Giáo Trình Quy Hoạch Công Trình Ngầm Đô Thị

MÔÛ ÑAÀU 4
CHÖÔNG 1: KHAÙI NIEÄM VAØ PHAÂN LOAÏI................................................................................. 5

1.1. Khaùi nieäm veà coâng trình ngaàm .................................................................................. 5
1.1.1. Khaùi nieäm veà coâng trình ngaàm............................................................................. 5
1.1.2. Phaân loaïi............................................................................................................... 6
1.1.2.1. Phaân loaïi theo chöùc naêng .............................................................................. 6
1.1.2.2. Phaân loaïi theo vai troø vaø hình daùng trong maïng löôùi .................................... 7
1.1.2.3. Phaân loaïi theo phöông phaùp thi coâng ............................................................ 8
1.1.2.4. Phaân loaïi theo vò trí xaây döïng ....................................................................... 8
1.1.3. Vai troø cuûa coâng trình ngaàm trong ñoâ thò ............................................................. 9
1.1.3.1. Vaán ñeà hieän nay taïi caùc ñoâ thò – xu höôùng phaùt trieån coâng trình ngaàm ........ 9
1.1.3.2. Vai troø coâng trình ngaàm trong ñoâ thò ........................................................... 10
1.1.4. Caùc taùc ñoäng ñeán quy hoaïch vaø xaây döïng coâng trình ngaàm ñoâ thò .................... 11
1.1.4.1. Ñieàu kieän kinh teá – voán ñaàu tö.................................................................... 11
1.1.4.2. Ñieàu kieän ñòa chaát thuyû vaên ........................................................................ 11
1.1.4.3. Ñieàu kieän phaùt trieån coâng ngheä vaø khoa hoïc kyõ thuaät ................................ 12
1.1.4.4. Yeáu toá xaõ hoäi – khaû naêng söû duïng vaø khai thaùc coâng trình ngaàm .............. 12
1.2. Lòch söû phaùt trieån coâng trình kyõ thuaät ngaàm ............................................................ 12
1.2.1. Söï phaùt trieån cuûa coâng trình giao thoâng ngaàm – haàm giao thoâng ...................... 13
1.2.2. Söï phaùt trieån cuûa caùc coâng trình ñöôøng daây – ñöôøng oáng ngaàm ........................ 15
1.2.3. Tình hình xaây döïng coâng trình ngaàm ñoâ thò ôû Vieät Nam.................................... 16
CHÖÔNG 2: QUY HOAÏCH MAÏNG LÖÔÙI COÂNG TRÌNH KYÕ THUAÄT HAÏ TAÀNG NGAÀM . 20
2.1. Caùc loaïi coâng trình kyõ thuaät ngaàm trong ñoâ thò........................................................ 20
2.1.1. Phaïm vi cuûa quy hoaïch maïng löôùi coâng trình kyõ thuaät haï taàng ngaàm ............... 20
2.1.2. Caùc thaønh phaàn cô baûn cuûa maïng löôùi coâng trình kyõ thuaät ngaàm ...................... 21
2.2. Caùc nguyeân taéc quy hoaïch maïng löôùi coâng trình kyõ thuaät ngaàm ............................. 22
2.2.1. Tính chaát maïng löôùi............................................................................................ 22
2.2.2. Tính chaát phoái hôïp giöõa caùc loaïi maïng löôùi coâng trình ngaàm ............................ 23
2.2.2.1. Phoái hôïp giöõa caùc coâng trình trong maïng löôùi............................................. 24
2.2.2.2. Toå chöùc phoái hôïp caùc daïng maïng löôùi ngaàm .............................................. 24
2.2.2.3. Toå chöùc phoái hôïp caùc tuyeán vôùi maïng löôùi treân maët ñaát ............................ 25
2.2.2.4. Caùc coâng trình ngaàm phöùc hôïp ña naêng ...................................................... 26
2.3. Noäi dung coâng taùc quy hoaïch maïng löôùi coâng trình kyõ thuaät haï taàng ngaàm đô thị... 27
2.3.1. Noäi dung cô baûn cuûa coâng taùc quy hoaïch maïng löôùi coâng trình ngaàm............... 27
2.3.2. Xaùc ñònh nhu caàu ñaàu tö vaø löïa choïn caùc chæ tieâu kinh teá kyõ thuaät.................... 28
2.3.3. Khaûo saùt, choïn tuyeán vaø giaûi phaùp quy hoaïch maïng löôùi .................................. 29
2.3.4. Quy hoaïch maët baèng maïng löôùi ......................................................................... 30
2.3.4.1. Quy hoaïch toång theå maët baèng ..................................................................... 30
2.3.4.2. Caùc giaûi phaùp toå chöùc phoái hôïp caùc tuyeán coâng trình kyõ thuaät ngaàm ......... 32
2.3.5. Quy hoaïch traéc doïc............................................................................................. 33
2.3.6. Quy hoaïch traéc ngang ......................................................................................... 36
2.3.6.1. Caùc giaûi phaùp maët caét vaø toå chöùc boá trí caùc loaïi haï taàng treân maët caét........ 36
2.3.6.2. Hình daïng vaø keát caáu maët caét ngang caùc loaïi haàm kyõ thuaät ....................... 40
2.3.6.3. Giaûi phaùp vaät lieäu vaø caáu taïo keát caáu ......................................................... 43
2.3.7. Caáu taïo chi tieát ñaáu noái caùc tuyeán haï taàng kyõ thuaät ngaàm................................. 43
CHÖÔNG 3: CAÁU TAÏO MOÄT SOÁ COÂNG TRÌNH KYÕ THUAÄT HAÏ TAÀNG NGAÀM ÑOÂ THÒ
CÔ BAÛN – HAÀM KYÕ THUAÄT .......................................................................................................... 45
Giảng viên: TS. Ngô Trùng Dương Trang 1

3.1. Caùc coâng trình ñöôøng giao thoâng ngaàm ................................................................... 45
3.1.1. Ñöôøng haàm giao thoâng ñöôøng boä ....................................................................... 45
3.1.1.1. Khaùi nieäm vaø phaân loaïi ............................................................................... 45
3.1.1.2. Nguyeân taéc thieát keá maët baèng vaø traéc doïc caùc tuyeán giao thoâng ngaàm ...... 46
3.1.1.3. Caáu taïo traéc ngang vaø caùc chi tieát thieát keá.................................................. 46
3.1.2. Ñöôøng haàm ñöôøng saét – ñöôøng saét ngaàm ........................................................... 49
3.1.2.1. Khaùi nieäm veà ñöôøng saét ngaàm .................................................................... 49
3.1.2.2. Caùc coâng trình thuoäc ñöôøng saét ngaàm ......................................................... 49
3.1.2.3. Caáu taïo caùc tuyeán ñöôøng saét ngaàm ............................................................. 50
3.1.3. Ñöôøng daãn – ñöôøng noái ...................................................................................... 52
3.2. Toå chöùc khoâng gian coâng trình ñaàu moái giao thoâng ................................................. 54
3.2.1. Nhaø ga ñöôøng saét ngaàm ...................................................................................... 54
3.2.1.1. Phaân loaïi nhaø ga saét ngaàm theo hình thöùc boá trí saân ga .............................. 55
3.2.1.2. Phaân loaïi nhaø ga ngaàm theo ñaëc tröng söû duïng: ......................................... 56
3.2.2. Baõi ñaäu xe ngaàm ................................................................................................ 59
3.2.2.1. Öu ñieåm baõi ñaäu xe ngaàm ........................................................................... 59
3.2.2.2. Quy hoaïch - toå chöùc baõi ñaäu xe ngaàm ......................................................... 60
3.3. Toå chöùc caùc toå hôïp kieán truùc ngaàm keát hôïp heä thoáng haï taàng................................. 60
CHÖÔNG 4: CAÙC VAÁN ÑEÀ VEÀ QUAÛN LYÙ COÂNG TRÌNH NGAÀM ........................................ 63
4.1. Caùc vaán ñeà veà quaûn lyù vaø quaûn lyù xaây döïng ngaàm taïi caùc ñoâ thò lôùn Vieät Nam ..... 63
4.1.1. Caùc vaán ñeà veà khoâng gian ñoâ thò........................................................................ 63
4.1.2. Caùc vaán ñeà veà phaùp lyù trong quaûn lyù coâng trình ngaàm ...................................... 63
4.2. Noäi dung coâng taùc quaûn lyù coâng trình ngaàm ............................................................ 64
4.2.1. Caùc noäi dung cô baûn veà quaûn lyù coâng trình ngaàm .............................................. 64
4.2.2. Quaûn lyù xaây döïng vaø quy hoaïch xaây döïng coâng trình ngaàm.............................. 65
4.3. Quy trình laäp, xeùt duyeät quy hoaïch xaây döïng ngaàm ñoâ thò ...................................... 65
4.3.1. Coâng taùc chuaån bò laäp quy hoaïch xaây döïng ngaàm ñoâ thò (thieát laäp caùc cô sôû laäp
quy hoaïch xaây döïng ngaàm ñoâ thò).................................................................................... 66
4.3.2. Quy trình laäp vaø pheâ duyeät quy hoaïch chung xaây döïng ngaàm ñoâ thò ................. 68
4.3.3. Quy trình laäp vaø pheâ duyeät quy hoaïch chi tieát xaây döïng ngaàm ñoâ thò ............... 71
CHÖÔNG 5: TOÅNG QUAN THIEÁT KEÁ COÂNG TRÌNH NGAÀM ............................................... 74
5.1. Khaûo saùt kyõ thuaät phuïc vuï thieát keá vaø xaây döïng caùc coâng trình ngaàm.................... 74
5.1.1. Nhöõng vaán ñeà ñòa chaát aûnh höôûng ñeán coâng trình ngaàm.................................... 74
5.1.2. Caùc phöông phaùp ñieàu tra khaûo saùt .................................................................... 75
5.1.3. Hoà sô vaø noäi dung khaûo saùt ................................................................................ 76
5.2. Taûi troïng taùc duïng leân keát caáu coâng trình ngaàm ...................................................... 76
5.2.1. Khaùi nieäm chung ................................................................................................ 76
5.2.2. Aùp löïc ñòa taàng ................................................................................................... 76
5.2.3. Taûi troïng taùc duïng leân keát caáu coâng trình ngaàm ................................................ 77
5.3. Giôùi thieäu caùc phöông phaùp tính toaùn keát caáu coâng trình ngaàm .............................. 77
5.3.1. Caùc phöông phaùp tính keát caáu coâng trình ngaàm ................................................. 78
5.3.1.1. Phöông phaùp SN.Naumov ........................................................................... 78
5.3.1.2. Phöông phaùp G.G. Zurabov ......................................................................... 79
5.3.1.3. Phöông phaùp thay theá baèng heä thanh .......................................................... 79
5.3.1.4. Phöông phaùp S.A. Orlov .............................................................................. 79
5.3.1.5. Phöông phaùp S.S. Ñavöñov ......................................................................... 80
5.3.1.6. Phöông phaùp I.A. Malikova......................................................................... 80

5.3.2. Caùc phöông phaùp bieán daïng tính toaùn keát caáu ñöôøng haàm ................................ 80
5.3.2.1. Phöông phaùp Ya. Bialer .............................................................................. 80
5.3.2.2. Phöông phaùp K.V.Ruppenneyt,V.A. Lutkin, A.N. Dranovxki..................... 80
5.3.2.3. Phöông phaùp B.G. Galerkin......................................................................... 81
5.4. Moät soá vaán ñeà hoã trôï trong thieát keá coâng trình ngaàm .............................................. 81
5.4.1. Thieát keá haàm daãn nöôùc....................................................................................... 81
5.4.2. Caùc hình thöùc phoøng vaø thoaùt nöôùc .................................................................... 82
5.4.3. Thieát keá thoâng gioù cho coâng trình ngaàm ............................................................ 84
5.4.3.1. Thoâng gioù töï nhieân ...................................................................................... 85
5.4.3.2. Thoâng gioù nhaân taïo ..................................................................................... 86
5.4.4. Heä thoáng chieáu saùng........................................................................................... 90
5.4.4.1. Vai troø cuûa aùnh saùng ñoái vôùi coâng trình kyõ thuïaât haï taàng ngaàm ................. 90
5.4.4.2. Phaân loaïi...................................................................................................... 90
5.4.4.3. Chieáu saùng cho ñöôøng haàm ......................................................................... 91
5.4.5. Thieát keá an toaøn vaø phoøng chaùy cho coâng trình ngaàm ....................................... 95
5.4.5.1. Heä thoáng an ninh, heä thoáng PCCC .............................................................. 95
CHÖÔNG 6: TOÅNG QUAN THI COÂNG COÂNG TRÌNH NGAÀM ............................................ 100
6.1. Sự phaùt trieån coâng ngheä xaây döïng ngaàm ............................................................... 100
6.1.1. Khaùi nieäm cô baûn veà thi coâng coâng trình ngaàm ............................................... 100
6.1.2. Caùc phöông phaùp thi coâng ñöôøng haàm ............................................................. 100
6.2. Höôùng phaùt trieån kyõ thuaät thi coâng ñöôøng haàm ..................................................... 101
6.2.1. Taêng nhanh cô giôùi hoaù thi coâng ñöôøng haàm ................................................... 101
6.2.2. Taêng cöôøng nghieân cöùu öùng duïng kyõ thuaät thi coâng môùi ................................. 101
6.2.3. Taêng cöôøng hieän ñaïi hoaù thi coâng ñöôøng haàm ................................................. 102
6.3. Caùc phöông phaùp thi coâng coâng trình ngaàm ñoâ thò ................................................. 102
6.3.1. Thi coâng coâng trình ngaàm choân noâng ............................................................... 102
6.3.2. Phöông phaùp ñaøo loä thieân ................................................................................. 102
6.3.2.1. Caùc thao taùc chính ..................................................................................... 102
6.3.2.2. Thi coâng töôøng lieân tuïc döôùi ñaát ............................................................... 103
6.3.3. Phöông phaùp ñaøo döôùi naép ............................................................................... 103
6.3.4. Thi coâng coâng trình ngaàm choân saâu baèng khieân ñaøo........................................ 104
6.3.4.1. Giôùi thieäu chung ........................................................................................ 104
6.3.5. Coâng ngheä thi coâng ñöôøng haàm trong neàn ñaát yeáu baèng khieân ñaøo ................ 105
6.3.5.1. Giôùi thieäu chung veà khieân ñaøo .................................................................. 105
6.3.5.2. Coâng ngheä thi coâng ñöôøng haàm trong neàn ñaát yeáu baèng khieân ñaøo ......... 106
6.3.6. Thi coâng coâng trình ngaàm vöôït soâng (thi coâng haàm dìm hay haï ñoaïn) ............ 107
TAØI LIEÄU THAM KHAÛO ................................................................................................................ 109

GIAÙO TRÌNH MOÂN HOÏC : QUY HOAÏCH MAÏNG LÖÔÙI
COÂNG TRÌNH KYÕ THUAÄT NGAÀM ÑOÂ THÒ
MÔÛ ÑAÀU
Coâng trình ngaàm trong ñoâ thò giöõ vai troø quan troïng trong ñoâ thò vôùi caùc nhieäm
vuï trong nhieàu hoaït ñoäng cuûa ñoâ thò vaø ñaëc bieät laø caùc ngaønh kyõ thuaät ñoâ thò. Trong
thöïc teá, vieäc quy hoaïch, toå chöùc thieát keá vaø thi coâng caùc coâng trình naøy khaù phöùc taïp
vaø thöïc söï chöa ñöôïc ñöa vaøo giaûng daïy trong chöông trình ñaïi hoïc taïi Vieät Nam.
Trong suoát moät thôøi gian daøi, quy hoaïch maïng löôùi caùc coâng trình ngaàm chöa
ñöôïc xem xeùt vaø nghieân cöùu moät caùch nghieâm tuùc taïi Vieät Nam, nhieàu vaán ñeà naûy
sinh do tình traïng ñaàu tö xaây döïng cuïc boä, ñôn leû nhö ñaøo ñöôøng, hieäu quaû xaây
döïng vaø quaûn lyù keùm… Ñaëc bieät trong xu theá phaùt trieån caùc coâng trình ngaàm hieän nay
ñang gaëp phaûi nhöõng khoù khaên do hieän traïng, söï baát hôïp lyù, laïc haäu, thieáu ñoàng boä vaø
xuoáng caáp cuûa caùc coâng trình hieän höõu. Nhieàu coâng trình ngaàm môùi ñang raát khoù khaên
ñeå tieán haønh quy hoaïch, thieát keá vaø thi coâng xaây döïng do trôû ngaïi cuûa caùc coâng trình
hieän höõu thieáu quy hoaïch vaø quaûn lyù ñoàng boä. Thöïc teá hieän nay vaãn chöa coù nhöõng
quy hoaïch veà coâng trình ngaàm ñoâ thò ñuùng nghóa maø chæ laø caùc quy hoaïch cuûa caùc
ngaønh rieâng leõ coù caùc coâng trình ngaàm.
Caùc sinh vieân ngaønh kyõ thuaät haï taàng ñoâ thò coù nhieäm vuï nghieân cöùu, quy hoaïch
vaø thieát keá caùc coâng trình kyõ thuaät haï taàng ñoâ thò, ñaëc bieät laø nghieân cöùu toaøn boä heä
thoáng haï taàng kyõ thuaät moät caùch toång theå, do vaäy raát caàn phaûi coù kieán thöùc cô baûn
lieân quan ñeán vieäc quy hoaïch vaø thieát keá caùc coâng trình kyõ thuaät ngaàm ñoâ thò.
Moân hoïc “Quy hoaïch maïng löôùi coâng trình kyõ thuaät ngaàm ñoâ thò” höôùng daãn
sinh vieân tieáp caän nhöõng kieán thöùc cô baûn trong quy hoaïch maïng löôùi vaø nguyeân taéc
thieát keá moät soá coâng trình chuû yeáu trong maïng löôùi coâng trình ngaàm ñoâ thò. Sinh vieân
caàn phaûi coù nhöõng kieán thöùc cô baûn veà ñoâ thò vaø caùc maïng löôùi haï taàng kyõ thuaät ñoâ
thò. Sau khi hoaøn taát moân hoïc, sinh vieân coù theå naém vöõng ñöôïc kieán thöùc cô baûn, noäi
dung yeâu caàu cuûa coâng taùc quy hoaïch coâng trình ngaàm ñoâ thò vaø coù khaû naêng thöïc
hieän quy hoaïch caùc loaïi coâng trình kyõ thuaät ngaàm ñoâ thò.

