáôáöñïíÞóåùò ôçò
Ìåßæïíïò êáé Õðåñôåëïýò Óõíüäïõ, ðÜíôá ôá ãåãïíüôá, ôá èåìåëéïýíôá ôá
õðü ôá óôïé÷åßá â), ã) êáé ä) áäéêÞìáôá ôïõ ó÷ßóìáôïò, ôçò ðáñáóõíáãùãÞò
êáé ôçò óõíùìïóßáò, öáôñßáò êáé ôõñåßáò, Üôéíá êáé áðåäåß÷èçóáí ùò ðëÞ-
ñùò óõíôåëåóèÝíôá, ôáõôï÷ñüíùò èåìåëéïýóé êáé ôçí ðëÞñùóéí ôïõ áäéêÞìá-
ôïò ôçò êáôáöñïíÞóåùò ôçò ÅêêëçóéáóôéêÞò Áñ÷Þò, åí ôç ðñïêåéìÝíç äå
ðåñéðôþóåé ôçò Ìåßæïíïò êáé Õðåñôåëïýò Óõíüäïõ, Þôéò, áö çò óôéãìÞò
êáíïíéêþò åíôáýèá óõíåêëÞèç êáé áñìïäßùò åðåëÞöèç ôïõ ðñï ÁõôÞò èÝìá-
ôïò, éäßá áíôéëÞøåé åâåâáéþèç ðåñß ôçò çèåëçìÝíçò óõìðåñéöïñÜò ôùí õðü
êáôçãïñßáí Ìçôñïðïëéôþí, ôçò êáé áðïôåëïýóçò êáôáöñüíçóéí ÁõôÞò· êáé
åðåéäÞ ç ðñïò ôçí Ìåßæïíá êáé ÕðåñôåëÞ Óýíïäïí êáôáöñüíóçéò áðïäåéêíý-
åôáé êáé èåìåëéïýôáé êáôÜ ôçí êñßóéí ÁõôÞò åê ôùí ðñï ÁõôÞò ðñáãìáôéêþí
ãåãïíüôùí, ùò ç ðåßóìùí Üñíçóéò ôùí ôñéþí Ìçôñïðïëéôþí íá äå÷èþóé
- 251 -
óõíÜíôçóéí ìåôÜ ôùí Óõíïäéêþí Åðéôñïðþí, åðéóôïëÞí ôïõ ÐñïÝäñïõ ôçò

Óõíüäïõ êáé óõíÜíôçóéí ìåôÜ ôùí äýï Ðáôñéáñ÷þí, ùò êáé áíåõëáâåßò
äçìïóßùò ãåíüìåíïé ÷áñáêôçñéóìïß êáôÜ ôçò Ìåßæïíïò Óõíüäïõ, óõíéóôÜ
ðáñÜâáóéí ôùí ðñïíïïõìÝíùí õðü ôùí Éåñþí Êáíüíùí êáé äç (...) êáé
áðïôåëåß êïëÜóéìïí åêêëçóéáóôéêüí áäßêçìá.
ÅðåéäÞ Üðáíôá ôá õðü ôá óôïé÷åßá á), â), ã), ä) êáé å) áäéêÞìáôá
åôÝëåóèçóáí êáôÜ óõññïÞí ùò ðñïò ðÜíôá êáé êáô åîáêïëïýèçóéí ùò ðñïò
Ýí Ýêáóôïí.
ÄéÜ ôáýôá
Ç Áãßá êáé ÉåñÜ Ìåßæùí êáé ÕðåñôåëÞò Óýíïäïò, äéêÜæïõóá åñÞìçí ôùí
êáôçãïñïõìÝíùí, ïìïöþíùò åõñßóêåé ôïõò õðü êáôçãïñßáí Ìçôñïðïëßôáò,
ôïí ÐÜöïõ ÃåííÜäéïí, ôïí Êéôßïõ ¢íèéìïí êáé ôïí Êõñçíåßáò Êõðñéáíüí,
åíü÷ïõò ùò ðñïò ðÜíôá ôá åí ôç êáôçãïñßá áäéêÞìáôá êáô åðáíÜëçøéí êáé
óõññïÞí ôåëåóèÝíôá, êáé åðéâÜëëåé áõôïßò ôçí õðü ôùí Éåñþí Êáíüíùí
ðñïâëåðïìÝíçí ðïéíÞí ôçò êáèáéñÝóåùò, áðïãõìíïýóá áõôïýò ðëÞñùò ðÜóçò
éåñáôéêÞò áîßáò êáé åîïõóßáò êáé êáôÜãïõóá áõôïýò åéò çí åí ôù ðïéìíßù ôçò
Åêêëçóßáò áíÞêïí ôÜîéí ðñï ôçò ÷åéñïôïíßáò áõôþí, êáé åíôÝëëåôáé ôçí
åêôÝëåóéí ôçò ðáñïýóçò áðïöÜóåùò.
Ç ðáñïýóá áðüöáóéò õðåãñÜöç åí Óõíüäù êáé åîåöùíÞèç äéÜ ôïõ Ðñï-
Ýäñïõ ÁõôÞò, åí Ëåõêùóßá ôç 14ç Éïõëßïõ 1973.»
- 252 -
38
1972: ÐÁÑÁÉÔÇÓÇ ÔÏÕ ÕÐÏÕÑÃÏÕ ÅÎÙÔÅÑÉÊÙÍ
ÓÐÕÑÏÕ ÊÕÐÑÉÁÍÏÕ
Ôïí Éïýíéï ôïõ 1971, óôá ðëáßóéá ôçò Óõíüäïõ ôïõ Óõìâïõëßïõ ôïõ
ÍÁÔÏ, ðïõ Ýãéíå óôç Ëéóáâüíá, ïé õðïõñãïß Åîùôåñéêþí ÅëëÜäáò êáé Ôïõñ-
êßáò ÐáëáìÜò êáé ÏëôóÜõ (Olcay) Þëèáí óå ìõóôéêÞ óõìöùíßá ãéá ôçí
Êýðñï. Ç êõðñéáêÞ êõâÝñíçóç ðëçñïöïñÞèçêå ôç óõìöùíßá, áëëÜ ç ÅëëÜ-
äá ôï áñíåßôï åðßìïíá ìÝ÷ñé ôïí Ïêôþâñéï, üôáí ï ÐáëáìÜò õðï÷ñåþèçêå íá
ôï ðáñáäå÷èåß óôïí Êýðñéï õðïõñãü Åîùôåñéêþí Óðýñï Êõðñéáíïý, áðïäßäï-
íôáò ôç ìõóôéêüôçôá óå äÝóìåõóç ðïõ áíÝëáâå Ýíáíôé ôïõ Ôïýñêïõ ïìïëüãïõ
ôïõ! ¸êôïôå, ï óôåíüò óõíåñãÜôçò ôïõ ÐñïÝäñïõ Ìáêáñßïõ Óð. Êõðñéáíïý
ôÝèçêå óôï óôü÷áóôñï ôçò ÷ïýíôáò. Ïé ó÷Ýóåéò Áèçíþí-Ëåõêùóßáò âñßóêï-
íôáí åðß îõñïý áêìÞò, åíþ ï Ðáðáäüðïõëïò ìå ôï «ôåëåóßãñáöü» ôïõ ðñïò
ôïí ÌáêÜñéï, ôçò 11çò Öåâñïõáñßïõ 1972, óçìáôïäïôïýóå ôçí áñ÷Þ åíüò
ðñáîéêïðÞìáôïò õðü ôçí åðùíõìßá «Óöåíäüíç», ôï ïðïßï áðåôñÜðç ìåôÜ
áðü äéáâÞìáôá ôùí Áìåñéêáíþí.
Ç ÷ïýíôá âõóóïäïìïýóå êáôÜ ôïõ Ìáêáñßïõ êáé, óôçí ðñïóðÜèåéÜ ôçò
íá ôïí áðïäõíáìþóåé, áðáéôïýóå íá ðñïâåß óå áíáó÷çìáôéóìü ôçò êõâÝñíç-
óÞò ôïõ êáé óå áðïìÜêñõíóç êÜðïéùí õðïõñãþí êáé ôïõ æçôïýóå íá ðåñéëÜ-
âåé ó áõôÞí «åèíéêüöñïíåò» ðïõ åß÷áí Üìåóç ó÷Ýóç ìå ôïí Ãñßâá êáé ôïõò
3 ìçôñïðïëßôåò. Óôïí êáôÜëïãï ôùí ìç áñåóôþí óôçí ÁèÞíá õðïõñãþí
öéãïõñÜñéæå ðñþôï ôï üíïìá ôïõ Óðýñïõ Êõðñéáíïý. ÈÝëïíôáò ï ÌáêÜñéïò
íá åîïìáëýíåé ôéò ôåôáìÝíåò ó÷Ýóåéò ôïõ ìå ôçí ÁèÞíá, áðïöÜóéóå íá ðñïâåß
ìåí óå áíáó÷çìáôéóìü, áëëÜ óå êáìéÜ ðåñßðôùóç äåí óõìâïõëåýôçêå ôç
óôñáôéùôéêÞ êõâÝñíçóç ãéá ôï «åèíéêüöñïí» ðïéüí ôùí íÝùí õðïõñãþí.
Óôç óõíåäñßáóç ôïõ Õðïõñãéêïý Óõìâïõëßïõ, óôéò 4 ÌáÀïõ 1972, ï
- 253 -
ÌáêÜñéïò áíáêïßíùóå åðßóçìá ôçí ðñüèåóÞ ôïõ ãéá áíáó÷çìáôéóìü, ôïí

ïðïßï ôïðïèåôïýóå åíôüò ôïõ Éïõíßïõ. Ôçí åðïìÝíç, 5 ÌáÀïõ 1972, ï Óðýñïò
Êõðñéáíïý áíáêïßíùóå ôçí ðáñáßôçóÞ ôïõ, äßíïíôáò óôïí Ôýðï áíáêïßíùóç,
üðïõ åîçãïýóå ôïõò ëüãïõò ôçò ðáñáßôçóÞò ôïõ.
Ç áêïýóéá ðáñáßôçóç Êõðñéáíïý Þôáí ìéá åðéôõ÷ßá óôçí ôáêôéêÞ ôçò
÷ïýíôáò íá áðïäõíáìþóåé ôïí ÌáêÜñéï, áðïøéëþíïíôÜò ôïí áðü ôïõò ðéï
áðïôåëåóìáôéêïýò ôïõ óõíåñãÜôåò.
ÁÍÁÊÏÉÍÙÓÇ ÓÐÕÑÏÕ ÊÕÐÑÉÁÍÏÕ (5/5/1972)
«ÊáôÜ ôçí ÷èåóéíÞí óõíåäñßáí ôïõ Õðïõñãéêïý Óõìâïõëßïõ, ï Ðñüåäñïò

ôçò Äçìïêñáôßáò Áñ÷éåðßóêïðïò ÌáêÜñéïò áíåêïßíùóå ôçí ïñéóôéêÞí áðü-
öáóßí ôïõ üðùò ðñïâÞ åéò áíáó÷çìáôéóìüí ôçò ÊõâåñíÞóåùò êáôÜ ôï
ðñþôïí äåêáðåíèÞìåñïí ôïõ Éïõíßïõ. Ï Ðñüåäñïò ôçò Äçìïêñáôßáò åðßóçò
êáôÝóôçóå óáöÝò üôé ï ëüãïò äéÜ ôïí áíáó÷çìáôéóìüí ôçò ÊõâåñíÞóåùò
åßíáé ç åììïíÞ ôçò ÊõâåñíÞóåùò ôùí Áèçíþí, áðïóêïðïýóá êõñßùò åéò ôçí
áðïìÜêñõíóéí ôïõ õðïöáéíïìÝíïõ åê ôïõ Õðïõñãåßïõ Åîùôåñéêþí.
Êáôüðéí ôùí áíùôÝñù, åðåóêÝöèçí ôï áðüãåõìá ôïí Ìáêáñéþôáôïí, åéò
ôïí ïðïßïí åîÞãçóá åí åêôÜóåé üôé, õðü ôï öùò ôùí üóùí áíåêïßíùóå, äåí èá
åäéêáéïëïãåßôï ç ðáñáìïíÞ ìïõ åéò ôï Õðïõñãåßïí Åîùôåñéêþí, Ýóôù êáé
ìÝ÷ñé ôïõ áíáó÷çìáôéóìïý. Ìåôáîý Üëëùí, êáé ëüãïé óôïé÷åéþäïõò áîéïðñÝ-
ðåéáò åðÝâáëëïí ôçí Üìåóïí áðïìÜêñõíóßí ìïõ. Ï Ìáêáñéþôáôïò åðÝäåéîå
êáôáíüçóéí. Ùò åê ôïýôïõ áðü óÞìåñïí, õðï÷ñåùèåßò åê ôùí ðñáãìÜôùí,
áðï÷ùñþ ôçò èÝóåþò ìïõ.
ÌåôÜ ôïõ ÅèíÜñ÷ïõ Ìáêáñßïõ óõíåéñãÜóèçí åðß 22 ó÷åäüí Ýôç, 12 åî
áõôþí åéò ôçí èÝóéí ôïõ Õðïõñãïý Åîùôåñéêþí. Åðéèõìþ êáé äçìïóßùò íá
åêöñÜóù ðñïò ôïí Ìáêáñéþôáôïí ôçí åõãíùìïóýíçí ìïõ äéÜ ôçí áðåñéüñé-
óôïí åìðéóôïóýíçí ìåôÜ ôçò ïðïßáò ìå ðåñéÝâáëå êáè üëïí ôï äéÜóôçìá
ôïýôï. Áðï÷ùñþí, ïõ÷ß ïéêåéïèåëþò, åê ôçò èÝóåþò ìïõ äéüôé åÜí éó÷õñé-
æüìçí ôï áíôßèåôïí èá éóïäõíÜìåé ðñïò áðïðëÜíçóéí ôïõ ëáïý, Ý÷ù áðï-
ëýôùò Þóõ÷ïí ôçí óõíåßäçóßí ìïõ, üôé Ýðñáîá, åí ôù ìÝôñù ôùí äõíÜìåþí
ìïõ, åéò ôï áêÝñáéïí ôï êáèÞêïí ìïõ Ýíáíôé ôïõ åëëçíéêïý êõðñéáêïý ëáïý
êáé ãåíéêþôåñïí ôïõ åëëçíéóìïý. ÅíÞñãçóá ðÜíôïôå ïõ÷ß ùò áíèÝëëçí Þ ùò
öéëÝëëçí áëëÜ áðëþò ùò ¸ëëçí. ¹ìçí, åßìáé êáé ðÜíôïôå èá åßìáé õðåñÞ-
öáíïò, äéüôé åãåííÞèçí ¸ëëçí. ÁíåôñÜöçí ìå ôá åëëçíéêÜ éäáíéêÜ, äéÜ ôá
ïðïßá ðÜíôïôå çãùíßóèçí ìåôÜ óõíåðåßáò.
- 254 -
Äåí èá áó÷ïëçèþ óÞìåñïí ìå êáôçãïñßáò êáé øéèýñïõò. Ôï èÝìá äåí åßíáé

ðñïóùðéêüí. Ðåñéïñßæïìáé áðëþò íá äþóù, Üíåõ ó÷ïëßùí, åéò ôçí äçìïóéüôç-
ôá åðéóôïëÞí ôïõ ê. Ê. ÐáíáãéùôÜêïõ ðñïò åìÝ õðü çìåñ. 31çò Äåêåìâñßïõ
1971, Þôïé ìåôÜ ôáò äéáöùíßáò åí ÍÝá Õüñêç äéüôé ðñÜãìáôé õðÞñîáí
äéáöùíßáé 35.
Áðï÷ùñþí åê ôçò ÊõâåñíÞóåùò êáé ôçò èÝóåùò ôïõ Õðïõñãïý ôùí
Åîùôåñéêþí èá Þôï óïâáñÜ ðáñÜëåéøéò åÜí äåí åöéóôïýóá ôçí ðñïóï÷Þí ôïõ
åëëçíéóìïý ïëïêëÞñïõ åéò ôïí èáíÜóéìïí êßíäõíïí ôïí ïðïßïí äéáôñÝ÷åé ï
åëëçíéóìüò ôçò Êýðñïõ. Ï êßíäõíïò áõôüò äýíáôáé êáôÜ êýñéïí ëüãïí íá
áíôéìåôùðéóèÞ, åÜí õðÜñîç ïìüíïéá, åíüôçò êáé óýìðíïéá ìåôáîý ôïõ åëëç-
íéêïý êõðñéáêïý ëáïý. Íïìßæù üôé Ý÷ù ôï äéêáßùìá íá êáëÝóù ïëüêëçñïí
ôïí åëëçíéêüí êõðñéáêüí ëáüí íá óõóðåéñùèÞ ðÝñéî ôïõ ÅèíÜñ÷ïõ Ìáêáñßïõ,
êáé íá åõ÷çèþ ôá÷åßáí åðßôåõîéí åéëéêñéíïýò êáé óôåíÞò óõíåñãáóßáò ìåôáîý
ôïõ ÅèíÜñ÷ïõ êáé ôïõ Óôñáôçãïý Ãåùñãßïõ Ãñßâá-ÄéãåíÞ, Þôéò èá óõìâÜëç
ôá ìÝãéóôá åéò ôçí ðñáãìáôïðïßçóéí ôïõ áíôéêåéìåíéêïý ôïýôïõ óêïðïý.
Èá Þìçí åéëéêñéíþò åõôõ÷Ýóôáôïò, åÜí ìåôÜ ôçí áðï÷þñçóßí ìïõ çêïëïý-
èåé ïõ÷ß ôõðéêÞ áðïêáôÜóôáóéò ôùí ó÷Ýóåùí Áèçíþí êáé Ëåõêùóßáò, áëëÜ
ïõóéáóôéêÞ, åäñáæïìÝíç åðß åèíéêþò ðáñáäåêôÞò ãñáììÞò ùò ðñïò ôçí ðñï-
þèçóéí ôùí åèíéêþí äéêáßùí åéò ôçí Êýðñïí. Ïìïßùò åý÷ïìáé åéëéêñéíþò íá
äéáøåõóèïýí ïé öüâïé üôé ïé ëüãïé äéÜ ôçí áðáßôçóéí ðñïò áðïìÜêñõíóßí ìïõ
Ý÷ïõí ó÷Ýóéí ìå åèíéêþò áðáñÜäåêôïí ÷åéñéóìüí êáé ëýóéí ôïõ Êõðñéáêïý
æçôÞìáôïò. Ïõäåìßáí ðïëéôéêÞí öéëïäïîßáí Ý÷ù. ÐÜíôïôå õðÞñîå âßùìÜ ìïõ
ç åîõðçñÝôçóéò ôïõ åèíéêïý óõìöÝñïíôïò, ôïõ óõìöÝñïíôïò ôïõ åëëçíéóìïý.
Õðü ôï ðñßóìá ôïýôï ìå åíäéáöÝñåé ðïëý ðåñéóóüôåñïí ôï ìÝëëïí, êáé èÝëù
íá åëðßæù áé åîåëßîåéò ôïõ ìÝëëïíôïò íá åßíáé ôïéáýôáé þóôå íá êáèéóôïýí ôá
ôïõ ðáñåëèüíôïò áðëþò ìßáí äõóÜñåóôïí éóôïñßáí ÷ùñßò áíåðáíïñèþôïõò
åèíéêÜò æçìßáò. Èá åðåèýìïõí üìùò êáé ðÜëéí íá êáëÝóù ôïí åëëçíéêüí
êõðñéáêüí ëáüí åéò øý÷ñáéìïí åðáãñýðíçóéí, ðñïò ðáñåìðüäéóéí ëýóåùò åèíé-
êþò áðáñáäÝêôïõ. ÄéÜ ôïýôïõ åííïþ åßôå ïìïóðïíäïðïßçóéí óõãêåêáëõììÝ-
35
Óôçí åðéóôïëÞ ôïõ ðïõ äüèçêå óôç äçìïóéüôçôá, ï ÐáíáãéùôÜêïò ðáñáäå÷üôáí
üôé ï Êõðñéáíïý áíáðôýóóåé åèíéêÞ äñáóôçñéüôçôá ðïõ äåí ìðïñåß íá áìöéóâçôçèåß áðü
êáíÝíáí. Ïé äé÷ïãíùìßåò ôçò ÍÝáò Õüñêçò áöïñïýóáí ôç «óõìöùíßá ôçò Ëéóáâüíáò»
êáé ôéò êáôçãïñßåò ôïõ ÐáëáìÜ êáôÜ ôïõ Êõðñéáíïý üôé ðåñéöÝñåôáé óôï ìÝãáñï ôùí
ÇíùìÝíùí Åèíþí êáôçãïñþíôáò ôïí üôé ðñïÝâç óå óõìöùíßá ìå ôçí Ôïõñêßá ãéá ôçí
Êýðñï åñÞìçí ôçò Êýðñïõ.
- 255 -
íçí Þ ìç, åßôå óõãêõñéáñ÷ßáí Þ äéðëÞí Ýíùóéí, Þôïé äé÷ïôüìçóéí, Þ êáé

åðéóôñïöÞí åéò ôçí Æõñß÷çí, ôáò åðá÷èåßò ðñïíïßáò ôçò ïðïßáò åðß åíäåêáå-
ôßáí ó÷åäüí õößóôáôáé ç ÊõðñéáêÞ ÊõâÝñíçóéò, êáé ôáò ïðïßáò, áò ìïõ
åðéôñáðÞ íá åßðù, üôé åéäéêþôåñïí ï õðïöáéíüìåíïò, ùò åê ôçò èÝóåþò ôïõ,
êáôåðïëÝìçóå, êáé åßò ôéíá ôïõëÜ÷éóôïí âáèìüí åîïõäåôÝñùóå, äéÜ ôùí áðï-
öÜóåùí ôïõ Óõìâïõëßïõ Áóöáëåßáò êáé ôçò ÃåíéêÞò Óõíåëåýóåùò ôùí Çíù-
ìÝíùí Åèíþí êáé äé Üëëùí åíåñãåéþí, ìå áðïôÝëåóìá íá åíéó÷õèÞ äéåèíþò
óçìáíôéêþò ç èÝóéò ôçò Êýðñïõ, ðñïò äéåêäßêçóéí ôùí äéêáßùí ôçò.
Áðï÷ùñþ ìå áðïëýôùò Þóõ÷ïí ôçí óõíåßäçóéí, áëëÜ ôáõôï÷ñüíùò êáé ìå
ìåãÜëçí áíçóõ÷ßáí äéÜ ôï ìÝëëïí ôïõ åëëçíéêïý áõôïý ÷þñïõ. Ðåñéôôüí íá
áíáöåñèþ åéò ôáò äéá÷ýôïõò ðëÝïí åíôõðþóåéò êáé åíäåßîåéò ùò ðñïò ôïõò
êéíäýíïõò. Óêïðüò äåí åßíáé íá åíóðåßñù ðáíéêüí, áëëÜ íá ôïíßóù êáé ðÜëéí
ôçí áíÜãêçí åðáãñõðíÞóåùò.
ÐáñÜ ôçí ìáêñÜí ìïõ áíÜìéîéí åéò ôá äçìüóéá, ïõäÝðïôå åèåþñçóá ùò
åðÜããåëìÜ ìïõ ôçí ðïëéôéêÞí. Äé åìÝ Þôï Üëëïò Ýíáò åèíéêüò áãþí êáé
õðçñåóßá ðñïò ôïí ëáüí. Åý÷ïìáé üðùò ï åëëçíéêüò êõðñéáêüò ëáüò êáé
ãåíéêþò ï åëëçíéóìüò åðéôý÷ç åéò ôïõò éåñïýò óêïðïýò ôïõ, ïßôéíåò áðåôÝëå-
óáí êáé ðÜíôïôå èá áðïôåëïýí ôïí ìïíáäéêüí ãíþìïíá êáé åíåñãåéþí êáé
ðñïóðáèåéþí ìïõ.»
- 256 -
39
1974: ÅÐÉÓÔÏËÇ ÌÁÊÁÑÉÏÕ ÐÑÏÓ ÃÊÉÆÉÊÇ
Ç åóùôåñéêÞ áíùìáëßá ëüãù ôçò äñÜóçò ôçò ðáñÜíïìçò ÅÏÊÁ Â´ åß÷å

ðÜñåé ìåãÜëåò äéáóôÜóåéò êáé ç êõâÝñíçóç Ìáêáñßïõ äåí ìðïñïýóå íá ôçí
áíå÷ôåß ðåñéóóüôåñï. Ç ßäñõóç ôïõ Åöåäñéêïý Óþìáôïò Þôáí Ýíá ìÝôñï ðïõ
áðÝäùóå ôá áíáìåíüìåíá êáé êáôüñèùóå íá óõëëÜâåé Ýíá ìåãÜëï ìÝñïò ôçò
ïñãÜíùóçò, ç ïðïßá ïõóéáóôéêÜ åîáñèñþèçêå. Åí ôïýôïéò, ôï öõôþñéï ôçò
ðáñáíïìßáò Þôáí ç ÅèíéêÞ ÖñïõñÜ êáé åéäéêÜ áñéèìüò Åëëáäéôþí áîéùìáôé-
êþí ðïõ ôçí åðÜíäñùíáí êáé ïé ïðïßïé öáíåñÜ ðéá õðïíüìåõáí ôïí ÌáêÜñéï
êáé ôñïöïäïôïýóáí ôçí ÅÏÊÁ Â´. Ç çãåóßá ôçò ÅèíéêÞò ÖñïõñÜò áãíïåß,
ðáñáêÜìðôåé, ðáñáâáßíåé êáé õðïóêÜðôåé êõâåñíçôéêÝò áðïöÜóåéò. Óå óôñá-
ôüðåäá ôçò Å.Ö. êáôÜöåõãáí êáé åêñýðôïíôï ïé êáôáæçôïýìåíïé äñÜóôåò
äïëïöïíéêþí êáé âïìâéóôéêþí åðéèÝóåùí, üðïôå åíôïðßæïíôáí, êáé áðü ôá
óôñáôüðåäá ôçò Å.Ö. öõãáäåýïíôáí óôá âïõíÜ Þ áëëïý. Ï ÌáêÜñéïò áðïöá-
óßæåé íá îåêáèáñßóåé Üðáî êáé äéÜ ðáíôüò ôçí áíþìáëç êáôÜóôáóç ðïõ
åêôñÝöåôáé áðü ôïõò ÷ïõíôéêïýò áîéùìáôéêïýò ôçò ÅèíéêÞò ÖñïõñÜò. Óôéò 2
Éïõëßïõ 1974 áðïóôÝëëåé óôïí ÷ïõíôéêü Ðñüåäñï Ãêéæßêç (ðïõ ôïðïèåôÞèçêå
áðü ôïí Éùáííßäç) ìéá äñéìåßá åðéóôïëÞ, óôçí ïðïßá ðáñáèÝôåé ôá ðáñÜðïíá
ôçò êõâåñíÞóåùò êáé ôïõ éäßïõ êáôÜ ÅëëÞíùí áîéùìáôéêþí ôçò ÅèíéêÞò
ÖñïõñÜò, ïé ïðïßïé äñïõí ìå ïäçãßåò åî Áèçíþí, êáé ôïõ áíáêïéíþíåé ôçí
áðüöáóÞ ôïõ íá áíáäéáñèñþóåé ôï óôñÜôåõìá æçôþíôáò ôçí áíÜêëçóç ôùí
ÅëëÞíùí áîéùìáôéêþí ðïõ óôåëå÷þíïõí ôçí Å.Ö.
Ðñüêåéôáé ãéá ôï äñéìýôåñï êåßìåíï ðïõ áðÝóôåéëå ðïôÝ ï ÌáêÜñéïò óå
åëëçíéêÞ êõâÝñíçóç36.
36
Êáé Ýíá åõôñÜðåëï. Åê ðáñáäñïìÞò ç åðéóôïëÞ áðåõèýíèç Ðñïò ôçí Á.Å. ôïí
Ðñüåäñïí ôçò ÅëëçíéêÞò ÊõâåñíÞóåùò áíôß ôçò ÅëëçíéêÞò Äçìïêñáôßáò, ï äå Ãêéæß-
êçò ðáñáðïíÝèçêå óôïí ðñåóâåõôÞ Íßêï Êñáíéäéþôç, ðïõ ôïõ ðáñÝäùêå ôçí åðéóôïëÞ,
üôé ï ÌáêÜñéïò óêüðéìá ôïí õðïâÜèìéóå! Ôï ëÜèïò äéïñèþèçêå óôç óõíÝ÷åéá.
- 257 -
«Åí Ëåõêùóßá, ôç 2á Éïõëßïõ 1974.

ÌåôÜ âáèåßáò èëßøåùò åßìáé õðï÷ñåùìÝíïò íá åêèÝóù ðñïò õìÜò ùñéóìÝ-
íáò áðáñáäÝêôïõò åí Êýðñù êáôáóôÜóåéò êáé ãåãïíüôá, äéÜ ôá ïðïßá èåùñþ
õðåýèõíïí ôçí ÅëëçíéêÞí ÊõâÝñíçóéí.
Áðü ôçò ëáèñáßáò áößîåùò óôçí Êýðñïí ôïõ Óôñáôçãïý Ãñßâá, êáôÜ
ÓåðôÝìâñéïí ôïõ 1971, åêõêëïöüñïõí öÞìáé êáé õðÞñ÷ïí âÜóéìïé åíäåßîåéò üôé
ïýôïò Þëèåí åéò Êýðñïí êáôÜ ðñïôñïðÞí êáé åíèÜññõíóéí ùñéóìÝíùí åí
ÁèÞíáéò êýêëùí. ÂÝâáéïí ðÜíôùò åßíáé üôé ï Ãñßâáò áðü ôùí ðñþôùí
çìåñþí ôçò åíôáýèá áößîåþò ôïõ åß÷åí åðáöÞí ìåôÜ õðçñåôïýíôùí åéò ôçí
ÅèíéêÞí ÖñïõñÜí áîéùìáôéêþí åî ÅëëÜäïò, ðáñÜ ôùí ïðïßùí Ýôõ÷å âïçèåßáò
êáé óõìðáñáóôÜóåùò åéò ôçí ðñïóðÜèåéÜí ôïõ íá ó÷çìáôßóåé ðáñÜíïìïí
ïñãÜíùóéí êáé íá áãùíéóèÞ äÞèåí äéÜ ôçí ¸íùóéí. Êáé êáôÞñôéóå ôçí
åãêëçìáôéêÞí ïñãÜíùóéí ÅÏÊÁ Â´, ç ïðïßá êáôÝóôç áéôßá êáé ðçãÞ
ðïëëþí äåéíþí äéÜ ôçí Êýðñïí. ÃíùóôÞ åßíáé ç äñÜóéò ôçò ïñãáíþóåùò
áõôÞò, ç ïðïßá õðü ðáôñéùôéêüí ìáíäýáí êáé åíùôéêÞí óõíèçìáôïëüãçóéí
äéÝðñáîå ðïëéôéêÜò äïëïöïíßáò êáé ðïëëÜ Üëëá åãêëÞìáôá. Ç óôåëå÷ïõìÝíç
êáé åëåã÷ïìÝíç õðü ÅëëÞíùí áîéùìáôéêþí ÅèíéêÞ ÖñïõñÜ õðÞñîåí åî áñ÷Þò
ï åéò Ýìøõ÷ïí êáé Üøõ÷ïí õëéêüí êõñéþôåñïò ôñïöïäüôçò ôçò ÅÏÊÁ Â´,
ôçò ïðïßáò ôá ìÝëç êáé ïé õðïóôçñéêôáß Ýëáâïí ôïí åýöçìïí ôßôëïí êáé
áõôïáðåêëÞèçóáí åíùôéêïß êáé åíùôéêÞ ðáñÜôáîéò.
ÐïëëÜêéò äéçñùôÞèçí äéáôß ìßá ðáñÜíïìïò êáé åðéæÞìéïò åèíéêþò ïñãÜíù-
óéò, ç ïðïßá åðéöÝñåé äéáéñÝóåéò êáé äé÷ïíïßáò, äéáíïßãåé ñÞãìáôá åéò ôï
åóùôåñéêüí ìáò ìÝôùðïí êáé ïäçãåß ôïí Êõðñéáêüí Åëëçíéóìüí ðñïò åìöý-
ëéïí óðáñáãìüí, õðïóôçñßæåôáé õðü ÅëëÞíùí áîéùìáôéêþí. Êáé ðëåéóôÜêéò
åðßóçò äéçñùôÞèçí êáôÜ ðüóïí ç ôïéáýôç õðïóôÞñéîéò ôõã÷Üíåé ôçò åãêñßóå-
ùò ôçò ÅëëçíéêÞò ÊõâåñíÞóåùò. ¸êáìá äéáöüñïõò óêÝøåéò êáé õðïèåôéêïýò
óõëëïãéóìïýò äéÜ íá åýñù ëïãéêÞí áðÜíôçóéí åéò ôáò áðïñßáò êáé ôá åñùôÞ-
ìáôÜ ìïõ. Ïõäåìßá áðÜíôçóéò, õðü ïéáóäÞðïôå ðñïûðïèÝóåéò êáé óõëëïãé-
óìïýò, Þôï äõíáôüí íá óôçñé÷èÞ åðß ëïãéêÞò âÜóåùò. Áëë áäéÜøåõóôïí
ðñáãìáôéêüôçôá áðïôåëåß ç õðïóôÞñéîéò ôçò EOKA B´ õðü ÅëëÞíùí áîéù-
ìáôéêþí. Ôá åéò äéáöüñïõò ðåñéï÷Üò ôçò íÞóïõ óôñáôüðåäá ôçò ÅèíéêÞò
ÖñïõñÜò êáé ïé ðëçóßïí áõôþí ÷þñïé êáôáêïóìïýíôáé ìå óõíèÞìáôá êáôÜ
ôçò ÊõðñéáêÞò ÊõâåñíÞóåùò êáé éäéáéôÝñùò êáô åìïý. Åíôüò ôùí óôñáôï-
ðÝäùí ôçò ÅèíéêÞò ÖñïõñÜò áðñïêÜëõðôïò ðïëëÜêéò åßíáé ç õðü ÅëëÞíùí
- 258 -
áîéùìáôéêþí ðñïðáãÜíäá õðÝñ ôçò ÅÏÊÁ Â´. Ãíùóôüí êáé áäéÜøåõóôïí

åßíáé åðßóçò ôï ãåãïíüò üôé ï áíôéðïëéôåõüìåíïò êáé õðïóôçñßæùí ôçí åãêëç-
ìáôéêÞí äñáóôçñéüôçôá ôçò ÅÏÊÁ Â´ Êõðñéáêüò ôýðïò, Ý÷ùí ðçãÞí
÷ñçìáôïäïôÞóåùò ôáò ÁèÞíáò, ëáìâÜíåé êáèïäÞãçóéí êáé ãñáììÞí áðü ôïõò
õðåõèýíïõò ôïõ 2ïõ Åðéôåëéêïý Ãñáöåßïõ êáé ôïõ åí Êýðñù Êëéìáêßïõ ôçò
ÅëëçíéêÞò ÊåíôñéêÞò Õðçñåóßáò Ðëçñïöïñéþí (Ê.Õ.Ð.).
Åßíáé áëçèÝò üôé, ïóÜêéò äéåâéâÜæïíôï õð åìïý ðáñÜðïíá ðñïò ôçí Åëëç-
íéêÞí ÊõâÝñíçóéí äéÜ ôçí óôÜóéí êáé óõìðåñéöïñÜí ùñéóìÝíùí áîéùìáôéêþí,
åß÷ïí ôçí áðÜíôçóéí üôé äåí Ýðñåðå íá äéóôÜæù üðùò êáôáããÝëëù áõôïýò
ïíïìáóôéêþò êáé áíáöÝñù ôáò óõãêåêñéìÝíáò êáô áõôþí êáôçãïñßáò, äéÜ íá
áíáêáëþíôáé åê Êýðñïõ. Åéò ìßáí ìüíï ðåñßðôùóéí Ýðñáîá ôïýôï. Ìïõ åßíáé
äõóÜñåóôïí ôï ôïéïýôïí Ýñãïí. ÁëëÜ êáé ôï êáêüí äåí èåñáðåýåôáé äéÜ ôçò
êáô áõôüí ôïí ôñüðïí áíôéìåôùðßóåþò ôïõ. Óçìáóßáí Ý÷åé ç åêñßæùóéò êáé
ðñüëçøéò ôïõ êáêïý êáé ïõ÷ß áðëþò ç áíôéìåôþðéóéò ôùí åê ôïýôïõ åðéðôþ-
óåùí.
Ëõðïýìáé íá åßðù, êýñéå Ðñüåäñå, üôé ç ñßæá ôïõ êáêïý åßíáé ðïëý âáèåßá
êáé öèÜíåé ìÝ÷ñéò Áèçíþí. Åêåßèåí ôñïöïäïôåßôáé êáé åêåßèåí óõíôçñåßôáé êáé
áðëïýôáé áíáðôõóóüìåíïí ôï äÝíäñïí ôïõ êáêïý, ôïõ ïðïßïõ ôïõò ðéêñïýò
êáñðïýò ãåýåôáé óÞìåñïí ï Êõðñéáêüò Åëëçíéóìüò. Êáé äéÜ íá åßìáé áðïëý-
ôùò óáöÞò, ëÝãù üôé óôåëÝ÷ç ôïõ óôñáôéùôéêïý êáèåóôþôïò ôçò ÅëëÜäïò
õðïóôçñßæïõí êáé êáôåõèýíïõí ôçí äñáóôçñéüôçôá ôçò åãêëçìáôéêÞò ïñãá-
íþóåùò ÅÏÊÁ Â´. Åíôåýèåí åîçãåßôáé êáé ç áíÜìéîéò ÅëëÞíùí áîéùìáôé-
êþí ôçò ÅèíéêÞò ÖñïõñÜò åéò ôçí ðáñáíïìßáí, ôçí óõíùìïóßáí êáé åéò Üëëáò
áðáñáäÝêôïõò êáôáóôÜóåéò. Ðåñß ôçò åíï÷Þò êýêëùí ôïõ óôñáôéùôéêïý
êáèåóôþôïò êáôáìáñôõñïýí Ýããñáöá, ôá ïðïßá åõñÝèçóáí ðñïóöÜôùò åéò
ôçí êáôï÷Þí éèõíüíôùí óôåëå÷þí ôçò ÅÏÊÁ Â´. Åê ôïõ Åèíéêïý ÊÝíôñïõ
áðåóôÝëëïíôï áöèüíùò ÷ñÞìáôá äéÜ ôçí óõíôÞñçóéí ôçò ïñãáíþóåùò, åäßäï-
íôï åíôïëáß äéÜ ôçí áñ÷çãßáí ìåôÜ ôïí èÜíáôïí ôïõ Ãñßâá êáé ôçí áíÜêëçóéí
ôïõ ìåô áõôïý åëèüíôïò åéò Êýðñïí ÔáãìáôÜñ÷ïõ Êáñïýóïõ, ãåíéêþò äå åî
Áèçíþí êáôçõèýíïíôï ôá ðÜíôá. Ç ãíçóéüôçò ôùí åããñÜöùí ôïýôùí äåí
åßíáé äõíáôüí íá ôåèÞ åí áìöéâüëù äéüôé êáé ôá äáêôõëïëïãñáöçìÝíá åî
áõôþí Ý÷ïõí äéïñèþóåéò äéÜ ÷åéñüò ãåíïìÝíáò êáé ãíùóôüò åßíáé ï ãñáöéêüò
÷áñáêôÞñ ôïõ ãñÜøáíôïò. Åíäåéêôéêþò åðéóõíÜðôù Ýí ôïéïýôïí Ýããñáöïí.
Åß÷ïí ðÜíôïôå ùò áñ÷Þí êáé åðáíåéëçììÝíùò åäÞëùóá üôé ç óõíåñãáóßá
ìïõ ìåôÜ ôçò åêÜóôïôå ÅëëçíéêÞò ÊõâåñíÞóåùò áðïôåëåß äé åìÝ åèíéêüí
- 259 -
êáèÞêïí. Ôï åèíéêüí óõìöÝñïí õðáãïñåýåé ôçí áñìïíéêÞí êáé óôåíÞí óõíåñ-

ãáóßáí Áèçíþí êáé Ëåõêùóßáò. ÏéáäÞðïôå êáé áí Þôï ç ÊõâÝñíçóéò ôçò
ÅëëÜäïò, Þôï äé åìÝ ç ÊõâÝñíçóéò ôçò Ìçôñüò Ðáôñßäïò êáé Ýðñåðå íá
óõíåñãÜæùìáé ìåô áõôÞò. Äåí äýíáìáé íá åßðù üôé ôñÝöù éäéáéôÝñáí óõìðÜ-
èåéáí ðñïò óôñáôéùôéêÜ êáèåóôþôá êáé ìÜëéóôá åéò ôçí ÅëëÜäá, ôçí ÷þñáí,
ç ïðïßá åãÝííçóå êáé åëßêíéóå ôçí äçìïêñáôßáí. ÁëëÜ êáé åéò áõôÞí ôçí
ðåñßðôùóéí äåí ðáñåîÝêëéíá ôçò áñ÷Þò ìïõ ðåñß óõíåñãáóßáò. ÁíôéëáìâÜíå-
óèå, üìùò, êýñéå Ðñüåäñå, ôáò èëéâåñÜò óêÝøåéò, áé ïðïßáé âáóáíéóôéêþò ìå
áðáó÷ïëïýí êáôüðéí ôçò äéáðéóôþóåùò üôé Üíèñùðïé ôçò ÊõâåñíÞóåùò ôçò
ÅëëÜäïò åîõöáßíïõí áäéáëåßðôùò êáô åìïý óõíùìïóßáò êáé, üðåñ ôï ÷åéñüôå-
ñïí, äéáéñïýí êáé åîùèïýí ôïí Êõðñéáêüí Åëëçíéóìüí åéò ôçí äé áëëçëïóðá-
ñáãìïý êáôáóôñïöÞí. Ïõ÷ß Üðáî ìÝ÷ñé ôïýäå çóèÜíèçí, êáé åßò ôéíáò ðåñé-
ðôþóåéò ó÷åäüí åøçëÜöçóá, åêôåéíïìÝíçí áïñÜôùò åî Áèçíþí ÷åßñá, áíáæç-
ôïýóáí ðñïò áöáíéóìüí ôçí áíèñùðßíçí ýðáñîßí ìïõ. ×Üñéí, üìùò, åèíéêÞò
óêïðéìüôçôïò åôÞñçóá óéãÞí. Êáé áõôü áêüìç ôï ðïíçñüí ðíåýìá, õðü ôïõ
ïðïßïõ åêõñéåýèçóáí ïé ôñåéò êáèáéñåèÝíôåò Êýðñéïé Ìçôñïðïëßôáé, ïé ìåãÜ-
ëçí êñßóéí ðñïêáëÝóáíôåò åí ôç Åêêëçóßá, åß÷åí ðçãÞí åêðïñåýóåþò ôïõ
ôáò ÁèÞíáò. ÏõäÝí, üìùò, åí ðñïêåéìÝíù åßðïí. ÓêÝðôïìáé êáé äéáëïãßæïìáé
ðñïò ôé ðÜíôá ôáýôá. Èá åîçêïëïýèïõí äå íá ôçñþ óéãÞí ðåñß ôçò åõèýíçò
êáé ôïõ ñüëïõ ôçò ÅëëçíéêÞò ÊõâåñíÞóåùò åéò ôï óçìåñéíüí äñÜìá ôçò
Êýðñïõ, åÜí åðß ôçò óêçíÞò ôïõ äñÜìáôïò Þìçí ï ìüíïò ðÜó÷ùí. Áëë ç
óõãêÜëõøéò êáé ç óéùðÞ äåí åðéôñÝðïíôáé, üôáí ðÜó÷ç ïëüêëçñïò ï Êõðñéá-
êüò Åëëçíéóìüò, üôáí ¸ëëçíåò áîéùìáôéêïß ôçò ÅèíéêÞò ÖñïõñÜò êáôÜ
ðñïôñïðÞí åî Áèçíþí õðïóôçñßæïõí ôçí ÅÏÊÁ Â´ åéò åãêëçìáôéêÞí äñá-
óôçñéüôçôá, ðåñéëáìâÜíïõóáí ðïëéôéêÜò äïëïöïíßáò êáé ãåíéêþò áðïóêïðïý-
óáí åéò ôçí äéÜëõóéí ôïõ êñÜôïõò.
Åéò ôçí ðñïóðÜèåéáí äéáëýóåùò ôçò êñáôéêÞò õðïóôÜóåùò ôçò Êýðñïõ
ìåãÜëç åßíáé ç åõèýíç ôçò ÅëëçíéêÞò ÊõâåñíÞóåùò. Ôï Êõðñéáêüí êñÜôïò
ðñÝðåé íá äéáëõèÞ ìüíïí åéò ðåñßðôùóéí Åíþóåùò. Ìç êáèéóôáìÝíçò, üìùò,
åöéêôÞò ôçò Åíþóåùò åðéâÜëëåôáé ç éó÷õñïðïßçóéò ôçò êñáôéêÞò õðïóôÜóå-
ùò ôçò Êýðñïõ. Ç ÅëëçíéêÞ ÊõâÝñíçóéò äéÜ ôçò üëçò óôÜóåþò ôçò Ýíáíôé
ôïõ èÝìáôïò ôçò ÅèíéêÞò ÖñïõñÜò áóêåß êáôáëõôéêÞí ðïëéôéêÞí åðß ôïõ
Êõðñéáêïý êñÜôïõò. Ðñï ìçíþí ôï åî ÅëëÞíùí áîéùìáôéêþí áðïôåëïýìåíïí
Ãåíéêüí Åðéôåëåßïí ôçò ÅèíéêÞò ÖñïõñÜò õðÝâáëåí åéò ôçí ÊõðñéáêÞí Êõ-
âÝñíçóéí ðñïò Ýãêñéóéí êáôÜëïãïí õðïøçößùí äïêßìùí åöÝäñùí áîéùìáôéêþí,
- 260 -
ïßôéíåò èá åöïßôùí åéò åéäéêÞí ó÷ïëÞí äéÜ íá õðçñåôÞóïõí áêïëïýèùò êáôÜ

ôçí äéÜñêåéáí ôçò óôñáôéùôéêÞò èçôåßáò ôùí ùò áîéùìáôéêïß. Åê ôïõ õðï-
âëçèÝíôïò êáôáëüãïõ äåí åíåêñßèçóáí õðü ôïõ Õðïõñãéêïý Óõìâïõëßïõ ðå-
íôÞêïíôá åðôÜ åê ôùí õðïøçößùí. ÅéäïðïéÞèç ðåñß ôïýôïõ ãñáðôþò ôï
Ãåíéêüí Åðéôåëåßïí. ÐáñÜ ôáýôá, êáôüðéí ïäçãéþí åî Áèçíþí, ôï Åðéôåëåßïí
ïõäüëùò Ýëáâåí õð üøéí ôçí áðüöáóéí ôïõ Õðïõñãéêïý Óõìâïõëßïõ, Ý÷ïíôïò
âÜóåé íüìïõ ôï áðüëõôïí äéêáßùìá äéïñéóìïý áîéùìáôéêþí ôçò ÅèíéêÞò ÖñïõñÜò.
Åíåñãïýí áóõäüôùò, ðåñéåöñüíçóå ôçí áðüöáóéí ôçò ÊõðñéáêÞò ÊõâåñíÞóå-
ùò êáé åíÝãñáøåí åéò ôçí Ó÷ïëÞí Áîéùìáôéêþí ôïõò ìç åãêñéèÝíôáò õðïøç-
ößïõò. Áðïëýôùò áðáñÜäåêôïí èåùñþ ôçí ôïéáýôçí óôÜóéí ôïõ åê ôçò Åë-
ëçíéêÞò ÊõâåñíÞóåùò åîáñôùìÝíïõ Ãåíéêïý Åðéôåëåßïõ ôçò ÅèíéêÞò Öñïõ-
ñÜò. Ç ÅèíéêÞ ÖñïõñÜ åßíáé üñãáíïí ôïõ êõðñéáêïý êñÜôïõò êáé õð áõôïý
ðñÝðåé íá åëÝã÷åôáé êáé ïõ÷ß åî Áèçíþí. Ç èåùñßá ðåñß åíéáßïõ áìõíôéêïý
÷þñïõ ÅëëÜäïò-Êýðñïõ Ý÷åé ôçí óõíáéóèçìáôéêÞí ðëåõñÜí ôçò. Áëë åí ôç
ðñáãìáôéêüôçôé äéÜöïñïò åßíáé ç êáôÜóôáóéò. Ç ÅèíéêÞ ÖñïõñÜ, ùò Ý÷ïõí
óÞìåñïí ç óýíèåóéò êáé ç óôåëÝ÷ùóßò ôçò, åîåôñÜðç ôïõ óêïðïý ôçò êáé
êáôÝóôç åêôñïöåßïí ðáñáíüìùí, êÝíôñïí óõíùìïóéþí êáôÜ ôïõ êñÜôïõò êáé
ðçãÞ ôñïöïäïóßáò ôçò ÅÏÊÁ Â´. Áñêåß íá ëå÷èÞ üôé êáôÜ ôçí ðñïóöÜ-
ôùò åíôáèåßóáí ôñïìïêñáôéêÞí äñáóôçñéüôçôá ôçò ÅÏÊÁ Â´ áõôïêßíçôá
ôçò ÅèíéêÞò ÖñïõñÜò ìåôÝöåñïí ïðëéóìüí êáé ìåôåêßíïõí åí áóöáëåßá ìÝëç
ôçò ïñãáíþóåùò, ôùí ïðïßùí åðÝêåéôï ç óýëëçøéò. Êáé äéÜ ôçí åêôñïðÞí
áõôÞí ôçò ÅèíéêÞò ÖñïõñÜò áðüëõôïí ôçí åõèýíçí Ý÷ïõí ¸ëçíåò áîéùìáôé-
êïß, ìåñéêïß ôùí ïðïßùí åßíáé áðü ðïäþí ìÝ÷ñé êåöáëÞò áíáìåìéãìÝíïé êáé
óõììÝôï÷ïé åéò ôçí äñáóôçñéüôçôá ôçò ÅÏÊÁ Â´. Êáé åéò ôïýôï åõèýíçò
Üìïéñïí äåí åßíáé ôï Åèíéêüí ÊÝíôñïí. Çäýíáôï ç ÅëëçíéêÞ ÊõâÝñíçóéò äé
áðëïý íåýìáôüò ôçò íá èÝóç ôÝñìá åéò ôçí èëéâåñÜí áõôÞí êáôÜóôáóéí.
Çäýíáôï ôï Åèíéêüí ÊÝíôñïí íá äéáôÜîç ôïí ôåñìáôéóìüí ôçò âßáò êáé ôçò
ôñïìïêñáôßáò õðü ôçò ÅÏÊÁ Â´, äéüôé åî Áèçíþí áíôëåß ç ïñãÜíùóéò ôá
ìÝóá óõíôçñÞóåùò êáé ôçí äýíáìßí ôçò, ùò åããñÜöùò ìáñôõñïýí ôåêìÞñéá
êáé áðïäåßîåéò. Äåí Ýðñáîåí, üìùò, ôïýôï ç ÅëëçíéêÞ ÊõâÝñíçóéò. Ùò Ýíäåé-
îéí ìéáò áíåðéôñÝðôïõ êáôáóôÜóåùò óçìåéþ åíôáýèá ðáñåíèåôéêþò üôé êáé
åéò ÁèÞíáò áíåãñÜöçóáí ðñïóöÜôùò óõíèÞìáôá êáô åìïý êáé õðÝñ ôçò
ÅÏÊÁ Â´ åéò ôïõò ôïß÷ïõò íáþí êáé Üëëùí êôéñßùí, óõìðåñéëáìâáíïìÝíïõ
êáé ôïõ êôéñßïõ ôçò ÊõðñéáêÞò Ðñåóâåßáò. Êáé ç ÅëëçíéêÞ ÊõâÝñíçóéò,
- 261 -
êáßôïé ãíùñßæåé ôïõò äñÜóôáò, ïõäåíüò åðåäßùîå ôçí óýëëçøéí êáé ôéìùñßáí,
áíå÷ïìÝíç êáô áõôüí ôïí ôñüðïí ðñïðáãÜíäáí õðÝñ ôçò ÅÏÊÁ Â´.
ÐïëëÜ Ý÷ù íá åßðù, êýñéå Ðñüåäñå, áëëÜ äåí íïìßæù üôé ðñÝðåé íá
ìáêñçãïñÞóù ðåñéóóüôåñïí. Êáé äéÜ íá êáôáëÞîù, äéáâéâÜæù üôé ç õðü
ÅëëÞíùí áîéùìáôéêþí óôåëå÷ïõìÝíç ÅèíéêÞ ÖñïõñÜ, ôçò ïðïßáò ôï êáôÜ-
íôçìá åêëüíéóå ôçí ðñïò áõôÞí åìðéóôïóýíçí ôïõ Êõðñéáêïý ëáïý, èá
áíáäéáñèñùèÞ åðß íÝáò âÜóåùò. Åìåßùóá ôçí óôñáôéùôéêÞí èçôåßáí äéÜ íá
åëáôôùèÞ ç ïñïöÞ ôçò ÅèíéêÞò ÖñïõñÜò êáé ôï ìÝãåèïò ôïõ êáêïý. Ðéèá-
íþò íá ðáñáôçñçèÞ üôé ç åëÜôôùóéò ôçò äõíÜìåùò ôçò ÅèíéêÞò ÖñïõñÜò,
ëüãù óõíôìÞóåùò ôçò óôñáôéùôéêÞò èçôåßáò, äåí êáèéóôÜ áõôÞí éêáíÞí íá
áíôáðïêñéèÞ åéò ôçí áðïóôïëÞí ôçò åí ðåñéðôþóåé åèíéêïý êéíäýíïõ. ÄéÜ
ëüãïõò, ôïõò ïðïßïõò äåí åðéèõìþ åíôáýèá íá åêèÝóù, äåí óõììåñßæïìáé
áõôÞí ôçí Üðïøéí. Êáé èá ðáñåêÜëïõí üðùò áíáêëçèïýí ïé óôåëå÷ïýíôåò
ôçí ÅèíéêÞí ÖñïõñÜí áîéùìáôéêïß åî ÅëëÜäïò. Ç ðáñáìïíÞ ôùí åéò ôçí
ÅèíéêÞí ÖñïõñÜí êáé ç õð áõôþí äéïßêçóßò ôçò èá åßíáé åðéæÞìéïò åéò ôáò
ó÷Ýóåéò Áèçíþí êáé Ëåõêùóßáò. Èá Þìçí, åí ôïýôïéò, åõôõ÷Þò, åÜí çèÝëåôå
íá áðïóôåßëçôå åéò Êýðñïí ðåñß ôïõò åêáôüí áîéùìáôéêïýò ùò åêðáéäåõôÜò
êáé óôñáôéùôéêïýò óõìâïýëïõò äéÜ íá âïçèÞóïõí åéò ôçí áíáäéïñãÜíùóéí êáé
áíáäéÜñèñùóéí ôùí åíüðëùí äõíÜìåùí ôçò Êýðñïõ. Åëðßæù, åí ôù ìåôáîý,
íá åäüèçóáí åíôïëáß åî Áèçíþí åéò ôçí ÅÏÊÁ Â´ üðùò ôåñìáôßóç ôçí
äñáóôçñéüôçôÜ ôçò, êáßôïé, åö üóïí áýôç äåí äéáëýåôáé ïñéóôéêþò, äåí áðï-
êëåßåôáé íÝïí êýìá âßáò êáé äïëïöïíéþí.
Èëßâïìáé, êýñéå Ðñüåäñå, äéüôé åõñÝèçí åéò ôçí áíÜãêçí íá åßðù ðïëëÜ
äõóÜñåóôá äéÜ íá ðåñéãñÜøù åéò áäñÜò ãñáììÜò ìå ãëþóóáí ùìÞò åéëéêñéíåß-
áò ôçí áðï ìáêñïý õöéóôáìÝíçí åí Êýðñù áîéïèñÞíçôïí êáôÜóôáóéí. Ôïýôï,
üìùò, åðéâÜëëåé ôï åèíéêüí óõìöÝñïí, ôï ïðïßïí Ý÷ù ðÜíôïôå ãíþìïíá üëùí
ôùí åíåñãåéþí ìïõ. Äåí åðéèõìþ äéáêïðÞí ôçò óõíåñãáóßáò ìåôÜ ôçò Åëëç-
íéêÞò ÊõâåñíÞóåùò. ÄÝïí, üìùò, íá ëçöèÞ õð üøéí üôé äåí åßìáé äéùñéóìÝíïò
íïìÜñ÷çò Þ ôïðïôçñçôÞò åí Êýðñù ôçò ÅëëçíéêÞò ÊõâåñíÞóåùò, áëë
åêëåëåãìÝíïò çãÝôçò ìåãÜëïõ ôìÞìáôïò ôïõ Åëëçíéóìïý êáé áðáéôþ áíÜëï-
ãïí ðñïò åìÝ óõìðåñéöïñÜí ôïõ Åèíéêïý ÊÝíôñïõ.
Ôï ðåñéå÷üìåíïí ôçò ðáñïýóçò äåí åßíáé áðüññçôïí.
Ìåô åãêáñäßùí åõ÷þí,
ï Êýðñïõ ÌáêÜñéïò»
- 262 -
40
1974: ÐÑÁÎÉÊÏÐÇÌÁ-ÅÉÓÂÏËÇ
Óôéò 8.20´ ôï ðñùß ôçò 15çò Éïõëßïõ 1974 åêäçëþèçêå ðñáîéêüðçìá

åíáíôßïí ôïõ ÐñïÝäñïõ áñ÷éåðéóêüðïõ Ìáêáñßïõ, ìå åðßèåóç óôï Ðñïåäñéêü
ÌÝãáñï êáé Üëëïõò óôñáôçãéêïýò óôü÷ïõò. Ìåôáîý ôùí óôü÷ùí Þôáí êáé ôï
Ñáäéïöùíéêü ºäñõìá Êýðñïõ ôï ïðïßï ïé ðñáîéêïðçìáôßåò êáôÝëáâáí ÷ùñßò
ðïëëÜ ðñïâëÞìáôá. Ï åðéêåöáëÞò áîéùìáôéêüò, áíôéóõíôáãìáôÜñ÷çò Ëéá-
óêþíçò, äéÝêïøå ôï ðñüãñáììá ðïõ ìåôáäéäüôáí, äéÝôáîå íá ôïõ âñïõí åìâá-
ôÞñéá êáé Þñèå óå åðáöÞ ìå ôï ÃÅÅÖ, áð üðïõ Ýðáéñíå ïäçãßåò. Óå ëßãï
ìåôáäéäüôáí ç ðñþôç áíáêïßíùóç êáé áêïëïýèçóå ç áíáêïßíùóç ôçò Å.Ö. ç
ïðïßá åß÷å åôïéìáóôåß óôçí ÁèÞíá êáé óôáëåß óôçí Êýðñï ìåñéêÝò ìÝñåò
ðñéí.
Áðü ôçí ÐÜöï üðïõ êáôÝöõãå, ï ÌáêÜñéïò áðÝóôåéëå ìÞíõìá óôïí
êõðñéáêü åëëçíéóìü, äéáøåýäïíôáò ôçí «åßäçóç» ôïõ èáíÜôïõ ôïõ. Ôï ìÞíõ-
ìá ìåôáäüèçêå áðü ôïí Åëåýèåñï Ñáäéïóôáèìü ôçò ÐÜöïõ ï ïðïßïò óôÞèçêå
áðü ôïí Í. ÍéêïëáÀäç êáé ÷ñçóéìïðïéÞèçêå óáí ç öùíÞ ôçò áíôßóôáóçò óôï
÷ïõíôéêü ðñáîéêüðçìá.
1. ÅÈÍÉÊÇ ÖÑÏÕÑÁ (ÑÉÊ)
«Ç ÅèíéêÞ ÖñïõñÜ ðïõ åðåíÝâç ãéá íá óþóåé ôçí êáôÜóôáóç åßíáé êõñßá
ôçò êáôáóôÜóåùò Ï ÌáêÜñéïò åßíáé Þäç íåêñüò »
2. ÅÈÍÉÊÇ ÖÑÏÕÑÁ (ÑÉÊ)
«ÅëëçíéêÝ ÊõðñéáêÝ ËáÝ,

Ç äçìéïõñãçèåßóá êáôÜ ôïõò ôåëåõôáßïõò ìÞíáò ôñáãéêÞ êáôÜóôáóéò åí
ôç ÍÞóù, Þôéò ùäÞãåé åõèÝùò åéò åìöýëéïí óðáñáãìüí, ç ðñïêëçèåßóá
áíáóôÜôùóéò åéò ôïõò êüëðïõò ôçò Åêêëçóßáò êáé ï äéáãñáöüìåíïò êßíäõíïò
- 263 -
íá ðåñéÝëèïõí áé Ýíïðëïé äõíÜìåéò åéò ÷åßñáò áíáñ÷éêþí êáé åãêëçìáôéêþí

