Aviation Advances & Maintenance

Volume 40 • Issue 2 • 2017

DOI 10.1515/afit-2017-0007

Janusz LISIECKI
Air Force Institute of Technology (Instytut Techniczny Wojsk Lotniczych)

AUXETIC POLYURETHANE FOAMS – METHOD FOR

DETERMINING A SOFTENING POINT
(Poliuretanowe pianki auksetyczne – metoda
określania temperatury mięknienia, s. 22)

Abstract: The article described selected methods for determining a softening point of
plastics (polymers). The way of determining a softening point of polyurethane foams was
suggested. Moreover, the influence of annealing temperature of an auxetic polyurethane
foam on its volume was presented.
Key words: Vicat method, Martens method, HDT method, negative Poisson’s ratio, auxetic
polyurethane foam, volumetric compression, uniaxial compression, triaxial compression,
mechanical-chemical-thermal process.
Streszczenie: W artykule przedstawiono wybrane metody określania temperatury mięknie-
nia tworzyw sztucznych (polimerów). Zaproponowano sposób określania temperatury
mięknienia pianek poliuretanowych. Przedstawiono wpływ temperatury wygrzewania aukse-
tycznej pianki poliuretanowej na jej objętość.
Słowa kluczowe: metoda Vicata, metoda Martensa, metoda HDT, ujemny współczynnik
Poissona, poliuretanowa pianka auksetyczna, kompresja objętościowa, kompresja
jednoosiowa, kompresja trzyosiowa, proces mechaniczno-chemiczno-termiczny.

Unauthenticated
Download Date | 1/16/18 12:51 PM
6 Janusz Lisiecki

1. Introduction

Auxetic polyurethane foams formed due to the processing of a conventional

polyurethane foam, are produced by various methods [1÷3, 6÷15].
In a traditional technology consisting of three basic stages: mechanical triaxial
compression, softening in a chemical reagent and consolidating the formed
structure at the elevated temperature, the softening point of a polyurethane foam is
of significant importance. The third stage of processing a foam should be conducted
in a temperature near the softening point [4].

2. Methods for determining a softening point of plastics

The properties of plastics change as the temperature changes. There are

three basic physical stages of amorphous plastics, to which the polyurethane
foams belong and namely glassy temperature, softening point, flow temperature
and breakdown temperature, which characterize thermal properties of these
materials [5]. A glassy temperature is divided into a vitreous and elastic state.
The elastic and plastic state is distinguished by the flow temperature. Between
these temperatures, there is also a softening point. This is a temperature above
which a material loses its elastic properties and changes to elastic-plastic state.
Having exceeded the breakdown temperature, the material is subject to
degradation process.
The studies of material properties are conducted on specially prepared
samples. The most frequently applied methods of preparing samples are cutting,
injection moulding and press moulding. Before performing studies the samples
should be subject to conditioning.
A softening point is a pre-arranged temperature. Practically, it denotes the
temperature of using a material. The value of this parameter depends on
a determining method.
The basic method for determining a softening temperature of plastics is
a standardized Vicat method (PN-EN ISO 306, ASTM-D1525). In this method,
a softening temperature is denoted as a temperature, in which a steel needle with
a certain cut surface of a flat end, under a constant load, will sink into a plastic to
the depth of 1 mm, by a constant temperature rise. There are four such methods of
determining a softening point: A50 method (force of 10 N and heating rate
of 50°C/h), B50 method (force of 50 N and heating rate of 50°C/h), A120 method
(force of 10 N and heating rate of 120°C/h) and B120 method (force of 50 N and

Unauthenticated
Download Date | 1/16/18 12:51 PM
 Auxetic polyurethane foams – method for determining a softening point 7

heating rate of 120°C/h). The study is done on rectangular plates or in the form of
discs with the thickness of 3÷6,5 mm.
Martens method (PN-C-89025:1990) is applied to define a heat deflection (or
distortion) temperature of a standardized sample under a constant bending moment
by the simultaneous temperature rising with a constant speed from the temperature
of 23°C till the temperature, in which the sample will be appropriately bent (the
device will indicate the pre-arranged deflection). The sample in the shape of a beam
is given a load of 6,5 N situated on the lever. The load’s location, for obtaining
a proper bending moment, is established by calculating a strength coefficient of
a sample.
Another method constitutes a measurement of a heat deflection
temperature (HDT) (PN-EN ISO 78-1, PN-EN ISO 78-2, ASTM D 648).
A standardized refractory shape is subject to three point bending by a constant
stress and by a certain constant speed of temperature rise. The spacing
between the supports is standardized. There are three methods of determining
a heat deflection temperature depending on the value of a bending stress:
method A, applying the stress of 1,80 MPa, method B, applying the stress of
0,45 MPa, and method C, applying the stress of 8,00 MPa. By a certain
deflection of a sample, the temperature is recorded. In the HDT method, the
initial bending strain caused by deflection of the refractory shape is not
measured. The ratio of a bending strain to the initial value of the bending strain
depends on the modulus of elasticity of the studied plastic in the room
temperature. This method is applied only to comparing heat distortion
temperatures of materials of the similar elastic properties in the room
temperature.
The described methods might not be applied to expanded plastics, to which
the polyurethane foams belong. The method of measuring the softening point
of the polyurethane foam in the way consisting in placing a small sample of
foam in the test tube together with the temperature measuring probe situated
inside the foam, heating with the use of the Bunsen burner and visual
observation [4] is well-known. The temperature, in which the foam’s cells start
to subside was assumed as a softening point. The scheme of the method was
showed in fig. 1.

Unauthenticated
Download Date | 1/16/18 12:51 PM
8 Janusz Lisiecki

temperature meter

test tube

temperature sensor
foam

Bunsen burner

Fig. 1. Method for measuring a softening point of a polyurethane foam according to [4]

The disadvantage of this solution is a small accuracy of the determined

temperature. Moreover, the observation of foam regards its external surface, which,
due to the low heat conduction of foam, is of the higher temperature than its middle
part, where the measuring probe is located.