CHÖÔNG 1: KHAÙI NIEÄM VAØ PHAÂN LOAÏI
1.1. Khaùi nieäm veà coâng trình ngaàm
1.1.1. Khaùi nieäm veà coâng trình ngaàm

Theo Ñieàu 2 Nghò ñònh cuûa Chính phuû soá 41/2007/NÑ-CP ngaøy 22/03/2007, khaùi
nieäm veà coâng trình ngaàm trong ñoâ thò ñöôïc giaûi thích nhö sau:
Coâng trình ngaàm ñoâ thò laø nhöõng coâng trình ñöôïc xaây döïng ngaàm döôùi ñaát taïi ñoâ thò bao
goàm coâng trình haï taàng kyõ thuaät ngaàm; coâng trình giao thoâng ngaàm; coâng trình coâng coäng
ngaàm vaø phaàn ngaàm cuûa caùc coâng trình xaây döïng.
Trong ñoù: Coâng trình haï taàng kyõ thuaät ngaàm bao goàm caùc coâng trình ñöôøng
oáng caáp nöôùc, caáp naêng löôïng, thoaùt nöôùc; coâng trình ñöôøng daây caáp ñieän, thoâng
tin lieân laïc; haøo, tunel kyõ thuaät vaø caùc coâng trình ñaàu moái haï taàng kyõ thuaät ñöôïc
xaây döïng ngaàm.
Coâng trình giao thoâng ngaàm laø coâng trình phuïc vuï giao thoâng ñöôïc xaây döïng
döôùi maët ñaát.
Coâng trình coâng coäng ngaàm laø coâng trình phuïc vuï hoaït ñoäng coâng coäng ñöôïc
xaây döïng döôùi maët ñaát.
Phaàn ngaàm cuûa caùc coâng trình xaây döïng bao goàm taàng haàm (neáu coù) vaø caùc
boä phaän cuûa coâng trình xaây döïng naèm döôùi maët ñaát.
Nhö vaäy, caùch giaûi thích veà khaùi nieäm “coâng trình ngaàm ñoâ thò” theo Ñieàu 2
Nghò ñònh cuûa Chính phuû soá 41/2007/NÑ-CP ngaøy 22/03/2007 veà xaây döïng ngaàm ñoâ
thò phuø hôïp vôùi quan ñieåm cuûa GS. Vilen Alexandrevic Ivachuc [2] khi phaân loaïi coâng
trình ngaàm ñoâ thò.
Tröôùc söï gia taêng nhanh choùng cuûa daân soá taïi caùc ñoâ thò, nhu caàu phaùt trieån caùc
caùc coâng trình coâng coäng vaø coâng trình kyõ thuaät haï taàng ngaøy caøng raát lôùn. Quaù
trình ñoâ thò hoùa nhanh choùng naøy ñoøi hoûi quyõ ñaát xaây döïng ñoâ thò raát lôùn. Tuy nhieân
thöïc teá taïi caùc ñoâ thò, khi maät ñoä daân soá gia taêng, khaû naêng môû roäng quyõ ñaát ñoâ thò
khaù khoù khaên, do vaäy, giaûi phaùp toå chöùc caùc coâng trình ngaàm ñaõ vaø ñang ñöôïc söû
duïng nhieàu taïi caùc ñoâ thò treân theá giôùi. Hieän nay vieäc ñaàu tö xaây döïng caùc coâng trình
ngaàm raát phoå bieán treân theá giôùi vaø ñoùng goùp nhöõng lôïi ích quan troïng trong nhieàu lónh
vöïc khaùc nhau cuûa neàn kinh teá. Vieäc xaây döïng caùc heä thoáng ngaàm nhaèm phuïc vuï caùc
nhu caàu dòch vuï coâng coäng, phuïc vuï nhu caàu giao thoâng, boá trí heä thoáng haï taàng kyõ
thuaät laø giaûi phaùp höõu hieäu nhaát hieän nay trong caùc thaønh phoá hieän ñaïi, ñoâng daân.
Vieäc xaây döïng heä thoáng haï taàng kyõ thuaät ngaàm coøn goùp phaàn ñem laïi myõ quan
cho ñoâ thò, ñoàng thôøi coâng vieäc duy tu baûo döôõng deã daøng, traùnh thi coâng choàng cheùo

khoâng ñoàng loaït caùc coâng trình laøm aûnh höôûng ñeán caûnh quan ñoâ thò. Vieäc toå chöùc caùc
coâng trình dòch vuï coâng coäng ngaàm coøn ñaùp öùng caùc nhu caàu ñaëc tröng cuûa töøng loaïi
coâng trình ñaûm baûo nhu caàu söû duïng tieát kieäm quyõ ñaát ñoâ thò, gia taêng hieäu quaû söû
duïng ñaát, giaûm maät ñoä xaây döïng, taêng dieän tích maûng xanh vaø khoâng gian troáng ñoâ thò.
Vieäc xaây döïng caùc ñöôøng haàm giao thoâng seõ ruùt ngaén tuyeán thieát keá, ñaûm baûo toát caùc
yeáu toá hình hoïc, toác ñoä vaän chuyeån nhanh choùng, traùnh ñöôïc nhöõng aûnh höôûng ñeán
moâi tröôøng xung quanh, giaûi quyeát caùc nhu caàu giao thoâng trong nhöõng ñieàu kieän ñaëc
bieät nhö qua ñöôøng haàm nuùi, qua bieån..
Ñaëc ñieåm kyõ thuaät vaø thieát keá thi coâng coâng trình ngaàm coù nhieàu ñieåm khaùc vôùi
coâng trình xaây döïng treân maët ñaát. Caùc coâng trình ngaàm coù quy moâ khoâng lôùn nhöng
lieân quan ñeán nhieàu giaûi phaùp kyõ thuaät, chòu aûnh höôûng cuûa nhieàu yeáu toá chi phoái, cho
neân phaûi xem xeùt toång hôïp caùc vaán ñeà: quy moâ vaø taàm quan troïng, vò trí ñaët coâng trình
ngaàm, lieân keát phoái hôïp giöõa caùc caùc coâng trình vôùi nhau. Veà maët kyõ thuaät phaûi quan
taâm ñeán ñieàu kieän ñòa chaát thuyû vaên, kích thöôùc, maët caét ngang, caùc giaûi phaùp an
toaøn, an ninh, phoøng choáng chaùy noå, khaû naêng thi coâng, giaù thaønh xaây döïng coâng
trình. Taát caû caùc yeáu toá naøy ñeàu coù vai troø quyeát ñònh ñeán caùc giaûi phaùp quy hoaïch,
thieát keá, thi coâng vaø toå chöùc vaän haønh quaûn lyù veà sau cuûa toaøn boä maïng löôùi caùc coâng
trình ngaàm trong ñoâ thò.
1.1.2. Phaân loaïi

Hieän nay vieäc söû duïng coâng trình ngaàm raát phoå bieán treân theá giôùi trong nhieàu
lónh vöïc khaùc nhau cuûa neàn kinh teá, tuøy theo muïc ñích söû duïng, phaïm vi vaø phöông
phaùp xaây döïng ta coù nhöõng loaïi coâng trình ngaàm thích hôïp. Vieäc phaân loaïi coù theå thöïc
hieän theo nhöõng caùch sau:
1.1.2.1. Phaân loaïi theo chöùc naêng
+ Coâng trình haï taàng kyõ thuaät ngaàm: Haàu heát caùc coâng trình kyõ huaät haï taàng
nhö caáp nöôùc, thoaùt nöôùc, cung caáp khí – hôi ñoát, caùp ñieän vaø caùp thoâng tin lieân laïc
ñeàu ñöôïc toå chöùc ngaàm nhaèm ñaûm baûo an toaøn söû duïng vaø tính myõ quan cho ñoâ thò.
Giao thoâng ngaàm cuõng ñöôïc xaây döïng khaù phoå bieán trong ñoâ thò nhaèm ñaûm baûo caùc
yeâu caàu veà kyõ thuaät, giaûm dieän tích chieám ñaát, gia taêng maät ñoä ñöôøng vaø taêng khaû
naêng tieáp caän. Hieän nay taïi moät soá ñoâ thò, caùc coâng trình haï taàng kyõ thuaät ngaàm ñöôïc
xaây döïng thieáu quy hoaïch ñoàng boä ñaõ aûnh höôûng raát lôùn ñeán vieäc khai thaùc khoâng
gian ngaàm, khaû naêng phaùt trieån coâng trình ngaàm vaø vieäc duy tu söû chöõa caùc coâng trình
trong maïng löôùi.
+ Coâng trình coâng coäng ngaàm: Nhaèm khai thaùc taän duïng quyõ ñaát xaây döïng,
caùc coâng trình caùc trung taâm thöông maïi, caùc coâng trình coâng coäng thöôøng toå chöùc
theâm caùc phaàn ngaàm: baõi ñoã xe ngaàm, caùc khu vöïc coâng trình phuï, hoaëc thaäm chí
nhieàu coâng trình coøn khai thaùc khoâng gian ngaàm ñeå toå chöùc caùc dòch vuï baùn haøng,
quaûng caùo, bieåu dieãn ngheä thuaät…
Hình 1 - 1: Moät soá coâng trình haï taàng kyõ thuaät ngaàm trong ñoâ thò
Hình 1 - 2: Ñöôøng haàm cho ngöôøi boä haønh
Hình 1 - 3: Coâng trình coâng coäng ngaàm – nhaø haùt Opera Sidney – baõi ñaäu xe
1.1.2.2. Phaân loaïi theo vai troø vaø hình daùng trong maïng löôùi

Coù theå phaân chia caùc coâng trình ngaàm theo 2 hình thöùc chính: caùc tuyeán vaø ñaàu
moái. Moãi hình thöùc coù vai troø rieâng trong maïng löôùi:
- Caùc ñaàu moái giöõ vai troø quan troïng ngoaøi vieäc keát noái caùc tuyeán vôùi nhau
coøn laø nôi lieân keát vôùi caùc coâng trình treân maët ñaát. Ñaàu moái chính laø vò trí
caùc nuùt giao nhau giöõa caùc tuyeán hay vôùi coâng trình beân treân. Caùc ñaàu moái
thöôøng coù daïng coâng trình theo daïng khoái. Caùc coâng trình daïng khoái thöôøng
ñöôïc xaây döïng theo phöông phaùp ñaøo hôû.
- Caùc tuyeán coâng trình ngaàm coù daïng ñöôøng oáng, ñöôøng haàm vaø phaùt trieån theo
chieàu daøi. Coâng trình daïng tuyeán thöôøng ñöôïc thieát keá vaø thi coâng theo daïng
ngaàm hoaøn toaøn.
Coâng trình ñaàu moái thöôøng coù quy moâ lôùn vaø tính chaát phöùc taïp, ñaëc bieät laø caùc
coâng trình ñaàu moái giao thoâng ngaàm (ga saét ngaàm). Trong moät soá tröôøng hôïp, caùc
coâng trình ñaàu moái naøy hình thaønh nhöõng toå hôïp coâng trình coù quy moâ raát lôùn, taäp hôïp
nhieàu loaïi hình coâng trình kyõ thuaät phöùc taïp, vieäc thieát keá vaø thi coâng nhöõng coâng
trình daïng naøy raát khoù khaên.
1.1.2.3. Phaân loaïi theo phöông phaùp thi coâng
Hieän nay thi coâng coâng trình ngaàm trong ñoâ thò coù nhieàu phöông phaùp khaùc nhau
tuøy theo tình hình ñòa chaát thuûy vaên, vò trí xaây döïng vaø kyõ thuaät xaây döïng ta coù caùc
phöông phaùp xaây döïng coâng trình ngaàm trong ñoâ thò:
- Phöông phaùp thi coâng kín: thích hôïp cho vieäc xaây döïng caùc coâng trình ngaàm
trong ñoâ thò, vò trí ñaët coâng trình töông ñoái saâu, khoâng laøm aûnh höôûng ñeán sinh
hoaït treân maët ñaát.
- Phöông phaùp thi coâng hôû: Cut & cover (ñaøo vaø laáp), thöôøng ñöôïc söû duïng cho
caùc coâng trình ngaàm ñaët noâng, caùc coâng trình ngaàm ñaàu moái, dieän tích thi coâng
khoâng bò haïn cheá.
- Phöông phaùp thi coâng chôû noåi nhaán chìm: khi xaây döïng coâng trình ngaàm qua
soâng, qua bieån.
1.1.2.4. Phaân loaïi theo vò trí xaây döïng
Theo vò trí xaây döïng coù theå phaân loaïi coâng trình ngaàm laø döôùi soâng, trong loøng
ñaát, ñaù, trong neàn ñaát yeáu… Tuyø theo ñaëc ñieåm khaùc nhau veà ñòa chaát thuûy vaên, ñòa
hình maø giaûi phaùp boá trí caùc coâng trình ngaàm seõ khaùc nhau. Khi ñoù, phöông phaùp tính
toaùn, thi coâng cuûa töøng coâng trình hoaøn toaøn khaùc nhau.

Hình 1 - 4: Ñöôøng haàm treo trong nöôùc
1.1.3. Vai troø cuûa coâng trình ngaàm trong ñoâ thò
1.1.3.1. Vaán ñeà hieän nay taïi caùc ñoâ thò – xu höôùng phaùt trieån coâng trình ngaàm
Heä quaû taát yeáu cuûa quaù trình ñoâ thò hoaù laø daân cö taäp trung veà ñoâ thò quaù lôùn,
laøm cho khoâng gian bò thu heïp. Caùc quoác gia treân theá giôùi phaûi nghieân cöùu caùc giaûi
phaùp ñeå khaéc phuïc nhöõng vaán ñeà nan giaûi cuûa ñoâ thò.
- Ñoâ thò hoaù vaø gia taêng daân soá: ñaây laø vaán ñeà quan troïng haøng ñaàu taïi haàu heát
caùc ñoâ thò, vôùi daân soá gia taêng taát caû caùc nhu caàu cuûa ngöôøi daân trong ñoâ thò
ñeàu gia taêng: nhu caàu nhaø ôû, giao thoâng, nhu caàu söû duïng haï taàng vaø ñaëc bieät
quan troïng laø khai thaùc quyõ ñaát ñoâ thò. Vaán ñeà hieän nay taïi caùc ñoâ thò coù daân
soá cao vaø maät ñoä taäp trung laø quyõ ñaát haïn heïp, nhu caàu söû duïng haï taàng gia
taêng vaø ñaëc bieät laø phaùt sinh nhieàu vaán ñeà veà moâi tröôøng vaø uøn taéc giao thoâng.
- Caùc vaán ñeà veà moâi tröôøng: OÂ nhieãm moâi tröôøng vôùi söï gia taêng caùc loaïi chaát
thaûi raén vaø chaát thaûi loûng; maïng löôùi thu gom laïc haäu, xuoáng caáp vaø quaù taûi.
- UØn taéc giao thoâng ñang laø moät vaán ñeà raát quan troïng taïi haàu heát caùc ñoâ thò
lôùn. Khi nhu caàu giao thoâng gia taêng, vieäc môû roäng quyõ ñaát daønh cho ñöôøng
giao thoâng raát khoù khaên, vieäc xaây döïng caùc coâng trình giao thoâng ngaàm nhö
metro, baõi ñaäu xe ngaàm, loái ñi boä … laø giaûi phaùp thích hôïp nhaát nhaèm naâng cao
naêng löïc cuûa heä thoáng giao thoâng vaø haïn cheá vieäc môû roäng quyõ ñaát.
- Thieáu choã ôû vaø caùc cô sôû haï taàng, thöôøng xuyeân gaây aùp löïc leân cuoäc soáng ñoâ
thò laø nhöõng vaán ñeà raát quan troïng ñoøi hoûi möùc ñoä ñaàu tö lôùn cuûa ñoâ thò.
Khi quyõ ñaát trong caùc ñoâ thò khoâng coøn ñuû ñaùp öùng ñeå xaây döïng treân maët ñaát thì
vieäc xaây döïng coâng trình ngaàm laø moät trong nhöõng giaûi phaùp hieäu quaû ñeå söû duïng ñaát
trong caùc ñoâ thò. Ñaây cuõng laø giaûi phaùp ñöôïc söû duïng phoå bieán taïi caùc nöôùc phaùt trieån
vaø ñang phaùt trieån treân theá giôùi.

