Administratief recht

Deel 3: Openbare diensten (Algemeen) (1)

1. Een openbare dienst is…?
1.1. Algemeen
Uitvoerende macht bestuurt land en voert wetten uit

Hoe?
 Oprichten openbare diensten
 Begrip kan functioneel of organiek worden benaderd (theoretisch verschil, praktijk
minder)

1.2. Functioneel en organiek

Functioneel
(Functie is doorslaggevend)
1. Verwijs naar de concrete taken van
algemeen belang die zijn opgedragen
aan organisme
2. Kan door PuR en PriR organisme
worden uitgeoefend
Organiek
(Orgaan zelf is doorslaggevend)
1. Opgericht door de overheid (FOD)
2. Taak van algemeen belang
3. Controle door oprichtende overheid

2. …Steeds gebonden door 3 beginselen

2.1. Continuïteit openbare dienst

Wat? Gevolgen
Zolang taak van algemeen belang wordt behartigd, moet 1. Kan nietwordenopgezegddoor
dienst bestaan en functioneel uitvoerder
2. GeentoepassingENAC mogelijk
Bv. je wil dat er elke week vuilnis wordt opgehaald, en je 3. OHkanOD verplichtenmet
neemt als gemeente een firma aan die je dan een verliesverdertewerken
vergoeding gaat geven 4. Beslag zeer moeilijk
- Het is een openbare dienst (gemeente)
- Geen organieke OD want niet opgericht door
overheid -> het is functioneel
De gemeente betaalt plots die firma niet meer, MAAR

1
 de firma mag niet zeggen dat ze daarom stoppen met
hun opruiming.

2.2. Veranderlijkheid openbare dienst

Overheid kan openbare dienst eenzijdig wijzigen
 Statuur, werking en organisatie
 Omwille van redenen van algemeen belang
 Zonder toestemming openbare dienst
 WEL compensatie

In administratief recht als je te maken hebt met OP heft de overheid het recht om. het contract
eenzijdig te veranderen. ENKEL de overheid kan zeggen wij gaan het wijzigen.

Je kan niets doen tegen de wijziging, maar je hebt wel het recht op compensatie van u verlies of
schade

Bijvoorbeeld:
Overheid gaat zoeken naar mensen die interesse hebben in uitbating cafetaria, het is stedelijk of
gemeentelijk zwembad, dus de prijzen moeten redelijk blijven. We gaan bij de voorwaarde een
voorbeeldmenu steken met maximumprijzen. Als uitbater kan je dit dan gaan bekijken. Na een
maand of 6 zegt de gemeente dat ze klachten krijgen over de prijzen, dus gaan we eenzijdig
andere prijzen opleggen dan toen gezegd. Als uitbater kan je tegen deze wijziging niets doen
MAAR je kan wel compensatie vragen aan de gemeente.

2.3. Benuttigingsgelijkheid openbare dienst

Alle burgers gelijke toegang tot openbare diensten
 Voldoen aan wettelijke voorwaarden = toegang OD
 Basis: Art. 10 GW
 Ongelijke behandeling mogelijk indien objectief en redelijk verantwoord

Je moet ervoor zorgen dat iedereen toegang heeft tot je openbare dienst en alle vergelijkbare
situaties op een gelijkaardige manier behandelt worden

2
 Bijvoorbeeld
Je hebt openluchtzwembaden, als je in onze gemeente woont betaal je minder geld dan
buitenstaanders. Dit mag als je zeg dat het zijn verschillende situaties. Het mag niet als je erva
uitgaat dat naar zwembad gaan voor iedereen hetzelfde is. Dit is tot in proces getrokken en daar
is uitgekomen dat dit toegestaan is.

3. …Verschillend naargelang de beheersvorm

3.1. Gecentraliseerd (FOD – 1 voor heel België)
 Algemeen
1. Alle bevoegdheden bij één orgaan
(1 persoon is verantwoordelijk – er
zijn wel mensen die helpen MAAR
uiteindelijke handtekening door 1
persoon)
2. Één orgaan staat in voor hele
grondgebied
 Komt quasi niet meer voor
 Bv. Raad van State
 Zeer sterke hiërarchische
organisatie

 Deconcentratie mogelijk
1. Beslissingsbevoegdheid deels 2. Ambtenaren blijven onderworpen
overgedragen aan ambtenaren aan hiërarchisch gezag oversten
(Minister kan zeggen dat iemand  Eenheid van gezag
bevoegd is voor zaken onder de 500
euro, maar die minister kan ALTIJD
zeggen hoe het moet.
3. Kan intern of extern

3.2. Gedecentraliseerd (OCMW Gent – zijn er meerdere over heel België)

3
  Algemeen
1. Openbare diensten met eigen
beslissingsmacht ten aanzien van
oprichtende overheid
2. Gedecentraliseerde dienst
 Heeft rechtspersoonlijkheid
 Werkt autonoom (oefent
bevoegdheden in eigen naam
uit)
 Staat niet in hiërarchische
verhouding met oprichtende
overheid (controlemiddelen
blijven echter bestaan)

