kpt. mgr inŜ.

Rafał BAZELA
Wojskowy Instytut Techniczny Uzbrojenia

122 MM POCISK RAKIETOWY O ZWIĘKSZONYM

ZASIĘGU ZE ZMODERNIZOWANĄ GŁOWICĄ
KASETOWO-MINOWĄ – „PLATAN M”

W artykule przedstawiono informacje na temat budowy

i przeznaczenia 122 mm pocisku rakietowego o zwięk-
szonym zasięgu ze zmodernizowaną głowicą kasetową –
„PLATAN M” do minowania narzutowego.

1. Wstęp
Ze wszystkich zapór stawianych przez walczące wojska, właśnie zapory minowe
były i stanowią najbardziej niebezpieczny i skuteczny składnik całego systemu
obronnego.
Miny lądowe, głównie przeciwpancerne i przeciwpiechotne ze względu na swoją
duŜą skuteczność oraz niski koszt produkcji są i będą stosowane masowo we
wszystkich konfliktach zbrojnych.
Postęp naukowo-techniczny doprowadził do powstania całkowicie nowych syste-
mów minowania, w tym narzutowego, za pomocą samolotów, śmigłowców, wyrzutni
rakietowych i dział. Dzięki temu moŜliwe jest zaminowanie obszarów (obiektów) po-
łoŜonych nawet do 200 km od linii styczności wojsk. MoŜna, więc zaminować nie tyl-
ko rejony ześrodkowania wojsk, lecz takŜe kierunki przypuszczalnego ich manewru a
miny mogą być uŜyte z duŜym skutkiem przed frontem nacierających ugrupowań.
Z danych amerykańskich wynika, Ŝe podczas operacji Pustynna Burza prawie po-
łowa śmiertelnych strat była spowodowana przez miny. DuŜe straty od min ponieśli
równieŜ Rosjanie w czasie interwencji w Afganistanie. Jedna trzecia spośród 68 ty-
sięcy Ŝołnierzy radzieckich w latach 1980-89 zginęła od min.
Głównym przeznaczeniem min przeciwpancernych jest niszczenie sprzętu bojo-
wego i pojazdów mechanicznych. Nowe generacje min klasycznych i narzutowych,
uzbrojone w zapalniki niekontaktowe z czujnikami magnetycznymi i sejsmicznymi, są
znacznie groźniejsze niŜ miny klasyczne pierwszej generacji, uzbrojone w zapalniki o
działaniu naciskowym. Wybuchają one przy zbliŜaniu się do nich pojazdów mecha-
nicznych. Miny takie są nierozbrajalne sposobem ręcznym.
Klasyczne miny przeciwpancerne najnowszej generacji, jak np. włoska SB-MV/T
z kadłubem z tworzywa sztucznego, wyposaŜone są głównie w elektroniczne zapal-
niki niekontaktowe posiadające czujniki sejsmiczny i magnetyczny. Pierwszy odbiera
sygnały powstałe od drgań (wibracji) podłoŜa spowodowanych ruchem pojazdu bo-
jowego, drugi zaś wykrywa duŜe obiekty stalowe. Sama zmiana pola magnetycznego
lub same drgania sejsmiczne nie spowodują detonacji miny, poniewaŜ do zadziałał
zapalnika konieczne są obydwa bodźce i to przez określony czas. Zastosowanie
więc pojedynczego trału (np. naciskowego lub magnetycznego) nie powoduje zadzia-
łania takiej miny.

5
 Najnowsze narzutowe miny przeciwpancerne są łatwiejsze do wykrycia (ustawio-
ne na powierzchni gruntu), ale zawierają elektroniczne zapalniki niekontaktowe z
układami samolikwidacji, nieusuwalności i nierozbrajalności. Ponadto są to zapalniki
o podwyŜszonej odporności na podmuch (falę nadciśnienia). Rozminowanie terenu z
takich min jest przedsięwzięciem niezwykle niebezpiecznym.
Zadania taktyczne i operacyjne wykonywane przy pomocy amunicji kasetowej –
minowej będą determinowane rodzajem działań bojowych prowadzonych przez
wspierane odziały i pododdziały.
W obronie zasadniczymi zadaniami będzie stawianie zapór minowych mające na
celu:
- wsparcie ubezpieczeń bojowych;
- wzbranianie (dezorganizowanie) ataku przeciwnika;
- osłonę luk i skrzydeł w ugrupowaniu bojowym.

Natomiast w natarciu zasadniczymi zadaniami będzie stawianie zapór minowych

mające na celu:
- osłona opanowanych rejonów (obiektów, rubieŜy);
- wzbranianie ataku przeciwnika podczas odpierania kontrataków.

2. Wady istniejącego systemu

Obecnie na wyposaŜeniu WP występuje jeden rodzaj amunicji rakietowej kaseto-
wo-minowej do stawiania narzutowych pól minowych – jest to 122 mm pocisk rakie-
towy z głowicą kasetowo-minową PLATAN.

Głowica kasetowo-minowa Platan

Pociski te wystrzeliwane z BM-21 i RM-70 umoŜliwiają ustawianie zapór mino-

wych do 15 kilometrów od własnych pozycji.
Obecnie stosowane pociski ze względu na ich długość nie pozwalają na korzy-
stanie z automatu ładowania wyrzutni RM-70. Stosowana w głowicy pocisku prze-
ciwpancerna mina powierzchniowa typu MN-121 jest konstrukcją starą nie spełniają-
cą wymogów współczesnego pola walki. Zastosowane w minie MN-121rozwiązania
konstrukcyjne nie pozwalają na ustawianie rodzaju pracy, ani czasu samolikwidacji,
po montaŜu końcowym głowicy.