1.1.3.2. Vai troø coâng trình ngaàm trong ñoâ thò
- Tieát kieäm khoâng gian treân maët ñaát, gia taêng khoâng gian söû duïng cho ñoâ thò,
taêng tính ña daïng cuûa giaûi phaùp kieán truùc, taêng khaû naêng tieáp caän vaøo caùc
coâng trình coâng coäng ñoâ thò.
- Baûo toàn ñöôïc caùc di saûn vaên hoaù, nhöõng coâng trình treân maët ñaát nôi chuùng ñi
qua.
- Ñaûm baûo caûnh quan kieán truùc ñoâ thò, haïn cheá oâ nhieãm moâi tröôøng.
- Thuaän lôïi cho vieäc thi coâng ñoàng loaït heä thoáng kyõ thuaät haï taàng ñoâ thò khi
ñöôïc boá trí trong moät heä thoáng, thuaän tieän cho khai thaùc, duy tu söûa chöõa.
- Ñaûm baûo deã daøng caùc yeáu toá kyõ thuaät khi thieát keá tuyeán, ruùt ngaén ñöôïc chieàu
daøi tuyeán thieát keá.
- Vôùi heä thoáng giao thoâng seõ giuùp cho vieäc phaân luoàn giao thoâng roõ raøng, ñöôøng
saét ngaàm seõ khoái löôïng vaän chuyeån haønh khaùch lôùn, giuùp cho vieäc toå chöùc
giao thoâng coâng coäng thuaän tieän vaø hieäu quaû. Song song ñoù vieäc xaây döïng
ñöôøng haàm seõ taêng dieän tích ñaát cho phöông tieän löu thoâng caù nhaân cuõng nhö
phöông tieän coâng coäng.
- Tuy nhieân caùc coâng trình ngaàm coù kinh phí ñaàu tö raát lôùn, ñoøi hoûi caàn phaûi coù
nhöõng bieän phaùp qua hoaïch, quaûn lyù, nhaèm ñaûm baûo hieäu quaû ñaàu tö vaø khai
thaùc söû duïng.
Ñeå giaûi quyeát nhöõng vaán ñeà xaõ hoäi trong caùc ñoâ thò, nhieàu nöôùc ñaõ tieán haønh quy
hoaïch laïi ñoâ thò, môûi roäng quy moâ phaïm vi, xaây döïng nhieàu thaønh phoá veä tinh. Beân
caïnh ñoù, moät soá ñoâ thò khoâng chæ môû roäng ra caùc vuøng ven maø coøn vöôn caû theo chieàu
cao laãn chieàu saâu, ngaøy caøng coù nhieàu heä thoáng ñöôøng xaù, nhaø ñeå xe, kho haøng hoùa
ñöôïc xaây döïng ngaàm trong loøng ñaát. Cuøng vôùi heä thoáng ñöôøng saét cô giôùi hoùa, ñöôøng
taøu ñieän treân khoâng giao loä nhieàu taàng, phöông tieän giao thoâng di chuyeån laøm taêng
quy moâ khoâng gian ñoâ thò theo chieàu thöù ba. Ñaëc bieät laø heä thoáng ñöôøng saét ngaàm daøi
haøng traêm km laø giaûi phaùp höõu hieäu ñaõ ñöôïc xaây döïng trong loøng caùc thaønh phoá lôùn
Chaâu AÙ. ÔÛ Tokyo (Nhaät), Seoul (Haøn Quoác), Baéc Kinh, Thöôïng Haûi (Trung Quoác).
Keát noái vôùi caùc nhaø ga saét ngaàm laø haøng loaït nhöõng coâng trình coâng coäng coù quy
moâ lôùn taän duïng theâm khoâng gian ngaàm ñeå môû roäng quy moâ nhaèm gia taêng hieäu quaû
söû duïng ñaát. Caùc coâng trình naøy taïo ra nhöõng toå hôïp khoâng gian kieán truùc roäng lôùn vôùi
nhieàu chöùc naêng phöùc hôïp vaø laø nôi taäp trung raát ñoâng ngöôøi daân ñi laïi vaø söû duïng caùc
dòch vuï coâng coäng.

1.1.4. Caùc taùc ñoäng ñeán quy hoaïch vaø xaây döïng coâng trình ngaàm ñoâ thò
1.1.4.1. Ñieàu kieän kinh teá – voán ñaàu tö
Giaûi phaùp ñaàu tö coâng trình ngaàm ñöôïc xem laø moät trong nhöõng giaûi phaùp coù
kinh phí ñaàu tö lôùn, ñieàu naøy luoân ñöôïc caân nhaéc caån thaän khi ñöa ra quyeát ñònh ñaàu
tö. Chi phí ñaàu tö quyeát ñònh ñeán vieäc löïa choïn giaûi phaùp thieát keá vaø thi coâng coâng
trình.
Haàu heát caùc coâng trình haï taàng ngaàm, ñaëc bieät laø giao thoâng ngaàm coù chi phí ñaàu
tö raát lôùn, ñoái vôùi moät soá quoác gia ñang phaùt trieån, ñaàu tö xaây döïng coâng trình ngaàm
ñeàu caàn coù söï hoã trôï vaø ñaàu tö töø nöôùc ngoaøi.
Do kinh phí ñaàu tö xaây döïng raát lôùn, tính chaát söû duïng coâng trình phöùc taïp neân
vieäc ñaàu tö xaây döïng coâng trình ngaàm coøn tuyø thuoäc vaøo möùc ñoä phaùt trieån kinh
teá cuûa caùc ñoâ thò vaø thu nhaäp cuûa ngöôøi daân ñoâ thò. Trong ñieàu kieän kinh teá chöa
phaùt trieån, nhieàu ñoâ thò chöa coù ñuû voán ñaàu tö caùc coâng trình ngaàm, hoaëc caùc giaûi
phaùp khoâng phuø hôïp gaây aûnh höôûng ñeán tính ñoàng boä vaø hieäu quaû khai thaùc khoâng
gian ngaàm. Thu nhaäp cuûa ngöôøi daân cuõng coù vai troø quyeát ñònh quy moâ vaø möùc ñoä ñaàu
tö caùc coâng trình dòch vuï haï taàng. Trong moät soá tröôøng hôïp khi thu nhaäp cuûa ngöôøi
daân chöa phuø hôïp vôùi möùc ñoä phaùt trieån haï taàng thì caùc giaûi phaùp coâng trình ngaàm seõ
khoù khai thaùc vaø mang laïi hieäu quaû kinh teá khoâng cao.
Qua phaân tích treân vieäc löïa choïn giaûi phaùp xaây döïng ngaàm phaûi ñöôïc caân nhaéc
kyõ löôõng, khoa hoïc phuø hôïp vôùi tình hình kinh teá, yeâu caàu thöïc tieãn, trình ñoä kyõ thuaät
cuûa ñaát nöôùc. Tuy nhieân vieäc quy hoaïch maïng löôùi coâng trình ngaàm caàn ñöôïc tieán
haønh song song vôùi quy hoaïch ñoâ thò vôùi ñònh höôùng cho 50 ñeán 100 naêm, ñaûm baûo
cho söï phaùt trieån beàn vöõng cuûa ñoâ thò trong töông lai.
1.1.4.2. Ñieàu kieän ñòa chaát thuyû vaên
Caùc coâng trình ngaàm ñöôïc boá trí trong loøng ñaát neân luoân chòu taùc ñoäng tröïc tieáp
cuûa caùc ñieàu kieän ñòa chaát thuûy vaên. Ñaëc bieät, yeáu toá ñòa chaát vaø thuyû vaên aûnh höôûng
raát lôùn ñeán quaù trình quy hoaïch, thieát keá vaø thi coâng ñaàu tö xaây döïng. Coâng taùc khaûo
saùt caùc ñieàu kieän hieän traïng töï nhieân, ñieàu kieän ñòa chaát thuyû vaên laø moät trong nhöõng
coâng taùc raát quan troïng trong quy hoaïch maïng löôùi coâng trình ngaàm, quyeát ñònh tính
khaû thi cuûa döï aùn. Ñieàu kieän ñòa chaát, thuûy vaên, hieän traïng töï nhieân laø cô sôû cho vieäc
löïa choïn caùc giaûi phaùp thieát keá vaø kyõ thuaät thi coâng. Aûnh höôûng tröïc tieáp ñeán kinh phí
xaây döïng vaø quaûn lyù khai thaùc vaän haønh coâng trình trong töông lai.

1.1.4.3. Ñieàu kieän phaùt trieån coâng ngheä vaø khoa hoïc kyõ thuaät
Ñieàu kieän phaùt trieån coâng ngheä vaø khoa hoïc kyõ thuaät laø ñieàu kieän khaù quan
troïng aûnh höôûng ñeán giaûi phaùp quy hoaïch, thieát keá vaø thi coâng coâng trình ngaàm. Ñieàu
kieän phaùt trieån khoa hoïc kyõ thuaät goùp phaàn laøm giaûm kinh phí xaây döïng, ruùt ngaén tieán
ñoä thi coâng xaây döïng coâng trình vaø naâng cao chaát löôïng, tuoåi thoï coâng trình, ñaëc bieät
trong caùc ñòa hình khoù khaên, phöùc taïp: trong ñieàu kieän neàn ñaát yeáu, vöôït soâng, vöôït
nuùi.
Vôùi caùc giaûi phaùp thi coâng hieän ñaïi hieän nay, coù theå thi coâng caùc coâng trình
ngaàm coù quy moâ lôùn, phöùc taïp, trong baát kyø ñieàu kieän ñòa chaát thuûy vaên naøo, goùp
phaàn taêng khaû naêng khai thaùc söû duïng khoâng gian ngaàm trong ñoâ thò.
1.1.4.4. Yeáu toá xaõ hoäi – khaû naêng söû duïng vaø khai thaùc coâng trình ngaàm
Caùc yeáu toá söû duïng laø nhöõng yeáu toá khaù quan troïng quyeát ñònh giaûi phaùp ñaàu tö,
vieäc khai thaùc hieäu quaû coâng trình vaø duy tu baûo trì moät caùch hôïp lyù.
Yeáu toá veà trình ñoä vaên hoùa cuûa ngöôøi daân trong vieäc söû duïng vaø khai thaùc coâng
trình ngaàm. Thöïc teá vieäc söû duïng caùc coâng trình ngaàm phuï thuoäc khaù lôùn vaøo trình ñoä
vaên minh chung cuûa ñoâ thò. YÙ thöùc ngöôøi daân, thoùi quen söû duïng vaø caùc taäp quaùn xaõ
hoäi taùc ñoäng ñeán vieäc söû duïng coâng trình ngaàm, coù yù thöùc baûo quaûn, khoâng vi phaïm
caùc haønh lang an toaøn, ñaûm baûo traät töï an ninh, veä sinh coâng coäng trong caùc coâng trình
ngaàm.
Trình ñoä quaûn lyù, khaû naêng phaùt trieån heä thoáng thoâng tin, caùc nhaän thöùc veà heä
thoáng chæ daãn, traät töï an ninh laø nhöõng yeáu toá quan troïng quyeát ñònh vieäc khai thaùc
hieäu quaû coâng trình ngaàm.
1.2. Lòch söû phaùt trieån coâng trình kyõ thuaät ngaàm
Coâng trình ngaàm ñaõ ñöôïc con ngöôøi khai thaùc söû duïng töø raát laâu. Caùc hang ngaàm
laø moät minh chöùng. Tröôùc coâng nguyeân caùc coâng trình ngaàm cuõng ñaõ ñöôïc laøm vôùi
caùc phöông phaùp xaây döïng thoâ sô, phuïc vuï chuû yeáu cho coâng vieäc khai thaùc khoaùng
saûn, xaây döïng caùc laêng moä, nhaø thôø..., ñaùng keå hôn caû laø nhöõng haàm do ngöôøi La Maõ
coå ñaïi xaây döïng cho muïc ñích caáp, thoaùt nöôùc vaø giao thoâng, moät soá coøn giöõ nguyeân
ñeán ngaøy nay.
Caùc coâng trình ngaàm trong giai ñoaïn naøy thi coâng baèng caùc phöông phaùp thuû
coâng, duïng cuï thoâ sô, söû duïng söùc ngöôøi laø chính neân caùc haàm coù quy moâ nhoû, ngaén
vaø thöôøng khoâng phaûi xaây döïng voû haàm. Söï ra ñôøi cuûa thuoác noå ñaõ môû ra höôùng môùi
trong xaây döïng nhöõng ñöôøng haàm vôùi quy moâ vaø chieàu daøi ñöôïc caûi thieän, cho ñeán
nay thuoác noå vaãn ñöôïc söû duïng raát phoå bieán treân theá giôùi khi xaây döïng haàm trong ñaù.
1.2.1. Söï phaùt trieån cuûa coâng trình giao thoâng ngaàm – haàm giao thoâng
Coâng trình giao thoâng ngaàm laø moät trong nhöõng loaïi coâng trình haï taàng ngaàm
quan troïng nhaát vaø coù nhöõng ñaëc ñieåm phöùc taïp trong quy hoaïch vaø thieát keá. Vôùi söï
phaùt trieån cuûa thuoác noå, vieäc aùp duïng thaønh coâng maùy khoan ñaäp xoay vaø ñaëc bieät söï
xuaát hieän ñöôøng saét ôû theá kyû 19 ñaõ taïo neân böôùc ngoaëc vaø khaû naêng giaûi quyeát nhöõng
nhieäm vuï khoù khaên nhaát trong söï nghieäp xaây döïng haàm giao thoâng. Thôøi kyø naøy caùc
nöôùc Chaâu AÂu ñaõ xaây döïng nhieàu haàm daøi noåi tieáng, nhö haàm xuyeân daõy Alper noái
lieàn caùc nöôùc Chaâu AÂu [1]
Trong theá kyû 19, voû haàm ñöôïc xaây döïng baèng ñaù xaây vöõa hoaëc xi maêng. Vaøo
naêm 1889 laàn ñaàu tieân beâtoâng ñöôïc söû duïng ñeå laøm voû haàm. Nhöng ñeán theá kyû 20
beâtoâng môùi trôû thaønh vaät lieäu chuû yeáu trong xaây döïng haàm. Nhöõng naêm ñaàu cuûa theá
kyû naøy, haàm treân ñöôøng giao thoâng phaùt trieån raát maïnh, caùc coâng trình haàm ñeàu thi
coâng baèng phöông phaùp moû, duøng khoan chaïy baèng hôi eùp neân tieán ñoä vaø kyõ thuaät thi
coâng ñöôïc caûi thieän ñaùng keå, chieàu daøi haàm töø (20 – 30)km.
Baûng 1.1. Moät soá ñöôøng haàm noåi tieáng ôû Chaâu AÂu trong giai ñoaïn ñaàu.
TT Teân haàm Vò trí xaây döïng Quy moâ Naêm xaây döïng
1 Treân keânh Langedok Phaùp 160 m 1680
2 Haàm Mont Cenis Phaùp - YÙ 12849 m 1857-1870
3 Haàm Sin Goithord Thuïy Só -YÙ 14984 m 1872-1881
4 Haàm Sinplon Daõy nuùi Alper 2 x 19803 m 1898-1905
Hình 1 - 5: Metro ngaàm ñaàu tieân taïi Paris (1897) vaø taïi Chaâu AÂu
Song song vôùi vieäc phaùt trieån haàm qua vuøng nuùi ñaù, naêm 1825, Brunel ñaõ ñeà
nghò phöông phaùp thi coâng baèng khieân ñaøo ñeå xaây döïng haàm qua caùc vuøng ñaát yeáu vaø
öùng duïng vaøo vieäc xaây döïng haàm qua soâng ñaàu tieân laø ñöôøng haàm soângThames (Anh
1825-1843). Sau ñoù khieân ñaøo ñöôïc Greathead caûi tieán ñeå thi coâng moät haàm ñi boä qua
soâng Thames (1869) vaø öùng duïng vaøo vieäc xaây döïng ñöôøng taøu ñieän ngaàm ôû Luaân

