arapça ibrahim fidan

İsimlerde Sayı (Müfred-Müsennâ-Cemî)

Arapçada isimler gösterdikleri varlıkların sayısına göre şu üç gruptan birine girer:

- Mufred: Tek varlığı gösteren isimler

- Musennâ: İki varlığı gösteren isimler
- Cemî: Üç veya daha fazla varlığı gösteren isimler.

Müfred
Bir tek varlığı gösteren sözcük yapısına müfred (tekil) adı verilir. Aşağıdaki kelimeler müfred
yapıdadır.

} İlah, Tanrı -

}  Göz

~ Rab 0:
}  Peygamber

} W
€ Yer .}: Gün

}+P Gök B} W Kulak

y 
}  Güneş
}'i&  Yol

#}* p Ay }  El

} q Yıldız a
}  Melek

#}‚ Deniz "} =| Eş

  '} E
}  Kitap Ayak

'} E  Adam } F@E Cennet

}ƒW# Kadın } FW Ümmet


}W Baba }„ Ayet

.~W Anne }#p Köy

} W Erkek kardeş } @†iJ Delil

6
} DW Kız kardeş } * (5 Nimet

8} J Oğul } *   Kelime

6} @J Kız } @9 $ İyilik

43
arapça ibrahim fidan

Müsennâ
Aynı cinsten iki varlığı gösteren sözcük yapısına müsennâ (ikil) adı verilir. Aşağıdaki
kelimeler müsennâ yapıdadır. Aralarındaki benzerlikleri ve farklılıkları inceleyiniz.

B C E T B  E=| T B

   T B   T B Ci & T B
  
 5W T B
 : T B /: T B
 
 @i

 @9$ – B
B  *  T B  *(5 T B
 @†iJ T B
 #p T B
 „ T B
 FW T B
 F@E
      
Görüldüğü üzere yukarıdaki kelimelerin tamamı isimdir ve her birinin sonuna “elif ve kesralı
bir nûn” harfi eklenmiş böylece kelimeler müsennâ yapılmıştır. Üst satırda bulunan kelimeler
müzekker alt satırda bulunan kelimeler de müennestir. Müennes kelimelerin müfredlerindeki
kapalı tâ (tâ-i merbuta=ƒ) müsennâlarda açık tâ’ya (,) dönüşmüştür.
Aşağıda bu kelimelerin müfred ve müsennâları birlikte verilmiştir. Okunuş ve anlamlarındaki
değişime dikkat ediniz.
İki göz  @i
B -
}  Göz
 ←

İki peygamber B /:   ← 0:

}  Peygamber

İki gün  :

B ← .}: Gün

İki kulak B5W ← B} W Kulak

İki yol B Ci &  ← 

}'i&  Yol

İki el B   ← }  El

İki melek B   ← a}  Melek


İki eş B E=| ← "} =| Eş

İki ayak B C E ← '} E Ayak

İki cennet  F@E

B ← } F@E Cennet

İki ümmet  FW
B ← } FW Ümmet

İki ayet  „

B ← }„ Ayet

İki köy B#p ← }#p Köy

İki delil B@†iJ ← } @†iJ Delil

İki nimet  *(5
B ← } * (5 Nimet

İki elime  * 
B ← } *   Kelime

İki iyilik  @9$
B ← } @9 $ İyilik


44
arapça ibrahim fidan

Cemî
Aynı cinsten olan üç veya daha fazla varlığı gösteren sözcük yapısına cemî (çoğul) adı verilir.
Aşağıdaki kelimeler cemî yapıdadır. Aralarındaki benzerlikleri ve farklılıkları inceleyiniz.
B :=FW T B :J  T B :(E  T B =#  T B =  J .1
, 
}  †   T , } @9 $ – , } *   T ,} @†iJ T ,
} „ T ,F} @E .2
h   
    T " } =|W T }  ˆC  T } W T '}   T B} :i .3
Yukarıdaki kelimelerin tamamı cemidir.
- Birinci grupta yer alan kelimelerin sonunda “vâv” ve “nûn” harfleri bulunmaktadır. Bu tür
yapılara cemî müzekker sâlim adı verilir. “Cemî” çoğul olması, “müzekker” eril özellik
taşıması ve “sâlim” kurallı olması yani hepsinin sonunda vâv-nûn bulunması anlamına gelir.
- İkinci grupta yer alan kelimelerin sonunda “elif” ve “tâ” harfleri bulunmaktadır. Bu tür
yapılara cemî müennes sâlim adı verilir. “Cemî” çoğul olması, “müennes” dişil özellik
taşıması ve “sâlim” kurallı olması yani hepsinin sonunda elif-tâ bulunması anlamına gelir.
- Üçüncü grupta yer alan kelimeler de çoğul yapılar olmasına rağmen yapısal olarak ortak
yönleri bulunmamaktadır. Bu tür yapılara da kuralsız çoğul anlamında cemî müzekker sâlim
adı verilir.
Aşağıda bu kelimelerin müfred ve cemileri birlikte verilmiştir. Okunuş ve anlamlarındaki
değişime dikkat ediniz.
İbadet edenler B =  J ← } J İbadet eden