3. Method for defining the softening point of polyurethane

foams

3.1. Test stand to study thermal parameters of technological

process of auxetic foams
To determine the softening point of polyurethane foams there was used the
test stand to study thermal parameters of the technological process, displayed in
fig. 2.
The measuring stand consists of a UT-6060 desiccator cabinet, temperature
measuring module developed by the Air Force Institute of Technology in Warsaw,
equipped with a WRT-9 multi-channel temperature meter and LB-701 termo-
higrometer furnished with a probe, applied to measure temperature and ambient
humidity. Temperature measuring module has a computer output with software
enabling to record measuring data and line outputs of nine temperature measuring
channels. To three outputs, through KCA compensating leads in silicone insulation
with wires of 2×0,22 mm2, there were connected the K type thermocouples (with
the wires‘ diameter of Ø=0,13 mm) in a teflon insulation of external dimensions of
0,6×1,0 mm.

Unauthenticated
Download Date | 1/16/18 12:51 PM
 Auxetic polyurethane foams – method for determining a softening point 9

1
2

4
3
5

Fig. 2. Measuring stand: 1 – desiccator cabinet; 2 – temperature measuring module;

3 – notebook; 4 – termo-higrometer; 5 – sample

In place of a specimen visible on the measuring stand the sample was placed,
which was used to determine a softening point. This sample can be observed in
fig. 3. In order to measure temperature, two out of three thermocouples were
applied.

Fig. 3. Fixing the thermocouples to sample used to measure a softening point: 1 – sample;
2 – thermocouple 1; 3 – thermocouple 2; 4 – termo-higrometer’s sensor

The polyurethane foam designated with a symbol S364MD, from the company
Eurofoam, was subject to tests. The foam is non-flammable and has a density of

Unauthenticated
Download Date | 1/16/18 12:51 PM
10 Janusz Lisiecki

31–35 kg/m3 and 17 cells/cm. The foam was used to cut out the samples with the
dimensions of 50×50×50±0,5 mm, which were placed in metal forms with the
dimensions of 50×50×25 mm. In this way, one dimension of the original sample
was changed by 50% applying uniaxial compression. In every sample, by using a
cannula, the thermocouple was placed inside in the way illustrated in fig. 3. The
second thermocouple was fixed on the upper surface of the form so as to measure
the ambient temperature of the sample.

3.2. Test method

Initially, to determine the holding time of samples in the pre-arranged
temperature, they were individually placed in a desiccator cabinet heated to the
temperature of 150°C and 190°C. Having achieved the pre-arranged temperature
inside the sample, it was removed from the desiccator cabinet and the time of
temperature decreasing inside to ≤ 25°C was measured. Dependences of
temperature on the time were depicted in fig. 4 and 5. The red colour indicates the
temperature inside the sample and the violet colour – the temperature outside the
sample.

Fig. 4. Graph of temperature changes in Fig. 5.Graph of temperature changes in the

the sample of S364MD foam (in sample of S364MD foam (in
150°C) 190°C)

The measured temperatures became steady after 20 min. It was assumed that
40 min. is enough for the samples to cool below 25°C.
Next, subsequent foam samples were prepared and studies were performed
in two ways, namely:

Unauthenticated
Download Date | 1/16/18 12:51 PM
 Auxetic polyurethane foams – method for determining a softening point 11

1. Foam samples were put in the form and then individually placed in the desiccator
cabinet heated to the temperature of 140°C, 150°C, 160°C, 170°C, 180°C and
190°C.
2. Foam samples were placed in the form, soaked in acetone for 6 min., filtered off
and when the acetone evaporated they were put in the desiccator cabinet
heated to the temperature of 130°C, 140°C, 150°C, 160°C, 165°C, 170°C and
180°C.
In both cases, in compliance with the previous arrangements, every sample
was placed in the desiccator cabinet for 20 min. and then cooled in laboratory
conditions for 40 min. After that, it was taken out of the form and its height was
measured pursuant to the PN-EN-ISO 1923 norm after 0,5, 24, 48 and 96 h of
storing in laboratory conditions in the humidity of 40–50%.
On the basis of these measurements the deformation of every sample was
determined as a difference between its height, measured after the pre-arranged
storing time and the internal height of the form divided by the internal height of the
form.
The dependences of the sample deformation determined after the assumed
storing time on annealing temperature for the first and the second way of
conducting tests was illustrated in fig. 6 and 7.

Fig. 6. Dependence of deformation on temperature and time of samples of S364MD foam

held at a temperature of 140°C and 190°C

Unauthenticated
Download Date | 1/16/18 12:51 PM
12 Janusz Lisiecki

Fig. 7. Dependence of deformation on temperature and time of samples of S364MD foam

soaked in acetone for 6 min. and after the acetone was filtered off and evaporated,
the samples were held at a temperature from 130°C to 180°C

From the depicted dependences it appears that the deformation of foam

samples held at the temperatures from 140°C to 190°C changes the sign from
positive to negative at a temperature of 170°C, however, as regards samples
soaked in acetone for 6 min., then filtered off and when the acetone evaporated
held at temperatures from 130°C to 180°C, a deformation changes the sign at a
temperature of 160°C.
Fig. 6 shows an example of the sample of S364MD foam after having placed
it in the form and soaking it in acetone for 6 min., which was then filtered off and
the acetone evaporated. Fig. 8b portrays sinking inwards the side walls of the
sample after soaking in acetone.

a) b)
Fig. 8. The view of an example of the S364MD foam: a) after placing in the form; b) after
soaking in acetone for 6 min., having the acetone filtered off and evaporated

Unauthenticated
Download Date | 1/16/18 12:51 PM
 Auxetic polyurethane foams – method for determining a softening point 13

Fig. 9 shows examples of foam samples after having held it at a temperature

of 180°C, taken out of the form after 0,5 h. The sample tested according to the first
method did not change its shape, but the sample soaked in acetone was
distinguished by a fixed shape with the side walls sank inwards. It resulted from the
measurements that the dimensions of a sample, both the base and height, were
reduced, which means that the material shrank.