Ñoân vaøo naêm 1886. Phöông phaùp khieân ñaøo sau naøy trôû thaønh phöông phaùp chuû yeáu
ñeå xaây döïng ñöôøng taøu ñieän ngaàm vaø haàm qua soâng ôû nhieàu nöôùc treân theá giôùi.[1]
Vôùi vieäc phaùt minh ra khieân ñaøo phuïc vuï cho thi coâng haàm trong ñaát yeáu, qua
soâng laøm cho heä thoáng haàm qua soâng cuõng nhö heä thoáng taøu ñieän ngaàm cuûa caùc nöôùc
treân theá giôùi phaùt trieån maïnh meõ. Tuyeán ñöôøng saét ngaàm ôû Luaân Ñoân vaän haønh naêm
1863 laø tuyeán saét ngaàm ñaàu tieân treân theá giôùi vaø noù ñaõ môû ra thôøi kyø môùi xaây döïng
caùc heä thoáng saét ngaàm ôû caùc thaønh phoá lôùn treân theá giôùi. Ñeán nay theá giôùi ñaõ ñöa vaøo
khai thaùc treân 100 heä thoáng saét ngaàm ôû treân 30 nöôùc, cuõng ñang thieát keá vaø thi coâng
hôn 30 heä thoáng khaùc. Nhöõng heä thoáng saét ngaàm coù chieàu daøi vaø soá löôïng ga ñaùng keå
nhö baûng 1.3
Baûng 1.2.Moät soá ñöôøng haàm xaây döïng treân neàn ñaát yeáu treân theá giôùi
Stt Teân haàm, vò trí Ñaëc ñieåm haàm Naêm xaây döïng
1 Qua soâng Thames L = 458m Khieân chöõ nhaät 1825 - 1843
2 Qua soâng Thames Khieân hình troøn, D = 2,21m 1869
3 Tuyeán metro Nam London Khieân hình troøn, D = 3,12m 1874
Metro döôùi ñaùy soâng (Myõ
4 D = 6,4m, l=1800m 1880 - 1890
– Canaña)
19 tuyeán haàm taïi Newyork
5 D = 3,0m -9,5m Theá kyû 20
Anh, Phaùp, Ñöùc, Lieân xoâ
6 Baéc Kinh (heä thoáng nöôùc) D = 2,0 – 2,6m 1957
7 Ñöôøng haàm Thöôïng Haûi D = 4,2m, ñaát yeáu coù nöôùc 1963
Ñöôøng haàm vöôït soâng D = 10,2m, ñaát seùt, laãn buøn vaø
8 1967 - 1969
Hoaøng Phoá caùt mòn
9 Ñöôøng haàm Thöôïng Haûi D = 11,32m 1984
Nguoàn T.giaû toång hôïp
Baûng 1.3. Heä thoáng taøu ñieän ngaàm moät soá nöôùc treân theá giôùi [2].
TT Thaønh phoá vaø Quoác gia Chieàu daøi tuyeán Soá ga
1 Newyork (Myõ) 392,2 km 474 ga
2 London (Anh) 387,9 km 247 ga
3 Paris (Phaùp) 294,7 km 423 ga
4 Tokyo (Nhaät) 197,0 km 192 ga
5 Maxcôva (Nga) 217,0 km 134 ga

Hình 1 - 6: Caùc tuyeán metro ngaàm hieän ñaïi
1.2.2. Söï phaùt trieån cuûa caùc coâng trình ñöôøng daây – ñöôøng oáng ngaàm
Caùc ñöôøng oáng daãn nöôùc ban ñaàu ñöôïc xaây döïng treân maët ñaát, tuy nhieân nhaèm
ñaûm baûo tính an toaøn söû duïng cuõng nhö taïo tính myõ quan cho ñoâ thò, caùc coâng trình
daãn nöôùc daàn ñöôïc ngaàm hoaù. Haàm ñöôøng daãn nöôùc ñaàu tieân daøi 160m ñaõ ñöôïc xaây
döïng ôû Phaùp treân keânh Langedok vaøo naêm 1680. Caùc loaïi vaät lieäu caáu taïo ñöôøng oáng
(xi maêng, saét theùp, PVC…) laàn löôït phaùt trieån ñaõ taïo ñieàu kieän ñöa toaøn boä maïng löôùi
daãn nöôùc trong ñoâ thò xuoáng döôùi maët ñaát. Ngaøy nay trong haàu heát caùc ñoâ thò (tröø moät
soá khu vöïc trung taâm cuõ cuûa caùc ñoâ thò vaãn coøn ñöôøng oáng nöôùc ñi noåi), heä thoáng oáng
daãn caáp nöôùc vaø thoaùt nöôùc ñeàu ñöôïc ñi ngaàm döôùi loøng ñaát.
Xuaát hieän muoän hôn nhöng cuõng töông töï nhö ñöôøng oáng nöôùc, maïng löôùi caùp
ñieän vaø thoâng tin lieân laïc ban ñaàu ôû treân maët ñaát hieän nay cuõng coù xu höôùng chuyeån
xuoáng ñi ngaàm nhaèm ñaûm baûo tính myõ quan vaø taêng tính an toaøn cho maïng löôùi.
Ngoaøi ra toaøn boä caùc heä thoáng haï taàng kyõ thuaät khaùc nhö ñöôøng oáng caáp gaz, hôi
ñoát, oáng daãn daàu… ñeàu ñöôïc toå chöùc thaønh maïng löôùi coâng trình ngaàm trong ñoâ thò.
Vieäc toå chöùc thieát keá, thi coâng vaø quaûn lyù lieân keát toaøn boä caùc coâng trình kyõ
thuaät ngaàm luoân ñöôïc nghieân cöùu phaùt trieån khoâng ngöøng. Ban ñaàu caùc coâng trình
ñöôïc choân ñôn lẻ töøng loaïi treân vóa heø ñeán nay ôû haàu heát caùc nöôùc phaùt trieån ñaõ ñöôïc
toå chöùc hieän ñaïi hôn baèng caùc ñöôøng haàm tunel beton. Nhöõng khoù khaên cuûa coâng trình
kyõ thuaät ngaàm laø coâng taùc quaûn lyù söï vaän haønh cuûa caùc loaïi coâng trình, ñaûm baûo hoaït
ñoäng coù hieäu quaûn, an toaøn, traùnh thaát thoaùt. Söï phaùt trieån cuûa khoa hoïc kyõ thuaät hieän
ñaïi giuùp cho coâng taùc quaûn lyù khai thaùc hieäu quaû hôn, vôùi vieäc phaùt minh ra raát nhieàu
thieát bò kyõ thuaät quan saùt theo doõi, doø tìm phaùt hieän kòp thôøi nhöõng vò trí hö hoûng trong
maïng löôùi.

Hình 1 - 7: Ñöôøng daãn nöôùc ñaàu tieân ôû La maõ vaø caùc ñöôøng oáng caáp nöôùc treân maët ñaát taïi
Berlin
Hình 1 - 8: Ñöôøng daây caùp ñieän vaø ñöôøng oáng caáp nöôùc trong maïng löôùi kyõ thuaät ngaàm
1.2.3. Tình hình xaây döïng coâng trình ngaàm ñoâ thò ôû Vieät Nam
Möùc ñoä phaùt trieån caùc coâng trình kyõ thuaät ngaàm taïi Vieät Nam coøn haïn cheá do
nhieàu nguyeân nhaân khaùc nhau. Caùc coâng trình giao thoâng ngaàm ôû nöôùc ta töø tröôùc ñeán
nay phaàn lôùn ñöôïc xaây döïng vôùi söï giuùp ñôõ cuûa caùc chuyeân gia nöôùc ngoaøi. Caùc
ñöôøng haàm ngoaøi ñoâ thò do ngöôøi Phaùp xaây döïng, chuû yeáu phuïc vuï cho giao thoâng
ñöôøng saét, haàm thuûy ñieän, haàm (ñòa ñaïo) ngoaøi ñoâ thò, phuïc vuï chieán tranh.
Trong ñoâ thò, caùc coâng trình ngaàm hieän höõu chuû yeáu laø maïng löôùi ñöôøng oáng caáp
nöôùc vaø ñöôøng coáng ngaàm, nhìn chung taïi haàu heát caùc ñoâ thò lôùn nhö Tp.HCM, Haø
Noäi maïng löôùi ñöôøng oáng caáp thoaùt nöôùc quaù taûi, moät soá tuyeán cuõ laïc haäu khoâng ñaùp
öùng ñöôïc nhu caàu söû duïng. Caùc maïng löôùi haï taàng khaùc chöa phaùt trieån hieän ñaïi, haàu

heát ñöôøng daây ñieän vaø ñieän thoaïi vaãn coøn ñi noåi treân cao, nhieàu vò trí khoâng ñaûm baûo
veà maët myõ quan ñoâ thò. Moät soá khu vöïc ñoâ thò môùi ñaõ coù quy hoaïch vaø thieát keá caùc
tuyeán ñieän vaø thoâng tin lieân laïc ngaàm.
Vaán ñeà ngaàm hoùa caùc ñöôøng daây ñöôøng oáng haï taàng kyõ thuaät ngaàm trong ñoâ thò
khoâng chæ môùi ñöôïc ñaët ra yeâu caàu trong Nghò ñònh soá 41/2007/NÑ-CP ngaøy
22/03/2007 cuûa Chính phuû veà xaây döïng ngaàm ñoâ thò maø ñaõ ñöôïc ñeà caäp ñeán trong quy
ñònh taïi khoaûn 6 ñieàu 65 cuûa Luaät Xaây döïng naêm 2003 trong ñoù coù quy ñònh cuï theå
“khi xaây döïng, caûi taïo caùc ñöôøng phoá phaûi xaây döïng heä thoáng tuy nen ngaàm ñeå laép
ñaët ñoàng boä heä thoáng caùc coâng trình haï taàng kyõ thuaät".
Veà giao thoâng, caùc hình thöùc giao thoâng ngaàm chöa ñöôïc phaùt trieån ngoaïi tröø döï
aùn Ñaïi loä Ñoâng Taây – Ñöôøng haàm Thuû Thieâm ñang ñöôïc thi coâng vaø moät soá ñöôøng
haàm ñi boä ôû khu vöïc mieàn Baéc. Moät soá döï aùn baõi ñoã xe ngaàm ñang ñöôïc nghieân cöùu
trieån khai taïi hai thaønh phoá lôùn.
Hình 1 - 9: Maïng löôùi daây ñieän vaø ñieän thoaïi treân maët ñaát taïi Tp.HCM
Caùc thaønh phoá lôùn ôû nöôùc ta ñang trong quaù trình phaùt trieån môû roäng ñoâ thò vaø
daân soá ñang taêng raát nhanh choùng. Tình traïng uøn taéc giao thoâng xaûy ra thöôøng xuyeân
aûnh höôûng ñeán moïi maët cuûa ñoâ thò, giaûi phaùp xaây döïng caùc tuyeán giao thoâng ngaàm,
caùc tuyeán saét ngaàm ñaõ vaø ñang ñöôïc quy hoaïch ñeå giaûi quyeát caùc vaán ñeà treân. Beân
caïnh ñoù caùc giaûi phaùp quy hoaïch ñoàng boä heä thoáng haï taàng kyõ thuaät ñaõ ñöôïc thöïc hieän
taïi moät soá ñoâ thò. Vai troø cuûa ngöôøi laøm coâng taùc quaûn lyù toång hôïp caùc maïng löôùi haï
taàng kyõ thuaät ñaõ ñöôïc xaùc ñònh khaù roõ raøng. Nhieàu giaûi phaùp toå chöùc coâng trình ngaàm

môùi ñaõ ñöôïc aùp duïng nhö döï aùn Ñaïi Loä Ñoâng Taây ñaõ aùp duïng phöông phaùp toå chöùc
caùc coâng trình kyõ thuaät ngaàm trong ñöôøng haàm.
Hình 1 - 10: Đường hầm Thủ thiêm
Baûng 1.5: Quy hoaïch caùc tuyeán ñöôøng haàm taøu ñieän ngaàm []
TT Tuyeán ñöôøng haàm Thaønh phoá Quy moâ Phaïm vi xaây döïng
1 Trung taâm – Haø Ñoâng Haø Noäi 15 km Ñaát yeáu
2 Giaûng Voõ – Trung Taâm Haø Noäi 12 km Ñaát yeáu
3 Beán Thaønh - An Laïc Tp. HCM 15 km Ñaát yeáu
4 Beán Thaønh – Goø Vaáp Tp. HCM 11 km Ñaát yeáu
Beán Thaønh - Thuû Ñöùc -
5 Tp. HCM 23 km Ñaát yeáu
Bieân Hoøa
6 Beán Thaønh - Thuû Thieâm Tp. HCM 5km Ñaát yeáu
7 Thuû Thieâm Tp. HCM 1.700 m Ñaát yeáu
Caùc thaønh phoá lôùn ôû nöôùc ta: Haø Noäi, Haûi Phoøng, Ñaø Naüng, Thaønh phoá Hoà Chí
Minh… ñeàu ñöôïc hình thaønh treân neàn ñaát yeáu do quaù trình boài tuï cuûa löu vöïc caùc doøng
soâng. Trong töông lai khoâng xa vieäc xaây döïng heä thoáng coâng trình ngaàm treân neàn ñaát
yeáu seõ ñöôïc trieån khai ñeå ñaùp öùng cho söï phaùt trieån hieän ñaïi, beàn vöõng cuûa caùc ñoâ thò.
Hieän nay coâng ngheä cuõng nhö trình ñoä thi coâng cuûa ñoäi nguõ xaây döïng ôû Vieät
Nam cuõng chöa cao, chaát löôïng thi coâng caùc coâng trình ngaàm coøn haïn cheá, nhieàu coâng
trình thi coâng coù quy moâ lôùn phaûi do caùc ñôn thò thi coâng nöôùc ngoaøi. Tình traïng ñaøo
xôùi maët ñöôøng, ñaøo leân, laáp laïi, thôøi gian thi coâng keùo daøi gaây aûnh höôûng ñeán giao
thoâng treân ñöôøng phoá, oâ nhieãm moâi tröôøng vaø laõng phí voán ñaàu tö.
Hình thöùc toå chöùc caùc coâng trình kyõ thuaät ngaàm vaãn coøn khaù laïc haäu, haàu heát
ñeàu toå chöùc rieâng leû, ñaëc bieät vieäc toå chöùc quaûn lyù toaøn boä caùc coâng trình ngaàm theo
moät heä thoáng thoáng nhaát vaãn chöa ñöôïc thieát laäp. Vieäc boá trí caùc coâng trình ñôn leû
chöa coù nhöõng quy ñònh vaø giaûi phaùp kyõ thuaät chaët cheõ vaø tình traïng quaûn lyù ñôn leû
theo töøng lónh vöïc nhö hieän nay hoaøn toaøn khoâng thuaän lôïi cho vieäc quy hoaïch, quaûn

lyù vaø ñaàu tö xaây döïng caùc coâng trình ngaàm. Nhieàu coâng trình xaây döïng ñaït chaát löôïng
keùm, bò luùn – suïp, deã daøng xuoáng caáp (ví duï haàm chui Vaên Thaùnh) hoaëc sau khi xaây
döïng xong ñöôïc quaûn lyù keùm daãn ñeán khoâng ñöôïc ñöa vaøo söû duïng hoaëc hieäu quaû söû
duïng raát keùm (caùc tuyeán ñi boä ôû quoác loä 5 Haø noäi – Haûi Phoøng)
Hình 1 - 11: Các tuyến hầm đi bộ ở quốc lộ 5 Hà Nội – Hải phòng được sử dụng kém hiệu quả
Nhu caàu xaây döïng ngaàm taïi Vieät Nam noùi chung vaø Tp.HCM noùi rieâng ñang trôû
neân raát caáp thieát khi maø toác ñoä phaùt trieån caùc ñoâ thò raát nhanh choùng. Hieän nay coù raát
nhieàu döï aùn ñang ñöôïc trieån khai nghieân cöùu, thieát keá – ñaàu tö xaây döïng. Do vaäy,
vieäc nghieân cöùu moät caùch ñoàng boä veà quy hoaïch - thieát keá – ñaàu tö xaây döïng vaø quaûn
lyù coâng trình ngaàm laø moät trong nhöõng coâng taùc raát quan troïng trong phaùt trieån ñoâ thò
taïi thaønh phoá.