óôïé÷åßùí ìå áðñïóäéïñßóôïõò óõíåðåßáò äéÜ ôï ìÝëëïí ôçò Êýðñïõ Þãáãïí
ôáò Åíüðëïõò ÄõíÜìåéò åéò ôçí áðüöáóéí íá áðïìáêñýíïõí ôïõò õðåõèýíïõò
ôçò áíùìáëßáò, Þôïé ôïí Ðñüåäñïí ôçò Äçìïêñáôßáò êáé ôçí ÊõâÝñíçóßí
ôïõ, ïßôéíåò óöåôåñéæüìåíïé ôçí åîïõóßáí åðß ìáêñüí ÷ùñßò ôçí åëåõèÝñáí
èÝëçóéí ôïõ Åëëçíéêïý Êõðñéáêïý Ëáïý, êáôáâÜëëïõí êÜèå èåìéôÞí êáé
áèÝìéôïí ðñïóðÜèåéáí íá äéáêçñýôôïõí ôï Þäç äçìéïõñãçèÝí ðñïóùðéêüí
êáèåóôþò.
Áé ¸íïðëïé ÄõíÜìåéò èá áíáèÝóïõí ðñïóùñéíþò ôçí äéáêõâÝñíçóéí ôçò
ÍÞóïõ åéò ôçí ÊõâÝñíçóéí ÅèíéêÞò Óùôçñßáò.
Âáóéêïß óêïðïß ôçò íÝáò ÊõâåñíÞóåùò èá åßíáé:
1. Ç áðïêáôÜóôáóéò ôçò øõ÷éêÞò åíüôçôïò ôïõ Êõðñéáêïý Åëëçíéóìïý
êáé ç ãáëÞíåõóéò åéò ôïõò êüëðïõò ôçò Åêêëçóßáò.
2. Ç óõíÝ÷éóéò ôçò áñîáìÝíçò äéáäéêáóßáò åðéëýóåùò ôïõ Êõðñéáêïý
ðñïâëÞìáôïò äéÜ ôùí äéáêïéíïôéêþí óõíïìéëéþí.
3. Ç åðßëõóéò æùôéêþí ðñïâëçìÜôùí ôïõ Ëáïý Üôéíá Ý÷ùóé ðáñáìåëçèåß
åðß ìáêñüí åí ôç ìïíáäéêÞ ðñïóðáèåßá ôùí êõâåñíþíôùí íá éó÷õñïðïéÞóïõí
ôï ðñïóùðéêüí êáèåóôþò ôùí, ìå áðïôÝëåóìá ç êáèõóôÝñçóéò åéò üëïõò
ôïõò ôïìåßò íá åßíáé åìöáíÞò.
4. Ç ðñïêÞñõîéò áäéáâëÞôùí åêëïãþí åõèýò ùò äçìéïõñãçèïýí áé ðñïò
ôïýôï áðáñáßôçôïé ðñïûðïèÝóåéò êáé åéò ÷ñüíïí ïõ÷ß ðÝñáí ôïõ Ýôïõò, íá
äïèÞ ôï äéêáßùìá åéò ôïí Åëëçíéêüí Êõðñéáêüí Ëáüí íá åêöñÜóç ôçí
âïýëçóßí ôïõ êáé íá åðéëÝîç êõâÝñíçóéí ôçò áñåóêåßáò ôïõ äé áäéáâëÞôùí
åêëïãþí êáé ïõ÷ß äéÜ âïÞò.
Ç åîùôåñéêÞ ðïëéôéêÞ ïõäüëùò èá ìåôáâëçèÞ, èá äéáôçñçèïýí áé öéëéêáß
ìáò ó÷Ýóåéò ìåôÜ ôùí Üëëùí êñáôþí êáé ç áäÝóìåõôïò åîùôåñéêÞ ðïëéôéêÞ
ùò ìÝ÷ñé ôïýäå.
ÂáóéêÞ ðñïûðüèåóéò äéÜ ôçí åðéôõ÷ßáí ôùí áíùôÝñù åßíáé ç äéáôÞñçóéò
ôçò ôÜîåùò êáé ôçò çñåìßáò, ðñÜãìá ôï ïðïßïí áé ¸íïðëïé ÄõíÜìåéò åßíáé
óôåññþò áðïöáóéóìÝíáé íá åðéôý÷ïõí.
Êáëåßôáé ï Êõðñéáêüò Åëëçíéóìüò üðùò, áéñüìåíïò õðåñÜíù áíôéèÝóåùí
êáé êáêþí áíáìíÞóåùí ôïõ ðáñåëèüíôïò, åðéäåßîç êáôáíüçóéí êáé óõìðáñÜ-
óôáóéí ðñïò ôçí ÊõâÝñíçóéí ÅèíéêÞò Óùôçñßáò, óõóðåéñïýìåíïò ðÝñéî áõ-
ôÞò, âÝâáéïò ùí üôé ïýôù äéáóöáëßæåé Ýí ëáìðñüí ìÝëëïí.
ÆÞôù ï Åëëçíéêüò Êõðñéáêüò Ëáüò.»
- 264 -
ÌÁÊÁÑÉÏÓ. ÌÇÍÕÌÁ ÓÙÔÇÑÉÁÓ

Ãíþñéìç åßíáé ç öùíÞ ðïõ áêïýåéò. Ãíùñßæåéò ðïßïò óïõ ïìéëåß. Åßìáé ï
ÌáêÜñéïò! Åßìáé åêåßíïò, ôïí ïðïßïí óõ åîÝëåîåò äéÜ íá åßíáé çãÝôçò óïõ. Äåí
åßìáé íåêñüò üðùò ç ÷ïýíôá ôùí Áèçíþí êáé ïé åäþ åêðñüóùðïß ôçò èá
Þèåëáí. Åßìáé æùíôáíüò! Êáé åßìáé ìáæß óïõ. ÓõíáãùíéóôÞò êáé óçìáéïöüñïò
åéò ôïí êïéíüí áãþíá.
Ôï ðñáîéêüðçìá ôçò ÷ïýíôáò áðÝôõ÷å. Åãþ Þìïõí ï óôü÷ïò ôçò ÷ïý-
íôáò. Êáé åö üóïí åãþ æù, ç ÷ïýíôá óôçí Êýðñï äåí èá ðåñÜóç. Ï
êõðñéáêüò ëáüò äåí áíÝ÷åôáé ðñáîéêïðÞìáôá êáé äéêôáôïñßåò. Ç ÷ïýíôá
å÷ñçóéìïðïßçóå ôåèùñáêéóìÝíá êáé ôáíêò äéÜ íá êÜìç ðñáîéêüðçìá. Áëë ç
áíôßóôáóéò ôùí áíäñþí ôçò ÐñïåäñéêÞò ÖñïõñÜò, ç áíôßóôáóéò ôïõ ëáïý ìáò,
åóôáìÜôçóå ôá ôåèùñáêéóìÝíá, åóôáìÜôçóå ôá ôáíêò.
Ìüíïí êáôüñèùìá ôçò ÷ïýíôáò Þôï ç êáôÜëçøéò ôïõ Ñáäéïöùíéêïý Éäñý-
ìáôïò ãéá íá ìåôáäßäç áðü ñáäéïöþíïõ øåõäïëïãßáò êáé íá ïìéëÞ äÞèåí ðåñß
êõâåñíçôéêÞò áëëáãÞò.
Ìçí õðáêïýåéò åéò ïéáóäÞðïôå ïäçãßáò ôçò ÷ïýíôáò, ôáò ïðïßáò ìåôáäßäåé
áðü ôï ÑÉÊ.
ÅëëçíéêÝ ÊõðñéáêÝ ËáÝ,
Ç ÷ïýíôá áðåöÜóéóå íá êáôáóôñÝøç ôçí Êýðñïí, íá ôçí äé÷ïôïìÞóç.
ÁëëÜ äåí èá ôï êáôïñèþóç.
Ðñüâáëå ðáíôïéïôñüðùò áíôßóôáóéí óôçí ÷ïýíôá. Ìç öïâçèÞò. ÄéáäÞëù-
óå ôçí èÝëçóéí êáé ôçí áðüöáóßí óïõ íá áíôéóôáèÞò, íá áãùíéóèÞò.
Åíôá÷èÞôå üëïé åéò ôáò íïìßìïõò äõíÜìåéò ôïõ êñÜôïõò. Ç ÷ïýíôá äåí
ðñÝðåé íá ðåñÜóç.
Íõí õðÝñ ðÜíôùí ï áãþí. Êáé ï áãþí ôïí ïðïßïí ôçí óôéãìÞí áõôÞí ï
Êõðñéáêüò Åëëçíéóìüò äéåîÜãåé, åßíáé áãþí éåñüò êáé ç íßêç èá åßíáé éäéêÞ
ìáò.
ÆÞôù ç åëåõèåñßá
ÆÞôù ï åëëçíéêüò êõðñéáêüò ëáüò
ÆÞôù ôï Ýèíïò!»
- 265 -
41
1974: ÊÙÍÓÔÁÍÔÉÍÏÓ ÊÁÑÁÌÁÍËÇÓ: «...ËÏÃÙ ÁÐÏÓÔÁÓÅÙÓ»!
Ç äåýôåñç öÜóç ôçò ôïõñêéêÞò åéóâïëÞò, óôéò 14 Áõãïýóôïõ 1974,

âñßóêåé ôçí Êýðñï óôï ÷Üïò êáé ôçí ÅëëÜäá áíßêáíç íá ôç âïçèÞóåé.
Äéáñêïýóçò ôçò ôïõñêéêÞò åðéèÝóåùò, ìå äéÜããåëìÜ ôïõ ï ðñùèõðïõñãüò Ê.
ÊáñáìáíëÞò åîçãåß ôçí áäõíáìßá ôçò ÅëëÜäáò íá óõíäñÜìåé ôçí Êýðñï: ç
áðüóôáóç ðïõ ÷ùñßæåé ôéò äõï ÷þñåò! Óå ìéá ðñþôç óýíôïìç äÞëùóÞ ôïõ,
ìå ôçí áíáããåëßá ôçò íÝáò ôïõñêéêÞò åðßèåóçò, áíáöÝñèçêå óôç äïëéüôçôá
ôçò Ôïõñêßáò êáé ôüíéóå ìåôáîý Üëëùí üôé «ç ÅëëÜò èá ëÜâç üëá ôá
ðñüóöïñá ìÝôñá äéÜ ôçí áíôéìåôþðéóéí ìéáò åðéèÝóåùò ç ïðïßá ü÷é ìüíïí
óôñÝöåôáé åíáíôßïí ôïõ áíåîáñôÞôïõ êñÜôïõò ôçò Êýðñïõ, áëëÜ êëïíßæåé
ôïõò èåóìïýò êáé ôçí ôÜîéí üëïõ ôïõ êüóìïõ». Ç äñáìáôéêÞ åðéëïãÞ ôçò
êõâÝñíçóçò ÊáñáìáíëÞ íá ìçí åðÝìâåé óõíïäåýôçêå êáé áðü ôçí åîáããåëßá
ôçò áðï÷þñçóçò ôçò ÅëëÜäáò áðü ôï óôñáôéùôéêü óêÝëïò ôïõ ÍÁÔÏ.
Áò óçìåéùèåß üôé ôçí «áðüóôáóéí» ÷ñçóéìïðïßçóå êáé ç ÅëëÜäá ôïõ Ã.
ÐáðáíäñÝïõ, ãéá íá äéêáéïëïãÞóåé ôçí ÜñíçóÞ ôçò íá åðÝìâåé ôïí Áýãïõóôï
ôïõ 1964, üôáí ç ôïõñêéêÞ áåñïðïñßá âïìâÜñäéóå ôçí Ôçëëõñßá37, ðáñÜ ôéò
ðñïåéäïðïéçôéêÝò äçëþóåéò ðïõ ðñïçãÞèçêáí ðåñß «öñåíïêïìåßïõ» ê.ëð.
37
Ï ðñùèõðïõñãüò Ã. ÐáðÜíäñåïõ, óôéò 11 Áõãïýóôïõ, äõï ìÝñåò ýóôåñá áðü ôïõò
âïìâáñäéóìïýò ôçò Ôçëëõñßáò, óå óýóêåøç óôçí ÁèÞíá åßðå: «ÅèÝóáìåí ôï åñþôçìá åéò
ôçí óôñáôéùôéêÞí çãåóßáí ðåñß ôïõ ôé äõíÜìåèá íá ðñÜîùìåí êáé ü÷é ôïõ ôé èÝëïìåí. Ôï
ôé èÝëïìåí åßíáé ãíùóôüí, Ýíùóéò. Åß÷å äéáðéóôùèåß êáé åß÷å ãíùóèåß áìÝóùò åéò ôçí
Êýðñïí üôé äõóôõ÷þò äõíÜìåèá ðïëý ïëßãá ëüãù êõñßùò ôçò á ð ï ó ô Ü ó å ù ò ôçò íÞóïõ
áö çìþí».
- 266 -
«¸ëëçíåò,
Ç áñåôÞ ôçò äçìïêñáôßáò åßíáé ç áëÞèåéá. Äéüôé åéò ôçí äçìïêñáôßáí ï
ëáüò áðïöáóßæåé äéÜ ôçí ôý÷çí ôïõ. Êáé äéÜ íá áðïöáóßóç ïñèÜ, ðñÝðåé íá
Ý÷ç åêÜóôïôå óáöÞ åéêüíá ôçò ðñáãìáôéêüôçôïò. ÁõôÞí ôçí åéêüíá èá
åðé÷åéñÞóù íá óáò äþóù áðüøå.
Ãíùñßæåôå ôáò óõíèÞêáò õðü ôáò ïðïßáò áíÝëáâá ôçí åõèýíçí ôçò äéáêõ-
âåñíÞóåùò ôçò ÷þñáò. ¼ðùò åãíþñéæá êáé åãþ ôáò äñáìáôéêÜò äõó÷åñåßáò
ôáò ïðïßáò åêáëïýìçí íá áíôéìåôùðßóù. ÐáñÜ ôáýôá áðåäÝ÷èçí ôçí åõèý-
íçí áõôÞí, äéüôé ìïõ ôçí åðÝâáëåí éóôïñéêüí ÷ñÝïò. Åêáëïýìçí íá ðåñéóþóù
üôé Þôï äõíáôüí íá ðåñéóùèÞ.
ÁíÝëáâá ðñÜãìáôé ôï âáñý êáé Ü÷áñï áõôü Ýñãïí, åõñéóêüìåíïò åíþðéïí
ôåôåëåóìÝíùí ãåãïíüôùí. Ôá åíèõìåßóèå üëïé, äéüôé ðñüóöáôá åßíáé êáé äåí
åîáëåßöïíôáé åýêïëá áðü ôçí åèíéêÞí ìíÞìçí: ôçí 15çí Éïõëßïõ ôï äéêôáôï-
ñéêüí êáèåóôþò åðå÷åßñçóåí ôï Üöñïí ðñáîéêüðçìá ôçò Êýðñïõ. Ïé Ôïýñêïé,
åðùöåëïýìåíïé ôïõ óöÜëìáôïò áõôïý, åðñáãìáôïðïßçóáí ôçí 20Þí ôïõ ìç-
íüò áðüâáóéí ìå éó÷õñÜò äõíÜìåéò åéò ôçí áíáóôáôùìÝíçí Ìåãáëüíçóïí.
Ç áíôßóôáóéò ôçò ÅèíéêÞò ÖñïõñÜò õðÞñîå êáôÜ ôáò ðñþôáò äõï çìÝñáò
áîéïèáýìáóôç. Áé ìá÷üìåíáé üìùò óêëçñþò åèíéêáß äõíÜìåéò äåí Þôï äõíáôïí
íá åíéó÷õèïýí áðü ôçí ÅëëÜäá. ¸ôóé åõñÝèçóáí ôåëéêþò åéò áäõíáìßáí íá
áðùèÞóïõí ôïõò åéóâïëåßò. Ïé õðåýèõíïé ôüôå åéò ôáò ÁèÞíáò çíáãêÜóèçóáí
íá õðïêýøïõí åéò ôçí ôñáãéêþò äéáìïñöùèåßóáí êáôÜóôáóéí· ôçí 22áí Éïõ-
ëßïõ áðåäÝ÷èçóáí åêå÷åéñßáí êáé åí óõíå÷åßá ôçí ðñüóêëçóéí óõììåôï÷Þò åéò
ôçí ÄéÜóêåøéí ôçò Ãåíåýçò.
Ç ÊõâÝñíçóßò ìïõ, ç ïðïßá ùñêßóèç ôçí 24çí Éïõëßïõ, åõñÝèç åî áñ÷Þò
äåóìßá ôùí ôåôåëåóìÝíùí áõôþí ãåãïíüôùí. Äåí åß÷åí Üëëçí åêëïãÞí ðáñÜ
íá äþóç ôçí ìÜ÷çí åéò ôïí äéðëùìáôéêüí ôïìÝá. Ôçí Ýäùóå ìå óèÝíïò êáé
ìåèïäéêüôçôá. Êáé åðÝôõ÷å íá ìåôáóôñÝøç õðÝñ ôùí åëëçíéêþí èÝóåùí ôçí
äéåèíÞ êïéíÞí ãíþìçí.
Ôçí ìåôáóôñïöÞí áõôÞí çóèÜíèç ùò ðëÞãìá ç Ôïõñêßá. Êáôå÷ïìÝíç
áðü ôïí ðåéñáóìüí íá åêìåôáëëåõèÞ ôçí åõêáéñßáí ðïõ ôçò åß÷å ðñïóöÝñåé ôï
êáôáëõèÝí êáèåóôþò Þñ÷éóå ôáò ðáñáâéÜóåéò. Ðáñåâßáóåí ü÷é ìüíïí ôï
äéåèíÝò äßêáéïí, ü÷é ìüíïí ôçí áðüöáóéí ôïõ Óõìâïõëßïõ Áóöáëåßáò, áëëÜ êáé
ôáò áðïöÜóåéò ôáò ïðïßáò ç ßäéá õðÝãñáøåí åéò ôçí Ãåíåýçí. Êáé åðåäüèç åéò
ôáò áèëéüôçôáò áõôÜò ìå ôçí áíï÷Þí åêåßíùí ðïõ þöåéëáí êáé çäýíáíôï íá
ôçí áíá÷áéôßóïõí.
- 267 -
Áé áèëéüôçôåò áõôáß áðåêïñõöþèçóáí êáôÜ ôáò äýï ôåëåõôáßáò çìÝñáò.

Ç Ôïõñêßá åðñüôåéíå ôåëåóéãñáöéêþò Ýíá ó÷Ýäéïí äéÜ ôçí Êýðñïí ó÷Ýäéïí
ëïãéêþò, çèéêþò êáé åèíéêþò áðáñÜäåêôïí. Êáé êáè ïí ÷ñüíïí äÞèåí óõíå-
æÞôåé åéò ôçí Ãåíåýçí, åîáðÝëõåí áðñüêëçôïí åðßèåóéí åéò ôçí ìáñôõñéêÞí
Ìåãáëüíçóïí.
Ç êáôáêñáõãÞ äéÜ ôçí èñáóåßáí áõôÞí óõìðåñéöïñÜí ôçò Ôïõñêßáò åßíáé
óÞìåñá äéåèíÞò. ÁëëÜ äéÜ ôçí ÅëëÜäá åôÝèç Üìåóïí êáé ìÝãá äßëçììá:
ÐñÝðåé íá áíôéäñÜóç ìå âßáí åéò ôçí âßáí, ìå äïëéüôçôá åéò ôçí äïëéüôçôá;
ÐñÝðåé íá ðñïóöýãç êáé áõôÞ åéò ôïí íüìïí ôçò æïýãêëáò;
¸ëëçíåò,
Ç ðïëéôéêÞ ðïõ çêïëïýèçóá åíþðéïí áõôÞò ôçò êáôáóôÜóåùò äåí óõìâé-
âÜæåôáé ïýôå ìå ôïí ÷áñáêôÞñá ìïõ, ïýôå ìå ôçí éóôïñßáí ìïõ. Ôçí åðÝâáëåí
üìùò áäÞñéôïò åèíéêÞ áíÜãêç. Êáé þöåéëá íá Ý÷ù ôï èÜññïò íá ðñÜîù
åêåßíï ôï ïðïßïí åðÝôáóóåí ç éóôïñéêÞ óôéãìÞ.
Ç Ýíïðëïò áíôéìåôþðéóéò ôùí Ôïýñêùí åéò Êýðñïí êáèßóôáôï áäýíáôïò,
êáé ëüãù áðïóôÜóåùò, êáé ëüãù ôùí ãíùóôþí ôåôåëåóìÝíùí ãåãïíüôùí.
Êáé äåí Þôï äõíáôüí íá åðé÷åéñçèÞ ÷ùñßò ôïí êßíäõíïí åîáóèåíÞóåùò ôçò
áìýíçò áõôÞò ôáýôçò ôçò ÅëëÜäïò.
Åéò ôï óçìåßïí ôïýôï èá Þèåëá íá ôïíßóù êáôçãïñçìáôéêþò üôé ç áìõ-
íôéêÞ éêáíüôçò ôçò ÅëëÜäïò åßíáé êáè üëçí ôçí åðéêñÜôåéáí áðüëõôïò. Ç
ÅëëÜò åßíáé êáé èá ðáñáìåßíç áðñüóâëçôïò Ýíáíôé ïéáóäÞðïôå îÝíçò åðéâïõ-
ëÞò.
Ç Üìåóïò áíôßäñáóßò ìáò åéò ôçí ôïõñêéêÞí èñáóýôçôá åßíáé ãíùóôÞ.
Êáôçããåßëáìå ôçí Ôïõñêßáí ùò áðåéëÞí äéÜ ôçí åéñÞíçí ôïõ êüóìïõ. Åæç-
ôÞóáìå ôçí óýãêëçóéí ôïõ Óõìâïõëßïõ Áóöáëåßáò, ôï ïðïßïí êáé êáôåäßêá-
óåí ôçí Ôïõñêßáí. ÅèÝóáìåí ôáò ÌåãÜëáò ÄõíÜìåéò åíþðéïí ôùí åõèõíþí
ôùí. Êáé äéÝôáîá ôçí áðï÷þñçóßí ìáò áðü ôçí óôñáôéùôéêÞí óõììá÷ßáí ôïõ
ÍÁÔÏ. ÅãÝíïíôï äå êáé ãßíïíôáé êáé Üëëáé åíÝñãåéáé, áé ïðïßáé üìùò äåí
äýíáíôáé áõôÞí ôçí óôéãìÞí íá áðïêáëõöèïýí.
Ôá ðñþôá áõôÜ ìÝôñá äåí åîáíôëïýí ôçí ðñïóðÜèåéáí ôçò ÊõâåñíÞóåùò.
Ï áãþí èá óõíå÷éóèÞ êáé èá ÷ñçóéìïðïéçèïýí üëá åêåßíá ôá ìÝóá ôá ïðïßá
èá õðáãïñåýóç ç ôéìÞ êáé ôï óõìöÝñïí ôïõ Ýèíïõò.
¸ëëçíåò,
Åîåôßìçóá ôçí øõ÷ñáéìßáí êáé ôçí êáôáíüçóéí ìå ôáò ïðïßáò áíôéìåôù-
- 268 -
ðßóáôå ôáò êñéóßìïõò ðåñéóôÜóåéò ôùí ôåëåõôáßùí åâäïìÜäùí. Åéò ôçí ðïëé-
ôéêÞí ùñéìüôçôá ôïõ ëáïý êáé ôçí åðáãñýðíçóéí ôùí Åíüðëùí ÄõíÜìåùí
óôçñßæù ôçí áéóéïäïîßáí ìïõ äéÜ ôï ìÝëëïí. Ìå óýíåóéí, óýìðíïéáí êáé
áðïöáóéóôéêüôçôá áé äýóêïëáé þñáé èá ðáñÝëèïõí.
Çìðïñåßôå íá åßóèå âÝâáéïé üôé, èåñáðåýïíôåò ôá óöÜëìáôá êáé ôáò
áäõíáìßáò ðïõ ìáò åêëçñïäüôçóå ôï áìáñôùëüí ðáñåëèüí, èá êáôáóôÞóùìåí
ôçí ÅëëÜäá êáé ðÜëéí éêáíÞí íá åðáíïñèþóç ôáò áäéêßáò ôáò ïðïßáò õöéóôÜ-
ìåèá. Êáé êÜôé ðåñéóóüôåñïí êáé ìïíéìþôåñïí: íá èåìåëéþóùìåí ìßá êáéíïýñ-
ãéá åèíéêÞ æùÞ, ðïõ èá äßíç ôçí ÷áñÜ êáé ôçí åëðßäá åéò üëïõò ôïõò
¸ëëçíáò.»
- 269 -
42
1974: ÌÁÊÁÑÉÏÓ. ÅÐÁÍÏÄÏÓ ÊÁÉ «ÊËÁÄÏÓ ÅËÁÉÁÓ»
ÌåôÜ ôï ðñáîéêüðçìá ôïõ Éïõëßïõ, ôçí åéóâïëÞ ðïõ áêïëïýèçóå êáé ôçí
êáôÜëçøç ôçò ìéóÞò ó÷åäüí Êýðñïõ áðü ôçí Ôïõñêßá, ç ÷ïýíôá ôùí Áèç-
íþí êáôÝññåõóå êáé ôçí åîïõóßá áíÝëáâå ðïëéôéêÞ êõâÝñíçóç õðü ôïí Êùí-
óôáíôßíï ÊáñáìáíëÞ. Ï ÌáêÜñéïò, ìåôÜ ôç öõãÞ ôïõ áðü ôç íÞóï, ðáñÝ-
ìåéíå óôï åîùôåñéêü üðïõ Ýäéíå ìÜ÷åò åíáíôßïí ôçò êáôï÷éêÞò Ôïõñêßáò.
Óôçí Êýðñï åðÝóôñåøå óôéò 7 Äåêåìâñßïõ 1974, áöïý óôï ìåôáîý áðïêáôá-
óôÜèçêå ðëÞñùò ç äçìïêñáôßá óôçí ÅëëÜäá êáé áðïóýñèçêáí áðü ôçí
Êýðñï üëåò ïé åëëáäéêÝò ðñáîéêïðçìáôéêÝò äõíÜìåéò. Ç åðÜíïäüò ôïõ óçìá-
ôïäüôçóå ôçí ðëÞñç áðïêáôÜóôáóç ôçò óõíôáãìáôéêÞò ôÜîçò óôçí Êýðñï.
«ÅëëçíéêÝ ÊõðñéáêÝ ëáÝ,

Åõ÷áñéóôßáí êáé äüîáí áíáðÝìðù ðñïò ôïí ÐáíÜãáèïí Èåüí, ïýôéíïò ç
ðñüíïéá ìå äéÝóùóåí åê ó÷åäéáóèÝíôïò äéÜ ðñáîéêïðÞìáôïò èáíÜôïõ êáé ìïõ
Ýäùêåí ôçí ÷áñÜí íá åõñßóêùìáé êáé ðÜëéí åðß ôçò ðáôñþáò ãçò êáé åí ôù
ìÝóù ôïõ ëáïý, ôïõ ïðïßïõ ç áãÜðç ìå Ýôáîåí çãÝôçí ôïõ.
ÌåôÜ íåêñþí åëïãßóèçí. Êáé éäïý åí æùÞ åõñßóêïìáé. Ôçí ðñùßáí ôçò
15çò Éïõëßïõ ïé ðñáîéêïðçìáôßáé áíÞããåëëïí áðü ôïõ Êõðñéáêïý ñáäéïöþíïõ
üôé ï ÌáêÜñéïò åßíáé íåêñüò. ÅîÝöñáæåí ç áðü ñáäéïöþíïõ åðáíåéëçììÝíùò
ìåôáäïèåßóá åßäçóéò ðåñß èáíÜôïõ ìïõ ôçí åðéèõìßáí êáé ôçí âïõëÞí ôùí
ðñáîéêïðçìáôéþí. ¢ëëç üìùò Þôï ç âïõëÞ ôïõ Èåïý. Êáé ôçí áðáéóßáí
åêåßíçí åßäçóéí äéÝøåõóå ìåô ïëßãïí ôï Üããåëìá üôé ï ÌáêÜñéïò æç. Åõ÷á-
ñéóôþ ôù Èåþ ìïõ Ýùò õðÜñ÷ù üôé åññýóáôü ìå åê ôùí èçñåõüíôùí ôçí
æùÞí ìïõ.
ÂáèõôÜôçí áéóèÜíïìáé óõãêßíçóéí äéüôé, ìåôÜ ðåíôÜìçíïí ó÷åäüí áðïõóß-
- 270 -
áí êáé ðïëëÜò ðåñéðåôåßáò, åðáíáâëÝðù ôçí Êýðñïí êáé åõñßóêïìáé ôçí

óôéãìÞí áõôÞí ìåôáîý ôüóùí ÷éëéÜäùí ÅëëÞíùí Êõðñßùí, ïé ïðïßïé óõíÝñ-
ñåõóáí åéò ôïí ÷þñïí ôïýôïí äéÜ íá ìå õðïäå÷èïýí åðáíåñ÷üìåíïí êáé íá
åêäçëþóïõí ôá áéóèÞìáôá ôçò ðñïò åìÝ áãÜðçò ôùí. Êáôåðíßîáôå óÞìåñïí
ôïí ðüíïí óáò åê ôçò åðåëèïýóçò áðü ôïõ ðñáîéêïðÞìáôïò ìåãÜëçò åèíéêÞò
óõìöïñÜò, åðåäÝóáôå Ýêáóôïò ôá ðëÞãìáôá êáé ôñáýìáôÜ ôïõ êáé Þëèåôå
ðñïò õðïäï÷Þí ìïõ, äéáäçëïýíôåò óõã÷ñüíùò ôçí ðßóôéí óáò åéò ôï ìÝëëïí
ôçò ìáñôõñéêÞò ðáôñßäïò ìáò. Áðåõèýíù ðñïò üëïõò óáò ôáò ïëïøý÷ïõò
åõ÷áñéóôßáò ìïõ. Áðåõèýíù ðñïò üëïõò óáò ôïí ÷áéñåôéóìüí ôçò áãÜðçò ìïõ.
Ðïéêßëá êáé áëëçëïóõãêñïõüìåíá åßíáé ôá áéóèÞìáôá ôá ïðïßá ôçí óôéã-
ìÞí áõôÞí ðëçììõñßæïõí ôçí øõ÷Þí ìïõ. ×áßñù, äéüôé åðáíÞëèïí åéò ôçí
Êýðñïí. ÁëëÜ êáé èëßâïìáé äéüôé ç Êýðñïò äåí åßíáé ðëÝïí ç ùñáßá êáé
åõçìåñïýóá íÞóïò, üðùò Þôï áýôç ìÝ÷ñé ôïõ åãêëçìáôéêïý ðñáîéêïðÞìáôïò
ôçò 15çò Éïõëßïõ. ÊáôÝóôç ôüðïò åñåéðßùí. Èëßâïìáé, äéüôé áðü ôçí óçìå-
ñéíÞí óõãêÝíôñùóéí ðïëëïß åßíáé ïé áðüíôåò. ÁðïõóéÜæïõí ðïëëïß, äéüôé ðïëëïß
Ýðåóáí õðåñáóðéæüìåíïé ôçí áíåîáñôçóßáí êáé ôçí åäáöéêÞí áêåñáéüôçôá ôçò
íÞóïõ ìáò Þ åöïíåýèçóáí åí øõ÷ñþ õðü ôùí Ôïýñêùí åéóâïëÝùí. ÁðïõóéÜ-
æïõí ÷éëéÜäåò, äéüôé ÷éëéÜäåò åßíáé ïé íåêñïß, ïé áãíïïýìåíïé êáé ïé êñáôïýìåíïé
ùò üìçñïé. Áðïôßù öüñïí ôéìÞò åéò ôçí éåñÜí ìíÞìçí ôùí íåêñþí ìáò êáé
êáôáèÝôù åðß ôùí ôÜöùí ôùí Üíèç êáé ìõñóßíáò, óýìâïëá ôçò áãÜðçò êáé
ôïõ ðÝíèïõò ìáò. ÅêöñÜæù ôçí âáèõôÜôçí óõìðÜèåéÜ ìïõ ðñïò ôáò ïéêïãå-
íåßáò ôùí íåêñþí, ôùí áãíïïõìÝíùí êáé ôùí ïìÞñùí. Äéåñìçíåýù åðßóçò ôçí
ðïëëÞí óõìðÜèåéÜí ìïõ ðñïò ôáò ÷éëéÜäáò ôùí ðñïóöýãùí, ðñïò üëïõò
åêåßíïõò, ïé ïðïßïé çíáãêÜóèçóáí íá åãêáôáëåßøïõí ôáò åóôßáò ôùí êáé ôçí
ðåñéïõóßáí ôùí êáé íá êáôáóôïýí ðñüóöõãåò åéò ôçí éäéêÞí ôùí ðáôñßäá,
ðñüóöõãåò äéáâéïýíôåò õðü óõíèÞêáò áèëéüôçôïò.
Åê ôïõ ìáêñüèåí ðáñçêïëïýèïõí ôçí ÊõðñéáêÞí ôñáãùäßáí êáé óõììå-
ôåß÷ïí åéò ôï ìÝãá äñÜìá ôïõ Êõðñéáêïý Åëëçíéóìïý. ÓÞìåñïí åõñßóêïìáé
åéò ôçí óêçíÞí ôïõ äñÜìáôïò äéÜ íá óõììåñßæïìáé åê ôïõ ðëçóßïí ôáò
äïêéìáóßáò êáé ôï ìáñôýñéïí ôùí ÅëëÞíùí Êõðñßùí. Êáé ðñïóðÜèåéÜ ìïõ èá
åßíáé íá áíáêïõößóù ôïí ðüíïí ôùí, ï ïðïßïò åßíáé êáé éäéêüò ìïõ ðüíïò.
Ìåãáëýôåñïí áéóèáíüìåèá ôïí ðüíïí åê ôçò ìåãÜëçò óõìöïñÜò, üôáí óêå-
ðôþìåèá üôé ðñùôáñ÷éêÞ áéôßá ôçò óõìöïñÜò áõôÞò õðÞñîå ôï óôñáôéùôéêüí
êáèåóôþò ôùí Áèçíþí, ç åêðåóïýóá ×ïýíôá. Ôï õðü ôçò ×ïýíôáò ðñáîéêü-
ðçìá ôçò 15çò Éïõëßïõ Ýäùêåí åéò ôçí Ôïõñêßáí ðñüó÷çìá êáé åõêáéñßáí íá
- 271 -
åéóâÜëç åéò ôçí Êýðñïí. Åðß åðôáåôßáí êáôåäõíÜóôåõåí ç ×ïýíôá ôïí

Åëëçíéêüí ëáü. ÁëëÜ êáé åéò ôçí Êýðñïí åðåîÝôåéíå ðëïêÜìïõò, Ýóðåéñå
æéæÜíéá êáé Ýãéíå áéôßá äé÷áóìïý êáé áíáóôáôþóåùò. Êáé åðåóöñÜãéóå ôï
êáôáóôñïöéêüí Ýñãïí ôçò äéÜ ðñáîéêïðÞìáôïò, äéÜ ðñÜîåùò åó÷Üôçò ðñïäï-
óßáò, ç ïðïßá åß÷å äéÜ ôïí Êõðñéáêüí Åëëçíéóìüí ìïéñáßáò óõíåðåßáò. Êáé
Ýðåóå ìåí ç ×ïýíôá, áëëÜ ôï êáêüí äéÜ ôçí Êýðñïí Ýãéíå. ÄéÜ ôçò ðôþóå-
ùò ôçò ×ïýíôáò áðïêáôåóôÜèç ç Äçìïêñáôßá åéò ôçí ÅëëÜäá. ÄéÜ ôçí
ðôþóéí, üìùò, ôçò ×ïýíôáò êáé ôçí áðïêáôÜóôáóéí ôçò Äçìïêñáôßáò ôï
ôßìçìá Þôï ðïëý âáñý. Êáé ôï åðëÞñùóåí ç Êýðñïò. ÄéÜ ôçò ÊõðñéáêÞò
èõóßáò áíåóôçëþèç åéò ôçí ÅëëÜäá ôï åêñéæùèÝí õðü ôçò ×ïýíôáò äÝíäñïí
ôçò åëåõèåñßáò êáé ôçò äçìïêñáôßáò. Êáé ôï ãåãïíüò ôïýôï áò åßíáé åéò ôçí
óõìöïñÜí ìáò ìéá áíáêïýöéóéò.
Ç ðôþóéò ôïõ ×ïýíôáò äéçõêüëõíå êáé ôçí åðÜíïäüí ìïõ åéò ôçí Êýðñïí.
Êáé ç åðÜíïäüò ìïõ óçìáßíåé áðïêáôÜóôáéí ôçò ÓõíôáãìáôéêÞò ôÜîåùò, ôçí
ïðïßáí áíÝôñåøåí ç ×ïýíôá êáé åîåìåôáëëåýèç ç Ôïõñêßá. ÐñïÝâáëåí ç
Ôïõñêßá äéåèíþò ôï åðé÷åßñçìá üôé äéÜ ôçò óôñáôéùôéêÞò åðåìâÜóåùò ôçò åéò
ôçí íÞóïí åðåäßùêåí, ùò ìßá ôùí åããõçôñéþí äõíÜìåùí, ôçí åðáíáöïñÜí ôçò
ÓõíôáãìáôéêÞò ôÜîåùò. Ôá áðü ÓõíôáãìáôéêÞò ðëåõñÜò ôïõñêéêÜ åðé÷åéñÞ-
ìáôá óôåñïýíôáé ôþñá âÜóåùò êáé äéêáéïëïãßáò, êáßôïé áðëÜ ðñïó÷Þìáôá
Þóáí ôáýôá åî áñ÷Þò. Äéüôé ç êáôÜëçøéò õðü ôçò Ôïõñêßáò ìåãÜëïõ ôìÞìá-
ôïò ôïõ Êõðñéáêïý åäÜöïõò, ç åêñßæùóéò ÷éëéÜäùí ÅëëÞíùí êáé ç ìáêñÜ
Üëõóéò Üëëùí ãåãïíüôùí ïõäåìßáí Ý÷ïõí ó÷Ýóéí ìå ôçí áðïêáôÜóôáóéí ôçò
ÓõíôáãìáôéêÞò ôÜîåùò. Êáôáöáíþò áðïóêïðïýí ïé Ôïýñêïé åéò ôçí äçìéïõñ-
ãßáí ôåôåëåóìÝíùí ãåãïíüôùí äéÜ ôçò äõíÜìåùò ôçò âßáò. Êáé åíþðéïí
êáôáóôÜóåùò ôåôåëåóìÝíùí ãåãïíüôùí Þäç åõñéóêüìåèá. Áëë åí ïõäåìéÜ
ðåñéðôþóåé ïé ¸ëëçíåò Êýðñéïé åßìåèá äéáôåèåéìÝíïé íá áíáãíùñßóùìåí êáé
íá äå÷èþìåí ôá äéÜ óôñáôéùôéêþí åðé÷åéñÞóåùí ôåôåëåóìÝíá ãåãïíüôá.
Åðéèõìïýìåí óõíïìéëßáò ìåôÜ ôùí óõíïßêùí Ôïýñêùí äéÜ ôçí ãåöýñùóéí
ôùí äéáöïñþí ìáò, äéÜ ôçí åîåýñåóéí ëýóåùò ôïõ Êõðñéáêïý ðñïâëÞìáôïò.
Äåí åßíáé ôçò ðáñïýóçò óôéãìÞò íá åêèÝóù ôáò áðüøåéò ìïõ ùò ðñïò ôçí
ëýóéí ôïõ ðñïâëÞìáôïò. ËÝãù ìüíïí üôé äåí èá äå÷èþìåí äé÷ïôüìçóéí ôçò
Êýðñïõ. Åßíáé äõíáôüí íá åîåõñåèÞ ôñüðïò áõôïäéïéêÞóåùò ôùí äõï óõíïßêùí
óôïé÷åßùí. Êáé åßíáé äõíáôüí íá åîåõñåèÞ ôñüðïò äéáóöáëßóåùò ôùí äéêáéù-
ìÜôùí ÅëëÞíùí êáé Ôïýñêùí ôçò Êýðñïõ êáé ôçò åí óõíåñãáóßá åéñçíéêÞò
óõíõðÜñîåþò ôùí ðñïò áìïéâáßïí üöåëïò êáé êïéíÞí åõçìåñßáí. ÔÜóåéò óùâé-
- 272 -
íéóôéêáß ðáñù÷çìÝùí åðï÷þí Þ ïéáóäÞðïôå öýóåùò ðñïêáôáëÞøåéò ïýôå

ôïõò Åëëçíïêõðñßïõò ïýôå ôïõò Ôïõñêïêõðñßïõò ùöåëïýí. Êáé ç óêëçñÜ
ðåßñá ôïõ ðáñåëèüíôïò ðñÝðåé íá åßíáé äéäÜóêáëïò äé áìöïôÝñáò ôáò ðëåõ-
ñÜò.
ÌåãÜëçí èá áéóèáíèþ ÷áñÜí êáé éêáíïðïßçóéí, åÜí ç åðÜíïäüò ìïõ åéò
ôçí Êýðñïí áðïâÞ óõíôåëåóôÞò åéñÞíçò. ÅéñÞíçò ìåôáîý ÅëëÞíùí êáé
Ôïýñêùí ôçò Êýðñïõ, ëõïìÝíïõ åéñçíéêþò ôïõ Êõðñéáêïý ðñïâëÞìáôïò.
ÅéñÞíçò êáé ïìïíïßáò ìåôáîý ôïõ Êõðñéáêïý Åëëçíéóìïý. Âáèýôáôá ëõðïý-
ìáé, äéüôé áðü ôéíùí åôþí ðÜèç êáé ìßóç äéáéñïýí ôïõò ¸ëëçíåò Êõðñßïõò.
Êáé áé áíôéèÝóåéò Ýëáâïí Ýêôáóéí ìÝ÷ñé ðïëéôéêþí äïëïöïíéþí êáé åíüðëùí
óõãêñïýóåùí. Êáé åíþ ç Êýðñïò êáôåóôñÝöåôï, ¸ëëçíåò Êýðñéïé Ýóôñåöïí
ôá üðëá åíáíôßïí áäåëöþí ôùí. Äåí èá áíáöåñèþ åéò ôá áßôéá ôïõ äé÷áóìïý
äéüôé äåí åðéèõìþ íá áíáîÝóù ðëçãÜò ôïõ ðáñåëèüíôïò, ôùí ïðïßùí èÝëù
ôçí åðïýëùóéí. Êáé äéÜ ôïýôï äåí Ý÷ù ðñüèåóéí äéþîåùò å÷èñþí êáé áíôéðÜ-
ëùí Þ ðñïóáãùãÞò åíþðéïí äéêáóôçñßïõ ôùí âáñõíïìÝíùí ìå ðïëéôéêÜ áäé-
êÞìáôá Þ ìåôáó÷üíôùí åéò ôï êáô åìïý ðñáîéêüðçìá. Äßäù åéò üëïõò
Üöåóéí áìáñôéþí êáé áìíçóôßáí åðß ôç åëðßäé üôé èá åðÝëèç ç ðïèçôÞ
ïìüíïéá êáé åíüôçò ôïõ ëáïý ìáò. Åíþðéïí ôïõ èõóéáóôçñßïõ ôçò Êýðñïõ ôá
ðÜèç êáé ç äé÷üíïéá ïõäåìßáí Ý÷ïõí èÝóéí. ÅèíéêÞí åðéôáãÞí áðïôåëåß ç
øõ÷éêÞ åíüôçò ôïõ Êõðñéáêïý Åëëçíéóìïý. Êáé ðñïò ôçí êáôåýèõíóéí áõôÞí
Ý÷ïìåí êáèÞêïí üëïé íá óõìâÜëùìåí, Åêêëçóßá, Ðïëéôåßá, êüììáôá, ïñãá-
íþóåéò, ôýðïò, Üôïìá. Ãíùñßæù üôé õðÜñ÷ïõí Ýíïðëïé áíôßðáëïé ïìÜäåò. Êáé
ðïëëïß Ý÷ïõí ôçí ÷åßñá åðß ôçò óêáíäÜëçò. ÏéïóäÞðïôå êáé áí åßíáé ï óôü÷ïò
ôùí, ðëÞôôåôáé ôåëéêþò ï Êõðñéáêüò Åëëçíéóìüò åí ôù óõíüëù ôïõ. ÐëÞô-
ôåôáé ç åèíéêÞ õðüóôáóéò êáé åðéâßùóßò ôïõ. Ôá üðëá ôçò ðáñáíïìßáò ðñÝðåé
íá ðáñáäïèïýí åéò ôáò íïìßìïõò êñáôéêÜò áñ÷Üò. Ç ðáñÜäïóßò ôùí èá
óõìâÜëç åéò ôçí äçìéïõñãßáí óõíèçêþí õöÝóåùò êáé åéò ôçí äéÜëõóéí ôïõ
êëßìáôïò áëëçëïöïâßáò. Ç ïìüíïéá, ç óýìðíïéá êáé ç åíüôçò ôïõ ëáïý ìáò
èá áðïôåëïýí äé åìÝ óõíå÷Þ ðñïóðÜèåéáí. ¸÷ù ôçí åëðßäá üôé åê ìÝñïõò
üëùí èá åðéäåé÷èÞ ðíåýìá êáëÞò èåëÞóåùò, ùò åðéôÜóóïõí áé ðåñéóôÜóåéò
õðü ôáò ïðïßáò åõñßóêåôáé óÞìåñïí ç Êýðñïò.
Ãíùñßæù üôé ï Åëëçíéêüò Êõðñéáêüò ëáüò, ï ïðïßïò óÞìåñïí ìåôÜ æùç-
ñþí åêäçëþóåùí ìå õðïäÝ÷åôáé êáé ìå êáëùóïñßæåé åðéóôñÝöïíôá åéò ôçí
Êýðñïí, áíáìÝíåé ðáñ åìïý ðïëëÜ. ÁíáìÝíåé ëýóéí ôùí ðïëëþí êáé ðïéêßëùí
ðñïâëçìÜôùí, ôá ïðïßá åäçìéïýñãçóåí ç êáôáóôñïöéêÞ ÔïõñêéêÞ åðéäñïìÞ.
- 273 -
Ìå óõãêßíçóéí áðïäÝ÷ïìáé ôáò åêäçëþóåéò ôçò áãÜðçò êáé ôçò åìðéóôïóý-

íçò óáò, áëëÜ êáé åñìçíåýù áõôÜò ùò Ýêöñáóéí ôùí ðñïóäïêéþí êáé ôùí
åëðßäùí, ôáò ïðïßáò åð åìÝ óôçñßæåôå. Äåí èá åðåèýìïõí íá äþóù õðïó÷Ý-
óåéò, ôáò ïðïßáò ðéèáíþò äåí èá äõíçèþ íá ðñáãìáôïðïéÞóù. Ç ìüíç
õðüó÷åóßò ìïõ åßíáé üôé ôï ðáí èá ðñÜîù êáé ïõäÝí èá ðáñáëåßøù äéÜ ôçí åí
ôù ìÝôñù ôïõ äõíáôïý ëýóéí ôùí ðñïâëçìÜôùí êáé äéêáßùóéí ôùí åëðßäùí
óáò. Åéò ôï äýóêïëïí Ýñãïí ìïõ Ý÷ù áíÜãêçí ôçò óõíäñïìÞò êáé ôçò
óõíåñãáóßáò üëùí óáò. Åßìáé äå âÝâáéïò äéÜ ôçí ðñüèõìïí áíôáðüêñéóßí óáò.
Ï óçìåñéíüò ðáëëáúêüò óõíáãåñìüò êáé áé åêäçëþóåéò ôçò óçìåñéíÞò
çìÝñáò áðïôåëïýí äé åìÝ ðçãÞí äõíÜìåùò åéò ôï óõíåðáãüìåíïí ðïëëÜò
åõèýíáò Ýñãïí ìïõ. Áðü ôáò óçìåñéíÜò åêäçëþóåéò Ý÷ù åðßóçò ôçí âåâáßáí
äéáðßóôùóéí üôé, ðáñÜ ôáò óõìöïñÜò, áé ïðïßáé ìáò Ýðëçîáí, ðáñÜ ôá äåéíÜ,
ôá ïðïßá åðåóùñåýèçóáí, ôï öñüíçìá ðáñáìÝíåé ðÜíôïôå ïñèüí êáé ôï ðíåý-
ìá åëåýèåñïí êáé áäïýëùôïí. Åí ôù ìÝóù ôùí åñåéðßùí ï Êõðñéáêüò Åëëç-
íéóìüò ßóôáôáé ìå ôçí øõ÷Þí ïñèßáí êáé êñáôåß õøçëÜ ôçí áãùíéóôéêÞí
óçìáßáí. Ãíùñßæïìåí üëïé üôé äýóêïëïò åßíáé ï áãþí ìáò. Äåí åßìåèá, üìùò,
ìüíïé åéò ôïí áãþíá ìáò. ¸÷ïìåí ôçí óõìðáñÜóôáóéí ôçò ëáïðñïâëÞôïõ
ÅëëçíéêÞò ÊõâåñíÞóåùò, ôçí óõìðáñÜóôáóéí ôïõ áäåëöïý Åëçíéêïý ëáïý
êáé ôùí üðïõ ãçò ÅëëÞíùí. Åî ÅëëÜäïò óÞìåñïí åñ÷üìåíïò ìåôáöÝñù ðñïò
ôïõò ¸ëëçíáò ôçò Êýðñïõ ôïí ÷áéñåôéóìüí ôçò ÅëëçíéêÞò ÊõâåñíÞóåùò,
ôïí ÷áéñåôéóìüí ôïõ Åëëçíéêïý ëáïý êáé ôçí äéáâåâáßùóéí ôçò óõìðáñáóôÜ-
óåþò ôùí. Ðñïò ôçí ìáñôõñéêÞí Êýðñïí óôñÝöåôáé ç óêÝøéò êáé ç ðñïóï÷Þ
üëùí ôùí ÅëëÞíùí. ÌåãÜëç åßíáé ç åõãíùìïóýíç ìáò ðñïò ôçí ÅëëçíéêÞí
ÊõâÝñíçóéí, ôïí ðïëéôéêüí êüóìïí ôçò ÅëëÜäïò êáé ïëüêëçñïí ôïí Åëëçíé-
êüí ëáüí äéÜ ôçí ðïéêéëïôñüðùò åêäçëïõìÝíçí ðïëýôéìïí óõìðáñÜóôáóßí
ôùí.
ÅêöñÜæù êáé ðÜëéí ôçí ÷áñÜí ìïõ äéüôé åðáíÞëèïí åéò ôçí Êýðñïí êáé
åõñßóêïìáé ìåôáîý ôïõ ëáïý, ôïí ïðïßïí ôüóïí çãÜðçóá êáé ðáñÜ ôïõ ïðïßïõ
ôüóïí çãáðÞèçí. ÅðáíÞëèïí åéò ôçí Êýðñïí äéÜ íá óõíå÷ßóù ìå ôáò ïéáó-
äÞðïôå äéáèÝôù äõíÜìåéò ôïí êáëüí áãþíá, ôïõ ïðïßïõ ìå åôÜîáôå çãÝôçí.
Èá êáôáâÜëù ðÜóáí ðñïóðÜèåéáí äéÜ íá öáíþ Üîéïò ôçò áãÜðçò óáò êáé
ôçò åìðéóôïóýíçò óáò. Êáé äßäù ôçí âåâáßùóéí üôé èá áíáëþóù ôïí åáõôüí
ìïõ áãùíéæüìåíïò êáé èõóéáæüìåíïò äéÜ ôçí åõôõ÷ßáí ôïõ Êõðñéáêïý ëáïý,
äéÜ ôï åõôõ÷Ýóôåñïí ìÝëëïí ôçò Êýðñïõ.
ÆÞôù ï åëëçíéêüò êõðñéáêüò ëáüò!»
- 274 -
43
1976: ÃËÁÕÊÏÓ ÊËÇÑÉÄÇÓ. Ç «ÌÕÓÔÉÊÇ ÓÕÌÖÙÍÉÁ»
Ôçí Üíïéîç ôïõ 1976 äçìéïõñãÞèçêå ìåßæïí èÝìá áíáöïñéêÜ ìå ôçí åðßäï-
óç Þ áíôáëëáãÞ ôùí ðñïôÜóåùí ôçò åëëçíïêõðñéáêÞò ðëåõñÜò ìå åêåßíåò
ôçò ôïõñêéêÞò ðëåõñÜò. ÓõãêåêñéìÝíá, ìåôÜ ôï 5ï êýêëï ôùí óõíïìéëéþí
ìåôáîý Ãëáýêïõ Êëçñßäç êáé Ñáïýö ÍôåíêôÜò, ùò åêðñïóþðùí ôùí äõï
êïéíïôÞôùí, äçëþèçêå ðùò óõìöùíÞèçêå ïé ðñïôÜóåéò ôùí äõï ðëåõñþí íá
áíôáëëáãïýí «÷Ýñé ìå ÷Ýñé», äçëáäÞ ôáõôü÷ñïíá. Ï ÍôåíêôÜò äÞëùóå üôé ç
óõìöùíßá ðñïíïïýóå ðùò ïé Åëëçíïêýðñéïé èá Ýäéíáí ðñþôïé ðñïôÜóåéò êáé
èá áêïëïõèïýóå ç åðßäïóç ôùí äéêþí ôïõ ðñïôÜóåùí. Ï Ãëáýêïò Êëçñßäçò
ôï äéÝøåõäå êáé óõíÝ÷éóå íá ôï äéáøåýäåé, ùóüôïõ ï ÍôåíêôÜò áðåßëçóå üôé
èá æçôÞóåé áðü ôïí Ã.Ã. ôùí Ç.Å. ôéò ìáãíçôïôáéíßåò ìå ôç óõìöùíßá.
Ôüôå, ï Êëçñßäçò áíáãêÜóôçêå íá ðáñáäå÷ôåß üôé üíôùò óõìöùíÞèçêå íá
äïèïýí ðñþôá ïé äéêÝò ìáò ðñïôÜóåéò êáé ìåôÜ ïé ôïõñêéêÝò. ¹äç, êáôÜ ôï
äéÜóôçìá ðïõ äéÝøåõäå ôïí ÍôåíêôÜò, ðñï÷þñçóå êáé ôïõ Ýäùóå (áðÝóôåéëå)
ìõóôéêÜ ôéò åëëçíïêõðñéáêÝò ðñïôÜóåéò, ìÜëéóôá ðñïôïý êáí ðÜñïõí ôçí
ôåëéêÞ ôïõò ìïñöÞ. Ç ðáñáäï÷Þ äçìéïýñãçóå êñßóç, ç ïðïßá êáé ïäÞãçóå
óôçí ðáñáßôçóç ôïõ Ãëáýêïõ Êëçñßäç êáé óôï äéïñéóìü íÝïõ óõíïìéëçôïý,
ôïõ ùò ôüôå óõìâïýëïõ ôïõ ÔÜóóïõ Ðáðáäüðïõëïõ. Áõôü åß÷å óáí äõóìåíÞ
óõíÝðåéá ôçí áëëáãÞ ôïõ êáèåóôþôïò ôùí óõíïìéëéþí. Åíþ õößóôáôï Ýíá
êáèåóôþò ìå ôïí ÌáêÜñéï íá Ý÷åé ôçí éäéüôçôá ôïõ ÐñïÝäñïõ ôïõ ÊñÜôïõò
êáé ôïõò äõï äéáðñáãìáôåõôÝò íá åêðñïóùðïýí ôéò êïéíüôçôÝò ôïõò, äüèçêå
ç åõêáéñßá óôïí ÍôåíêôÜò íá åãêáôáëåßøåé ï ßäéïò ôçí éäéüôçôá ôïõ óõíïìé-
ëçôÞ êáé íá äéïñßóåé Üëëï óõíïìéëçôÞ, ôïí Ïõìßô ÓïõëåûìÜí ÏíÜí.
Óôç äÞëùóÞ ôïõ ôçò 6çò Áðñéëßïõ 1976, ï Ãëáýêïò Êëçñßäçò ðáñáäÝ-
÷ôçêå üôé áðÝêñõøå áð üëïõò, êáé áðü ôïõò óõìâïýëïõò ôïõ, ôç óõìöùíßá
- 275 -
ìå ôïí ÍôåíêôÜò êáé áíÝëáâå ðëÞñùò ôçí åõèýíç ôçò ðñÜîåþò ôïõ, êÜôé
üìùò ðïõ áñãüôåñá, ìåôÜ ôï èÜíáôï ôïõ Ìáêáñßïõ, áðïðïéÞèçêå ðñïâÜëëï-
íôáò êáôÜ êáéñïýò äéÜöïñåò åêäï÷Ýò.
«ÊáôÜ ôïí ðÝìðôïí êýêëïí ôùí åíäïêõðñéáêþí, áé ïðïßáé Ýëáâïí ÷þñáí

ìåôáîý ôçò 17çò êáé ôçò 21çò Öåâñïõáñßïõ 1976, ï ê. ÍôåíêôÜò, åðåéäÞ
åß÷å óõìöùíçèåß åéò ÂñõîÝëëáò üôé èá ðñïåôÜóóåôï ç óõæÞôçóéò ôïõ åäáöé-
êïý ðñïâëÞìáôïò êáé üôé ç ÅëëçíéêÞ ðëåõñÜ èá õðÝâáëëå ðñþôç ðñïôÜóåéò
åð áõôïý, åðÝìåíåí üðùò áé Åëëçíïêõðñéáêáß ðñïôÜóåéò äïèïýí ðñþôáé ðñïò
ôçí ÔïõñêéêÞí ðëåõñÜí, ìÝóù ôïõ åí Êýðñù åéäéêïý áíôéðñïóþðïõ ôïõ Ã.Ã.
ôïõ ÏÇÅ ê. ÊïõåãéÜñ.
Õðü ôáò ðåñéóôÜóåéò êáé äéÜ íá áöáéñÝóù ðáí ðñüó÷çìá áðü ôçí Ôïõñ-
êïêõðñéáêÞí ðëåõñÜí äéÜ ôçí ìç õðïâïëÞí åê ìÝñïõò áõôÞò ùëïêëçñùìÝíùí
êáé óõãêåêñéìÝíùí ðñïôÜóåùí, áðåäÝ÷èçí üðùò ç ÅëëçíïêõðñéáêÞ ðëåõñÜ
õðïâÜëç ôáò ðñïôÜóåéò åíôüò ðåñéüäïõ Ýî åâäïìÜäùí.
¸ëáâá åðßóçò õð üøéí üôé, åÜí Üëëùò Ýðñáôôïí, èá åäçìéïõñãåßôï áäéÝ-
îïäïí åðß äéáäéêáóôéêïý èÝìáôïò, ôï ïðïßïí èá áðÝâáéíåí åéò âÜñïò ôçò
ÅëëçíïêõðñéáêÞò ðëåõñÜò, èá åðÝôñåðå ôçí äçìéïõñãßáí íÝùí ôåôåëåóìÝíùí
ãåãïíüôùí õðü ôçò ÔïõñêéêÞò ðëåõñÜò êáé èá ðáñçìðüäéæå ôçí äéåîáãùãÞí
óõíïìéëéþí åðß óïâáñþí áíèñùðéóôéêþí èåìÜôùí.
ÅðåéäÞ åðñüêåéôï ðåñß áðïññÞôïõ äéåõèåôÞóåùò åéò ïõäÝíá ôüôå Þ áñãüôå-
ñïí áðåêÜëõøá ôáýôçí êáé áðïäÝ÷ïìáé ðëÞñùò ôçí åõèýíçí äéÜ ôïí ôñüðïí
ìå ôïí ïðïßïí å÷åéñßóèçí ôï üëïí èÝìá.»
- 276 -
44
1977: ÌÁÊÁÑÉÏÓ. ÔÅËÅÕÔÁÉÁ ÏÌÉËÉÁ - «ÌÁÊÑÏ×ÑÏÍÉÏÓ»
Óôéò 20 Éïõëßïõ 1977, ï åèíÜñ÷çò ÌáêÜñéïò áðåõèýíèçêå óôïí êõðñéáêü

ëáü ãéá ôåëåõôáßá öïñÜ. Ç ïìéëßá åêåßíç áíáèåùñïýóå ôç ãñáììÞ ðïõ
áêïëïýèçóå ôá äõï ôåëåõôáßá ÷ñüíéá ôùí óõíïìéëéþí, äßíïíôáò ðßóôç óå
õðïó÷Ýóåéò ôñßôùí, êõñßùò ôùí ÇÐÁ (Êëßöïñíô). ¹ôáí ìéá ïìéëßá ðñï-
óêëçôÞñéï óå áíôßóôáóç êáé ìáêñï÷ñüíéï áãþíá óáí ôç ìïíáäéêÞ äéÝîïäï áðü
ôï áäéÝîïäï ôçò ôïõñêéêÞò áõèáéñåóßáò êáé áäéáëëáîßáò. Ôçí áíáöïñÜ ôïõ
Ìáêáñßïõ óå ìáêñï÷ñüíéï áãþíá êáôÝóôçóáí êÜðïéïé óçìåßï Ýíôïíçò ôñéâÞò
êáé áíôéðáñÜèåóçò ãéá ðïëëÜ ÷ñüíéá. Ç ïìéëßá ôïõ åêåßíç ÷áñáêôçñßóôçêå
éóôïñéêÞ êáé ôñåéò äåêáåôßåò ýóôåñá åîáêïëïõèåß ãéá Ýíá ìåãÜëï ìÝñïò ôïõ
ëáïý íá èåùñåßôáé ç ðïëéôéêÞ õðïèÞêç ôïõ ÅèíÜñ÷ç.