6
 Przeciwpancerna mina narzutowa MN-121

Z taktycznego punktu widzenia jest to duŜa wada. Ponadto zapalnik miny posiada
tylko jeden czujnik magnetyczny uaktywniający jej działanie. Z tego powodu jest ona
podatna na rozminowanie sposobem elekromagnetycznym.

3. 122 mm pocisk rakietowy o zwiększonym zasięgu ze zmoderni-

zowaną głowicą kasetowo-minową – „PLATAN M”
Proponowany 122 mm pocisk rakietowy z głowicą kasetowo-minową składa się z
podstawowych zespołów:
- układu napędowego,
- głowicy kasetowo-minowej,
- zapalnika rozcalającego.
Układ napędowy to jednokomorowy (cienkościenna rura o długości ponad 1,7 m)
silnik rakietowy z zespołem stabilizatora od pocisku rakietowego z głowicą kasetową
HESYT (pocisk rakietowy z głowicą kasetową elaborowaną granatami kumulacyjno-
odłamkowymi). Masa układu napędowego 41,7 kg. Układ napędowy posiada gwint
do połączenia z głowicą kasetowo-minową. Zespół stabilizatora o masie 7,2 kg po-
siada cztery skrzydełka, a wewnątrz jedną centralną dyszę. W komorze silnika
umieszczone jest paliwo kompozytowe o masie 24,8 kg, którego zapalenie następuje
od zapłonnika zlokalizowanego bezpośrednio przy zespole stabilizatora. Impuls elek-
tryczny do zapłonnika podawany jest poprzez zespół stykowy z wyrzutni BM-21 lub
RM-70.
Głowica kasetowo-minowa to cienkościenna stalowa rura o długości ok. 1,3 m,
wewnątrz której znajduje się 5 min. Miny usytuowane jedna za drugą i połączone są
elektrycznie między sobą za pomocą styków. Połączenie to zapewnia moŜliwość
programowania-zmiany czasu samolikwidacji min. Zmianę czasu samolikwidacji
umoŜliwia głowicowy elektroniczny zapalnik. Czas samolikwidacji moŜna zmieniać w
zakresie od 3 godzin do 3 dób, z krokiem nastawy co 1 godzina.
Zapalnik rozcalający jest typu elektronicznego. Posiada dwa niezaleŜne stopnie
zabezpieczenia i moŜliwość nastawy czasu od 5 do 100 sekund. Dokładność wpro-
wadzanej nastawy czasu 0,1 s.

7
 Czas rozcalenia pocisku i samolikwidacji miny wprowadza się przed wystrzele-
niem. Czas rozcalenia dobierany jest w ten sposób, aby rozcalenie (odłączenie gło-
wicy kasetowo-minowej od układu napędowego), a tym samym wyrzucenie min z
pojemnika głowicy nastąpiło na wysokości ok. 600 m. Głowica posiada stalowy łącz-
nik z gwintem sektorowym do połączenia z układem napędowym. Ilość nitek gwintu i
jego zarys (kąt gwintu) zostały tak dobrane, aby ciśnienie gazów prochowych po-
wstałe z ładunku znajdującego się w zapalniku, a działające na tłok, który wypycha
miny, nie spowodowało ich uszkodzenia.
KaŜda mina dodatkowo wyposaŜona jest w układ zapewniający jej nieusuwal-
ność.

4. Podsumowanie
Doświadczenia konfliktów zbrojnych ostatniego okresu (Afganistan, Zatoka Per-
ska i Jugosławia) wykazują, Ŝe o ostatecznych wynikach operacji decydować będą
zgrupowania wojsk wykonujące zadania na lądzie. Jednostki pancerne wyposaŜone
w opancerzone wozy bojowe są podstawową siłą uderzeniową współczesnych wojsk
lądowych. Wozy bojowe charakteryzują się wysoką manewrowością i zdolnością po-
konywania terenu oraz znaczną siłą ognia. Stanowią one główną siłę uderzeniową
wojsk lądowych. Mogą teŜ być wykorzystywane w obronie do tworzenia silnych zapór
pancernych na kierunkach natarcia przeciwnika i wykonywania kontruderzenia.
Z analizy stanu technicznego i ilościowego uzbrojenia WP wynika, Ŝe posiadane
środki przeciwpancerne są znikome i odbiegają po względem technicznym od stan-
dardów światowych. Wprowadzenie do uzbrojenia amunicji kasetowo-minowej dla
posiadanych przez WP rakietowych wyrzutni artyleryjskich BM-21, BM-21M oraz RM-
70, do stawiania narzutowych pół minowych pozwoliłoby w znacznym stopniu zwięk-
szyć moŜliwości operacyjne naszych wojsk, szczególnie w czasie działań obronnych.

Literatura:
1. Kostrow R., Makuszewski M., Studencki M., Rakiety i artyleria wojsk lądowych
Warszawa 2001.
2. Janusz Bielecki , Uzbrojenie.
3. Dęga Cz, Uzbrojenie i pole walki wojsk lądowych do 2020 roku, Warszawa 1995 r.
4. W.P., Rozwój współczesnej amunicji artylerii polowej, WPZ 4/96.