Nhat Tung Thien Mon - Chua Ba Vang

NHẬT TỤNG
CHÙA BA VÀNG
NHÀ XUẤT BẢN HỒNG ĐỨC

2021
NHẬT TỤNG THIỀN MÔN CHÙA BA VÀNG
LỜI NÓI ĐẦU

Kính thưa đại chúng.
Phật Pháp là diệu dược cứu chúng sinh thoát
khổ trầm luân muôn kiếp. Phật Pháp thật là cao
siêu và mầu nhiệm. Không có nền triết học nào
minh triết hơn được Phật giáo. Từ sự thực chứng
chân lý tối hậu Đức Phật tuyên thuyết về thế giới,
về tập khởi của thế giới. Ngài chỉ ra thực trạng đau
khổ của tất cả chúng sinh, nguyên nhân của nó và
con đường thoát khổ cho chúng sinh.
Có mặt trên trái đất này hơn 25 thế kỷ, Phật
giáo đã có những đóng góp to lớn cho nhân loại.
Đặc biệt Phật giáo đem đến cho nhân loại một cái
nhìn hoàn toàn mới mẻ, trực quan và đầy trí tuệ
về thế giới và nhân sinh. Những vấn đề toàn cầu
ngày nay rất cần phải có tuệ giác Phật Pháp mới có
thể giải quyết triệt để căn nguyên.
Trên thế giới, biết bao người đã và đang tìm
về với chân lý Phật. Nhà bác học lừng danh thế
kỷ 20 - Ngài Albert Einstein (1879 – 1955) nói về
Phật giáo như sau:
“Nếu có một tôn giáo nào đương đầu với các
nhu cầu của khoa học hiện đại thì đó là Phật giáo.
Phật giáo không cần xét lại quan điểm của mình để
3
cập nhật hóa với những khám phá mới của khoa
học. Phật giáo không cần phải từ bỏ quan điểm của
mình để xu hướng theo khoa học, vì Phật giáo bao
hàm cả khoa học cũng như vượt trên khoa học.”
Phật Pháp có tính chất thiết thực và hiện tại.
Phật Pháp vì con người, giải quyết những vấn đề
của con người. Phật giáo là một Tôn giáo của hòa
bình, đem yêu thương đến với nhân loại và muôn
loài. Phật giáo cải hóa xã hội từ lạc hậu tối tăm trở
thành văn minh tiên tiến theo đúng nghĩa của từ
này. Và đặc biệt cao thượng hơn, đó là Phật Pháp
đưa chúng sinh từ chỗ mê lầm đi đến giác ngộ và
giải thoát vĩnh viễn mọi khổ đau.
Đức Thích Ca chỉ dạy rằng tất cả chúng sinh
đều đã từng là cha mẹ của Ngài, cho nên chúng
sinh có ân sâu nặng với Ngài. Chư Phật thương
chúng sinh hơn cha mẹ thương con đỏ.
Với bi tâm vô lượng, hiếu tâm tột cùng, Ngài đã
trải qua ba A tăng kỳ kiếp, vào ra sáu nẻo qua lại
ba đường, chịu mọi gian nan khổ nhọc. Ngài sẵn
sàng buông bỏ tất cả quốc thành thê tử cho đến
đầu mắt tủy não chỉ vì để tìm ra con đường cứu
khổ chúng sinh.
4
Và đây, giáo Pháp - con đường đưa chúng sinh

đến bến bờ giác ngộ, giải thoát, là kho tàng trân
bảo vô giá mà Ngài đã tìm ra và để lại cho chúng ta.
Đức Khổng Tử nói “sáng được nghe một câu
đạo lý, chiều có chết cũng vui lòng”. Mất đạo mà
sống thì như kẻ đã chết rồi. Người xưa trọng đạo
là thế. Cơm gạo chỉ nuôi thân, chẳng nuôi được
tâm. Đạo này mới nuôi được tâm. Mà tâm lại là cội
nguồn của họa phúc khổ vui. Tâm này được nuôi
bởi đạo mới đem lại hạnh phúc cho chúng ta. Vậy
nên chúng ta phải biết quý trọng và giữ gìn giáo
Pháp để nuôi tâm.
Chùa Ba Vàng soạn bộ Nhật Tụng này, tuyển
chọn những bài sám và kinh văn bằng tiếng Việt,
không ngoài mục đích để Phật tử đọc tụng có thể
hiểu được. Chúng tôi thay bài “Bát Nhã tâm kinh”
bằng bài “Bát Đại nhân giác”. Bởi vì, bài “Bát Nhã
tâm kinh” đối với hàng sơ cơ, ít học quả thật không
dễ gì thâm nhập. Bài kinh “Bát Đại nhân giác”, Phật
dạy những điều rất căn bản cho sự tu tập và dễ
quán chiếu để đi đến giác ngộ. Kinh “Pháp cú Thí
dụ” có nội dung là những câu chuyện ngắn, rất gần
gũi, thiết thực có thể hiểu và thực hành theo.
5
Tái bản lần này, chúng tôi cũng đã sắp xếp lại
bố cục các bài kinh sám để thuận tiện cho việc
tụng đọc.
Giáo Pháp của Phật có năng lực chuyển hóa
to lớn đối với nghiệp của chúng sinh. Nhiều người
nghe kinh mà đắc đạo. Thậm chí đến cả súc sinh
nghe kinh mà còn tiêu nghiệp được sinh thiên. Như
thế chúng ta đủ biết sự lợi ích của việc tụng đọc
kinh Phật. Trong các chương trình tu tập chuyển
nghiệp và hóa giải oán kết của chùa Ba Vàng đều có
khóa lễ tụng kinh. Chúng ta tụng kinh lên, không
chỉ chúng ta nghe mà còn cho cả những vong linh
người đã khuất và chúng chư thiên quỷ thần vô
hình đều được nghe kinh cùng giác ngộ. Đó là ý
nghĩa và giá trị của việc tụng đọc kinh Phật.
Thế gian đầy đau khổ. Duy chỉ có Phật Pháp
mới cứu được thế gian. Nay chúng ta đã có Pháp
bảo vô giá trong tay thì chúng ta phải biết trân quý.
Với tâm nguyện đem giáo pháp của Phật Đà
vào cuộc sống, chuyển hóa khổ đau thành an lạc,
chúng tôi rất mong đại chúng học, hiểu sâu Chính
pháp và tinh tấn hành trì. Như vậy mới chính là sự
báo đền ơn chư Phật thiết thực và sâu sắc nhất.
Nguyện cầu Tam Bảo gia hộ cho tất cả chúng ta
vững bước trên con đường đi tới quả vị Vô Thượng
Bồ Đề.
Tỳ kheo Thích Trúc Thái Minh
6
PHẦN MỘT
NGHI THỨC TỤNG KINH

BUỔI SÁNG
NGUYỆN HƯƠNG
Nguyện đem lòng thành kính

Gửi theo đám mây hương
Phảng phất khắp mười phương
Cúng dường ngôi Tam Bảo
Thề trọn đời giữ đạo
Theo tự tính làm lành
Cùng pháp giới chúng sinh
Cầu Phật từ gia hộ
Tâm Bồ đề kiên cố
Chí tu đạo vững bền
Xa biển khổ nguồn mê
Chóng quay về bờ giác. %
Nam mô Bồ Tát Hương Cúng Dường. (3 lần)
%%%
8
VĂN BẠCH
Nam mô Phật Bổn Sư Thích Ca Mâu Ni!

Con kính bạch chư Phật, chư Bồ Tát, chư
Hiền Thánh Tăng chứng minh và gia hộ; chư vị
Hộ Pháp, Thiện Thần, Thần Linh ủng hộ.
Đệ tử con tên là:… Pháp danh:… Hiện đang
ở tại:… Hôm nay là ngày… tháng… năm… Con
xin thực hành nghi lễ công phu sáng, cầu an tại
kinh Nhật tụng thiền môn chùa Ba Vàng, con
xin tụng bài kinh…
Con xin được sự gia trì của Tam Bảo, để con
thông hiểu nghĩa kinh và thực hành được lời
Đức Phật dạy trong kinh.
Con xin nương oai lực của Tam Bảo, oai
đức của chư Tăng chùa Ba Vàng, nhất tâm cung
thỉnh chư Thiên, chư Thần cùng các vong linh
(đọc vong linh mà mình muốn mời):... hoan hỉ
về tại đàn tràng nghe kinh tu tập.
9
TÁN PHẬT
Đấng Pháp Vương vô thượng
Ba cõi chẳng ai bằng
Thầy dạy khắp trời người
Cha lành chung bốn loài
Quy y trọn một niệm
Dứt sạch nghiệp ba kỳ
Xưng dương cùng tán thán
Ức kiếp không cùng tận. %
QUÁN TƯỞNG
Phật chúng sinh tính thường rỗng lặng
Đạo cảm thông không thể nghĩ bàn
Lưới đế châu ví đạo tràng
Mười phương Phật Bảo hào quang sáng ngời
Trước bảo tọa thân con ảnh hiện
Cúi đầu xin thệ nguyện quy y. %
LỄ PHẬT
Chí tâm đỉnh lễ: Nam mô tận hư không biến
pháp giới quá, hiện, vị lai thập phương chư
Phật, Tôn Pháp, Hiền Thánh Tăng thường trụ
Tam Bảo. %
10
Chí tâm đỉnh lễ: Nam mô Tỳ Bà Thi Phật. %

Chí tâm đỉnh lễ: Nam mô Thi Khí Phật. %
Chí tâm đỉnh lễ: Nam mô Tỳ Xá Phù Phật. %
Chí tâm đỉnh lễ: Nam mô Câu Lưu Tôn Phật. %
Chí tâm đỉnh lễ: Nam mô Câu Na Hàm Mâu Ni
Phật. %
Chí tâm đỉnh lễ: Nam mô Ca Diếp Phật. %
Chí tâm đỉnh lễ: Nam mô Thích Ca Mâu Ni Phật. %
Chí tâm đỉnh lễ: Nam mô Di Lặc Tôn Phật. %
Chí tâm đỉnh lễ: Nam mô Dược Sư Lưu Ly Quang
Vương Phật. %
Chí tâm đỉnh lễ: Nam mô Pháp Giới Tạng Thân A
Di Đà Phật. %%%
TÁN PHÁP
Pháp Phật sâu mầu chẳng gì hơn
Trăm nghìn muôn kiếp khó được gặp
Nay con nghe thấy vâng gìn giữ
Nguyện hiểu nghĩa chân đức Thế Tôn. %
Nam mô Phật Bổn Sư Thích Ca Mâu Ni
(3 lần) %%%
11
(Tùy chọn một trong hai bài kinh:

kinh Tam Bảo và kinh Điềm Lành)
KINH TAM BẢO

Xin thỉnh Chư Thiên ngự trên cõi trời Dục
giới cùng Sắc giới; Chư Thiên ngự trên đỉnh
núi, núi không liền, hoặc nơi hư không; ngự
nơi cồn bãi, đất liền hoặc các châu quận; ngự
trên cây cối rừng rậm hoặc ruộng vườn; Chư
Dạ Xoa, Càn Thát Bà, cùng Long Vương dưới
nước trên bờ, hoặc nơi không bằng phẳng gần
đây, xin thỉnh hội họp lại đây. Lời này là kim
ngôn cao thượng của Ðức CÙ ĐÀM mà chúng
tôi tụng đây.
Xin các bậc hiền triết hãy lắng nghe lời này
(3 lần)
Phàm chúng thiên nhân nào
Cư ngụ trên địa cầu
Hoặc hư không trú xứ
Đã vân tập về đây
Phát sinh lòng hoan hỉ
Chính tâm và thành ý
Lắng nghe lời dạy này
Tất cả chúng thiên nhân
12
Hãy bi mẫn đồng tâm

Lòng từ luôn rộng mở
Năng chuyên cần gia hộ
Đối với nữ nam nào
Ngày đêm thường bố thí
Phàm những tài sản gì
Đời này hoặc đời sau
Ngọc báu hay trân châu
Có cùng khắp thiên giới
Nhưng chẳng gì sánh nổi
Đức Thiện Thệ Như Lai
Chính Phật Bảo như vậy
Là châu báu thù diệu
Mong với sự thật này
Được sống chân hạnh phúc %
Ly dục, diệt phiền não
Pháp diệu thù bất tử
Phật Thích - ca Mâu-ni
Đắc Tịch tịnh, Vô vi
Trong Thiền, chứng ngộ Pháp
Chẳng pháp nào sánh nổi
Chính Pháp Bảo như vậy
13

Bậc Vô thượng Chính Giác
Hằng ca ngợi Pháp Thiền
Trong sạch, không gián đoạn
Chẳng Thiền nào sánh nổi
Chính Pháp Bảo như vậy
Thánh bốn đôi, tám vị
Bậc thiện hằng tán dương
Đệ tử đấng Thiện Thệ
Xứng đáng được cúng dường
Bố thí các vị ấy
Được kết quả vô lượng
Chính Tăng Bảo như vậy
Các ngài tâm kiên cố
Ly dục sống Thánh Đạo
Khéo chân chính thiện hành
14
Lời Phật Gotama

Chứng đạt được quả vị
Thể nhập đạo Bất Tử
Hưởng tịch tịnh dễ dàng
Ví như cột trụ đá
Khéo y tựa lòng đất
Dầu gió bão bốn phương
Chẳng thể nào lay động
Ta nói bậc Chân Nhân
Liễu ngộ Tứ thánh đế
Cũng tự tại, bất động
Trước Tám pháp thế gian
Bậc Thánh Tu-đà-hoàn
Thấy rõ lý Tứ đế
Mà đức Chuyển Pháp Vương
15
Có trí tuệ thậm thâm

Đã khéo giảng, khéo dạy
Các ngài dù phóng dật
Cũng chẳng thể tái sinh
Nhiều hơn trong bảy kiếp
Nhờ vững chắc chính kiến
Nhờ kiên cố chính tri
Đoạn lìa ba trói buộc
Là Thân kiến, Hoài nghi
Luôn cả Giới cấm thủ
Ra khỏi bốn đọa xứ
Không tạo sáu trọng nghiệp
Bậc Thánh Tu-đà-hoàn
Dẫu vô tâm phạm lỗi
Bằng ý, lời hay thân
16
Chẳng bao giờ khuất lấp

Bởi vì đức tính này
Được gọi là “thấy Pháp”
Ví như cây trong rừng
Đâm chồi đầu mùa hạ
Cũng vậy, đức Thế Tôn
Thuyết giảng pháp Siêu việt
Pháp đưa đến Niết-bàn
Tối thượng, vô năng thắng
Đức Phật - bậc Vô thượng
Liễu thông pháp Vô thượng
Ban bố pháp Vô thượng
Chuyển đạt pháp Vô thượng
17

Nghiệp cũ đã chấm dứt
Nghiệp mới không tạo nên
Nhàm chán kiếp lai sinh
Chủng tử dục, diệt tận
Ví như ngọn đèn tắt
Bậc trí chứng Niết-bàn
Xin đồng tâm hoan hỉ
Thành kính đỉnh lễ Phật
Đã như thật xuất hiện
Mà chư thiên, loài người
Thường cúng dường, tôn trọng
Mong với hạnh lành này
18

Thành kính đỉnh lễ Pháp
Thành kính đỉnh lễ Tăng
Được sống chân hạnh phúc. %
Nam mô Phật Bổn Sư Thích Ca Mâu Ni.
(3 lần) %%%
Chí tâm đỉnh lễ: Thập phương pháp giới thường
trụ Tam Bảo. (3 lần) %%%
(quỳ đọc bài lời khấn nguyện trang 24)
19
KINH ĐIỀM LÀNH TỐI THƯỢNG

(Mangala Sutta)
Chính tôi được nghe như vầy: Một thời

Thế Tôn trú tại thành Xá Vệ (Sàvatthi), ở Vườn
Kỳ Đà (Jetavana), khu vườn ông Cấp Cô Độc
(Anàthapindika). Rồi một Thiên tử, khi đêm đã
gần mãn, với dung sắc thù thắng chói sáng, đi
đến Thế Tôn, khi đến đảnh lễ Thế Tôn rồi đứng
sang một bên. Sau khi đã đứng yên, vị Thiên tử
ấy bạch Thế Tôn với bài kệ:
Nhiều Thiên tử và người,

Suy nghĩ đến điềm lành,
Mong ước và đợi chờ,
Để sống đời an lạc,
Xin Ngài hãy nói lên,
Về điềm lành tối thượng.
Đức Thế Tôn dạy rằng:
1. Không thân cận kẻ ngu,

Nên gần gũi bậc Trí,
20
Tôn kính người Hiền Thiện,

Là điềm lành tối thượng.
2. Sống trong môi trường tốt,

Để tạo tác nhân lành,
Chân chính hướng thiện tâm,
3. Lắng nghe siêng học hỏi,

Chăm chỉ huấn luyện nghề,
Nói những lời chân thật,
4. Hiếu dưỡng mẹ và cha,

Yêu thương gia đình mình,
Làm những nghề lành thiện,
5. Bố thí, làm việc thiện,

Săn sóc tới bà con,
21
Không làm các việc ác,

6. Chấm dứt các tội lỗi,

Không đam mê nghiện ngập,
Tinh cần làm việc tốt,
7. Luôn khiêm cung lễ độ,

Biết đủ và biết ơn,
Luôn nghe giảng Chính Pháp,
8. Kiên nhẫn để phục thiện,

Thường đến gặp chư Tăng,
Đàm luận và thỉnh Pháp,
9. Mong cầu tăng trí tuệ:

Khổ này do nhân gì?
22
Cách diệt khổ ra sao?

Tìm hiểu Tứ Thánh Đế
10. Khi xúc chạm việc đời

Do được hiểu, không sầu,
An nhiên, không phiền não,
Ai sống được như thế,

Không chỗ nào thất bại,
Đến đâu cũng an lành,
Luôn luôn được hạnh phúc,
Đây điềm lành tối thượng.
Nam mô Độ Nhân Sư Bồ Tát (3 lần) %%%
23
LỜI KHẤN NGUYỆN

Kính lạy mười phương Phật
Kính lạy mười phương Pháp
Kính lạy mười phương Tăng
Xin chứng giám lòng con
Với tất cả tâm thành
Dâng lên lời khấn nguyện:
Xin cho con mãi mãi
Lòng tôn kính vô biên
Hơn núi biển mênh mông
Dâng lên mười phương Phật.
Xin cho con mãi mãi
Lòng thương yêu không cùng
Trải thế giới tam thiên
Đến chúng sinh vô tận.
Xin cho khắp muôn loài
Sống yên lành bên nhau
Không ganh ghét oán thù
Không chiến tranh giết chóc.
Xin cho kẻ bất thiện
Biết tin có luân hồi
24
Có nghiệp báo trả vay

Để hồi đầu hướng thiện.
Xin kẻ mù được sáng
Kẻ điếc lại được nghe
Kẻ nghèo được ấm no
Kẻ ốm đau bình phục.
Xin cho loài cầm thú
Thoát được nghiệp ngu si
Tái sinh vào cõi người
Biết tu theo Phật Pháp.
Các vong linh vất vưởng
Trong cõi giới u huyền
Thoát nghiệp đói triền miên
Quy y và siêu thoát.
Xin cho nơi địa ngục
Chúng sinh đang đọa đày
Khởi được tâm từ bi
Để xa lìa cảnh khổ.
Cúi xin mười phương Phật
Chư Bồ Tát Thánh Hiền
Đem Chính Pháp thiêng liêng
25
Sáng soi nghìn thế giới.

Cho chúng con mãi mãi
Dù sinh về nơi đâu
Đều gặp Pháp nhiệm mầu
Để nương theo tu tập.
Cho con biết khiêm hạ
Biết tôn trọng mọi người
Tự thấy mình nhỏ thôi
Việc tu còn kém cỏi.
Cho tay con rộng mở
Biết san sẻ cúng dường
Biết giúp đỡ yêu thương
Đến những người khốn khó.
Xin cho con bình thản
Trước nghịch cảnh cuộc đời
Dù bị mắng bằng lời
Hay bằng điều mưu hại.
Xin tâm con sung sướng
Khi thấy người thành công
Hoặc gây tạo phước lành
Như chính con làm được.
26
Cho con biết im lặng

Không nói lỗi của người
Chỉ lặng lẽ dùng lời
Cầu cho người hết lỗi.
Xin vòng dây tham ái
Rời khỏi cuộc đời con
Để cho trái tim con
Biết yêu thương tất cả.
Cúi lạy Mười phương Phật
Đau khổ đã nhiều rồi
Vô lượng kiếp luân hồi
Đắng cay và mỏi mệt.
Nay con dâng lời nguyện
Giải thoát, quyết tìm về
Giác ngộ, quyết lìa mê
Độ sinh đền ơn Phật.
Xin cho con giữ vững
Được chí nguyện tu hành
Không một chút buông lơi
Không một giờ xao lãng.
Xin vẹn toàn giới hạnh
27
Với thiền định lắng sâu

Với trí tuệ nhiệm mầu
Xóa tan dần chấp ngã.
Xin cho con tỉnh táo
Không kiêu mạn tự hào
Dù tu tiến đến đâu
Vẫn tự tìm chỗ dở.
Nguyện cho con đi mãi
Không đứng lại giữa đường
Đến tuyệt đối vô biên
Tâm đồng tâm Chư Phật.
Rồi trong muôn vạn nẻo
Của sinh tử luân hồi
Con mãi mãi không thôi
Độ sinh không dừng nghỉ.
Cúi lạy Mười phương Phật
Xin chứng giám lòng con
Lời khấn nguyện sắt son
Dâng lên ngôi Tam Bảo. %
Nam mô Đại Nguyện Địa Tạng Vương Bồ Tát.
(3 lần) %%%
28
PHỔ HIỀN HẠNH NGUYỆN

Đệ tử chúng con tùy thuận tu tập mười
nguyện lớn của đức Phổ Hiền Vương Bồ Tát:
Một là kính lễ chư Phật
Hai là xưng tán Như Lai
Ba là rộng tu cúng dường
Bốn là sám hối nghiệp chướng
Năm là tùy hỷ công đức
Sáu là thỉnh Phật chuyển Pháp
Bảy là thỉnh Phật trụ thế
Tám là thường theo học Phật
Chín là hằng thuận chúng sinh
Mười là hồi hướng khắp tất cả. %%%
29
PHỤC NGUYỆN
Thánh Hiền Tăng chứng minh và gia hộ cho
chúng con; chư Thiên, Thiện Thần, Hộ Pháp
hoan hỉ ủng hộ cho chúng con.
Chúng con xin hồi hướng phúc lành đến
cho... (tên... nguyện gì đọc nấy...), cho gia đình
chúng con (nguyện gì đọc nấy)... và cùng nhau
tinh tấn tu hành theo Chính Pháp của Phật, cho
tới ngày liễu thoát luân hồi sinh tử.
Chúng con cũng xin hồi hướng công đức
này cho hương linh... mất ngày... hưởng thọ...
an táng tại... cùng các hương linh gia tiên, các
hương linh có duyên với pháp hội được chuyển
hóa tâm thức, khởi các niệm từ bi, xả bỏ ái chấp,
phát nguyện tu hành để sớm được thoát khổ.
Chúng con nguyện mang công đức tu tập
trong khóa lễ này, hồi hướng nguyện cầu được
kết duyên pháp lữ với tất cả các chúng chư Thiên,
chư Thần Linh, chư vong linh có nhân duyên về
trong pháp hội và đời đời kiếp kiếp trợ duyên
cho nhau tu hành cho tới ngày thành Phật.
30
HỒI HƯỚNG
Công phu công đức có bao nhiêu,
Con xin lấy đó hồi hướng về,
Nguyện khắp pháp giới các chúng sinh
Thảy đều thể nhập vô sinh nhẫn. %
Nguyện tiêu ba chướng sạch phiền não,
Nguyện được trí tuệ thật sáng ngời,
Nguyện các tội chướng thảy tiêu trừ,
Đời đời thường hành Bồ Tát đạo. %
Nguyện đem công đức tu hành này,
Chan rải mười phương khắp tất cả,
Hết thảy chúng con cùng các loài,
Đồng được lên ngôi Vô Thượng giác. %%%
31
TAM TỰ QUY
Tự quy y Phật, nguyện cho chúng sinh, hiểu
thấu đạo lớn, phát tâm Vô Thượng. %
Tự quy y Pháp, nguyện cho chúng sinh,
thâm nhập kinh tạng, trí tuệ như biển. %
Tự quy y Tăng, nguyện cho chúng sinh,
quản lý đại chúng, hết thảy không ngại. %%%
32
PHẦN HAI
NGHI THỨC SÁM HỐI
TRONG TUẦN
NGUYỆN HƯƠNG
%%%
34
VĂN BẠCH

Đệ tử con tên là:… Pháp danh:… Hiện đang ở
tại:… Hôm nay là ngày… tháng… năm… Con xin
thực hành nghi lễ sám hối, tại kinh Nhật tụng
thiền môn chùa Ba Vàng, con xin tụng bài sám…
Con xin được sự gia trì chứng minh của Tam
Bảo, để con được nương vào lời sám, thành
tâm sám hối các tội lỗi ác nghiệp quá khứ do
vô minh đã gây tạo và khi con tụng sám hối, con
thấy được tội lỗi của mình trong hiện tại sám
hối sửa đổi.
về tại đàn tràng cùng con tu tập sám hối.
35
TÁN PHẬT
QUÁN TƯỞNG
LỄ PHẬT
Tam Bảo. %
36
Chí tâm đỉnh lễ: Nam mô Sa Bà Giáo Chủ Điều

Ngự Bổn Sư Thích Ca Mâu Ni Phật, Đương Lai
Hạ Sinh Di Lặc Tôn Phật, Đại Trí Văn Thù Sư
Lợi Bồ Tát, Đại Hạnh Phổ Hiền Bồ Tát, Hộ Pháp
Chư Tôn Bồ Tát, Linh Sơn Hội Thượng Phật Bồ
Tát. %
Chí tâm đỉnh lễ: Nam mô Tây Phương Giáo Chủ
Cực Lạc Thế giới Đại Từ Đại Bi A Di Đà Phật,
Đại Bi Quán Thế Âm Bồ Tát, Đại Thế Chí Bồ
Tát, Đại Nguyện Địa Tạng Vương Bồ Tát, Thanh
Tịnh Đại Hải Chúng Bồ Tát. %
Chí tâm đỉnh lễ: Nam mô Đông Phương Giáo
Chủ Tiêu Tai Diên Thọ Dược Sư Lưu Ly Quang
Vương Phật, Nhật Quang Biến Chiếu Bồ Tát,
Nguyệt Quang Biến Chiếu Bồ Tát, Thanh Tịnh
Đại Hải Nhất Thiết Thánh Chúng. %
Chí tâm đỉnh lễ: Quá khứ Phật Tỳ Bà Thi. %
Chí tâm đỉnh lễ: Hiện tại Phật Thích Ca Mâu Ni. %
Chí tâm đỉnh lễ: Vị Lai Phật Di lặc Tôn. %
Chí tâm đỉnh lễ: Giáo chủ cõi Tây phương Phật
A Di Đà. %
Chí tâm đỉnh lễ: Giáo chủ cõi Đông phương Phật
Dược Sư Lưu Ly. %
37
Chí tâm đỉnh lễ: Bồ Tát Đại Trí Văn Thù Sư Lợi. %
Chí tâm đỉnh lễ: Bồ Tát Đại Hạnh Phổ Hiền. %
Chí tâm đỉnh lễ: Bồ Tát Đại Bi Quán Thế Âm. %
Chí tâm đỉnh lễ: Bồ Tát Đại Lực Đại Thế Chí. %
Chí tâm đỉnh lễ: Bồ Tát Đại Nguyện Địa Tạng
Vương. %
Chí tâm đỉnh lễ: Tổ sư Đại Ca Diếp. %
Chí tâm đỉnh lễ: Tổ sư A Nan. %
Chí tâm đỉnh lễ: Tổ sư Trúc Lâm Đại Đầu Đà. %
Chí tâm đỉnh lễ: Tổ sư Pháp Loa. %
Chí tâm đỉnh lễ: Tổ sư Huyền Quang. %
Chí tâm đỉnh lễ: Tổ sư Tuệ Bích Phổ Giác. %
Chí tâm đỉnh lễ: Tất cả chư vị Tổ sư. %%%
TÁN PHÁP
Nam mô Phật Bổn Sư Thích Ca Mâu Ni (3 lần)
%%%
38
KINH TÁM ĐIỀU GIÁC NGỘ

CỦA BẬC ĐẠI NHÂN
Là người đệ tử Phật, ngày đêm nên chí tâm,

nhớ nghĩ và tư duy, về tám điều giác ngộ, của
các bậc Đại nhân.
ĐIỀU GIÁC NGỘ THỨ NHẤT:
Thế gian vốn vô thường, cõi nước rất mong
manh, bốn đại lại khổ không, năm ấm là vô ngã,
luôn sinh diệt biến đổi, giả dối không có chủ, tâm
là nguồn việc ác, thân là rừng nghiệp tội, nếu
quán sát như thế, dần dần lìa sinh tử.
ĐIỀU GIÁC NGỘ THỨ HAI:
Tham muốn nhiều là khổ, bao sinh tử nhọc
nhằn, đều từ tham dục khởi, nếu ít muốn biết
đủ, thân tâm được tự tại.
ĐIỀU GIÁC NGỘ THỨ BA:
Tâm nếu không biết đủ, chỉ lo việc tham
cầu, sẽ tăng thêm tội ác, Bồ Tát không như vậy,
thường nhớ đến tri túc, vui cảnh nghèo giữ đạo,
lấy tuệ làm sự nghiệp.
ĐIỀU GIÁC NGỘ THỨ TƯ:
Lười biếng phải sa đọa, nên thường hành
tinh tấn, để phá phiền não ác, chiết phục cả bốn
ma, ra khỏi ngục ấm giới.
39
ĐIỀU GIÁC NGỘ THỨ NĂM:

Ngu si phải sinh tử, nên Bồ Tát thường nhớ,
luôn học rộng nghe nhiều, để tăng trưởng trí
tuệ, và thành tựu biện tài, rồi đem niềm vui
lớn, giáo hóa cho tất cả.
ĐIỀU GIÁC NGỘ THỨ SÁU:
Nghèo khổ hay oán hờn, thường kết nhiều
duyên ác, Bồ Tát hành bố thí, bình đẳng với
oán thân, không nhớ đến lỗi cũ, không ghét bỏ
người ác.
ĐIỀU GIÁC NGỘ THỨ BẢY:
Năm dục là tai họa, thân dẫu ở cõi tục,
nhưng không nhiễm dục lạc, thường nhớ nghĩ
ba y, bình bát và pháp khí, chí nguyện người
xuất gia, luôn giữ đạo trong sạch, thực hành
hạnh thanh tịnh, từ bi với tất cả.
ĐIỀU GIÁC NGỘ THỨ TÁM:
Sinh tử luôn thiêu đốt, khổ não thật vô
biên, nên phát tâm Bồ đề, tu hành cầu Thánh
đạo, cứu độ khắp tất cả, nguyện thay thế chúng
sinh, gánh chịu vô lượng khổ, khiến cho tất cả
loài, đều được đại an lạc.
Tám điều nói trên đây, chư Phật và Bồ Tát,
đã tự mình giác ngộ, và tinh tấn hành đạo, tu từ
bi trí tuệ, nương theo thuyền Pháp thân, đến
40
nơi bờ Niết bàn, rồi trở lại sinh tử, độ thoát

các chúng sinh, cũng đem tám điều này, chỉ dạy
cho tất cả, khiến mọi loài chúng sinh, biết được
sinh tử khổ, xa lìa năm món dục, tu tâm theo
Thánh đạo. Nếu người đệ tử Phật, tư duy tám
điều này, sẽ ở trong mỗi niệm, diệt được vô
lượng tội, thẳng tiến đến Bồ đề, mau thành tựu
Chính Giác, dứt hẳn đường sinh tử, thường an
trú tịnh lạc. %%%
41
SÁM HỐI CHUYỂN HÓA

(Tụng vào thứ Bảy; chủ Nhật; 08; 14;
30 hoặc 29 tháng thiếu)
Trang nghiêm đài sen ngự tọa

Đại Hùng Từ Phụ Thích Ca
Đệ tử lắng lòng thanh tịnh
Bàn tay chắp thành liên hoa.
Cung kính hướng về Điều Ngự
Dâng lời sám nguyện thiết tha. %
Đệ tử phước duyên thiếu kém
Sống trong thất niệm lâu dài
Không được sớm gặp Chính Pháp
Bao nhiêu phiền lụy đã gây
Bao nhiêu lỡ lầm vụng dại
Vô minh che lấp tháng ngày. %
Vườn tâm gieo hạt giống xấu
Tham, sân, tự ái dẫy đầy
Những nghiệp sát, đạo, dâm, vọng
Gây nên từ trước đến nay.
Những điều đã làm, đã nói
Thường gây đổ vỡ hằng ngày
Bao nhiêu não phiền nghiệp chướng
42
Nguyện xin sám hối từ đây. %

Đệ tử thấy mình nông nổi
Con đường chính niệm lãng xao
Chất chứa vô minh phiền não
Tạo nên bao nỗi hận sầu
Có lúc tâm tư buồn chán
Mang đầy dằn vặt lo âu
Vì không hiểu được kẻ khác
Cho nên hờn giận, oán cừu. %
Lý luận xong rồi trách móc
Mỗi ngày mỗi chuốc khổ đau
Chia cách hố kia càng rộng
Có ngày không nói với nhau
Cũng không muốn nhìn thấy mặt
Gây nên nội kết dài lâu.
Nay con hướng về Tam Bảo
Ăn năn khẩn thiết cúi đầu. %
Đệ tử biết trong tâm thức
Bao nhiêu hạt tốt lấp vùi.
Hạt giống thương yêu, hiểu biết
Và bao hạt giống an vui.
Nhưng vì chưa biết tưới tẩm
Hạt lành không mọc tốt tươi
Cứ để khổ đau tràn lấp
43
Làm cho đen tối cuộc đời.

Quen lối bỏ hình bắt bóng
Đuổi theo hạnh phúc xa vời.
Tâm tư bận về quá khứ
Hoặc lo rong ruổi tương lai
Quanh quẩn trong vòng buồn giận
Xem thường bảo vật trong tay
Dày đạp lên trên hạnh phúc
Tháng năm sầu khổ miệt mài.
Giờ đây trầm xông Bảo Điện
Con nguyện sám hối đổi thay. %
Đệ tử tâm thành quy ngưỡng
Hướng về chư Phật mười phương
Cùng với các vị Bồ Tát
Thanh Văn, Duyên Giác, Thánh Hiền. %
Chí thành cầu xin sám hối
Bao nhiêu lầm lỗi triền miên
Xin lấy cam lồ tịnh thủy
Tưới lên dập tắt não phiền.
Xin lấy con thuyền Chính Pháp
Đưa con vượt nẻo oan khiên.
Xin nguyện sống đời tỉnh thức
Học theo đạo lý chân truyền
Thực tập nụ cười hơi thở
44
Sống đời chính niệm tinh chuyên. %

Đệ tử xin nguyện trở lại
Sống trong hiện tại nhiệm mầu
Vườn tâm ươm hạt giống tốt
Vun trồng hiểu biết, thương yêu.
Xin nguyện học phép quán chiếu
Tập nhìn tập hiểu thật sâu.
Thấy được tự tính các pháp
Thoát ngoài sinh tử trần lao.
Nguyện học nói lời ái ngữ
Thương yêu, chăm sóc sớm chiều.
Đem nguồn vui tới mọi nẻo
Giúp người vơi nỗi sầu đau.
Đền đáp công ơn cha mẹ
Ơn Thầy, nghĩa bạn dày sâu.
Tín thành tâm hương một nén
Đài sen con nguyện hồi đầu. %
Nguyện đức Từ Bi che chở
Trên con đường đạo nhiệm mầu.
Nguyện xin chuyên cần tu tập
Vuông tròn đạo quả về sau. %%%
Nam mô cầu sám hối Bồ Tát. %
Nam mô cầu sám hối Chư Phật. %
Nam mô cầu sám hối Phật Đà. %%%
45
SÁM HỐI THẬP ÁC

(Tụng vào thứ Hai; thứ Tư; Thứ Năm)
Đệ tử chúng con một lòng thành
Xin giãi bày tội lỗi xưa nay
Xét con tạo ác đã dày
Vì ngu, tham, giận mà gây thói tà.
Thân, miệng, ý sinh ra mọi tội
Suy cho cùng đều bởi sáu căn.
Mắt ưa sắc, lưỡi tham ăn
Tai say mê tiếng, mũi thuần mến hương.
Thân thích xúc, lòng vương mọi pháp
Hợp cùng nhau tạo ác vô cùng
Xấu xa chất chứa đầy lòng
Hại người, hại vật thật không thiếu gì.
Lòng tham, giận, ngu si điên đảo
Miệng điêu ngoa trở tráo trăm chiều
Bỗng dưng thường đặt nên điều
Ăn không nói có dệt thêu hại người.
Hết nguyền rủa lại lời độc ác,
Chẳng khác gì Càn Thát, Ma Vương,
Thân còn trộm cắp đủ đường
Tham tàn giết hại chẳng thương muôn loài.
Thói nguyệt hoa đêm ngày say đắm
Làm bao điều rối loạn nhân luân
46
Nay con hổ thẹn muôn phần

Vì mê nên đã trầm luân bao đời.
Thân chẳng khác bèo trôi sóng vỗ
Chịu đắm chìm biển khổ sông mê
Bấy lâu chưa biết đường về
Cam lòng theo nghiệp dắt đi đủ đường.
Chư Phật rộng lòng thương con dại
Muốn cứu con thoát khỏi luân hồi
Gắng công cầu đạo không ngơi
Trải bao cay đắng chẳng lui chuyển lòng.
Tổn tính mệnh cũng không hề tiếc
Nguyện đời đời độ hết chúng sinh
Con nay dốc một lòng thành
Cúi xin giải tỏ tội tình của con.
Bằng tơ tóc chẳng còn dám giấu
Sám hối cầu Tam Bảo chứng minh
Trước cầu sạch tội của mình
Sau xin cho cả chúng sinh mọi loài.
Bao tội lỗi đồng thời giải thoát
Dốc lòng thành xin Phật rộng thương
Từ nay chẳng dám tưởng màng
Gây nên tội ác để mang sau này.
Việc phúc thiện đêm ngày xin gắng
47
Đạo Bồ đề nguyện chứng không lui

Được rồi xin độ muôn loài
Đều cùng thành Phật đời đời yên vui.
Xin cho con được như lời
Sám hối phát nguyện đã rồi
Con xin lễ Phật cùng mười phương Tăng.
%%%
48
SÁM HỐI BA NGHIỆP

(Tụng vào thứ Ba)
Chúng con đồng đến trước Phật đài

Tâm thành đỉnh lễ mười phương Phật
Tất cả Bồ Tát trong ba đời
Thanh Văn, Bích Chi, chúng Hiền Thánh
Đồng đến chứng minh con phát lồ. %
Bao nhiêu tội lỗi trong nhiều kiếp
Ba nghiệp gây nên chẳng nghĩ lường
Nổi chìm lăn lộn trong ba cõi
Tội ác chiêu hoài không biết dừng.
Hôm nay tỉnh giác con sám hối
Hổ thẹn ăn năn mọi lỗi lầm
Cầu xin chư Phật đồng chứng giám
Bồ Tát, Thanh Văn thảy hộ trì.
Khiến con tội cũ như sương tuyết
Hiện tại đời con đang sống đây
Tuy có duyên lành gặp Phật Pháp
Mà đã gây nên lắm nghiệp khiên.
Lòng còn chứa chấp tham kiêu mạn
Sân si tật đố hạnh tà mê
Miệng nói điêu ngoa thêm dối trá
Gạt lường ác khẩu lời vu oan
Sát sinh hại vật thân gây tạo
Thương tổn sinh linh để lợi mình
Tam Bảo chứng minh con sám hối.
49
Dứt tâm tương tục kể từ đây

Không hề tái phạm dù lỗi nhỏ
Nguyện gìn ba nghiệp như giá băng
Nguyện đạt chân tông giáo viên đốn
Kiến tính viên minh tâm nhất như.
Vọng tình ngoại cảnh dường mây khói
Nghiệp thức vốn không trí sáng ngời
Liễu sinh thoát tử không ngăn ngại
Tam giới ra vào độ chúng sinh.
Thuyền từ chống mãi không dừng nghỉ
Đưa hết sinh linh lên giác ngạn
Công đức tu hành xin hồi hướng
Tất cả chúng sinh đều Niết bàn
Vào nhà chư Phật ngồi tòa báu
Mặc áo Như Lai chứng pháp thân
Đồng phát Bồ đề tâm bất thoái
Đồng ngộ vô sinh pháp giới chân
Đồng lên Phật quả vào Diệu giác
Đồng nhập chân như thể sáng tròn. %%%
Chủ lễ xướng:
Tính tội vốn không, do tâm tạo
Tâm nếu diệt rồi tội sạch trong
Tội trong tâm diệt cả đều không
Thế ấy mới thật là chân sám hối. %
Nam mô Bồ Tát Cầu Sám Hối. (3 lần) %%%
50
SÁM HỐI SÁU CĂN

(Tụng vào thứ Sáu)
Chí tâm sám hối!
Chúng con từ vô thủy kiếp đến nay
Bỏ mất bản tâm, không biết chính đạo.
Rơi ba đường khổ, bởi sáu căn lầm
Không sám lỗi trước, khó tránh hối sau. %
1. NGHIỆP CĂN MẮT LÀ: %

Nhân ác xem kỹ
Nghiệp thiện coi khinh
Lầm nhận hoa giả
Quên ngắm trăng thật.
Yêu ghét nổi dậy
Đẹp xấu tranh giành
Chợt mắt dối sinh
Mờ đường chính kiến.
Trắng qua xanh lại
Tía phải vàng sai
Nhìn lệch các thứ
Nào khác kẻ mù.
Gặp người sắc đẹp
Liếc trộm nhìn ngang
51
Lòa mắt chưa sinh

Bản lai diện mục.
Thấy ai giàu có
Giương mắt mãi nhìn
Gặp kẻ bần cùng
Lờ đi chẳng đoái
Người dưng chết chóc
Nước mắt ráo khô
Thân quyến qua đời
Đầm đìa lệ máu
Hoặc đến Tam Bảo
Hoặc vào chùa chiền
Gần Tượng, thấy Kinh
Mắt không thèm ngó
Phòng Tăng, điện Phật
Gặp gỡ gái trai
Mắt liếc mày đưa
Đam mê sắc dục
Không ngại Hộ pháp
Chẳng sợ Long thần
Trố mắt ham vui
Đầu chưa từng cúi
Những tội như thế
52
Vô lượng vô biên
Đều từ mắt sinh
Phải sa địa ngục.
Trải hằng sa kiếp
Mới được làm người
Dù được làm người
Lại bị mù chột.
2. NGHIỆP CĂN TAI LÀ: %

Ghét nghe Chính pháp
Thích lắng lời tà
Mê mất gốc chân
Đuổi theo ngoại vọng.
Sáo đàn inh ỏi
Bảo khúc long ngâm
Văng vẳng mõ chuông
Coi như ếch nhái
Câu ví bài vè
Bỗng nhiên để dạ
Lời kinh câu kệ
Không chút lắng tai
Thoảng nghe khen hảo
Khấp khởi mong cầu
53
Biết rõ lời lành

Đâu từng ưng nhận
Vài ba bạn rượu
Năm bảy khách chơi
Tán ngắn bàn dài
Châu đầu nghe thích
Hoặc gặp thầy bạn
Dạy bảo đinh ninh
Những điều hiếu trung
Che tai bỏ mặc.
Hoặc nghe tiếng xuyến
Bỗng nảy lòng dâm
Nghe nửa câu kinh
Liền như tai ngựa.
Đầy ắp bụi trần
Kể sao cho xiết
Sau khi mạng chung
Rơi ba đường ác
Hết nghiệp thọ sinh
Lại làm người điếc.
54
3. NGHIỆP CĂN MŨI LÀ: %

Thường tham mùi lạ
Trăm thứ ngạt ngào
Chẳng thích chân hương
Năm phần thanh tịnh
Lan xông xạ ướp
Chỉ thích tìm tòi
Giới định hương huân
Chưa từng để mũi
Trầm đàn thiêu đốt
Đặt trước Phật đài
Nghểnh cổ hít hơi
Trộm hương phẩy khói
Theo dõi hương trần
Long thần chẳng nể
Chỉ thích mùi xằng
Trọn không chán mỏi
Mặt đào má hạnh
Lôi kéo chẳng lìa
Cây Giác hoa tâm
Xoay đi không đoái
Hoặc ra phố chợ
Hoặc vào bếp sau
55
Thấy bẩn thèm ăn

Ưa nhơ kiếm nuốt.
Chẳng ngại tanh hôi
Không kiêng hành tỏi
Mê mãi không thôi
Như lợn nằm ổ
Hoặc chảy nước mũi
Hoặc hỉ đờm vàng
Bôi cột quẹt thềm
Làm nhơ đất sạch
Hoặc say nằm ngủ
Điện Phật phòng Tăng
Hai mũi thở hơi
Xông kinh nhơ tượng
Ngửi sen thành trộm
Nghe mùi thành dâm
Không biết không hay
Đều do nghiệp mũi
Đọa ba đường khổ
Trải nghìn muôn kiếp
56
Mới được làm người

Quả báo bệnh mũi.
4. NGHIỆP CĂN LƯỠI LÀ: %

Tham đủ mọi mùi
Thích xét ngon dở
Nếm hết các thứ
Rõ biết béo gầy
Sát hại sinh vật
Nuôi dưỡng thân mình
Quay rán cá chim
Nấu hầm cầm thú.
Thịt tanh béo miệng
Hành tỏi ruột xông
Ăn rồi đòi nữa
Nào thấy no đâu
Hoặc đến đàn chay
Cầu thần lễ Phật
Cố cam bụng đói
Đợi lúc việc xong
Sáng sớm ăn chay
Cơm ít nước nhiều
57
Giống hệt người đau

Gắng nuốt thuốc cháo.
Mắt đầy mỡ thịt
Cười nói hân hoan
Rượu chuốc cơm mời
Nóng thay nguội đổi.
Bày tiệc đãi khách
Cưới gả cho con
Giết hại chúng sinh
Vì ba tấc lưỡi
Nói dối bày điều
Thêu dệt bịa thêm
Hai lưỡi bỗng sinh
Ác khẩu dấy khởi
Chửi mắng Tam Bảo
Nguyền rủa mẹ cha
Khinh khi Hiền Thánh
Lừa dối mọi người
Chê bai người khác
Che dấu lỗi mình
Bàn luận cổ kim
Khen chê này nọ
Khoe khoang giàu có
58
Lăng nhục người nghèo

Xua đuổi Tăng Ni
Chửi mắng tôi tớ
Lời dèm thuốc độc
Nói khéo tiếng đàn
Tô vẽ điều sai
Nói không thành có
Oán hờn nóng lạnh
Phỉ nhổ non sông
Tán dóc Tăng phòng
Ba hoa điện Phật
Ví như cát bụi
Đếm không thể cùng
Vào ngục Bạt Thiệt
Cày sắt kéo dài
Nước đồng rót mãi
Quả báo hết rồi
Muôn kiếp mới sinh
Lại bị câm bặt.
59
5. NGHIỆP CĂN THÂN LÀ: %

Tinh cha huyết mẹ
Chung hợp lên hình
Năm tạng trăm hài
Cùng nhau kết hợp
Chấp cho là thật
Quên mất pháp thân
Sinh dâm, sát, trộm
Bèn thành ba nghiệp:
NGHIỆP SÁT SINH LÀ: %

Luôn làm bạo ngược
Chẳng khởi nhân từ
Giết hại bốn loài
Đâu biết một thể
Lầm hại cố giết
Tự làm dạy người
Hoặc tìm thầy bùa
Đem về ếm đối
Hoặc làm thuốc độc
Để hại sinh linh
Chỉ cốt hại người
Không hề thương vật
60
Hoặc đốt núi rừng

Lấp cạn khe suối
Buông chài bủa lưới
Huýt chó thả chim
Thấy nghe tùy hỷ
Niệm dấy tưởng làm
Cử động vận hành
Đều là tội lỗi.
NGHIỆP TRỘM CẮP LÀ: %

Thấy tài bảo người
Thầm khởi tâm tà
Phá khóa cạy then
Sờ bao mò túi
Thấy của thường trụ
Lòng dấy khởi tham
Trộm của nhà chùa
Không sợ Thần giận
Không những vàng ngọc
Mới mắc tội to
Ngọn cỏ cây kim
Đều thành nghiệp trộm.
61
NGHIỆP TÀ DÂM LÀ: %

Lòng mê nhan sắc
Mắt đắm phấn son
Chẳng đoái liêm trinh
Riêng sinh lòng dục
Hoặc nơi đất Phật
Chính điện phòng Tăng
Cư sĩ gái trai
Đụng chạm đùa giỡn
Tung hoa ném quả
Đạp cẳng kề vai
Khoét ngạch trèo tường
Đều là dâm nghiệp
Đến lúc mạng chung
Đều vào địa ngục
Gái nằm giường sắt
Trai ôm cột đồng
Muôn kiếp tái sinh
Lại chịu tội báo.
62
6. NGHIỆP CĂN Ý LÀ: %

Nghĩ vơ, nghĩ vẩn
Không lúc nào dừng
Mắc mứu tình trần
Kẹt tâm chấp tướng
Như tằm kéo kén
Càng buộc càng bền
Như bướm lao đèn
Tự thiêu tự đốt
Hồn mê chẳng tỉnh
Điên đảo dối sinh
Não loạn tâm thần
Đều do ba độc.
TỘI KEO THAM LÀ: %

Âm mưu ghen ghét
Keo cú vét vơ
Mười vốn nghìn lời
Còn cho chưa đủ
Của chứa tợ sông
Lòng như hũ chảy
Rót vào lại hết
Nên nói chưa đầy
63
Tiền mục lúa hư

Không cứu đói rét
Lụa là chất đống
Nào có giúp ai
Được người mấy trăm
Chưa cho là nhiều
Mất mình một đồng
Tưởng như hao lớn
Trên từ châu báu
Dưới đến tơ gai
Kho đụn chất đầy
Chưa từng bố thí
Bao nhiêu sự việc
Ngày tính đêm lo
Khổ tứ lao thần
Đều từ tham nghiệp.
TỘI NÓNG GIẬN LÀ: %

Do tham làm gốc
Lửa giận tự thiêu
Quắc mắt quát to
Tiêu tan hòa khí
Không riêng người tục
64
Cả đến thầy tu
Kinh luận tranh giành
Cùng nhau công kích
Chê cả Sư trưởng
Nhiếc đến mẹ cha
Cỏ nhẫn héo vàng
Lửa độc rực cháy
Buông lời hại vật
Cất tiếng hại người
Không nhớ từ bi
Chẳng theo luật cấm
Bàn thiền tợ Thánh
Trước cảnh như ngu
Dù ở cửa Không
Chưa thành Vô ngã
Như cây sinh lửa
Lửa cháy đốt cây
Những tội trên đây
Đều do nghiệp giận.
TỘI NGU SI LÀ: %

Căn tính đần độn
Ý thức tối tăm
65
Chẳng hiểu tôn ty

Không phân thiện ác
Chặt cây hại mạng
Giết gấu gãy tay
Mắng Phật chuốc ương
Phun Trời ướt mặt
Quên ơn quên đức
Bội nghĩa bội nhân
Không tỉnh không xét
Đều do si nghiệp
Rất nặng rất sâu
Đến lúc mạng chung
Rơi vào địa ngục
Trải nghìn muôn kiếp
Mới được thọ sinh
Dù được thọ sinh
Lại mắc ngu báo.
Nếu không sám hối
Đâu được tiêu trừ
Nay trước Phật đài
Thảy đều sám hối. %%%
66

nguyện lớn của đức Phổ Hiền Vương Bồ Tát:
Mười là hồi hướng khắp tất cả. %%%
67
PHỤC NGUYỆN
hương linh có duyên với pháp hội được giác
hiểu lời sám hối, chuyển hóa tâm thức, khởi
các niệm từ bi, xả bỏ ái chấp, phát nguyện tu
hành để sớm được thoát khổ.
68
HỒI HƯỚNG
Nguyện khắp pháp giới các chúng sinh
Đồng được lên ngôi Vô Thượng giác. %%%
69
TAM TỰ QUY
70
PHẦN BA
Nghi Thức Tụng Kinh

Pháp Cú THÍ DỤ
NGUYỆN HƯƠNG
%%%
72
VĂN BẠCH
Đệ tử con tên là:… Pháp danh:… Hiện đang ở tại:…
Con được biết Kinh Pháp cú là những lời
dạy vô cùng quý báu của Đức Phật, nếu ai trì
tụng thì được chư Thiên, thiện Thần ủng hộ
hiện đời được an lành; nếu ai thực hành theo
lời dạy của Đức Phật trong kinh, thì được thoát
khổ, được an vui Niết Bàn.
Hôm nay là ngày… tháng… năm… Con xin thực
hành nghi lễ tụng kinh Pháp Cú, tại kinh Nhật tụng
thiền môn chùa Ba Vàng, con xin tụng bài kinh…
Con xin được sự gia trì của Tam Bảo, để con
thông hiểu nghĩa kinh và thực hành được lời
Đức Phật dạy trong kinh.
về tại đàn tràng nghe kinh tu tập.
73
TÁN PHẬT
QUÁN TƯỞNG
LỄ PHẬT
Tam Bảo. %
74
Chí tâm đỉnh lễ: Nam mô Sa Bà Giáo Chủ Điều

Ngự Bổn Sư Thích Ca Mâu Ni Phật, Đương Lai
Hạ Sinh Di Lặc Tôn Phật, Đại Trí Văn Thù Sư
Lợi Bồ Tát, Đại Hạnh Phổ Hiền Bồ Tát, Hộ Pháp
Chư Tôn Bồ Tát, Linh Sơn Hội Thượng Phật Bồ
Tát. %
Chí tâm đỉnh lễ: Nam mô Tây Phương Giáo Chủ
Cực Lạc Thế giới Đại Từ Đại Bi A Di Đà Phật,
Đại Bi Quán Thế Âm Bồ Tát, Đại Thế Chí Bồ
Tát, Đại Nguyện Địa Tạng Vương Bồ Tát, Thanh
Tịnh Đại Hải Chúng Bồ Tát. %
Chí tâm đỉnh lễ: Nam mô Đông Phương Giáo
Chủ Tiêu Tai Diên Thọ Dược Sư Lưu Ly Quang
Vương Phật, Nhật Quang Biến Chiếu Bồ Tát,
Nguyệt Quang Biến Chiếu Bồ Tát, Thanh Tịnh
Đại Hải Nhất Thiết Thánh Chúng. %%%
TÁN PHÁP
Nam mô Phật Bổn Sư Thích Ca Mâu Ni (3 lần)
%%%
75
QUYỂN THỨ NHẤT
PHẨM THỨ NHẤT

