Qabiyyee

Fuula
Kutaa tokko..................................................................................................................................................................................................... 4
Sadarkaa Karoorsuu/Plaanning Stage................................................................................................................................................4
1. Seensa...................................................................................................................................................................................................... 4
1.1. Kaayyoo Qorannichaa (Objective).....................................................................................................................................5
1.2 Ergama, Mul'ataa fi Duudhaalee...............................................................................................................................................5
1.3 Ka'umsa Qorannichaa.................................................................................................................................................................... 5
1.4 .Daangaa Qorannichaa................................................................................................................................................................... 6
1.5 Barbaachisumaa Qorannichaa................................................................................................................................................... 6
1.6 Angoo fi Gahee Hojii........................................................................................................................................................................ 6
1.7 Xiinxala Angoo fi Gahee hojii duraanii....................................................................................................................................8
Kutaa Lama..................................................................................................................................................................................................... 9
Sadarkaa Hubachuu/Understanding Stage.......................................................................................................................................9
2. Haala Adeemsaalee Dura Jiranii Hubachuu............................................................................................................................9
2.1. Adeemsaalee Hojii Sadarkaa Biiroo..................................................................................................................................9
2.1.1. Adeemsii Towwannoo Raawwii Pilaanii, Qulqullinaa fi magariisuu magaalaa...................................9
2.1.2. Adeemsa Hojii Ijoo Misooma,Dabarsa fi Bulchiinsa Manneennii............................................................15
2.1.3 Adeemsa Bulchiinsa Gaarii fi Hirmaannaa Ummataa...........................................................................................21
2.1.4 Adeemsa Hojii Ijoo Deggersa Pirojektii Bu'uura Misoomaa fi Fooyya'insa Sirna
Faayinaansii Magaalota................................................................................................................................................................. 26
2.1.5 Adeemsa Hojii Ijoo Magaalomsuu, Bulchiinsa Al-Walta’insaa Fi Walitti-Hidhaminsaa
Magaalotaa.......................................................................................................................................................................................... 36
2.1.6 Adeemsa Hojii Ijoo Qophii Dizaayinii, Hojii irra Oolmaa fi Hordoffii ijaarsaa.........................................51
2.1.7 Daareektoreetii Bulchiinsa Kontiraataa fi Hordoffii Ijaarsaa..........................................................................57
2.1. 8 Daareektoreetii Ijaarsa Dandeettii fi Tajaajiloota mana qopheessaa.......................................................64
2.1.9 Garee Wabii Nyataa............................................................................................................................................................. 71
Kutaa Sadii.................................................................................................................................................................................................... 83
3. Sadarkaa Adeemsa Hojii Haaraa Wixineessuu/Redesigning Stage...........................................................................83
3.1. Maamiltootaa fi Dhimmamtoota Biiroo.......................................................................................................................83
3.2 Bu’aalee Eegaman......................................................................................................................................................................... 86
3.3 Adeemsaalee Haaraa Gurmeessuu........................................................................................................................................ 86

1
3.4.Yaadamoota moofaa..................................................................................................................................................................... 87
3.5 .Yaadama Haaraa Gurguddoo (Big ideas)...........................................................................................................................92
3.6 .Qajeltowwan jijjiirama bu’uuraa hojiirra oolchuu........................................................................................................93
3.7 .Carrawwan tekinoolojii qunnamtii odeeffannoo fayyadamuuf jirru sakatta’uu ilaalchisee.......................93
3.8. Adeemsa Hojii Haaraa Wixineessuu.................................................................................................................................... 93
3.9 Galtee, Bu’aa fi Hojiilee gurguddoo Adeemsota Hojii Haara....................................................................................97
3.9.1. Daariktoreetii Misoomaa fi Bulchiinsa Manneennii............................................................................................97
3.9.2 Daareektoreetii Istaandardaayizeeshiinii Ogummaa fi Tajaajiloota Mana Qopheessaa.......................99
3.9.3 Daareektoreetii Qulqullinaa fi Misooma Magariisuu Magaalaa................................................................100
3.9.4 Daayirektoreetii Magaalomsuu, walitti hidhamiinsaa fi Hordoffii fi To'annoo Raawwii
Pilaanii............................................................................................................................................................................................... 102
3.9.5. Daareektoreetii Rifoormii, Hirmaannaa Ummataa fi Bulchiinsa Al- walta'insaa................................105
3.9.6 Daareektoreetii Misoomaa fi Bulchiinsa Bu'uraalee Misoomaa fi Fooyya'iinsa Galii Mana
qopheessaa....................................................................................................................................................................................... 108
3.9.7 Daareektoreetii Qophii Dizaayinii fi Hordoffii Ijaarsaa...................................................................................110
3.9.8 Garee Wabii Nyaataa fi Foyya'iinsa Jireenyaa.......................................................................................................112
3.10 Walqunnamtii keessaa fi alaa( inter face):...................................................................................................................114
3.11 Yaa’iinsa Adeemsaalee Hojii Haaraa..............................................................................................................................128
3.11.1 : Yaa’insa Hojii Daarektoreetii Misoomaa fi Bulchinsaa Manneenii.........................................................128
3.11.2 Yaa’insa Hojii Daarekterootii Qulqullinaa fi Misooma Magaarisuu.........................................................129
3.11.3 Yaa'nsa Hojii Daareektoreetii Rifoormii,Hirmaannaa ummataa fi Bulchiinsa Al-
walta'iinsaa...................................................................................................................................................................................... 131
3.11.4 Daayirektoreetii Misoomaa fi Bulchiinsa Bu’uura Misoomaa fi Fooyya’iinsa Galii Mana
Qopheessaa...................................................................................................................................................................................... 133
3.11.5 Ya’insa Hojii Daarektooretii Istaandardayzeeshii Tajaajilotaa Mana Qopheessaa..........................134
3.11.6 Ya’insaa Hojii Garee Wabii Nyaataa fi Foya’insaa jireenyaa........................................................................134
3.11.7 Yaa’insa Hojii Daarektoreetii Qophii Dizaayinii fi Hordoffii Ijaarsaa.......................................................135
3.11.8 Daareektoreetii Magaalomsuu, Walitti Hidhamiinsaa fi To'annoo fi hordoffii raawwii
Pilaanii............................................................................................................................................................................................... 136
3.12 Kayyoo Hiixaata....................................................................................................................................................................... 138
3.12.1 Kaayyoo Hiixataa Daarektera Misoomaa fi Bulchinsa Manneenii.............................................................138
3.12.2 Kayyoo Hixaata Daarekterootii Qulqullina fi Misooma Magaarisuu Magaalaa....................................139
3.12.3 Kayyoo Hiixaata Garee Wabii Nyaataa fi Foya’insa Jireenyaa....................................................................140

2
 3.12.4 Kaayoo Hiixaataa Daarekterootii Rifoormii magaalaa, Hirmaannaa ummataa fi
Bulchiinsa Al-walta'insaa.......................................................................................................................................................... 141
3.12.5 Kaayoo Hiixaataa Daarekterootii Bu’uura Misooma fi Foya’insa Galii Mana Qopheessaa
............................................................................................................................................................................................................... 142
3.12.6 Kayyoo Hiixaata Darektireetii Istaandardayzeeshii Tajaajilotaa Mana Qopheessaa.......................144
3.12.7 Kayyoo Hiixaata Daarekteeretii Qophii Dizaayinii fi Hordoffii Ijaarsaa.................................................145
3.12.8 Kaayyoo hiixataa Magaalomsuu, Walitti hidhamiinsaa fi Hordoffii fi To'annoo Raawwii
pilaanii............................................................................................................................................................................................... 146
3.13 Mappii Ya’insaa Hojii.............................................................................................................................................................. 148
3.13.1 Maappii Yaa'iinsa Hojii Misooma fi Bulchinsaa Manneenii:.........................................................................148
3.13.2 Mappii Ya’insa Hojii Qulqulinaa fi Magaarisuu..................................................................................................149
3.13.3 Maappii yaa'iinsa Hojii Istaandardaayizeeshinii Ogummaa fi Fooyya'iinsa Tajaajiloota
Mana Qopheessaa......................................................................................................................................................................... 150
3.13.4 Maappii Yaa'insa Hojii Daarektoreetii Rifoormii, Hirmaannaa Ummataa fi Bulchiinsa Al-
walta'insaaa..................................................................................................................................................................................... 152
3.13.5 Maappii yaa’insa hojii Daayirektoreetii Bu’uura Misoomaa fi Fooyya’insa Galii Mana
Qopheessa........................................................................................................................................................................................ 153
3.13.6 Maappii yaa'insa hojii Daareektoreetii Magaalomsuu, walitti hidhamiinsaa fi Hordoffii fi
To'annoo Raawwii pilaani......................................................................................................................................................... 154
3.13.7 Mappii Ya’insa Hojii Daareektoreetii Qophii Dizaayinii fi Bulchinsa Kontirataa................................157
Kutaa Afur.................................................................................................................................................................................................. 159
4. Gurmaa'insa, Caasaa, Gahee fi Istaandaardii Hojii........................................................................................................159
4.1. Gurmaa’insa........................................................................................................................................................................... 160
4.2 Gahee fi Istaandaardii Hojii................................................................................................................................................ 161
4.2.1 Daareektoreetii Qulqullinaa fi Magariisuu Magaalaa........................................................................................161
4.2.2. Daareektoreetii Rifoormii, Hirmaannaa ummataa fi Bulchiinsa Al-walta'insaa..................................164
4.2.3. Daareektoreetii Istaandardayizeeshinii Ogummaa fi Tajaajila Mana Qopheessaa.............................173
4.2.4 Daareektoreetii Misoomaa fi Bulchiinsa Bu'uura Misoomaa fi Foyya'iinsa Galii Mana
qopheessaa....................................................................................................................................................................................... 178
4.2.5 Daareektoreetii Qophii Dizaayinii fi Hordoffii Ijaarsaa...................................................................................184
4.2.6 Daareektoreetii Misoomaa fi Bulchiinsa Manneenii.........................................................................................187
4.2.7. Daareektoreetii Magaalomsuu, walitti hidhamiinsaa, Hordoffii fi To'annoo Raawwii
Pilaanii............................................................................................................................................................................................... 191
4.2.8 Gree Wabii nyaataa fi Foyya'iinsa Jireenyaa..........................................................................................................200
B. Aanaa....................................................................................................................................................................................................... 241

3
C. Gurmaa'insa Magaalaa Muummee..............................................................................................................................................264
D. Gurmaa'insa Magaalaa Olaanaa...................................................................................................................................................300
E.Gurmaa'insa Magaalaa G/Galeessaa...........................................................................................................................................335
F. Gurmaa'insa Magaalaa Guddattuu..............................................................................................................................................363
G. Gurmaa'insa Mana Qopheessaa...................................................................................................................................................409
H. Gurmaa'insa Mana Qopheessaa Guddattuu...........................................................................................................................440

4
Kutaa tokko

Sadarkaa Karoorsuu/Plaanning Stage

1. Seensa
Tarsiimoowwan,seerota, qajeelfamaa fi hojimatawwan adda addaa Mootummaan Naannoo
Oromiyaa sirna bulchiinsa gaarii diriirsuu fi guddina ariifachiisa fiduuf dandeechisan baasudhaan
hojiirra akka oolan taasisaa kan jiru ta’uun isaa ni beekama. Aadaa hojii booddetti hafaa fi haala
kenna tajaajilaa nuffisiisaa fi Moofaa keessaa bahuuf sirna dandeessisu diriirsuufis yaaliin
hedduu kan akka sagantaa fooyya’iinsa siiviil sarviisi hojiirra oolchuu, sirni waalta’ina
diiggamee sirna al-waalta’ina diriirsuudhaaan aangoon murteessuu ”empowerment” kan
ummata akka ta’u taasifamee bu’aan abdatamaa ta’e argamee jira.

Haa ta’uu malee sagantaawwan dhimmoota adda addaa irratti bahan hojiirra oolchuuf
hojimaatawwan dirrirfaman kan waggoota dheeraadhaaf ittiin hojjetamaa turanii fi fedhii
addunyaa haaraa keessummeessuf kan hin dandeenye ta’uu isaaniirayyuu maamiltoota
giddugaleessa kan hin godhatiin, duubatti hafaa fi wal-xaxaa kan ture, bu’aa argamu
irratti /out come / osoo hin ta’iin hojii irratti qofa / task based/ kan xiyyeeffatu ta’uun isaa
beekamee jira. Gama biraatii Qorannoo Biiroo Pabliik Sarviisii fi Misooma Qabeenya
Namaa Oromiyaa gaggeesseen Hojiin tokkoo-tokkoo sa’aa 8 (Saddeeti) guutuu osoo
hojjechiisuu qabu caasaaleen qophaa’ani gadi bu’an yoo sakatta’amee ilaalamu sa’a
jedhame kan hin hojjechiisne ta’uunis hubatamee jira kanaafis hojjetan tokkoo-tokkoo
iddoo hintaane ooluun (idle) akka ta’u godheera. Kana irraa ka’uudhaan hojimaata fedhii
tajaajilamtootaa giddu galeessa godhatee kan addunyaan haaraan feetu keessummeessuu
danda’u fi bu’aa qabatamaa argamu irratti xiyyeeffatu qopheessuun hojiirra oolchuun hojii
murteessaa ta’ee argamee jira. Kana waan ta’eef qaamni Hojii Raawwachiiftuu
Mootummaa Naannoo Oromiyaa Labsii 213/2011 Baaseen Fedhii fi faayidaa ummata
naannichaa mirkaneessuuf gahumsaafi bu’a qabeesummaa qaama raawwataa naannichaa
sakatta’uun sirreeffama taasisuun fi Kenniinsi tajaajilaa si’oomina, saffina, qulqullina
qabuufi dhaqqabamaa ta’e diriirsuun itti quufinsaafi amantaa ummanni mootummaa irratti
qabu dabaluun fiduu barbaachisaa ta’ee waan argameef JBAHn irra deebi’e akka
qoratamuu labsiin baaseera. Gama biraatiin hogansi sadarkaa sadrkaan jiru dhimma
rifoormii fi xiyyeeffanaa kennee ofiif hubachuu fi ittiin hogganuu irratti hanqinni jiru
bal'aa ta'uusaa hubatameera.kun ammoo hara'arra gahamee addunyaa ummanni tajaajila
barbaadu keessa of galchuun itti quufinsa maamilaa mirkanneessuu irratti rakkoo
uumeera.Kanarraa ka'uun BMMMO rakkoo kana hundeerraa furuuf humna namaa
gahumsaan fayyadamuun tajjaajila kennamu saffisaa,dhaqabamaa,haqa qabeessa kan
qabeenyaa fi yeroo hinqisaasine fi itti quufinsa maamilaa mirkaneessuu galammaan gahuuf
irra Deebii JBAH (Recalabration) ta’ee jira

5
Kanumarraa ka’udhan adeemsi kun kanaan dura JBAHn of dandaa’ee kan qoratamee hin jiree
bakka adda addaatii facaa’ee kan ture qorannoo amma kanaan angoo fi gahee hojii labsii kanaan
Biiroo keenyaaf kennaman keessaa Hojii Rifoormii magaalaa , Hirmaannaa uummataa fi
Bulchiinsaa Al-waltaa’insaa JBAH adeemsichaa akka armaan gadiitin hojjetameera.

1.1. Ergama, Mul'ataa fi Duudhaalee

1.1.1. Ergama
Magaalota Naannoo Oromiyaa hammayyeessuu fi misooma saffisiisuun jiruu fi jireenya
uummataa fooyyessuu dha.
1.1.2. Mul’ata
Bara 2017tti jiraattotni magaalota Oromiyaa diinagdeen fooyya’anii gara biyyoottan galii
giddugaleessaatti ce’an arguu.
1.1.3. Duudhaalee
 Ittigaafatamummaa
 Olaantummaa seeraa
 Iftoomina
 Tajaajila Gahumsa Qabu Kennuu
 Qophaa'umaa Jijjiiramaa
 Beekumsaa fi Amantaan Hoogganuu
 Hirmaachisummaa
 Deebii hatattamaa kennuu

 Bu’aQabeessummaa

1.4 .Daangaa Qorannichaa

Daayireeteraa Rifoormii ,hirmaannaa uummataa fi bulchiinsaa al waltaa’insaa BMMMO
irraa kaasee hanga bulchiinsa magaalaa mana qopheessaa guddattuutti kan gufuu ta’an
addaan baasuu Akkaataa Yaa’iinsaa JBAH tiin Adeemsa hojii haaraa kana diriiree akka
hojiirra oolu taasisuu dha.

6
1.5 Barbaachisumaa Qorannichaa
 Kenniinsi tajaajilaa si’oomina, saffina, qulqullina qabuufi dhaqqabamaa ta’e diriirsuun
itti quufinsaafi amantaa ummanni mootummaa irratti gama too’annoo raawwii pilaanii,
ququl’inaa fi magariisuutiin qabu dabaluun barbaachisaa ta’ee waan argameef;
 Hojiilee mana adeemsichaa haala tarsimaa’aa ta’een hoogganuufi akkaataa bu’aa
barbaadamu fiduu danda’aniin raawwachuuf
 Fedhiifi faayidaa ummata magaalaa mirkaneessuuf gahumsaafi bu’a qabeesummaa
raawwataa sakatta’uun sirreeffama taasisuuf;
 Sa’aatii hojii mootummaa hayyamame hundaa karaa guutuu ta’een hojii hojjechiisuu
danda’u qopheessuuf

1.6 Angoo fi Gahee Hojii

Akkaataa labsii,Qaamolee Raawwachiiftuu Mootummaa Naannoo Oromiyaa Irra Deebiidhaan

Gurmeessuu, Aangoofi Hojii Isaanii Murteessuuf Bahe, Lak. 213/2011‘n BMMMO aangoo fi
gahee hojii armaan gadii ni qabaata.

1) Sirna hammayyaa’aa misooma magaalaa ni diriirsa; hojiirra oolmaa isaa ni hordofa; ni

to’ata; tarkaanfii sirreeffamaa ni fudhata;
2) Lafti magaalaa pilaanii magaalaa eegee qusannoon faayidaa ol’aanaaf akka oolu qaama
dhimmi ilaalu waliin ni hojjata; ni hordofa; ni to’ata;
3) Sirna tilmaamni qabeenya dhaabbataa itti raawwatamu ni diriirsa; hojiirra akka oolu ni
taasisa; ni hordofa; ni to’ata;
4) Magaalonni naannichaa magariisa, qulqullinaan hawwataa, dorgomaa fi jiruuf jireenyaaf
mijaa’oo akka ta’aniif ni hojjata; ni deeggara;
5) Magaalota keessattiifi daangaa magaalotaa irratti ijaarsi seeraan alaa akka hin gaggeeffamne
qaama dhimmi ilaallatu waliin ni hojjata ; ni hordofa; ni to’ata;
6) Qophii fi raawwii karooraafi baajata bulchiinsa magaalotaa yeroo yeroodhaan ni hordofa; ni
gamaaggama; magaalota ni qindeessa;
7) Mirgi ofiin ofbulchuu magaalotaaf kenname haala itti cimu irratti qorannoo ni gaggeessa;
dandeettii raawwachiisummaa isaanii akka guddisan deeggarsa ni kenna;

7
8) Magaalota sirna liizii keessa hin galle qaama dhimmi ilaalu waliin qoratee Mana Maree
Bulchiinsaa Mootummaa Naannichaatiif ni dhiyeessa; yammuu mirkanaa’u hojiirra ni
oolcha; hojiirra akka oolu ni taasisa; hojiirra oolmaa isaa ni hordofa;
9) Qaama seerummaa magaalummaa ni kenna; bakka bu’umsa kennamuuf irratti hundaa’ee
sadarkaa guddina magaalaa ni kenna;
10) Magaalota keessatti misooma ariifachiisaa fiduuf, dimokiraasiifi bulchiinsa gaarii
dhugoomsuuf deeggarsa barbaachisaa ta’e ni kenna; istaandaardii kenniinsa tajaajilaa ni
qopheessa; hojiirra akka oolu ni taasisa; ni hordofa; ni to’ata;
11) Rakkinni mana jireenyaa magaalota keessa jiru haala itti furamu qorachuudhaan
mootummaadhaaf yaada murtii ni dhiyeessa; yammuu mirkanaa’u hojiirra akka oolu ni
taasisa;
12) Namoota mana jireenyaa ijaarachuuf waldaan gurmaa’aaniifi tooftaalee biroo dhiyeessii
mana jireenyaa ilaalchisee qajeelfama ni baasa; hojiirra akka oolu ni taasisa; ni hordofa; ni
to’ata;
13) Tajaajiloonni bu’uura misooma adda addaa kan akka ibsaa, bishaanii, bilbila, daandii, sarara
dhangala’aa fi kan kana fakkaatu magaalotni akka hojjatan ni taasisa; ni hordofa; ni
deeggara; bu’uuraaleen misoomaa akka babal’atu qaama dhimmi ilaalu waliin ni hojjata;
14) Haala dambiin galiin magaalotaa ittiin sassaabamu itti qophaa’u ilaalchisee yaada seeraa
magaalotaaf ni kenna; magaalonni humna galii isaanii akka cimsatan qaama dhimmi ilaalu
waliin yeroo yeroon walitti dhufeenya taasisuun haala mijaa’aa ni uuma; ni hordofa;
deeggarsa barbaachisaa ta’e ni kenna;
15) Galiin keessoo buufata konkolaataa irraa walitti akka qabamu ni taasisa; sirnaan hojiirra oolu
isaa ni hordofa; ni to’ata;
16) Akkaataa gatii kiraafi murteen gibira manaa magaalota keessatti itti murtaa’u ilaalchisee
qajeelfama ni baasa; hojiirra oolmaa isaa ni hordofa;
17) Waliigaltee bittaafi gurgurtaa manaafi manneen wabiin qabaman sadarkaa bulchiinsa
magalotaatti raawwatamu ni hordofa; ni to’ata;
18) Magaalonni humna tajaajilaafi bu’uura misoomaa diriirsuuf isaan dandeessisu cimsachuuf
deeggarsa akka argatan dhaabbilee miti-mootummaafi qaamolee gargaarsaa biroo waliin
qunnamtii ni taasisa; haala ni mijeessa; ni hordofa; magaalonnis magaalota biyya biroo
waliin michummaa akka uumataniif qaama dhimmi ilaalu waliin ni hojjata;

8
19) Magaalota keessatti haala rakkoon diinagdee, hawaasummaafi siyaasaa furmaata itti
argachuu danda’u ilaalchisee qaama mootummaafi dhaabbilee biroo dhimmi ilaalu waliin ni
qorata; tooftaa ni baasa; akka hojiirra oolu ni taasisa;
20) Dandeettii raawwachiisummaa magaalotaa cimsuuf leenjiiwwaan adda addaa qopheessee ni
kenna; akka kennamu haala ni mijeessa;
21) Magaalotaafi magaalota gidduutti walitti hidhamiinsiifi walgargaarsi akka jiraatu ni
qindeessa; magaalonni waldaan gurmaa’anii akka wal deeggaran qaama dhimmi ilaalu waliin
ni hojjata;
22) Magaalonni haala hammayyummaa qabuun pilaanii guddina magaalaa eeganii misoomuu
isaanii ni hordofa; ni to’ata;
23) Hojimaata manneen mootummaa magaalota keessatti argamaniifi manneen waliinii ittiin
dabarfamanii ittiin bulan ilaalchisee qajeelfama ni qopheesa; qaama dhimmi ilaaluuf ni
dhiyeessa; yammuu hayyamamu hojiirra akka oolu ni taasisa;
24) Magaalotaafi baadiyyaa gidduutti walitti hidhamiinsi akka jiraatuufi guddinni magaalotaafi
baadiyyaa akka waldeeggaraa deemu qaama dhimmi ilaalu waliin ni hojjata;
25) Hojiiwwan waliigalaa magaalaa keessatti hojjataman irratti haala hirmaannaafi
fayyadamummaan hawaasaa itti babal’atuufi cimu ni qorata; akka hojiirra oolu ni taasisa; ni
hordofa; ni deeggara;
26) Pirojektoota ijaarsa gamoo mootummaa Biirichaan gaggeeffamaniifi bu’uuraalee misoomaa
magaalota keessatti gaggeeffamaniif dizaayinii ni qopheessa; akka qophaa’u ni taasisa;
yammuu hayyamamu hojiirra ni oolcha;
27) Jijjiirama yookiin dabalata hojii ijaarsaa, gatii, waldiddaa pirojektota ijaarsaa irratti
uumamuufi qaama dhimmi ilaltuuf gaaffii ni dhiyeesaa,seera jiru irratti hundaa’uun yeroo
heyyamamuuf hojii irra ni oolchaa,
28) Ijaarsa pirojektoota gamoo mootummaa manneen hojii biroo hin ilaallanne ilaalchisee sanada
caalbaasii mirkanaa’ee dhiyaatuuf caalbaasii ni baasa; qaama birootiif bakka bu’iinsa ni
kenna; waliigaltee hojiiwwan ijaarsa pirojektoota gamoo mootummaa bakka bu’uudhaan ni
mallatteessa; akka mallattaa’u ni taasisa; raawwii isaa ni hordofa; ni to’ata;
29) Ijaarsa pirojektoota gamoowwanii seektara biroo hin ilaallanneefi mootummaan gaggeessu
kaffaltiin akka raawwatu qaama dhimmi ilaaluuf gaaffii ni dhiyeessa; yammuu hayyamamu
hojiirra ni oolcha; raawwii isaa ni hordofa;

9
30) Sirna komiifi iyyannoon kenniinsa tajaajila magaalaatiin walqabatu ittiin keessummaa’u ni
diriirsa; hojiirra ni oolcha; hojiirra oolmaa isaa ni hordofa; ni to’ata;
31) Magaalota sadarkaadhaan adda baasuuf ulaagaalee madaalliifi dorgommii ni qopheessa;
hojiirra ni oolcha;
32) Tarsiimoo wabii nyaataa magaalotaa hojiirra ni oolcha; hojiirra akka oolu ni taasisa.

1.7 . Xiinxala Angoo fi Gahee hojii duraanii.

Akkaataa labsii lakk 163/2003 bahee jiruun hojii irra caalaan isaa hojiiwwan misooma
induustirii irratti kan bu’uureeffate fi hojiiwwan gama adeemsa rifoormii magaalaa,
hirmaannaa uummataa fi Bulchiinsaa al- waltaa’insaa xiyyeeffannoon hojjetamuu osoo
qabanii waan hafaniif akkaataa labsii lakk 213/2011 irra deebi’amee labsameen Angoo fi
gahee hojii armaan gadii akka raawwatu kennameef jira

10
 Kutaa Lama

2. Sadarkaa Hubachuu/Understanding Stage

2.1 Haala Adeemsaalee Dura Jiranii Hubachuu.
Adeemsaalee hojii ijoo gurmaa'an keessaa qorannoon JBAH'nirratti gaggeeffamee hanga
tokko yaa'insa hojii kan ofkeessaa qabu adeemsota jaha yoo ta'u adeemsi Bulchiinsa Gaarii fi
Hirmaannaa Uummataa qorannoo JBAH kan hin gaggeeffamnee ture. Haata'u malee
Adeemsaa Hojii qorannoon gaggeeffamefis ta'ee JBAH kan hin qabne hojiiwwan hojjetamaa
turee hanga danda'ame gahee fi angoo kennameef irratti hundaa'uun hojiin ballaa'an
hojjetamaa turus hanga barbaadame faayidaa uummataa mirkaneessuu fi itti quufinsa
maamilaa fiduuf kan hafu waan ta'eef irra deebi'uun yaa'insi adeemsa hojii akka hubatamuu fi
rakkooleen jiran xiinxalamanii akka adda bahan ta'eera.

2.1.1. Adeemsa Bulchiinsa Gaarii fi Hirmaannaa Ummataa

Hojiiwwan hojjatamaa turan kanas Biiroo irraa kaasee hanga gadiitti gurmaa'insa ykn
adeemsaalee hojicha akkaataa gahee mana hojichaaf kennameen ergama mana hojichaa galmaan
gahan gurmeessee hojjachaa jira. Adeemsaalee hojii/Daareektoreetota/ kana keessaa tokko
Daareektoreetii Bulchiinsa Gaarii fi Hirmaannaa ummataati. Sadarkaa kana
keessatti,Daareektoreetichi haala ture keessatti akka waliigalaatti maaltu akka ciminaa fi
hanqinaatti jira dhimma jedhutu ilaalama.

Haaluma kanaan, Kutaa kana keessatti cicata( in put), bu'aa( out put), ka'uumsa, bakka
gahamu( gahuumsa), fedhiifi rakkoo maamiltootaa fi dhimmamtootaa, maalummaa adeemsa
hojichaa akkasumas walqunnamtii keessaa fi ala, haala sadarkaa raawwii dhimmoota ibsan
qabatee jira. Wanta kana ta'eef, qorannaan hubannoo haala qabatamaa adeemsichaan akka
armaan gadiitti dhiyaatee jira.