Kâfirler B =#  ← #}  Kâfir

Dönenler B :(E  ← Q} E  Dönen

Cennetler ,F
} @E ← } F@E Cennet

Ayetler ,
} „ ← }„ Ayet

Deliller ,
} @†iJ ← } @†iJ Delil

,  } *  
Kelimeler } *   ← Kelime

İyilikler ,
} @9 $ ← } @9 $ İyilik

Öğretmenler ,
}  †   ← }  †   Öğretmen

Gözler B} :i ← -}  Göz

Peygamberler '}   ← 0:
}  Peygamber

Eller } W ← }  El

Melekler }  ˆC  ← a
}  Melek

Eşler "
} =|W ← "} =| Eş

h 
Okullar
    ← }    Okul

45
arapça ibrahim fidan

Alıştırma

(1) Aşağıda her bir satırda kelimenin mufred, musennâ ve cemî yapıları karışık olarak
verilmiştir. Örnekte olduğu gibi boş bırakılan yerlere kelimenin yapısını ve cemi ise ne tür
cemi olduğunu yazınız.

B C E  '} E  } E 
0
Müsennâ Müfred Cemî Teksîr

 @‰
B 8} ‰ B :@‰

……………….……….. ……………….……….. ……………….………..

} &Š  &Š
B  , 
} &Š
……………….……….. ……………….……….. ……………….………..

B} :i  @i
B -
} 

……………….……….. ……………….……….. ……………….………..

} *   , 
} *    * 
B 
……………….……….. ……………….……….. ……………….………..

B #  #}  B =# 

……………….……….. ……………….……….. ……………….………..

"  E=|
} =|W B  "} =|
……………….……….. ……………….……….. ……………….………..

'}   0:
}  B /:  
……………….……….. ……………….……….. ……………….………..

} F@E  F@E
B ,F
} @E

……………….……….. ……………….……….. ……………….………..

46
arapça ibrahim fidan

(2) Aşağıda verilen müfred isimlerin okunuşlarından yararlanarak müsennâ ve cemîlerini

harekeleyiniz.

B= J ← B J ← } J

B=# ← B# ← #} 
B:(E ← B(E ← Q} E 
B:p  ← Bp  ← t}   
B:*9 ← B*9 ← } 9
B:@‰ ← B@‰ ← 8} ‰
B:  ← B  ← h} †  
B: #_ ← B #_ ← )}# _
B:*( ← B*( ← } †( 
B= ‹ B ‹  ‹
} 
← ← 
,* ← B* ← } *  
,@9$ ← B@9$ ← } @9 $
,„ ← B„ ← }„
,E=| ← BE=| ← } E =|
,  ← B  ← }  †  
,*( ← B*( ← *(
,*9 ← B*9 ← *9
,@‰ ← B@‰ ← @‰
, #_ ← B #_ ← #_
,Œi ← BŒi ← } Œ†i 

47
arapça ibrahim fidan

Masdar
Fiillerin karşıladıkları oluş ve eylem anlamını şahıs ve zamana bağlı olmadan karşılayan
isimlere masdar denir. Bu başlık altında sülâsî fiillerin semâî masdarları kastedilmektedir.
Semâî olmasından maksat masdarın belli bir vezinle değil kuralsız olarak gelmesidir.
Aşağıdaki tabloda bazı fiiller ve bunların masdarlarını yer almaktadır. Bu masdarların
vezinlerini ve anlamlarını inceleyiniz.

Öldürmek '} p ← ' p Öldürdü

Terk etmek )}#! ← )#! Terk etti

Taşımak '} A ← ' A Taşıdı

Açmak,
fethetmek
}  ←   Açtı, fethetti

Bilmek }  ←   Bildi

Yapmak '} ( ← ' (  Yaptı

Şükretmek #}S ← # S Şükretti

Zulmetmek } 3 ←  3 Zulmetti

İstemek } Š ←  Š İstedi

Girmek 0:
} D % ← ' D % Girdi

Çıkmak "=
} # D ← " #D Çıktı

Dönmek }1:E  ← Q E  Döndü

İnmek 0=
} ?5 ← 0?5 İndi

Şahitlik etmek }ƒ% R S ←  R S Şahitlik etti

İbadet etmek }ƒ% & ←  & İbadet etti

Gitmek 
}   ← 
   Gitti

Kabul etmek 0:
} &p ← ' &p Kabul etti

Görüldüğü üzere bazı fiillerin masdar vezinleri birbiri ile aynıdır. Buna rağmen sülâsi
mücerred fiiller için belli bir masdar vezninden bahsedememekteyiz. Bu nedenle her bir fiilin
masdarını ayrı ayrı öğrenmek gerekmektedir.

49