VÔ THƯỜNG
1. THIÊN ĐẾ THÍCH
TỰ QUY Y TAM BẢO
T huở xưa, trời Đế Thích bỗng nhiên mất đi năm

đức tướng nên tự biết mình sắp mạng chung sẽ
tái sinh vào thai một con lừa trong nhà người thợ
làm đồ gốm.
Năm đức tướng mất đi là gì?
Một là: Hào quang trên thân mất.
Hai là: Hoa trên đầu khô héo.
Ba là: Không còn ưa thích chỗ ngồi của mình.
Bốn là: Mồ hôi nách chảy hôi dơ.
Năm là: Bụi bám trên thân.
Đế Thích nhân năm việc này, biết phước mình
đã hết nên rất lo buồn. Ông nghĩ trong tam giới chỉ
có Phật mới cứu độ được khổ ách cho chúng sinh,
nên vội tìm đến chỗ Phật.
Bấy giờ, đức Thế Tôn đang tọa thiền nhập Phổ
Quang Tế tam-muội trong thạch thất trên núi Kỳ-xà-
quật. Thiên Đế đến nơi gặp Phật liền cúi đầu đỉnh
lễ, phủ phục sát đất, chí tâm quy y Phật Pháp Tăng.
Trong khoảng thời gian cúi mình làm lễ, Thiên Đế
liền mạng chung. Thần thức của ông liền nhập vào
thai một con lừa trong nhà người thợ đồ gốm. Lúc
78
ấy, lừa mẹ tự dứt đứt dây, chạy loạn vào chỗ đồ

gốm chưa nung, làm đổ vỡ rất nhiều. Người chủ
giận lắm, bèn xách gậy rượt đánh, lừa mẹ nhân đó
bị sẩy thai. Thần thức của Thiên Đế liền thoát khỏi
thai lừa, nhập lại thân cũ, đầy đủ năm đức tướng
như xưa.
Đức Phật ra khỏi tam muội xong, Ngài liền tán
thán:
- Lành thay, này Thiên Đế! Ông có thể đến lúc
sắp mạng chung biết quy y Tam Bảo, tội nghiệp đã
trả xong, không còn thọ khổ báo nữa.
Bấy giờ, đức Thế Tôn lại nói kệ:
Các hành đều vô thường
Đó là pháp thịnh suy
Đã sinh thì phải diệt
Tịch diệt là an vui.
Ví như nhà thợ gốm
Nắn đất làm đồ dùng
Tất cả đều phải hoại
Mạng người cũng vậy thôi!
Đế Thích nghe kệ xong liền biết yếu nghĩa vô
thường, thông đạt lẽ biến đổi của tội phúc, hiểu rõ
cội gốc thịnh suy, tuân theo lý đạo tịch diệt. Ông
hoan hỉ phụng trì Chính pháp, đắc quả Tu-đà-hoàn.
79
2. MẸ VUA BA TƯ NẶC CHẾT
T huở xưa, đức Phật trú tại tịnh xá nước Xá-vệ

thuyết pháp cho hàng trời người và long thần.
Lúc ấy, mẹ vua Ba-tư-nặc tuổi hơn chín mươi chợt
lâm trọng bệnh, vì không trị đúng thầy đúng thuốc
nên đã qua đời. Vua và quần thần làm lễ tang theo
Pháp, rồi đưa đi an táng. Tang sự xong, mọi người
trở về, ghé ngang qua chỗ Phật. Lúc ấy, vua quần
áo xốc xếch, giày dép trầy trật bước đến làm lễ bên
chân Phật. Đức Phật mời vua ngồi xuống rồi hỏi:
- Vua từ đâu đến mà áo quần dơ dáy, vẻ mặt
tiều tụy, sao lại ra nông nỗi này?
Nhà vua làm lễ rồi đáp:
- Bạch Đức Thế Tôn! Thái hậu của nước tuổi
hơn chín mươi mắc phải trọng bệnh vừa mới qua
đời. Con đưa linh cữu ra mộ rồi trở về ghé qua đây
thăm đức Thế Tôn.
Đức Phật bảo với vua:
- Từ xưa đến nay có bốn việc đáng sợ nhất:
Một là: Sinh ra rồi phải già yếu.
Hai là: Bệnh sẽ tiều tụy.
Ba là: Chết rồi thần thức ra đi.
Bốn là: Phải xa lìa quyến thuộc.
80
Vạn vật vô thường, không thể dài lâu, chẳng

hẹn cùng người. Mỗi ngày trôi qua, mạng sống giảm
dần. Như nước năm sông chảy mãi không ngừng,
mạng người mau chóng cũng lại như vậy.
Bấy giờ, đức Thế Tôn liền nói kệ:
Như nước sông chảy mau
Theo dòng trôi đi mãi
Mạng người cũng như vậy
Qua rồi không trở lại.
Rồi đức Phật nói với vua rằng:
- Mọi vật trên đời đều như vậy, không có cái
gì trường tồn. Mọi người đều phải chết, không ai
tránh được lẽ này. Các vị quốc vương, tiên ngũ
thông, chân nhân chí đến chư Phật thuở xưa nay có
còn đâu? Vua không nên buồn thương vô ích có hại
đến thân mình. Làm người con hiếu thảo thương
yêu cha mẹ đã mất thì phải làm phước, tu tạo công
đức hồi hướng cho cha mẹ, như là việc chuẩn bị
lương thực gửi cho người thân lúc đi xa.
Nghe đức Phật dạy xong, vua và quần thần ai
nấy đều hoan hỉ, không còn lo buồn. Những người
đến nghe pháp đều thấy được đạo.
81
3. ĐÀN BÒ BỊ GIẾT THỊT
T huở xưa, đức Phật trú tại vườn trúc thành La-
duyệt-kỳ. Một hôm, Ngài cùng với các đệ tử
nhận lời thỉnh vào thành thọ trai thuyết pháp. Thọ
trai thuyết pháp xong, lúc ấy vào khoảng xế chiều,
đức Phật và các đệ tử ra khỏi thành trở về tịnh xá.
Trên đường đi, Ngài và đại chúng gặp một người
đang lùa một đàn bò vào thành, sau một ngày thả
cho chúng ăn bên ngoài. Lúc ấy, đức Thế Tôn nói
bài kệ rằng:
Ví như người cầm gậy
Chăn dắt đàn bò si
Già chết cũng như vậy
Đang lùa mạng sống đi.
Trăm nghìn không có một
Trai gái dòng họ nào
Tài sản nhiều bao nhiêu
Không tránh khỏi già chết.
Sự sống ngày lẫn đêm
Sinh mạng tự giảm dần
Tuổi thọ luôn tiêu mòn
Như nước ao rút cạn.
Đức Phật về đến vườn trúc rửa chân rồi ngồi
xuống. A-nan ra trước đỉnh lễ thưa hỏi:
- Bạch đức Thế Tôn, ban nãy giữa đường Ngài
82
có nói lên ba bài kệ. Chúng con vẫn chưa hiểu lắm,
xin Ngài từ bi khai thị cho. Đức Phật hỏi:
- Này A-nan, ông có thấy người ta lùa đàn bò đi
không?
- Bạch đức Thế Tôn, con có thấy.
A-nan đáp.
Đức Phật giảng giải:
- Này A-nan, đàn bò đó là của một nhà hàng
thịt, vốn có cả nghìn con. Mỗi ngày, ông chủ đều
cho người lùa đàn bò ra ngoài thành tìm nơi cỏ
tươi, nước trong cho chúng ăn uống. Họ nuôi lớn
chúng rồi mỗi ngày chọn ra một con to béo nhất
giết lấy thịt. Số bò bị giết đến nay đã hơn phân nửa,
mà những con còn lại vẫn không hay biết, cứ lo đấu
húc lẫn nhau, nhảy nhót, đùa giỡn. Ta vì thương
cho chúng ngu si vô trí nên mới nói lên ba bài kệ
này. Này A-nan! Đâu phải chỉ có đàn bò đó vô trí
thôi, mà người đời cũng như vậy! Họ chấp trước
bản ngã, không biết vô thường, tham đắm năm
dục, chỉ lo cung dưỡng thân mình. Tâm ý thỏa thuê
trở lại gây ra tai họa. Vô thường túc nghiệp không
hẹn chợt đến mà họ vẫn mờ mịt không biết, thì có
khác chi với đàn bò kia?
Lúc ấy, trong hội chúng có hai trăm Tỳ-kheo
tham đắm lợi dưỡng nghe được bài pháp này liền
tự trách và sách tấn lấy mình, do đó chứng quả A-la-
hán, đầy đủ lục thông. Còn đại chúng đều hoan hỉ
bước ra đỉnh lễ Phật.
83
4. CON GÁI PHẠM CHÍ CHẾT
T huở xưa, đức Phật thuyết pháp cho các hàng

đệ tử ở vườn Kỳ Thọ Cấp Cô Độc nước Xá-vệ.
Lúc ấy, có con gái của một vị Phạm Chí, tuổi khoảng
mười bốn, mười lăm, đoan chính, thông minh rất
được cha yêu mến, bỗng lâm bệnh nặng đột ngột
chết đi. Đồng thời, ruộng của vị Phạm Chí đó đang
mùa lúa chín cũng bị lửa cháy thiêu sạch. Trước
tai hoạ dồn dập, Phạm Chí vô cùng đau buồn, tâm
ý hoảng loạn như người phát cuồng, không cách
gì giải tỏa nổi. Ông nghe người ta nói Phật là bậc
Thánh, thầy của trời người, hay thuyết Pháp giúp
cho chúng sinh hết phiền não khổ đau, nên tìm đến
chỗ Phật nhờ giúp đỡ. Đến nơi, ông đỉnh lễ rồi quỳ
xuống thưa rằng:
- Bạch đức Thế Tôn! Con vốn hiếm muộn, chỉ có
một mụn con gái sớm hôm an ủi. Thế mà nó bỗng
lâm trọng bệnh, bỏ con ra đi. Tình cha con quyến
luyến là lẽ tự nhiên, nên con vô cùng khổ não. Xin
đức Thế Tôn oai thần giáo hóa giúp cho con giải
tỏa nỗi đau buồn này.
Đức Phật bảo Phạm Chí:
- Trên đời có bốn việc không thể lâu dài. Đó là
những gì?
84
Một là: Trường tồn phải hoại diệt.

Hai là: Giàu sang phải nghèo hèn.
Ba là: Hội họp phải chia ly.
Bốn là: Khỏe mạnh rồi phải chết.
Trường tồn phải hoại diệt
Cao sang sẽ sa cơ
Gặp gỡ rồi ly biệt
Đã sinh ắt tử vong.
Ông Phạm Chí nghe xong, tâm ý khai ngộ không
còn đau buồn, rồi xin Phật xuất gia làm Tỳ-Kheo.
Đức Phật hoan hỉ hứa khả, Ngài nói:
- Lành thay, hãy lại đây Tỳ-kheo.
Phạm Chí râu tóc liền tự rụng, thành tướng Sa-
môn. Sau đó, nhờ nỗ lực quán chiếu lý vô thường,
chẳng bao lâu ông chứng quả A-la-hán.
85
5. TÂM VÔ THƯỜNG
CỦA NÀNG LIÊN HOA SẮC
T huở xưa, đức Phật trú trên núi Kỳ-xà-quật thành

La-duyệt-kỳ. Lúc ấy, trong thành có một nàng
kỹ nữ tên là Liên Hoa. Nàng này nhan sắc xinh đẹp,
cả nước không ai sánh bằng. Thanh niên con em
các nhà quyền quý ai cũng hâm mộ, tranh nhau tìm
đến. Một hôm, nàng Liên Hoa bỗng khởi thiện tâm,
muốn bỏ việc đời xuất gia làm Tỳ-kheo Ni. Nàng từ
bỏ tất cả tìm đến núi Kỳ-xà-quật nơi đức Phật đang
cư trú. Giữa đường, gặp một suối nước mát, nàng
Liên Hoa liền ghé lại uống nước rửa tay. Làn nước
mát trong xanh, long lanh hiện lên vóc dáng của
nàng, vẻ mặt hồng thắm, mái tóc mượt bóng, thân
hình cân đối đến mức hoàn hảo.
Tự nhìn thấy nhan sắc xinh đẹp của mình, nàng
Liên Hoa hối tiếc nghĩ rằng: “Ta sinh ra có được
nhan sắc mặn mà như vậy, sao lại nỡ bỏ đi để làm
Sa-môn? Ta nên nhân lúc còn trẻ mà hưởng thụ
cho thỏa mãn những khao khát riêng mình”.
Nghĩ như vậy xong, nàng liền đi về. Đức Phật
biết Liên Hoa có thể độ được, nên hóa ra một thiếu
nữ nhan sắc tuyệt trần hơn cả Liên Hoa từ phía
khác đi ngược chiều lại. Liên Hoa trông thấy vô
cùng yêu mến, liền đến hỏi thăm:
86
- Nàng từ đâu đến? Chồng con cha mẹ anh em

nàng ở đâu mà đi một mình vậy?
Thiếu nữ đáp rằng:
- Tôi ở trong thành có việc ra ngoài, nay trở về
nhà. Chị em mình mới quen nhau cùng về chung
nhé? Gần đây có bờ nước mát trong xanh, chúng ta
trước hãy đến đó nghỉ ngơi, trò chuyện một lát.
Liên Hoa vui vẻ đáp:
- Vậy thì hay lắm.
Hai người đến bên bờ nước chuyện trò tâm
sự. Một lát sau, thiếu nữ mệt mỏi tựa vào gối chân
Liên Hoa nằm ngủ. Không ngờ, mới đó thiếu nữ
liền chết, thi thể sình lên, giòi bò lúc nhúc, răng tóc
rụng rời, tứ chi tan rã, mùi hôi thối bốc ra thật là
khó ngửi.
Liên Hoa thấy thế hết sức kinh sợ nghĩ rằng:
“Nàng ấy trẻ đẹp hơn ta như vậy mới đó mà đã từ
giã cuộc đời. Huống chi thân ta, làm sao bảo đảm
sống được dài lâu?”
Nghĩ vậy, nàng liền khởi tâm tinh tấn cầu đạo
trở lại, tiếp tục tìm đến chỗ ở của Phật. Đi đến nơi
rồi, nàng đỉnh lễ đức Phật, rồi thuật lại đầy đủ
những việc đã thấy.
Đức Phật nói với Liên Hoa:
87
- Người ta có bốn việc không thể nương cậy. Đó

là những gì?
Một là: Trẻ trung phải già yếu.
Hai là: Mạnh khỏe phải tử vong.
Ba là: Thân thuộc vui vẻ phải xa lìa.
Bốn là: Của cải tích trữ phải phân tán.
Bấy giờ, đức Phật liền nói kệ:
Già thì hình sắc suy
Bệnh khiến thân này hoại
Khi mạng đã hết rồi
Thân rã tan, hư hoại.
Thân này có gì quý
Đồ dơ tuôn chảy hoài
Bị bệnh tật phủ vây
Phải chịu họa già chết.
Buông lung theo thị dục
Tăng thêm điều phi pháp
Đâu biết sự đổi thay
Mạng người trong hơi thở!
Dầu cho là con ruột
88
Hay cha mẹ anh em

Khi cái chết đến nơi
Không nương cậy ai được
Nàng Liên Hoa nghe pháp xong hân hoan giải
ngộ, quán thân như huyễn hóa, mạng sống chẳng
dài lâu, chỉ có Niết-bàn là an ổn vĩnh cửu, nên đến
trước Phật xin xuất gia làm Tỳ-kheo Ni.
Phật nói:
- Lành thay!
Tóc Liên Hoa liền tự rụng, thành Tỳ-kheo Ni.
Sau đó, nhờ công phu tư duy thiền quán, Tỳ-kheo
Ni Liên Hoa đã chứng quả A-la-hán.
Những vị được nghe pháp trong pháp hội, ai
nấy đều hoan hỉ.
89
6. BỐN ANH EM PHẠM CHÍ

CHẠY TRỐN TỬ THẦN
T huở xưa, đức Phật thuyết Pháp trong vườn trúc

thành Vương-xá. Lúc ấy, có bốn anh em Phạm
Chí đã chứng được ngũ thông, tự biết sau bảy ngày
nữa mình sẽ chết. Do đó, họ cùng bàn với nhau
rằng:
- Sức của ngũ thông có thể làm nghiêng lệch
trời đất, nắm giữ mặt trời mặt trăng, dời núi cao,
ngưng sông chảy... không việc nào là không làm
được, lẽ nào tránh không khỏi cái chết này sao?
Người thứ nhất nói:
- Tôi sẽ lặn xuống biển, trên không xuất hiện,
dưới không đến đáy, ở giữa lưng chừng biển thì
quỷ vô thường làm sao biết chỗ mà tìm?
Người thứ hai nói:
- Tôi chui vào giữa núi Tu-di, khép núi lại bao
bọc xung quanh thì quỷ vô thường biết đâu mà
kiếm?
Người thứ ba nói:
- Tôi sẽ ẩn nấp giữa hư không, quỷ vô thường
làm sao biết được.
Người thứ tư nói:
90
- Tôi sẽ lẫn vào trong chợ, quỷ vô thường đến

bắt được một người nào đó thì thôi, cần gì phải tìm
bắt tôi?
Bốn người bàn xong, bèn đến gặp vua Ba-tư-
nặc từ giã:
- Thọ mạng của chúng tôi chỉ còn bảy ngày nữa.
Nay chúng tôi muốn chạy trốn vô thường, mong
rằng sẽ thoát được trở về thăm vua.
Nói xong, bốn vị ấy ra đi trốn vào chỗ của mình
đã chọn. Bảy ngày sau, bốn người đều chết cả, như
trái chín tự rụng. Người quản lý chợ báo cho vua
biết có một vị Phạm Chí bỗng dưng chết giữa chợ.
Vua chợt tỉnh ngộ bảo rằng:
- Bốn người cùng trốn nghiệp, một người đã
chết, ba người kia làm sao tránh khỏi?
Vua liền cho xa giá đến chỗ Phật, đỉnh lễ ngồi
qua một bên rồi bạch với Phật rằng:
- Bạch đức Thế Tôn! Gần đây, có bốn anh em
Phạm Chí đã đắc ngũ thông, biết rằng mạng mình
sắp hết nên cùng nhau trốn quỷ vô thường. Không
rõ hiện nay họ có tránh thoát được không?
Đức Phật đáp:
- Này đại vương, người ta có bốn việc không
thể tránh khỏi. Bốn việc ấy là gì?
Một là: Khi ở thân trung ấm không thể không
thọ sinh.
91
Hai là: Đã thọ sinh không thể không có già.

Ba là: Đã già không thể không mang bệnh.
Bốn là: Đã bệnh không thể không bị chết.
Dầu trốn giữa hư không
Hay biển khơi, núi rộng
Không một nơi nào cả
Tránh khỏi được tử vong.
Việc này do mình tạo
Làm sao mà tránh được
Người vì nó bất an
Đưa đến khổ già chết.
Biết vô thường, tự an
Kiến chấp sinh liền hết
Tỳ-kheo thắng ma binh
Thoát khỏi vòng sinh tử.
Vua nghe Phật nói xong, than rằng:
- Lành thay! Thật đúng như lời Thế Tôn dạy. Bốn
người trốn nghiệp, nhưng trong đó một người đã chết,
ba người kia làm sao tránh được.
Các quan tùy tùng nghe Phật dạy xong khởi tâm
hoan hỉ một lòng kính tín.
92
PHẨM THỨ HAI
GIÁO HỌC
1. MỘT TỲ KHEO BUÔNG LUNG
T huở xưa, đức Phật trú ở tinh xá Kỳ Thọ nước

Xá-vệ. Ngài dạy các Tỳ-kheo hãy tinh tấn tu tập
đạo nghiệp, dứt trừ các ấm cái, giữ tâm trong sáng,
tinh thần định tĩnh, mới có thể tránh được các khổ.
Có một Tỳ-kheo tâm trí không thông đạt, suốt
ngày ăn no xong lại vào phòng đóng cửa nằm ngủ.
Ông ấy yêu mến huyễn thân, chỉ lo hưởng lạc thích
ý mà không biết nghĩ đến vô thường, không ngờ
bảy ngày sau thọ mạng sẽ hết.
Đức Phật xót thương, biết rằng sau khi ông
mất thần thức sẽ đọa vào đường ác nên bước đến
phòng gõ cửa cảnh tỉnh ông:
Ôi hãy dậy, đừng mê
Loài rận, ốc, trai, mọt
Gá mình trong bất tịnh
Mê hoặc chấp làm thân.
Đâu có bị chém thương
Mà tâm như trẻ bệnh
Đối trước bao ách nạn
Lại tham đắm ngủ nghê.
94
Biết nghĩ, không phóng dật

Lo học đạo từ bi
Do đó không ưu sầu
Thường nhớ trừ vọng tưởng.
Chính kiến luôn trau dồi
Là ánh sáng giữa đời
Sinh ra, phước đầy đủ
Chết không đọa ác đạo.
Vị Tỳ-kheo nghe kệ liền giật mình thức dậy.
Ông trông thấy Phật đích thân khuyên dạy lại càng
kinh sợ, nên liền đứng dậy đỉnh lễ đức Thế Tôn.
Đức Phật lại hỏi:
- Ông có tự biết túc mạng của mình không?
Vị Tỳ-kheo đáp:
- Bạch đức Thế Tôn! Con vì ấm cái che ngăn
nên không tự biết được.
Đức Phật bảo:
- Thuở quá khứ, thời Phật Duy Vệ, ông từng
xuất gia song vì tham mê lợi dưỡng cung phụng
cho huyễn thân, không chịu học kinh trì giới, ăn no
lại ngủ không nhớ đến lẽ vô thường, nên khi mạng
chung thần thức đọa vào loài rận, trải qua năm vạn
95
năm, chết rồi lại đọa vào loài trai, sò và sâu mọt
trong cây, mỗi loài năm vạn năm nữa. Bốn loài này
sinh trưởng trong bóng tối, tham yêu thân mạng,
thích ở trong chỗ kín đáo tối tăm, lấy đó làm nhà,
không thích ánh sáng. Chúng ngủ một giấc dài đến
trăm năm, triền miên trong lưới tội lỗi mà không
mong cầu giải thoát. Nay ông nhờ trả hết nghiệp tội
mới được làm Sa-môn, sao lại còn ham ngủ không
biết nhàm chán?
Bấy giờ, vị Tỳ-kheo nghe lại túc duyên của mình,
liền hổ thẹn sợ hãi, ăn năn tự trách, tinh tấn tu tập,
quét sạch mây mù ngũ cái, chứng đắc quả A-la-hán.
96
2. MỘT TỲ KHEO SẮP ĐOẠN ÂM
T huở xưa, đức Phật trú tại tịnh xá Kỳ Hoàn nước

Xá-Vệ, vì tứ chúng trời người thuyết pháp. Lúc
ấy, có một vị Tỳ-kheo tuổi trẻ, tính tình khờ dại
chất trực, chưa hiểu được yếu nghĩa của đạo. Vị ấy
vì tình ý mạnh mẽ tâm luôn nghĩ đến dục, không
tự kiềm chế được, nên luôn bị lửa dục thiêu đốt,
phiền não nhiễu loạn không thoát ra được.
Vị ấy liền ngồi suy nghĩ: “Lòng dâm dục của ta
là do cái nam căn này. Vì nó làm nhiễu loạn sự tu
tập của ta. Nếu ta chặt đứt nam căn này đi, thì mới
có thể tu hành thanh tịnh đắc đạo được”. Nghĩ như
vậy rồi, vị ấy liền đi đến nhà người đàn việt mượn
một con dao rồi về phòng đóng cửa, cởi đồ, ngồi
lên tấm ván quyết định chặt đứt nam căn. Ông cho
rằng: “Chính cái này khiến ta đau khổ. Trải qua
sinh tử biết bao số kiếp, trôi lăn trong tam đồ lục
đạo đều do nữ sắc. Nếu không chặt nó đi làm sao
đắc đạo?”
Đức Phật biết Tỳ-kheo này vì ngu si nên mới
suy nghĩ và hành động như vậy. Lẽ thật, tu đạo là
phải chế phục tâm, tâm là nguồn gốc.
Không biết quán chiếu sự vô thường mà tự hủy
97
hoại thân thể như vậy chỉ gây thêm tội đọa, mãi
chịu đau khổ!
Bấy giờ, đức Thế Tôn liền bước vào phòng vị ấy,
hỏi rằng:
- Ông định làm gì đấy?
Vị Tỳ-kheo liền buông dao, đứng dậy mặc y áo,
cung kính rồi thưa:
- Bạch đức Thế Tôn! Con học đạo đã lâu mà chưa
hiểu được pháp môn tu tập. Mỗi khi tọa thiền, tâm
con sắp vào định, nam căn nó lại khởi dậy, khiến
lửa lòng lừng lẫy, dục niệm ngăn che, tâm trí mê
mờ, con không còn phân biệt gì được nữa. Con hết
sức tự trách, nghĩ rằng việc này đều do nam căn
đòi hỏi, nên mượn con dao định chặt đứt nó đi.
Đức Phật nghe xong liền bảo:
- Ông thật ngu si không hiểu đạo lý? Người
muốn cầu đạo trước phải hiểu lý tu đạo rồi sau
mới điều phục tâm. Tâm là nguồn gốc của thiện ác.
Muốn dứt trừ tận gốc rễ ái dục phải chế phục tâm.
Tâm an định, ý sáng suốt mới đắc đạo được.
Học đạo trước trừ gốc
Bắt vua, ly khai quan
98
Kẻ tùy tùng tan rã

Là đạo nhân bậc thượng.
Đức Phật lại nói:
- Trong mười hai nhân duyên, si mê đứng đầu.
Si mê là nguồn của các tội, trí tuệ là gốc của các
hạnh, vì vậy, trước phải dứt trừ si mê, sau đó tâm ý
mới an định.
Nghe đức Phật dạy xong, vị Tỳ-kheo ấy hổ thẹn
tự trách:
- Ta vì ngu si mê hoặc, trước giờ không hiểu rõ
lời Phật dạy nên mới có suy nghĩ và hành động sai
lầm như vậy. Nay được nghe đức Phật chỉ dạy, tâm
ta đã sáng tỏ, thật là vi diệu lắm thay!
Nhờ đó, vị ấy thiền quán theo dõi hơi thở, kiểm
soát nội tâm, hàng phục tình ý, dứt hết dục vọng,
vào được chính định chứng quả A-la-hán ngay
trước Phật.
99
3. PHẬT KHUYÊN THẦY TỲ KHEO

TU MỘT MÌNH CÒN HƠN KẾT BẠN NGU ĐẦN
T huở xưa, đức Phật trú tại núi Linh Thứu thành
La-duyệt-kỳ vì hàng trời người, quốc vương,
đại thần... thuyết pháp cam lộ. Lúc ấy, có một vị Tỳ-
kheo tính nết cang cường, dũng mãnh. Đức Phật
biết rõ tâm ý, nên dạy vị ấy:
- Ông hãy ra khe núi Quỷ Thần phía sau, ngồi
dưới cội cây mà tu tập sổ tức cầu được chính định.
Hãy theo dõi hơi thở biết rõ dài ngắn, giữ tâm ý,
dứt vọng tưởng, trừ phiền não sẽ được Niết-bàn.
Tỳ-kheo vâng lời liền đến khe núi tọa thiền.
Núi rừng vắng vẻ, bỗng vọng lên tiếng quỷ thần
trò chuyện đã khiến cho Tỳ-kheo sinh lòng sợ hãi,
không sao an định được. Vị ấy hối hận thầm nghĩ:
“Mình thuộc dòng dõi cao quý, giàu sang sung
sướng mà không chịu ở nhà lại đi xuất gia. Học đạo
thì buồn tẻ cô tịch, ở chốn núi sâu không bạn bè,
không người qua lại chỉ có quỷ thần đe dọa thôi”.
Vị ấy suy nghĩ như vậy, định bỏ đi thì đức Thế
Tôn đã đến bên cạnh, Ngài ngồi xuống một gốc cây
rồi hỏi:
- Ông ở đây một mình có sợ hãi không?
100
- Bạch đức Thế Tôn! Đây là lần đầu tiên con vào
núi tu tập nên thật rất buồn lo sợ hãi.
Giây lát, có một con voi chúa đến gốc cây bên
cạnh nằm xuống, trông nó có vẻ khoan khoái vì đã
lánh xa được bày đàn rộn ràng, ồn náo.
Đức Phật biết được ý của voi nên hỏi vị Tỳ-
kheo:
- Ông có biết con voi này vì lý do gì đến đây
chăng?
- Bạch đức Thế Tôn, con không biết.
- Con voi này có hơn năm trăm quyến thuộc
lớn nhỏ. Nó vì chán ngán bầy đàn nên bỏ đi đến
đây nằm dưới gốc cây và nghĩ rằng: “Xa được ngục
tù ân ái thật an vui biết bao?” Voi là loài súc sinh
mà còn biết nghĩ đến rảnh rang yên tĩnh, huống chi
ông là người từ bỏ ngũ dục tại gia, cầu được giải
thoát mà lại mong muốn có bè bạn. Nên biết bạn
bè ngu ám gây ra rất nhiều tai hại. Hãy ở một mình
không tiếp xúc bàn luận với họ. Thà sống tu học
một mình hơn là kết bạn với kẻ ngu.
101

Hãy học hạnh độc cư
Nếu không có bạn hiền
Thà một mình tu thiện
Không làm bạn kẻ ngu.
Vui tu học giới hạnh
Cần chi bè bạn ác
Sống một mình an lạc
Như voi giữa rừng già.
Nghe đức Phật dạy xong, Tỳ-kheo liền tỉnh ngộ,
thiền quán theo lời Phật dạy liền đắc quả A-la-hán.
Các quỷ thần nơi khe núi cũng được nghe hiểu,
phát tâm quy y làm đệ tử Phật. Từ đó, họ phụng trì
giáo pháp, không còn làm hại nhân dân. Đức Phật
và Tỳ-kheo mới đắc quả cùng nhau trở lại tịnh xá.
102
PHẨM THỨ BA
HỘ GIỚI
GẦN PHẬT VÀ XA PHẬT
T huở xưa, đức Phật trú tại tịnh xá Kỳ Hoàn nước

Xá-vệ, vì hàng trời người thuyết pháp. Lúc ấy, ở
thành La-duyệt-kỳ có hai vị tân học Tỳ-kheo muốn
được gặp tôn dung đức Thế Tôn, không ngại xa xôi
lên đường sang nước Xá-vệ. Con đường giữa hai
nước hoang vắng không có dân cư, lại gặp lúc hạn
hán, các suối nước đều khô cạn. Hai vị Tỳ-kheo đi
xa mệt mỏi, nóng bức và nhất là đói khát. Họ bỗng
gặp một vũng nước còn đọng lại giữa lòng suối,
nhưng nước ấy lại có các loại côn trùng nhỏ khó có
thể uống được. Hai vị bàn với nhau rằng:
- Chúng ta từ xa đến, cốt ý là gặp được đức Thế
Tôn, không ngờ hôm nay lại phải chết tại nơi đây.
Một người đề nghị:
- Chúng ta hãy uống nước để duy trì được
mạng sống của mình mà đến ra mắt Phật. Có ai mà
biết được việc mình uống nước có trùng. Đây chỉ là
chuyện nhỏ nhặt thôi.
Người kia trả lời:
- Đức Phật chế giới lấy từ bi bất sát làm đầu.
Nếu chúng ta giết hại chúng sinh để giữ mạng sống
cho mình thì dầu gặp Phật nào có ích gì? Tôi thà
104
giữ giới mà chết, quyết không phạm giới mà sống!

Do không đồng quan điểm với nhau, nên một
vị uống nước thỏa thích rồi lên đường đi tiếp. Còn
vị kia vì không uống nên sau đó đã bị chết khát.
Thần thức của vị Tỳ-kheo này liền sinh lên cung
trời Đao Lợi thứ hai. Vị trời ấy quan sát thấy túc
mạng của mình, liền suy nghĩ: “Ta nhờ quyết tâm
trì giới không phạm nên nay mới được sinh lên cõi
trời này, phước báo quả thật chẳng phải lâu xa!”
Nghĩ như vậy xong, vị trời ấy bèn mang hương hoa
xuống đến chỗ đức Phật, đỉnh lễ cúng dường Ngài,
rồi đứng qua một bên.
Còn vị Tỳ-kheo uống nước kia sau nhiều ngày
đi đường khổ nhọc, cuối cùng thì cũng đến nơi. Vị
ấy thấy đức Thế Tôn thần đức uy nghi bèn cúi đầu
làm lễ rồi khóc lóc thưa rằng:
- Bạch đức Thế Tôn, con cùng đi với một người
bạn, nhưng chẳng may vị ấy đã chết ở dọc đường.
Thật cảm thương cho vị ấy không gặp được đức
Thế Tôn.
Đức Phật mới bảo:
- Ta đã biết rõ.
Rồi Ngài chỉ vị trời đứng bên cạnh và nói:
- Vị trời này chính là bạn ông! Vị ấy nhờ giữ
105
trọn giới pháp nên được sinh thiên lại đến đây gặp
Ta trước cả ông.
Bấy giờ, đức Thế Tôn vén y bày ngực cho vị ấy
thấy rồi nói:
- Ông thấy thân Ta mà ông không gìn giữ giới
pháp của Ta, tuy nói thấy Ta mà thật là ông không
thấy Ta. Còn người cách xa ta nghìn dặm mà gìn
giữ giới Pháp của Ta, thì người ấy thật ở ngay trước
mắt Ta.
Người đa văn học rộng
Lại nghiêm trì giới luật
Hai đời đều được khen
Và thành tựu sở nguyện.
Kẻ ít học, kém nghe
Không nghiêm giữ giới luật
Hai đời đều đau khổ
Sở nguyện cũng mất tiêu.
Phàm tu học có hai:
Thường thân cận nghe dạy
Hiểu sâu chắc nghĩa lý
106
Nguy khốn chẳng đổi thay.

Tỳ-kheo nghe kệ xong, suy xét lại việc làm của
mình cảm thấy rất hổ thẹn bèn đỉnh lễ đức Thế Tôn
cầu xin sám hối. Còn vị trời nghe kệ tâm rất hoan
hỉ, chứng được Pháp nhãn. Chúng hội trời người
không ai là không hoan hỉ y giáo phụng hành.
107
PHẨM THỨ TƯ
ĐA VĂN
1. CON DAO TRONG TÂM
T huở xưa, nước Xá-vệ có hai vợ chồng nhà đã

nghèo mà lại keo bẩn, không tin đạo đức. Đức
Phật thương xót họ ngu mê, muốn cứu độ nên hóa
làm một vị Sa-môn tướng mạo tầm thường, đói
rách đến nhà đó khất thực. Lúc ấy, người chồng
đi vắng, người vợ thấy Sa-môn liền nặng lời mắng
chửi, bất kể đạo lý. Vị Sa-môn nói:
- Tôi là tu sĩ đi xin để sống qua ngày. Cô không
nên chửi mắng như vậy. Tôi chỉ mong được một
bữa cơm thôi.
Bà vợ bảo:
- Dù ông có đứng chết ngay đó tôi cũng không
cho, huống chi là mạnh khỏe như vậy mà mong tôi
cho ăn! Ông ở đó chỉ tốn thời gian vô ích, nên sớm
cút đi cho rồi!
Nghe vậy, vị Sa-môn liền ngay tại chỗ trợn mắt
tắt hơi, hiện ra tướng chết, thân thể sình trương,
miệng mũi giòi bò, bụng nứt ruột rã, đồ bất tịnh
chảy tràn ra. Bà ấy trông thấy sợ hãi, hoảng hồn bỏ
chạy. Bấy giờ, Sa-môn hiện tướng lại như cũ, bỏ đi
đến gốc cây cách nhà ấy vài dặm ngồi nghỉ.
Người chồng về giữa đường bỗng thấy vợ mình
chạy hớt hơ hớt hải, lấy làm lạ liền hỏi nguyên do.
110
Bà vợ kể lại, có một ông Sa-môn làm mình sợ hãi

như vậy. Chồng nghe xong, nổi giận, bèn hỏi:
- Ông ấy bây giờ ở đâu?
Vợ đáp:
- Đã bỏ đi rồi, nhưng chắc chưa xa lắm.
Ông chồng vội mang cung, xách đao lần theo
dấu vết tìm đến chỗ vị Sa-môn, định chém chết ông
ta.
Vị Sa-môn liền hóa ra tòa thành nhỏ tường
bằng pha lê vây bọc quanh mình. Người chồng đi
quanh mấy vòng không có cách nào vào được nên
hỏi đạo nhân:
- Này đạo sĩ, sao ông không mở cửa thành?
Sa-môn đáp:
- Muốn mở cửa thành, ông hãy quăng bỏ cung
đao đi.
Người chồng suy nghĩ: “Mình nên nghe lời ông
ấy. Nếu vào được thành, tay không mình cũng đủ
sức đánh chết ông ta”. Nghĩ vậy xong, ông quăng bỏ
cung đao, song cửa thành vẫn không mở. Ông thấy
vậy nói với Sa-môn:
- Tôi đã quăng bỏ cung đao đi rồi, sao cửa thành
vẫn không mở.
Sa-môn đáp:
111
- Ta muốn nói ông hãy ném bỏ cung đao ác ý

trong tâm của ông, chớ không phải ném bỏ cung
đao trong tay của ông!
Bấy giờ, người chồng trong lòng kinh sợ, không
ngờ Sa-môn là bậc Thần thánh biết được tâm mình.
Ông bèn dập đầu sám hối rồi bạch rằng:
- Thưa Ngài! Con có vợ tệ hại không biết bậc
chân nhân, đã khiến con khởi ác niệm. Xin Ngài từ
bi tha thứ lỗi lầm. Nay con xin dẫn vợ đến đây sám
hối, nghe lời khuyên dạy của Ngài để biết tu đạo.
Nói xong, người ấy đứng dậy ra về. Người vợ
đón chồng hỏi:
- Ông Sa-môn ấy đâu rồi?
Người chồng bèn thuật lại đầy đủ oai đức thần
thông của vị Sa-môn rồi khuyên:
- Vị Sa-môn ấy vẫn còn ở đó, bà nên đến sám
hối để diệt trừ tội lỗi.
Hai vợ chồng đến chỗ Sa-môn, năm vóc phủ
phục sát đất đỉnh lễ xin sám hối, nguyện làm đệ tử,
rồi quỳ gối chắp tay thưa rằng:
- Ngài là bậc thần thông oai đức, có thể hóa ra
tòa pha lê kiên cố khó thể vượt qua, tâm định trí
sáng, mãi mãi không còn sầu lo là do thực hành
đạo đức gì mà được như vậy?
Sa-môn đáp:
- Ta nhờ học rộng giáo pháp không biết nhàm
chán, phụng hành chính đạo không có giải đãi, tinh
112
tấn trì giới tu tập trí tuệ không có phóng dật, nên
đạt được Niết-bàn.
Bấy giờ, vị Sa-môn liền nói kệ:
Đa văn: Sức kiên cố
Phụng pháp: Bờ tường thành
Tinh tấn: Khó phá vượt
Nhờ đó giới tuệ sinh.
Đa văn giúp sáng tâm
Tâm sáng, trí tuệ tăng
Có trí hiểu rộng nghĩa
Rõ nghĩa tu không lầm.
Đa văn hết ưu phiền

Luôn vui trong thiền định
Khéo nói Pháp cam lộ
Đến được chỗ vô sinh.
Nhờ nghe, biết pháp luật
Hết nghi, thấy đạo chính
Do nghe hết phi pháp
Tu đến bất tử thành.
Sa-môn nói kệ xong, hiện lại thân Phật, hào
quang rực rỡ soi sáng cả đất trời. Hai vợ chồng vừa
kinh ngạc, vừa sợ hãi, hết lòng ăn năn cải hối, đỉnh
lễ đức Thế Tôn. Nhờ đó, họ tiêu được hai mươi ức
kiếp tội, liền đắc quả Tu-đà-hoàn.
113
2. PHẠM CHÍ CẦM ĐUỐC
T huở xưa, đức Phật trú tại tịnh xá Mỹ Âm nước

Câu-siểm-ni vì tứ chúng đệ tử giảng nói chính
pháp. Lúc ấy, có một vị Phạm Chí thông minh học
rộng, hiểu biết rất nhiều kinh sách không việc gì
mà không thông. Ông ta nhân đó cống cao ngã mạn
cho là thiên hạ không ai bằng mình. Ông đi khắp
nơi tìm người tranh luận, nhưng không ai dám
tranh luận với ông.
Một hôm, giữa ban ngày ông cầm đuốc đi vào
trong thành. Mọi người lấy làm lạ hỏi:
- Ông vì sao ban ngày cầm đuốc đi đường?
Phạm Chí đáp:
- Trên đời đều là người ngu tối, mắt không
trông thấy gì cả, cho nên tôi cầm đuốc để soi sáng
cho họ. Tôi đã đi tìm khắp nơi mà chẳng thấy có ai
dám cùng tôi biện luận.
Đức Phật biết Phạm Chí có phước duyên đời
trước, có thể độ được. Song nếu ông ta cống cao ngã
mạn, tâm cầu danh lợi, không nghĩ đến vô thường,
cậy mình khinh người như vậy sẽ đọa vào địa ngục
vô số kiếp khó mong ra khỏi. Ngài liền hóa ra một
nhà hiền triết ngồi giữa chợ, gọi vị Phạm Chí lại
hỏi:
114
- Vì sao ông lại làm như vậy?

Vị Phạm Chí đáp:
- Vì mọi người ngu tối, ngày đêm không thấy
ánh sáng nên tôi cầm đuốc soi sáng cho họ.
Nhà hiền triết lại nói:
- Trong kinh có nói đến bốn pháp sáng suốt,
ông đã nghe qua chưa?
Đáp rằng:
- Tôi chưa nghe qua.
Nhà hiền triết nói:
- Bốn pháp đó như sau:
Một là: Hiểu thông thiên văn địa lý và sự điều
hòa bốn mùa.
Hai là: Hiểu thông tinh tú và chuyển vận ngũ
hành.
Ba là: Nắm vững cách trị nước an dân.
Bốn là: Nắm vững việc cầm quân giữ nước.
Ông là Phạm Chí có thông thạo bốn pháp này
không?
Phạm Chí nghe nói trong lòng rất hổ thẹn, ném
đuốc bỏ đi, rồi chắp tay cung kính, thầm biết rằng
mình còn kém cỏi. Đức Phật biết tâm ông đã thuần
liền hiện lại thân Phật, hào quang rực rỡ tỏa khắp
đất trời, rồi nói kệ:
115
Nếu hiểu biết chút ít

Tự cao, khinh khi người
Như đuốc, kẻ mù cầm
Người sáng, mình tối tăm.
Đức Phật nói kệ xong, bảo với Phạm Chí rằng:
- Không có ai ngu tối như ông, ban ngày lại cầm
đuốc đi vào nước lớn. Sự hiểu biết của ông thật nhỏ
nhoi, như hạt cát trong sa mạc.
Phạm Chí nghe xong tỏ vẻ hổ thẹn, cúi đầu đỉnh
lễ xin làm đệ tử. Đức Phật nhận lời cho ông làm Sa-
môn. Nhờ tâm trí khai sáng, vọng tưởng dứt hết,
tâm an định nên ông liền chứng quả A-la-hán.
116
3. TU ĐẠT KHUYÊN BẠN THỈNH PHẬT
T huở xưa, nước Xá-vệ có một vị đại trưởng giả

tên là Tu-đạt đã chứng quả Tu-đà-hoàn. Bạn
của ông là trưởng giả Hiếu Thí lại là người không
tin đạo Phật và các y thuật.
Một hôm, trưởng giả Hiếu Thí lâm trọng bệnh
nằm liệt trên giường. Thân thuộc và bè bạn nghe
tin đến thăm, khuyên ông nên trị bệnh, nhưng ông
khăng khăng dầu chết cũng không chịu.
Ông trả lời với mọi người:
- Tôi thờ mặt trời, mặt trăng, trung với vua,
hiếu với cha. Tôi nguyện theo đạo lý này suốt đời,
dầu chết cũng không đổi chí.
Trưởng giả Tu-đạt nói:
- Thầy tôi chính là đức Phật, oai đức khắp nơi,
ai gặp đều được lợi ích. Anh hãy thử thỉnh Ngài
đến giảng kinh, chú nguyện cho anh. Tôi thấy mọi
người nghe được lời Phật dạy họ đều cải đổi tâm
tính trở nên thiện lành, không giống với các đạo
khác đâu. Còn việc theo hay không theo, đó là tùy
ở ý anh. Anh bệnh lâu ngày như vậy, biết đâu nhờ
phước thỉnh Phật sẽ được thuyên giảm.
Hiếu Thí đáp:
- Tốt lắm, xin anh hãy thỉnh Phật và chúng đệ
tử của Ngài giùm tôi.
117
Trưởng giả Tu-đạt liền thỉnh Phật và Tăng

chúng. Đức Phật đến trước cửa nhà trưởng giả
Hiếu Thí bèn phóng hào quang soi sáng khắp trong
ngoài. Hiếu Thí thấy được ánh sáng của Phật tâm
sinh hoan hỉ, thân thể nhẹ nhõm. Đức Phật đến
trước Hiếu Thí ngồi xuống, rồi an ủi thăm hỏi:
- Ông bệnh ra sao? Trước giờ tin thờ vị thần
nào và đã trị liệu gì chưa?
Trưởng giả thưa rằng:
- Bạch đức Phật, con phụng thờ mặt trời, mặt
trăng, vua chúa, tổ tiên. Con từng kính giữ trai giới
đến cầu xin được mọi điều may mắn. Thế nhưng
nay bị bệnh đã lâu mà vẫn chưa được ân cứu giúp.
Còn việc y dược, châm cứu là điều gia đình kiêng
kỵ. Đến như việc tu học kinh giới, gây tạo phước
đức chúng con vốn không biết gì. Từ tổ tiên truyền
đến nay, gia đình chúng con đều tuân thủ nghiêm
ngặt như thế.
Đức Phật nói với trưởng giả:
- Người sống ở đời có ba trường hợp bị chết
oan:
Một là: Có bệnh không điều trị.
Hai là: Điều trị không cẩn thận.
Ba là: Không biết hay dở, tự tiện điều trị.
Bệnh này không thể nhờ vào mặt trời, mặt
trăng, trời đất, tổ tiên, vua chúa hay cha mẹ mà có
118
thể trị lành. Phải sáng suốt hiểu đạo, tùy thời trị
liệu cho được an ổn:
Một là: Tứ đại bất hòa nóng lạnh thì cần y dược.
Hai là: Bị tà ma nhiễu loạn thì cần tu niệm kinh
giới.
Ba là: Phụng thờ các bậc Hiền Thánh, thương
yêu cứu giúp khổ nạn chúng sinh, đem oai thần
phước đức bảo bọc quần sinh, dùng đại trí tuệ diệt
trừ ấm cái.
Ông nếu làm được như vậy thì đời này sẽ sống
an lành, không bị chết oan. Nhờ giới đức trí tuệ
thanh tịnh nên đời đời thường được an ổn.
Bấy giờ, đức Thế Tôn nói kệ rằng:
Thờ mặt trời vì sáng
Thờ cha vì biết ân
Thờ vua vì uy lực
Thờ thầy vì nghe đạo.
Cầu y sĩ vì mạng
Dựa cường hào vì hơn
Hiểu pháp nhờ trí tuệ
Tu phước đời đời vui.
Xét bạn: Xem việc làm
Rõ bạn: Lúc nạn gấp
Hiểu vợ: Khi hoan lạc
Biết kẻ trí: Qua lời.
119
Là thầy giỏi thấy đạo

Giải nghi, giúp trò hiểu
Dạy cho pháp thanh tịnh
Gìn giữ được Pháp tạng.
Nhờ nghe hiện đời lợi
Cả vợ con anh em
Đời sau cũng lợi ích
Nghe nhiều thành thánh trí.
Thu nhiếp nhờ hiểu nghĩa
Hiểu nghĩa giới trang nghiêm
Người thọ pháp hành trì
Nhờ đó bệnh được an.
Được vậy, hết giận sầu
Cũng không có tai ương
Muốn an ổn kiết tường
Hãy thờ người học rộng.
Bấy giờ, trưởng giả nghe Phật thuyết pháp,
những nghi ngờ liền dứt sạch như mây mù tan tác.
Ông cho mời lương y đến trị bệnh và chuyên tâm tu
học đạo. Nhờ vậy tứ đại điều hòa, bệnh tật không
còn, như uống nước cam lộ, trong ngoài khoan
khoái, thân tâm an định, đắc quả Tu-đà-hoàn. Thân
thuộc và người trong nước ai nấy đều kính nể ông.
120
4. PHẬT HÀNG PHỤC BỌN CƯỚP
T huở xưa, phía nam thành La-duyệt-kỳ có một

núi lớn cách thành hai trăm dặm. Các con đường
lớn phía nam đều đi ngang qua núi này. Trong núi,
có năm trăm tên cướp dựa vào địa thế hiểm trở để
cướp bóc. Về sau, chúng lại lộng hành gây hại bừa
bãi, khiến các thương buôn bị cướp không dám đi
qua. Giao thông do đó bị tắc nghẽn. Quốc vương đã
nhiều lần đem binh truy bắt bọn chúng nhưng vẫn
không dẹp được.
Bấy giờ, đức Phật đang giáo hóa ở trong nước.
Ngài thương xót chúng sinh, nghĩ rằng bọn cướp
kia không biết tội phước. Như Lai ra đời mà mắt họ
không thấy, trống pháp vang rền mà tai họ không
nghe. Ta nếu không đến hóa độ, họ sẽ mãi mãi sa
đọa như đá chìm dưới khe sâu.
Vì vậy, đức Phật liền hóa ra một người cưỡi
ngựa ăn mặc đẹp đẽ, vai mang kiếm báu, tay cầm
cung tên. Con ngựa được thắng yên vàng, dàm nạm
bạc, lại có đeo viên ngọc Minh Nguyệt trên mình.
Người ấy cưỡi ngựa thúc chạy vào núi.
Bọn cướp trông thấy mừng rỡ vì gặp được món
hời. Chúng nghĩ: “Mình nhiều năm ăn cướp mà
chưa gặp được món hàng nào đáng giá như vậy.
121
Với sức một người mà chống lại chúng ta có khác

nào lấy trứng chọi đá?” Suy nghĩ như vậy nên cả
bọn đều kéo ra chặn đầu ngựa lại, rồi bao vây rút
đao giương cung định sát hại người kia.
Lúc ấy, hóa nhân liền giương cung bắn, múa
kiếm chém khiến mỗi tên cướp đều trúng tên và
bị thương. Vì mũi tên sâu, vết thương nặng nên cả
bọn đều té lăn lộn trên đất. Năm trăm tên cướp lần
lượt dập đầu xin quy hàng, thưa rằng:
- Ngài là thần tiên phương nào mà oai lực như
vậy. Xin Ngài hãy tha cho chúng con được sống.
Chúng con bị thương, đau nhức không chịu đựng
nổi, xin Ngài hãy mau nhổ tên, trị lành vết thương
cho chúng con.
Hóa nhân đáp:
- Vết thương này chưa phải là nặng, mũi tên
này chưa phải là sâu. Trong thiên hạ, vết thương
nặng nhất không gì hơn âu lo; tai hại lớn nhất
không gì hơn ngu muội. Các ông mang mối âu lo
do lòng tham cầu, mang tâm ngu muội của sự giết
hại. Loại đao thương độc tiễn này thật khó có thể
chữa khỏi. Gốc rễ của hai thứ này rất sâu chắc, dầu
kẻ lực sĩ mạnh mẽ cũng không nhổ nổi. Chỉ có giáo
pháp giới luật, đa văn trí tuệ mới có thể trị lành các
thứ tâm bệnh này, nhổ sạch buồn, yêu, ngu si, cống
122
cao và chế phục tham dục mạnh mẽ. Hãy gây tạo
phước đức, tu học trí tuệ mới có thể trừ được các
tai họa trên, mãi mãi được an ổn.
Bấy giờ, hóa nhân liền hiện lại thân Phật sắc
vàng thù diệu và nói kệ:
Sầu lo vết thương nặng
Ngu muội mũi tên sâu
Dầu mạnh không nhổ nổi
Đa văn trừ được thôi.
Mù nhờ nghe được mắt
Tối nhờ nghe được đèn
Ai dạy bảo thế gian
Như người sáng dẫn mù.
Vậy hãy dứt si mê
Bỏ sang giàu kiêu mạn
Siêng học bậc đa văn
Đó là tích tụ đức.
Bấy giờ, năm trăm tên cướp thấy hào quang của
đức Phật, lại được nghe kệ khai thị nên đỉnh lễ
quy y, hết lòng ăn năn sửa đổi. Do đó, vết thương
trên thân họ cũng tự nhiên lành lại. Họ vô cùng
hoan hỉ, tâm trí khai thông, phát tâm thọ trì ngũ
giới. Từ đó, trong nước trở lại yên bình, nhân dân
ai cũng hoan hỉ.
123
PHẨM THỨ NĂM
ĐỐC TÍN
1. PHẬT ĐỘ HƠN NĂM TRĂM

GIA ĐÌNH Ở VEN SÔNG
T huở xưa, phía đông nam nước Xá-vệ có một con

sông lớn vừa rộng lại vừa sâu. Bên tả ngạn có
hơn năm trăm gia đình chưa biết đạo đức, không tu
giải thoát. Họ quen thói ương ngạnh, dối trá, tham
lợi, buông lung theo tình ý.
Đức Thế Tôn thường quán sát ai căn tính có
thể độ được thì đến hóa độ. Bấy giờ, Ngài thấy các
gia đình này có phước duyên đáng độ, nên đến bên
bờ sông ngồi dưới một cội cây. Người làng thấy
hào quang đức tướng của Phật, ai cũng kinh ngạc
cung kính, đồng đến đỉnh lễ và hỏi thăm. Đức Phật
bảo mọi người ngồi xuống rồi thuyết pháp cho họ
nghe. Nhưng tập khí gian dối, giải đãi của họ quá
dày, nên dầu họ nghe mà không tin nhận lời chân
thật. Đức Phật bèn hóa ra một người từ bên kia
sông đi trên mặt nước, nước chỉ ngập gót, hướng
đến chỗ Phật. Người đó đến nơi liền đê đầu lễ Phật.
Mọi người trông thấy kinh ngạc, hỏi rằng:
- Từ tổ tiên chúng ta đến nay đều sinh sống bên
bờ sông này mà chưa từng thấy ai đi trên mặt nước,
ông là ai mà có pháp thuật đi trên nước không chìm.
126
Xin hãy cho chúng tôi biết?