 Onderscheid

Functioneel
1. Specifieke taak van algemeen belang
2. Bevoegdheid is niet territoriaal
omschreven
Territoriaal
1. Algemeen omschreven taak van
algemeen belang aan publiekrechtelijk
orgaan
2. Bevoegdheid is territoriaal omschreven
3. Geleid door politieke
vertegenwoordigers

Bv. Fluvius & NMBS Bv. OCMW

4
4. ….Onderworpen aan toezicht
4.1. Hiërarchisch toezicht (centrale OD)

4.2. Administratief toezicht (decentralisatie)

 Algemeen
1. Tempering autonomie gedecentraliseerde dienst
2. Geen hiërarchisch gezag
3. Uitgeoefend door (andere) toezichthoudende overheid
4. Toezicht op wettigheid (is beslissing in overeenstemming met de wet) EN opportuniteit
(zou ik hetzelfde gedaan hebben)
 Rechter onderzoekt ENKEL wettigheid

5. Geen mogelijkheid tot indeplaatsstelling en wijziging beslissing gedecentraliseerde

dienst
6. Moet wettelijk voorzien zijn

 Soorten

Gewoon Buitengewoon
1. Algemeen (repressief) (komt na de 1. Dwangtoezicht
beslissing) 2. Hervormingsrecht
 Schorsing
 Vernietiging

2. Bijzonder (preventief) (iemand wil

beslissing nemen, maar daarvoor is er
moet je iets gaan vragen)
 Voorafgaand advies
 Machtiging
 Goedkeuring

5
  Schorsing (repressief)
1. Toezichthoudende overheid verzet 2. Wegens schending
zich tegen uitvoering van een  Wet
beslissing van het onder toezicht  Algemeen belang
staand bestuur
3. Tijdelijk

 Vernietiging (repressief)
1. Toezichthoudende overheid verzet 2. Wegens strijdigheid
zich tegen beslissing zelf en doet haar  Wet
teniet  Algemeen belang
3. Met terugwerkende kracht 4. Beroep bij RvS mogelijk

 Voorafgaand advies
1. Vooraleer beslissing wordt genomen 2. Toezichthoudende overheid geeft
advies over
 Wettigheid
 Opportuniteit

3. In principe niet bindend

 Soms wel
bindend/eensluidend

 Machtiging
1. Vooraleer beslissing wordt genomen 2. Toelating = oordeel dat beslissing
 Wettig is
 Opportuun is
3. Moet toezichthoudende overheid 4. Gevolg: beslissing mag worden
toelating geven uitgevoerd
 Zonder goedkeuring bestaat
beslissing maar kan ze niet
worden uitgevoerd

6
  Goedkeuring
1. Na nemen beslissingen 2. Verklaart toezichthoudenede
overheid dat beslissing
 Wettig is
 Opportuun is
3. Gevolg: beslissing mag worden 4. Goedkeuring = schorsende
uitgevoerd voorwaarde
 Zonder goedkeuring bestaat
beslissing maar kan ze niet
worden uitgevoerd
5. Goedkeuring werkt retroactief 6. (NIET) goedkeuring is aanvechtbaar bij
RvS)

 Dwangtoezicht
1. Indeplaatsstelling 2. Onwilligheid van het onder toezicht
staande bestuur breken
3. Toezichthoudende overheid treedt zelf 4. Toezichthoudende overheid kan een
op persoon aanstellen om in plaats van
gedecentraliseerd bestuur op te
treden

 Hervormingsrecht
1. Toezichthoudende overheid treedt op  ZEER UITZONDERLIJK
als beroepsinstantie
 Kan beslissing vernietigen en
eigen beslissing in de plaats
stellen

7
5. ….en legt eisen op voor bestuurhandelen
5.1. Algemeen
Elke bestuurshandeling moet:
1. Steeds verantwoord zijn in algemeen belang
2. 2.In overeenstemming zijn met wet
3. 3.Binnen grenzen van toegewezen bevoegdheid
4. 4.Gesteld zijn door aangewezen bestuursorgaan

Zoniet:
1. sanctie

8
 Deel 4: openbare diensten (Ambtenaren)
1. Een ambtenaar is…?
1.1. Begrip in de enge zin
Werkzaam is in overheidsdienst, in een vast verband en gebonden aan statutaire bepalingen.
Hier gaat men binnen administratief recht vanuit.

1.2. Begrip in de ruime zin

Burger die op permanente wijze deelneemt aan de uitoefening van de openbare macht

2. …statutair of contractueel tewerkgesteld?