a) b)
Fig. 9. Samples of S364MD foam after having held it in the form at a temperature of 180°C
– view after 0,5 h from having removed it from the form; sample (b) was previously
soaked in acetone for 6 min., then filtered off and the acetone evaporated

In order to determine the correctness of the softening point established in this

way, from S364 MD foam, with the application of mechanical-chemical-thermal
method, the auxetic foam specimens were made with the dimensions of
150×150×50 mm and triaxial compressibility factor equalling 2. In the last, thermal
stage, foam specimens sample were held at different temperatures (in the range
from 120°C to 160°C in the middle of a refractory shape), by different temperature
settings in a desiccator cabinet (in the range from 135°C to 165°C), by using a
position displayed in fig. 1. Fig. 10 presents the form, in which the foam specimen
was placed with thermocouples mounted in the middle, 10 mm from the edge and
on the form wall. To reach lower temperatures inside the specimen, lower
temperatures in the desiccator cabinet were applied. The temperature in the
desiccator cabinet was selected in this way so the temperature measured on the
wall will not exceed the softening point in the whole process of specimen’s heat
treatment.
Graphs of temperature changes in samples, from the highest to the lowest,
depicted in fig. 11÷19.

Unauthenticated
Download Date | 1/16/18 12:51 PM
14 Janusz Lisiecki

thermocouple 3

thermocouple 1

thermocouple 2

Fig. 10. Auxetic foam specimen in a metal form with fixed thermocouples before being
placed in the desiccator cabinet

Fig. 11. Graphs of temperature changes in a sample heated to reach a temperature of

165°C inside the foam specimen

Unauthenticated
Download Date | 1/16/18 12:51 PM
 Auxetic polyurethane foams – method for determining a softening point 15

Fig. 12. Graphs of temperature changes in a sample heated to reach a temperature of

155°C inside the foam specimen

Fig. 13. Graphs of temperature changes in a sample heated to reach a temperature of

153°C inside the foam specimen

Unauthenticated
Download Date | 1/16/18 12:51 PM
16 Janusz Lisiecki

Fig. 14. Graphs of temperature changes in a sample heated to reach a temperature of

150°C inside the foam specimen

Fig. 15. Graphs of temperature changes in a sample heated to reach a temperature of

150°C inside the foam specimen

Unauthenticated
Download Date | 1/16/18 12:51 PM
 Auxetic polyurethane foams – method for determining a softening point 17

Fig. 16. Graphs of temperature changes in a sample heated to reach a temperature of

140°C inside the foam specimen

Fig. 17. Graphs of temperature changes in a sample heated to reach a temperature of

140°C inside the foam specimen

Unauthenticated
Download Date | 1/16/18 12:51 PM
18 Janusz Lisiecki

Fig. 18. Graphs of temperature changes in a sample heated to reach a temperature of

130°C inside the foam specimen

Fig. 19. Graphs of temperature changes in a sample heated to reach a temperature of °C

inside the foam specimen

Table 1 presents the maximum temperatures inside the foam specimen and
on the surface of the form after having taken the samples out of the desiccator
cabinet.

Unauthenticated
Download Date | 1/16/18 12:51 PM
 Auxetic polyurethane foams – method for determining a softening point 19

Table 1
Temperatures in a sample during holding
Temperature inside the
Maximum Maximum
foam specimen while
Sample temperature inside temperature on the
removing it from the
No. the foam specimen surface of the form
desiccator cabinet
[°C] [°C] [°C]
327 160 166 166
332 155 157 161
334 153 155 161
328 150 153 161
335 150 153 160
329 140 148 160
333 140 145 152
331 130 134 141
330 120 123 131

Having removed the refractories out of the form their dimensions were
measured and the volume was determined after 0,5 h, 24 h, 48 h, 96 h, 144 h,
196 h, 216 h and 264 h. Volume changes in time in relation to form’s volume were
portrayed in fig. 20.

Fig. 20. Dependence of volume change of refractories of S364MD foam in time after
holding. The legend contains sample No. and maximum temperature measured
inside the refractory

Unauthenticated
Download Date | 1/16/18 12:51 PM
20 Janusz Lisiecki

From the presented dependence of volume change in time it appears that the
refractory held at a temperature of 165°C shrinks permanently by 5%. The foam
specimens removed from the desiccator cabinet at a temperature in a range of
140÷155°C also shrink, but after taking them out of the form their volume increases
and it remains stable after 100÷150 h. The volume of foam specimens held at a
temperature range of 120÷130°C increases from the moment of taking them out of
the form and stabilizes after 150÷200 h. The volume of the foam specimen removed
from the desiccator cabinet at a temperature of 157°C increases to the form volume
after 170 h and becomes stabilized.

4. Summary

The well-known methods of determining a softening point and heat distortion

temperature of plastics are not suitable for measuring softening point of elastic
polyurethane foams and auxetic foams produced from them.
A new method of defining the softening point of elastic polyurethane foams
was suggested. On the basis of the obtained results of sample’s height
measurement after removing it from the desiccator cabinet the dependence of
sample’s deflection on temperature was specified. The temperature, in which the
deflection changes the sign from positive to negative, was specified as a pre-
arranged softening point. This temperature amounts to 170°C for the S364MD
polyurethane foam and 160°C for an auxetic foam with a compression factor 2,
which was produced from it. The estimated uncertainty of temperature for k = 2 and
p = 95% equals U(T) = 3,2°C.
The correctness of determining a softening point for the S364MD auxetic foam
was confirmed in the study of volume change of auxetic refractories.
The solution entitled ‘The way of determining the softening point of elastic
polyurethane foams as a temperature of plastic strain’ (pl. „Sposób wyznaczania
temperatury mięknienia elastycznych pianek poliuretanowych jako temperatury
trwałego odkształcenia”) was patented under the number PLP227034.
The studies were conducted in the framework of the completed Project
‘Modern material technologies applied in the aircraft industry’ (pl. „Nowoczesne
technologie materiałowe stosowane w przemyśle lotniczym”), No. POIG.01.01.02-
00-015/08-00 in the Operational Programme Innovative Economy (OP IE). The
project was co-financed by the European Union from the European Regional
Development Fund.