Ç ìíÞìç ìáýñùí åðåôåßùí êáé áðïöñÜäùí çìåñþí ðÞñå óÞìåñá Ýêöñáóç
êáé ìïñöÞ ðáãêõðñßïõ óõíáãåñìïý êáé ðáëëáúêïý óõëëáëçôçñßïõ ãéá êáôá-
äßêç ôçò ðñïäïóßáò êáé ôùí åãêëçìÜôùí ðïõ Ýãéíáí åéò âÜñïò óïõ áðü
óêïôåéíÝò äõíÜìåéò. Áðïôåëåß ôï óçìåñéíü óõëëáëçôÞñéï Ýíôïíç êáôáäßêç ôïõ
éïõëéáíïý ðñïäïôéêïý ðñáîéêïðÞìáôïò êáé ôçò âÜñâáñçò ôïõñêéêÞò åéóâïëÞò
ðïõ åðáêïëïýèçóå. Êáé, ðïëý ðåñéóóüôåñïí, áðïôåëåß ç ðáëëáúêÞ áõôÞ
óõãêÝíôñùóç äéáäÞëùóç ôçò áêëïíÞôïõ áðïöÜóåþò óïõ ãéá áíôßóôáóç êáôÜ
ôïõ åéóâïëÝá êáé ãéá óõíÝ÷éóç ôïõ áãþíá ìÝ÷ñé ôç äéêáßùóç.
Ôñßá ÷ñüíéá ðÝñáóáí áðü ôçí çìÝñá ôïõ åãêëçìáôéêïý åêåßíïõ ðñáîéêï-
ðÞìáôïò êáé ôçò åðéäñïìÞò ôïõ Ôïõñêéêïý Áôôßëá. Ï ðüíïò áðü ôçí ìåãÜëç
óõìöïñÜ êáé ç áãùíßá ãéá ôï ìÝëëïí Ýãéíáí Ýêôïôå êáèçìåñéíÜ âéþìáôÜ óïõ.
- 277 -
Åðß ôñßá ÷ñüíéá õðïöÝñåéò êáé âáóáíßæåóáé. ÐáñÜ ôáýôá óôÝêåéò üñèéïò. Êáé
üñèéïò ðÜíôá èá ðáñáìÝíåéò åðß ôùí áãùíéóôéêþí åðÜëîåùí. ÕðåñÞöáíïò ãéá
óÝíá, õðåñÞöáíïò ãéá ôï ðñïíüìéï íá åßìáé ï åêëåëåãìÝíïò çãÝôçò óïõ, óïõ
áðåõèýíù ôïí ÷áéñåôéóìü ôçò áãÜðçò ìïõ. ×áéñåôßæù ìå áéóèÞìáôá ôéìÞò
êáé èáõìáóìïý ôï áäïýëùôï öñüíçìÜ óïõ êáé ôï áãùíéóôéêü ðíåýìá óïõ.
ÈáõìÜæù ôçí ìåãáëùóýíç óïõ ðïõ ìåôñéÝôáé ìå ôçò êáñäéÜò ôï ðýñùìá
êáé ìå ôï óèÝíïò óôéò ðïëëÝò äïêéìáóßåò, óôéò ïðïßåò Üíôåîåò êáé äåí ëýãéóåò,
Þñùá êáé ìåãáëïìÜñôõñá ÊõðñéáêÝ ëáÝ.
Ìå ðïëëÞ ÷áñÜ ÷áéñåôßæù åðßóçò êáé êáëùóïñßæù óôçí Êýðñï ôïí
Ðñüåäñï ôçò ÂïõëÞò ôùí ÅëëÞíùí ê. Êùíóôáíôßíï Ðáðáêùíóôáíôßíïõ, ï
ïðïßïò ìå ôçí ïìéëßá ôïõ óôçí óõãêÝíôñùóÞ ìáò äéåñìÞíåõóå ü÷é ìïíÜ÷á ôá
ðñïóùðéêÜ áéóèÞìáôÜ ôïõ, áëëÜ êáé ôá áéóèÞìáôá ôçò áãÜðçò êáé ôçò
áëëçëåããýçò üëùí ôùí áíôéðñïóþðùí ôïõ ¸èíïõò. Ç öùíÞ ôïõ ÐñïÝäñïõ
ôçò ÂïõëÞò ôùí ÅëëÞíùí ó áõôü ôïí ÷þñï Þôáí ç öùíÞ ôçò ÅëëÜäïò, ðïõ
ìåôÝäéäå ìÞíõìá áëëçëåããýçò óôïí áãþíá ôïõ Êõðñéáêïý Åëëçíéóìïý. Åß-
ìåèá åõãíþìïíåò ãéá ôçí ðïëýôéìç áõôÞ óõìðáñÜóôáóç. Åõ÷áñéóôßåò åê-
öñÜæù êáé ðñïò üëïõò ôïõò åêðñïóþðïõò Åëëçíéêþí êáé äéåèíþí ïñãáíþóå-
ùí êáé åðéôñïðþí, ðïõ ìå ôçí åäþ ðáñïõóßá ôïõò êáé ôç óõììåôï÷Þ ôïõò
óôéò åêäçëþóåéò ôïõ ëáïý ìáò äéáäçëþíïõí ôçí áëëçëåããýç ôïõò óôïí
áãþíá ìáò, ï ïðïßïò ðñÝðåé íá åßíáé áãþíáò üëùí åêåßíùí ðïõ ðéóôåýïõí óôá
éäåþäç ôçò Åëåõèåñßáò êáé ôçò Äçìïêñáôßáò.
Ôá éäåþäç áõôÜ êáôáðáôïýíôáé êáôáöþñùò óôçí Êýðñï, üðïõ ìéá öñé-
êôÞ ôñáãùäßá åêôõëßóóåôáé êáé åðß ôñßá ÷ñüíéá óõíå÷ßæåôáé ìå Üãíùóôïí
áêüìá ôïí åðßëïãü ôçò. Ðñüëïãïò áõôÞò ôçò ôñáãùäßáò Þôáí ôï áíôåèíéêü
ðñáîéêüðçìá ôçò ÅëëçíéêÞò ×ïýíôáò. Ç ðñïäïóßá ôçò äéêôáôïñéêÞò Êõâåñ-
íÞóåùò ôùí Áèçíþí Ýðëçîå ôïí Éïýëéï ôïõ 1974 óôï ðñüóùðï ôçò Êýðñïõ
ïëüêëçñï ôïí Åëëçíéóìü. Ç Êýðñïò õðÞñîå, âÝâáéá, ôï ìåãÜëï èýìá áõôÞò
ôçò ðñïäïóßáò. Ãéáôß áõôÞ õðÝóôç ôçí ÔïõñêéêÞ åéóâïëÞ, ç ïðïßá êáé
óõíå÷ßæåôáé ìå ôçí âßáéç êáôï÷Þ ðáôñïãïíéêþí åäáöþí êáé ìå ôïí åêôïðéóìü
÷éëéÜäùí ÅëëÞíùí Êõðñßùí áðü ôá óðßôéá êáé ôéò ðåñéïõóßåò ôïõò. ÁëëÜ êáé
ï Åëëçíéóìüò óôï óýíïëü ôïõ óõìðÜó÷åé êáé áéóèÜíåôáé ôçí êáôáóôñïöÞ óáí
äéêÞ ôïõ áðþëåéá. Ãéáôß êïéíÞ åßíáé ðÜíôá ç ìïßñá ôùí ÅëëÞíùí. ÌåôÜ ôçí
ðôþóç ôçò äéêôáôïñßáò êáé ôçí áðïêáôÜóôáóç ôçò äçìïêñáôßáò óôçí Åë-
ëÜäá, ç õðü ôçí Ðñïåäñßá ôïõ ê. Êùíóôáíôßíïõ ÊáñáìáíëÞ ÅëëçíéêÞ
ÊõâÝñíçóç êáé üëïò ï ðïëéôéêüò êüóìïò ôçò ÅëëÜäïò, åêöñÜæïíôáò ôï
- 278 -
ÐáíåëëÞíéï áßóèçìá, ðñïóöÝñïõí ðïëýðëåõñç âïÞèåéá êáé óõìðáñÜóôáóç

óôïí áãùíéæüìåíï ãéá öõóéêÞ êáé åèíéêÞ åðéâßùóç Êõðñéáêüí Åëëçíéóìü.
ÁõôÞ ç ÐáíåëëÞíéá áëëçëåããýç ðáñáìÝíåé ôï óçìáíôéêþôåñï Ýñåéóìá ôïõ
óêëçñïý áãþíá ìáò ãéá äéêáßùóç. Êáé åßíáé ç áëëçëåããýç áõôÞ ç öõóéêÞ
Ýêöñáóç ôùí ìïíßìùí êáé áíáëëïéþôùí äåóìþí ðïõ ãéá ÷éëéÜäåò ÷ñüíéá
óõíäÝïõí ôïí Åëëçíéóìü ôçò Êýðñïõ ìå ôïí Åëëçíéóìü ôçò ÅëëÜäïò. Êáé
åßíáé ïé äåóìïß áõôïß ãéá ìáò ôïõò ¸ëëçíåò Êõðñßïõò öýôñá æùÞò, ñßæåò ðïõ
ôñïöïäïôïýí êáé óõíôçñïýí ôçí åèíéêÞ ýðáñîç êáé õðüóôáóÞ ìáò.
Áðü ôçí óõìðáñÜóôáóç ôçò ÅëëÜäïò êáé ôçí áëëçëåããýç ôùí öéëåëåõ-
èÝñùí ëáþí áíôëïýìå äýíáìç êáé èÜññïò ãéá íá óõíå÷ßóïõìå ôïí áãþíá ìáò
ìÝ÷ñé ôçí áðïêáôÜóôáóç ôùí êáôáðáôïõìÝíùí äéêáßùí ìáò. Êáé ï áãþíáò
èá óõíå÷éóèÞ. Ôá ôñßá ÷ñüíéá ðïõ ðÝñáóáí, áðÝäåéîáí üôé ï ëáüò ìáò äåí
êÜìðôåôáé êáé äåí ëõãßæåé êÜôù áðü ïðïéåóäÞðïôå äõóêïëßåò êáé áíôéîïüôç-
ôåò. Åðß ôñßá ÷ñüíéá æïýìå êáèçìåñéíÜ Ýíá ìåãÜëï äñÜìá. ÔÜöïé êáé óôáõñïß
ðïõ ðÜíù ôïõò óêýâïõí êáé èñçíïýí ìáõñïìáíôõìÝíåò ìÜíåò, áãíïïýìåíïé
ðïõ áãùíéïýìå ãéá ôçí ôý÷ç ôïõò, åãêëùâéóìÝíïé ðïõ áíçóõ÷ïýìå ãéá ôçí
äéáâßùóÞ ôïõò, êáôï÷Þ åäáöþí ìáò, îåñßæùìá áäåëöþí ìáò, âåâÞëùóç éåñþí
ìáò, áðïôåëïýí ðôõ÷Ýò ôïõ ìåãÜëïõ Êõðñéáêïý äñÜìáôïò. Áíáñßèìçôá äåéíÜ
êáé óõìöïñÝò, åñåßðéá êáé êáôáóôñïöÝò, åðÝöåñå óôçí Êýðñï ï Ôïõñêéêüò
Áôôßëáò. Áíôéìåôùðßóáìå êßíäõíï öõóéêïý êáé åèíéêïý áöáíéóìïý. Êáé ðïë-
ëïß ðéèáíþò åíüìéóáí üôé ìå ôçí åðÝëáóç ôïõ Ôïýñêïõ åéóâïëÝá Ýöèáíå ôï
ôÝëïò ôïõ Êõðñéáêïý Åëëçíéóìïý. ÁðÝäåéîåí, üìùò, ï ëáüò ìáò üôé äéáèÝôåé
ðëïýôïí áñåôÞò, äõíáìéóìü êáé æùôéêüôçôá. Êáé èá æç åéò ôïõò áéþíåò êáé
ðïôÝ äåí èá ÷áèÞ. Ãéáôß äåí ÷Üíïíôáé ïé ëáïß ðïõ èÝëïõí íá æÞóïõí êáé
áãùíßæïíôáé íá æÞóïõí.
Ïé èëéâåñÝò åðÝôåéïé ôçò ðñïäïóßáò êáé ôçò åéóâïëÞò êåíôñßæïõí Ýíôïíá
ôçí óêÝøç ðïõ ìå ïäýíç óôñÝöåôáé óôéò óêëáâùìÝíåò ðåñéï÷Ýò ôçò íÞóïõ
ìáò. Êáé åßíáé ç èýìçóÞ ôïõò ðñïóêëçôÞñéï óå áãþíá ãéá ôçí áðåëåõèÝñù-
óÞ ôïõ. Äåí îå÷íïýìå ôá óêëáâùìÝíá ÷ùñéÜ êáé ôéò ðüëåéò ìáò, äåí îå÷íïýìå
ôïõò óêëáâùìÝíïõò ôüðïõò ðïõ ðÜíù ôïõò åßíáé êôéóìÝíåò åóôßåò êáé âùìïß
ìáò êáé ìÝóá ôïõò åßíáé èáììÝíïé ãïíéïß êáé ðñüãïíïß ìáò. Áíôéóôáóéáêü
ðíåýìá êáé áãùíéóôéêÞ ðïñåßá åßíáé ç åðéôáãÞ ôùí äõï ìáýñùí åðåôåßùí,
ðïõ Ý÷ïõí óõíäåèåß ìå ôá áßôéá êáé ôá áéôéáôÜ ôïõ åèíéêïý ìáò äñÜìáôïò.
ÁëëÜ ðïéá Þôáí ç åîÝëéîç ôïõ äñÜìáôïò ôçò Êýðñïõ óôá ôñßá ÷ñüíéá ðïõ
ìáò ðÝñáóáí êáé ðïéåò ïé ðñïïðôéêÝò ãéá ëýóç ôïõ; Ðïéá, ìå Üëëá ëüãéá,
- 279 -
Þôáí ç ìÝ÷ñé ôþñá ðïñåßá ôïõ Êõðñéáêïý ðñïâëÞìáôïò; ÁðïãïçôåõôéêÞ

åßíáé ç áðÜíôçóç. Ïõäåìßá áðïëýôùò ðñüïäïò åóçìåéþèç. ÁëëåðÜëëçëïé
êýêëïé äéáêïéíïôéêþí óõíïìéëéþí ðñïóÝêñïõóáí óôçí ÔïõñêéêÞ áäéáëëáîßá
êáé äåí êáôÝëçîáí óå êáíÝíá èåôéêü áðïôÝëåóìá. Ï ÷ñüíïò ôùí óõíïìéëéþí
÷ñçóéìïðïéåßôáé áðü ÔïõñêéêÞò ðëåõñÜò ãéá ôçí Üíåôç ðáãßùóç ôåôåëåóìÝ-
íùí ãåãïíüôùí êáé ãéá ôçí óõãêÜëõøç äé÷ïôïìéêþí ó÷åäßùí. Êáé Ý÷ù ôçí
ãíþìç üôé äåí ðñÝðåé íá åðáíáëçöèïýí ïé óõíïìéëßåò áí ç ÔïõñêïêõðñéáêÞ
çãåóßá äåí åßíáé Ýôïéìç íá õðïâÜëç óáöåßò ðñïôÜóåéò ãéá üëåò ôéò ðôõ÷Ýò ôïõ
ðñïâëÞìáôïò. ÄéáöïñåôéêÜ, èá óõíå÷éóèÞ ç ÔïõñêéêÞ ðáñåëêõóôéêÞ ðïëéôé-
êÞ êáé Üêáñðåò èá åßíáé ïé óõíïìéëßåò.
Áí ïé óõíïìéëßåò äåí åðáíáëçöèïýí, ðïéá èá åßíáé ç Üìåóç åíÝñãåéÜ ìáò;
Èá ðñïóöýãïõìå îáíÜ óôá ÇíùìÝíá ¸èíç. Äåí áíáìÝíïõìå, âÝâáéá, áðü ôá
øçößóìáôá ôïõ Äéåèíïýò Ïñãáíéóìïý Üìåóç Þ áõôüìáôç ëýóç ôïõ ðñïâëÞ-
ìáôüò ìáò. ÁëëÜ êáé äåí ðñÝðåé íá õðïôéìïýìå ôçí áîßá ôùí øçöéóìÜôùí. Ç
ðñïóöõãÞ ìáò óôá ÇíùìÝíá ¸èíç åßíáé êáé åíÝñãåéá ãéá ôçí ðåñáéôÝñù
äéåèíïðïßçóç ôïõ Êõðñéáêïý. Ôï ðñüâëçìÜ ìáò ðñÝðåé ìÝ÷ñé ôç ëýóç ôïõ íá
ðñïâÜëëåôáé óôï äéåèíÝò ðñïóêÞíéï êáé íá öùôßæåôáé óõíå÷þò áðü äéåèíåßò
ðñïâïëåßò. ÄéáöïñåôéêÜ èá îå÷áóèÞ, ç äéåèíÞò êïéíÞ ãíþìç äåí èá áó÷ïëåß-
ôáé ìå áõôü êáé ç Ôïõñêßá èá ðáñáìÝíç áíåíü÷ëçôç óôç óõíÝ÷éóç ôçò
åãêëçìáôéêÞò åðéäñïìÞò ôçò. Ôåñáóôßá åßíáé ç óçìáóßá ôçò äéåèíïýò êïéíÞò
ãíþìçò, ôçí ïðïßáí ç Ôïõñêßá äåí ìðïñåß åð Üðåéñïí íá ðåñéöñïíÞ êáé íá
åìðáßæç ÷ùñßò äõóÜñåóôåò ãé áõôÞí óõíÝðåéåò. Õðü ôçí ðßåóç ôçò äéåèíïýò
êïéíÞò ãíþìçò ç Ôïõñêßá èá áíôéëçöèÞ áí áêüìá äåí áíôåëÞöèç üôé ç
åêêñåìüôçôá ôïõ Êõðñéáêïý äåí åîõðçñåôåß ïýôå âñá÷õðñïèÝóìùò ïýôå ìá-
êñïðñïèÝóìùò ôá óõìöÝñïíôÜ ôçò. Êáé ü÷é ìïíÜ÷á óôá ÇíùìÝíá ¸èíç,
áëëÜ êáé ó üëá ôá äéåèíÞ âÞìáôá ðñÝðåé íá áêïýåôáé ç öùíÞ ôïõ äéêáßïõ
ìáò êáé ïé êáôáããåëßåò ìáò åíáíôßïí ôçò Ôïõñêßáò ãéá ôçí åðéäñïìÞ ôçò
óôçí Êýðñï êáé ôá ðïëëÜ åãêëÞìáôá óå âÜñïò ôïõ ëáïý ìáò.
Áðü áñêåôïý ÷ñüíïõ ãßíåôáé ëüãïò ãéá ìéá åõñýôåñç ä é å è í Þ ä é Ü ó ê å ø ç
åðß ôïõ Êõðñéáêïý ðñïâëÞìáôïò. Ç ÊõðñéáêÞ ÊõâÝñíçóç Þôáí åî áñ÷Þò
óýìöùíç ìå ìéá ôÝôïéá äéÜóêåøç êáé óôç íÝá ðñïóöõãÞ ìáò óôá ÇíùìÝíá
¸èíç èá ðñïâÜëïõìå Ýíôïíá ôï áßôçìá êáé èá æçôÞóïõìå áðüöáóç ãéá ôçí
óýãêëçóç äéåèíïýò äéáóêÝøåùò, ç ïðïßá èá áó÷ïëçèÞ ìå ôçí åîåýñåóç
ëýóåùò ôïõ Êõðñéáêïý. Ðéóôåýù ðùò ìéá ôÝôïéá äéÜóêåøç ìðïñåß íá ìåèï-
äåýóç êáé íá ðñïùèÞóç ëýóç ôïõ ðñïâëÞìáôïò. Ðéèáíþò, üìùò ôï áßôçìÜ
- 280 -
ìáò áõôü íá ðñïóêñïýóç óôçí áñíçôéêÞ óôÜóç ôçò Ôïõñêßáò Þ êáé ìåñéêþí
Üëëùí ÷ùñþí. Ãé áõôü êáé áðáéôåßôáé áðü ôþñá ç êáôÜëëçëç ðñïåñãáóßá,
ãéá íá Ý÷ç äõíáôüôçôåò åðéôõ÷ßáò ç ðñïóðÜèåéÜ ìáò ãéá äéåèíÞ äéÜóêåøç.
Ãßíåôáé ëüãïò êáé ðåñß ìåóïëáâçôéêþí ðñïóðáèåéþí êáé ðåñß ðñïóöïñÜò
êáëþí õðçñåóéþí åê ìÝñïõò ÷ùñþí ðïõ Ý÷ïõí åðéññïÞí åðß ôçò Ôïõñêßáò êáé
äõíáôüôçôåò ðéÝóåþò ôçò. Ç èÝóç ìáò óôï èÝìá ôùí ìåóïëáâÞóåùí êáé ôçò
ðñïóöïñÜò êáëþí õðçñåóéþí Þôáí ðÜíôá ðïëý óáöÞò. Äå÷üìåèá ðñïóöïñÜí
âïçèåßáò ïðïéáóäÞðïôå ðñïåëåýóåùò êáé ïðïéáóäÞðïôå ìïñöÞò, åö üóïí ç
ðñïóöïñÜ ãßíåôáé ÷ùñßò üñïõò êáé áíôáëëÜãìáôá ðïõ õðïèçêåýïõí ôï ìÝëëïí
ìáò êáé åö üóïí ôï ðñüâëçìÜ ìáò äåí åêôñï÷éÜæåôáé Ýîù áðü ôï ðëáßóéá
ôùí ÇíùìÝíùí Åèíþí. ÁëëÜ óõã÷ñüíùò ðñÝðåé íá ôïíßóù üôé ç Åëëçíïêõ-
ðñéáêÞ ðëåõñÜ äåí Ý÷åé ðåñéèþñéá Üëëùí õðï÷ùñÞóåùí, ãéáôß Ýêáìåí Þäç
ðïëëÝò êáé Ýöèáóå óå üñéá ðïõ äåí ìðïñåß íá õðåñâÞ. Êáé åðïìÝíùò, ïé
ðïëéôéêÝò óõíôáãÝò Þ óõìâïõëÝò ðåñß áìïéâáßùí õðï÷ùñÞóåùí äåí ðñÝðåé íá
áðåõèýíùíôáé ðñïò ôïõò ¸ëëçíåò Êõðñßïõò. Õðï÷ùñÞóåéò ðñÝðåé íá æçôïý-
íôáé ìïíÜ÷á áðü ôçí ÔïõñêéêÞ ðëåõñÜ, áí õðï÷þñçóç ìðïñåß ïíïìáóèÞ óôçí
ðåñßðôùóç áõôÞ ç åðéóôñïöÞ êáôáêôçèÝíôùí äéÜ óôñáôéùôéêÞò âßáò. Ç
ðïëéôéêÞ áóôÜèåéá êáé ôá åóùôåñéêÜ ðñïâëÞìáôá ôçò Ôïõñêßáò äåí ðñÝðåé
åðßóçò íá ÷ñçóéìïðïéïýíôáé óáí åðé÷åéñÞìáôá äéêáéïëïãçôéêÜ ôçò ÔïõñêéêÞò
áäéáëëáîßáò. Ç Êýðñïò äåí ìðïñåß íá åßíáé èýìá ôùí ÷ñïíßùí åóùôåñéêþí
áíùìáëéþí êáé ðñïâëçìÜôùí ôçò Ôïõñêßáò.
Ôï ìåãÜëï üìùò åñþôçìá åßíáé ôé èá êÜíïõìå êáé ðþò èá áíôéäñÜóïõìå
áí ïýôå ôá ÇíùìÝíá ¸èíç ïýôå ïé óõíïìéëßåò ïýôå ïé ìåóïëáâÞóåéò ìðïñïýí
íá ðñïùèÞóïõí áðïôåëåóìáôéêÜ ôï ðñüâëçìÜ ìáò ðñïò ôçí ëýóç ôïõ. Ìå-
ñéêïß óõìâïõëåýïõí íá äåßîïõìå ðåñéóóüôåñïí ñ å á ë é ó ì ü ãéá íá âñåèÞ óõì-
âéâáóìüò. Êáé åðéêáëïýíôáé ôï åðé÷åßñçìá üôé ìå ôçí ðÜñïäï ôïõ ÷ñüíïõ
óôáèåñïðïéïýíôáé ôá ôåôåëåóìÝíá ãåãïíüôá êáé ïé åõêáéñßåò ÷Üíïíôáé. Ïñèüí
ôï åðé÷åßñçìá üôé ï ÷ñüíïò óõìâÜëëåé óôçí ðáãßùóç ôçò íôå öÜêôï
êáôáóôÜóåùò. ÁëëÜ äåí ðáñïõóéÜóôçêå ìÝ÷ñé ôþñá åõêáéñßá ãéá óõìâéâáóìü
êáé óõìðåöùíçìÝíç ëýóç ôïõ ðñïâëÞìáôïò. Åßìáóôå õðÝñ ôïõ óõìâéâáóìïý.
ÁëëÜ óõìâéâáóìüò äåí óçìáßíåé âÝâáéá ôçí åê ìÝñïõò ìáò áðïäï÷Þ ôùí
ôåôåëåóìÝíùí ãåãïíüôùí. ÐñÝðåé áêüìá íá ðñïóèÝóù üôé óå åèíéêÜ ðñïâëÞ-
ìáôá, óáí ôï Êõðñéáêü, ï ðïëýò ñåáëéóìüò óôçí áíôéìåôþðéóÞ ôïõò
éóïäõíáìåß ðñïò çôôïðÜèåéá. Åßìáóôå ñåáëéóôÝò þóôå íá âëÝðïõìå óôéò
äéáóôÜóåéò ôçò ôçí óêëçñÞ ðñáãìáôéêüôçôá êáé íá ìçí ôçí ðáñáãíùñßæïõ-
- 281 -
ìå. ÏõäÝðïôå, üìùò, èá ôçí áíáãíùñßóïõìå êáé èá ôçí íïìéìïðïéÞóïõìå ìå

ôçí õðïãñáöÞ ìáò. Áêïýïìåí óõ÷íÜ ôçí áðåéëÞ üôé, áí äåí áíáãíùñßóïõìå
ôéò íÝåò ðñáãìáôéêüôçôåò ðïõ äçìéïýñãçóåí ç ÔïõñêéêÞ åéóâïëÞ, ãéá íá
óôçñé÷èÞ ðÜíù ó áõôÝò Ýíáò óõìâéâáóìüò, ôüôå ç Ôïõñêïêñáôïýìåíç ðåñéï-
÷Þ ðïõ åßíáé óÞìåñá åßäïò ðñïôåêôïñÜôïõ ôçò Ôïõñêßáò, èá áíáêçñõ÷èÞ
ìïíïìåñþò óå ÷ùñéóôü áíåîÜñôçôï Ôïõñêïêõðñéáêü êñÜôïò. Äåí áðïêëåßïõìå
áõôü ôï åíäå÷üìåíï. ÁëëÜ êáé ðÜëéí äåí èá åíäþóïõìå êáé äåí èá áðåìðïëÞ-
óïõìå ôá äßêáéá êáé ôá äéêáéþìáôÜ ìáò. Êáé ï áãþíáò, ï ì á ê ñ ï ÷ ñ ü í é ï ò
áãþíáò, èá åßíáé åèíéêÞ áíÜãêç êáé åðéôáãÞ ãéá íá âñïýìå äéêáßùóç.
Ðéóôåýåé ðéèáíþò ç Ôïõñêßá üôé ç ðÜñïäïò ôïõ ÷ñüíïõ êáé ïé ðïëëÝò
äõóêïëßåò èá ìáò áðïãïçôåýóïõí þóôå íá åãêáôáëåßøïõìå ôïí áãþíá êáé íá
õðïôá÷èïýìå ôåëéêÜ óôçí ìïßñá ìáò. Áõôü äåí èá ãßíç ðïôÝ. ÁãùíéóôÝò
áíõðüôáêôïé èá åßìáóôå üóá ÷ñüíéá êáé íá ðåñÜóïõí, üóåò äõóêïëßåò êáé íá
óõíáíôÞóïõìå. Ç áãùíéóôéêÞ óçìáßá ìáò ïõäÝðïôå èá õðïóôáëÞ.
ÅñùôÞìáôá êáé óêåðôéêéóìü ãåííÜ ßóùò óå ìåñéêïýò ç éäÝá ãéá ìáêñï-
÷ñüíéï áãþíá. Êáé Üëëïé ßóùò íá ôïí èåùñïýí áðëÞ êåíïëïãßá êáé óõíèçìá-
ôïëïãßá. Áõôïß åßíáé ïé ïëéãüðéóôïé êáé çôôïðáèåßò. Ðßóôç áðáñáóÜëåõôç
óôç íßêç ôïõ äéêáßïõ ìáò, ðßóôç óôáèåñÞ óôï ìÝëëïí ìáò êáé áðüöáóç
áêëüíçôç íá ìç åíäþóïõìå óôç âßá, áðïôåëïýí ôçí áöåôçñßá êáé ôçí ðñïû-
ðüèåóç áõôïý ôïõ áãþíá. Ùò ðñïò ôá ìÝóá êáé ôïí ôñüðï ôçò äéåîáãùãÞò
ôïõ, äåí íïìßæù ðùò ðñÝðåé íá ìéëÞóù áíáëõôéêÜ êáé íá ðù ðïëëÜ. ËÝãù
ìïíÜ÷á üôé ï ìáêñï÷ñüíéïò áãþíáò õðáãüñåõóç áíÜãêçò êáé ü÷é åêëïãÞ
ìáò èá ðÜñç óôáäéáêÜ ðïëëÝò ìïñöÝò. Ç óýìðíïéá Áèçíþí êáé Ëåõêù-
óßáò, ç óôáèåñüôçôá ðïëéôéêÞò ãñáììÞò, ç áìõíôéêÞ èùñÜêéóÞ ìáò áðïôå-
ëïýí ôá âÜèñá ãéá ôç äéåîáãùãÞ áõôïý ôïõ áãþíá. Ç ðñïóðÜèåéá áíáêÜì-
øåùò ôçò ïéêïíïìßáò ìáò, óå óõíäõáóìü ìå ôçí äéêáéïôÝñá êáôáíïìÞ ôùí
ïéêïíïìéêþí âáñþí, áðïôåëåß åðßóçò óïâáñü õðüâáèñï êáé óôåñÝùóç ôïõ
ìáêñï÷ñïíßïõ áãþíá. Ðñþôá, üìùò, áð üëá. Áðáéôåßôáé éó÷õñü êáé áññáãÝò
åóùôåñéêü ìÝôùðï ðïõ íá ôï äéáóöáëßæç ç åíüôçôá ôïõ ëáïý ìáò. Èá Ýëåãá
ðùò áõôÞ ç åíüôçôá õðÜñ÷åé. Êáé ìéêñÜ åßíáé ôá ñÞãìáôá ôïõ åóùôåñéêïý
ìåôþðïõ. ÕðÜñ÷ïõí âÝâáéá, ìåñéêÜ áìåôáíüçôá óôïé÷åßá. ÁëëÜ ïýôå ÅÏÊÁ
Â´ ïýôå ôõ÷üí ÅÏÊÁ Ã´ Ý÷ïõí äõíáôüôçôåò ïñãáíþóåùò êáé äñÜóåùò. Ãéá
êÜèå, üìùò, åíäå÷üìåíï, ëáüò êáé ÊõâÝñíçóç èá åðáãñõðíïýí. Ãéáôß äåõôÝñá
ðñïäïóßá èá åðéöÝñç ôçí ôåëéêÞ êáôáóôñïöÞ ìáò.
Ï áãþíáò ìáò äåí óôñÝöåôáé êáôÜ ôùí Ôïõñêïêõðñßùí. Åßíáé êáé áõôïß
- 282 -
èýìáôá ôçò ÔïõñêéêÞò åéóâïëÞò êáé äåí åßíáé áíôßäéêïß ìáò. Áíôßäéêüò ìáò
åßíáé ç Ôïõñêßá. ÁõôÞ åßíáé ï åéóâïëÝáò ðïõ èÝëïõìå íá äéþîïõìå, ãéá íá
ëõôñùèïýìå ¸ëëçíåò êáé Ôïýñêïé ôçò Êýðñïõ. Ãéá ôéò ôõ÷üí äéáöïñÝò ìáò
ìå ôïõò óõíïßêïõò Ôïýñêïõò åýêïëá âñßóêïõìå äéåõèÝôçóç, áí ëåßøïõí ïé
îÝíåò åðåìâÜóåéò. ÏõäÝðïôå Þôáí ðñüèåóÞ ìáò íá óôåñÞóïõìå ôïõò Ôïõñêï-
êõðñßïõò áðü ôá äéêáéþìáôÜ ôïõò ùò ßóùí ðïëéôþí ôçò ÊõðñéáêÞò Äçìï-
êñáôßáò. Êáé éóïðïëéôåßá, éóïíïìßá êáé ßóåò åõêáéñßåò ãéá üëïõò ôïõò êáôïß-
êïõò ôçò Êýðñïõ, ðïõ ôçí èÝëïõìå áíåîÜñôçôç, êõñßáñ÷ç, åíéáßá, áêÝñáéç,
áäÝóìåõôç êáé ÷ùñßò îÝíïõò óôñáôïýò, åßíáé ç óôáèåñÞ åðéäßùîç êáé ï óêï-
ðüò ôïõ óçìåñéíïý áãþíá ìáò.
ÅëëçíéêÝ ÊõðñéáêÝ ëáÝ,
ÄñáìáôéêÞ Þôáí ç ðïñåßá óïõ óôá ôñßá ÷ñüíéá áðü ôï ðñïäïôéêü ðñáîéêü-
ðçìá êáé ôçí ÔïõñêéêÞ åéóâïëÞ. Óôçí áðÝñáíôç óõìöïñÜ óïõ Ýäåéîåò óèÝíïò
áôáëÜíôåõôï êáé äýíáìç øõ÷Þò áêáôÜâëçôç. Ìå ðßóôç êáé êáñôåñßá, ìå
áíôï÷Þ êáé åãêáñôÝñçóç, ìå èÜññïò êáé áðïöáóéóôéêüôçôá áíôéìåôþðéóåò
ôéò åèíéêÝò ðåñéðÝôåéåò êáé ôéò óêëçñÝò ôáëáéðùñßåò, ôéò êáôáóôñïöÝò êáé ôá
åñåßðéá, ðïõ ðñïêÜëåóåí ï Áôôßëáò. Êáé ðáñÝìåéíåò üñèéïò. Áíôéìåôþðéóåò
ôçí óõìöïñÜ óïõ ìå ïñèßá ôçí øõ÷Þ, ìå êáôáêüñõöï ôï öñüíçìá, ìå øçëÜ
ôï ìÝôùðï. Ïé åðéðôþóåéò ôçò ðñïäïóßáò åîáêïëïõèïýí áêüìá íá ðéÝæïõí ôçí
øõ÷Þ êáé ôçí êáñäéÜ óïõ. ÁëëÜ äåí êÜìðôåóáé êáé äåí ãïíáôßæåéò. Äåí
ðôïåßóáé êáé äåí õðïêýðôåéò. Äåí ðñïóêõíÜò êáé äåí ðáñáäßäåóáé. Êáé ôï
óçìåñéíü óõëëáëçôÞñéü óïõ åßíáé Ýêöñáóç ôïõ áãùíéóôéêïý ðáëìïý óïõ êáé
ðïëýâïç äéáêÞñõîç ôçò áäáìÜóôïõ èåëÞóåþò óïõ íá óõíå÷ßóçò ôçí áíôßóôá-
óç, íá óõíå÷ßóçò ôïí áãþíá, áíåîáñôÞôùò ÷ñüíïõ êáé áíåîáñôÞôùò èõóéþí,
ìÝ÷ñé ôçò öõãÞò ôïõ Ôïýñêïõ åðéäñïìÝá áðü ôá ÷þìáôÜ óïõ, ìÝ÷ñé ôçò
íßêçò ôïõ äéêáßïõ óïõ. Êáé ôï äßêáéü óïõ èá íéêÞóç.»
- 283 -
45
1982: Á. ÐÁÐÁÍÄÑÅÏÕ. ÅÐÉÓÊÅØÇ ÓÔÇÍ ÊÕÐÑÏ - ÓÕÌÐÁÑÁÔÁÎÇ
Ôïí Ïêôþâñéï ôïõ 1981 óôçí ÅëëÜäá êåñäßæåé ôéò åêëïãÝò ôï ÐÁÓÏÊ
êáé ï ÁíäñÝáò ÐáðáíäñÝïõ áíáëáìâÜíåé ðñùèõðïõñãüò. Óôéò 27 êáé 28
Öåâñïõáñßïõ ðñáãìáôïðïéåß (ü÷é ÷ùñßò áíôéäñÜóåéò) ôçí ðñþôç åðßóçìç åðß-
óêåøç ¸ëëçíá ðñùèõðïõñãïý óôçí Êýðñï. Ôïõ åðéöõëÜ÷èçêå ìåãáëåéþäçò
õðïäï÷Þ áðü ôï óýíïëï ôïõ ëáïý êáé ôçò ðïëéôéêÞò çãåóßáò. Åðß ðñùèõ-
ðïõñãßáò ÁíäñÝá ÐáðáíäñÝïõ äéáôõðþèçêå åðßóçìá ãéá ðñþôç öïñÜ ç èÝóç
üôé áðüðåéñá åðÝêôáóçò ôçò êáôå÷üìåíçò æþíçò åê ìÝñïõò ôçò Ôïõñêßáò èá
áðïôåëïýóå ãéá ôçí ÅëëÜäá á é ô ß á ð ï ë Ý ì ï õ (casus belli). Åðßóçò äéáôõ-
ðþèçêå ç èåùñßá ôçò ó õ ì ð á ñ Ü ô á î ç ò áíôß ôçò óõìðáñÜóôáóçò êáé ç
åêôßìçóç ðùò Üñ÷éóå íá äéáöáßíåôáé ö ù ò ó ô ç í Ü ê ñ ç ô ç ò ó Þ ñ á ã ã á ò .
ÐÑÏÓÖÙÍÇÓÇ - ÅÉÄÉÊÇ ÓÕÍÅÄÑÉÁ ÔÇÓ ÂÏÕËÇÓ
«Êýñéå Ðñüåäñå, ìÝëç ôçò ÂïõëÞò,

ºóùò íá ðù îáíÜ áðüøå áõôü ðïõ åßðá ÷èåò üôé ðñáãìáôéêÜ ðïôÝ óôç
æùÞ ìïõ äåí áéóèÜíèçêá ôüóç óõãêßíçóç üóç áéóèÜíïìáé ôþñá ðïõ ÷áéñåôß-
æù óôï ðñüóùðü óáò, åê ìÝñïõò ôçò ÅëëÜäïò, ôçí çñùéêÞ ìåãáëüíçóï, ôïí
êõðñéáêü åëëçíéóìü.
Ï Ðñüåäñüò óáò óùóôÜ áíáöÝñèçêå óôéò ôåñÜóôéåò åõèýíåò ðïõ Ý÷åé ç
ìçôñüðïëç ôïõ åëëçíéóìïý, ç ÅëëÜäá, áðÝíáíôé óôïí êõðñéáêü åëëçíéóìü.
ÐñÜãìáôé Üöñïíåò áîéùìáôéêïß, áöïý êáôüñèùóáí íá õðïíïìåýóïõí ôéò Ýíï-
ðëåò äõíÜìåéò, ðáñÝìåéíáí äéÜ ôçò âßáò óôçí åîïõóßá ãéá åöôÜ ïëüêëçñá
÷ñüíéá êáé óôï ôÝëïò ôçò êáôáóôñïöéêÞò ôïõò ðïñåßáò ðáñÝóõñáí óôçí
- 284 -
êáôáóôñïöÞ êáé ôç ìåãáëüíçóï, ôçí Êýðñï. Ç åõèýíç åßíáé äéêÞ ôïõò êáé
ü÷é ôïõ åëëçíéêïý ëáïý, ï ïðïßïò äåí Þôáí óå èÝóç íá åêöñÜóåé ôïí ðüèï ôïõ
ãéá ìéá Êýðñï áíåîÜñôçôç, ãéá ìéá ÅëëÜäá äçìïêñáôéêÞ. ÁëëÜ ðáñáìÝíåé
áëÞèåéá üôé åßíáé åëëáäéêÞ åõèýíç, üðùò êé áí óõíÝâç. Áí èÝëåôå, åßíáé
åõèýíç äéêÞ ìáò ãéáôß äåí êáôïñèþóáìå íá äïìÞóïõìå ôüôå ôïõò äçìïêñáôé-
êïýò èåóìïýò óå âÜóåéò ìüíéìåò ðïõ íá åããõþíôáé ðÜíôá ôï óåâáóìü ôçò
ëáúêÞò êõñéáñ÷ßáò.
¸íáò áðü ôïõò óêïðïýò ôïõ ôáîéäéïý ìïõ åäþ åßíáé íá åðïõëþóù, üðùò
åßðá êáé ÷ôåò, áõôü ôï ôñáýìá êáé íá óáò äéáâåâáéþóù üôé äåí åßóáóôå ìüíïé.
Ç ÅëëÜäá ãíùñßæåé óÞìåñá Üñéóôá ôçí åõèýíç ôçò áðÝíáíôé óôïí åëëçíéóìü
ôçò Êýðñïõ.
Ãéá äåêáåôßåò ôþñá ðñÜãìáôé ï åëëçíéóìüò óõññéêíþíåôáé. Ôï åðáíáëáì-
âÜíù ãéáôß åßíáé âáèéÜ ìáò ðßóôç. Äåí ìðïñïýìå íá îå÷Üóïõìå ôçí Êùíóôá-
íôéíïýðïëç, üðïõ ï åëëçíéóìüò ôùí 110-120 ÷éëéÜäùí åßíáé óÞìåñá ìüíï 5
÷éëéÜäåò. Äåí ìðïñïýìå íá îå÷Üóïõìå ôç âßáéç åéóâïëÞ êáé êáôï÷Þ ôïõ
âüñåéïõ ôìÞìáôïò ôçò Êýðñïõ, ôïõ 36,3%, áðü ôéò ôïõñêéêÝò äõíÜìåéò. Äåí
ìðïñïýìå íá îå÷Üóïõìå üôé ìå ëüãïõò êáé ìå Ýñãá ç ðïëéôéêÞ çãåóßá ôçò
Ôïõñêßáò, åßôå áõôü áöïñÜ ôïí ê. Åôæåâßô, åßôå ôïí ê. ÍôåìéñÝë, åßôå ôïí ê.
ÅâñÝí, Ý÷åé äéåêäéêÞóåé êáé óõíå÷ßæåé íá äéåêäéêåß åèíéêü, êõñßáñ÷ï ÷þñï ôçò
ÅëëÜäïò óôï Áéãáßï.
¸÷ù ôïíßóåé êáô åðáíÜëçøç, êáé ðñéí áíáëÜâù ôçí ðñùèõðïõñãßá êáé
ìåôÜ, üôé ç ÅëëÜäá, ï åëëçíéóìüò, áãùíßæåôáé ãéá ôçí åéñÞíç. ÐñÜãìáôé
Ýíáò áðü ôïõò êõñéüôåñïõò Üîïíåò ðïëéôéêÞò ôïõ êüììáôïò ðïõ åêðñïóùðþ
êáé ôçò êõâåñíÞóåþò ìïõ åßíáé ç ðñïþèçóç ôçò åéñÞíçò, ç åðÜíïäïò óôçí
ýöåóç, ï ðåñéïñéóìüò ôùí åîïðëéóìþí. Êáé åíþ ìéëþ ãéá ôï åõñùðáúêü Þ
ðáãêüóìéï åðßðåäï, åßíáé öõóéêü åðßóçò íá áíáöÝñïìáé êáé óôçí ðåñéï÷Þ
óôçí ïðïßá åìåßò æïýìå, ôçí ÁíáôïëéêÞ Ìåóüãåéï êáé ôï Áéãáßï. Åßìáóôå
öéëåéñçíéêüò ëáüò, äåí äéåêäéêïýìå ôßðïôå, ôï Ý÷ïõìå ôïíßóåé êáô åðáíÜëçøç
êáé áõôü äåí åßíáé ìüíï ëüãïò, åßíáé êáé ðñÜîç. ÁëëÜ Ý÷ïõìå ôïíßóåé ôáõôü-
÷ñïíá üôé ìå êáíÝíá ôñüðï äåí ðñüêåéôáé íá ðáñáäþóïõìå óðéèáìÞ ôïõ
åëëçíéêïý åíáÝñéïõ, ÷åñóáßïõ Þ èáëÜóóéïõ ÷þñïõ.
ÔåñÜóôéá åõèýíç åðùìßæïíôáé ïé åôáßñïé, ïé óýììá÷ïé, ïé ößëïé, üôáí, ðáñÜ
ôï ãåãïíüò áõôþí ôùí äéåêäéêÞóåùí, äåí ðáßñíïõí ïðïéïäÞðïôå ìÝôñï ðåñéï-
ñéóìïý ôùí ôïõñêéêþí äéåêäéêÞóåùí êáé óõíå÷ßæïõí íá ïðëßæïõí ôçí Ôïõñêßá
êáé íá åêóõã÷ñïíßæïõí ôï óôñáôéùôéêü ìç÷áíéóìü ôçò ìå ñõèìïýò ðïõ ßóùò
- 285 -
óå ìåñéêÜ ÷ñüíéá íá õðïíïìåýóïõí ôçí éóïññïðßá äõíÜìåùí óôï Áéãáßï. Åßíáé

åíäéáöÝñïí üôé, åíþ óôçí ðáãêüóìéá êëßìáêá äéáêçñýóóïõí üôé ç éóïññïðßá
åßíáé ðñïûðüèåóç ôçò åéñÞíçò, óôçí ðåñßðôùóç ôïõ Áéãáßïõ áíáôñÝðïõí áõôÞ
ôçí áñ÷Þ, êÜôé ðïõ áðïôåëåß áðåéëÞ êáôÜ ôïõ Ýèíïõò.
ÁëëÜ ðÝñáí ôïõ Áéãáßïõ, õðÜñ÷åé ç Êýðñïò. Áí ç ÅëëÜäá, ç ìçôñüðïëç
ôïõ åëëçíéóìïý, áðïäå÷èåß ëýóç ôïõ êõðñéáêïý óôá ðëáßóéá ôçò ïðïßáò
ðáñáìÝíåé ïðïéïäÞðïôå ôìÞìá ôçò Êýðñïõ õðü êáôï÷Þ, áí áðïäå÷èåß ëýóç
ðïõ äåí åðéôñÝðåé ó üëïõò ôïõò ðñüóöõãåò íá ãõñßóïõí óôéò ðáôñïãïíéêÝò
ôïõò åóôßåò, áí äå÷èåß ëýóç ðïõ äåí ðáñÝ÷åé óôï ëáü ôçò Êýðñïõ üëá ôá
äéêáéþìáôá ãéá ìéá áíåîÜñôçôç, åíéáßá, áðïóôñáôéùôéêïðïéçìÝíç, áäÝóìåõôç
ÊõðñéáêÞ Äçìïêñáôßá, ôüôå èá Ý÷åé åðùìéóèåß ìéá ôåñÜóôéá åõèýíç óôçí
éóôïñßá êáé óôï Ýèíïò.
Åßíáé áäýíáôï íá õðÜñîåé ÅëëÜäá áí åßíáé Ýôïéìç íá ìçí áêïýóåé ôç öùíÞ
ðåíôáêüóéùí ÷éëéÜäùí Åëëçíïêõðñßùí ïé ïðïßïé ãéá ÷ñüíéá ôþñá, ïêôþ Þäç,
æïõí ìéá ìáñôõñéêÞ æùÞ. Èá Þèåëá íá ôïíßóù üôé êÜíù áðüëõôç äéÜêñéóç,
ãéá íá ìçí õðÜñîïõí ðáñåîçãÞóåéò êáé, éäéáßôåñá, óôïí îÝíï Ôýðï. Ç Êýðñïò
åßíáé Ýíá áíåîÜñôçôï êñÜôïò, ìÝëïò ôùí ÇíùìÝíùí Åèíþí. ÁõôÞ ôçí áíå-
îáñôçóßá ôç óåâüìáóôå êáé ãé áõôÞ ôçí áíåîáñôçóßá áãùíéæüìáóôå, áëëÜ
äåí ìðïñïýìå ôáõôü÷ñïíá íá îå÷Üóïõìå ïýôå ôéò íïìéêÝò õðï÷ñåþóåéò ìáò
ðïõ áðïññÝïõí áðü ôï ãåãïíüò üôé åßìáóôå åããõÞôñéá äýíáìç, ïýôå ìðïñïýìå
íá îå÷Üóïõìå üôé ç Êýðñïò åßíáé ìéá Ýðáëîç ôïõ åëëçíéóìïý.
Åßìáóôå, êýñéïé âïõëåõôÝò, áðïöáóéóìÝíïé íá áíáêüøïõìå ôçí ðïñåßá
óõññßêíùóçò ôïõ åëëçíéóìïý. Åßìáóôå Ýôïéìïé íá ôï êÜíïõìå ìå ìÝóá åéñç-
íéêÜ, ìå áðïöáóéóôéêÞ êéíçôïðïßçóç êáé óôáõñïöïñßá óôçí ïðïßá èá óõììå-
ôÜó÷ïõí, åëðßæïõìå êáé ðéóôåýïõìå, ïé áðáíôá÷ïý ¸ëëçíåò. Èá ðñÝðåé,
åðéôÝëïõò, óôç óõíåßäçóç ôùí åôáßñùí êáé ôùí óõììÜ÷ùí ìáò íá êáôáóôåß
óáöÝò üôé äåí ìðïñïýí íá óõãêéíïýíôáé äéüôé óå ìéá ÷þñá åðåâëÞèç óôñáôéù-
ôéêüò íüìïò, üôáí óôçí Êýðñï Ý÷åé ðáñáâéáóèåß ç áíåîáñôçóßá êáé ç åëåõ-
èåñßá åíüò ëáïý áðü îÝíåò êáôï÷éêÝò äõíÜìåéò. Äåí Ý÷ïõìå ôçí ðñüèåóç, óôï
âùìü ïðïéïõäÞðïôå ðñüóêáéñïõ óõìöÝñïíôïò, íá áöÞóïõìå ôç äéåèíÞ êïéíü-
ôçôá Þñåìç óå Üãíïéá èåëçìÝíç ôùí ôåñÜóôéùí åõèõíþí ôçò áðÝíáíôé óôïí
êõðñéáêü ëáü. Êáé ðñÜãìáôé èá ðñÝðåé íá ôïíßóù ôçí ðßóôç ìïõ üôé ç
ðáñáâßáóç ôïõ êõðñéáêïý ÷þñïõ áöïñÜ åîßóïõ ôïí åëëçíéóìü ôçò Êýðñïõ
êáé ôçí ôïõñêéêÞ êïéíüôçôá.
Åß÷á óÞìåñá ôçí åõêáéñßá íá ìéëÞóù ìå ôçí ðïëéôéêÞ çãåóßá ôïõ ôüðïõ.
- 286 -
Äéáðßóôùóá, ôïõëÜ÷éóôï åãþ åßìáé âÝâáéïò ãé áõôü, üôé ïé ìáêñïðñüèåóìïé

óôü÷ïé åßíáé êïéíïß. ÕðÜñ÷ïõí óçìáíôéêÝò äéáöïñÝò óôçí éäåïëïãéêÞ ôïðïèÝ-
ôçóç. ÕðÜñ÷ïõí åðßóçò äéáöïñÝò ó ü,ôé áöïñÜ ôçí ôáêôéêÞ ôïõ áãþíá.
ÁõôÜ ôá èÝìáôá, âÝâáéá, åßíáé åóùôåñéêÜ ôçò ÊõðñéáêÞò Äçìïêñáôßáò êáé
äåí Ý÷ù ôï äéêáßùìá ï ßäéïò íá êÜíù ôßðïôå ðáñáðÜíù ðáñÜ íá áêïýóù êáé,
óôï ìÝôñï ðïõ ôï äýíáìáé, íá ðñïùèÞóù ôçí åíüôçôá ó Ýíá êïéíü, ìåãÜëï,
áðïöáóéóôéêü, éóôïñéêü áãþíá ôïõ êõðñéáêïý ëáïý åíÜíôéá óôçí êáôï÷Þ,
óôïí áãþíá ôïõ åëëçíéêïý Ýèíïõò ãéá ôá áðáñÜãñáðôá äéêáéþìáôá ôçò
öõëÞò.
Äåí õðÜñ÷åé áìöéâïëßá üôé óå ü,ôé áöïñÜ ôç óçìáóßá ôïõ äéáëüãïõ óôá
ðëáßóéá ôùí ÇíùìÝíùí Åèíþí, õðÜñ÷ïõí äéáöïñåôéêÝò åêôéìÞóåéò, áëëÜ ó
Ýíá ðéóôåýù üëïé åßíáé óýìöùíïé. ¼ôé áõôüò ï äéÜëïãïò ðñþôïí ëáìâÜíåé
÷þñá êÜôù áðü óõíèÞêåò Üíéóåò. Ãéáôß ðñÜãìáôé ï äéÜëïãïò åßíáé äéÜëïãïò
áíÜìåóá óôç Ëåõêùóßá êáé ôçí ¢ãêõñá, óôï ìÝôñï ðïõ ïé äõíÜìåéò êáôï÷Þò
âñßóêïíôáé óôï âüñåéï ôìÞìá ôçò ìåãáëïíÞóïõ. Êáé äåýôåñï, üôé õðü ôéò
éäåþäåéò óõíèÞêåò, ôéò éäåùäÝóôåñåò äõíáôÝò óõíèÞêåò, ï äéÜëïãïò áöïñÜ
ìüíï ôçí åóùôåñéêÞ ðôõ÷Þ ôïõ êõðñéáêïý. ÐñÜãìáôé, äåí åßíáé êáíåíüò
õðüèåóç ôï ðþò ï êõðñéáêüò ëáüò èá ëýóåé ôá åóùôåñéêÜ ôïõ èÝìáôá, áëëÜ
ôï ìÝãá èÝìá óôï äéåèíÝò åðßðåäï, ôï ìÝãá èÝìá ãéá ôçí ÅëëÜäá, ôï ìÝãá
èÝìá ãéá üëïõò åßíáé ç äéåèíÞò ðôõ÷Þ ðïõ óõíïøßæåôáé óôç ëÝîç êáôï÷Þ êáé
ü÷é ìüíï êáôï÷Þ áëëÜ êáé óõíå÷éæüìåíç áðåéëÞ.
ÈÝëù íá óáò äéáâåâáéþóù ãéá ôçí áìÝñéóôç óõìðáñÜóôáóÞ ìáò, èÝëù
ôáõôü÷ñïíá íá óáò ðù üôé áõôü ðïõ Ýæçóá ÷èåò êáé óÞìåñá äåí ôï Ý÷ù
îáíáæÞóåé. Ãõñßæù óôçí ÅëëÜäá ìå ìÞíõìá áãùíéóôéêü. ¹ëèá óôçí Êýðñï
íá öÝñù ôçí áãÜðç ôçò ÅëëÜäáò êáé íá äçëþóù ôç ó õ ì ð á ñ Ü ô á î ç , ü÷é
ôç óõìðáñÜóôáóç. Ãõñßæù óôçí ÅëëÜäá ðåñÞöáíïò ¸ëëçíáò êáé îÝñù üôé
áõôÞ ç åìðåéñßá ôùí ôåëåõôáßùí çìåñþí Ý÷åé áíáðôåñþóåé ôï çèéêü ôïõ
åëëçíéêïý ëáïý óôçí ÅëëÜäá, üôé áíáìöéóâÞôçôá Ý÷åé áíáðôåñþóåé ôïí
ðáëìü ôïí åëëçíéêü áðáíôá÷ïý ôçò ãçò, üðïõ âñßóêïíôáé ¸ëëçíåò. Êáé
èÝëù ãé áõôü, ãéá ôçí ôéìÞ ðïõ ìïõ êÜíáôå, ï êõðñéáêüò ëáüò êáé ç çãåóßá
ôïõ, íá óáò åêöñÜóù ôçí åõãíùìïóýíç ìïõ êáé íá óáò äéáâåâáéþóù üôé óôéò
åðÜëîåéò áõôïý ôïõ áãþíá èá ìåßíù ìÝ÷ñé ôç ôåëéêÞ íßêç.»
- 287 -
ÁÐÁÍÔÇÓÇ ÓÅ ÐÑÏÓÖÙÍÇÓÇ ÔÏÕ ÐÑÏÅÄÑÏÕ ÊÕÐÑÉÁÍÏÕ
«ÎåêéíÞóáìå áðü ôï 1964 êáé áðü ôüôå óõíäÝèçêáí ôüóï Ýíôïíá ç ôý÷ç
ôçò ÅëëÜäáò êáé ç ôý÷ç ôçò Êýðñïõ. Íïìßæù üôé äåí åßíáé õðåñâïëÞ íá ðåé
êáíåßò ðùò ðñáãìáôéêÜ üëåò ïé ðïëéôéêÝò åîåëßîåéò óôçí ÅëëÜäá áðü ôçí
åðï÷Þ åêåßíç êáé åîÝöñáóáí êáé åðçñÝáóáí ôçí ðïñåßá ôçò Êýðñïõ.
Åßíáé ëÜèïò ôåñáóôßùí äéáóôÜóåùí íá ðéóôÝøåé êáíåßò üôé ç ÅëëÜäá
ìðïñåß íá ÷áñÜîåé åîùôåñéêÞ ðïëéôéêÞ ðïõ íá áãíïÞóåé ôïí åëëçíéóìü ôçò
Êýðñïõ, íá áãíïÞóåé ôçí ôý÷ç ôçò ìåãáëïíÞóïõ. Áõôü ôï ëÜèïò ôï äéÝðñá-
îáí êáé ðëçñþèçêå ðÜñá ðïëý áêñéâÜ. Åìåßò, ê. Ðñüåäñå, äåí Ý÷ïõìå êáìéÜ
øåõäáßóèçóç. ÈÝëù íá ôïíßóù êáé ðÜëéí üôé ç ìáñôõñéêÞ åìðåéñßá ôïõ
åëëçíéóìïý ôçò Êýðñïõ åßíáé ìéá üøç ôùí ðñïâëçìÜôùí ðïõ áíôéìåôùðßæåé
ï åëëçíéóìüò áõôÝò ôéò ôåëåõôáßåò äåêáåôßåò. ¸÷ïõìå Þäç ôüóåò ðñïåéäïðïé-
Þóåéò êáé ôüóåò ìÝ÷ñé ôþñá êáôáóôñïöÝò þóôå ðñÝðåé åðéôÝëïõò íá óõëëÜ-
âïõìå ôï íüçìá ôçò éóôïñßáò êáé íá ÷áñÜîïõìå ìÝóá óôá ðëáßóéá ôùí
äõíáôïôÞôùí ìáò ôçí ðïëéôéêÞ åêåßíç ðïõ èá õðçñåôÞóåé åéëéêñéíÜ ôá
óõìöÝñïíôá ôïõ åëëçíéóìïý, áëëÜ ôáõôü÷ñïíá êáé ôçò åéñÞíçò.
Ðñþôç êáé âáóéêÞ áñ÷Þ ôçò åîùôåñéêÞò ìáò ðïëéôéêÞò åßíáé ðùò ïðïéá-
äÞðïôå ðñÜîç ìáò, ïðïéáäÞðïôå áðüöáóÞ ìáò, ïðïéïäÞðïôå ìÝôñï ìáò ðñÝ-
ðåé íá åêöñÜæåé ôá óõìöÝñïíôá ôïõ ëáïý ðïõ åêðñïóùðïýìå, ôçí áíåîáñôç-
óßá ôïõ, ôçí êõñéáñ÷ßá ôïõ, ôï äéêáßùìÜ ôïõ áõôüò íá êáèïñßæåé ôçí ðïñåßá
ôïõ ðñïò ôï ìÝëëïí. Äåí áíáãíùñßæïõìå óå êáíÝíá, üóï éó÷õñüò êé áí åßíáé,
ôï äéêáßùìá íá êáèïñßæåé ôçí ðïñåßá ôçò ÷þñáò ìáò, êáé ôï ëÝìå áõôü ðñïò
üëåò ôéò êáôåõèýíóåéò.
Äåýôåñï, áíáãíùñßæïíôáò ôéò äéáóôÜóåéò ôçò ÅëëÜäáò, ôçò åëëçíéêÞò
ðïëéôåßáò, äåí ôñÝöïõìå øåõäáéóèÞóåéò, áëëÜ ãíùñßæïõìå üôé Ý÷ïõìå éóôïñéêÜ
åðùìéóèåß ôçí åõèýíç ôçò ðñïÜóðéóçò ôùí äéêáßùí ôïõ åëëçíéóìïý ï ïðïßïò
âÜëëåôáé. Äåí åßíáé ç óôéãìÞ, ç þñá ãéá íá ðñïóðáèÞóïõìå íá äþóïõìå
åîÞãçóç, íá êáôáíïÞóïõìå ôï öáéíüìåíï áõôü ôïõ äéùãìïý ôïõ åëëçíéóìïý,
ôçò óõññßêíùóçò ôïõ åëëçíéóìïý. ÁëëÜ ëßãï åíäéáöÝñåé ç áêáäçìáúêÞ ðëåõ-
ñÜ. Åêåßíï ðïõ Ý÷åé óçìáóßá åßíáé ç óôÜóç ìáò. Êáé åßíáé ãéá ìáò éóôïñéêü
÷ñÝïò íá óôáèïýìå óôï ðëåõñü ôïõ ÷åéìáæüìåíïõ êõðñéáêïý ëáïý. Ãíùñßæïõ-
ìå üôé ìá÷üìåíïé ãéá ôïí åëëçíéóìü ôçò Êýðñïõ, ìá÷üìåèá ãéá ôçí åðéâßùóç
ôïõ åëëçíéóìïý, ìá÷üìåèá ãéá ôçí åðéâßùóç ôçò ÅëëÜäáò. ¢öñïíåò åßíáé
åêåßíïé ðïõ ðéóôåýïõí üôé ìðïñïýìå íá ÷ùñßóïõìå ôçí ôý÷ç ìáò. Äåí åßíáé åê
ôùí ðñáãìÜôùí äõíáôü »
- 288 -
ÁÖÉÎÇ ÓÔÏ ÁÅÑÏÄÑÏÌÉÏ ËÁÑÍÁÊÁÓ
« íá äéáâåâáéþóù ôïí êõðñéáêü ëáü üôé óôéò åèíéêÝò ìáò ðñïôåñáéüôçôåò

