Hoofdstuk 8

1. Evenwichtstoestand voor reversibele chemische reacties:

 Chemisch evenwicht = Wanneer bij een omkeerbaar chemisch proces in een

reactievat na verloop een zekere tijd een toestand wordt bereikt waarbij geen
netto veranderingen meer optreden in de gevormde hoeveelheden reagentia
en producten.

Is een dynamisch evenwichtstoestand, dit wil zeggen dat zowel de

voorwaartse en terugwaartse reactie nog altijd plaatsgrijpen maar beide met
dezelfde snelheid dus er zal niets meer veranderen.

Bv. aA + bB  cC
Dan is sv = kv [A]a [B]b de snelheidsvergelijking voor de voorwaartse reactie
met kv de reactiesnelheidconstante. (kv is temperatuursafhl)
Dan is st = kt [C]c
In het begin is sv zeer groot en st 0, naarmate de reactie loopt zal sv afnemen
en st toenemen tot een bepaalt punt waarbij beide gelijk zijn en dynamisch
evenwicht bereikt is.

 Voor elke reactie kan men de concentratiequotiënt op elk tijdstip opschrijven.

c
[C ]
De reactie aA + bB  cC dan zal de concentratiequotiënt Qc = a b
[ A ] ∙[B ]
Omdat de concentraties geduderend de hele reactie veranderen zal Qc ook
steeds veranderen.

Bij dynamisch evenwicht is sv = st dus:

kv [A]aev [B]bev = kt [C]cev
c
kv [C]ev
 c K = = =Qc ev
k t [ A ]aev [B] bev
Kc noemt men de evenwichtsconstante van de reactie en is gelijk aan de
concentratiequotiënt bij evenwicht. (Kc is temperatuursafhl, en is dimensieloos)

 Opm. Omdat dit niet ideaal is moet men dit eigenlijk uitdrukken in activiteit, {x}.
De verhouding met de concentraties is dan: {A} = f [A] waarbij f de
activiteitscoëfficiënt (concentratieafhl) is en niet constant, maar bij voldoende
lage concentraties is ze gelijk aan 1 dus zal {A} = [A] zo niet:

c
kv {C }ev
Ka= = =Qa ev
k t { A }aev {B }bev
2. De evenwichtsconstante: uitdrukkingen, interpretatie, richting van een reactie:

 Kc is afhankelijk van de temperatuur maar niet van de druk. Voor gassen wordt
dikwijls gewerkt met de evenwichtsconstante Kp die bekomen wordt door
partieeldrukken in atmosfeer.  Qp ev = Kp
c
PC ,ev
 p K = a b
P A ,ev PB , ev
Hier is ook de algemene gaswet geldie: PV=nRT waarbij n/v de concentratie is
[x]. Dus P= concentratie RT
c c
PC ,ev [C ]ev (RT )c
 K p= a b
= a b
∙ a b = Kc (RT)
Δn
waarbij Δn het verschil van
P A ,ev PB , ev [ A ]ev [ B]ev (RT ) (RT )
voorgetallen is, Δn = c-a-b.

Als Δn gelijk is aan 0 dan is KP = KC

De totale druk in het vat = som van alle partieeldrukken.

 Tussen opeenvolgende reactievergelijken bestaat eenzelfde verband als

tussen het logaritme van de corresponderende evenwichtsconstante.
Zie blz 194.

 De evenwichtsconstante kan men als een maat beschouwen voor de

evenwichtsligging van de reactie.

Indien de evenwichtsconstante veel groter is dan 1, dan ligt de reactie naar

rechts. In het limietgeval gaat het over een volledig aflopende reactie.

Indien de evenwichtsconstante veel kleiner is dan 1, dan ligt de reactie naar

links. In het limietgeval gaat het over een niet opgaande reactie.