Unauthenticated
Download Date | 1/16/18 12:51 PM
 Auxetic polyurethane foams – method for determining a softening point 21

References
1. Alderson A., Alderson K., Davies P., Smart G.: A process for the preparation of auxetic
foams, EP 2042252A1, 2009.
2. Bianchi M., Scarpa F.: A method of manufacturing a foam, EP 2319674 A1, 2011,
3. Bianchi M., Scarpa F.: Banse M., Smith C.W., Novel generation of auxetic open cell
foams for curved and arbitrary shapes. “Acta Materialia” 2011, Vol. 59.
4. Chan N., Evans K. E.: Journal of Materials Science, v. 32, no 21 (1997) , pp.5945-5953.
5. Dobosz K., Matysiak A.: Przetwórstwo tworzyw sztucznych. Związek Doskonalenia
Zawodowego, Warszawa 1988.
6. Grima J., Attard D., Gatt R.: A novel process for the manufacture of auxetic foams and
for the conversion of auxetic foam to conventional form. WO/2010/049511, 2010.
7. Grima J.N., Attard A., Gatt R., Cassar N.R.: A novel process for the manufacture of
auxetic foams and for their re- conversion to conventional form. “Advanced Engineering
Materials” 2009, Vol. 11(7).
8. Lakes R.S.: Foam structure with a negative Poisson’s ratio. “Science” 1987, Vol. 235,
No. 27.
9. Lakes R.S., Loureiro M.A.: Scale-up of negative Poisson’s ratio foams,
WO/1999/025530, 1999.
10. Lakes R.S., Witt R.: Making and characterizing negative Poisson’s ratio materials.
“International Journal of Mechanical Engineering Education” 2000, Vol. 30, No. 1.
11. Lakes R., Wojciechowski K.W.: Negative compressibility, negative Poisson’s ratio, and
stability. “Physica. Status. Solidi” (b) 2008, Vol. 245, No. 3.
12. Lisiecki J., Błażejewicz T., Kłysz S., Dragan K.: Sposób wytwarzania pianki
auksetycznej. PLP221936, 2013.
13. Sanamia M., Raviralaa N., Alderson K., Alderson K.: Auxetic materials for sports
applications. “Procedia Engineering” 2014, Vol. 72.
14. Stręk A.M.: Production and study of polyether auxetic foam. “Mechanics and Control”
2010, Vol. 29, No. 2.
15. Wang Y. C., Lakes R.S., Butenhoff A., Influence of cell size on re-entrant transformation
of negative Poisson's ratio reticulated polyurethane foams. “Cellular Polymers” 2001,
Vol. 20.

Unauthenticated
Download Date | 1/16/18 12:51 PM
 Aviation Advances & Maintenance
Volume 40 • Issue 2 • 2017
DOI 10.1515/afit-2017-0007

Poliuretanowe pianki auksetyczne – metoda

określania temperatury mięknienia

1. Wstęp

Poliuretanowe pianki auksetyczne powstające w wyniku przetwarzania trady-

cyjnej pianki poliuretanowej wytwarza się wieloma metodami [1÷3, 6÷15].
W tradycyjnej technologii, składającej się z trzech podstawowych etapów:
mechanicznego trzyosiowego ściskania, zmiękczania w odczynniku chemicznym
i utrwalania powstałej struktury w podwyższonej temperaturze, istotne znaczenie
ma temperatura mięknienia pianki poliuretanowej. Trzeci etap przetwarzania pianki
powinien być przeprowadzony w temperaturze bliskiej temperatury mięknienia [4].

2. Metody określania temperatury mięknienia tworzyw

sztucznych

Właściwości tworzyw sztucznych ulegają zmianie pod wpływem zmieniającej

się temperatury. Wyróżnia się trzy podstawowe stany fizyczne tworzyw sztucznych
bezpostaciowych, do których należą pianki poliuretanowe: szklisty, elastyczny
i plastyczny, oraz obszar rozkładu, jak również temperatury: temperatura ze-
szklenia, mięknienia, płynięcia i rozkładu, stanowiące cechy właściwości
termicznych tych materiałów [5]. Temperatura zeszklenia rozgranicza stan szklisty
i elastyczny. Stan elastyczny i plastyczny rozgranicza temperatura płynięcia.
Pomiędzy tymi temperaturami znajduje się temperatura mięknienia. Jest to
temperatura, powyżej której tworzywo traci swoje właściwości sprężyste
i przechodzi w stan elastoplastyczny. Po przekroczeniu temperatury rozkładu
tworzywo ulega procesowi degradacji.
Badania właściwości tworzyw przeprowadza się na specjalnie przygoto-
wanych próbkach. Najczęściej stosowanymi metodami przygotowania próbek są:
cięcie, wtrysk i prasowanie. Przed przystąpieniem do badania próbki należy ją
poddać kondycjonowaniu.

Unauthenticated
Download Date | 1/16/18 12:51 PM
 Poliuretanowe pianki auksetyczne – metoda określania temperatury mięknienia 23