CHÖÔNG 2: QUY HOAÏCH MAÏNG LÖÔÙI COÂNG TRÌNH KYÕ THUAÄT HAÏ
TAÀNG NGAÀM
Treân cô sôû caùc maïng löôùi coâng trình haï taàng kyõ thuaät ñaõ ñöôïc hoïc ôû caùc hoïc kyø
tröôùc. Noäi dung chöông II cung caáp caùc kieán thöùc cô baûn veà nguyeân taéc phoái hôïp caùc
maïng löôùi coâng trình kyõ thuaät ngaàm vôùi nhau, caùc hình thöùc gaén keát giöõa coâng trình
ngaàm vaø coâng trình beân treân.
2.1. Caùc loaïi coâng trình kyõ thuaät ngaàm trong ñoâ thò
2.1.1. Phaïm vi cuûa quy hoaïch maïng löôùi coâng trình kyõ thuaät haï taàng ngaàm
Töông töï nhö maïng löôùi coâng trình kyõ thuaät haï taàng, coâng taùc quy hoaïch maïng
löôùi kyõ thuaät haï taàng ngaàm cuõng phaûi ñöôïc tieán haønh song song cuøng vôùi ñoà aùn
quy hoaïch ñoâ thò. Trong ñieàu kieän caùc ñoâ thò hieän nay cuûa nöôùc ta, vieäc phaùt trieån caùc
heä thoáng haï taàng kyõ thuaät ñoâ thò vaãn chöa ñoàng boä, ñaëc bieät laø caùc coâng trình kyõ thuaät
ngaàm trong töøng heä thoáng. Tính chaát ñôn leû vaø cuïc boä laøm cho heä thoáng kyõ thuaät phaùt
trieån khoâng ñoàng boä. V ì theá quy hoaïch môùi maïng löôùi haï taàng kyõ thuaät ngaàm phaûi
ñöôïc trieån khai sôùm moät böôùc, khoâng nhöõng seõ ñaûm baûo cho söï phaùt trieån ñoàng boä
cuûa heä thoáng haï taàng kyõ thuaät, maø coøn ñaûm baûo cho söï phaùt trieån beàn vöõng cuûa ñoâ thò.
Caùc daïng coâng trình thuoäc maïng löôùi coâng trình kyõ thuaät ngaàm ñoâ thò [9]:
+ Maïng löôùi giao thoâng ngaàm: Caùc coâng trình giao thoâng ngaàm chuû yeáu bao
goàm caùc ñöôøng haàm giao thoâng ngaàm, haønh lang vaø haàm ñi boä, caùc coâng trình
nhaø ga, beán baõi ngaàm…
+ Maïng löôùi caáp ñieän: Caùc coâng trình caáp ñieän bao goàm caùc ñaàu moái vaø caùc
ñöôøng daây – cable caáp ñieän. Thoâng thöôøng caùc ñöôøng daây trong ñoâ thò seõ ñöôïc
choân ngaàm, tuy nhieân caùc ñaàu moái caùc coâng trình caáp ñieän, caùc traïm bieán theá,
traïm nguoàn… thöôøng ñöôïc boá trí treân maët ñaát. Moät soá ñaàu moái ñaëc bieät nhö traïm
bieán theá, moät soá thieát bò ñieàu khieån, thieát bò töï ñoäng hoaù, thieát bò an toaøn, traïm
ngaét taïi caùc nöôùc phaùt trieån cuûa coù theå boá trí trong moät haàm ngaàm nhaèm ñaûo baûo
tính ñoàng boä vôùi caùc tuyeán ñöôøng daây. Caùc coâng trình ñaàu moái naøy thöôøng cuõng
laø nhöõng traïm chuyeån tieáp phaàn ngaàm vaø phaàn treân maët ñaát.
+ Maïng löôùi thoâng tin lieân laïc: töông töï nhö ñöôøng daây dieän, trong heä thoáng
thoâng tin lieân laïc, haàu heát caùc ñöôøng daây höõu tuyeán ñeàu coù theå ñöôïc boá trí ngaàm,
moät soá coâng trình ñaàu moái khaùc nhö toång ñaøi, caùc thieát bò ñieàu khieån… coù theå
ñöôïc boá trí ngaàm. Ñaëc bieät trong moät soá tröôøng hôïp do caùc yeâu caàu veà an ninh
hoaëc caùc maïng löôùi ñieàu khieån thoâng tin, haàu heát caùc coâng trình vaø thieát bò ñeàu

ñöôïc ñaët trong caùc haàm ngaàm. Ngoaøi ra, haàu heát caùc thieát bò vaø coâng trình thu
phaùt cuûa maïng löôùi voâ tuyeán ñeàu ñaët treân maët ñaát.
+ Maïng löôùi caáp thoaùt nöôùc: Caùc tuyeán ñöôøng oáng chuû yeáu ñöôïc boá trí ngaàm,
caùc ñaàu moái nhö traïm bôm, caùc coâng trình xöû lyù ñöôïc boá trí treân maët ñaát. Khi caùc
tuyeán ñöôøng oáng ñöôïc boá trí trong moät ñöôøng haàm ngaàm, moät soá coâng trình ñaàu
moái nhö traïm bôm taêng aùp hoaëc caùc thieát bò ñieàu khieån cuõng ñöôïc boá trí ngaàm.
+ Maïng löôùi cung caáp gaz vaø hôi ñoát: Töông töï nhö ñöôøng oáng caáp thoaùt nöôùc
maïng löôùi ñöôøng oáng caáp gaz vaø hôi ñoái cuõng ñöôïc toå chöùc ngaàm vôùi caùc tuyeán
vaø caùc ñaàu moái.
+ Caùc coâng trình ngaàm ñaàu moái, lieân keát vôùi caùc maïng löôùi haï taàng ngaàm: moät
soá coâng trình trong ñoâ thò nhö caùc trung taâm thöông maïi ngaàm, caùc coâng trình
vaên hoaù bieåu dieãn … coù theå ñöôïc boá trí lieân keát vôùi caùc coâng trình kyõ thuaät ngaàm
taïo thaønh nhöõng toå hôïp kieán truùc ña naêng.
Nhö vaäy phaïm vi nghieân cöùu cuûa quy hoaïch vaø thieát keá coâng trình kyõ thuaät ngaàm
ñoâ thò bao goàm:
- Caùc tuyeán ñöôøng daây– ñöôøng oáng haï taàng kyõ thuaät: daây ñieän, daây caùp
thoâng tin, oáng caáp thoaùt nöôùc, …
- Caùc haàm ngaàm kyõ thuaät boá trí caùc tuyeán ñöôøng daây vaø ñöôøng oáng hoaëc caùc
ñaàu moái kyõ thuaät ngaàm: traïm bôm, traïm bieán aùp, toång ñaøi ñieän thoaïi…
- Caùc ñöôøng haàm giao thoâng ngaàm: ñöôøng boä, ñöôøng saét, xe ñieän ngaàm, haønh
lang ñi boä
- Caùc coâng trình ñaàu moái giao thoâng ngaàm: nhaø ga, baõi ñaäu xe
- Caùc toå hôïp kieán truùc ngaàm phöùc hôïp, ña naêng, keát hôïp vôùi caùc coâng trình
ñaàu moái haï taàng kyõ thuaät nhö keát hôïp cuûa caùc coâng trình coâng coäng, dòch vuï
vôùi caùc coâng trình giao thoâng
2.1.2. Caùc thaønh phaàn cô baûn cuûa maïng löôùi coâng trình kyõ thuaät ngaàm
Caên cöù nhö phaân tích treân, veà maët nguyeân lyù caáu taïo coù theå phaân chia coâng trình
ngaàm thaønh 3 daïng coâng trình chính.
- Caùc tuyeán ñôn: ñöôïc boá trí phuø hôïp vôùi tính phaân caáp vaø heä thoáng trong quy
hoaïch maïng löôùi. Caùc tuyeán ñaûm baûo nhieäm vuï vaän chuyeån vaø keát noái ñeán
caùc ñaàu moái, caùc vò trí trung gian. Phoå bieán nhaát trong caùc coâng trình daïng
tuyeán laø caùc coâng trình ñöôøng daây – ñöôøng oáng vaø ñöôøng haàm giao thoâng.

- Caùc vò trí keát noái giao caét, vò trí ñaàu moái toå hôïp coâng trình ngaàm: laø caùc vò trí
ñaëc bieät trong toaøn boä maïng löôùi ñaûm baûo caùc nhieäm vuï: ñaàu moái chuyeån tieáp,
nhaø ga ñöôøng saét, coâng trình trung chuyeån… Caùc coâng trình ñaàu moái coù theå
ñöôïc boá trí trong moät soá ñöôøng haàm ngaàm khi coù quy moâ vaø kích thöôùc khoâng
quaù lôùn hoaëc nhöõng coâng trình ngaàm daïng khoái.
- Caùc vò trí xöû lyù kyõ thuaät, hoã trôï khai thaùc coâng trình haï taàng kyõ thuaät: laø toaøn
boä caùc coâng trình kyõ thuaät hoã trôï ñaûm baûo hoaït ñoäng an toaøn hieäu quaû cuûa caùc
coâng trình ngaàm: heä thoáng lieân keát thoâng tin, phoøng choùng chaùy noå, heä thoáng
thoâng gioù, thieát bò kieåm tra…Haàu heát caùc coâng trình xöû lyù vaø thieát bò hoã trôï
thöôøng ñöôïc ñaët trong nhöõng ñöôøng haàm ngaàm.
Hình 2 - 1: Tuyeán meâtroâ ngaàm vaø vò trí gaëp nhau cuûa caùc oáng caáp nöôùc ngaàm
2.2. Caùc nguyeân taéc quy hoaïch maïng löôùi coâng trình kyõ thuaät ngaàm
Caùc maïng löôùi coâng trình ngaàm phaûi ñöôïc quy hoaïch theo nhöõng nguyeân taéc
chaët cheõ nhaèm muïc ñích ñaûm baûo cho töøng maïng löôùi cuõng nhö caû heä thoáng coâng trình
ngaàm ñöôïc xaây döïng, khai thaùc ñem laïi hieäu quaû kinh teá xaõ hoäi cao.
Caùc nguyeân taéc quan troïng trong thieát keá quy hoaïch maïng löôùi coâng trình ngaàm:
2.2.1. Tính chaát maïng löôùi

+ Tính phaân caáp
- Caùc coâng trình ngaàm ñöôïc phaân chia thaønh nhöõng caáp khaùc nhau vôùi caùc chöùc
naêng vai troø töông öùng.
- Ñaûm baûo tính traät töï noäi boä, tính phoái hôïp, söï taùc ñoäng töông hoã laãn nhau cuûa
caùc thaønh phaàn.
- Ñaûm baûo cho coâng taùc ñaàu tö, quaûn lyù, khai thaùc hieäu quaû khoâng choàng cheùo.
- Vieäc ñaáu noái caùc maïng löôùi coâng trình ngaàm theo quy ñònh töøng caáp. Khoâng
ñöôïc keát noái khi vöôït quaù hai caáp.

+ Tính heä thoáng
Ñaûm baûo caùc coâng trình ngaàm khaùc nhau, vôùi caùc chöùc naêng khaùc nhau ñöôïc gaén
keát vôùi nhau thaønh moät theå thoáng nhaát, traùnh aûnh höôûng taùc ñoäng laãn nhau ñoàng thôøi
ñaûm baûo cho söï phaùt trieån cuûa toaøn ñoâ thò.
Tính heä thoáng theå hieän treân caùc khía caïnh sau:
- Ñaûm baûo söï thoáng nhaát giöõa töøng coâng trình trong maïng löôùi;
- Ñaûm baûo söï thoáng nhaát giöõa caùc maïng löôùi coâng trình ngaàm;
- Ñaûm baûo söï thoáng nhaát giöõa coâng trình ngaàm vaø coâng trình xaây döïng treân maët
ñaát.
Maïng löôùi coâng trình ngaàm thieát keá theo daïng caønh caây, theå hieän roõ raøng tính
thoáng nhaát vaø phaân caáp trong toaøn heä thoáng.
Tuyeán oáng caáp chính

Tuyeán caáp nöôùc khu vöïc
Tuyeán noái vaøo nhaø
Hoïng caáp nöôùc phoøng chaùy
Hình 2 - 2: Hình thöùc quy hoaïch maïng löôùi coâng trình ngaàm phaân caáp theo daïng hình tia
2.2.2. Tính chaát phoái hôïp giöõa caùc loaïi maïng löôùi coâng trình ngaàm
Phoái hôïp vaø keát noái caùc loaïi maïng löôùi vaø phoái hôïp trong töøng coâng trình trong
maïng löôùi laø coâng taùc quan troïng trong quy hoaïch vaø thieát keá caùc coâng trình ngaàm.
Coâng taùc phoái hôïp bao goàm:
- Phoái hôïp giöõa töøng coâng trình trong maïng löôùi
- Phoái hôïp giöõa caùc loaïi maïng löôùi haï taàng kyõ thuaät ngaàm
- Phoái hôïp vaø keát noái giöõa caùc coâng trình ngaàm vôùi coâng trình treân maët ñaát
- Phoái hôïp coâng trình ngaàm trong caùc toå hôïp coâng trình phöùc hôïp

Ñeå ñaûm baûo toát cho quaù trình vaän haønh, khai thaùc hieäu quaû heä thoáng coâng trình
ngaàm phaûi ñöôïc phoái hôïp moät caùch nhòp nhaøng nhö sau:
2.2.2.1. Phoái hôïp giöõa caùc coâng trình trong maïng löôùi
Caùc coâng trình ngaàm phaûi ñaûm baûo tính chaát heä thoáng cuûa caùc maïng löôùi haï taàng
kyõ thuaät nhaèm ñaûm baûo khaû naêng vaän haønh toát cuûa toaøn boä caùc coâng trình. Tính chaát
naøy phaûi ñöôïc ñaûm baûo baèng vieäc keát noái giöõa caùc coâng trình theo daïng tuyeán, ñöôøng
daây, ñöôøng oáng vôùi caùc ñaàu moái.
a)
b)
Hình 2 - 3: Lieân heä giöõa caùc coâng trình trong cuøng loaïi haï taàng
a) Keát noái giöõa caùc ñöôøng oáng; b) Keát noái cuûa caùc tuyeán thoaùt nöôùc möa
2.2.2.2. Toå chöùc phoái hôïp caùc daïng maïng löôùi ngaàm
Caùc maïng löôùi haï taàng kyõ thuaät nhö: caáp ñieän, caáp thoaùt nöôùc, thoâng tin lieân
laïc… ñöôïc toå chöùc ngaàm, tuy nhieân phaûi ñaûm baûo caùc nguyeân taéc toå chöùc nhaèm taïo söï
thuaän lôïi cho vieäc toå chöùc thieát keá, thi coâng, baûo trì vaø quaûn lyù vaän haønh cho töøng
maïng löôùi. Vieäc quy hoaïch quaûn lyù ñoàng boä nhaèm khai thaùc khoâng gian ngaàm hieäu
quaû vaø traùnh vieäc ñaøo ñöôøng quaù nhieàu gaây laõng phí trong vieäc ñaàu tö vaø duy tu baûo
döôõng.