2.1.2. Haala Adeemsa Dura Jiru Hubachuu

Daareektoreetiin Bulchiinsa gaarii fi Hirmaannaa Ummataa akka Daareektoreetii ijoo
tokkotti gurmaa'ee hojjechaa kan turee fi gareewwan lama kan of jalatti hammate yoo
ta’u isaanis :-

Garee hirmaannaa ummataa fi

11
 Garee Bulchiinsa gaarii fi jijjiiramaati,

2.1.3. Xinxaala Raawwii Adeemsa Hojii Dura Jiruu

JBAH'n adeemsichaaf kana dura hin qoratamnee hin jiru. Haata'u malee, haala qabatamaa
raawwii keessatti calaqqisaa ture irraa haala jiru xinxaaluun ni danda'ama.Rifoormiin
walqabatee raawwi keessatti hanqina guddaa kan qabu dha. Kunis,guutummaa rifoormii
magaalaa sadarkaa hundatti qixaan hogganuun harcaatii bal'aa kan qabu ta'uu,
Hirmaannaan ummataa qaama dhimmi ilaalu hunda waliin ta'uun akka seektra magaalatti
qindoomina guutun hogganuun kan hafu ta'uu. Kunis, seektarri hundi kophaatti malee hojii
hirmaannaa ummataa waliin qindoominaan hojjachuun kan hin jirre ta'uu. Akka
waliigalaatti yaa’insi sirriin diriiree kan hin jirre ta'uu hubatamee jira

2.1.4. Hojiiwwan gurguddoo (major activities)

Adeemsi hojii kun gareewwan lama kana qabu yoota'u, hojiiwwan gurguddoon tokkoo tokkoo
garee kana jalatti hojjatamu akka itti aanuutti dhiyaatee jira.

A/ Garee Hirmaannaa Ummata magaalaa

Hawaasni naannoo dhimmi isa ilaallatu hunda irratti hirmaachuuf mirga heeran kennameef qaba.
Hirmaannaan hawaasaa qindoominaa fi bu'a qabeessa ta'e jiraachuun misooma saffisiisuu, ijaarsa
sirna dimokiraasii cimsuu fi bulchiinsa gaarii mirkaneessuun fayyadamummaa cimsuu keessatti
gahee olaanaa qaba. hirmaannaan hawaasaa daran akka foyyaa'uuf garee kana keessatti
hojiiwwan gurguddoon akka itti aanutti dhiyaateejira.
 Hojiiwwan misoomaa magaalaa keessatti gaggeeffamuu irratti gahee hirmaannaa
uummataa guddisuu
 Hanqinnoota gama hojii irra oolmaa hirmaanaa uumataatiin jiru sakatta’uun adda
baasuu,
 Hanqina adda ba’ee fi haala qabatamaa jiru irratti hundaa’uun karoora qopheessuu fi
hojii irra oolchuu

 Hojii ijaarsa uummataaf hubannoo uummuu

 Caasaan mana hojichaa adeemsa ummata ittiin hirmaachisu hordofuun ummatni fedhii
ykn rakkoo isaa akka ofiin adda baasu; tartiibaan akka ka'u; wixinee karoora hirmaannaa

12
 ummataa irratti akka mari'atuu fi mirkaneessu;raawwii irratti akka hirmaatu sochii taasisu
ni deeggara; ni hordofa

 Qajeelfama hoggansaa fi bulchiinsa fi itti fayyadama qabeenya hirmaannaa

ummataa qopheessuu, hojiirra oolchuu fi hordoffii hojiirra oolmaa gaggeessuu
 Hojiilee misoomaa, guddinaa fi nageenyaa magaalaa irratti uummataa ijaaruu fi
hubannoo uummuun hirmaachisuu
 Hirmaannaa dhimmamtootaa( abbootii qabeenyaa, waldaalee hawaasaa,-----) hojii
hirmaannaa ummataa keessatti cimsuu
 Ijaarsa uummataa fi Caasaa Mootummaa Cimsuun hirmaannaa ummataa cimsuu

B. Garee Rifoormii fi Bulchiinsa Gaarii

 Rakkoowwan bulchiinsa gaarii keessa fi alaa sadarkaan adda bahanii karoorfaman,
akkaataa karooran hiikamu isaa kurmaanan hordofuu fi deeggaruu,
 Paakeejii Bulchinsa Gaarii magaalotaa irratti hubannoo caasaa Mana Hojichaa
cimsuu,
 Komii fi Gaaffilee mana hojiichaa irratti maamilaan ka’an deebii akka argatu
taasiisuu
 Hojii bulchiisa gaarii mana hojichaa keessatti hojjatamaa jiran fiixan baasuuf
qaamota dhimmi ilaallatu waliin qindoominaan hojjechuu,
 Hirmaannaa ummataa ilaalchisee, adeemsa ummatni ittiin dhimmoota misoomaa fi
bulchiinsa gaarii irratti hirmaatu, rakkoo adda baasuu hanga bu’aa madaalutti sochii
jiru hordofuu fi deeggaruu,
 Rakkoolee kenna tajaajilaan wal-qabatanii jiran qorannoon adda baasuun furuu
 Riiformiiwwan magaalaa qoratamanii jiran irratti hubannoo fi gahuumsa ogeeyyii
sadarkaan jiranii itti fufiinsaan cimsuuf
 Meeshaaleen riformii haala waldeeggaruun hubannoo irratti hundaa'ee sadarkaa
hundatti (Biiroo, Godinaa, fi Bulchiinsaa magaalaa) qixa eegamuun hojmaata isaa
eegee hojiirra akka ooluuf hordoffii fi deeggarsa ogummaa taasisuu;
 Kaayyoowwan tarsimaa'aa manneen hojii xiyyeeffannoo akka argataniif deeggarsaa
fi hordoffii walirraa hin citne taasisuu

13
 Muuxannoo gaggaarii raawwii hojii riifoormii keessaatti mul’atan akka qindaa'an
deeggarsa kennuu;

 Hojii sirna madaallii fi badhaasaa mana hojichaa keessatti gaggeeffamu qaamolee

dhimmi ilaallatu waliin qindoomuun raawwachuu fi raawwachiisuu

2.2. Rakkoolee ijoo mudatan

 Uummata magaalaa hirmaachisuun hojiiwwan misoomaa fi bulchinsa gaarii seekteralee
garaa garaa keessatti hojjetaman qaamni abbummaan qindeessu dhabamuu;
 Gurma’insa qabeenya uummataa sassabuu fi bulchu sadarkaa mana hojii keessatti
dhabamuun qisaasama qabeenya kan hordofsise fi itti gaafamummaan kan hin jirre ta’uu;
 Gaaffiwwan misoomaa uummanni irra deddebi’uun kaasu adda baaasuun, ajandaan marii
ta’ee bocamee uummatuma hirmaachisuun deebii akka argatu taasisu gurma’insa amma
jiru kana keessatti haammatamu dhabuu.
 Rifoormii magaalaa qixa sirriin hubatamee hojiirra akka ooluuf qindoominni gahaan
qaama dhimmi ilaalu waliin jiraachuu dhabuu,
 Meeshaleen rifoormii tajaajila uummataa si’achisuu danda’u jedhamanii qoratamanii
dhiyaatan hojiirra ooluu dhabuun tajaajila sadarkaa isaa eeggate kennuu dhabuu
 Hojimaatni hirmaannaa fi qooda uummanni misooma keessatti taasise madaalee
gumaachi uummanni taasise hangam akka ta’e dhiyessuu dandeesisu kan hin jirre ta’uu.
 Hojiimaatni gaaffii fi komii uummata magaalaa adda baasuun deebii si’ataa kennisisuu
danda’u jiraachuu dhabuu
2.3. Galtee fi Bu’aa Adeemsa Hojii duraanii

Cicata (inputs)
 Gaaffii dhiyeessa fi bulchiinsa bu’uura misoomaa, hawaasummaa fi dinagdee uummata
irraa dhiyaatu.
 Fedhii misoomaa fi bulchiinsa gaarii qabatamaan hojiitti hiikuuf akka dandeessisu gaaffii
deeggarsaa hawaasa irraa dhiyaate
 Seerootaa,daanboota fi qajeelfamoota iirra deebiin qophaa'an.
 karoora hojii qophaa'ee
 Muxannoo fi odeefannoo Technology adda addaa

14
  Misoomaa fi bulchiinsa gaarii keessatti rakkoo ummataa abbummaan hirmaachisuu
dhabuu ,
 Fedhii kenna tajaajilaa si'oomina qabu,
Bu’aa ( Output)
 hawaasa misooma naannoo keessatti gahuumsan hirmaachisuuf gurmaa'insa uumame
 Hawaasa kallattiin misoomaa fi bulchinsa gaariirraa fayyadamaa ta'e,
 Misoomaa fi bulchiinsa gaarii magaalotaa mirkaneessuuf jiraataa magaalaa qophaa'aa
ta'e,
 Kenna tajaajilaa foyyaa'ee, itti quufinsa maamilaa dabale,
2.4. Yaa’iinsa fi maappii hojii adeemsa hojii duraanii
Akka Daarektoreetichaatti gurmaa'insi hojii jiraatu illee,JBAH'n kana dura wanta hin
qoratamneef, yaa'insi fi maappiin hojii hin qophoofne.
2.5. Maamilaa fi qooda fudhattoota
JBAH'n qoratamuu baatu illee, maanuwaalii hojii Daareektoreetichaa irratti maamillii
fi dhimmamaan adda bahee jira
2.5.1.Maamila adeemsichaa

 Jiraataa magaalaa
2.5.2. Dhimmamtoota adeemsichaa
 Mootummaa nannoo

 Ministeera misooma magaalaa fi Konistirakshinii

 Dhaabbilee miti-mootummaa

 Dhaabbilee misoomaa

 Waldaalee hawaasaa garaa garaa

 Abbootii qabeenyaa

15
 2.6. Xiinxala fedhii maamilaa fi Raawwii jidduu jiru adda baasuu
Gamaggamaa fi raawwii hojii yeroo garaagaraa gaggeeffamuu fi qorannoo dhimma kenna tajaajilaa irratti gaggeeffameen
fedhii fi raawwii hojii jiru haala gabatee armaan gadii keessatti ibsameen adda baasuun danda'amu illee, dursa wanta hin
qoratamneef, garaagarummaa raawwii hojii fi fedha maamilaa jidduu jiru kaa'uun hin danda'amne.
Maamila Fedhii maamilaa Raawwii mana hojii Garaagarummaa Sababa
raawwii mana hojii garaagarummaa
fi fedhii maamilaa
giddu jiru
Jiraataa - -
magaalaa  dhimma isaan ilaallatu hunda irratti  hirmaannaan ummataa
hirmaachuu fedhu harcaatii guddaa qaba
- -
 kenna tajaajilaa si'ataa  itti quufinsi kenna tajaajilaa
laafaa dha
 mirkanaa'uu bulchiinsa gaarii
 Qabeenyi ummata irraa
 qabeenyi ummata irraa misoomaaf sassaabame bakka garaagaraatti
sassaabame qisaasa'ina malee akka hojiirra qisaasa'a.
oolu fedhu,

16
Kutaa Sadii
3. Sadarkaa Adeemsa Hojii Haaraa Wixineessuu/Redesigning Stage
3.1. .Yaadama Haaraa Gurguddoo (Big ideas)
 Hawaasa magaalaa karaa qindoomina qabuun ajandaalee misoomaa bocame irratti hiriirsuuf gahuumsa fi kutannoo akkasumas hoj-
maatni qindoomina seektarootaa fi dhimamatoota hunda uumuu diriirsuu,
 Rifoormiin magaalotaa akka hojii tarsimoo tokkootti karaa itti fufiinsa qabuun irratti hojjatamuun foyya'iinsa kenna tajaajilaa fiduun
itti quufinsa lammiilee mirkaneessuu,

3.2. .Yaadamoota moofaa

La Rakkoolee (Problems) Seerota fi barmatilee Yaadama Sababa Yaada haaraa (wacko

(Assumption) cabuuf ideas)
1 Fedhii misoomaa Gurmaa'insa Hojiin Hojiin Hawaasa magaalaa karaa
hawaasni qabu jiru hojiitti hirmannaa hirmaannaa qindoomina qabuun
galchuungaa ummataa ummataa ajandaalee misoomaa
addabaasuun rakkisaa wanta
ffii ummataa ulfaataa fi bocame irratti hiriirsuuf
ajandaalee misoomaa hin taaneef
hiikuuf hojii gahuumsi fi kutannoon
wayitaawaa ta'an salphumatti
xiyyeeffanna hawaasa
gahuumsa fi akkasumas hoj-maatni
hundi irratti waliigale an bu'a qindoomina seektarootaa
sochoosuun ni
bocuun gaggeessaa fi danda'ama. qabeessumm fi dhimamatootaa hunda
dhimmamtoota caasaa aa uumamuu diriiruu qaba
hundaa fi hawaasa sadarkaan gaggeessum
hirmaachisuun jiru laafaa maa
ta'uu, gaafatuu dha
fayyadamoo
misoomaa akkka
ta'an dandeessisuu

17
La Rakkoolee (Problems) Seerota fi barmatilee Yaadama Sababa Yaada haaraa (wacko
(Assumption) cabuuf ideas)
dhabuu

2 Hojii Qindoomin hoj-maatni diriire Hawwasni Dhimmamtoota misoomaa

misooma aan jiraachuu baatus aadaa waliin qindoominaan
naannoo hojjachuuf hawasni dhimma dhimmamto hojjachuuf, hoj-maata ifa
keessatti hoj-maatni misoomaa irratti aadaa ota waliin ta'e diriirsuun hawaasa
diriire fi caalatti hojii misoomaa
dhimmamto hojjachuu
dhabamuu, muuxannoodhimmamt irraa fayyadamaa ni taasisa
ota jiran qabaatu
oota waliin hojjachuu
hunda qabu fayyadamuun
illee, bu'a
qixaan adda hojii misoomaa barbaadamu
baasuun milkeessuu fi fiduuf hoj-
ajandaalee fayyadamaa ta'uu ni maatni ifa
misoomaa danda'a ta'e yoo
irratti diriire, bu'aa
qindoominaa caalmaa
n hawaasa fiduu
waliin akka dandeessisa
hirmaatan
gochuu
keessatti
xiyyeeffanaa
n jiru
gadaanaa
ta'uu,
3 Hojii Maalumm Hojii sosochii fi Hojiin Hojii hirmaannaa
hirmaannaa aa,barbaac hirmaannaa hirmaannaa ummataa karaa guutuu
ummataa hisummaa ummataa ummataa ta'een gaggeessuuf,
bu'ura fi adeemsa gaggeessuuf, adeemsa fi hoggansaa fi ogeessa
misoomaa hirmaanna saayinsii fi hoj-maata sadarkaan jiruuf leenjii
qofa a beekumsa guddaa mataa isaa dandeettii cimsu walitti
keessatti ummataa kan barbaachisu miti qaba wanta fufiinsaan kennamuu
daangessanii irratti wanta ta'eef, caasaan ta'eef, qaba.
ilaaluu hubannoo kamiyyuu beekumsaa fi

18
La Rakkoolee (Problems) Seerota fi barmatilee Yaadama Sababa Yaada haaraa (wacko
(Assumption) cabuuf ideas)
gaggeessaa jiru milkeessuu ni hubannoo
sadarkaan gadaanaa danda'a, gahaa ta'e
jiruu ta'uu gaafata
4 Riifoormii fi Hojii rifoormii fi Rifoormiin Rifoormiin magaalotaa
Paakeejii PBG misooma magaalaa akka hojii tarsimoo
bulchiinsa - - magaalaa akka hojii hirmaannaa fi tokkootti karaa itti
gaarii - qaama birootti hubannoo cimaa fufiinsa qabuun irratti
magaalotaa ilaaluu ogeessaa fi hojjatamuun foyya'iinsa
hojiirra gaggeessaa kenna tajaajilaa fiduun
oolchuu - hojii rifoormii sadarkaan jiruu itti quufinsa lammiilee
keessatti akka hojii akkasumas fiduu qaba,
rakkoon teekinikaa ogeessa dhimmamtoota
hubannoo, tokkootti ykn akka hundaa gaafata,
kutannoo fi hojii adeemsa
amantaan tokkootti ilaaluu
hojiirra
oolchuu
dhabuu
hooggansa
sadarkaan
jiran bira
jiraachuu
5 Sababoota Rakkoon kenna Tajaajili Tajaajilli gahuumsa
adda addaa -Sirna tajaajilaa jiraatuus qulqullinaa qabu akka kennamuuf
irraa( gahuu gaafatamu dhiibbaan akka fi gahuumsa hojiin ijaarsa dandeetti
msa,ilaalcha, mmaa dhuunfaatti dhufu qabu sadarkaa hundatti
eeggatumma mirkanees hin jiru jedhanii kennamuu bal'inaan hojjatamuu
a) irraa kan suu yaaduun jiraachuu, dhabuun qaba.
ka'e,rakkoon dhabuu, Rakkoon kenna gufuu
kenna -Hanqina tajaajilaa gufuu misoomaa fi
tajajilaa hubannoo misoomaa ta'a bulchiinsa
hammataan rifoormii jedhanii yaaduu gaarii ta'uun
sadarkaa kenna dhabuu, hawaasa

19
La Rakkoolee (Problems) Seerota fi barmatilee Yaadama Sababa Yaada haaraa (wacko
(Assumption) cabuuf ideas)
magaalotaatt tajaajilaa miidha,
i jiraachuu, fi
dandeettii
raawwachi
isummaa
6 Meeshaalee -qophaa'uu -meeshaaleen Meeshaaleen rifoormii
rifoormii, meeshaalee rifoormii ofii pirojeektii hoggansaati
rifoormiiww ======= rifoormii akka isaanii galama miti. wanta'eef , qabatamaan
an magaalaa galmaatti ilaaluu, hubannoo guutuun hojiitti hiikamee
lafa yoo hojiirra rakkoon misoomaa fi
qabsiisuu oolan,rifoormiiwwa bulchiinsa gaarii akka
danda'anii fi n magaalaa hiikamuuf gaggeessaan
kenna qabatamaan hojiitti sadarkaan jiru
tajaajilaa hiiku, kenna gahuumsan hogganee
foyyeessuu tajaajilaaa foyyeesu hojiirra oolchuu qaba.
keessatti
gumaacha
taasisan
amantaan
hojiirra
oolchuu
dhabuu
hoggansaa fi
ogeessaa
7 Komiilee, Komii fi komii fi gaaffiin Komii fi Komii fi fedhiin
Gaaffilee fi gaaffii hawaasa irraa mana gaaffiin lammiileen mana
fedhii ummataa hojii irratti ka'u, lammiileen hojichaa irratti qaban
lammiilee karaa deebii haa argatu mana hojii karaa gahuumsa qabuun
mana si'oomina malee harkifannaan irratti qaban, deebii akka argatuuf,
hojiichaa qabuun isaa hanqina miti bu'aa bahii hoj-maatni ifa ta'e sirni
irratti yeroo deebisuuf malee komii ittiin dhiyaatu
yeroon hoj-maatni si'oominaan diriiruu qaba.
ka’aniifdeeb diriire deebii

20
La Rakkoolee (Problems) Seerota fi barmatilee Yaadama Sababa Yaada haaraa (wacko
(Assumption) cabuuf ideas)
iin kennamu jiraachuu argachuu
baay'ee dhabuu, qaba
harkifataa
ta'uu,

21
 3.3 .Qajeltowwan jijjiirama bu’uuraa hojiirra oolchuu

 Hoj-maata bu’aa maamilaa giddu galeessa godhate

 Hojjataa muraasan adeemsa hojii haaraa jalqabaa hanga xumuraatti akka hojjatan ta’eera
 Hojiwwan adda-addaa varzhinii adda-addaattin akka hojjataman ta’eera
 Kenna tajaajilaa keessatti hojiiwwan maamilaaf bu’aa qabaatan duwwaa irratti
xiyyeeffatameraa
 Hojiin walfakkaatu iddoo tokkotti gurmaa’eera

3.4 .Carrawwan tekinoolojii qunnamtii odeeffannoo fayyadamuuf jirru

sakatta’uuilaalchisee.
Akka BMMMO tti haala qabatamaa ammaatiin carraawwan tekinolojii quunnamtii kanneen akka
poortaalii,MIS,Emeelii waabsaayiti fi kkf waan jiraniif humna namaa bakka kana irratti hojjechuu
danda'an gahoomsuun tajaajila kennamu qabu kamiiniyyuu saffisiisuun ni danda'ama.

3.5 . Adeemsa Hojii Haaraa Wixineessuu

Rakkooowwan xiinxala keessatti adda bahanii fi yaadamoota moofaa cabsuun,akkasumas yaadamoota
haaraa bakka bu'an irratti xiyyeeffachuun yaa'insi hojii maalta'uu qaba yaada jedhu irratti walii
galuun Dameewwaniirraa eegalee hanga Adeemsaalee fi Gareetti wiixineen haaraan akka wixinaa'u
ta'eera.

3.5.1 Filannoowwan Wixinee Irra Deebiin Kurfeessuuf Dhiyaatan.

Gara wiixinee haaraatti seenuun dura yaa’iinsa hojii amma qabatamaan jiru irratti fedhii maammilaa fi
garaa garummaa raawwii hojii giduu jiru ilaalchisee mariin bal’aan irratti gaggeeffameera. Bu’uura
marii kanaatiin akka armaan gadiitti damee fi adeemsaalee akkasumas garee hojii adeemsaalee tokko
tokko jalatti hammatamuu qaban akka haaratti wiixaneeffameera.

A. Gurmaa'insa Biirrichaa

Akka BMMMOtti duraan dameelee hojii sadii (3)kan turan yeroo ta'u,yaa’iinsa hojii irratti
hundaa’uun gara damee lamaatti akka dhufu ta'eera.Isaanis.
- Damee Dizaayinii fi Ijaarsaa
- Damee Misooma Magaalaayammuu ta'u,

22
Bifuma walfakkaatuun wiixineessuu adeemsaalee fi garee ilaalchisee ,akka biirootti kana dura
adeemsaalee ijoo sagal(9) fi adeemsaalee kana jalatti Garee 17 kan turan yeroo ta'u,, yaa'insa hojii fi
ulaagaarratti hunda'uun irra deebiin bifa haaraan akka wiixanaa'u ta'eera.Adeemsa wiixinnee haaraa fi
ulaagaalee Adeemsaalee fi gareen keessa darbanii gara filannoo jalqabaatti dhufan tartiibaan Gabatee
armaan gadiirraa ilaaluun ni danda'ama.

Gabatee:-Filannoo Tokkoffaa agarsiisu

Lakk. Damee Dizaayinii fi Lakk Damee Misooma Magaalaa

Ijaarsaa
1 Adeemsa Hojii Qophii
dizaayinii fi bulchiinsa
Kontiraataa
2 Adeemsa Hojii Misooma fi
Bulchiinsa Manneenii
3 Adeemsa Hojii Bu’uraalee
Misoomaa, fi Fooyya’iinsaa galii
1 Adeemsa Hojii Magaalomsuu, Walitti
Hidhamiisaa fi To’annoo Raawwii Pilaanii
Magaalotaa,
2 Adeemsa Hojii Miidhagnaa fi Wabii Nyaataa
3 Misooma Humna Namaa,
Istaandaardaayizeeshinii Ogummaa fi Tajaajila
Mana Qopheessaa
4 Adeemsa Hojii Bulchiinsa Gaarii, al-
waaltiinsaa fi Hirmaannaa Uuummataa

Gabatee:-Filannoo lammaffaa agarsiisu

Lak Damee Dizaayinii fi Lakk Damee Misooma Magaalaa

k. Ijaarsaa
1 Adeemsa Hojii Qophii dizaayinii 1
fi bulchiinsa Kontiraataa
2 Adeemsa Hojii Misoomaa fi 2
Bulchiinsa Manneenii
3 Adeemsa Hojii Bu’uraalee fi 3
Hirmaannaa Uummataa
4 Adeemsa Hojii Bulchiinsa Gaarii fi Al-
Adeemsa Hojii Magaalomsuu fi To’annoo
Raawwii Pilaanii Magaalotaa
Misooma Humna Namaa,
Istaandaardaayizeeshinii Ogummaa fi Tajaajila
Mana Qopheessaa
Adeemsa Hojii Qulqullinaa, wabii nyaataa fi
foyya'iinsa jireenyaa fi Magariisuu magaalaa
waaltiinsa

Gabatee:-Filannoo sadaffaa agarsiisu

Lakk. Damee Dizaayinii fi Ijaarsaa Lakk Damee Misooma Magaalaa

1 Adeemsa Hojii Qophii dizaayinii
fi bulchiinsa Kontiraataa
2 Adeemsa Hojii Misoomaa fi
Bulchiinsa Manneenii
1 Adeemsa Hojii Magaalomsuu, Walitti
Hidhamiinsaa, hordoffii fi To’annoo
Pilaanii Magaalotaa,
2 Adeemsa Hojii Qulqullinaa fi Magariisuu
Magaalotaa
23
 3 Adeemsa Hojii Bu’uraalee
Misoomaa, fi Fooyya’iinsaa galii
3 Adeemsa Hojii Istaandardaayixeeshinii
Ogummaa fi Fooyyai’iinsa Tajaajila Mana
Qopheessaa
4 Adeemsa Hojii Rifoormii magaalaa,
Hirmaannaa Ummataa fi Bulchiinsa Al-
walta'insaa
5 Garee Wabii Nyaataa fi Fooyya’iinsa Jireenyaa

Gabatee:- madaalli filannoowwan adeemsaalee hojii

No Point out Alternat Alternative Alternative Ya

of 100% ive 1 2 3 ada
1. Adeemsaaleen eeraman aangoo mana 10% 10 10 10
hojichaa waliin kan wal simu ta’uu
isaa
2. Adeemsaaleen eeraman dhimmoota 15% 12 13 14
xiyyeeffannoo fi itti quufinsa
maamilaa waliin wal simuu isaa
3. Adeemsaaleen eeraman bu’aa 10% 7 8 9
dabalataa fiduuf gahumsa qabaachuu
4. Adeemsaaleen eeraman qajeeltoo 10% 8 9 10
iftoominaa waliin kan walsimu ta’uu
5. Adeemsaaleen eeraman filannoo 5% 4 4 5
kenna tajaajilaa ta’uu danda’uu
6. Irra deddeebii irraa bilisa ta’uu isaa 10% 6 7 9
7. Tajaajila iddoo tokkoo mirkaneessuu 10% 5 7 8
danda’uu isaa
8. Walitti dhufeenya galtee fi bu’aa 15% 12 13 14
yaada keessa kan galchee fi
qindoomina jaarmiyaa biroo waliin
jiru kan dhugoomsu ta’uu isaa
9. Baasii kan qusatu ta’uu isaa 15% 11 11 13
Id 100 75 82 92

Yaadoota haaraa (wacko ideas), seeroota turan, yaadamootaa, sababa cabuu fi yaadama haaraa
armaan olii irratti hundaa’uudhaan adeemsaalee hojii filannoof dhiyaatan sadan keessaa akkaataa
ulaagaalee bu’uuraa adeemsa hojii tokko ittiin filatamuun adeemsaaleen hojii armaan gadii (filannoo
3ffaa) filatamanii jiru.