Hóa nhân đáp:
- Tôi là người quê mùa ở bên kia sông, nghe
đức Phật ở đây nên vì hâm mộ đạo đức mà tìm đến.
Tôi đến bờ sông gặp lúc không có ghe thuyền, liền
hỏi người dân bên kia nước nông hay sâu. Họ nói:
Nước chỉ ngập gót, sao không đi bộ qua? Tôi tin lời
nên đi bộ qua đây, thật ra tôi không có pháp thuật
gì lạ.
Đức Phật nghe xong khen ngợi:
- Lành thay! Lành thay! Người có lòng tín thành
không những qua được con sông này mà còn có
thể qua được bên kia bờ sinh tử. Con sông rộng chỉ
vài dặm này, qua được đâu có gì lạ.
Đức tin qua được biển
Thu nhiếp là thuyền sư
Tinh tấn trừ hết khổ
Trí tuệ đến bờ kia.
Kẻ sĩ có tín hạnh
Bậc Thánh thường ngợi khen
Người vui đạo tịch tĩnh
Mọi trói buộc giải trừ.
127
Có tin mới đắc đạo

Y pháp đến Niết-bàn
Nhờ nghe thành trí tuệ
Đến được chỗ quang minh.
Có tín và giữ giới
Tuệ quán siêng năng hành
Bậc trượng phu trí tuệ
Qua được biển tử sinh.
Người dân trong làng nghe Phật nói kệ khai
thị, lại thấy người có đức tin qua được sông làm
bằng chứng, nên sinh tín tâm kiên cố, thọ trì Ngũ
giới làm Phật tử tại gia. Nhờ người trong làng đó
có lòng tin hiểu tu hành, nên Phật pháp được phổ
biến khắp nơi.
128
2. TỶ ĐÀ LA
LÀM TRỌN LỜI HỨA CỦA CHA
T huở xưa, lúc đức Phật còn tại thế có một vị

trưởng giả tên là Tu-đà-la, giàu có vô số, tín
ngưỡng đạo đức. Ông có lời thệ nguyện vào ngày
mùng Tám tháng Chạp hằng năm thỉnh Phật và
Tăng chúng về nhà cúng dường. Ông nguyện trọn
đời thực hành và nếu mất đi, con cháu cũng phải
tiếp tục không bỏ. Vì vậy, trước khi mất, ông đã ân
cần dặn dò con mình là Tỷ-đà-la phải thay mình lo
việc cúng dường.
Tỷ-đà-la vâng lời cha dạy, hằng năm đều thiết
trai cúng dường. Nhưng về sau, gia cảnh lần lần
nghèo khó. Tháng Chạp đã đến mà trong nhà không
có gì nên Tỷ-đa-la rất lo buồn. Đức Phật sai tôn giả
Mục Liên đến hỏi:
- Ngày cúng dường hằng năm của cha ông sắp
đến, ông đã chuẩn bị gì chưa?
Tỷ-đà-la đáp:
- Lời dặn bảo của cha, con đâu dám trái. Mong
đức Thế Tôn từ bi tưởng đến, vào giờ ngọ ngày
mùng Tám quang lâm nhà con.
129
Tôn Giả Mục Liên liền trở về thưa lại với Phật
như vậy. Về phần Tỷ-đà-la, ông cùng với vợ con đi
vay mượn một trăm lượng vàng, sắm sửa đầy đủ
đồ cúng dường cho ngày mùng Tám. Đúng ngày ấy,
đức Phật cùng với một nghìn hai trăm năm mươi
vị Tỳ-kheo đến thọ trai. Lễ cúng dường viên mãn.
Tỷ-đà-la vô cùng hoan hỉ, không chút hối tiếc. Giữa
đêm hôm ấy, trong các kho cũ trống rỗng trước đây
tự nhiên bảo vật đều đầy đủ như xưa.
Sáng sớm hôm sau, hai vợ chồng Tỷ-đà-la trông
thấy vừa mừng lại vừa sợ. Họ sợ quan tra hỏi của
cải này từ đâu mà có. Hai vợ chồng bàn nhau nên
đến hỏi Phật. Rồi cả hai đến chỗ Phật trình bày đầy
đủ sự việc. Đức Phật nói với Tỷ-đà-la:
- Ông hãy an tâm sử dụng, không nên nghi sợ,
ông không trái lời cha, dầu chết cũng không thay
đổi, ông có tín tâm, trì giới, tàm, quí, đa văn, bố thí,
trí tuệ. Nhờ có đầy đủ bảy món báu này nên phước
đức chiêu cảm như thế, không phải là tai họa đâu.
Người trí biết tu hành thì không luận là nam hay
nữ sinh ra chỗ nào phước cũng tự nhiên sẵn đủ.
Bấy giờ, đức Thế Tôn nói kệ:
Niềm tin và giới hạnh
Tự mình biết tàm, quý
130
Đa văn, thí, trí huệ

Đây là bảy món báu.
Nhờ tin nên giữ giới
Thường tịnh quán các pháp
Trí tuệ luôn trau dồi
Lời Phật dạy chẳng quên.
Sống có những báu này
Không luận nam hay nữ
Trọn đời không đói nghèo
Người hiền biết lẽ chân.
Tỷ-đà-la nghe Phật nói, lòng tin Tam Bảo càng
kiên cố, đỉnh lễ dưới chân Phật rồi về nhà. Ông đem
những lời Phật dạy thuật lại đầy đủ cho người nhà
nghe. Nhờ đó ai cũng tin tưởng Phật pháp, được
lợi ích lớn.
131
PHẨM THỨ SÁU
CẨN THẬN GIỮ GIỚI
PHẬT ĐỘ NĂM VỊ SA MÔN

Ở NÚI XA THÀNH
T huở xưa, nước Ba-la-nại có một hòn núi cách

thành bốn năm mươi dặm. Trên núi có năm vị
Sa-môn ở tu học. Mỗi ngày vào lúc sáng sớm, năm
vị ấy xuống núi vào thành khất thực. Sau khi thọ
thực xong, họ trở về núi thì trời đã tối, thân thể
mệt mỏi, không thể tọa thiền tu tập chỉ quán. Vì
vậy, trải qua nhiều năm tu tập mà họ không chứng
được đạo quả.
Đức Phật biết chuyện, thương xót họ nhọc nhằn
mà không thu được kết quả, nên hóa thành một vị
đạo nhân đến núi đó thăm hỏi các Sa-môn:
- Các vị ẩn tu ở đây, có nhọc mệt lắm không?
Các vị Sa-môn đáp:
- Chúng tôi ở đây cách thành rất xa. Vì chuyện
ăn uống mà mỗi ngày chúng tôi phải nhọc nhằn vào
thành khất thực. Việc đi về rất vất vả. Nhiều năm
cực khổ, sớm đi tối về như vậy, chúng tôi không
còn thời giờ để tu tập, có lẽ suốt đời phải chịu như
thế!
Vị đạo nhân nói:
134
- Người hành đạo phải lấy giới làm căn bản,

lấy nhiếp tâm làm công hạnh, coi nhẹ thân thể, quí
trọng chân lý, xả thân cầu đạo, ăn uống chỉ là để
duy trì mạng sống tu tập thiền định. Phải hướng
đến mục đích đắc đạo mà tu học chỉ quán, dứt trừ
vọng tưởng. Còn nếu chỉ lo cung dưỡng thân thể,
chiều theo dục vọng thì làm sao thoát được khổ
đau? Ngày mai, các vị đừng xuống núi, nghỉ ngơi
một ngày, tôi sẽ lo việc cúng dường.
Lúc ấy, năm vị Sa-môn rất hoan hỉ trước việc
hy hữu này. Ai nấy tâm ý đều an định, không còn lo
chuyện đi khất thực. Giờ ngọ ngày hôm sau, vị đạo
nhân mang thức ăn đến. Năm vị Sa-môn thọ trai
xong, tâm ý thư thái, an tịnh. Bấy giờ, đạo nhân nói
kệ:
Tỳ-kheo thọ trì giới
Gìn giữ nhiếp các căn
Biết tiết độ uống ăn
Ý luôn luôn tỉnh giác.
Lấy giới hàng phục tâm
Giữ ý luôn chính định
Trong tu tập chỉ quán
Chính trí thường hiện tiền.
Sáng suốt gìn giữ giới
135
Trong chính trí tư duy

Hành đạo nếu tương ưng
Tự thanh tịnh hết khổ.
Vị đạo nhân nói kệ xong, liền hiện lại thân
Phật từ quang rực rỡ. Năm vị Sa-môn phấn chấn
tinh thần, thúc liễm thân tâm, tư duy chính trí liền
chứng quả A-la-hán.
136
PHẨM THỨ BẢY
DUY NIỆM
PHẬT ĐỘ VUA PHẤT GIA SA
T huở đức Phật còn tại thế, vua Phất-gia-sa và vua

Bình-sa là bạn thân với nhau. Vua Phất-gia-sa
chưa biết Phật pháp. Ông làm một bông hoa bằng
bảy báu rồi tặng vua Bình-sa. Vua Bình-sa nhận
được, đem dâng lên Phật, thưa rằng:
- Bạch đức Thế Tôn, vua Phất-gia-sa là bạn của
con, ông ấy tặng con đóa hoa báu này. Nay con đem
dâng lên Phật, nguyện cho vua Phất-gia-sa tâm ý
mở mang, gặp Phật nghe Pháp, cung kính Thánh
Tăng. Nay con nên lấy vật gì để tặng lại vua ấy?
- Vua hãy chép kinh Thập Nhị Nhân Duyên đem
tặng. Vua ấy nhận được kinh, xem xong sẽ tin hiểu
lời Phật.
Vua Bình-sa nghe lời, chép kinh Thập Nhị Nhân
Duyên rồi gởi kèm theo một lá thư cho vua Phất-
gia-sa, nói rằng: "Bạn tặng tôi đóa hoa bảy báu, nay
tôi tặng lại đóa hoa Chính pháp. Xin hãy suy nghĩ
rõ ràng những nghĩa lý trong kinh sẽ được lợi ích
to lớn, tốt đẹp. Tôi muốn bạn tụng đọc và tu tập để
cùng tôi chia sẻ pháp vị".
Vua Phất-gia-sa nhận được kinh, liền đọc và
suy xét nghĩa lý cẩn thận, rồi bỗng khởi tâm tin
138
hiểu chính Pháp. Ông hết lời tán thán:

- Phật lý thật vi diệu, có thể giúp cho tâm người
an định, nước nhà phồn vinh. Năm dục là cội nguồn
ưu não, ta đã nhiều đời đam mê nay mới tỉnh ngộ.
Ta còn tham luyến dục lạc thế gian nữa làm gì?
Vua bèn triệu tập quần thần nhường ngôi cho
Thái tử, rồi tự xuống tóc xuất gia làm Sa-môn. Phất-
gia-sa mặc pháp phục, ôm bình bát đến ngoài thành
La-duyệt-kỳ tá túc tại lò nung của nhà một người
thợ gốm, định sáng mai vào thành khất thực, thọ
trai xong sẽ đến chỗ Phật lĩnh thọ kinh giới.
Đức Phật với thần thông biết được ngày mai
lúc khất thực Phất-gia-sa sẽ mạng chung. Ông ta từ
xa lại mà không được gặp Phật, không được nghe
kinh Phật thật đáng xót thương! Vì thế đức Thế
Tôn hóa thành một vị Sa-môn cũng đến nhà người
thợ gốm xin nghỉ qua đêm. Người chủ nói:
- Có một vị Sa-môn đã ở trước trong lò nung,
ông có thể ở chung qua đêm với vị ấy.
Vị Sa-môn bèn mang cỏ vào lò nung, trải ngồi
bên cạnh Phất-gia-sa, rồi cất lời thăm hỏi:
- Ông từ đâu đến? Thầy ông là ai? Vì nhân duyên
gì mà làm Sa-môn? Đã gặp Phật chưa?
Phất-gia-sa đáp:
- Tôi chưa gặp Phật, chỉ nghe kinh Thập Nhị
Nhân Duyên mà xuất gia làm Sa-môn. Tôi định ngày
139
mai vào thành khất thực sẽ đến ra mắt Phật.

Vị Sa-môn kia nói:
- Mạng người mong manh sớm còn tối mất.
Vô thường nghiệp báo không hẹn mà đến. Chỉ cần
quán sát thân tứ đại do đâu mà có, tứ đại này tạm
hợp rồi lại tan. Đất nước gió lửa sẽ trả về cho đất
nước gió lửa! Hãy tư duy tỉnh giác, tâm vắng lặng
không có vọng tưởng, chuyên niệm Tam Bảo, bố
thí, trì giới. Nếu có thể biết được lẽ vô thường thì
cũng như thấy Phật! Nghĩ đến việc ngày mai chỉ là
vọng tưởng vô ích.
Bấy giờ, vị Sa-môn liền nói kệ:
Phàm người được thiện lợi
Là tự quy y Phật
Cho nên ngày lẫn đêm
Thường niệm Phật Pháp Tăng.
Tỉnh giác biết rõ mình
Đó là đệ tử Phật
Ngày đêm thường nên niệm
Phật Pháp và chúng Tăng.
Niệm thân, niệm vô thường
Niệm giới, đức, bố thí
Không vô nguyện, vô tưởng
Đêm ngày niệm như trên.
Lúc đó, vị Sa-môn lại giảng thuyết yếu nghĩa
140
vô thường cho Phất-gia-sa. Phất-gia-sa nhất tâm

thiền quán liền chứng quả A-na-hàm. Đức Phật
biết, Phất-gia-sa đã giác ngộ, liền hiện lại thân Phật
đức tướng quang minh. Phất-gia-sa kinh ngạc vui
mừng khôn tả, liền cúi đầu đỉnh lễ Phật. Đức Phật
lại dặn ông lần nữa:
- Tướng tội báo cũng vô thường, ông đừng nên
lo sợ.
Phất-gia-sa đáp:
- Con xin vâng lời dạy bảo.
Sau đó, đức Phật từ giã ra đi. Giờ Ngọ ngày hôm
sau, Phất-gia-sa vào thành khất thực. Khi đi ngang
qua cổng thành, Phất-gia-sa bị một con bò mẹ mới
sinh con húc thủng bụng và chết. Ông liền sinh lên
cõi trời A-na-hàm.
Đức Phật sai các đệ tử đem di thể ông trà tỳ,
xây tháp thờ. Đức Phật nhân đó dạy đại chúng:
- Hãy cẩn thận đối với những nguyên nhân gây
ra tội báo.
Đại chúng nhất tâm lắng nghe lời Phật dạy và
hoan hỉ tín thọ phụng hành.
141
PHẨM THỨ TÁM
NHÂN TỪ
1. PHẬT ĐỘ GIA ĐÌNH THỢ SĂN ĐỔI NGHỀ
T huở xưa, đức Phật trú tại thành La-duyệt-kỳ.

Cách nước này năm trăm dặm có một ngọn
núi là nơi cư trú của một gia tộc gồm một trăm hai
mươi hai người sinh trưởng tại đó. Họ sống bằng
nghề săn bắn trong rừng, mặc áo da, ăn thịt thú
mà không biết làm ruộng rẫy. Tín ngưỡng của họ
là thờ cúng quỷ thần, chưa biết gì về Tam Bảo. Đức
Phật với thánh trí thấy họ có thể độ được nên đến
đó ngồi dưới một cội cây. Lúc ấy, bọn đàn ông đều
vào núi săn bắn chỉ còn phụ nữ ở nhà. Đức Phật tỏa
ánh từ quang chiếu khắp đất trời, cây đá trong núi
đều biến thành sắc vàng. Lớn nhỏ ai thấy cũng đều
kinh ngạc hoan hỉ, cho Phật là vị thần linh nên kéo
đến lễ bái, cúng dường, trải chiếu thỉnh Phật ngồi.
Đức Phật nhân đó mới thuyết pháp về tội báo
của việc sát sinh, phước đức của tâm từ bi, ân ái
tạm hợp rồi lại tan cho các phụ nữ nghe. Nghe xong
họ đều hoan hỉ, ra trước bạch Phật:
- Sơn nhân chúng con sát sinh ăn thịt để sống.
Nay muốn dâng cúng Ngài một ít, xin hãy nhận lấy.
Đức Phật bảo với các phụ nữ:
- Giáo pháp của chư Phật không sát hại chúng
sinh. Ta đã thọ trai rồi mới đến đây, không cần phải
144
dọn ra nữa.
Đức Phật nhân đây lại dạy:
- Người sống ở đời món ăn rất nhiều. Sao
không ăn những thứ có ích, mà lại giết mạng của
chúng sinh để nuôi sống cho mình? Khi chết sẽ đọa
ác đạo, chỉ hại mà không lợi ích, làm người nên ăn
ngũ cốc, thương yêu các loài chúng sinh. Không ai
là không tham sống sợ chết. Giết chúng sinh nuôi
sống mình tội lỗi rất nặng. Còn ai từ bi bất sát đời
đời sẽ được an vui.
Hành từ bi bất sát
Thường biết thu nhiếp thân
Đây là chỗ bất tử
An lạc không tai họa.
Bất sát hành từ bi
Thận trọng ý và lời
Đây là chỗ bất tử
An lạc không tai họa.
Tuân theo đạo vô vi
Không tổn hại chúng sinh
Tâm không bị phiền não
Tương xứng trời Phạm Thiên.
Thường dùng đức từ bi
145
Thanh tịnh như Phật dạy

Biết đủ và biết dừng
Sẽ vượt qua sinh tử.
Đức Phật nói kệ xong, những người đàn ông đi
săn cũng vừa về đến. Các phụ nữ nghe giảng kinh
nên không kịp đón chồng. Các ông này kinh ngạc
trước việc bất thường, bỏ thú săn xuống chạy về
xem có biến cố gì không. Đến nơi chỉ thấy các bà
vợ mình đang chắp tay nghe Phật giảng dạy, họ liền
nổi giận lớn tiếng mắng nhiếc, định hủy nhục Phật.
Các bà vợ vội nói với chồng mình:
- Đây là thần nhân, các ông đừng sinh ác ý.
Mọi người nghe nói ăn năn hối cải, quỳ xuống
đỉnh lễ Phật. Phật vì các ông mà giảng nói lại công
đức của việc không sát sinh và tội báo của việc giết
hại. Người đứng đầu gia tộc tỉnh ngộ liền quỳ xuống
bạch Phật:
- Chúng con sinh trưởng nơi núi sâu, lấy việc
săn bắn làm kế sinh nhai. Tội lỗi vì thế chồng chất
rất nhiều. Xin Ngài dạy cho cách nào để tránh khỏi
tai ương.
Bấy giờ, Đức Thế Tôn liền nói kệ:
Thực hành lòng nhân từ
Bác ái cứu chúng sinh
Có mười một lợi ích
146
Phước thường theo bên thân.

Một, khi ngủ an ổn
Hai, lúc thức yên vui
Ba, không mơ ác mộng
Bốn, chư thiên hộ trì.
Năm, mọi người kính mến
Sáu, không bị gia hại
Bảy, không gặp đao binh
Tám, không gặp nạn nước.
Chín, không gặp nạn lửa
Mười, sống được phước lợi
Sau hết, chết sinh thiên
Đó chính là mười một.
Phật nói kệ xong, một trăm hai mươi hai người
nam nữ lớn nhỏ đều hoan hỉ tin nhận, vâng giữ năm
giới. Đức Phật nói với vua Bình-sa cho họ ruộng
đất và hạt giống để làm ăn sinh sống. Từ đó, giáo
Pháp của Phật được phổ biến trong nhân dân, đất
nước được thái bình yên ổn.
147
2. PHẬT ĐỘ VUA HÒA MẶC

TRỞ VỀ CHÍNH PHÁP
T huở xưa, có một nước lớn ở vùng biên cảnh

Ấn Độ. Vua nước ấy tên là Hòa Mặc. Nhân dân
trong nước chưa từng được pháp hóa vi diệu của
Tam Bảo, chỉ biết thờ ngoại đạo Phạm Chí, nghe
theo lời dụ hoặc của họ mà thường làm những việc
tà ác, sát sinh cúng tế quỷ thần.
Lúc ấy, mẹ vua lâm trọng bệnh nằm liệt trên
giường. Vua đã cho mời rất nhiều danh y điều trị,
cho đến cầu phù chú nơi các thầy đồng cốt, song
trải qua nhiều tháng nhiều năm mà bệnh tình bà
vẫn không thuyên giảm. Do đó, vua lại cho mời
hai trăm vị Bà-la-môn trong nước vào cung cúng
dường, rồi hỏi:
- Thái hậu bệnh nặng đã lâu, trẫm không biết vì
nguyên nhân gì? Các vị là những bậc trí tuệ, thông
hiểu tướng pháp và thiên văn địa lý, vậy có thấy gì
bất ổn xin nói cho trẫm biết.
Các Bà-la-môn trả lời:
- Bệnh của Thái hậu là do tinh tú sai loạn, âm
dương bất hòa mà thôi.
148
Vua hỏi:
- Làm cách nào để có thể giải trừ được?
Các Bà-la-môn thưa:
- Nên lập đàn cầu đảo với núi non, nhật nguyệt,
tinh tú. Đàn lễ đặt ở nơi khoảng đất trống sạch sẽ
ngoài thành, và phải giết một trăm súc vật đủ loại,
hiến một đứa bé để cúng tế trời. Rồi đích thân vua
phải tự mình dẫn Thái hậu đến chỗ đó quỳ lạy cầu
xin cho Thái hậu khỏi bệnh sống lâu, thì sau đó
bệnh sẽ lành.
Vua nghe nói bèn chuẩn bị đúng như lời dặn
của các Bà la môn. Vua cho lùa đứa bé và trăm loài
voi ngựa bò dê... từ cửa thành phía đông đi ra chỗ
đàn lễ để giết tế trời. Dọc đường đi tiếng than khóc,
kêu la thảm thiết vang động đất trời!
Đức Thế Tôn đại từ, cứu độ tất cả chúng sinh,
thương cho vua Hòa Mặc ngu si quá đáng. Sao lại
vì muốn cứu sống một người mà làm ác giết hại
bao nhiêu chúng sinh? Cho nên, đức Phật và chúng
đệ tử liền đi qua nước đó. Đức Phật gặp vua và các
ông Bà-la-môn nơi cửa thành phía đông đang lùa
bầy súc vật và đứa trẻ nước mắt đầm đìa, khóc than
đi đến. Vua và mọi người từ xa trông thấy Phật uy
nghi rực rỡ, hào quang tỏa sáng, như mặt trời mới
149
mọc, như trăng sáng đêm rằm, tất cả tự nhiên đều

khởi tâm kính mộ. Đứa bé và đàn súc vật cũng khởi
tâm mong được cứu thoát.
Vua liền xuống xe đi đến trước Phật đỉnh lễ rồi
quỳ thẳng chắp tay chào hỏi đức Thế Tôn. Phật mời
vua ngồi, rồi hỏi:
- Ông định đi đâu?
Vua vòng tay đáp:
- Thái hậu của nước lâm trọng bệnh đã lâu, con
cho mời lương y khắp nơi điều trị, cho đến mời
đồng cốt chú thuật mà cũng không thuyên giảm.
Nay con mang người và súc vật để cúng tế chư
thiên, cầu đảo với tinh tú núi sông xin cho mẹ con
được hết bệnh, sống lâu khỏe mạnh.
- Xin đại vương khéo lắng nghe lời này: Muốn
được lúa ăn phải lo cày cấy, muốn được giàu có phải
hành bố thí, muốn được sống thọ phải hành từ bi,
muốn được trí tuệ phải chuyên học hỏi. Bốn việc
này, tùy mình gieo nhân nào thì gặt quả nấy. Người
giàu sang thì không tham bữa ăn của kẻ nghèo hèn.
Chư thiên kia ở trong cung điện thất bảo, muốn ăn
muốn mặc đều được tự nhiên như ý, lẽ đâu lại bỏ vị
ngon ngọt cam lồ thượng vị mà dùng đồ máu thịt
tanh hôi? Sự tế tự này là do tà tâm mê chấp, điên
150
đảo cho tà giáo là chính đạo. Giết mạng sống để cầu

sống, thật trái với đạo lý quá xa! Giết bao nhiêu sinh
mạng để cứu một mạng thì làm sao có chuyện đó.
Dầu người sống trăm năm
Siêng phụng thờ quỷ thần
Cúng tế bằng voi ngựa
Chẳng bằng một việc từ.
Lúc đức Phật nói kệ, hào quang rực chiếu khắp
đất trời, chúng sinh trong tam đồ bát nạn đều hoan
hỉ, được an ổn lợi ích. Vua Hòa Mặc nghe được diệu
pháp, tâm trí khai sáng, thấy đạo, lại thấy được hào
quang của Phật nên vô cùng hoan hỉ. Thái hậu nghe
pháp xong, tinh thần phấn chấn vui vẻ, bệnh tật
liền dứt hết. Còn hai trăm vị Bà-la-môn thấy hào
quang, lại nghe được kệ dạy nên vô cùng hổ thẹn,
thấy được lỗi lầm, ăn năn chừa đổi, xin làm đệ tử
Phật. Đức Thế Tôn hứa khả, cho họ xuất gia làm
Sa-môn.
Vua và đại thần thỉnh Phật lưu lại nước đó một
tháng để được cúng dường. Ông một lòng xin Phật
chỉ dạy và đem Chính pháp ra để trị nước. Nhờ đó,
nước nhà ngày càng hưng thịnh, muôn dân yên ổn
thái bình.
151
PHẨM THỨ CHÍN
NGÔN NGỮ
BA NGƯỜI TRẢ QUẢ BÁO

VÌ MẮNG NHIẾC BÀ LÃO
T huở xưa, vua Phất-gia-sa, sau khi mới xuất gia

vào thành La-duyệt-kỳ khất thực, đi ngang qua
cổng thành liền bị một con bò mẹ mới sinh con,
xông ra húc chết. Người chủ của con bò sợ quá liền
bán nó cho một người khác. Người chủ mới lúc
dẫn con bò đi uống nước lại cũng bị nó từ phía sau
húc chết. Con ông ta thấy vậy tức giận vô cùng liền
bắt con bò giết thịt, đem ra chợ bán. Có một bác
nông dân đi chợ, đến mua cái đầu con bò rồi gánh
về. Còn cách nhà hơn dặm đường, thấy người mỏi
mệt, bác ta mới treo đầu bò lên một cành cây, rồi
ngồi nghỉ ở dưới gốc. Không ngờ, chưa được bao
lâu, sợi dây bỗng nhiên bị đứt, đầu bò rơi xuống,
sừng cắm đúng vào tim, khiến bác ta chết ngay tại
chỗ. Chỉ trong một ngày mà con bò đó đã giết chết
ba mạng người. Vua Bình-sa nghe tin rất lấy làm lạ,
liền cùng quần thần đến chỗ Phật để thưa hỏi. Đến
nơi, vua làm lễ Phật xong ngồi xuống chắp tay hỏi:
- Bạch đức Thế Tôn, thật là lạ lùng! Có một con
bò mẹ đã giết chết ba mạng người trong cùng một
ngày. Vì có chuyện này nên con đến đây thỉnh hỏi
Phật, việc này là duyên cớ làm sao?
Đức Phật bảo với vua Bình-sa:
154
- Tội báo đều có nguyên nhân, không phải ngẫu

nhiên ngày nay mới có.
Vua thưa:
- Xin đức Thế Tôn nói rõ nguyên nhân.
Đức Phật kể:
Thuở xưa, có ba người thương gia đến nước
khác buôn bán, ở trọ nhà một bà lão đơn chiếc. Đến
kỳ trả tiền thuê nhà, vì thấy bà lão cô độc nên ba
người định ăn quỵt không trả tiền. Thừa lúc bà lão
đi vắng, cả ba lén bỏ đi. Bà lão trở về không thấy
ai cả, liền hỏi hàng xóm mới hay họ đã bỏ đi. Bà
lão nổi giận tức tốc đuổi theo. Một hồi lâu sau, chạy
đến mệt mỏi bơ phờ bà mới bắt kịp họ. Song khi
ba ông khách nghe bà lão đòi tiền lại đồng thanh
nói ngang. Họ bảo rằng mình đã trả rồi, sao lại đòi
nữa. Kế đó, họ còn mắng cho bà lão một trận. Bà lão
thấy mình sức yếu, thế cô không làm sao được, nên
đành chịu mất tiền, ngậm hờn uất ức, thề trước ba
thương khách rằng:
- Tôi nghèo khổ như vậy, sao các ông lại nhẫn
tâm lường gạt? Tôi thề đời sau sinh ra chỗ nào hễ
gặp các ông, quyết giết chết không tha! Chừng nào
giết được lòng tôi mới hả, dầu các ông có đắc đạo
cũng không bỏ qua!
Đức Phật nói với vua Bình-sa:
- Bà lão thuở đó nay chính là con bò mẹ. Ba vị
155
thương khách chính là vua Phất-gia-sa và hai người

kia, ngày nay bị bò húc chết.
Lời ác hay mắng chửi
Kiêu mạn, khinh miệt người
Ai làm hạnh nghiệp này
Thù oán sẽ theo đây.
Lời ôn tồn hòa thuận
Tôn kính chẳng khinh ai
Mở trói buộc, an nhẫn
Thù oán tự hết ngay.
Phàm người sống ở đời
Miệng lưỡi chính gươm đao
Chửi rủa mắng nhiếc nhau
Là cầm đao tự hại.
Nghe Phật nói xong, vua Bình-sa và quần thần
đều đỉnh lễ Phật, xin hứa gìn giữ lời nói cẩn thận,
nguyện làm các việc lành, hoan hỉ phụng hành theo
lời Phật dạy.
156
PHẨM THỨ MƯỜI
SONG YẾU
1. TÂM TRẠNG HAI ANH LÁI BUÔN

TRÁI NHAU
T huở xưa, vua nước Xá-vệ là Ba-tư-nặc đến thăm

đức Phật. Vua đến nơi liền xuống xe, tháo kiếm,
cởi giày rồi chắp tay đi vào quỳ xuống đỉnh lễ, bạch
rằng:
- Bạch đức Thế Tôn, ngày mai con xin nguyện
cúng dường Phật và Tăng chúng nơi ngã tư đường
phố lớn để cho mọi người trong nước đều biết Phật
là đấng Chí Tôn, khiến họ xa lìa tà ma ngoại đạo,
gìn giữ ngũ giới cho quốc thái dân an.
Đức Phật nói:
- Lành thay! Phàm người làm vua phải lãnh
đạo nhân dân một cách sáng suốt, hướng dẫn họ
phụng hành đạo đức để được hưởng phước nhiều
đời về sau.
Vua thưa:
- Bạch đức Thế Tôn! Con xin trở về để lo việc
cúng dường.
Vua trở về tự tay lo sắp đặt cơm nước, rồi
đích thân đi đón Phật và Tăng chúng đến ngã tư,
nơi thiết lập đàn trai cúng dường. Phật đến, Ngài
ngồi vào chỗ, vua lại tự mình múc nước rửa tay
cho Phật. Phật thọ trai xong, thuyết pháp cho vua
158
và mọi người nghe. Dân chúng đến dự đông vô

số, trong số đó có hai vị thương nhân. Một người
khởi nghĩ rằng: “Phật như đế vương, đệ tử Phật
như trung thần. Phật thuyết giảng pháp, đệ tử tụng
đọc truyền bá rộng rãi, khiến cho bao người biết
được đạo lý. Vua Ba-tư-nặc thật là sáng suốt”. Nhân
đây, vị ấy biết Phật là bậc đáng tôn kính, sinh lòng
kính ngưỡng, phụng trì giáo pháp. Còn người kia
lại khởi nghĩ rằng: “Vua Ba-tư-nặc thật là ngu si!
Mình đã là vua còn sợ gì, cần gì nữa! Phật thật như
con bò, đệ tử như cái xe. Con bò kéo xe chạy đông
tây nam bắc. Phật có đạo hạnh gì mà ta phải kính
tin theo!”
Sau đó, hai người ra đi. Đi được khoảng ba mươi
dặm đường, họ ghé lại một nhà nghỉ trọ qua đêm.
Hai người mua rượu cùng nhau uống và bàn luận về
chuyện đã chứng kiến ban sáng. Người có thiện niệm
được trời Tứ Thiên Vương ủng hộ. Còn người có ác
niệm bị quỷ thần địa ngục tác động khiến cho rượu
uống vào bụng nóng như thiêu như đốt. Vì vậy, anh
ta bỏ nhà ra ngoài đường, đứng hóng mát. Không
ngờ vì say rượu, đi đứng loạng choạng, anh ta té ngã,
nằm hôn mê bất tỉnh trên đường cái. Tờ mờ sáng, có
đoàn buôn năm trăm chiếc xe bò kéo, đi trên đường,
ngang qua cán chết anh ta. Người thương buôn kia
sáng ra thức dậy, đi tìm thì thấy anh bạn đã chết rồi.
Anh rất bối rối suy nghĩ: “Nếu mình về nước sẽ bị
159
mọi người nghi là giết bạn lấy của”.

Do đó, anh mới bỏ đi sang nước khác. Vua của
nước này vừa mới băng hà mà không có Thái tử
nối ngôi. Trong sấm thư của nước này ghi rằng: “Sẽ
có một người thân phận thấp kém ở nước khác đến
và lên làm vua. Vua cũ có một con thần mã, nếu gặp
người này nó sẽ quỳ xuống”.
Các quan theo lời sấm thư, thắng yên cương,
đeo quốc ấn trên mình thần mã rồi dẫn đi khắp
nơi trong nước tìm người kế vị. Người dân kéo đến
xem thần mã rất đông. Hôm ấy, trên đường thần
mã đi, cũng vừa gặp lúc người thương nhân này
tới. Quan Thái sử trông thấy nói:
- Người này có mây vàng che phủ chính là khí
tượng làm vua.
Thần mã trông thấy vị thương nhân liền đến quỳ
xuống trước mặt và liếm chân của ông. Quần thần
mừng rỡ, liền rước ông về cung tôn lên làm vua.
Bấy giờ tân vương, sau khi lên ngôi, xem xét
tình hình đất nước, sắp đặt công việc, chăm lo cuộc
sống cho nhân dân, việc nước yên ổn mới tự suy
nghĩ: “Ta không có làm một việc lành nào cả, sao lại
được hưởng phước báu lên làm vua này? Chắc đây
là nhờ ân đức của Phật”.
Do đó, vua bèn cùng với quần thần hướng về
nước Xá-vệ, từ xa đỉnh lễ bạch rằng:
160
- Con là người hạ tiện thiếu đức, nhờ ân phúc

của Thế Tôn mới được làm vua. Ngày mai, con kính
xin đức Thế Tôn và các vị A-la-hán thuận theo ý
nguyện của con đến đây thọ trai.
Đức Phật ở xa liền biết, bảo A-nan dặn các vị
Tỳ-kheo ngày mai vua nước kia có lời cung thỉnh,
tất cả hãy sử dụng thần thông đến nước đó cho vua
và nhân dân được hoan hỉ.
Hôm sau, Phật và đệ tử dùng thần túc đến nước
đó, theo thứ lớp ngồi trang nghiêm như pháp. Thọ
trai, rửa tay xong, đức Phật thuyết pháp cho vua và
mọi người nghe. Vua hỏi:
- Bạch đức Thế Tôn! Con vốn là người hạ tiện,
không có phước đức, vì nhân duyên gì mà được
như thế này?
- Ông có nhớ, khi xưa vua Ba-tư-nặc cúng dường
Phật nơi ngã tư đường. Ông trông thấy trong lòng
khởi suy nghĩ: “Phật như Quốc vương, đệ tử như
trung thần...”. Nhờ ông gieo hạt giống lành này mà
nay gặt lấy quả báo tốt đẹp. Còn bạn của ông ngày
trước vì khởi nghĩ cho rằng: “Phật như con bò, đệ
tử như cái xe...”. Ông ấy gieo hạt giống xấu ác nên
gặp tai nạn bị xe bò cán chết và nay chịu quả báo
bị xe lửa nghiền nát trong chốn địa ngục. Ngôi vua
không phải chỉ dùng sức mạnh mà đoạt được. Làm
161
thiện được phước, làm ác gặt họa. Phước hay họa

là do mình gây tạo mà chẳng phải trời rồng, quỷ
thần ban cho hay gây ra.
Tâm là gốc muôn pháp
Tâm đứng đầu sai sử
Trong tâm khởi niệm ác
Nói ác và làm ác
Thì tội khổ theo ta
Như xe lăn theo vết.
Tâm là gốc muôn pháp
Tâm đứng đầu sai sử
Trong tâm khởi niệm thiện
Nói thiện và làm thiện
Thì phước lạc theo ta
Như bóng đeo theo hình.
Phật nói kệ xong, vua và vô số thần dân tâm trí
khai mở, vô cùng hoan hỉ, chứng được Pháp nhãn.
162
2. LƯU LY
ĐOẠT NGÔI VUA CỦA CHA VÀ GIẾT ANH
T huở xưa, trưởng giả Tu-đạt mua miếng vườn

của Thái tử Kỳ-đà rồi cùng nhau xây tinh xá
Kỳ Hoàn cúng dường đức Thế Tôn. Mỗi người đều
thỉnh Phật và chư Tăng cúng dường trong một
tháng. Nhờ nghe đức Phật thuyết pháp nên hai vị
đều thấy được đạo.
Thái tử Kỳ-đà hoan hỉ trở về Đông cung, hết lời
tán thán đức Phật với mọi người. Em trai của Kỳ-
đà là Lưu Ly thường ở bên vua lo việc triều chính.
Lúc ấy, vua cùng với cận thần và các phu nhân đến
chỗ Phật đỉnh lễ nghe kinh. Lưu Ly ở lại lo việc bảo
vệ cung điện. Các nịnh thần như bọn A-tát-đà v.v...
có mưu gian thưa với Lưu Ly rằng:
- Xin ngài hãy đeo thử đai ấn của Đại vương,
ngồi lên ngai vàng xem có giống vua không?
Lưu Ly nghe lời mặc hoàng bào lên ngai vàng
ngồi. Bọn nịnh thần lạy mừng thưa:
- Ngài thật như vị đại vương nghìn năm mới
gặp được. Ngài nên thuận theo nguyện vọng của
lê dân, há để Đông cung Thái tử Kỳ-đà chiếm chỗ
này sao? Ngai vàng này không lẽ đã lên rồi mà lại
xuống?
163
Lưu Ly nghe lời liền mang giáp binh, rút kiếm

đến bao vây tinh xá Kỳ Hoàn để đuổi vua không cho
về cung. Quân Lưu Ly đánh nhau với cận thần của
vua ở Kỳ Hoàn giết hơn năm trăm người. Vua và phu
nhân chạy lánh nạn suốt ngày đêm đến nước Xá-di.
Giữa đường vì đói khát vua ăn rau rừng trúng độc,
bụng trương lên rồi chết. Lúc ấy, Lưu Ly lên nắm
quyền, cầm gươm vào đông cung giết chết Thái tử
Kỳ-đà, anh của mình. Kỳ-đà vì hiểu lẽ vô thường nên
không chút lo sợ vẻ mặt an nhiên chẳng đổi, an tâm
mỉm cười chịu chết. Khi lâm chung, Kỳ-đà nghe có
tiếng nhạc từ hư không đến đón rước thần thức.
Lúc ấy, đức Phật ở tinh xá Kỳ Hoàn biết được
liền nói kệ:
Tạo vui đời sau vui
Làm thiện hai đời vui
Người ấy thuần hoan hỉ
Thấy phước tâm an vui.
Nay mừng đời sau mừng
Làm thiện hai đời mừng
Đây là tự giúp mình
Hưởng phước nên mừng vui.
Sau đó, vua Lưu Ly kéo quân sang đánh nước Xá-
di, sát hại những người họ Thích và những bậc thấy
đạo, tàn bạo vô nhân, tạo đủ năm tội nghịch. Đức
Phật dự ký Lưu Ly vì bất hiếu bất trung, tội nghiệp
sâu nặng, bảy ngày sau sẽ bị lửa địa ngục thiêu chết.
Quan Thái sử cũng bói quẻ đúng như vậy.
164
Lưu Ly nghe tin hết sức lo sợ cho thuyền ra

giữa sông, nghĩ rằng: “Ta nay sống giữa nước, lửa
làm sao cháy được?”
Đúng trưa ngày thứ bảy, tự nhiên lửa từ dưới
nước bốc lên, đốt cháy khiến chìm thuyền, Lưu Ly
bị chết cháy, thi thể chìm dưới nước.
Lúc ấy, đức Phật nói kệ rằng:
Tạo lo đời sau lo
Làm ác hai đời lo
Kẻ ấy toàn lo sợ
Thấy tội tâm bất an.
Nay hối đời sau hối
Làm ác hai đời hối
Đây tự chuốc tai ương
Chịu tội đầy khổ não.
Phật nói kệ xong, liền bảo các Tỳ-kheo:
- Thái tử Kỳ-đà không tham vinh hoa địa vị,
chết vẫn giữ đạo nên được sinh lên cõi trời sống tự
tại an lạc. Còn vua Lưu Ly cuồng ngu buông lung
tình ý, chết đọa địa ngục chịu biết bao đau khổ. Tất
cả người đời không luận giàu sang hay nghèo hèn
đều theo luật vô thường không thể trường tồn. Cho
nên, bậc trượng phu thà hy sinh mạng sống để bảo
toàn của báu nơi hành vi và tinh thần.
Nghe Phật dạy xong, ai ai cũng hoan hỉ tin nhận
vâng làm.
165
3. PHẬT ĐỘ BẢY MƯƠI

BÀ LA MÔN
T huở xưa, sau núi Kỳ-xà-quật có hơn bảy mươi

gia đình Bà-la-môn đủ phước duyên đáng độ.
Đức Phật đến làng đó hiển bày thần thông để giáo
hóa. Dân làng trông thấy hào quang rực rỡ của Phật
ai cũng sinh lòng kính phục. Đức Phật ngồi dưới
một cội cây, hỏi các Phạm Chí:
- Các ông ở trong núi này được bao nhiêu đời
rồi? Làm nghề nghiệp gì để sống?
Họ đáp rằng:
- Chúng tôi ở đây đã hơn ba mươi đời, lấy việc
canh tác, chăn nuôi làm nghề sinh sống.
Phật lại hỏi:
- Các ông tu hạnh gì để cầu thoát ly sinh tử?
Họ đáp rằng:
- Chúng tôi thờ mặt trời, mặt trăng, lửa, nước,
tùy thời tế tự. Nếu có người chết thì người trong
làng lớn nhỏ tụ họp lại cầu nguyện cho thần hồn
được sinh lên cõi trời Phạm Thiên, thoát ly sinh tử.
Đức Phật nói với các Bà-la-môn:
- Làm ruộng, chăn nuôi, tế tự mặt trời, mặt
trăng, lửa, nước, cầu nguyện sinh thiên không phải
166
là pháp trường tồn xa lìa sinh tử. Phước lớn nhất

không nơi nào hơn cõi Trời thứ hai mươi tám mà
nếu không có trí tuệ tu đạo vẫn bị đọa vào ba ác
đạo. Chỉ có xuất gia tu phạm hạnh thanh tịnh, thân
đạt tịch diệt mới được Niết-bàn.
Bấy giờ, đức Thế Tôn liền nói kệ rằng:
Chân thật cho tà ngụy
Tà ngụy nghĩ là chân
Đó chính là tà kiến
Không được lợi chân thật.
Chân thật biết là chân
Tà ngụy rõ là ngụy
Đây gọi là chính kiến
Quyết được lợi chân thật.
Thế gian ai cũng chết
Ba cõi vốn không an
Chư thiên tuy vui sướng
Phước hết, mạng không còn.
Hãy quán sát thế gian
Đã sinh thì phải tử
Muốn thoát ly sinh tử
Nên thực hành đạo chân.
Bảy mươi vị Bà-la-môn nghe Phật giảng xong,
hoan hỉ tỏ ngộ, xin xuất gia làm Sa-môn.
167

- Lành thay! Hãy lại đây các Tỳ-kheo.
Các vị ấy râu tóc liền tự rụng, thành tướng Tỳ-
kheo, Phật cùng với các vị ấy trở về tinh xá. Đi được
nửa đường, các vị tân Tỳ-kheo bỗng nhớ vợ con,
muốn trở về nhà. Lại nữa, lúc đó trời trở cơn mưa,
càng thêm buồn thảm. Đức Phật biết ý, liền hóa ra
vài mươi căn nhà bên đường, rồi cùng chúng Tỳ-
kheo vào trú mưa. Lúc ấy, mái nhà bị dột, nước
mưa theo đó chảy vào. Nhân đây, đức Phật nói kệ:
Như mái nhà vụng lợp
Nước mưa rơi lọt vào
Ý lơi lỏng không tu
Tham dục liền xen khởi.
Như mái nhà khéo lợp
Nước mưa không lọt vào
Ý miên mật siêng tu
Tham dục không xen khởi.
Bảy mươi vị Tỳ-kheo nghe Phật nói kệ xong, cố
gắng, tự sách tấn, nhưng lòng vẫn còn âm thầm lưu
luyến. Mưa dứt, mọi người lại lên đường. Đi một
đoạn, đức Phật gặp một tờ giấy cũ bèn bảo các Tỳ-
kheo lượm lên, rồi hỏi:
168
- Đây là giấy gì?

Các Tỳ-kheo đáp:
- Thưa đức Thế Tôn! Đó là giấy gói hương, nay
tuy đã quăng bỏ song mùi thơm vẫn còn.
Đi thêm một đoạn nữa, gặp một sợi dây, Phật
cũng bảo các Tỳ-kheo nhặt lấy. Phật lại hỏi rằng:
- Đây là dây gì?
Các Tỳ-kheo đáp:
- Bạch đức Thế Tôn! Sợi dây này tanh hôi, chính
là dây xâu cá.
Đức Phật bèn dạy:
- Mọi vật bản chất vốn thanh tịnh, song do nhân
duyên mà có tội phước khác nhau. Thân cận người
hiền minh thì đạo đức cao cả, kết giao với kẻ ngu
ám thì tội ác đến bên. Ví như tờ giấy và sợi dây kia,
gần hương thì thơm, gần cá thì tanh, gần gũi dần
dần huân tập trở thành bản tính mà không tự biết.
Kẻ xấu ô nhiễm người
Như gần vật hôi dơ
Mê dần, quen nết xấu
Thành ác mà chẳng hay.
169
Hiền nhân ảnh hưởng người

Như gần vật xông hương
Trí tăng, quen tính thiện
Thành hạnh lành sạch thơm.
Bảy mươi vị Tỳ-kheo một lần nữa được nghe
Phật nói kệ khai thị, biết rõ dục là rừng nhơ bẩn,
vợ con nào khác gông xiềng, đều phát khởi lòng tin
kiên cố. Về đến tinh xá, mọi người nhiếp ý tu hành,
chẳng bao lâu chứng quả A-la-hán.
170
PHẨM THỨ MƯỜI MỘT
PHÓNG DẬT
PHẬT ĐỘ MỘT VỊ SA MÔN

THAM CỦA BỎ ĐẠO
T huở Phật còn tại thế, có năm trăm vị thương

khách từ biển mang về nước rất nhiều đồ thất
bảo. Chẳng may khi đi ngang qua một khu núi rừng
họ bị quỷ thần làm mê hoặc lạc mất lối ra. Sức cùng
lực kiệt lại thêm đói khát nên tất cả đều mất mạng.
Châu báu của cải vì thế bỏ lại rải rác giữa núi rừng.
Lúc ấy, có một vị Sa-môn đang tu trong núi, thấy
chuyện như vậy liền khởi niệm: "Ta cực khổ tu
hành đã bảy năm mà không đắc đạo, lại chịu nghèo
khổ không có chút gì nuôi sống. Nay gặp những vật
báu vô chủ này, ta hãy lấy đem về gây dựng nhà cửa
cơ nghiệp". Nghĩ vậy xong, Sa-môn bèn xuống núi
gom lấy của báu vào một chỗ rồi ra khỏi núi định đi
tìm gọi anh em phụ giúp mang của báu về nhà. Đức
Phật biết vị Tỳ-kheo này có thể độ được, bèn hóa ra
một vị Tỳ-kheo Ni, cạo đầu đắp y mà lại trang điểm
phấn son, vẽ mắt kẻ mày, đeo vàng ngọc đầy người.
Vị Ni này đi vào núi, giữa đường gặp vị Tỳ-kheo kia
từ núi đi ra liền cúi đầu làm lễ hỏi thăm. Thầy Tỳ-
kheo thấy Ni cô mà còn trang sức liền la rầy:
- Này Ni cô! Pháp tắc Ni cô làm như vậy có được
chăng? Đã cạo đầu đắp y sao còn trang điểm, đeo
đồ trang sức?
172
Tỳ-kheo Ni trả lời:

- Bạch Đại đức! Pháp tắc của Sa-môn, Thầy làm
như vậy có được không? Đã cắt ái từ thân, học đạo
nơi chốn rừng sâu sao lại còn tham đi lấy của phi
pháp? Tham dục quên đạo, lung lòng phóng dật,
không xét lẽ vô thường. Cuộc sống trên đời vốn
tạm bợ, còn tội báo lại đeo đẳng kéo dài nhiều kiếp.
Bấy giờ, vị Tỳ-kheo Ni liền nói kệ:
Tỳ-kheo cẩn thận giới
Phóng dật lỗi lầm nhiều
Tích chứa nhỏ dần lớn
Ác thành bị lửa thiêu.
Giữ giới phước an vui
Phạm giới tâm lo sợ
Dứt được lậu ba cõi
Người này gần Niết-bàn.
Tỳ-kheo Ni nói kệ xong, liền hiện lại thân Phật
tướng hảo quang minh. Sa-môn trông thấy kinh sợ,
vội cúi đầu đỉnh lễ, phát lồ sám hối:
- Lạy đức Thế Tôn! Con vì ngu si lầm lạc mà vi
phạm chính giáo. Nếu không được đức Thế Tôn từ
bi khai thị, cứ dấn sâu mãi vào tội lỗi, không biết sẽ
ra sao.
173
Nếu trước mà phóng dật

Sau biết tự cấm ngăn
Đó nhờ sức niệm định
Tỏa sáng khắp thế gian.
Trước lầm gây nên ác
Sau cải đổi làm lành
Đó nhờ sức niệm thiện
Tỏa sáng khắp thế gian.
Tuổi trẻ biết xuất gia
Siêng tu pháp Phật đà
Như trăng khỏi mây mù
Chiếu sáng khắp thế gian.
Người lúc trước làm ác
Sau dừng không tái phạm
Như trăng khỏi mây mù
Chiếu sáng khắp thế gian.
Bấy giờ, Tỳ-kheo nghe xong, dứt bỏ mọi kiết sử,
không còn niệm tham, đỉnh lễ dưới chân Phật. Rồi vị
ấy trở vào núi, ngồi dưới một gốc cây nỗ lực tu quán
niệm hơi thở, không bao lâu chứng quả A-la-hán.
174
PHẨM THỨ MƯỜI HAI
TÂM Ý
PHẬT DẠY SÁU GIÁC QUAN

CHẠY THEO SÁU DỤC ĐỀU DO TÂM Ý
T huở đức Phật còn tại thế, có một vị đạo nhân

tu dưới một cội cây bên bờ sông, suốt mười hai
năm trường mà tham tưởng vẫn không dứt được.
Tâm ông luôn vọng tưởng nhớ nghĩ về dục lạc.
Thân tuy yên mà tâm lang thang chưa từng tĩnh
lặng. Vì thế, dầu dụng công suốt mười hai năm mà
vị ấy vẫn không đắc đạo.
Đức Phật biết ông có thể độ được nên hóa ra
một vị Sa-môn đi đến chỗ đó, ngồi dưới cội cây.
Một lát sau, trăng mọc, có một con rùa bò từ dưới
sông lên. Lại có con rái cá đang đói đi kiếm ăn, bỗng
gặp con rùa liền định ăn thịt. Con rùa vội rụt đầu
đuôi và bốn chân vào trong mai của nó, vì vậy rái cá
không làm gì được, đành bỏ đi. Sau đó, rùa lại thò
đầu đuôi tứ chi ra đi tiếp. Vị đạo nhân trông thấy
nói với hóa Sa-môn:
- Con rùa có áo giáp bảo vệ thân mạng nên rái
cá không làm gì được.
Hóa Sa-môn đáp:
- Tôi nghĩ rằng người đời không bằng con rùa
này. Họ không biết lẽ vô thường buông lung dục
tình, ngoại ma do đó có cơ hội xâm nhập. Thân hoại
176
mạng chung, thần thức ra đi, sinh tử mênh mang,

luân chuyển trong sáu nẻo, chịu khổ não vô lượng
đều do ý mà ra. Vì vậy, nên tự sách tấn cầu chỗ an
ổn diệt độ.
Bấy giờ, vị hóa Sa-môn liền nói kệ:
Thân này chẳng bền lâu
Rồi phải vùi đất sâu
Hình rã, thần đi khỏi
Sống tạm, chớ tham cầu.
Chỗ tâm ý suy lường

Rắc rối khó tỏ tường
Nghĩ tưởng điều tà ác
Là tự chuốc tai ương.
Ý mình tự gây tạo

Chẳng phải mẹ hay cha
Nên gắng theo nẻo chính
Chớ quay lại đường tà.
Sáu căn biết thu nhiếp