Ligt de evenwichtsconstante tussen de 0,01 en 100 dan ligt het evenwicht

tussenin. Dan spreek men van een dynamisch evenwicht.
Tussen de 1 en 100 ligt het een beetje naar rechts.
Tussen de 0,01 en 1 light het een beetje naar links.

 Krijgt men van een reactie bepaalde concentraties dan kan men Qc
berekenen. Als men dan de corresponderende evenwichtsconstante kent kan
men bepalen waar de reactie ligt terwijl de reactie nog bezig is.

Is Qc < Kc dan bevindt de reactie zich aan de linkerkant van het evenwicht en
zal de reactie naar de rechts vorderen.
Is Qc > Kc dan bevindt de reactie zich aan de rechterkant van het evenwicht en
zal de reactie naar de links vorderen.
 Heterogene evenwichten = evenwichtstoestanden waarbij bestanddelen in
verschillende fasen voorkomen. Omdat de evenwichtsconcentraties maar
relevant zijn binnen eenzelfde fase kan men de uitdrukkingen voor heterogene
reacties vereenvoudigen.

- Concentraties van vaste stoffen zijn constant en mag men die weglaten bij
de berekening van Kc.
- Bij lage temperaturen mag men de concentratie van water bij de
berekening van Kc weglaten omdat water bij lage temperatuur kan
condenseren.
Bij hoge temperaturen niet want dan kan water een gas worden,
m.a.w. mag men H2O(vl) weglaten, H20(g) niet.

3. Effect van omstandigheidsveranderingen op evenwichtssystemen.

 Principe van Le Chatelier = Wanneer op een systeem in evenwicht een

externe invloed wordt uitgeoefend dan zal het systeem zo reageren dat die
invloed gedeeltelijk wordt tegenwerkt waardoor een nieuwe evenwichtssituatie
wordt bereikt.

- Bij concentratieverandering zal de Kc gelijk blijven zolang er geen nieuwe

stoffen bijkomen, m.a.w. de gebruikte stoffen blijven gelijk.

- Bij druk- of volumeverandering blijft KP gelijk zolang er geen nieuw stoffen

bijkomen.

Het evenwicht zal zich herstellen naar de kant met de minste moleculen bij
een verhoging van de druk of een verkleining van het volume.
Het evenwicht zal zich herstellen naar de kant met de meeste moleculen
bij een verlaging van de druk of een vergroting van het volume.
Som van de voorgetallen nemen bij de producten als bij de reactanten, de
kleinste waarde = de kant met de minste moleculen.

Opm. Haber-Bosh principe, productieproces van ammoniak:

 N2(g) + 3 H2(g) 2 NH3(g)

- Bij temperatuursverandering zal de evenwichtsconstante niet constant

blijven en wel veranderen. Deze verandering wordt weergegeven via de
vergelijking Van ’t Hoff.

Bij een exotherme reacties zal een temperatuursverhoging het evenwicht

naar links verschuiven. (ΔH negatief)

Bij een endotherme reacties zal een temperatuursverhoging het evenwicht

naar links verschuiven. (ΔH positief)

- Een katalysator heeft geen invloed op de ligging van het evenwicht.

Een reactie kan pas doorgaan als de kinetische energiebarrière wordt
overschreden, m.a.w. de reactie kan pas doorgaan als 2 moleculen botsen
met een voldoende hoge energie.

Men kan een kinetische ongunstige reactie sneller doen verlopen op 2

manieren: door temperatuursverhoging of het gebruik van een katalysator.

Temperatuursverhoging: hoe hoger de tempverhoging, hoe feller de

botsing van de moleculen want de kinetisch energie verhoogt dus de
kinetische energiebarrière wordt meer overschreden.

Katalysator: minimale hoeveelheid substantie die aan een reactie wordt

toegevoegd zodat de meedoet aan de reactie en zo de reactie doet
versnellen. Na reactie vindt men de katalysator ongewijzigd terug.
Er bestaan ook inhibitor, die doet de reactiesnelheid vertragen.
Katalysator heeft geen invloed op het evenwicht.