Temperatura mięknienia jest temperaturą umowną. Praktycznie oznacza ona

temperaturę użytkowania tworzywa. Wartość tego parametru zależy od metody
wyznaczania.
Podstawową metodą wyznaczania temperatury mięknienia tworzyw jest
znormalizowana metoda Vicata (PN-EN ISO 306, ASTM-D1525). W metodzie tej
oznacza się temperaturę mięknienia jako temperaturę, w której stalowa igła
o określonej powierzchni przekroju płaskiego końca, pod stałym obciążeniem,
zagłębi się w tworzywo na głębokość 1 mm, przy stałym wzroście temperatury. Są
cztery takie metody oznaczania: metoda A50 (siła 10 N i szybkość ogrzewania
50°C/h), metoda B50 (siła 50 N i szybkość ogrzewania 50°C/h), metoda A120 (siła
10 N i szybkość ogrzewania 120°C/h) i metoda B120 (siła 50 N i szybkość
ogrzewania 120°C/h). Badanie przeprowadza się na płytkach prostokątnych lub
w postaci krążków o grubości 3÷6,5 mm.
W metodzie Martensa (PN-C-89025:1990) oznacza się temperaturę ugięcia
znormalizowanej próbki obciążonej stałym momentem zginającym, przy równo-
czesnym podnoszeniu temperatury ze stałą prędkością od 23°C do temperatury,
w której próbka osiągnie określone wygięcie (przyrząd wskaże umowne wychylenie).
Próbkę w kształcie belki obciąża się obciążnikiem 6,5 N umieszczonym na dźwigni.
Położenie obciążnika, dla uzyskania właściwego momentu zginającego, ustala się
poprzez obliczenie wskaźnika wytrzymałości próbki.
Inną metodą jest pomiar temperatury ugięcia pod obciążeniem (PN-EN ISO
78-1, PN-EN ISO 78-2, ASTM D 648). Znormalizowaną kształtkę (belkę) poddaje
się zginaniu trzypunktowemu przy stałym naprężeniu i przy określonej stałej
prędkości narastania temperatury. Rozstęp pomiędzy podporami jest znormalizo-
wany. Są trzy metody oznaczania temperatury ugięcia pod obciążeniem
w zależności od wartości naprężenia zginającego: metoda A, z zastosowaniem
naprężenia 1,80 MPa, metoda B, z zastosowaniem naprężenia 0,45 MPa, i metoda
C, z zastosowaniem naprężenia 8,00 MPa. Przy określonym ugięciu próbki
rejestruje się temperaturę. Początkowe odkształcenie zginające spowodowane
odkształceniem kształtki nie jest mierzone. Stosunek odkształcenia zginającego
do początkowej wartości odkształcenia zginającego zależy od modułu sprężystości
badanego tworzywa w temperaturze pokojowej. Metoda ta ma zastosowanie
jedynie do porównywania temperatur ugięcia materiałów o podobnych właści-
wościach sprężystych w temperaturze pokojowej.
Przedstawionych metod nie można zastosować do tworzyw porowatych, jakimi
są pianki poliuretanowe. Znana jest metoda pomiaru temperatury mięknienia pianki
poliuretanowej w sposób polegający na umieszczeniu małej próbki pianki
w próbówce razem z sondą pomiarową temperatury umieszczoną w środku pianki,

Unauthenticated
Download Date | 1/16/18 12:51 PM
24 Janusz Lisiecki

podgrzewaniu za pomocą palnika Bunsena i obserwacji wzrokowej [4]. Tempera-

turę, w której zaczynają zapadać się komórki pianki, przyjmowano jako tempe-
raturę mięknienia. Schemat metody pokazano na rys. 1.

miernik temperatury

czujnik temperatury

próbówka
pianka

palnik Bunsena

Rys. 1. Metoda pomiaru temperatury mięknienia pianki poliuretanowej wg [4]

Wadą tego rozwiązania jest mała dokładność wyznaczonej temperatury. Poza

tym, obserwacja pianki dotyczy jej zewnętrznej powierzchni, która w wyniku
niskiego przewodnictwa cieplnego pianki jest w wyższej temperaturze niż jej
środek, gdzie znajduje się sonda pomiarowa.

3. Metoda określania temperatury mięknienia pianek

poliuretanowych

3.1. Stanowisko do badania parametrów termicznych procesu

technologicznego pianek auksetycznych
Do określenia temperatury mięknienia pianek poliuretanowych wykorzystano
stanowisko do badania parametrów termicznych procesu technologicznego 1 po-
kazane na rys. 2.

1 J. Lisiecki, S. Kłysz, T. Błażejewicz, S. Klimaszewski, G. Gmurczyk, P. Reymer:

Określenie wpływu parametrów termicznych procesu technologicznego na właściwości
pianek o różnej budowie komórkowej; Wstęp do modelowania metodami numerycznymi
własności pianek auksetycznych. Sprawozdanie ITWL nr 110/31/2011, Warszawa 2011.

Unauthenticated
Download Date | 1/16/18 12:51 PM
 Poliuretanowe pianki auksetyczne – metoda określania temperatury mięknienia 25

2 1

4
3
5

Rys. 2. Stanowisko pomiarowe: 1 – suszarka; 2 – moduł pomiarowy temperatury;

3 – komputer; 4 – termohigrometr; 5 – próbka w formie

Stanowisko składa się z suszarki typu UT-6060, modułu pomiarowego tempe-

ratury (MPT), opracowanego w ITWL, wyposażonego w wielokanałowy rejestrator
temperatury typu WRT-9 i termohigrometru typu LB-701 z sondą, służącego do
pomiaru temperatury i wilgotności otoczenia. MPT ma wyjście do komputera
z oprogramowaniem umożliwiającym rejestrację danych pomiarowych, i wyjścia
torów dziewięciu kanałów pomiarowych temperatury. Do trzech wyjść, poprzez
przewody kompensacyjne typu KCA w izolacji silikonowej o przekrojach żył
2×0,22 mm2, podłączono termopary typu „K” (o średnicy drutów Ø=0,13 mm)
w izolacji teflonowej o wymiarach zewnętrznych 0,6×1,0 mm (firmy Termo-
aparatura Wrocław).
W miejsce próbki widocznej na stanowisku umieszczono próbkę (w formie) do
określenia temperatury mięknienia, pokazaną na rys. 3. Do pomiaru temperatury
wykorzystano dwie z trzech termopar.

Unauthenticated
Download Date | 1/16/18 12:51 PM
26 Janusz Lisiecki

Rys. 3. Sposób mocowania termopar do próbki do pomiaru temperatury mięknienia:

1 – próbka; 2 – termopara 1; 3 – termopara 2; 4 - czujnik termohigrometru

Badaniom poddano piankę poliuretanową o symbolu S364MD firmy Eurofoam.