24
Lakk. Damee Dizaayinii fi Ijaarsaa
1 Adeemsa Hojii Qophii dizaayinii fi
bulchiinsa Kontiraataa
 Garee Qophii Dizaayinii
 Garee Bulchiinsa Kontiraataa fi Hordoffii
Ijaarsaa
2 Adeemsa Hojii Bu’uraalee
Misooma, ,Fooyya’iinsaa galii mana
qopheessaa
 Garee Misooma fi Bulchiinsa
Bu’uraalee Misooma Magaalaa
 Garee Fooyya’iinsaa galii Magaalotaa
3 Adeemsa Hojii Misooma fi Bulchiinsa
Manneenii
Garee Misooma Manneenii
Garee Bulchiinsa Manneenii
Lakk Damee Misooma Magaalaa
1 Adeemsa Hojii Magaalomsuu, Walitti
Hidhamiinsaa, Hordoffii fi To’annoo Pilaanii
Magaalotaa,
Garee Magaalomsuu fi Walitti Hidhamiinsaa
Garee Hordoffii fi To’annoo Pilaanii Magaalotaa,
2 Adeemsa Hojii Qulqullinaa fi Magariisuu
Magaalotaa
Garee Qulqullinaa Magaalotaa
Garee Magariisuu Magaalotaa
3 Adeemsa Hojii Istaandardaayizeeshinii
Ogummaa fi Fooyyai’iinsa Tajaajila Mana
Qopheessaa
Garee Istaandardaayixeeshinii Ogummaa
Garee Fooyyai’iinsa Tajaajila Mana Qopheessaa
4 Adeemsa Hojii Rifoormii magaalaa,
Hirmaannaa Ummataa fi Bulchiinsa Al -
Waalta’iinsa
Garee Rifoormii Magaalotaa fi jijjiiramaa
Garee Hirmaannaa Ummataa fi bulchiinsa Al-
Waalta’iinsa
5 Garee Wabii Nyaataa fi Fooyya’iinsa Jireenyaa

3.6. Galtee, Bu’aa fi Hojiilee gurguddoo Adeemsota Hojii Haara

3.6.1. . Daareektoreetii Rifoormii, Hirmaannaa Ummataa fi Bulchiinsa Al- walta'insaa

Galtee fi Bu'aa

Galtee

• Gaaffii dhiyeessa fi bulchiinsa bu’uura misoomaa, hawaasummaa fi dinagdee uummata irraa

dhiyaatu.
• Fedhii misoomaa fi bulchiinsa gaarii qabatamaan hojiitti hiikuuf akka dandeessisu gaaffii
deeggarsaa hawaasa irraa dhiyaate
• Fedhii hojiirra oolmaa rifoormii magaalaa
• Misoomaa fi bulchiinsa gaarii keessatti rakkoo ummataa abbummaan hirmaachisuu dhabuu ,
• Fedhii kenna tajaajilaa si'oomina qabu,
Bu’aa ( Output)

25
  hawaasa misooma naannoo keessatti gahuumsan hirmaachisuuf gurmaa'insa uumame
 Hawaasa kallattiin misoomaa fi bulchinsa gaariirraa fayyadamaa ta'e,
 Rifoormii magaala qabatamaan hojiitti hiikame
 Misoomaa fi bulchiinsa gaarii magaalotaa mirkaneessuuf jiraataa magaalaa qophaa'aa
ta'e,
 Kenna tajaajilaa foyyaa'ee itti quufinsa maamilaa dabale,
Hojiilee Gurgoddoo

3.6.2. Garee hirmaannaa ummataa fi Bulchiinsa Al-waltessaa

 Hojiiwwan misoomaa magaalaa keessatti gaggeeffamuu irratti gahee hirmaannaa

uummataa guddisuu
 Misooma naannoo keessatti hoj-maata hirmaannaa fi fayyadamummaa ummataa
mirkaneessuu qopheessuun hojiirra oolchuu( qajeelfama, maanuwaalii fi kkf)
 Hanqinnoota gama hojii irra oolmaa hirmaanaa uumataatiin jiru sakatta’uun adda baasuu,
 Hanqina adda ba’ee fi haala qabatamaa jiru irratti hundaa’uun karoora qopheessuu fi hojii irra
oolchuu

 Hojii ijaarsa uummataa fi hubannoo uummuu

 Caasaan mana hojichaa adeemsa ummata ittiin hirmaachisu hordofuun ummatni fedhii ykn
rakkoo isaa akka ofiin adda baasu; tartiibaan akka ka'u; wixinee karoora hirmaannaa ummataa
irratti akka mari'atuu fi mirkaneessu;raawwii irratti akka hirmaatu sochii taasisu ni deeggara; ni
hordofa
 Qajeelfama hoggansaa fi bulchiinsa fi itti fayyadama qabeenya hirmaannaa ummataa
qopheessuu, hojiirra oolchuu fi hordoffii hojiirra oolmaa gaggeessuu
 Ajandaalee sosochii fi hirmaannaan hawaasaa irratti gaggeeffamu sakatta'iinsa irratti
hundaa'uun bocuu
 Magaalota/gandoota/gurmaa'insaalee sadarkaan raawwii isaanii olaanaa ta'e, akkaataa
ulaagaa sad. sanitti qophaa'een adda baasuun beekamtii kennuu
 Ragaa hojiilee misoomaa hawaasan hojjataman sassaabuu, qindeessuu fi qaama
ilaaluuf gaabaasa qopheessuun dhiyeessuu
 Raawwii ajandaalee misoomaa hawaasaan akka raawwataman adda bahan hordofuu

26
 Qo'annoo rakkoolee misoomaa hawaasni qabu hiikuu danda'u gaggeessuu fi akka
gaggeeffamu deeggarsa taasisuu
 Dhimma sosochii fi hirmaannaa hawasaa ilaalchisee miseensota fi ogeeyyii mana
maree akkasumas gaggeessitootaaf leenjii hubannoo cimsuu danda'u akka argatan
gochuu,
 Hojiilee misoomaa, guddinaa fi nageenyaa magaalaa irratti uummataa ijaaruu fi
hubannoo uummuun hirmaachisuu
 Hirmaannaa dhimmamtootaa( abbootii qabeenyaa, waldaalee hawaasaa,-----) hojii
hirmaannaa ummataa keessatti cimsuu
 Bulchiinsi al-walta'insaa sad. magaalotaatti akka mirkanaa'uuf hojjachuu
 Ijaarsa uummataa fi Caasaa Mootummaa Cimsuun hirmaannaa ummataa finiinsuu
3.6.3. Garee Rifoormii fi Jijjiiramaa
 Rakkoowwan bulchiinsa gaarii keessa fi alaa sadarkaan adda bahanii karoorfaman,
akkaataa karooran hiikamu isaa kurmaanan hordofuu fi deeggaruu,
 Paakeejii Bulchinsa Gaarii magaalotaa irratti hubannoo caasaa Mana Hojichaa
cimsuu,
 Komii fi Gaaffilee mana hojiichaa irratti maamilaan ka’an keessummeessuun deebii
akka argatu taasiisuu
 Hojii bulchiisa gaarii mana hojichaa keessatti hojjatamaa jiran fiixan baasuuf qaamota
dhimmi ilaallatu waliin qindoominaan hojjechuu,
 Hirmaannaa ummataa ilaalchisee, adeemsa ummatni ittiin dhimmoota misoomaa fi
bulchiinsa gaarii irratti hirmaatu, rakkoo adda baasuu hanga bu’aa madaalutti sochii
jiru hordofuu fi deeggaruu,
 Rakkoolee kenna tajaajilaan wal-qabatanii jiran qorannoon adda baasuun furuu
 Riiformiiwwan magaalaa qoratamanii jiran irratti hubannoo fi gahuumsa hoggansaa fi
ogeeyyii sadarkaan jiranii itti fufiinsaan cimsuuf
 Meeshaaleen riformii haala waldeeggaruun hubannoo irratti hundaa'ee sadarkaa
hundatti (Biiroo, Godinaa, fi Bulchiinsaa magaalaa) qixa eegamuun hojmaata isaa
eegee hojiirra akka ooluuf hordoffii fi deeggarsa ogummaa taasisuu;

27
 Kaayyoowwan tarsimaa'aa manneen hojii xiyyeeffannoo akka argataniif deeggarsaa fi
hordoffii walirraa hin citne taasisuu ykn hoggansa tarsimoo qixaan hojiirra akka ooluf
hojjachuu
 Muuxannoo gaggaarii raawwii hojii riifoormii keessaatti mul’atan akka qindaa'an
deeggarsa kennuu;
 Hojii sirna madaallii fi badhaasaa mana hojichaa keessatti gaggeeffamu qaamolee
dhimmi ilaallatu waliin qindoomuun raawwachuu fi raawwachiisuu
 Lammiileen hojiiwwan misoomaa fi bulchiinsa gaarii naannoo isaa irratti yeroo yeroon
odeeffannoo akka argatan ni ni hordofa
 Hoj-maata ummannii hojiilee misoomaa,bulchiinsa gaarii, fi dimokiraasii keessatti
karoora irraa kaasee hanga raawwii madaaluutti bifa qindoomina qabuun itti hirmaatu
qopheessuun qaama dhimmi ilaallatu waliin hojiirra ni oolcha, raawwii isaas ni
hordofa ni deeggara
 Rakkooleen bulchiinsa gaarii dhaabbilee dhuunfaa, waldaalee hawaasaa fi ummataa
biratti calaqqisu qorannoon addaan baasuun fi hiikuun humna misoomaa gochuun
hawaasa waliin akka hirmaatan taasisuu,

28
 3.7. Walqunnamtii keessaa fi alaa( inter face):
T/L Maqaa adeemsa Qunnamtii Dhimmoota irratti Qunnamticha irraa Qunnamtii Dhimmoota irratti Qunnamticha irraa
hojii adeemsaalee hojii wal qunnaman wanta eegamu qaama alaa wal qunnaman wanta eegamu
ijoo keessaa waliin qabu
waliin qabu
Riroormii , Bu'ura misoomaa Fedhii Hirmaannaa Hirmaannaa ummataa Ministeera Ijarsa dandeettii Deeggarsa
hirmaaannaa ummataa
fi foyya'iinsa galii
ummataa, dhimma mirkanaa'e, rakkoo misooma magaalotaa taasifameen
fi bulchiinsa al-
walta'insaa magaalotaa bulchiinsa gaarii bulchiinsa gaarii manneenii fi dandeettii
hiikame konstiraakshini raawwachiisummaa
i magaalotaa foyyaa'e
Magaalomsuu fi Hirmaannaa hawaasaa Hirmaannaa ummataa fi AT/Konst. Hirmaannaa hawaasaa Hirmaannaa ummataa
hordoffii fi to'annoo bul. al-waltessaa mirkanaa'e, qulqullina
raawwii pilaanii mirkanaa'ee fi ijaarsa foyyaa'e
Qulqullinaa fi Fedhii hirmaannaa fi Hirmaannaa ummataa A/T/Galii Foyyaa'insa Galii Galii magaalotaa
magaariisuu misoomaa misooma fi eegumsa magaalotaa hirmaanaa foyyaa'e
naannoo keessatti dabale ummataa
Qophii dizaayinii fi Fedhii hirmaannaa Hirmaannaa fi Bul. fi itti Bulchiinsa lafaa Hirmaannaa ummataa
bulchiinsa hawaasaa fayyadamummaa fayyadama lafaa keesatti sochii mirkana'e, lafa
kontiraataa ummataa mirkanaa'e, hirmaannaa ummataa. qisaasa'ina irraa
rakkoo bulchiinsa gaarii fedhii bul. gaarii baraaramee fi faayidaa
xiqqaate mirkaneessuu ummataaf oole, kenna
tajaajilaa foyyaa'e
Misooma fi >> >> Misooma Fedhii hirmaannaa Hirmaannaa ummataa
bulchiinsa intarpiraayizii fi hawaasaa, rakkoo cimee fi
manneenii idustirii bulchiinsa gaarii fayyadamummaa
ummataa dabale
Istaandardaayizeeshi Institiyuutii Hirmaannaa ummataa
nii fi tajaajila mana pilaanii Hirmaachisummaa mirkanaa'e
qopheessaa
Wabii nyaataa fi hirmaachisummaa Qaamolee fayyadamoo BMWD Bul.hoggansa Qabeenya hirmaannaa
foyyaa'iinsa ta'uu qaban hirmaannaa qabeenya hirmaannaa ummataa tiin
jireenyaa hawaasaa guutuu ta'een ummataa sassaabame faayidaa
adda bahe ummataaf oole
BPSMQN Ijaarsa dandettii Deeggarsa taasifamee
Hojiirra oolmaa fi dandeettii ijaarame
==== === rifoormii siviil sarvisii

29
T/L Maqaa adeemsa Qunnamtii Dhimmoota irratti Qunnamticha irraa Qunnamtii Dhimmoota irratti Qunnamticha irraa
hojii adeemsaalee hojii wal qunnaman wanta eegamu qaama alaa wal qunnaman wanta eegamu
ijoo keessaa waliin qabu
waliin qabu
W/Pirezidaantii Hordoffii hojiirra Tarsimoo fi
oolmaa sagantaa, imaammata hojiitti
=== ======= tarsimoo fi hiikamee
imaammataa
Ejansii Fedhii misooma Kenna tajaajilaa
======= ====== teeknoolojii teeknoolojii teeknoolojiin
deeggarame
A/T/ Hirmaachisummaa Hirmaannaa fi
====== ====== Daandiiwwan hawaasaa fayyadamummaa
hawaasaa mirkanaa'e
Dhaabbilee
misoomaa, Fedhii misoomaa Hirmaannaa
waldaalee dhaabbilee misooma
=========== hawaasaa fi miti naannoo keessatti
mootummaa dabalee fi
fayyadamummaa
ummataa mirkanaa'e
Waajira Caffee Hojiirra oolmaa Imaammata fi
imaammataa, tarsimoo tarsimoo hojiirra oolee
fi sagantaa ummata fayyadamaa
taasise

30
3.9. Yaa’iinsa Adeemsaalee Hojii Haaraa

3.9.1. . Yaa'nsa Hojii Daareektoreetii Rifoormii,Hirmaannaa ummataa fi Bulchiinsa

Al-walta'iinsaa
A. Garee Hirmaannaa Ummataa fi Bulchiinsa Al-walta'iinsaa
 Fedhii misoomaa fi bulchiinsa gaarii
 Hojiilee misoomaf akka mijatu gurmaa'insa uumuu
 Hoj-maata diriirsuu fi cimsuu
 Waltajjii sosochii hawaasaa mijeessuu fi Marii gaggeessuu
 Sakatta'iinsa fedhii misoomaa gaggeessuu fi rakkoo adda baasuu
 Fedhii hawaasaa irraatti hundaa'uun hojiilee misoomaa hojjatamuu qaban
tartibeessuu( Ajandaa bocuu)
 Hubannoo waliinii uumuun sosochii tti seenuu fi qabeenya walitti qabuu,
 pirojeektota hawaasaan hojjataman bocuu fi raawwii deeggaru,
 Hordoffii fi deeggarsa taasisuu ( hudhaalee adda baasuu, muuxannoo adda baasuu,
qindeessuu fi babal'isuu)
 Duub-deebii kennuu,
B.Garee Rifoormii fi Jijjiiramaa
 Rakkoowwan bulchiinsa gaarii fi rifoormii magaalotaa jiran/dhiyaatan
 Rakkoowwan bulchiinsa gaarii fi kenna tajaajilan qorannoon adda baasuu
akkasumas komii fi gaaffii lammiileen dhiyaatu sakatta'uu,
 Ragaa walitti qabuu
 Ragaa xinxaaluu fi qaaccessuu
 Wixinee qorannoo gaggeeffamee dhiyeessuun marii gaggeessuu yaadan
gabbisuu
 Sanda xumuraa dhiyeessuu
 Qorannoo qophaa'e irratti qaama raawwatuuf leenjiin, workshooppii fi kkf
kennuu
 Hordoffii fi deeggarsa taasisuun tarkaanfii fudhachuu
 Rakkoowwan bulchiinsa gaarii fi kenna tajaajilaa hiikkate

31
 Itti quufinsa/amantaa maamilaa/lammiilee dabale

32
 3.10. Kayyoo Hiixaata
3.10.1. Kaayoo Hiixaataa Daarekterootii Rifoormii magaalaa, Hirmaannaa ummataa fi Bulchiinsa Al-walta'insaa
Fedhii fi hawwii (needs & expectations) Bu’aa Battalaa (output
Ajandaalee misoomaa fedhii hawaasaa
bu'ureeffatan, ijaarama ykn gurmaa'insa
ummataa sadarkaan jiruun akka hojiirra oolu
Qabeenya muraasa jiru misooma naannoof
akka oolu danda'u jiraataan maallaqa,
meeshaa fi humnaan kallattiin hirmaannaa
akka godhu
Hojiileen misoomaa kan ummatni irratti
mari'atuu fi hirmaannaa guutuu keessatti
taasisu ta'ee akka raawwatamu,
Paakeejii bulchiinsa gaarii magaalotaa hojiirra
oolee rakkoon bulchiinsa gaarii akka hikkatu,
Qixa sirriin hojiirra ooluu rifoormii
magaalotaa
Foyya'iinsakenna tajaajilaa,(Tajaajila saffisaa,
haqa qabeessa, iftoomina qabuu fi
olaantumma seeraa kabajamuu)
Hojiirra oolmaa Bulchiinsa al-walta'insaa
Milkaa’ina (outcome)
hirmaannaa fi
fayyadamummaa hawaasaa
misooma naannoo keessatti
dabale
misoomaa fi bulchiinsa gaarii
magaalotaa mirkaneessuuf
jirataa magaalaa qophaa'aa
ta'e,
hawaasa misooma naannoo
keessatti si'oominaan
hirmaachisuuf gurmaa'insa
uumame,
rakkoo bulchiinsa gaarii
xiqqaate
Rifoormii hojiitti hiikame
kenna tajaajila magaalotaa
foyyaa'e
Bulchiinsa al-walta'insaa
hojiitti hiikame
33
Kaayyoo diriiraa (stretched
hoj-maata guutuu diriirsuu fi
gurmaa'insa ummataa karaa guutuu
ta'een ijaaramee misooma naannoo
keessatti si'oominaan hawaaasni akka
hirmaatu sosochiin ummataa ni
uumama
Misooma naannoo keessatti hawaasni
dammaqinaan akka hirmaatu gochuun
hojiileen misoomaa qulqullinaan
qaqqabamoo ta'u,
PBG hojiitti hiikuuf kutannoo fi
qophaa'umaa gaggeessa dabale
Hojiirra oolmaa rifoormiiwwaniin
fayyadamummaa ummataa mirkanaa'e
tajaajila foyya'iinsa qabu
kennuuf,ilaalcha tajaajiltumma
uumame
Hawaasa aangomee fi ijaarsa sirna
dimokiraasii cime
objective)
Hawaasni karaa ijaarama isaa tiin
misooma naannoo keessatti
dammaqinaan hirmaachuun haala kana
dura ture caala itti quufinsi maamilaa fi
dhimmamaa % 80 irra ni gaha
Hojii misoomaa keessatti hirmaannaan
hawassaa %80 olgudate
amantaa fi itti quufinsa ummataa
dabale( 80%)
Rakkoo bulchiinsa gaarii sadarkaa
hundatti xiqqaate
dandeettiiraawwachiisummaa dabale,
Rifoormii magaalaa qixaan hojiirra
oolee jijjiirama galmaa'e
Bulchiinsa al-wata'insaa sadarkaa
hundatti mirkanaa'ee fi hawaasaa fi
caasaa sadarkaan jiru
aangome( empwored)
 3.10.2. Maappii Yaa'insa Hojii Daarektoreetii Rifoormii, Hirmaannaa Ummataa fi Bulchiinsa Al-walta'insaaa
Garee Hirmaannaa ummataa fi Bulchiinsa Al-walta'insaaGaree Rifoormii fi jijjiiramaa

Rakkoowwan bulchiinsa gaarii fi rifoormii

Fedhii misoomaa fi bulchiinsa gaarii magaalotaa jiran qorannoon adda baasuu

Hojiilee misoomaf akka mijatu Ragaa xinxaaluu fi qaaccessuu

gurmaa'insa fi hoj.maata uumuu

Qorannoo qophaa'e irratti qaama raawwatuuf

sosochii hawaasaa uumuu leenjiin, workshooppii fi kkf kennuu hubanno

hojiilee misoomaa hojjatamuu qaban Hordoffii fi deeggarsa taasisuun tarkaanfii

tartibeessuu fudhachu

pirojeektota hawaasaan hojjataman bocuu fi

raawwii hordofuu fi deeggaru Rakkoowwan bulchiinsa gaarii hiikkattee

fi kennatajaajilaa foyyaa'e

Jijjiirama argame madaaluu

Itti quufinsa/amantaa maamilaa/lammiilee
dabale

Hirmaannaa Hawaasaa guddatee , Kenna tajaajilaa foyyaa'e fi Rakkoo Bulchiinsa Gaarii xiqqaate

34
Kutaa Afur
4. Gurmaa'insa, Caasaa, Gahee fi Istaandaardii Hojii
Gurmaa'insa, Caasaa, Gahee fi Istaandaardii Hojii Manneen Hojii Sadarkaan Jiranii akka
armaan gadiitti adda bahee qoratamee dhiyaatee jira.
 Gurmaa'insa sadarkaa Biiroo
 Gurmaa'insa sadarkaa Godinaa
 Gurmaa'insa sadarkaa Aanaa
 Gurmaa'insa Sadarkaa Magaala Mummee
 Gurmaa'insa sadarkaa Magaala Olaanaa
 Gurmaa'insa sadarkaa Magaala G/Galeessaa
 Gurmaa'insa sadarkaa Magaala Guddattuu
 Gurmaa'insa sadarkaa Mana Qopheessaa
 Gurmaa'insa sadarkaa Mana Qopheessaa Guddattuu

35
4.1. Gurmaa’insa
A. Gurmaa'insa Sadarkaa
Hogganaaa Biiroo Biiroo

Damee Misiima magaalaa

Damee Qophii Dizaayinii fi Hordoffii Ijaarsaa

Daayireektoreetii Qulqullinaa
fi Misooma Magariisuu
Daareektoreetii Qophii Dizaayinii fi Hordoffii
Ijaarsaa
Daareektoreetii
Istaandaardaayizeeshinii
Ogummaa fi Fooyya'iinsa
Tajaajila mana Qopheessaa
Dareektoreetii Misoomaa fi Bulchiinsa Manneenii

Daareektoreetii Magaalomsuu,
Walitii hidhamiinsaa fi Hordoffii
fi to'annoo Raawwii Pilaanii Daareektoreetii Misoomaa fi Bulchiinsa Bu'uura misoomaa fi
Foyya'iinsa Galii Mana Qopheessaa

Daareektoreetii Rifoormii,
Hirmaannaa Ummataa fi
Bulchiinsa Al-walta'iinsaa

Garee Wabii nyaataa fi Foyya'iinsa

Jireenyaa

36
4.2 Gahee fi Istaandaardii Hojii

4.2.1 . Daareektoreetii Rifoormii, Hirmaannaa ummataa fi Bulchiinsa Al-walta'insaa

Qaama Istaandaardii
Hojii hojjatamu raawwatu Baa Yeroo qu Baas
y'in lq ii
ull
ina
A. Hirmaannaa ummataa fi bulchiinsa al-
waltessaa
I Hojii hirmaannaa fi sosochii ummataa sadarkaa Daareektoreetii
olaanaatti ceesisuuf qorannoo sakatta'iinsaa taasisuun rifoormii, Waggaatti al-2
Hojiin Baasii
qajeelfamoota,'' sirna hordoffii hawaasa bu'ureeffate, hirmaannaa
hojjatamu karoorfame
sassaabbii fi bulchiinsa qabeenyaa'' qixa sirriin hojiirra ummataa fi
oolchuu bulchiinsa al- hundi e gaditti
walta'insaa qulqullina

1.1 Ajandaalee sosochii fi hirmaannaan hawaasaa irratti Hu fi bul.Al-wal., mana Guyyaa 15 Sadarkaa
gaggeeffamu bocuun erga irratti waliigalame gad- hojii fi qaama biroo barbaada
buusuu dhimmi ilaalau
muun

1.2 Sosochii fi hirmaannaa hawaasaa ilaalchisee Hu fi bul.Al-wal.

qaawwaa/hanqinaalee jiru karaa saayinsaawaa ta'een Guyyaa 30
sakatta'iinsa gaggeessuun adda baasuu
1.3 Ragaa sassaabame xinxaaluun sanada qophaa'e Hu fi bul.Al 1 Guyyaa 10
1.4 Sanada qophaa'e qaama dhimmi ilaaluuf dhiyeessuun yaada Hu fi bul.Al Guyyaa 1
galtee ta'u sassaabuu

1.5 Yaadota sassaabaman galtee sanadichaa taasisuun sanada Guyyaa 1

xumuraa baasuu
1.6 Sanada qophaa'e irratti leenjii kennuu 1 Guyyaa 3

37
 Qaama Istaandaardii
Hojii hojjatamu raawwatu Baa Yeroo qu Baas
y'in lq ii
ull
ina
A. Hirmaannaa ummataa fi bulchiinsa al-
waltessaa
Hu fi bul.Al.

1.7 Gabaasa fi madaallii leenjii gaggeeffamee qindeessuu 1 Guyyaa 1

1.8 Hojiilee misoomaa, guddinaa fi nageenyaa magaalaa irratti Mana hojii fi garee hu Ijaarama % Fedhii fi
uummata ijaaruu fi hubannoo uummuun hirmaannaa finiinsuu 90 kaka'uumsa
raawwatame uumame
1.9 Hirmaannaa dhimmamtootaa( abbootii qabeenyaa, waldaalee Mana hojii fi garee H.U Hirmaannaa Hoj-maata
hawaasaa,-----) hojii misooma naannoo keessatti cimsuuf sochii % 80 gahe fi
qindaa'aa taasisuu qindoomina
Hojiiwwan misoomaa magaalaa keessatti gaggeeffamuu irratti Mana hojii fi garee H.U Hirmaanaa % uumame
Fedhii fi
1.1
0 gahee hirmaannaa uummataa guddisuu 90 gahe kaka'uumsa
uumamee fi
II Hojii iaarsa dandeettii
2.1 Hanqina dandeettii raawwachisummaa sosochii hirmaannaa Sanada 1
hawaasaa sadarkaa adda addaatti jiru tooftaa adda addaan adda
baasuu Hu fi bul.Al Guyyaa 10

2.2 ”Terms of Reference”qopheessuu 1 Sa'a 4

2.3 ”TOR” qophaa’e Biiroo mirkaneessisuu fi qaama dhimmi ilaalu Guyyaa 3

biroof dabarsuu
Haala
2.4 Sanada leenjii wixinee jalqabaa ulaagaa guutuun qopheessuu Guyyaa 5
Hanqina
2.5 Sanada qophaa'e dhiyeessuun yaada galtee sassaabuu Guyyaa 1 dandeettii
raawwachi
2.6 sanada qophaa'e baay'isuu Sa'a 2

38
 Qaama Istaandaardii
Hojii hojjatamu raawwatu Baa Yeroo qu Baas
y'in lq ii
ull
ina
A. Hirmaannaa ummataa fi bulchiinsa al-
waltessaa
2.7 waamicha dabarsuu Hu fi bul.Al Guyyaa 1 summaa
2.8 Leenjii akkaataa qaawwaa adda baheen fedhii irratti hundaa'e Guyyaa 3 hiikuu
kenname
danda'un
2.9 Leenjii madaaluu, gabaasa leenjii qophessuu Guyyaa 2
III Qophii Karoora Waggaa
Xiinxala raawwii hojii bara darbee fi kallattii PBG magaalotaa Hu fi bul.Al Guyyaa 3 Ulaagaa
3.1
irra kaa’ame sakatta’uu karoora
3.2 Karoora baajata jiru waliin wal simsiisuun qopheessuu Hu fi bul.Al Guyya 2 eegee

Qaama dhimmi ilaalu waliin marii gaggeessuu, yaadolee Hu fi bul.Al Guyyaa 2

fooya’insaa kennaman dabaluu, karoora dhumaa qopheessuu

IV. Qajeelfama qopheessuu

4.1 Yaada ka’umsaa qophii qajeelfamaa qopheessuuf gargaaru Hu fi bul.Al Guyyaa 7

sakatta’uu fi murteessu Qajeelfa
4.2 ”Terms of Reference /TOR/” qopheessuu Guyyaa 1 ma bu'ura
4.3 Ragaa qoranichaaf gargaaru funaanuu Guyyaa 15 seeraatiin
4.4 Ragaa qindeessuu, xinxaaluu fi gurmeessuu 20 rakkoo
4.5 Sanada wixinee jalqabaa qophaa'e irratti qooda fudhattoota Guyyaa 1 hiikuun
waliin mari’achuun sanadicha gabbisuu
fayyadam
4.6 Yaada kenname itti dabaluun sanada Sanada dhumaa Guyyaa
Hu fi bul.Al fi mana ummaa
qophaa’e Biiroof dhiyeessuun manajimantiin 2
mirkaneessisuu

39
 Qaama Istaandaardii
Hojii hojjatamu raawwatu Baa Yeroo qu Baas
y'in lq ii
ull
ina
A. Hirmaannaa ummataa fi bulchiinsa al-
waltessaa
4.7 Sanada mirkanaa’e irratti dhimmamtootaaf hubannoo hojii Guyyaa 2 ummataa
uumuu fi qajeelfama qophaa’e qaama dhimmi ilaalu hundaa
mirkanees
fi magaalotaaf dabarsuu
Maanuwaalii Qopheessu 1 su
V
5.1 Gosa maanuwaalota qophaa’anii adda baasuu Hu fi bul.Al Sa'a 4
”Terms of Reference /TOR/” qopheessuu Sa'a 4
Ragaalee fi muxxannoowwan qophii maanuwaaliif Hu fi bul.Al Guyyaa 15
gargaaran sassaabuu
Ragaa xinxaaluu,qindeessuu fi gurmeessuu Guyyaa 20
Wixinee jalqabaa qophaa'e irratti qaama ilaallatu waliin Guyyaa 1
marii gaggeessuu Ulaagaa
Maanuwaalii qophaa’u keessatti yaadolee kennaman Guyyaa 1
galchuun mirkaneessisuu maanuwa
Maanuwaalii qophaa'e irratti qaama dhimmi ilaaluuf 1 Guyyaa 2 aliin
hubannoo uumuu fi sanada qophaa'e gad-buusuu
tokko
ittiin
qophaa'u
eegee kan
hojiif
haala
mijaawaa