Hình 2 - 4: Caùc loaïi coâng trình ngaàm phaân boá trong loøng ñaát vaø trong moät ñöôøng haàm
2.2.2.3. Toå chöùc phoái hôïp caùc tuyeán vôùi maïng löôùi treân maët ñaát
Maïng löôùi coâng trình ngaàm phaûi ñöôïc keát hôïp vôùi maïng löôùi treân maët ñaát, ñaûm
baûo tính thoáng nhaát vaø thuaän tieän trong khai thaùc cuûa töøng loaïi hình haï taàng cuõng nhö
toaøn boä heä thoáng haï taàng kyõ thuaät. Caùc hình thöùc keát noái giöõa coâng trình ngaàm vaø
coâng trình treân goàm coù:
- Caùc ñaàu moái kyõ thuaät: laø vò trí trung gian keát noái toaøn boä caùc coâng trình, caùc
tuyeán trong cuøng maïng löôùi. Ñaàu moái kyõ thuaät bao goàm caùc coâng trình: nguoàn cung
caáp, traïm truyeàn taûi, traïm bôm, caùc traïm duy tu söûa chöõa, … ñaây laø caùc coâng trình kyõ
thuaät quan troïng ñaûm baûo vai troø quan troïng trong toaøn boä heä thoáng ngaàm
- Caùc ñaàu moái chuyeån ñoåi, chuyeån tieáp giöõa coâng trình ngaàm vaø coâng trình treân
maët ñaát, ñaëc bieät laø caùc coâng trình giao thoâng laø nhöõng ñöôøng daãn, nhöõng loái di
chuyeån töø maët ñaát xuoáng taàng ngaàm: caùc ñöôøng daãn, caàu thang…
Hình 2 - 5: Lieân heä vôùi coâng trình treân maët ñaát thoâng qua ñöôøng haàm choân noâng vaø thoâng qua
heä thoáng thang boä haønh

Hình 2 - 6: Caùc vò trí lieân keát caùp giöõa coâng trình treân maët ñaát vaø coâng trình ngaàm
2.2.2.4. Caùc coâng trình ngaàm phöùc hôïp ña naêng
Caùc coâng trình phöùc hôïp coù quy moâ lôùn vaø tính chaát phöùc taïp laø ñaàu moái cuûa
nhieàu coâng trình kyõ thuaät ngaàm. Nhieàu coâng trình keát hôïp vôùi nhieàu chöùc naêng dòch
vuï coâng coäng: ga saét ngaàm, caùc dòch vuï sieâu thò, nhaø haøng, caùc baõi ñaäu xe ngaàm…
taïo thaønh nhöõng coâng trình coù quy moâ raát lôùn, ñaøo saâu vaøo loøng ñaát vôùi nhieàu taàng.
Taïi vò trí caùc ga taøu ñieän ngaàm, thoâng qua heä thoáng thang maùy… do ñoù vieäc toå chöùc
caùc ga taøu ñieän ngaàm neân keát hôïp vôùi caùc trung taâm thöông maïi, dòch vuï, nôi taäp trung
ñoâng haønh khaùch… Beân caïnh ñoù caùc coâng trình naøy coøn ñöôïc toå chöùc keát hôïp lieân
hoaøn vôùi nhieàu haïng muïc ngaàm cuûa caùc coâng trình coâng coäng ñaùp öùng nhu caàu giao
thoâng ñi laïi, taïo ra nhöõng khoâng gian coâng trình ngaàm treân moät phaïm vi raát roäng lôùn.
Caùc coâng trình naøy taäp trung caùc luoàng giao thoâng raát lôùn vaø thaäm chí coøn taäp
trung nhöõng coâng trình kyõ thuaät phöùc taïp nhö: caùc traïm bieán theá, traïm bôm taêng aùp,
caùc coâng trình thoâng gioù, phoøng chaùy chöõa chaùy, traïm ñieàu khieån thoâng tin…
Hình 2 - 7: Caùc nhaø ga metro ngaàm laø nhöõng toå hôïp coâng trình ña naêng keát hôïp nhieàu coâng
trình kyõ thuaät ngaàm phöùc taïp

2.3. Noäi dung coâng taùc quy hoaïch maïng löôùi coâng trình kyõ thuaät haï taàng
ngaàm đô thị
2.3.1. Noäi dung cô baûn cuûa coâng taùc quy hoaïch maïng löôùi coâng trình ngaàm
Haàu heát caùc coâng trình kyõ thuaät ñoâ thò ñeàu ñöôïc toå chöùc ñi ngaàm döôùi maët ñaát,
noäi dung quy hoaïch caùc coâng trình kyõ thuaät ngaàm töông töï nhö quy hoaïch maïng löôùi
kyõ thuaät haï taàng ñoâ thò.
Thöïc teá hieän nay, caùc coâng trình ngaàm vaãn ñöôïc quy hoaïch trong töøng chuyeân
ngaønh (giao thoâng, caáp ñieän, caáp thoaùt nöôùc…). Hieän nay vaãn chöa coù moät loaïi hình ñoà
aùn quy hoaïch daønh rieâng cho coâng trình ngaàm. Do vaäy, caùc noäi dung quy hoaïch coâng
trình ngaàm vaãn ñöôïc hieåu theo 2 hình thöùc quy hoaïch:
- Nhöõng coâng trình rieâng leõ ñöôïc quy hoaïch theo töøng chuyeân ngaønh vaø ñöôïc
toång hôïp laïi trong hoà sô toång hôïp ñöôøng daây ñöôøng oáng. Ñaây laø hình thöùc quy hoaïch ôû
Vieät Nam hieän nay.
- Ñoà aùn quy hoaïch chung cho taát caû coâng trình ngaàm ñoâ thò. Loaïi ñoà aùn naøy raát
phöùc taïp, thöôøng ñöôïc thöïc hieän khi toå chöùc caùc coâng trình ngaàm chung trong moät
ñöôøng haàm kyõ thuaät hoaëc caùc ñoâ thò ñöôïc quy hoaïch hoaøn toaøn môùi. Tuy vaäy, neáu
thöïc hieän ñöôïc moät ñoà aùn quy hoaïch chung seõ thuaän tieän cho quaù trình quaûn lyù vaø ñaàu
tö caùc coâng trình kyõ thuaät haï taàng ngaàm.
Coâng taùc quy hoaïch coâng trình ngaàm coù nhöõng ñaëc ñieåm nhö sau:
- Haàu heát caùc coâng trình ñöôøng daây vaø ñöôøng oáng cuûa heä thoáng haï taàng kyõ
thuaät (ngoaïi tröø giao thoâng) chuû yeáu laø caùc coâng trình ñöôïc thieát laäp ngaàm
döôùi maët ñaát;
- Coâng trình giao thoâng ngaàm laø moät trong nhöõng coâng trình raát quan troïng
trong maïng löôùi caùc coâng trình kyõ thuaät ngaàm ñoâ thò. Coâng trình giao thoâng
ngaàm coù quy moâ lôùn vaø tính chaát phöùc taïp nhaát trong quaù trình thieát keá vaø thi
coâng.
- Caùc coâng trình ngaàm chòu taùc ñoäng lôùn cuûa caùc yeáu toá ñòa chaát, thuyû vaên vaø
caùc giaûi phaùp thi coâng.
- Xu höôùng hieän ñaïi laø vieäc toå chöùc chung taát caû caùc coâng trình kyõ thuaät ngaàm
trong 1 ñöôøng haàm ngaàm, coù theå keát hôïp vôùi ñöôøng haàm giao thoâng hình thaønh
moät toå hôïp ñöôøng haàm haï taàng kyõ thuaät.
- Vai troø cuûa caùc coâng trình ñaàu moái (keát noái vôùi coâng trình ngaàm, keát noái taát caû
caùc loaïi coâng trình ngaàm, keát noái giöõa treân coâng trình ngaàm vaø caùc coâng trình
treân maïng ñaát) raát quan troïng. Vieäc toå chöùc caùc coâng trình ñaàu moái haï taàng

luoân coù xu höôùng keát hôïp vôùi caùc coâng trình coâng coäng maët ñaát taïo thaønh moät
maïng löôùi vaø toå hôïp kieán truùc roäng lôùn.
Nhöõng noäi dung cô baûn vaø trình töï thöïc hieän cuûa coâng taùc quy hoaïch maïng löôùi
coâng trình kyõ thuaät ngaàm bao goàm:
- Xaùc ñònh nhu caàu ñaàu tö vaø xaây döïng coâng trình ngaàm, ñaùnh giaù caùc ñieàu kieän
hieän traïng, löïa choïn caùc chæ tieâu kinh teá kyõ thuaät;
- Khaûo saùt, choïn tuyeán vaø löïa choïn giaûi phaùp quy hoaïch, xaùc ñònh nhu caàu söû
duïng vaø caùc ñaàu moái haï taàng caàn thieát;
- Quy hoaïch vaø thieát keá toång maët baèng maïng löôùi;
- Quy hoaïch traéc doïc tuyeán;

- Quy hoaïch maët caét ngang;
- Phoái hôïp maïng löôùi, toå chöùc caùc ñaàu moái vaø noái keát
- Ñaùnh giaù quy hoaïch, ñaùnh giaù taùc ñoäng moâi tröôøng
2.3.2. Xaùc ñònh nhu caàu ñaàu tö vaø löïa choïn caùc chæ tieâu kinh teá kyõ thuaät
Nhu caàu ñaàu tö vaø nhu caàu söû duïng caùc coâng trình haï taàng kyõ thuaät laø yeáu toá
quan troïng nhaát quyeát ñònh quy moâ ñaàu tö vaø vieäc löïa choïn caùc giaûi phaùp kinh teá kyõ
thuaät. Khi boá trí ngaàm caùc heä thoáng kyõ thuaät ñoâ thò phaûi tuaân thuû theo caùc nguyeân taéc
phaân caáp vaø thoáng nhaát beân treân. Töøng coâng trình kyõ thuaät ngaàm ñöôïc quy hoaïch vaø
thieát keá trong caùc ngaønh kyõ thuaät chuyeân ngaønh, nhieäm vuï quy hoaïch coâng trình ngaàm
bao goàm vieäc nghieân cöùu töøng chuyeân ngaønh vaø phoái hôïp taát caû caùc maïng löôùi. Caùc
yeáu toá caàn xaùc ñònh trong giai ñoaïn naøy:
- Caên cöù theo quy hoaïch chung töøng maïng löôùi haï taàng kyõ thuaät nhaèm xaùc ñònh
nhu caàu quy hoaïch xaây döïng vaø ñaàu tö xaây döïng caùc coâng trình kyõ thuaät haï
taàng vaø vieäc phoái hôïp caùc loaïi coâng trình haï taàng;
- Nghieân cöùu sô boä caùc yeáu toá töï nhieân ñòa hình khu vöïc nhaèm xaùc ñònh giaûi
phaùp kyõ thuaät cô baûn laøm cô sôû ñeå xaùc ñònh caùc chæ tieâu kinh teá kyõ thuaät.
- Nghieân cöùu caùc baûn ñoà hieän traïng kieán truùc, haï taàng, caùc coâng trình kyõ thuaät,
caùc coâng trình ñang thieát keá vaø thi coâng trong ñoâ thò, nhaèm xaùc ñònh khaû naêng
ñaàu tö xaây döïng caùc coâng trình kyõ thuaät ngaàm;
- Nghieân cöùu caùc yeáu toá kinh teá xaõ hoäi nhaèm xaùc ñònh caùc chæ tieâu kinh teá kyõ
thuaät aùp duïng cho thieát keá vaø thi coâng phuø hôïp vôùi caùc ñieàu kieän naøy;
- Caên cöù treân caùc yeáu toá ñaõ phaân tích nhö treân caàn xem xeùt vaø löïa choïn caùc chæ
tieâu kinh teá kyõ thuaät cuûa coâng trình ngaàm nhaèm ñaûm baûo tính khaû thi nhö:

Giaûi phaùp thieát keá vaø thi coâng chính, möùc ñoä phuø hôïp giöõa voán ñaàu tö vôùi giaûi
phaùp thi coâng, tính khaû thi cuûa döï aùn, nguoàn voán vaø khaû naêng khai thaùc coâng
trình; Caùc thoâng soá kyõ thuaät cuûa coâng trình, caùc giaûi phaùp kyõ thuaät chính, khaû
naêng baûo veä moâi tröôøng ñoâ thò, ñaûm baûo caùc tieâu chí cuûa söï phaùt trieån beàn
vöõng..
2.3.3. Khaûo saùt, choïn tuyeán vaø giaûi phaùp quy hoaïch maïng löôùi
Coâng taùc khaûo saùt caùc ñieàu kieän hieän traïng moät caùch chi tieát nhaèm ñaùp öùng quaù
trình quy hoaïch vaø thieát keá laø moät coâng taùc quan troïng. Trong giai ñoaïn quy hoaïch
quaù trình khaûo saùt caùc ñieàu kieän hieän traïng raát caàn thieát nhaèm cung caáp caùc cô sôû
phuïc vuï vieäc löïa choïn toå chöùc maïng löôùi, choïn tuyeán, löïa choïn vò trí caùc ñaàu moái vaø
caùc vò trí lieân keát phoái hôïp giöõa caùc maïng löôùi. Caùc yeáu toá hieän traïng caàn khaûo saùt
bao goàm: ñieàu kieän ñòa hình töï nhieân, ñòa chaát, thuyû vaên, ñieàu kieän hieän traïng haï taàng
ngaàm, hieän traïng kieán truùc vaø coâng trình xaây döïng (nhieäm vuï khaûo saùt seõ ñöôïc moâ taû
chi tieát ôû phaàn sau).
Ñeå quy hoaïch maïng löôùi coâng trình ngaàm coù chaát löôïng cao khi thieát keá choïn
tuyeán phaûi baùm saùt caùc yeâu caàu sau:
- Maïng löôùi ñöôøng giao thoâng seõ giöõ vai troø quan troïng trong ñònh höôùng tuyeán
caùc coâng trình haï taàng kyõ thuaät ngaàm, haàu heát caùc tuyeán coâng trình kyõ thuaät
ngaàm ñeàu ñöôïc toå chöùc ngaàm döôùi phaàn ñöôøng giao thoâng.
- Tuyeán cuûa caùc coâng trình ngaàm phuï phuoäc raát lôùn vaøo taàng ñòa chaát beân
döôùi, caùc tuyeán coù theå boá trí noâng hay saâu tuyø theo taàng ñòa chaát, do vaäy caùc
tuyeán caàn ñöôïc boá trí sao cho ñaùp öùng veà maët kinh teá nhaát, traùnh nhöõng ñieàu
kieän ñòa chaát baát lôïi.
- Veà nguyeân taéc, caàn boá trí nhöõng tuyeán coâng trình ngaàm thaúng ñeå chieàu daøi
cuûa tuyeán ngaén nhaát. Tuy nhieân thöïc teá 1 soá tröôøng hôïp vaãn phaûi boá trí cong
nhö khi gaëp ñòa taàng baát lôïi, taïi nhöõng vò trí cong caàn phaûi nghieân cöùu moät
caùch tyû mæ nhaèm ñaûm baûo caùc ñieàu kieän an toaøn, thoâng thoaùng. Ñaëc bieät khi
tuyeán boá trí cong seõ haïn cheá khaû naêng löu thoâng trong ñöôøng haàm, giaûm aùp
löïc nöôùc chaûy hoaëc gia taêng giaù thaønh thi coâng.
- Ngoaøi ra caùc tuyeán coâng trình ngaàm coøn chòu aûnh höôûng cuûa hieän traïng caùc
coâng trình ngaàm – caùc tuyeán hieän höõu, phaàn moùng cuûa caùc kieán truùc… khi boá
trí tuyeán caàn phaûi nghieân cöùu vaø khaûo saùt nhöõng tröôøng hôïp naøy vaø traùnh
choïn caùc tuyeán aûnh höôûng ñeán nhöõng coâng trình naøy.

- Caùc tuyeán coâng trình ngaàm khaùc nhau phaûi ñöôïc nghieân cöùu boá trí thaønh
maïng löôùi phoái hôïp thoáng nhaát nhaèm ñaûm baûo tính ñoàng boä. Caùc giaûi phaùp toå
chöùc phoái hôïp caùc tuyeán coâng trình ngaàm seõ ñöôïc giôùi thieäu trong phaàn sau.
- Vieäc ñaàu tö khai thaùc coâng trình ngaàm phaûi ñaûm baûo vieäc phaân kyø ñaàu tö
phaùt trieån ñoâ thò. Ñaûm baûo ñaùp öùng phuïc vuï töøng giai ñoaïn phaùt trieån ñoâ thò.
2.3.4. Quy hoaïch maët baèng maïng löôùi

2.3.4.1. Quy hoaïch toång theå maët baèng
Muïc ñích:
- Xaùc ñònh vò trí khaû thi cuûa caùc tuyeán chính trong maïng löôùi;
- Xaùc ñònh vò trí ñaàu moái, vò trí ñaëc bieät cuûa maïng löôùi
- Xaùc ñònh vai troø vaø phaïm vi phuïc vuï cuûa maïng löôùi
Boá trí maët baèng maïng löôùi caùc coâng trình ngaàm hoaøn toaøn phuï thuoäc vaøo quy
hoaïch chung cuûa töøng loaïi haï taàng kyõ thuaät. Do vaäy, caùc nguyeân taéc quy hoaïch, giaûi
phaùp tính toaùn maïng löôùi coâng trình ngaàm seõ ñöôïc ñeà xuaát trong quy hoaïch chung caùc
loaïi hình haï taàng kyõ thuaät.
Nhaèm ñaûm baûo tính ñoàng boä trong quy hoaïch, haàu heát caùc tuyeán caàn ñöôïc
nghieân cöùu treân ñònh höôùng toång theå caùc khu vöïc chöùc naêng vaø maïng löôùi giao thoâng
ñoâ thò.
Trong haàu heát moïi tröôøng hôïp taïi caùc ñoâ thò, maïng löôùi giao thoâng treân maët ñaát
ñöôïc söû duïng nhö moät ñònh höôùng ñeå quy hoaïch caùc tuyeán coâng trình kyõ thuaät haï taàng,
ñaëc bieät laø caùc coâng trình ngaàm. Ngoaïi tröø 1 soá ít tröôøng hôïp do caùc ñieàu kieän ñòa
hình, hoaëc caùc tuyeán treân maët ñaát coù hình daùng ít phuø hôïp thì caùc coâng trình ngaàm môùi
ñöôïc boá trí khoâng truøng höôùng vôùi caùc tuyeán ñöôøng treân maët ñaát.
Giaûi phaùp quy hoaïch maët baèng maïng löôùi coâng trình ngaàm caàn phaûi ñaûm baûo
caùc noäi dung cô baûn:
- Caên cöù treân toång theå töøng maïng löôùi coâng trình ngaàm rieâng bieät xaùc toång theå
maïng löôùi coâng trình ngaàm: bao goàm söï toång hôïp cuûa caùc ñöôøng daây vaø ñöôøng
oáng ngaàm.
- Xaùc ñònh giaûi phaùp toå chöùc keát noái giöõa caùc loaïi coâng trình ngaàm: boá trí rieâng
leû, boá trí chung trong moät haøo hay boá trí trong nhöõng ñöôøng haàm, vieäc löïa
choïn caùc giaûi phaùp naøy phaûi tuøy thuoäc vaøo caùc ñieàu kieän kinh teá, giaù thaønh
ñaàu tö vaø caùc naêng löïc quaûn lyù vaän haønh.