Ý giữ tự thành trì
Trí tuệ dẹp ma chướng
Khi thắng hết hiểm nguy.
177
Vị Tỳ-kheo nghe kệ xong, tham tâm dứt sạch,

vọng tưởng lặng trong, liền đắc quả A-la-hán. Vị
tân A-la-hán này liền biết hóa Sa-môn chính là
Phật, nên sửa y cung kính đỉnh lễ. Trời rồng quỷ
thần ai ai cũng hoan hỉ nghe lời Phật dạy tin nhận
vâng làm.
178
PHẨM THỨ MƯỜI BA
HOA HƯƠNG
PHẬT ĐỘ NĂM TRĂM CÔ GÁI

GIÒNG BÀ LA MÔN
T huở xưa, đức Phật trú tại nước Xá-vệ. Giữa vùng
biển phía Đông Nam nước này có một hòn đảo,
trên đảo có một cây nở hoa thơm ngát, trong sạch.
Bấy giờ, có năm trăm cô gái dòng Bà-la-môn
theo ngoại đạo tu hành rất tinh tấn, song chưa biết
gì đến Phật pháp. Họ bàn với nhau:
- Chúng ta sinh ra mang thân phụ nữ, từ trẻ đến
già bị ba điều ràng buộc không thể tự do. Lại nữa,
mạng sống ngắn ngủi, thân như huyễn hóa rồi sẽ
tử vong. Chi bằng chúng ta hãy cùng nhau đến đảo
hoa thơm, hái hoa thờ cúng, tinh tấn trì trai, quy y
Phạm Thiên, nguyện được sinh lên cõi trời đó sống
lâu bất tử, lại được tự tại không có ràng buộc, lìa
các tội nghiệp không còn ưu hoạn.
Bàn xong, các cô liền sửa soạn hành trang đi đến
hòn đảo đó, hái hoa thơm thờ cúng Phạm Thiên,
nhất tâm trì trai nguyện quy y với thần minh.
Bấy giờ, đức Thế Tôn quán sát thấy các cô tuy
giữ trai giới theo thế tục mà tâm lại tinh tấn có thể
độ được. Cho nên, Ngài cùng với đại chúng đệ tử,
Bồ-tát, trời, rồng, quỷ thần dùng thần thông bay
đến đảo ngồi dưới cội cây. Các cô thấy vậy vô cùng
180
hoan hỉ, cho là Phạm Thiên cảm được lòng thành

cầu nguyện của mình mà giáng hạ. Lúc ấy, có một
thần nhân nói với các cô:
- Đây không phải là Phạm Thiên mà là đấng
tam giới Tôn, hiệu là Phật, cứu độ chúng sinh vô số.
Các cô nghe vậy liền đến trước Phật đỉnh lễ, rồi
bạch rằng:
- Chúng con nhiều phiền não nay phải mang
thân nữ, vì mong thoát khỏi sự ràng buộc kiềm
thúc, nên nguyện sinh lên cõi trời Phạm Thiên.
Đức Phật nói:
- Các cô vì muốn được thiện lợi nên phát nguyện
như vậy. Trên đời có hai việc mà quả báo rõ ràng là:
Làm thiện được phước, làm ác chịu họa. Thế gian
nhiều đau khổ, chư thiên vui sướng hơn. Hữu vi thì
còn phiền não, vô vi thì tịch tĩnh an vui. Ai có thể
chọn lựa lấy điều lợi ích chân thật thì đó là người
sáng suốt. Lành thay, các cô lại có tâm ý sáng suốt!
Ai biết rõ cõi đất
Khỏi địa ngục, sinh thiên
Ai giảng nói Pháp Cú
Như chọn hoa tươi đẹp.
Hữu học rõ cõi đất
Khỏi địa ngục, sinh thiên
181
Và khéo nói Pháp Cú

Hái được hoa công đức.
Biết thế gian mong manh
Pháp huyễn hóa tạm có
Bẻ gãy bẫy ma dụ
Không còn có tử sinh.
Thấy thân như bọt nước
Pháp tính vốn huyễn hư
Bẻ gãy bẫy ma dụ
Không còn có tử sinh.
Các cô ấy nghe Phật nói kệ xong, nguyện tu học
theo chính đạo, xin xuất gia làm Tỳ-kheo Ni. Đức
Phật hứa khả, tóc các cô tự rụng, đầy đủ pháp phục,
tư duy lẽ tịch tĩnh chứng quả A-la-hán.
A-nan bạch với Phật rằng:
- Bạch đức Thế Tôn! Các vị này có phước đức
gì mà được Thế Tôn đến độ, vừa nghe Phật thuyết
pháp liền xuất gia đắc đạo?
Phật bảo A-nan:
- Thời đức Phật Ca-diếp có một ông trưởng giả
giàu có vô số. Vợ và hầu thiếp của ông đến số năm
trăm. Nhưng tính ông lại hay ghen, cấm đoán vợ và
hầu thiếp ở nhà không cho ra ngoài. Các bà muốn
đến lễ Phật, nhưng ông ta không cho phép.
182
Một hôm, Quốc vương cho mời các đại thần vào
cung dự tiệc suốt một ngày. Các bà nhân dịp đó mới
cùng nhau đến chỗ Phật đỉnh lễ rồi ngồi nghe kinh.
Các bà đồng phát nguyện:
- Xin cho chúng con đời đời không gặp người ác,
sinh ra chỗ nào thường gặp Thánh nhân đạo đức.
Chúng con nghe rằng, đời vị lai có đức Phật hiệu là
Thích Ca Văn, xin cho chúng con được gặp, xuất gia
học đạo, phụng trì giáo huấn.
Đức Phật nói với A-nan:
- Năm trăm phu nhân lúc ấy là năm trăm vị Tỳ-
kheo Ni hiện nay. Do bổn nguyện khẩn thiết nên
nay được độ và cũng vì lẽ đó ta đến để giáo hóa họ.
Đức Phật nói xong, không ai là không hoan hỉ,
nhất tâm tín sự phụng hành.
183
QUYỂN THỨ HAI
PHẨM THỨ MƯỜI BỐN

DỤ HOA HƯƠNG
1. PHẬT KHEN SỰ THỌ TRÌ

BÁT QUAN TRAI CỦA MẠC LỢI PHU NHÂN
T huở xưa, đức Phật mới đắc đạo, giáo hóa tại
thành La-duyệt-kỳ rồi chuyển đến nước Xá-vệ.
Vua nước Xá-vệ và quần thần vô cùng tôn kính đức
Phật. Lúc đó, có một vị đại thương gia tên là Ba-
lợi cùng năm trăm thương khách ra biển tìm châu
báu. Giữa biển, đoàn thương buôn gặp vị Hải thần,
trong tay ông có một vốc nước ngọt. Ông ta đưa
vốc nước ra trước mặt Ba-lợi rồi hỏi:
- Nước biển nhiều hay nước trong vốc tay ta
nhiều?
Ba-lợi đáp:
- Vốc nước này nhiều. Vì sao? Nước biển tuy
nhiều mà vô ích, lúc cần không thể cứu cho người
đói khát. Vốc nước này tuy ít mà gặp kẻ khát đem
cho họ có thể cứu được mạng sống. Nhờ đó, đời
đời hưởng phước không thể tính đếm.
Hải thần nghe xong, hoan hỉ khen lành thay, rồi
cởi xâu chuỗi hương anh làm bằng thất bảo trên
thân biếu cho Ba-lợi hộ tống thuyền trở về nước
Xá-vệ bình yên vô sự. Về nước, Ba-lợi mang xâu
chuỗi hương anh dâng lên vua Ba-tư-nặc, kể rõ
đầu đuôi câu chuyện, rồi thưa:
186
- Xâu chuỗi hương anh này không phải là món

đồ trang sức của người bình thường. Nên nay tôi
đem dâng lên vua, xin Ngài hãy nhận cho.
Vua nhận được chuỗi ngọc rất lấy làm kỳ lạ, liền
cho gọi các phu nhân ra trình diện, vị nào đẹp nhất
sẽ cho xâu chuỗi hương anh này. Tất cả các Phu
nhân đều trang điểm thật lộng lẫy cùng bước ra,
nhưng lại thiếu Mạc-lợi phu nhân. Vua hỏi: "Mạc-
lợi phu nhân sao vắng mặt?"
Quần thần đáp rằng: "Tâu bệ hạ! Hôm nay là
ngày Rằm. Mạc-lợi phu nhân thọ trì bát quan trai
giới, không trang điểm nên phu nhân không ra."
Vua liền nổi giận sai người đến nói với phu
nhân rằng:
- Trì trai giới mà dám trái lệnh của vua sao?
Gọi ba lần như vậy, Mạc-lợi phu nhân mới bước
ra. Bà không trang điểm, chỉ mặc đơn sơ, song đứng
giữa mọi người, sắc đẹp và phong cách lại sáng rỡ
như mặt trời mặt trăng, gấp bội lúc bình thường.
Vua giật mình kính nể hỏi:
- Khanh nhờ công đức gì mà thần sắc rạng rỡ
đặc biệt như thế?
Phu nhân thưa:
- Thiếp tự nghĩ, mình thiếu phước nên phải
chịu mang thân người nữ. Những tâm lý xấu xa,
187
nhỏ nhen chất chứa như núi. Mạng người ngắn

ngủi sợ đọa vào tam đồ, nên hằng tháng Thiếp xin
phụng trì trai giới, cắt ái học đạo, để đời đời hưởng
phước.
Vua nghe xong rất hoan hỉ liền ban cho phu
nhân xâu chuỗi hương anh. Phu nhân từ tạ:
- Thiếp nay trì bát quan trai giới nên không
thích hợp đeo đồ trang sức. Thiếp tạ ơn Bệ hạ và
xin Bệ hạ ban cho vị khác.
Vua nói:
- Ta vốn có ý tặng chuỗi ngọc này cho người đẹp
nhất. Nay khanh đẹp nhất, lại biết trì trai phụng
đạo, ý chí cao thượng nên ta tặng cho khanh. Nếu
khanh không chịu nhận ta sẽ cất đi.
Phu nhân đáp:
- Xin vua đừng buồn, hãy cùng Thiếp đến chỗ
Phật dâng chuỗi ngọc này lên cúng dường, để nhận
được lời giáo huấn của bậc Thánh sẽ hưởng phước
lạc muôn đời.
Vua đồng ý, liền cho thắng xa giá đến chỗ Phật,
đỉnh lễ rồi ngồi qua một bên, thưa với Phật rằng:
- Bạch đức Thế Tôn! Đây là chuỗi ngọc hương
anh của hải thần tặng cho Ba-lợi. Ông ấy đem dâng
lên cho con. Sáu muôn Phu nhân không ai không
188
thích, nhưng Mạc-lợi phu nhân được tặng lại không

nhận, do vì trì bát quan trai giới, tâm không tham
dục. Nay chúng con thành tâm dâng lên đức Thế
Tôn, xin Ngài hãy thùy từ nạp thọ. Bạch đức Thế
Tôn, đệ tử Phật kiên tâm gìn giữ trai giới, tín tâm
kiên cố như vậy, có phước đức chăng?
Lúc đó, đức Thế Tôn vì lòng thành của Vua và
Phu nhân nên nhận chuỗi ngọc, rồi nói kệ khai thị:
Làm ra nhiều hoa báu
Kết thành tràng đẹp tươi
Tích chứa nhiều hương đức
Mỗi đời hạnh phúc hơn.
Hoa thơm hay cỏ lạ
Không ngược gió xông hương
Người đức hạnh gần đạo
Hương tỏa khắp muôn phương.
Gỗ chiên đàn thơm ngát
Hoa sen xanh ngạt ngào
Tuy rằng hương thơm thật
Sao sánh được giới hương?
Hương hoa chẳng bao nhiêu
Giá trị không thật nhiều
Hương trì giới thù diệu
Đến cõi trời cao siêu!
189
Giới thành tựu đầy đủ

Hạnh giữ chẳng buông lung
Ý an định giải thoát
Lìa xa hẳn đường ma.
Đức Phật nói kệ xong, lại bảo vua:
- Công đức phước báo của trai giới thật đáng
ca ngợi rộng rãi. Dầu cho đem trân bảo số nhiều
khắp mười sáu nước lớn trong thiên hạ ra bố thí,
công đức này so với công đức Mạc-lợi phu nhân
một ngày một đêm trì bát quan trai giới trong Phật
pháp không bằng trong muôn một, như hạt đậu
sánh với núi Tu-di, trì trai tích phước tu tuệ có thể
đến Niết-bàn.
Vua cùng phu nhân và quần thần nghe xong ai
ai cũng hoan hỉ y giáo phụng hành.
190
2. PHẬT DỤ HOA SEN ĐỂ KHUYẾN KHÍCH

NHỮNG TÂN SA MÔN THỐI CHÍ

La-duyệt-kỳ. Lúc đó, trong thành có năm mươi
chàng thanh niên, con các bậc trưởng giả đến chỗ
Phật đỉnh lễ rồi ngồi qua một bên. Đức Phật thuyết
giảng cho họ nghe các pháp vô thường, khổ, không,
vô ngã, ân ái như giấc mộng, gặp gỡ sẽ chia ly, giàu
sang danh vọng vẫn khổ đau, chỉ có Niết-bàn dứt
hẳn sinh tử, không còn tai ương mới là đại an lạc.
Nghe pháp xong, năm mươi vị này tâm vô cùng
hoan hỉ, xin xuất gia làm đệ tử. Đức Phật nói:
- Lành thay, hãy lại đây các Tỳ-kheo!
Các vị ấy râu tóc tự rụng, pháp phục đầy đủ,
liền thành Sa-môn. Các tân Tỳ-kheo này có bạn bè
quen biết là những vị trưởng giả, nghe tin họ xuất
gia hoan hỉ tìm đến thăm và khen ngợi:
- Các vị thật phước đức biết bao mới có được
chí hướng này!
Rồi họ thỉnh Phật và chúng Tăng ngày mai về
nhà họ thọ trai.
Ngày mai, đức Phật và đại chúng đến đó thọ
trai xong rồi thuyết pháp đến chiều mới về. Các vị
191
tân Tỳ-kheo bỗng lưu luyến gia đình quyến thuộc,

muốn trở về nhà. Đức Phật biết ý, khi sắp ra cổng
thành, gặp bên đường có thửa ruộng bùn lầy hôi
nhơ lại mọc lên những đóa hoa sen hương thơm
ngào ngạt, lấn át mùi bùn hôi nhơ. Đức Phật bèn
rảo bước lại gần và nói lên bài kệ:
Như ruộng nước hôi nhơ
Nằm bên cạnh đường cái
Hoa sen mọc trong đó
Thơm sạch đẹp ý người.
Cũng vậy giữa phàm phu
Bị sinh tử cầm tù
Người trí vui giải thoát
Làm Phật tử tiến tu.
Đức Phật nói kệ xong, liền trở về núi. Tôn giả
A-nan đến trước Phật thưa:
- Bạch đức Thế Tôn! Lúc nãy, đức Thế Tôn đến
bên ruộng nước có nói hai bài kệ mà chúng con
chưa rõ nghĩa. Xin Phật hãy vì chúng con mà giải
thích kỹ càng.
Đức Phật hỏi A-nan:
- Ông có thấy trong vũng bùn lầy nhơ nhớp mà
mọc lên hoa sen chăng?
192
A-nan đáp:
- Bạch đức Thế Tôn, con có thấy.
- Này A-nan, người sống trong đời, tuổi chừng
một trăm, khi thọ khi yểu. Vợ con ân ái, đói khát
nóng lạnh, lúc buồn lúc vui, có một điều hung, hai
sự kiết, ba món độc, bốn điên đảo, năm ấm, sáu
nhập, bảy thức, tám tà, chín não, mười ác, giống
như thửa ruộng chứa đầy phân đất, sình lầy bất
tịnh. Nếu có người giác ngộ cõi đời là vô thường,
phát tâm học đạo tu hành thanh tịnh, tâm an định,
dứt hết vọng tưởng chứng được đạo quả. Đây cũng
giống như hoa sen thơm sạch mọc lên giữa bùn
nhơ. Những vị đó đã tự đắc đạo lại độ cho thân
tộc cùng tất cả chúng sinh đều được khai ngộ. Đây
giống như mùi thơm của hoa sen lấn át mùi bùn
nhơ.
Năm mươi vị tân Tỳ-kheo nghe Phật dạy xong,
tâm chí tinh tấn kiên cố, chứng được quả A-la-hán.
193
PHẨM THỨ MƯỜI LĂM
NGU ÁM
1. ÔNG BÀ LA MÔN NGU ÁM

VÔ DUYÊN VỚI PHẬT
T huở xưa, đức Phật trú tại nước Xá-vệ. Trong

thành có một vị Bà-la-môn tuổi gần tám mươi,
giàu có vô số. Nhưng ông lại là người ngu ám ngoan
cố, xan tham khó độ, không tin đạo đức, không biết
vô thường, ham thích cất nhà to lớn đẹp đẽ. Ông cất
nhà trên, nhà dưới, đài hóng mát, nhà sưởi ấm, dãy
bên đông, dãy bên tây... cả mấy mươi gian, duy chỉ
còn mái hiên che nắng căn nhà sau là chưa xong. Lúc
đó, vị Bà-la-môn để hết tâm trí lo chỉ huy mọi người
làm việc. Đức Phật dùng Phật nhãn thấy mạng ông
sống không hết ngày hôm đó. Thế mà, ông không
tự biết, cứ mải miết lo tính nhọc nhằn, đến nỗi thân
tâm tiều tụy, thật vô phước đáng thương!
Đức Phật cùng A-nan đi đến nhà ông, thăm hỏi:
- Ông có nhọc mệt lắm không? Nhà cửa xây
dựng nhiều như vậy dùng để làm gì?
Ông lão đáp:
- Nhà trước dùng tiếp khách, nhà sau để ở, hai
dãy bên đông bên tây dành cho dâu con, tôi tớ và
cất chứa của cải. Mùa hạ thì lên đài hóng mát, mùa
đông lại vào phòng sưởi ấm.
196
Đức Phật nói:

- Đã lâu nghe danh đức của ông, mà nay mới
có dịp trò chuyện. Tôi có một bài kệ quan trọng có
ích lợi cho cả kẻ còn người mất, muốn đem tặng
ông. Không biết ông có vui lòng nghỉ tay ngồi nói
chuyện một chút không?
Ông lão đáp:
- Hôm nay bận lắm, không thể ngồi trò chuyện,
xin hẹn hôm khác đến sẽ thong thả luận bàn. Còn
bài kệ quan trọng gì đó xin nói ngay đi.
Lúc ấy, đức Thế Tôn liền nói kệ:
Có con cái tài sản
Người ngu phải rộn ràng
Ta còn không thật có
Lo gì của và con?
Nóng nên ở chỗ này
Lạnh nên ở chỗ kia
Người ngu lo tính hoài
Không biết lẽ đổi thay.
Kẻ ngu muội cùng cực
Tự cho mình là trí
Ngu mà tưởng là trí
Đó thật là chí ngu!
197
Vị Bà-la-môn nghe xong nói:

- Bài kệ này hay thật. Nhưng hôm nay tôi rất
bận, xin bữa khác hãy đến bàn luận.
Đức Phật chỉ còn biết xót thương ra đi.
Ông lão sau đó đích thân chỉ huy mọi người
gác đòn dông. Không ngờ cây đòn dông rơi xuống
trúng ông vỡ đầu chết.
Con cháu than khóc động cả hàng xóm xung
quanh.
Đức Phật đi chưa bao xa liền xảy ra biến cố này.
Khi Phật đến đầu làng gặp vài mươi người Phạm
Chí, họ hỏi Phật:
- Ngài từ đâu lại?
- Ta vừa đến nhà ông lão mới chết để thuyết
pháp cho ông nghe. Nhưng ông ta không tin lời
Phật, không biết lẽ vô thường, giờ đây bỗng chốc
đã sang đời khác!
Rồi đức Phật nói lại bài kệ trước cho các vị
Phạm Chí này nghe, ai nấy đều hoan hỉ chứng được
Pháp nhãn tịnh.
Ngu si gần người trí
Như muỗng với vị canh
198
Dầu gần gũi rất lâu

Vẫn không thông hiểu pháp.
Thông đạt gần người trí
Như lưỡi kia nếm vị
Dầu gần nhau giây lát
Liền hiểu rõ đạo mầu.
Người ngu làm điều chi
Cũng rước họa vào mình
Thích ý làm điều ác
Tự chuốc lấy tai ương.
Làm xong điều bất thiện
Xét lại tâm ăn năn
Đầm đìa rơi nước mắt
Bởi nhân quả không lầm.
Các Phạm Chí nghe thêm bài kệ này lòng tin
càng kiên cố, đỉnh lễ đức Phật rồi hoan hỉ phụng
hành.
199
2. CÔNG CHÚA KIM CƯƠNG

VÀ NĂM TRĂM THỂ NỮ TRẢ QUẢ
T huở xưa, đức Phật trú tại tinh xá Cấp Cô Độc

nước Xá-vệ vì hàng trời người thuyết pháp.
Lúc ấy, vua Ba-tư-nặc có một người con gái duy
nhất tên là Kim Cương, tuổi đã cặp kê mà chưa lập
gia đình. Vua và hoàng hậu rất thương yêu chiều
chuộng, xây riêng một tòa cung điện và cho năm
trăm thị nữ đàn hay múa giỏi phục vụ. Trong số đó,
có một cô lớn tuổi tên là Độ Thắng, thường ngày
đi chợ mua phấn sáp hương hoa. Một hôm đi chợ,
cô thấy rất đông người mua hương hoa đi ra ngoài
thành đến chỗ Phật. Cô ngạc nhiên hỏi thăm, thì
được mọi người trả lời:
- Đức Phật là bậc tôn quí trong ba cõi đang ra
đời cứu độ chúng sinh khỏi khổ não được Niết-bàn.
Độ Thắng nghe xong, tâm sinh hoan hỉ, liền tự
nghĩ rằng: "Mình lớn tuổi rồi mà còn được gặp Phật
thì thật là duyên phước đời trước".
Nghĩ xong, cô bèn lấy một phần hương còn bao
nhiêu gởi lại chợ, rồi mua hoa tươi đẹp theo mọi
người đến chỗ Phật. Đến nơi nàng đỉnh lễ, rải hoa,
đốt hương cúng dường, rồi đứng qua một bên nhất
200
tâm nghe pháp. Sau đó, Độ Thắng trở lại chợ lấy
số hương đã gởi ra về. Nhờ công đức nghe pháp
và phước báo đời trước nên hương nàng đem về
thơm ngào ngạt gấp đôi lúc thường.
Kim Cương chờ mãi mới thấy Độ Thắng trở về,
gạn hỏi lý do về trễ. Độ Thắng bèn kể lại mọi việc
rồi nói:
- Hiện nay, có bậc tối tôn trong tam giới, gióng
tiếng trống pháp, chấn động khắp tam thiên thế
giới. Có vô số người đến đó nghe pháp, tôi thật vì
đến đó nghe pháp nên trở về trễ.
Kim Cương và các thị nữ nghe xong vừa hoan
hỉ vừa buồn bã tự than rằng:
- Chúng ta tội chướng gì sao lại không được
nghe pháp.
Rồi họ cùng nhau nhờ Độ Thắng nói lại cho
nghe. Độ Thắng đáp:
- Thân tôi hạ tiện, miệng tôi ô uế không dám
tùy tiện nói. Nay xin đến gặp Phật hỏi lại, tùy Ngài
dạy gì sẽ làm như vậy.
Nói xong, Độ Thắng lại đến chỗ Phật thỉnh ý.
Đức Phật bèn dạy cho cô những nghi thức thuyết
pháp như thế nào. Trong khi Độ Thắng chưa về,
Kim Cương và các thị nữ tâm thành ra sân đứng
201
đón, như con chờ mẹ. Đức Phật bảo với Độ Thắng:
- Con trở về thuyết pháp sẽ độ thoát nhiều
người. Nghi thức thuyết pháp trước nên lập một
tòa cao, rồi ngồi trên đó giảng pháp.
Độ Thắng trở về thưa lại thánh ý. Kim Cương
và hơn năm trăm thị nữ vô cùng hoan hỉ, cùng
nhau cởi áo ngoài chất lại làm tòa. Độ Thắng tắm
rửa, rồi thừa oai thần Phật thăng tòa thuyết pháp.
Kim Cương và hơn năm trăm thị nữ nhờ đó dứt hết
nghi ngờ, không còn ác kiến liền chứng được sơ
quả Tu-đà-hoàn. Khi ấy cung điện bỗng nhiên bốc
cháy. Vì quá hoan hỉ thuyết pháp và nghe pháp nên
mọi người đều không hay biết gì cả. Do vậy mà tất
cả đều chết và đồng được sinh lên cõi trời. Vua Ba-
tư-nặc hay tin liền dẫn người đến cứu. Nhưng vua
đến nơi thì tất cả đều đã chết. Vua chỉ rất đau khổ,
cho người thâu lượm thi hài lo việc chôn cất.
Mọi việc xong, Vua đến chỗ Phật đỉnh lễ rồi ngồi
qua một bên. Đức Phật hỏi:
- Vua từ đâu đến?
Vua chắp tay thưa:
- Bạch đức Thế Tôn! Con gái con là Kim Cương
và hơn năm trăm thị nữ chẳng may bị lửa thiêu
chết. Con lo việc chôn cất xong mới ghé qua đây.
202
Chẳng biết Kim Cương mang tội gì mà bị lửa thiêu

chết như vậy. Xin đức Thế Tôn giảng cho con biết.
Đức Phật mới kể:
Đời quá khứ, có một thành tên là Ba-la-nại.
Trong thành có một người vợ trưởng giả cùng năm
trăm thị nữ ra ngoài thành tế tự. Cách họ cúng tế
rất khó khăn nghiêm khắc, người ngoài không được
đến gần. Không luận thân sơ, nếu ai vi phạm sẽ bị
ném vào lửa. Lúc đó, có một vị Bích Chi Phật tên là
Ca-la ở trong núi. Mỗi ngày lúc sáng sớm vị ấy vào
thành khất thực đến chiều lại về. Hôm đó, Ca-la đi
khất thực đến chỗ tế tự. Vợ trưởng giả thấy vậy nổi
giận, cùng nhau bắt Ca-la ném vào lửa. Thân Ca-la
liền bị thiêu cháy. Bỗng nhiên, Ngài hiện thần thông
bay lên hư không. Các cô vô cùng kinh hãi, khóc lóc
sám hối, quỳ gối đỉnh lễ rồi tự thưa rằng:
- Người nữ chúng con ngu xuẩn không biết Ngài
là bậc chí nhân nên đã lỡ lầm hủy hoại Thánh Tăng.
Chúng con tự nghĩ tội ác của mình thật to như núi,
nên thành tâm sám hối và xin quy y Tôn đức để tiêu
trọng tội.
Vị Bích Chi Phật nghe xong, hạ mình xuống, nhập
Niết-bàn. Các cô liền xây tháp cúng dường Xá-lợi.
Đức Phật kể đến đó bèn nói kệ:
203
Người ngu làm điều ác

Không tự biết lỗi lầm
Khi tội thành, họa đến
Tự thiêu đốt thân tâm.
Người ngu khi mong tưởng
Chẳng xét khổ phải vương
Lúc mình lâm ách nạn
Bất thiện mới tỏ tường.
Đức Phật nói với vua:
- Vợ trưởng giả ngày đó chính là Kim Cương
con gái vua hiện nay. Năm trăm thị nữ thuở xưa
chính là năm trăm tỳ nữ như Độ Thắng v.v... Tội
phước dầu lâu vẫn không mất. Thiện ác theo người
như bóng theo hình.
Nghe được thời pháp này, nhân dân trong nước
đều tin nhận, hoan hỉ phát tâm quy y Tam Bảo, thọ
trì ngũ giới, thấy được lẽ đạo.
204
PHẨM THỨ MƯỜI SÁU
MINH TRIẾT
1. PHẬT DÙNG PHƯƠNG TIỆN

ĐỂ ĐỘ PHẠM CHÍ TRẺ TUỔI
T huở xưa, có một vị Phạm Chí tuổi mới hai mươi

mà có thiên tài bẩm sinh, mọi việc lớn nhỏ liếc
qua liền biết. Anh ta tự cho mình là minh triết, thề
rằng:
- Quyết sẽ thông hiểu hết những kỹ thuật trong
thiên hạ, nếu còn một nghề nào chưa thông thì
chưa phải là minh triết.
Do đó, vị Phạm Chí đi du học với tất cả thầy
hay giỏi, lục nghệ tạp thuật, thiên văn, địa lý, y học,
thuật trấn áp núi lở, động đất, thông thạo kỹ nhạc,
cắt may, thêu thùa, nấu nướng bếp núc... nói chung
mọi việc trong đời đều biết. Phạm Chí tự nghĩ:
"Mình giỏi như vậy, ai mà sánh bằng! Chi bằng, hãy
thử đi qua các nước, thi thố tài nghệ chiết phục
mọi người để danh vang bốn biển, tên tuổi lưu lại
trong sử sách sau này".
Bấy giờ, vị ấy đi khắp nơi. Đến một nước, anh
vào chợ gặp một người thợ làm cung tên đang ngồi
tách dây gân, chuốt mũi tên, tay làm thoăn thoắt.
Mọi người chen lấn nhau mua. Phạm Chí tự nghĩ:
"Sở học của ta tưởng đã đầy đủ, không ngờ coi
206
thường không học làm cung, nếu cùng người ấy thì

tài ta chắc chắn sẽ thua. Ta nên theo người này học
nghề".
Nghĩ xong, anh bèn bái vị thợ cung làm thầy,
dốc lòng học hỏi. Không bao lâu, anh đã biết cách
làm cung chuốt tên, khéo léo còn hơn cả thầy. Anh
trả tiền công cho thầy rồi từ giã ra đi.
Đến nước khác, khi sắp qua sông anh gặp một
vị thuyền sư lèo lái thuyền tới lui, qua lại, lượn
vòng một cách khéo léo, nhanh nhẹn như bay, thật
chưa từng thấy! Anh tự nghĩ: "Mình tuy biết nhiều
nghề, song chưa từng học lái thuyền. Đây dù chỉ
là một nghề mọn, ta cũng nên học qua cho biết".
Anh liền xin học nghề với vị thuyền sư. Nhờ siêng
năng thờ thầy, hết lòng học tập chẳng bao lâu anh
đã nắm vững mọi kỹ thuật lái thuyền, còn nhanh
nhẹn khéo léo hơn cả thầy. Sau đó, anh từ giã thầy
ra đi.
Vị Phạm Chí đi đến một nước khác, thấy cung
điện của vua này nguy nga lộng lẫy nhất trong thiên
hạ. Anh liền nghĩ: "Người thợ xây cất cung điện này
thật là hay khéo. Ta sao trước giờ không chịu học
môn này, nếu cùng với người thợ đó thi tài chắc
chắn sẽ thua! Ta phải theo học mới vừa lòng".
207
Anh xin làm đệ tử với người thợ xây cất cung

điện. Nhờ tận tâm lo lắng cho thầy, chịu cực chịu
khổ học nghề, chẳng bao lâu anh đã nắm vững mọi
kỹ thuật kiến trúc và điêu khắc trang trí. Tài ba của
anh còn vượt hơn cả thầy. Anh tặng thầy tất cả tiền
bạc rồi ra đi.
Phạm Chí đi khắp mười sáu nước trong thiên
hạ, thách mọi người thi tài mà không có ai dám.
Nhân đó, Phạm Chí sinh tâm cống cao tự đại, cho
rằng: "Trong đời này còn có ai hơn được ta nữa?"
Lúc ấy, đức Phật ở tinh xá Kỳ Viên xa thấy người
này, biết rằng có thể độ được, Phật liền hóa ra một
vị Sa-môn cầm tích trượng ôm bình bát đến trước
người đó. Trong nước, lúc ấy chưa có đạo pháp,
chưa từng thấy Sa-môn nên vị Phạm Chí lấy làm lạ
không biết đó là hạng người gì. Ông định hỏi thăm
thì Sa-môn đã đến cạnh bên. Ông liền hỏi:
- Tôi đã đi qua nhiều nước, thấy nhiều phong
tục phục sức, mà chưa thấy ai ăn mặc như ông.
Những vật lạ trong tông miếu tôi từng thấy qua,
song không thứ nào giống bình bát ông cầm. Ông là
ai mà hình dáng trang phục khác thường như vậy?
Vị Sa-môn trả lời:
- Tôi là người tự điều phục mình.
208
Vị Phạm Chí ngạc nhiên hỏi tiếp:

- Sao gọi là tự điều phục mình?
Bấy giờ, vị Sa-môn bèn tuỳ theo sự học tập của
ông Phạm Chí mà nói kệ:
Thợ cung lo chuốt tên
Thuyền sư lo lái thuyền
Thợ mộc lo cưa đục
Người trí điều phục mình.
Như tảng đá to lớn
Gió thổi chẳng động lay
Người trí tâm an định
Khen chê chẳng đổi thay.
Như hồ nước rất sâu
Trong lặng, sáng một màu
Người trí tuệ nghe đạo
Tâm thanh tịnh hết sầu.
Vị Sa-môn nói kệ xong, bay lên hư không, hiện
lại thân Phật với ba mươi hai tướng tốt, tám mươi
vẻ đẹp trang nghiêm, hào quang rực rỡ chiếu khắp
đất trời. Rồi đức Phật lại hạ xuống đất, nói với vị
Phạm Chí:
- Đây chính là nhờ sức điều phục mình mà biến
hóa ra trong đạo của ta.
209
Phạm Chí liền quỳ mọp sát đất đỉnh lễ, rồi hỏi:
- Xin Ngài cho biết yếu chỉ điều phục mình?
- Năm giới, thập thiện, lục độ, bốn tâm bình
đẳng, tứ thiền, ba môn giải thoát chính là pháp
yếu điều phục mình. Các kỹ thuật như làm cung,
lái thuyền, điêu khắc... đều là việc hay giỏi trong
thế gian, nếu để tâm ý buông lung sẽ đi vào đường
sinh tử.
Phạm Chí nghe xong, hoan hỉ xin làm đệ tử
Phật. Đức Phật bảo:
- Lành thay, hãy lại đây Tỳ-kheo.
Phạm Chí râu tóc liền tự rụng, đầy đủ pháp
phục thành Sa-môn.
Sau đó, đức Phật giảng cho vị ấy nghe các pháp
yếu như tứ đế, bát giải thoát. Vị ấy tư duy quán
chiếu liền chứng quả A-la-hán.
210
2. PHẬT PHÓNG HÀO QUANG

VÀ ĐẾN CỨU HAI ĐỨA BÉ SONG SINH

nước, cách thành năm trăm dặm có một làng
sơn cước gồm năm mươi gia đình. Trong làng, có
một gia đình nghèo, người vợ mang thai song sinh
đẻ ra được hai bé trai rất xinh đẹp. Hai vợ chồng
rất thương yêu con, đặt tên cho một đứa là Song
Đức, một đứa là Song Phúc. Sinh ra được gần hai
tháng, một hôm nhân lúc người mẹ ra ngoài kiếm
củi, còn người cha nằm nghỉ trên giường sau khi
chăn trâu về, hai đứa trẻ nhìn quanh quất không
thấy ai bèn than thở với nhau. Một đứa nói:
- Đời trước, tôi sắp đắc đạo, lại khởi ý ngu si
cho rằng mạng sống là thường, nên đã lui sụt, trôi
lăn trong sinh tử không biết bao nhiêu kiếp, nay
sinh ra làm con trong gia đình nghèo này, ở nhà
tranh, mặc áo rách, ăn uống kham khổ để nuôi
thân, không biết đến chừng nào mới đắc đạo? Đây
cũng là do đời trước tham luyến giàu sang, buông
lung tình ý, tìm vui trong chốc lát mà từ đó đến nay
phải chịu biết bao nhiêu đau khổ. Nay còn biết nhờ
cậy vào ai?
211
Đứa kia nói:

- Tôi kiếp xưa, lúc trẻ buông lung tham đắm,
không lo tinh tấn tu tập nên nhiều đời gặp phải các
khổ hoạn. Đây là mình làm mình chịu, không phải
cha mẹ gây ra. Chúng ta phải chịu đựng còn than
thở gì?
Người cha nghe hai đứa con nói thấy vô cùng
quái lạ, ông suy nghĩ: "Đây chắc là ma quỷ đầu thai,
ắt có tai biến. Làm gì mà trẻ con mới mấy mươi
ngày mà đã biết nói. Sợ rằng ngày sau này chúng sẽ
giết cha mẹ, hại thân tộc. Nhân lúc chúng còn nhỏ
chưa lớn ta nên giết đi để trừ hậu hoạ". Nghĩ vậy
xong, ông lén ra khỏi nhà đóng cửa lại, ra đồng lấy
củi về định đốt chết hai con. Người mẹ trở về hỏi
chồng lấy củi làm chi. Người chồng đáp:
- Thật là chuyện kinh quái! Mấy đứa con còn
nhỏ mà đã biết nói chuyện. Đây chính là quỷ ma,
chắc sẽ làm hại gia tộc, nên tôi định giết chúng
ngay lúc này.
Người mẹ nghe xong, ngạc nhiên do dự chưa
tin, bà bảo với chồng hãy tạm chờ vài bữa nữa rồi
sẽ tính.
Sáng hôm sau, hai vợ chồng lén ra ngoài, núp
bên cửa rình nghe, quả nhiên thấy hai đứa trẻ than
212
thở với nhau y như cũ. Vì vậy hai người lần này
quyết tâm chất củi đốt chết hai đứa con.
Đức Phật với thiên nhãn thấy được việc này,
thương cho hai đứa bé có túc phước đáng độ nên
đến làng đó phóng hào quang rực rỡ, trời đất rung
động, vạn vật đều trở nên sắc vàng. Dân làng ai
cũng kinh ngạc, hoan hỉ đến chỗ Phật đỉnh lễ vì
biết đây là bậc chí tôn trong tam giới. Đức Phật đi
thẳng đến nhà hai đứa bé, chúng thấy hào quang
rực rỡ của Phật, mừng vui khôn xiết. Hai vợ chồng
thấy thế ngạc nhiên, mỗi người bồng một đứa đến
chỗ Phật hỏi:
- Bạch đức Thế Tôn! Hai đứa trẻ này sinh ra
mới gần hai tháng mà đã biết nói chuyện như thế.
Chúng con không biết lẽ gì, e rằng sau này chúng sẽ
gây họa nên định phóng lửa đốt chết, song chưa kịp
làm thì Phật đã đến. Không biết đây là ma quỷ gì,
xin Phật giải thích, lại nữa vì sao chúng thấy Phật
lại lộ vẻ mừng vui?
Đức Phật trông thấy hai đứa trẻ bèn mỉm cười,
hào quang năm sắc từ miệng phóng ra tỏa sáng
khắp đất trời, rồi bảo với cha mẹ đứa bé và nhân
dân trong làng:
- Hai đứa trẻ này không phải ma quỷ mà là con
213
phúc đức. Vào thời Phật Ca-diếp, chúng đã từng

làm Sa-môn. Hai đứa thuở nhỏ đã kết bạn chung
chí xuất gia, tu hành tinh tấn. Khi sắp đắc đạo, hai
người bỗng khởi tà tưởng chướng ngăn giải thoát,
tham đắm vinh hoa. Họ suy nghĩ sai lầm rằng: "Chỉ
cần tu phước sẽ sinh lên cõi trời, thấp lắm cũng
làm vua chúa trưởng giả tha hồ hưởng thọ ngũ
dục". Tà tưởng vừa sinh liền thối thất đạo tâm,
không được Niết-bàn, rơi vào trong sinh tử, nhiều
đời nhiều kiếp thường gần bên nhau. Đến đời của
Ta lại sinh đôi trong nhà nghèo này. Nhờ công đức
cúng dường Phật quá khứ nên còn dư phước có thể
được độ, tội hết phước sinh, biết túc mạng mình,
nên nay đức Thế Tôn đến đây để độ. Nếu ta không
độ chúng sẽ bị thiêu chết oan uổng.
Đại nhân tính vô dục
An trú nơi quang minh
Dù gặp cảnh khổ vui
An nhiên, trí hiện tiền.
Đại hiền không nhiễm đời
Không mong của, vợ, con
Thường giữ đạo giới tuệ
Không tham phú quý tà.
214
Trí giả biết vô thường

Cảnh giác cây trên cát
Bạn chí không kiên cường
Như sắc trắng nhiễm màu.
Đức Phật nói kệ xong, hai đứa bé thấy thân Phật
liền vươn mình lớn lên như trẻ tám tuổi, rồi làm Sa-
di chứng quả A-la-hán. Người trong làng thấy hào
quang Phật, lại thấy hai đứa bé thay đổi lạ thường
đều rất hoan hỉ đắc quả Tu-đà-hoàn. Cha mẹ đứa
bé dứt hết nghi ngờ chứng được Pháp nhãn.
215
PHẨM THỨ MƯỜI BẢY
A LA HÁN
NGƯỜI Ở GIÚP CHỦ NHÀ GIÀU CÓ

ĐI TU ĐẮC ĐẠO ĐỘ CHỦ
VÀ NHỮNG NGƯỜI TRONG NƯỚC
T huở xưa, có một nước tên là Na-lê gần miền

biển phía nam. Nhân dân nước đó sống bằng
nghề mò ngọc trai, tìm gỗ chiên đàn. Trong nước,
có một nhà gồm hai anh em. Cha mẹ mới mất định
chia tài sản riêng. Nhà có một người nô lệ tên là
Phân-na tuổi nhỏ thông minh, rành việc buôn bán
và ra biển kiếm ngọc trai. Cách chia gia tài của họ
là: Nhà cửa tài sản tính làm một phần, nô lệ Phân-
na tính làm một phần. Hai người rút thăm, người
em nhận được nô lệ, bèn cùng vợ con với người
nô lệ tay trắng ra đi. Lúc ấy, dân chúng đói khổ, mà
chỉ được có người nô lệ, nên người em rất lo buồn
không biết lấy gì để sống. Lúc này, nô lệ Phân-na
liền thưa với chủ rằng:
- Xin ngài đừng lo, Phân-na này sẽ tìm cách chỉ
trong thời gian ngắn ngài sẽ giàu có hơn người anh.
Người em nói:
- Nếu ngươi làm được như vậy, ta sẽ trả tự do
cho ngươi làm thường dân.
Vợ người em có một số châu ngọc riêng bèn
218
giao cho Phân-na làm vốn. Lúc đó, hải triều lên,
dân chúng trong thành ra bờ biển nhặt củi. Phân-
na đem châu ngọc ra ngoài thành gặp một đứa trẻ
ăn xin vác củi. Trong bó củi có gỗ thơm ngưu đầu
chiên đàn có thể trị bệnh nặng, một lượng đáng
giá nghìn vàng. Đây là cơ hội nghìn năm một thuở.
Phân-na biết vậy bèn đem vàng bạc ra mua được
hai cây về chặt ra làm vài mươi đoạn.
Lúc đó, có một vị trưởng giả lâm bệnh nặng,
cần hai lượng hương ngưu đầu chiên đàn hòa với
thuốc uống, mà tìm không ra. Phân-na đem gỗ
hương chiên đàn đến đổi lấy được hai nghìn lượng
vàng, rồi mua sắm tất cả vật dụng giúp người em
giàu hơn anh gấp bội. Người em cảm niệm ân đức
của Phân-na nên giữ đúng lời hứa cho Phân-na tự
do, tùy ý làm gì thì làm. Phân-na bèn từ giã gia đình
người em ra đi học đạo.
Phân-na đến nước Xá-vệ đỉnh lễ Phật rồi quỳ
thẳng chắp tay thưa:
- Con là dòng dõi hạ tiện song rất hâm mộ đạo
pháp. Xin đức Thế Tôn rủ lòng từ bi tế độ.
- Lành thay, hãy lại đây Tỳ-kheo!
219
Phân-na râu tóc liền tự rụng, đầy đủ pháp phục

thành vị Sa-môn. Đức Phật thuyết pháp cho Phân-
na, nghe xong, Phân-na y giáo tu tập chứng quả
A-la-hán.
Lúc đó A-la-hán Phân-na ngồi tư duy: "Ta sở dĩ
ngày nay có được lục thông, tự do trước sinh tử là
nhờ ân đức của chủ nhân. Nay ta sẽ đến độ cho ông
và nhân dân trong nước".
Phân-na nghĩ xong trở về nước mình, tìm đến
nhà chủ cũ. Người em gặp lại Phân-na vô cùng hoan
hỉ mời vào nhà đãi ăn, ăn uống rửa tay xong. Phân-
na bay lên không trung, phân thân, nửa mình phun
nước, nửa mình phun lửa, hào quang rực rỡ rồi hạ
xuống đất nói với người chủ cũ rằng:
- Thần thông oai đức ngày nay tôi có được là
nhờ ân ngài phóng thích cho tôi đến chỗ Phật tu
học mới được như vậy.
Người chủ đáp:
- Phật thần thông oai đức, giáo hóa vi diệu như
thế, tôi xin được gặp Phật để nghe lời dạy bảo.
Phân-na đáp:
- Chỉ cần ngài chí tâm thiết cúng trai soạn đầy
đủ, đức Phật có đủ tam minh tất sẽ tự đến.
220
Người chủ nghe lời sắp đặt mọi thứ xong, bèn
hướng về Xá-vệ đỉnh lễ, thắp hương quỳ thẳng
thành tâm cung thỉnh đức Phật từ bi quang lâm,
làm lợi ích cho mọi người.
Đức Thế Tôn liền biết được tâm niệm của họ,
nên cùng năm trăm vị A-la-hán dùng thần túc đến
nhà đó. Quốc vương và nhân dân đều vô cùng cung
kính đến chỗ Phật đỉnh lễ, rồi ngồi qua một bên.
Thọ thực rửa tay xong, đức Phật vì người chủ và
vua quan nhân dân trong nước thuyết pháp. Mọi
người nghe xong, tất cả đều hoan hỉ xin thọ Tam
quy Ngũ giới làm đệ tử Phật, rồi đứng lên khen
ngợi Phân-na:
- Tại gia thì siêng năng, xuất gia thì đắc đạo,
thần đức cao cả giúp gia đình và quốc gia đều được
độ. Chúng tôi biết làm thế nào để đáp đền ân đức
này?
Lúc ấy, đức Thế Tôn lại nói kệ khen ngợi Phân-
na:
221
Tâm vọng tưởng dừng nghỉ

Ngôn hành cũng lặng yên
Theo chính đạo giải thoát
Về diệt độ an nhiên.
Bỏ dục lạc, không nhiễm

Tam giới hết chướng ngăn
Ý mong cầu dứt tuyệt
Đây là bậc thượng nhân.
Xóm làng hoặc đồng trống

Bình nguyên hay núi cao
La-hán đến nơi nào
Nơi đó được hóa độ.
Vị ấy vui vắng lặng

Mọi người không làm đặng
Hạnh phúc thay! Vô dục
Không mong cầu, ước vọng.
Đức Phật nói kệ xong, người chủ và vua càng
thêm hoan hỉ, thỉnh Phật lưu lại cúng dường trong
bảy ngày, cả hai đều chứng quả Tu-đà-hoàn.
222
PHẨM THỨ MƯỜI TÁM
THUẬT THIÊN
1. PHẬT ĐỘ BÀN ĐẶC

nước có một Tỳ-kheo lớn tuổi tên là Bàn-đặc.
Ông là người mới xuất gia, tính tình ám độn. Đức
Phật sai năm trăm vị A-la-hán hằng ngày dạy ông,
thế mà trong ba năm ông vẫn học không xong một
bài kệ! Mọi người trong nước ai cũng biết ông ngu
muội. Đức Phật thương xót, bèn gọi ông lại dạy cho
một bài kệ:
Giữ miệng, thu nhiếp ý
Thân không phạm lỗi chi
Ai làm được như vậy
Sinh tử chẳng còn gì.
Bàn-đặc cảm Phật từ ân, tâm hoan hỉ khai sáng,
tụng thuộc bài kệ này.
- Ông tuổi đã lớn mới thuộc được một bài kệ
thông thường ai cũng biết, đây chẳng có gì là kỳ đặc.
Ta nay sẽ giảng giải cho ông nghe nghĩa lý của bài kệ
này, hãy nhất tâm lắng nghe.
Bàn-đặc vâng lời nhất tâm nghe giảng. Đức
Phật vì ông mà nói nguyên nhân mà ba nghiệp thân
224
khẩu ý tạo tác, thân có ba, miệng có bốn, ý có ba. Và

khuyên ông hãy quán chiếu những nghiệp này, sinh
khởi như thế nào, chấm dứt ra sao, chúng sinh trôi
lăn không ngừng trong ngũ thú tam giới, do nó mà
sinh thiên, do nó mà đọa lạc, lại cũng nhờ nó mà đắc
đạo quả, chứng Niết-bàn. Đức Phật vì Bàn-đặc giảng
nói vô lượng diệu pháp.
Bàn-đặc nghe giảng hoát nhiên tâm trí khai ngộ,
liền chứng quả A-la-hán.
Lúc ấy, có năm trăm vị Tỳ-kheo Ni ở tinh xá riêng.
Đức Phật mỗi ngày cử một vị Tỳ-kheo đến đó giảng
kinh thuyết pháp. Hôm sau là đến phiên Bàn-đặc
sang bên Ni thuyết pháp. Ni chúng biết tin đều cười
nhạo, khinh miệt nói với nhau:
- Ngày mai, hễ ông Bàn-đặc đến, chị em mình nói
đón trước bài kệ đó cho ông ta nghe, khiến ông hổ
thẹn ngậm miệng không nói được.
Hôm sau, Bàn-đặc đến chỗ các Tỳ-kheo Ni. Các
cô lớn nhỏ đều ra làm lễ, rồi ngó nhau cười khúc
khích. Các cô mời Bàn-đặc ngồi rồi dọn thức ăn ra
cúng dường. Thọ trai rửa tay xong, các cô lại thỉnh
ông thuyết pháp. Bàn-đặc lên tòa cao, hạ mình khiêm
tốn nói:
- Tôi là kẻ đức bạc tài sơ, chưa xứng làm bậc Sa-
225
môn. Tính tình lại vốn ám độn, không học hành chi
nhiều, chỉ biết một bài kệ và hiểu sơ ý nghĩa của nó,
nay sẽ vì các vị giải nói, xin hãy nhất tâm lắng nghe.
Các Tỳ-kheo Ni trẻ tuổi định nói đón trước bài
kệ đó mà không sao mở miệng được. Tất cả đều kinh
sợ tự trách, cúi đầu ăn năn.
Bàn-đặc liền như Phật đã dạy, giảng giải cặn kẽ
từng chút về ba nghiệp thân khẩu ý gây tạo tội phước
ra sao, những pháp sinh thiên, đắc đạo quả, ngưng
thần, trừ vọng tưởng, nhập chính định.
Các Tỳ-kheo Ni nghe lời giảng dạy vô cùng kinh
ngạc, hoan hỉ nhất tâm lắng nghe, chứng được quả
A-la-hán.
Hôm sau, vua Ba-tư-nặc thỉnh đức Phật và chư
Tăng vào cung cúng dường. Đức Phật muốn hiển bày
oai thần của Bàn-đặc nên giao bình bát cho ông cầm
đi sau hết. Người gác cổng biết mặt Bàn-đặc là người
ngu tối nên chẳng cho vào, khinh thường bảo:
- Ông là Sa-môn mà một bài kệ còn học không
xong, nhận lời thỉnh vào cung làm gì? Tôi là người
đời còn thuộc kinh kệ, huống chi ông là Sa-môn lại
không có trí tuệ. Cúng dường cho ông thật vô ích.
Thôi ông không cần vào cửa!
Lúc đó, Bàn-đặc đứng bên ngoài cửa cung. Đức
226
Phật ngồi trong cung, rửa chân tay xong, Bàn-đặc

liền cầm bát duỗi tay dài ra, đưa vào tận trong cung
cho đức Phật. Vua và quần thần, phu nhân, thái tử
chúng hội thấy có cánh tay thật dài mà không thấy
người đâu nên kinh ngạc hỏi Phật:
- Bạch đức Thế Tôn, đây là cánh tay của ai?
- Đây là cánh tay của Tỳ-kheo Bàn-đặc, gần đây
ông ấy đã đắc đạo. Ta lúc nãy giao cho ông ấy cầm
bình bát, song người gác cửa cung lại chẳng cho vào,
nên ông ấy phải duỗi tay dài ra trao bát cho Ta.
Vua nghe vậy, liền cho người mời Bàn-đặc vào.
Lúc đó, Bàn-đặc uy nghi rạng rỡ, thần thái khác
thường. Vua liền bạch với Phật:
- Bạch đức Thế Tôn! Con nghe đồn Tỳ-kheo Bàn-
đặc tâm tính ngu ám, mới biết được một bài kệ, vậy
do duyên gì mà đắc đạo?
- Học không cần phải nhiều, chủ yếu là phải thực
hành, những gì đã học. Bàn-đặc hiểu nghĩa một bài
kệ, thâm nhập nghĩa lý, thân khẩu ý vắng lặng thanh
tịnh như vàng ròng cõi trời. Người học nhiều mà lại
không hiểu nghĩa, không thực hành, chỉ uổng tâm
nhọc trí nào có ích gì?
227

Tuy tụng nghìn câu kệ
Ý nghĩa không chân chính
Chẳng bằng một yếu nghĩa
Nghe rồi diệt được ác.
Tuy tụng được nghìn lời
Vô nghĩa có ích gì?
Chẳng bằng hiểu một nghĩa
Nghe thực hành được độ.
Tuy tụng kinh được nhiều
Không hiểu nghĩa ích gì
Hiểu được một Pháp Cú
Hành theo đắc được đạo.
Đức Phật nói kệ xong, ba trăm vị Tỳ-kheo đắc
quả A-la-hán. Vua và quần thần, phu nhân, thái tử
không ai là không hoan hỉ y giáo phụng hành.
228
2. PHẬT PHÂN TÍCH SỰ BỐ THÍ