40
 Qaama Istaandaardii
Hojii hojjatamu raawwatu Baa Yeroo qu Baas
y'in lq ii
ull
ina
A. Hirmaannaa ummataa fi bulchiinsa al-
waltessaa
uume
Hojii Deeggarsa, Hordoffii fi Gamaggama
”Terms of Reference”qopheessuu Hu fi bul.Al Sa'a 4

”check list” qopheessuu Hu fi bul.Al Guyyaa 1

Haala "check list” qophaa’een qaawwaa raawwii hojii irratti Hu fi bul.Al Guyyaa 20
mul’ate adda baasuu
Gaabaasa qopheessuu fi Duub-deebii kennuu Hu fi bul.Al Guyyaa 2
Muxxaannoo gaarii qindeessuu fi babal’isuu
”Terms of Reference”qopheessuun Hu fi bul.Al. Guyyaa 1
Ulaagaa
Dhaabbilee/magaalota/godinaalee muxxannoo gaarii qaban Hu fi bul.Al Guyyaa 10 muuxanno
addaan baasuu
on ittiin
Dhaabbilee muxxannoo gaarii qaban affeeruun ykn Guyyaa 2
qaamaan argamuun muxxannoo gaarii wal jijjiiruu qindaa'u
kan eegee
Muuxannoo gaarii argame qindeessuu Ji'a tokko
fi
Muuxannoo gaarii argame babal'isuu Ji'a jaha qabatamaa
n kan irraa
Bulchiinsa Al-walta'insaa
Bulchiinsi al-waltessaa, magaalotatti cimee akka hojiirra Hu fi bul.Al
oolu ni taasifama
TOR qopheessuu Sa'a 4

41
 Qaama Istaandaardii
Hojii hojjatamu raawwatu Baa Yeroo qu Baas
y'in lq ii
ull
ina
A. Hirmaannaa ummataa fi bulchiinsa al-
waltessaa
Ragaalee sassaabuu ,Ragaa gurmeessuu fi qaaccessuu, Guyyaa 15

daataa qaacca'e dhiyeessuu Sa'a 4

1
yaada kennaman galtee godhachuun sanada xumuraa Guyyaa 2
baasuun mirkaneesisuu
Sanada qophaa'e irratti hubannoo uumuu Hu fi bul.Al Guyyaa 2

Bulchiinsa al-waltessaa cimsuu kan dandeesisu tarsimoo, Hu fi bul.Al Ji'a 2

dambii , qajeelfama fi maanuwaalii qopheessuu

Dambiiwwan ,/qajeelfamootaa/ fi maanuwaalii qophaa'e Guyyaa 3

irratti qaama dhimmi ilaaluf hubannoo uumuu,

Adeemsa bulchiinsa al-waltessaa irratti muuxannoo biyya Ji'a 2

kessaa barbaaduun adda baasuu haala ofiitiin qindeessuu

Rakkoowwan alwaaltessaan walqabataniif qaama dhimmi ilaalu Mana hojii fi H.u Yeroo hunda
waliin sadarkaa sadarkaan furmaata kennuu

Sirna bulchiinsa al-waltessaa cimsuuf hojii ijaarsa

dandeettii raawwachuu
Hanqina dandeettii raawwachisummaa jiru adda Guyyaa 20 Sanda
baasuu

42
 Qaama Istaandaardii
Hojii hojjatamu raawwatu Baa Yeroo qu Baas
y'in lq ii
ull
ina
A. Hirmaannaa ummataa fi bulchiinsa al-
waltessaa
Hanqina dandeettii raawwachiisummaa adda bahe Guyyaa 15 guutuu fi
irratti hundaa'uun sanada leenjii qopheessuu fi leenjii Hu fi bul.Al rakkoo
kennuu
hiikuu
Leenjii madaaluu, gabaasa leenjii qophessuu Guyyaa 2
danda'u
Raawwii bulchinsa al-walta'insaa irratti hordoffii fi Hu fi bul.Al Guyyaa 20
deeggarsa gahuumsa qabu taasisuu( marsaa 3n
gaggeeffama)
Guyyaa 3
Haala "check list” qophaa’een qaawwaa raawwii hojii irratti
mul’ate adda baasuu Guyyaa 2
Haala "check list” qophaa’een gaabaasa qopheessuu fi duub-
deebii kennuu
B. Rifoormii fi jijjiirama Daareektoreetii 1 Ulaagaa
Rifoormii, qoranno
Rakkoowwan bulchiinsa gaarii keessa fi alaa hirmaannaa
o tokkoo
qorannoon adda baasuu fi karooraan hiikuu, ummataa fi bul.al-
walta'insaa guutuun
Fedhii fi rakkoo ka’uumsa qorannoo ta’uu Garee rifoormii fi Guyya Baasii
danda’an adda baasuu jijjramaa a karoorfame
Piroopozaala qorannoo qopheessuu Garee rifoormii fi 5keess
Guyya e gaditti
Poropozaala qorannoo dhiyaate mirkaneessisiisuu jijjramaa
Garee rifoormii fi a 10
Guyyo quannaa
jijjramaa ota 2 olaanaan
TOR qopheessuu Garee rifoormii fi Sa'a 4
jijjramaa

43
 Qaama Istaandaardii
Hojii hojjatamu raawwatu Baa Yeroo qu Baas
y'in lq ii
ull
ina
A. Hirmaannaa ummataa fi bulchiinsa al-
waltessaa
Qaama raga sassaabu ramaduu fi orrenteeshinii Garee rifoormii fi Guyya
gahaa kennuu jijjramaa a1
Ragaa walitti qabuu Garee rifoormii fi Guyyo
jijjramaa ota 15
Raga xinxaluu , qaaccessuu fi wixinee jalqabaa Garee rifoormii fi Guyyo
qorannichaa baasuu jijjramaa ota 20
Wixinee qophaa’e qaama dhimmi ilaaluuf Garee rifoormii fi Guyyo
dhiyeessuun yaada xummuuraa walitti qabuu fi jijjramaa ota 2
Sanada xummuuraa baasuu
Qorannoo qophaa’e qaama hojiirra oolchuuf Garee rifoormii fi Guyya
warkoshooppii, leenjii, foramii fi kkf jijjramaa a3
fayyadamuun akka hojiirra oolu taasisuu
Yaadoota furmaataa keewwaman hojiirra ooluun Garee rifoormii fi Waggaatti al
bu’aa fiduu isaanii hordofuu fi gamaggamuu jijjramaa 4
Jijjiirama dhufe xinxaluu Garee rifoormii fi Waggaatti al
jijjramaa tokko

Hojii iaarsa dandeettii( leenjii fi hubannoo)

Hanqina dandeettii raawwachisummaa jiru adda baasuu fi Garee rifoormii fi Guyyaa 2 Baasii malee
qindeessuu jijjramaa
”Terms of Reference”qopheessuu fi mirkaneessisuu Garee rifoormii fi Guyyaa 1 Baasii malee
jijjramaa

44
 Qaama Istaandaardii
Hojii hojjatamu raawwatu Baa Yeroo qu Baas
y'in lq ii
ull
ina
A. Hirmaannaa ummataa fi bulchiinsa al-
waltessaa
Garee rifoormii fi Guyyaa 5 Baasii malee
sanada leenjii wixinee jalqabaa qopheessuu
jijjramaa
Sanada qophaa'e dhiyeessuun yaada galtee sassaabuun sanada Garee rifoormii fi Guyyaa 1 Baasii malee
guutuu qopheessuun baasu jijjramaa
Garee rifoormii fi Guyyaa 3 Haala
jijjramaa karoorfameen
leenjii kennuu

Garee rifoormii fi Guyyaa 2

Leenjii madaaluu, gabaasa leenjii qophessuu jijjramaa
Garee rifoormii fi waggaatti Guyyaa 45
Rakkoolee kenna tajaajilaan wal-qabatanii jiran
jijjramaa, mana hojii Sanadaa 1
qorannoon adda baasuu,
Garee rifoormii fi Ulaagaa
Hirmaannaa ummataa ilaalchisee, adeemsa
jijjramaa hordoffii
ummatni ittiin dhimmoota misoomaa fi
Waggaatti kurmaanaan
bulchiinsa gaarii irratti hirmaatu, rakkoo adda
fi
al-4
baasuu hanga bu’aa madaalutti sochii jiru deeggarsit

hordofuu fi deeggaruu, tiin

Muuxannoo gaggaarii raawwii hojii riifoormii Garee rifoormii fi 1 kurmaanan gaggeeffa
Ulaagaa
keessaatti mul’atan akka qindaa'an deeggarsa jijjramaa muuxanno
kennuu
on ittiin
qindaa'u fi

45
 Qaama Istaandaardii
Hojii hojjatamu raawwatu Baa Yeroo qu Baas
y'in lq ii
ull
ina
A. Hirmaannaa ummataa fi bulchiinsa al-
waltessaa
babal'atuu
n

Rakkooleen bulchiinsa gaarii sadarkaa adda Garee rifoormii fi Sanda 1 Waggaatti al- 2
addaatti calaqqisu qorannoon addaan baasuun fi jijjramaa
hiikuun humna misoomaa gochuun hawaasa
waliin akka hirmaatan taasisuu,
Hoj-maata ummannii hojiilee Garee rifoormii fi Sanda 1 Bu'ura
misoomaa,bulchiinsa gaarii, fi dimokiraasii jijjramaa seeraa
keessatti karoora irraa kaasee hanga raawwii
aangoo fi
madaaluutti bifa qindoomina qabuun itti hirmaatu
qopheessuun qaama dhimmi ilaallatu waliin gahee
hojiirra oolchuu, raawwii isaas hordofuu fi mana hojii
deeggaruu
Sirni madaallii fi beekamtii caasaa mana hojichaa Garee rifoormii fi Waggaatti al-2 Ulaagaa
irratti
keessatti akka hojiirra ooluf hojjachuu, jijjramaa sirna
madaallii
fi
beekamtii
kan guute

Lammiileen hojiiwwan misoomaa fi bulchiinsa Garee rifoormii fi kurmaanaan Si'a 4

gaarii naannoo isaa irratti yeroo yeroon jijjramaa
odeeffannoo akka argatan ni hordofa

46
 Qaama Istaandaardii
Hojii hojjatamu raawwatu Baa Yeroo qu Baas
y'in lq ii
ull
ina
A. Hirmaannaa ummataa fi bulchiinsa al-
waltessaa
Meeshaaleen riformii haala waldeeggaruun Garee rifoormii fi kurmaanaan Hordoffii
hubannoo irratti hundaa'ee sadarkaa hundatti jijjramaa fi
(Biiroo, Godinaa, fi Bulchiinsaa magaalaa) qixa
deeggarsa
eegamuun hojmaata isaa eegee hojiirra akka
ooluuf hordoffii fi deeggarsa ogummaa taasisuu; jijjiirama
fide

Komii fi Gaaffilee mana hojiichaa irratti maamilaan ka’an Garee rifoormii fi Akkaataa Hoj-maata
keessummeessuun deebii akka argatu taasiisuu jijjramaa ulfaatina sirna komi
dhimichaatiin eegee deebii
daqiiqaa 30 kenname
hanga guyyaa 10
tti
Qophii Karoora Waggaa 1
Xiinxala raawwii hojii bara darbee fi kallattii PBG Garee rifoormii fi Guyyaa 3 Ulaagaa
magaalotaa irra kaa’ame sakatta’uu jijjramaa qophii
Karoora baajata jiru waliin wal simsiisuun qopheessuu Garee rifoormii fi Guyyaa2 karooraa
jijjramaa
Qaama dhimmi ilaalu waliin marii gaggeessuun yaadolee Garee rifoormii fi Guyyaa 2
fooya’insaa kennaman dabaluu karoora dhumaa qopheessuu jijjramaa

a. Hojii gorsa, deeggarsaa fi hordoffi ilaalchisee

47
 Qaama Istaandaardii
Hojii hojjatamu raawwatu Baa Yeroo qu Baas
y'in lq ii
ull
ina
A. Hirmaannaa ummataa fi bulchiinsa al-
waltessaa
Fedhii Deeggarsa taasifamu haala qabatama Garee rifoormii fi Guyyaa 3 Sirna
imaammata, tarsiimoo fi hojimaata mana hojichaa jijjramaa hordoffii fi
irratti hundaa’e adda baasuu( ragaa kana dura
deeggarsaa
sassaabame bu'uura godhachuun)
karaa
Karoora/cheekliistii deeggarsaa qopheessuu Garee rifoormii fi Guyyaa 1
guuteen
jijjramaa
Qaama deeggarsa kennu ramaduu fi orranteeshinii Garee rifoormii fi Guyyaa 1
gahaa knnuu jijjramaa
Akkaataa karooraa tiin deeggarsa kennuu Garee rifoormii fi kurmaanaa Si'a 4
jijjramaa n
Gabaasaa fi duub deebii hojii hordoffii fi Garee rifoormii fi Guyyaa 2
deeggarsaa qindeessuun dhiyeessuu jijjramaa

4.2. . Gurmaa'insa Godinaa

I/GaafatamaaWaajjira

Qindeessaa GareeQophii Garee Magaalomsuu, GareeIstaandardaayize Garee Qulqulinaa fi Garee Hojii

Diizaayiinii fi Bulchiinsa Walitti-hidhamiinsaa fi eshinii Tajaajjiloota MagariisummaaMag Misooma fi
Kontiraataa Hordoffii fi To'annoo Mana Qopheessaa aalaa Bulchiinsa
PilaaniiMagaalotaa 48
Manneenii
 Gahee fi Istaandaardii hojii garee Rifoormii, Hirmaannaa Ummataa fi Bulchiinsa Al-walta'insaa
Hojii hojjatamu Qaama raawwatu Istaandaardii
Baay'ina(dok Yeroo qulqullina Baasii
A. Hirmaannaa ummataa fi bulchiinsa al-waltessaa

Hojii hirmaannaa fi sosochii ummataa sadarkaa Daareektoreetii Hojiin Baasii

olaanaatti ceesisuuf qorannoo sakatta'iinsaa rifoormii, Waggaatti al-2 hojjatamu hundi karoorfamee
I taasisuun qajeelfamoota,'' sirna hordoffii hawaasa hirmaannaa qulqullina gaditti
bu'ureeffate, sassaabbii fi bulchiinsa qabeenyaa'' ummataa fi Sadarkaa qusannaan
qixa sirriin hojiirra oolchuu bulchiinsa al- barbaadamuun

49
 Hojii hojjatamu Qaama raawwatu Istaandaardii
Baay'ina(dok Yeroo qulqullina Baasii
A. Hirmaannaa ummataa fi bulchiinsa al-waltessaa

walta'insaa

1.1 Ajandaalee sosochii fi hirmaannaan hawaasaa Hu fi bul.Al-wal., Guyyaa 15

irratti gaggeeffamu akka naannootti bocameen mana hojii fi qaama
alatti haala qabatama ofiitiin sakatta'iinsa biroo dhimmi ilaalau
gaggeessuun kan biroo adda baasuu
1.1 Sosochii fi hirmaannaa hawaasaa ilaalchisee Hu fi bul.Al-wal.
qaawwaa/hanqinaalee jiru karaa saayinsaawaa Guyyaa 20
ta'een sakatta'iinsa gaggeessuun adda baasuu
1.3 Ragaa sassaabame xinxaaluun sanda qophaa'e Hu fi bul.Al Guyyaa 5

1.5 Sanada qophaa'e qaama dhimmi ilaaluuf dhiyeessuun yaada Hu fi bul.Al Sa'a 4
galtee ta'u sassaabuu

1.6 Yaadota sassaabaman galtee sanadichaa taasisuun sanada 1 Guyyaa 1

xumuraa baasuu

Sanada qophaa'e irratti hawaasa fi qaama ilaaluuf leenjii Guyyaa 2

kennuun hubannoo uumun sosochii hirmaannaa hawaasaa
sadarkaa hundatti finiinsuu,
Hu fi bul.Al
Gabaasa fi madaallii leenjii gaggeeffamee qindeessuu 1 Guyyaa 1

Hojiilee misoomaa, guddinaa fi nageenyaa magaalaa Mana hojii fi garee Ijaarama % Fedhii fi Baasii malee
irratti uummata ijaaruu fi hubannoo uummuun hu 90 kaka'uumsa
hirmaannaa finiinsuu raawwatame uumame

50
Hojii hojjatamu Qaama raawwatu Istaandaardii
Baay'ina(dok Yeroo qulqullina Baasii
A. Hirmaannaa ummataa fi bulchiinsa al-waltessaa

Hirmaannaa dhimmamtootaa( abbootii qabeenyaa, Mana hojii fi garee Hirmaannaa Hoj-maata fi

waldaalee hawaasaa,-----) hojii misooma naannoo H.U % 80 gahe qindoomina
keessatti cimsuuf sochii qindaa'aa taasisuu uumame
Hojiiwwan misoomaa magaalaa keessatti gaggeeffamuu Mana hojii fi garee Hirmaanaa
irratti gahee hirmaannaa uummataa guddisuu H.U % 90 gahe

Hojii iaarsa dandeettii( leenjii) Sanada 1 Haala Hanqina

dandeettii
Hanqina dandeettii raawwachisummaa sosochii Guyyaa 5
hirmaannaa hawaasaa sadarkaa adda addaatti jiru tooftaa raawwachisum
adda addaan adda baasuu maa hiikuu
”Terms of Reference”qopheessuu Sanada 1 Sa'a 4
danda'un
”TOR” qophaa’e qaama dhimmi ilaaluun mirkaneessisuu Sa'a 4

Sanada leenjii wixinee jalqabaa ulaagaa guutuun Guyyaa 5

qopheessuu

Sanada qophaa'e qaama ilaaluuf dhiyeessuun yaada Garee Hu fi bul.Al Guyyaa 1

galtee sassaabuu

waamicha dabarsuu Guyyaa 1

Leenjii akkaataa qaawwaa adda baheen fedhii irratti Guyyaa 2

hundaa'e kenname
Hu fi bul.Al
Leenjii madaaluu, gabaasa leenjii qophessuu Dok. 1 Guyyaa 1

Dhimma sosochii fi hirmaannaa hawasaa Mana hojii fi garee Marsaa 2 Guyyaa 3

ilaalchisee miseensota fi ogeeyyii mana maree H.u
akkasumas gaggeessitootaaf leenjii hubannoo

51
Hojii hojjatamu Qaama raawwatu Istaandaardii
Baay'ina(dok Yeroo qulqullina Baasii
A. Hirmaannaa ummataa fi bulchiinsa al-waltessaa

cimsuu danda'u akka argatan gochuu,

Raawwachiiftotaa fi ogeeyyiif sosochii fi Mana hojii fi garee Marsaa 2 Guyyaa 3
hirmaannaa ummataa irratti leenjii hubannoo H.u
uumu akka argatan taasisuu
Qo'annoo rakkoolee misoomaa hawaasni qabu Mana hojii fi garee Guyyaa 25 Ulaagaa
hiikuu danda'u gaggeessuu fi akka gaggeeffamu H.u qorannoo
deeggarsa taasisuu eeguun

Qophii Karoora Waggaa Hu fi bul.Al

Ulaagaa karoora
Xiinxala raawwii hojii bara darbee fi kallattii PBG Hu fi bul.Al Guyyaa 2
eegee
magaalotaa irra kaa’ame sakatta’uu
1
Karoora baajata jiru waliin wal simsiisuun qopheessuu Hu fi bul.Al Guyyaa 3

Qaama dhimmi ilaalu waliin marii gaggeessuu, yaadolee Hu fi bul.Al 2

fooya’insaa kennaman dabaluu karoora dhumaa qopheessuu

Hojii Deeggarsa, Hordoffii fi Gamaggama

Raawwii ajandaalee misoomaa hawaasaan akka Marsaa 4 Guyyaa 22 Hordoffii fi
raawwataman adda bahan hordofuu deeggarsa

”Terms of Reference”qopheessuu Hu fi bul.Al Sa'a 4 rakkoo hiike

”check list” qopheessuu Hu fi bul.Al Sa'a 4
Haala "check list” qophaa’een hojii hordoffii fi deeggarsaa Hu fi bul.Al Marsaa 4
gaggeessuun ciminaa fi hanqina raawwii hojii irratti mul’ate Guyyaa 17
adda baasuu

52
Hojii hojjatamu Qaama raawwatu Istaandaardii
Baay'ina(dok Yeroo qulqullina Baasii
A. Hirmaannaa ummataa fi bulchiinsa al-waltessaa

Ragaa hojiilee misoomaa hawaasan hojjataman sassaabuu, Hu fi bul.Al Guyyaa 4

qindeessuu fi qaama ilaaluuf gaabaasa qopheessuun
dhiyeessuu
Magaalota/gandoota/gurmaa'insaalee sadarkaan raawwii Marsaa 1 Guyyaa 20
isaanii olaanaa ta'e, akkaataa ulaagaa sad. sanitti qophaa'een
adda baasuun
Waltajjiin beekamtii
marii hawaasaakennuu
kurmaanaan osoo walirraa hin qaama dhimii ilaalu fi Marsaa 4
citne idileen akka taasifamu hordofuu fi deeggaruu garee H.u

Muxxaannoo gaarii qindeessuu fi babal’isuu Ulaagaa

”Terms of Reference”qopheessuun dhaabbilee ykn mana muuxannoon

hojii( magala, Godina) muxxannoo gaarii qaban addaan 1 Guyyaa 20 ittiin qindaa'u
baasuun qindeessuu Hu fi bul.Al
kan eegee fi
Muuxannoo gaarii qindaa'e qaama ilaaluuf dhiyeessuun Hu fi bul.Al - Guyyaa 3
qabatamaan kan
yaada galtee sassaabuun dokumantii gabbisuu
irraa baratamu
Dhaabbilee muxxannoo gaarii qaban affeeruun ykn Hu fi bul.Al Marsaa 2 Guyyaa 2
qaamaan argamuun muxxannoo gaarii wal jijjiiruu
Muuxannoo gaarii argame bu'a qabeessummaan isaa itti Mana hojii 1 Ji'a 3
amaname babal'isuu
Bulchiinsa Al-walta'insaa
Hu fi bul.Al Marsaa 2 Kur. 2ffaa fi Hordoffii fi
Bulchiinsa al-waltessaa cimsuu kan dandeesisu tarsimoo,
dambii , qajeelfama fi maanuwaalii jiran hojiitti akka 4ffaa deeggarsa
hiikamu gochuu f deeggaruu,hordofuu fi gamaggamuu gahuumsa qabu

Adeemsa bulchiinsa al-waltessaa irratti muuxannoo Hu fi bul.Al 1 Ji'a 3

barbaaduun adda baasuu haala ofiitiin qindeessuun
babal'isuu
Sirna bulchiinsa al-waltessaa cimsuuf hanqinaalee jiran Hu fi bul.Al Marsaa 1 Guyyaa 25
sakatta'uu adda baasunn hojii ijaarsa dandeettii

53
Hojii hojjatamu Qaama raawwatu Istaandaardii
Baay'ina(dok Yeroo qulqullina Baasii
A. Hirmaannaa ummataa fi bulchiinsa al-waltessaa

raawwachuuf leenjii kennuu

Baajata
Tajaajila hawaasa-dinagdee kennamu keessatti magaalota Yeroo hunda
karoorfameen
aangessuuf qaama dhimmi ilaalu waliin qindoominaan Mana hojii fi garee
hojjechuu H.u
Rakkoowwan alwaaltessaan walqabataniif qaama dhimmi Mana hojii fi garee Yeroo hunda
ilaalu waliin sadarkaa sadarkaan furmaata kennuu H.u

Daareektoreetii
B. GareeRifoormii fi jijjiirama
Rifoormii, Ulaagaa
hirmaannaa qorannoo
Rakkoowwan bulchiinsa gaarii keessa fi alaa
ummataa fi bul.al- 1 tokkoo guutuun
qorannoon adda baasuu fi karooraan hiikuu,
walta'insaa
Fedhii fi rakkoo ka’uumsa qorannoo ta’uu Garee rifoormii fi Baasii
danda’an adda baasuu jijjramaa karoorfamee
Guyyaa
Piroopozaala qorannoo qopheessuu Garee rifoormii fi 5
Guyyaa gaditti
jijjramaa 10 quannaa
Poropozaala qorannoo dhiyaate Garee rifoormii fi keessat
Guyyo
olaanaan
mirkaneessisiisuu jijjramaa ota 2
TOR qopheessuu Garee rifoormii fi Sa'a 4
jijjramaa
Qaama raga sassaabu ramaduu fi orranteeshinii Garee rifoormii fi Guyyaa
kennuu jijjramaa 1
Rakkoo
Ragaa walitti qabuu Garee rifoormii fi Guyyo
jijjramaa ota 15 hiikkatee fi
Raga xinxaluu fi qaaccessuu Wixinee jalqaba Garee rifoormii fi Guyyo Jijjiirama itti
qorannichaa baasuu jijjramaa ota 25 fufiinsa qabu

54
Hojii hojjatamu Qaama raawwatu Istaandaardii
Baay'ina(dok Yeroo qulqullina Baasii
A. Hirmaannaa ummataa fi bulchiinsa al-waltessaa

Wixinee qophaa’e qaama dhimmi ilaaluuf Garee rifoormii fi Guyyo

dhiyeessuun yaada xummuuraa walitti qabuu jijjramaa ota 3
Sanada xummuuraa baasuu Garee rifoormii fi keessat
Guyyo
jijjramaa ota 5
Qorannoo qophaa’e qaama hojiirra oolchuuf Garee rifoormii fi keessat
Guyyo
warkoshooppii, leenjii, foraamii fi kkf jijjramaa ota 5
fayyadamuun akka hojiirra oolu taasisuu keessat
Yaadoota furmaataa keewwaman hojiirra ooluun Garee rifoormii fi Waggaatti ti
bu’aa fiduu isaanii hordofuu fi madaaluu jijjramaa marsaa 4
Hojii iaarsa dandeettii( leenjii fi hubannoo)

Hanqina dandeettii raawwachisummaa jiru adda baasuu fi Garee rifoormii fi Guyyaa 2 Baasii malee
qindeessuu jijjramaa

”Terms of Reference”qopheessuu fi mirkaneessisuu Garee rifoormii fi Guyyaa 1 Baasii malee

jijjramaa

Garee rifoormii fi Guyyaa 5 Baasii malee

sanada leenjii wixinee jalqabaa qopheessuu jijjramaa

Sanada qophaa'e dhiyeessuun yaada galtee sassaabuun Garee rifoormii fi Guyyaa 1 Baasii malee
sanada guutuu qopheessuun baasu jijjramaa

leenjii kennuu Garee rifoormii fi Guyyaa 3 Haala

jijjramaa karoorfameen
Garee rifoormii fi Guyyaa 2 Baasii malee
Leenjii madaaluu, gabaasa leenjii qophessuu jijjramaa

Garee rifoormii fi waggaatti Guyyaa 45 Hanga baasii

Rakkoolee kenna tajaajilaan wal-qabatanii jijjramaa Sanadaa karoorfameen
jiran qorannoon adda baasuu,
tokko gaditti

55
Hojii hojjatamu Qaama raawwatu Istaandaardii
Baay'ina(dok Yeroo qulqullina Baasii
A. Hirmaannaa ummataa fi bulchiinsa al-waltessaa

Garee rifoormii fi Ulaagaa

Hirmaannaa ummataa ilaalchisee, adeemsa jijjramaa Marsaa 4 kurmaanaan hordoffii fi
ummatni ittiin dhimmoota misoomaa fi
deeggarsittiin
bulchiinsa gaarii irratti hirmaatu, rakkoo adda
gaggeeffamu
baasuu hanga bu’aa madaalutti sochii jiru
eegee rakkoo
hordofuu fi deeggaruu,
kan hiiku
Muuxannoo gaggaarii raawwii hojii riifoormii Garee rifoormii fi 1 kurmaanan Ulaagaa Hanga baasii
keessaatti mul’atan qindeessuu fi akka qindaa'an jijjramaa muuxannoon karoorfameen
deeggarsa kennuu
ittiin qindaa'u fi gaditti
babal'atu kan
eege

Rakkooleen bulchiinsa gaarii dhaabbilee Garee rifoormii fi Sanda 1 Waggaatti al- 2

dhuunfaa, waldaalee hawaasaa fi ummataa biratti jijjramaa
calaqqisu qorannoon addaan baasuun fi hiikuun
humna misoomaa gochuun hawaasa waliin akka
hirmaatan taasisuu,