Pianka jest niepalna, charakteryzuje się gęstością 31–35 kg/m3 i liczbą komórek
17 szt./cm. Z pianki wycięto kształtki o wymiarach 50×50×50±0,5 mm, które
umieszczono w metalowych formach o wymiarach 50×50×25 mm. W ten sposób
zmieniano jeden wymiar próbki wyjściowej o 50%, stosując kompresję jedno-
osiową. W każdej próbce, wykorzystując kaniulę, umieszczono w środku termoparę
w sposób pokazany na rys. 3. Drugą termoparę mocowano na górnej powierzchni
formy w celu pomiaru temperatury w otoczeniu próbki.

3.2. Metoda badania

Wstępnie, w celu określenia czasu wytrzymywania próbek w zadanej tempe-
raturze, umieszczano je pojedynczo w suszarce nagrzanej do temperatury 150°C
i 190°C. Po osiągnięciu zadanej temperatury w środku próbki, wyjmowano ją
z suszarki i mierzono czas obniżania się temperatury w środku do ≤ 25°C.
Zależności temperatury od czasu przedstawiono na rys. 4 i 5. Kolorem czerwonym
oznaczono temperaturę wewnątrz próbki, a kolorem fioletowym temperaturę na
zewnątrz próbki.

Unauthenticated
Download Date | 1/16/18 12:51 PM
 Poliuretanowe pianki auksetyczne – metoda określania temperatury mięknienia 27

200 Temperatura [oC] 200 Temperatura [oC]

180 180
160 160
140 w środku 140 w środku
120 120
na zewnątrz na zewnątrz
100 100
80 80
60 60
40 40
20 20
0 Czas [min] 0 Czas [min]
0 20 40 60 80 0 20 40 60 80
Rys. 4. Przebieg zmian temperatury w prób- Rys. 5. Przebieg zmian temperatury w prób-
ce pianki S364MD (w 150°C) ce pianki S364MD (w 190°C)

Mierzone temperatury wyrównały się po 20 min. Przyjęto, że 40 min wystarcza,

aby próbki ostygły do temperatury poniżej 25°C.
Następnie przygotowano kolejne próbki pianek i wykonano badania na dwa
sposoby:
1. Próbki z pianek umieszczano w formie, a następnie wkładano pojedynczo
do suszarki nagrzanej do 140°C, 150°C, 160°C, 170°C, 180°C i 190°C.
2. Próbki z pianek umieszczano w formie, moczono w acetonie przez 6 min,
odsączano i po odparowaniu acetonu wkładano do suszarki nagrzanej do
temperatury 130°C, 140°C, 150°C, 160°C, 165°C, 170°C i 180°C.
W obu przypadkach, zgodnie ze wstępnymi ustaleniami, każdą próbkę umieszcza-
no w suszarce na 20 min, po czym studzono w warunkach laboratoryjnych w czasie
40 min. Następnie wyjmowano z formy i mierzono jej wysokość zgodnie z normą
PN-EN-ISO 1923 po czasie 0,5, 24, 48 i 96 h przetrzymywania w warunkach labo-
ratoryjnych w wilgotności 40–50%.
Na podstawie tych pomiarów wyznaczano odkształcenie każdej próbki jako
różnicę pomiędzy jej wysokością mierzoną po ustalonym czasie przetrzymywania
i wysokością wewnętrzną formy podzieloną przez wysokość wewnętrzną formy.
Zależności odkształcenia próbki wyznaczonego po ustalonym czasie
przetrzymywania od temperatury wygrzewania dla pierwszego i drugiego sposobu
wykonania badania pokazano odpowiednio na rys. 6 i 7.

Unauthenticated
Download Date | 1/16/18 12:51 PM
28 Janusz Lisiecki

Rys. 6. Zależność odkształcenia od temperatury i czasu próbek pianki S364MD

wygrzewanych w temperaturach od 140°C do 190°C

Rys. 7. Zależność odkształcenia od temperatury i czasu próbek pianki S364MD moczonych

w acetonie przez 6 min, a po odsączeniu i odparowaniu acetonu wygrzewanych
w temperaturach od 130°C do 180°C

Z przedstawionych zależności wynika, że odkształcenie dla próbek pianki

wygrzewanych w temperaturach od 140°C do 190°C zmienia znak z dodatniego na
ujemny w temperaturze 170°C, natomiast dla próbek moczonych w acetonie przez
6 min, odsączonych i po odparowaniu acetonu wygrzewanych w temperaturach od
130°C do 180°C odkształcenie zmienia znak w temperaturze 160°C.

Unauthenticated
Download Date | 1/16/18 12:51 PM
 Poliuretanowe pianki auksetyczne – metoda określania temperatury mięknienia 29

Na rys. 8 pokazano przykładową próbkę pianki S364MD po umieszczeniu

w formie oraz po moczeniu w acetonie przez 6 min, odsączeniu i odparowaniu
acetonu. Na rys. 8b widoczne jest zapadnięcie się do wewnątrz bocznych ścian
próbki po moczeniu w acetonie.

a) b)
Rys. 8. Widok przykładowej próbki pianki S364MD: a) po umieszczeniu w formie; b) po
moczeniu w acetonie przez 6 min, odsączeniu i odparowaniu acetonu

Na rys. 9 pokazano przykładowe próbki pianki po wygrzewaniu w temperaturze

180°C, wyjęte z formy po 0,5 h. Próbka badana według pierwszego sposobu nie
zmieniła swojego kształtu, natomiast w próbce moczonej w acetonie został
utrwalony kształt ze ścianami bocznymi zapadniętymi do wewnątrz. Z pomiarów
wynikało kilkuprocentowe zmniejszenie wymiarów próbki, zarówno podstawy, jak
i wysokości, co oznacza, że materiał się skurczył.

a) b)
Rys. 9. Próbki pianki S364MD po wygrzewaniu w formie w temperaturze 180°C – widok po
0,5 h od wyjęcia z formy; próbka (b) była wcześniej moczona przez 6 min
w acetonie, odsączona i aceton odparowany