- Xaùc ñònh caùc höôùng tuyeán vaø giaûi phaùp keát noái cuûa töøng thaønh phaàn trong caùc
maïng löôùi. Vò trí vaø giaûi phaùp cô baûn trong vieäc keát noái giöõa coâng trình treân
maët ñaát vaø coâng trình ngaàm.
- Xaùc ñònh caùc khoaûng caùch an toaøn giöõa caùc coâng trình cuûa caùc loaïi maïng löôùi
khaùc nhau vaø caùc giaûi phaùp phoái hôïp toå chöùc caùc maïng löôùi.
- Xaùc ñònh töøng giai ñoaïn phaùt trieån cuûa maïng löôùi vaø caùc giai ñoaïn ñaàu tö xaây
döïng
Hình beân döôùi moâ taû quy hoaïch chi tieát caùc coâng trình ngaàm cuûa moät oâ phoá nhaø
ôû, trong ñoù caàn xaùc ñònh caùc höôùng tuyeán chính, caùc ñaàu moái, caùc tuyeán coâng trình
ngaàm, vò trí boá trí vaø ñaët döôøng daây – ñöôøng oáng.
CN
CN
d50 - l110
d300 i:0.0035 l69 d50 - l160
// CN // CN // CN //
d50 - l110
TNB
//
//
d50 - l160 d300 i:0.0035 l69

TNB
TNB
CN CN CN
// // // //
CN
d300 i:0.0035 l92

CN
d300 i:0.0033 l92
//
//
//
CN
TNB
CN
CN
TNB
CN
//
//
//
6c
d300 i:0.0035 l90
6.00
d80 - l230
// CN CN
// CN
// //
CN CN
4.15 CN
TNB
MØ1000 - I=0,001 - L=90M
TN TN TN TN
d80 - l270
TNB
//CN CN CN
// //
CN
//
CN
//
CN
//
CN
d300 i:0.0035 l110
6.00 6.00 6.00
Hình 2 - 8: Baûn veõ toång hôïp ñöôøng daây - ñöôøng oáng

5 km
Hình 2 - 9: Maïng löôùi caùc tuyeán ñöôøng ngaàm ôû Tokyo vôùi caùc phaân ñôït quy hoaïch
2.3.4.2. Caùc giaûi phaùp toå chöùc phoái hôïp caùc tuyeán coâng trình kyõ thuaät ngaàm
Trong vieäc quy hoaïch maët baèng cuûa taát caû caùc coâng trình haï taàng kyõ thuaät ngaàm,
giaûi phaùp toå chöùc vaø toång hôïp ñöôøng daây laø moät trong nhöõng coâng taùc raát quan troïng
nhaèm ñaûm baûo tính ñoàng boä cuûa maïng löôùi, ñaûm baûo söï hoaït ñoäng toát cuûa töøng loaïi haï
taàng, ñaûm baûo khaû naêng duy tu, baûo döôõng vaø khaû naêng phaùt trieån trong töông lai cuûa
toaøn boä maïng löôùi coâng trình ngaàm. Moät soá nguyeân taéc boá trí nhö sau:
- Traùnh boá trí coâng trình ngaàm döôùi loøng ñöôøng xe chaïy, phaûi boá trí döôùi phaàn
ñaát væa heø ñi boä, hoaëc toát nhaát laø döôùi thaûm coû. Neáu heát choã boá trí treân væa heø
thì choïn ñöôøng ngaàm naøo ít phaûi söûa chöõa nhö oáng thoaùt nöôùc möa ñeå ñaët döôùi
loøng ñöôøng vaø caùch væa heø 2 -1,5 m .
- Caùc coâng trình ñaët song song vôùi tim ñöôøng, khoâng ñöôïc truøng nhau veà chieàu
ngang laãn chieàu saâu (neáu choïn choân ngaàm tröïc tieáp döôùi ñaát ).
- Caùc ñöôøng oáng khoâng aùp luoân ñöôïc öu tieân ñaët ôû vò trí thuaän lôïi nhaát ñeå coù theå
hoaït ñoäng toát nhaát. Öu tieân caùc ñöôøng oáng coù kích thöôùc lôùn thi coâng khoù
khaên.

- Haïn cheá toái ña söï giao caét giöõa caùc coâng trình. Taïi nhöõng vò trí giao caét nhau ôû
caùc giöõa caùc ñöôøng oáng thì ñöôøng oáng khoâng coù aùp ñöôïc öu tieân chaïy thaúng,
caùc ñöôøng oáng coù aùp phaûi ñi xuoáng hoaëc voøng leân treân ñeå traùnh.
- Caùc ñöôøng oáng duø laép ñaët rieâng leû hay cuøng trong moät möông, haàm tunnel ñeàu
phaûi ñaûm baûo caùch nhau khoaûng caùch an toaøn vaø coù ñoä saâu choân laáp nhaát
ñònh.
Hình 2 - 10: Caùc daïng boá trí coâng trình ngaàm
Treân thöïc teá, caùc ñöôøng oáng caáp nöôùc vaø caùc loaïi ñöôøng daây ñieän vaø thoâng tin
lieân laïc ñöôïc xaây döïïng vaøo nhöõng thôøi gian khaùc nhau, ôû ñoä saâu khaùc nhau, taïo söï
phöùc taïp trong quaù trình thi coâng, baûo haønh vaø söûa chöõa.
Sau ñoù ngöôøi ta ñaõ xaùc ñònh moät giaûi phaùp xaây döïng khaùc laø ñaët caùc loaïi ñöôøng
oáng trong moät haøo chung vaø cuoái cuøng laø chuyeån sang vieäc ñaët chung trong moät haàm
kó thuaät. Vieäc xaây döïng caùc haàm kó thuaät toång hôïp coù nhieàu öu ñieåm so vôùi vieäc xaây
döïng rieâng leû. Tuy nhieân cuõng toàn taïi tính phöùc taïp lieân quan ñeán giaù thaønh keát caáu
chaén ñôõ cao so vôùi vieäc ñaët chuùng trong töøng tuyeán rieâng roài laáp laïi.
Caùc giaûi phaùp toå chöùc phoái hôïp caùc tuyeán coâng trình ngaàm:
+ Choân ngaàm töøng coâng trình döôùi ñaát trong phaïm vi væa heø
+ Boá trí chung trong 1 ñöôøng haøo
+ Boá trí trong 1 ñöôøng haàm beâ toâng hieän ñaïi
2.3.5. Quy hoaïch traéc doïc

Quy hoaïch traéc doïc laø moät trong nhöõng noäi dung quy hoaïch maïng löôùi coâng
trình ngaàm. Vieäc quy hoaïch traéc doïc tuyeán chòu taùc ñoäng töø caùc giaûi phaùp thieát keá,
xaây döïng khai thaùc coâng trình ngaàm cuõng nhö nhöõng taùc ñoäng ñeán caùc coâng trình xung

quanh. Khaùc vôùi traéc doïc trong giai ñoaïn thieát keá kyõ thuaät, quy hoaïch traéc doïc laø noäi
dung coâng taùc quan troïng nhaèm ñònh höôùng caùc yeáu toá nhö sau:
- Ñònh höôùng ñoä saâu vaø caùc höôùng tuyeán coâng trình ngaàm nhaèm ñaûm baûo caùc
ñieàu kieän ñòa chaát vaø caùc yeáu toá kyõ thuaät cô baûn cuûa coâng trình ngaàm.
- Ñoái vôùi caùc tuyeán ñöôøng oáng, quy hoaïch traéc doïc quan troïng trong xaùc ñònh ñoä
doác tuyeán, ñoä saâu choân ñöôøng oáng vaø caùc giaûi phaùp toå chöùc vaän haønh cuûa
ñöôøng oáng. Ñöôøng oáng thoaùt nöôùc phaûi ñaûm baûo doøng chaûy, nhöõng vò trí
chuyeån baäc vaø vò trí ñaët traïm bôm...
- Ñoái vôùi caùc tuyeán ñöôøng daây quy hoaïch traéc doïc khoâng quaù quan troïng, do
vaäy trong tröôøng hôïp naøy khoâng caàn thieát coù quy hoaïch traéc doïc. Tuy nhieân
khi boá trí caùc tuyeán vaøo chung trong ñöôøng haàm kyõ thuaät thì quy hoaïch caàn
ñònh höôùng höôùng tuyeán, caùc ñoä doác cô baûn cuûa tuyeán.
- Quy hoaïch traéc doïc laø coâng taùc quan troïng nhaèm ñaûm baûo caùc hình thaùi traéc
doïc cuûa caùc tuyeán haàm nhaèm ñaûm baûo caùc yeâu caàu thoaùt nöôùc, thi coâng vaø
ñaûm baûo caùc chæ tieâu kyõ thuaät cuûa ñöôøng haàm.
- Quy hoaïch traéc doïc coøn quy ñònh khoaûng caùch, phaïm vi an toaøn cuûa caùc tuyeán
coâng trình ngaàm trong toaøn maïng löôùi vaø xaùc ñònh khoaûng caùch phaïm vi ñeán
caùc coâng trình ngaàm hieän höõu cuûa nhö ñeán caùc phaàn ngaàm cuûa caùc coâng trình
kieán truùc nhö moùng coïc.
Hình 2 - 11: Sô ñoà phaân tích ñoä saâu vaø caùc lôùp ñòa chaát laø moät trong nhöõng cô sôû quan troïng
cho vieäc quy hoaïch traéc doïc coâng trình ngaàm

Hình 2 - 12: Sô ñoà quy hoaïch traéc doïc 1 tuyeán ñöôøng metro ngaàm
Sô ñoà choïn tuyeán phuø hôïp caùc taàng ñòa chaát, caùc vò trí tieáp giaùp vôùi phaàn ngaàm cuûa caùc
coâng trình hieän höuõ, ñònh höôùng hình daïng, caùc yeáu toá cô baûn cuûa ñöôøng haàm nhö : ñoä doác,
ñoä saâu, caùc vò trí thay ñoåi, chuyeån höôùng…
Hình 2 - 13: Sô ñoà quy hoaïch traéc doïc 1 tuyeán ñöôøng giao thoâng ngaàm
Sô ñoà choïn tuyeán phuø hôïp caùc taàng ñòa chaát, caùc vò trí tieáp giaùp vôùi phaàn ngaàm cuûa caùc
coâng trình hieän höõu, ñònh höôùng hình daïng, caùc yeáu toá cô baûn cuûa ñöôøng haàm nhö: ñoä doác,
ñoä saâu, caùc vò trí thay ñoåi, chuyeån höôùng…

Hình 2 - 14: Sô ñoà quy hoaïch traéc doïc 1 tuyeán ñöôøng saét ngaàm vôùi nhieàu hình thaùi traéc doïc
khaùc nhau tuøy thuoäc vaøo ñòa hình, caùc coâng trình maët ñaát
2.3.6. Quy hoaïch traéc ngang

Noäi dung quy hoaïch maët caét ngang laø noäi dung raát caàn thieát nhaèm caùc muïc tieâu
nhö sau:
- Xaùc ñònh giaûi phaùp maët caét vaø toå chöùc boá trí caùc loaïi ñöôøng daây vaø ñöôøng oáng
(trong phaàn 2.3.4 ñaõ moâ taû moät soá giaûi phaùp boá trí neân phaàn naøy seõ khoâng nhaéc laïi)
- Trong tröôøng hôïp laø haàm kyõ thuaät thì choïn sô boä hình daïng, kích thöôùc vaø caùc
giaûi phaùp boá trí beân trong ñöôøng oáng. Khoaûng caùch giöõa caùc loaïi ñöôøng daây – ñöôøng
oáng
- Moät soá giaûi phaùp ñaáu noái vaø lieân keát khaùc
2.3.6.1. Caùc giaûi phaùp maët caét vaø toå chöùc boá trí caùc loaïi haï taàng treân maët caét
+ Choân ngaàm töøng coâng trình döôùi ñaát trong phaïm vi væa heø (boá trí theo daïng so
le): Töøng coâng trình kyõ thuaät haï taàng ngaàm ñöôïc ñaët rieâng leû döôùi væa heø: ñöôøng oáng
caáp thoaùt nöôùc, tuyeán daây ñieän, cable ñieän vaø thoâng tin lieân laïc. Coù theå phaân ñôït thi
coâng töøng loaïi coâng trình neân giaù thaønh xaây laép thaáp, thi coâng ñôn giaûn.

Hình 2 - 15: Sô ñoà boá trí coâng trình ngaàm treân maët caét ngang ñöôøng phoá
1-Daây ñieän haï theá; 2- daây cao theá; 3- Daây ñieän thoaïi; 4- OÁng caáp nhieät; 5- OÁng hôi
ñoát; 6- OÁng caáp nöôùc; 7- Coáng thoaùt nöôùc baån; 8- Coáng thoaùt nöôùc möa; 9- Döï tröõ.
Nhöôïc ñieåm cuûa giaûi phaùp naøy laø boá trí caùc coâng trình thieáu ñoàng boä, söûa chöõa
khoù khaên phaûi ñaøo ñöôøng thöôøng xuyeân, khi duy tu söûa chöõa vaø baûo döôõng seõ aûnh
höôûng ñeán giao thoâng ñöôøng phoá. Tuoåi thoï coâng trình khoâng cao.
Vò trí caùc ñöôøng oáng, ñöôøng daây ñöôïc boá trí nhö theá naøo tuyø vaøo ñieàu kieän töøng
tröôøng hôïp cuï theå. Tuy nhieân thoâng thöôøng ñöôïc saép xeáp nhö sau ñoái vôùi tröôøng hôïp
laép ñaét rieâng reõ:
- Ñöôøng oáng thoaùt nöôùc möa ñöôïc boá trí treân væa heø ôû vò trí ngoaøi cuøng gaàn vôùi
boù væa hoaëc döôùi loøng ñöôøng ñeå thuaän tieän cho vieäc noái vôùi caùc ga thu nöôùc
treân ñöôøng.
- Tieáp theo laø ñöôøng oáng thoaùt nöôùc baån boá trí caïnh heä thoáng thoaùt nöôùc möa
ñeå ñaûm baûo ñieàu kieän veä sinh trong tröôøng hôïp.
- Ñöôøng oáng caáp nöôùc roài ñeán caùc ñöôøng daây caáp ñieän, thoâng tin lieân laïc ñöôïc
boá trí gaàn gaàn coâng trình xaây döïng nhaát.
- Baûng döôùi ñaây quy ñònh khoaûng caùch giöõa caùc coâng trình xaây döïng vôùiø caùc
coâng trình haï taàng kyõ thuaät vaø giöõa caùc coâng trình haï taàng kyõ thuaät vôùi nhau.