Hoj-maata ummannii hojiilee Garee rifoormii fi kurmaanan Bu'ura seeraa

misoomaa,bulchiinsa gaarii, fi dimokiraasii jijjramaa aangoo fi gahee
keessatti karoora irraa kaasee hanga raawwii
mana hojii irratti
madaaluutti bifa qindoomina qabuun itti
hirmaatu qopheessuun qaama dhimmi ilaallatu hundaa'uun
waliin hojiirra ni oolcha, raawwii isaas ni
hordofa ni deeggara

Sirni madaallii fi beekamtii caasaa mana Garee rifoormii fi Waggaatti al-2 Ulaagaa sirna
hojichaa keessatti akka hojiirra ooluf hojjachuu, jijjramaa madaallii fi

56
Hojii hojjatamu Qaama raawwatu Istaandaardii
Baay'ina(dok Yeroo qulqullina Baasii
A. Hirmaannaa ummataa fi bulchiinsa al-waltessaa

beekamtii kan
guute

Garee rifoormii fi Marsaa 4 kurmaanaan

Lammiileen hojiiwwan misoomaa fi bulchiinsa jijjramaa
gaarii naannoo isaa irratti yeroo yeroon
odeeffannoo akka argatan ni ni hordofa
Garee rifoormii fi kurmaanaan Hordoffii fi
Meeshaaleen riformii haala waldeeggaruun jijjramaa deeggarsa
hubannoo irratti hundaa'ee qixa eegamuun
jijjiirama fide
hojmaata isaa eegee hojiirra akka ooluuf
hordoffii fi deeggarsa ogummaa taasisuu;
Garee rifoormii fi Akkaataa Hoj-maata sirna
Komii fi Gaaffilee mana hojiichaa irratti jijjramaa ulfaatina komi eegee
maamilaan ka’an keessummeessuun deebii
dhimichaatiin deebii kenname
akka argatu taasiisuu
daqiiqaa 30
hanga guyyaa
10 tti

Qophii Karoora Waggaa Garee rifoormii fi 1

jijjramaa

Xiinxala raawwii hojii bara darbee fi kallattii PBG Garee rifoormii fi Guyyaa 2 Ulaagaa qophii
magaalotaa irra kaa’ame sakatta’uu jijjramaa karooraa eegee
Karoora baajata jiru waliin wal simsiisuun qopheessuu Garee rifoormii fi Guyyaa 3
jijjramaa

57
 Hojii hojjatamu Qaama raawwatu Istaandaardii
Baay'ina(dok Yeroo qulqullina Baasii
A. Hirmaannaa ummataa fi bulchiinsa al-waltessaa

Qaama dhimmi ilaalu waliin marii gaggeessuu Garee rifoormii fi Sa'a 4

jijjramaa

Yaadolee fooya’insaa kennaman dabaluu karoora dhumaa Garee rifoormii fi Guyyaa 1

qopheessuu jijjramaa

b. Hojii deeggarsaa ,hordoffi fi gamaggama

Baajata
Fedhii Deeggarsa taasifamu haala qabatama Garee rifoormii fi Guyyaa 3
Sirna hordoffii karoorfameen
imaammata, tarsiimoo fi hojimaata mana jijjramaa fi mana hojii
hojichaa irratti hundaa’ee adda baasuu fi deeggarsaa
karaa guuteen
Qaama deeggarsa kennu ramaduu fi Garee rifoormii fi Sa'a 6
orranteeshinii hojii kennuu jijjramaa fi mana hojii

Karoora/cheekliistii deeggarsaa qopheessuu Garee rifoormii fi Guyyaa 1

jijjramaa fi mana hojii

Akkaataa karooraa tiin deeggarsa kennuu Garee rifoormii fi kurmaanaan Guyyaa 25

jijjramaa fi mana hojii

Gabaasa hordoffii fi deeggarsa qindeessuun Garee rifoormii fi Guyyaa 3

qaama ilaallatuuf dhiyeessuu, jijjramaa fi mana hojii

58
4.3. Aanaa

Waajjira Hoj-Gaggeessaa

Garee Tajaajila Mana Qopheessaa

Garee Misooma Magaalaa

Raawwattoota garee Raawwattoota garee

59
 Gahee fi Istaandaardii Hojii : Aanaa
Hojii Rifoormii fi Hirmaannaa ummataa fi Bulchiinsa Al-walta'insaan ilaalchisee
Qaama raawwatu Istaandaardii
Hojii hojjatamu Baay'ina( Yeroo qulqullina Baasii
dok.)
A. Hirmaannaa ummataa fi bulchiinsa al-
waltessaa

Hojii hirmaannaa fi sosochii ummataa sadarkaa Daareektoreetii rifoormii, Hojiin Baasii karoorfamee
olaanaatti ceesisuuf qorannoo sakatta'iinsaa hirmaannaa ummataa fi Waggaatti al-2 hojjatamu gaditti qusannaan
I taasisuun qajeelfamoota,'' sirna hordoffii
bulchiinsa al-walta'insaa hundi
hawaasa bu'ureeffate, sassaabbii fi bulchiinsa
qabeenyaa'' qixa sirriin hojiirra oolchuu qulqullina

1. Ajandaalee sosochii fi hirmaannaan hawaasaa Hu fi bul.Al-wal., mana Guyyaa 15 Sadarkaa

1 irratti gaggeeffamu akka naannootti bocameen hojii fi qaama biroo barbaadamuu

alatti haala qabatama ofiitiin sakatta'iinsa
dhimmi ilaalau n
gaggeessuun kan biroo adda baasuu

1. Sosochii fi hirmaannaa hawaasaa ilaalchisee Hu fi bul.Al-wal.

1 qaawwaa/hanqinaalee jiru karaa saayinsaawaa Guyyaa 20
ta'een sakatta'iinsa gaggeessuun adda baasuu

1. Ragaa sassaabame xinxaaluun sanda qophaa'e Hu fi bul.Al Guyyaa 5

3
1.5 Sanada qophaa'e qaama dhimmi ilaaluuf Hu fi bul.Al Sa'a 4

60
 Qaama raawwatu Istaandaardii
Hojii hojjatamu Baay'ina( Yeroo qulqullina Baasii
dok.)
dhiyeessuun yaada galtee ta'u sassaabuu

1.6 Yaadota sassaabaman galtee sanadichaa 1 Guyyaa 1

taasisuun sanada xumuraa baasuu

1.7 Sanada qophaa'e irratti hawaasa fi qaama Guyyaa 2

ilaaluuf leenjii kennuun hubannoo uumun
sosochii hirmaannaa hawaasaa sadarkaa hundatti
Hu fi bul.Al
finiinsuu,

1.8 Gabaasa fi madaallii leenjii gaggeeffamee 1 Guyyaa 1

qindeessuu
1.9 Mana hojii fi garee hu Fedhii fi Baasii malee
Hojiilee misoomaa,
kaka'uumsa
guddinaa fi nageenyaa
Ijaarama uumame
magaalaa irratti uummata
% 90
ijaaruu fi hubannoo
Mana hojii fi garee H.U raawwata
Hirmaann Hoj-maata fi
Hirmaannaa
aa % 80 qindoomina
dhimmamtootaa( abbootii
gahe uumame
qabeenyaa, waldaalee
hawaasaa,-----) hojii misooma
naannoo keessatti cimsuuf sochii
qindaa'aa taasisuu Mana hojii fi garee H.U Hirmaana
Hojiiwwan misoomaa magaalaa
a % 90
keessatti gaggeeffamuu irratti
gahe
gahee hirmaannaa uummataa
guddisuu
Hojii iaarsa dandeettii( leenjii) Sanada 1 Haala
Hanqina
Hanqina dandeettii raawwachisummaa sosochii

61
 Qaama raawwatu Istaandaardii
Hojii hojjatamu Baay'ina( Yeroo qulqullina Baasii
dok.)
hirmaannaa hawaasaa sadarkaa adda addaatti Guyyaa 5 dandeettii
jiru tooftaa adda addaan adda baasuu raawwachisu
mmaa hiikuu
”Terms of Reference”qopheessuu Sanada 1 Sa'a 4 danda'un
”TOR” qophaa’e qaama dhimmi ilaaluun Sa'a 4
mirkaneessisuu

Sanada leenjii wixinee jalqabaa ulaagaa Guyyaa 5

guutuun qopheessuu
Garee Hu fi bul.Al
Sanada qophaa'e qaama ilaaluuf dhiyeessuun Guyyaa 1
yaada galtee sassaabuu

waamicha dabarsuu Guyyaa 1

Leenjii akkaataa qaawwaa adda baheen fedhii Guyyaa 2

irratti hundaa'e kenname
Hu fi bul.Al
Leenjii madaaluu, gabaasa leenjii qophessuu Dok. 1 Guyyaa 1

Dhimma sosochii fi hirmaannaa hawasaa Mana hojii fi garee H.u Marsaa 2 Guyyaa 3
ilaalchisee miseensota fi ogeeyyii mana maree
akkasumas gaggeessitootaaf leenjii hubannoo
cimsuu danda'u akka argatan gochuu,
Raawwachiiftotaa fi ogeeyyiif sosochii fi Mana hojii fi garee H.u Marsaa 2 Guyyaa 3
hirmaannaa ummataa irratti leenjii hubannoo
uumu akka argatan taasisuu
Qo'annoo rakkoolee misoomaa hawaasni qabu Mana hojii fi garee H.u Guyyaa 25 Ulaagaa
hiikuu danda'u gaggeessuu fi akka gaggeeffamu qorannoo
deeggarsa taasisuu
eeguun

62
 Qaama raawwatu Istaandaardii
Hojii hojjatamu Baay'ina( Yeroo qulqullina Baasii
dok.)
Xiinxala raawwii hojii bara darbee fi kallattii Ogeessa H.U Guyyaa 20 Ulaagaa
PBG magaalotaa irra kaa’ame sakatta’uun qophii
karoora gahuumsa qabu qopheessuu
karooraa
Hojii Deeggarsa, Hordoffii fi
Gamaggama Hordoffii fi
Raawwii ajandaalee misoomaa hawaasaan akka Marsaa 4 Guyyaa 22 deeggarsa
raawwataman adda bahan hordofuu rakkoo hiike

”Terms of Reference”qopheessuu Hu fi bul.Al Sa'a 4

”check list” qopheessuu Hu fi bul.Al Sa'a 4

Marsaa 4

Haala "check list” qophaa’een hojii hordoffii fi Hu fi bul.Al

deeggarsaa gaggeessuun ciminaa fi hanqina Guyyaa 17
raawwii hojii irratti mul’ate adda baasuu

Ragaa hojiilee misoomaa hawaasan hojjataman Hu fi bul.Al Guyyaa 4

sassaabuu, qindeessuu fi qaama ilaaluuf
gaabaasa qopheessuun dhiyeessuu

Magaalota/gandoota/gurmaa'insaalee sadarkaan Marsaa Guyyaa 20

raawwii isaanii olaanaa ta'e, akkaataa ulaagaa 1
sad. sanitti qophaa'een adda baasuun beekamtii Mana hojii , qaama dhimii
kennuu ilaalu fi garee H.u

Waltajjiin marii hawaasaa kurmaanaan osoo qaama dhimii ilaalu fi garee Marsaa 4
walirraa hin citne idileen akka taasifamu H.u
hordofuu fi deeggaruu

Muxxaannoo gaarii qindeessuu fi babal’isuu Ulaagaa

muuxannoon

63
 Qaama raawwatu Istaandaardii
Hojii hojjatamu Baay'ina( Yeroo qulqullina Baasii
dok.)
”Terms of Reference”qopheessuun dhaabbilee Hu fi bul.Al ittiin qindaa'u
ykn mana hojii( magala, Godina) muxxannoo 1 Guyyaa 20 kan eegee fi
gaarii qaban addaan baasuun qindeessuu
qabatamaan
Muuxannoo gaarii qindaa'e qaama ilaaluuf - Guyyaa 3 kan irraa
dhiyeessuun yaada galtee sassaabuun
Hu fi bul.Al baratamu
dokumantii gabbisuu
Dhaabbilee muxxannoo gaarii qaban affeeruun Hu fi bul.Al Marsaa 2 Guyyaa 2
ykn qaamaan argamuun muxxannoo gaarii wal
jijjiiruu
Muuxannoo gaarii argame bu'a qabeessummaan Mana hojii 1 Ji'a 3
isaa itti amaname babal'isuu
Bulchiinsa Al-walta'insaa:- Hu fi bul.Al Marsaa 2 Kur. 2ffaa fi Hordoffii fi
4ffaa deeggarsa
Bulchiinsa al-waltessaa cimsuu kan dandeesisu
tarsimoo, dambii , qajeelfama fi maanuwaalii gahuumsa
jiran hojiitti akka hiikamu gochuuf qabu
deeggaruu,hordofuu fi gamaggamuu

B. GareeRifoormii fi jijjiirama

Rakkoowwan bulchiinsa gaarii Daareektoreetii Rifoormii,

keessa fi alaa qorannoon adda hirmaannaa ummataa fi 1 Ulaagaa
baasuu fi karooraan hiikuu, bul.al-walta'insaa qorannoo
Fedhii fi rakkoo ka’uumsa qorannoo Garee rifoormii fi tokkoo Baasii karoorfamee
ta’uu danda’an adda baasuu jijjramaa gaditti quannaa
Piroopozaala qorannoo qopheessuu Garee rifoormii fi jijjramaa Guyyaa
olaanaan
10
Poropozaala qorannoo dhiyaate Garee rifoormii fi jijjramaa keessatti
Guyyoot
mirkaneessisiisuu a2
TOR qopheessuu Garee rifoormii fi jijjramaa Sa'a 4

64
 Qaama raawwatu Istaandaardii
Hojii hojjatamu Baay'ina( Yeroo qulqullina Baasii
dok.)
Qaama raga sassaabu ramaduu fi Garee rifoormii fi jijjramaa Guyyaa
orranteeshinii kennuu 1

Ragaa walitti qabuu Garee rifoormii fi jijjramaa Guyyoot Rakkoo

a 15 hiikkatee fi
Raga xinxaluu fi qaaccessuu Garee rifoormii fi jijjramaa Guyyoot Jijjiirama itti
Wixinee jalqaba qorannichaa baasuu a 25
fufiinsa qabu
Wixinee qophaa’e qaama dhimmi Garee rifoormii fi jijjramaa Guyyoot
ilaaluuf dhiyeessuun yaada a 3 dhufe
xummuuraa
Sanada walitti qabuu
xummuuraa baasuu Garee rifoormii fi jijjramaa keessatti
Guyyoot
a5
Qorannoo qophaa’e qaama hojiirra Garee rifoormii fi jijjramaa Guyyoot
keessatti
oolchuuf warkoshooppii, leenjii, a5
foraamii fi kkf fayyadamuun akka keessatti
hojiirra oolu
Yaadoota taasisuukeewwaman
furmaataa Garee rifoormii fi jijjramaa Waggaatt
hojiirra ooluun bu’aa fiduu isaanii i marsaa
hordofuu fi madaaluu
4
Hojii iaarsa dandeettii( leenjii fi hubannoo)

Hanqina dandeettii raawwachisummaa jiru adda Garee rifoormii fi jijjramaa Guyyaa 2 Baasii malee
baasuu fi qindeessuu

”Terms of Reference”qopheessuu fi Garee rifoormii fi jijjramaa Guyyaa 1 Baasii malee

mirkaneessisuu

sanada leenjii wixinee jalqabaa qopheessuu Garee rifoormii fi jijjramaa Guyyaa 5 Baasii malee

Sanada qophaa'e dhiyeessuun yaada galtee Garee rifoormii fi jijjramaa Guyyaa 1 Baasii malee
sassaabuun sanada guutuu qopheessuun baasu

leenjii kennuu Garee rifoormii fi jijjramaa Guyyaa 3 Haala karoorfameen

65
 Qaama raawwatu Istaandaardii
Hojii hojjatamu Baay'ina( Yeroo qulqullina Baasii
dok.)
Leenjii madaaluu, gabaasa leenjii Garee rifoormii fi jijjramaa Guyyaa 2 Baasii malee
qophessuu
Garee rifoormii fi jijjramaa waggaatti Guyyaa 45 Hanga baasii
Rakkoolee kenna tajaajilaan wal- karoorfameen gaditti
Sanadaa
qabatanii jiran qorannoon adda
Garee rifoormii fi jijjramaa tokko Ulaagaa Hanga baasii
Hirmaannaa ummataa ilaalchisee, karoorfameen gaditti
Marsaa 4 kurmaanaan hordoffii fi
adeemsa ummatni ittiin dhimmoota
deeggarsittiin
misoomaa fi bulchiinsa gaarii irratti
gaggeeffamu
hirmaatu, rakkoo adda baasuu
eegee rakkoo
hanga bu’aa madaalutti sochii jiru
kan hiiku
hordofuu fi deeggaruu,
Muuxannoo gaggaarii raawwii hojii Garee rifoormii fi jijjramaa 1 kurmaanan Ulaagaa
riifoormii keessaatti mul’atan muuxannoon
qindeessuu fi akka qindaa'an
ittiin qindaa'u
deeggarsa kennuu
fi babal'atu
kan eege
Rakkooleen bulchiinsa gaarii Garee rifoormii fi jijjramaa Sanda 1 Waggaatti al- 2
dhaabbilee dhuunfaa, waldaalee
hawaasaa fi ummataa biratti calaqqisu
qorannoon addaan baasuun fi hiikuun
humna misoomaa gochuun hawaasa
waliin akka hirmaatan taasisuu,
Hoj-maata ummannii hojiilee Garee rifoormii fi jijjramaa kurmaanan Bu'ura seeraa
misoomaa,bulchiinsa gaarii, fi aangoo fi
dimokiraasii keessatti karoora irraa
gahee mana
kaasee hanga raawwii madaaluutti
bifa qindoomina qabuun itti hirmaatu hojii irratti
qopheessuun qaama dhimmi ilaallatu hundaa'uun
waliin hojiirra ni oolcha, raawwii
isaas ni hordofa ni deeggara
66
 Qaama raawwatu Istaandaardii
Hojii hojjatamu Baay'ina( Yeroo qulqullina Baasii
dok.)
Sirni madaallii fi beekamtii caasaa Garee rifoormii fi jijjramaa Waggaatti al-2 Ulaagaa sirna
mana hojichaa keessatti akka hojiirra madaallii fi
ooluf hojjachuu,
beekamtii kan
guute
Garee rifoormii fi jijjramaa Marsaa 4 kurmaanaan
Lammiileen hojiiwwan misoomaa
fi bulchiinsa gaarii naannoo isaa
irratti yeroo yeroon odeeffannoo
akka argatan ni ni hordofa
Garee rifoormii fi Marsaa 4 kurmaanaan Hordoffii fi
Meeshaaleen riformii haala
jijjramaa deeggarsa
waldeeggaruun hubannoo irratti
jijjiirama fide
hundaa'ee qixa eegamuun hojmaata
isaa eegee hojiirra akka ooluuf
hordoffii fi deeggarsa ogummaa
taasisuu;
Garee rifoormii fi Akkaataa Hoj-maata
Komii fi Gaaffilee mana
jijjramaa ulfaatina sirna komi
hojiichaa irratti maamilaan ka’an
dhimichaatiin eegee deebii
keessummeessuun deebii akka
daqiiqaa 30 kenname
argatu taasiisuu
hanga guyyaa 10
tti
Qophii Karoora Waggaa Garee rifoormii fi Ulaagaa
jijjramaa qophii
karooraa
Xiinxala raawwii hojii bara darbee fi kallattii Garee rifoormii fi Guyyaa 2
eegee
PBG magaalotaa irra kaa’ame sakatta’uu jijjramaa

67
 Qaama raawwatu Istaandaardii
Hojii hojjatamu Baay'ina( Yeroo qulqullina Baasii
dok.)
Karoora baajata jiru waliin wal simsiisuun Garee rifoormii fi Dok. Guyyaa 3
qopheessuu jijjramaa tokko

Qaama dhimmi ilaalu waliin marii gaggeessuu Garee rifoormii fi Sa'a 4

jijjramaa

Yaadolee fooya’insaa kennaman dabaluu Garee rifoormii fi Guyyaa 1

karoora dhumaa qopheessuu jijjramaa

c. Hojii deeggarsaa ,hordoffi fi gamaggama

Fedhii Deeggarsa taasifamu haala Garee rifoormii fi Guyyaa 3 Baajata

Sirna
qabatama imaammata, tarsiimoo fi jijjramaa fi mana hojii karoorfameen
hojimaata mana hojichaa irratti hordoffii fi
gaditti
hundaa’ee adda baasuu deeggarsaa

Qaama deeggarsa kennu ramaduu fi Garee rifoormii fi Sa'a 6 karaa guuteen

orranteeshinii hojii kennuu jijjramaa fi mana hojii

Karoora/cheekliistii deeggarsaa Garee rifoormii fi Guyyaa 1

qopheessuu jijjramaa fi mana hojii

Akkaataa karooraa tiin deeggarsa Garee rifoormii fi jijjramaa kurmaana Guyyaa 25

kennuu fi mana hojii an

Gabaasa hordoffii fi deeggarsa Garee rifoormii fi Guyyaa 3

qindeessuun qaama ilaallatuuf jijjramaa fi mana hojii
dhiyeessuu,

68
 4.4. Gurmaa'insa Magaalaa Muummee
Gurmaa'insi Hojii magaalaa muummee akka armaan gadiitti adda bahee qoratamee dhiyaatee jira.

Waajjira Hoj-Gaggeessaa
Garee

Damee tajaajila Mana qopheessaa Garee Dhimma

maashinarootaa Damee Bu’uuraalee Misooma Magaalaa

Qindeessaa Garee Garee Rifoormii fi

qulqullinaa Magaalomsuu, Hirmaannaa
fi misooma Walitti
Hidhamiinsaa fi UummataMagaalaa Qindeessaa Bu’uura Misoomaa,
Qindeessaa
Magarissuu qophii dizaayinii fi Fooya’insa
Hordoffii fi Misoomaa fi bulchiinsa
Magaalaa To'annoo Pilaanii
Galii Mana Qopheessaa
Magaalaa manneeniimanneenii

Qindeessaa Garee Qophii Bulchiinsa

Garee Istaandaardaayizeeshinii Tajaajila dizaayinii fi Manneenii
quiqullina Mana Qapheessaa hordoffii ijaarsaa
magaalaa

Misooma
Garee Bu'uura Manneenii
Garee misooma Garee Tajaajilotaa Garee Tajaajjila Misoomaa fi
magariisuu ManaQopheessaa Qeeraa Foyya'iinsa galiiMana
magaalaa 69 Qopheessaa
 Gahee fi Istaandaardii hojii garee Rifoormii, Hirmaannaa Ummataa fi Bulchiinsa Al-walta'insaa
Qaama raawwatu Istaandaardii
Hojii hojjatamu Baay'ina (dok. Yeroo qulqullina Baasii

A. Hirmaannaa ummataa fi bulchiinsa al-waltessaa

Hojii hirmaannaa fi sosochii ummataa sadarkaa olaanaatti ceesisuuf Daareektoreetii rifoormii, Waggaatti al- Hojiin Baasii
qorannoo sakatta'iinsaa taasisuun qajeelfamoota,'' sirna hordoffii hirmaannaa ummataa fi 2 hojjatamu karoor
I hawaasa bu'ureeffate, sassaabbii fi bulchiinsa qabeenyaa'' qixa sirriin
bulchiinsa al-walta'insaa hundi amee
hojiirra oolchuu
qulqullina gaditti
1.1 Ajandaalee sosochii fi hirmaannaan hawaasaa irratti gaggeeffamu akka Hu fi bul.Al-wal., mana Guyyaa 15
naannootti bocameen alatti haala qabatama ofiitiin sakatta'iinsa Sadarkaa qusann
hojii fi qaama biroo
gaggeessuun kan biroo adda baasuu barbaadamuu aan
dhimmi ilaalau
n
1.1 Sosochii fi hirmaannaa hawaasaa ilaalchisee qaawwaa/hanqinaalee Hu fi bul.Al-wal.
jiru karaa saayinsaawaa ta'een sakatta'iinsa gaggeessuun adda baasuu Guyyaa 20

1.3 Ragaa sassaabame xinxaaluun sanda qophaa'e Hu fi bul.Al Guyyaa 5

1.5 Sanada qophaa'e qaama dhimmi ilaaluuf dhiyeessuun yaada galtee ta'u Hu fi bul.Al Sa'a 4
sassaabuu

1.6 Yaadota sassaabaman galtee sanadichaa taasisuun sanada xumuraa 1 Guyyaa 1

baasuu
Sanada qophaa'e irratti hawaasa fi qaama ilaaluuf leenjii kennuun Guyyaa 2
hubannoo uumun sosochii hirmaannaa hawaasaa sadarkaa hundatti
finiinsuu,
Hu fi bul.Al
Gabaasa fi madaallii leenjii gaggeeffamee qindeessuu 1 Guyyaa 1

70
 Qaama raawwatu Istaandaardii
Hojii hojjatamu Baay'ina (dok. Yeroo qulqullina Baasii

Mana hojii fi garee hu Ijaarama % 90 Fedhii fi Baasii

Hojiilee misoomaa, guddinaa fi nageenyaa magaalaa
raawwatame kaka'uumsa malee
irratti uummata ijaaruu fi hubannoo uummuun
uumame
hirmaannaa finiinsuu
Mana hojii fi garee H.U Hirmaannaa Hoj-maata fi
Hirmaannaa dhimmamtootaa( abbootii qabeenyaa,
% 80 gahe qindoomina
waldaalee hawaasaa,-----) hojii misooma naannoo
uumame
keessatti cimsuuf sochii qindaa'aa taasisuu
Mana hojii fi garee H.U Hirmaanaa %
Hojiiwwan misoomaa magaalaa keessatti gaggeeffamuu
90 gahe
irratti gahee hirmaannaa uummataa guddisuu

Hojii iaarsa dandeettii( leenjii) Sanada 1 Haala

Hanqina
Hanqina dandeettii raawwachisummaa sosochii hirmaannaa hawaasaa Guyyaa 5
sadarkaa adda addaatti jiru tooftaa adda addaan adda baasuu dandeettii
raawwachisu
”Terms of Reference”qopheessuu Sanada 1 Sa'a 4
mmaa hiikuu
”TOR” qophaa’e qaama dhimmi ilaaluun mirkaneessisuu Sa'a 4 danda'un

Sanada leenjii wixinee jalqabaa ulaagaa guutuun qopheessuu Guyyaa 5

Garee Hu fi bul.Al
Sanada qophaa'e qaama ilaaluuf dhiyeessuun yaada galtee sassaabuu Guyyaa 1

waamicha dabarsuu Guyyaa 1

Leenjii akkaataa qaawwaa adda baheen fedhii irratti hundaa'e kenname Guyyaa 2

Leenjii madaaluu, gabaasa leenjii qophessuu Hu fi bul.Al Dok. 1 Guyyaa 1

Dhimma sosochii fi hirmaannaa hawasaa ilaalchisee miseensota fi Mana hojii fi garee H.u Marsaa 2 Guyyaa 3
ogeeyyii mana maree akkasumas gaggeessitootaaf leenjii hubannoo
cimsuu danda'u akka argatan gochuu,

71
 Qaama raawwatu Istaandaardii
Hojii hojjatamu Baay'ina (dok. Yeroo qulqullina Baasii

Raawwachiiftotaa fi ogeeyyiif sosochii fi hirmaannaa ummataa irratti Mana hojii fi garee H.u Marsaa 2 Guyyaa 3
leenjii hubannoo uumu akka argatan taasisuu
Qo'annoo rakkoolee misoomaa hawaasni qabu hiikuu danda'u Mana hojii fi garee H.u Guyyaa 25 Ulaagaa
gaggeessuu fi akka gaggeeffamu deeggarsa taasisuu qorannoo
eeguun

Qophii Karoora Waggaa Hu fi bul.Al

Ulaagaa
Xiinxala raawwii hojii bara darbee fi kallattii PBG magaalotaa irra Hu fi bul.Al Guyyaa 2
karoora eegee
kaa’ame sakatta’uu
1
Karoora baajata jiru waliin wal simsiisuun qopheessuu Hu fi bul.Al Guyyaa 3

Qaama dhimmi ilaalu waliin marii gaggeessuu, yaadolee fooya’insaa Hu fi bul.Al 2

kennaman dabaluu karoora dhumaa qopheessuu

Hojii Deeggarsa, Hordoffii fi Gamaggama

Hordoffii fi
Raawwii ajandaalee misoomaa hawaasaan akka raawwataman adda Marsaa 4 Guyyaa 22
deeggarsa
bahan hordofuu
rakkoo hiike
”Terms of Reference”qopheessuu Hu fi bul.Al Sa'a 4