Unauthenticated
Download Date | 1/16/18 12:51 PM
30 Janusz Lisiecki

W celu sprawdzenia poprawności tak określonej temperatury mięknienia, z pianki

S364 MD wykonano, metodą mechaniczno-chemiczno-termiczną 2, kształtki
auksetyczne o wymiarach 150×150×50 mm i współczynniku kompresji objętościowej
trzyosiowej równym 2. W ostatnim, termicznym etapie kształtki wygrzewano w różnych
temperaturach (w zakresie od 120°C do 160°C w środku kształtki) przy różnych
nastawach temperatury w suszarce (w zakresie od 135°C do 165°C), wykorzystując
stanowisko pokazane na rys. 1. Na rys. 10 pokazano formę, w której umieszczono
kształtkę, z termoparami zamocowanymi: w środku, 10 mm od brzegu i na ścianie
formy. Aby otrzymać niższe temperatury w środku kształtki, stosowano niższe
temperatury w suszarce. Temperaturę w suszarce dobierano tak, aby temperatura
mierzona na ścianie formy nie przekroczyła temperatury mięknienia w całym procesie
obróbki termicznej kształtki.

termopara 3

termopara 1
termopara 2

Rys. 10. Kształtka auksetyczna w metalowej formie z zamocowanymi termoparami przed

umieszczeniem w suszarce

Przebiegi zmian temperatury w próbkach, od najwyższej do najniższej, poka-

zano na rys. 11÷19.

2 J. Lisiecki, S. Kłysz, T. Błażejewicz, S. Klimaszewski, G. Gmurczyk, P. Reymer: Badanie

elastycznej pianki poliuretanowej o ujemnym współczynniku Poissona; Opracowanie
procesu wykonywania pianek auksetycznych o wymiarach 150x150x50 mm; Wykonanie
próbek. Sprawozdanie ITWL nr SP-40/31/2012, Warszawa 2012.

Unauthenticated
Download Date | 1/16/18 12:51 PM
 Poliuretanowe pianki auksetyczne – metoda określania temperatury mięknienia 31

200
Temperatura [oC]
180 S364MD-327
Rcv~2,0
160
140 w środku

120 10 mm od brzegu
na zewnątrz
100
80
60
40
20
Nastawa suszarki 165oC
0
0 20 40 60 80 100 120 140
Czas [min]
Rys. 11. Przebiegi zmian temperatury w próbce nagrzewanej do osiągnięcia temperatury
165°C w środku kształtki

200
Temperatura [oC]
180 S364MD-332
Rcv~2
160
140 w środku
10 mm od brzegu
120
na zewnątrz
100
80
60
40
20
Nastawa suszarki 165oC
0
0 20 40 60 80 100 120
Czas [min]

Rys. 12. Przebiegi zmian temperatury w próbce nagrzewanej do osiągnięcia temperatury

155°C w środku kształtki

Unauthenticated
Download Date | 1/16/18 12:51 PM
32 Janusz Lisiecki

200
Temperatura [oC]
180 S364MD-
334 Rcv~2
160
140 w środku
10 mm od brzegu
120
na zewnątrz
100
80
60
40
20 Nastawa suszarki 165oC
0
0 20 40 60 80 100 120
Czas [min]
Rys. 13. Przebiegi zmian temperatury w próbce nagrzewanej do osiągnięcia temperatury
153°C w środku kształtki

200
Temperatura [oC]
180 S364MD-328
Rcv~2,0
160
140 w środku
10 mm od brzegu
120
na zewnątrz
100
80
60
40
20
Nastawa suszarki 165oC
0
0 20 40 60 80 100 120 140
Czas [min]
Rys. 14. Przebiegi zmian temperatury w próbce nagrzewanej do osiągnięcia temperatury
150°C w środku kształtki

Unauthenticated
Download Date | 1/16/18 12:51 PM
 Poliuretanowe pianki auksetyczne – metoda określania temperatury mięknienia 33

200
Temperatura [oC]
180 S364MD-
335 Rcv~2
160
140 w środku
10 mm od brzegu
120
na zewnątrz
100
80
60
40
20 Nastawa suszarki 165oC
0
0 20 40 60 80 100 120
Czas [min]
Rys. 15. Przebiegi zmian temperatury w próbce nagrzewanej do osiągnięcia temperatury
150°C w środku kształtki

200
Temperatura [oC]
180 S364MD-329
Rcv~2,0
160
140 w środku
10 mm od brzegu
120
na zewnątrz
100
80
60
40
20
Nastawa suszarki 165oC
0
0 20 40 60 80 100 120 140
Czas [min]
Rys. 16. Przebiegi zmian temperatury w próbce nagrzewanej do osiągnięcia temperatury
140°C w środku kształtki

Unauthenticated
Download Date | 1/16/18 12:51 PM
34 Janusz Lisiecki

200
Temperatura [oC]
180 S364MD-
333 Rcv~2
160
140 w środku
10 mm od brzegu
120
na zewnątrz
100
80
60
40
20 Nastawa suszarki 157oC
0
0 20 40 60 80 100 120
Czas [min]
Rys. 17. Przebiegi zmian temperatury w próbce nagrzewanej do osiągnięcia temperatury
140°C w środku kształtki

200
Temperatura [oC]
180 S364MD-
331 Rcv~2
160
140 w środku
10 mm od brzegu
120
na zewnątrz
100
80
60
40
20
Nastawa suszarki 145oC
0
0 20 40 60 80 100 120 140
Czas [min]
Rys. 18. Przebiegi zmian temperatury w próbce nagrzewanej do osiągnięcia temperatury
130°C w środku kształtki

Unauthenticated
Download Date | 1/16/18 12:51 PM
 Poliuretanowe pianki auksetyczne – metoda określania temperatury mięknienia 35

200
Temperatura [oC]
180 S364MD-
330 Rcv~2
160
140 w środku
10 mm od brzegu
120
na zewnątrz
100
80
60
40
20
Nastawa suszarki 135oC
0
0 20 40 60 80 100 120 140
Czas [min]

Rys. 19. Przebiegi zmian temperatury w próbce nagrzewanej do osiągnięcia temperatury

120°C w środku kształtki

W tabeli 1 przedstawiono maksymalne temperatury w środu kształtki i na po-

wierzchni formy po wyjęciu próbek z suszarki.
Tabela 1
Temparatury w próbce podczas wygrzewania
Temperatura w środku Maksymalna Maksymalna
Nr kształtki w momencie temperatura temperatura na
próbki wyjęcia z suszarki w środku kształtki powierzchni formy
[°C] [°C] [°C]
327 160 166 166
332 155 157 161
334 153 155 161
328 150 153 161
335 150 153 160
329 140 148 160
333 140 145 152
331 130 134 141
330 120 123 131

Unauthenticated
Download Date | 1/16/18 12:51 PM
36 Janusz Lisiecki

Po wyjęciu kształtek z formy mierzono ich wymiary i wyznaczano objętość po

0,5 h, 24 h, 48 h, 96 h, 144 h, 196 h, 216 h i 264 h. Zmiany objętości w czasie
w odniesieniu do objętości formy pokazano na rys. 20.