CHO TRƯỞNG GIẢ LAM ĐẠT
T huở xưa, đức Phật trú tại tinh xá nước Xá-vệ, vì

hàng trời người thuyết pháp. Lúc ấy, trong nước
có một vị trưởng giả Bà-la-môn tên là Lam-đạt, giàu
sang tột đỉnh, của cải trong nhà không biết bao nhiêu
mà tính.
Ông thường theo pháp của Bà-la-môn làm một
cái đàn cao cúng tế, để tỏ rõ danh tiếng của mình. Lại
nữa, năm năm một lần ông mở hội đại bố thí, cúng
dường cho hơn năm nghìn vị Bà-la-môn. Trong vòng
năm năm, ông cung cấp các thứ y phục, giường chõng,
thuốc men, cơm nước, của cải, báu vật... cho các Bà-
la-môn. Các vị ấy cũng vì trưởng giả mà tế tự chư
thiên, các vị thần núi, thần sông, tinh tú, nước, lửa...
trong vòng năm năm. Họ chú nguyện cho trưởng giả
mãi mãi hưởng phước.
Năm năm trôi qua, đến ngày cuối cùng, có cuộc
bố thí lớn nhất đúng như pháp tắc của trưởng giả.
Bát vàng đựng thóc bạc, bát bạc đựng thóc vàng, voi
ngựa xe cộ, nô tỳ, của cải, đồ phục sức bằng thất bảo,
giày dép, lọng dù, áo da hươu, tích trượng, sàng ngồi,
thau chậu rửa chân tay, giường chiếu... tất cả những
229
thứ cần dùng có hơn tám muôn bốn nghìn món đều
đem bố thí hết.
Ngày ấy, tất cả các Bà-la-môn đều đến đại hội.
Quỷ thần, quốc vương, đại thần, phạm chí, quí tộc
hàng hàng lớp lớp không ai là không hân hoan.
Đức Phật thấy việc đó than rằng:
- Ông Phạm Chí dòng dõi lớn này sao lại quá ngu
si. Bố thí quá nhiều mà phước báo chẳng bao nhiêu,
như gieo hạt giống vào lửa thì làm sao có được hoa
trái? Nếu ta không giáo hóa, ông ấy sẽ mãi mãi không
thấy được chính đạo.
Đức Phật bèn chấn chỉnh pháp phục đến đó,
phóng ra hào quang tỏa chiếu khắp chúng hội. Ai
thấy cũng cho là việc chưa từng có, kinh sợ không
biết là vị thần nào. Trưởng giả Lam-đạt và đại chúng
vội đỉnh lễ Phật sát đất. Đức Phật thấy mọi người
đều có tâm cung kính, nên nói kệ:
Hằng tháng bỏ nghìn vàng
Suốt đời lo tế tự
Không bằng trong khoảnh khắc
Nhất tâm suy niệm Pháp
Phước báo một niệm này
Hơn suốt đời tế tự.
Dầu suốt cả trăm năm
230
Lo phụng thờ thần lửa

Không bằng trong giây lát
Cúng dường Phật Pháp Tăng
Phước một lần cúng này
Hơn trăm năm thờ lửa.
Bấy giờ, đức Phật nói với trưởng giả Lam-đạt:
- Bố thí có bốn việc. Thế nào là bốn?
Một là: Cúng thí nhiều được phước báo ít.
Hai là: Cúng thí ít được phước báo nhiều.
Ba là: Cúng thí nhiều được phước báo nhiều.
Bốn là: Cúng thí ít được phước báo cũng ít.
Sao là cúng thí nhiều được phước báo ít?
Đây là chỉ người ngu si sát sinh để tế tự, uống
rượu ca vũ tốn hao của cải, không có phước tuệ.
Sao là cúng thí ít được phước báo cũng ít?
Đây là người vì xan tham ác ý mà cúng thí các
đạo sĩ phàm tục, cả hai bên đều ngu si nên không có
phước.
Sao gọi là cúng thí ít mà được phước báo nhiều?
Đây là do lòng từ mà cúng thí cho bậc tu sĩ đạo
đức, thọ thực xong, các vị ấy tinh tấn tu học. Cúng thí
như vậy tuy ít mà phước báo to lớn.
Sao gọi là cúng thí nhiều được phước báo nhiều?
231
Nếu có bậc hiền giả giác ngộ cuộc đời vô thường,

hảo tâm đem tiền của xây dựng chùa tháp, tinh xá,
vườn cây, cúng dường tam tôn đầy đủ tứ sự, phước
báo này như nước trăm sông chảy vào biển cả. Phước
đức dồi dào đời đời không cùng tận. Đây chính là
cúng thí nhiều phước báo càng nhiều. Thí như nhà
nông làm ruộng, tùy ruộng đất màu mỡ hay cằn cỗi
mà thu hoạch khác nhau.
Lúc ấy, trưởng giả Lam-đạt và chúng hội thấy
sức thần biến hóa của Phật và nghe giảng pháp đều
vô cùng hoan hỉ, chư thiên quỷ thần đều đắc quả Tu-
đà-hoàn. Năm nghìn vị Phạm Chí xin xuất gia làm
Sa-môn, sau đó đắc quả A-la-hán.
Trưởng giả Lam-đạt và cả gia đình lớn nhỏ đều
thọ Năm giới, thấy được dấu đạo.
Quốc vương, đại thần đều thọ Tam quy y, làm
Ưu-bà-Tắc, đắc được Pháp nhãn.
232
3. PHẬT DẠY PHỤNG THỜ AI CÓ LỢI ÍCH
T huở xưa, đức Phật giáo hóa ở tinh xá nước Xá-

vệ. Lúc ấy, trong thành La-duyệt-kỳ có một người
ngu si hung bạo, bất hiếu với mẹ cha, khinh khi người
lương thiện, không kính bậc tôn trưởng. Ông ấy làm
ăn thất bại, không được như ý nên thờ phụng lửa để
cầu ban phước. Pháp tắc thờ lửa, mỗi ngày khi mặt
trời vừa lặn phải đốt lên một đống lửa lớn rồi hướng
về đó mà quỳ lạy có khi đến nửa đêm, lửa tắt mới
thôi.
Người ấy thờ như vậy ba năm mà không được
phước báu gì, bèn chuyển qua thờ mặt trời, mặt trăng.
Pháp tắc thờ mặt trời, mặt trăng là ban ngày khi mặt
trời mới mọc, ban đêm khi mặt trăng vừa lên thì hướng
về đó mà lễ lạy đến chừng nào lặn mới thôi!
Người ấy thực hành như vậy ba năm mà vẫn
không được phước báu gì bèn chuyển qua thờ trời,
đốt hương quỳ lạy, dâng lên hương hoa, rượu thịt
trâu bò heo dê tươi ngon cho đến khi nghèo túng mà
vẫn không được phước báo gì.
Người ấy vì thế thân thể tiều tụy, bệnh hoạn đi
ra cửa không nổi. Một hôm, ông nghe được ở nước
Xá-vệ có đức Phật là bậc chư thiên tôn kính, nên
định đến đó phụng sự, mong được phước báo. Ông
liền cố gắng qua nước Xá-vệ tìm đến chỗ Phật. Tới
trước cửa tinh xá, khi nhìn thấy tôn dung uy nghiêm
của đức Phật hào quang rực rỡ như trăng sáng nổi
233
bật giữa muôn sao, người ấy tâm sinh hoan hỉ, quỳ
xuống đỉnh lễ đức Thế Tôn rồi chấp tay thưa rằng:
- Lạy đức Thế Tôn! Con sinh ra và lớn lên trong
ngu muội, không biết gì đến Phật Pháp Tăng, chỉ lo
thờ lửa, mặt trời, mặt trăng và các thiên thần. Chín
năm cần khổ ròng rã không được chút phước nào, mà
thân thể con lại tiều tụy, khí lực suy vi, bốn đại nhiều
bệnh không biết sẽ chết ngày nào. Nay con biết được
đức Thế Tôn là bậc thầy cứu độ chúng sinh, nên từ
xa lại đây quy y, xin Ngài ban cho ân phước.
Đức Phật nói với ông rằng:
- Ông thờ phụng từ trước đến nay toàn là yêu tà,
quỷ mị. Cúng tế cầu đảo với những hạng ấy nhiều
như núi thì tội lỗi cũng đầy ắp như sông biển! Sát
sinh để cầu phước thì cách phước rất xa! Giả như ông
trăm kiếp cần khổ sát sinh, đem tất cả bò dê trong
thiên hạ ra tế tự cầu đảo, thì sẽ mang tội lớn như núi
Tu-di mà phước chỉ nhỏ bằng hạt cải. Thật phí công
của vô ích, há chẳng si hoặc lắm sao? Lại nữa, ông
là người bất hiếu với cha mẹ, khinh khi người hiền,
chẳng kính tôn trưởng, kiêu mạn cống cao, tam độc
đầy dẫy, tội nghiệp ngày một sâu, do đâu mà được
phước? Nếu ông có thể cải đổi tâm tính, lễ kính bậc
hiền đức, oai nghi lễ phép cung phụng bậc trưởng
lão, bỏ ác làm lành, tu sửa thân tâm, trải lòng từ bi
thì bốn phước mỗi ngày một tăng, đời đời không gặp
họa hoạn. Bốn phước đó là gì?
Một là: Nhan sắc đoan chính.
234
Hai là: Khí lực mạnh mẽ.

Ba là: An ổn không bệnh.
Bốn là: Trường thọ, không bị chết oan.
Nếu ông tinh tấn tu theo những hạnh trên, không
chút giải đãi thì có thể đắc đạo.
Tế thần để cầu phước
Xét quả báo về sau
So kính lễ bậc hiền
Bốn phần không được một.
Biết lễ độ khiêm cung
Thường kính bậc trưởng lão
Bốn phước tự nhiên tăng
Sắc, lực, thọ, an ổn.
Người đó nghe kệ xong hoan hỉ tin hiểu, đỉnh lễ
Phật rồi lại thưa rằng:
- Con vì tội cấu che ngăn đã gây ra tội lỗi trong
suốt chín năm. Nay con may nhờ lòng từ khai thị mới
được thông hiểu. Xin đức Thế Tôn cho con được xuất
gia làm Sa-môn.
- Lành thay! Hãy lại đây Tỳ-kheo!
Người ấy râu tóc tự rụng, thành bậc Sa-môn. Sau
đó, tinh cần quán niệm hơi thở, vị ấy chứng quả A-la-
hán.
235
PHẨM THỨ MƯỜI CHÍN
ÁC HẠNH
1. NĂM TRĂM CON KHỈ BẮT CHƯỚC

CÚNG DƯỜNG THÁP ĐƯỢC SINH CÕI TRỜI
T huở xưa, đức Phật trú tại thành La-duyệt-kỳ,

từng sai một vị La-hán tên là Tu-mạn đem tóc
và móng tay Phật đến núi phía nam nước Kế Tân
xây tháp thờ cúng. Lúc ấy, trong núi có năm trăm
con khỉ thấy các đạo nhân cúng dường bảo tháp,
liền kéo nhau đến bên khe núi sâu vác đất đá bùn
sình bắt chước xây một ngôi tháp, dựng cây làm
cột rồi treo tràng phan lên đầu cây, sớm chiều lễ
bái cũng như đạo nhân.
Một hôm, nước trong khe núi dâng cao, nhấn
chìm chết cả đàn khỉ. Thần thức chúng liền sinh
lên cung trời Đao-lợi thứ hai, ở trong cung điện
thất bảo, việc ăn mặc tự nhiên có đầy đủ. Các vị
trời mới hóa sinh này bèn suy nghĩ: “Chúng ta do
nhân duyên gì được sinh lên cõi trời này?”
Rồi họ dùng thiên nhãn xem thấy thân trước
của mình là loài khỉ, nhờ bắt chước các vị đạo nhân
xây tháp lễ bái, tuy bị nước cuốn chết mà thần thức
được sinh lên trời. Vì vậy, họ muốn trở xuống đền
ân thân cũ. Chư thiên đó liền mang theo người hầu
đem hương hoa, kỹ nhạc đến bên xác cũ rải hoa,
xông hương, đi nhiễu quanh xác bảy vòng. Lúc ấy,
trong núi có năm trăm vị Bà-la-môn ngoại đạo tà
238
kiến, không tin tội phước, thấy chư thiên rải hoa,
trỗi nhạc, đi nhiễu quanh xác khỉ đều ngạc nhiên hỏi:
- Chư thiên quang tướng uy nghi như vậy, cớ
sao lại hạ mình cúng dường những xác khỉ chết
này?
Các thiên nhân đáp:
- Những xác này chính là thân cũ của chúng tôi.
Ngày xưa, chúng tôi ở đây bắt chước các đạo nhân
lập chơi tháp miếu để lễ bái, bị nước khe dâng lên
nhấn chìm chết hết. Nhờ chút phước mọn đó nên
mới được sinh thiên. Hôm nay, xuống rải hoa là
để đền ân thân cũ. Chỉ đùa chơi làm tháp mà còn
được phước như thế, nếu chí tâm thờ Phật Thế
Tôn phước đức đó thật khó mà ví dụ cho được. Các
ông tà kiến không tin đạo chân chính, thì dầu cực
khổ siêng tu trăm kiếp cũng không được một chút
lợi ích. Chi bằng chúng ta hãy cùng nhau đến núi
Kỳ-xà-quật đỉnh lễ, cúng dường Phật thì sẽ được
phước vô lượng.
Các Bà-la-môn nghe vậy vô cùng hoan hỉ, cùng
chư thiên đồng đến chỗ Phật, thành tâm đỉnh lễ,
rải hoa cúng dường. Chư thiên bạch Phật:
- Bạch đức Thế Tôn! Chúng con đời trước mang
thân khỉ, nhờ ân đức của Thế Tôn mới được sinh
thiên, hận mình không được gặp Phật, nên nay đến
để quy y. Bạch đức Thế Tôn! Chúng con đời trước
239
có tội gì phải mang thân khỉ, dầu xây dựng tháp

miếu mà vẫn bị nước cuốn chết?
Đức Phật nói với các thiên nhân:
- Việc này có nhân duyên, không phải tự nhiên
mà có. Ta sẽ vì các ông mà nói rõ nguyên nhân.
Thuở xưa, có năm trăm vị thiếu niên Bà-la-
môn cùng nhau vào núi muốn học đạo tiên. Lúc ấy,
trên núi có một Sa-môn định xây một tinh xá. Vị ấy
xuống khe suối lấy nước thân thể nhanh nhẹn như
bay. Năm trăm Bà-la-môn thấy vậy sinh tâm tật đố,
đồng thanh cười nhạo:
- Ông Sa-môn này lên xuống lật đật như khỉ, đâu
có gì lạ! Ông ta lấy nước như vậy mãi, có ngày sẽ bị
nước nhấn chết chìm!
Đức Phật kể xong bảo với các thiên nhân:
- Ông Sa-môn lên xuống núi thuở đó chính là
thân ta, còn năm trăm vị Bà-la-môn thiếu niên
chính là thân năm trăm con khỉ đó, vì cười đùa gây
tội mà phải mắc quả báo như vậy.
Đùa cười gây nên ác
Thân đã tạo nghiệp rồi
Sẽ khóc than thọ báo
Tội đến theo hành vi.
Đức Phật nói với các thiên nhân:
240
- Các ông đời trước tuy là thân loài thú mà biết

chơi đùa xây cất tháp miếu, nên tội diệt phước
sinh, được sinh lên cõi trời. Ngày nay, các ông lại
biết đến đây phụng trì chính pháp, do nhân duyên
này sẽ mãi mãi xa lìa các khổ.
Đức Phật giảng xong, năm trăm thiên nhân
đều thấy được đạo. Còn năm trăm Bà-la-môn được
nghe giảng về quả báo tội phước đều tự than rằng:
- Chúng ta học theo đạo tiên đã mấy năm mà
chưa được chút kết quả nào, không bằng đàn khỉ
chỉ đùa chơi làm phước mà được sinh thiên. Đạo
của Phật quả thật vi diệu!
Bấy giờ, năm trăm Bà-la-môn đỉnh lễ Phật xin
làm đệ tử. Đức Phật bảo:
- Lành thay! Hãy lại đây các Tỳ-kheo.
Năm trăm vị đó râu tóc liền tự rụng, thành
tướng Sa-môn. Nhờ tu tập tinh tấn, chẳng bao lâu
năm trăm vị ấy đều chứng quả A-la-hán.
241
2. SỰ TRẢ QUẢ CỦA DÒNG HỌ THÍCH CA
T huở xưa, đức Phật trú tại tinh xá nước Xá-vệ

thuyết pháp cho các hàng trời người. Lúc ấy,
con thứ hai của vua tên là Lưu Ly, hai mươi tuổi
đem tùy tùng bức vua cha thoái vị phải lưu vong,
và giết chết thái tử anh mình là Kỳ-đà rồi tự lên
ngôi.
Có một tên quan ác tâm tên là Da-lợi tâu với
vua Lưu Ly rằng:
- Vua lúc trước còn là Hoàng tử sang nước Xá-di
bên ngoại, từng bị dòng tộc Thích-ca mắng nhiếc.
Lúc đó, đại vương đã thề rằng: “Nếu ta làm vua
sẽ hỏi tội này”. Nay thời cơ đã đến, binh mã hùng
mạnh nên báo oán xưa.
Lưu Ly nghe lời, liền cho chuẩn bị binh mã, kéo
sang nước Xá-di chinh phạt. Đức Phật có vị đại đệ
tử thứ hai tên là Ma ha Mục Kiều Liên. Ông thấy
vua Lưu Ly định tàn sát nước Xá di để trả thù xưa,
sẽ giết hại bốn chúng đệ tử nên vô cùng thương
xót. Ông liền đến chỗ Phật thưa rằng:
- Nay vua Lưu Ly vây đánh nước Xá-di, con nghĩ
dân chúng vô tội sẽ chết oan, nên định đem bốn
phương tiện cứu dân trong nước Xá-di.
1- Đem dân nước Xá-di để trên hư không.
242
2- Đem dân nước Xá-di giấu giữa biển.

3- Đem dân nước Xá-di giấu giữa núi Thiết Vi.
4- Đem dân nước Xá-di để ở giữa nước lớn
phương khác, khiến vua Lưu Ly không biết chỗ của
họ.
- Này Mục Kiều Liên, ta biết ông có khả năng
trí đức che chở cho dân nước Xá-di. Nhưng chúng
sinh có bảy việc không thể tránh khỏi. Bảy việc đó
là gì? Một là sinh, hai là già, ba là bệnh, bốn là chết,
năm là tội, sáu là phước, bảy là nhân duyên. Bảy
điều này dầu lòng ta muốn tránh nhưng không thể
được. Dầu oai thần của ông có thể làm được chuyện
đó nhưng túc nghiệp, tội lỗi làm sao tránh được?
Mục Kiều Liên lễ Phật lui ra, nhưng vẫn theo
ý riêng đem bốn năm nghìn người tín chủ tri thức
đựng trong bát đặt ở khoảng giữa các tinh tú trên
hư không. Vua Lưu Ly đánh nước Xá-di, giết khoảng
ba ức người rồi kéo quân về nước.
Lúc đó, Mục Kiều Liên đến chỗ Phật đỉnh lễ, rồi
tự hào thưa:
- Vua Lưu Ly đánh nước Xá-di, đệ tử thừa oai
thần Phật cứu bốn năm nghìn người nước này. Nay
những vị đó ở trên hư không đều được thoát nạn.
243
Đức Phật hỏi:

- Ông đã đến xem người trong bát chưa?
Đáp:
- Dạ chưa!
- Ông hãy xem người trong bát trước đã.
Mục Liên vâng lời, dùng đạo lực đem bát xuống
xem, không ngờ tất cả đều đã chết hết. Mục Kiều
Liên buồn thương rơi lệ, trở lại chỗ Phật thưa:
- Tất cả người trong bát đều chết cả! Oai lực
thần thông không thể cứu họ thoát khỏi nghiệp tội
đời trước.
Đức Phật bảo Mục Kiều Liên:
- Bảy việc mà ta đã nói trước dù Phật, Thánh
chúng, thần tiên, đạo sĩ có oai lực ẩn mình, phân
thân song cũng không thể tránh được.
Dầu hư không, biển cả
Hay núi đá xa xôi
Không nơi nào tránh khỏi
Quả ác nghiệp gây rồi.
Chúng sinh bị não hại
Lão tử nghiệp trả vay
244
Bậc bi trí giải thoát

Không nhớ lỗi lầm ai.
Đức Phật thuyết pháp xong, vô số người trong
pháp hội hiểu được lẽ vô thường, đều buồn thương
trước việc không thể tránh khỏi tội báo, hoan hỉ
chứng quả Tu-đà-hoàn.
245
PHẨM THỨ HAI MƯƠI
ĐAO TRƯỢNG
1. PHẬT TẮM RỬA CHO

MỘT TỲ-KHEO BỆNH
T huở xưa, có một nước tên là Hiền Đề. Trong

nước, có vị trưởng lão Tỳ-kheo thường đau
yếu luôn, nằm liệt trên giường, gầy ốm nhơ bẩn.
Thế mà, trong tinh xá không có một ai trông nom
săn sóc cho ông. Đức Phật dẫn năm trăm vị Tỳ-
kheo đến đó, sai các vị ấy chăm nom, nấu cháo cho
trưởng lão Tỳ-kheo. Nhưng ai nghe mùi hôi thối
của vị ấy đều nhờm tởm không dám đến gần.
Đức Phật sai Đế-thích lấy nước nóng, còn Phật
tự tay tắm rửa cho vị Tỳ-kheo ấy. Lúc đó, đại địa
rúng động rực rỡ hào quang ai thấy cũng kinh ngạc.
Vua và thần dân, thiên long quỷ thần đông đảo vô
số đồng đến chỗ Phật đỉnh lễ, bạch rằng:
- Bạch đức Thế Tôn, Ngài là bậc tôn quí trong
đời, đầy đủ phước đức trí tuệ trong ba cõi không ai
sánh bằng, sao lại hạ mình tắm rửa cho vị Tỳ-kheo
già bệnh, thân thể hôi nhơ này?
Đức Phật bảo với vua và chúng hội:
- Như Lai sở dĩ xuất hiện ra đời chính vì những
người khổ ách không ai giúp đỡ như thế. Nếu ai
cúng dường những Sa-môn đạo sĩ bệnh tật và
248
những người già cả cô độc bần cùng sẽ được phước

vô lượng, sở nguyện như ý, như nước năm sông
chảy vào biển cả, phước này cũng mênh mông như
vậy. Người ấy công đức sẽ dần dần viên mãn rồi
được đắc đạo.
Vua bạch với Phật rằng:
- Bạch đức Thế Tôn, vị Tỳ-kheo này đời trước
gây tạo tội nghiệp gì mà nay phải chịu bệnh khổ,
nhiều năm thuốc men mà vẫn không thuyên giảm?
- Thuở xưa, có một ông vua tên là Ác Hạnh, dùng
chính sách nghiêm bạo để trị dân. Ông giao quyền
cho một người võ sĩ tên Ngũ Bách lo việc đánh đập
tra khảo tù nhân. Ngũ Bách dựa vào oai thế vua mà
theo ý riêng tra khảo. Trước khi đánh đập Ngũ Bách
đòi lo lót tiền bạc, nếu ai có sẽ được đánh nhẹ, nếu
ai không có sẽ bị đánh đập tàn nhẫn. Nhân dân cả
nước ai cũng sợ ông. Lúc ấy, có một vị hiền giả bị
người vu khống mắc tội, lúc sắp chịu đánh đập tra
khảo, người ấy nói với võ sĩ rằng:
- Tôi là đệ tử Phật vốn không có làm điều chi lầm
lỗi, chỉ bị người vu oan, xin các ông hãy khoan thứ.
Ngũ Bách nghe nói là đệ tử Phật nên nhẹ tay
đánh sớt qua thân. Về sau, Ngũ Bách chết, đọa vào
249
địa ngục chịu đánh đập hành khổ, đến khi báo tận
đọa vào súc sinh hơn năm trăm đời đều bị đánh đập
hành hạ. Khi hết tội sinh vào loài người thường yếu
đuối bệnh hoạn thống khổ.
Vua nước ấy nay chính là Điều Đạt, người võ sĩ
Ngũ Bách nay chính là vị Tỳ-kheo bệnh tật này, còn
vị hiền giả chính là thân ta. Ta đời trước được ông
ấy nhẹ tay đánh không trúng thân, nên đời nay ta
đáp lại tự tay tắm rửa cho ông. Người gây tạo thiện
ác thì phước họa sẽ theo chân, dầu trải qua bao lần
sinh tử vẫn không tránh được.
Đánh đập người lương thiện
Vu báng kẻ vô tội
Sẽ mắc mười tai họa
Đến chết cũng không thôi.
Một sống rất khổ sở
Hai thân thể tật nguyền
Ba bệnh tật triền miên
Bốn loạn ý hoảng hốt.
Năm bị người vu báng
Sáu mắc nạn quan nha
Bảy tài sản tan nát
Tám thân thích lìa xa.
250
Chín nhà cửa tài sản

Bị lửa cháy tiêu tan
Mười là sau khi chết
Phải đọa vào địa ngục.
Lúc đó, vị Tỳ-kheo bệnh nghe Phật kể lại túc
mạng và nghe được bài kệ này, tự biết việc làm sai
lầm thuở trước nên nhiếp niệm tự trách lấy mình,
ngay trước Phật bệnh tật dứt sạch, thân an ý định
liền chứng quả A-la-hán. Vua nước Hiền Đề hoan hỉ
tin hiểu, xin thọ Ngũ giới làm Phật tử tịnh tín, suốt
đời tu hành, đắc được quả Tu-đà-hoàn.
251
2. CÚNG TẾ QUỶ THẦN

KHÔNG BẰNG GIỮ TRAI GIỚI
T huở xưa, đức Phật thuyết pháp cho các hàng

trời người ở tinh xá Kỳ Thọ Cấp Cô Độc nước
Xá-vệ, phía đông nước này có một nước tên là Uất-
đa-la-ba-đề. Nơi đây, có năm trăm vị Bà-la-môn
kéo nhau đến sông Hằng vì nghe nói bên bờ sông
có ba cái ao thờ thần nên định tắm nước nơi đó để
rửa sạch cấu uế, rồi khỏa thân tu theo pháp của
bọn Ni-kiền.
Đi giữa đường, họ gặp một cái đầm lớn, lạc lối
không làm sao qua được, lại thiếu thốn lương thực.
Họ từ xa bỗng trông thấy một cội cây to như có
thần khí, tưởng rằng có người ở nên chạy đến bên
gốc cây, song chẳng thấy ai cả. Năm trăm Bà-la-
môn lớn tiếng than khóc, cho rằng chắc sẽ đói khát
chết tại đầm này. Thọ thần liền hiện ra hình người
đến hỏi các Phạm Chí:
- Đạo sĩ các vị từ đâu đến và định làm gì?
Cả nhóm đồng thanh đáp:
- Chúng tôi định đến ao nước thần tắm rửa cầu
tu đạo tiên. Nay lạc đường đói khát xin nhờ ông
thương xót cứu giúp cho.
252
Thọ thần liền duỗi tay, trăm món ăn uống ngon

lành từ đó hiện ra. Mọi người được ăn một bữa no
nê. Số thức ăn còn thừa đủ để mang theo ăn dọc
đường. Lúc sắp ra đi, các Bà-la-môn đến chỗ thần
hỏi thăm:
- Ngài trước đây tu tạo công đức gì mà được oai
lực như vậy?
Thọ thần đáp:
- Tôi thuở trước ở nước Xá-vệ. Lúc đó, trong
nước có một đại thần tên là Tu Đạt. Ông ấy muốn
cúng dường thức ăn cho Phật và chúng Tăng nên
ra chợ mua sữa lạc. Vì không có ai xách, nên Tu Đạt
tìm mướn tôi xách giùm. Về đến tinh xá, ông lại nhờ
tôi múc ra cúng dường. Sau khi làm xong, tôi nhân
đó còn được nghe thuyết pháp. Tôi bỗng sinh tâm
hoan hỉ, thọ trì trai giới, nên về nhà không ăn cơm.
Vợ tôi lấy làm lạ hỏi:
- Ông giận gì mà không ăn cơm?
Tôi đáp:
- Tôi không giận gì cả. Hôm nay, tôi đi chợ gặp
trưởng giả Tu Đạt cúng dường thức ăn cho Phật
nơi vườn nên tôi đến đó trì trai. Trai gọi là bát quan
trai.
Người vợ nghe nói nổi giận bảo:
253
- Ông Cù-đàm làm loạn lẽ thường, đâu đáng cho

ông theo! Ông bỏ cả truyền thống thì sẽ gặp tai họa.
Người vợ cứ cằn nhằn thúc ép mãi, cuối cùng tôi
xiêu lòng ăn cơm với vợ.
Đêm đó, thọ mạng tôi hết, lâm chung vào lúc
giữa đêm, thần thức thác sinh vào chỗ này. Vì người
vợ ngu si phá hoại trai pháp của tôi, nên tôi mang
nghiệp không giữ trọn vẹn, phải thác sinh làm thọ
thần nơi đầm này. Nhờ phước mang sữa lạc cho đức
Phật nên tay có thể hiện ra các món ăn uống. Nếu
tôi giữ trai pháp trọn vẹn sẽ được sinh thiên, hưởng
mọi an lạc.
Thọ thần liền nói kệ rằng:
Cầu cúng gieo mầm họa
Lần lần lớn cành lá
Chỉ khổ, hại bản thân
Trai pháp, tiên độ thế.
Các Phạm Chí nghe xong hết mê lầm, tin nhận,
cùng nhau trở về sang nước Xá-vệ. Trên đường họ
đi ngang một nước tên là Câu-lam-ni. Trong nước,
có một vị trưởng giả tên Mỹ Âm hay làm phước
giúp đỡ mọi người, ai ai cũng tôn kính. Các Phạm
Chí ghé qua nhà ông nghỉ đêm. Trưởng giả hỏi:
- Các đạo sĩ từ đâu đến? Giờ định đi về đâu?
254
Các Phạm Chí thuật lại công đức của thọ thần,
tỏ ý muốn qua nước Xá-vệ đến chỗ ông Tu Đạt thọ
trì trai pháp mong được phước đức.
Mỹ Âm nghe xong vô cùng hoan hỉ, căn lành thuở
trước dấy khởi, tin hiểu Phật Pháp. Ông bèn thông
báo gia tộc ai muốn thì cùng đi theo thọ trai giới.
Tất cả có năm trăm người xin theo, oai nghi trang
nghiêm cùng nhau đến nước Xá-vệ. Chưa đến tinh
xá Kỳ-Hoàn, giữa đường đoàn người gặp Tu Đạt,
song không biết nên hỏi người đi theo ông:
- Đây là ai vậy?
Đáp rằng:
- Đó chính là Tu Đạt!
Phạm Chí và tất cả mọi người đều hoan hỉ, vội
đuổi theo Tu Đạt nói:
- Nguyện vọng của chúng tôi thành rồi. Tìm gặp
được người cần tìm, nên đuổi theo để ra mắt.
Rồi mọi người thuật lại đầy đủ việc gặp thọ thần
và nghe thọ thần kể chuyện ra sao, xong lại tiếp:
- Thọ thần tán thán công đức của ông, nên
chúng tôi đến để theo học. Xin hãy dừng xe chỉ dạy
cho chúng tôi trai pháp.
Tu Đạt đáp rằng:
255
- Các vị mong cầu điều thiện lớn. Tôn sư của tôi

là đức Như Lai luôn giúp đỡ và độ thoát cho mọi
người. Nay Ngài đang ở tinh xá Kỳ Hoàn rất gần,
chúng ta hãy cùng nhau đến đó.
Nghe xong, tất cả đều cùng Tu Đạt đến tinh xá
Kỳ Hoàn. Các Phạm Chí xa xa trông thấy đức Như
Lai đều hoan hỉ khôn xiết vội đỉnh lễ sát đất, lui về
một bên rồi quỳ bạch Phật rằng:
- Chúng con ban đầu rời nhà định đến ba ao
thần tắm rửa cầu đạo tiên. Trên đường gặp thọ
thần kể lại mọi việc, nên đến đây xin tu học theo
Ngài. Xin đức Như Lai khai thị cho pháp vi diệu tối
thượng.
Bấy giờ, đức Thế Tôn dựa theo hạnh nghiệp của
họ mà nói kệ:
Dầu khỏa thân, cắt tóc
Mặc mãi áo cỏ gai
Tắm gội hay ngồi xổm
Sao hết được nghi hoặc?
Không đánh giết, thiêu đốt
Cũng không lấn lướt ai
Từ bi với mọi loài
Đến đâu cũng không oán.
Năm trăm Phạm Chí nghe kệ hoan hỉ, xin làm
256
Sa-môn đắc được quả A-la-hán. Còn Mỹ Âm và thân

tộc chứng được Pháp nhãn.
Các Tỳ-kheo bạch Phật rằng:
- Năm trăm Phạm Chí và các ông trưởng giả đời
trước tu tạo công đức gì mà nay mau chóng đạt
đạo?
Đức Thế Tôn dạy rằng:
- Trong thuở quá khứ lâu xa, có đức Phật ra đời
hiệu là Ca-diếp. Ngài thuyết pháp cho các hàng đệ tử
về đời ngũ trược vị lai. Lúc đó, có một nghìn Phạm
Chí và trưởng giả nghe xong đồng phát nguyện:
“Chúng con nguyện gặp đức Phật Thích ca Văn”. Các
ông Phạm Chí thuở đó nay chính là các ông Phạm
Chí này. Còn các vị trưởng giả thuở đó là nhóm
trưởng giả Mỹ Âm hiện nay. Do nhân duyên này họ
gặp được ta liền giác ngộ.
Các Tỳ-kheo nghe xong hoan hỉ làm lễ y giáo
phụng hành.
257
QUYỂN THỨ BA
PHẨM THỨ HAI MỐT

DỤ LÃO MẠO
1. PHẬT QUỞ BẢY VỊ SA MÔN GIÀ
T huở xưa, đức Phật trú tại tinh xá Kỳ Thọ nước

Xá-vệ. Một hôm, thọ thực xong, đức Phật thuyết
pháp cho các hàng trời người, quốc vương, thần
dân bốn bộ đệ tử. Lúc ấy, có bảy vị trưởng lão Bà-
la-môn từ phương xa đến chỗ Phật đỉnh lễ, chắp
tay bạch rằng:
- Chúng con ở xa, từ lâu được nghe danh giáo
hóa của bậc Thánh muốn đến quy mạng. Song vì
nhiều duyên sự trở ngại, mãi hôm nay mới đến
được để chiêm ngưỡng tôn dung. Chúng con xin
được làm đệ tử, tu học chấm dứt các khổ.
Đức Phật chấp nhận cho các vị ấy xuống tóc
làm Sa-môn và dạy ở chung một phòng. Nhưng bảy
vị này gặp được Thế Tôn cho là có thể bảo đảm
đắc đạo, không lo tư duy vô thường, ngồi chung
trong phòng chỉ nghĩ việc đời hoặc trò chuyện cười
đùa với nhau. Họ không biết mạng sống của mình
chẳng còn bao lâu, tâm ý mê mờ bởi những buộc
ràng trong ba cõi.
Đức Phật với tam đạt trí biết mạng sống của
bảy vị này sắp hết. Ngài thương xót bèn đến phòng
họ bảo rằng:
- Các ông học đạo nên cầu giải thoát, sao lại đùa
260
cười lớn tiếng như vậy. Tất cả chúng sinh đều cậy
vào năm việc. Đó là những gì?
1- Cậy vào tuổi trẻ.
2- Cậy vào sắc đẹp
3- Cậy vào sức mạnh.
4- Cậy vào tài sản giàu có.
5- Cậy vào dòng họ sang quí.
Các ông thì thầm nói chuyện, cười cợt lớn tiếng
là cậy vào điều gì?
Có gì vui, gì cười
Hãy nhớ đang thiêu đốt
Che lấp trong tối tăm
Chi bằng cầu chính định.
Thấy thân hình tốt đẹp
Dựa vào cho là an
Tham đắm đưa đến khổ
Đâu biết nó vô thường.
Già nhan sắc suy hao
Bệnh thân thể tiều tụy
Da nhăn và thịt nhão
Cái chết đã cận kề!
Thân chết thần đi khỏi
261
Như lái xe bỏ xe
Xương thịt sẽ rã rời
Thân đâu nương cậy được.
Đức Phật nói kệ xong, bảy vị Tỳ-kheo giác ngộ,
không còn vọng tưởng, chứng A-la-hán ngay trước
Phật.
262
2. GIÀU SANG KHÔNG BỐ THÍ

CHỊU QUẢ BÁO NGHÈO KHỔ
T huở xưa, đức Phật trú tại tinh xá nước Xá-vệ,

vì hàng trời người đế vương thuyết pháp. Lúc
ấy, có một thôn Bà-la-môn gồm hơn năm trăm gia
đình. Thôn ấy, có năm trăm thiếu niên học pháp
thuật Bà-la-môn, tính tình kiêu mạn cống cao bất
kính với các bậc trưởng lão.
Một hôm, năm trăm người này bàn luận với nhau:
- Ông Sa môn Cù Đàm tự xưng là Phật, đủ tam
minh trí tuệ, không ai dám luận biện. Chúng ta thử
mời ông luận nghị, cật vấn mọi điều xem sao?
Nói xong, họ bèn lo sắp xếp đầy đủ mọi chuyện,
đi mời Phật về làng.
Đức Phật nhận lời cùng các đệ tử đến thôn
Phạm Chí. Sau khi đã an tọa, các Phạm Chí bèn dâng
nước rửa chân tay, rồi thiết trai thỉnh Phật và đệ tử
thọ dụng. Thọ trai xong, họ lại mang nước đến cho
Phật và đại chúng rửa tay, mọi việc rất chu đáo.
Lúc ấy, có hai vợ chồng Phạm Chí già đang đi
xin giữa thôn, đức Phật biết ông Phạm Chí đó vốn
giàu có vô số, từng làm quan lớn. Ngài bèn hỏi các
Phạm Chí này:
263
- Các ngươi có biết ông Bà-la-môn lớn tuổi kia

không?
Mọi người đều đáp:
- Có biết.
Phật lại hỏi:
- Ông ta trước đây là người như thế nào?
Đáp:
- Ông ấy vốn là quan lớn, tài sản nhiều vô số.
Hỏi:
- Vậy sao ngày nay ông ta phải đi ăn xin?
Đáp:
- Do ông ăn xài hoang phí, không có độ lượng,
nên phải chịu nghèo.
- Này các Bà-la-môn, trên đời có bốn việc mà
người ta không biết làm theo. Nếu biết làm theo thì
sẽ được phước không bị nghèo cùng như vậy. Bốn
việc đó là gì?
1- Tuổi trẻ khỏe mạnh, cẩn thận chớ nên kiêu
mạn.
2- Tuổi già siêng năng, không có tham dâm.
3- Có tiền bạc châu báu thường nghĩ bố thí.
4- Theo thầy học tập, biết nghe nhận lời chân
chính.
264
Ông Bà-la-môn lớn tuổi không thực hành theo

bốn việc trên. Đây gọi là không biết xét đến lẽ thành
bại, nên một mai phải chịu cảnh tán gia bại sản.
Ví như con chim hộc già đứng canh giữa ao trống,
không kiếm chác được chút gì.
Ngày đêm lười, kiêu mạn
Già chẳng bỏ được dâm
Có của không bố thí
Lời Phật chẳng để tâm.
Bốn món che ngăn này
Ai có họa tự gây
Than ôi khi già đến
Tiều tụy sẽ theo đây.
Tuổi trẻ được như ý
Đến già bị khinh khi
Đã không tu phạm hạnh
Của cải chẳng còn chi.
Già như chim hộc trắng
Canh giữ ao trống vắng
Giới hạnh mình đã không
Của cải bàn tay trắng.
Già khí lực suy kiệt
Nghĩ lại làm sao kịp
265
Già như lá mùa thu

Lại nhơ rách hạnh tu
Mạng sống qua mau chóng
Hối hận nào kịp đâu.
Đức Phật lại bảo các Phạm Chí:
- Trên đời, có bốn khoảng thời gian mà ta có
thể hành đạo, được phước đắc độ, tránh khỏi các
khổ. Đó là bốn thời điểm nào?
1- Lúc tuổi trẻ có sức khỏe, oai thế.
2- Lúc giàu sang có tài sản.
3- Lúc gặp được Tam Bảo phước điền.
4- Lúc quán xét được lẽ vô thường của vạn vật,
sinh tâm nhàm chán.
Nếu vào bốn thời điểm trên, biết nỗ lực làm
việc, tiến tu thì sẽ thành tựu mọi sở nguyện, chứng
đắc đạo quả.
Ngày đêm mạng lần giảm
Nên tinh tấn kịp thời
Thế gian vô thường lắm
Đừng mê đọa tối tăm.
Hãy thắp sáng ý thức
Huấn luyện mình, cầu tuệ
266
Thanh tịnh, lìa trần cấu

Cầm đuốc soi đường mê.
Lúc Phật đang nói, liền phóng hào quang chiếu
khắp đất trời, năm trăm Phạm Chí thiếu niên nhân
đó tâm ý khai mở, lông tóc dựng đứng, cùng nhau
đỉnh lễ dưới chân Phật, bạch rằng:
- Chúng con xin quy mạng với đức Thế Tôn, xin
hãy nhận chúng con làm đệ tử.
Phật bảo:
- Lành thay! Hãy lại đây các Tỳ-kheo!
Các vị ấy liền trở thành Sa-môn, chứng đắc đạo
quả A-la-hán. Kẻ lớn người nhỏ trong làng đều ân
triêm pháp nhũ, thấy được đạo ai cũng hoan hỉ.
267
PHẨM THỨ HAI HAI
ÁI THÂN
1. MA HA LƯ ĐƯỢC PHẬT ĐỘ
T huở xưa, có một nước tên là Đa-ma-la. Cách

kinh thành bảy dặm có một ngôi tinh xá. Đây
là nơi tu học hành đạo của năm trăm vị Sa-môn.
Trong đó, có một vị trưởng lão Tỳ-kheo tên là
Ma-ha-lư, tâm tính ám độn, được năm trăm vị
Tỳ-kheo dạy bảo, vậy mà suốt mấy năm liền vẫn
không nhớ được một bài kệ. Trong chúng ai cũng
khinh khi, không thèm ở chung. Do vậy, vị trưởng
lão Tỳ-kheo ấy chỉ coi giữ tinh xá, được sai bảo
quét dọn trong ngoài.
Một hôm, nhà vua cung thỉnh các thầy Tỳ-kheo
vào cung cúng dường. Tỳ-kheo Ma-ha-lư tự nghĩ
rằng: "Ta sinh ra ngu độn, một bài kệ cũng không
biết bị người khinh khi, vậy sống có ích gì?"
Nghĩ xong, ông mang dây ra gốc cây sau vườn
định treo cổ tự tử. Đức Phật với đạo nhãn ở xa thấy
việc như vậy, bèn hóa ra vị thần cây, hiện nửa thân
người mà can ngăn:
- Này Tỳ-kheo kia, sao lại làm thế?
Ma-ha-lư liền trình bày nỗi khổ tâm của mình.
Thọ thần quở trách:
- Ông không nên làm như vậy, hãy nghe lời ta.
270
Thuở đức Phật Ca-diếp tại thế, ông là vị Tam tạng

Pháp sư có năm trăm đệ tử. Song do vì ỷ mình thông
minh, khinh chê kẻ khác, lại lẩn tiếc kinh nghĩa
không chịu dạy bảo cho người, nên về sau đời đời
sinh ra chỗ nào các căn cũng đều ám độn. Vì vậy,
ông chỉ nên tự trách mình, mà không nên tự sát.
Bấy giờ, đức Thế Tôn liền hiện lại thân tướng
quang minh, hào quang tỏa chiếu, rồi nói kệ rằng:
Người biết quí thân mình
Cẩn thận luôn giữ gìn
Mong giải trừ các dục
Học đạo chẳng mê tình.
Thân người tối tôn quí
Nên là bậc có trí
Thường gắng tự tiến tu
Và siêng hành pháp thí.
Tu trước phải sửa mình
Sau mới độ chúng sinh
Điều thân, thâm nhập tuệ
Vượt hơn kẻ phàm tình.
Mình còn chưa lợi ích
Đâu hay lợi ích người
Tâm thuần, hạnh ngay thẳng
Nguyện thành tựu mười mươi.
271
Nếu trước ta gây tạo

Sẽ chịu quả về sau
Làm ác biết tự cải
Như kim cương sáng ngời.
Tỳ-kheo Ma-ha-lư thấy hào quang của Phật,
vui buồn lẫn lộn, xen lẫn sợ sệt vội cúi mình làm lễ
dưới chân Phật. Ông tư duy nghĩa lý bài kệ này rồi
thoạt nhiên nhập định, chứng quả A-la-hán ngay
trước Phật. Ông liền biết được mọi việc trong vô số
kiếp quá khứ của mình, ba tạng kinh điển nhớ lại
nằm lòng.
Đức Phật lại bảo:
- Này Ma-ha-lư, ông hãy đắp y mang bát vào
cung vua thọ trai, ngồi trên năm trăm vị Tỳ-kheo.
Năm trăm vị này vốn là đệ tử ông đời trước. Sau
đó, ông thuyết pháp cho họ được chứng đạo quả và
khiến nhà vua tin hiểu được tội phước.
Ma-ha-lư liền vâng lời Phật dạy, đi thẳng vào
cung, ngồi ở tòa trên. Mọi người ai cũng bực mình,
lấy làm lạ trước việc như thế. Song vì họ chưa biết
ý vua như thế nào, nên không dám khiển trách. Họ
chỉ nghĩ ông này thật ngu tối bất thông, sao kham
nổi việc thuyết pháp. Thọ trai xong, vua dọn dẹp
thức ăn xuống, tự tay rót nước mời chư Tỳ-kheo.
Lúc ấy, Ma-ha-lư liền vì đại chúng thuyết pháp,
272
thanh âm hùng dũng như sấm, lời lẽ thanh tao tuôn

chảy như mưa. Các Tỳ-kheo nghe qua giật mình
kinh sợ, hối hận vì đã nghĩ sai về ông. Các Tỳ-kheo
nhân đó đều chứng quả A-la-hán. Nhà vua và bá
quan được nghe giảng giải giáo pháp một cách rõ
ràng, ai cũng chứng quả Tu-đà-hoàn.
273
2. NĂM TRĂM PHẠM CHÍ

ĐƯỢC PHẬT ĐIỀU PHỤC
Thuở đức Phật còn tại thế, trong nước Xá-vệ

có năm trăm Bà-la-môn luôn tìm Phật để phỉ báng.
Đức Phật với trí tuệ tam minh, thông hiểu hết tâm
tính chúng sinh. Ngài thương xót muốn độ cho họ.
Thật ra, quả chưa chín là do nhân duyên chưa đủ.
Tất cả tội phước xảy đến chẳng qua do mình tự
tạo nhân duyên rồi tự nhận lấy quả báo. Những vị
Phạm Chí này ngày nay đáng được độ là nhờ chút
phước lành đời trước. Nhờ phước đức mới khiến
họ được gặp duyên lành.
Lúc ấy, năm trăm ông Phạm Chí cùng nhau bàn
rằng:
- Chúng ta nên xui tên đồ tể giết hại sinh vật
đến thỉnh Phật và chư Tăng về nhà cúng dường.
Phật ắt nhận lời và tán thán tên đồ tể. Chúng ta sẽ
ra trước Phật chỉ trích chuyện này.
Bấy giờ, người đồ tể đến thỉnh Phật. Đức Phật
hứa khả và nói với anh ta:
- Trái chín sẽ tự rụng, phước đến sẽ được độ.
Người đồ tể trở về lo chuẩn bị bữa cúng dường.
Đức Phật cùng các đệ tử vào xóm đồ tể đến nhà người
274
thí chủ này. Các Phạm Chí thấy thế đều mừng rỡ, cho
là hôm nay đã nắm được nhược điểm của Phật! Nếu
Phật tán thán phước đức của thí chủ thì họ sẽ đem
đầu đuôi việc sát sinh của người đó ra chê bai. Nếu
Phật nói nghiệp báo của tội lỗi, họ sẽ đem phước
đức của ngày hôm nay ra vấn nạn. Cả hai đường đều
bắt bẻ được, nên ai nấy đều lấy làm đắc ý.
Sau khi đến nhà đàn việt, an tọa, rửa chân tay,
thọ trai xong, Phật quan sát tâm tính mọi người
thấy rằng có thể độ được, liền hiện tướng lưỡi rộng
dài, phóng hào quang chiếu sáng khắp cả thành,
rồi dùng Phạm âm nói kệ chú nguyện:
Người sống theo lẽ đạo
Y giáo, chẳng lãng xao
Kẻ ngu lại đố kỵ
Thấy vậy, ác hại nhau.
Gieo giống đắng, quả đắng
Nhân ác, tránh được chăng?
Làm ác chịu tội khổ
Tu thiện hưởng phước lành.
Thiện ác kết quả riêng
Nhân quả lý đương nhiên
Làm thiện sẽ được thiện
Gieo giống ngọt: Vui yên.
275
Đức Phật nói kệ xong, năm trăm ông Phạm Chí

tâm ý khai ngộ liền đến trước Phật phủ phục sát
đất đỉnh lễ, rồi chắp tay thưa:
- Kính bạch đức Thế Tôn, chúng con là những
kẻ ngu si ngoan cố, trước giờ chưa hiểu được lời
dạy của bậc Thánh. Nay xin Ngài hãy từ bi nhận
chúng con làm Sa-môn.
Đức Phật hứa khả. Năm trăm vị đó xuất gia
thành Tỳ-kheo. Già trẻ trong xóm làm nghề đồ tể
thấy thần thông của Phật ai cũng hoan hỉ, đều được
đạo quả. Từ đó, người trong xóm được xưng là bậc
hiền thánh không còn tên gọi đồ tể nữa.
276
PHẨM THỨ HAI BA
THẾ TỤC
PHẬT DẠY CHỨA CỦA BÁU

NHIỀU KHÔNG BẰNG THẤY ĐẠO
T huở xưa, có một vị vua dòng Bà-la-môn tên là

Đa-vị-tả, phụng thờ chín mươi sáu thứ ngoại
đạo. Bỗng một hôm, vua phát khởi thiện tâm, muốn
làm việc đại bố thí theo pháp Bà-la-môn. Vua cho
chất của thất bảo nhiều như núi, rồi đem ra bố thí.
Người nào đến xin được phép lấy một nắm thất
bảo. Vua bố thí như vậy suốt mấy ngày mà số châu
báu không giảm.
Đức Phật biết vị vua này được phước duyên
đời trước có thể hóa độ. Ngài liền hóa thành một vị
Phạm Chí đến nước đó. Vua thấy Phạm Chí đến liền
ra đón tiếp. Sau khi chào hỏi xong, vua bèn đứng
dậy nói:
- Ngài có yêu cầu điều gì xin cứ nói ra, chớ có nghi
nan.
Phạm Chí thưa:
- Tôi từ xa đến, muốn xin châu báu để xây cất
nhà cửa.
Vua đáp:
- Tốt lắm, ông hãy tự bốc lấy một nắm châu báu
rồi đi.
Phạm Chí liền bốc lấy một nắm. Ông đi bảy
278
bước rồi quay trở lại trả về chỗ cũ.

Vua hỏi:
- Sao ông không lấy?
Phạm Chí đáp:
- Bao nhiêu đây chỉ đủ xây nhà cửa thôi, nếu
dùng để cưới vợ thì lại không đủ. Cho nên tôi không
lấy.
Vua nói:
- Vậy ông hãy lấy ba nắm châu báu.
Phạm Chí liền y lời lấy ba nắm. Song ông đi
cũng chỉ bảy bước, rồi quay lại trả.
Vua hỏi:
- Vì sao ông trả lại?
Phạm Chí đáp:
- Bao nhiêu đây chỉ đủ xây nhà, cưới vợ, song
còn ruộng đất, nô tỳ, trâu ngựa thì không đủ để
sắm. Vì vậy nên tôi không lấy.
Vua bảo:
- Vậy ông hãy lấy bảy nắm châu báu.
Phạm Chí lấy bảy nắm châu báu ra đi. Song
cũng chỉ bảy bước, rồi trở lại trả.
Vua hỏi:
- Sao lại như vậy?
279
Phạm Chí đáp:

- Nếu có con trai con gái, phải dựng vợ, gả
chồng cho nó, chi phí mọi chuyện tính ra số châu
báu không đủ chi dùng, cho nên không lấy.
Vua bảo:
- Vậy ông lấy hết số châu báu này để chi dụng
cho những việc trên.
Phạm Chí nhận lấy rồi lại đem bỏ đi. Vua vô
cùng ngạc nhiên, hỏi ông tại sao. Phạm Chí thưa:
- Xưa nay, kẻ ăn xin là để kiếm sống. Song xét
kỹ ra, mạng người ở đời nào có bao lâu, vạn vật vô
thường sớm còn tối mất. Nhân duyên càng nặng,
ngày khổ lụy càng dài, của cải chứa đầy như núi
không ích chi cho mình. Tham dục mưu đồ danh
lợi uổng tự chuốc lấy khổ đau. Sao bằng dứt tâm
tham cầu, học đạo vô vi. Tôi vì nghĩ suy như vậy
cho nên không lấy.
Vua nghe được những lời này, tâm ý bỗng nhiên
khai ngộ, nguyện vâng theo lời dạy sáng suốt này.
Lúc ấy, Phạm Chí hiện lại thân Phật, quang minh
rực rỡ bay vọt lên trụ giữa hư không vì vua nói kệ:
Thế gian đầy trân bảo
Chất đến tận trời cao
Vẫn không bằng thấy đạo
Giàu sang sánh được nào!
280
Bất thiện tưởng là thiện

Ái ngỡ như không ái
Lại lấy khổ làm vui
Chỗ kẻ ngu bị hại.
Bấy giờ, Quốc vương thấy hào quang Phật chiếu
khắp đất trời, lại nghe bài kệ này nên vô cùng hoan
hỉ. Vua và quần thần liền thọ Ngũ giới, đắc quả Tu-
đà-hoàn.
281
PHẨM THỨ HAI BỐN
THUẬT PHẬT
PHÁP PHẬT KHÓ ĐƯỢC NGHE
T huở xưa, đức Phật ngồi dưới cội Bồ-đề, hàng

phục chúng ma, chứng thành đạo quả nơi đạo
tràng Thiện Thắng nước Ma-kiệt-đà. Ngài tự tư
duy rằng: “Chính pháp cam lộ ngày nay đã thấm
nhuần khắp tam thiên thế giới. Nhớ thuở xưa, lúc
ta còn đang khổ tu, phụ vương đã sai năm người
cúng dường các thứ ngũ cốc và hầu hạ ta rất có
công lao. Nay ta nên trả ân cho họ”.
Năm người này hiện nay ở nước Ba-la-nại. Cho
nên, đức Như Lai đứng dậy rời khỏi tòa đi đến nước
đó. Đức Như Lai với tướng hảo trang nghiêm, từ
quang tỏa chiếu khắp đất trời, oai thần chấn động
khiến ai thấy cũng sinh lòng hoan hỉ. Trên đường
đi, Ngài gặp một người Phạm Chí tên là Ưu-hô. Ông
này đã từ bỏ quyến thuộc, gia đình đang đi tìm sư
học đạo, ông trông thấy tôn dung vi diệu của đức
Thế Tôn vừa kinh ngạc vừa hoan hỉ, dừng lại bên
đường, cất tiếng khen:
- Vị này đức độ cảm người, oai nghi đĩnh đạc,
không biết theo học với vị thầy nào mà được nghi
dung như thế!
Đức Phật nghe vậy, liền đọc lên một bài kệ để
trả lời:
284
Tự giác bát chính đạo

Nơi đời, không nhiễm ô
Phá lưới dục, dứt ái
Ta không học với ai.
Hạnh ta không thầy dạy
Trí ta khác mọi ai
Duy nhất được thành Phật
Đường Thánh mở từ nay.
Ưu-hô nghe kệ bỗng thấy buồn bã, hỏi đức Thế
Tôn định đi về đâu?
Ngài đáp:
- Ta định đến nước Ba-la-nại chuyển Vô thượng
pháp luân đem giáo pháp cam lộ lợi ích cho chúng
sinh. Trong ba cõi, chưa từng có ai chuyển đại pháp
luân giúp chúng sinh thể nhập Niết-bàn như ta
hiện nay.
Phạm Chí Ưu-hô nghe vậy mừng rỡ nói rằng:
- Lành thay! Lành thay! Nếu đúng như lời Ngài
nói sau này rỗi rảnh tôi sẽ đến để nghe pháp mầu.
Ông Phạm Chí nói xong, vòng tay chào Phật rồi
bỏ đi. Trên đường đến chỗ thầy học đạo, ông tá
túc lại một nơi ngủ qua đêm. Đêm đó, ông ta bỗng
nhiên qua đời. Đức Phật dùng đạo nhãn thấy rõ
việc này rất thương xót nói rằng:
285
- Thế gian ngu si cho là mạng sống trường

tồn, gặp được Phật lại bỏ đi, phải chịu mất mạng.
Trống pháp vang rền mà họ không nghe. Vị cam lộ
diệt khổ song họ không nếm. Do đó, vòng sinh tử
cứ tiếp nối vô tận, trôi lăn mãi trong năm đường,
không biết kiếp nào họ mới được độ.
Kế đó, đức Phật từ mẫn nói kệ rằng:
Ngộ chân lý, thanh tịnh
Thoát khỏi vòng tử sinh
Phật ra đời soi sáng
Trừ ưu khổ hữu tình.
Khó thay, sinh làm người
Khó thay, được sống thọ
Khó thay, Phật ra đời
Khó thay, được nghe pháp.
Lúc đức Phật nói kệ này, năm trăm chư thiên
giữa hư không được nghe pháp mầu vô cùng hoan
hỉ, chứng đắc quả Tu-đà-hoàn.
286
PHẨM THỨ HAI LĂM
AN NINH
1. PHẬT ĐỘ NĂM TRĂM NGƯỜI CHỨNG QUẢ
T huở xưa, đức Phật trú tại thành La-duyệt-kỳ.