”check list” qopheessuu Hu fi bul.Al Sa'a 4

Marsaa

Haala "check list” qophaa’een hojii hordoffii fi deeggarsaa Hu fi bul.Al

gaggeessuun ciminaa fi hanqina raawwii hojii irratti mul’ate adda 4 Guyyaa 17

baasuu
Ragaa hojiilee misoomaa hawaasan hojjataman sassaabuu, qindeessuu Hu fi bul.Al Guyyaa 4
fi qaama ilaaluuf gaabaasa qopheessuun dhiyeessuu

72
 Qaama raawwatu Istaandaardii
Hojii hojjatamu Baay'ina (dok. Yeroo qulqullina Baasii

Magaalota/gandoota/gurmaa'insaalee sadarkaan raawwii isaanii Mana hojii , qaama dhimii Marsaa 1 Guyyaa 20
olaanaa ta'e, akkaataa ulaagaa sad. sanitti qophaa'een adda baasuun ilaalu fi garee H.u
beekamtii kennuu
Waltajjiin marii hawaasaa kurmaanaan osoo walirraa hin citne idileen qaama dhimii ilaalu fi garee Marsaa 4
akka taasifamu hordofuu fi deeggaruu H.u
Muxxaannoo gaarii qindeessuu fi babal’isuu Ulaagaa
muuxannoon
”Terms of Reference”qopheessuun dhaabbilee ykn mana
hojii( magala, Godina) muxxannoo gaarii qaban addaan baasuun ittiin qindaa'u
1 Guyyaa 20
qindeessuu Hu fi bul.Al
kan eegee fi

Muuxannoo gaarii qindaa'e qaama ilaaluuf dhiyeessuun yaada galtee Hu fi bul.Al - Guyyaa 3 qabatamaan
sassaabuun dokumantii gabbisuu kan irraa
baratamu
Dhaabbilee muxxannoo gaarii qaban affeeruun ykn Hu fi bul.Al Marsaa Guyyaa 2

qaamaan argamuun muxxannoo gaarii wal jijjiiruu 2

Muuxannoo gaarii argame bu'a qabeessummaan isaa itti amaname Mana hojii 1 Ji'a 3
babal'isuu
Bulchiinsa Al-walta'insaa
Bulchiinsa al-waltessaa cimsuu kan dandeesisu tarsimoo, dambii , Hu fi bul.Al Marsaa 2 Hordoffii fi
qajeelfama fi maanuwaalii jiran hojiitti akka hiikamu gochuu f Kur. 2ffaa fi deeggarsa
deeggaruu,hordofuu fi gamaggamuu
4ffaa gahuumsa
Hu fi bul.Al 1 Ji'a 3 qabu
Adeemsa bulchiinsa al-waltessaa irratti muuxannoo barbaaduun adda
baasuu haala ofiitiin qindeessuun babal'isuu

Sirna bulchiinsa al-waltessaa cimsuuf hanqinaalee jiran sakatta'uu Hu fi bul.Al Marsaa 1 Guyyaa 25
adda baasunn hojii ijaarsa dandeettii raawwachuuf leenjii kennuu

73
 Qaama raawwatu Istaandaardii
Hojii hojjatamu Baay'ina (dok. Yeroo qulqullina Baasii

Tajaajila hawaasa-dinagdee kennamu keessatti magaalota aangessuuf Yeroo hunda Baajata

qaama dhimmi ilaalu waliin qindoominaan hojjechuu Mana hojii fi garee H.u karoor
ameen
Rakkoowwan alwaaltessaan walqabataniif qaama dhimmi ilaalu Mana hojii fi garee H.u Yeroo hunda
waliin sadarkaa sadarkaan furmaata kennuu
B. GareeRifoormii fi jijjiirama Daareektoreetii Rifoormii, Ulaagaa
hirmaannaa ummataa fi 1 Ji'a 2 qorannoo
Rakkoowwan bulchiinsa gaarii keessa fi alaa qorannoon bul.al-walta'insaa tokkoo
adda baasuu fi karooraan hiikuu, guutuun
Fedhii fi rakkoo ka’uumsa qorannoo ta’uu danda’an adda Garee rifoormii fi Guyy Baasii
baasuu jijjramaa aa 5 karoor
Piroopozaala qorannoo qopheessuu Garee rifoormii fi jijjramaa Guyy
amee
aa 10
keess gaditti
atti quanna

Poropozaala qorannoo dhiyaate mirkaneessisiisuu Garee rifoormii fi jijjramaa Guyy a

oota olaana
2 n

TOR qopheessuu Garee rifoormii fi jijjramaa Sa'a Rakkoo

4 hiikkatee fi
Jijjiirama itti
Qaama raga sassaabu ramaduu fi orranteeshinii kennuu Garee rifoormii fi jijjramaa Guyy
aa 1 fufiinsa qabu
dhufe
Ragaa walitti qabuu Garee rifoormii fi jijjramaa Guyy
oota
15

Raga xinxaluu fi qaaccessuu Wixinee jalqaba qorannichaa Garee rifoormii fi jijjramaa Guyy
baasuu oota

74
 Qaama raawwatu Istaandaardii
Hojii hojjatamu Baay'ina (dok. Yeroo qulqullina Baasii

25

Wixinee qophaa’e qaama dhimmi ilaaluuf dhiyeessuun Garee rifoormii fi jijjramaa Guyy
yaada xummuuraa walitti qabuu oota
3
keess
atti

Sanada xummuuraa baasuu Garee rifoormii fi jijjramaa Guyy

oota
Qorannoo qophaa’e qaama hojiirra oolchuuf Garee rifoormii fi jijjramaa Guyy
warkoshooppii, leenjii, foraamii fi kkf fayyadamuun akka oota
hojiirra
Yaadoota oolu taasisuukeewwaman hojiirra ooluun bu’aa
furmaataa Garee rifoormii fi jijjramaa Waggaatti 5
fiduu isaanii hordofuu fi madaaluu marsaa 4
Hojii iaarsa dandeettii( leenjii fi hubannoo)

Hanqina dandeettii raawwachisummaa jiru adda baasuu fi qindeessuu Garee rifoormii fi jijjramaa Guyyaa 2 Baasii
malee
”Terms of Reference”qopheessuu fi mirkaneessisuu Garee rifoormii fi jijjramaa Guyyaa 1 Baasii
malee
Garee rifoormii fi jijjramaa Guyyaa 5 Baasii
sanada leenjii wixinee jalqabaa qopheessuu
malee
Sanada qophaa'e dhiyeessuun yaada galtee sassaabuun sanada guutuu Garee rifoormii fi jijjramaa Guyyaa 1 Baasii
qopheessuun baasu malee
Garee rifoormii fi jijjramaa Guyyaa 3 Haala
karoor

leenjii kennuu ameen

Garee rifoormii fi jijjramaa Guyyaa 2 Baasii

Leenjii madaaluu, gabaasa leenjii qophessuu

75
 Qaama raawwatu Istaandaardii
Hojii hojjatamu Baay'ina (dok. Yeroo qulqullina Baasii

malee

Garee rifoormii fi jijjramaa waggaatti Guyyaa 45 Hanga

Rakkoolee kenna tajaajilaan wal-qabatanii jiran
Sanadaa baasii
qorannoon adda baasuu,
tokko karoor
ameen
gaditti
Garee rifoormii fi jijjramaa Ulaagaa
Hirmaannaa ummataa ilaalchisee, adeemsa ummatni ittiin
Marsaa 4 kurmaanaan hordoffii fi
dhimmoota misoomaa fi bulchiinsa gaarii irratti hirmaatu,
deeggarsittiin
rakkoo adda baasuu hanga bu’aa madaalutti sochii jiru
gaggeeffamu
hordofuu fi deeggaruu,
eegee rakkoo
kan hiiku
Muuxannoo gaggaarii raawwii hojii riifoormii keessaatti Garee rifoormii fi jijjramaa 1 kurmaanan Ulaagaa Hanga
mul’atan qindeessuu fi akka qindaa'an deeggarsa kennuu muuxannoon baasii
ittiin qindaa'u karoor
fi babal'atu ameen
kan eege gaditti

Rakkooleen bulchiinsa gaarii dhaabbilee dhuunfaa, Garee rifoormii fi jijjramaa Sanda 1 Waggaatti al-
waldaalee hawaasaa fi ummataa biratti calaqqisu qorannoon 2
addaan baasuun fi hiikuun humna misoomaa gochuun
hawaasa waliin akka hirmaatan taasisuu,

Hoj-maata ummannii hojiilee misoomaa,bulchiinsa gaarii, fi Garee rifoormii fi jijjramaa kurmaanan Bu'ura seeraa
dimokiraasii keessatti karoora irraa kaasee hanga raawwii aangoo fi
madaaluutti bifa qindoomina qabuun itti hirmaatu
gahee mana
qopheessuun qaama dhimmi ilaallatu waliin hojiirra ni
oolcha, raawwii isaas ni hordofa ni deeggara hojii irratti

76
 Qaama raawwatu Istaandaardii
Hojii hojjatamu Baay'ina (dok. Yeroo qulqullina Baasii

hundaa'uun

Sirni madaallii fi beekamtii caasaa mana hojichaa keessatti Garee rifoormii fi jijjramaa Waggaatti al- Ulaagaa sirna
akka hojiirra ooluf hojjachuu, 2 madaallii fi
beekamtii kan
guute

Garee rifoormii fi jijjramaa Marsaa 4 kurmaanaan

Lammiileen hojiiwwan misoomaa fi bulchiinsa gaarii
naannoo isaa irratti yeroo yeroon odeeffannoo akka
argatan ni ni hordofa
Garee rifoormii fi jijjramaa kurmaanaan Hordoffii fi
Meeshaaleen riformii haala waldeeggaruun hubannoo
deeggarsa
irratti hundaa'ee qixa eegamuun hojmaata isaa eegee
jijjiirama fide
hojiirra akka ooluuf hordoffii fi deeggarsa ogummaa
taasisuu;
Garee rifoormii fi jijjramaa Akkaataa Hoj-maata
Komii fi Gaaffilee mana hojiichaa irratti maamilaan
ulfaatina sirna komi
ka’an keessummeessuun deebii akka argatu taasiisuu
dhimichaatiin eegee deebii
daqiiqaa 30 kenname
hanga guyyaa
10 tti

Qophii Karoora Waggaa Garee rifoormii fi jijjramaa 1

Xiinxala raawwii hojii bara darbee fi kallattii PBG magaalotaa irra Garee rifoormii fi jijjramaa Guyyaa 2 Ulaagaa
kaa’ame sakatta’uu qophii

77
 Qaama raawwatu Istaandaardii
Hojii hojjatamu Baay'ina (dok. Yeroo qulqullina Baasii

Karoora baajata jiru waliin wal simsiisuun qopheessuu Garee rifoormii fi jijjramaa Guyyaa 3 karooraa
eegee
Qaama dhimmi ilaalu waliin marii gaggeessuu Garee rifoormii fi jijjramaa Sa'a 4

Yaadolee fooya’insaa kennaman dabaluu karoora dhumaa qopheessuu Garee rifoormii fi jijjramaa Guyyaa 1

d. Hojii deeggarsaa ,hordoffi fi gamaggama

Baajata
Fedhii Deeggarsa taasifamu haala qabatama imaammata, Garee rifoormii fi jijjramaa Guyyaa 3
Sirna karoor
tarsiimoo fi hojimaata mana hojichaa irratti hundaa’ee adda fi mana hojii
baasuu hordoffii fi ameen
deeggarsaa
Qaama deeggarsa kennu ramaduu fi orranteeshinii hojii Garee rifoormii fi jijjramaa Sa'a 6
kennuu fi mana hojii karaa guuteen

Karoora/cheekliistii deeggarsaa qopheessuu Garee rifoormii fi jijjramaa Guyyaa 1

fi mana hojii

Akkaataa karooraa tiin deeggarsa kennuu Garee rifoormii fi jijjramaa kurmaanaan Guyyaa 25
fi mana hojii

Gabaasa hordoffii fi deeggarsa qindeessuun qaama Garee rifoormii fi jijjramaa Guyyaa 3

ilaallatuuf dhiyeessuu, fi mana hojii

78
79
4.5. Gurmaa'insa Magaalaa Olaanaa
Gurmaa'insi Hojii magaalaa muummee akka armaan gadiitti adda bahee qoratamee dhiyaatee jira.

Waajjira Hoj-Gaggeessaa

Damee Bu'uura Misoomaa fi Tajaajila Mana

Qopheessaa
Garee Rifoormii fi
Hirmaannaa Garee Dhimma maashinarootaa
UummataMagaalaa

Qindeessaa Bu’uura Misoomaa, Garee Hojii Bu’uuraalee Misoomaa

Garee Magaalomsuu, al-
walta’insaa fi Hordoffii fi
To'annoo Pilaanii magaalaa
Qindeessaa Misoomaa fi
Bulchiinsa Manneenii
Qophii Diizaayinii fi Fooya’insa fifooyya'iinsa Galii Mana Qopheessaa
Galii Mana Qopheessaa
Garee Qophii Diizaayinii
fiHordoffii Ijaarsa
Qindeessaa
Qulqullina fi
Magarisuu QindeessaaIstaandardayzeeshii Garee Tajaajilotaa
Magaalaa Tajaajilotaa Mana Qopheessaa Mana Qopheessaa

Garee Tajaajjila
Garee Qulqullina
Garee Qeeraa
Magaalaa
misooma
nanneenii
manaaanneenii Garee misooma
Garee Bulchiinsa Magariisuu magaalaa
Manneenii
80
Gahee fi Istaandaardii hojii garee Rifoormii, Hirmaannaa Ummataa fi Bulchiinsa Al-walta'insa

Qaama raawwatu Istaandaardii

Hojii hojjatamu Baay'ina(dok Yeroo qulqullina Baasii
A. Hirmaannaa ummataa fi bulchiinsa al-waltessaa

Hojii hirmaannaa fi sosochii ummataa sadarkaa Daareektoreetii

olaanaatti ceesisuuf qorannoo sakatta'iinsaa rifoormii, Waggaatti Baasii
I taasisuun qajeelfamoota,'' sirna hordoffii hawaasa hirmaannaa al-2 Hojiin hojjatamu karoorfamee
bu'ureeffate, sassaabbii fi bulchiinsa qabeenyaa'' ummataa fi hundi qulqullina gaditti
qixa sirriin hojiirra oolchuu bulchiinsa al- Sadarkaa qusannaan
walta'insaa barbaadamuun

1.1 Ajandaalee sosochii fi hirmaannaan hawaasaa Hu fi bul.Al-wal., Guyyaa 15

irratti gaggeeffamu akka naannootti bocameen mana hojii fi qaama
alatti haala qabatama ofiitiin sakatta'iinsa biroo dhimmi ilaalau
gaggeessuun kan biroo adda baasuu
1.1 Sosochii fi hirmaannaa hawaasaa ilaalchisee Hu fi bul.Al-wal.
qaawwaa/hanqinaalee jiru karaa saayinsaawaa Guyyaa 20
ta'een sakatta'iinsa gaggeessuun adda baasuu
1.3 Ragaa sassaabame xinxaaluun sanda qophaa'e Hu fi bul.Al Guyyaa 5

1.5 Sanada qophaa'e qaama dhimmi ilaaluuf dhiyeessuun yaada Hu fi bul.Al Sa'a 4
galtee ta'u sassaabuu

1.6 Yaadota sassaabaman galtee sanadichaa taasisuun sanada 1 Guyyaa 1

xumuraa baasuu

Sanada qophaa'e irratti hawaasa fi qaama ilaaluuf leenjii Guyyaa 2

kennuun hubannoo uumun sosochii hirmaannaa hawaasaa
81
sadarkaa hundatti finiinsuu, Hu fi bul.Al

Gabaasa fi madaallii leenjii gaggeeffamee qindeessuu 1 Guyyaa 1

Mana hojii fi garee Ijaarama % 90 Fedhii fi Baasii malee

Hojiilee misoomaa, guddinaa fi nageenyaa
hu raawwatame kaka'uumsa
magaalaa irratti uummata ijaaruu fi hubannoo
uumame
uummuun hirmaannaa finiinsuu
Mana hojii fi garee Hirmaannaa % Hoj-maata fi
Hirmaannaa dhimmamtootaa( abbootii
H.U 80 gahe qindoomina
qabeenyaa, waldaalee hawaasaa,-----) hojii
uumame
misooma naannoo keessatti cimsuuf sochii
qindaa'aa taasisuu
Mana hojii fi garee Hirmaanaa %
Hojiiwwan misoomaa magaalaa keessatti
H.U 90 gahe
gaggeeffamuu irratti gahee hirmaannaa
uummataa guddisuu
Hojii iaarsa dandeettii( leenjii) Sanada 1 Haala Hanqina
dandeettii
Hanqina dandeettii raawwachisummaa sosochii Guyyaa 5
hirmaannaa hawaasaa sadarkaa adda addaatti jiru tooftaa raawwachisummaa
adda addaan adda baasuu hiikuu danda'un

”Terms of Reference”qopheessuu Garee Hu fi bul.Al Sanada 1 Sa'a 4

”TOR” qophaa’e qaama dhimmi ilaaluun mirkaneessisuu Sa'a 4

Sanada leenjii wixinee jalqabaa ulaagaa guutuun Guyyaa 5

qopheessuu

Sanada qophaa'e qaama ilaaluuf dhiyeessuun yaada galtee Guyyaa 1

sassaabuu

waamicha dabarsuu Guyyaa 1

Leenjii akkaataa qaawwaa adda baheen fedhii irratti Guyyaa 2

82
hundaa'e kenname Hu fi bul.Al

Dok. 1 Guyyaa 1
Leenjii madaaluu, gabaasa leenjii qophessuu
Dhimma sosochii fi hirmaannaa hawasaa Mana hojii fi garee Marsaa 2 Guyyaa 3
ilaalchisee miseensota fi ogeeyyii mana maree H.u
akkasumas gaggeessitootaaf leenjii hubannoo
cimsuu danda'u akka argatan gochuu,
Raawwachiiftotaa fi ogeeyyiif sosochii fi Mana hojii fi garee Marsaa 2 Guyyaa 3
hirmaannaa ummataa irratti leenjii hubannoo H.u
uumu akka argatan taasisuu
Qo'annoo rakkoolee misoomaa hawaasni qabu Mana hojii fi garee Guyyaa 25 Ulaagaa qorannoo
hiikuu danda'u gaggeessuu fi akka gaggeeffamu H.u eeguun
deeggarsa taasisuu
Qophii Karoora Waggaa Hu fi bul.Al
Ulaagaa karoora
Xiinxala raawwii hojii bara darbee fi kallattii PBG Hu fi bul.Al Guyyaa 2
eegee
magaalotaa irra kaa’ame sakatta’uu
1
Karoora baajata jiru waliin wal simsiisuun qopheessuu Hu fi bul.Al Guyyaa 3

Qaama dhimmi ilaalu waliin marii gaggeessuu, yaadolee Hu fi bul.Al 2

fooya’insaa kennaman dabaluu karoora dhumaa qopheessuu

Hojii Deeggarsa, Hordoffii fi Gamaggama

Hordoffii fi
Raawwii ajandaalee misoomaa hawaasaan akka Marsaa 4 Guyyaa 22
deeggarsa rakkoo
raawwataman adda bahan hordofuu
hiike
”Terms of Reference”qopheessuu Hu fi bul.Al Sa'a 4
”check list” qopheessuu Hu fi bul.Al Sa'a 4

83
Haala "check list” qophaa’een hojii hordoffii fi deeggarsaa Hu fi bul.Al Marsaa 4
gaggeessuun ciminaa fi hanqina raawwii hojii irratti mul’ate Guyyaa 17
adda baasuu
Ragaa hojiilee misoomaa hawaasan hojjataman sassaabuu, Hu fi bul.Al Guyyaa 4
qindeessuu fi qaama ilaaluuf gaabaasa qopheessuun
dhiyeessuu

Magaalota/gandoota/gurmaa'insaalee sadarkaan raawwii Mana hojii , qaama Marsaa 1 Guyyaa 20

isaanii olaanaa ta'e, akkaataa ulaagaa sad. sanitti qophaa'een dhimii ilaalu fi garee
adda baasuun beekamtii kennuu H.u

Waltajjiin marii hawaasaa kurmaanaan osoo walirraa hin qaama dhimii ilaalu fi Marsaa 4
citne idileen akka taasifamu hordofuu fi deeggaruu garee H.u

Muxxaannoo gaarii qindeessuu fi babal’isuu Ulaagaa

”Terms of Reference”qopheessuun dhaabbilee ykn mana muuxannoon ittiin
hojii( magala, Godina) muxxannoo gaarii qaban addaan 1 Guyyaa 20 qindaa'u kan eegee
baasuun qindeessuu
fi qabatamaan kan
Muuxannoo gaarii qindaa'e qaama ilaaluuf dhiyeessuun Hu fi bul.Al - Guyyaa 3
irraa baratamu
yaada galtee sassaabuun dokumantii gabbisuu
Dhaabbilee muxxannoo gaarii qaban affeeruun ykn Hu fi bul.Al Marsaa 2 Guyyaa 2
qaamaan argamuun muxxannoo gaarii wal jijjiiruu
Muuxannoo gaarii argame bu'a qabeessummaan isaa itti Mana hojii 1 Ji'a 3
amaname babal'isuu
Bulchiinsa Al-walta'insaa
Bulchiinsa al-waltessaa cimsuu kan dandeesisu tarsimoo, Hordoffii fi
dambii , qajeelfama fi maanuwaalii jiran hojiitti akka Hu fi bul.Al Marsaa 2 Kur. 2ffaa fi deeggarsa
hiikamu gochuu f deeggaruu,hordofuu fi gamaggamuu
4ffaa gahuumsa qabu

Adeemsa bulchiinsa al-waltessaa irratti muuxannoo Hu fi bul.Al 1 Ji'a 3

barbaaduun adda baasuu haala ofiitiin qindeessuun
babal'isuu

84
Sirna bulchiinsa al-waltessaa cimsuuf hanqinaalee jiran Hu fi bul.Al Marsaa 1 Guyyaa 25
sakatta'uu adda baasunn hojii ijaarsa dandeettii
raawwachuuf leenjii kennuu
Baajata
Tajaajila hawaasa-dinagdee kennamu keessatti magaalota Mana hojii fi garee Yeroo hunda
karoorfameen
aangessuuf qaama dhimmi ilaalu waliin qindoominaan H.u
hojjechuu
Rakkoowwan alwaaltessaan walqabataniif qaama dhimmi Mana hojii fi garee Yeroo hunda
ilaalu waliin sadarkaa sadarkaan furmaata kennuu H.u

B. GareeRifoormii fi jijjiirama Daareektoreetii

Rifoormii, Ulaagaa qorannoo
Rakkoowwan bulchiinsa gaarii keessa fi alaa hirmaannaa Ji'a 2 tokkoo guutuun
qorannoon adda baasuu fi karooraan hiikuu, ummataa fi bul.al- 1
walta'insaa
Fedhii fi rakkoo ka’uumsa qorannoo ta’uu danda’an adda Garee rifoormii fi Baasii
baasuu jijjramaa karoorfamee
Piroopozaala qorannoo qopheessuu Garee rifoormii fi Guyyaa 10 gaditti
jijjramaa keessatti
Poropozaala qorannoo dhiyaate mirkaneessisiisuu Garee rifoormii fi Guyyoota 2 quannaa
jijjramaa olaanaan
TOR qopheessuu Garee rifoormii fi Sa'a 4
jijjramaa
Qaama raga sassaabu ramaduu fi orranteeshinii kennuu Garee rifoormii fi Guyyaa 1
jijjramaa
Ragaa walitti qabuu Garee rifoormii fi Guyyoota Rakkoo hiikkatee fi
jijjramaa 15
Jijjiirama itti
Raga xinxaluu fi qaaccessuu Wixinee jalqaba Garee rifoormii fi Guyyoota
qorannichaa baasuu jijjramaa 25 fufiinsa qabu dhufe
Wixinee qophaa’e qaama dhimmi ilaaluuf dhiyeessuun Garee rifoormii fi Guyyoota 3
yaada xummuuraa walitti qabuu jijjramaa keessatti
Sanada xummuuraa baasuu Garee rifoormii fi Guyyoota 5
jijjramaa keessatti

85
Qorannoo qophaa’e qaama hojiirra oolchuuf Garee rifoormii fi Guyyoota 5
warkoshooppii, leenjii, foraamii fi kkf fayyadamuun akka jijjramaa keessatti
hojiirra oolu taasisuu
Yaadoota furmaataa keewwaman hojiirra ooluun bu’aa Garee rifoormii fi Waggaatti
fiduu isaanii hordofuu fi madaaluu jijjramaa marsaa 4
Hojii iaarsa dandeettii( leenjii fi hubannoo)
Hanqina dandeettii raawwachisummaa jiru adda baasuu fi Garee rifoormii fi Guyyaa 2 Baasii malee
qindeessuu jijjramaa
”Terms of Reference”qopheessuu fi mirkaneessisuu Garee rifoormii fi Guyyaa 1 Baasii malee
jijjramaa
sanada leenjii wixinee jalqabaa qopheessuu Garee rifoormii fi Guyyaa 5 Baasii malee
jijjramaa
Sanada qophaa'e dhiyeessuun yaada galtee sassaabuun Garee rifoormii fi Guyyaa 1 Baasii malee
sanada guutuu qopheessuun baasu jijjramaa
leenjii kennuu Garee rifoormii fi Guyyaa 3 Haala
jijjramaa karoorfameen
Leenjii madaaluu, gabaasa leenjii qophessuu Garee rifoormii fi Guyyaa 2 Baasii malee
jijjramaa
Garee rifoormii fi waggaatti Guyyaa 45 Hanga baasii
Rakkoolee kenna tajaajilaan wal-qabatanii jiran jijjramaa Sanadaa tokko karoorfameen
qorannoon adda baasuu,
gaditti
Garee rifoormii fi Ulaagaa hordoffii fi
Hirmaannaa ummataa ilaalchisee, adeemsa jijjramaa Marsaa 4 kurmaanaan deeggarsittiin
ummatni ittiin dhimmoota misoomaa fi
bulchiinsa gaarii irratti hirmaatu, rakkoo adda gaggeeffamu eegee
baasuu hanga bu’aa madaalutti sochii jiru rakkoo kan hiiku
hordofuu fi deeggaruu,
Muuxannoo gaggaarii raawwii hojii riifoormii keessaatti Garee rifoormii fi 1 kurmaanan Ulaagaa Hanga baasii
mul’atan qindeessuu fi akka qindaa'an deeggarsa kennuu jijjramaa muuxannoon ittiin karoorfameen
qindaa'u fi babal'atu gaditti
kan eege

Rakkooleen bulchiinsa gaarii dhaabbilee dhuunfaa, Garee rifoormii fi Sanda 1 Waggaatti

waldaalee hawaasaa fi ummataa biratti calaqqisu jijjramaa al- 2
qorannoon addaan baasuun fi hiikuun humna misoomaa
gochuun hawaasa waliin akka hirmaatan taasisuu,
86
Hoj-maata ummannii hojiilee misoomaa,bulchiinsa gaarii, Garee rifoormii fi kurmaanan Bu'ura seeraa
fi dimokiraasii keessatti karoora irraa kaasee hanga jijjramaa aangoo fi gahee
raawwii madaaluutti bifa qindoomina qabuun itti hirmaatu
mana hojii irratti
qopheessuun qaama dhimmi ilaallatu waliin hojiirra ni
oolcha, raawwii isaas ni hordofa ni deeggara hundaa'uun

Sirni madaallii fi beekamtii caasaa mana hojichaa Garee rifoormii fi Waggaatti Ulaagaa sirna
keessatti akka hojiirra ooluf hojjachuu, jijjramaa al-2 madaallii fi
beekamtii kan
guute

Garee rifoormii fi Marsaa 4 kurmaanaan

Lammiileen hojiiwwan misoomaa fi bulchiinsa jijjramaa
gaarii naannoo isaa irratti yeroo yeroon
odeeffannoo akka argatan ni ni hordofa
Garee rifoormii fi kurmaanaan Hordoffii fi
Meeshaaleen riformii haala waldeeggaruun jijjramaa deeggarsa jijjiirama
hubannoo irratti hundaa'ee qixa eegamuun
fide
hojmaata isaa eegee hojiirra akka ooluuf
hordoffii fi deeggarsa ogummaa taasisuu;
Garee rifoormii fi Akkaataa Hoj-maata sirna
Komii fi Gaaffilee mana hojiichaa irratti jijjramaa ulfaatina komi eegee deebii
maamilaan ka’an keessummeessuun deebii
dhimichaatii kenname
akka argatu taasiisuu
n daqiiqaa
30 hanga
guyyaa 10 tti

Qophii Karoora Waggaa Garee rifoormii fi 1

jijjramaa

Xiinxala raawwii hojii bara darbee fi kallattii PBG Garee rifoormii fi Guyyaa 2 Ulaagaa qophii
magaalotaa irra kaa’ame sakatta’uu jijjramaa

87
 Karoora baajata jiru waliin wal simsiisuun qopheessuu Garee rifoormii fi Guyyaa 3 karooraa eegee
jijjramaa

Qaama dhimmi ilaalu waliin marii gaggeessuu Garee rifoormii fi Sa'a 4

jijjramaa

Yaadolee fooya’insaa kennaman dabaluu karoora dhumaa Garee rifoormii fi Guyyaa 1

qopheessuu jijjramaa

e. Hojii deeggarsaa ,hordoffi fi gamaggama

Baajata
Fedhii Deeggarsa taasifamu haala qabatama imaammata, Garee rifoormii fi Guyyaa 3
Sirna hordoffii fi karoorfameen
tarsiimoo fi hojimaata mana hojichaa irratti hundaa’ee jijjramaa fi mana hojii
adda baasuu deeggarsaa karaa
guuteen
Qaama deeggarsa kennu ramaduu fi orranteeshinii hojii Garee rifoormii fi Sa'a 6
kennuu jijjramaa fi mana hojii

Karoora/cheekliistii deeggarsaa qopheessuu Garee rifoormii fi Guyyaa 1

jijjramaa fi mana hojii

Akkaataa karooraa tiin deeggarsa kennuu Garee rifoormii fi kurmaanaan Guyyaa 25

jijjramaa fi mana hojii

Gabaasa hordoffii fi deeggarsa qindeessuun qaama Garee rifoormii fi Guyyaa 3

ilaallatuuf dhiyeessuu, jijjramaa fi mana hojii

88
4.6. Gurmaa'insa Magaalaa G/Galeessaa
Gurmaa'insi Hojii magaalaa G/Galeessaa akka armaan gadiitti adda bahee qoratamee dhiyaatee jira.