Rys. 20. Zależność zmiany objętości kształtek pianki S364MD w czasie po wygrzewaniu.
W legendzie zapisano nr próbki i maksymalną temperaturę zmierzoną w środku
kształtki

Z przedstawionej zależności zmiany objętości w czasie wynika, że kształtka

wygrzewana w temperaturze 165°C trwale kurczy się o ok. 5%. Kształtki wyjęte
z suszarki w temperaturze z zakresu 140÷155°C również się kurczą, ale po wyjęciu
z formy ich objętość wzrasta i po 100÷150 h stabilizuje się. Objętość kształtek
wygrzewanych w zakresie temperatur 120÷130°C wzrasta od momentu wyjęcia
z formy i stabilizuje się po 150÷200 h. Objętość kształtki wyjętej z suszarki
w temperaturze 157°C wzrasta do objętości formy po ok. 170 h i ulega stabilizacji.

4. Podsumowanie

Znane metody określania temperatury mięknienia i temperatury ugięcia tworzyw

sztucznych nie nadają się do pomiaru temperatury mięknienia elastycznych pianek
poliuretanowych i auksetycznych z nich wytworzonych.
Zaproponowano nową metodę określania temperatury mięknienia elastycznych
pianek poliuretanowych. Na podstawie uzyskanych wyników pomiarów wysokości
próbki po wyjęciu z suszarki wyznaczano zależność odkształcenia próbek od
temperatury. Temperaturę, w której odkształcenie przechodzi z wartości dodatniej na

Unauthenticated
Download Date | 1/16/18 12:51 PM
 Poliuretanowe pianki auksetyczne – metoda określania temperatury mięknienia 37

ujemną, uznano za umowną temperaturę mięknienia. Temperatura ta wynosi 170°C

dla pianki poliuretanowej S364MD i 160°C dla wykonanej z niej pianki auksetycznej
o współczynniku kompresji 2. Oszacowana niepewność temperatury dla k = 2
i p = 95% wynosi U(T) = 3,2°C.
Poprawność wyznaczenia temperatury mięknienia dla auksetycznej pianki
S364MD potwierdzono w badaniu zmiany objętości kształtek auksetycznych.
Rozwiązanie pt.: „Sposób wyznaczania temperatury mięknienia elastycznych
pianek poliuretanowych jako temperatury trwałego odkształcenia” zostało
opatentowane pod numerem PLP227034.
Badania były realizowane w ramach zakończonego Projektu "Nowoczesne
technologie materiałowe stosowane w przemyśle lotniczym", Nr POIG.01.01.02-
00-015/08-00 w Programie Operacyjnym Innowacyjna Gospodarka (PO IG).
Projekt był współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego
Funduszu Rozwoju Regionalnego.

Literatura
1. Alderson A., Alderson K., Davies P., Smart G.: A process for the preparation of auxetic
foams, EP 2042252A1, 2009.
2. Bianchi M., Scarpa F.: A method of manufacturing a foam, EP 2319674 A1, 2011,
3. Bianchi M., Scarpa F.: Banse M., Smith C.W., Novel generation of auxetic open cell
foams for curved and arbitrary shapes. “Acta Materialia” 2011, Vol. 59.
4. Chan N., Evans K. E.: Journal of Materials Science, v. 32, no 21 (1997).
5. Dobosz K., Matysiak A.: Przetwórstwo tworzyw sztucznych. Związek Doskonalenia
Zawodowego, Warszawa 1988.
6. Grima J., Attard D., Gatt R.: A novel process for the manufacture of auxetic foams and
for the conversion of auxetic foam to conventional form. WO/2010/049511, 2010.
7. Grima J.N., Attard A., Gatt R., Cassar N.R.: A novel process for the manufacture of
auxetic foams and for their re- conversion to conventional form. “Advanced Engineering
Materials” 2009, Vol. 11(7).
8. Lakes R.S.: Foam structure with a negative Poisson’s ratio. “Science” 1987, Vol. 235,
No. 27.
9. Lakes R.S., Loureiro M.A.: Scale-up of negative Poisson’s ratio foams,
WO/1999/025530, 1999.
10. Lakes R.S., Witt R.: Making and characterizing negative Poisson’s ratio materials.
“International Journal of Mechanical Engineering Education” 2000, Vol. 30, No. 1.
11. Lakes R., Wojciechowski K.W.: Negative compressibility, negative Poisson’s ratio, and
stability. “Physica. Status. Solidi” (b) 2008, Vol. 245, No. 3.
12. Lisiecki J., Błażejewicz T., Kłysz S., Dragan K.: Sposób wytwarzania pianki
auksetycznej. PLP221936, 2013.

Unauthenticated
Download Date | 1/16/18 12:51 PM
38 Janusz Lisiecki

13. Sanamia M., Raviralaa N., Alderson K., Alderson K.: Auxetic materials for sports
applications. “Procedia Engineering” 2014, Vol. 72.
14. Stręk A.M.: Production and study of polyether auxetic foam. “Mechanics and Control”
2010, Vol. 29, No. 2.
15. Wang Y. C., Lakes R.S., Butenhoff A., Influence of cell size on re-entrant transformation
of negative Poisson's ratio reticulated polyurethane foams. “Cellular Polymers” 2001,
Vol. 20.

Unauthenticated
Download Date | 1/16/18 12:51 PM