Cách phía Đông Nam thành này ba trăm dặm,
có một làng dân sơn cước, gồm hơn năm trăm gia
đình. Dân làng này tính tình cứng cỏi khó có thể
giáo hóa. Song nhờ họ có phúc duyên đời trước
nên nay mới được Phật độ.
Bấy giờ, đức Thế Tôn hóa làm một vị Sa-môn
đến làng đó khất thực. Khất thực xong, Ngài ra
ngoài làng đến ngồi dưới một cội cây nhập vào
định Nê-hoàn, không thở, không động đậy suốt bảy
ngày. Người làng thấy vậy cho là đã chết, nên bảo
với nhau rằng:
- Ông Sa-môn này đã chết, chúng ta nên đem
chôn cất.
Do đó, họ mang củi đến để thiêu. Sau khi củi
lửa tắt hết, đức Phật từ chỗ ngồi đứng dậy hiện
thần thông giáo hóa, quang minh tỏa chiếu chuyển
động mười phương. Hiện thần thông xong, Ngài
lại ngồi xuống chỗ cũ, dung mạo an tịnh, từ hòa.
Người trong làng lớn nhỏ ai cũng hết sức kinh sợ
vội dập đầu tạ lỗi:
- Người sơn dã chúng con ngu độn, không biết
288
thần nhân, đã càn rỡ đem củi đến thiêu Ngài không

phải lúc. Chúng con tự nghĩ tội mình nặng hơn Thái
Sơn. Xin Ngài hãy từ bi tha thứ đừng oán trách.
Không biết thần nhân có được an lành không? Có
buồn lo, đói khát, nóng bức chăng?
Bấy giờ, đức Thế Tôn từ hòa mỉm cười nói kệ:
Ta đã được an tịnh
Không có oán và hờn
Giữa những người hờn oán
Ta sống không oán hờn.
Không còn các não bệnh
Giữa những người bệnh hoạn
Ta sống không não bệnh.
Không còn có lo buồn
Giữa những người buồn lo
Ta sống không lo buồn.
Thanh tịnh và vô vi
Luôn hưởng vị an lạc
Như cõi trời Quang Âm
Vô sự và lặng trong
289
Dầu lửa khắp thế gian

Không sao thiêu ta đặng.
Lúc đó, năm trăm dân làng nghe kệ xong đều xin
làm Sa-môn, tu chứng được quả A-la-hán. Người
trong làng lớn nhỏ đều tin Tam Bảo.
Đức Phật cùng với năm trăm vị Sa-môn này
bay về tinh xá Trúc Lâm. Hiền giả A-nan thấy Phật
và các vị A-la-hán cùng đến vội ra trước Phật bạch
rằng:
- Bạch đức Thế Tôn, những vị Tỳ-kheo này có
phước đức gì mà được đức Thế Tôn đích thân đến
hóa độ.
- Này A-nan, thuở ta chưa thành Phật, có một
vị Bích Chi Phật trú tại núi đó. Một hôm, vị ấy ngồi
dưới một cội cây cách làng không xa định nhập
Niết-bàn. Vị này hiện thần thông xong liền nhập
diệt. Người trong làng mang củi lửa đến để thiêu,
rồi gom lấy Xá-lợi đựng trong bình báu chôn trên
đỉnh núi. Mọi người cùng nhau nguyện đời sau
được đắc đạo, có thể an lạc diệt độ như vị Sa-môn
này. Nhờ nhân duyên phước đức đó mà ngày nay
họ có thể đắc đạo, và đức Như Lai mới đích thân
đến để độ họ.
Đức Phật nói xong, vô số trời người nhân đó
được đắc đạo quả.
290
2. PHẬT DẠY
KHÔNG CÓ GÌ KHỔ HƠN CÓ THÂN

lúc ấy có bốn vị Tỳ-kheo ngồi dưới một cội cây
cùng bàn với nhau:
- Trên đời này, cái gì là khổ nhất?
Một người nói:
- Cái khổ trong đời không gì hơn dâm dục.
Một người khác nói:
- Sân hận mới là cái khổ lớn nhất.
Người thứ ba bảo:
- Đói khát là cái khổ lớn nhất.
Người còn lại bảo:
- Kinh sợ mới là cái khổ lớn nhất.
Vì bất đồng ý kiến, họ cứ tranh luận mãi với
nhau về ý nghĩa của chữ khổ không dứt. Đức Phật
biết được việc này bèn đến đó hỏi:
- Các ông đang tranh luận với nhau về việc gì?
Các Tỳ-kheo liền đứng dậy làm lễ rồi trình bày
những điều đang bàn luận.
291
- Này các Tỳ-kheo, các ông bàn luận chưa cùng

tột hết ý nghĩa của chữ khổ. Cái khổ trong đời
không gì hơn có thân. Tất cả việc đói khát, nóng
bức, sân hận, kinh sợ, sắc dục, oán họa đều do có
thân. Thân là gốc các khổ, nguồn tai họa. Vì nó mà
người ta phải lao tâm mệt trí, lo sợ đủ điều. Vì nó
mà chúng sinh trong tam giới xuẩn động tàn hại
lẫn nhau. Chấp ngã buộc ràng, sinh tử không dứt
đều do nơi thân. Vì vậy, muốn xa lìa được đau khổ
trong đời phải cầu tịch diệt. Nếu nhiếp tâm gìn giữ
theo đạo chính, không khởi những vọng tưởng sai
lầm có thể đạt được Niết-bàn. Đây chính là chỗ vui
nhất.
Nóng không gì hơn dâm
Độc không gì hơn giận
Khổ không gì hơn thân
Vui, Niết-bàn trên hết.
Không ham mê vui nhỏ
Luận nhỏ và tuệ nhỏ
Xét tìm điều to lớn
Mới được an lạc lớn.
Ta là bậc Thế Tôn
Giải thoát không ưu não
292
Đi thẳng qua ba cõi

Hàng phục được chúng ma.
Đức Phật nói kệ xong, bảo các Tỳ-kheo:
Cách đây vô số kiếp về thuở quá khứ, có một vị
Tỳ-kheo đã đắc ngũ thông tên là Tinh Tấn Lực tu
trong núi sâu vắng vẻ. Lúc ấy, có bốn loại chim thú
nương theo bên cạnh, nên cũng được an ổn. Đó là
bồ câu, quạ, rắn và nai. Bốn con này ban ngày đi
kiếm ăn, đêm lại trở về một chỗ. Có một đêm, bốn
con mới tự hỏi với nhau:
- Trong đời điều gì là khổ nhất?
Quạ bảo:
- Đói khát là khổ nhất, vì đói khát thân yếu mắt
mờ, tinh thần bất an, lao mình vào lưới mà không
ngại gươm đao. Chúng tôi sở dĩ mất mạng đều do
đây mà ra. Vì vậy nên nói đói khát là khổ nhất.
Chim bồ câu nói:
- Dâm dục là khổ nhất. Sắc dục lừng lẫy che mờ
tâm tính. Nó khiến người ta phải bị nguy thân mất
mạng.
Rắn bảo:
- Nóng giận là khổ nhất. Ý độc ác vừa dấy khởi
thì không kể gì thân sơ, có thể giết người cũng có
thể giết mình.
293
Nai nói:
- Sợ hãi là khổ nhất. Đi trong rừng hoang tâm
luôn bất an, sợ gặp sư tử, hổ dữ, sài lang. Hơi nghe
động đậy đã phóng mình chạy, có lúc phải sa xuống
hố hầm, khiến mẹ con phải bỏ nhau, ruột gan tan
nát. Do đó, sợ hãi là khổ nhất.
Vị Tỳ-kheo đó nghe vậy liền bảo với bọn chúng
rằng:
- Chỗ các ngươi bàn luận chỉ là ngọn ngành, mà
chưa xét đến được cái gốc của khổ. Cái khổ trong
đời không gì hơn có thân. Thân là món đồ chứa khổ,
lo sợ vô lượng. Ta vì lẽ này mà xả tục học đạo, điều
phục vọng tưởng, không tham chấp tứ đại. Muốn
chấm dứt gốc khổ phải để tâm nơi Niết-bàn. Đạo
Niết-bàn vắng lặng không hình tướng, lo buồn chấm
dứt được an vui lớn. Bốn con vật nghe xong, tâm ý
mở tỏ.
Đức Phật bảo các Tỳ-kheo:
- Vị Tỳ-kheo ấy chính là ta ngày nay. Bốn con
vật thuở đó chính là bốn ông các ngươi. Đời trước,
các ông đã từng nghe được ý nghĩa của gốc khổ,
sao hôm nay lại còn sai lầm như thế?
Các Tỳ-kheo nghe xong hổ thẹn tự trách, đắc
quả A-la-hán ngay trước Phật.
294
PHẨM THỨ HAI SÁU
HIẾU HỶ
PHẬT DẠY VUI TỘT Ở THẾ GIAN

CHẲNG BẰNG VUI NIẾT BÀN
T huở xưa, đức Phật trú tại tinh xá nước Xá-vệ.

Lúc ấy, có bốn vị tân học Tỳ-kheo đưa nhau đến
dưới một gốc cây nại để tọa thiền hành đạo. Cây
nại đang mùa hoa nở, sắc hoa tươi đẹp, hương hoa
nồng nàn. Nhân xúc cảnh sinh tình bốn vị Tỳ-kheo
mới bàn nhau:
- Vạn vật trên đời, điều gì khả ái, hoan lạc hơn cả.
Một người nói:
- Vào tháng trọng xuân, cỏ cây xanh tốt, hoa
tươi khoe sắc, nếu được dạo chơi đây đó thật là
điều vui nhất.
Người thứ hai nói:
- Bà con hội họp, chén tác chén thù, tai được
nghe âm nhạc, mắt thưởng thức múa ca, đó mới là
vui nhất.
Người thứ ba nói:
- Tiền của có thật nhiều, cần gì có nấy. Xe ngựa
quần áo, đồ trang sức thật lộng lẫy hơn hẳn mọi
người. Ra vào sang trọng khiến mọi người phải trố
mắt nhìn. Đó mới thật là vui nhất.
Người thứ tư nói:
296
- Vợ đẹp hầu non với lụa là gấm vóc, son phấn

ngát hương khiến ta có thể mặc tình vui chơi. Đây
mới là vui nhất.
Đức Phật biết bốn vị Tỳ-kheo này có thể độ
được, chẳng qua do thất niệm để tâm ý giong ruổi
theo lục dục mà không xét đến lẽ vô thường. Ngài
bèn gọi bốn vị đó lại hỏi:
- Các ông ngồi dưới cội cây đang luận bàn
chuyện gì?
Bốn vị ấy thành thật kể lại hết những điều đã
bàn luận về thú vui.
- Những điều các ông bàn luận toàn là con
đường đưa đến lo sợ, oán thù, bại vong, không
phải là pháp mãi mãi an ổn, tuyệt đối an vui. Các
ông phải nên xét vạn vật xuân thì tươi tốt, sang thu
đông lại tàn tạ. Bà con sum vầy vui vẻ rồi phải chịu
cảnh chia ly. Tài sản xe ngựa là của chung năm nhà.
Thê thiếp xinh đẹp là đầu mối yêu ghét. Kẻ phàm
phu ở đời cứ luôn chuốc lấy tai họa nguy thân diệt
tộc, nên lo sợ dẫy đầy. Ba đường tám nạn, muôn
mối khổ đau đều do đây mà ra. Vì vậy, bậc Tỳ-kheo
xả tục cầu đạo chí hướng vô vi không ham danh lợi
sẽ tự nhiên đạt đến Niết-bàn. Đây mới chính là chỗ
297
tuyệt đối, là an vui.

Tham vui sinh ra lo
Tham vui sinh ra sợ
Nếu không có tham vui
Đâu còn lo và sợ.
Tham hưởng lạc sinh lo
Tham hưởng lạc sinh sợ
Nếu không tham hưởng lạc
Tham dục sinh ra lo
Tham dục sinh ra sợ
Giải thoát không tham dục
Người ngăn được không tham
Chí thành biết tàm quý
Tu hành gần với đạo
Được mọi người kính yêu.
Tham dục không phát khởi
Nghĩ đúng rồi mới nói
Tâm không còn tham ái
Vượt thoát vòng sinh tử
Đức Phật bảo bốn vị Tỳ-kheo:
298
- Thuở xưa, có một vị vua tên là Phổ An. Ông kết

bạn với bốn ông vua lân cận. Một hôm, ông mời bốn
ông vua bạn sang dự yến tiệc suốt một tháng, với
đủ các món ăn uống ngon lạ, các trò giải trí vui vẻ
không gì bằng. Đến ngày chia tay, vua Phổ An mới
hỏi bốn ông vua bạn:
- Người ta sống trên đời cái gì là vui nhất?
Một ông đáp:
- Dạo chơi là vui nhất.
Ông thứ hai nói:
- Thân thuộc hội họp, đàn ca xướng hát là vui nhất.
Ông thứ ba nói:
- Của cải thật nhiều, muốn gì thỏa nấy là vui nhất.
Ông cuối cùng nói:
- Ái dục được mặc tình thỏa mãn là điều vui nhất.
Vua Phổ An bảo:
- Những điều các ông nói là gốc của khổ não, là
nguồn của lo sợ, trước vui sau khổ. Sầu bi muôn mối
đều do đây mà ra. Chi bằng tịch tĩnh, vô cầu vô dục,
đạm bạc thủ đạo là an vui nhất.
Bốn ông vua nghe xong vui mừng tin hiểu hết
lời tán thán.
299
Đức Phật bảo bốn vị Tỳ-kheo:

- Vua Phổ An thuở đó chính là ta ngày nay, còn
bốn vị vua bạn là bốn người các ông. Thuở xưa, ta
đã vì các ông giảng rõ mà nay vẫn chưa thông hiểu.
Sinh tử mênh mang biết ngày nào mới chấm dứt?
Bốn vị Tỳ-kheo một lần nữa được nghe pháp
nghĩa này, hổ thẹn ăn năn, tâm chợt khai ngộ, vọng
tưởng chấm dứt, tham dục không còn chứng quả
A-la-hán.
300
PHẨM THỨ HAI BẢY
PHẪN NỘ
PHẬT HÀNG PHỤC NĂM TRĂM

CON VOI SAY
T huở xưa, đức Phật trú trong núi Kỳ-xà-quật

thành La-duyệt-kỳ. Lúc đó, Điều-đạt và vua
A-xà-thế bàn với nhau tìm cách hại Phật và chúng
Tăng. Vua ra lệnh cho dân chúng không được phụng
thờ Phật. Chúng Tăng khất thực không được cúng
dường. Lúc ấy, các vị trưởng lão như Xá-lợi-phất,
Mục-kiều-liên, Ca-diếp, Tu-bồ-đề... và các vị trưởng
lão Ni như Ba-hòa-đề... đều dẫn đệ tử đi đến nước
khác, chỉ còn Phật và năm trăm vị A-la-hán trú tại
núi Kỳ-xà-quật.
Ông Điều-đạt đến chỗ vua A-xà-thế bàn rằng:
- Các đệ tử của Phật nay đã tản đi cả, chỉ còn
năm trăm vị gần kề. Xin vua ngày mai mời Phật vào
thành. Tôi sẽ cho năm trăm thớt voi lớn uống rượu
say, rồi thả ra để đạp chết Phật và đệ tử, dứt tuyệt
mầm mống. Tôi sẽ lên làm Phật giáo hóa thế gian.
Vua A-xà-thế nghe nói vui mừng đồng ý, liền
đến chỗ Phật cúi đầu làm lễ thưa:
- Ngày mai, tôi có sắp đặt buổi cúng dường đạm
bạc, thỉnh Phật và chúng đệ tử hoan hỉ vào thọ thực
trong cung.
302
Phật tuy biết rõ âm mưu vẫn đáp:

- Lành thay! Sáng mai ta sẽ đến.
Vua chào ra về, nói lại với Điều-đạt rằng Phật
đã nhận lời mời, nên lo sắp đặt trước cho voi uống
rượu say chờ cơ hội ra tay.
Hôm sau, vào giờ thọ thực đức Phật cùng năm
trăm vị A-la-hán đi vào thành. Bỗng một bầy voi
say năm trăm con gầm rống xông đến, tường vách
bị húc đổ, cây cối gãy rạp, người đi đường hãi sợ,
cả thành hỗn loạn kinh hoàng. Lúc ấy, năm trăm vị
A-la-hán liền bay lên hư không, chỉ có A-nan đứng
bên cạnh Phật. Bầy voi say xông đến chỗ Phật. Ngài
liền giơ bàn tay lên, năm ngón tức thời hóa thành
năm trăm sư tử chúa, đồng thanh rống lớn chấn
động khắp đất trời. Đàn voi say chợt khựng lại, quỳ
xuống sát đất không dám ngẩng đầu, cơn say dứt
hẳn rơi lệ ăn năn.
Trước hiện trạng này, vua và thần dân vô cùng
kinh ngạc, thán phục.
Đức Thế Tôn khoan thai bước vào cung điện,
cùng các vị A-la-hán thọ trai. Thọ trai xong Phật vì
vua mà ban lời chú nguyện.
Nhà vua lúc đó mới bạch với Phật:
- Con vì tâm tính u tối mới tin nghe theo lời
303
sàm báng, gây tạo nghịch ác, mưu đồ bất chính. Xin
Ngài hãy rủ lòng từ bi tha thứ cho sự ngu mê của
con.
Bấy giờ, đức Thế Tôn bảo với vua A-xà-thế và
đại chúng:
- Trên đời, có tám việc gây ra phỉ báng. Xét ra,
nó đều do ham danh dự và tham lợi dưỡng mà gây
đại tội, muôn kiếp không dứt. Thế nào là tám? Đó
là: Lợi, suy, hủy, dự, xưng, cơ, khổ, lạc. Từ xưa đến
nay ít ai không mê hoặc.
Người ta nói xấu nhau
Chuyện xưa nay vẫn vậy
Nói nhiều bị người chê
Trì độn bị người chê
Vừa phải cũng bị chê
Đời không ai tránh khỏi.
Phàm phu ý tham dục
Không thể nào công minh
Chê đó rồi khen đó
Chỉ do danh lợi ra
Chỉ có bậc minh triết
Mới khen đúng hiền tài.
304
Người trí tuệ giữ giới

Không có chỗ gièm chê
Thanh tịnh như La-hán
Không ai vu báng được
Chư thiên đều tán thán
Phạm Thích thảy kính tôn.
Đức Phật nói kệ xong, lại kể với vua:
Thuở xưa, có một vị vua thích ăn thịt chim nhạn.
Ông sai thợ săn mỗi ngày giăng lưới bắt nhạn, cung
cấp một con cho vua ăn.
Một hôm, có con chim nhạn chúa dẫn theo năm
trăm con khác bay xuống kiếm ăn. Nhạn chúa vướng
lưới, cả đàn hoảng kinh bay vọt trở lên. Song trông
thấy nhạn chúa bị bắt, cả đàn cứ bay lượn bên trên
không chịu bỏ đi. Trong đó, có một con bay sát theo
nhạn chúa, bất kể cung tên nguy hiểm, thốt ra tiếng
kêu bi thương động lòng. Nó cứ bay theo như thế
suốt cả ngày. Thấy tình nghĩa của chim nhạn như
vậy, người thợ săn cảm động bèn thả nhạn chúa ra.
Thấy nhạn chúa được thả, cả đàn vô cùng mừng
rỡ bay lượn quanh người thợ săn mấy vòng tỏ lòng
biết ân rồi cùng bay đi.
Người thợ săn trở về cung, đem những điều mắt
thấy tai nghe thuật lại với vua. Vua nghe xong rất
305
cảm động, nên đã từ bỏ ý thích ăn thịt nhạn.

Đức Phật kể xong, bảo với A-xà-thế:
- Chim nhạn chúa thuở đó, chính là ta ngày nay.
Con nhạn bay theo là A-nan. Còn đàn nhạn năm
trăm con là năm trăm A-la-hán hiện giờ. Ông vua
thích ăn thịt chim nhạn chính là vua, còn người thợ
săn là Điều-đạt vậy. Ông ấy từ nhiều đời đến nay
luôn tìm cách hại ta. Ta nhờ sức đại từ nên được
an ổn. Ta không chấp kẻ oán, chẳng nhớ lỗi cũ nên
được thành Phật.
Nghe Phật dạy xong, vua và quần thần ai cũng
khai ngộ.
306
PHẨM THỨ HAI TÁM
TRẦN CẤU
PHẬT ĐỘ CHÚ BÉ
KIÊU CĂNG VÀ NGU SI
T huở xưa, có một người là con một, không anh

em. Từ nhỏ, anh được mẹ cưng chiều hết lòng
lo cho ăn học, mong mỏi sau này anh được nên
người. Cha mẹ đưa anh đến các bậc thầy giỏi bạn
tốt và khuyên anh gắng học. Song thuở ấy, anh lại
nghênh ngang ham chơi, không chịu để tâm học
hỏi. Anh sáng theo học, chiều đã bỏ, không ngó
ngàng gì đến sách vở, nên đã bao năm rồi mà dốt
vẫn hoàn dốt. Thấy vậy, cha mẹ gọi anh về giao việc
trông coi nhà cửa, làm ăn buôn bán.
Song quen thói ăn chơi lêu lổng, không chịu
siêng năng làm việc, anh đã bỏ phế mọi việc, chẳng
bao lâu nhà cửa suy sụp. Riêng anh cứ mặc tình
tiêu xài, bán hết lúa thóc, rồi lại bán luôn vật dụng
trong nhà để thỏa mãn ý thích của mình. Sống đời
nghèo khổ, bê tha như vậy, anh suốt ngày đầu tóc
rối bù, áo quần nhơ bẩn, chân không mang dép la
cà khắp nơi. Tính tình anh lại xan tham, thô lỗ, ngu
si không biết sĩ diện. Cho nên, ai cũng khinh ghét,
gọi anh là tên hung ác, không thèm nói chuyện.
Trước tình trạng đó, anh đã không biết lỗi còn trở
308
lại trách cứ mọi người. Trước hết, anh oán cha mẹ,
kế lại trách thầy bạn. Anh nghĩ tổ tiên, thần linh
không chịu giúp đỡ khiến anh ra nông nỗi này, có
lẽ đến chỗ Phật nhờ giúp sẽ hưởng được phước.
Nghĩ xong, anh bèn đến chỗ Phật làm lễ, rồi ra
trước bạch rằng:
- Đạo của Phật bao la, dung chứa tất cả. Nay
con xin làm đệ tử, mong Phật chấp nhận cho.
- Phàm người muốn cầu đạo, phải tu hạnh
thanh tịnh. Nay ông mang những cấu nhiễm trần
tục vào trong đạo chỉ nhọc công nào có lợi ích gì!
Chi bằng ông hãy trở về lo hiếu kính phụng thờ cha
mẹ, hết lòng học hỏi thầy bạn, gắng sức gây dựng
gia nghiệp trở nên giàu có yên vui lấy lễ nghĩa để
sửa mình, không làm những điều bất chính. Ông
hãy tắm gội ăn mặc sạch sẽ, cẩn thận lời nói hành
động, giữ lòng chuyên nhất lo làm ăn, siêng năng
tu sửa thì sẽ được mọi người yêu mến. Ông làm
được những việc như thế mới có thể học đạo.
Không tụng đọc: Lời dơ
Không siêng năng: Nhà dơ
Không trang nghiêm: Sắc dơ
309
Còn phóng dật: Việc dơ.

Keo bẩn dơ huệ thí
Bất thiện dơ thiện hạnh
Ác pháp là vết dơ
Đời này và đời sau.
Dơ trong các thứ dơ
Ngu si là hơn cả
Tu học dứt ngu si
Thành Tỳ-kheo vô cấu.
Người đó nghe kệ, tự biết mình trước đây kiêu
mạn ngu si, giờ vâng theo lời Phật dạy hoan hỉ trở
về nhà. Anh từ đó luôn tư duy, quán xét ý nghĩa
của bài kệ để cải đổi lỗi lầm, làm lại cuộc đời. Anh
trở nên biết hiếu thảo cha mẹ, tôn kính sư trưởng,
siêng đọc kinh sách, gắng lo gia nghiệp, khép mình
giữ giới không làm điều trái đạo. Do vậy, bà con
làng xóm đều ngợi khen, tiếng lành đồn xa cả nước
đều xem anh là người hiền. Ba năm sau, anh trở lại
chỗ Phật, cúi mình đỉnh lễ, thành khẩn bạch rằng:
- Kính bạch đức Thế Tôn, bậc thầy tôn kính,
chí chân đã độ con nên người, bỏ ác làm lành, trên
dưới đều được an vui. Xin Ngài hãy rủ lòng từ bi
tiếp độ cho con được xuất gia học đạo.
310
- Lành thay!
Râu tóc người đó liền tự rụng thành tướng Sa-
môn. Nhờ tư duy thiền quán lý tứ đế, ngày càng
nỗ lực tinh tấn, chẳng bao lâu vị ấy đã chứng được
quả A-la-hán.
311
PHẨM THỨ HAI CHÍN
PHỤNG TRÌ
PHẬT HÀNG PHỤC

BÀ LA MÔN TÁT GIÁ NI KIỀN
T huở xưa, có một ông trưởng lão Bà-la-môn tên

Tát-giá-ni-kiền, thông minh tài giỏi vào bậc nhất
trong nước. Ông có năm trăm người đệ tử thường
xuyên theo học. Ông do vậy cống cao tự đại xem
thiên hạ không ra gì. Ông thường lấy lá sắt mỏng
quấn quanh bụng, người ta thấy lạ hỏi, ông đáp:
- Tôi sợ trí tuệ tràn ra ngoài nên mới làm như
thế!
Một hôm, ông nghe có Phật ra đời, việc hóa đạo
hết sức thành công, nên sinh tâm đố kỵ, ngủ nghỉ
không yên, ông nói với các đệ tử:
- Ta nghe Sa môn Cù Đàm tự xưng là Phật, nay
ta sẽ đến đó hỏi những việc sâu xa vi diệu, khiến
ông ta bối rối không biết đường trả lời.
Nói xong, ông cùng chúng đệ tử đến tinh xá Kỳ-
hoàn, đứng ở ngoài cổng. Từ xa, trông thấy từ dung
Thế Tôn rực rỡ uy nghiêm như vầng mặt trời mới
mọc, ông bỗng sinh tâm hoan hỉ xen lẫn kính sợ,
liền rẽ đám đông đi thẳng đến trước Phật làm lễ.
Đức Phật bảo ông ngồi. Ngồi xong, ông thưa với
Phật rằng:
314
- Cái gì gọi là đạo? Điều gì gọi là trí? Sao gọi là

trưởng lão? Sao gọi là đoan chính? Sao gọi là Sa-
môn? Sao gọi là Tỳ-kheo? Sao gọi là hiển minh? Sao
gọi là có đạo? Sao gọi vâng giữ giới? Nếu như Ngài
trả lời được, tôi nguyện làm đệ tử.
Bấy giờ, đức Thế Tôn xét theo căn cơ của ông,
dùng kệ đáp rằng:
Thường từ mẫn, hiếu học
Tâm chân chính tu hành
Chỉ gìn giữ tuệ báu
Đây chính gọi là đạo.
Gọi là người có trí
Không cần biện luận chi
Ai tự tại vô úy
Làm lành là bậc trí.
Gọi là bậc trưởng lão
Không phải do tuổi cao
Thân già và tóc bạc
Hạng xuẩn ngu khác nào.
Ai noi theo chính pháp
Từ bi, đạo đức cao
Sáng suốt lại thanh tịnh
Xứng trưởng lão biết bao.
315
Người gọi là đoan chính

Không phải đẹp như hoa
Trong tham lam, tật đố
Nói và làm trái xa.
Ai bỏ được điều ác
Dứt tận đến nguồn cơn
Trí tuệ, không giận hờn
Mới là người đoan chính.
Gọi là bậc Sa-môn
Không phải do cạo tóc
Nếu vọng ngữ tham lam
Khác chi hạng tục phàm?
Ai dứt được điều ác
Mở rộng đạo nhiệm mầu
Tâm ý không vọng tưởng
Chính thật bậc Sa-môn.
Gọi là bậc Tỳ-kheo
Không phải đi khất thực
Tà hạnh mong cúng thí
Chỉ là cầu danh suông.
Ai dứt bỏ nghiệp tội
Thanh tịnh tu phạm hạnh
Trí tuệ phá được ác
Chính thật bậc Tỳ-kheo.
316
Gọi là bậc hiền minh

Chẳng phải im không nói
Nếu dụng tâm không khéo
Làm dáng bên ngoài thôi.
Ai lòng giữ vô vi
Hạnh thanh tịnh vô chấp
Tâm bỉ thử vắng lặng
Chính thật bậc hiền minh.
Gọi là bậc có đạo
Không riêng cứu một ai
Cứu giúp cho tất cả
Không hại kẻ vô đạo.
Người phụng trì chính pháp
Không phải tụng nói nhiều
Tuy rằng nghe học ít
Song y pháp hành trì
Giữ đạo không quên lãng
Là phụng trì pháp tạng.
Tát-giá-ni-kiền và năm trăm đệ tử nghe kệ
xong, tâm hoan hỉ khai ngộ, không còn kiêu mạn
đều xuất gia làm Sa-môn. Riêng Ni-kiền phát tâm
Bồ-tát, còn năm trăm đệ tử đều chứng quả A-la-
hán.
317
PHẨM THỨ BA MƯƠI
ĐẠO HẠNH
PHẬT DẠY PHẠM CHÍ LẼ VÔ THƯỜNG

CỦA ĐỜI NGƯỜI
T huở xưa, có một vị Bà-la-môn xuất gia học đạo

từ nhỏ, đến năm sáu mươi tuổi vẫn chưa đắc
đạo. Theo pháp Bà-la-môn, đến tuổi này chưa đắc
đạo thì trở về lấy vợ làm ăn. Ông này cũng như vậy,
trở về lập gia đình, sinh được một trai khôi ngô dễ
mến. Lớn lên, cậu ta tỏ ra thông minh hơn người,
học hành giỏi giang, biện luận lưu loát. Đến năm bảy
tuổi, vào một đêm cậu ta bỗng lâm bệnh nặng, đột
ngột qua đời. Ông Phạm Chí đau buồn khôn xiết, cứ
phủ phục ôm xác con than khóc đến ngất đi tỉnh lại.
Thân tộc thấy thế tìm lời khuyên ngăn, giành lấy xác
đứa bé tẩm liệm rồi đem chôn ngoài thành.
Ông Phạm Chí tự nghĩ: "Ta nay kêu khóc nào có
ích gì? Chi bằng hãy đến chỗ vua Diêm La đòi mạng
con mình lại".
Nghĩ xong, ông tắm gội trai giới, chuẩn bị hành
lý mang hương hoa rời nhà ra đi. Đến đâu ông cũng
hỏi chỗ ở của vua Diêm La, như thế cứ đi mãi suốt
mấy nghìn dặm. Một hôm, ông đến một vùng núi
sâu, gặp các vị Phạm Chí đắc đạo hỏi thăm.
Các Phạm Chí hỏi:
320
- Ông hỏi thăm chỗ vua Diêm La là muốn cầu

điều gì?
Đáp:
- Tôi có một người con trai thông minh, biện
bác hơn người. Thế mà gần đây nó bỗng chết mất.
Tôi đau thương buồn khổ, không sao quên được,
nên muốn tìm đến chỗ vua Diêm La xin lại mạng
sống con mình để nhờ cậy lúc tuổi già.
Các Phạm Chí thương ông lão ngu si, liền bảo:
- Chỗ vua Diêm La người sống đâu thể đến
được. Chúng tôi sẽ chỉ cách cho ông. Từ đây đi về
hướng Tây hơn bốn trăm dặm có một con sông
lớn. Trong đó, có tòa thành là nơi dừng nghỉ của
các thiên thần khi đi tuần sát thế gian. Vua Diêm La
vào ngày mùng Tám hằng tháng đi tuần sát sẽ ghé
lại thành này. Ông trì trai giới đến đó vào ngày ấy
sẽ gặp.
Ông Phạm Chí vui mừng, vâng theo lời dạy ra
đi. Đến con sông lớn, ông thấy chính giữa có một
tòa thành tráng lệ, cung điện nhà cửa trang nghiêm
như cõi trời Đao-lợi. Ông đến trước cổng đốt hương,
cầu nguyện được ra mắt vua Diêm La và tha thiết
trông chờ. Vua Diêm La cho người đưa ông lão vào,
rồi hỏi ông có điều gì cầu thỉnh. Phạm Chí thưa:
321
- Tôi đã già mới sinh được một đứa con trai,

mong rằng sau này sẽ nhờ cậy. Nuôi được bảy tuổi,
không ngờ một hôm nó bỗng lâm bệnh chết mất.
Xin đại vương ban ân trả lại mạng sống con tôi.
Vua Diêm La nói:
- Tốt lắm, con ông hiện đang chơi ở khu vườn
phía đông, ông hãy đến dẫn nó về.
Ông Phạm Chí liền đến nơi đó, trông thấy con
mình đang chơi đùa cùng các đứa bé khác. Ông
chạy lại ôm con khóc lóc nói:
- Cha ngày đêm thương nhớ con, ăn ngủ không
yên. Con có nhớ nghĩ đến cha mẹ đang đau khổ
không?
Đứa trẻ giật mình la lớn, trở lại quở ông:
- Ông già si mê này không hiểu đạo lý. Tôi chỉ ở
nhờ nhà ông chẳng bao lâu đã gọi là con. Đừng nói
nhiều lời càn rỡ nữa, hãy sớm đi là hơn. Tôi ở chỗ
này cũng có cha mẹ. Chúng ta chỉ tình cờ gặp gỡ,
quyến luyến ôm ấp làm chi.
Ông Phạm Chí nghe vậy, buồn bã khóc lóc bỏ đi.
Ông vừa đi vừa suy nghĩ: "Ta nghe Sa-môn Cù-đàm
biết được đạo lý dời đổi của thần thức, vậy thử đến
hỏi xem". Nghĩ xong, ông liền tìm đến chỗ Phật.
322
Bấy giờ, đức Thế Tôn đang trú tại tinh xá Kỳ

Hoàn nước Xá-vệ vì đại chúng thuyết pháp. Ông
Phạm Chí đến gặp Phật liền cúi đầu đỉnh lễ, trình
bày đầu đuôi câu chuyện, ông nói:
- Con tôi thật không chịu nhìn nhận tôi, trở lại
bảo tôi là ông già si mê, ở tạm không bao lâu lại
nhận làm con. Không một chút tình phụ tử như
vậy, không biết là do duyên gì?
- Ông quả thật ngu si! Khi người ta chết thần
thức ra khỏi lại đi thọ thân mới. Cha mẹ vợ con chỉ
là nhân duyên gặp gỡ, như khách trọ đến rồi lại đi.
Thế mà, chúng sinh lại ngu mê, chấp cho là thật.
Sở dĩ, có ưu bi khổ não là do không hiểu được cội
gốc này, chìm đắm mãi trong sinh tử không ngày ra
khỏi. Chỉ có bậc trí tuệ không tham ân ái, giác ngộ
khổ đế, dứt bỏ tập đế, siêng tu kinh giới, diệt trừ
vọng tưởng (đạo đế) chấm dứt sinh tử (diệt đế).
Người đời lo vợ con
Chẳng xét lẽ mất còn
Cái chết bỗng chợt đến
Như nước lũ cạnh bên.
323
Cha con cứu không nổi

Ai khác giúp được nào
Mạng hết cậy người thân
Như mù canh giữ bạc.
Tuệ tri được ý này
Nên tu trì kinh giới
Siêng tu vượt thế gian
Dứt trừ tất cả khổ.
Xa lìa các sa đọa
Như gió thổi mây tan.
Vọng tưởng đã lặng yên
Tri kiến liền hiện tiền.
Trí tuệ quý nhất đời
Vui nơi đạo vô vi
Nếu chính pháp thọ trì
Sinh tử chẳng còn chi.
Ông Phạm Chí nghe kệ xong, hoạt nhiên khai
ngộ, biết rõ mạng sống vô thường, vợ con như
khách, bèn phủ phục đỉnh lễ xin làm Sa-môn.
- Lành thay!
Râu tóc ông liền tự rụng, pháp y đầy đủ, thành
tướng Sa-môn. Ông tư duy ý nghĩa bài kệ, chấm
324
dứt ân ái không còn vọng tưởng, liền chứng quả

A-la-hán ngay tại chỗ.
325
PHẨM THỨ BA MỐT
QUẢNG DIỄN
VUA BA TƯ NẶC VÂNG LỜI

PHẬT DẠY GIẢM ĂN
T huở xưa, đức Phật thuyết pháp giáo hóa tại

nước Xá-vệ. Trời rồng quỷ thần vua chúa nhân
dân, mỗi ngày ba buổi đến đó nghe pháp. Lúc ấy,
vua Ba-tư-nặc tính tình kiêu mạn, phóng túng
dục tình. Mắt đắm theo sắc, tai mê theo tiếng, mũi
ham hương thơm, miệng thỏa thuê với năm vị,
thân thọ dụng êm mát. Do ăn uống cao lương mỹ
vị không biết chán, nên vua ăn mỗi lúc một nhiều,
cứ luôn nghe đói. Nhà bếp phải suốt ngày lo cho
vua ăn. Do vậy, thân vua mỗi lúc một phì nộn, lên
xe khó khăn, nằm ngồi bất tiện, luôn thở hổn hển.
Có lúc, vua nằm chết ngất một lát sau mới tỉnh.
Vua cứ nằm ngồi than thở cho tấm thân nặng nề
xoay trở khó nhọc của mình. Vua bèn sai người
thắng xe ngựa đến chỗ Phật. Đến nơi, người hầu
đỡ vua xuống chào hỏi Phật, rồi vua ngồi xuống
chắp tay bạch Phật:
- Bạch đức Thế Tôn, đã lâu không gặp, không
được nghe lời dạy bảo của Ngài. Con không biết
nghiệp tội gì mà thân thể tự nhiên phát phì. Nguyên
do nào khiến như thế. Con luôn cảm thấy đau khổ
về việc này, và cũng vì lẽ đó mà không thường đến
328
thăm đức Thế Tôn.

- Này đại vương, người ta có năm việc khiến bị
phát phì:
1- Ăn nhiều lần.
2- Ham ngủ.
3- Sung sướng.
4- Không buồn lo.
5- Rỗi rảnh.
Nếu muốn hết mập, ông hãy bớt ăn, sống đạm
bạc rồi sau sẽ gầy.
Phải luôn tự tỉnh giác
Khi ăn biết tiết độ
Giữ kham khổ đạm bạc
Sẽ gầy và sống lâu.
Vua nghe kệ xong vô cùng hoan hỉ, bèn gọi
người nấu bếp đến bảo:
- Ông hãy ghi nhớ bài kệ này đọc cho ta nghe
trước mỗi bữa ăn.
Vua từ giã Phật trở về cung. Người đầu bếp mỗi
khi dọn thức ăn luôn đọc kệ nhắc vua. Vua nghe kệ,
mỗi bữa giảm bớt một muỗng. Do ăn mỗi ngày một
329
ít, thân vua cũng lần lần nhẹ nhàng, gầy lại như cũ.
Vua thấy vậy rất vui mừng, nhớ đến Phật bèn đi bộ
đến tinh xá. Đức Phật mời vua ngồi, rồi hỏi:
- Xe ngựa và người tùy tùng ở đâu sao vua lại
đi bộ?
Vua hoan hỉ trả lời:
- Trước đây, con được nghe Phật dạy, phụng
hành như pháp. Thân thể giờ được nhẹ nhàng là
nhờ ân đức Thế Tôn. Hôm nay, con đi bộ đến tinh
xá xem thử thế nào.
- Người đời không biết lẽ vô thường, cứ đắm
mình trong tình dục không biết làm phước. Khi
chết thần thức ra đi, thân xác để nơi phần mộ. Vì
vậy, người trí nuôi dưỡng tinh thần, kẻ ngu cung
dưỡng huyễn thân. Nếu hiểu được lẽ này sẽ biết tu
theo Thánh giáo.
Người không học đến già
Giống như là bò đực
Chỉ lo lớn thịt xương
Không một phần trí tuệ.
Sinh tử thật nhàm chán
330
Qua lại rất gian nan

Do chấp thân tham đắm
Đau khổ mãi buộc ràng.
Người trí thấy đau khổ
Nên từ bỏ chấp thân
Dứt ý, cắt tham dục
Hết ái được vô sinh.
Vua nghe kệ hoan hỉ hiểu rõ, liền phát tâm Vô
Thượng Bồ đề. Vô số người nghe đắc được Pháp
nhãn.
331
PHẨM THỨ BA HAI
ĐỊA NGỤC
1. PHÚ LAN CA DIẾP XIN VUA ĐẤU THẦN

THÔNG VỚI PHẬT
T huở xưa, nước Xá-vệ có một thầy Bà-la-môn tên

Phú-lan Ca-diếp. Ông đi đâu cũng có năm trăm
đệ tử theo sau, được vua chúa nhân dân thờ kính.
Lúc đó, Phật mới thành đạo, cùng các đệ tử từ
thành La-duyệt-kỳ đến Xá-vệ. Đức Phật tướng hảo
quang minh, việc hoằng pháp được rộng rãi tốt
đẹp, vua và nhân dân ai cũng thờ kính.
Phú-lan Ca-diếp thấy vậy sinh lòng tật đố, muốn
hủy báng đức Thế Tôn để một mình hưởng sự cung
kính. Ông bèn dẫn đệ tử đến ra mắt vua Ba-tư-nặc
rồi thưa rằng:
- Hàng trưởng lão chúng tôi đã tu học với
những bậc thầy trước đây ở nước này. Còn Sa-môn
Cù-đàm chỉ là kẻ ra đời cầu đạo sau, ông ta thật sự
không có thần thông thánh đức, chỉ tự xưng là Phật
mà thôi. Thế mà vua bỏ chúng tôi thờ phụng ông
ta. Nay tôi muốn cùng Phật so thử đạo hạnh xem ai
hơn. Người nào hơn, vua hãy trọn đời kính thờ.
Vua nói:
- Tốt lắm.
Vua liền cho xa giá đến chỗ Phật, làm lễ xong
bạch rằng:
- Phú-lan Ca-diếp muốn cùng đức Thế Tôn thi
334
đua đạo lực, thần thông biến hóa. Không biết tôn ý
như thế nào?
Phật đáp:
- Được, vua hãy hẹn với ông ta bảy ngày sau sẽ
so thần túc.
Vua bèn cho dựng lên hai tòa cao bốn mươi
trượng, thất bảo trang nghiêm, treo đầy tràng phan,
sắp xếp chỗ ngồi chỉnh tề nơi khoảng đất rộng bằng
phẳng phía đông kinh thành. Khoảng giữa hai tòa
cách nhau hai dặm, chúng đệ tử hai bên đều ngồi
dưới tòa bên mình.
Ngày ấy, vua và quần thần nhân dân vân tập
đầy đủ để xem cuộc thi thần thông này.
Bấy giờ, Phú-lan Ca-diếp và các đệ tử đến trước.
Ông bước lên thang để đăng tòa. Có một vị vua quỷ
thần tên là Bàn Sư thấy bọn ông này hư vọng tật
đố, bèn nổi gió lớn thổi vào tòa cao. Tọa cụ văng
xa, tràng phan đứt tung. Cát bay đá chạy không sao
mở mắt ra nổi. Còn bên tòa ngồi của đức Thế Tôn
vẫn lặng yên bất động. Đức Phật cùng đại chúng
ung dung theo thứ tự đến. Mọi người thấy mới đó
mà Phật đã ở trên tòa cao. Chúng Tăng lặng lẽ ngồi
vào chỗ. Vua và quần thần càng thêm kính ngưỡng,
đỉnh lễ bạch Phật rằng:
- Xin đức Thế Tôn hãy hiện thần thông, hàng
phục tà kiến khiến nhân dân được sáng suốt tín
ngưỡng chính đạo.
335
Đức Thế Tôn đang trên tòa bỗng nhiên biến

mất, hiện trên hư không phóng ánh sáng lớn, ẩn
bên đông lại hiện bên tây, bốn phương đều như
vậy, trên thân phun ra nước, dưới thân phun ra
lửa, rồi lại thay đổi. Thế Tôn nằm ngồi trên không,
trổ mười hai phép biến hóa rồi bỗng nhiên biến
mất, trở lại tòa ngồi. Thiên long quỷ thần rải hoa,
đốt hương cúng dường, tiếng tán thán vang động
khắp đất trời. Phú-lan Ca-diếp tự biết mình không
có đạo hạnh, cúi đầu hổ thẹn không dám ngó ai.
Bấy giờ, Kim Cang lực sĩ giơ chày Kim Cang lên,
đầu chày phóng ra lửa để nhắc ông, sao không hiện
thần thông đi.
Phú-lan Ca-diếp kinh sợ vội leo xuống tòa bỏ
đi. Năm trăm đệ tử cũng tản mác đi hết.
Đức Thế Tôn vẫn an nhiên bình thản trở về tinh
xá Kỳ Thọ Cấp Cô Độc Viên. Vua, quần thần và đại
chúng đều hoan hỉ giã từ ra về.
Nói đến Phú-lan Ca-diếp và các đệ tử mang
nhục ra đi, giữa đường họ gặp một cụ bà Ưu-bà-di
tên Ma-ni. Bà này lại mắng cho họ một trận:
- Các ông ngu si không biết tự xét lại muốn
tranh hơn đạo hạnh với Phật. Thật là một bọn giả
dối không biết hổ thẹn, còn mặt mũi nào sống trên
đời nhìn ai?
Phú-lan Ca-diếp vì thẹn với các đệ tử nên khi
336
đến bờ sông bảo với chúng rằng:

- Ta nay nhảy xuống đây ắt sẽ sinh lên cõi Phạm
Thiên. Nếu không thấy ta trở lên, thì biết ta đã
hưởng cảnh vui nơi đó.
Nói xong, ông liền nhảy xuống sông. Các đệ tử
đợi mãi vẫn không thấy lên, nên bàn với nhau:
- Thầy ta đã sinh thiên rồi, chúng ta còn chờ gì
nữa.
Rồi họ từng người một nhảy xuống sông mong
được theo thầy. Không ngờ tất cả đều do tội nghiệp
phải bị đọa xuống địa ngục.
Hôm sau, vua nghe việc tự sát, hết sức kinh
ngạc vội lên chỗ Phật, bạch rằng:
- Thầy trò Phú-lan Ca-diếp ngu mê, không biết
do duyên gì mà lại tự sát như thế?
- Thầy trò Phú-lan Ca-diếp có hai trọng tội: Một
là ba độc tham sân si lừng lẫy, tự xưng đắc đạo. Hai
là hủy báng Như Lai mong được cung kính. Do hai
tội trên nên họ phải đọa vào địa ngục. Vì tội nghiệp
thúc đẩy khiến họ nhảy xuống sông. Khi chết, thần
thức ra đi chịu khổ vô lượng. Cho nên, người trí thu
nhiếp tâm mình, trong không khởi ác, ngoài không
tạo tội. Ví như tòa thành ngoài biên ải sát bên kẻ
địch, nếu phòng bị chắc chắn sẽ không sợ hãi. Dân
bên trong an ổn thì giặc ngoài không cách gì vào
337
được. Người trí tự phòng hộ cũng giống như vậy.

Vọng chứng thánh cầu lợi
Hạnh bất chính dối đời
Ganh gièm kẻ hơn mình
Bịp đời lừa chúng sinh
Tội dẫn hạng người này
Rơi hố dữ bỏ mình.
Như giữ thành biên ải
Kiên cố trong lẫn ngoài
Giữ tâm mình thanh tịnh
Phi pháp chẳng để sinh
Nếu giới hạnh kém thiếu
Địa ngục thọ khổ hình.
Đức Phật nói kệ xong, lại kể với vua:
Thuở quá khứ, có hai con khỉ chúa, mỗi con có
bảy đàn năm trăm con. Một con khỉ chúa vì ghen
ghét có ý muốn giết con kia để mình cai trị tất cả,
cho nên nó gây chuyện đánh nhau. Đã đánh nhau
nhiều lần mà vẫn không thắng, nó hổ thẹn rút lui
đến một eo biển. Nơi đây, bọt nước được gió thổi
tích tụ cao mấy trăm trượng. Khỉ chúa này ngu si
cho là núi tuyết, bèn nói với bầy khỉ rằng:
- Từ lâu, nghe nói trong biển có núi tuyết, nơi đó
338
vui vẻ, quả ngọt rất nhiều mặc tình hái ăn, ngày nay
ta mới trông thấy. Vậy để ta qua đó trước xem sao.
Nếu ta thấy quả thật vui sướng sẽ ở đó luôn, còn
không sẽ trở lại bảo với các ngươi.
Nói xong, nó leo lên một cây cao, dùng hết sức
nhảy sang. Kết quả, nó rơi vào đống bọt nước rồi
chết chìm dưới biển.
Những con còn lại chờ mãi không thấy khỉ chúa
quay về, tưởng là chỗ đó vui lắm nên lần lượt nhảy
sang, chết chìm cả lũ.
Kể xong, đức Phật bảo với vua:
- Con khỉ chúa tật đố thuở đó nay chính là Phú-
lan Ca-diếp. Bầy đàn của nó là năm trăm đệ tử của
ông ấy ngày nay. Còn khỉ chúa còn lại chính là thân
ta. Phú-lan Ca-diếp đời trước đã ôm lòng tật đố, bị
tội nghiệp lôi kéo đã nhảy vào đám bọt nước khiến
chết cả bầy. Ngày nay, ông ấy lại phỉ báng đức Như
Lai, rốt cuộc cả bọn lại nhảy xuống sông chết chìm.
Nghiệp tội xui khiến như thế, nhiều kiếp mà vẫn
chưa hết.
Nhà vua nghe xong, tin hiểu rồi làm lễ ra về.
339
2. PHẬT KHUYÊN BẢY VỊ TỲ-KHEO

DỨT THỐI CHÍ
T huở xưa, có bảy vị Tỳ-kheo vào núi học đạo.