ç Êýðñïò Ý÷åé ðñþôç èÝóç. ÏðïéïóäÞðïôå óõìâéâáóìüò ðïõ èá ðáñáâßáæå
ôá âáóéêÜ äéêáéþìáôá ôïõ êõðñéáêïý ëáïý èá åß÷å ü÷é ìüíï ãéá ôçí Êýðñï
áëëÜ êáé ãéá ôïí åëëáäéêü ÷þñï öïâåñÝò óõíÝðåéåò. Ç ìçôñüðïëç ôïõ
åëëçíéóìïý, ç ÅëëÜäá, õðüó÷åôáé óõìðáñÜóôáóç óôïí áãþíá ìÝ÷ñé ôçí
ôåëéêÞ íßêç, ìÝ÷ñé ôçí þñá ðïõ èá ëõèåß ôï êõðñéáêü ìå äßêáéï ôñüðï.
Åêåßíï ðïõ áðïôåëåß ôåñÜóôéá ðáñåîÞãçóç, éäéáßôåñá óôï åîùôåñéêü, åßíáé
áõôÞ ç óýã÷õóç, ç áðëïðïßçóç ôïõ êõðñéáêïý, ðùò äÞèåí ôï êõðñéáêü åßíáé
ðñüâëçìá áíÜìåóá óå äõï êïéíüôçôåò, ìéá ðëåéïøçößá ôïõ 82% êáé ìéá
ìåéïíüôçôá ôïõ 18%. ÁëëÜ Ýôóé îå÷íïýìå ôï âáóéêü, ôï êáßñéï ðñüâëçìá,
ðïõ äåí ìðïñåß íá îåðåñáóôåß ìÝóá áðü ôéò äéáäéêáóßåò ôéò åíäïêõðñéáêÝò, êáé
áõôü åßíáé ç êáôï÷Þ ôïõ 36,3% ôïõ åäÜöïõò ôçò çñùéêÞò, ôçò ìáñôõñéêÞò
Êýðñïõ.
Êáé ðéóôåýù, áäÝëöéá ôçò Êýðñïõ, üôé ì áõôÞ ôç íÝá öÜóç ôïõ áãþíá
ðïõ Ý÷ïõìå áíáëÜâåé è áíïßîïõí íÝåò ðñïïðôéêÝò êáé ðùò ó ô ï â Ü è ï ò ô ç ò
óÞñáããáò Ý÷åé áñ÷ßóåé íá áíáôÝëëåé ï Þëéïò »
- 289 -
46
1983: ÁÍÁÊÇÑÕÎÇ ØÅÕÄÏÊÑÁÔÏÕÓ (UDI)38 - «ÂÏÕËÇ» -
ÑÁÏÕÖ ÍÔÅÍÊÔÁÓ
Ôïõñêßá êáé ôïõñêïêõðñéáêÞ çãåóßá Üñ÷éóáí áðü ôï êáëïêáßñé ôïõ 1983

íá ðñïåôïéìÜæïõí ôçí áíáêÞñõîç áíåîÜñôçôïõ êñÜôïõò óôá êáôå÷üìåíá. Ôá
êáôåõèõíüìåíá áðü ôïí ÍôåíêôÜò éäñýìáôá, ïñãáíþóåéò êáé óýíäåóìïé Üñ÷é-
óáí íá ðñïâáßíïõí óå äõíáìéêÝò åêäçëþóåéò êáé íá êáëïýí óå ìïíïìåñÞ
áíáêÞñõîç ôïõñêïêõðñéáêïý êñÜôïõò. Óôéò 14 Íïåìâñßïõ 1983, ï ÍôåíêôÜò
êÜëåóå óå äåßðíï ôïõò «âïõëåõôÝò» êáé «õðïõñãïýò» êáé ôïõò áíáêïßíùóå
ôçí áðüöáóÞ ôïõ. Ôáõôü÷ñïíá, áðáãüñåõóå åßóïäï êáé Ýîïäï áðü êáé ðñïò ôá
êáôå÷üìåíá, åíþ óßãçóáí ïé ôçëåðéêïéíùíßåò. Óôïõò óõíäáéôõìüíåò ôïõ áðï-
êÜëõøå: «Åßìáóôå áðïöáóéóìÝíïé íá áíáêçñýîïõìå ôçí áíåîáñôçóßá ìáò.
ÅëÜôå, ëïéðüí, íá äåßîïõìå óôïí êüóìï üôé ç áíáêÞñõîç Ýãéíå ïìüöùíá».
Áðåõèõíüôáí ðñïò üëïõò, áëëÜ ðñáãìáôéêüò áðïäÝêôçò Þôáí ç áíôéðïëßôåõ-
óç. Óôç óõíÝ÷åéá êÜëåóå üëïõò íá õðïãñÜøïõí ôï äéÜããåëìá ðïõ èá áðçý-
èõíå ôçí åðïìÝíç ôï ðñùß. Ï «ðñüåäñïò ôçò ÂïõëÞò» ÍåôæÜô Êïíïýê
(Nejat Konuk), ï «ðñùèõðïõñãüò» ÌïõóôáöÜ ÔóáãáôÜõ (Mustafa Caghatay)
êáé ï áñ÷çãüò ôïõ Ëáúêïý Êüììáôïò ÉóìÝô ÊïôÜê (Ismet Cotak), õðÝãñá-
øáí ðñþôïé êáé áêïëïýèçóáí ïé «âïõëåõôÝò» ôçò óõìðïëßôåõóçò êáé ïé
áíåîÜñôçôïé. Áíôßäñáóç õðÞñîå áðü ôá áíôéðïëéôåõüìåíá êüììáôá (Ñåðïõ-
ìðëéêáíéêü Ôïõñêéêü Êüììá êáé Êüììá ÊïéíïôéêÞò ÁðåëåõèÝñùóçò) ðïõ
åðÝìåíáí íá ìÜèïõí áí ç áðüöáóç Þôáí ôïõ ÍôåíêôÜò Þ ôçò ¢ãêõñáò.
38
ÌïíïìåñÞò ÁíáêÞñõîç Áíåîáñôçóßáò (Unilateral Declaration of Independence ) áðü
ôçí ôïõñêéêÞ çãåóßá óôéò 15/11/1983. Ôï Ïìüóðïíäï Ôïõñêïêõðñéáêü ÊñÜôïò (Turkish
Federation State of Cyprus, TFSC) ôÞò 13/2/1975 ìåôáôñÜðçêå Ýôóé óå ÔïõñêéêÞ Äçìï-
êñáôßá ôçò Âüñåéáò Êýðñïõ (Turkish Republic of Northern Cyprus, TRNC).
- 290 -
ÌÝ÷ñé ôï ðñùß êéíïýíôáí ìåôáîý «ðñïåäñßáò» êáé «ðñåóâåßáò». Äåí Þèåëáí

íá óõíåñãÞóïõí óå ìéá ðáñáíïìßá ðïõ åðéâëÞèçêå áðü ôï óôñáôéùôéêü êáèå-
óôþò ôïõ ÊåíÜí ÅâñÝí. Óôçí ôåëåõôáßá óõíÜíôçóÞ ôïõ ìå ôïí áñ÷çãü ôïõ
ÑÔÊ ÏæãêéÝñ Ïæãêéïýñ (Ozker Ozgur), ï ÍôåíêôÜò ôïý åßðå: «Åßíáé áäýíáôï
íá ðáñáìåßíïõí óôç ÂïõëÞ ìáò üóïé äåí øçößóïõí õðÝñ ôçò áíåîáñôçóßáò.
Ìðïñïýí íá ðåñÜóïõí óôçí ðÝñáí ôïõ ïäïöñÜãìáôïò ðåñéï÷Þ»! Êáôüðéí
áõôïý åîáóöÜëéóå ôçí ïìïöùíßá ðïõ åðéäßùêå. Óçìáíôéêü ñüëï Ýðáéîå ï
«ðñÝóâçò» ÉíÜë Ìðáôïý. Áñãüôåñá ï ôïõñêéêüò Ôýðïò áíáöÝñèçêå óå åê-
âéáóìü ôùí áíôéôéèåìÝíùí, åíþ ï Ìå÷ìÝô Áëß ÔáëÜô (Mehmet Ali Talat) óå
óõíÝíôåõîÞ ôïõ ÷áñáêôÞñéóå «ëÜèïò» ôçí áíáêÞñõîç. Ï ÍôåíêôÜò äåí Þôáí
ðáñÜ ï åêôåëåóôÞò ôùí åíôïëþí ôùí óôñáôéùôéêþí ðïõ êõâåñíïýóáí ôçí
Ôïõñêßá, ç äå çìåñïìçíßá ôçò áíáêÞñõîçò äåí Þôáí ôõ÷áßá. Åíþ áðü ôï
ÌÜéï åêäüèçêå ôï ØÞöéóìá 37/253 (1983) ôçò ÃåíéêÞò ÓõíÝëåõóçò ôïõ
ÏÇÅ, ðïõ äéêáßùíå ôçí åëëçíïêõðñéáêÞ ðëåõñÜ êáé æçôïýóå «Üìåóç áðï-
÷þñçóç ôùí äõíÜìåùí êáôï÷Þò áðü ôçí ÊõðñéáêÞ Äçìïêñáôßá», ðïõ åîüñ-
ãéóå ôçí Ôïõñêßá êáé èåùñÞèçêå áöïñìÞ ãéá ôçí áíáêÞñõîç, üìùò áíÝìåíáí
ôéò 15 Íïåìâñßïõ. Ï ëüãïò; Óôéò 9 Íïåìâñßïõ äéåîÜãïíôáí åêëïãÝò óôçí
Ôïõñêßá êáé ïé óôñáôéùôéêïß Þèåëáí íá öïñôþóïõí ôçí åõèýíç áðü ôéò üðïéåò
ôõ÷üí óõíÝðåéåò óôï íéêçôÞ. Ï Ôïõñãêïýô ÏæÜë, ðïõ êÝñäéóå ôéò åêëïãÝò,
ðáñáðïíéüôáí üôé, ðñïôïý êáí ó÷çìáôßóåé êõâÝñíçóç, âñÝèçêå áíôéìÝôùðïò
ìå ìéá áíåðéèýìçôç êáôÜóôáóç, «ôï ðñüâëçìá Ô.Ä.Â.Ê.».
Ôï Óõìâïýëéï Áóöáëåßáò ôùí ÇíùìÝíùí Åèíþí áðïäïêßìáóå ôç äéáêÞñõ-
îç ôùí ôïõñêïêõðñéáêþí áñ÷þí, ôçí ïðïßá èåþñçóå ùò íïìéêÜ Üêõñç êáé
æÞôçóå ôçí áíÜêëçóÞ ôçò [Resolution 541 (1983)].
ÊÅÉÌÅÍÏ ÁÐÏÖÁÓÇÓ
«Ç ÓõíÝëåõóÞ ìáò,
áíôéðñïóùðåýïõóá ôçí åëåýèåñç âïýëçóç ôïõ ôïõñêïêõðñéáêïý ëáïý,
ðéóôåýïõóá ðùò üëá ôá áíèñþðéíá üíôá ðïõ ãåííéïýíôáé åëåýèåñá êáé
ßóá ðñÝðåé íá æïõí óå åëåõèåñßá êáé éóüôçôá,
Ý÷ïõóá ìå ôçí ðåðïßèçóÞ ôçò áõôÞ äéáêçñýîåé ôï äéêáßùìá ôïõ ôïõñ-
êïêõðñéáêïý ëáïý ãéá áõôïäéÜèåóç ìå ôï ØÞöéóìá ôçò 17çò Éïõíßïõ 1983,
áðïññßðôïõóá ôç äéÜêñéóç ìåôáîý áíèñùðßíùí üíôùí ìå âÜóç ôç öõëÞ,
ôçí åèíéêÞ êáôáãùãÞ, ôç ãëþóóá, ôç èñçóêåßá Þ ïðïéïõóäÞðïôå Üëëïõò
- 291 -
ëüãïõò, êáé áðïññßðôïõóá åðßóçò êÜèå ìïñöÞò áðïéêéóìü, ñáôóéóìü, êáôáðß-

åóç êáé äåóðïôåßá,
åêöñÜæïõóá ôçí åëðßäá ðùò ç åéñÞíç êáé ç óôáèåñüôçôá èá åðéêñáôÞ-
óïõí êáé üôé ç åëåõèåñßá êáé ôá áíèñþðéíá äéêáéþìáôá èá áêìÜóïõí ü÷é ìüíï
óôçí Êýðñï, áëëÜ êáé óôçí ÁíáôïëéêÞ Ìåóüãåéï, ôç ÌÝóç ÁíáôïëÞ êáé ôïí
êüóìï ïëüêëçñï,
ðéóôåýïõóá üôé Ýêáóôïò áðü ôïõò äýï ëáïýò ôçò Êýðñïõ Ý÷åé ôï
äéêáßùìá íá æÞóåé êáé íá áõôïêõâåñíÜôáé óôï äéêü ôïõ ôï Ýäáöïò óå åéñÞíç
êáé áóöÜëåéá, êáé üôé Ý÷åé ôï äéêáßùìá íá äéáôçñåß ôç äéêÞ ôïõ åèíéêÞ
ôáõôüôçôá,
ðñïóçëùìÝíç óôáèåñÜ óôçí Üðïøç üôé ïé äõï ëáïß, ðïõ ôï ðåðñùìÝíï
ôïõò åßíáé íá æïõí ï Ýíáò óôï ðëåõñü ôïõ Üëëïõ, óôç ÍÞóï ðñÝðåé íá
åîåýñïõí åéñçíéêÝò êáé äéáñêåßò ëýóåéò óå üëåò ôéò ìåôáîý ôïõò äéáöïñÝò óôç
âÜóç ôçò éóüôçôáò,
ðåðåéóìÝíç óôáèåñÜ üôé ç áíáêÞñõîç ôçò ÔïõñêéêÞò Äçìïêñáôßáò ôçò
Âüñåéáò Êýðñïõ äåí èá åìðïäßóåé áëëÜ èá äéåõêïëýíåé ôçí åðáíåãêáèßäñõóç
ôïõ óõíåôáéñéóìïý ìåôáîý ôùí äõï ëáþí ìÝóá óå ïìüóðïíäï ðëáßóéï êáé üôé
èá äéåõêïëýíåé åðßóçò ôç äéåõèÝôçóç ôùí ìåôáîý ôïõò ðñïâëçìÜôùí,
åëðßæïõóá åéëéêñéíÜ üôé èá äéåîá÷èïýí äéáðñáãìáôåýóåéò ìå âÜóç ôçí
éóüôçôá êáé õðü ôçí áéãßäá ôïõ Ãåíéêïý ÃñáììáôÝá ôùí ÇíùìÝíùí Åèíþí
ìå óêïðü ôçí åðßëõóç, ìå åéñçíéêü êáé óõìâéâáóôéêü ôñüðï, üëùí ôùí
ìåôáîý ôùí äõï ëáþí åêêñåìïýíôùí ðñïâëçìÜôùí,
ðåðåéóìÝíç üôé ç ðñïôáèåßóá óõíÜíôçóç êïñõöÞò èá åßíáé ÷ñÞóéìç åðß
ôïõ ðñïêåéìÝíïõ, êáé
åíåñãïýóá åê ìÝñïõò ôïõ ôïõñêïêõðñéáêïý ëáïý,
ÅÃÊÑÉÍÅÉ ôçí åãêáèßäñõóç ôçò ÔïõñêéêÞò Äçìïêñáôßáò ôçò Âüñåéáò
Êýðñïõ êáé ôçí ÁíáêÞñõîç Áíåîáñôçóßáò.»
«ÂÏÕËÇ». Ç ÐÑÁÎÇ ÔÇÓ «ÁÍÁÊÇÑÕÎÇÓ»
«ÄéÜ ôáýôçò áíáêçñýôôïõìå åíþðéïí ôïõ êüóìïõ êáé åíþðéïí ôçò éóôïñß-
áò ôçí åãêáèßäñõóç ôçò ÔïõñêéêÞò Äçìïêñáôßáò ôçò Âüñåéáò Êýðñïõ óáí
áíåîÜñôçôïõ êñÜôïõò. Ìå ôçí åõêáéñßá ôçò éóôïñéêÞò áõôÞò çìÝñáò åêôåß-
íïõìå áêüìç ìéá öïñÜ ôï ÷Ýñé ìáò ðñïò ôïí åëëçíïêõðñéáêü ëáü ãéá åéñÞíç
- 292 -
êáé öéëßá. Ïé äõï ëáïß ôçò íÞóïõ åßíáé ðåðñùìÝíï íá óõíõðÜñ÷ïõí ï Ýíáò
ðëÜé óôïí Üëëï. Ìðïñïýìå êáé ðñÝðåé íá åîåýñïõìå åéñçíéêÝò, äßêáéåò êáé
äéáñêåßò ëýóåéò óå üëåò ôéò äéáöïñÝò ìáò ìå äéáðñáãìáôåýóåéò óôç âÜóç ôçò
éóüôçôáò. Ç áíáêÞñõîç ôïõ íÝïõ êñÜôïõò äåí èá ðáñåìðïäßóåé, áëëÜ èá
äéåõêïëýíåé ôçí åãêáèßäñõóç ìéáò ãíÞóéáò ïìïóðïíäßáò. Ç íÝá Äçìïêñáôßá
äåí èá åíùèåß ìå ïðïéïäÞðïôå Üëëï êñÜôïò. Ôï íÝï êñÜôïò èá óõíå÷ßóåé íá
óõììïñöïýôáé ìå ôéò ÓõíèÞêåò Åãêáèßäñõóçò, Åããýçóçò êáé Óõììá÷ßáò. Ïé
êáëÝò õðçñåóßåò ôïõ Ãåíéêïý ÃñáììáôÝá ôùí ÇíùìÝíùí Åèíþí êáé ïé
äéáðñáãìáôåýóåéò ðñÝðåé íá óõíå÷éóèïýí. Åðß æçôçìÜôùí ôá ïðïßá ðñÝðåé íá
óõíå÷éóèïýí âñá÷õðñüèåóìá, èá ðñÝðåé íá ëçöèïýí áìÝóùò ìÝôñá êáëÞò
èåëÞóåùò. Ôï íÝï êñÜôïò èá åßíáé áäÝóìåõôï. Ôï íÝï êñÜôïò äåí èá åíôá÷èåß
óå ïðïéïäÞðïôå óôñáôéùôéêü óõíáóðéóìü. Ôï íÝï êñÜôïò äåí èá åðéôñÝøåé ôç
÷ñçóéìïðïßçóç ôïõ åäÜöïõò ôïõ ãéá íá ãßíïõí å÷èñïðñáîßåò åíáíôßïí ïðïéáó-
äÞðïôå ÷þñáò. Ôï íÝï êñÜôïò èá áðïäßäåé ôç ìåãßóôç óçìáóßá óôç äéáôÞñç-
óç ôçò åéñÞíçò, ôçò óôáèåñüôçôáò êáé óôï éóïæýãéï äõíÜìåùí óôçí ðåñéï-
÷Þ.»
ÍÔÅÍÊÔÁÓ. ÐÑÏÓÖÙÍÇÓÇ «ÓÕÍÅËÅÕÓÇÓ»
«Ï ôïõñêïêõðñéáêüò ëáüò Ý÷åé ôþñá ðÜñåé ôïí åõôõ÷éóìÝíï äñüìï ðïõ

áîßîåé óå áíèñþðéíá üíôá. ÁëëÜ áõôüò åßíáé Ýíáò äñüìïò ðïõ áðáéôåß ôáõôü-
÷ñïíá ìåãÜëåò èõóßåò. ... Åõ÷áñéóôþ ôïõò ÂïõëåõôÝò ïé ïðïßïé åêôßìçóáí ôç
óçìáóßá ôçò åíüôçôáò óå ôÝôïéá éóôïñéêÞ óôéãìÞ. ... Ï ðñþçí Áíôéðñüåäñïò
ôçò Äçìïêñáôßáò ôçò Êýðñïõ äñ Öáæßë Êïõôóéïýê ðñÝðåé íá óõììåñßæåôáé
ôá ßäéá áéóèÞìáôá óáí ï ðñþôïò áñ÷çãüò ôïõ ìåãÜëïõ ôïõñêïêõðñéáêïý
áãþíá. ... Ç Ôïõñêßá óôçí éóôïñéêÞ áõôÞ ìÝñá èá åêôéìÞóåé ôç ìåãÜëç
óõãêßíçóç ôïõ ôïõñêïêõðñéáêïý ëáïý êáé ôï áíáðüöåõêôï ôïõ äéáâÞìáôïò
ðïõ áíáëáìâÜíåé. Åßíáé áäýíáôï ãéá ôïí ôïõñêïêõðñéáêü ëáü íá êáèõóôåñÞ-
óåé åðéðëÝïí ôçí Üóêçóç ôïõ äéêáéþìáôüò ôïõ ãéá áõôïäéÜèåóç åí üøåé ôùí
Ýêäçëùí ôñïìåñþí âõæáíôéíþí óêåõùñéþí, Ýðåéôá áðü 20 åôþí áãþíá. Ïé
Ôïõñêïêýðñéïé áíáìÝíïõí êáôáíüçóç, õðïóôÞñéîç êáé áíáãíþñéóç áðü ôç
ìçôÝñá ðáôñßäá ôïõò ôçí Ôïõñêßá. ... Åëðßæù üôé ìå ôçí õðïóôÞñéîç ôçò
Ôïõñêßáò èá äéáíïéãåß ï äñüìïò ðñïò ôçí åéñÞíç êáé óõìöéëßùóç, ïé äå
Ôïõñêïêýðñéïé õðïó÷üìáóôå íá ðñÜîïõìå üëá üóá èá áðáéôçèïýí óå áõôü ôï
äñüìï...»
- 293 -
ÍÔÅÍÊÔÁÓ. ÐÑÏÓÖÙÍÇÓÇ ÓÅ ÓÕÃÊÅÍÔÑÙÓÇ ÍÅÙÍ
«Ï áãþíáò äåí Ý÷åé ôåëåéþóåé óôï ðáñüí óçìåßï, áëëÜ Ý÷åé öôÜóåé óå íÝï
óôÜäéï.
Íá åßóôå Ýôïéìïé íá õðåñáóðßóåôå ôçí ðáôñßäá óáò êáé ôçí éóüôçôÜ óáò
êáé íá åñãáóôåßôå ãéá åíüôçôá êáé áëëçëåããýç ãéá ôçí åõçìåñßá ôçò ðáôñß-
äáò ìáò êáé íá åßóôå Üîéïé ôïõ Ýèíïõò êáé ôçò ìçôÝñáò ðáôñßäáò Ôïõñêßáò...»
ÖÁÆÉË ÊÏÕÔÓÉÏÕÊ. ÄÇËÙÓÇ
«Ï áãþíáò åíüò áéþíá ôùí Ôïõñêïêõðñßùí êáñðïöüñçóå. Ï ôïõñêï-

êõðñéáêüò ëáüò áðáëëÜãçêå ôþñá áðü ôá ìåãáëýôåñá ðñïâëÞìáôá êáé
Üöçóå ðßóù ôéò çìÝñåò ôçò áíçóõ÷ßáò, ôçò áðåëðéóßáò, êáé áðü ôþñá êáé
óôï åîÞò èá æåé óáí åëåýèåñïò ëáüò.»
- 294 -
47
2002: Ç ÓÕÍÏÄÏÓ ÔÏÕ ÅÕÑÙÐÁÚÊÏÕ ÓÕÌÂÏÕËÉÏÕ
ÓÔÇÍ ÊÏÐÅÃ×ÁÃÇ
10 Äåêåìâñßïõ 2002: Åí üøåé ôçò Óõíüäïõ ôïõ Åõñùðáúêïý Óõìâïõëßïõ

óôçí Êïðåã÷Üãç, êáôÜ ôç äéÜñêåéá ôçò ïðïßáò ôá êñÜôç ìÝëç áíáìåíüôáí
íá ðñïóêáëÝóïõí ôçí Êýðñï êáé 9 Üëëåò õðïøÞöéåò ÷þñåò íá åíôá÷èïýí
óôçí ÅõñùðáúêÞ ¸íùóç (Å.Å.), õðïâëÞèçêå ðñïò ôïõò åêðñïóþðïõò ôùí
Åëëçíïêõðñßùí êáé ôùí Ôïõñêïêõðñßùí, Ãëáýêï Êëçñßäç êáé Ñáïýö Íôåí-
êôÜò, Ýíá áíáèåùñçìÝíï ó÷Ýäéï ëýóçò (ÁíÜí II) ìå óôü÷ï íá åðéôåõ÷èåß
óõìöùíßá ðñéí áðü ôçí êáôÜëçîç ôùí ÓõìðåñáóìÜôùí ôçò Ðñïåäñßáò ôçò
Å.Å.
12-13 Äåêåìâñßïõ 2002: Ï Ðñüåäñïò Ãëáýêïò Êëçñßäçò, ùò åêðñüóùðïò
ôùí Åëëçíïêõðñßùí, êáé ï Ñáïýö ÍôåíêôÜò, ùò åêðñüóùðïò ôùí Ôïõñêï-
êõðñßùí, êëÞèçêáí óôçí Êïðåã÷Üãç, üðïõ óõíåäñßáæå ôï Åõñùðáúêü Óõì-
âïýëéï, áëëÜ êáé ðÜëé äåí åðéôåý÷èçêå óõìöùíßá. Ï Ñáïýö ÍôåíêôÜò áðÝñ-
ñéøå ôçí ðñüóêëçóç êáé áðÝóôåéëå åêðñüóùðü ôïõ óôçí Êïðåã÷Üãç. Êáôü-
ðéí ôïýôïõ, ôï Óõìâïýëéï äåí èåþñçóå ôçí Ôïõñêßá Ýôïéìç íá áñ÷ßóåé åíôá-
îéáêÝò äéáðñáãìáôåýóåéò êáé ç Êýðñïò ðñïóêëÞèçêå íá åíôá÷èåß óôçí Å.Å.
ôçí 1ç ÌáÀïõ 2004.
Ôï ãåãïíüò üôé ç ôïõñêïêõðñéáêÞ ðëåõñÜ ôÞñçóå áñíçôéêÞ óôÜóç êáé
áðÝññéøå ôï ó÷Ýäéï üðùò õðïâëÞèçêå, åíþ ç åëëçíïêõðñéáêÞ ðëåõñÜ ôï
áðïäÝ÷ôçêå ùò âÜóç äéáðñáãìÜôåõóçò, ÷Üñéóå ìéá óçìáíôéêÞ äéðëùìáôéêÞ
íßêç óôïí Ðñüåäñï Êëçñßäç. Áíáìößâïëá ç åîÝëéîç áõôÞ Þôáí Ýíáò áðü ôïõò
ðáñÜãïíôåò ðïõ óõíÝâáëáí þóôå ç Óýíïäïò ÊïñõöÞò ôçò Êïðåã÷Üãçò íá
åðéâåâáéþóåé ôç äÝóìåõóç ôçò Å.Å. óôï Åëóßíêé ôïí ÄåêÝìâñéï ôïõ 1999. Ç
ÊõðñéáêÞ Äçìïêñáôßá èá åíôáóóüôáí óôçí Å.Å., ðáñüëï ðïõ äåí åß÷å åîåõ-
ñåèåß ëýóç óôï Êõðñéáêü ðñüâëçìá.
ÊáôÜ ôç äéÜñêåéá ôçò Óõíüäïõ, ï Ðñüåäñïò Êëçñßäçò, ðáñÜ ôï ìïíáäéêü
- 295 -
ôçò éóôïñéêüôçôáò ôùí ùñþí êáé çìåñþí åêåßíùí, åß÷å áðïöýãåé åðéìåëþò íá
åìöáíéóôåß óôéò êÜìåñåò êáé óôïõò äçìïóéïãñÜöïõò. ÐÜíôùò, êáôÜ ôçí
åßóïäü ôïõ óôï áåñïðëÜíï ãéá ôçí åðéóôñïöÞ, ïé äçìïóéïãñÜöïé ôïí êáôá÷åé-
ñïêñüôçóáí... Êáé Ýäåéîå íá áðïëáìâÜíåé ôç «óôéãìÞ ôïõ»...39
ÊÅÉÌÅÍÏ ÓÕÌÐÅÑÁÓÌÁÔÙÍ ÅÕÑÙÐÁÚÊÏÕ ÓÕÌÂÏÕËÉÏÕ ÓÔÇÍ

ÊÏÐÅÃ×ÁÃÇ
«Ïé äéáðñáãìáôåýóåéò ìå ôçí Êýðñï ïëïêëçñþèçêáí. Ç Êýðñïò èá
ãßíåé äåêôÞ ùò êñÜôïò ìÝëïò ôçò ÅõñùðáúêÞò ¸íùóçò. Ùóôüóï, ôï Åõñù-
ðáúêü Óõìâïýëéï åðéâåâáéþíåé ôç óáöÞ ôïõ ðñïôßìçóç ãéá Ýíôáîç ìéáò
åðáíåíùìÝíçò Êýðñïõ óôçí ÅõñùðáúêÞ ¸íùóç. Óôï ðëáßóéï áõôü ôï Åõ-
ñùðáúêü Óõìâïýëéï åêöñÜæåé éêáíïðïßçóç ãéá ôç äÝóìåõóç ôùí Åëëçíïêõ-
ðñßùí êáé ôùí Ôïõñêïêõðñßùí íá óõíå÷ßóïõí ôéò äéáðñáãìáôåýóåéò ìå óôü÷ï
ôçí åðßôåõîç óõíïëéêÞò äéåõèÝôçóçò ôïõ Êõðñéáêïý Ýùò ôéò 28/02/03 ìå
âÜóç ôéò ðñïôÜóåéò ôïõ Ãåíéêïý ÃñáììáôÝá ôùí ÇíùìÝíùí Åèíþí. Ôï
Åõñùðáúêü Óõìâïýëéï ðéóôåýåé üôé áõôÝò ïé ðñïôÜóåéò ðñïóöÝñïõí ìéá ìïíá-
äéêÞ åõêáéñßá ôéò åðüìåíåò åâäïìÜäåò ãéá ôçí åðßôåõîç äéåõèÝôçóçò êáé
áðåõèýíåé Ýêêëçóç óôïõò çãÝôåò ôçò åëëçíïêõðñéáêÞò êáé ôçò ôïõñêïêõ-
ðñéáêÞò êïéíüôçôáò íá åðùöåëçèïýí áõôÞò ôçò åõêáéñßáò.
Óå ðåñßðôùóç ìç ëýóçò, èá õðÜñ÷åé áíáóôïëÞ ôçò åöáñìïãÞò ôïõ åõñù-
ðáúêïý êåêôçìÝíïõ óôçí êáôå÷üìåíç Êýðñï, ùóüôïõ ôï Óõìâïýëéï ëÜâåé
ïìüöùíç, äéáöïñåôéêÞ áðüöáóç âÜóåé ðñüôáóçò ôçò ÅðéôñïðÞò.
Êáëåß ôçí ÅðéôñïðÞ óå äéáâïýëåõóç ìå ôçí ÊõâÝñíçóç ôçò Êýðñïõ íá
ìåëåôÞóåé ôñüðïõò ãéá ðñïþèçóç ôçò ïéêïíïìéêÞò áíÜðôõîçò ôïõ âüñåéïõ
ôìÞìáôïò ôçò Êýðñïõ êáé ãéá íá Ýñèåé ðéï êïíôÜ óôçí ¸íùóç.»
ÃÑÁÐÔÇ ÄÇËÙÓÇ ÐÑÏÅÄÑÏÕ ÃËÁÕÊÏÕ ÊËÇÑÉÄÇ

«Åßíáé ìå ìåãÜëç éêáíïðïßçóç ðïõ áíáêïéíþíù óôïí êõðñéáêü ëáü üôé ï
ìåãÜëïò åèíéêüò óôü÷ïò ôçò Ýíôáîçò ôçò Êýðñïõ óôçí ÅõñùðáúêÞ ¸íùóç
Ý÷åé óÞìåñá ïëïêëçñùèåß ìå ôçí ðñüóêëçóç ôçò ÊõðñéáêÞò Äçìïêñáôßáò
íá êáôáóôåß êñÜôïò ìÝëïò.
Åäþ êáé ðÜñá ðïëý êáéñü ðåñéìÝíáìå íá Ýëèåé áõôÞ ç éóôïñéêÞ çìÝñá. Ç
óçìåñéíÞ çìÝñá áðïôåëåß ïñüóçìï óôç äéáäéêáóßá åíïðïßçóçò ôçò åõñùðáú-
êÞò çðåßñïõ êáé åßíáé åöáëôÞñéï ãéá Ýíá ðïëý ëáìðñü êïéíü ìÝëëïí.
39
Âë. ÃéÜííç ÍéêïëÜïõ, Ôï öÜíôáóìá ôçò Êïðåã÷Üãçò, óåë. 385.
- 296 -
Ç ÷áñÜ ìáò ãéá ôï éóôïñéêü áõôü óõìâÜí èá Þôáí ïëïêëçñùìÝíç, áí ôï

Êõðñéáêü ðñüâëçìá Þôáí Þäç ëõìÝíï. Ëõðïýìáóôå âáèéÜ, ãéáôß ìéá óõìöù-
íßá ãéá óõíïëéêÞ ëýóç ôïõ Êõðñéáêïý äåí Ý÷åé åðéôåõ÷èåß ðáñ üëåò ôéò
ðñïóðÜèåéåò üëá áõôÜ ôá ÷ñüíéá, ðñïóðÜèåéåò ðïõ ôéò ôåëåõôáßåò åâäïìÜäåò
Ýöôáóáí óå ìéá äñáìáôéêÞ êïñýöùóç.
Ç äÝóìåõóÞ ìáò, üìùò, ãéá åðßôåõîç áõôïý ôïõ óôü÷ïõ ôï ôá÷ýôåñï
äõíáôü ðáñáìÝíåé, üðùò ðÜíôïôå, éó÷õñÞ.
Áðåõèýíïìáé éäéáßôåñá óôïõò Ôïõñêïêýðñéïõò óõìðáôñéþôåò ìáò êáé ôïõò
êáëþ íá ìç ÷Üóïõí ôçí ðßóôç ôïõò óôçí áíÜãêç íá æÞóïõìå ìáæß, óå ìéá
åðáíåíùìÝíç åõçìåñïýóá Êýðñï, ìÝëïò ôçò ÅõñùðáúêÞò ¸íùóçò.
Èá Þèåëá íá äéáâåâáéþóù üôé ìÝ÷ñé ôçí åðßôåõîç ëýóçò óôï Êõðñéáêü ç
êõðñéáêÞ êõâÝñíçóç èá ðñÜîåé ü,ôé åßíáé äõíáôü, Ýôóé þóôå üëïé ïé Êýðñéïé,
Åëëçíïêýðñéïé êáé Ôïõñêïêýðñéïé, íá ìðïñïýí íá áðïëáìâÜíïõí ôá ùöåëÞ-
ìáôá êáé äéêáéþìáôá ðïõ áðïññÝïõí áðü ôçí Ýíôáîç ôçò Êýðñïõ óôçí
ÅõñùðáúêÞ ¸íùóç.
Ç Ýíôáîç ôçò ÷þñáò ìáò óôçí ÅíùìÝíç Åõñþðç ìÜò ðáñÝ÷åé ôçí
áðáñáßôçôç óéãïõñéÜ ãéá ëÞøç ôéò ðñïóå÷åßò åâäïìÜäåò ôïëìçñþí ìÝôñùí,
ðïõ èá õðïâïçèÞóïõí ôç äçìéïõñãßá åõíïúêïý êëßìáôïò ãéá ôçí åðßôåõîç
ëýóçò ôïõ ðïëéôéêïý ìáò ðñïâëÞìáôïò.
Ç Êýðñïò åßíáé Ýôïéìç íá áíáëÜâåé ôéò õðï÷ñåþóåéò ôçò ùò íÝï ìÝëïò
ôçò ÅõñùðáúêÞò ¸íùóçò êáé íá óõíåéóöÝñåé óôçí åêðëÞñùóç ôùí óôü÷ùí
ôçò ¸íùóçò êáé óôçí üëç äéáäéêáóßá ôçò åõñùðáúêÞò ïëïêëÞñùóçò.
Èá Þèåëá íá åêöñÜóù âáèýôáôåò åõ÷áñéóôßåò ðñïò ôç äáíéêÞ Ðñïåäñßá
ôçò ÅõñùðáúêÞò ¸íùóçò, ôá êñÜôç ìÝëç êáé ôçí ÅõñùðáúêÞ ÅðéôñïðÞ ãéá
ôçí ðïëýôéìç õðïóôÞñéîç êáé âïÞèåéÜ ôïõò.
ÅêöñÜæù åðßóçò âáèéÜ åõãíùìïóýíç óôïí ðñùèõðïõñãü ôçò ÅëëÜäáò
Êþóôá Óçìßôç, ôïí õðïõñãü Åîùôåñéêþí ê. Ãéþñãï ÐáðáíäñÝïõ, ôçí åëëç-
íéêÞ êõâÝñíçóç êáé ôïí ðïëéôéêü êüóìï êáé ôïí ëáü ôçò ÅëëÜäáò ãéá ôçí
áìÝñéóôç óõìðáñÜóôáóç, ôç óôåíÞ óõíåñãáóßá êáé ôïí áãþíá ðïõ Ýäùóáí ìå
åðéôõ÷ßá ãéá ôçí Ýíôáîç ôçò Êýðñïõ óôçí ÅõñùðáúêÞ ¸íùóç.
ÈåñìÝò åõ÷áñéóôßåò åêöñÜæù, åðßóçò, ðñïò ôï Åèíéêü Óõìâïýëéï, ôç
ÂïõëÞ ôùí Áíôéðñïóþðùí, ôç ÄéáðñáãìáôåõôéêÞ ÏìÜäá ãéá ôï Êõðñéáêü,
ôçí ÏìÜäá ôùí Åíôáîéáêþí Äéáðñáãìáôåýóåùí õðü ôïí ê. Ãéþñãï Âáóéëåß-
ïõ, ôç ÄéðëùìáôéêÞ Õðçñåóßá ôïõ Õðïõñãåßïõ Åîùôåñéêþí êáé ðñïò ôïí
êõðñéáêü ëáü ãéá ôéò ðñïóðÜèåéåò ðïõ Ý÷ïõí êáôáâÜëåé ãéá ôçí åõüäùóç ôïõ
óôü÷ïõ ôçò Ýíôáîçò ôçò Êýðñïõ óôçí ÅõñùðáúêÞ ¸íùóç.»
- 297 -
48
2003: Ô. ÐÁÐÁÄÏÐÏÕËÏÓ.
ÐÑÏÓ×ÙÑÇÓÇ ÓÔÇÍ ÅÕÑÙÐÁÚÊÇ ÅÍÙÓÇ
Óôéò 16 Áðñéëßïõ 2003 Ýãéíå óôçí ÁèÞíá, óôç ÓôïÜ ÁôôÜëïõ, êÜôù áðü
ôïí âñÜ÷ï ôçò Áêñüðïëçò, ç ôåëåôÞ õðïãñáöÞò ôçò ÓõíèÞêçò Ðñïó÷þñç-
óçò ôçò ÊõðñéáêÞò Äçìïêñáôßáò óôçí ÅõñùðáúêÞ ¸íùóç. Åê ìÝñïõò ôçò
ÊõðñéáêÞò Äçìïêñáôßáò õðÝãñáøáí ï Ðñüåäñïò ôçò Äçìïêñáôßáò ÔÜóóïò
Ðáðáäüðïõëïò êáé ï õðïõñãüò Åîùôåñéêþí Ãåþñãéïò Éáêþâïõ. Ç õðïãñáöÞ
ôçò ÓõíèÞêçò Ðñïó÷þñçóçò áðïôÝëåóå óçìáíôéêü ïñüóçìï óôïõò óôü÷ïõò
ôçò Êýðñïõ. ÅêðëÞñùóå Ýíá æùôéêü óôü÷ï, Üëëáîå ôï ãåíéêü ðëáßóéï ãéá
ôçí åðßëõóç ôïõ Êõðñéáêïý êáé óçìáôïäüôçóå ìéá êñßóéìç êáìðÞ óôçí
áìöéóâÞôçóç ôïõ óôÜôïõò êâï üðùò áõôü åß÷å äéáìïñöùèåß áðü ôï 1974.
Ôï éóôïñéêü ôçò Ýíôáîçò ôçò Êýðñïõ óôçí åõñùðáúêÞ ïéêïãÝíåéá áíÜãå-
ôáé óôï 1972, üôáí ç êõâÝñíçóç Ìáêáñßïõ ðÞñå ôç äýóêïëç áðüöáóç íá
õðïãñÜøåé ðáñÜ ôïõò éó÷õñïýò äåóìïýò ðïõ åß÷å ìå ôï Êßíçìá ôùí
Áäåóìåýôùí Óõìöùíßá Óýíäåóçò ìå ôçí (ôüôå) ÅõñùðáúêÞ ÏéêïíïìéêÞ
Êïéíüôçôá. Ôïí åðüìåíï ÷ñüíï ôßèåôáé ó åöáñìïãÞ ç Óõìöùíßá ìå êáôáëç-
êôéêÞ çìåñïìçíßá ôï 1977. Ôï 1981 ç ÅëëÜäá êáèßóôáôáé ôï 10ï ìÝëïò ôçò
ÅÏÊ, ðáñÜ ôéò áíôéäñÜóåéò êÜðïéùí ÷ùñþí. Ôï 1987 ïëïêëçñþíåôáé ôï
ðñþôï óôÜäéï ôçò Óõìöùíßáò Óýíäåóçò Êýðñïõ-ÅÏÊ (ðïõ ðáñáôÜèçêå
ëüãù ôçò ôïõñêéêÞò åéóâïëÞò) êáé ôßèåôáé ó åöáñìïãÞ ôï äåýôåñï óôÜäéï,
ðïõ ðñïíïåß äõï öÜóåéò: ðïñåßá ðñïò ôçí ôåëùíåéáêÞ Ýíùóç, ìå ìåéþóåéò
äáóìþí êáé åíáñìüíéóç óå èÝìáôá áíôáãùíéóìïý, êáé åëåýèåñç äéáêßíçóç
âéïìç÷áíéêþí êáé ãåùñãéêþí ðñïúüíôùí. Ôï 1990, åðß éôáëéêÞò ðñïåäñßáò, ç
êõðñéáêÞ êõâÝñíçóç êáôáèÝôåé áßôçóç Ýíôáîçò óôéò ÅõñùðáúêÝò Êïéíüôç-
ôåò, åíþ äÝ÷åôáé åðéêñßóåéò åðåéäÞ äåí êáôÝèåóå ôçí áßôçóç ôïí ðñïçãïýìåíï
- 298 -
÷ñüíï åðß åëëçíéêÞò ðñïåäñßáò. Ìáæß ìå ôçí Êýðñï, êáôÝèåóáí áßôçóç ç

ÌÜëôá êáé ç Óïõçäßá. Ôï 1993 åðéâåâáéþíåôáé ç åôïéìüôçôá ôçò Å.Å. íá
áñ÷ßóåé ôç äéáðñáãìáôåõôéêÞ äéáäéêáóßá ìå ôçí Êýðñï, åíþ ôï 1995 ôï
Óõìâïýëéï Óýíäåóçò Êýðñïõ-Å.Å. õéïèåôåß êïéíü øÞöéóìá ãéá ôçí Ýíáñîç
äéáñèñùìÝíïõ äéáëüãïõ ãéá ôçí Ýíôáîç, ìå âáóéêÝò ðôõ÷Ýò ôçí åíáñìüíéóç
ôçò Êýðñïõ ìå ôï åõñùðáúêü êåêôçìÝíï êáé ôç óõììåôï÷Þ ôçò óå êïéíïôéêÜ
ðñïãñÜììáôá. Ôï 1998 áñ÷ßæïõí ïé åíôáîéáêÝò äéáðñáãìáôåýóåéò. Ï Ðñüå-
äñïò Êëçñßäçò ðñïóêÜëåóå ôïõò Ôïõñêïêõðñßïõò íá ïñßóïõí åêðñïóþðïõò
ôïõò óôç äéáðñáãìáôåõôéêÞ ïìÜäá ôçò ÊõðñéáêÞò Äçìïêñáôßáò, ÷ùñßò ü-
ìùò áíôáðüêñéóç.
«Êýñéå Ðñüåäñå ôïõ Åõñùðáúêïý Óõìâïõëßïõ,

Êýñéå Ðñüåäñå ôçò ÅõñùðáúêÞò ÅðéôñïðÞò,
Êýñéå Ðñüåäñå ôïõ Åõñùðáúêïý Êïéíïâïõëßïõ,
Êýñéïé ÓõíÜäåëöïé,
Êõñßåò êáé Êýñéïé,
Óôç ìáêñÜ êáé ðåñéðåôåéþäç äéáäñïìÞ ôùí åííÝá ÷éëéÜäùí ÷ñüíùí ôïõ
éóôïñéêïý âßïõ ôçò Êýðñïõ, ç õðïãñáöÞ ôçò ÓõíèÞêçò Ðñïó÷þñçóçò ôçò
ÊõðñéáêÞò Äçìïêñáôßáò óôçí ÅõñùðáúêÞ ¸íùóç áðïôåëåß êïñõöáßï óôáè-
ìü çèéêÞò äéêáßùóçò ôïõ ðáñåëèüíôïò êáé åëðéäïöüñá áöåôçñßá ðïëéôéêÞò
êáôáîßùóçò ôïõ ìÝëëïíôïò.
Ôï ðïëõóÞìáíôï áõôü ãåãïíüò ðñïêáëåß êáé äéêáéïëïãåß ôç ìåãÜëç ÷áñÜ
êáé ôç âáèýôáôç óõãêßíçóç ðïõ áéóèÜíïìáé ôçí éóôïñéêÞ ôïýôç þñá, üôáí
êáëïýìáé, ùò Ðñüåäñïò ôçò ÊõðñéáêÞò Äçìïêñáôßáò, íá õðïãñÜøù ôç
ÓõíèÞêç Ðñïó÷þñçóçò ôçò ÊõðñéáêÞò Äçìïêñáôßáò óôçí ÅõñùðáúêÞ ¸-
íùóç.
Ôçí ßäéá Ýíôïíç ÷áñÜ êáé óõãêßíçóç áéóèÜíåôáé ôç óôéãìÞ áõôÞ êáé
ïëüêëçñïò ï Êõðñéáêüò ëáüò, ðïõ äéêáéïëïãçìÝíá åñìçíåýåé ôçí õðïãñáöÞ
ôçò ÓõíèÞêçò ùò äéêáßùóç ôùí èõóéþí êáé ôùí ïíåßñùí ôïõ, óôçí ðïëý÷ñï-
íç êáé åðßðïíç ðñïóðÜèåéÜ ôïõ ãéá Ýíôáîç óôçí åíùìÝíç Åõñþðç.
Ëõðïýìáé ãéáôß ôá ôå÷íçôÜ ôåß÷ç ôçò äéáßñåóçò êáé ç ÷áñáãìÝíç äéÜ ôçò
âßáò ãñáììÞ ôïõ äéá÷ùñéóìïý åìðïäßæïõí ôïõò Ôïõñêïêýðñéïõò óõìðïëßôåò
ìáò íá ðïñåõèïýí ìáæß ìáò, óôá ðëáßóéá ìéáò åðáíåíùìÝíçò Êýðñïõ, ôï
äñüìï ðñïò ôçí Åõñþðç.
Ùò Ðñüåäñïò ôçò ÊõðñéáêÞò Äçìïêñáôßáò, åðáíáëáìâÜíù êáé áðü ôïõ
- 299 -
âÞìáôïò ôïýôïõ, ôçí éóôïñéêÞ áõôÞ þñá ôçò õðïãñáöÞò ôçò ÓõíèÞêçò, ôçí
áìåôÜèåôç äÝóìåõóÞ ìïõ íá áíáëþóù ôéò äõíÜìåéò üëåò óôçí ðñïóðÜèåéá ãéá
åîåýñåóç ìéáò åéñçíéêÞò, ëåéôïõñãéêÞò êáé âéþóéìçò ëýóçò ôïõ Êõðñéáêïý
ðñïâëÞìáôïò, ðïõ èá åðáíåíþíåé ôï äéáéñåìÝíï óÞìåñá ëáü êáé ôç ÷þñá, óå
ìéá åíùìÝíç êáé äéåõñõìÝíç ôþñá ÅõñùðáúêÞ ¸íùóç. Êáé áõôÞ ç äÝóìåõóÞ
ìïõ äåí åßíáé áðëÞ åîáããåëßá ðñüèåóçò. Åßíáé ïõóéáóôéêÞ äéáâåâáßùóç áíõ-
ðï÷þñçôçò èÝóçò.
Óôçí ÁèÞíá, êïéôßäá ôçò äçìïêñáôßáò êáé ëßêíï ôïõ åõñùðáúêïý ðïëéôé-
óìïý, óôç óêéÜ ôïõ éåñïý âñÜ÷ïõ ôçò Áêñüðïëçò, èåìáôïöýëáêá äéá÷ñïíéêþí
ïéêïõìåíéêþí áîéþí, êáé óôï öùò ôïõ èåßïõ Ðáñèåíþíá, óõìâüëïõ ôçò åëåõ-
èåñßáò ôïõ ðíåýìáôïò, õðïãñÜöåôáé óÞìåñá ç äéåýñõíóç ôçò ÅõñùðáúêÞò
¸íùóçò êáé äéáíïßãåôáé Ýíá íÝï êåöÜëáéï óôçí éóôïñßá êáé óôçí ðïñåßá ôçò
áíáíåùìÝíçò Åõñþðçò.
Óôç óõëëïãéêÞ ðñïóðÜèåéá ôçò äéåõñõìÝíçò áðü óÞìåñá ÅõñùðáúêÞò
¸íùóçò ãéá áðïôåëåóìáôéêÞ áíôéìåôþðéóç ôùí êëéìáêïýìåíùí ðñïêëÞóåùí
êáé áðáéôÞóåùí ôçò åðï÷Þò ìáò, ç ìéêñÞ Êýðñïò äåóìåýåôáé íá êáôáèÝóåé
ôç äéêÞ ôçò óõìâïëÞ. Äåóìåýåôáé íá áíáëÜâåé êáé íá åêðëçñþóåé üëåò ôéò
õðï÷ñåþóåéò ðïõ óõíåðÜãåôáé ç ÝíôáîÞ ôçò óôçí ÅõñùðáúêÞ ¸íùóç. Ôï
Êõðñéáêü ðñüâëçìá äåí èá êáôáóôÞóåé ðñïâëçìáôéêÞ ôçí ðáñïõóßá ôçò
Êýðñïõ óôïõò êüëðïõò ôçò ¸íùóçò. Ïýôå ç ßäéá ç Ýíôáîç èá áíáêüøåé ôéò
åéëéêñéíåßò ðñïóðÜèåéÝò ìáò ãéá ëýóç ôïõ ðñïâëÞìáôïò. ÁíôéèÝôùò, áéóèáíü-
ìáóôå ôþñá ðéï åðéôáêôéêÞ ôçí áíÜãêç íá ðïëëáðëáóéÜóïõìå ôéò ðñïóðÜ-
èåéÝò ìáò ãéá ìéá ëåéôïõñãéêÞ ëýóç ðïõ èá åðéôñÝðåé ôçí åöáñìïãÞ ôïõ
êïéíïôéêïý êåêôçìÝíïõ ó üëç ôçí åðéêñÜôåéá ôçò ÊõðñéáêÞò Äçìïêñáôßáò
êáé ðïõ èá áíáéñåß ôçí ôñáãéêÞ éäéáéôåñüôçôá ôçò ðáôñßäáò ìáò íá íáé ç
ìüíç äéáéñåìÝíç ÷þñá óôçí åíùìÝíç Åõñþðç.
Åê ìÝñïõò ïëüêëçñïõ ôïõ Êõðñéáêïý ëáïý, åêöñÜæù èåñìÝò åõ÷áñéóôßåò
ðñïò ôçí ÅëëçíéêÞ Ðñïåäñßá, ôá êñÜôç-ìÝëç ôçò ÅõñùðáúêÞò ¸íùóçò,
ôçí ÅõñùðáúêÞ ÅðéôñïðÞ êáé ôï Åõñùðáúêü Êïéíïâïýëéï ãéá ôçí ðïëýôéìç
âïÞèåéÜ ôïõò óôçí ðïñåßá ôçò Êýðñïõ ðñïò ôçí ÅõñùðáúêÞ ¸íùóç êáé ãéá
ôç äõíáôüôçôá ðïõ ðñüóöåñáí óôçí Êýðñï íá åíôá÷èåß åêåß üðïõ éóôïñéêÜ,
ãåùãñáöéêÜ, ðïëéôéêÜ êáé ðïëéôéóìéêÜ áíÞêåé.»
- 300 -
49
2004: ÄÇÌÏØÇÖÉÓÌÁ - Ó×ÅÄÉÏ ÁÍÁÍ: ÔÁÓÓÏÓ ÐÁÐÁÄÏÐÏÕËÏÓ
(ÄÉÁÃÃÅËÌÁ) - ÃËÁÕÊÏÓ ÊËÇÑÉÄÇÓ (ÄÇÓÕ) - ÁÊÅË -
ÃÉÙÑÃÏÓ ÐÁÐÁÍÄÑÅÏÕ - ÊÙÓÔÁÓ ÊÁÑÁÌÁÍËÇÓ
¼ôáí ôïí ÖåâñïõÜñéï ôïõ 2003 ï ÔÜóóïò Ðáðáäüðïõëïò åîåëÝãç Ðñüå-

äñïò ôçò Äçìïêñáôßáò, âñßóêïíôáí óå åîÝëéîç óõíïìéëßåò ãéá ôï Êõðñéáêü
óôç âÜóç åíüò ó÷åäßïõ ôïõ ãåíéêïý ãñáììáôÝá ôïõ ÏÇÅ Êüöé ÁíÜí. Ç
óõíÝ÷éóç ôùí óõíïìéëéþí ïäÞãçóå óôï Ó÷Ýäéï ÁíÜí Å´, ôï ïðïßï Þôáí ôï
áðïôÝëåóìá åðéäéáéôçóßáò ôïõ Ãåíéêïý ÃñáììáôÝá ôùí ÇíùìÝíùí Åèíþí
êáé ôï ïðïßï ôÝèçêå óå ÷ùñéóôü äçìïøÞöéóìá ìåôáîý Åëëçíïêõðñßùí êáé
Ôïõñêïêõðñßùí (óôïõò ïðïßïõò ðåñéëáìâÜíïíôáí êáé ïé Ýðïéêïé) óôéò 24 Á-
ðñéëßïõ 2004. Tï Ó÷Ýäéï äéåëÜìâáíå ôç äçìéïõñãßá åíüò íÝïõ êñáôéêïý ó÷Þ-
ìáôïò, ôçò ÅíùìÝíçò ÊõðñéáêÞò Äçìïêñáôßáò, áðïôåëïýìåíçò áðü 2 óõíé-
óôþíôá êñÜôç. Ìßá åâäïìÜäá ðñéí ôçí åðßóçìç ôåëåôÞ Ýíôáîçò ôçò Êõ-
ðñéáêÞò Äçìïêñáôßáò óôçí ÅõñùðáúêÞ ¸íùóç, ï Ðñüåäñïò ÔÜóóïò Ðáðá-
äüðïõëïò ôÜ÷èçêå åíáíôßïí ôçò ëýóçò ôïõ Ó÷åäßïõ ÁíÜí, ìå Ýíá äñáìáôéêü
äéÜããåëìá ôï ïðïßï áðçýèõíå óôéò 7 Áðñéëßïõ 2004, ÌåãÜëç ÔåôÜñôç, ìå
öùíÞ ðïõ Ýóðáãå áðü óõãêßíçóç.
Ï Äçìïêñáôéêüò Óõíáãåñìüò, ï ïðïßïò äéÜ ôïõ ðñïÝäñïõ ôïõ Íßêïõ Áíá-
óôáóéÜäç êáé ðëåßóôùí çãåôéêþí óôåëå÷þí ôïõ ôÜ÷èçêå áíåðéöýëáêôá õðÝñ
ôçò øÞöéóçò ôïõ Ó÷åäßïõ ÁíÜí (ðáñÜ ôéò Ýíôïíåò áíôéäñÜóåéò ðïõ åêäçëþ-
èçêáí áðü áîéùìáôïý÷ïõò êáé ðñïðáíôüò ïðáäïýò ôïõ), óõãêÜëåóå óôéò 15
Áðñéëßïõ 2004 Ýêôáêôï óõíÝäñéï ôïõ êüììáôïò ãéá íá óõæçôÞóåé ôçí êïììá-
ôéêÞ ôïðïèÝôçóç óôï äçìïøÞöéóìá. Êýñéïò ïìéëçôÞò ðñïâëÞèçêå ï åðßôéìïò
ðñüåäñïò Ãëáýêïò Êëçñßäçò, ï ïðïßïò áðçýèõíå óôïõò ðáñåõñéóêüìåíïõò ìéá
Üêñùò äñáìáôéêÞ Ýêêëçóç ãéá íá õðåñøçößóïõí ôï ðñïôåéíüìåíï ó÷Ýäéï
- 301 -
ëýóçò. Ôï ÁÊÅË æÞôçóå áðü ôá ÇíùìÝíá ¸èíç íá áíáâÜëïõí ãéá ìåñéêïýò