Waajjira Hoj-Gaggeessaa

Garee Rifoormii fi Garee Dhimmaa

Damee Bu'uura Misoomaa fi Tajaajila Mana Qopheessaa
Hirmaannaa Uummata Maashinarootaa
Magaalaa

Qindeessaa Bu’uura Garee Hojii Bu’uuraalee

Misoomaa, Qophii Misoomaa fifooyya'iinsa Galii
Diizaayinii fi Fooya’insa Mana Qopheessaa
Garee Magaalomsuu, al-walta’insaa Galii Mana Qopheessaa
fi Hordoffii fi To'annoo Pilaanii
magaalaa
Garee Qophii Diizaayinii
fiHordoffii Ijaarsa

Garee Misoomaa fi
Bulchiinsa Manneenii
Qindeessaa Qulqullina fi
misooma Magarisuu
Magaalaa
Qindeessaa
Garee Tajaajilotaa Mana
Istaandardayzeeshii Qopheessaa
Tajaajilotaa Mana Qopheessaa
Garee Tajaajjila
Qeeraa

Garee Qulqullina Garee misooma

Magaalaa Magariisuu magaalaa
89
90
Gahee fi Istaandaardii hojii garee Rifoormii, Hirmaannaa Ummataa fi Bulchiinsa Al-walta'insa

Qaama raawwatu Istaandaardii

Hojii hojjatamu Baay'ina(dok Yeroo qulqullina Baasii
A. Hirmaannaa ummataa fi bulchiinsa al-waltessaa

Hojii hirmaannaa fi sosochii ummataa sadarkaa Daareektoreetii

olaanaatti ceesisuuf qorannoo sakatta'iinsaa rifoormii, Waggaatti Baasii
I taasisuun qajeelfamoota,'' sirna hordoffii hawaasa hirmaannaa al-2 Hojiin hojjatamu karoorfamee
bu'ureeffate, sassaabbii fi bulchiinsa qabeenyaa'' ummataa fi hundi qulqullina gaditti
qixa sirriin hojiirra oolchuu bulchiinsa al- Sadarkaa qusannaan
walta'insaa barbaadamuun

1.1 Ajandaalee sosochii fi hirmaannaan hawaasaa Hu fi bul.Al-wal., Guyyaa 15

irratti gaggeeffamu akka naannootti bocameen mana hojii fi qaama
alatti haala qabatama ofiitiin sakatta'iinsa biroo dhimmi ilaalau
gaggeessuun kan biroo adda baasuu
1.1 Sosochii fi hirmaannaa hawaasaa ilaalchisee Hu fi bul.Al-wal.
qaawwaa/hanqinaalee jiru karaa saayinsaawaa Guyyaa 20
ta'een sakatta'iinsa gaggeessuun adda baasuu
1.3 Ragaa sassaabame xinxaaluun sanda qophaa'e Hu fi bul.Al Guyyaa 5

1.5 Sanada qophaa'e qaama dhimmi ilaaluuf dhiyeessuun yaada Hu fi bul.Al Sa'a 4
galtee ta'u sassaabuu

1.6 Yaadota sassaabaman galtee sanadichaa taasisuun sanada 1 Guyyaa 1

xumuraa baasuu

Sanada qophaa'e irratti hawaasa fi qaama ilaaluuf leenjii Guyyaa 2

kennuun hubannoo uumun sosochii hirmaannaa hawaasaa Hu fi bul.Al
sadarkaa hundatti finiinsuu,

Gabaasa fi madaallii leenjii gaggeeffamee qindeessuu 1 Guyyaa 1

91
 Mana hojii fi garee Ijaarama % 90 Fedhii fi Baasii malee
Hojiilee misoomaa, guddinaa fi nageenyaa
hu raawwatame kaka'uumsa
magaalaa irratti uummata ijaaruu fi hubannoo
uumame
uummuun hirmaannaa finiinsuu
Mana hojii fi garee Hirmaannaa % Hoj-maata fi
Hirmaannaa dhimmamtootaa( abbootii
H.U 80 gahe qindoomina
qabeenyaa, waldaalee hawaasaa,-----) hojii
uumame
misooma naannoo keessatti cimsuuf sochii
qindaa'aa taasisuu
Mana hojii fi garee Hirmaanaa %
Hojiiwwan misoomaa magaalaa keessatti
H.U 90 gahe
gaggeeffamuu irratti gahee hirmaannaa
uummataa guddisuu
Hojii iaarsa dandeettii( leenjii) Sanada 1 Haala Hanqina
dandeettii
Hanqina dandeettii raawwachisummaa sosochii Guyyaa 5
hirmaannaa hawaasaa sadarkaa adda addaatti jiru tooftaa raawwachisummaa
adda addaan adda baasuu hiikuu danda'un

”Terms of Reference”qopheessuu Garee Hu fi bul.Al Sanada 1 Sa'a 4

”TOR” qophaa’e qaama dhimmi ilaaluun mirkaneessisuu Sa'a 4

Sanada leenjii wixinee jalqabaa ulaagaa guutuun Guyyaa 5

qopheessuu

Sanada qophaa'e qaama ilaaluuf dhiyeessuun yaada galtee Guyyaa 1

sassaabuu

waamicha dabarsuu Guyyaa 1

Leenjii akkaataa qaawwaa adda baheen fedhii irratti Hu fi bul.Al Guyyaa 2

hundaa'e kenname

Dok. 1 Guyyaa 1
Leenjii madaaluu, gabaasa leenjii qophessuu
Dhimma sosochii fi hirmaannaa hawasaa Mana hojii fi garee Marsaa 2 Guyyaa 3
ilaalchisee miseensota fi ogeeyyii mana maree H.u
92
akkasumas gaggeessitootaaf leenjii hubannoo
cimsuu danda'u akka argatan gochuu,
Raawwachiiftotaa fi ogeeyyiif sosochii fi Mana hojii fi garee Marsaa 2 Guyyaa 3
hirmaannaa ummataa irratti leenjii hubannoo H.u
uumu akka argatan taasisuu
Qo'annoo rakkoolee misoomaa hawaasni qabu Mana hojii fi garee Guyyaa 25 Ulaagaa qorannoo
hiikuu danda'u gaggeessuu fi akka gaggeeffamu H.u eeguun
deeggarsa taasisuu
Qophii Karoora Waggaa Hu fi bul.Al
Ulaagaa karoora
Xiinxala raawwii hojii bara darbee fi kallattii PBG Hu fi bul.Al Guyyaa 2
eegee
magaalotaa irra kaa’ame sakatta’uu
1
Karoora baajata jiru waliin wal simsiisuun qopheessuu Hu fi bul.Al Guyyaa 3

Qaama dhimmi ilaalu waliin marii gaggeessuu, yaadolee Hu fi bul.Al 2

fooya’insaa kennaman dabaluu karoora dhumaa qopheessuu

Hojii Deeggarsa, Hordoffii fi Gamaggama

Hordoffii fi
Raawwii ajandaalee misoomaa hawaasaan akka Marsaa 4 Guyyaa 22
deeggarsa rakkoo
raawwataman adda bahan hordofuu
hiike
”Terms of Reference”qopheessuu Hu fi bul.Al Sa'a 4
”check list” qopheessuu Hu fi bul.Al Sa'a 4
Haala "check list” qophaa’een hojii hordoffii fi deeggarsaa Hu fi bul.Al Marsaa 4
gaggeessuun ciminaa fi hanqina raawwii hojii irratti mul’ate Guyyaa 17
adda baasuu
Ragaa hojiilee misoomaa hawaasan hojjataman sassaabuu, Hu fi bul.Al Guyyaa 4
qindeessuu fi qaama ilaaluuf gaabaasa qopheessuun
dhiyeessuu

Magaalota/gandoota/gurmaa'insaalee sadarkaan raawwii Mana hojii , qaama Marsaa 1 Guyyaa 20

isaanii olaanaa ta'e, akkaataa ulaagaa sad. sanitti qophaa'een dhimii ilaalu fi garee
adda baasuun beekamtii kennuu H.u

93
Waltajjiin marii hawaasaa kurmaanaan osoo walirraa hin qaama dhimii ilaalu fi Marsaa 4
citne idileen akka taasifamu hordofuu fi deeggaruu garee H.u

Muxxaannoo gaarii qindeessuu fi babal’isuu Ulaagaa

”Terms of Reference”qopheessuun dhaabbilee ykn mana muuxannoon ittiin
hojii( magala, Godina) muxxannoo gaarii qaban addaan 1 Guyyaa 20 qindaa'u kan eegee
baasuun qindeessuu
fi qabatamaan kan
Muuxannoo gaarii qindaa'e qaama ilaaluuf dhiyeessuun Hu fi bul.Al - Guyyaa 3
irraa baratamu
yaada galtee sassaabuun dokumantii gabbisuu
Dhaabbilee muxxannoo gaarii qaban affeeruun ykn Hu fi bul.Al Marsaa 2 Guyyaa 2
qaamaan argamuun muxxannoo gaarii wal jijjiiruu
Muuxannoo gaarii argame bu'a qabeessummaan isaa itti Mana hojii 1 Ji'a 3
amaname babal'isuu
Bulchiinsa Al-walta'insaa
Bulchiinsa al-waltessaa cimsuu kan dandeesisu tarsimoo, Hordoffii fi
dambii , qajeelfama fi maanuwaalii jiran hojiitti akka Hu fi bul.Al Marsaa 2 Kur. 2ffaa fi deeggarsa
hiikamu gochuu f deeggaruu,hordofuu fi gamaggamuu
4ffaa gahuumsa qabu

Adeemsa bulchiinsa al-waltessaa irratti muuxannoo Hu fi bul.Al 1 Ji'a 3

barbaaduun adda baasuu haala ofiitiin qindeessuun
babal'isuu
Sirna bulchiinsa al-waltessaa cimsuuf hanqinaalee jiran Hu fi bul.Al Marsaa 1 Guyyaa 25
sakatta'uu adda baasunn hojii ijaarsa dandeettii
raawwachuuf leenjii kennuu
Baajata
Tajaajila hawaasa-dinagdee kennamu keessatti magaalota Mana hojii fi garee Yeroo hunda
karoorfameen
aangessuuf qaama dhimmi ilaalu waliin qindoominaan H.u
hojjechuu
Rakkoowwan alwaaltessaan walqabataniif qaama dhimmi Mana hojii fi garee Yeroo hunda
ilaalu waliin sadarkaa sadarkaan furmaata kennuu H.u

B. GareeRifoormii fi jijjiirama Daareektoreetii

94
 Rifoormii,
Rakkoowwan bulchiinsa gaarii keessa fi alaa
hirmaannaa Ulaagaa qorannoo
qorannoon adda baasuu fi karooraan hiikuu,
ummataa fi bul.al- Ji'a 2 tokkoo guutuun
walta'insaa 1
Fedhii fi rakkoo ka’uumsa qorannoo ta’uu danda’an adda Garee rifoormii fi Baasii
baasuu jijjramaa karoorfamee
Piroopozaala qorannoo qopheessuu Garee rifoormii fi Guyyaa 10 gaditti
jijjramaa keessatti
Poropozaala qorannoo dhiyaate mirkaneessisiisuu Garee rifoormii fi Guyyoota 2 quannaa
jijjramaa olaanaan
TOR qopheessuu Garee rifoormii fi Sa'a 4
jijjramaa
Qaama raga sassaabu ramaduu fi orranteeshinii kennuu Garee rifoormii fi Guyyaa 1
jijjramaa
Ragaa walitti qabuu Garee rifoormii fi Guyyoota Rakkoo hiikkatee fi
jijjramaa 15
Jijjiirama itti
Raga xinxaluu fi qaaccessuu Wixinee jalqaba Garee rifoormii fi Guyyoota
qorannichaa baasuu jijjramaa 25 fufiinsa qabu dhufe
Wixinee qophaa’e qaama dhimmi ilaaluuf dhiyeessuun Garee rifoormii fi Guyyoota 3
yaada xummuuraa walitti qabuu jijjramaa keessatti
Sanada xummuuraa baasuu Garee rifoormii fi Guyyoota 5
jijjramaa keessatti
Qorannoo qophaa’e qaama hojiirra oolchuuf Garee rifoormii fi Guyyoota 5
warkoshooppii, leenjii, foraamii fi kkf fayyadamuun akka jijjramaa keessatti
hojiirra oolu taasisuu
Yaadoota furmaataa keewwaman hojiirra ooluun bu’aa Garee rifoormii fi Waggaatti
fiduu isaanii hordofuu fi madaaluu jijjramaa marsaa 4
Hojii iaarsa dandeettii( leenjii fi hubannoo)
Hanqina dandeettii raawwachisummaa jiru adda baasuu fi Garee rifoormii fi Guyyaa 2 Baasii malee
qindeessuu jijjramaa
”Terms of Reference”qopheessuu fi mirkaneessisuu Garee rifoormii fi Guyyaa 1 Baasii malee
jijjramaa
sanada leenjii wixinee jalqabaa qopheessuu Garee rifoormii fi Guyyaa 5 Baasii malee
jijjramaa
Sanada qophaa'e dhiyeessuun yaada galtee sassaabuun Garee rifoormii fi Guyyaa 1 Baasii malee
sanada guutuu qopheessuun baasu jijjramaa

95
leenjii kennuu Garee rifoormii fi Guyyaa 3 Haala
jijjramaa karoorfameen
Leenjii madaaluu, gabaasa leenjii qophessuu Garee rifoormii fi Guyyaa 2 Baasii malee
jijjramaa
Garee rifoormii fi waggaatti Guyyaa 45 Hanga baasii
Rakkoolee kenna tajaajilaan wal-qabatanii jiran jijjramaa Sanadaa tokko karoorfameen
qorannoon adda baasuu,
gaditti
Garee rifoormii fi Ulaagaa hordoffii fi
Hirmaannaa ummataa ilaalchisee, adeemsa jijjramaa Marsaa 4 kurmaanaan deeggarsittiin
ummatni ittiin dhimmoota misoomaa fi
bulchiinsa gaarii irratti hirmaatu, rakkoo adda gaggeeffamu eegee
baasuu hanga bu’aa madaalutti sochii jiru rakkoo kan hiiku
hordofuu fi deeggaruu,
Muuxannoo gaggaarii raawwii hojii riifoormii keessaatti Garee rifoormii fi 1 kurmaanan Ulaagaa Hanga baasii
mul’atan qindeessuu fi akka qindaa'an deeggarsa kennuu jijjramaa muuxannoon ittiin karoorfameen
qindaa'u fi babal'atu gaditti
kan eege

Rakkooleen bulchiinsa gaarii dhaabbilee dhuunfaa, Garee rifoormii fi Sanda 1 Waggaatti

waldaalee hawaasaa fi ummataa biratti calaqqisu jijjramaa al- 2
qorannoon addaan baasuun fi hiikuun humna misoomaa
gochuun hawaasa waliin akka hirmaatan taasisuu,
Hoj-maata ummannii hojiilee misoomaa,bulchiinsa gaarii, Garee rifoormii fi kurmaanan Bu'ura seeraa
fi dimokiraasii keessatti karoora irraa kaasee hanga jijjramaa aangoo fi gahee
raawwii madaaluutti bifa qindoomina qabuun itti hirmaatu
mana hojii irratti
qopheessuun qaama dhimmi ilaallatu waliin hojiirra ni
oolcha, raawwii isaas ni hordofa ni deeggara hundaa'uun

Sirni madaallii fi beekamtii caasaa mana hojichaa Garee rifoormii fi Waggaatti Ulaagaa sirna
keessatti akka hojiirra ooluf hojjachuu, jijjramaa al-2 madaallii fi
beekamtii kan
guute

Garee rifoormii fi Marsaa 4 kurmaanaan

Lammiileen hojiiwwan misoomaa fi bulchiinsa jijjramaa
gaarii naannoo isaa irratti yeroo yeroon
odeeffannoo akka argatan ni ni hordofa

96
 Garee rifoormii fi kurmaanaan Hordoffii fi
Meeshaaleen riformii haala waldeeggaruun jijjramaa deeggarsa jijjiirama
hubannoo irratti hundaa'ee qixa eegamuun
fide
hojmaata isaa eegee hojiirra akka ooluuf
hordoffii fi deeggarsa ogummaa taasisuu;
Garee rifoormii fi Akkaataa Hoj-maata sirna
Komii fi Gaaffilee mana hojiichaa irratti jijjramaa ulfaatina komi eegee deebii
maamilaan ka’an keessummeessuun deebii
dhimichaatii kenname
akka argatu taasiisuu
n daqiiqaa
30 hanga
guyyaa 10 tti

Qophii Karoora Waggaa Garee rifoormii fi 1

jijjramaa

Xiinxala raawwii hojii bara darbee fi kallattii PBG Garee rifoormii fi Guyyaa 2 Ulaagaa qophii
magaalotaa irra kaa’ame sakatta’uu jijjramaa karooraa eegee
Karoora baajata jiru waliin wal simsiisuun qopheessuu Garee rifoormii fi Guyyaa 3
jijjramaa

Qaama dhimmi ilaalu waliin marii gaggeessuu Garee rifoormii fi Sa'a 4

jijjramaa

Yaadolee fooya’insaa kennaman dabaluu karoora dhumaa Garee rifoormii fi Guyyaa 1

qopheessuu jijjramaa

Hojii deeggarsaa ,hordoffi fi gamaggama

Baajata
Fedhii Deeggarsa taasifamu haala qabatama imaammata, Garee rifoormii fi Guyyaa 3
Sirna hordoffii fi karoorfameen
tarsiimoo fi hojimaata mana hojichaa irratti hundaa’ee jijjramaa fi mana hojii
adda baasuu deeggarsaa karaa
guuteen
Qaama deeggarsa kennu ramaduu fi orranteeshinii hojii Garee rifoormii fi Sa'a 6
kennuu jijjramaa fi mana hojii

97
Karoora/cheekliistii deeggarsaa qopheessuu Garee rifoormii fi Guyyaa 1
jijjramaa fi mana hojii

Akkaataa karooraa tiin deeggarsa kennuu Garee rifoormii fi kurmaanaan Guyyaa 25

jijjramaa fi mana hojii

Gabaasa hordoffii fi deeggarsa qindeessuun qaama Garee rifoormii fi Guyyaa 3

ilaallatuuf dhiyeessuu, jijjramaa fi mana hojii

98
99
4.7. Gurmaa'insa Magaalaa Guddattuu
Gurmaa'insi Hojii magaalaa Guddattuu akka armaan gadiitti adda bahee qoratamee dhiyaatee jira.

Waajjira Hojii gaggeessa

Garee Dhimma
Maashinarootaa

Damee Bu'uura misoomaa fi

Tajaajila Mana Qopheesaa

Garee rifoormii, Garee bu'uura

Magaalomsuu, Walitti Garee qulqullinaa fi misoomaa ,qophii Garee bulchiinsaa fi
hidhamiisa, Hordoffii fi Hirmaannaa ummataa fi Garee
misooma magariisuu dizaayinii fi misooma manneeniia
Bulchiinsa Al- Istaandardaayizeeshinii
To'annoo Pilaanii magaalaa
walta'insaa foyya'iiinsa galii mana
fi tajaajila mana
qopheessaa qopheessaa

Gahee fi Istaandaardii hojii garee Rifoormii, Hirmaannaa Ummataa fi Bulchiinsa Al-walta'insa

100
 Hojii hojjatamu Qaama raawwatu Istaandaardii
Baay'ina(dok Yeroo qulqullina Baasii
A. Hirmaannaa ummataa fi bulchiinsa al-waltessaa
.)
Hojii hirmaannaa fi sosochii ummataa sadarkaa Daareektoreetii rifoormii,
olaanaatti ceesisuuf qorannoo sakatta'iinsaa taasisuun hirmaannaa ummataa fi Waggaatti al- Baasii
I qajeelfamoota,'' sirna hordoffii hawaasa bu'ureeffate, bulchiinsa al-walta'insaa 2 Hojiin karoorfa
sassaabbii fi bulchiinsa qabeenyaa'' qixa sirriin hojiirra hojjatamu mee
oolchuu hundi gaditti
1.1 Ajandaalee sosochii fi hirmaannaan hawaasaa irratti Hu fi bul.Al-wal., mana Guyyaa 15
qulqullina qusanna
gaggeeffamu akka naannootti bocameen alatti haala hojii fi qaama biroo
Sadarkaa an
qabatama ofiitiin sakatta'iinsa gaggeessuun kan biroo dhimmi ilaalau
adda baasuu barbaadamuun

1.1 Sosochii fi hirmaannaa hawaasaa ilaalchisee Hu fi bul.Al-wal.

qaawwaa/hanqinaalee jiru karaa saayinsaawaa ta'een Guyyaa 20
sakatta'iinsa gaggeessuun adda baasuu
1.3 Ragaa sassaabame xinxaaluun sanda qophaa'e Hu fi bul.Al Guyyaa 5

1.5 Sanada qophaa'e qaama dhimmi ilaaluuf dhiyeessuun yaada Hu fi bul.Al Sa'a 4
galtee ta'u sassaabuu
1.6 Yaadota sassaabaman galtee sanadichaa taasisuun sanada Guyyaa 1
xumuraa baasuu 1
Sanada qophaa'e irratti hawaasa fi qaama ilaaluuf leenjii Hu fi bul.Al Guyyaa 2
kennuun hubannoo uumun sosochii hirmaannaa hawaasaa
sadarkaa hundatti finiinsuu,

Gabaasa fi madaallii leenjii gaggeeffamee qindeessuu 1 Guyyaa 1

Hojiilee misoomaa, guddinaa fi nageenyaa magaalaa irratti Mana hojii fi garee hu Ijaarama % 90 Fedhii fi Baasii
uummata ijaaruu fi hubannoo uummuun hirmaannaa finiinsuu raawwatame kaka'uumsa malee
uumame
Hirmaannaa dhimmamtootaa( abbootii qabeenyaa, waldaalee Mana hojii fi garee H.U Hirmaannaa % Hoj-maata fi
hawaasaa,-----) hojii misooma naannoo keessatti cimsuuf sochii 80 gahe qindoomina
qindaa'aa taasisuu uumame
Hojiiwwan misoomaa magaalaa keessatti gaggeeffamuu irratti Mana hojii fi garee H.U Hirmaanaa %
gahee hirmaannaa uummataa guddisuu 90 gahe

101
Hojii iaarsa dandeettii( leenjii) Sanada 1 Haala Hanqina
dandeettii
Hanqina dandeettii raawwachisummaa sosochii hirmaannaa Guyyaa 5
hawaasaa sadarkaa adda addaatti jiru tooftaa adda addaan adda raawwachisum
baasuu maa hiikuu
”Terms of Reference”qopheessuu Sanada 1 Sa'a 4
danda'un
”TOR” qophaa’e qaama dhimmi ilaaluun mirkaneessisuu Sa'a 4
Sanada leenjii wixinee jalqabaa ulaagaa guutuun qopheessuu Guyyaa 5
Garee Hu fi bul.Al
Sanada qophaa'e qaama ilaaluuf dhiyeessuun yaada galtee Guyyaa 1
sassaabuu
waamicha dabarsuu Guyyaa 1

Leenjii akkaataa qaawwaa adda baheen fedhii irratti hundaa'e Guyyaa 2

kenname
Hu fi bul.Al
Leenjii madaaluu, gabaasa leenjii qophessuu Dok. 1 Guyyaa 1
Dhimma sosochii fi hirmaannaa hawasaa ilaalchisee Mana hojii fi garee H.u Marsaa 2 Guyyaa 3
miseensota fi ogeeyyii mana maree akkasumas
gaggeessitootaaf leenjii hubannoo cimsuu danda'u
akka argatan gochuu,
Raawwachiiftotaa fi ogeeyyiif sosochii fi hirmaannaa Mana hojii fi garee H.u Marsaa 2 Guyyaa 3
ummataa irratti leenjii hubannoo uumu akka argatan
taasisuu
Qo'annoo rakkoolee misoomaa hawaasni qabu hiikuu Mana hojii fi garee H.u Guyyaa 25 Ulaagaa
danda'u gaggeessuu fi akka gaggeeffamu deeggarsa qorannoo
taasisuu eeguun

Qophii Karoora Waggaa Hu fi bul.Al

Ulaagaa
Xiinxala raawwii hojii bara darbee fi kallattii PBG magaalotaa Hu fi bul.Al Guyyaa 2
karoora eegee
irra kaa’ame sakatta’uu
1
Karoora baajata jiru waliin wal simsiisuun qopheessuu Hu fi bul.Al Guyyaa 3

Qaama dhimmi ilaalu waliin marii gaggeessuu, yaadolee Hu fi bul.Al 2

102
fooya’insaa kennaman dabaluu karoora dhumaa qopheessuu

Hojii Deeggarsa, Hordoffii fi Gamaggama

Hordoffii fi
Raawwii ajandaalee misoomaa hawaasaan akka raawwataman Marsaa 4 Guyyaa 22
deeggarsa
adda bahan hordofuu
rakkoo hiike
”Terms of Reference”qopheessuu Hu fi bul.Al Sa'a 4

”check list” qopheessuu Hu fi bul.Al Sa'a 4

Marsaa 4

Haala "check list” qophaa’een hojii hordoffii fi deeggarsaa Hu fi bul.Al

gaggeessuun ciminaa fi hanqina raawwii hojii irratti mul’ate adda Guyyaa 17
baasuu
Ragaa hojiilee misoomaa hawaasan hojjataman sassaabuu, Hu fi bul.Al Guyyaa 4
qindeessuu fi qaama ilaaluuf gaabaasa qopheessuun dhiyeessuu
Magaalota/gandoota/gurmaa'insaalee sadarkaan raawwii isaanii Mana hojii , qaama dhimii Marsaa 1 Guyyaa 20
olaanaa ta'e, akkaataa ulaagaa sad. sanitti qophaa'een adda ilaalu fi garee H.u
baasuun beekamtii kennuu