Trải qua mười hai năm mà họ vẫn chưa đắc
đạo, nên bàn với nhau rằng:
- Học đạo thật khó, phải hủy bỏ hình hài, giữ lấy
tiết tháo, chịu đựng nóng lạnh, trọn đời khất thực
thọ nhục đủ điều. Nếu rốt cuộc không đắc đạo, thì
tội nghiệp vẫn còn nguyên, chỉ luống tự lao nhọc,
bỏ mạng trong núi. Chi bằng chúng ta hãy trở về
nhà làm ăn, lấy vợ sinh con, lo làm giàu để hưởng
sung sướng, sau này ra sao thì ra.
Bàn xong, bảy người cùng rời khỏi núi. Đức
Phật ở xa biết họ có thể hóa độ. Nếu không nhẫn
được cái khổ nhỏ, họ sẽ đọa vào địa ngục thật đáng
tiếc thương. Đức Phật liền hóa ra một vị Sa-môn
đứng ngay ở đầu khe núi. Bảy người đi ra liền gặp.
Hóa Sa-môn hỏi:
- Các vị tu hành đã lâu sao lại bỏ núi đi?
Bảy người đáp:
- Học đạo cực khổ mà không nhổ được gốc tội,
việc khất thực thọ nhục khó nhẫn. Lại nữa, trong
núi không ai cúng dường, bao năm chật vật, luôn
340
sống thiếu thốn, chỉ cực khổ suông mà không đắc

đạo. Nên chúng tôi muốn về nhà làm ăn thật giàu
có, rồi già mới tu lại.
Hóa Sa-môn nói:
- Hãy thôi! Hãy thôi! Nghe tôi nói đây. Mạng
người vô thường sớm còn tối mất, học đạo tuy khó,
trước khổ sau vui. Gia nghiệp khó khăn muôn kiếp
khó dứt. Nếu mong cùng vợ con sum họp hưởng
lạc, mong sung sướng mãi không gặp tai họa thì
khác nào trị bệnh mà uống độc dược, chỉ nặng thêm
không chút thuyên giảm. Trong ba cõi, có thân là có
ưu não, chỉ có giữ tròn giới hạnh, không phóng dật
tinh tấn tu hành, chứng được đạo quả mới chấm
dứt tất cả khổ.
Bấy giờ, hóa Sa-môn liền hiện lại tướng Phật,
hào quang rực rỡ nói kệ rằng:
Tu khó, hết tội khó
Ở nhà cũng khó khăn
Sum họp hưởng lợi khó
Gian nan nhất: Có thân.
Tỳ-kheo khất thực khó
Đâu thể không gắng công
Tinh tấn đến tự tại
Không đòi hỏi phiền ai.
341
Có tín, thành tựu giới

Từ giới, pháp bảo sinh
Nhờ đó sống an ổn
Được cung kính cúng dường.
Ngồi nằm hay đi đứng
Không phóng dật tinh cần
Luôn chính tâm giữ đạo
An vui sống núi rừng.
Lúc ấy, bảy vị Tỳ-kheo thấy thân tướng Phật,
lại nghe kệ này nên hết sức hổ thẹn, run sợ vội quỳ
mọp sát đất lễ dưới chân Phật, hết lòng sám hối rồi
lễ Phật ra đi. Họ trở vào núi dụng “tử công phu”,
tinh tấn tu tập, tư duy ý nghĩa bài kệ trên, chính
tâm chuyên nhất, an trú tịch diệt, chứng quả A-la-
hán.
342
PHẨM THỨ BA BA
TƯỢNG
1. PHẬT DÙNG VÍ DỤ CON VOI GIỮ VÒI

ĐỂ RĂN DẠY LA HẦU LA
T huở xưa, lúc La Vân chưa đắc đạo, tính tình thô
tháo, lời nói không thành thật. Đức Phật sai La
Vân đến ở tinh xá Hiền Đề, nhiếp tâm gìn giữ khẩu
nghiệp, siêng tu học theo kinh giới. La Vân y giáo
làm lễ ra đi. Nơi đó, La Vân suốt chín mươi ngày hổ
thẹn tinh cần sám hối. Đức Phật đến thăm, La Vân
hoan hỉ ra lễ Phật, rồi bày giường dây thỉnh Phật
nghỉ ngơi. Đức Phật ngồi trên giường dây, rồi bảo
La Vân:
- Ông hãy lấy chậu múc nước cho ta rửa chân.
La Vân vâng lời làm theo. Rửa chân xong, đức
Phật hỏi:
- Này La Vân, con có thấy nước đã rửa chân ở
trong chậu không?
- Bạch đức Thế Tôn, con có thấy. La Vân đáp.
- Nước này còn có thể dùng để ăn uống, súc
miệng nữa không? Đức Phật hỏi tiếp.
- Bạch đức Thế Tôn, không thể. Nước này vốn
sạch, giờ đã rửa chân chứa đầy bùn đất, cho nên
không thể dùng. La Vân lại đáp.
Đức Phật liền dạy:
344
- Này La Vân, ông cũng như vậy, ông tuy là con

Ta, cháu của Quốc vương, xả bỏ vinh hoa thế lợi, xuất
gia làm Sa-môn, nhưng không tinh tấn nhiếp phục
thân khẩu, bụi nhơ tam độc đầy ắp trong lòng, khác
nào nước dơ trong chậu không dùng được nữa.
Phật lại sai đổ nước dơ đi, rồi hỏi:
- Này La Vân, nước dơ đã đổ đi, vậy chậu không
này có thể dùng đựng thức ăn được chăng?
- Bạch đức Thế Tôn, không thể. Chậu này đã
mang tên chậu rửa chân từng đựng đồ dơ cho nên
không thể. La Vân đáp.
Phật lại dạy:
- Này La Vân, ông cũng như vậy, tuy là Sa-môn
mà lời nói không thành tín, tâm tính cứng cỏi không
chịu siêng tu. Ông đã từng mang tiếng xấu như cái
chậu rửa chân kia không thể đựng được thức ăn.
Đức Phật lại dùng ngón chân hất chậu văng đi,
tung lên rơi xuống mấy cái, quay tròn mấy vòng rồi
mới dừng lại.
- Này La Vân, ông có tiếc chậu rửa chân, sợ nó
bị vỡ không?
La Vân đáp:
345
- Bạch đức Thế Tôn, đồ rửa chân là vật rẻ tiền,

trong lòng có tiếc song không tiếc lắm.
Đức Phật dạy:
- Này La Vân, ông cũng như vậy, tuy làm Sa-môn
mà không gìn giữ thân khẩu, nói năng thô tháo, ác
khẩu làm thương tổn đến người khác. Cho nên,
mọi người không yêu mến, bậc trí không thương.
Khi thân chết, thần thức đi khỏi phải luân hồi trong
ba đường dữ, chịu sinh tử khổ não vô lượng. Chư
Phật, Hiền Thánh đều không thương tiếc ông, như
ông nói không thương tiếc chậu rửa chân.
La Vân nghe xong hổ thẹn sợ hãi. Đức Phật lại
nói:
- Này La Vân, hãy nghe ta kể thí dụ:
Xưa có một vị vua nuôi được một con voi lớn
dũng mãnh, giỏi xông pha trận mạc. Tính ra sức của
nó còn mạnh hơn năm trăm con voi nhỏ gộp lại.
Một hôm, vua nước đó muốn hưng binh đánh
vua nước đối nghịch. Vua cho voi mặc một tấm giáp
sắt, cột vào hai ngà là hai thanh giáo, cột ở hai tai
là hai thanh kiếm rồi bốn chân cũng buộc vào bốn
lưỡi đao cong, đuôi cũng buộc một cây mác sắt. Chín
món binh khí buộc vào mình voi đều rất bén nhọn.
Song voi phải rút vòi vào trong, giấu kín vì đây là
346
nơi mềm mại, hiểm yếu nếu trúng tên sẽ chết. Voi
không được phép vươn vòi ra để chiến đấu. Người
lính quản tượng rất mừng vì voi được bảo vệ chu
đáo. Khi ra trận, voi xông pha không ngại lằn tên
mũi đạn. Song chiến đấu một hồi lâu, voi bỗng vươn
vòi ra định đoạt kiếm của kẻ địch. Người lính quản
tượng không cho. Nghĩ rằng, con voi này không biết
tiếc thân mạng, vươn vòi ra đoạt kiếm suýt chút
nữa bị thương, vua và quần thần tiếc con voi lớn
này nên không cho nó ra trận nữa.
Đức Phật bảo La Vân:
- Người ta dầu phạm chín điều ác, duy phải giữ
gìn cửa miệng. Cũng như con voi lớn kia phòng hộ
cái vòi không dùng chiến đấu. Voi giữ vòi vì sợ trúng
tên chết, còn người giữ miệng vì sợ đau khổ của ba
đường địa ngục, ngạ quỷ, súc sinh. Người không
phòng hộ miệng phạm đủ mười điều ác, như con
voi kia không kể mạng sống, không sợ trúng tên
vươn vòi ra chiến đấu. Người ta cũng vậy, phạm
đủ mười điều ác do không nghĩ đến đau khổ trong
ba đường dữ. Nếu thực hành thập thiện, thu nhiếp
thân khẩu ý, không phạm bất cứ điều ác nào, có
thể đắc đạo xa hẳn ba đường dữ, không còn tai họa
sinh tử.
347
Ta như voi lâm trận

Không sợ giữa rừng tên
Giữa hạng không giới hạnh
Độ họ với tín thành.
Như voi đã điều phục
Vua vừa ý cưỡi đi
Người điều phục tôn quí
Nhờ gìn giữ tín thành.
La Vân nghe được những lời dạy bảo ân cần tha
thiết của Phật, vô cùng cảm kích, tự khích lệ ghi
nhớ mãi không quên. Từ đó, tâm ông trở nên nhu
hòa nhẫn nhục như đất. Ông tinh tấn tu hành, thức
tưởng vắng lặng chứng quả A-la-hán.
348
2. ĐIỀU PHỤC VOI KHÔNG BẰNG

TỰ ĐIỀU PHỤC CHÍNH MÌNH

Xá-vệ vì bốn bộ đệ tử, trời rồng quỷ thần, vua
chúa quan dân diễn nói chính pháp. Lúc đó, có một vị
trưởng giả cư sĩ tên là Ha-đề-đàm đến chỗ Phật, đỉnh
lễ ra mắt xong rồi quỳ xuống chắp tay bạch rằng:
- Bạch đức Thế Tôn! Con từ lâu đã thừa ân giáo
hóa, mong được đến hầu cận ra mắt tôn nhan. Song
vì việc riêng bó buộc, nên giờ đây mới đến được.
Xin Ngài từ bi tha thứ.
Đức Phật bảo ông ngồi xuống, hỏi thăm từ đâu
đến, tên họ là gì. Trưởng giả quỳ đáp:
- Con vốn gốc cư sĩ, tên là Ha-đề-đàm. Lúc trước
làm nghề huấn luyện voi cho tiên vương.
- Này cư sĩ, phép huấn luyện voi có mấy việc?
Đáp:
- Thường có ba việc để điều phục voi lớn. Ba
việc đó là: Dùng móc thép móc vào miệng, rồi khớp
dây cương vào. Cho nó ăn ít, thường để bị đói. Dùng
gậy đánh nó thật đau. Do ba việc này có thể điều
phục được voi.
349
Đức Thế Tôn lại hỏi:

- Ba việc trên có tác dụng gì?
Đáp:
- Dùng móc thép móc vào miệng để chế ngự sự
cang cường. Không cho ăn uống để thân thể suy
yếu, dễ dạy. Còn đánh đập chính là để chế phục tâm
nó. Nhờ vậy mà điều phục được voi.
Lại hỏi:
- Điều phục voi như vậy dùng để làm gì?
Đáp:
- Điều phục voi rồi có thể để vua cưỡi, cũng có
thể để ra trận. Ta có thể điều khiển nó tới lui không
có trở ngại.
Lại hỏi:
- Chỉ có cách này, còn có cách điều phục nào
khác không?
Đáp:
- Cách điều phục voi chỉ như vậy thôi.
- Này cư sĩ, ông có thể điều phục voi, vậy có thể
tự điều phục mình được không?
Cư sĩ đáp:
- Con không biết ý nghĩa tự điều phục mình
350
như thế nào, xin đức Thế Tôn giảng nói chỗ chưa
được nghe.
- Này cư sĩ, ta cũng có ba việc dùng để điều
phục tất cả mọi người, và dùng để tự điều phục
mình đến được vô vi. Lấy chí thành điều phục khẩu
nghiệp. Lấy từ bi trong sạch điều phục thân cang
cường. Lấy trí tuệ diệt trừ ngu si che ngăn của ý.
Hành trì ba việc này sẽ độ thoát tất cả, lìa ba đường
ác, tự đến vô vi, không còn sinh tử ưu bi khổ não.
Như voi tên hộ tài
Khó kiềm chế hung hăng
Trói lại chẳng cho ăn
Vẫn khăng khăng nết cũ.
Ý điều phục thuần thục
Thường hành hạnh an vui
Kết sử sẽ phục hàng
Như voi thuần nhờ móc.
Vui đạo không phóng dật
Thường phòng hộ tự tâm
Sẽ nhổ được thân khổ
Như voi ra khỏi hầm.
Tuy thường điều phục voi
351
Mới cưỡi đã huấn luyện

Thành voi giỏi nhất rồi
Không bằng tự điều phục.
Người kia không đến được
Chỗ tự tại thắng mình
Chỉ người tự điều phục
Đến được chỗ này thôi.
Cư sĩ nghe kệ xong vô cùng hoan hỉ, buông bỏ
tình tưởng, đắc được Pháp nhãn. Vô số thính giả
cũng được thấy đạo.
352
PHẨM THỨ BA TƯ
ÁI DỤC
1. PHẬT DÙNG PHƯƠNG TIỆN

ĐỘ MỘT VỊ SA MÔN THOÁI CHÍ
T huở xưa, đức Phật trú tại tinh xá trên núi Kỳ-
xà-quật thành La-duyệt-kỳ, vì trời người quỷ
thần chuyển Đại pháp luân. Lúc ấy, có một người
bỏ nhà cửa, vợ con đến chỗ Phật đỉnh lễ xin làm
Sa-môn. Đức Phật hứa khả. Xuất gia xong, Phật dạy
ông ngồi dưới một cội cây, thiền quán chính pháp.
Tỳ-kheo vâng lời vào trong rừng sâu cách tinh xá
hơn trăm dặm, ngồi một mình dưới một gốc cây
thiền tư suốt ba năm. Song tâm ông không kiên cố,
ý muốn trở về. Ông tự nghĩ: “Mình bỏ nhà học đạo
thật cực khổ quá, chi bằng sớm trở về nhà ở với vợ
con”.
Nghĩ xong, ông bèn đi ra khỏi núi. Đức Phật với
thiên nhãn trông thấy việc này. Ngài xét thấy ông
này đáng lẽ đắc đạo, mà ngu si không biết lại muốn
trở về nhà. Ngài liền hóa thành một vị Sa-môn, đi
ngược lại gặp mặt vị đó. Ngài hỏi:
- Ông từ đâu ra đây? Chỗ này có đất bằng phẳng,
chúng ta nên nghỉ ngơi cùng nhau trò chuyện.
Bấy giờ, hai người cùng ngồi nghỉ ngơi trò
chuyện. Vị Tỳ-kheo bảo với hóa nhân:
354
- Tôi bỏ nhà cửa vợ con, xuất gia tu học trong

núi sâu này nhưng không đắc đạo. Xa cách vợ con
mà không đạt thành chí nguyện, luống mất tuổi
xanh, cực khổ vô ích. Nay tôi hối hận muốn trở về
với vợ con, hưởng nhàn vui trước đã, rồi sau mới
tính.
Một lát sau, họ thấy một con khỉ già từ lâu đã
lánh xa rừng cây ra sống giữa khoảng đất trống.
Hóa Sa-môn hỏi Tỳ-kheo:
- Con khỉ này vì sao sống một mình nơi khoảng
đất rừng. Sao nó lại thích nơi không có cây cối?
Tỳ-kheo đáp:
- Tôi đã lâu để ý thấy nó vì hai việc nên đến chỗ
này. Nó vì vợ con bầy đàn đông đúc không thể ăn
uống đầy đủ, thỏa ý. Ngày đêm nó phải leo trèo, gót
chân thường xuyên bị thương khó chịu. Do hai việc
này nên nó bỏ rừng cây, ra đất trống sống.
Hai người nói chuyện, một lát sau lại thấy con
khỉ này trở lại rừng cây, leo lên ngọn. Hóa Sa-môn
hỏi:
- Ông có thấy con khỉ trở lại rừng cây không?
Đáp:
- Có thấy, con khỉ này ngu si, đã xa lìa được
rừng cây, bầy đàn quấy nhiễu, vậy mà nó không
355
biết nhàm chán phiền nhọc còn trở lại nơi đó lần
nữa!
Sa-môn nói:
- Ông cũng như vậy, cùng nó khác gì? Ông vốn
vì hai việc mà vào núi tu học. Vì thấy vợ con nhà
cửa là lao ngục. Vì thấy bà con quyến thuộc là gông
cùm ràng buộc. Ông vì việc đó mà cầu đạo dứt khổ
sinh tử, thế mà nay lại muốn về nhà chịu ràng buộc
trong gông cùm phiền não, vào ngục tù ân ái dẫn
đến địa ngục.
Hóa Sa-môn hiện lại thân Phật trượng sáu
tướng hảo quang minh tỏa sáng làm cảm động tất
cả các loài trong núi. Các loài phi cầm tẩu thú đều
tìm theo ánh sáng mà đến, biết được túc mạng,
trong lòng hối lỗi.
Như cây rễ sâu chắc
Dầu chặt vẫn đâm cành
Tâm ái chưa dứt tuyệt
Khổ não lại phát sinh.
Như khỉ xa rừng cây
Ra rồi trở lại đây
Người thoát tù ân ái
Còn quay lại chỗ này.
Tham ý luôn hưng khởi
356
Đầy tập nhiễm kiêu căng

Tưởng nhớ điều tham dục
Mê tối tự che ngăn.
Mọi ý tưởng miên man
Ái kết cỏ bò lan
Chỉ trí tuệ thấy rõ
Dứt nguồn ý mới an.
Người đắm chìm trong ái
Vọng tưởng miên man hoài
Già chết mãi vần xoay
Do ái sâu không đáy.
Tỳ-kheo thấy quang tướng rực rỡ của Phật, lại
nghe lời kệ nên hết sức kinh sợ, vội quỳ mọp sát
đất sám hối lỗi lầm. Ông lại tư duy chỉ quán chứng
quả A-la-hán ngay trước Phật. Chư thiên đến nghe
đều hoan hỉ, rải hoa cúng dường hết lời tán thán.
357
2. PHẬT CỨU ĐỘ BẢY NGƯỜI

LÀM VẬT HY SINH CÚNG TẾ PHẠM THIÊN
T huở xưa, có một nước cách phía nam thành La-

duyệt-kỳ bốn nghìn dặm. Nước này thờ phụng
mấy nghìn vị Phạm Chí. Lúc ấy, trong nước có hạn
lớn suốt ba năm không mưa. Nhà vua cầu đảo quỷ
thần khắp các chỗ vẫn không kết quả. Vua bèn hỏi các
Phạm Chí đây là do nguyên nhân gì. Các vị ấy nói:
- Chúng tôi sẽ trai giới thanh tịnh, rồi sai người
tiếp xúc Phạm Thiên hỏi xem tai nạn này do đâu.
Vua đáp:
- Tốt lắm! Trai giới cần gì xin cho tôi biết.
Các Phạm Chí nói:
- Phải cần dùng hai mươi cỗ xe củi, tô, mật, dầu
mè, hương hoa, phan lọng, vàng bạc, đồ tế.
Vua liền cho người sắm sửa cung cấp đầy đủ.
Các Phạm Chí ra khoảng đất trống cách thành bảy
dặm chất củi cao như núi. Rồi họ khuyến khích
rằng ai không tiếc mạng sống chết sẽ được sinh
thiên. Họ chọn được bảy người chịu tự thiêu để lên
trời Phạm Thiên.
Bảy người sau khi cúng tế, chú nguyện xong leo
358
lên đống củi. Bên dưới, mọi người đốt lửa thiêu
chết họ. Khói lửa bốc lên, sức nóng bức ngặt, bảy
người sợ hãi cầu cứu song không có ai. Họ mới cất
tiếng kêu:
- Có đức đại từ bi nào trong tam giới thương
xót cứu chúng tôi thoát khỏi khổ nạn này, chúng tôi
xin quy y vị đó.
Đức Phật ở xa hay biết, theo tiếng đến cứu. Ngài
ở trên hư không hiện tướng hảo quang minh. Bảy
người thấy Phật, buồn vui xen lẫn hướng về Phật
nói:
- Chúng con nguyện quy y Ngài, xin hãy cứu
khổ nóng bức cho chúng con.
Đức Thế Tôn liền nói kệ:
Người quy y nhiều nơi
Thần núi sông cây cỏ
Dựng hình tượng cúng thờ
Cầu phước thần ban cho
Họ quy y như vậy
Không kiết tường cao thượng
Quỷ thần đâu đến được
Cứu họ hết khổ ương.
Nếu ai biết quy y
359
Phật pháp và Tăng chúng

Giữ Đạo quán tứ đế
Ắt thấy chân trí tuệ.
Sinh tử khổ vô cùng
Nương đạo thoát lao lung
Vượt tám nạn trong đời
Hết khổ được thảnh thơi.
Quy y ngôi Tam Tôn
Tối thượng tối kiết tường
Đây duy nhất con đường
Vượt thoát tất cả khổ.
Đức Phật nói kệ xong, lửa liền tắt ngấm. Bảy
người được an ổn hết sức vui mừng. Các Phạm Chí
và nhân dân trong nước thấy thế ai cũng kinh ngạc
ngưỡng mộ. Đức Thế Tôn bèn thị hiện thần thông,
phân thân biến hóa ẩn bên đây hiện bên kia một
cách tự tại. Trên thân phun ra nước lửa, ánh sáng
năm màu. Mọi người trông thấy đều mọp mình quy
mạng. Bấy giờ, bảy người đã từ trên đống củi leo
xuống, buồn vui xen lẫn nói lên kệ rằng:
Gặp bậc thánh vui thay
Được nương tựa vui thay
Xa được kẻ ngu muội
Tu thiện hạnh phúc thay!
360
Giữ chính kiến thật vui

Thuyết pháp cho nhau vui
Với đời không tranh chấp
Giới trọn thường an vui.
Ở với hiền nhân vui
Như sống chung ruột rà
Thân cận bậc bi trí
Hiểu biết càng cao xa.
Bấy giờ, bảy người nói kệ xong, cùng với các
Phạm Chí xin làm đệ tử Phật. Đức Phật hứa khả. Họ
đều xuất gia chứng quả A-la-hán. Vua quan nhân
dân đều phát tâm tu hành.
Kế đó trời mưa lớn, đất nước trù phú, nhân dân
ấm no, chính pháp phổ biến, ai cũng hoan hỉ tu học.
361
QUYỂN THỨ TƯ
PHẨM THỨ BA LĂM

ÁI DỤC (tiếp theo)
1. PHẬT ĐỘ ÔNG TRƯỞNG GIẢ

NHỚ LẠI TIỀN KIẾP
T huở xưa, đức Phật trú tại nước Xá-vệ vì hàng

trời người thuyết pháp. Lúc ấy, trong thành có
một vị trưởng giả Bà-la-môn rất giàu có, song lại là
người keo kiệt tham lam không thích bố thí.
Mỗi khi ăn, ông cho người đóng kín cửa, không
tiếp khách. Vì vậy, Sa-môn Phạm Chí, ăn xin đến
đều không gặp được.
Một hôm, trưởng giả thèm ăn ngon, sai vợ làm
một bữa thịnh soạn. Bà vợ liền giết một con gà
béo, ướp gừng tiêu gia vị rồi đem quay, các món ăn
uống, bánh trái chẳng mấy chốc cũng đã chuẩn bị
xong, được dọn ra đầy bàn.
Ông ra lệnh cho đóng kín cửa lại, hai vợ chồng
và đứa con nhỏ ngồi ăn uống với nhau. Hai ông bà
thay phiên xé thịt gà đút cho con ăn không ngớt.
Đức Phật biết ông trưởng giả này có túc phước,
có thể độ được, bèn hóa ra một vị Sa-môn ngồi
trước bàn ăn của họ, chú nguyện rồi lại nói:
- Xin các vị hãy bố thí cho ít nhiều, nhờ đó mà
được phước lớn.
Ông trưởng giả ngẩng đầu lên trông thấy hóa
364
Sa-môn liền mắng:

- Ông là tu sĩ mà không biết hổ thẹn, nhà người
ta đang ăn uống sao lại đường đột xông vào?
Hóa Sa-môn đáp:
- Ông mới thật ngu si không biết hổ thẹn. Tôi
nay là khất sĩ có gì phải hổ thẹn?
Trưởng giả vặn:
- Tôi và vợ con ăn uống với nhau có gì mà hổ
thẹn?
Sa-môn đáp:
- Ông giết cha, lấy mẹ làm vợ, nuôi dưỡng oan
gia mà không biết hổ thẹn!
Bấy giờ, hóa Sa-môn liền nói kệ:
Cành nhánh sinh không dứt
Do lo ăn, tham dục
Nuôi oán, thêm hậu hoạn
Người ngu mãi rộn ràng.
Ái nhiễm của người ngu
Với vợ con buộc ràng
Trí giả thấy kiên cố
Hơn ngục tù thế gian.
Người trí thấy rõ ái
Ngục kiên cố khó ra
365
Nên với dục tránh xa

Dứt ái, được an ổn.
Trưởng giả nghe kệ xong, kinh ngạc hỏi rằng:
- Đạo nhân vì sao mà nói như vậy?
Sa-môn đáp:
- Con gà trên bàn là cha ông đời trước. Do vì
xan tham nên ông ta phải làm gà, luôn bị ông ăn
thịt. Còn đứa bé này kiếp xa là La-sát. Thuở đó,
ông là thương khách đi thuyền ra biển buôn bán
bị dòng nước cuốn, trôi giạt vào nước quỷ La-sát
bị nó ăn thịt. Năm trăm đời đều như vậy, La-sát
mạng hết sinh lại làm con ông. Vì tội ông chưa hết
nên nó đến để hại ông. Vợ ông ngày nay chính là
mẹ ông đời trước, do vì ân ái sâu chắc nên nay trở
lại làm vợ ông. Ông ngu si không biết túc mạng giết
cha cho oan gia ăn, lấy mẹ làm vợ. Sáu nẻo luân hồi
mênh mang không bờ bến, quanh quẩn trong đó ai
mà biết được. Chỉ có bậc chân nhân đắc đạo mới
thấy được việc người chết chỗ này, sinh chỗ kia. Kẻ
ngu không biết há chẳng hổ thẹn sao?
Bấy giờ, trưởng giả kinh sợ mình mẩy nổi gai,
toát mồ hôi lạnh. Đức Phật liền vận dụng thần thông
giúp ông biết được túc mạng. Trưởng giả liền sám
hối lỗi lầm, tạ ân đức Phật xin thọ Ngũ giới. Kế đó,
366
đức Thế Tôn thuyết pháp cho ông nghe. Nghe xong,
ông liền chứng quả Tu-đà-hoàn.
367
2. PHẬT ĐỘ MỘT TỲ-KHEO TRẺ TUỔI

VƯỢT KHỎI ÁI DỤC
T huở xưa, đức Phật thuyết pháp tại tinh xá Kỳ-

hoàn nước Xá-vệ. Lúc ấy, có một vị Tỳ-kheo trẻ
vào thành khất thực. Ông trông thấy một thiếu nữ
thật là xinh đẹp, lòng liền khởi niệm sắc dục, quyến
luyến mãi không dứt. Do đó, dần dần ông mang
bệnh. Bỏ ăn uống, mặt mày tiều tụy nằm liệt trên
giường. Các bạn đồng đạo đến thăm hỏi nguyên
nhân bệnh tình. Vị Tỳ-kheo trẻ cứ như thật giải
bày. Ông nói rằng mình muốn bỏ tu, kết tình ân ái
với cô ấy, song vì không như nguyện nên lâu ngày
buồn khổ thành bệnh tương tư.
Các huynh đệ đồng đạo hết lời khuyên can
song ông vẫn không sao quên được hình bóng ấy.
Thấy vậy, mọi người mới dìu anh đến chỗ Phật, kể
hết mọi chuyện cho Ngài nghe. Đức Phật bảo với vị
Tỳ-kheo trẻ tuổi:
- Nguyện ước của ông dễ thành thôi, đâu có gì
phải ôm mối sầu thương! Ta sẽ tìm cách giúp ông
mãn nguyện, hãy vui vẻ dậy ăn uống.
Vị Tỳ-kheo nghe xong trong lòng mừng rỡ, u
uất không còn. Bấy giờ, đức Thế Tôn liền dẫn vị
368
Tỳ-kheo trẻ và đại chúng vào thành Xá-vệ, tìm đến

nhà người đẹp nọ. Đến nơi mới hay cô gái đã chết
ba ngày rồi, thi thể còn quàng tại nhà vì gia đình
thương khóc không nỡ đem chôn. Lúc ấy, thân cô
đã sình lên, đồ bất tịnh chảy thành mùi hôi thối
khó chịu. Đức Phật liền bảo vị Tỳ-kheo:
- Ông thấy chăng? Người mà ông mơ tưởng nay
đã như vậy. Vạn vật vô thường trong hơi thở. Người
ngu chỉ nhìn bên ngoài mà không thấy được chỗ
nhơ xấu bên trong, cứ mãi ràng buộc trong lưới tội
mà cho là khoái lạc.
Thấy sắc tâm mê tưởng
Chẳng xét lẽ vô thường
Người ngu cho là đẹp
Giả dối lại yêu thương.
Đắm mình trong dâm lạc
Tằm kéo kén khác chi
Người trí tuệ dứt hẳn
Hết khổ não sầu bi.
Người tâm ý buông lung
Dâm nhơ cho là sạch
Tình ân ái sâu nặng
Là lao ngục trói trăn.
369
Người tỉnh giác trừ dâm

Bất tịnh quán để tâm
Nhờ đó khỏi lao ngục
Già chết dứt tận mầm.
Tỳ-kheo trẻ tuổi lúc ấy trông thấy người đẹp
thân thể sình thối khó thể đứng gần, lại nghe bài
kệ giảng dạy rất rõ, nên hổ thẹn tỉnh ngộ, biết mình
trước đây mê lầm. Ông bèn đỉnh lễ, dập đầu sám
hối với đức Thế Tôn. Đức Phật hứa khả, cùng đại
chúng trở về tinh xá. Từ đó, ông dụng tử công phu,
tinh tấn tu tập đắc quả A-la-hán. Đại chúng được
đi theo hôm đó rất nhiều người thấy sắc dục ô uế,
thâm tín được lẽ vô thường, tham ái lần dứt cũng
chứng được đạo quả.
370
3. PHẬT DẠY ÔNG TRƯỞNG GIẢ ĐAU KHỔ

thuyết pháp cho hàng trời người long thần. Lúc
ấy, trong nước có một vị đại trưởng giả giàu có vô
số, sinh được một người con trai tuổi chừng mười
hai, mười ba. Hai vợ chồng lần lượt qua đời, cậu con
nhỏ bơ vơ, không biết làm ăn quản lý gia nghiệp.
Cho nên, mới vài năm mà cậu ta đã hoang phí tiền
của khiến tan gia bại sản đến đỗi phải đi ăn xin.
Cha cậu có một người bạn thân cũng là trưởng
giả giàu có. Một hôm, ông trông thấy cậu ta mới
hỏi nguyên do. Được biết hoàn cảnh cậu như vậy,
ông xót thương đem cậu về bảo bọc, gả con gái cất
nhà riêng cho ở và cho nô tỳ xe ngựa tiền của vô số
để làm ăn. Song cậu ta tính lười biếng, không biết
tính toán làm ăn, cứ ngồi không ăn xài phung phí,
chẳng bao lâu lại lâm vào cảnh đói nghèo. Trưởng
giả vì thương con gái, cho của cải làm vốn một lần
nữa, song anh ta cũng lại như trước, rốt cuộc bị
phá sản, nghèo khổ.
Thấy mấy lần giúp đỡ, mà anh ta vẫn ăn xài
hoang phí, trưởng giả nghĩ rằng anh ta không thể
làm ăn nên người được, chi bằng bắt con gái lại
đem gả cho người khác. Ông đem chuyện này ra
cùng thân tộc bàn bạc. Không ngờ người con gái
nghe trộm được trở về mách với chồng rằng:
371
- Nhà tôi đông đảo, có thế lực nay muốn bắt tôi
lại vì anh không biết làm ăn. Anh tính như thế nào
đây?
Chồng nghe vợ nói vậy, hổ thẹn tự nghĩ:
- Đây chính là do ta bạc phước, sống không có
người che chở đùm bọc, không học được cách làm
ăn sinh sống. Nay ta sắp mất vợ rồi sẽ đi ăn xin như
cũ. Tình ân ái sâu nặng, nay phải xa nhau làm sao
chịu nổi. Nghĩ tới nghĩ lui mãi, cuối cùng anh khởi
ác niệm: “Ta đưa vợ vào phòng rồi cả hai cùng chết
một chỗ!”
Nghĩ xong, anh đưa vợ vào phòng đâm vợ chết
rồi quay lại tự sát. Nô tỳ hay được hoảng kinh chạy
đi báo trưởng giả. Ông và cả nhà vội chạy sang thì
thấy việc đã như thế, chỉ còn biết thu lượm thi hài
lo tẩm niệm chôn cất. Cả nhà đang lúc đau buồn
nhớ con khôn nguôi, bỗng nghe nói có Phật đang
tại thế thuyết pháp giáo hóa chúng sinh, ai được
gặp Ngài đều hoan hỉ, dứt hết sầu lo. Ông trưởng
giả bèn dẫn cả nhà đến chỗ Phật, làm lễ rồi ngồi
qua một bên. Đức Phật hỏi:
- Ông từ đâu đến? Có chuyện gì không vui mà
sắc mặt ưu sầu?
Trưởng giả bạch rằng:
- Nhà con vô phước, trước đây gả một người
con gái. Chẳng may gặp đứa ngu phu không biết
làm ăn. Vì vậy, con định bắt con về, không ngờ nó
372
lại giết vợ rồi tự sát. Con lo đám chôn cất cho chúng
nó xong, trên đường về ghé thăm đức Thế Tôn.
Đức Phật bảo trưởng giả:
- Tham dục, sân hận là bệnh thường trên thế
gian, ngu si vô trí là cửa của họa, hoạn. Năm đường
trong ba cõi do đây mà đọa lạc, sinh tử triền miên
trải vô lượng kiếp, chịu khổ biết bao. Người thường
còn không biết ăn năn hối cải, huống chi là kẻ ngu
làm sao biết được! Cái độc của tham dục giết mình,
giết thân tộc, hại lây đến chúng sinh đâu phải chỉ
có riêng vợ chồng.
Ngu do tham trói buộc
Không cầu qua bờ giác
Hại mình hại luôn người
Do tham tài tạo tác.
Tâm ái dục như ruộng
Dâm nộ si là giống
Người xả bỏ giải thoát
Được phước thật vô lượng.
Giặc tham dục hại mạng
Như nhà buôn nhiều hàng
Giữa đường hiểm ít bạn
Nên người trí không tham.
Bấy giờ, trưởng giả nghe Phật nói kệ tâm sinh
hoan hỉ, không còn đau buồn khổ não, ngay trước
thân tộc và thính chúng, phá mười hai ức kiếp
nghiệp ác, đắc quả Tu-đà-hoàn.
373
4. PHẬT ĐỘ HAI VỊ XUẤT GIA

CÒN TƯ TƯỞNG ÁI DỤC
T huở xưa, đức Phật trú ở tinh xá nước Xá-vệ vì

hàng trời rồng quỷ thần, vua chúa quan dân
thuyết pháp. Lúc ấy, có hai gã lang thang kết thân
với nhau, đi đâu cũng có mặt như hình với bóng.
Hai người bàn nhau muốn làm Sa-môn, bèn đến
chỗ Phật làm lễ, rồi quỳ xuống chắp tay thưa rằng:
- Bạch đức Thế Tôn! Chúng con muốn xuất gia
làm Sa-môn, xin Ngài thâu nhận.
Đức Phật cho phép hai người xuất gia làm Sa-
môn, rồi cho ở chung một phòng. Hai người sống
chung vì tập khí thế gian sâu dày nên suốt ngày
chỉ nhớ đến chuyện ân ái vinh hoa của thế gian.
Họ thường xuyên nói đến thân thể mỹ miều của
người đẹp mà không xét nghĩ tính chất vô thường,
bất tịnh của nó. Do đè nén dục vọng nên dần dần
thành bệnh uất kết bên trong. Đức Phật với tuệ
nhãn thấy được chuyện này. Ngài biết họ do vọng
tưởng, buông lòng theo dục niệm nên không tu
được. Ngài liền sai một trong hai người đi khỏi, rồi
tự hóa thành người đó đến ở chung với vị còn lại.
Hóa Tỳ-kheo này nói với vị ở chung.
- Chúng ta cứ nhớ nghĩ hoài đến ái ân, chi bằng
374
hôm nay đi xem thân thể người đẹp ra sao, ở nhà

mà tưởng nhớ suông nào có được gì đâu?
Hai người cùng đi đến xóm dâm nữ. Đức Phật
hóa ra một cô gái điếm ở trong làng. Hai người đến
đưa cô ấy vào phòng rồi nói:
- Chúng tôi là người tu, thọ cấm giới của Phật
nên không thể xúc chạm đến thân thể cô. Ý chỉ
muốn xem thân thể người nữ cho thỏa ước mong
thôi.
Cô gái ấy nghe vậy liền cởi bỏ đồ trang sức, y
phục đứng khỏa thân cho hai vị ấy ngắm. Một mùi
hôi hám từ thân cô bốc ra, nghe muốn nghẹt thở.
Hai người trông thấy tường tận vẻ nhơ bẩn của nó.
Hóa Tỳ-kheo mới nói với Tỳ-kheo kia rằng:
- Vẻ đẹp của người nữ chẳng qua là vì phấn sáp
xông hương, tắm gội nước hoa. Họ mặc y phục màu
sắc xinh đẹp là để che chỗ nhơ xấu của mình, ướp
hoa xông hương là để lấp mùi hôi thân thể. Thật ra
nó chỉ như cái túi da chứa phân có gì đáng tham?
Bấy giờ, hóa Tỳ-kheo liền nói kệ:
Này dục ta biết rõ
Ngươi từ nhớ tưởng sinh
Ta nếu không nhớ tưởng
Ngươi tự sẽ không còn.
Trong tâm thích là dục
375
Đâu chỉ năm dục ngoài

Bỏ ngũ dục được ngay
Là người đại dũng lực.
Vô dục thì vô úy
An lạc chẳng lo chi
Dục hết, kết sử giải
Sinh tử mãi thoát ly.
Hóa Tỳ-kheo nói kệ xong, hiện lại thân Phật
tướng hảo quang minh. Tỳ-kheo trông thấy hổ thẹn
ăn năn. Năm vóc sát đất đỉnh lễ Phật. Đức Phật lại
thuyết pháp cho ông. Ông nghe xong hoan hỉ tỏ ngộ
chứng quả A-la-hán.
Cả hai trở về tinh xá. Lúc ấy, vị Tỳ-kheo được
Phật sai đi cũng trở về. Vị này thấy bạn mình thần
sắc hoan hỉ hơn mọi khi bèn hỏi nguyên nhân. Tỳ-
kheo liền kể chuyện Phật đã từ bi độ mình như thế
nào, và mình nhờ đức Phật đã được thoát khỏi các
khổ. Nói xong, vị Tỳ-kheo lại nói kệ rằng:
Ngày đêm tưởng nhớ dục
Ý giong ruổi không ngừng
Thấy nữ dục nhớp nhơ
Hết tưởng hết buồn khổ.
Tỳ-kheo bạn nghe kệ xong, tự tư duy quán
chiếu, đoạn dục diệt tưởng chứng được Pháp nhãn.
376
PHẨM THỨ BA SÁU
LỢI DƯỠNG
NGƯỜI ĐẸP KHÔNG BẰNG

NGƯỜI CÓ ĐẠO ĐỨC
T huở xưa, đức Phật dẫn các đệ tử đến tinh xá Mỹ

Âm nước Câu-đàm-di thuyết pháp cho hàng
trời người long thần. Lúc ấy, vua nước này tên là
Ưu Điền có một vị đại phu nhân tính tình nhân từ,
được ngợi khen là trong sạch. Vua rất yêu quí, kính
trọng tiết hạnh của bà. Vua nghe Phật đến thuyết
pháp nên cùng phu nhân xa giá đến chỗ Phật làm lễ
rồi qua một bên. Đức Phật vì vua, phu nhân và thể
nữ thuyết pháp vô thường, khổ, không, người ta do
đâu tái sinh, hội họp rồi phải chia ly, oán ghét gặp
gỡ nhau khổ, do phước sinh lên cõi trời, vì ác phải
đọa địa ngục.
Vua và phu nhân hoan hỉ tin hiểu, đều thọ Ngũ
giới làm Phật tử tịnh tín rồi từ giã trở về cung. Lúc
ấy, có một vị Bà-la-môn là Kiết Tinh sinh được một
người con gái xinh đẹp vô song. Đến năm mười sáu,
sắc đẹp của cô thật toàn vẹn không kém khuyết
điểm nào. Ông Bà-la-môn treo giải nghìn lạng vàng
cho ai phê bình được một điểm xấu của con gái
mình. Thế mà, suốt ba tháng vẫn không có người
làm được.
Ông Bà-la-môn nghĩ con gái mình đã đến tuổi lấy
378
chồng, nếu ai khôi ngô tuấn tú xứng đôi sẽ gả cho.

Ông nghe nói Sa-môn Cù-đàm dòng họ Thích-
ca, tướng mạo kim sắc hiếm có trên đời, nên dẫn
con gái đến để gả cho đức Phật. Ông đưa con gái
đến, chào hỏi xong, rồi thưa với Phật:
- Con gái tôi xinh đẹp hiếm có trên đời, nay dẫn
đến để gả cho Ngài.
Đức Phật nói với Kiết Tinh:
- Nét xinh đẹp của con gái ông là cái yêu quí
của gia đình ông, còn cái yêu quí của tôi là chỗ chư
Phật yêu quí. Quan niệm về cái yêu quí của chúng
ta khác nhau. Ông tự khen con gái mình xinh đẹp,
song tôi xét ra chỉ giống như một cái bình đựng đồ
bất tịnh hôi dơ, có gì đáng quí đâu? Sắc vóc xinh
đẹp là chỗ dính mắc của tên giặc lớn: mắt, tai, mũi,
lưỡi, thân. Tự dưng đoan chính là tai họa lớn của
thân. Tan nhà nát cửa, giết mình hại thân tộc đều
do nữ sắc mà ra. Ta làm Sa-môn sống một mình vì
sợ những tai họa này, lẽ nào lại còn nhận lấy nó
nữa. Ông hãy đem đi, ta không nhận đâu.
Ông Bà-la-môn nghe vậy nổi giận bỏ đi. Ông
đưa con gái đến ra mắt vua Ưu Điền, khen ngợi vẻ
đẹp con mình, rồi thưa:
- Con gái tôi đáng bậc vương phi, xin cho được
làm đệ nhị phu nhân ở bên tả.
379
Vua nghe lời, ban cho đai ấn, vàng bạc châu báu
rồi phong Kiết Tinh làm quan kề cận giúp vua.
Cô con gái sau khi đắc sủng, ôm lòng ganh ghét
đại phu nhân thường mê hoặc vua, nhiều lần cô
tìm cách gièm pha, song vua đều gạt qua bảo:
- Khanh chỉ đặt điều không thật. Đại phu nhân
là người tiết hạnh đáng quí mà lại gièm pha.
Cô này vẫn không bỏ ý định làm hại đại phu
nhân, luôn tìm dịp tâu ra tâu vào khiến vua từ từ
cũng xiêu lòng tin theo.
Một hôm, cô tìm ra một cơ hội, nhân ngày trai
giới lại khuyên vua:
- Cuộc vui hôm nay xin mời hữu phu nhân ra dự.
Vua nghe lời ra lệnh tất cả mọi người đều tham
dự. Song đại phu nhân vì trì trai giới nên không
vâng lệnh. Vua ba lần cho người gọi mà bà nhất
định không ra. Vua nổi giận sai người lôi ra, bắt
trói trước điện rồi lấy cung định bắn chết. Đại phu
nhân vẫn không sợ hãi, nhất tâm quy y Phật. Vua
nhắm phu nhân bắn, không ngờ mũi tên bay lại
phía sau vua. Bắn mấy phát liền đều như vậy cả.
Lúc ấy, vua cảm thấy sợ hãi vội buông cung
xuống, đích thân cởi trói cho đại phu nhân, rồi hỏi:
- Khanh có pháp thuật lạ gì mà khiến như thế?
380
Phu nhân trả lời:

- Thiếp chỉ phụng thờ Như Lai, quy y Tam Bảo.
Sáng nay, thiếp thọ Phật trai giới không ăn quá ngọ.
Lại giữ tám giới của Phật không được trang sức.
Đây chắc là đức Thế Tôn từ bi gia hộ khiến được
như thế.
Vua nói:
- Lành thay! Sao không nói sớm cho trẫm?
Vua liền đuổi con gái của Kiết Tinh về nhà rồi
giao cho đại phu nhân coi quản hết mọi việc trong
cung.
Sau đó, vua, phu nhân và thái tử dẫn theo quần
thần cùng xa giá đến chỗ Phật. Sau khi làm lễ xong,
mọi người ngồi qua một bên chắp tay nghe pháp.
Vua liền đem những việc đã xảy ra thuật lại đầy đủ
cho Phật nghe.
Đức Phật nghe xong bảo:
- Này đại vương người nữ yêu tà, độc ác có tám
mươi bốn việc. Trong đó, có tám việc lớn bị người
trí tuệ ghét. Đó là: Tật đố; Giận càn; Mắng chửi; Trù
rủa; Trấn áp; Xan tham; Ham trang sức; Ôm lòng
thâm độc.
Dầu trời mưa thất bảo
Dục tâm thỏa được nào
381
Vui ít khổ biết bao

Ai giác ngộ: Hiền trí.
Dầu dục lạc cõi trời
Sáng suốt xả không tham
Vui viễn ly ân ái
Là đệ tử Phật-đà.
- Người ta làm phước tạo tội, mỗi thứ đều có
tính chất riêng. Cho nên thọ quả báo vui khổ cũng
khác nhau xa. Nếu thực hành pháp lục trai giới sẽ
được phước rất nhiều, chư Phật đều khen ngợi và
khi chết sẽ sinh thiên hưởng phước an vui.
Đức Phật nói xong, vua, phu nhân, thể nữ và
các quan đại thần tâm ý đều khai ngộ, thấy được
đạo.
382
PHẨM THỨ BA BẢY
SA MÔN
PHẬT ĐỘ MỘT TỲ-KHEO TRẺ TUỔI

KHỎI VƯỚNG TÊN ĐỘC
T huở xưa, đức Phật trú tại tinh xá nước Xá-vệ

vì hàng trời rồng quỷ thần, vua quan nhân dân
thuyết pháp. Lúc ấy, có một Tỳ-kheo trẻ sáng sớm
đắp y, cầm trượng, mang bát đến một ngôi làng lớn
khất thực. Trên con đường cái mà vị Tỳ-kheo khất
thực đi ngang, có một khu vườn rau của quan, bên
ngoài trồng lúa. Trong đám cỏ xung quanh ruộng
lúa có đặt bẫy lưới tên, nếu có thú hay trộm đến
đụng vào lưới, tên sẽ bắn ra giết chết. Khu vườn
này do một thiếu nữ xinh đẹp canh giữ. Ai muốn
vào phải ở xa lên tiếng rồi cô gái mới đưa vào. Kẻ
không biết tự ý vào sẽ bị tên bắn chết. Cô gái một
mình giữ vườn thấy buồn nên cất tiếng ca. Không
ngờ tiếng hát của cô vô cùng truyền cảm, ai đi
ngang cũng bị thu hút, xuống xe dừng ngựa xúm
lại lắng nghe. Họ muốn vào song chẳng dám, chỉ
quanh quẩn ngồi nghe.
Lúc ấy, vị Tỳ-kheo trên đường khất thực trở về,
đi ngang lắng nghe tiếng ca, năm tình liền dấy khởi,
tâm ý mê loạn quyến luyến không sao dứt được. Vị
Tỳ-kheo tưởng tượng người ca ắt hẳn vô cùng xinh
đẹp nên muốn gặp mặt nói chuyện. Vị ấy liền tìm
384
cách vào khu vườn đó. Chưa vào trong mà ý chí của
vị Tỳ-kheo ấy đã tiêu tan, tay buông tích trượng, để
rớt y bát mà không hay biết.
Đức Phật với tam minh thấy vị Tỳ-kheo này
như vậy, nếu còn bước thêm ít bước sẽ bị trúng
tên mà chết. Vị này có phước đáng lẽ đắc đạo, song
bị ngu si làm mê, dục cái che lấp. Ngài xót thương
nên hóa ra một vị cư sĩ đi đến bên cạnh Tỳ-kheo đó
dùng kệ trách rằng:
Sa-môn là hạnh gì?
Sao buông lòng phóng túng
Từng bước đi dính mắc
Chỉ theo ý ruổi giong.
Ca-sa khoác trên vai
Bị ác tâm tổn hại
Người làm theo ác hạnh
Sẽ đọa ác đạo ngay.
Vượt dòng ái, tự giữ
Hàng phục tâm, hết dục
Người không dứt được dục
Ý vẫn giong ruổi hoài.
Hãy nên vì điều đó
Phải gắng tự chế ngăn
Xuất gia mà giải đãi
385
Ý ô nhiễm trói trăn.

Người hạnh tu giải đãi
Ý mê hoặc còn hoài
Không phải hạnh thanh tịnh
Đến bảo sở khó thay!
Kẻ không thuần khó dạy
Như gió thổi cây khô
Mình tu cho bản thân
Sao không lo tinh tấn.
Nói kệ xong, vị hóa cư sĩ đó hiện lại thân Phật
tướng hảo quang minh sáng khắp đất trời, ai trông
thấy đều dứt hết mê loạn được an ổn. Tỳ-kheo
trông thấy Phật, tâm ý chợt khai ngộ như tối gặp
sáng liền năm vóc phủ phục sát đất đỉnh lễ sám
hối, tạ ân Phật. Vị ấy trong tâm thông tỏ pháp chỉ
quán đắc quả A-la-hán, bèn theo Phật trở về tinh
xá. Vô số thính giả chứng được Pháp nhãn.
386
PHẨM THỨ BA TÁM
PHẠM CHÍ
CÁC PHÁP MÔN TU CỦA NGOẠI ĐẠO

KHÔNG CÓ NIẾT BÀN
T huở xưa, trong nước Tư-ha-điệp có một trái

núi lớn tên Tư-hưu-giá-tha. Trong núi có hơn
năm trăm vị Phạm Chí đều đắc thần thông. Các vị
đó tự bảo với nhau:
- Chỗ chứng đắc của chúng ta chính là Niết-bàn.
Lúc ấy, đức Phật mới ra đời gióng trống pháp,
mở cửa cam lộ. Ngài thấy các Phạm Chí này nghe
được tên Phật mà không đến nghe pháp vì chấp
vào sở đắc của mình, thật là đáng thương. Ngài lại
xét thấy họ là những người có thể độ được. Nên
một hôm, đức Thế Tôn đi một mình vào núi, ngồi
dưới một cội cây nơi đường ra vào. Ngài nhập tam-
muội phóng hào quang trên thân soi chiếu khắp
núi, mọi nơi đều rực sáng như cả núi bị cháy.
Các Phạm Chí thấy vậy sợ hãi, vội dùng thần
thông phun nước dập lửa. Nhưng dầu họ cố sức
thế nào đi nữa cũng không dập tắt được. Họ lấy
làm lạ bỏ núi chạy ra. Xa xa họ trông thấy đức Thế
Tôn đang tọa thiền dưới cội cây, như mặt trời mọc
bên núi vàng, như vầng trăng sáng giữa đám sao
đêm. Họ ngạc nhiên không biết đó là vị thần nào
nên vội đến xem. Đức Phật bảo họ ngồi xuống rồi
388
hỏi từ đâu tới. Họ đáp:

- Chúng tôi ở núi này tu đạo đã lâu. Sáng nay,
lửa dữ nổi lên đốt cháy rừng cây trong núi nên lo
sợ bỏ chạy ra.
- Đây là lửa phước không làm tổn thương người,
chỉ muốn đốt cháy trần cấu si mê của các ông.
Lúc ấy, các thầy trò Phạm Chí nhìn nhau bàn
tán:
- Đây là đạo sĩ gì vậy? Trong chín mươi sáu thứ
đạo chưa từng có ông thầy này!
Có người nói:
- Tôi từng nghe con vua Tịnh Phạn tên là Tất-
đạt không tham ngôi báu xuất gia cầu thành Phật.
Chắc là vị này không sai.
Các đệ tử bèn đề nghị thầy mình:
- Chúng ta hỏi thử Phật chỗ hành sự của Phạm
Chí có đúng không?
Lúc ấy, các thầy trò Phạm Chí đứng dậy bạch
Phật:
- Kinh pháp Phạm Chí tên là Tứ Vô Ngại. Các
môn như thiên văn, địa lý, pháp các vua chúa trị
nước an dân và những pháp tắc nên làm của chín
mươi sáu thứ đạo đều gồm đủ trong đó. Không biết
389
kinh này có phải là pháp Niết-bàn không? Xin Phật

giải nói khai hóa cho kẻ chưa được nghe.
- Các ông hãy khéo lắng nghe và suy nghĩ kỹ. Ta
từ vô số kiếp quá khứ thường tu theo kinh này đắc
được ngũ thông dời non lấp biển, song vẫn bị sinh
tử triền miên không dứt, tự mình không chứng
Niết-bàn cũng không nghe có ai đắc đạo. Nên các
ông tu hành như vậy không phải gọi là Phạm Chí.
Bấy giờ, đức Thế Tôn dùng kệ đáp rằng:
Dứt dòng ái, vượt qua
Vô dục như Phạm thiên
Ý hành đều chấm dứt
Đó gọi là Phạm Chí.
Mở được các dục kết
Thanh tịnh vượt vực sâu
Không có pháp thứ hai
Không phải bện búi tóc
Mà gọi là Phạm Chí
Nếu thành tín, theo pháp
Thanh bạch là hiền nhân.
Búi tóc mà vô tuệ
Mặc áo cỏ làm chi?
390
Trong không lìa cấu uế

Ngoài xả bỏ ích gì?
Bỏ hết dâm nộ si
Kiêu mạn, các ác kiến
Như rắn lột bỏ da
Việc đời quyết cắt tiệt
Miệng không nói lời thô
Bát chính đạo trau dồi
Đã dứt nguồn ái ân
Sống vô dục, không nhà
Mọi ái nhiễm đoạn tận
Lìa xa cõi nhân gian
Không rơi lại cõi trời
Không vướng trong các cõi
Tự biết túc mạng mình
Vốn từ đâu lại đây
Sinh tử được diệt hết
Thông tỏ được đạo mầu
Sáng suốt và vắng lặng
391

Đức Phật nói kệ xong, bảo các Phạm Chí:
- Chỗ các ông tu tập tự cho là đã được Niết-bàn
giống như cá thiếu nước, sự vui đâu có lâu dài. Vạn
vật nhân duyên hòa hợp tự tính vốn không.
Các Phạm Chí nghe xong vô cùng hoan hỉ, quỳ
thẳng bạch Phật xin làm đệ tử. Râu tóc họ liền tự
rụng thành Sa-môn. Do tu hạnh thanh tịnh họ đều
đắc quả A-la-hán. Trời rồng quỷ thần đều thấy
được đạo.
392
PHẨM THỨ BA CHÍN
NIẾT BÀN
PHẬT DẠY BẢY PHÁP KHIẾN ĐẤT NƯỚC

KHÔNG BỊ DIỆT VONG
T huở xưa, đức Phật trú tại núi Linh Thứu nơi
thành Vương-xá cùng với một nghìn hai trăm
năm mươi vị Tỳ-kheo. Lúc ấy, có vua nước Ma-kiệt-
đà tên là A-xà-thế trông coi năm trăm nước nhỏ.
Nước kế bên là Việt-kỳ không chịu thần phục nên
ông định đem quân sang đánh. Vua bèn triệu tập
quần thần hỏi ý kiến:
- Nước Việt-kỳ giàu có, sản xuất nhiều trân báu
mà không chịu thần phục ta. Theo ý các khanh, ta
có nên đem quân sang chinh phạt không?
Trong triều có vị thừa tướng tên là Vũ-xá đáp:
- Nên đánh.
Vua mới bảo Vũ-xá:
- Phật cách đây không xa. Ngài là bậc Thánh
triết có đủ tam minh, biết hết mọi việc. Khanh hãy
đến chỗ Phật, theo ý ta lựa lời thăm hỏi xem nếu
đem quân sang đánh nước kia thì có thể thắng
được không.
Thừa tướng vâng lệnh, liền cho thắng xe ngựa
đến tinh xá. Ông đến trước Phật đỉnh lễ ra mắt. Đức
Phật bảo ông ngồi sang một bên, rồi hỏi:
394
- Thừa tướng từ đâu đến?