ìÞíåò ôá ÷ùñéóôÜ äçìïøçößóìáôá, ðñïêåéìÝíïõ «íá õðÜñîåé äõíáôüôçôá
äéáðñáãìÜôåõóçò êáé áíôéêåéìåíéêÞò ðáñïõóßáóçò ôïõ Ó÷åäßïõ óôïõò ðïëß-
ôåò», áëëÜ äåí åéóáêïýóôçêå. Ç çãåóßá ôïõ ÁÊÅË õðÞñîå èåôéêÜ ðñïäéáôå-
èåéìÝíç Ýíáíôé ôïõ Ó÷åäßïõ êáé äéáôýðùóå ôç äéáöùíßá ôçò ìå èÝóåéò ôïõ
ÐñïÝäñïõ, ôåëéêÜ, üìùò, õðü ôï âÜñïò ôçò ðßåóçò áñêåôþí óôåëå÷þí êáé
êõñßùò ôçò âÜóçò ôïõ êüììáôïò, ðÞñå ìéá áìöéëåãüìåíç áðüöáóç ãéá
êáôáøÞöéóç ôïõ Ó÷åäßïõ: «Ôþñá ëÝìå ü÷é ãéá íá ôóéìåíôþóïõìå ôï íáé
ìåôÜ»! Ôï ÄÇÊÏ óõìðïñåýèçêå ìå ôïí Ðñüåäñï üðùò êáé ç ÅÄÅÊ, åíþ
ìåñéêÜ áðü ôá óôåëÝ÷ç ôçò äéáöþíçóáí, åõèõãñáììéæüìåíá ìå ôï ÐÁÓÏÊ.
Ïé Ïéêïëüãïé åßðáí ü÷é. Óôçí ÅëëÜäá, ï Ê. ÊáñáìáíëÞò ìå äéÜããåëìÜ ôïõ
(15/4) ðñïÝêñéíå ôçí áäÜðáíç ãñáììÞ ôïý «ç Êýðñïò áðïöáóßæåé êáé ç
ÅëëÜäá óõìðáñßóôáôáé», åíþ ï Ã. ÐáðáíäñÝïõ, ìåôÜ áðü äéåõñõìÝíç óýóêå-
øç ôïõ ÐÁÓÏÊ ìå óõììåôï÷Þ êáé ôïõ Ê. Óçìßôç, ôÜ÷èçêå õðÝñ ôïõ
Ó÷åäßïõ ÁíÜí, Ýóðåõóå ìÜëéóôá íá åîáããåßëåé ôç èÝóç ôïõ ìüëéò ìåñéêÝò
þñåò ðñéí ôï äéÜããåëìá ôïõ ÐñïÝäñïõ ôçò Êýðñïõ.
ÄÉÁÃÃÅËÌÁ ÐÑÏÅÄÑÏÕ ÔÁÓÓÏÕ ÐÁÐÁÄÏÐÏÕËÏÕ (7/4/2004)
«Óõìðáôñéþôéóóåò, Óõìðáôñéþôåò,
ÁõôÝò ôéò åîáéñåôéêÞò óçìáóßáò óõíèÞêåò íéþèù õðï÷ñÝùóÞ ìïõ íá áðåõ-
èõíèþ ó åóÜò: ôïí êõñßáñ÷ï êõðñéáêü ëáü. ÊÜèå ëáüò äéáìïñöþíåé êáé
ãñÜöåé ôç äéêÞ ôïõ éóôïñßá. ¢ëëïôå ìå áðåëåõèåñùôéêïýò êáé êïéíùíéêïýò
áãþíåò, Üëëïôå ìå äçìïêñáôéêÝò äéáäéêáóßåò äéÜ ôçò øÞöïõ ôïõ. Ôþñá
êáëåßôáé ï êõðñéáêüò ëáüò, êáëïýìáóôå ï êáèÝíáò ÷ùñéóôÜ êáé óõëëïãéêÜ,
íá ãñÜøïõìå ôçí éóôïñßá ôïõ ìÝëëïíôïò ôçò Êýðñïõ.
Ç ðáôñßäá ìáò äéÝñ÷åôáé ôéò ðéï äñáìáôéêÝò þñåò ôçò ìáêñáßùíçò éóôï-
ñßáò ôçò. ¿ñåò êáèïñéóôéêÝò ü÷é ìüíï ãéá ôï ðáñüí êáé ôç äéêÞ ìáò ãåíåÜ,
áëëÜ êáé ãéá ôï ìÝëëïí êáé ôéò ãåíåÝò ðïõ èá Ýñèïõí. Ïé áðïöÜóåéò ðïõ èá
ðÜñïõìå åìåßò óÞìåñá, äéáìïñöþíïõí êáé êáèïñßæïõí ôéò ôý÷åò êáé ôá ðå-
ðñùìÝíá êáé ôùí åðåñ÷üìåíùí ãåíåþí.
Åßìáé ðåðåéóìÝíïò üôé ïëüêëçñç ç ðïëéôéêÞ çãåóßá ôïõ ôüðïõ, áëëÜ êáé
ç êÜèå ìßá êáé ï êÜèå Ýíáò áðü åóÜò, Ý÷åé ðëÞñç åðßãíùóç ôçò óïâáñüôçôáò
ôçò áðüöáóçò ðïõ êáëïýìáóôå íá ðÜñïõìå óôï äçìïøÞöéóìá ôçò 24çò ôïõ
Áðñßëç, êáé üôé óõììåñßæåóôå ôï âÜñïò ôçò åõèýíçò ðïõ áíáëáìâÜíïõìå ìå
ôçí øÞöï ìáò. ÁõôÞ ç áðüöáóç áíÞêåé áðïêëåéóôéêÜ êáé ìüíï óôïí êõðñéá-
- 302 -
êü ëáü. Åëðßæù ïé îÝíïé ößëïé ìáò íá óåâáóôïýí ôï ëáü êáé ôçí ÊõðñéáêÞ
Äçìïêñáôßá. Åëðßæù íá êáôáíïÞóïõí üôé ðáñåìâÜóåéò êáé ðéÝóåéò ðñïóâÜë-
ëïõí ôçí áîéïðñÝðåéá ôïõ êõðñéáêïý ëáïý, åßíáé áíôßèåôåò ðñïò ñçôÞ ðñüíïéá
ôïõ Êáôáóôáôéêïý ×Üñôç ôùí ÇíùìÝíùí Åèíþí êáé, ôåëéêÜ, êáôáëÞãïõí
áíôéðáñáãùãéêÝò.
Ç êñéóéìüôçôá ôùí áðïöÜóåùí ðïõ êáëïýìáóôå íá ðÜñïõìå óõëëïãéêÜ,
áëëÜ êáé áôïìéêÜ, äåí ìáò åðéôñÝðåé íá áðïäõèïýìå óå óõíáãùíéóìü ãéá ôï
ðïéïò åßíáé ðåñéóóüôåñï Þ ëéãüôåñï ðáôñéþôçò. ¼ëïé Ý÷ïõìå ôïí ßäéï óôü÷ï
êáé üëïé Ý÷ïõìå ôçí ßäéá Ýãíïéá ãéá ôï ìÝëëïí ôçò ðáôñßäáò ìáò.
ÕðÜñ÷ïõí äéáöïñÝò óôéò åêôéìÞóåéò, óôéò áíÜëõóç ôùí ðåñßðëïêùí êáé, åí
ðïëëïßò, äõóíüçôùí ðñïíïéþí ôïõ Ó÷åäßïõ ÁíÜí êáé ôùí âñá÷õðñüèåóìùí êáé
ìáêñï÷ñüíéùí áðïôåëåóìÜôùí ôïõ. Êáëþ üëïõò íá ëåéôïõñãÞóïõìå óå ðíåý-
ìá áëëçëïóåâáóìïý, ÷ùñßò öáíáôéóìü êáé ðñïðçëáêéóìïýò. Äåí ðñüêåéôáé
ãéá ðïëéôéêÝò åêëïãÝò üðïõ ôá êüììáôá êáôáìåôñïýí ôç äýíáìÞ ôïõò. Äåí
èá áíáìåôñçèïýí ôá êüììáôá ìåôáîý ôïõò. Èá áíáìåôñçèïýìå ìå ôçí éóôï-
ñßá.
Ç äéáöýëáîç ëïéðüí ôçò åíüôçôÜò ìáò åßíáé ýøéóôï ÷ñÝïò ðñïò ôçí
ðáôñßäá ìáò. ¼ðïéï êé áí åßíáé ôï áðïôÝëåóìá ôïõ äçìïøçößóìáôïò, ïöåß-
ëïõìå íá ôï óåâáóôïýìå êáé ç åðüìåíç ìÝñá ðñÝðåé íá ìáò âñåé ìïíïéáóìÝ-
íïõò êáé äõíáôïýò. Ç Êýðñïò èá ìáò ÷ñåéáóôåß üëïõò. Äåí ðåñéóóåýåé êáíÝ-
íáò.
ÓÝâïìáé êáé åêôéìþ êÜèå êáëüâïõëç êáé åéëéêñéíÞ Üðïøç êáé ðñïóðáèþ
íá ôçí êñßíù ìå áíôéêåéìåíéêüôçôá êáé íá ôçí óôáèìßóù, ÷ùñßò ðñïêáôáëÞ-
øåéò, êáé áíåðçñÝáóôïò áðü äïãìáôéóìïýò Þ óõíáéóèçìáôéêÞ öüñôéóç.
Ùò Ðñüåäñïò ôçò Äçìïêñáôßáò êáé åêëåãìÝíïò åêðñüóùðïò ôçò åëëçíï-
êõðñéáêÞò êïéíüôçôáò öÝñù ôï áõîçìÝíï âÜñïò ôçò åõèýíçò ôçò äéåîáãùãÞò
ôùí äéáðñáãìáôåýóåùí êáé ôï ÷ñÝïò íá äçëþóù ìå åéëéêñßíåéá êáé ðáññçóßá
ôç äéêÞ ìïõ áðïôßìçóç ôçò êáôÜëçîçò êáé ôç äéêÞ ìïõ áðüöáóç. ×ùñßò
êáìéÜ ðñïóðÜèåéá åðéâïëÞò ôçò äéêÞò ìïõ åðéëïãÞò êáé èÝëçóçò áëëÜ ùò
êáèïäÞãçóç êáé óõíåêôßìçóç áðü óáò. Ç ôåëéêÞ áðüöáóç Þôáí ðÜíôá êáé
ðáñáìÝíåé äéêÞ óáò. Ç åôõìçãïñßá óáò èá åêöñáóôåß óôï äçìïøÞöéóìá ôçò
24çò ôïõ Áðñßëç.
Áðü ôçí çìÝñá ðïõ åðÝóôñåøá áðü ôç ËïõêÝñíç, áöéÝñùóá üëï ìïõ ôï
÷ñüíï ãéá íá ìåëåôÞóù ìå ôïõò óõíåñãÜôåò ìïõ êáé ôïõò ëåéôïõñãïýò ôïõ
êñÜôïõò ôï ôåëéêü Ó÷Ýäéï ÁíÜí, óå üëåò ôïõ ôéò ðôõ÷Ýò. ¢êïõóá áðüøåéò,
- 303 -
åêôéìÞóåéò êáé áíáëýóåéò. Ðáñáêïëïýèçóá ìå ðñïóï÷Þ ôïí äçìüóéï äéÜëïãï

ðïõ Ý÷åé áíáðôõ÷èåß êáé ôá åðé÷åéñÞìáôá ðïõ ïé äéÜöïñåò ðëåõñÝò ðáñÝèå-
óáí. ¸÷ù æçôÞóåé êáé Ýëáâá ãíùìïäïôÞóåéò îÝíùí äéåèíïëüãùí êáé óõíôáã-
ìáôïëüãùí ðÜíù óå óõãêåêñéìÝíåò ðôõ÷Ýò êáé ðñüíïéåò ôïõ Ó÷åäßïõ. Áîéïëü-
ãçóá ôéò äçëþóåéò äéåèíþí ðáñáãüíôùí ìå íçöáëéüôçôá, øõ÷ñáéìßá êáé
áíôéêåéìåíéêüôçôá. Áîéïëüãçóá ôéò åêôéìÞóåéò åëëáäéêþí êïììÜôùí êáé îÝ-
íùí êõâåñíÞóåùí ìå ôéò ïðïßåò åðéêïéíþíçóá. ÁíáìÝíù êáé èá ìåëåôÞóù ìå
ðñïóï÷Þ ôéò ôåëéêÝò áðïöÜóåéò ôùí ðïëéôéêþí êïììÜôùí ôçò Êýðñïõ, ôá
ïðïßá óÝâïìáé êáé åêôéìþ ãéá ôçí ðñïóöïñÜ ôïõò óôïí ôüðï. ÊñéôÞñéï ôçò
áîéïëüãçóÞò ìïõ Þôáí Ýíá êáé ìïíáäéêü: ç åîõðçñÝôçóç ôùí óõìöåñüíôùí
êáé äéêáéùìÜôùí ôïõ êõðñéáêïý ëáïý óôï óýíïëü ôïõ, Åëëçíïêõðñßùí êáé
Ôïõñêïêõðñßùí. Áõôü ìïõ åðéâÜëëåé ç óõíåßäçóÞ ìïõ. Áõôü áðáéôåß ôï
áîßùìá ôïõ ÐñïÝäñïõ ôçò Äçìïêñáôßáò, óôï ïðïßï ìå ôçí øÞöï óáò ìå
åêëÝîáôå.
¼ôáí ðñéí áðü Ýíá ÷ñüíï, æÞôçóá ôçí øÞöï óïõ, áíÝëáâá ôç äÝóìåõóç
üôé èá áãùíéóôþ ìå üëåò ìïõ ôéò äõíÜìåéò, óå êÜèå åðßðåäï êáé áðü êÜèå
âÞìá ðïõ ðñïóöÝñåôáé, ãéá íá ðåôý÷ù âåëôéþóåéò óôçí ôüôå åêäï÷Þ ôïõ
Ó÷åäßïõ ÁíÜí, ìå óôü÷ï íá êáôáóôåß ëåéôïõñãéêü êáé, Üñá, âéþóéìï. Äåóìåý-
ôçêá üôé ïé áðáéôÞóåéò ìáò ãéá âåëôéþóåéò èá Þóáí åíôüò ôùí ðáñáìÝôñùí
ôïõ Ó÷åäßïõ êáé äåí èá áíÝôñåðáí ôçí ãåíéêÞ öéëïóïößá ôïõ Ó÷åäßïõ, ïýôå èá
áíÝôñåðáí ïõóéþäåéò êáé âáóéêÝò ðñüíïéÝò ôïõ Þ óõìâéâáóìïýò ðïõ åß÷áí
óõìöùíçèåß óôéò óõíïìéëßåò ðïõ åß÷áí ðñïçãçèåß ôçò åêëïãÞò ìïõ.
Äåóìåýôçêá, áêüìç, üôé èá åðåäßùêá ëýóç ðïõ èá äéáóöÜëéæå ôá óõìöÝ-
ñïíôá ôùí Åëëçíïêõðñßùí áëëÜ êáé ôùí Ôïõñêïêõðñßùí, óôá ðëáßóéá ìéáò
åðáíåíùìÝíçò Êýðñïõ.
ÓõíåðÞò óôçí ðÜãéá ðïëéôéêÞ ôïõ Åèíéêïý Óõìâïõëßïõ üôé ç äéêÞ ìáò
ðëåõñÜ åðåäßùêå äéêïéíïôéêÝò äéáðñáãìáôåýóåéò õðü ôçí áéãßäá ôïõ Ãåíéêïý
ÃñáììáôÝá ôùí ÇíùìÝíùí Åèíþí êáé áíôáðïêñéíüìåíïò óå óõíå÷åßò ðáñáé-
íÝóåéò ôçò ðïëéôéêÞò çãåóßáò ôïõ ôüðïõ, äåí Ýðáõóá íá åðéæçôþ êáé íá
ðéÝæù ãéá åðáíÜëçøç ôçò ðñùôïâïõëßáò ôïõ Ãåíéêïý ÃñáììáôÝá ìå âÜóç ôï
Ó÷Ýäéï ÁíÜí êáé êÜôù áðü ôéò ðñïûðïèÝóåéò ðïõ åß÷áí óõìöùíçèåß óôï
Åèíéêü Óõìâïýëéï.
ÔåëéêÜ, ï Ãåíéêüò ÃñáììáôÝáò ìÜò êÜëåóå óôç ÍÝá Õüñêç óôéò 10
Öåâñïõáñßïõ ôïõ 2004, ãéá íá óõìöùíÞóïõìå óå íÝá äéáäéêáóßá äéåîáãùãÞò
- 304 -
ôùí äéáðñáãìáôåýóåùí, èÝôïíôáò ùò üñï ãéá ôçí áíÜëçøç íÝáò ðñùôïâïõ-

ëßáò ôçí áðïäï÷Þ äéáéôçôéêïý ñüëïõ ôïõ Ãåíéêïý ÃñáììáôÝá.
Áí äåí áíôáðïêñéíüìïõíá èåôéêÜ óôçí ðñüóêëçóç ôïõ Ãåíéêïý Ãñáììá-
ôÝá èá åíåñãïýóá áíôßèåôá ìå ôçí ðÜãéá ðïëéôéêÞ ôïõ Åèíéêïý Óõìâïõëßïõ
êáé èá Þìïõíá áóõíåðÞò óôçí ðÜãéá èÝóç ìáò üôé åðéäéþêïõìå ëýóç ôïõ
ðñïâëÞìáôïò ìå óõíïìéëßåò õðü ôçí áéãßäá ôùí ÇíùìÝíùí Åèíþí.
Ìå ôç óýìöùíç ãíþìç ôùí åêðñïóþðùí ôùí áñéèìçôéêÜ ìåãáëýôåñùí
ðïëéôéêþí äõíÜìåùí ðïõ ìå óõíüäåõóáí óôç ÍÝá Õüñêç êáé ìå ôç óýìöùíç
ãíþìç ôçò ôüôå êõâÝñíçóçò êáé áîéùìáôéêÞò áíôéðïëßôåõóçò ôçò ÅëëÜäáò,
äå÷ôÞêáìå áõôÞ ôçí áëëáãÞ ôçò äéáäéêáóßáò. ÐñïóùðéêÜ, äÝ÷ôçêá áõôÞ ôç
íÝá äéáäéêáóßá, åöüóïí óôç äéáéôçôéêÞ áðüöáóç ôïõ Ãåíéêïý ÃñáììáôÝá ï
ëáüò ôçò Êýðñïõ ìå ôçí Üìåóç êáé ðñïóùðéêÞ øÞöï ôïõ êáèåíüò óå
äçìïøÞöéóìá, èá åß÷å ôïí ôåëåõôáßï ëüãï.
ÌåôÜ áðü åêôßìçóç ôçò ðëåéïøçößáò ôïõ Åèíéêïý Óõìâïõëßïõ, üôé ç áðü
ìÝñïõò ìáò õðïâïëÞ ìáîéìáëéóôéêþí èÝóåùí èá ïäçãïýóå óå åðéêñßóåéò êáôÜ
ôçò ðëåõñÜò ìáò, õðïâÜëáìå óõíáéíåôéêÝò ðñïôÜóåéò ðïõ åîõðçñåôïýóáí êáé
ôéò äõï êïéíüôçôåò. ÄéáôçñÞóáìå ôï äéêáßùìá íá åãåßñïõìå ðñüóèåôá èÝìá-
ôá, ó÷åôéêÜ ìå ôï åäáöéêü, ôéò ðåñéïõóßåò êáé ôçí åðéóôñïöÞ ôùí åêôïðéóìÝ-
íùí, áí ç ôïõñêïêõðñéáêÞ ðëåõñÜ Þãåéñå ôÝôïéá èÝìáôá. ¼íôùò ç ôïõñêï-
êõðñéáêÞ ðëåõñÜ Þãåéñå ôÝôïéá èÝìáôá êáé ç äéêÞ ìáò ðëåõñÜ, ìå ÝããñáöÜ
ôçò, Þãåéñå ôéò áíôáðáéôÞóåéò ôçò, ôüóï óôçí åäáöéêÞ ðôõ÷Þ üóï êáé ãéá ôá
äéêáéþìáôá åêôïðéóìÝíùí êáé ðåñéïõóéþí.
ÐåñéïñéóôÞêáìå óôïí åëÜ÷éóôï áëëÜ ðïëý óçìáíôéêü óôü÷ï: óôçí åðáíÝ-
íùóç ôçò ðáôñßäáò ìáò êáé ôïõ ëáïý ìáò. Åðéäéþîáìå èåóìéêÝò áëëáãÝò
ðïõ, áðü ôç ìéá, èá åíßó÷õáí ôç ëåéôïõñãéêüôçôá ôçò ëýóçò êáé áðü ôçí
Üëëç èá äçìéïõñãïýóáí ôéò ðñïûðïèÝóåéò ãéá åðáíÝíùóç èåóìþí êáé ëåéôïõñ-
ãéþí.
Ç áñíçôéêÞ óôÜóç êáé ïé ìáîéìáëéóôéêÝò èÝóåéò ôçò ôïõñêéêÞò ðëåõñÜò,
áëëÜ êáé ç áíï÷Þ ðïõ ôá ÇíùìÝíá ¸èíç åðÝäåéîáí ãéá áðáéôÞóåéò ôçò
åêôüò ðáñáìÝôñùí ôïõ Ó÷åäßïõ ÁíÜí, äåí åðÝôñåøáí ôç äéåîáãùãÞ ïõóéáóôé-
êþí äéáðñáãìáôåýóåùí, ðáñÜ ôç äéêÞ ìáò êáëÞ èÝëçóç.
Ï Ãåíéêüò ÃñáììáôÝáò ôùí ÇíùìÝíùí Åèíþí, áóêþíôáò ôç äéáéôçôéêÞ
áñìïäéüôçôÜ ôïõ, êáôÜñôéóå ôï ÐÝìðôï Ó÷Ýäéï ÁíÜí, ÷ùñßò íá ðñïûðÜñîåé
óõìöùíßá ôùí ìåñþí óå ïðïéïäÞðïôå áðü ôá èÝìáôá ðïõ åß÷áí åãåñèåß óôéò
äéáðñáãìáôåýóåéò, óôç Ëåõêùóßá êáé óôçí Åëâåôßá.
- 305 -
Óôï ÐÝìðôï Ó÷Ýäéï ÁíÜí, ðåñéÝ÷ïíôáé âåëôéþóåéò óå óýãêñéóç ìå ôï

Ôñßôï êáé ÔÝôáñôï Ó÷Ýäéï ÁíÜí. ÁõôÝò ïé âåëôéþóåéò äåí éêáíïðïéïýí ôéò
åëÜ÷éóôåò áðáéôÞóåéò ðïõ åß÷áìå õðïâÜëåé. Ïýôå üóïí áöïñÜ ôçí ëåéôïõñãé-
êüôçôá ôïõ Ó÷åäßïõ, ïýôå üóïí áöïñÜ ôçí åôïéìüôçôá åöáñìïãÞò ôïõ áðü
ôçí åðüìåíç ôùí äçìïøçöéóìÜôùí, ïýôå üóïí áöïñÜ ôçí ïõóéáóôéêÞ åðáíÝ-
íùóç ôçò ðáôñßäáò ìáò óôï ïéêïíïìéêü, äçìïóéïíïìéêü êáé íïìéóìáôéêü ôï-
ìÝá.
ÁõôÞ äåí åßíáé ç þñá ïýôå ç åõêáéñßá íá ðñïâþ óå ëåðôïìåñÞ áíÜëõóç
ôïõ Ó÷åäßïõ ÁíÜí. Áõôü èá ãßíåé óôéò åðüìåíåò ìÝñåò êáé ìÝ÷ñé ôçí äéåîáãù-
ãÞ ôùí äçìïøçöéóìÜôùí.
Íïìßæù, üìùò, üôé åßíáé ÷ñÞóéìï íá áíáöåñèþ, åí åßäåé ðáñáäåéãìÜôùí, óå
ìåñéêÝò ðôõ÷Ýò ðïõ öáßíåôáé íá óáò ðñïâëçìáôßæïõí. Äåí èá åðé÷åéñÞóù
ïýôå äáéìïíïðïßçóç ïýôå åîùñáúóìü ôïõ Ó÷åäßïõ ÁíÜí. Äåí äÝ÷ïìáé, üìùò,
ôïí éó÷õñéóìü üôé üðïéïò åðéóçìáßíåé áäõíáìßåò ôïõ Ó÷åäßïõ, áíáãêáóôéêÜ
åðéäßäåôáé óå ðáñáðëçöüñçóç Þ üôé áõôü äåí åßíáé áíôéêåéìåíéêÞ åíçìÝñùóç
ôïõ ëáïý.
Ïé ðñïôÜóåéò ìáò ãéá äéáóöÜëéóç ôçò ëåéôïõñãéêüôçôáò äåí ðåñéïñßæïíôáí
êáé äåí åîáíôëïýíôáí óôç óýíèåóç ôïõ Ðñïåäñéêïý Óõìâïõëßïõ Þ óôçí ßäñõóç
êáé ëåéôïõñãßá ðñùôüäéêïõ äéêáóôçñßïõ Þ óôç óõìöùíßá óõíåñãáóßáò ãéá
èÝìáôá ÅõñùðáúêÞò ¸íùóçò. Áíôßèåôá, åðåêôåßíïíôï êáé êÜëõðôáí êáé
ôïõò åðôÜ ôïìåßò ôùí ðñïôÜóåþí ìáò, äçëáäÞ, ôç íïìïèåóßá, ôçí êåíôñéêÞ
ôñÜðåæá, ôçí êïéíÞ íïìéóìáôéêÞ êáé äçìïóéïíïìéêÞ ðïëéôéêÞ, ôç óìßêñõíóç
ôùí ÷ñïíéêþí ðåñéüäùí áíÜêôçóçò ðåñéïõóßáò, ôçí óìßêñõíóç ôùí ìåôáâáôé-
êþí ðåñéüäùí, ôç äéïéêçôéêÞ äéÜñèñùóç ôçò ïìïóðïíäéáêÞò êõâÝñíçóçò, ôçí
åêëïãÞ ôùí ìåëþí ôùí êïéíïâïõëåõôéêþí ïñãÜíùí, ôç íïìïèåóßá êáé ôïõò
ìç÷áíéóìïýò ëÞøçò áðïöÜóåùí áðü äéïéêçôéêÜ üñãáíá, ôçí åäáöéêÞ ðôõ÷Þ,
ôï èÝìá ôùí áãíïïõìÝíùí, ôï èÝìá ôçò Êáñðáóßáò êáé Üëëá. ÈÝëù íá
ôïíßóù åìöáôéêÜ üôé üëåò ïé áðáéôÞóåéò ìáò, ðïõ õðïâëÞèçêáí ìå ðëÞñç
ôåêìçñßùóç, Þóáí åíôüò ôùí ðáñáìÝôñùí ôïõ Ó÷åäßïõ ÁíÜí êáé äåí áöáéñïý-
óáí äéêáéþìáôá ðïõ ôï Ó÷Ýäéï ÁíÜí ðáñåß÷å óôïõò Ôïõñêïêýðñéïõò óõìðá-
ôñéþôåò ìáò.
Áíôßèåôá, ç ôïõñêéêÞ ðëåõñÜ õðÝâáëå 11 áðáéôÞóåéò ðïõ åðçñåÜæïõí
áñíçôéêÜ ôá óõìöÝñïíôá ôùí Åëëçíïêõðñßùí êáé ïé ïðïßåò õéïèåôïýíôáé,
üëåò, óôï ôåëéêü êåßìåíï ôïõ Ó÷åäßïõ ÁíÜí.
Ôþñá êáëïýìáóôå íá êñßíïõìå êáôÜ ðüóï ôï ôåëéêü Ó÷Ýäéï ÁíÜí éêáíï-
- 306 -
ðïéåß ôïõò åëÜ÷éóôïõò óôü÷ïõò ðïõ Ý÷ïõìå èÝóåé. Ìå áíôéêåéìåíéêüôçôá êáé

ìå áßóèçìá åõèýíçò, êáëïýìáóôå íá êñßíïõìå åÜí åðéôõã÷Üíåôáé ç åðáíÝíù-
óç ôçò ðáôñßäáò ìáò óå Ýíá ïìüóðïíäï êñÜôïò ðïõ èá íáé ëåéôïõñãéêü,
âéþóéìï, èá äéáóöáëßæåé ôá âáóéêÜ áíèñþðéíá äéêáéþìáôá êáé èá äçìéïõñãåß
óõíèÞêåò áóöÜëåéáò êáé ïéêïíïìéêÞò åõçìåñßáò ôüóï ãéá ôïõò Åëëçíïêý-
ðñéïõò üóï êáé ãéá ôïõò Ôïõñêïêýðñéïõò.
ÊáôÜ ðüóï ïé ðñüíïéåò ôïõ Ó÷åäßïõ ÁíÜí, üðùò Ý÷ïõí ïñéóôéêÜ äéáìïñöù-
èåß, ìáò åðéôñÝðïõí íá ìåôÝ÷ïõìå åíåñãçôéêÜ óôçí ÅõñùðáúêÞ ¸íùóç êáé
íá áîéïðïéÞóïõìå ôá ïöÝëç ðïõ èá ðñïêýøïõí.
Ìå ðüíï øõ÷Þò êáôáëÞãù óôç äéáðßóôùóç üôé êáé ìå ôçí ðéï åëáóôéêÞ,
ôçí ðéï åðéåéêÞ êñßóç, ôï ôåëéêü Ó÷Ýäéï ÁíÜí äåí éêáíïðïéåß ôïõò åëÜ÷éóôïõò
óôü÷ïõò ðïõ èÝóáìå. Ïé ïõóéáóôéêüôåñåò ôùí ðñïôÜóåþí ìáò äåí Ýãéíáí
áðïäåêôÝò.
Áêüìç êáé óôéò ðñüíïéåò ðïõ Ý÷ïõí âåëôéùèåß, äéáðéóôþíïõìå ëåéôïõñãéêÝò
äõóêïëßåò, ðåñßðëïêåò äéáäéêáóßåò êáé åðéêßíäõíåò áóÜöåéåò.
Ç ðéï âáóéêÞ êáé èåìåëéþäçò áíçóõ÷ßá êáé áãùíßá ìïõ ãéá ôï ìÝëëïí ôçò
ðáôñßäáò ìáò åóôéÜæåôáé óôá åîÞò:
Ç ôïõñêïêõðñéáêÞ êïéíüôçôá áðïêôÜ üëá ôá âáóéêÜ áéôÞìáôá ðïõ äéåê-
äßêçóå áðü ôçí ðñþôç çìÝñá åöáñìïãÞò ôçò ëýóçò. Ãéá ôçí áêñßâåéá, 24
þñåò ìåôÜ ôçí äéåîáãùãÞ ôùí äçìïøçöéóìÜôùí.
ÐáñáìÝíåé, áêüìç, áâÝâáéï êáé áóáöÝò áí èá õðÜñîåé åðéêýñùóç ôçò
ÓõíèÞêçò áðü ôï ôïõñêéêü Êïéíïâïýëéï ðñéí ôåèåß óå åöáñìïãÞ ç ÉäñõôéêÞ
Óõìöùíßá.
Áíáãíùñßæåôáé ç ïíôüôçôÜ ôçò ùò íüìéìï óõíéóôþí êñÜôïò. ÄéáãñÜöå-
ôáé ç åéóâïëÞ êáé ç êáôï÷Þ. Ïé êÜôï÷ïé ôçò ôïõñêïêõðñéáêÞò õðçêïüôçôáò
ãßíïíôáé áðïäåêôïß ùò íüìéìïé ðïëßôåò ôçò ÅõñùðáúêÞò ¸íùóçò. Ïé Ôïõñ-
êïêýðñéïé åîáóöáëßæïõí éóüôéìç óõììåôï÷Þ óôç äéïßêçóç ôïõ íÝïõ ïìïóðïí-
äéáêïý êñÜôïõò, ìå ôï êáèåóôþò ôùí éóüôéìùí óõìðñïÝäñùí êáé éóüôéìç
êáé éóÜñéèìç óõììåôï÷Þ ôùí åêðñïóþðùí ôïõ ôïõñêïêõðñéáêïý óõíéóôþíôïò
êñÜôïõò óôï Óõìâïýëéï, óôçí ÅðéôñïðÞ êáé óå üëåò ôéò åéäéêÝò åðéôñïðÝò êáé
üñãáíá ôçò ÅõñùðáúêÞò ¸íùóçò.
Áíôßèåôá, üëá êáé üóá ðñïóäïêåß íá áðïêôÞóåé ç åëëçíïêõðñéáêÞ êïéíü-
ôçôá, Ýóôù êáé áðü ìéá êáêÞ êáé ïäõíçñÞ ëýóç, ðáñáðÝìðïíôáé ÷ùñßò
åããõÞóåéò óôï ìÝëëïí êáé åîáñôþíôáé áðü ôçí êáëÞ ðßóôç ôçò Ôïõñêßáò íá
- 307 -
åêðëçñþóåé ôéò õðï÷ñåþóåéò ðïõ áíáëáìâÜíåé. Õðüêåéíôáé, áêüìç, óôçí

ðñïûðüèåóç üôé üëá èá ëåéôïõñãÞóïõí ïìáëÜ.
Ìå ëßãá ëüãéá áãïñÜæïõìå åëðßäá ìå ìüíï áíôÜëëáãìá êáé äéáóöÜëéóç
ôçí êáëÞ èÝëçóç ôçò ôïõñêéêÞò ðëåõñÜò íá ôçñÞóåé ôç óõìöùíßá.
Ç åðéóôñïöÞ ôùí êáôå÷ïìÝíùí äéêþí ìáò åäáöþí èá ãßíåé óå ðåñßïäï
ìåôáîý ôñåéóÞìéóé ìçíþí êáé ôñåéóÞìéóé ÷ñüíùí áðü ôçí õðïãñáöÞ ôçò
ëýóçò, ÷ùñßò êáìéÜ åããýçóç üôé áõôü èá åöáñìïóôåß. Ç ðñüôáóÞ ìáò üðùò
õðá÷èïýí ôá åäÜöç áõôÜ õðü ôïí Ýëåã÷ï ôçò ÅéñçíåõôéêÞò Äýíáìçò êáé ü÷é
ôïõ ôïõñêéêïý óôñáôïý, Ý÷åé áðïññéöèåß.
Ç áðüêôçóç ðåñéïõóéþí Þ áðïæçìéþóåùí ôï óõíôïìüôåñï ðïõ èá ãßíåé
åßíáé óå ðåñßïäï 3 ÷ñüíùí ìåôÜ ôçí õðïãñáöÞ ôçò ëýóçò êáé 5 ÷ñüíùí Þ
ðåñéóóïôÝñùí, êáôÜ áðüöáóç ôïõ Óõìâïõëßïõ Ðåñéïõóéþí, êáé ìÝóá áðü ìéá
ðåñßðëïêç äéáäéêáóßá ìå ðïëëÝò áóÜöåéåò êáé äõóìåíåßò ïéêïíïìéêÝò ðñüíïéåò
ãéá ôçí ðëåõñÜ ìáò. Ôï êüóôïò ôùí áðïæçìéþóåùí èá êëçèïýí íá êáôáâÜ-
ëïõí óôï ìåãáëýôåñü ôïõ ìÝñïò ïé Åëëçíïêýðñéïé. Åãåßñïíôáé óïâáñÜ åñùôÞ-
ìáôá áí ôï ïìïóðïíäéáêü êñÜôïò ðïõ èá åããõçèåß ôï Ýíá ôñßôï ôùí áðïæç-
ìéþóåùí èá Ý÷åé ôï ôåêìÞñéï Ýãêõñïõ åããõçôÞ ãéá íá ìç óçìåéùèåß ðôþóç
óôçí áîßá ôùí ïìïëüãùí, üðùò Ýãéíå ìå ôï ×ñçìáôéóôÞñéï. Ôï ßäéï éó÷ýåé êáé
ãéá ôïí Ïñãáíéóìü Äáíåéïäüôçóçò ìå õðïèÞêç ãéá áðüêôçóç ôùí ðåñéïõóéþí
Åëëçíïêõðñßùí ðïõ äåí èá åðéóôñáöïýí áðü Ôïõñêïêýðñéïõò.
Ðñüóöáôá Ý÷åé áíá÷èåß óå ìåãÜëï èÝìá êáé ðáñïõóéÜæåôáé ùò óçìáíôéêÞ
ðáñá÷þñçóç ðñïò ôïõò Åëëçíïêõðñßïõò ç åõ÷Ýñåéá áðüêôçóçò äåõôåñåýïõ-
óáò êáôïéêßáò óôï ôïõñêïêõðñéáêü óõíéóôþí êñÜôïò.
Áóöáëþò áõôü ôï äéêáßùìá èá åß÷å ìåãÜëç óçìáóßá, áí Þôáí áõôüìáôï
êáé ãåíéêü.
Äõóôõ÷þò ïé ðñüíïéåò ôïõ ó÷åôéêïý óõíôáãìáôéêïý íüìïõ êáé ôçò ðñÜîçò
ðñïóáñìïãÞò ðïõ èá åãêñßíåé ç ÅõñùðáúêÞ ¸íùóç, êáèïñßæïõí üôé áõôü ôï
äéêáßùìá äåí åßíáé áõôüìáôï.
Áíôßèåôá, ôï ôïõñêïêõðñéáêü óõíéóôþí êñÜôïò Ý÷åé äéêáßùìá êáé åõ÷Ý-
ñåéá, ìå äéêü ôïõ íüìï, íá ñõèìßæåé êáé íá ðåñéïñßæåé áõôü ôï äéêáßùìá ãéá ìéá
äåêáðåíôáåôßá Þ ìÝ÷ñéò üôïõ ôï áêáèÜñéóôï åèíéêü ðñïúüí ôïõ ôïõñêïêõðñéá-
êïý óõíéóôþíôïò êñÜôïõò öèÜóåé óôï 85% ôïõ êáôÜ êåöáëÞ åéóïäÞìáôïò
ôïõ åëëçíïêõðñéáêïý óõíéóôþíôïò êñÜôïõò.
Ç åðéóôñïöÞ ôùí ðñïóöýãùí õðü ôïõñêïêõðñéáêÞ äéïßêçóç ðñïâëÝðåôáé
íá ãßíåé ìå ôÝôïéá ÷ñïíïäéáãñÜììáôá êáé ðïóïóôþóåéò ðïõ äåí äçìéïõñãïýí
- 308 -
óõíèÞêåò áóöÜëåéáò, ãéá íá ìðïñÝóïõí ìå âåâáéüôçôá ïé ðñüóöõãåò íá

áóêÞóïõí áõôü ôï äéêáßùìá, êáé íá Ý÷ïõí âåâáéüôçôá üôé èá Ý÷ïõí áóöÜëåéá
Þ üôé èá Ý÷ïõí ó÷ïëåßá ãéá ôá 3, 10 Þ 20 ðáéäéÜ ôïõò. Êáé äõóôõ÷þò äåí
áðïêôïýí üëïé ïé ðñüóöõãåò ôï áíáöáßñåôï äéêáßùìá ôçò åðéóôñïöÞò. Åðé-
ðëÝïí, ïé Åëëçíïêýðñéïé ðïõ èá æïõí óôï ôïõñêïêõðñéáêü óõíéóôþí êñÜôïò
èá óôåñïýíôáé ôùí ðïëéôéêþí ôïõò äéêáéùìÜôùí êáé ôïõ äéêáéþìáôïò øÞöïõ
ãéá ôçí Ãåñïõóßá, êáôÜ ðáñÜâáóç êÜèå äçìïêñáôéêÞò áñ÷Þò.
Ìå ôï ôåëéêü Ó÷Ýäéï ÁíÜí äåí éêáíïðïéÞèçêáí ïé Êýðñéïé áëëÜ éêáíïðïé-
Þèçêå áðüëõôá ç åðéäßùîç ôçò Ôïõñêßáò íá åëÝã÷åé êáé íá êçäåìïíåýåé ôçí
Êýðñï. ÐáñáìÝíïõí óôçí ïõóßá üëïé ïé Ýðïéêïé, åíþ ìåôÜ áðü 19 ÷ñüíéá
åìöáíÞò åßíáé ç ðéèáíüôçôá ôçò êáôÜñãçóçò ôçò ðáñÝêêëéóçò ôïõ 5%
ÅëëÞíùí êáé Ôïýñêùí õðçêüùí ðïõ èá ìðïñïýí íá åãêáôáóôáèïýí óôçí
Êýðñï, ìå ïñáôü ôïí êßíäõíï ãéá íüìéìï ìáæéêü åðïéêéóìü ôçò Êýðñïõ áðü
ôçí Ôïõñêßá. Äéüôé ç óõíÝ÷éóç ôçò äéáóöÜëéóçò ôïõ 5%, ìåôÜ ôá 19 ÷ñüíéá,
èá åîáñôÜôáé áðü ôçí Ýãêñéóç íüìïõ áðü ôï Ðñïåäñéêü Óõìâïýëéï, ôç ÂïõëÞ
êáé ôç Ãåñïõóßá, üðïõ ÷ñåéÜæåôáé êáé ç óõíáßíåóç ôùí áíôßóôïé÷ùí ôïõñêï-
êõðñéáêþí ìåëþí áõôþí ôùí ïñãÜíùí.
Ç ðáñáìïíÞ Ýóôù êáé ìéêñïý áñéèìïý ôïõñêéêþí óôñáôåõìÜôùí ìüíéìá
óôçí Êýðñï, ìå äéåõñõìÝíá ðáñåìâáôéêÜ äéêáéþìáôá óôï åëëçíïêõðñéáêü
êñáôßäéï ÷ùñßò åããõçôéêïýò ìç÷áíéóìïýò, åíþ åìåßò èá Ý÷ïõìå äéáëýóåé ôçí
ÅèíéêÞ ÖñïõñÜ, äçìéïõñãåß óõíèÞêåò áíáóöÜëåéáò ãéá ôïõò Åëëçíïêõðñßïõò.
Ôüóï ï åðïéêéóìüò üóï êáé ç óõíå÷Þò ðáñïõóßá ôïõñêéêþí óôñáôåõìÜôùí
óôçí Êýðñï äåí åîõðçñåôåß âÝâáéá ïýôå ôïõò Åëëçíïêýðñéïõò ïýôå ôïõò
Ôïõñêïêýðñéïõò, ðáñÜ ìüíï ôçí Ôïõñêßá.
ÌÝóá áðü ðñïóåêôéêÞ ìåëÝôç ôùí ïéêïíïìéêþí ðôõ÷þí ôïõ Ó÷åäßïõ
ÁíÜí, äéáðéóôþíïõìå üôé åßíáé áìößâïëç ç ïéêïíïìéêÞ âéùóéìüôçôÜ ôïõ. Ç
åöáñìïãÞ ôùí ó÷åôéêþí ðñïíïéþí óõíåðÜãåôáé äõóâÜóôáêôåò ïéêïíïìéêÝò
åðéðôþóåéò ãéá ôïõò Åëëçíïêýðñéïõò, åíþ ç üëç äïìÞ ôïõ Ó÷åäßïõ èá
ïäçãÞóåé, áí ü÷é óå êáôÜññåõóç ôçò êõðñéáêÞò ïéêïíïìßáò, óßãïõñá óå óïâá-
ñÞ ïéêïíïìéêÞ êñßóç êáé åðéðôþóåéò óôï âéïôéêü åðßðåäï ôùí Åëëçíïêõðñßùí
ðïõ ìå ôüóåò èõóßåò ïéêïäïìÞóáìå.
Ïé ëåéôïõñãéêÝò áäõíáìßåò ôïõ Ó÷åäßïõ èÝôïõí, ìåôáîý Üëëùí, óå êßíäõíï
ôçí ïìáëÞ äñáóôçñéüôçôá êáé óõììåôï÷Þ ôçò Êýðñïõ, ìå ìéá öùíÞ, óôçí
ÅõñùðáúêÞ ¸íùóç. Åíþ ìå ðïëëÝò èõóßåò ïé Åëëçíïêýðñéïé êáôÝêôçóáí
ôçí Ýíôáîç ôçò Êýðñïõ óôçí ÅõñùðáúêÞ ¸íùóç, ðïëý åýêïëá ìðïñåß íá
- 309 -
ïäçãçèïýìå óå áäñáíïðïßçóç ôçò Ýíôáîçò ìÝ÷ñé ôçí õéïèÝôçóç üëùí ôùí

áðáñáßôçôùí ïìïóðïíäéáêþí êáé ðåñéöåñåéáêþí íïìïôõðéêþí ìÝôñùí Þ ôçò
áðþëåéáò ôùí ùöåëçìÜôùí ôçò Ýíôáîçò Þ ôçò áíôéìåôþðéóçò åìðïäßùí óôç
óõììåôï÷Þ ôçò Êýðñïõ óôçí ÏÍÅ êáé ôïõò Üëëïõò åõñùðáúêïýò èåóìïýò.
Ìå Üëëá ëüãéá, ôï Ó÷Ýäéï ÁíÜí äåí êáôáëýåé ôçí íôå öÜêôï äé÷ïôüìçóç,
áëëÜ áíôßèåôá ôç íïìéìïðïéåß êáé ôçí åìâáèýíåé. Ôï åñþôçìá, ëïéðüí, äåí
åßíáé áí èÝëïõìå ôç ëýóç êáé åðáíÝíùóç ôçò ðáôñßäáò ìáò. Äéüôé óå áõôü ôï
åñþôçìá, ç êáèïëéêÞ áðÜíôçóç åßíáé íáé. Ôï ðñáãìáôéêü åñþôçìá åßíáé
åÜí ôï Ó÷Ýäéï ÁíÜí åðéöÝñåé ôçí åðáíÝíùóç Þ áí äéáéùíßæåé ôç äéáßñåóç êáé,
ìÜëéóôá, ìå ôç óõãêáôÜèåóç êáé õðïãñáöÞ ìáò.
Ôï Ó÷Ýäéï ÁíÜí äåí ïäçãåß óôçí åðáíÝíùóç ôùí äõï êïéíïôÞôùí, áëëÜ
áíôßèåôá ðñïùèåß ôï ìüíéìï äéá÷ùñéóìü ìå ðåñéïñéóìïýò óôç äéáêßíçóç, å-
ãêáôÜóôáóç, óôï äéêáßùìá êôÞóåùò ðåñéïõóßáò, óôçí Üóêçóç ðïëéôéêþí
äéêáéùìÜôùí êáé ôùí Üëëùí ÷ùñéóôéêþí óôïé÷åßùí ôïõ.
Åíþ ç åíïðïßçóç ôçò ïéêïíïìßáò èá ìðïñïýóå íá ïäçãÞóåé óå ìéá åíïðïé-
çôéêÞ äõíáìéêÞ, ìå êïéíïýò ïéêïíïìéêïýò óôü÷ïõò, êïéíÜ ïéêïíïìéêÜ ðñïâëÞ-
ìáôá, êïéíïýò áãþíåò êáé áêüìç ìåëëïíôéêÜ ïñãÜíùóç ôùí åñãáæïìÝíùí óå
êïéíÝò óõíôå÷íßåò, êÜôé ðïõ åîõðçñåôïýóå ôçí Êýðñï, ôåëéêÜ åðéâëÞèçêå
÷ùñéóôÞ ïéêïíïìßá. Äåí èá õðÜñ÷åé êïéíÞ íïìéóìáôéêÞ, äçìïóéïíïìéêÞ ðïëé-
ôéêÞ êáé äåí èá åðéôñÝðïíôáé åðåíäýóåéò åëëçíïêõðñéáêþí åðé÷åéñÞóåùí óôï
ôïõñêïêõðñéáêü óõíéóôþí êñÜôïò.
Ï óôü÷ïò ôçò åðáíÝíùóçò ôçò ðáôñßäáò ìáò êáé ôïõ ëáïý ôçò äåí
åðéôõã÷Üíåôáé. Ìå ôçí ìåôáôñïðÞ ôùí äéáéñåôéêþí ðñïíïéþí ôïõ Ó÷åäßïõ óå
ðñùôïãåíÝò äßêáéï ôçò ÅõñùðáúêÞò ¸íùóçò, åêëåßðåé áêüìç êáé ç áìõäñÞ
åëðßäá ãéá åîÝëéîç êáé âåëôßùóç ìåëëïíôéêÜ ôçò ëýóçò. Ï óôü÷ïò ôçò
ôïõñêïêõðñéáêÞò ðëåõñÜò ãéá äõï ëáïýò, ìå äõï êñÜôç ðïõ èá æïõí ÷ùñéóôÜ
êáé áðëÜ èá óõíåñãÜæïíôáé, åðéôõã÷Üíåôáé áðüëõôá.
Åßíáé óùóôü üôé ç äéáäéêáóßá äéáðñáãìáôåýóåùí óõíåðÜãåôáé óõìâéâá-
óìïýò. Ìåéþíïíôáò ôï ÷Üóìá ôùí äéáöïñåôéêþí åðéäéþîåùí êáé ôùí äéáöï-
ñþí. Ìéá äéáäéêáóßá ðÜñå-äþóå.
ÕðÜñ÷ïõí ðïëëÝò ðôõ÷Ýò êáé ðñüíïéåò ôïõ Ó÷åäßïõ ÁíÜí, ãéá ôéò ïðïßåò
äåí åßìáé éêáíïðïéçìÝíïò áðü ôïõò óõìâéâáóìïýò ðïõ åðéâëÞèçêáí, ÷ùñßò
êáí íá ðñïçãçèåß äéáðñáãìÜôåõóç êáé ìå ðëÞñç ðáñáãíþñéóç ôùí äéêþí
ìáò ôåêìçñéùìÝíùí áðáéôÞóåùí.
- 310 -
Äåí åßìáé éêáíïðïéçìÝíïò, ãéá ðáñÜäåéãìá, áðü ôç ìåßùóç ôïõ áñéèìïý

ôùí åêôïðéóìÝíùí ðïõ èá åðéóôñÝøïõí.
Äåí åßìáé éêáíïðïéçìÝíïò áðü ôéò ðïéïôéêÝò êáé ðïóïóôéáßåò ìåéþóåéò óôá
ðåñéïõóéáêÜ äéêáéþìáôá ôùí íïìßìùí éäéïêôçôþí ðåñéïõóéþí óôá êáôå÷üìå-
íá.
ÁõôÜ áðïôåëïýí äõóìåíÝóôåñåò ðñüíïéåò áðü áõôÝò ðïõ õðÞñ÷áí óôï
Ó÷Ýäéï ÁíÜí Ôñßá Þ óôï Ó÷Ýäéï ÁíÜí ÔÝóóåñá ðïõ ôï Åèíéêü Óõìâïýëéï
Ýêñéíå üôé äåí Þôáí áðïäåêôü ùò ëýóç, áëëÜ ìüíï ùò âÜóç ãéá äéáðñáãìÜ-
ôåõóç, ìå óôü÷ï ôçí âåëôßùóç áõôþí ôùí ðñïíïéþí. Ôþñá áõôÝò ïé ðñüíïéåò
Ý÷ïõí ãßíåé äõóìåíÝóôåñåò ãéá ôïõò Åëëçíïêýðñéïõò.
Ìáò æçôïýí íá äå÷ôïýìå áõôÝò ôéò ðéï äõóìåíåßò ðñïóáñìïãÝò, ìÝóá óôï
ðíåýìá ôïõ óõìâéâáóìïý. Ìáò ëÝíå üôé äåí ìðïñåß íá ðñïêýøåé ëýóç, áí äåí
ãßíïõí ôÝôïéïé ïäõíçñïß óõìâéâáóìïß, êáé üôé ðñÝðåé íá âñåèåß ç ìÝóç ëýóç.
¼ìùò, õðÜñ÷ïõí èÝìáôá áñ÷þí êáé áíèñþðéíùí äéêáéùìÜôùí üðïõ ç
ìÝóç ëýóç äåí óõíéóôÜ ôçí óùóôÞ áðÜíôçóç. Ç ïëïöÜíåñç êáé óùóôÞ
áñ÷Þ äåí åßíáé ï íüìéìïò éäéïêôÞôçò íá ìïéñáóôåß ôçí ðåñéïõóßá ôïõ ìå ôïí
ðáñÜíïìï åéóâïëÝá Þ íá äéåêäéêÞóåé áðïæçìéþóåéò ãéá ôçí áðïóôÝñçóç ôçò
ðåñéïõóßáò ôïõ, ðïõ, ìÜëéóôá, óå ôåëåõôáßá áíÜëõóç èá ôéò êáôáâÜëåé ï
ßäéïò, áöïý ôï Ýíá ôñßôï ôùí áðïæçìéþóåùí èá ôï åããõçèåß ôï ïìïóðïíäéáêü
êñÜôïò, ïé ðüñïé ôïõ ïðïßïõ èá ðñïÝñ÷ïíôáé êáôÜ ôá åííÝá äÝêáôá áðü
Åëëçíïêýðñéïõò êáé ìüíï ôï Ýíá äÝêáôï áðü ôïõò Ôïõñêïêýðñéïõò.
Ôï Ó÷Ýäéï ÁíÜí ðñïíïåß üôé ìåôÜ áðü 19 ÷ñüíéá Þ ìÝ÷ñé ôçí Ýíôáîç ôçò
Ôïõñêßáò óôçí ÅõñùðáúêÞ ¸íùóç, üðïéï óõìâåß ðñþôï, ïé êáôïéêïýíôåò
áíôßóôïé÷á óå êÜèå Ýíá áðü ôá äõï óõíéóôþíôá êñÜôç ïé ïðïßïé Ý÷ïõí ùò
ìçôñéêÞ ãëþóóá ôçí åðßóçìç ãëþóóá ôïõ Üëëïõ óõíéóôþíôïò êñÜôïõò, äåí
ìðïñïýí íá õðåñâáßíïõí ôï Ýíá ôñßôï ôïõ óõíïëéêïý ðëçèõóìïý åêåßíïõ ôïõ
óõíéóôþíôïò êñÜôïõò. ÄçëáäÞ ïé ïìéëïýíôåò ôçí åëëçíéêÞ ãëþóóá óå êáìßá
ðåñßðôùóç äåí èá ìðïñïýí íá õðåñâáßíïõí ôï 1/3 ôïõ óõíïëéêïý ðëçèõóìïý
ôïõ ôïõñêïêõðñéáêïý êñáôéäßïõ.
Áõôü áí êáé åßíáé èåôéêü, åí ôïýôïéò áîßæåé íá áíáöåñèåß üôé óôá ðñïçãïý-
ìåíá Ó÷Ýäéá ÁíÜí äåí õðÞñ÷å ïýôå ï ÷ñïíéêüò ïýôå ï ðïóïóôéáßïò ðåñéïñéóìüò
ôïõ åíüò ôñßôïõ, áðü ôç óôéãìÞ ðïõ ç Ôïõñêßá èá êáèßóôáôï ìÝëïò ôçò
ÅõñùðáúêÞò ¸íùóçò.
Ðñüóèåôá, óýìöùíá ìå ôï Ó÷Ýäéï ÁíÜí, ôþñá óôï Ýíá ôñßôï ôçò Ýêôáóçò
ãçò ðïõ èá ìðïñïýí íá áðïêôÞóïõí ïé Åëëçíïêýðñéïé óôï ôïõñêïêõðñéáêü
- 311 -
óõíéóôþí êñÜôïò (êáé, áíôßóôïé÷á, ïé Ôïõñêïêýðñéïé óôï åëëçíïêõðñéáêü

óõíéóôþí êñÜôïò) ðñïóôßèåôáé êáé ôï êñéôÞñéï ôçò áîßáò ôïõò åíüò ôñßôïõ
êáé ç ðñïûðüèåóç üôé áðü áõôü ôï Ýíá ôñßôï åîáéñïýíôáé ïé ðåñéïõóßåò ôéò
ïðïßåò äéêáéïýôáé ï óçìåñéíüò Ôïõñêïêýðñéïò ÷ñÞóôçò.
Ïé ðéï óïâáñÝò áíçóõ÷ßåò êáé ðñïâëçìáôéóìïß ìïõ ãéá ôï Ó÷Ýäéï ÁíÜí,
äåí åóôéÜæïíôáé óôïõò óõìâéâáóìïýò ðïõ ðñïôÜèçêáí Þ åðéâëÞèçêáí, ðïõ
ðïëëïß êñßíïõí ùò Üäéêïõò ãéá ôçí ðëåõñÜ ìáò.
¢ëëùóôå, åäþ êáé ðïëý ÷ñüíï, Ý÷ù ðåé üôé ç ïðïéáäÞðïôå ëýóç ðïõ èá
åîåõñåèåß êÜôù áðü ôç óêéÜ êáé ôá ôåôåëåóìÝíá ôçò åéóâïëÞò êáé ôçò
ðáñïõóßáò 35.000 ôïõñêéêïý óôñáôïý óôçí Êýðñï äåí ìðïñïýóå íá åßíáé
äßêáéç. Áõôü ôï ôßìçìá åßìáóôå Ýôïéìïé íá ôï êáôáâÜëïõìå ðñïêåéìÝíïõ íá
âñåèåß ëýóç óôï Êõðñéáêü. Áí, üìùò, äåí ìðïñïýóå íá åßíáé äßêáéç ç ëýóç,
Ýðñåðå íá åðéäéþîïõìå íá åßíáé ôïõëÜ÷éóôï ëåéôïõñãéêÞ þóôå íá åßíáé âéþóé-
ìç.
×ùñßò ëåéôïõñãéêüôçôá, ÷ùñßò áðïôåëåóìáôéêÞ äéáäéêáóßá ãéá åðßëõóç
ôùí áäéåîüäùí óå Ýíá êáèåóôþò üðïõ ïé áðïöÜóåéò ðñÝðåé íá ëáìâÜíïíôáé ìå
âÜóç éóïôéìßáò, äçëáäÞ 50% ìå 50%, ðáñÝ÷åôáé óå êÜèå ðëåõñÜ ç åõ÷Ýñåéá
êáé ç äõíáôüôçôá íá äçìéïõñãïýí áäéÝîïäá ðïõ èá ïäçãïýí óå ðáñÜëõóç ôéò
äéïéêçôéêÝò ëåéôïõñãßåò ôïõ êñÜôïõò.
Ìéá ðáñÜëõóç ðïõ, üôáí óõíå÷ßæåôáé, áíáðüöåõêôá èá ïäçãÞóåé óå äéÜ-
ëõóç ôçò êñáôéêÞò ëåéôïõñãßáò, ðñïôïý êáí åöáñìïóôåß ç íÝá êáôÜóôáóç
ðñáãìÜôùí, ôï íÝï ÊñÜôïò.
Íá èõìïýìáóôå ðÜíôá üôé åìåßò äßíïõìå áðü ôçí åðüìåíç ôùí äçìïøçöé-
óìÜôùí üëá üóá åðéäéþêåé ç ôïõñêïêõðñéáêÞ ðëåõñÜ, êáé ôï êñÜôïò ìáò
êáôáëýåôáé, åíþ åìåßò èá áíáìÝíïõìå íá åîáóöáëßóïõìå ôá äéêÜ ìáò áíôáë-
ëÜãìáôá, üðùò åðéóôñïöÞ åäáöþí, ðåñéïõóßåò êáé åãêáôÜóôáóç, óôï ìÝëëïí.
Áðü ôñéÜìéóé ÷ñüíéá ãéá åðéóôñïöÞ êáôå÷ïìÝíùí åäáöþí, óå ðÝíôå ÷ñüíéá
ãéá ôçí åðáíÜêôçóç ðåñéïõóßáò Þ áðïæçìßùóçò ãéá ðåñéïõóßá óôï ôïõñêïêõ-
ðñéáêü óõíéóôþí êñÜôïò, êáé áðü ôñßá ìÝ÷ñé 19 ÷ñüíéá ãéá óôáäéáêÞ åðéóôñï-
öÞ óôï ôïõñêïêõðñéáêü óõíéóôþí êñÜôïò. Óôï ìåôáîý ç ÊõðñéáêÞ Äçìï-
êñáôßá èá Ý÷åé åîáöáíéóôåß 24 þñåò ìåôÜ ôá äçìïøçößóìáôá.
Ïé óïâáñÝò áíçóõ÷ßåò ìïõ äåí åßíáé ãé áõôÜ ôá Üäéêá êáé áâÝâáéá.
Ïé áíçóõ÷ßåò ìïõ åóôéÜæïíôáé êáé ïöåßëïíôáé óôçí áâåâáéüôçôá ãéá ôç íÝá
Êýðñï ðïõ èá ðñïêýøåé áðü áõôü ôï Ó÷Ýäéï ÁíÜí.
Áðü ôçí åõ÷Ýñåéá êáé ôç äõíáôüôçôá ôïõ íÝïõ êñÜôïõò íá åãêáèéäñõèåß
- 312 -
êáé íá ëåéôïõñãÞóåé. Áðü ôçí éêáíüôçôÜ ôïõ íá äéáäñáìáôßóåé ôïí óùóôü