2.1. Algemeen

Vandaag Gevolgen? Let op

Ambtenaar is in principe 1. Rechten en plichten Overheid heeft ook contractueel
statutair niet in overeenkomst personeel
maar in statuut 1. Wetgever stelt dat dit
uitzondering moet zijn
2. Statuut wordt 2. Beheerst door
eenzijdig door arbeidsovereenkomst
overheid vastgesteld 3. Wederzijds
wilsovereenstemming
4. Praktijk:
 Meer en meer
contractuele
tewerkstelling in
overheidssector
Heel weinig de dag van vandaag die statutair zijn aangesteld. Arbeidsovereenkomstenwet ->
contractueel.
Ze kunnen mensen bij arbeidsovereenkomst makkelijker ontslaan dan wanneer ze direct statutair
worden benoemd.
De uitzonderingen zijn dan bijvoorbeeld politie, dit kan niet met een arbeidsovereenkomst. Je

9
 moet hiervoor statutair benoemd zijn. (Ook rechters en griffiers zijn statutair)

3. …en beheerst door een bijzonder rechtpositie

3.1. Eenzijdige aanstelling
Overheid stelt ambtenaar eenzijdig aan
1. Ambtenaar wordt benoemd
 Overheid verklaart eenzijdig het statuut op een ambtenaar van toepassing
 Benoeming moet worden aanvaard door eedaflegging
 Eedaflegging = aanvaarding statuut

2. Ambtenaar kan NIET onderhandelen over inhoud statuut (kan wel bij contract)

3.2. Rechten en plichten

Rechten en plichten liggen vervat in statuut
1. Statuut is reglementaire en eenzijdige bestuursbeslissing
2. Statuut > Arbeidsovereenkomstenwet
 Arbeidsovereenkomstenwet NIET van toepassing op (statutaire) ambtenaren

3.3. Eenzijdig wijzigingsrecht (veranderlijkheidsbeginsel)

Eenzijdig wijzigingsrecht door overheid
1. Bijzondere procedure voorzien, inclusief onderhandelingen met vakorganisaties
2. Waarom?
 Algemeen belang > belang ambtenaar

3. Groot verschil met wat geldt voor contractueel overheidspersoneel

4. Gesloten overeenkomst kan immers niet eenzijdig worden gewijzigd
 Praktijk anders dan theorie....

10
 3.4. Vastheid van betrekking
Vastheid van betrekking
1. Tegenhanger van eenzijdig vaststellings- en wijzigingsrecht
2. Uitzetting uit ambt kan slechts in de door het statuut limitatief bepaalde gevallen
3. Groot verschil met contractuele tewerkstelling
4. Geldt niet voor managementfuncties
5. Mogelijke versoepeling in toekomst?

3.5. Federaal, gemeenschappen en gewesten

 Statutaire tewerkstelling
1. Verschillende statuten mogelijk 2. Federale overheid, gemeenschappen
en gewesten bepalen grotendeels
onafhankelijk het statuut van de eigen
ambtenaren
3. Ook gemeenschappen en provincies 4. Algemene principes uitgewerkt in APKB
kunnen een eigen statuut uitwerken van 22 december 2000
 Geldt voor federale,
gemeenschappen
gewestambtenaren

 Contractuele tewerkstelling
1. Eén arbeidsovereenkomst

3.6. Tuchtstatuut
 Algemeen
Enkel voor statutaire tewerkstelling

Tuchtsancties wanneer ambtenaar eer en waardigheid van het ambt in het gedrang brengt

11
 Voor contractuele tewerkstelling kan (soepeler) tuchtregime in arbeidsreglement

 Ordemaatregel (maatregel die overheid oplegt om goede werking te verzekeren)

Ordemaatregel is geen tuchtmaatregel
1. Ordemaatregel wordt genomen voor de interne organisatie en is geen sanctie
 Vb. Overplaatsen van een ambtenaar is ordemaatregel en geen tuchtmaatregel

2. Relevantie?
 Enkel tuchtmaatregelen kunnen worden aangevochten voor RvS

 Tuchtsancties (maatregel die overheid aan jou oplegt omdat je niet correct handelde)

Statutairen Contractuelen
1. Blaam1 1. Blaam
2. Inhouding wedde 2. Inhouding wedde (beperkt in tijd)
3. Schorsing 3. Schorsing (Max. 7 dagen)
4. Ontslag 4. Ontslag om dringende redenen
5. Afzetting 5. Opzegging

 Geschillenregeling

Statutaire tewerkstelling Contractuele tewerkstelling

1. Raad van State 1. Arbeidsrechtbank
 Statutaire aanstellingen
 Tucht

1
Een eenvoudige waarschuwing zonder materiële en financiële gevolgen
12
Examenvraag

Je wordt strafrechtelijk veroordeeld (misdrijf gepleegd). Hoe is de verhouding tussen tuchtsancties en

strafrechtelijke veroordelingen. Als strafrechter zegt: je bent beschuldigd om bijvoorbeeld container drugs door te
laten en dat is bewezen -> overheid legt een tuchtsanctie op (ontslag).

Wanneer je wordt vrijgesproken en niet strafrechtelijk veroordeeld, de feiten zijn wel bewezen, maar je krijgt dus
geen straf of er is een opschorting van de straf kan je wel nog een tuchtsanctie krijgen.

13