Waltajjiin marii hawaasaa kurmaanaan osoo walirraa hin citne qaama dhimii ilaalu fi garee Marsaa 4
idileen akka taasifamu hordofuu fi deeggaruu H.u
Muxxaannoo gaarii qindeessuu fi babal’isuu Ulaagaa
”Terms of Reference”qopheessuun dhaabbilee ykn mana Hu fi bul.Al muuxannoon
hojii( magala, Godina) muxxannoo gaarii qaban addaan baasuun 1 Guyyaa 20 ittiin qindaa'u
qindeessuu
kan eegee fi
Muuxannoo gaarii qindaa'e qaama ilaaluuf dhiyeessuun yaada Hu fi bul.Al - Guyyaa 3
galtee sassaabuun dokumantii gabbisuu qabatamaan
Dhaabbilee muxxannoo gaarii qaban affeeruun ykn qaamaan Hu fi bul.Al Marsaa 2 Guyyaa 2 kan irraa
argamuun muxxannoo gaarii wal jijjiiruu
baratamu
Muuxannoo gaarii argame bu'a qabeessummaan isaa itti Mana hojii 1 Ji'a 3
amaname babal'isuu
Bulchiinsa Al-walta'insaa
Bulchiinsa al-waltessaa cimsuu kan dandeesisu tarsimoo, Marsaa 2 Kur. 2ffaa fi Hordoffii fi
dambii , qajeelfama fi maanuwaalii jiran hojiitti akka hiikamu Hu fi bul.Al 4ffaa deeggarsa
gochuu f deeggaruu,hordofuu fi gamaggamuu
gahuumsa qabu
103
Adeemsa bulchiinsa al-waltessaa irratti muuxannoo barbaaduun Hu fi bul.Al 1 Ji'a 3
adda baasuu haala ofiitiin qindeessuun babal'isuu
Sirna bulchiinsa al-waltessaa cimsuuf hanqinaalee jiran Hu fi bul.Al Marsaa 1 Guyyaa 25
sakatta'uu adda baasunn hojii ijaarsa dandeettii raawwachuuf
leenjii kennuu
Baajata
Tajaajila hawaasa-dinagdee kennamu keessatti magaalota Yeroo hunda
aangessuuf qaama dhimmi ilaalu waliin qindoominaan karoorfa
Mana hojii fi garee H.u
hojjechuu
meen
Rakkoowwan alwaaltessaan walqabataniif qaama dhimmi ilaalu Mana hojii fi garee H.u Yeroo hunda
waliin sadarkaa sadarkaan furmaata kennuu
B. GareeRifoormii fi jijjiirama Daareektoreetii Rifoormii, Ulaagaa
qorannoo
hirmaannaa ummataa fi 1 Ji'a 2
Rakkoowwan bulchiinsa gaarii keessa fi alaa qorannoon adda tokkoo
baasuu fi karooraan hiikuu, bul.al-walta'insaa guutuun
Fedhii fi rakkoo ka’uumsa qorannoo ta’uu danda’an adda baasuu Garee rifoormii fi jijjramaa Baasii
karoorfam
Piroopozaala qorannoo qopheessuu Garee rifoormii fi jijjramaa Guyyaa 10
keessatti ee gaditti
Poropozaala qorannoo dhiyaate mirkaneessisiisuu Garee rifoormii fi jijjramaa Guyyoota 2 quannaa
TOR qopheessuu Garee rifoormii fi jijjramaa Sa'a 4 olaanaan
Qaama raga sassaabu ramaduu fi orranteeshinii kennuu Garee rifoormii fi jijjramaa Guyyaa 1
Ragaa walitti qabuu Garee rifoormii fi jijjramaa Guyyoota 15
Raga xinxaluu fi qaaccessuu Wixinee jalqaba qorannichaa Garee rifoormii fi jijjramaa Guyyoota 25
baasuu
Wixinee qophaa’e qaama dhimmi ilaaluuf dhiyeessuun yaada Garee rifoormii fi jijjramaa Guyyoota 3 Rakkoo
xummuuraa walitti qabuu keessatti hiikkatee fi
Sanada xummuuraa baasuu Garee rifoormii fi jijjramaa Guyyoota 5
Jijjiirama itti
keessatti
Qorannoo qophaa’e qaama hojiirra oolchuuf warkoshooppii, Garee rifoormii fi jijjramaa Guyyoota 5 fufiinsa qabu
leenjii, foraamii fi kkf fayyadamuun akka hojiirra oolu taasisuu keessatti dhufe

Yaadoota furmaataa keewwaman hojiirra ooluun bu’aa fiduu Garee rifoormii fi jijjramaa Waggaatti
isaanii hordofuu fi madaaluu marsaa 4

Hojii iaarsa dandeettii( leenjii fi hubannoo)

Hanqina dandeettii raawwachisummaa jiru adda baasuu fi Garee rifoormii fi jijjramaa Guyyaa 2 Baasii
qindeessuu malee

104
”Terms of Reference”qopheessuu fi mirkaneessisuu Garee rifoormii fi jijjramaa Guyyaa 1 Baasii
malee

sanada leenjii wixinee jalqabaa qopheessuu Garee rifoormii fi jijjramaa Guyyaa 5 Baasii
malee
Sanada qophaa'e dhiyeessuun yaada galtee sassaabuun sanada Garee rifoormii fi jijjramaa Guyyaa 1 Baasii
guutuu qopheessuun baasu malee

Garee rifoormii fi jijjramaa Guyyaa 3 Haala

leenjii kennuu karoorfa
meen
Garee rifoormii fi jijjramaa Guyyaa 2 Baasii
malee
Leenjii madaaluu, gabaasa leenjii qophessuu
Garee rifoormii fi jijjramaa waggaatti Guyyaa 45 Hanga
Rakkoolee kenna tajaajilaan wal-qabatanii jiran baasii
qorannoon adda baasuu, Sanadaa
karoorfa
tokko meen
gaditti
Garee rifoormii fi jijjramaa Ulaagaa
Hirmaannaa ummataa ilaalchisee, adeemsa ummatni
ittiin dhimmoota misoomaa fi bulchiinsa gaarii irratti Marsaa 4 kurmaanaan hordoffii fi
hirmaatu, rakkoo adda baasuu hanga bu’aa madaalutti deeggarsittiin
sochii jiru hordofuu fi deeggaruu,
gaggeeffamu
eegee rakkoo
kan hiiku

Muuxannoo gaggaarii raawwii hojii riifoormii keessaatti Garee rifoormii fi jijjramaa 1 kurmaanan Ulaagaa Hanga
mul’atan qindeessuu fi akka qindaa'an deeggarsa kennuu muuxannoon baasii
ittiin qindaa'u karoorfa
fi babal'atu kan meen
eege gaditti
Rakkooleen bulchiinsa gaarii dhaabbilee dhuunfaa, waldaalee Garee rifoormii fi jijjramaa Sanda 1 Waggaatti al-
hawaasaa fi ummataa biratti calaqqisu qorannoon addaan 2
baasuun fi hiikuun humna misoomaa gochuun hawaasa waliin
akka hirmaatan taasisuu,
Hoj-maata ummannii hojiilee misoomaa,bulchiinsa gaarii, fi Garee rifoormii fi jijjramaa kurmaanan Bu'ura seeraa
dimokiraasii keessatti karoora irraa kaasee hanga raawwii aangoo fi

105
madaaluutti bifa qindoomina qabuun itti hirmaatu qopheessuun gahee mana
qaama dhimmi ilaallatu waliin hojiirra ni oolcha, raawwii isaas hojii irratti
ni hordofa ni deeggara
hundaa'uun

Sirni madaallii fi beekamtii caasaa mana hojichaa keessatti Garee rifoormii fi jijjramaa Waggaatti al- Ulaagaa sirna
akka hojiirra ooluf hojjachuu, 2 madaallii fi
beekamtii kan
guute

Garee rifoormii fi jijjramaa Marsaa 4 kurmaanaan

Lammiileen hojiiwwan misoomaa fi bulchiinsa gaarii
naannoo isaa irratti yeroo yeroon odeeffannoo akka
argatan ni ni hordofa
Garee rifoormii fi jijjramaa kurmaanaan Hordoffii fi
Meeshaaleen riformii haala waldeeggaruun
deeggarsa
hubannoo irratti hundaa'ee qixa eegamuun hojmaata
jijjiirama fide
isaa eegee hojiirra akka ooluuf hordoffii fi
deeggarsa ogummaa taasisuu;
Garee rifoormii fi jijjramaa Akkaataa Hoj-maata
Komii fi Gaaffilee mana hojiichaa irratti maamilaan
ulfaatina sirna komi
ka’an keessummeessuun deebii akka argatu taasiisuu
dhimichaatiin eegee deebii
daqiiqaa 30 kenname
hanga guyyaa
10 tti

Qophii Karoora Waggaa Garee rifoormii fi jijjramaa 1

Xiinxala raawwii hojii bara darbee fi kallattii PBG magaalotaa Garee rifoormii fi jijjramaa Guyyaa 2 Ulaagaa
irra kaa’ame sakatta’uu qophii
Karoora baajata jiru waliin wal simsiisuun qopheessuu Garee rifoormii fi jijjramaa Guyyaa 3 karooraa eegee

106
 Qaama dhimmi ilaalu waliin marii gaggeessuu Garee rifoormii fi jijjramaa Sa'a 4

Yaadolee fooya’insaa kennaman dabaluu karoora dhumaa Garee rifoormii fi jijjramaa Guyyaa 1
qopheessuu
g. Hojii deeggarsaa ,hordoffi fi gamaggama
Baajata
Fedhii Deeggarsa taasifamu haala qabatama imaammata, Garee rifoormii fi jijjramaa Guyyaa 3
Sirna hordoffii karoorfa
tarsiimoo fi hojimaata mana hojichaa irratti hundaa’ee adda fi mana hojii
baasuu fi deeggarsaa meen
karaa guuteen
Qaama deeggarsa kennu ramaduu fi orranteeshinii hojii kennuu Garee rifoormii fi jijjramaa Sa'a 6
fi mana hojii
Karoora/cheekliistii deeggarsaa qopheessuu Garee rifoormii fi jijjramaa Guyyaa 1
fi mana hojii
Akkaataa karooraa tiin deeggarsa kennuu Garee rifoormii fi jijjramaa kurmaanaan Guyyaa 25
fi mana hojii
Gabaasa hordoffii fi deeggarsa qindeessuun qaama ilaallatuuf Garee rifoormii fi jijjramaa Guyyaa 3
dhiyeessuu, fi mana hojii

107
108
4.8. Gurmaa'insa Mana Qopheessaa

Waajjira Ho-gaggessaa

Garee tajaajila mana qopheessaa Garee bu'uura misoomaa fi manneenii

Ogeessota garee
Ogeessota garee

109
Gahee fi Istaandaardii hojii garee Rifoormii, Hirmaannaa Ummataa fi Bulchiinsa Al-walta'ins
Qaama raawwatu Istaandaardii
Hojii hojjatamu Baay'ina(d Yeroo Qulqullina Baasii
ok.)
A. Hirmaannaa ummataa fi bulchiinsa al-waltessaa

Hojii hirmaannaa fi sosochii ummataa sadarkaa olaanaatti Garee

ceesisuuf qorannoo sakatta'iinsaa taasisuun qajeelfamoota,'' Waggaatti al- Baasii
I sirna hordoffii hawaasa bu'ureeffate, sassaabbii fi bulchiinsa
2 Hojiin hojjatamu hundi karoorfamee
qabeenyaa'' qixa sirriin hojiirra oolchuu
Ajandaalee sosochii fi hirmaannaan hawaasaa irratti Garee Guyyaa 15 qulqullina gaditti
gaggeeffamu akka naannootti bocameen alatti haala Sadarkaa barbaadamuun qusannaan
qabatama ofiitiin sakatta'iinsa gaggeessuun kan biroo adda
baasuu
Sosochii fi hirmaannaa hawaasaa ilaalchisee Garee
qaawwaa/hanqinaalee jiru karaa saayinsaawaa ta'een Guyyaa 20
sakatta'iinsa gaggeessuun adda baasuu
Mana hojii fi garee Ijaarama Fedhii fi kaka'uumsa Baasii malee
Hojiilee misoomaa, guddinaa fi nageenyaa % 90
uumame
magaalaa irratti uummata ijaaruu fi hubannoo raawwata
me
uummuun hirmaannaa finiinsuu
Mana hojii fi garee Hirmaanna Hoj-maata fi
Hirmaannaa dhimmamtootaa( abbootii
a % 80 qindoomina uumame
qabeenyaa, waldaalee hawaasaa,-----) hojii
gahe
misooma naannoo keessatti cimsuuf sochii
qindaa'aa taasisuu
Mana hojii fi garee Hirmaanaa
Hojiiwwan misoomaa magaalaa keessatti
% 90 gahe
gaggeeffamuu irratti gahee hirmaannaa
uummataa guddisuu
Hojii iaarsa dandeettii( leenjii) Sanada 1 Haala Hanqina

110
Hanqina dandeettii raawwachisummaa sosochii Guyyaa 5 dandeettii
hirmaannaa hawaasaa sadarkaa adda addaatti jiru tooftaa raawwachisummaa
adda addaan adda baasuu
hiikuu danda'un
Leenjii akkaataa qaawwaa adda baheen fedhii irratti Garee Guyyaa 2
hundaa'e kenname

Leenjii madaaluu, gabaasa leenjii qophessuu Dok. 1 Guyyaa 1

Dhimma sosochii fi hirmaannaa hawasaa ilaalchisee Mana hojii fi garee Marsaa 2 Guyyaa 3
miseensota mana maree akkasumas gaggeessitootaaf
leenjii hubannoo cimsuu danda'u akka argatan
gochuu,
Qo'annoo rakkoolee misoomaa hawaasni qabu hiikuu Mana hojii fi garee Guyyaa 25 Ulaagaa qorannoo
danda'u gaggeessuu fi akka gaggeeffamu deeggarsa eeguun
taasisuu
Qophii Karoora Waggaa Garee
Ulaagaa karoora eegee
Xiinxala raawwii hojii bara darbee fi kallattii PBG Garee Guyyaa 2
magaalotaa irra kaa’ame sakatta’uu
1
Karoora baajata jiru waliin wal simsiisuun qopheessuu Garee Guyyaa 3

Hojii Deeggarsa, Hordoffii fi Gamaggama

Hordoffii fi deeggarsa
Raawwii ajandaalee misoomaa hawaasaan akka Marsaa 4 Guyyaa 22
rakkoo hiike
raawwataman adda bahan hordofuu
Ragaa hojiilee misoomaa hawaasan hojjataman sassaabuu, Garee Guyyaa 4
qindeessuu fi qaama ilaaluuf gaabaasa qopheessuun
dhiyeessuu
Magaalota/gandoota/gurmaa'insaalee sadarkaan raawwii Mana hojii , qaama Marsaa Guyyaa 20
isaanii olaanaa ta'e, akkaataa ulaagaa sad. sanitti qophaa'een dhimii ilaalu fi garee 1
adda baasuun beekamtii kennuu
Waltajjiin marii hawaasaa kurmaanaan osoo walirraa hin qaama dhimii ilaalu arsaa 4
citne idileen akka taasifamu hordofuu fi deeggaruu fi garee

Muxxaannoo gaarii qindeessuu fi babal’isuu Ulaagaa muuxannoon

111
Muuxannoo gaarii argame bu'a qabeessummaan isaa itti Mana hojii 1 Ji'a 3 ittiin qindaa'u kan eegee
amaname babal'isuu fi qabatamaan kan irraa
baratamu
Bulchiinsa Al-walta'insaa
Bulchiinsa al-waltessaa cimsuu kan dandeesisu tarsimoo, Mana hojii fi Garee Marsaa 2 Kur. 2ffaa fi Hordoffii fi deeggarsa
dambii , qajeelfama fi maanuwaalii jiran hojiitti akka 4ffaa gahuumsa qabu
hiikamu gochuu f deeggaruu,hordofuu fi gamaggamuu
Sirna bulchiinsa al-waltessaa cimsuuf hanqinaalee jiran Mana hojii fi Garee Marsaa 1 Guyyaa 25
sakatta'uu adda baasunn hojii ijaarsa dandeettii
raawwachuuf leenjii kennuu
Baajata
Rakkoowwan alwaaltessaan walqabataniif qaama dhimmi Mana hojii fi garee Yeroo
ilaalu waliin sadarkaa sadarkaan furmaata kennuu karoorfameen
hunda
B. Rifoormii fi jijjiirama Ulaagaa qorannoo
Mana hojii fi garee 1 Ji'a 2 tokkoo guutuun
Rakkoowwan bulchiinsa gaarii keessa fi alaa
qorannoon adda baasuu fi karooraan hiikuu,
Qorannoo qophaa’e qaama hojiirra oolchuuf Garee Guyyoota 5
warkoshooppii, leenjii, foraamii fi kkf fayyadamuun akka keessatti
hojiirra oolu taasisuu
Yaadoota furmaataa keewwaman hojiirra ooluun bu’aa Garee Waggaatti
fiduu isaanii hordofuu fi madaaluu marsaa 4
Hojii iaarsa dandeettii( leenjii fi hubannoo)
Hanqina dandeettii raawwachisummaa jiru adda baasuu fi Garee Guyyaa 2 Baasii malee
qindeessuu
leenjii kennuu Garee Guyyaa 3 Haala
karoorfameen
Leenjii madaaluu, gabaasa leenjii qophessuu Garee Guyyaa 2 Baasii malee
Rakkoolee kenna tajaajilaan wal-qabatanii jiran Garee waggaatti Guyyaa 45 Hanga baasii
Sanadaa
qorannoon adda baasuu, karoorfameen
tokko
gaditti
Hirmaannaa ummataa ilaalchisee, adeemsa Garee Ulaagaa hordoffii fi
ummatni ittiin dhimmoota misoomaa fi Marsaa 4 kurmaanaan deeggarsittiin
bulchiinsa gaarii irratti hirmaatu, rakkoo adda gaggeeffamu eegee
baasuu hanga bu’aa madaalutti sochii jiru rakkoo kan hiiku
hordofuu fi deeggaruu,
112
Muuxannoo gaggaarii raawwii hojii riifoormii keessaatti Garee 1 kurmaanan Ulaagaa muuxannoon Hanga baasii
mul’atan qindeessuu fi akka qindaa'an deeggarsa kennuu ittiin qindaa'u fi karoorfameen
babal'atu kan eege gaditti
Rakkooleen bulchiinsa gaarii dhaabbilee dhuunfaa, Garee fi mana hojii Sanda 1 Waggaatti al-
waldaalee hawaasaa fi ummataa biratti calaqqisu 2
qorannoon addaan baasuun fi hiikuun humna misoomaa
gochuun hawaasa waliin akka hirmaatan taasisuu,
Sirni madaallii fi beekamtii caasaa mana hojichaa Garee fi mana hojii Waggaatti al- Ulaagaa sirna madaallii
keessatti akka hojiirra ooluf hojjachuu, 2 fi beekamtii kan guute
Lammiileen hojiiwwan misoomaa fi bulchiinsa Garee fi mana hojii Marsaa 4 kurmaanaan
gaarii naannoo isaa irratti yeroo yeroon
odeeffannoo akka argatan ni ni hordofa
Meeshaaleen riformii haala waldeeggaruun Garee fi mana hojii kurmaanaa Hordoffii fi deeggarsa
hubannoo irratti hundaa'ee qixa eegamuun n jijjiirama fide
hojmaata isaa eegee hojiirra akka ooluuf
hordoffii fi deeggarsa ogummaa taasisuu;
Komii fi Gaaffilee mana hojiichaa irratti Garee fi mana hojii Akkaataa Hoj-maata sirna komi
ulfaatina
maamilaan ka’an keessummeessuun deebii akka eegee deebii kenname
dhimichaatiin
argatu taasiisuu daqiiqaa 30
hanga guyyaa
10 tti

113
4.9. Gurmaa'insa Mana Qopheessaa Guddattuu

Waajjira Hoj-
gaggeessaa

Garee Bu'uura
misoomaa fi
manneenii

Raawwattoota garee

114
 Gahee fi Istaandardii Hojii Sadarkaa Magaala Mana Qopheessaa Guddattuu

Gahee fi Istaandardii Hojii Rifoormii fi Hirmaannaa Ummataa

Hojii hojjatamu Qaama Istaandaardii
raawwatu Baay'ina(dok Yeroo qulqullina Baasii
A. Hirmaannaa ummataa fi bulchiinsa al-waltessaa
Hojii hirmaannaa fi sosochii ummataa sadarkaa olaanaatti Garee
ceesisuuf qorannoo sakatta'iinsaa taasisuun qajeelfamoota,'' sirna Waggaatti al-2 Baasii
I hordoffii hawaasa bu'ureeffate, sassaabbii fi bulchiinsa
Hojiin hojjatamu hundi karoorfam
qabeenyaa'' qixa sirriin hojiirra oolchuu
Ajandaalee sosochii fi hirmaannaan hawaasaa irratti Garee Guyyaa 15 qulqullina ee gaditti
gaggeeffamu akka naannootti bocameen alatti haala qabatama Sadarkaa barbaadamuun qusannaan
ofiitiin sakatta'iinsa gaggeessuun kan biroo adda baasuu
Sosochii fi hirmaannaa hawaasaa ilaalchisee Garee
qaawwaa/hanqinaalee jiru karaa saayinsaawaa ta'een Guyyaa 20
sakatta'iinsa gaggeessuun adda baasuu
Hojiilee misoomaa, guddinaa fi nageenyaa magaalaa irratti Mana hojii fi Ijaarama % 90 Fedhii fi kaka'uumsa Baasii
uummata ijaaruu fi hubannoo uummuun hirmaannaa finiinsuu garee raawwatame uumame malee
Hirmaannaa dhimmamtootaa( abbootii qabeenyaa, waldaalee Mana hojii fi Hirmaannaa % Hoj-maata fi qindoomina
hawaasaa,-----) hojii misooma naannoo keessatti cimsuuf sochii garee 80 gahe uumame
qindaa'aa taasisuu
Hojiiwwan misoomaa magaalaa keessatti gaggeeffamuu irratti Mana hojii fi Hirmaanaa %
gahee hirmaannaa uummataa guddisuu garee 90 gahe
Hojii iaarsa dandeettii( leenjii) Sanada 1 Haala Hanqina
Hanqina dandeettii raawwachisummaa sosochii hirmaannaa dandeettii
hawaasaa sadarkaa adda addaatti jiru tooftaa adda addaan adda Guyyaa 5
raawwachisummaa
baasuu
Leenjii akkaataa qaawwaa adda baheen fedhii irratti hundaa'e Guyyaa 2 hiikuu danda'un
kenname Garee

Leenjii madaaluu, gabaasa leenjii qophessuu Dok. 1 Guyyaa 1

115
Dhimma sosochii fi hirmaannaa hawasaa ilaalchisee Mana hojii Marsaa 2 Guyyaa 3
miseensota mana maree akkasumas gaggeessitootaaf leenjii fi garee
hubannoo cimsuu danda'u akka argatan gochuu,
Qo'annoo rakkoolee misoomaa hawaasni qabu hiikuu Mana hojii Guyyaa 25 Ulaagaa qorannoo
danda'u gaggeessuu fi akka gaggeeffamu deeggarsa fi garee eeguun
taasisuu
Qophii Karoora Waggaa Garee
Xiinxala raawwii hojii bara darbee fi kallattii PBG magaalotaa Garee Guyyaa 2 Ulaagaa karoora eegee
irra kaa’ame sakatta’uu

Karoora baajata jiru waliin wal simsiisuun qopheessuu Garee 1 Guyyaa 3

Hojii Deeggarsa, Hordoffii fi Gamaggama

Hordoffii fi deeggarsa
Raawwii ajandaalee misoomaa hawaasaan akka raawwataman Marsaa 4 Guyyaa 22
rakkoo hiike
adda bahan hordofuu
Ragaa hojiilee misoomaa hawaasan hojjataman sassaabuu, Garee Guyyaa 4
qindeessuu fi qaama ilaaluuf gaabaasa qopheessuun dhiyeessuu
Magaalota/gandoota/gurmaa'insaalee sadarkaan raawwii isaanii Mana hojii , Marsaa 1 Guyyaa 20
olaanaa ta'e, akkaataa ulaagaa sad. sanitti qophaa'een adda qaama dhimii
baasuun beekamtii kennuu ilaalu fi
garee
Waltajjiin marii hawaasaa kurmaanaan osoo walirraa hin citne qaama dhimii Marsaa 4
idileen akka taasifamu hordofuu fi deeggaruu ilaalu fi
garee
Muxxaannoo gaarii qindeessuu fi babal’isuu Ulaagaa muuxannoon
ittiin qindaa'u kan eegee
Muuxannoo gaarii argame bu'a qabeessummaan isaa itti Mana hojii 1 Ji'a 3 fi qabatamaan kan irraa
amaname babal'isuu baratamu
Bulchiinsa Al-walta'insaa
Bulchiinsa al-waltessaa cimsuu kan dandeesisu tarsimoo, Mana hojii fi Marsaa 2 Kur. 2ffaa fi 4ffaa Hordoffii fi deeggarsa
dambii , qajeelfama fi maanuwaalii jiran hojiitti akka hiikamu Garee gahuumsa qabu
gochuu f deeggaruu,hordofuu fi gamaggamuu
Sirna bulchiinsa al-waltessaa cimsuuf hanqinaalee jiran Mana hojii fi Marsaa 1 Guyyaa 25
sakatta'uu adda baasunn hojii ijaarsa dandeettii raawwachuuf Garee
leenjii kennuu

116
 Mana hojii Yeroo hunda Baajata
Rakkoowwan alwaaltessaan walqabataniif qaama dhimmi ilaalu
waliin sadarkaa sadarkaan furmaata kennuu fi garee karoorfam
een
B. Rifoormii fi jijjiirama Mana hojii 1 Ji'a 2 Ulaagaa qorannoo
Rakkoowwan bulchiinsa gaarii keessa fi alaa fi garee tokkoo guutuun
qorannoon adda baasuu fi karooraan hiikuu,
Qorannoo qophaa’e qaama hojiirra oolchuuf warkoshooppii, Garee Guyyoota 5
leenjii, foraamii fi kkf fayyadamuun akka hojiirra oolu taasisuu keessatti
Yaadoota furmaataa keewwaman hojiirra ooluun bu’aa fiduu Garee Waggaatti
isaanii hordofuu fi madaaluu marsaa 4
Hojii iaarsa dandeettii( leenjii fi hubannoo)
Hanqina dandeettii raawwachisummaa jiru adda baasuu fi Garee Guyyaa 2 Baasii
qindeessuu malee
leenjii kennuu Garee Guyyaa 3 Haala
karoorfam
een
Leenjii madaaluu, gabaasa leenjii qophessuu Garee Guyyaa 2 Baasii
malee
Garee waggaatti Guyyaa 45 Hanga
Rakkoolee kenna tajaajilaan wal-qabatanii jiran
Sanadaa baasii
qorannoon adda baasuu,
tokko karoorfam
een gaditti
Garee Ulaagaa hordoffii fi
Hirmaannaa ummataa ilaalchisee, adeemsa ummatni
ittiin dhimmoota misoomaa fi bulchiinsa gaarii irratti Marsaa 4 kurmaanaan deeggarsittiin
hirmaatu, rakkoo adda baasuu hanga bu’aa madaalutti gaggeeffamu eegee
sochii jiru hordofuu fi deeggaruu,
rakkoo kan hiiku
Muuxannoo gaggaarii raawwii hojii riifoormii keessaatti Garee 1 kurmaanan Ulaagaa muuxannoon Hanga
mul’atan qindeessuu fi akka qindaa'an deeggarsa kennuu ittiin qindaa'u fi baasii
babal'atu kan eege karoorfam
een gaditti
Rakkooleen bulchiinsa gaarii dhaabbilee dhuunfaa, waldaalee Garee fi Sanda 1 Waggaatti al- 2
hawaasaa fi ummataa biratti calaqqisu qorannoon addaan mana hojii
baasuun fi hiikuun humna misoomaa gochuun hawaasa waliin

117
akka hirmaatan taasisuu,

Sirni madaallii fi beekamtii caasaa mana hojichaa keessatti Garee fi Waggaatti al-2 Ulaagaa sirna madaallii
akka hojiirra ooluf hojjachuu, mana hojii fi beekamtii kan guute

Lammiileen hojiiwwan misoomaa fi bulchiinsa gaarii Garee fi Marsaa 4 kurmaanaan

naannoo isaa irratti yeroo yeroon odeeffannoo akka mana hojii
argatan ni ni hordofa
Meeshaaleen riformii haala waldeeggaruun hubannoo Garee fi kurmaanaan Hordoffii fi deeggarsa
irratti hundaa'ee qixa eegamuun hojmaata isaa eegee mana hojii jijjiirama fide
hojiirra akka ooluuf hordoffii fi deeggarsa ogummaa
taasisuu;

Komii fi Gaaffilee mana hojiichaa irratti maamilaan Garee fi Akkaataa ulfaatina Hoj-maata sirna komi
ka’an keessummeessuun deebii akka argatu taasiisuu mana hojii dhimichaatiin eegee deebii kenname
daqiiqaa 30 hanga
guyyaa 10 tti

118
 4.10. Gurmaa’insaa Kutaa magaalaa

Waajjiraa Hojii Gaggeessaa

Garee Tajaajilaa Mana qopheessaa Garee Bu’uuraa Misoomaa fi manneen

Raawwaatootaa ogummaa adda addaa qaban

4.11. Waajjiraa Gandaa Magaalaa

Waajjiraa Hojii Gaggeessaa Gandaa

Garee Qulqullinaa fi
Magaariisummaa magaalaa

Garee Tajaajilaa Mana Garee Bu’uuraa Misoomaa

119 Fi
qopheessaa Manneen