ñüëï ôïõ ìÝóá óôçí ÅõñùðáúêÞ ¸íùóç ùò åðïéêïäïìçôéêü ìÝëïò êáé ü÷é ùò
åíï÷ëçôéêüò óõíåôáßñïò. Áðü ôçí áíçóõ÷ßá ìïõ áí ôï íÝï êáèåóôþò èá
ìðïñåß, ëüãù ôùí áäéåîüäùí óôç ëÞøç áðïöÜóåùí, íá Ý÷åé ñüëï êáé ëüãï
óôá ÇíùìÝíá ¸èíç êáé Üëëá äéåèíÞ âÞìáôá.
Áðü ôçí áãùíßá ìïõ áí ç êõâÝñíçóç ôïõ ïìïóðïíäéáêïý êñÜôïõò èá
ìðïñåß íá äéáóöáëßóåé óôïõò ðïëßôåò ôïõ ôçí ïéêïíïìéêÞ äõíáôüôçôá êáé ôéò
åõêáéñßåò ãéá åõçìåñßá, åõìÜñåéá, åéñÞíç êáé áóöÜëåéá óå Ýíá êñÜôïò äéêáßïõ,
äçìïêñáôßáò, óõíáßíåóçò, ðïõ èá óÝâåôáé êáé èá ðñïáóðßæåé ôá áíèñþðéíá
äéêáéþìáôá ôïõ êÜèå ðïëßôç.
Áíôß áõôïý, ôï Ó÷Ýäéï ÁíÜí áðáéôåß áðü ìÝíá íá áðåõèýíù åðéóôïëÞ óôçí
ÅõñùðáúêÞ ¸íùóç, ìå ôçí ïðïßá æçôþ íá êáôáóôåß ç ÉäñõôéêÞ Óõìöùíßá
ðñùôïãåíÝò Äßêáéï ôçò ÅõñùðáúêÞò ¸íùóçò, Ýôóé ðïõ íá åìðïäßæåôáé ï
êÜèå Êýðñéïò ðïëßôçò íá äéåêäéêÞóåé ôá áíèñþðéíá äéêáéþìáôÜ ôïõ áðü ôï
Åõñùðáúêü ÄéêáóôÞñéï Áíèñùðßíùí ÄéêáéùìÜôùí.
Áêüìç, áðáéôåß íá áðåõèýíù Üëëç åðéóôïëÞ óôï ÄéêáóôÞñéï Áíèñùðßíùí
ÄéêáéùìÜôùí, ìå ôçí ïðïßá íá áðáéôþ áðüóõñóç üëùí ôùí ðñïóöõãþí ðïõ
ðïëßôåò êáôÝèåóáí êáé åêêñåìïýí óå áõôü ôï äéêáóôÞñéï.
Äåí åßíáé äõíáôü ïýôå èåùñþ üôé ìïõ åßíáé åðéôñåðôü, ùò èåìáôïöýëáêáò
ôùí áíèñùðßíùí äéêáéùìÜôùí ôïõ êÜèå ðïëßôç, íá ðñïâþ óå ôÝôïéá åíÝñãåéá
ðïõ óôçí ïõóßá èá áöáéñåß áðü ôïí ðïëßôç ôï äéêáßùìá íá äéåêäéêÞóåé ôá
áíèñþðéíá äéêáéþìáôÜ ôïõ ðïõ åßíáé êáôï÷õñùìÝíá ìå äéåèíåßò óõíèÞêåò ðïõ
Ý÷åé åðéêõñþóåé ç ÊõðñéáêÞ Äçìïêñáôßá.
Ìå ôçí ßäéá õðåõèõíüôçôá ðïõ ðñÝðåé íá áîéïëïãÞóïõìå ôïõò êéíäýíïõò
áðü ôçí õéïèÝôçóç ôïõ Ó÷åäßïõ ÁíÜí, ðñÝðåé íá ìåëåôÞóïõìå êáé ôéò ðéèáíÝò
åðéðôþóåéò áðü ôçí áðüññéøÞ ôïõ. Äåí óõììåñßæïìáé ôéò õðåñâïëÝò êáé ôïõò
åêâéáóìïýò ðïõ ïé õðïóôçñéêôÝò ôïõ Ó÷åäßïõ ðñïâÜëëïõí óôï ëáü. ÐñÝðåé íá
åßìáóôå Ýíôéìïé êáé åéëéêñéíåßò Ýíáíôé ôïõ ëáïý.
ËïãéêÜ õðïâÜëëåôáé ôï åñþôçìá, ðïéåò èá åßíáé ïé óõíÝðåéåò áí ï ëáüò
óôï äçìïøÞöéóìá øçößóåé ü÷é.
Áí ï êõñßáñ÷ïò ëáüò ìå ôç øÞöï ôïõ áðïññßøåé ôï Ó÷Ýäéï, óå ìßá
åâäïìÜäá ç ÊõðñéáêÞ Äçìïêñáôßá èá êáôáóôåß ðëÞñåò êáé éóüôéìï ìÝëïò
ôçò ÅõñùðáúêÞò ¸íùóçò. Èá ðåôý÷ïõìå Ýíá óôñáôçãéêü óôü÷ï ðïõ áðü
êïéíïý èÝóáìå ãéá íá áíáâáèìßóïõìå êáé íá èùñáêßóïõìå ðïëéôéêÜ ôçí Êõ-
ðñéáêÞ Äçìïêñáôßá. Åßíáé äïãìáôéóìüò êáé õðïäçëïß Üãíïéá ôùí êáíüíùí
- 313 -
ôçò äéåèíïýò ðïëéôéêÞò ç Üðïøç üôé áõôÞ èá åßíáé ç ôåëåõôáßá ðñùôïâïõëßá

ãéá ëýóç ôïõ Êõðñéáêïý. Ïé âáóéêïß ðáñÜìåôñïé ðïõ åðÝöåñáí áõôÞ ôçí
ðñùôïâïõëßá èá óõíå÷ßóïõí íá õðÜñ÷ïõí êáé ìåôÜ ôçí 25ç Áðñéëßïõ. Ç
Ýíôáîç ôçò ÊõðñéáêÞò Äçìïêñáôßáò óôçí ÅõñùðáúêÞ ¸íùóç èá åßíáé äåäï-
ìÝíç. Ç åíôáîéáêÞ ðïñåßá ôçò Ôïõñêßáò åðßóçò èá óõíå÷éóôåß êáé Ýôóé ç
¢ãêõñá èá âñßóêåôáé õðü óõíå÷Þ áîéïëüãçóç ãéá ôçí õéïèÝôçóç êáé åöáñìï-
ãÞ ôïõ Åõñùðáúêïý ÊåêôçìÝíïõ. Ôï äéåèíÝò åíäéáöÝñïí ãéá åîïìÜëõíóç êáé
åéñÞíåõóç ôçò ðåñéï÷Þò ìáò èá óõíå÷ßóåé íá õðÜñ÷åé.
Äåí õðÜñ÷ïõí ðñïûðïèÝóåéò ãéá áíáãíþñéóç ôïõ øåõäïêñÜôïõò áðü ÷þñåò
ðïõ Ý÷ïõí óçìáóßá. ¼ðùò åßíáé ïé ÷þñåò ôçò ÅõñùðáúêÞò ¸íùóçò. Ãéáôß
áõôÝò Ý÷ïõí Þäç õðïãñÜøåé ìå ôçí ÊõðñéáêÞ Äçìïêñáôßá ôç ÓõíèÞêç
¸íôáîçò ðïõ áðáãïñåýåé ôÝôïéá áíáãíþñéóç. ¼óá äå ëÝãïíôáé ãéá äéåèíÞ
áðïìüíùóç, áðïôåëïýí åêâéáóìü Üíåõ ðåñéå÷ïìÝíïõ. Ç Êýðñïò èá íáé ç
ìüíç ÷þñá ìÝëïò ôçò ÅõñùðáúêÞò ¸íùóçò óôçí ðåñéï÷Þ ôçò ÁíáôïëéêÞò
Ìåóïãåßïõ ìå áíáâáèìéóìÝíï ñüëï áëëÜ êáé åõèýíåò. Äåí èá åðáíáðáõèïýìå,
üìùò, ìå ôçí ÝíôáîÞ ìáò óôçí ÅõñùðáúêÞ ¸íùóç.
Äåí èá ðáýóïõìå íá áãùíéæüìáóôå ãéá ôçí åðßëõóç ôïõ Êõðñéáêïý. Ç
éóôïñßá äåí ôåëåéþíåé ôçí 1ç ÌáÀïõ. Èá óõíå÷ßóïõìå íá áíáëáìâÜíïõìå
ðñùôïâïõëßåò ãéá ëýóç êáé íá ðñïùèïýìå ìÝôñá óôÞñéîçò ôùí óõìðáôñéù-
ôþí ìáò Ôïõñêïêõðñßùí.
Áðåõèõíüìåíïò óôïõò óõìðáôñéþôåò ìáò Ôïõñêïêõðñßïõò, èÝëù íá õðï-
ãñáììßóù ôçí ðñáãìáôéêÞ ìáò Ýãíïéá ãéá ìéá ëýóç ðïõ íá åîõðçñåôåß êáé ôá
äéêÜ ôïõò óõìöÝñïíôá. ÏõäÝðïôå áðÝâëåøá óå öáëêßäåõóç Þ óôÝñçóç ôùí
äéêáéùìÜôùí ôïõò. Ïé ðñïôÜóåéò ðïõ êáôÝèåóá óôéò óõíïìéëßåò êáé ôá ìÝôñá
óôÞñéîÞò ôïõò ðïõ åîÞããåéëá ðñéí áðü Ýíáí ðåñßðïõ ÷ñüíï, áðïôåëïýí áðôÞ
áðüäåéîç. ÁõôÞ ìïõ ç óôÜóç ðçãÜæåé áðü ôçí åéëéêñéíÞ ìïõ ðåðïßèçóç üôé ï
óåâáóìüò ôçò áîéïðñÝðåéáò êáé ôùí äéêáéùìÜôùí ôïõò, ç ðáñá÷þñçóç ó
áõôïýò áêüìç ðåñéóóïôÝñùí äéêáéùìÜôùí ãéá íá íéþèïõí ìåãáëýôåñç áóöÜ-
ëåéá, ç áíáãíþñéóç êáé ç éóïôéìßá ôïõò, ç éóïìåñÞò ðñüïäïò êáé åõçìåñßá
ôïõò, áðïôåëïýí èåìåëéáêÝò ðñïûðïèÝóåéò ãéá ôçí åéñÞíç êáé ôçí ïìáëüôçôá
óôçí Êýðñï. Ãé áõôü êáé èá áðïôåëïýí ìüíéìï óôü÷ï ôçò ðïëéôéêÞò ìáò.
Åìåßò äåí Ý÷ïõìå Ýíóôáóç, áíôßèåôá õðïóôçñßæïõìå ôéò ðñïóäïêßåò ôçò Ôïõñ-
êßáò ãéá êáèïñéóìü óýíôïìçò çìåñïìçíßáò Ýíáñîçò ôùí åíôáîéáêþí äéáðñáã-
ìáôåýóåùí. Äéüôé ìéá Ôïõñêßá ðïõ èá âñßóêåôáé óôç äéáäéêáóßá åíôáîéáêþí
óõíïìéëéþí, èá âñßóêåôáé êÜôù áðü óõíå÷Þ ðßåóç, êáé äéêÞ ìáò, íá áðï-
- 314 -
äåéêíýåé óõíå÷þò üôé óõìðåñéöÝñåôáé óýìöùíá ìå ôï Åõñùðáúêü ÊåêôçìÝíï

êáé ôéò áñ÷Ýò ôçò ÅõñùðáúêÞò ¸íùóçò.
Åßìáóôå ðÜíôá Ýôïéìïé ãéá ìåôÜëëáîç ôïõ óçìåñéíïý êñÜôïõò óå ïìï-
óðïíäßá ðïõ èá äéÝðåôáé êáèïñéóôéêÜ áðü äçìïêñáôéêÝò áñ÷Ýò êáé áðü ðëÞñç
óåâáóìü óôá áíèñþðéíá äéêáéþìáôá.
Åããýçóç ãéá ôçí åéëéêñßíåéá áõôþí ôùí ðñïóáíáôïëéóìþí ìáò áðïôåëåß ç
ÝíôáîÞ ìáò óôï ðïëéôéêü óýóôçìá êáé ôéò áñ÷Ýò äéêáßïõ ôçò ÅõñùðáúêÞò
¸íùóçò. ÁõôÞ ç åããýçóç êáëýðôåé áîéüðéóôá êáé ôïõò Ôïõñêïêõðñßïõò êáé
ôéò áíÜãêåò áóöáëåßáò ôçò Ôïõñêßáò.
Åêåßíï ðïõ æçôþ áðü ôïõò óõìðáôñéþôåò ìáò Ôïõñêïêýðñéïõò íá êáôá-
íïÞóïõí åßíáé üôé, üóï äåí äÝ÷ïìáé íá êáôáðáôçèïýí ôá äéêÜ ôïõò äéêáéþìáôá
êáé óõìöÝñïíôá, Üëëï ôüóï ïöåßëù íá õðåñáóðéóôþ ôá äéêáéþìáôá êáé ôá
óõìöÝñïíôá ôùí Åëëçíïêõðñßùí.
Ôéò ðéèáíÝò óõíÝðåéåò áðü ôçí áðüññéøç ôïõ Ó÷åäßïõ, ðñÝðåé íá ôéò
áíôéðáñáèÝóïõìå ìå ôïõò êéíäýíïõò ðïõ åìðåñéêëåßåé ôï Ó÷Ýäéï ÁíÜí üðùò
ðñïáíÝöåñá. Èá ðñÝðåé áêüìç íá ìáò ðñïâëçìáôßóåé ôï ôßìçìá ðïõ êáëïý-
ìáóôå íá ðëçñþóïõìå ìå ôçí áðïäï÷Þ åíüò Ó÷åäßïõ ðïõ áäéêåß ôïí êõðñéáêü
åëëçíéóìü êáé äåí ðáñÝ÷åé óïâáñÜ å÷Ýããõá ëåéôïõñãéêüôçôáò êáé âéùóéìüôç-
ôáò. Êáëïýìáóôå íá êáôáëýóïõìå ôçí ÊõðñéáêÞ Äçìïêñáôßá, ôï ìüíï
Ýñåéóìá áóöáëåßáò ôïõ ëáïý ìáò êáé åããýçóç ôçò éóôïñéêÞò ìáò öõóéïãíù-
ìßáò. Íá êáôáëýóïõìå ôç äéåèíþò áíáãíùñéóìÝíç êñáôéêÞ ìáò ïíôüôçôá
áêñéâþò ôç óôéãìÞ ðïõ åíéó÷ýåôáé ç äéåèíÞò ðïëéôéêÞ ôçò âáñýôçôá, ìå ôçí
ÝíôáîÞ ôçò óôçí ÅõñùðáúêÞ ¸íùóç. Ïöåßëïõìå íá åêôéìÞóïõìå ìå óïâáñü-
ôçôá ôïõò êéíäýíïõò áðü ìéá ðéèáíÞ êáôÜññåõóç ôçò íÝáò êáôÜóôáóçò
ðñáãìÜôùí, ãéáôß ôá äåäïìÝíá ðïõ èá äçìéïõñãçèïýí äåí èá åßíáé áíáóôñÝøé-
ìá. ÊáôÜññåõóç ôïõ ïìüóðïíäïõ êñÜôïõò èá ïäçãÞóåé ìå ìáèçìáôéêÞ áêñß-
âåéá ó áõôü ðïõ üëïé èÝëïõìå íá áðïöýãïõìå: óôç äé÷ïôüìçóç ìÝóá áðü ôç
äéåèíÞ áíáãíþñéóç ôùí äõï óõíéóôþíôùí êñáôþí.
Ùò Ðñüåäñïò ôçò Äçìïêñáôßáò êáé åêëåãìÝíïò åêðñüóùðïò ôçò Åëëçíï-
êõðñéáêÞò Êïéíüôçôáò, áíÝëáâá ôç âáñéÜ åõèýíç ôçò äéåîáãùãÞò ôùí äéá-
ðñáãìáôåýóåùí. ÁéóèÜíïìáé âáñý ôï ÷ñÝïò íá äçëþóù äçìüóéá, ìå åéëéêñß-
íåéá êáé ðáññçóßá, ôç äéêÞ ìïõ áðïôßìçóç êáé ôç äéêÞ ìïõ áðüöáóç.
ÁíÝëáâá åîïõóßá ìå åíôïëÞ üðùò äéáðñáãìáôåõèþ ëýóç ôïõ Êõðñéáêïý
- 315 -
ðñïâëÞìáôïò âÜóåé ôïõ Ó÷åäßïõ ÁíÜí, ü÷é üìùò êáé ìå åíôïëÞ íá ðñïóõðï-
ãñÜøù ïðïéáäÞðïôå ëýóç Þèåëå ðñïêýøåé áðü ôéò äéáðñáãìáôåýóåéò.
ÅíôïëÞ óõììåôï÷Þò óôç äéáêõâÝñíçóç ôçò ÷þñáò, âÜóåé ôïõ íÝïõ Óõ-
íôÜãìáôïò ôï ïðïßï èá ðñïêýøåé, äåí Ý÷ù, ïýôå èá ìðïñïýóå íá ìïõ áíáôåèåß
ôÝôïéá åíôïëÞ. Ïýôå Ý÷ù åíôïëÞ íá ðñïóõðïãñÜøù ïðïéïäÞðïôå íÝï Óýíôáã-
ìá, ôï ïðïßï èá ôåèåß ðñïò êñßóç áðü ôï ëáü. Ìüíï Ðñüåäñïò, óôïí ïðïßï
ñçôÜ ðáñÝ÷åôáé åíôïëÞ íá èÝóåé ôçí ðñïôåéíüìåíç ìåôáìüñöùóç ôçò Ðïëé-
ôåßáò óå äçìïøÞöéóìá, äéêáéïýôáé íá ðñïóõðïãñÜøåé ôï íÝï Óýíôáãìá, ùò
áíôéêåßìåíï êñßóçò áðü ôï ëáü. ÐÝñáí ôïýôïõ, åíôïëÞ ôïõ ëáïý åßíáé áðáñáß-
ôçôç ãéá ôçí Üóêçóç ôçò óõìðñïåäñßáò óôç äéáêõâÝñíçóç ôçò ÷þñáò ìå
ôïõò ðñïôåéíüìåíïõò íÝïõò èåóìïýò.
Ôá óõíáéóèÞìáôÜ ìïõ äåí åßíáé äéáöïñåôéêÜ áðü ôá äéêÜ óáò. Óôçí
õðçñåóßá óáò Ý÷ù ôÜîåé ôïí åáõôü ìïõ êáé ðñéí áëëÜ éäéáéôÝñùò áðü ôçí
áíÜäåéîÞ ìïõ óôçí ðñïåäñßá ôçò ÊõðñéáêÞò Ðïëéôåßáò. Óôü÷ïò êáé ãíþìïíáò
ôçò êÜèå ðñÜîçò ìïõ åßíáé ôï óõìöÝñïí ôïõ ëáïý êáé ôßðïôå Üëëï, ìå
áöïóßùóç êáé ðëÞñç áíÜëçøç ôùí åõèõíþí ìïõ êáé ìå ðáññçóßá ëüãïõ êáé
Ýñãïõ. Ç ôåëéêÞ áðüöáóç Þôáí ðÜíôá êáé ðáñáìÝíåé äéêÞ óáò. Ç åôõìçãï-
ñßá óáò èá åêöñáóôåß óôï ÄçìïøÞöéóìá ôçò 24çò ôïõ Áðñßëç.
Óõíåêôéìþíôáò üëá ôá äåäïìÝíá ìå øõ÷ñáéìßá êáé áíôéêåéìåíéêüôçôá
áëëÜ êáé ìå ðëÞñç óõíáßóèçóç ôçò éóôïñéêüôçôáò ôùí óôéãìþí êáé ôï âÜñïò
ôçò åõèýíçò ðïõ ìïõ áíáëïãåß, ëõðïýìáé åéëéêñéíÜ, ãéáôß äåí ìðïñþ íá
áðïäå÷èþ êáé íá õðïãñÜøù ôï Ó÷Ýäéï ÁíÜí üðùò ôåëéêÜ äéáìïñöþèçêå.
ÐáñÝëáâá êñÜôïò äéåèíþò áíáãíùñéóìÝíï. Äåí èá ðáñáäþóù êïéíüôçôá
÷ùñßò äéêáßùìá ëüãïõ äéåèíþò êáé óå áíáæÞôçóç êçäåìüíá. Êáé üëá áõôÜ
Ýíáíôé êåíþí, ðáñáðëáíçôéêþí, äÞèåí, ðñïóäïêéþí. ¸íáíôé ôçò áíåäáöéêÞò
øåõäáßóèçóçò üôé ç Ôïõñêßá èá ôçñÞóåé ôéò äåóìåýóåéò ôçò.
Óõìðáôñéþôéóóåò, óõìðáôñéþôåò,
Óôéò 24 Áðñéëßïõ èá ôïðïèåôçèåßôå ìå Ýíá ÍÁÉ Þ Ýíá Ï×É óôï Ó÷Ýäéï
ÁíÜí. Èá áðïöáóßóåôå ãéá ôï ðáñüí êáé ôï ìÝëëïí ôçò Êýðñïõ. Ãéá ôç
ãåíéÜ ìáò, áëëÜ êáé ôéò ãåíéÝò ðïõ èá Ýñèïõí ìåôÜ áðü åìÜò.
¸÷ù åìðéóôïóýíç óôçí êñßóç óáò. Åßìáé âÝâáéïò üôé äåí óáò áããßæïõí
øåýôéêá äéëÞììáôá. ¼ôé äåí óáò ôñïìÜæïõí áðåéëÝò ãéá äÞèåí äéåèíÞ áðïìü-
íùóç. ¼ôé äåí óáò ðåßèïõí ôá ðåñß äÞèåí ôåëåõôáßáò åõêáéñßáò.
Åßìáé âÝâáéïò üôé åîáêïëïõèïýí íá Ý÷ïõí ãéá óáò íüçìá ïé çèéêÝò áñ÷Ýò
- 316 -
ôïõ ëáïý ìáò, ôïõ ðïëéôéóìïý êáé ôïõ åèíéêïý éóôïñéêïý ìáò âßïõ, ôïí ïðïßï
èÝëåôå íá óõíå÷ßóïõìå ìå áóöÜëåéá, äéêáéïóýíç, åëåõèåñßá êáé åéñÞíç.
Óôç æõãáñéÜ ôïõ ÍÁÉ êáé ôïõ Ï×É, ðïëý âáñýôåñåò êáé ðïëý ðéï åðá÷èåßò
èá åßíáé ïé óõíÝðåéåò ôïõ ÍÁÉ.
Óå êáëþ íá áðïññßøåéò ôï Ó÷Ýäéï ÁíÜí.
Óå êáëþ íá ðåéò óôéò 24 ôïõ Áðñßëç Ýíá äõíáôü Ï×É.
Óå êáëþ íá õðåñáóðéóôåßò ôï äßêáéï, ôçí áîéïðñÝðåéá êáé ôçí éóôïñßá óïõ.
Ìå áßóèçìá åõèýíçò áðÝíáíôé óôçí éóôïñßá, óôï ðáñüí êáé ôï ìÝëëïí ôçò
Êýðñïõ êáé ôïõ ëáïý ìáò, óå êáëþ íá ìçí õðïèçêåýóåéò ôï ìÝëëïí óôçí
ðïëéôéêÞ âïýëçóç ôçò Ôïõñêßáò. Íá ðñïáóðéóôåßò ôçí ÊõðñéáêÞ Äçìïêñá-
ôßá, ëÝãïíôáò Ï×É óôçí êáôÜëõóÞ ôçò. Íá óõóôñáôåõôåßò ãéá ìéá íÝá
åëðéäïöüñá ðïñåßá åðáíÝíùóçò ôçò ðáôñßäáò ìáò ìÝóá áðü ôçí ÅõñùðáúêÞ
¸íùóç.
ÊáëÞ ÁíÜóôáóç óå üëïõò!»
ÐÑÏÔÁÓÇ Ê.Å. ÁÊÅË ÐÑÏÓ ÔÇ ÓÕÍÄÉÁÓÊÅØÇ (10/4/2004)
«Ç ÏëïìÝëåéá ôçò ÊåíôñéêÞò ÅðéôñïðÞò ôïõ ÁÊÅË [...] äéáìüñöùóå

ôçí åîÞò ðñüôáóç ðñïò ôçí Ðáãêýðñéá ÓõíäéÜóêåøç ôïõ Êüììáôïò:
1. Ôï ÁÊÅË ùò êüììá óïâáñü, ôï ïðïßï èÝëåé íá ôéìÜ ôçí éóôïñßá êáé
ôïõò áãþíåò ôïõ, õðïó÷Ýèçêå óôïí êõðñéáêü ëáü üôé èá åíäéáôñßøåé ìå
óïâáñüôçôá, õðåõèõíüôçôá, øõ÷ñáéìßá êáé óå âÜèïò óôéò åîåëßîåéò...
2. Ôï ÁÊÅË Ý÷åé ëÜâåé óïâáñüôáôá õðüøç ôá éóïæýãéá äõíÜìåùí äéåèíþò,
ôï äéåèíÞ ðáñÜãïíôá êáé ôéò áðüøåéò ôïõ...
3. ¸÷åé åíäéáôñßøåé óå âÜèïò óôçí êáôÜóôáóç ðïõ åðéêñáôåß óôï åóùôå-
ñéêü ìÝôùðï êáé óôç äéÜóðáóç ðïõ ôï ÷áñáêôçñßæåé, ôçí þñá ðïõ åðéâÜëëå-
ôáé ç ìåãáëýôåñç óõíáßíåóç êáé åíüôçôá.
4. Ðñþôéóôá, üìùò, ôï ÁÊÅË Ý÷åé ëÜâåé óïâáñüôáôá õðüøç ôï ëáü êáé
ôïõò åñãáæüìåíïõò, Åëëçíïêýðñéïõò êáé Ôïõñêïêýðñéïõò, áðü ôïí ïðïßï ðñï-
Ýñ÷åôáé êáé áðïêëåéóôéêÜ õðçñåôåß.
5. ËÞöèçêáí åðßóçò õðüøç ôá áéóèÞìáôá áíáóöÜëåéáò ôá ïðïßá äéáêáôÝ-
÷ïõí ôçí ðëåéïøçößá ôùí Åëëçíïêõðñßùí óõìðáôñéùôþí ìáò, åßôå áõôÜ
ðñïÝñ÷ïíôáé áðü ôç ìáêñü÷ñïíç ðáñïõóßá ôùí êáôï÷éêþí óôñáôåõìÜôùí êáé
- 317 -
ôçí íôå öÜêôï äé÷ïôüìçóç, åßôå áõôÜ êáëëéåñãïýíôáé áðü ïñéóìÝíïõò êý-
êëïõò.
6. ËÞöèçêå õðüøç ôï ãåãïíüò üôé ôï ó÷Ýäéï ÁíÜí ðáñïõóéÜóôçêå ôïí
ôåëåõôáßï êáéñü ìðñïóôÜ óôï ëáü ìå õðïãñáììéóìÝíá ôá áñíçôéêÜ ôïõ
óôïé÷åßá êáé õðïâáèìéóìÝíá ôá èåôéêÜ ôïõ óôïé÷åßá.
7. Ôï ÁÊÅË Ý÷åé åìðåäþóåé óôç óõíåßäçóç ôïõ ëáïý, ìå ôç æùÞ êáé ôç
äñÜóç ôïõ, ôçí áíôßëçøç üôé ôÜóóåôáé õðÝñ ìéáò óõìâéâáóôéêÞò ëýóçò ðïõ
ðïôÝ äåí áðÝêñõøå üôé èá åßíáé ïäõíçñÞ, ùò áðïôÝëåóìá ôïõ öáóéóôéêïý
ðñáîéêïðÞìáôïò êáé ôçò ôïõñêéêÞò åéóâïëÞò, ðïõ áêïëïýèçóå.
8. ÓÞìåñá ôï êüììá ìáò âñßóêåôáé ìðñïóôÜ óå Ýíá ó÷Ýäéï ðïõ ôá èåôéêÜ
ôïõ óôïé÷åßá ìå ôçí ðéèáíÞ áðïäï÷Þ ôïõ èá ìðïñïýóáí, ðáñÜ ôïõò êéíäýíïõò,
íá äçìéïõñãÞóïõí åëðéäïöüñá ðñïïðôéêÞ ãéá åéñçíéêÞ óõìâßùóç Åëëçíïêõ-
ðñßùí êáé Ôïõñêïêõðñßùí. Ôï ÁÊÅË äåí óõììåñßæåôáé åêôéìÞóåéò ôïõ Ðñï-
Ýäñïõ ôçò Äçìïêñáôßáò ó÷åôéêÜ ìå ðñüíïéåò ôïõ ó÷åäßïõ ÁíÜí êáé éäéáßôåñá
ìå ôçí åêôßìçóç üôé áõôü äåí êáôáëýåé ôçí íôå öÜêôï äé÷ïôüìçóç, áëëÜ
áíôßèåôá ôç íïìéìïðïéåß êáé ôçí åìâáèýíåé. Ç çãåóßá ôïõ êüììáôïò èá
áíáðôýîåé äéÜëïãï ìå ôïí Ðñüåäñï ó áõôÜ ôá æçôÞìáôá óôá ðëáßóéá ôçò
óõíåñãáóßáò ìáò.
9. Ç Ê.Å. äéáðéóôþíåé ðùò ç êáôÜóôáóç ðïõ äçìéïõñãÞèçêå óôï åóùôå-
ñéêü ìÝôùðï ïäçãåß óôçí áðüññéøç ôïõ ó÷åäßïõ, áêüìá êáé ùò âÜóç ãéá
äéáðñáãìÜôåõóç, ðñÜãìá ðïõ åíéó÷ýåé ôïí åèíéêéóìü-óïâéíéóìü...
10. Óõíõðïëïãßæïíôáò üëá ôá áíôéêåéìåíéêÜ äåäïìÝíá ðïõ åßíáé óÞìåñá
ìðñïóôÜ ìáò, ôï ÁÊÅË êáëåß ôá ÇíùìÝíá ¸èíç êáé ôï äéåèíÞ ðáñÜãïíôá
íá ðñï÷ùñÞóïõí óôçí áíáâïëÞ ôùí äçìïøçöéóìÜôùí ãéá ìåñéêïýò ìÞíåò
þóôå íá ðñïçãçèåß ç äõíáôüôçôá áíôéêåéìåíéêÞò ðáñïõóßáóçò ôïõ ó÷åäßïõ
óôï ëáü, íá äïèåß ç äõíáôüôçôá äéáðñáãìÜôåõóçò óôç âÜóç ðïõ áíáöÝñáìå
ðéï ðÜíù êáé êÜëõøçò ôùí êåíþí ðïõ õðÜñ÷ïõí, Ýôóé ðïõ íá êáôáóôåß
äõíáôÞ ç ÝãêñéóÞ ôïõ áðü ôç ìåãÜëç ðëåéïøçößá ôïõ ëáïý, Åëëçíïêõðñßùí
êáé Ôïõñêïêõðñßùí.
11. Óå áíôßèåôç ðåñßðôùóç ôï ÁÊÅË èá åßíáé õðï÷ñåùìÝíï íá ìçí õðï-
óôçñßîåé ôçí Ýãêñéóç ôïõ ó÷åäßïõ ÁíÜí óôï äçìïøÞöéóìá.»
ÄÇËÙÓÇ ×ÑÉÓÔÏÖÉÁ (14/4/2004)
«[...] ÂÝâáéá ìðïñïýìå íá åðéëÝîïõìå ôçí ïäü ôïõ áóõìâßâáóôïõ áãþíá,

ðïõ öáéíïìåíéêÜ åßíáé ç ðëÝïí åðáíáóôáôéêÞ, ç ðëÝïí ìáñîéóôéêÞ, áí èÝëåôå.
- 318 -
ÖáéíïìåíéêÜ üìùò, ãéáôß áí áõôüò ï áóõìâßâáóôïò áãþíáò èá Ý÷åé ùò

áðïôÝëåóìá íá ðåñíÜ ï êáéñüò êáé íá ðáãéþíåôáé ç äé÷ïôüìçóç, ðñÝðåé íá
äéåñùôçèïýìå áí Ý÷ïõìå ôçí ðïëõôÝëåéá ôçò áíáìïíÞò. ÐñÝðåé íá äéåñùôç-
èïýìå ðþò èá åßíáé ç Êýðñïò áí ðåñÜóïõí áêüìá ìåñéêÝò äåêáåôßåò ìå Üëõôï
ôï Êõðñéáêü. [...] Õð áõôÝò ôéò óõíèÞêåò ðñÝðåé íá áîéïëïãÞóïõìå ôï
óõìâéâáóìü ðïõ óÞìåñá âñßóêåôáé ìðñïóôÜ ìáò êáé ü÷é íá áðïññßøïõìå ôïí
êÜèå óõìâéâáóìü. ÁõôÞ ðéóôåýù ðùò åßíáé ç ðñáãìáôéêÞ ìáñîéóôéêÞ ðñï-
óÝããéóç. [...]
ÅðåéäÞ êñßíáìå üôé ðáñÜ ôá áñíçôéêÜ ôïõ óôïé÷åßá ôï ó÷Ýäéï ðñïíïåß ãéá
ìéá åðáíåíùìÝíç ïìïóðïíäéáêÞ Êýðñï, ôï áðïäå÷ôÞêáìå ùò âÜóç ãéá äéá-
ðñáãìÜôåõóç. [...]
Ïé åêôéìÞóåéò üôé ìå ôç ëýóç ðïõ ðñïôåßíåé ôï ó÷Ýäéï ÁíÜí äéáëýåôáé
ôÜ÷á ç ÊõðñéáêÞ äçìïêñáôßá êáé üôé ôï ó÷Ýäéï íïìéìïðïéåß êáé åìâáèýíåé ôç
äé÷ïôüìçóç äåí åßíáé ïñèÝò êáé äåí ìáò âñßóêïõí óýìöùíïõò. Áí Þôáí áõôÝò
ïé åêôéìÞóåéò ìáò, ôüôå äåí èá Ýðñåðå íá ãßíåé áðïäåêôü ôï ó÷Ýäéï ÁíÜí,
ïýôå êáí ùò âÜóç äéáðñáãìÜôåõóçò. ¼÷é ìüíïí Ýãéíå äåêôü óáí âÜóç
äéáðñáãìÜôåõóçò, áëëÜ öïñôéêÜ åðáíáëáìâÜíïõìå üëïé ìáò, ðñïåîÜñ÷ïíôïò
ôïõ ÐñïÝäñïõ, üôé ùò åëëçíïêõðñéáêÞ ðëåõñÜ äåí åðéäéþêïõìå áëëáãÝò óôçí
ïõóßá êáé ôç öéëïóïößá ôïõ ó÷åäßïõ. [...]
ÓôåëÝ÷ç ìáò Ýðåóáí óôçí ðáãßäá ôçò Üêñáôçò ðñïðáãÜíäáò åíüò óôåßñïõ
ü÷é, ðïõ åêðÝìðåôáé êáèçìåñéíÜ áðü ðïëëÝò êáôåõèýíóåéò. ¸íåêá áõôÞò
ôçò ðñïðáãÜíäáò äéáìüñöùóáí Üðïøç, áñíïýìåíïé íá áêïýóïõí ôïí üðïéï
ðñïâëçìáôéóìü ôçò çãåóßáò ôïõ êüììáôïò. ÐáñïõóéÜóôçêáí Ýôïéìïé áêüìá
êáé ìå ôçí õðïøßá üôé ðéèáíüí ç çãåóßá ôïõ êüììáôïò íá êëßíåé ðñïò ôçí ìéá
Þ ôçí Üëëç Üðïøç, íá áöïñßóïõí ìå áðáñÜäåêôïõò ÷áñáêôçñéóìïýò êáé
ïñéóìÝíïé ðïëý öáíáôéêïß íá æçôÞóïõí êáé ôçí êåöáëÞí ìáò åðß ðßíáêé.
[...]
Äåí äéáöåýãåé ôçò ðñïóï÷Þò ìáò üôé ç ðïëõðëïêüôçôá ðïëëþí äéáôÜîåùí
ôçò ëýóçò, ïé áóÜöåéåò ðïõ åîáêïëïõèïýí íá õðÜñ÷ïõí, åãêõìïíïýí êéíäý-
íïõò. ÊáôÜ óõíÝðåéá, áðáéôåßôáé ðïëëÞ êáëÞ èÝëçóç ãéá íá ëåéôïõñãÞóåé ç
ðñïôåéíüìåíç ëýóç êáé ìÝ÷ñé óÞìåñá äåí Ý÷ïõìå áðôÜ äåßãìáôá áõôÞò ôçò
âïýëçóçò áðü ôçí ðëåõñÜ ôçò Ôïõñêßáò. Áðü ôçí Üëëç, üìùò, ðñÝðåé íá
ëçöèåß óïâáñÜ õðüøç üôé ç Êýðñïò áðü ôçí 1ç ôïõ ÌÜç åíôÜóóåôáé óôçí
ÅõñùðáúêÞ ¸íùóç, Üñá ôï ðåñéâÜëëïí ôçò ëýóçò èá åßíáé ñéæéêÜ äéáöïñåôé-
êü áðü ôá óçìåñéíÜ äåäïìÝíá. Äåí ðñÝðåé åðßóçò íá äéáöåýãåé ôçí ðñïóï÷Þ
- 319 -
ìáò ðùò äåí èá åßíáé ðñïò ôï óõìöÝñïí ôùí åõñùðáúêþí öéëïäïîéþí ôçò
Ôïõñêßáò íá äçìéïõñãåß íÝåò åíôÜóåéò óôï íçóß. [...]
Ïé èéáóþôåò ôïõ ü÷é åêìåôáëëåýèçêáí ôï êåíü ðïõ áíôéêåéìåíéêÜ äç-
ìéïõñãïýóå ôüóï ï äéêüò ìáò ðñïâëçìáôéóìüò üóï êáé Üëëùí, ãéá íá ðáñïõ-
óéÜóïõí, êáé ìÜëéóôá ìå ôá ðéï ìåëáíÜ ÷ñþìáôá, ôéò áñíçôéêÝò êáé ìüíï
ðôõ÷Ýò ôïõ ó÷åäßïõ. ÕðÞñîå õðåñâïëÞ, äéáóôñÝâëùóç êáé ðáñáðëçñïöüñçóç.
Ôï õðáñêôü áßóèçìá áíáóöÜëåéáò, ðïõ ïöåßëåôáé óôç ìáêñü÷ñïíç ðáñïõóßá
ôùí êáôï÷éêþí óôñáôåõìÜôùí êáé óôçí íôå öÜêôï äé÷ïôüìçóç, Ýôõ÷å åêìå-
ôÜëëåõóçò. Ïé áíôßðáëïé ôçò ïìïóðïíäéáêÞò ëýóçò ìå áöïñìÞ ôá áñíçôéêÜ
óôïé÷åßá ôïõ ó÷åäßïõ ÁíÜí âñÞêáí ôçí åõêáéñßá íá óôñÝøïõí ôá ðõñÜ ôïõò
åíÜíôéá óå áõôÞ ôïýôç ôç ëýóç ïìïóðïíäßáò. Ïé åèíéêéóôÝò êÜèå áðü÷ñùóçò
âñÞêáí ôçí åõêáéñßá íá ÷ýóïõí îáíÜ ôï äçëçôÞñéï ôïõ åèíéêéóìïý-óïâéíéóìïý.
¼óïé áéóèÜíïíôáé íá âïëåýïíôáé ìå ôçí ðáñïýóá äé÷ïôïìéêÞ êáôÜóôáóç
åîáðÝëõóáí óôáõñïöïñßá êáôÜ ôïõ ó÷åäßïõ, êáðçëåõüìåíïé ôçí ÊõðñéáêÞ
Äçìïêñáôßá. ÄçìéïõñãÞèçêå Ýôóé Ýíáò ðáñïîõóìüò áñíçôéóìïý óôçí åëëçíï-
êõðñéáêÞ êïéíùíßá ðïõ äåí åðéôñÝðåé ôï íçöÜëéï ðñïâëçìáôéóìü êáé ôç
íçöÜëéá óõæÞôçóç. Ìå ôïí ðéï åýêïëï ôñüðï ç äéáöïñåôéêÞ Üðïøç ÷áñáêôç-
ñßæåôáé ðñïäïóßá. ÁíåîÜñôçôá áðü ôéò ðñïèÝóåéò ôïõ ÐñïÝäñïõ, ôï óõíáéóèç-
ìáôéêÜ öïñôéóìÝíï äéÜããåëìÜ ôïõ, ìå ðïëëÝò áðü ôéò åêôéìÞóåéò ôïõ ïðïßïõ
äåí óõìöùíïýìå, åðéäåßíùóå ôçí êáôÜóôáóç. [...]
Ôï áñíçôéêü êëßìá ðïõ äçìéïõñãÞèçêå Ý÷åé ðñïäéêÜóåé ôï áðïôÝëåóìá ôïõ
äçìïøçößóìáôïò.»
ÏÌÉËÉÁ ÃËÁÕÊÏÕ ÊËÇÑÉÄÇ ÓÅ ÅÊÔÁÊÔÏ ÓÕÍÅÄÑÉÏ ÔÏÕ ÄÇÓÕ

(15/4/2004)
«Ôï ìÝëëïí ôçò ðáôñßäïò ìáò äåí èá êñéèåß ìå ðéíáêßäåò Ï×É êáé ÍÁÉ 40,
áëëÜ èá ðñÝðåé íá êáèïñéóôåß ìå óõíåéäçôÞ ìåëÝôç, ìå øõ÷ñáéìßá êáé õðïëï-
40
Óôï ÄÇÓÕ õðÞñîáí Ýíôïíåò äéáöùíßåò ìå áðï÷ùñÞóåéò êáé äéáãñáöÝò óôåëå÷þí.
Óôï Ýêôáêôï óõíÝäñéï áðïöáóßóôçêå êáôÜ ðëåéïøçößá íá óôçñé÷èåß ôï Ó÷Ýäéï ÁíÜí
(77,6% ÍÁÉ êáé 21.3% Ï×É). Ôçí þñá ðïõ ï Ãëáýêïò Êëçñßäçò óçêþèçêå íá ìéëÞóåé,
êÜðïéïé áðü ôïõò óõíÝäñïõò ýøùóáí ðéíáêßäåò ðïõ Ýãñáöáí «ÍÁÉ óôï Ó÷Ýäéï ÁíÜí» êáé
Üëëïé ýøùóáí ôá äéêÜ ôïõò ðáíü ðïõ Ýãñáöáí «Ç âÜóç ôïõ ÄÇÓÕ øçößæåé Ï×É», åî ïõ
êáé ç åíáñêôÞñéá áíáöïñÜ óå «ðéíáêßäåò».
- 320 -
ãéóìü ôùí åõèõíþí üëùí ìáò êáé ðÜíôïôå óåâüìåíïé ôéò áíôßèåôåò áðüøåéò.
[...]
Ç óõìöùíßá áõôÞ ðïõ ðñïôåßíåôáé ìå ôï Ó÷Ýäéï ÁíÜí åßíáé ìÝóá óôéò
ðáñáìÝôñïõò ôùí øçöéóìÜôùí ôïõ ÏÇÅ, üðùò Ý÷ïõí ãßíåé áðïäåêôÝò áðü
üëïõò óôçí Êýðñï. Ç ëýóç ðïõ åðéäßùêå ç åëëçíïêõðñéáêÞ ðëåõñÜ Þôáí
äéêïéíïôéêÞ-äéæùíéêÞ ïìïóðïíäßá, ìå ìéá êõñéáñ÷ßá, ìéá äéåèíÞ ðñïóùðéêüôç-
ôá, ìéá éèáãÝíåéá, ìå éóïôéìßá ôùí äõï êïéíïôÞôùí. [...]
Ç ëýóç ðñÝðåé íá åßíáé áðïäåêôÞ êáé áðü ôéò äõï ðëåõñÝò.
Íáé, áõôÞ ç ëýóç ðïõ ðñïôåßíåé ï Ãåíéêüò ÃñáììáôÝáò ôïõ ÏÇÅ åßíáé
åíôüò ôùí ðáñáìÝôñùí ôùí øçöéóìÜôùí ôïõ Óõìâïõëßïõ Áóöáëåßáò. ÅÜí
øçößóïõìå Ï×É óå áõôÞ ôç ëýóç äåí áíôéäéêïýìå ìüíï ìå ôïí Êüöé ÁíÜí,
áëëÜ áíôéäéêïýìå ìå ôï Óõìâïýëéï Áóöáëåßáò. [...] Êáé óõã÷áßñù ôïí ãåíéêü
ãñáììáôÝá ôïõ ÁÊÅË ÄçìÞôñç ×ñéóôüöéá, ï ïðïßïò äÞëùóå üôé äåí èá
äáéìïíïðïéÞóåé ôï Ó÷Ýäéï ôïõ Êüöé ÁíÜí. Ç äáéìïíïðïßçóç áõôÞ ãßíåôáé üôáí
ëÝíå êÜðïéïé ðùò ìå ôç ëýóç ôïõ Êõðñéáêïý ìå ôï Ó÷Ýäéï ÁíÜí êáôáñãåß-
ôáé ç ÊõðñéáêÞ Äçìïêñáôßá êáé ìÝíïõìå ìåôÝùñïé êáé îåêñÝìáóôïé. Ç
êáôÜñãçóç, üìùò, ôçò ÊõðñéáêÞò Äçìïêñáôßáò äåí ãßíåôáé ìå Ýíá áðëü
äçìïøÞöéóìá, áëëÜ ðñÝðåé íá óõãêáôáôåèïýí ïé ôñåéò åããõÞôñéåò äõíÜìåéò,
ç ÅëëÜäá, ç Ôïõñêßá êáé ç Âñåôáíßá, ïé ïðïßåò åããõÞèçêáí ôï Óýíôáãìá.
Ãé áõôü, äåí õðÜñ÷åé êáíÝíáò êßíäõíïò íá êáôáñãçèåß ç ÊõðñéáêÞ Äçìï-
êñáôßá êáé íá Ýñèïõìå íá õðïãñÜøïõìå ïôéäÞðïôå, åÜí ôá ôñßá áõôÜ Êïéíï-
âïýëéá Þ Ýíá áðü áõôÜ ðïõí Ï×É. ¢ñá äçìéïõñãÞóáìå Ýíá öÜíôáóìá,
ôï ïðïßï óôçí ðñáãìáôéêüôçôá äåí õðÜñ÷åé. ÁíÜëïãá öáíôÜóìáôá åßíáé ïé
éó÷õñéóìïß ðïõ äéáôõðþíïíôáé ãéá ôéò ðåñéï÷Ýò ðïõ èá åðéóôñáöïýí óôïõò
Åëëçíïêõðñßïõò êáé ãéá ôçí áðï÷þñçóç ôùí êáôï÷éêþí óôñáôåõìÜôùí.
Ï ìåãÜëïò êßíäõíïò üìùò åßíáé ç ïñéóôéêÞ äé÷ïôüìçóç ôçò Êýðñïõ, ðïõ
èá åðÝëèåé ìå ôçí áíáìåíüìåíç áíáãíþñéóç ôïõ ôïõñêïêõðñéáêïý êñÜôïõò
áðü äéÜöïñåò ÷þñåò, óå ðåñßðôùóç ðïõ åðéêñáôÞóåé ôï Ï×É êáôÜ ôçí
êáôáìÝôñçóç ôùí øÞöùí óôï äçìïøÞöéóìá ðïõ èá ðñáãìáôïðïéçèåß óôçí
åëëçíïêõðñéáêÞ ðëåõñÜ. Êéíäõíåýïõìå íá ìåßíïõìå óôçí ÅõñùðáúêÞ ¸íùóç
ìå åîùôåñéêÜ óýíïñá ôéò äéá÷ùñéóôéêÝò ãñáììÝò. [ ] Áí äåí ëõèåß ôï Êõ-
ðñéáêü, ç ÅíùìÝíç Åõñþðç èá êÜíåé äéáâïõëåýóåéò ìå ôçí ôïõñêïêõðñéáêÞ
ðëåõñÜ êáé èá ôçò äþóåé êáé ïéêïíïìéêÞ áëëÜ êáé ðïëéôéêÞ õðüóôáóç.
ÕðÜñ÷ïõí áêüìç êßíäõíïé, åÜí äåí åðéôåõ÷èåß ôþñá ëýóç ôïõ Êõðñéáêïý,
íá áðï÷ùñÞóïõí ïé åéñçíåõôéêÝò äõíÜìåéò ôïõ ÏÇÅ, åíþ ôáõôü÷ñïíá èá
- 321 -
åðÝëèåé åìðÝäùóç ôùí ôåôåëåóìÝíùí êáé ôåëåóßäéêá ðëÝïí ç áíáãíþñéóç

äõï êñáôþí. [ ]
ÂÜæù ôï ÷Ýñé ìïõ óôï ÅõáããÝëéï êáé ïñêßæïìáé üôé ïé äéáðéóôþóåéò áõôÝò
åßíáé óïâáñÝò êáé õðåýèõíåò êáé õðáñêôïß ïé êßíäõíïé ôïõò ïðïßïõò Ý÷ù
åðéóçìÜíåé.
Ðñïôéìþ íá áðïäçìÞóù åéò Êýñéïí, ðáñÜ íá äù áõôü ôï ôÝëïò ôùí
áãþíùí ôïõ êõðñéáêïý åëëçíéóìïý.»
ÃÉÙÑÃÏÓ ÐÁÐÁÍÄÑÅÏÕ, ÁÎÉÙÌÁÔÉÊÇ ÁÍÔÉÐÏËÉÔÅÕÓÇ (7/4/2004)
«Ç êÜèå Üðïøç óôçí ðåñßðôùóç ôïõ Ó÷åäßïõ ÁíÜí Ý÷åé ôá äßêáéÜ ôçò.
Áíáãíùñßæù ôá åðé÷åéñÞìáôá üóùí äéáöùíïýí ìå ôéò äéêÝò ìáò èÝóåéò. ÁëëÜ
óôï ôÝëïò ðñÝðåé íá ðåé êáíåßò ôï ÍÁÉ Þ ôï Ï×É.
Ôþñá ðïõ Ý÷åé Ýñèåé ç þñá ôçò êñéóéìüôåñçò áðüöáóçò ôçò óýã÷ñïíçò
éóôïñßáò ìáò, ç ìåãÜëç äçìïêñáôéêÞ êáé ðñïïäåõôéêÞ ðáñÜôáîç, óõíåðÞò
óôéò áñ÷Ýò, óôïõò áãþíåò êáé óôéò ðáñáäüóåéò ìáò, ëÝåé ÍÁÉ óôï êïéíü
ìÝëëïí ôùí äõï êïéíïôÞôùí, ôï ÍÁÉ óôçí êïéíÞ óõìâßùóç, ôï ÍÁÉ óôçí
Ýíôáîç ìéáò åðáíåíùìÝíçò Êýðñïõ óôçí ÅõñùðáúêÞ ¸íùóç. ËÝåé ÍÁÉ óôç
óõíåñãáóßá êáé Ï×É óôï äé÷áóìü. ËÝåé ÍÁÉ óôçí ðñïïðôéêÞ êáé Ï×É óôç
óôáôéêüôçôá. Åßíáé ðåðïßèçóÞ ìáò üôé ôï Ó÷Ýäéï ÁíÜí äåí ìðïñåß íá êñéèåß
áðïìïíùìÝíï áðü ôï ðáñåëèüí ôïõ êõðñéáêïý ðñïâëÞìáôïò. ÐñÝðåé íá êñéèåß
áðü ôï ìÝëëïí óôçí Å.Å.
Áíáìößâïëá ôï Ó÷Ýäéï ðåñéëáìâÜíåé ñõèìßóåéò ðïõ åßíáé äýóêïëåò, ôüóï óå
ðñïóùðéêü, üóï êáé óå óõëëïãéêü åðßðåäï. ÐåñéëáìâÜíåé ñõèìßóåéò ðïõ èá
áðáéôÞóïõí ðñïóðÜèåéåò ãéá íá åöáñìïóèïýí åýñõèìá óôï ìÝëëïí. ÁëëÜ ïé
Åëëçíïêýðñéïé ðïëßôåò ãíùñßæïõí üôé äßêáéç ëýóç óçìáßíåé åîáóöÜëéóç ôçò
óõëëïãéêÞò éóôïñéêÞò áîéïðñÝðåéáò êáé ü÷é ôçí éóôïñéêÞ äéáãñáöÞ ôçò ôñá-
ãùäßáò ðïõ Ý÷åé åðéóõìâåß. Ôï äåí îå÷íþ äåí èá ÷Üóåé ðïôÝ ôç èÝóç ôïõ
óôç óõëëïãéêÞ ìáò ìíÞìç.
Ôï ÐÁÓÏÊ ôïíßæåé üôé ç èåôéêÞ Þ ç áñíçôéêÞ óôÜóç áðÝíáíôé óôï Ó÷Ýäéï
ÁíÜí äåí åßíáé äéáöïñÜ ðïõ ìåôñéÝôáé ìå ôç ãåííáéüôçôá, áëëÜ ìå ôçí
åõèõêñéóßá. Ãéáôß ãåííáßá åßíáé ç áðüöáóç ðïõ ëáìâÜíåôáé ìå ðåñßóêåøç, ìå
óùöñïóýíç, ìáêñéÜ áðü ðñüóêáéñïõò êáé ìéêñïðïëéôéêïýò õðïëïãéóìïýò. Áõ-
ôÞ åßíáé ç Ýííïéá ôïõ ðñáãìáôéêïý ðáôñéùôéóìïý.
- 322 -
Ôï ÍÁÉ èá åßíáé ìéá ãåííáßá éóôïñéêÞ, ðáôñéùôéêÞ óôÜóç õðÝñâáóçò ôïõ

ðáñåëèüíôïò, ðñïóÞëùóçò óôéò åõñùðáúêÝò áñ÷Ýò êáé óôï åõñùðáúêü ìÝëëïí,
áõôïðåðïßèçóçò êáé ðßóôçò óôéò áóôåßñåõôåò äõíÜìåéò ôïõ Ýèíïõò ìáò êáé
ôçò åëëçíïêõðñéáêÞò êïéíüôçôáò. ÁëëÜ êáé ðßóôçò üôé ç óõìöéëßùóç êáé ç
óõíåñãáóßá ìðïñïýí íá íéêÞóïõí ôçí áíôéðáñÜèåóç êáé ôç óýãêñïõóç. [...]
Åßíáé áõôïíüçôï üôé ôï ÐÁÓÏÊ èá åßíáé áëëçëÝããõï ìå ôïí êõðñéáêü
ëáü, üðïéá êé áí åßíáé ç áðüöáóÞ ôïõ. Ôï ÐÁÓÏÊ åðéâåâáéþíåé ôçí áìÝñéóôç
áëëçëåããýç ôïõ óôïí êõðñéáêü åëëçíéóìü, ôïí ïðïßï äéáâåâáéþíåé üôé èá
óôçñßîåé óå üðïéá áðüöáóÞ ôïõ.»
ÄÉÁÃÃÅËÌÁ ÐÑÙÈÕÐÏÕÑÃÏÕ ÊÙÓÔÁ ÊÁÑÁÌÁÍËÇ (15/4/2004)
«Ïé þñåò ãéá ôçí Êýðñï êáé ôïí åëëçíéóìü åßíáé êñßóéìåò. Óôáèìßæïíôáò
ôçí êñéóéìüôçôá ôùí ðåñéóôÜóåùí, ç êõâÝñíçóç áðïöÜóéóå íá ôïðïèåôçèåß
ìå óýíåóç ôçí þñá ðïõ Ýðñåðå. Ç þñá Ý÷åé öôÜóåé. Êáé ç ôïðïèÝôçóÞ ìáò
äåí ìðïñåß ðáñÜ íá åêäçëþíåôáé ìå óåâáóìü ðñïò ôçí ÊõðñéáêÞ Äçìïêñá-
ôßá, ôçí êõâÝñíçóç êáé ôïõò ðïëßôåò ôçò.
Óôéò çìÝñåò ðïõ ìåóïëÜâçóáí áðü ôçí êáôÜèåóç ôïõ ÐÝìðôïõ Ó÷åäßïõ
ÁíÜí ìÝ÷ñé óÞìåñá, áðïäåß÷ôçêå ðåñéóóüôåñï áðü ðïôÝ åðéâåâëçìÝíïò ï
óåâáóìüò óôçí ðÜãéá áñ÷Þ ôçò åèíéêÞò ðïëéôéêÞò ãéá ôï Êõðñéáêü, üôé,
äçëáäÞ, ç Êýðñïò áðïöáóßæåé êáé ç ÅëëÜäá óõìðáñßóôáôáé. Óôçí ðáñïýóá
óõãêõñßá, áõôü óçìáßíåé üôé ç åðßóçìç ÅëëÜäá äåí åßíáé åðéôñåðôü íá ðÜñåé
èÝóç ðñéí äïèåß óôïõò çãÝôåò êáé ôéò ðïëéôéêÝò äõíÜìåéò ôïõ êõðñéáêïý
åëëçíéóìïý ï áðáéôïýìåíïò ÷ñüíïò, ðñïêåéìÝíïõ íá äéáâïõëåõôïýí êáé íá
ôïðïèåôçèïýí õðåýèõíá, ðñïâáßíïíôáò óå ìéá, ïýôùò Þ Üëëùò, äýóêïëç
åðéëïãÞ. [...]
ÓõíåñãáóôÞêáìå óôåíÜ êáé èá óõíå÷ßóïõìå íá óõíåñãáæüìáóôå åîßóïõ
óôåíÜ ìå ôçí êõâÝñíçóç êáé ôçí ðïëéôéêÞ çãåóßá ôçò Êýðñïõ. Óôéò
óçìåñéíÝò óõãêõñßåò, åðéâÜëëåôáé üëïé íá åíåñãÞóïõìå ìå åíüôçôá, óýíåóç
êáé äéïñáôéêüôçôá. Ôï Ó÷Ýäéï ÁíÜí, üðùò Ý÷ù ôïíßóåé, Ý÷åé êáé èåôéêÜ
óôïé÷åßá êáé äõóêïëßåò. Ïé óõãêåêñéìÝíåò óõãêõñßåò åðéâÜëëïõí íá ìçí áöÞ-
óïõìå ôéò áäéêßåò íá ìáò åìðïäßóïõí íá êïéôÜîïõìå ìáêñïðñüèåóìá. Áõôü
ðïõ ðñïÝ÷åé óÞìåñá, áõôü ðïõ ïöåßëïõìå íá êÜíïõìå åßíáé íá äïýìå øý÷ñáéìá
ðþò ìðïñïýìå íá áîéïðïéÞóïõìå ôá èåôéêÜ ôïõ Ó÷åäßïõ ÁíÜí, óôï ðëáßóéï
ôçò åõñùðáúêÞò äõíáìéêÞò.
- 323 -
ÐñïóùðéêÜ ðéóôåýù âáèýôáôá óôç äýíáìç ôçò åõñùðáúêÞò ðñáãìáôéêü-