Ông đáp:
- Vua sai con đến đánh lễ hỏi thăm sức khỏe
Phật như mọi khi.
Đức Phật hỏi tiếp:
- Vua và nhân dân bề tôi đều bình an cả chứ?
Ông đáp:
- Vua và nhân dân nhờ ân Phật thảy đều bình an.
Ông nhân dịp đó bạch luôn:
- Vua và nước Việt-kỳ có hiềm khích định đem
quân sang chinh phạt. Không biết theo thánh ý có
thể chiến thắng được không?
- Này Thừa tướng, nhân dân nước Việt-kỳ thực
hành bảy pháp nên không thể thắng. Mong rằng
vua suy xét cẩn thận không nên vọng động dấy
binh.
Thừa tướng bèn hỏi Phật:
- Bảy pháp đó là gì?
- Bảy pháp đó là:
1- Nhân dân nước đó thường tụ họp, bàn luận
chính pháp, tu phước, tự sửa.
395
2- Vua tôi thần dân nước đó trên dưới một lòng.

Kẻ làm tôi làm dân thì trung lương, người làm vua
thì nghe lời can gián, không bạo ác.
3- Nhân dân nước đó gìn giữ chính pháp khuyên
bảo nhau, không lượm của rơi, không dám phạm
tội, trên dưới đều tuân theo pháp tắc.
4- Nhân dân nước đó giữ theo lễ nghĩa, kính
cẩn. Nam nữ phân biệt, lớn nhỏ có thứ tự không để
mất nghi tắc.
5- Nhân dân nước đó hiếu dưỡng cha mẹ, kính
yêu sư trưởng, nghe lời răn bảo dạy dỗ coi đó như
là pháp tắc quốc gia.
6- Dân nước đó biết theo thời tiết, đất đai, quí
trọng lúa thóc, bốn mùa dân chúng siêng năng cày
cấy không bỏ bê.
7- Dân nước đó tôn đạo kính đức. Trong nước,
có Sa-môn, Thánh giả, A-la-hán từ xa đến đều cúng
dường các thứ áo mền, giường chõng, thuốc thang.
Ai làm vua mà thực hành được bảy pháp này thì
không bị nguy khốn. Dầu cho đem binh cả thiên hạ
đến đánh cũng không thắng được. Này thừa tướng,
giả như nhân dân nước Việt-kỳ chỉ thực hành một
pháp thôi cũng không thể đánh thắng được, huống
chi là thực hành cả bảy pháp.
396
Thắng người không đủ cậy

Tuy thắng, khổ bên mình
Phải cầu pháp tự thắng
Thắng rồi được vô sinh.
Vũ-xá nghe Phật nói kệ liền thấy được đạo. Lúc
ấy, mọi người trong pháp hội đều đắc quả Tu-đà-
hoàn. Thừa tướng liền từ chỗ ngồi đứng dậy lễ Phật
ra về. Ông đem mọi việc thưa lại với vua. Vua bèn
từ bỏ ý định đánh nước Việt-kỳ, nghiêm trì theo
lời Phật dạy, lấy đó để giáo hóa nhân dân. Sau đó,
nước Việt-kỳ đến quy thuận, trên dưới kính quí
nhau, nước nhà hưng thịnh.
397
PHẨM THỨ BỐN MƯƠI
SINH TỬ
GIEO NHÂN GẶT QUẢ
T huở xưa, đức Phật trú tại tinh xá Kỳ-hoàn nước

Xá-vệ vì hàng trời người, vua quan dân chúng
tuyên thuyết diệu pháp. Lúc ấy, bên đường có một
gia đình trưởng giả Phạm Chí giàu có vô số, chỉ sinh
được một trai, năm nay vừa tròn hai mươi tuổi.
Ông trưởng giả mới cưới vợ cho con được bảy ngày.
Hai vợ chồng yêu thương ăn ở thuận hòa với nhau.
Người vợ nói với chồng muốn ra vườn sau ngắm
cảnh thưởng hoa. Chồng chiều ý vợ, hai người đưa
nhau ra vườn sau. Lúc này đương vào tiết xuân,
trong vườn có một cây nại cao to trổ hoa tươi đẹp.
Vợ muốn hái hoa song không có người. Chồng biết
ý vợ, liền trèo lên cây hái. Người chồng trèo từ cành
này sang cành khác để hái hoa, không ngờ đạp nhằm
cành nhỏ, gãy rơi xuống chết liền.
Cả nhà hay tin vội chạy đến ôm xác con than
khóc đến ngất đi tỉnh lại. Thân tộc trong ngoài đến
thăm đông đảo, ai cũng hết sức thương tâm. Người
nghe xót xa, kẻ thấy rơi lệ, cha mẹ trách trời sao tàn
nhẫn. Sau đó, mọi người tẩm liệm rồi đem anh đi
chôn cất. Khi trở về, cả nhà suốt ngày than khóc mãi
không thôi. Bấy giờ, đức Thế tôn thương cho sự ngu
muội của họ nên đến thăm hỏi. Cả nhà trưởng giả
thấy Phật đến, đau buồn khóc lóc đem hết sự tình ra
kể lể. Đức Phật bảo với trưởng giả:
400
- Xin đừng than khóc nữa, hãy nghe ta nói. Vạn

vật đều vô thường không thể trường cửu. Đã sinh thì
phải tử, tội phước theo nhau. Đứa con này thật ra có
đến ba chỗ phải than khóc vì nó, sự đau buồn hai nơi
kia cũng không sao cầm nổi. Nó rốt cuộc là con ai? Ai
là người thân của nó?
Mạng sống như trái chín
Sẽ rụng chẳng bao lâu
Đã sinh là phải khổ
Ai bất tử được đâu?
Do trước tham ái dục
Tưởng dâm nhập bào thai
Thọ thân, mạng như điện
Ngày đêm luôn giảm hoài.
Thân này là vật chết
Tinh thần vật vô hình
Thân chết, thức tái sinh
Tội phước vẫn không mất.
Trước sau biết bao đời
Do ái si kéo dài
Khổ vui tự mình tạo
Thân chết, thần còn lại.
Trưởng giả nghe kệ xong, chợt thông hiểu không
còn đau buồn, quỳ thẳng chắp tay bạch Phật:
401
- Bạch đức Thế Tôn, người con này đời trước gây
tội gì mà đời nay phải yểu mạng như vậy. Xin Ngài
giảng nói rõ gốc tội.
Đức Phật bảo trưởng giả:
- Đời quá khứ có một đứa bé mang cung tên đến
một cây thần chơi. Bên cạnh đó cũng có ba người
nữa. Thấy trên cây có con chim sẻ, đứa bé muốn bắn.
Ba người kia thấy vậy khuyến khích:
- Bắn trúng được con chim sẻ đó, mới thật là bậc
tiểu anh hùng.
Đứa bé nghe vậy thích quá liền giương cung bắn.
Chim sẻ trúng tên rơi xuống đất chết. Ba người kia
khen ngợi rồi bỏ đi. Trải qua vô số kiếp người trong
sinh tử, họ lại gặp gỡ và cùng thọ tội. Một người
trong bọn có phước nay ở cõi trời. Một người hóa
sinh làm long vương ở dưới biển. Còn một người
là thân trưởng giả. Đứa bé cầm tên bắn chim chính
là con ông ngày nay. Đời trước nó sinh làm con của
người ở cõi Trời, rồi mạng chung sinh làm con của
trưởng giả. Giờ đây nó té chết lại sinh làm con của
người làm Long vương dưới biển. Ngày nó vừa sinh
ra sẽ bị Kim Sí Điểu vương ăn thịt.
Ngày nay, bọn ông ba người ở ba nơi đều vì đứa
nhỏ mà buồn khổ than khóc. Do vì các ông đã tán
trợ đứa bé giết chim, nên phải chịu báo ứng khổ đau
than khóc.
402

Thức tâm tạo ba cõi
Năm chỗ thiện, bất thiện
Thầm làm, thầm đưa đến
Chỗ đến, như tiếng vang.
Dục, Sắc, Vô sắc giới
Tất cả do túc nghiệp
Như giống nào trái nấy
Báo như bóng theo hình.
Đức Phật nói kệ xong muốn khiến trưởng giả
giác ngộ, nên đã dùng thần thông khiến cho mọi
người thấy túc mạng, những việc xảy ra ở cõi trời,
loài rồng. Trưởng giả nghe xong hoan hỉ đứng dậy,
ra trước Phật quỳ xuống chắp tay bạch:
- Xin đức Thế Tôn cho cả nhà chúng con làm đệ
tử, thọ trì Ngũ giới làm cư sĩ tại gia.
Đức Phật hứa khả, truyền trao Ngũ giới cho họ,
rồi lại thuyết pháp về nghĩa vô thường. Mọi người
hoan hỉ đắc quả Tu-đà-hoàn.
403
PHẨM THỨ BỐN MỐT
ĐAO LỢI
1. PHẬT DẠY
TÂN VƯƠNG BỔN PHẬN LÀM VUA
T huở xưa, có vị quốc vương dùng chính pháp trị

dân, ai ai cũng mến mộ đức độ. Song vua lại
không có thái tử nối ngôi nên rất buồn lo về việc
này. Một hôm, đức Phật đến nước đó. Vua ra nghinh
đón, nghe pháp và vui mừng xin lãnh thọ Ngũ giới.
Vua ngày đêm tinh tấn, nhất tâm phụng trì chỉ xin
nguyện có một đứa con. Trong cung, có một thị
đồng mười một tuổi mà vua thường sai bảo. Cậu
ấy là người trung tín, khiêm tốn giữ phép, không
trái oai nghi. Cậu lại tinh tấn hết lòng học tập, đọc
tụng kinh kệ, suốt mấy năm cậu ấy luôn dậy trước
mọi người, sắp đặt chuẩn bị chu đáo nhang đèn
không biết nhọc. Một hôm cậu mắc bệnh nặng chết
đi, thần thức tái sinh làm con của vua.
Vua hết sức thương yêu, hết lòng nuôi dưỡng,
đến năm mười lăm tuổi lập cậu lên làm thái tử. Sau
khi vua băng hà, thái tử lên kế vị. Từ khi lên ngôi,
tân vương trở nên kiêu mạn phóng túng, hoang
dâm vô độ, ngày đêm chìm đắm trong ngũ dục
không lo việc nước. Vì thế mà việc triều chính phế
bỏ, nhân dân khốn khổ.
Đức Phật biết vua không hiểu được bổn hạnh
406
của mình, nên dẫn đệ tử đến nước đó hóa độ.

Vua nghe Phật đến, theo pháp tiên vương cũng
dẫn đại chúng ra nghênh tiếp, cúi đầu đỉnh lễ rồi
ngồi xuống chỗ của mình. Đức Phật hỏi thăm vua:
- Đất nước nhân dân, bá quan vẫn an ổn như
thường chứ?
Vua đáp:
- Quả nhân tuổi còn trẻ chưa đủ tài đức trị dân.
Nhờ ân Phật mà trong nước vẫn an ổn.
Đức Phật lại hỏi:
- Vua có biết mình từ đâu sinh đến không? Tu
công đức gì mà được vương vị không?
Vua đáp:
- Con ngu si không rõ, không biết đời trước làm
gì?
- Này đại vương, do năm việc mà được phước
làm quốc vương. Thế nào là năm? Một là, bố thí
được làm vua. Nhờ bố thí mà vua được muôn dân
xây cất cung điện, cung cấp tiền của vô số. Hai là,
xây dựng chùa tháp, cúng dường Tam Bảo giường
chõng, màn trướng được làm vua. Nhờ phước đó
mà vua được ngự trên ngai vàng giữa triều trị nước.
Ba là, thân cận, lễ kính Tam Bảo và các bậc trưởng
407
đức nên được làm vua. Nhờ phước này nên vua
được muôn dân kính. Bốn là, nhẫn nhục ba nghiệp
của thân, bốn nghiệp của miệng, ý không ác niệm
do đó làm vua. Nhờ phước này nên ai trông thấy
mặt vua cũng vui mừng. Năm là, học hỏi, thường
cầu trí tuệ nhờ đó được làm vua. Nhờ phước này
nên vua quyết đoán việc nước ai cũng nghe theo.
Thực hành được năm việc này đời đời sẽ làm
vua. Bấy giờ, đức Thế Tôn nói kệ rằng:
Người biết thờ bậc trên
Vua, cha, thầy, đạo sĩ
Có tín, giới, thí, tục
Chết an, tái sinh an.
Đời trước có phước đức
Nay tôn quí hơn người
Lấy đạo trị thiên hạ
Phụng pháp, ai cũng theo.
Vua là chủ thần dân
Thường yêu thương kẻ dưới
Thân noi theo giới pháp
Làm gương dạy mọi người.
Sống an chớ quên nguy
Sáng suốt, phước càng dày
Quả báo của phúc đức
408
Không luận hèn hay sang.

Đức Phật bảo vua rằng:
- Tiền thân của vua là thị đồng của tiên vương.
Do nhờ tín tâm thờ Phật, thanh tịnh trì Pháp, cung
kính hầu Tăng, hiếu thảo cha mẹ, trung cẩn với vua,
nhất tâm tinh tấn bố thí, cực nhọc mà không biếng
trễ nên được phước đời này làm con tiên vương,
thừa hưởng ngôi vị vinh hoa phú quí. Thế mà, nay
vua giàu sang trở lại biếng trễ. Phàm làm vua nên
thực hành năm việc:
1- Lãnh đạo muôn dân mà không có xa xỉ.
2- Nuôi dưỡng tướng sĩ tùy thời sai bảo.
3- Nhớ tu theo bổn nghiệp để phước đức còn
mãi không dứt.
4- Biết tin nghe lời chính trực của trung thần,
không nghe lời sàm tấu làm hại bề tôi trung trực.
5- Tiết dục, không đắm theo dục lạc, buông
lung phóng dật.
Làm được năm việc này sẽ vang danh bốn biển,
phước lộc tự đến. Bỏ năm việc này giềng mối sẽ
mất hết. Nhân dân khốn khổ sẽ nghĩ đến việc nổi
loạn, quan lính nhọc nhằn sẽ bỏ bê việc công. Do vô
phước quỷ thần không giúp đỡ, lại tự tung tự tác
bất kể đạo lý, trung thần không dám can ngăn. Cho
409
nên, việc nước bỏ bê, gian thần lộng hành, nhân

dân oán thán. Nếu như vậy hiện đời thân bại danh
liệt, đời sau sẽ vô phước khổ đau. Bấy giờ, Thế Tôn
lại nói kệ:
Phàm lãnh đạo thế gian
Tu chính đạo, không tà
Điều tâm, thẳng các ác
Đó là bậc pháp vương.
Thấy đạo hay huệ thí
Nhân ái, thích lợi người
Bình đẳng với tất cả
Được vậy chúng tựa nương
Nghe Phật nói kệ xong, vua vô cùng hoan hỉ, đê
đầu đỉnh lễ trước Phật để sám hối và tạ ân, rồi thọ
Ngũ giới tu tập. Đức Phật lại vì vua thuyết pháp.
Nghe xong, vua đắc quả Tu-đà-hoàn.
410
2. PHẬT DÙNG HÀO QUANG

HÀNG PHỤC VOI THẦN

Xá-vệ vì hàng trời người, vua quan, bốn bộ đệ
tử thuyết đại pháp vô thượng. Lúc ấy, phía nam
nước có một vùng núi sâu, nơi đây thường xuất
hiện một con voi lớn. Voi có ba màu trắng, xanh và
đen. Vua muốn có được voi lớn dùng vào việc chiến
đấu để giúp vua mở mang bờ cõi, nên sai người bắt
nó giao cho điều tượng sư huấn luyện. Ba năm sau,
voi có thể dùng để cưỡi hay chiến đấu.
Lúc đó, có một con thần tượng do rồng sinh
ra, thân trắng như tuyết, đuôi đỏ như son, hai ngà
màu vàng kim. Thợ săn thấy con voi khác thường
này bèn trở về tâu vua, mô tả hình dáng và bảo nó
xứng đáng để vua cưỡi. Vua liền ra lệnh cho thợ
săn voi hơn ba mươi người vào rừng bắt nó. Bọn
họ đến chỗ voi giăng dây định bắt. Thần tượng biết
được ý người liền bước đến, rơi vào vòng dây. Mọi
người xúm lại định bắt, voi nổi giận lồng lên đạp
những người đứng gần chết ngay tại chỗ. Những kẻ
đứng xa thấy vậy vội bỏ chạy, nhưng voi đuổi theo
quyết giết chẳng tha. Lúc ấy, cạnh núi có các Tỳ-
kheo trẻ tuổi khỏe mạnh, đã tu học rất lâu nhưng
chưa được định tâm. Họ ở xa thấy thần tượng đuổi
411
theo giết người nên khởi lòng thương xót định cậy
mạnh chạy đến cứu. Đức Phật từ xa trông thấy việc
này, sợ các Tỳ-kheo bị thần tượng giết hại, nên liền
hiện đến bên cạnh voi phóng ra hào quang rực rỡ.
Voi trông thấy hào quang Phật không còn sân hận,
thôi không đuổi theo giết người nữa. Các Tỳ-kheo
thấy Phật, vội chào đón làm lễ. Đức Phật vì các Tỳ-
kheo nói kệ:
Chớ vọng trêu thần tượng
Để chuốc khổ vào thân
Ác ý là tự sát
Chết không sinh cõi lành.
Các Tỳ-kheo nghe kệ xong liền đê đầu đỉnh lễ
sám hối. Rồi họ tự quán xét sâu xa lỗi lầm của mình,
chứng được quả A-la-hán ngay trước Phật. Các thợ
bắt voi lúc ấy mới hoàn hồn, nghe pháp xong, đều
hiểu được đạo.
412
3. PHẬT DÙNG THẦN LỰC

HÀNG PHỤC QUỶ LA SÁT

La-duyệt-kỳ. Lúc ấy, vua Bình-sa-vương có một
đại thần vì phạm tội phải bị bãi chức đày đến ở
vùng núi phía nam cách nước hơn nghìn dặm. Đây
là nơi không người lai vãng, đất đai cằn cỗi, ngũ cốc
xác xơ. Đại thần đến đó ít lâu, không ngờ xuất hiện
suối nước tràn trề, đất đai màu mỡ, ngũ cốc sung
túc. Những người nghèo đói các nơi đều đổ về đây
sinh sống, trong vòng mấy năm đã có ba bốn nghìn
gia đình. Ai đến đều được cấp cho ruộng đất làm
ăn.
Một hôm, có ba vị trưởng lão bàn với nhau:
- Nước không có vua như thân không có đầu.
Nên cùng đến chỗ đại thần, đề cử ông lên làm
vua. Đại thần trả lời các trưởng lão:
- Nếu muốn lập tôi lên làm vua phải theo đúng
pháp như các quốc vương: Tả hữu có đại thần hầu
cận, văn võ tướng sĩ có phẩm trật trên dưới. Mọi
người phải tuân theo pháp triệu lễ. Lại phải tuyển
các thiếu nữ nhập cung, và nhân dân phải nộp tô
thuế, lúa thóc, vải vóc.
Các quốc lão nói:
413
- Xin làm theo như thế.

Rồi họ một mực theo vương pháp, lập đại thần
lên ngôi, sắp đặt quần thần văn võ trên dưới, phát
động nhân dân xây cất thành quách, kiến tạo cung
điện. Từ đó, nhân dân khốn khổ, không còn cảnh an
cư lạc nghiệp. Mọi người vì quá khổ cực nên muốn
đảo chính soán ngôi. Các gian thần bày mưu đưa
vua đi săn. Ra ngoài thành chừng ba bốn mươi dặm
có một cánh đồng trống, họ trói vua lại định giết.
Vua hỏi các cận thần:
- Sao các ông lại giết tôi?
Họ đáp:
- Nhân dân nếu no ấm hạnh phúc sẽ lấy lễ thờ
vua. Còn nhân dân nghèo đói khốn khổ sẽ nổi loạn
lật đổ vương quyền.
Vua bảo:
- Chuyện này là do các khanh làm, không phải
tại ta. Nếu giết oan ta thần minh sẽ biết. Hãy cho ta
phán một lời nguyện, dù chết cũng cam tâm.
Vua liền nguyện rằng:
- Tôi vốn khai hoang tạo ruộng để nuôi dân. Ai
đến sinh sống đều an cư lạc nghiệp. Rồi họ tự động
suy tôn tôi lên ngôi vua, chiếu theo pháp vua các
nước mà sắp đặt, làm ra mọi việc như thế. Nay họ
trở lại giết tôi. Tôi thật không có tội với nhân dân.
414
Nếu tôi chết nguyện sẽ làm quỷ La-sát nhập vào

thân cũ để trả thù này.
Vua nguyện xong, bị cận thần lấy dây xiết cổ
chết, bỏ thây ở đó rồi đi. Ba ngày sau, thần thức vua
làm quỷ La-sát nhập vào thân cũ tự xưng là A-la-
bà. Quỷ vào cung dùng dây xiết cổ giết tân vương
và giết sạch các gian thần cũng như thể nữ. La-sát
vẫn còn giận ra khỏi cung định bắt giết dân chúng.
Ba vị quốc lão thấy vậy tự trói ra đầu thú trước La-
sát, thưa rằng:
- Đây là việc làm của gian thần, dân đen nào có
biết gì. Xin ngài hãy rộng lòng thứ tha, trở về làm
vua lại.
La-sát bảo:
- Ta đã là La-sát, đâu có thể sống làm việc chung
với người. Ta ăn thịt uống máu người, tính thường
hay phẫn nộ bất kể chuyện gì.
Ba vị quốc lão nói:
- Nước này do ngài mà có, nên xin ngài hãy làm
vua lại như cũ. Còn việc ăn uống chúng tôi sẽ lo.
Từ đó, các quốc lão ra quy định: Nhân dân phải
rút thăm lấy số thứ tự. Nhà nào có con theo thứ tự
nộp cho vua La-sát ăn. Trong ba bốn nghìn họ gia
đình đó, có một nhà là đệ tử Phật, tinh tấn phụng
trì ngũ giới không phạm. Ông theo mọi người rút
thăm trúng phải số thứ nhất, phải nộp đứa con nhỏ
415
duy nhất của mình cho vua La-sát ăn trước hết. Cả

nhà buồn thương than khóc, hướng vọng về núi
Kỳ-xà-quật đỉnh lễ sám hối nghiệp tội của mình.
Đức Phật với đạo nhãn thấy hết nỗi thống khổ này,
tự bảo:
- Nhờ nơi đứa bé này ta sẽ độ được vô số người.
Ngài liền một mình bay đến cửa cung điện của
vua La-sát, hiện tướng quang minh soi sáng nội
cung. La-sát thấy hào quang nghi là dị nhân bèn ra
gặp Phật. La-sát thấy Phật liền khởi độc tâm định
xông đến ăn thịt. Hào quang Phật chiếu vào mắt,
bao nhiêu thần lực của La-sát đều tiêu tan, trở nên
yếu đuối phải chịu hàng phục. La-sát thỉnh Phật lên
tòa ngồi, còn mình quỳ dưới đỉnh lễ. Đức Phật vì
La-sát thuyết pháp. La-sát nhất tâm nghe, tin hiểu
rồi thọ ngũ giới làm Ưu-bà-tắc.
Lúc ấy, viên quan tống thực mang đứa bé đến
cho vua La-sát ăn. Cả nhà đứa bé đều than khóc đi
theo. Vô số người đến xem lấy làm bất nhẫn. Viên
quan ôm đứa bé trao cho vua La-sát. Vua La-sát
đón lấy đứa trẻ, rồi quỳ trước Phật bạch rằng:
- Đứa trẻ này do quốc dân theo thứ tự đưa đến
cho con ăn. Nay con đã thọ Ngũ giới của Phật nên
không ăn thịt nó nữa. Con xin cúng nó cho Phật
làm thị đồng hầu hạ.
Đức Phật nhận đứa bé rồi chú nguyện chúc
lành. La-sát hoan hỉ đắc quả Tu-đà-hoàn. Đức Phật
416
đặt đứa bé vào bát rồi mang ra khỏi cung về nhà

cha mẹ của nó. Đến nơi, Ngài bảo:
- Hãy nuôi đứa bé, đừng đau buồn nữa.
Mọi người trông thấy Phật hết sức kinh ngạc
không biết là vị thần nào. Đứa bé này nhờ phước
gì mà được cứu thoát khỏi làm thức ăn cho La-sát.
Bấy giờ, đức Thế Tôn đứng giữa mọi người nói kệ:
Giới đức chỗ nhờ cậy
Phước báo sẽ theo ta
Thấy pháp thành bậc thượng
Ba đường ác tránh xa.
Trì giới hết khổ lo
Phước ba cõi tôn quý
Quỷ thần tà độc ác
Không hại kẻ giới trì.
Phật nói kệ xong, vô số người thấy hào quang
của Phật liền biết là bậc chí tôn trong tam giới. Họ
đều xin quy y làm đệ tử, nghe kệ hoan hỉ đều tỏ ngộ
được đạo.
417
4. PHẬT KỂ NHỮNG TIỀN KIẾP

LÀM CHUYỂN LUÂN VƯƠNG
T huở xưa, đức Phật trú tại vườn Lộc Dã, thành
Ba-la-nại vì hàng trời người quỷ thần, vua quan
nhân dân thuyết pháp. Lúc đó, có một vị thái tử con
vua nước lớn dẫn theo hơn năm trăm vị thái tử con
các nước nhỏ đến chỗ Phật làm lễ rồi ngồi qua một
bên nghe pháp.
Nghe xong, các thái tử bạch Phật rằng:
- Phật đạo nhiệm mầu, cao xa khó đạt. Từ xưa
đến nay, không biết có quốc vương, thái tử, đại thần,
con nhà hào phú nào từ bỏ đất nước thần dân, ái
ân phú quí làm Sa-môn không?
Đức Phật bảo các thái tử:
- Vương quốc, vinh hoa, ân ái trên đời nay đều
như huyễn hóa, như giấc mộng, như tiếng vang, có
đó rồi không đó nào có trường tồn. Lại nữa, quốc
vương, thái tử do ba việc nên không thể đắc đạo.
Ba việc đó là gì?
1- Kiêu mạn, buông lung không chịu học hỏi
diệu nghĩa kinh Phật để cứu độ phần tâm linh.
2- Tham lam vơ vét, không nghĩ bố thí cho kẻ
nghèo cùng, khổ nạn bên dưới. Quan lại có tài sản
không ban phát cho dân để cùng kinh doanh phát
triển.
418
3- Không thể xa lìa sắc dục, các việc hưởng lạc.

Không bỏ được lao ngục não phiền, để hành Sa-
môn hạnh, tu thân dứt hết khổ nạn.
Cho nên, Bồ-tát sinh làm vua trừ dứt ba việc
này, tự sẽ được thành Phật. Lại có ba việc:
1- Tuổi trẻ lo học hỏi, trông coi đất nước, giáo
hóa nhân dân dạy họ hành theo thập thiện.
2- Đem tiền của bố thí kẻ bần cùng, cô độc. Vua
quan tướng sĩ cùng hưởng phước vui sướng với dân.
3- Thường xét nghĩ đến lẽ vô thường, mạng
sống chẳng dài lâu, phải nên xuất gia tu hạnh Sa-
môn, chấm dứt nguyên nhân đau khổ, không còn
sinh tử.
Nếu ba việc này không làm được, sẽ không có
chút lợi ích.
Kế đó, đức Phật tự thuật lại tiền thân của mình.
Thuở quá khứ, ta làm Chuyển luân thánh vương
tên là Nam Vương Hoàng Đế. Đồ thất bảo, cung
điện, ao tắm, hành cung, ngự uyển, quần thần, phu
nhân, thế nữ, voi ngựa, đầu bếp... mỗi thứ có bốn
muôn tám nghìn. Vua có nghìn người con đều dõng
mãnh tinh nhuệ, một địch nổi nghìn. Vua có thể bay
trên hư không, du hành bốn phương, tự tại không
ai ngăn nổi. Thánh vương thọ bốn muôn tám nghìn
tuổi, lấy chính pháp trị dân, không xử ai oan uổng.
419
Một hôm, thánh vương chợt nghĩ: “Mạng người

vô thường ngắn ngủi khó giữ. Ta phải tu phước để
cầu đạo chân thật, thường bố thí cho nhân dân, đem
tài sản của mình ra cùng chia sẻ với mọi người. Sau
khi gieo trồng phước đức rồi, phải xuất gia làm Sa-
môn, dứt hẳn tham dục mới diệt được khổ”. Nghĩ
xong, vua ra lệnh người hầu chải tóc:
- Nếu thấy tóc bạc, hãy lập tức báo cho ta biết.
Mấy vạn năm sau, người hầu chải tóc báo rằng
vua đã có tóc bạc. Vua ra lệnh nhổ lấy để trên bàn,
rồi nhìn tóc bạc rơi lệ bảo rằng.
- Sứ giả thứ nhất đã chợt đến rồi. Nay tóc ta đã
bạc, phải nên xuất gia làm Sa-môn, cầu đạo vô vi.
Vua để tóc trên lòng bàn tay, rồi tự nói kệ:
Nay trên đầu của ta
Tóc bạc là bị trộm
Đã có thiên sứ triệu
Đến lúc phải xuất gia.
Thánh vương liền triệu quần thần lập thái tử
lên làm vua, còn mình xuất gia làm Sa-môn vào núi
tu đạo. Sau khi mãn tuổi thọ, thánh vương sinh lên
cõi trời thứ hai làm thái tử con vua trời Đế-thích,
còn vị thánh vương thứ hai lên ngôi, cũng noi theo
hạnh tiên vương, dặn người chải tóc hễ thấy tóc bạc
liền báo. Thời gian lâu sau, được báo đã có tóc bạc,
thánh vương thứ hai sai nhổ để trên lòng bàn tay
rồi cũng nói kệ:
420
Nay trên đầu của ta

Tóc bạc là bị trộm
Đã có thiên sứ triệu
Đến lúc phải xuất gia.
Nói kệ xong, vua lại triệu tập quần thần lập thái
tử lên vương vị, còn mình xuất gia làm Sa-môn vào
núi tu đạo, mãn tuổi thọ tái sinh lên cõi trời làm
Thiên Đế-thích. Còn vị Thiên Đế-thích trước hưởng
hết tuổi thọ cõi trời sinh xuống nhân gian làm thái
tử con vua thánh vương thứ hai này. Khi thánh
vương thứ hai xuất gia lại làm thánh vương thứ ba.
Như vậy, ba vị thánh vương thay đổi làm cha
con nhau. Trên làm Đế-thích, dưới làm thánh vương
giữa làm thái tử. Ba người sinh lên sinh xuống ba
mươi sáu lần như vậy suốt mấy nghìn vạn năm. Do
nhờ luôn thực hành theo ba việc này nên rốt cuộc
được thành Phật. Vị thánh vương đầu tiên là ta ngày
nay, vị thánh vương thứ hai là Xá-lợi-phất, vị thánh
vương thứ ba là A-nan. Ba chúng tôi nhiều đời thay
đổi làm vua giáo hóa nhân dân, nên mới được đặc
biệt tôn quí, trong ba cõi không ai sánh bằng.
Đức Phật nói xong, quốc vương, thái tử và con
các vua nước nhỏ vô cùng hoan hỉ, lãnh thọ năm
giới làm cư sĩ nam, đều đắc quả Tu-đà-hoàn.
421
PHẨM THỨ BỐN HAI
KIẾT TƯỜNG
PHẬT NÓI ĐIỀM AN LÀNH

TỐI THƯỢNG
T huở xưa, đức Phật trú tại núi Kỳ-xà-quật thành

La-duyệt-kỳ vì hàng trời người long thần
chuyển Đại pháp luân. Lúc ấy, bên bờ sông Hằng
phía nam núi có một người Phạm Chí Ni-kiền. Ông
ta là bậc trưởng lão kỳ cựu, học rộng hiểu nhiều,
đắc được ngũ thông, hiểu việc xưa nay. Ông chỉ dạy
giáo hóa được năm trăm môn đồ. Họ đều thông đạt
thiên văn, địa lý, nhân sự, không phương diện nào
là không nghiên cứu thấu đáo. Các việc kiết hung
họa phước, được mùa thất mùa, họ đều biết trước.
Các đệ tử Phạm Chí trước khi Phật giáo hóa đã
biết tu tập, nên sinh căn lành có thể độ được. Một
hôm, họ đưa nhau đến bờ sông, tìm chỗ vắng ngồi
bàn luận. Họ tự hỏi với nhau:
- Dân chúng trong tất cả các nước cho việc gì là
kiết tường?
Họ không trả lời được, nên đến chỗ thầy làm lễ
chắp tay thưa:
- Đệ tử chúng con học đạo đã lâu, đều được
thành tựu. Song chưa biết dân chúng trong tất cả
các nước cho việc gì là kiết tường?
Phạm Chí Ni-kiền đáp:
424
- Lành thay câu hỏi này. Trong cõi Diêm Phù có

mười sáu nước lớn, tám mươi bốn nghìn nước nhỏ.
Nước nào cũng có việc kiết tường, như là vàng bạc,
lưu ly pha lê, minh nguyệt thần châu, voi ngựa xe
cộ, ngọc nữ san hô, kha bối kỹ nhạc, phụng hoàng
khổng tước. Hoặc họ lấy nhật nguyệt tinh tú, bình
báu, Phạm Chí đạo sĩ là điềm báo kiết tường mà họ
yêu thích. Nếu họ thấy được những việc trên sẽ hết
lời khen ngợi, cho đây là điềm báo kiết tường của
nước.
Các đệ tử hỏi:
- Lại còn có việc gì đặc biệt kiết tường nữa
không? Nó đối với thân có ích, khi mạng chung
được sinh lên cõi trời?
Phạm Chí Ni-kiền đáp:
- Từ các bậc thầy trước truyền dạy lại không có
việc này, sách vở cũng không thấy ghi chép.
Các đệ tử thưa:
- Gần đây nghe có người dòng họ Thích xuất
gia tu đạo, thiền tọa sáu năm, hàng phục được ma
quân, đạt thành quả Phật, đầy đủ ba minh vô ngại.
Chúng ta thử đến hỏi xem sự hiểu biết của ông ta
như thế nào, có bằng thầy không.
Kế đó, thầy trò hơn năm trăm người theo đường
núi tìm đến chỗ Phật. Đến nơi, mọi người làm lễ
425
rồi ngồi qua một bên. Phạm Chí Ni-kiền quỳ xuống
chắp tay thuật lại mọi việc rồi bạch Phật:
- Bạch đức Thế Tôn, các nước đều có việc kiết
tường như thế, không biết còn có việc gì kiết tường
hơn không?
Đức Phật bảo với Phạm Chí:
- Những điều ông bàn luận chỉ là việc thế gian.
Thuận theo thì kiết tường, trái lại thì tai họa, không
thể cứu độ tâm linh, chấm dứt khổ não. Pháp kiết
tường mà ta biết, người thực hành theo sẽ được
phước ra khỏi hẳn ba cõi, an trú Niết-bàn.
Phật tôn quí hơn trời
Như Lai thường diễn nghĩa
Đạo sĩ Phạm Chí đến
Hỏi sao là kiết tường?
Bấy giờ Phật từ mẫn
Nói yếu nghĩa chính chân
Tin, vui theo chính pháp
Là tối thượng kiết tường.
Cũng không từ thiên nhân
Mong xin điều may mắn
Không cầu đảo quỷ thần
426
Chọn bạn hiền ở chung

Thường siêng làm phước đức
Thân trong sạch chân chính
Bỏ ác theo điều thiện
Tránh rượu, biết tiết chế
Không dâm với nữ sắc
Học rộng, giữ giới nghiêm
Tinh tấn tu chính pháp
Sửa mình, không tranh chấp
Hiếu thảo thờ cha mẹ
Lo gia nghiệp, vợ con
Không để cho nghèo đói
Không ngã mạn, tự đại
Tri túc, biết xét suy
Theo thời tụng tập kinh
Thường thích nghe học hỏi
Ưa gặp bậc Sa-môn
Nghe giảng liền thọ trì
427

Trì trai tu phạm hạnh
Thường thích gặp hiền minh
Nương tựa bậc trí sáng
Có đức tin, đạo đức
Chính tâm, không nghi nan
Mong thoát ba ác đạo
Tâm bình đẳng bố thí
Phụng thờ bậc đắc đạo
Cung kính các thiên nhân
Thường muốn lìa tham dâm
Sân si vừa khởi tâm
Liền lấy đạo soi chiếu
Lìa bỏ việc phi pháp
Siêng năng tu đạo đức
Thường thờ bậc đáng thờ
Vì tất cả chúng sinh
Gây dựng đại từ tâm
428
Nhân ái giúp an ổn
Người trí ở thế gian
Luôn tập hạnh kiết tường
Tự thành tựu tuệ giác
Thầy trò Phạm Chí nghe Phật nói kệ xong chợt
nhiên tỏ ngộ, sinh đại hoan hỉ, đến trước Phật bạch
rằng:
- Nguyện đức Thế Tôn từ bi tế độ cho chúng
con được quy y Tam Bảo, xuất gia làm Sa-môn tu
học theo Phật.
- Lành thay! Hãy lại đây Tỳ-kheo.
Ngay đó các vị ấy đều thành Sa-môn, tu quán
sổ tức liền chứng quả A-la-hán. Vô số người nghe
chứng được Pháp nhãn.
429

nguyện lớn của đức Phổ Hiền Bồ Tát:
Mười là hồi hướng khắp tất cả.
%%%
430
PHỤC NGUYỆN
hương linh có duyên với pháp hội được tăng
trưởng phước lành, giác ngộ Phật Pháp, chuyển
hóa tâm thức, khởi các niệm từ bi, xả bỏ ái chấp,
phát nguyện tu hành để sớm được thoát khổ.
431
HỒI HƯỚNG
Nguyện khắp pháp giới các chúng sinh,
Đồng được lên ngôi Vô Thượng Giác. %%%
432
TAM TỰ QUY
433
MỤC LỤC
Lời Nói Đầu 3
PHẦN MỘT
Nghi Thức Tụng Kinh Buổi Sáng 7
Tán Tụng 8-11
Kinh Tụng
Kinh Tam Bảo 12
Kinh Điềm Lành Tối Thượng 20
Kết Khóa 29-32
PHẦN HAI
Nghi Thức Sám Hối Trong Tuần 33
Tán Tụng 34-41
Sám Văn
Sám Chuyển Hóa 42
Sám Hối Thập Ác 46
Sám Hối Ba Nghiệp 49
Sám Hối Sáu Căn 51
Kết Khóa 67-70
PHẦN BA
Nghi Thức Tụng Kinh Pháp Cú 71
Tán Tụng 72-75
Kinh Tụng
Quyển Thứ Nhất
Phẩm Thứ Nhất: Vô Thường 77
1. Thiên Đế Thích Tự Quy Y Tam Bảo 78
2. Mẹ Vua Ba Tư Nặc Chết 80
3. Đàn Bò Bị Giết Thịt 82
4. Con Gái Phạm Chí Chết 84
5. Tâm Vô Thường Của Nàng Liên Hoa Sắc 86
6. Bốn Anh Em Phạm Chí Chạy Trốn Tử Thần 90
Phẩm Thứ Hai: Giáo Học 93
1. Một Tỳ Kheo Buông Lung 94
2. Một Tỳ Kheo Sắp Đoạn Âm 97
3. Phật Khuyên Thầy Tỳ Kheo Tu Một Mình Còn Hơn Kết Bạn Ngu Đần 100
Phẩm Thứ Ba: Hộ Giới 103
1. Gần Phật Và Xa Phật 104
Phẩm Thứ Tư: Đa Văn 109
1. Con Dao Trong Tâm 110
2. Phạm Chí Cầm Đuốc 114
3. Tu Đạt Khuyên Bạn Thỉnh Phật 117
4. Phật Hàng Phục Bọn Cướp 121
Phẩm Thứ Năm: Đốc Tín 125
1. Phật Độ Hơn Năm Trăm Gia Đình Ở Ven Sông 126
2. Tỷ Đà La Làm Trọn Lời Hứa Của Cha 129
Phẩm Thứ Sáu: Cẩn Thận Giữ Giới 133
1. Phật Độ Năm Vị Sa Môn Ở Núi Xa Thành 134
Phẩm Thứ Bảy: Duy Niệm 137
1. Phật Độ Vua Phất Gia Sa 138
Phẩm Thứ Tám: Nhân Từ 143
1. Phật Độ Gia Đình Thợ Săn Đổi Nghề 144
2. Phật Độ Vua Hòa Mặc Trở Về Chính Pháp 148
Phẩm Thứ Chín: Ngôn Ngữ 153
1. Ba Người Trả Quả Vì Mắng Nhiếc Bà Lão 154
Phẩm Thứ Mười: Song Yếu 157
1. Tâm Trạng Hai Anh Lái Buôn Trái Nhau 158
2. Lưu Ly Đoạt Ngôi Vua Của Cha Và Giết Anh 163
3. Phật Độ Bảy Mươi Bà La Môn 166
Phẩm Thứ Mười Một: Phóng Dật 171
1. Phật Độ Một Vị Sa Môn Tham Của Bỏ Đạo 172
Phẩm Thứ Mười Hai: Tâm Ý 175
1. Phật Dạy Sáu Giác Quan Chạy Theo Sáu Dục Đều Do Tâm Ý 176
Phẩm Thứ Mười Ba: Hoa Hương 179
1. Phật Độ Năm Trăm Cô Gái Giòng Bà La Môn 180
Quyển Thứ Hai

Phẩm Thứ Mười Bốn: Dụ Hoa Hương 185
1. Phật Khen Sự Thọ Trì Bát Quan Trai Của Mạc Lợi Phu Nhân 186
2. Phật Dụ Hoa Sen Để Khuyến Khích Những Tân Sa Môn Thối Chí 191
Phẩm Thứ Mười Lăm: Ngu Ám 195
1. Ông Bà La Môn Ngu Ám Vô Duyên Với Phật 196
2. Công Chúa Kim Cương Và Năm Trăm Thể Nữ Trả Quả 200
Phẩm Thứ Mười Sáu: Minh Triết 205
1. Phật Dùng Phương Tiện Để Độ Phạm Chí Trẻ Tuổi 206
2. Phật Phóng Hào Quang Và Đến Cứu Hai Đứa Bé Song Sinh 211
Phẩm Thứ Mười Bảy: A La Hán 217
1. Người Ở Giúp Chủ Nhà Giàu Có Đi Tu Đắc Đạo Độ Chủ
Và Những Người Trong Nước 218
Phẩm Thứ Mười Tám: Thuật Thiên 223
1. Phật Độ Bàn Đặc 224
2. Phật Phân Tích Sự Bố Thí Cho Trưởng Giả Lam Đạt 229
3. Phật Dạy Phụng Thờ Ai Có Lợi Ích 233
Phẩm Thứ Mười Chín: Ác Hạnh 237
1. Năm Trăm Con Khỉ Bắt Chước Cúng Dường Tháp Được
Sinh Cõi Trời 238
2. Sự Trả Quả Của Dòng Họ Thích Ca 242
Phẩm Thứ Hai Mươi: Đao Trượng 247
1. Phật Tắm Rửa Cho Một Tỳ-kheo Bệnh 248
2. Cúng Tế Quỷ Thần Không Bằng Giữ Trai Giới 252
Quyển Thứ Ba
Phẩm Thứ Hai Mốt: Dụ Lão Mạo 259
1. Phật Quở Bảy Vị Sa Môn Già 260
2. Giàu Sang Không Bố Thí Chịu Quả Báo Nghèo Khổ 263
Phẩm Thứ Hai Hai: Ái Thân 269
1. Ma Ha Lư Được Phật Độ 270
2. Năm Trăm Phạm Chí Được Phật Điều Phục 274
Phẩm Thứ Hai Ba: Thế Tục 277
1. Phật Dạy Chứa Của Báu Nhiều Không Bằng Thấy Đạo 278
Phẩm Thứ Hai Bốn: Thuật Phật 283
1. Pháp Phật Khó Được Nghe 284
Phẩm Thứ Hai Lăm: An Ninh 287
1. Phật Độ Năm Trăm Người Chứng Quả 288
2. Phật Dạy Không Có Gì Khổ Hơn Có Thân 291
Phẩm Thứ Hai Sáu: Hiếu Hỷ 295
1. Phật Dạy Vui Tột Ở Thế Gian Chẳng Bằng Vui Niết Bàn 296
Phẩm Thứ Hai Bảy: Phẫn Nộ 301
1. Phật Hàng Phục Năm Trăm Con Voi Say 302
Phẩm Thứ Hai Tám: Trần Cấu 307
1. Phật Độ Chú Bé Kiêu Căng Và Ngu Si 308
Phẩm Thứ Hai Chín: Phụng Trì 313
1. Phật Hàng Phục Bà La Môn Tát Giá Ni Kiền 314
Phẩm Thứ Ba Mươi: Đạo Hạnh 319
1. Phật Dạy Phạm Chí Lẽ Vô Thường Của Đời Người 320
Phẩm Thứ Ba Mốt: Quảng Diễn 327
1. Vua Ba Tư Nặc Vâng Lời Phật Dạy Giảm Ăn 328
Phẩm Thứ Ba Hai: Địa Ngục 333
1. Phú Lan Ca Diếp Xin Vua Đấu Thần Thông Với Phật 334
2. Phật Khuyên Bảy Vị Tỳ-kheo Dứt Thối Chí 340
Phẩm Thứ Ba Ba: Tượng 343
1. Phật Dùng Ví Dụ Con Voi Giữ Vòi Để Răn Dạy La Hầu La 344
2. Điều Phục Voi Không Bằng Tự Điều Phục Chính Mình 349
Phẩm Thứ Ba Tư: Ái Dục 353
1. Phật Dùng Phương Tiện Độ Một Vị Sa Môn Thoái Chí 354
2. Phật Cứu Độ Bảy Người Làm Vật Hy Sinh Cúng Tế
Phạm Thiên 358
Quyển Thứ Tư
Phẩm Thứ Ba Lăm: Ái Dục (Tiếp theo) 363
1. Phật Độ Ông Trưởng Giả Nhớ Lại Tiền Kiếp 364
2. Phật Độ Một Tỳ-kheo Trẻ Tuổi Vượt Khỏi Ái Dục 368
3. Phật Dạy Ông Trưởng Giả Đau Khổ 371
4. Phật Độ Hai Vị Xuất Gia Còn Tư Tưởng Ái Dục 374
Phẩm Thứ Ba Sáu: Lợi Dưỡng 377
1. Người Đẹp Không Bằng Người Có Đạo Đức 378
Phẩm Thứ Ba Bảy: Sa Môn 383
1. Phật Độ Một Tỳ-kheo Trẻ Tuổi Khỏi Vướng Tên Độc 384
Phẩm Thứ Ba Tám: Phạm Chí 387
1. Các Pháp Môn Tu Của Ngoại Đạo Không Có Niết Bàn 388
Phẩm Thứ Ba Chín: Niết Bàn 393
1. Phật Dạy Bảy Pháp Khiến Đất Nước Không Bị Diệt Vong 394
Phẩm Thứ Bốn Mươi: Sinh Tử 399
1. Gieo Nhân Gặt Quả 400
Phẩm Thứ Bốn Mốt: Đao Lợi 405
1. Phật Dạy Tân Vương Bổn Phận Làm Vua 406
2. Phật Dùng Hào Quang Hàng Phục Voi Thần 411
3. Phật Dùng Thần Lực Hàng Phục Quỷ La Sát 413
4. Phật Kể Những Tiền Kiếp Làm Chuyển Luân Vương 418
Phẩm Thứ Bốn Hai: Kiết Tường 423
1. Phật Nói Điềm An Lành Tối Thượng 424
Kết Khóa 430-433

HỘI LUẬT GIA VIỆT NAM
NHÀ XUẤT BẢN HỒNG ĐỨC
Địa chỉ: 65.Tràng Thi - Quận Hoàn Kiếm - Hà Nội
Email: nhaxuatbanhongduc65@gmail.com - nhaxuatbanhongduc@yahoo.com
Điện thoại : 04.3 9260024 Fax :04.3 9260031
NHẬT TỤNG
CHÙA BA VÀNG
Chịu trách nhiệm xuất bản
Giám đốc
BÙI VIỆT BẮC
Chịu trách nhiệm nội dung
Tổng biên tập
LÝ BÁ TOÀN
Biên tập
PHAN THỊ NGỌC MINH
Trình bày, minh họa
TÂM HƯƠNG - TÂM THANH
Sửa bản in
BAN VĂN HÓA CHÙA BA VÀNG
In 5.000 cuốn, khổ 17,5x25,0cm, tại Công ty CP Đầu tư Phát triển công nghệ Đỉnh Cao
278 Lĩnh Nam - P. Vĩnh Hưng - Q. Hoàng Mai - TP. Hà Nội
Số XNĐKXB: 3631 - 2017/CXBIPH/30-81/HĐ. Số QĐXB 252/QĐ-NXBHĐ của
Nhà xuất bản Hồng Đức cấp ngày 09/11/2017. In xong và nộp lưu chiểu tháng 12 năm 2018
Mã số sách tiêu chuẩn quốc tế - ISBN: 978-604-89-1381-6

Nhat Tung Thien Mon - Chua Ba Vang

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Nhat Tung Thien Mon - Chua Ba Vang

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

NHẬT TỤNG

NHÀ XUẤT BẢN HỒNG ĐỨC

LỜI NÓI ĐẦU

Và đây, giáo Pháp - con đường đưa chúng sinh

NGHI THỨC TỤNG KINH

Nguyện đem lòng thành kính

Nam mô Phật Bổn Sư Thích Ca Mâu Ni!

Chí tâm đỉnh lễ: Nam mô Tỳ Bà Thi Phật. %

(Tùy chọn một trong hai bài kinh:

KINH TAM BẢO

Hãy bi mẫn đồng tâm

Mong với sự thật này

Lời Phật Gotama

Có trí tuệ thậm thâm

Chẳng bao giờ khuất lấp

Mong với sự thật này

Cư ngụ trên địa cầu

KINH ĐIỀM LÀNH TỐI THƯỢNG

Chính tôi được nghe như vầy: Một thời

Nhiều Thiên tử và người,

1. Không thân cận kẻ ngu,

Tôn kính người Hiền Thiện,

2. Sống trong môi trường tốt,

3. Lắng nghe siêng học hỏi,

4. Hiếu dưỡng mẹ và cha,

5. Bố thí, làm việc thiện,

Không làm các việc ác,

6. Chấm dứt các tội lỗi,

7. Luôn khiêm cung lễ độ,

8. Kiên nhẫn để phục thiện,

9. Mong cầu tăng trí tuệ:

Cách diệt khổ ra sao?

10. Khi xúc chạm việc đời

Ai sống được như thế,

LỜI KHẤN NGUYỆN

Có nghiệp báo trả vay

Sáng soi nghìn thế giới.

Cho con biết im lặng

Với thiền định lắng sâu

PHỔ HIỀN HẠNH NGUYỆN

Nam mô Phật Bổn Sư Thích Ca Mâu Ni!

Chí tâm đỉnh lễ: Nam mô Sa Bà Giáo Chủ Điều

KINH TÁM ĐIỀU GIÁC NGỘ

Là người đệ tử Phật, ngày đêm nên chí tâm,

ĐIỀU GIÁC NGỘ THỨ NĂM:

nơi bờ Niết bàn, rồi trở lại sinh tử, độ thoát

SÁM HỐI CHUYỂN HÓA

Trang nghiêm đài sen ngự tọa

Nguyện xin sám hối từ đây. %

Làm cho đen tối cuộc đời.

Sống đời chính niệm tinh chuyên. %

SÁM HỐI THẬP ÁC

Nay con hổ thẹn muôn phần

Đạo Bồ đề nguyện chứng không lui

SÁM HỐI BA NGHIỆP

Chúng con đồng đến trước Phật đài

Dứt tâm tương tục kể từ đây

SÁM HỐI SÁU CĂN

1. NGHIỆP CĂN MẮT LÀ: %

Lòa mắt chưa sinh

2. NGHIỆP CĂN TAI LÀ: %

Biết rõ lời lành

3. NGHIỆP CĂN MŨI LÀ: %

Thấy bẩn thèm ăn