ôçôáò. Óôç äýíáìÞ ôçò íá áìâëýíåé ôéò üðïéåò äõóêïëßåò. Ãé áõôü êáé
èåùñþ üôé, ìÝóá óôï ðëáßóéï ôçò åõñùðáúêÞò ðñïïðôéêÞò, ôá èåôéêÜ óçìåßá
ìðïñïýí íá áðïäåé÷ôïýí õðÝñôåñá ôùí áñíçôéêþí. Âåâáßùò, ôçí ôåëéêÞ
åõèýíç ãéá ôï ìÝëëïí ôçò ðáôñßäáò ôïõò ôçí Ý÷ïõí ïé Êýðñéïé ðïëßôåò. Ôéò
áðïöÜóåéò ôïõò èá ôéò óåâáóôïýìå áðüëõôá. Êáé ç åðüìåíç çìÝñá ôïõ
äçìïøçößóìáôïò èá âñåé ôçí ÅëëÜäá áôáëÜíôåõôá åêåß üðïõ âñéóêüôáí áðü
ôçí ðñþôç óôéãìÞ: óôï ðëåõñü ôçò Êýðñïõ.
Óå ïðïéáäÞðïôå ðåñßðôùóç, ðÜíôùò, äåí èá åîõðçñåôïýóå ïýôå ôçí åëåý-
èåñç Ýêöñáóç ôçò ãíþìçò ôïõ êõðñéáêïý ëáïý ïýôå ôçí åèíéêÞ ïìïøõ÷ßá ç
Üóêçóç ðéÝóåùí ìå óôü÷ï ôïí åðçñåáóìü ôçò êñßóçò ôïõ. Áõôü ðïõ Ý÷åé
óçìáóßá åßíáé, áíåîáñôÞôùò áðïôåëÝóìáôïò, íá äéáöõëá÷ôåß ç åíüôçôá ôïõ
åëëçíéóìïý áëëÜ êáé ç ðñïïðôéêÞ åðßëõóçò ôïõ Êõðñéáêïý. Ãéá ôï ëüãï
áõôü, ðñÝðåé íá áðïöåõ÷èïýí ïé êéíäõíïëïãßåò. Ç êïéíÞ ìáò ðñïóðÜèåéá äåí
óôáìáôÜ ìå ôï äçìïøÞöéóìá, üðïéï êé áí åßíáé ôï áðïôÝëåóìÜ ôïõ. ÅÜí ïé
äõï êïéíüôçôåò ðïõí íáé, ç åëëçíéêÞ êõâÝñíçóç èá óôçñßîåé ìå üëåò ôéò
äõíÜìåéò ôçò ôï íÝï êñÜôïò óôá ðñþôá ôïõ âÞìáôá. [...]
ÅÜí ðÜëé ôï Ó÷Ýäéï äå ãßíåé äåêôü, ç Ýêöñáóç ôçò ëáúêÞò âïýëçóçò
ðñÝðåé íá ãßíåé óåâáóôÞ áðü üëïõò. ¼ìùò, êáé óå áõôÞ ôç äåýôåñç ðåñßðôù-
óç, ç ðñïïðôéêÞ åðßëõóçò ôïõ ðñïâëÞìáôïò äåí ðñÝðåé íá ÷áèåß. Ç äéáäéêá-
óßá ðñïóÝããéóçò ôùí äýï êïéíïôÞôùí êáé ïé ðñïóðÜèåéåò ãåöýñùóçò ôùí
ìåôáîý ôïõò äéáöïñþí èá ðñÝðåé íá óõíå÷éóôïýí. Êáé ç åðáíÝíùóç ðñÝðåé íá
åðéäéù÷èåß åê íÝïõ, ìüëéò äçìéïõñãçèïýí ïé êáôÜëëçëåò ãé áõôü óõíèÞêåò.
¼óï ãéá ôéò åëëçíïôïõñêéêÝò ó÷Ýóåéò, åßíáé êïéíÞ ç äéáðßóôùóç üôé ðñÝðåé
íá âåëôéùèïýí êáé íá åíéó÷õèïýí. [...] Ç åõñùðáúêÞ ðïñåßá ôçò Ôïõñêßáò
ðñÝðåé íá åîáêïëïõèÞóåé. Ç ãåéôïíéêÞ ìáò ÷þñá èá ìáò âñåé óõìðáñáóôÜôåò
óå êÜèå ðñïóðÜèåéá ðïõ óçìáôïäïôåß ôç óýãêëéóÞ ôçò ìå ôï óõíôáãìáôéêü,
ðïëéôéêü êáé ïéêïíïìéêü êåêôçìÝíï ôçò ¸íùóçò êáé ôç öÝñíåé Ýôóé êïíôýôå-
ñá óôçí Åõñþðç.»
- 324 -
50
2004: ÔÁÓÓÏÓ ÐÁÐÁÄÏÐÏÕËÏÓ.
ÄÉÁÃÃÅËÌÁ ÃÉÁ ÔÇÍ ÅÍÔÁÎÇ ÓÔÇÍ Å.Å.
Ôçí 1ç ÌáÀïõ 2004, ç ÊõðñéáêÞ Äçìïêñáôßá, ìáæß ìå Üëëåò 10 ÷þñåò,

åíôÜóóåôáé åðßóçìá óôçí ÅõñùðáúêÞ ¸íùóç, ç ïðïßá ðëÝïí áñéèìåß 25
ìÝëç. Ôçò Ýíôáîçò ðñïçãÞèçêáí êéíäõíïëïãßá êáé øßèõñïé üôé èá áðåêëåßåôï
ç Êýðñïò áðü ôçí Ýíôáîç, óáí áðïôÝëåóìá ôçò áðüññéøçò áðü ôïõò Åëëç-
íïêõðñßïõò ôïõ Ó÷åäßïõ ÁíÜí. Ôï âñÜäõ ôçò 30Þò Áðñéëßïõ ðñïò ôçí 1ç
ÌáÀïõ, ïñãáíþèçêáí åïñôáóôéêÝò åêäçëþóåéò óôç Ëåõêùóßá, üðïõ ï Ðñüå-
äñïò ôçò Äçìïêñáôßáò ÔÜóóïò Ðáðáäüðïõëïò, óôéò 12 ôá ìåóÜíõ÷ôá, áðçý-
èõíå äéÜããåëìá óôïí êõðñéáêü ëáü áðü ôçí Ðëáôåßá Åëåõèåñßáò.
«ÁõôÞ ç þñá óçìáôïäïôåß Ýíáí êïñõöáßï óôáèìü óôçí éóôïñßá ôçò Êý-
ðñïõ. Ôïí äåýôåñï êïñõöáßï óôáèìü ìåôÜ ôçí áíáêÞñõîç ôçò ÊõðñéáêÞò
Äçìïêñáôßáò, ðñéí óáñÜíôá ôÝóóåñá ÷ñüíéá.
ÁõôÞ ç þñá óçìáßíåé ôï åõôõ÷Ýò ôÝëïò ìéáò ðïëý÷ñïíçò ðñïóðÜèåéáò êáé
ôçí åëðéäïöüñá áñ÷Þ ìéáò íÝáò ðïñåßáò êáé ìéáò íÝáò åðï÷Þò ãéá ôçí Êýðñï.
Áðü áõôÞ ôçí þñá, ç ÊõðñéáêÞ Äçìïêñáôßá áíÞêåé êáé ôõðéêÜ óôçí
ÅõñùðáúêÞ ¸íùóç. Ãßíåôáé ðëÞñåò, ïñãáíéêü êáé áíáðüóðáóôï ìÝëïò ôçò
ìåãÜëçò åõñùðáúêÞò ïéêïãÝíåéáò.
Ðñéí Ýíá ìüëéò ëåðôü, Þìáóôáí Êýðñéïé ðïëßôåò. Áðü ôþñá êáé ãéá
ðÜíôá, åßìáóôå åðéóÞìùò êáé Åõñùðáßïé ðïëßôåò. ×ùñßò íá ÷Üíïõìå ôçí
åèíéêÞ ìáò ôáõôüôçôá.
ÄéêáéïëïãçìÝíá ï ëáüò ðáíçãõñßæåé ãéá ôï ìÝãá éóôïñéêü ãåãïíüò ôçò
Ýíôáîçò. Ãéáôß âëÝðåé íá äéêáéþíïíôáé ïé èõóßåò ôïõ êáé íá õëïðïéïýíôáé ïé
- 325 -
ïñáìáôéóìïß ôïõ. Ãéáôß âëÝðåé íá åêðëçñþíåôáé ï óôü÷ïò ôïõ êáé íá ðñáã-

ìáôïðïéåßôáé ôï üíåéñü ôïõ.
Ôç ìåãÜëç ÷áñÜ ãéá ôç ÝíôáîÞ ìáò óôçí ÅíùìÝíç Åõñþðç, åðéóêéÜæïõí
ç ëýðç ìáò ãéáôß äåí ìðïñÝóáìå íá óõíåïñôÜóïõìå áõôÞ ôçí éóôïñéêÞ
óôéãìÞ ìáæß êáé áðü êïéíïý ìå ôïõò Ôïõñêïêýðñéïõò óõìðáôñéþôåò ìáò êáé
ç ìåãÜëç áðïãïÞôåõóç ôçò áíõðáñîßáò ëýóçò óôï åèíéêü ìáò èÝìá.
Äåí èÝëïõìå íá áðïëáìâÜíïõìå ìüíïé ôç ÷áñÜ êáé ôá áãáèÜ ôçò Ýíôáîçò.
ÈÝëïõìå íá ôá ìïéñáóôïýìå ìå ôïõò Ôïõñêïêýðñéïõò. Äéêáéïýíôáé êáé ïé
Ôïõñêïêýðñéïé áõôþí ôùí áãáèþí êáé áõôÞò ôçò ìåãÜëçò ÷áñÜò, ùò íüìéìïé
ðïëßôåò ôçò ÊõðñéáêÞò Äçìïêñáôßáò. Ôïõò ðåñéìÝíïõìå. Ç èÝóç ôïõò åßíáé
ìáæß ìáò. Ãéá íá ðïñåõèïýìå ìáæß ôç íÝá ðïñåßá ðïõ åãêáéíéÜæåôáé óÞìåñá,
ãéá ôï êáëü üëùí ìáò, ãéá ôï êáëü ôçò êïéíÞò ðáôñßäáò ìáò. Ìéáò åðáíå-
íùìÝíçò ðáôñßäáò ìáò.
Ãéá ôçí åðáíÝíùóç ôïõ ëáïý êáé ôçò ÷þñáò ìáò, ãéá ìéá ëýóç ëåéôïõñ-
ãéêÞ êáé âéþóéìç, èá óõíå÷ßóïõìå íá ðñïóðáèïýìå êáé íá áãùíéæüìáóôå. Ç
áðüññéøç áõôïý åéäéêÜ ôïõ Ó÷åäßïõ äåí åßíáé ôï ôÝëïò ôùí ðñïóðáèåéþí êáé
ôïõ áãþíá. Áõôü ôï ôÝëïò èá ñèåé ìüíï ìå ôç ëýóç. Ìå ôçí ïñèÞ ëýóç. Ãéá
íá äéáóöáëßæåé êáé íá åããõÜôáé ôç ìüíéìç åéñÞíç, ôç ãåíéêÞ åõçìåñßá êáé ôï
êáëýôåñï åõñùðáúêü ìÝëëïí ãéá üëïõò ôïõò ðïëßôåò ôçò Êýðñïõ.
Ç ÝíôáîÞ ìáò óôçí ÅõñùðáúêÞ ¸íùóç äåí óõíåðÜãåôáé ìüíï äéêáéþìá-
ôá. ÓõíåðÜãåôáé õðï÷ñåþóåéò êáé åõèýíåò. Äéåêäéêïýìå êáé èá Ý÷ïõìå ôá
äéêáéþìáôá ðïõ ìáò áíÞêïõí. ÁëëÜ êáé èá åêðëçñþóïõìå ôéò õðï÷ñåþóåéò
êáé ôéò åõèýíåò ðïõ ìáò áíáëïãïýí. Óôü÷ïò êáé öéëïäïîßá ìáò åßíáé íá ìçí
áðïäåé÷èïýìå Ýíá åíï÷ëçôéêü ìÝëïò ôçò ÅõñùðáúêÞò ¸íùóçò, áëëÜ íá
áíáäåé÷èïýìå Ýíáò åðïéêïäïìçôéêüò êáé äçìéïõñãéêüò åôáßñïò.
ÈÝëù ôçí éóôïñéêÞ áõôÞ þñá íá åõ÷áñéóôÞóù îáíÜ, ðñùôßóôùò ôçí
ÅëëÜäá, ôéò ÊõâåñíÞóåéò êáé ôïí ðïëéôéêü êüóìï ôçò ÅëëÜäáò, ôéò ÷þñåò
ôçò Åõñþðçò êáé ôçí ÅõñùðáúêÞ ¸íùóç ãéá ôç óõìâïëÞ ôïõò óôçí Ýíôáîç
ôçò Êýðñïõ.
ÈÝëù áêüìç, îáíÜ íá åðéóçìÜíù êáé íá åîÜñù ôç óõìâïëÞ ôùí ðñïêá-
ôü÷ùí ìïõ, ôçò ÂïõëÞò, ôçò äçìüóéáò õðçñåóßáò êáé ãåíéêÜ ôùí äéêþí ìáò
áíèñþðùí, åðþíõìùí êáé áíþíõìùí, ðïõ åñãÜóôçêáí óêëçñÜ, óõíåôÜ êáé
ìå óõíÝðåéá ãéá íá êáôáóôÞóïõí ôï üñáìá ôçò Ýíôáîçò óçìåñéíÞ ðñáãìáôé-
êüôçôá.
¼ìùò, ðñéí áð üëá êáé ðÜíù áð üëá, ï Ýðáéíïò êáé ç ôéìÞ áíÞêïõí óôï
- 326 -
ëáü ìáò. Óôï öéëüðïíï êáé äçìéïõñãéêü ëáü ìáò, ðïõ ìÝóá áðü ôçí áðÝñá-
íôç ïäýíç ôçò êáôï÷Þò ôçò ãçò ôïõ, åß÷å ôï êïõñÜãéï, ôç äýíáìç êáé ôçí
øõ÷éêÞ áíôï÷Þ íá êïðéÜóåé êáé íá õðïóôåß èõóßåò ãéá íá ðñáãìáôþóåé ôï
üíåéñï ôçò Ýíôáîçò.
Êáé ôþñá ðïõ ôï üíåéñï ôçò Ýíôáîçò ðñáãìáôþèçêå, íÝïé ïñßæïíôåò êáé
íÝåò ðñïïðôéêÝò äéáíïßãïíôáé ãéá ôï ëáü êáé ôïí ôüðï ìáò. Ç äéåýñõíóç ôçò
ÅõñùðáúêÞò ¸íùóçò óçìáßíåé êáé äéåýñõíóç ôïõ ñüëïõ êáé ôùí äõíáôïôÞ-
ôùí ôçò åíùìÝíçò Åõñþðçò. ÁõôÞò ôçò ãçñáéÜò çðåßñïõ ðïõ ôþñá áíá-
íåþíåôáé, ìÝóá áðü ôçí Ýíùóç ôùí ìåëþí ôçò êáé ôç óõíÝíùóç ôùí äõíÜ-
ìåþí ôçò. ÁõôÞò ôçò áãÝñáóôçò çðåßñïõ, ðïõ äåí åßíáé ìüíï ìéá ãåùãñáöéêÞ
Ýííïéá, áëëÜ êáé ìéá êïéíÞ óõíéóôáìÝíç ðáíáíèñþðéíùí áñ÷þí êáé ðïëéôéóìé-
êþí áîéþí.
Ãéá ôç äéåõñõìÝíç ÅõñùðáúêÞ ¸íùóç, ãéá ôçí åíùìÝíç Åõñþðç, ç
óçìåñéíÞ ìÝñá åßíáé ìéá éóôïñéêÞ áöåôçñßá ìéáò éóôïñéêÞò ðïñåßáò. ¸íá
éóôïñéêü Üëìá áðü ôï áíÞóõ÷ï ÷èåò óôï áéóéüäïîï áýñéï. Áðü ôï üíåéñï ôïõ
ðáñåëèüíôïò óôçí ðñáãìáôéêüôçôá ôïõ ðáñüíôïò êáé óôçí åëðßäá ôïõ ìÝë-
ëïíôïò.
Åßêïóé ðÝíôå åõñùðáúêÝò ÷þñåò ðáñáôÜóóïíôáé áðü óÞìåñá éóüôéìá óôçí
áöåôçñßá áõôÞò ôçò íÝáò ðïñåßáò. ÁíÜìåóÜ ôïõò êáé ìáæß ôïõò ç Êýðñïò.
¸ôïéìç íá õðïäå÷èåß êáé íá áíôéìåôùðßóåé ôéò íÝåò ðñïêëÞóåéò. ¸ôïéìç íá
ðñï÷ùñÞóåé óôï êáëýôåñï ìÝëëïí. Äéêáéïýôáé, áîßæåé êáé èá Ý÷åé áõôü ôï
êáëýôåñï ìÝëëïí.»
- 327 -
ÐÁÑÁÑÔÇÌÁ Á´
ÁËÌÐÅÑÔ ÁÚÍÓÔÁÉÍ ÊÁÉ ÊÕÐÑÏÓ
Óôéò 3 Íïåìâñßïõ 1950, ï áñ÷çãüò ôçò ðñåóâåßáò ôçò ÊõðñéáêÞò Åèíáñ-

÷ßáò ðïõ åß÷å ìåôáâåß óôéò ÇÐÁ ãéá ðñïþèçóç ôïõ åíùôéêïý áéôÞìáôïò
ìçôñïðïëßôçò Êåñýíåéáò Êõðñéáíüò óõíáíôÞèçêå ìå ôï äéÜóçìï åðéóôÞìïíá
¢ëìðåñô ÁúíóôÜéí óôï ÐáíåðéóôÞìéï ôïõ Ðñßíóôïí. Ï ÁúíóôÜéí ôïý Ýäùóå
ôçí áêüëïõèç åíõðüãñáöç äÞëùóç ãéá ôçí Êýðñï.
«ÊáôÜ ôç ãíþìç ìïõ, èá Ýðñåðå êÜèå ëÜïò íá Ý÷åé ôï äéêáßùìá íá

êáèïñßæåé ôçí êõâÝñíçóÞ ôïõ. Áõôü éó÷ýåé âÝâáéá êáé ãéá ôçí Êýðñï. Ç
ðñáãìáôïðïßçóç ôïõ äéêáéþìáôïò áõôïý èá ðñÝðåé íá åßíáé Ýíáò áðü ôïõò
êõñéüôåñïõò óêïðïýò ôùí ÇíùìÝíùí Åèíþí.»
- 328 -
ÐÁÑÁÑÔÇÌÁ Â´
Í. ÊÁÆÁÍÔÆÁÊÇÓ. ÁÐÏ ÔÏÍ ÐÑÏËÏÃÏ ÓÔÏÍ ÊÁÐÅÔÁÍ ÌÉ×ÁËÇ
¹ôáí ëßãï ðñéí ðåèÜíåé (26/10/1957) ðïõ ï Íßêïò ÊáæáíôæÜêçò ïëïêëÞ-

ñùóå ôïí ÊáðåôÜí Ìé÷Üëç ôïõ. Ï áðåëåõèåñùôéêüò áãþíáò ôçò ÅÏÊÁ åß÷å
áñ÷ßóåé êáé ï Êñçôéêüò óõããñáöÝáò áöéÝñùóå Ýíá êïììÜôé áðü ôïí ðñüëïãï
ôïõ Ýñãïõ óôïí áãþíá ôùí Êõðñßùí ãéá Ýíùóç.
«Ôï åëëçíéêü ÃÝíïò áí óþèçêå ùò ôá óÞìåñá, áí åðÝæçóå ýóôåñá áðü

ôüóïõò å÷ôñïýò åîùôåñéêïýò êé åóùôåñéêïýò, ðñïðÜíôùí åóùôåñéêïýò
ýóôåñá áðü ôüóïõò áéþíåò êáêïìïéñéÜ, óêëáâéÜ êáé ðåßíá, ôï ÷ñùóôÜåé ü÷é
óôç ëïãéêÞ èõìçèåßôå ôïõò ôñåéò åìðïñÜêïõò ðïõ ßäñõóáí ôç ÖéëéêÞ
Åôáéñåßá, èõìçèåßôå ôï 21, ôï ÷ñùóôÜåé óôï èÜìá. Óôçí áêïßìçôç óðßèá
ðïõ êáßåé ìÝóá óôá óùèéêÜ ôçò ÅëëÜäáò.
ÅõëïãçìÝíç ç óðßèá áõôÞ ðïõ áøçöÜåé ôéò öñüíéìåò óõìâïõëÝò ôçò
ëïãéêÞò, êé üôáí öôÜóåé ôï ÃÝíïò óôá ÷åßëéá ôïõ Ãêñåìïý âÜæåé öùôéÜ óå
ïëüêëçñç ôçí øõ÷Þ êáé öÝñíåé ôï èÜìá. Óôá èÜìáôá ÷ñùóôÜåé ç ÅëëÜäá ôç
æùÞ ôçò.
Ðáôñßäá, ðáôñßäá, áíáóôåíÜæåé ï ÌáêñõãéÜííçò, Þóïõí Üôõ÷ç áðü áí-
èñþðïõò íá óå êõâåñíïýí· ìüíï ï Èåüò óå êõâåñíÜåé êáé óå äéáôçñåß áêüìç.
ÁëÞèåéá ìüíï ï Èåüò, ìüíï ç óðßèá, ôç óôéãìÞ ðïõ êéíôõíåýåé óå ìéá ãùíéÜ
ôçò ÅëëÜäáò íá óâÞóåé, ðåôéÝôáé óå ìéáí Üëëç êáé ãßíåôáé ðõñêáãéÜ.
ÐåôÜ÷ôçêå óÞìåñá óôçí Êýðñï. Ðïéïò ìðïñåß, ìéëþíôáò ãéá ôçí ÊñÞôç
êáé ôïí ÊáðåôÜí Ìé÷Üëç, íá ìç öÝñåé óôï íïõ ôïõ, ìå áâÜóôá÷ôç ïäýíç êáé
ðåñçöÜíéá, ôï áíáíåïýìåíï ðÜëé ìðñïóôÜ ìáò åëëçíéêü èÜìá ôçí Êýðñï
êáé ôïí Áêñßôá;
Áò åßíáé êáëÜ ôï çñùéêü ôïýôï áñ÷ïíôïíÞóé· ï êüóìïò ðïõ èáññïýóáìå,
- 329 -
óôá ìåôáðïëåìéêÜ åôïýôá ÷ñüíéá ôçò áðïóýíèåóçò, ðùò åß÷å óáðßóåé, Ý÷åé
áêüìá øõ÷Ýò ðïõ ôïëìïýí êáé óçêþíïõí êåöÜëé óôçí õðïêñéóßá, óôçí áäéêßá
êáé óôçí áíáßäåéá. Ç Êýðñïò äåí åßíáé ìéá ëåðôïìÝñåéá, Ýíá áðëü íçóß óôçí
Üêñá ôçò Ìåóüãåéïò ÈÜëáóóáò· Ý÷åé ãßíåé óÞìåñá ôï ìïéñüãñáöôï êÝíôñï
üðïõ ðáßæåôáé ç çèéêÞ áîßá ôïõ óçìåñéíïý áíèñþðïõ.
ÐÜëé ïé öñüíéìïé, ïé ëéãüðéóôïé, äßíïõí íçöÜëéåò, ðïëý ëïãéêÝò óõìâïõëÝò·
ðþò ìðïñåß, ëÝíå, ìéá óðßèá öùò íá ôá âÜëåé ìå ôüóï ðáíôïäýíáìï óêïôÜäé;
¼ìùò ï áëçèéíüò Üíôñáò äåí áðåëðßæåôáé· îÝñåé áõôüò ðùò óôïí Üôéìï,
áëëïðñüóáëëï ôïýôïí êüóìï æïõí, áò åßíáé êáé óå ëéãïóôÜ óôÞèéá, ìåñéêÝò
èåìåëéáêÝò áñ÷Ýò, èõãáôÝñåò ôïõ áíèñþðïõ, ðïõ áõôüò ôéò Ýðëáóå ìå éäñþ-
ôá, áßìá êáé êëÜìáôá, êé åßíáé áèÜíáôåò· ïé ðåñéóóüôåñåò ãåííÞèçêáí óôçí
ÅëëÜäá· äõï ïé ðéï ôñáíÝò: ç åëåõôåñßá êé ç áîéïðñÝðåéá ôïõ áíèñþðïõ.
Ç ôý÷ç ìáò, ëÝåé ðÜëé ï ÌáêñõãéÜííçò, Ý÷åé ôïõò ¸ëëçíåò ðÜíôïôå
ïëßãïõò· ðáëáéüèå ùò ôþñá üëá ôá èçñßá ðïëåìïýí íá ìáò öÜíå êáé äåí
ìðïñïýíå· ôñþíå, ôñþíå ìá ìÝíåé ðÜíôá ìáãéÜ. ÁõôÞ ôç ìáãéÜ ôÞíå ëÝù
óðßèá. Åßíáé ç óðßèá ðïõ êáßåé áèÜíáôç ìÝóá óôá óùèéêÜ ôçò ÅëëÜäáò.»
- 330 -
ÐÁÑÁÑÔÇÌÁ Ã´: ÅÐÉÓÇÌÁ ÊÅÉÌÅÍÁ
1
ÓÕÍÈÇÊÇ ÔÙÍ ÓÅÂÑÙÍ - 28 ÉÏÕËÉÏÕ 1920 (ÁÐÏÓÐÁÓÌÁ)41
ÔìÞìá È´ / 2. Êýðñïò
¢ñèñïí 115: Ôá ÕøçëÜ Óõìâáëëüìåíá ÌÝñç äçëïýóéí üôé áíáãíùñßæïõóé
ôçí ðñïóÜñôçóéí ôçò Êýðñïõ ôçí êçñõ÷èåßóáí õðü ôçò ÂñåôáííéêÞò Êõâåñ-
íÞóåùò ôçí 5çí Íïåìâñßïõ 1914 (í.çì.).
¢ñèñïí 116: Ç Ôïõñêßá ðáñáéôåßôáé ðáíôüò äéêáéþìáôïò êáé ôßôëïõ åðß
ôçò Êýðñïõ Þ åéò áõôÞí áöïñþíôïò, óõìðåñéëáìâáíïìÝíïõ êáé ôïõ äéêáéþìá-
ôïò åðß ôïõ öüñïõ ôïõ ðñüôåñïí êáôáâáëëïìÝíïõ åéò ôïí ÓïõëôÜíïí õðü ôçò
íÞóïõ ôáýôçò.
¢ñèñïí 117: Ïé Ïèùìáíïß õðÞêïïé, ïé ãåííçèÝíôåò Þ äéáìÝíïíôåò åí ôç
íÞóù Êýðñù, áðïêôþóé, êáôÜ ôïõò üñïõò ôçò åã÷ùñßïõ íïìïèåóßáò, ôçí
âñåôáííéêÞí éèáãÝíåéáí, áðïêëåéïìÝíçò ôçò ïèùìáíéêÞò éèáãåíåßáò.
41
Ìå ôç ÓõíèÞêç ôùí Óåâñþí ç ÅëëÜäá áðïêôïýóå, åêôüò ôçò ÄõôéêÞò ÈñÜêçò,
êáé ôçí ÁíáôïëéêÞ ìÝ÷ñé ôçò ãñáììÞò ôçò ÔóáôÜëôæáò, óõìðåñéëáìâáíïìÝíçò ôçò
åõñùðáúêÞò áêôÞò ôùí Äáñäáíåëëßùí. Ç Ôïõñêßá áíåãíþñéæåí ïñéóôéêþò ôçí êõñéáñ÷ßáí
üëùí ôùí íÞóùí ôïõ Áéãáßïõ åéò ôçí ÅëëÜäá, ðëçí ôçò ÄùäåêáíÞóïõ, ç ïðïßá ìáæß ìå
ôï Êáóôåëëüñéæïí ðáñå÷ùñåßôï óôçí Éôáëßá. Ç Óìýñíç ìå ùñéóìÝíçí ðåñß áõôÞí ðåñéï-
÷Þí èá äéïéêåßôï êõñéáñ÷éêþò áðü ôçí ÅëëÜäá ìå ôïí ÓïõëôÜíï íá äéáôçñåßôáé «øéëþ
ïíüìáôé» êõñßáñ÷ïò ôçò Óìýñíçò. ÔïðéêÞ óõíÝëåõóç èá áðïöÜóéæå ìåôÜ ðåíôáåôßá
åíäå÷üìåíç ðñïóÜñôçóç ôçò ðåñéöÝñåéáò óôçí ÅëëÜäá, êáôüðéí äçìïøçößóìáôïò ðïõ èá
äéÝôáæå ç Êïéíùíßá ôùí Åèíþí. ¼ëåò áõôÝò ïé äéåõèåôÞóåéò äåí ðáñïõóßáæáí êáìéÜ
èåùñçôéêÞ äõóêïëßá, áëëÜ óõíäõáæüìåíåò ìå ôï ãåãïíüò ôçò ýðáñîçò ïñãáíùìÝíçò
ðëÝïí êßíçóçò õðü ôïí ÌïõóôáöÜ ÊåìÜë êáé ôçò õðïíüìåõóçò ôçò ÅëëÜäáò áðü
êÜðïéïõò åê ôùí óõììÜ÷ùí ôçò, ìåôÜôñåøå ôï üëï èÝìá ôçò åöáñìïãÞò ôùí ðñïíïéþí
ôçò óõíèÞêçò óå ðñüâëçìá äõíÜìåùò, äçëáäÞ åÜí åß÷å ôçí éêáíüôçôá ç ÅëëÜäá íá
åðéâÜëåé ôçí åöáñìïãÞ ôçò óõíèÞêçò. Ôñßá áóèåíÞ óçìåßá ðñïóôßèåíôï óôï ðñüâëçìá:
Ðñþôï, ôï åëëçíéêü Ýèíïò Þôï ôüôå äé÷áóìÝíï, äåýôåñï, óôç ÌåãÜëç Âñåôáíßá õðÞñ÷å
éó÷õñüò öéëïôïõñêéêüò ðáñÜãùí ðïõ õðåëüãéæå ôéò áíôéäñÜóåéò ôçò ìïõóïõëìáíéêÞò êïé-
íüôçôáò ôùí Éíäéþí, ðÝñáí êáé ôçò êüðùóçò áðü ôïõò åîáíôëçôéêïýò ðïëÝìïõò óôïõò
ïðïßïõò åß÷å õðïâÜëåé ôï óôñáôü ôçò, êáé ôñßôï, ç ïêôáåôÞò ðåñßðïõ ðïëåìéêÞ êéíçôï-
ðïßçóç ôçò ÅëëÜäáò, ç ïðïßá åîÜíôëçóå ôá üñéá áíôï÷Þò ôçò, éäéáßôåñá Ýíáíôé å÷èñïý
ðïõ èá åìÜ÷åôï åéò ôá åäÜöç ôïõ, êáôÜ êõñéïëåîßá, õðÝñ âùìþí êáé åóôéþí. Ï Óðýñïò
Ìáñêåæßíçò ÷áñáêôçñßæåé «ôï êáèåóôþò ôçò ÓõíèÞêçò ôùí Óåâñþí åéò ôï ïðïßïí
êáôÝëçîáí ïé ìåãÜëïé íéêçôáß ôïõ Á´ Ðáãêïóìßïõ ðïëÝìïõ ðïëý ïëßãïí ñåáëéóôéêüí, ïõ÷ß
óðáíßùò Üäéêïí, óõ÷íÜ èåùñçôéêüí êáé ùò åê ôïýôïõ åôïéìüññïðïí».
- 331 -
2
ÓÕÍÈÇÊÇ ÔÇÓ ËÙÆÁÍÍÇÓ - 24 ÉÏÕËÉÏÕ 1923 (ÁÐÏÓÐÁÓÌÁ)42
¢ñèñï 16
Ç Ôïõñêßá äçëïß üôé ðáñáéôåßôáé ðáíôüò ôßôëïõ êáé äéêáéþìáôïò ðÜóçò
öýóåùò åðß ôùí åäáöþí Þ åí ó÷Ýóåé ðñïò ôá åäÜöç Üôéíá êåßíôáé ðÝñáí ôùí
ðñïâëåðïìÝíùí õðü ôçò ðáñïýóçò ÓõíèÞêçò ïñßùí, ùò êáé åðß ôùí íÞóùí,
åêôüò åêåßíùí ùí ç êõñéáñ÷ßá Ý÷åé áíáãíùñéóèÞ áõôÞ äéÜ ôçò ðáñïýóçò
ÓõíèÞêçò, ôçò ôý÷çò ôùí åäáöþí êáé ôùí íÞóùí ôïýôùí êáíïíéóèåßóçò Þ
êáíïíéóèçóïìÝíçò ìåôáîý ôùí åíäéáöåñïìÝíùí.
¢ñèñï 20
Ç Ôïõñêßá äçëïß üôé áíáãíùñßæåé ôçí ðñïóÜñôçóéí ôçò Êýðñïõ áíáêçñõ-
÷èåßóáí õðü ôçò ÂñåôáíéêÞò ÊõâåñíÞóåùò ôçí 5çí Íïåìâñßïõ 1914.
¢ñèñï 21
Ïé Ôïýñêïé õðÞêïïé ïé åãêáôåóôçìÝíïé åí ôç íÞóù Êýðñù êáôÜ ôçí 5çí
Íïåìâñßïõ 1914 èá áðïêôÞóùóéí, åö ïéò üñïéò ðñïâëÝðåé ï åã÷þñéïò íüìïò,
ôçí âñåôáíéêÞí éèáãÝíåéáí, áðïâÜëëïíôåò ùò åê ôïýôïõ ôçí ôïõñêéêÞí.43
42
Ç ÓõíèÞêç ôçò ËùæÜííçò áðïôåëåß ôçí ðñþôç öÜóç ôçò ìåôáâïëÞò ôçò ÓõíèÞ-
êçò ÅéñÞíçò ôùí Óåâñþí (28/7/1920). Ç äåýôåñç èá åêöñáóôåß ìå ôç äçìéïõñãßá
äéêôáôïñéêþí êáèåóôþôùí, ðïõ èá ðñïåôïéìÜóïõí ôç äõíáìéêÞ åðéâïëÞ ôùí áîéþóåþí
ôïõò. ÕðïãñÜöçêå óôéò 24 Éïõëßïõ 1923 áðü ôïõò åêðñïóþðïõò ôçò ÂñåôáíéêÞò Áõôï-
êñáôïñßáò, Ãáëëßáò, Éôáëßáò, Éáðùíßáò, ÅëëÜäáò, Ñïõìáíßáò, Óåñâïêñïáôïóëïâåíéêïý
êñÜôïõò (Ãéïõãêïóëáâßáò) êáé Ôïõñêßáò.
43
Óð. Ìáñêåæßíç, ÐïëéôéêÞ Éóôïñßá ôçò ÍåùôÝñáò ÅëëÜäïò, ô. 4, ÐáñÜñôçìá
ÊåéìÝíùí, óåë. 24-25.
- 332 -
3
ÃÅÍÉÊÇ ÓÕÍÅËÅÕÓÇ ÏÇÅ
ÁÐÏÖÁÓÇ 814 (É×)
(Gen. Ass., Ninth Session, 1st Com., 749 meeting, December 14, 1954)
Ç ÅëëÜäá êáôÝèåóå óôçí 9ç Óýíïäï ôçò ÃåíéêÞò ÓõíÝëåõóçò ôïõ ÏÇÅ
(1954) ôçí ðñþôç ðñïóöõãÞ ãéá ôï Êõðñéáêü. Ç áßôçóÞ ôçò ãéá åããñáöÞ
ôïõ Êõðñéáêïý óôçí çìåñÞóéá äéÜôáîç óõãêÝíôñùóå ìéá áîéüëïãç ðëåéïøç-
ößá: 30 õðÝñ, 19 êáôÜ, 11 áðï÷Ýò. Ôï èÝìá óõæçôÞèçêå êáôÜ ôçí 749ç
Óõíåäñßáóç ôçò ÐïëéôéêÞò ÅðéôñïðÞò êáé óå Ýîé åðüìåíåò óõíåäñéÜóåéò.
ÊáôÜ ôç äéÜñêåéá ôùí óõæçôÞóåùí ç åëëçíéêÞ áíôéðñïóùðåßá ðáñïõóßáóå
Ýíá ó÷Ýäéï áðïöÜóåùò üðïõ æçôïýóå áðü ôçí Ã.Ó. íá åêöñÜóåé ôçí åðéèõìßá
ôçò üðùò ç áñ÷Þ ôçò áõôïäéáèÝóåùò åöáñìïóèåß êáé óôçí ðåñßðôùóç ôçò
Êýðñïõ. Ç áíôéðñïóùðåßá ôçò ÍÝáò Æçëáíäßáò ðáñïõóßáóå äéêü ôçò ó÷Ýäéï
üðïõ æçôïýóå ôç äéáêïðÞ ôçò óõæçôÞóåùò ãéáôß «äåí öáéíüôáí óêüðéìï íá
ëçöèåß áðüöáóç åðß ôïõ Êõðñéáêïý æçôÞìáôïò». Ç ðñüôáóç ôïõ Íåïæçëáí-
äïý áíôéðñïóþðïõ Ìïýíñï öáéíüôáí üôé óõãêÝíôñùíå ôçí õðïóôÞñéîç ôçò
ðëåéïøçößáò. Óôç óõíÝ÷åéá, ïé áíôéðñüóùðïé ôïõ Åë Óáëâáäüñ êáé ôçò
Êïëïìâßáò, ìå ôç óýìöùíç ãíþìç êáé ðáñüôñõíóç ôçò åëëçíéêÞò áíôéðñï-
óùðåßáò, ðñüôåéíáí üðùò ðåñéëçöèåß ç öñÜóç «åðß ôïõ ðáñüíôïò» óôï íåïæç-
ëáíäéêü ó÷Ýäéï. Ç ôñïðïðïßçóç Ýãéíå äåêôÞ ìå 44 õðÝñ, 0 êáôÜ êáé 16
áðï÷Ýò.
«Ç ÃåíéêÞ ÓõíÝëåõóç,
Èåùñïýóá üôé, ðñïò ôï ðáñüí, äåí öáßíåôáé óêüðéìï íá õéïèåôÞóç ìéá
ëýóç åðß ôïõ Êõðñéáêïý,
Áðïöáóßæåé íá ìçí áó÷ïëçèÞ ðåñéóóüôåñï ìå ôï èÝìá ôçò åöáñìïãÞò
õðü ôçí áéãßäá ôùí ÇíùìÝíùí Åèíþí ôçò áñ÷Þò ôçò éóüôçôïò ôùí äéêáéù-
ìÜôùí êáé ôçò áõôïäéáèÝóåùò ôùí ëáþí åéò ôïí ðëçèõóìüí ôçò Êýðñïõ.»
- 333 -
4
ØÇÖÉÓÌÁ 186 (1964) ÔÏÕ ÓÕÌÂÏÕËÉÏÕ ÁÓÖÁËÅÉÁÓ,
4 ÌÁÑÔÉÏÕ 1964
Ôï Óõìâïýëéï Áóöáëåßáò,
Óçìåéþíïíôáò üôé ç ðáñïýóá êáôÜóôáóç áíáöïñéêÜ ìå ôçí Êýðñï åßíáé
ðéèáíüí íá áðåéëÞóåé ôç äéåèíÞ åéñÞíç êáé áóöÜëåéá êáé ìðïñåß íá åðéäåéíùèåß
ðåñáéôÝñù áí äåí ëçöèïýí áìÝóùò åðéðñüóèåôá ìÝôñá ãéá äéáôÞñçóç ôçò
åéñÞíçò êáé áíáæÞôçóç ìéáò äéáñêïýò ëýóçò,
ËáìâÜíïíôáò õðüøç ôéò èÝóåéò ðïõ ðÞñáí ôá ìÝñç áíáöïñéêÜ ìå ôéò
ÓõíèÞêåò ðïõ õðïãñÜöçêáí óôç Ëåõêùóßá óôéò 16 Áõãïýóôïõ 1960,
¸÷ïíôáò õðüøç ôéò ó÷åôéêÝò ðñüíïéåò ôïõ Êáôáóôáôéêïý ×Üñôç ôùí
ÇíùìÝíùí Åèíþí êáé ôï Üñèñï ôïõ 2, ðáñÜãñáöïò 4, ôï ïðïßï áíáöÝñåé:
«¼ëá ôá ÌÝëç áðÝ÷ïõí óôéò äéåèíåßò ôïõò ó÷Ýóåéò áðü ôçí áðåéëÞ Þ ôç
÷ñÞóç âßáò åíáíôßïí ôçò åäáöéêÞò áêåñáéüôçôáò Þ ôçò ðïëéôéêÞò áíåîáñôç-
óßáò ïðïéïõäÞðïôå ÊñÜôïõò, Þ ìå ïðïéïäÞðïôå Üëëï ôñüðï áóõìâßâáóôï ìå
ôïõò óêïðïýò ôùí ÇíùìÝíùí Åèíþí»,
1. Êáëåß üëá ôá ÊñÜôç ÌÝëç, óýìöùíá ìå ôéò õðï÷ñåþóåéò ôïõò ðïõ
áðïññÝïõí áðü ôïí Êáôáóôáôéêü ×Üñôç ôùí ÇíùìÝíùí Åèíþí, íá áðÝ÷ïõí
áðü ïðïéáäÞðïôå åíÝñãåéá Þ áðåéëÞ åíÝñãåéáò ðïõ èá åðéäåéíþóåé ôçí êáôÜ-
óôáóç óôçí êõñßáñ÷ç ÊõðñéáêÞ Äçìïêñáôßá Þ èá èÝóåé óå êßíäõíï ôç äéåèíÞ
åéñÞíç,
2. Æçôåß áðü ôçí ÊõâÝñíçóç ôçò Êýðñïõ, ç ïðïßá Ý÷åé ôçí åõèýíç ãéá
ôç äéáôÞñçóç êáé áðïêáôÜóôáóç ôïõ íüìïõ êáé ôçò ôÜîçò, íá ëÜâåé üëá ôá
åðéðñüóèåôá ìÝôñá ðïõ åßíáé áðáñáßôçôá ãéá ôïí ôåñìáôéóìü ôçò âßáò êáé
ôçò áéìáôï÷õóßáò óôçí Êýðñï,
3. Êáëåß ôéò êïéíüôçôåò óôçí Êýðñï êáé ôïõò çãÝôåò ôïõò íá åíåñãïýí ìå
ôç ìÝãéóôç óõãêñÜôçóç,
4. ÓõóôÞíåé ôç äçìéïõñãßá, ìå ôç óõíáßíåóç ôçò ÊõâÝñíçóçò ôçò Êý-
ðñïõ, ìéáò ÅéñçíåõôéêÞò Äýíáìçò ôùí ÇíùìÝíùí Åèíþí óôçí Êýðñï. Ç
óýíèåóç êáé ôï ìÝãåèïò ôçò Äýíáìçò èá êáèïñéóôåß áðü ôï Ãåíéêü Ãñáììá-
ôÝá, óå äéáâïýëåõóç ìå ôéò ÊõâåñíÞóåéò ôçò Êýðñïõ, ÅëëÜäáò, Ôïõñêßáò êáé
ÇíùìÝíïõ Âáóéëåßïõ. Ï ÄéïéêçôÞò ôçò Äýíáìçò èá äéïñßæåôáé áðü ôïí Ãåíé-
êü ÃñáììáôÝá êáé èá åßíáé õðüëïãïò ó áõôüí. Ï Ãåíéêüò ÃñáììáôÝáò, ï
ïðïßïò èá êñáôåß ôéò ÊõâåñíÞóåéò ðïõ óõíåéóöÝñïõí óôç Äýíáìç ðëÞñùò
- 334 -
åíÞìåñåò, èá äßíåé ðåñéïäéêÜ áíáöïñÜ óôï Óõìâïýëéï Áóöáëåßáò ãéá ôç ëåé-

ôïõñãßá ôçò,
5. ÓõóôÞíåé üðùò ç áðïóôïëÞ ôçò Äýíáìçò ðñÝðåé íá åßíáé ðñïò üöåëïò
ôçò äéáôÞñçóçò ôçò äéåèíïýò åéñÞíçò êáé áóöÜëåéáò, íá êÜíåé ü,ôé åßíáé
äõíáôü ãéá ôçí áðïöõãÞ ôçò åðáíÜëçøçò ôùí óõãêñïýóåùí êáé, óýìöùíá
ìå ôéò áíÜãêåò, íá óõìâÜëëåé óôç äéáôÞñçóç êáé áðïêáôÜóôáóç ôïõ íüìïõ
êáé ôçò ôÜîçò êáé ôçí åðéóôñïöÞ óôéò êáíïíéêÝò óõíèÞêåò,
6. ÓõóôÞíåé üðùò ç Äýíáìç óôáèìåýóåé ãéá ìéá ðåñßïäï ôñéþí ìçíþí êáé
üëá ôá Ýîïäá ðïõ ôçí áöïñïýí áíáëáìâÜíïíôáé, ìå ôñüðï ðïõ èá óõìöùíçèåß
áðü áõôÝò, áðü ôéò ÊõâåñíÞóåéò ðïõ èá äéáèÝôïõí ôá áðïóðÜóìáôá êáé áðü
ôçí ÊõâÝñíçóç ôçò Êýðñïõ. Ï Ãåíéêüò ÃñáììáôÝáò ìðïñåß åðßóçò íá
äå÷èåß åèåëïíôéêÝò åéóöïñÝò ãé áõôü ôï óêïðü,
7. ÓõóôÞíåé ðåñáéôÝñù üðùò ï Ãåíéêüò ÃñáììáôÝáò äéïñßóåé, óå óõìöùíßá
ìå ôçí ÊõâÝñíçóç ôçò Êýðñïõ êáé ôéò ÊõâåñíÞóåéò ÅëëÜäáò, Ôïõñêßáò êáé
ÇíùìÝíïõ Âáóéëåßïõ, Ýíáí ìåóïëáâçôÞ ï ïðïßïò èá êáôáâÜëåé ìÝãéóôåò
ðñïóðÜèåéåò ìáæß ìå ôïõò åêðñïóþðïõò ôùí êïéíïôÞôùí êáé åðßóçò ìáæß ìå
ôéò ðñïáíáöåñèåßóåò ôÝóóåñéò ÊõâåñíÞóåéò, ãéá ôï óêïðü ôçò ðñïþèçóçò
ìéáò åéñçíéêÞò åðßëõóçò êáé ìéáò óõìöùíçìÝíçò äéåõèÝôçóçò ôïõ ðñïâëÞìá-
ôïò ðïõ áíôéìåôùðßæåé ç Êýðñïò, óýìöùíá ìå ôïí Êáôáóôáôéêü ×Üñôç ôùí
ÇíùìÝíùí Åèíþí, Ý÷ïíôáò õðüøç ôçí åõçìåñßá ôïõ ëáïý ôçò Êýðñïõ ùò
óõíüëïõ êáé ôç äéáôÞñçóç ôçò äéåèíïýò åéñÞíçò êáé áóöÜëåéáò. Ï ìåóïëáâç-
ôÞò èá äßíåé ðåñéïäéêÜ áíáöïñÜ óôï Ãåíéêü ÃñáììáôÝá ãéá ôéò ðñïóðÜèåéÝò
ôïõ,
8. Æçôåß áðü ôï Ãåíéêü ÃñáììáôÝá íá êáëýøåé, áðü êïíäýëéá ôùí Çíù-
ìÝíùí Åèíþí, ôçí áìïéâÞ êáé ôá Ýîïäá ôïõ ìåóïëáâçôÞ êáé ôïõ ðñïóùðéêïý
ôïõ.
ÕéïèåôÞèçêå ïìüöùíá êáôÜ ôçí 1102ç óõíåäñßá.
- 335 -
5
ØÇÖÉÓÌÁ 3212 (XXIX) ÔÇÓ Ã. ÓÕÍÅËÅÕÓÇÓ, 1 ÍÏÅÌÂÑÉÏÕ 1974
Ç ÃåíéêÞ ÓõíÝëåõóç,
¸÷ïíôáò ìåëåôÞóåé ôï êõðñéáêü ðñüâëçìá,
Áíçóõ÷þíôáò óïâáñÜ ãéá ôç óõíÝ÷éóç ôçò êõðñéáêÞò êñßóçò ç ïðïßá
áðïôåëåß áðåéëÞ êáôÜ ôçò äéåèíïýò åéñÞíçò êáé áóöÜëåéáò,
¸÷ïíôáò óõíáßóèçóç ôçò áíÜãêçò ãéá åðßëõóç ôçò êñßóçò ìå åéñçíéêÜ
ìÝóá ÷ùñßò êáèõóôÝñçóç óýìöùíá ìå ôïõò óêïðïýò êáé ôéò áñ÷Ýò ôùí
ÇíùìÝíùí Åèíþí,
Áöïý Üêïõóå ôéò äçëþóåéò ðïõ Ýãéíáí êáôÜ ôç óõæÞôçóç êáé áöïý
óçìåßùóå ôçí ¸êèåóç ôçò ÅéäéêÞò ÐïëéôéêÞò ÅðéôñïðÞò ãéá ôï Êõðñéáêü
Ðñüâëçìá (Á/9820),
1. Êáëåß üëá ôá êñÜôç íá óåâáóôïýí ôçí êõñéáñ÷ßá, áíåîáñôçóßá, åäáöé-
êÞ áêåñáéüôçôá êáé ôï áäÝóìåõôï ôçò Äçìïêñáôßáò ôçò Êýðñïõ êáé íá
áðÝ÷ïõí áðü ïðïéáäÞðïôå ðñÜîç êáé åðÝìâáóç ðïõ óôñÝöïíôáé åíáíôßïí ôçò.
2. ÐñïôñÝðåé ôçí ôá÷åßá áðï÷þñçóç üëùí ôùí îÝíùí óôñáôéùôéêþí
äõíÜìåùí êáé ôçò îÝíçò óôñáôéùôéêÞò ðáñïõóßáò êáé ðñïóùðéêïý áðü ôç
Äçìïêñáôßá ôçò Êýðñïõ êáé ôïí ôåñìáôéóìü ïðïéáóäÞðïôå îÝíçò åðÝìâáóçò
óôéò õðïèÝóåéò ôçò.
3. Èåùñåß üôé ôï óõíôáãìáôéêü óýóôçìá ôçò Äçìïêñáôßáò ôçò Êýðñïõ
áöïñÜ ôçí åëëçíïêõðñéáêÞ êáé ôçí ôïõñêïêõðñéáêÞ êïéíüôçôá.
4. ÅðéäïêéìÜæåé ôéò åðáöÝò êáé äéáðñáãìáôåýóåéò ðïõ ðñáãìáôïðïéïýíôáé
åðß ßóçò âÜóçò, ìå ôéò êáëÝò õðçñåóßåò ôïõ Ãåíéêïý ÃñáììáôÝá ôùí Çíù-
ìÝíùí Åèíþí, ìåôáîý ôùí áíôéðñïóþðùí ôùí äõï êïéíïôÞôùí êáé æçôåß ôç
óõíÝ÷éóÞ ôïõò ðñïò ôïí óêïðü ôçò åðßôåõîçò åëåýèåñá ìéáò áìïéâáßáò áðï-
äåêôÞò ðïëéôéêÞò äéåõèÝôçóçò ðïõ íá åäñÜæåôáé óôá âáóéêÜ êáé áðáñÜãñá-
ðôá äéêáéþìáôá ôùí äýï êïéíïôÞôùí.
5. Èåùñåß üôé üëïé ïé ðñüóöõãåò ðñÝðåé íá åðéóôñÝøïõí óôéò åóôßåò ôïõò
óå óõíèÞêåò áóöÜëåéáò êáé êáëåß ôá åíäéáöåñüìåíá ìÝñç íá ëÜâïõí åðåßãïíôá
ìÝôñá ðñïò ôïí óêïðü áõôü.
6. ÅêöñÜæåé ôçí åëðßäá üôé èá êáôáâëçèïýí ðåñáéôÝñù ðñïóðÜèåéåò, áí
åßíáé áíÜãêç, ðåñéëáìâáíïìÝíùí äéáðñáãìáôåýóåùí, óôá ðëáßóéá ôùí Çíù-
ìÝíùí Åèíþí, ðñïò ôïí óêïðü åöáñìïãÞò ôùí ðñïíïéþí ôïõ ðáñüíôïò øçöß-
- 336 -
óìáôïò, þóôå íá äéáóöáëéóèåß Ýôóé ôï âáóéêü äéêáßùìá ôçò Äçìïêñáôßáò ôçò

Êýðñïõ ãéá áíåîáñôçóßá, êõñéáñ÷ßá êáé åäáöéêÞ áêåñáéüôçôá.
7. ÆçôÜ áðü ôïí Ãåíéêü ÃñáììáôÝá íá óõíå÷ßóåé íá ðáñÝ÷åé ôçí áíèñù-
ðéóôéêÞ âïÞèåéá ôùí ÇíùìÝíùí Åèíþí ðñïò üëá ôá ôìÞìáôá ôïõ ðëçèõ-
óìïý ôçò Êýðñïõ êáé êáëåß üëá ôá êñÜôç íá óõìâÜëïõí óôçí ðñïóðÜèåéá
áõôÞ.
8. Êáëåß üëá ôá ìÝñç íá óõíå÷ßóïõí íá óõíåñãÜæïíôáé ðëÞñùò ìå ôçí
ÅéñçíåõôéêÞ Äýíáìç ôùí ÇíùìÝíùí Åèíþí óôçí Êýðñï, ç ïðïßá ìðïñåß íá
åíéó÷õèåß áí ðáñáóôåß áíÜãêç.
9. Êáëåß ôïí Ãåíéêü ÃñáììáôÝá íá óõíå÷ßóåé íá ðáñÝ÷åé ôéò êáëÝò ôïõ
õðçñåóßåò ðñïò ôá åíäéáöåñüìåíá ìÝñç.
10. ÐåñáéôÝñù êáëåß ôïí Ãåíéêü ÃñáììáôÝá íá öÝñåé ôï ðáñüí øÞöéóìá óå
ãíþóç ôïõ Óõìâïõëßïõ Áóöáëåßáò.
- 337 -
6
ÓÕÌÖÙÍÉÁ ÕØÇËÏÕ ÅÐÉÐÅÄÏÕ (ÌÁÊÁÑÉÏÕ-ÍÔÅÍÊÔÁÓ)
12çò ÖÅÂÑÏÕÁÑÉÏÕ 197744
1. Åðéæçôïýìå ìéá áíåîÜñôçôç, áäÝóìåõôç äéêïéíïôéêÞ ïìüóðïíäç äçìï-

êñáôßá.
2. Ôï Ýäáöïò õðü ôç äéïßêçóç ôçò êÜèå êïéíüôçôáò ðñÝðåé íá óõæçôçèåß
õðü ôï öùò ôçò ïéêïíïìéêÞò âéùóéìüôçôáò Þ ðáñáãùãéêüôçôáò êáé ôçò
éäéïêôçóßáò ãçò.
3. ÈÝìáôá áñ÷þí üðùò ç åëåõèåñßá äéáêßíçóçò, åëåõèåñßá åãêáôÜóôáóçò,
ôï äéêáßùìá ðåñéïõóßáò êáé Üëëá åîåéäéêåõìÝíá æçôÞìáôá, åßíáé áíïéêôÜ ãéá
óõæÞôçóç, ëáìâÜíïíôáò õðüøç ôç èåìåëéþäç âÜóç åíüò äéêïéíïôéêïý ïìï-
óðïíäéáêïý óõóôÞìáôïò êáé ïñéóìÝíåò ðñáêôéêÝò äõóêïëßåò, ïé ïðïßåò ìðïñåß
íá ðñïêýøïõí ãéá ôçí ôïõñêïêõðñéáêÞ êïéíüôçôá.
4. Ïé åîïõóßåò êáé áñìïäéüôçôåò ôçò êåíôñéêÞò ïìïóðïíäéáêÞò êõâÝñíçóçò
èá åßíáé ôÝôïéåò, þóôå íá äéáóöáëßæåôáé ç åíüôçôá ôçò ÷þñáò ëáìâáíïìÝíïõ
õðüøç êáé ôïõ äéêïéíïôéêïý ÷áñáêôÞñïò ôïõ êñÜôïõò.
44
Ïé ÊáôåõèõíôÞñéåò äåí õðïãñÜöçêáí, áëëÜ êáôáãñÜöçêáí óôï ðñáêôéêü ðïõ
êñÜôçóáí ôá ÇíùìÝíá ¸èíç áðü ôç óõíÜíôçóç ìåôáîý ôïõ ÐñïÝäñïõ Ìáêáñßïõ êáé ôïõ
Ñáïýö ÍôåíêôÜò, ðáñïõóßá ôïõ ãåíéêïý ãñáììáôÝá ôïõ ÏÇÅ äñïò Êïõñô Âáëíô÷Üéì.
Óôá ÷ñüíéá ðïõ áêïëïýèçóáí, ðïëýò ëüãïò Ýãéíå êáé ãßíåôáé áêüìá ãéá ôï êáôÜ ðüóï ï
ÌáêÜñéïò åß÷å äå÷èåß ùò ëýóç ôç äéæùíéêÞ-äéêïéíïôéêÞ ïìïóðïíäßá.
- 338 -
7
ÓÕÌÖÙÍÉÁ 10 ÓÇÌÅÉÙÍ (ÊÕÐÑÉÁÍÏÕ-ÍÔÅÍÊÔÁÓ)
19çò ÌÁÚÏÕ 1979
Åîåäüèç ìåôÜ áðü ìéá õøçëïý åðéðÝäïõ óõíÜíôçóç ìåôáîý ôïõ ôüôå
ÐñïÝäñïõ ôçò Äçìïêñáôßáò Óðýñïõ Êõðñéáíïý êáé ôïõ Ñáïýö ÍôåíêôÜò
óôçí Ýäñá ôçò UNFICYP óôç Ëåõêùóßá, êáôÜ ôçí 18ç êáé 19ç ÌáÀïõ,
ðáñïõóßá ôïõ ãåíéêïý ãñáììáôÝá ôùí ÇíùìÝíùí Åèíþí äñ Êïõñô Âáëíô-
÷Üéì:
1. ÓõìöùíÞèçêå ç åðáíÜëçøç ôùí äéáêïéíïôéêþí óõíïìéëéþí óôéò 15

Éïõíßïõ 1979.
2. Ç âÜóç ôùí óõíïìéëéþí èá åßíáé ïé êáôåõèõíôÞñéåò ãñáììÝò Ìáêáñßïõ-
ÍôåíêôÜò ôçò 12çò Öåâñïõáñßïõ 1977 êáé ôá øçößóìáôá ôùí ÇíùìÝíùí
Åèíþí ðïõ åßíáé ó÷åôéêÜ ìå ôï Êõðñéáêü ðñüâëçìá.
3. ÐñÝðåé íá õðÜñ÷åé óåâáóìüò ãéá ôá áíèñþðéíá äéêáéþìáôá êáé ôéò
âáóéêÝò åëåõèåñßåò üëùí ôùí ðïëéôþí ôçò Äçìïêñáôßáò.
4. Ïé óõíïìéëßåò èá êáëýøïõí üëåò ôéò åäáöéêÝò êáé óõíôáãìáôéêÝò ðôõ-
÷Ýò.
5. Ðñïôåñáéüôçôá èá äïèåß óôçí åðßôåõîç óõìöùíßáò ãéá ôçí åðáíåãêá-
ôÜóôáóç óôá Âáñþóéá õðü ôçí áéãßäá ôùí ÇíùìÝíùí Åèíþí ôáõôü÷ñïíá ìå
ôçí Ýíáñîç ôçò ìåëÝôçò áðü ôïõò óõíïìéëçôÝò ôùí óõíôáãìáôéêþí êáé
åäáöéêþí ðôõ÷þí ìéáò óõíïëéêÞò äéåõèÝôçóçò.
Ìüëéò åðéôåõ÷èåß óõìöùíßá ãéá ôá Âáñþóéá, èá åöáñìïóôåß, ÷ùñßò íá
áíáìÝíåôáé ç Ýêâáóç ôùí óõæçôÞóåùí ãéá Üëëåò ðôõ÷Ýò ôïõ Êõðñéáêïý
ðñïâëÞìáôïò.
6. ÓõìöùíÞèçêå ç áðï÷Þ áðü ïðïéáäÞðïôå åíÝñãåéá ç ïðïßá èá ìðïñïýóå
íá èÝóåé óå êßíäõíï ôçí Ýêâáóç ôùí óõíïìéëéþí, êáé åéäéêÞ Ýìöáóç èá äïèåß
óå áñ÷éêÜ ðñáêôéêÜ ìÝôñá êáé áðü ôéò äýï ðëåõñÝò ãéá ôçí ðñïþèçóç êáëÞò
èÝëçóçò, áìïéâáßáò åìðéóôïóýíçò êáé ôçí åðÜíïäï óå ïìáëÝò óõíèÞêåò.
7. Ç áðïóôñáôéùôéêïðïßçóç ôçò ÊõðñéáêÞò Äçìïêñáôßáò áíôéìåôùðßæå-
ôáé, êáé èÝìáôá ó÷åôéêÜ ìå áõôÞ èá óõæçôçèïýí.
8. Ç áíåîáñôçóßá, êõñéáñ÷ßá, åäáöéêÞ áêåñáéüôçôá êáé ôï áäÝóìåõôï ôçò
Äçìïêñáôßáò èá ðñÝðåé íá ôõã÷Üíïõí åðáñêþí åããõÞóåùí Ýíáíôé ôçò Ýíù-
- 339 -
óçò, ïëéêþò Þ ìåñéêþò, ìå ïðïéáäÞðïôå Üëëç ÷þñá êáé Ýíáíôé ïðïéáóäÞðïôå

ìïñöÞò äé÷ïôüìçóçò Þ áðüó÷éóçò.
9. Ïé äéáêïéíïôéêÝò óõíïìéëßåò èá äéåîá÷èïýí ìå óõíå÷Þ ôñüðï, áðïöåýãï-
íôáò ïðïéáäÞðïôå êáèõóôÝñçóç.
10. Ïé äéáêïéíïôéêÝò óõíïìéëßåò èá äéåîá÷èïýí óôç Ëåõêùóßá.
- 340 -
8
ØÇÖÉÓÌÁ 541 (1983) ÔÏÕ ÓÕÌÂÏÕËÉÏÕ ÁÓÖÁËÅÉÁÓ,
18.11.1983
Ôï Óõìâïýëéï Áóöáëåßáò,
Áöïý Üêïõóå ôç äÞëùóç ôïõ Õðïõñãïý Åîùôåñéêþí ôçò ÊõâÝñíçóçò ôçò
ÊõðñéáêÞò Äçìïêñáôßáò,
Áíçóõ÷þíôáò ãéá ôç äéáêÞñõîç ôùí ôïõñêïêõðñéáêþí áñ÷þí ðïõ åêäü-
èçêå óôéò 15 Íïåìâñßïõ 1983, ç ïðïßá öÝñåôáé íá äçìéïõñãåß Ýíá áíåîÜñôçôï
êñÜôïò óôç âüñåéá Êýðñï,
Èåùñþíôáò üôé áõôÞ ç äéáêÞñõîç åßíáé áóõìâßâáóôç ìå ôç ÓõíèÞêç ôïõ
1960 áíáöïñéêÜ ìå ôçí åãêáèßäñõóç ôçò ÊõðñéáêÞò Äçìïêñáôßáò êáé ôç
ÓõíèÞêç ÅããõÞóåùò ôïõ 1960,
Èåùñþíôáò ùò åê ôïýôïõ üôé ç ðñïóðÜèåéá äçìéïõñãßáò ìéáò «ÔïõñêéêÞò
Äçìïêñáôßáò ôçò Âüñåéáò Êýðñïõ» åßíáé Üêõñç êáé èá óõìâÜëåé óå åðéäåß-
íùóç ôçò êáôÜóôáóçò óôçí Êýðñï,
Åðáíáâåâáéþíïíôáò ôá øçößóìáôá 365 (1974) êáé 367 (1975),
¸÷ïíôáò óõíåßäçóç ôçò áíÜãêçò ãéá ìéá ëýóç ôïõ êõðñéáêïý ðñïâëÞìá-
ôïò, âáóéóìÝíç óôçí áðïóôïëÞ êáëþí õðçñåóéþí ðïõ áíáëÞöèçêå áðü ôïí
Ãåíéêü ÃñáììáôÝá,
Âåâáéþíïíôáò ôç óõíå÷éæüìåíç õðïóôÞñéîÞ ôïõ ãéá ôçí ÅéñçíåõôéêÞ Äý-
íáìç ôùí ÇíùìÝíùí Åèíþí óôçí Êýðñï,
Óçìåéþíïíôáò ôç äÞëùóç ôïõ Ãåíéêïý ÃñáììáôÝá óôéò 17 Íïåìâñßïõ
1983,
1. ÁðïäïêéìÜæåé ôç äéáêÞñõîç ôùí ôïõñêïêõðñéáêþí áñ÷þí ôçò äÞèåí
áðüó÷éóçò ôìÞìáôïò ôçò ÊõðñéáêÞò Äçìïêñáôßáò.
2. Èåùñåß ôçí ðéï ðÜíù äéáêÞñõîç óáí íïìéêÜ Üêõñç êáé æçôÜ ôçí
áíÜêëçóÞ ôçò.
3. Æçôåß ôçí åðåßãïõóá êáé áðïôåëåóìáôéêÞ åöáñìïãÞ ôùí øçöéóìÜôùí
365 (1974) êáé 367 (1975).
4. Æçôåß áðü ôïí Ãåíéêü ÃñáììáôÝá íá óõíå÷ßóåé ôçí áðïóôïëÞ ôùí
êáëþí õðçñåóéþí þóôå íá åðéôåõ÷èåß ôï óõíôïìüôåñï äõíáôü ðñüïäïò ðñïò
ìéá äßêáéç êáé äéáñêÞ äéåõèÝôçóç óôçí Êýðñï.
5. Êáëåß ôá ìÝñç íá óõíåñãáóèïýí ðëÞñùò ìå ôï Ãåíéêü ÃñáììáôÝá
óôçí áðïóôïëÞ ôïõ êáëþí õðçñåóéþí.
- 341 -
6. Êáëåß üëá ôá êñÜôç íá óÝâïíôáé ôçí êõñéáñ÷ßá, áíåîáñôçóßá, åäáöéêÞ

áêåñáéüôçôá êáé ôï áäÝóìåõôï ôçò ÊõðñéáêÞò Äçìïêñáôßáò.
7. Êáëåß üëá ôá êñÜôç íá ìçí áíáãíùñßæïõí ïðïéïäÞðïôå êõðñéáêü
êñÜôïò Üëëï áðü ôçí ÊõðñéáêÞ Äçìïêñáôßá.
8. Êáëåß üëá ôá êñÜôç êáé ôéò äõï êïéíüôçôåò óôçí Êýðñï íá áðÝ÷ïõí
áðü ïðïéáäÞðïôå åíÝñãåéá ç ïðïßá èá ìðïñïýóå íá åðéäåéíþóåé ôçí êáôÜóôá-
óç.
9. Æçôåß áðü ôïí Ãåíéêü ÃñáììáôÝá íá êñáôÜ ôï Óõìâïýëéï Áóöáëåßáò
ðëÞñùò åíçìåñùìÝíï.
ÕéïèåôÞèçêå êáôÜ ôçí 2500Þ óõíåäñßá ìå 13 øÞöïõò õðÝñ, ìßáí åíáíôßïí

(ÐáêéóôÜí) êáé ìßáí áðï÷Þ (Éïñäáíßá).
- 342 -
ÐÁÑÁÑÔÇÌÁ Ä´
ÅÐÉÃÑÁÌÌÁÔÉÊÅÓ ÖÑÁÓÅÉÓ
1. «Ç Ýíùóç èá ãßíåé üôáí ç Áããëßá ðåéóèåß üôé ç Êýðñïò äåí ôçò åßíáé
÷ñÞóéìç.» Åë. ÂåíéæÝëïò (18/11/1931)
2. «Ç ÅëëÜò áíáðíÝåé óÞìåñïí ìå äýï ðíåýìïíáò, ôïí ìåí Áããëéêüí, ôïí
äå Áìåñéêáíéêüí êáé äé áõôü äåí çìðïñåß, ëüãù ôïõ Êõðñéáêïý, íá êéíäõíåý-
óç íá ðÜèç áðü áóöõîßáí.» Ã. ÐáðáíäñÝïõ óôïí È. ÄÝñâç (20/6/1950)
3. «¢êïõóå, Ìáêáñéþôáôå. Áí Þñ÷åóï åéò ôçí ðôù÷éêÞí ìïõ êáëýâçí
êáé ìïõ åæÞôåéò íá ðÜù íá ðïëåìÞóù äéÜ ôçí Êýðñïí, èá ôï Ýêáìíá
åõ÷áñßóôùò äéüôé åßìáé óôñáôéþôçò. ÁëëÜ Ýñ÷åóáé åéò ôï ãñáöåßïí ôïõ ðñù-
èõðïõñãïý ôçò ÅëëÜäïò êáé ìïõ æçôÜò íá êÜøù ôçí ÅëëÜäá, ÷ùñßò íá
çìðïñþ íá ùöåëÞóù ôçí Êýðñï. ÊÜèéóå, ëïéðüí, Þóõ÷á.» Íéêüëáïò Ðëá-
óôÞñáò (Éïýíéïò 1952)
4. «ÊõâÝñíçóéò êáé Áíôéðïëßôåõóéò äåí Þñèçóáí åéò ôï ýøïò ôùí ðåñéóôÜ-
óåùí. Äåí Ýäåéîáí ïýôå ôüëìçí ïýôå èÜññïò. Åéò ôçí áîßùóéí ôïõ Ýèíïõò ðåñß
ðñïóöõãÞò áðÞíôçóáí ìå äéóôáãìüí êáé íõóôáãìüí üôé ðáñáêïëïõèïýí ôï
æÞôçìá áãñýðíùò.» ÌáêÜñéïò (25/7/1952)
5. «ÄéÜ ôçí âñåôáíéêÞí êõâÝñíçóéí äåí õößóôáôáé êõðñéáêüí æÞôçìá ïýôå
óôï ðáñüí ïýôå óôï ìÝëëïí.» ¢íôïíõ ¹íôåí (22/12/1953)
6. «Åßìáé ðñùèõðïõñãüò ôçò ÅëëÜäïò. Êáé üôáí ïìéëþ ìå êÜðïéïí,
åðéèõìþ íá ìïõ äåß÷íåé ôï ðñüóùðü ôïõ êé ü÷é ôç ñÜ÷ç ôïõ.» Áë. ÐáðÜãïò
óôïí ¹íôåí (22/12/1953)
7. «¸ôóé èá ìåßíù íÝïò êé áèÜíáôïò.» ÁíäñÝáò ÆÜêïò (9/8/1956)
8. «Åãþ èá ðïëåìÞóù êáé èá ðåèÜíù. ÐñÝðåé íá ðåèÜíù... ÐñÝðåé íá
ðåèÜíù... ÐñÝðåé íá ðåèÜíù...» Ãñçãüñçò Áõîåíôßïõ (3/3/1957)
9. «Èá ðÜñù ìéáí áíçöïñéÜ...» Åõáãüñáò Ðáëëçêáñßäçò (14/3/1957)
10. «Áí âãù, èá âãù ðõñïâïëþíôáò.» ÊõñéÜêïò ÌÜôóçò (19/11/1958)
11. «If it is now, it is no!...» ÌáêÜñéïò (ÄéÜóêåøç Ëïíäßíïõ, ÖåâñïõÜñéïò
1959)
- 343 -
12. «Ôï áßìá ôçò Êýðñïõ åö õìþí êáé åðß ôùí ôÝêíùí õìþí.» ÅõÜããå-
ëïò ÁâÝñùö (ÄéÜóêåøç Ëïíäßíïõ, ÖåâñïõÜñéïò 1959)
13. «Ïé ¢ããëïé åðÝôõ÷áí ôïí óêïðüí ôùí. Éêáíïß äéðëùìÜôáé, ìå èáõìá-
óôÞí ðáñÜäïóéí åäïêßìáóáí ðïëëïýò ôñüðïõò äéÜ íá áíôéëçöèïýí ðïßïí èá
åßíáé ôï áóèåíÝò çìþí óçìåßïí, ôï ïðïßïí èá åêëüíéæåí ôïí áãþíá ìáò äéÜ ôçí
äéåêäßêçóéí ôçò ðñáãìáôéêÞò áõôïäéáèÝóåùò. Êáé íïìßæù üôé åýñïí ôçí áðåé-
ëÞí ôçò äé÷ïôïìÞóåùò.» Óðýñïò Ìáñêåæßíçò (óõæÞôçóç óôç ÂïõëÞ ãéá ôéò
Óõìöùíßåò Æõñß÷çò-Ëïíäßíïõ, 25/2/1959)
14. «Äåí åßíáé äõíáôüí Ýíá êñÜôïò, ôï ïðïßïí áñ÷ßæåé ìå ìéáí óõììá÷ßáí
ùò èåìåëéþäç êáíüíá ôïõ ÓõíôÜãìáôüò ôïõ, ìå äéêáßùìá åðåìâÜóåùò áõôï-
ìÜôïõ, ïýôå êáí ôùí ôñéþí ðñïóôáôßäùí äõíÜìåùí áðü êïéíïý, áëëÜ ìßáò
åêÜóôçò åî áõôþí, åö üóïí Þèåëå êñßíç ôïýôï áíáãêáßïí, êáé ìÜëéóôá
óôñáôéùôéêÞò åðåìâÜóåùò äåí åßíáé äõíáôüí ôï êñáôßäéïí áõôü ôùí 450.000
íá èåùñÞôáé áíåîÜñôçôïí. Áõôü ôï êñÜôïò åßíáé ìéá ðõñéôéäáðïèÞêç êáé
äéÜ ôçí ÅëëÜäá êáé äéÜ ôçí Ôïõñêßáí êáé äéÜ ôçí ÌÝóçí ÁíáôïëÞí. Äåí
åêëåßóáìåí áëëÜ åäçìéïõñãÞóáìåí Ýíá Êõðñéáêüí æÞôçìá, ôïõ ïðïßïõ ôáò
óõíåðåßáò èá ßäùìåí åéò ôï ìÝëëïí, ßóùò ðïëý óõíôïìþôåñïí áð ü,ôé öïâïý-
ìåèá.» Çëßáò Ôóéñéìþêïò (óõæÞôçóç óôç ÂïõëÞ ãéá ôéò Óõìöùíßåò Æõñß-
÷çò-Ëïíäßíïõ, 25/2/1959)
15. «Ç êõâÝñíçóç õðÝãñáøå ôéò óõìâÜóåéò ìå ôç óêÝøç üôé ïé Åëëçíï-
êýðñéïé èá áðÝâáéíïí ï óõíäåôéêüò êñßêïò ôùí áõñéáíþí ó÷Ýóåþí ìáò ìå ôçí
ÔïõñêéêÞ Äçìïêñáôßá. ÁëëÜ ãéáôß ïé 100 ÷éëéÜäåò ÅëëÞíùí ôçò Êùíóôáíôé-
íïõðüëåùò ç íçóßò áõôÞ åí ìÝóù Ôïõñêéêïý ùêåáíïý äåí áðåôÝëåóáí
óõíäåôéêüí êñßêïí ìåôáîý ÅëëÞíùí êáé Ôïýñêùí;» Ëåùíßäáò Êýñêïò (óõæÞ-
ôçóç óôç ÂïõëÞ ãéá ôéò Óõìöùíßåò Æõñß÷çò-Ëïíäßíïõ, 28/2/1959)
16. «Ìå ôïí Ãñßâá èá óõíåñãÜæåóáé, ìå ôïí ÌáêÜñéï èá ðïëéôåýåóáé!»
Ã. ÐáðáíäñÝïõ óôïí ðñÝóâç Ì. ÁëåîáíäñÜêç (1964)
17. «Ç Êýðñïò éóôïñéêþò êáé ðïëéôéóôéêþò áíÞêåé åéò ôçí Äýóéí, êáßôïé
èá óõíå÷ßóåé áêïëïõèïýóá áäÝóìåõôïí åîùôåñéêÞí ðïëéôéêÞí.» ÌáêÜñéïò,
åðéóôïëÞ ðñïò ðñùèõðïõñãü Ã. ÐáðáíäñÝïõ (1/3/1964)
18. «Åùóöïñéêáß äõíÜìåéò åìáôáßùóáí ôçí Ýíùóéí.» Óô. Óôåöáíüðïõëïò
(23/6/1964)
19. «ÅÜí ç Ôïõñêßá áíïßîç ôçí ðüñôá ôïõ öñåíïêïìåßïõ, ç ÅëëÜò èá ôçí
áêïëïõèÞóåé.» Ã. ÐáðáíäñÝïõ (êñßóç ôçò Êïößíïõ, Áýãïõóôïò 1964)
- 344 -
20. «¢ëëá óõìöùíïýìåí êáé Üëëá ðñÜôôåôå...» Ã. ÐáðáíäñÝïõ ðñïò

ÌáêÜñéï (ìåôÜ ôç ìÜ÷ç ôçò Ìáíóïýñáò, Áýãïõóôïò 1964)
21. «Ìáò ÷áñßæïõí ïëüêëçñïí ðïëõêáôïéêßáí êáé åéò áíôÜëëáãìá æçôïýí
íá êñáôÞóïõí ôï ñåôéñÝ åðß åíïéêßù.» Ã. ÐáðáíäñÝïõ (ãéá ôï Ó÷Ýäéï ¢ôóå-
óïí, 1964)
22. «Ôï Ó÷Ýäéïí ¢ôóåóïí åß÷åí ùò ôßôëïí ôçí Ýíùóéí êáé ùò ðåñéå÷üìåíïí
ôçí äé÷ïôüìçóéí.» Ã. ÐáðáíäñÝïõ (Áýãïõóôïò 1964)
23. «Ç Ôïõñêßá ïõäÝí äßäåé. Äéáôß íá ðÜñç; Ç ÅëëÜò ïõäÝí æçôåß. Äéáôß
íá äþóç;» Ã. ÐáðáíäñÝïõ (ãéá ôï Ó÷Ýäéï ¢ôóåóïí, Áýãïõóôïò 1964)
24. «Íïìßæù üôé ðëçóéÜóáìåí ôçí Ýíùóéí. Óõæçôåßôáé ôþñá áðëþò ôï
ôßìçìá. ÐåíôáñïäåêÜñåò èá åßíáé Þ êáôïóôÜñéêá». Ã. ÐáðáíäñÝïõ (ãéá ôï
Ó÷Ýäéï ¢ôóåóïí, Áýãïõóôïò 1964)
25. «Èá Ýëèç ç Ýíùóéò. ¸ñ÷åôáé... ÌÝãáò åßíáé ï éóôïñéêüò ðñïïñéóìüò
ôçò Êýðñïõ ìåôÜ ôçí Ýíùóéí.» Ã. ÐáðáíäñÝïõ (ëüãïò óôç Èåóóáëïíßêç, 27
Ïêôùâñßïõ 1964)
26. «Ç êáëýôåñç ëýóç ôïõ Êõðñéáêïý æçôÞìáôïò åßíáé ç äé÷ïôüìçóç, ç
ïðïßá ìüíï äéÜ ðéÝóåùí åðß ôïõ Ìáêáñßïõ ìðïñåß íá åðéâëçèåß. Áí åß÷á óôç
äéÜèåóÞ ìïõ ôïí ¸êôï Óôüëï ôçò Ìåóïãåßïõ, èá ìðïñïýóá íá äéåõèåôÞóù ôï
Êõðñéáêü ðñüâëçìá êáé áýñéï.» Íôçí ¢ôóåóïí (äéÜëåîç óôï ÊïëëÝãéï ÓÜ-
ëåì ôçò Â. Êáñïëßíáò, 27 Ïêôùâñßïõ 1966)
27. «...åðéæçôïõìÝíçò êáô áíÜãêçí ôçò ëýóåùò åíôüò ôùí ðëáéóßùí ôïõ
åöéêôïý, ôá ïðïßá äåí óõìðßðôïõí ðÜíôïôå ìå ôá ðëáßóéá ôïõ åõêôáßïõ.»
ÌáêÜñéïò (12/1/1968)
28. «Áõôüò ï ãéïò óêýëáò (son of a bitch) ðñÝðåé íá óêïôùèåß ðñéí íá
óõìâåß êÜôé óôçí Êýðñï.» George Ball ãéá ôïí ÌáêÜñéï (Brookings Institu-
tion, 1969)
29. «ÅÜí âßáéïò èÜíáôïò ìå áíáñðÜóåé åê ôïõ ìÝóïõ ôïõ ëáïý ìïõ, ìßáí
õðïèÞêçí óÜò êáôáëåßðù: Ðáñáìåßíáôå ðéóôïß åéò ôçí éóôïñßá ìáò êáé åéò
ôáò åëëçíéêÜò ðáñáäüóåéò ìáò. Êáé ðéóôïß åéò ôïí Èåüí, óõíå÷ßóáôå ôïí
áãþíá äéÜ ôï êáëýôåñïí ìÝëëïí ôçò ðáôñßäïò ìáò.» ÌáêÜñéïò (15/3/1970)
30. «Ç ÅèíéêÞ ÖñïõñÜ åßíáé êõñßá ôçò êáôáóôÜóåùò. Ï ÌáêÜñéïò åßíáé
Þäç íåêñüò.» ÑÉÊ (15/7/1974)
- 345 -
31. «ÅëëçíéêÝ êõðñéáêÝ ëáÝ, ãíþñéìç åßíáé ç öùíÞ ðïõ áêïýåéò, ãíùñß-
æåéò ðïßïò óïõ ïìéëåß. Åßìáé ï ÌáêÜñéïò Äåí åßìáé íåêñüò Åßìáé æùíôá-
íüò êáé åßìáé ìáæß óïõ óõíáãùíéóôÞò êáé óçìáéïöüñïò åéò ôïí êïéíüí áãþíá.
Ç ÷ïýíôá áðåöÜóéóå íá êáôáóôñÝøåé ôçí Êýðñï, íá ôç äé÷ïôïìÞóåé.»
ÌáêÜñéïò (15/7/1974)
32. «ÅëëçíéêÝ êõðñéáêÝ ëáÝ, üðïõ êáé áí åõñßóêïìáé, èÝëù íá îÝñåéò üôé
åßìáé ìáæß óïõ. Ç êáñäéÜ ìïõ, ç øõ÷Þ ìïõ, ç óêÝøç ìïõ óå óÝíá ðÜíôá
óôñÝöïíôáé, áãáðçìÝíå ìïõ ëáÝ.» ÌáêÜñéïò (14/8/1974)
33. «Ìåôáîý ðïëÝìïõ êáé ôáðåéíþóåùò äåí õðÜñ÷åé åêëïãÞ.» Ã. Ìáýñïò
(Áýãïõóôïò 1974)
34. «¼óï ç êáñäßá áõôÞ êôõðÜåé, ïé ðáëìïß ôçò èá åßíáé ðáëìïß áãþíïò
ãéá ôçí óùôçñßá ôçò Êýðñïõ, ãéá ôçí ðñüïäï êáé ôçí åõçìåñßá ôïõ ëáïý ôçò
óôï óýíïëü ôïõ.» ÌáêÜñéïò (ÄéåèíÞò ¸êèåóç Êýðñïõ, ÌÜéïò 1977)
35. «Êé üôáí áðïöáóßóù íá ðåèÜíù, ÷ßëéïé ÌáêÜñéïé èá óõíå÷ßóïõí ôïí
áãþíá ìïõ.» ÌáêÜñéïò (ÄéåèíÞò ¸êèåóç Êýðñïõ, ÌÜéïò 1977)
36. «Äåí îå÷íïýìå ôá óêëáâùìÝíá ÷ùñéÜ êáé ôéò ðüëåéò ìáò, äåí îå÷íïý-
ìå ôïõò óêëáâùìÝíïõò ôüðïõò ðïõ ðÜíù ôïõò åßíáé êôéóìÝíåò åóôßåò êáé
âùìïß ìáò êáé ìÝóá ôïõò åßíáé èáììÝíïé ãïíéïß êáé ðñüãïíïß ìáò.» ÌáêÜñéïò
(20/7/1977)
37. «Óå åèíéêÜ ðñïâëÞìáôá, üðùò ôï Êõðñéáêü, ï ðïëýò ñåáëéóìüò óôçí
áíôéìåôþðéóÞ ôïõò éóïäõíáìåß ðñïò çôôïðÜèåéá.» ÌáêÜñéïò (20/7/1977)
38. «Åóåßò åäþ êé åìåßò åêåß ðïõ ôá÷èÞêáìå.» Ê. ÔóÜôóïò (9/8/1977)
39. «Áõôü ðïõ åðéæçôïýí ïé Ôïýñêïé åßíáé íá êáôáóôïýí áöÝíôåò óôï
ÂïññÜ êáé óõíåôáßñïé óôï Íüôï.» Ëüñäïò ÊÜñáíôïí
40. «Óôï âÜèïò ôçò óÞñáããáò Ý÷åé áñ÷ßóåé íá áíáôÝëëåé ï Þëéïò.» ÁíäñÝ-
áò ÐáðáíäñÝïõ (Áåñïäñüìéï ËÜñíáêáò, 27/2/1982)
41. «ÐáñÝëáâá êñÜôïò äéåèíþò áíáãíùñéóìÝíï. Äåí èá ðáñáäþóù êïéíü-
ôçôá, ÷ùñßò äéêáßùìá ëüãïõ äéåèíþò êáé óå áíáæÞôçóç êçäåìüíá.» ÔÜóóïò
Ðáðáäüðïõëïò (Ì. ÔåôÜñôç 2004)
42. «Ðñïôéìþ íá áðïäçìÞóù åéò Êýñéïí ðáñÜ íá äù áõôü ôï ôÝëïò ôùí
áãþíùí ôïõ Êõðñéáêïý Åëëçíéóìïý.» Ãëáýêïò Êëçñßäçò (4/2004)
- 346 -
ÅÕÑÅÔÇÑÉÏ ÏÍÏÌÁÔÙÍ
Ïé áñéèìïß ðáñáðÝìðïõí óôéò óåëßäåò ôïõ âéâëßïõ
Áâäïýë ×áìßô Â´, óïõëôÜíïò 29 ÃáñïõöáëéÜò, ÐÝôñïò 198

ÁâÝñùö, ÅõÜããåëïò 154 ÃåííÜäéïò, ìçôñïðïëßôçò ÐÜöïõ 238
Áèçíáãüñáò, Ïéêïõìåíéêüò ÐáôñéÜñ- ê.åî.
÷çò 239 ÃåñÜóéìïò, çãïýìåíïò É. Ì. Êýêêïõ
Áéìéëéáíßäçò, Á÷éëëÝáò 96 34
ÁúíóôÜéí, ¢ëìðåñô (Einstein, Albert) ÃåùñãÞò, Ãéþñãïò 49
328 ÃåùñãéÜäçò, óôñáôçãüò 192
ÁëåîáíäñÜêçò, ÌåíÝëáïò 213 Ãåþñãéïò Â´, âáóéëéÜò ÅëëÜäáò 120
ÁëÝîéïò, ÐáñéÜñ÷çò Ìüó÷áò 128 Ãåþñãéïò ÓÔ´, âáóéëéÜò Ç.Â. 61
ÁíÜí, Êüöé (Annan, Kofi) 301, 321 ÃéùñêÜôæçò, Ðïëýêáñðïò 182, 212
ÁíáóôáóéÜäçò, Íßêïò 301 ê.åî., 216 ê.åî.
¢íèéìïò, ìçôñïðïëßôçò Êéôßïõ 238
Ãêéáïýñ ÉìÜìçò 25
ê.åî.
Ãêéæßêçò, Öáßäùí 257
Áðåãßôïõ, ×áôæç÷ñéóôüäïõëïò 27
ÃêéïõñóÝë, ÔæåìÜë (Gursel, Cemal)
Áñáïýæïò, ÁíäñÝáò 182
163, 169
Áôáôïýñê, ÊåìÜë ÌïõóôáöÜ 50
ÃêñÝõ, óåñ ¸íôïõáñíô (Gray, Sir Ed-
¢ôóåóïí, Íôçí (Achesson, Dean) 188-
ward) 48
189
Ãêñßöéèò, Ô. (Griffiths, T.) 137
Áõîåíôßïõ, Ãñçãüñçò 216, 235
Âáëíô÷Üéì, äñ Êïõñô (Waldheim, Dr ÃëÜäóôùí, Ãïõßëëéáì Ãéïýáñô (Glad-
Kurt) 338, 339 stone, William Ewart) 60
Âáíò, ÓÜéñïõò (Vance, Cyrus) 210 Ãïõßëóïí, Ãïýíôñïïõ (Wilson, Wood-
Âáôõëéþôçò, ×áñÜëáìðïò 96, 100, row) 46-47, 50-51
101 Ãïõßíóôåñ, ëüñäïò (Winster, Lord) 128,
ÂåíéæÝëïò, ÅëåõèÝñéïò 46 ê.åî., 48 129, 130
ê.åî., 55 ê.åî., 54 ê.åî., 56 ê.åî., Ãïýëóëåû, óåñ ÃêÜñíôåô (Woolseley,
119 Sir Garnet) 29-31
ÂåíéæÝëïò, ÓïöïêëÞò 179, 180 Ãñßâáò-ÄéãåíÞò, Ãåþñãéïò, óôñáôç-
Âéêôþñéá, âáóßëéóóá Ç.Â. 29 ãüò 145 ê.åî., 153, 155 ê.åî., 200,
ÂïëïíÜêçò, Ì. Ä. 31 209, 234 ê.åî., 247, 253, 255, 258
Ãáëáôüðïõëïò, ×ñéóôüäïõëïò 97 ÄçìçôñéÜäçò, ËÝëëïò 205 ê.åî.
- 347 -
Äéïíýóéïò (Êõêêþôçò) 57, 80, 82, ÉÜêùâïò (ÁíôæïõëÜôïò), ìçôñïðïëß-

95 ôçò ÐÜöïõ 36
ÄñÜêïò, ÌÜñêïò 235 ÉÜêùâïò, áñ÷éåðßóêïðïò Äéïêáéóáñåßáò
ÅâñÝí, ÊåíÜí (Evren, Kenan) 285, 291 246 ê.åî.
ÅëéóÜâåô, âáóßëéóóá Ç.Â. 147, 163 Éáêþâïõ, Ãéþñãïò 298
¸ëëéïô, óåñ ÖñÜíóéò (Elliot, Sir Fran- ÉãíÜôéïò, çãïýìåíïò É. Ì. Ìá÷áéñÜ
cis) 48-49 34
¸ëëéïô, Ãïõþëôåñ (Elliot, Walter) 151 ÉãíÜôéïò, ìçôñïðïëßôçò Ëáïäéêåßáò
ÅìöéåôæÞò, Ã. 53 246 ê.åî.
ÅðéöÜíéïò, åðßóêïðïò 34 Éåñþíõìïò, áñ÷éåðßóêïðïò Áèçíþí 237
Åñßì, Íé÷Üô (Erim, Nihat) 188 ê.åî.
Åñêßí, ÔæåìÜë (Erkin, Feridun Cemal) ÉìðñáÞì 25
178
Éíïíïý, ÉóìÝô ÐáóÜò (Inonu, Ismet
Åôæåâßô, ÌðïõëÝíô (Ecevit, Bulent) Pascha) 55, 203
Éóßäùñïò, ìçôñïðïëßôçò ÍáæáñÝô 246
285
Éùáêåßì, ìçôñïðïëßôçò ÄÝñêùí 127
ÅõñõâéÜäçò, ÌÜñéïò 238
ê.åî.
ÆáÀìçò, ÁëÝîáíäñïò 48
Éùáêåßì, Ïéêïõìåíéêüò ÐáôñéÜñ÷çò 36
ÆáííÝôïò, Ö. 53
Éùáííßäçò, ÄçìÞôñéïò 257
ÆÞíùí, Å. 53
Éùáííßäçò, Êýñïò (Ýìðïñïò-Ãéáëïý-
Çëßáò, ìçôñïðïëßôçò ×áëåðßïõ 246
óá) 35
ê.åî.
Éùáííßêéïò (ÃéÜííçò Ëáæßìáíïò) 25
Çëßáò, ÐáôñéÜñ÷çò Áíôéï÷åßáò 246
ê.åî.
ê.åî. ÉùóÞö, Ýîáñ÷ïò 34
¹íôåí, óåñ ¢íôïíõ (Eden, Anthony Sir) Êáæáìßáò, Ãéþñãïò 58
120, 135-136, 138, 343 ÊáæáíôæÜêçò, Íßêïò 329
Èåïäüôïõ, ÈåïöÜíçò 53, 80-82, 95 Êáìý, ÁëìðÝñ (Camus, Albert) 147
Èåïäùñüðïõëïò, Âýñùí 209 Êáíåëëüðïõëïò, Ðáíáãéþôçò 201
ÈåïöÜíçò, ìçôñïðïëßôçò Ôñéðüëåùò ÊáñáãéÜííçò, Ãåþñãéïò 192, 200
41 ÊáñáìáíëÞò, Êùíóôáíôßíïò 153 ê.åî.,
ÈåïöéëïãéáííÜêïò, Èåüäùñïò 212 155 ê.åî., 163 ê.åî., 266 ê.åî.,
Èåïôüêçò, ÉùÜííçò 133 270, 278
Èçóåýò, Èåüöéëïò 23 ÊáñáìáíëÞò, Êþóôáò 301-302, 323
Èçóåýò, Íéêüëáïò 23, 24, 25 ê.åî. ÊáñáïëÞò, Ìé÷áëÜêçò 147 ê.åî.
Èçóåýò, ×áôæçóÜââáò 23 Êáñïýóïò, Ãåþñãéïò 259
- 348 -
ÊÝííåíôõ, Ôæïí Ö. (Kennedy, John F.) ìçôñïðïëßôçò Êåñýíåéáò, áñ÷éåðß-

170, 177 óêïðïò Êýðñïõ Ã´ 34 ê.åî., 69,
Êëáñê, óåñ ¢ñèïõñ (Clark, Sir Arthur) 119
185 Êýñéëëïò (Ðáðáäüðïõëïò, «ÊõñéëëÜ-
Êëåìáíóþ, Æùñæ (Clemanceau, Geo- ôóïò»), ìçôñïðïëßôçò Êéôßïõ, áñ-
rge) 50 ÷éåðßóêïðïò Êýðñïõ Â´ 34 ê.åî.
Êëåüðáò, ìçôñïðïëßôçò ÐÜöïõ 134 Êýñïõ, ÁëÝîçò 57-58, 63 ê.åî.
Êëçñßäçò, Ãëáýêïò 205 ê.åî., 212- Êùíóôáíôßíïò, áñ÷éåðßóêïðïò Êõñéá-
213, 224, 238, 275 ê.åî., 295 ê.åî., êïõðüëåùò 246 ê.åî.
299, 301, 320 ê.åî. Êùíóôáíôßíïò, âáóéëéÜò ÅëëÜäáò 48
Êëßöïñíô, Êëáñê (Clifford, Clark) 277 Êùíóôáíôßíïò, Ïéêïõìåíéêüò ÐáôñéÜñ-
Êïëïêáóßäçò, Èåüäùñïò 95 ÷çò 36 ê.åî.
Êïíïýê, ÍåôæÜô (Konuk, Nejat) 290 ÊùíóôÜíôéïò Á´, Ïéêïõìåíéêüò Ðá-
ÊïñõæÞò, ÁëÝîáíäñïò 119-120 ôñéÜñ÷çò 26
ÊïôÜê, ÉóìÝô (Cotak, Ismet) 290 Êùóôüðïõëïò, Óôáýñïò 192, 199
Êïõíôïõñéþôçò, Ðáýëïò 59 Ëáíßôçò, Íéê. Êë. 53, 66, 77, 78,
Êïõôóéïýê Ìå÷ìÝô 19, 23 79
Êïõôóéïýê, äñ Öáæßë (Kutchuk, Dr Fa- ËÝííïî-Ìðüõíô, ¢ëáí (Lennox-Boyd,
zil) 133, 163, 168, 170, 178, 180, Alan) 137, 150-152
293, 294 Ëåüíôéïò, ìçôñïðïëßôçò ÐÜöïõ, ôï-
ÊïõöïõäÜêçò, ÂáããÝëçò 170 ðïôçñçôÞò Áñ÷éåð. Èñüíïõ, áñ÷éå-
Êñáíéäéþôçò, Íßêïò 19, 20, 150, 151, ðßóêïðïò Êýðñïõ 68, 112 ê.åî.,
179, 204, 206, 221, 230, 257 119 ê.åî., 127 ê.åî.
Êôùñßäçò, ÍÜóïò 147 ËÝõáñíô, óåñ ×Ýíñõ (Layard, Sir Hen-
Êõðñéáíüò, áñ÷éåðßóêïðïò Êýðñïõ 19 ry) 29
ê.åî., 23 Ëéáóêþíçò, ÁèáíÜóéïò 263
Êõðñéáíüò, (Ïéêïíïìßäçò) ìçôñïðï- ËéÜôçò, ÁëÝîçò 133
ëßôçò Êéôßïõ 29 ê.åî. Ëïú æßäçò, ÓÜââáò 79, 98, 101
Êõðñéáíüò, ìçôñïðïëßôçò Êåñýíåéáò Ëïõßæïõ, Ëïýçò Å. 53, 66
134, 239 ê.åî., 328 Ëüõíô-Ôæùñôæ, ÍôÝéâéíô (Lloyd-Geo-
Êõðñéáíïý, ÐåôñÜêçò 235 rge, David) 46-47, 50-51, 61
Êõðñéáíïý, Óðýñïò 212-213, 221, 253 ÌáêÜñéïò, ìçôñïðïëßôçò Êéôßïõ, áñ-
ê.åî., 288, 339 ê.åî. ÷éåðßóêïðïò Êýðñïõ Ã´, Ðñüåäñïò
Êõñéáêßäçò, Öåéäßáò 81 ÊõðñéáêÞò Äçìïêñáôßáò, åèíÜñ÷çò
Êýñéëëïò (Âáóéëåßïõ, «Êõñéëëïýäéí»), 59, 132, 134, 138, 145, 150, 153-
- 349 -
154, 155 ê.åî., 163 ê.åî., 170 Ìïõóïëßíé, Ìðåíßôï 119

ê.åî., 178 ê.åî., 188-189, 191 ÌðÜëäïõúí (Baldwin) 61
ê.åî., 203-204, 209 ê.åî., 212 Ìðáôïý, ÉíÜë 291
ê.åî., 216 ê.åî., 220 ê.åî., 229 Ìðßôóéïò, ÄçìÞôñéïò 203
ê.åî., 237 ê.åî., 253-254, 257 Ìù÷Üìåô ¢ëõ 25
ê.åî., 263 ê.åî., 270 ê.åî., 275- Íå÷ñïý, ÔæáâÜ÷áñëáë 176
276, 277, 338 Íéêüäçìïò, ìçôñïðïëßôçò ÌÝìöéäáò
ÌáêÜñéïò, ìçôñïðïëßôçò Êõñçíåßáò, 246
áñ÷éåðßóêïðïò Êýðñïõ Â´ 57, 127 Íéêüäçìïò (ÌõëùíÜò), ìçôñïðïëßôçò
ê.åî., 134 Êéôßïõ 56 ê.åî.
Ìáêìßëëáí, ×Üñïëíô (MacMillan, Ha- ÍéêïëáÀäçò, Í. (âïõëåõôÞò 1918) 53
rold) 153 ÍéêïëáÀäçò, Íßêïò (Åëåýèåñïò Ñá-
Ìáêíôüíáëíô (MacDonald) 61 äéïóôáèìüò ÐÜöïõ) 263
ÌáêñÜêçò, Áðüóôïëïò (êëçñéêüò, Íéêüëáïò, ÐáôñéÜñ÷çò Áëåîáíäñåßáò
«ìáêñáêéóìüò») 35 246
ÌáêñõãéÜííçò 329-330 ÍôåìéñÝë, ÓïõëåúìÜí (Demirel, Sule-
Ìáñêåæßíçò, Óðýñïò 46, 54, 331, 332, iman) 285
344 ÍôåíêôÜò, Ñáïýö (Denktas, Raouf R.)
ÌÜôóçò, ÊõñéÜêïò 235 222 ê.åî., 275-276, 290 ê.åî., 295,
ÌáõñïêÝöáëïò, ÅëåõèÝñéïò 123 338, 339
Ìáýñïò, Ãåþñãéïò 179, 346 ÍôéóñáÝëé, ÌðÝíôæáìéí (Disraeli, Ben-
ÌåëÝôéïò (ÌåôáîÜêçò), ìçôñïðïëß- jamin) 29
ôçò Êéôßïõ, áñ÷éåðßóêïðïò Áèç- Îáíèüðïõëïò-ÐáëáìÜò, ×ñ. 220-222,
íþí, Ïéêïõìåíéêüò ÐáôñéÜñ÷çò, 228 ê.åî., 253, 255
ÐáôñéÜñ÷çò Áëåîáíäñåßáò 36 Îéïýôáò, Íßêïò 19
ÌåôáîÜò, ÉùÜííçò 119 ÏæÜë, Ôïõñãêïýô (Ozal, Turgut) 291
ÌçôñïöÜíçò, çãïýìåíïò É. Ì. Ìá- Ïæãêéïýñ, ÏæãêéÝñ (Ozgur, Ozker) 291
÷áéñÜ 35 Ïæêüë (Ozkol) 178
Ìßëíåñ, ëüñäïò (Milner, Lord) 52 ÏëôóÜõ, ÏóìÜí (Olcay, Osman) 220-
Ìé÷áçëßäçò, Âáóßëçò 19 221, 253
Ìé÷áëáêüðïõëïò, ÁíäñÝáò 57, 66 ÏíÜí, Ïõìßô ÓïõëåûìÜí (Onan, Umit
Ìïñþíçò, óôñáôçãüò 213 Suleyman ) 275
Ìüõí, ëüñäïò 121 ÏñëÜíôï, Âéôüñéï Å. (Orlando, Vittorio
Ìïýíñï, Íåïæçëáíäüò áíôéðñüóùðïò E.) 50-51
ÏÇÅ 333 ÐÜëìåñ, óåñ ×Ýñìðåñô Ñßôóìïíô (Pal-
- 350 -
mer, Sir Herbert Richmond) 57, 68, Ðáýëïò, ìçôñïðïëßôçò Åñìïõðüëåùò

112 ê.åî. 246
ÐáíáãéùôÜêïò, Êùíóôáíôßíïò 222, Ðåëïðßäáò, Áíôþíéïò 19
237-239, 255 ÐÝñåæ íôå ÊïõåãéÜñ, ×áâéÝ (Perez de
Ðáíáãïýëçò, ÁëÝêïò 212 ê.åî., 219 Guellar, Javier) 276
ÐáíÜñåôïò, áñ÷éåðßóêïðïò Êýðñïõ Ðéêñüò, ÉùÜííçò Ð. 59
25-26 ÐéðéíÝëçò, Ðáíáãéþôçò 213
ÐáíÜñåôïò (ÄïõëçãÝñçò), áñ÷éìáíäñß- Ðüððåñ, ÍôÝéâéíô (Popper, David) 238
ôçò 36 Ðïñöýñéïò, áñ÷éåðßóêïðïò Óéíáßïõ 127
ÐáíôåëÞ, Óôáýñïò 45 ÐñùôïøÜëôçò, ÅììáíïõÞë 23
Ðáðáãåùñãßïõ, Óðýñïò 238 ÑÜéô, óåñ ¢íôñéïõ (Wright, Sir Andrew)
ÐáðÜãïò, ÁëÝîáíäñïò 135-136, 343 133
ÐáðáäïãéÜííçò, Æá÷áñßáò 216 ÑÜëëçò, ÄçìÞôñéïò 49
Ðáðáäüðïõëïò, Ãåþñãéïò 212, 220 ÑÜìóåû, ÐÜôñéê (Ramsay, Patric) Âñå-
ê.åî., 228, 234, 238, 253
ôáíüò ðñÝóâçò) 46, 66
Ðáðáäüðïõëïò, ÔÜóóïò 275, 298
ÑÜíôêëéö, ëüñäïò ÓÜéñéë Ôæïí (Radc-
ê.åî., 301 ê.åî., 325 ê.åî.
liffe, Lord Cyril John) 151
ÐáðáúùÜííïõ, Åæåêßáò 205 ê.åî.
Ñáóê, Íôçí (Rusk, Dean) 170, 203
Ðáðáêùíóôáíôßíïõ, Êùíóôáíôßíïò
Ñùóóßäçò, ÆÞíùí 78-79
278
Ñùóóßäçò, Ê. Ð. 106
ÐáðáíäñÝïõ, ÁíäñÝáò Ã. 188, 284
Óáíôò, ÍôÜíêáí (Sandys, Duncan) 185
ê.åî.
ÓåâÝñçò, Ä. 53
ÐáðáíäñÝïõ, Ãåþñãéïò 178 ê.åî., 188
ê.åî., 191 ê.åî., 228, 266 Óçìßôçò, Êþóôáò 302
ÐáðáíäñÝïõ, Ãéþñãïò 301-302, 322 ÓêåëÝáò, Êþóôáò 101
Ðáðáðïëõâßïõ, ÐÝôñïò 58, 59, 69, Óìéè, Ã. (Smith, W.) (Âñåôáíüò íáý-
120 áñ÷ïò) 30
Ðáðáðïóôüëïõ, ÄçìÞôñéïò 217 Óïößá, âáóßëéóóá ÅëëÜäáò 48
ÐáðáöëÝóóáò 19 ÓðáíôéäÜêçò, Ãñçãüñéïò 209
Ðáñáóêåõüðïõëïò, ÉùÜííçò 201 Óðõñßäùí, åðßóêïðïò Ôñéìõèïýíôïò 23
ÐáñèÝíéïò, ìçôñïðïëßôçò ÊáñèáãÝ- Óôáìðò, óåñ ÑÝôæéíáëíô ¸íôïõáñíô
íçò 246 (Stubbs, Sir Reginald Edward) 68
Ðáñßäçò, Ìé÷áÞë 235 Óôåñí, Ëþñåíò (Stern, Laurence) 221
Ðáó÷Üëçò, Í. 53 Óôåöáíüðïõëïò, ÓôÝöáíïò 188 ê.åî.
Ðáýëïò, âáóéëéÜò ÅëëÜäáò 128 ÓôÝöáíïò, áñ÷éåðßóêïðïò ÃÜæçò 246
- 351 -
Óôïññò, óåñ Ñüíáëíô (Storrs, Sir Ro- Öþôéïò, ÐáôñéÜñ÷çò Áëåîáíäñåßáò 41,
nald) 56, 68 ê.åî., 119 43
ÓõíÝóéïò, ìçôñïðïëßôçò Íïõâßáò 246 ×Üñíôéíãê, óåñ Ôæïí (Harding, Sir
Óùóóßäçò, Ôæïí 188 John) 150
Óùöñüíéïò, áñ÷éåðßóêïðïò Êýðñïõ 29 ×áôæçâáóéëåßïõ, ÅõÜíèçò 58, 179
ê.åî., 34 ×áôæçðáýëïõ, Ãåþñãéïò 76, 80, 81,
Óùöñüíéïò, ìçôñïðïëßôçò Ëåïíôïðü- 95
ëåùò 41 ×Ýíôåñóïí (Henderson) 61
ÔáëÜô, Ìå÷ìÝô Áëß (Talat, Mehmet ×Þôïí, ×Ýñìðåñô ×Ýííéêåñ (Heaton,
Ali) 291 Herbert Henniker) 68
ÔÜóêá, ×Ýíñõ (Tasca, Henry) 238 ×éë, óåñ Ôæùñôæ (Hill, Sir George) 45
ÔåñëåîÞò, ÐáíôáæÞò 121, 152 ×ßôëåñ, Áäüëöïò 120
Ôæüíóïí, Ëýíôïí (Johnson, Lyndon B.) ×üðêéíóïí, ×Ýíñõ (Hopkinson, Henry)
170-171, 188, 203 137, 138
Ôéìüèåïò, åðßóêïðïò Åëåõóßíáò 246 ×ñéóôïäïõëßäçò, Íßêïò 179
Ôßôï, Ãéüæéð Ðñïæ 170, 171 ×ñéóôüðïõëïò, Ãåþñãéïò 163, 166
ÔïõññÝë, Âåâôóß (Turrel, Vevtchi) 163, ×ñéóôüöéáò, ÄçìÞôñéïò 318, 321
169 ×ñïõóôóüö, Íéêßôá (Khrushchev, Ni-
ÔóáãáôÜõ, ÌïõóôáöÜ (Caghatay, Mus- kita) 177, 203-204
tafa) 290 ×ñýóáíèïò, áñ÷éåðßóêïðïò Åëåõèåñïõ-
Ôóáãêáñßäçò, ÈåïöÜíçò 95 ðüëåùò 246
ÔóéÜðìáí, Ã. Ã. (â. äéáôçñçôÞò äá- ×ñõóüóôïìïò (Ìá÷áéñéþôçò), ìçôñï-
óþí) 104 ðïëßôçò Êéôßïõ 246
Ôóïõäåñüò, ÅììáíïõÞë 119 ê.åî. ×ñõóüóôïìïò, ÷ùñåðßóêïðïò Êùíóôá-
Ôóïõäåñïý, Âéñãéíßá 126 íôßáò, ìçôñïðïëßôçò ÐÜöïõ, áñ-
Ôóþñôóéë, óåñ Ãïõßíóôïí (Churchill, Sir ÷éåðßóêïðïò Êýðñïõ 246
Winston) 45, 46, 137 ×ùñáöÜò, ¢ããåëïò 221, 222, 225
ÕøçëÜíôçò, ÁëÝîáíäñïò 19
Öåñáßïò, ÑÞãáò 235 Ball, George 203
Öéëüèåïò, áñ÷éìáíäñßôçò 34-35 Cushendum, Lord 65
Öïõô, óåñ ×éïõ - ëüñäïò ÊÜñáíôïí Shiels, Dr Drummont 60
(Foot, Sir Hugh - Lord Caradon) Weber, Frank W. 120, 126
163, 164, 346 Woodhouse, C. M. 45
- 352 -

50 Stigmes

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

50 Stigmes

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Íôßíïò ÇëéÜäçò

50 éóôïñéêÝò óôéãìÝò ðïõ óçìÜäåøáí ôçí Êýðñï

© ÉÄÑÕÌÁ ÐÏËÕÊÁÑÐÏÓ ÃÉÙÑÊÁÔÆÇÓ

ÐáñáãùãÞ: Åêäüóåéò ÊÁÊÔÏÓ

Áðáãïñåýåôáé ç áíáäçìïóßåõóç, ç áíáðáñáãùãÞ, ïëéêÞ, ìåñéêÞ Þ ðåñéëçðôéêÞ, Þ ç

(ÏÌÉËÉÅÓ - ÄÇËÙÓÅÉÓ - ÄÉÁÃÃÅËÌÁÔÁ -

12. 1931-1940: ÐÁËÌÅÑÏÊÑÁÔÉÁ. ÕÐÏÄÏÕËÙÓÇ ÔÇÓ ÐÁÉÄÅÉÁÓ -

14. 1947: ËÅÏÍÔÉÏÓ, Ï ÍÅÏÓ ÁÑ×ÉÅÐÉÓÊÏÐÏÓ - ÄÉÁÓÊÅÐÔÉÊÇ . . 127

15. 1950: ÅÍÙÔÉÊÏ ÄÇÌÏØÇÖÉÓÌÁ. ÓÕÍÏÄÉÊÇ ÅÃÊÕÊËÉÏÓ «ÁÎÉ-

16. 1953: ÁËÅÎÁÍÄÑÏÓ ÐÁÐÁÃÏÓ. ÓÕÍÁÍÔÇÓÇ ÌÅ ÁÍÔÏÍÕ ÇÍÔÅÍ 135

17. 1954: ×ÅÍÑÕ ×ÏÐÊÉÍÓÏÍ: «ÏÕÄÅÐÏÔÅ» . . . . . . . . . . . . . . . . 137

18. 1954: ÌÁÊÁÑÉÏÓ. Ï ÏÑÊÏÓ ÔÇÓ ÖÁÍÅÑÙÌÅÍÇÓ . . . . . . . . . . 138

19. 1955: ÃÅÙÑÃÉÏÓ ÃÑÉÂÁÓ-ÄÉÃÅÍÇÓ - Å.Ï.Ê.Á. - ÐÑÙÔÇ ÐÑÏ-

20. 1955: ÁËÌÐÅÑ ÊÁÌÕ. ÅÐÉÓÔÏËÇ ÓÔÇ ÂÁÓÉËÉÓÓÁ ÅËÉÓÁÂÅÔ

21. 1956: Ç ÉÄÅÁ ÔÇÓ ÄÉ×ÏÔÏÌÇÓÇÓ. ÄÇËÙÓÇ ËÅÍÍÏÎ-ÌÐÏÛÍÔ

22. 1959: ÓÕÌÖÙÍÉÅÓ ÆÕÑÉ×ÇÓ-ËÏÍÄÉÍÏÕ . . . . . . . . . . . . . . . . . 153

23. 1959: ÄÇËÙÓÇ ÊÁÑÁÌÁÍËÇ, ÅÐÉÓÔÑÏÖÇ ÌÁÊÁÑÉÏÕ, ÐÑÏÊÇÑÕ-

24. 1960: ÅÃÊÁÈÉÄÑÕÓÇ ÊÕÐÑÉÁÊÇÓ ÄÇÌÏÊÑÁÔÉÁÓ . . . . . . . . . . 163

25. 1961: ÌÁÊÁÑÉÏÓ. ÄÉÁÓÊÅØÇ ÁÄÅÓÌÅÕÔÙÍ ÓÔÏ ÂÅËÉÃÑÁÄÉ . . 170

26. 1963: ÌÁÊÁÑÉÏÓ - ÐÁÐÁÍÄÑÅÏÕ. «ÔÁ 13 ÓÇÌÅÉÁ» . . . . . . . . . 178

27. 1964-1965: Ó×ÅÄÉÏ ÁÔÓÅÓÏÍ. Ã. ÐÁÐÁÍÄÑÅÏÕ: «Ç ÐÏËÕÊÁ-

28. 1964-1965: ÃÅÙÑÃÉÏÓ ÐÁÐÁÍÄÑÅÏÕ - ÌÁÊÁÑÉÏÓ. ÌÁ×Ç ÔÇÓ

29. 1964: ËÕÍÔÏÍ ÔÆÏÍÓÏÍ ÊÁÉ ÍÉÊÉÔÁ ×ÑÏÕÓÔÓÏÖ . . . . . . . . . . 203

30. 1967: ÔÏ ÅÍÙÔÉÊÏ ØÇÖÉÓÌÁ ÔÇÓ ÂÏÕËÇÓ ÔÙÍ ÁÍÔÉÐÑÏÓÙÐÙÍ.

31. 1967-1968: Ç ÊÑÉÓÇ ÔÇÓ ÊÏÖÉÍÏÕ. Ç ÓÕÍÁÍÔÇÓÇ ÔÏÕ ÅÂÑÏÕ.

32. 1968: ÕÐÏÈÅÓÇ ÐÁÍÁÃÏÕËÇ. ÐÁÑÁÉÔÇÓÇ ÃÉÙÑÊÁÔÆÇ . . . . . . 212

33. 1970: ÁÐÏÐÅÉÑÁ ÄÏËÏÖÏÍÉÁÓ ÌÁÊÁÑÉÏÕ - ÄÏËÏÖÏÍÉÁ ÃÉÙÑ-

34. 1971: ÓÕÌÖÙÍÉÁ ËÉÓÁÂÏÍÁÓ. ÃÅÙÑÃÉÏÓ ÐÁÐÁÄÏÐÏÕËÏÓ («ÔÁ

35. 1971: ÔÏ ÅÈÍÉÊÏ ÊÅÍÔÑÏ. ×Ñ. ÎÁÍÈÏÐÏÕËÏÓ-ÐÁËÁÌÁÓ -

36. 1971: Å.Ï.Ê.Á. Â´. ÃÅÙÑÃÉÏÓ ÃÑÉÂÁÓ-ÄÉÃÅÍÇÓ . . . . . . . . . . . . 234

37. 1972-1973: ÅÊÊËÇÓÉÁÓÔÉÊÇ ÊÑÉÓÇ. ÏÉ ÔÑÅÉÓ ÌÇÔÑÏÐÏËÉÔÅÓ

38. 1972: ÐÁÑÁÉÔÇÓÇ ÔÏÕ ÕÐÏÕÑÃÏÕ ÅÎÙÔÅÑÉÊÙÍ ÓÐÕÑÏÕ ÊÕ-

39. 1974: ÅÐÉÓÔÏËÇ ÌÁÊÁÑÉÏÕ ÐÑÏÓ ÃÊÉÆÉÊÇ . . . . . . . . . . . . . . 257

40. 1974: ÐÑÁÎÉÊÏÐÇÌÁ-ÅÉÓÂÏËÇ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 263

41. 1974: ÊÙÍÓÔÁÍÔÉÍÏÓ ÊÁÑÁÌÁÍËÇÓ: «...ËÏÃÙ ÁÐÏÓÔÁÓÅÙÓ»! 266

42. 1974: ÌÁÊÁÑÉÏÓ. ÅÐÁÍÏÄÏÓ ÊÁÉ «ÊËÁÄÏÓ ÅËÁÉÁÓ» . . . . . . . 270

43. 1976: ÃËÁÕÊÏÓ ÊËÇÑÉÄÇÓ. Ç «ÌÕÓÔÉÊÇ ÓÕÌÖÙÍÉÁ» . . . . . . . 275

44. 1977: ÌÁÊÁÑÉÏÓ. ÔÅËÅÕÔÁÉÁ ÏÌÉËÉÁ - «ÌÁÊÑÏ×ÑÏÍÉÏÓ» . . . 277

45. 1982: Á. ÐÁÐÁÍÄÑÅÏÕ. ÅÐÉÓÊÅØÇ ÓÔÇÍ ÊÕÐÑÏ - ÓÕÌÐÁÑÁ-

46. 1983: ÁÍÁÊÇÑÕÎÇ ØÅÕÄÏÊÑÁÔÏÕÓ (UDI) - «ÂÏÕËÇ» - ÑÁÏÕÖ

47. 2002: Ç ÓÕÍÏÄÏÓ ÔÏÕ ÅÕÑÙÐÁÚÊÏÕ ÓÕÌÂÏÕËÉÏÕ ÓÔÇÍ ÊÏ-

48. 2003: Ô. ÐÁÐÁÄÏÐÏÕËÏÓ ÐÑÏÓ×ÙÑÇÓÇ ÓÔÇÍ ÅÕÑÙÐÁÚÊÇ

49. 2004: ÄÇÌÏØÇÖÉÓÌÁ - Ó×ÅÄÉÏ ÁÍÁÍ: ÔÁÓÓÏÓ ÐÁÐÁÄÏÐÏÕ-

50. 2004: ÔÁÓÓÏÓ ÐÁÐÁÄÏÐÏÕËÏÓ. ÄÉÁÃÃÅËÌÁ ÃÉÁ ÔÇÍ ÅÍÔÁÎÇ

ÐÁÑÁÑÔÇÌÁ Á´: ÁËÌÐÅÑÔ ÁÚÍÓÔÁÉÍ ÊÁÉ ÊÕÐÑÏÓ . . . . . . . . . . . 328

ÐÁÑÁÑÔÇÌÁ Â´: Í. ÊÁÆÁÍÔÆÁÊÇÓ. ÁÐÏ ÔÏÍ ÐÑÏËÏÃÏ ÓÔÏÍ ÊÁ-

ÐÁÑÁÑÔÇÌÁ Ã´: ÅÐÉÓÇÌÁ ÊÅÉÌÅÍÁ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 331

ÅÕÑÅÔÇÑÉÏ ÏÍÏÌÁÔÙÍ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 347

Èåþñçóá áíáãêáßï íá äþóù ôï óôßãìá ôïõ ôßôëïõ ôïõ âéâëßïõ, ðïõ

Ôï æÞôçìá ôùí éóôïñéêþí Þ óçìáäéáêþí ãåãïíüôùí åßíáé ðïëõäéÜóôáôï

áëëÜîåé áðü ôçí éäéïóõãêñáóßá åíüò ìüíïí áôüìïõ. Áí ï ÌéëôéÜäçò ôï åß÷å

ÁîåðÝñáóôï åßíáé êáé ôï åñþôçìá: Ôé èá ãéíüôáí áí áíôß «áõôü» ãéíüôáí

ìïíôÝëïõ äçìïêñáôßáò ðïõ åêðñïóùðïýóå ï ðñþôïò, åðß ôïõ áíáôïëéêïý åëëçíéóôéêïý

ðåñéãñÜöïõí ìéá äõíáìéêÞ åéêüíá ôïõ ìÝëëïíôïò, ìéá äõíçôéêÞ, åíáëëáêôéêÞ

Ç óåéñÜ ôùí 50 óôéãìþí åßíáé ÷ñïíïëïãéêÞ. Êáëýðôåé ôçí ðåñßïäï ôçò

Êëåßíïíôáò, èÝëù íá åõ÷áñéóôÞóù ôïí êáèçãçôÞ Éóôïñßáò óôï Ðáíåðé-

Ç Ýêñçîç ôçò ÅëëçíéêÞò ÅðáíÜóôáóçò åðçñÝáóå êáé ôçí Êýðñï, ðïõ,

ÅäþêáìÝí óïõ ôÜñìáôá ïýëïé, ìéê´ê´ïß ê´áé ìéÜëïé

Ôï íßí áíôÜí íá ôñþ ôçí ãçí ôñþåé ôçí ãçí èáñêÝôáé,

ÌåôÜ ôçí áðïôõ÷ßá ôùí Êõðñßùí çãåôþí íá åîáóöáëßóïõí óïõëôáíéêü

ÐÑÏÊÇÑÕÎÇ ÔÇÓ ÑÙÌÇÓ, 6 ÄÅÊÅÌÂÑÉÏÕ 1821

«ÅðåéäÞ ç ôõñáííéêÞ äéïßêçóéò ôùí Ôïýñêùí ìåôåâëÞèç ïëïôåëþò åéò

íüìïõò åõðåßèéá, ïýôå ðïëéôéêÞ öñüíçóéò, ïýôå áèùüôçò, ïýôå ôáðåßíùóéò,

Ôï íßí áíôÜí íá ôñþ ôçí ãçí ôñþåé ôçí ãçí èáñêÝôáé,

«¸÷ù ôçí ðñüèåóç íá äþóù ôçí Êýðñï óôçí ÅëëÜäá.

«...Äåí äéóôÜæù íá äå÷èþ êáô áñ÷Þí ôçí ðñüôáóéí, áöïý åí ðåñéðôþóåé