+ Khoaûng caùch toái thieåu giöõa caùc ñöôøng oáng kyõ thuaät trong maïng löôùi ngaàm
S Teân coâng trình 1 2 3 4 5 6 7 8

T Coâng OÁng OÁng OÁng hôi ñoát OÁng Daây Daây OÁng
T trình caáp thoaùt AÙp AÙp AÙp caáp ñieän ñieän daây
xaây nöôùc nöôùc thaáp trung cao nhieät tín ñieä
döïng bình n tín
1 Coâng trình xaây döïng - 3.0 3.0 2.0 4.0 6.0 3.0 0.6 0.6 1.5
2 OÁng caáp nöôùc 3.0 - 1.5 1.0 1.5 1.5 1.5 0.5 1.0 1.0
3 OÁng thoaùt nöôùc 3.0 1.5 1.5 1.0 1.5 2.0 1.5 0.5 1.0 1.0
4 OÁng AÙp thaáp 2.0 1.0 1.0 - - - 1.0 1.0 1.0 1.0
hôi AÙp trung bình 4.0 1.5 1.5 - - - 1.5 1.0 1.0 1.0
ñoát AÙp cao 6.0 2.0 2.0 - - - 2.0 1.0 10.0 10.0
5 OÁng caáp nhieät 3.0 1.5 1.5 1.0 1.5 2.0 - 2.0 1.0 1.0
6 Daây ñieän 0.6 0.5 0.5 1.0 1.0 1.0 2.0 - 0.5 0.2
7 Daây ñieän thoaïi 0.6 1.0 1.0 1.0 1.0 10.0 1.0 0.5 - 0.2
8 oáng daây ñieän tín 1.5 1.0 1.0 1.0 1.0 10.0 1.0 0.2 0.2 -
+ Boá trí chung trong 1 ñöôøng haøo

Caùc loaïi ñöôøng daây ñöôøng oáng ñöôïc boá trí trong moät haøo roäng döôùi væa heø. Phuø
hôïp vôùi thi coâng trong caùc döï aùn coù voán ñaàu tö ñoàng boä. Thöôøng ñöôïc ñaàu tö ôû caùc
khu coâng nghieäp, caùc khu daân cö môùi.
Ñaëc ñieåm: Thuaän lôïi cho thi coâng cô giôùi, cöï ly giöõa caùc ñöôøng oáng coù theå ruùt
ngaén, söûa chöõa deã daøng, tuoåi thoï coâng trình cao hôn. Tuy nhieân trong moät soá khu vöïc
vieäc baûo veä vaø ñaûm baûo an toaøn ñoái vôùi caùc ñöôøng haøo daïng naøy coøn nhieàu haïn cheá.
1 2
3 6
4 5 7
8
Hình 2 - 16: Sô ñoà boá trí coâng trình ngaàm trong ñöôøng haøo kyõ thuaät
1-Daây ñieän; 2- daây thoâng tin; 3- caáp nhieät; 4- Oáng thoaùt nöôùc baån; 5- OÁng thoaùt nöôùc
möa; 6- OÁng caáp nöôùc; 7- gieáng thu nöôùc; 8- ñöôøng oáng ngang;
+ Boá trí trong tunel beton:: Ñaây laø phöông phaùp tieân tieán nhaát, khaéc phuïc ñöôïc
tình traïng phaûi ñaøo ñöôøng khi coù söûa chöõa caùc coâng trình ngaàm. Kieåm tra, söûa chöõa deã
daøng ñôn giaûn, tuoåi thoï coâng trình raát cao, dieän tích duøng ñaát ít. Ñaûm baûo tính ñoàng boä
cuûa caùc maïng löôùi vaø toaøn boä caùc coâng trình haï taàng kyõ thuaät. Tuy nhieân giaù trò ñaàu tö

ban ñaàu lôùn, giaù thaønh xaây döïng coù theå ñaét gaáp 3-4 laàn so vôùi thi coâng rieâng leû. Khi
coù söï coá hö hoûng moät coâng trình coù theå bò aûnh höôûng tôùi coâng trình khaùc.
Caùc tuyeán haàm kyõ thuaät coù coâng naêng khaù linh hoaït. Moät soá ñaàu moái haï taàng
nhö: traïm bieán theá, traïm bôm taêng aùp hay caùc toång ñaøi, thieát bò ñieàu khieån… coù theå
ñöôïc boá trí trong nhöõng haàm kyõ thuaät. Trong moät soá tröôøng hôïp, caùc tuyeán haàm giao
thoâng coøn ñöôïc thieát keá nhaèm ñaûm baûo boá trí theâm caùc coâng trình kyõ thuaät khaùc nhö
ñöôøng daây caáp ñieän hoaëc ñöôøng oáng caáp thoaùt nöôùc.
Hình 2 - 17: Caùc ñaàu moái kyõ thuaät ñöôïc boá trí trong caùc haàm kyõ thuaät
Hình 2 - 18: a) Tuyeán ñöôøng haàm ña naêng keát hôïp nhieàu loaïi haï taàng kyõ thuaät vaø tuyeán xe ñieän
töø cao toác, b) Caùc tuyeán caùp vaø ñöôøng oáng ñöôïc boá trí trong ñöôøng haàm kyõ thuaät
Khi boá trí caùc ñöôøng oáng trong ñöôøng haàm caàn ñaûm baûo caùc nguyeân taéc:
- Thöù töï öu tieân cuûa caùc tuyeán trong ñöôøng haàm: Tuyø thuoäc vaøo tính chaát
nguy hieåm, ñoä ñoäc haïi, hoaëc khaû naêng gaây ra söï coá cuûa caùc loaïi haï taàng kyõ
thuaät
- Quy ñònh veà khoaûng caùch an toaøn giöõa caùc loaïi ñöôøng oáng vaø khoaûng caùch
giöõa caùc ñöôøng oáng trong cuøng loaïi heä thoáng

- Caùc ñöôøng daây thoâng tin lieân laïc caàn ñaûm baûo choáng nhieãu vaø ñaûm baûo tính
chaát cuûa ñöôøng truyeàn.
- Caùc loaïi ñöôøng oáng caáp, thoaùt nöôùc caàn ñaûm baûo choáng roø ræ. Ñöôøng oáng
daãn ga vaø khí ñoát phaûi ñaûm baûo tuyeät ñoái an toaøn, vaø phoøng choáng chaùy noå.
Hình 2 - 19: Sô ñoà boá trí coâng trình ngaàm trong haàm kyõ thuaät (haàm ngaàm - tunnel)
2.3.6.2. Hình daïng vaø keát caáu maët caét ngang caùc loaïi haàm kyõ thuaät
Vieäc boá trí chung trong 1 ñöôøng haàm phaùt sinh nhieàu phöùc taïp do nhöõng ñaëc
ñieåm rieâng ñaëc tröng cho maïng löôùi boá trí trong nhöõng haàm kó thuaät toång hôïp, bao
goàm:
- Choáng thaám cho caùc ñöôøng haàm: Do caùc tuyeán ñöôøng daây caàn ñaûm baûo an
toaøn choáng aåm öôùt neân choáng thaám laø moät trong nhöõng yeâu caàu quan troïng cho ñöôøng
haàm kyõ thuaät. Chi phí naøy cuõng laø moät trong nhöõng chi phí phuï quan troïng.
- Nhieät ñoä: trong moät soá ñöôøng haàm, nhieät ñoä cao cuûa nöôùc vaø gaz vaän chuyeån
theo caùc ñöôøng oáng daãn nhieät coù theå laøm aûnh höôûng ñeán tín an toaøn cuûa caùc loaïi
ñöôøng daây vaø coù theå aûnh höôûng ñeán chaát löôïng truyeàn daãn cuûa caùc tuyeán ñöôøng daây
thoâng tin lieân laïc.
- Ñoä doác: caùc tuyeán thoaùt nöôùc ñoøi hoøi phaûi coù ñoä doác ñaûm baûo khaû naêng töï
chaûy, tuy nhieân khoâng theå thieát keá caùc tuyeán ñöôøng haàm vôùi ñoä doác doïc thoaùt nöôùc vì
nhö vaäy ñoä saâu cuûa caùc ñöôøng haàm seõ khoâng phuø hôïp vôùi caùc yeâu caàu thieát keá thi
khoâng vaø toå chöùc vaän haønh khaùc.
- Söï roø ræ, thaát thoaùt: Caùc loaïi ñöôøng oáng coù theå bò roû ræ, nöôùc bò thaát thoaùt, nöôùc
thaûi bò roø ræ, vöøa khoâng ñaûm baûo caùc vaán ñeà an toaøn vöøa gaây oâ nhieãm trong ñöôøng
haàm
Do ñoù, quy hoaïch maët caét ngang caàn thieát phaûi xaùc ñònh ñöôïc hình daïng, kích
thöôùc, giaûi phaùp keát caáu sô boä, moät soá chi tieát boá trí caùc loaïi ñöôøng daây ñöôøng oáng,
caùc loaïi coâng trình vaø thieát bò hoã trôï khaùc cuûa caùc loaïi haàm. Caùc daïng maët caét ngang

ñöôïc toå chöùc bao goàm: Daïng chöõ nhaät, daïng chöõ nhaät gheùp, daïng hình troøn, baùn
nguyeät...
Keát caáu daïng troøn

Ñöôïc söû duïng thích hôïp ñoái vôùi nhöõng coâng trình ngaàm ñöôïc xaây döïng trong
nhöõng taàng ñòa chaát yeáu coù aùp löïc lôùn; nhöõng coâng trình ngaàm ñöôïc xaây döïng ôû nôi
chieàu saâu taàng ñaát moûng, nhöõng coâng trình ngaàm coù aùp löïc nöôùc taùc duïng hai beân
trong hoaëc beân ngoaøi lôùn, coâng trình ñöôïc thi coâng xaây döïng baèng phöông phaùp kích
eùp ñaát.
Keát caáu daïng voøm

Caùc haàm xaây döïng qua trong ñieàu kieän ñòa taàng töông ñoái toát, ñaù cöùng, oån ñònh.
AÙp löïc ñòa taàng chuû yeáu do phöông ñöùng gaây ra, khi ñoù caáu taïo voû haàm daïng voøm
thoaûi laø hôïp lyù nhaát. Haàm qua ñeøo Haûi Vaân cuõng coù daïng voøm thoaûi. Chaân voøm ñaët
tröïc tieáp treân neàn ñaù hoaëc lieân keát cöùng vôùi töôøng beân cuûa voû haàm.
Khi coâng trình ngaàm xaây döïng trong caùc taàng ñaù cöùng vöøa hoaëc yeáu, toàn taïi aùp
löïc ngang cuûa ñòa taàng vaøo vaùch haàm, khi ñoù haàm coù caáu taïo voû haàm daïng voøm coù
töôøng beân thaúng. Trong ñòa taàng yeáu, moïi phía voû haàm ñeàu chòu taùc duïng cuûa aùp löïc
ñòa taàng do ñoù coâng trình ngaàm thöôøng coù caáu taïo daïng voøm hình yeân ngöïa. Ñöôïc söû
duïng nhieàu trong xaây döïng nhöõng tuyeán ñöôøng saét ngaàm.
Caùc daïng keát caáu daïng voøm:

- Hình moùng ngöïa: söû duïng thích hôïp trong nhöõng tröôøng hôïp coù aùp löïc ngang laø
chuû yeáu, ñöôïc duøng nhieàu trong xaây döïng nhöõng tuyeán ñöôøng saét ngaàm, tuyeán
ñöôøng nöôùc ngaàm khoâng coù aùp löïc.
q
e1 x
b X2
1
yh
b
h
h
h
y1

h
e2 y
a
Hình 2 - 20: Sô ñoà tính toaùn keát caáu ngaàm daïng voøm hình yeân ngöïa
- Töôøng ñöùng coù voøm: ñöôïc duøng roäng raõi nhaát trong lónh vöïc xaây döïng coâng
trình ngaàm. Phoå bieán trong tröôøng hôïp xaây döïng ôû nhöõng taàng ñaát, ñaù raén aùp
löïc taùc duïng khoâng lôùn. Gaëp nhieàu trong xaây döïng tuyeán ñöôøng saét ngaàm vaø

caùc loaïi coâng trình ngaàm coù nhieäm vuï khaùc nhau, keå caû nhöõng coâng trình
ngaàm coù nhieäm vuï ñaëc bieät.
a) b) c)
q q
X2 X2
1 X1
f
l l
Hình 2 - 21: Caáu taïo vaø tính toaùn keát caáu ngaàm daïng voøm thoaûi keâ tröïc tieáp treân neàn ñaù
a) Keát caáu ngaàm daïng voøm thoaûi; b) Sô ñoà tính toaùn; c) Heä cô baûn
q
x
X2
1
f

K
l
e
Ko
Hình 2 - 22: Caáu taïo vaø tính toaùn keát caáu ngaàm daïng voøm coù töôøng ñöùng, truïc keát caáu khoâng
lieân tuïc
Keát caáu daïng khung (Hình chöõ nhaät):

Thöôøng söû duïng khi xaây döïng caùc coâng trình ñaët noâng, thi coâng chuû yeáu theo
phöông phaùp ñaøo loä thieân. Phuø hôïp cho keát caáu haàm daønh cho ngöôøi ñi boä cuõng nhö
coâng trình ngaàm ñaët caùc thieát bò haï taàng trong ñoâ thò.
Hình 2 - 23: Caáu taïo thi coâng haàm coù töôøng ñöùng – daïng khung

- Hình elip: söû duïng chuû yeáu cho xaây döïng coâng trình ngaàm ôû nôi taàng ñòa chaát
yeáu aùp löïc ñaát taùc duïng lôùn. Thöôøng gaëp trong xaây döïng nhöõng nhaø ga ñöôøng
saét ngaàm, coâng trình vaän taûi thuûy ngaàm.
2.3.6.3. Giaûi phaùp vaät lieäu vaø caáu taïo keát caáu
Giaûi phaùp vaät lieäu cho caùc loaïi haàm ñöôïc söû duïng tuyø theo coâng ngheä thieát keá
vaø thi coâng. Caùc keát caáu xaây gaïch, ñaù, beâ toâng ñaù hoäc, beâ toâng toaøn khoái thöôøng ñöôïc
aùp duïng tröôùc ñaây laø nhöõng loaïi vaät lieäu truyeàn thoáng. Thöôøng ñöôïc duøng trong
tröôøng hôïp thi coâng loä thieân tröôùc ñaây.
Hieän nay ñöôïc thay baèng caùc keát caáu beton coát theùp. Ñoái vôùi caùc ñoaïn ñöôøng
haàm coù theå duøng beton ñuùc saün trong nhaø maùy hoaëc ñuùc toaøn khoái taïi coâng tröôøng.
Nhieàu loaïi ñöôøng haàm ñöôïc thi coâng baèng giaûi phaùp laép gheùp, baùn laép gheùp vaø tieâu
chuaån hoaù theo kieåu module.
Ngoaøi ra cuõng coù 1 soá giaûi phaùp daïng khung, töôøng trong ñaát hay voû moûng vôùi
nhieàu coâng ngheä thi coâng khaùc nhau ñöôïc söû duïng raát ña daïng tuyø thuoäc vaøo töøng ñieàu
kieän taïi caùc quoác gia.
2.3.7. Caáu taïo chi tieát ñaáu noái caùc tuyeán haï taàng kyõ thuaät ngaàm
Moät trong nhöõng noäi dung cuõng raát quan troïng cuûa quy hoaïch coâng trình ngaàm
laø phaûi xaùc ñònh ñöôïc caùc giaûi phaùp ñaáu noái, tính chaát caùc vò trí ñaáu noái vaø caùc yeáu toá
taùc ñoäng ñeán vieäc ñaáu noái caùc coâng trình haï taàng kyõ thuaät ngaàm
Tuøy theo loaïi hình haï taàng kyõ thuaät maø hình thöùc ñaáu noái ñöôïc toå chöùc khaùc
nhau, quy moâ vò trí ñaáu noái vaø caùc giaûi phaùp keát noái.
Coù raát nhieàu hình thöùc ñaáu noái caùc tuyeán kyõ thuaät ngaàm, tuy nhieân coù theå chia
laøm 2 nhoùm hình thöùc chính:
- Ñaáu noái tröïc tieáp giöõa caùc ñöôøng daây vaø ñöôøng oáng: Laø caùch ñaáu noái
giöõa caùc loaïi ñöôøng daây vaø ñöôøng oáng cuøng chuûng loaïi ñaõ ñöôïc moâ taû trong
chi tieát cuûa töøng loaïi haï taàng: ñöôøng oáng caáp nöôùc, oáng thoaùt nöôùc, nöôùc
möa… Thoâng thöôøng laø ñaáu noái tröïc tieáp giöõa ñöôøng oáng vôùi ñöôøng oáng,
ñöôøng daây vôùi ñöôøng daây. Loaïi hình ñaáu noái naøy tieát kieäm chi phí nhöng
keùm an toaøn vaø khoù khaên trong vieäc duy tu baûo döôõng.
- Ñaáu noái thoâng qua traïm trung gian: Caùc tuyeán ñöôøng oáng, ñöôøng daây
ñöôïc keát noái thoâng qua moät ñaàu moái trung gian. Veà nguyeân lyù, coù nhieàu
hình thöùc ñaáu noái trung gian: Hoá ga (trong thoaùt nöôùc), caùc hoäp toång ñaøi
(thoâng tin lieân laïc), nhaø ga (ñöôøng saét ngaàm). Caùc loaïi ñaàu moái coù theå boá
trí treân maët ñaát hay ngaàm. Quy moâ caùc caùc traïm ñaáu noái tuøy thuoäc vaøo cuûa
caùc haï taàng kyõ thuaät, coù theå raát lôùn nhö ga ñöôøng saét, nhöng cuõng coù theå chæ
laø nhöõng hoäp- traïm noái ñôn giaûn. Coâng suaát - naêng löïc cuûa caùc loaïi ñöôøng
daây/ ñöôøng oáng cuõng laø cô sôû ñeå xaùc ñònh quy moâ (caàn xem xeùt caùc quy
ñònh veà quy moâ caùc traïm ñaáu noái trong töøng chuyeân ngaønh haï taàng). Trong
tröôøng hôïp caùc loaïi haï taàng ñöôïc toå chöùc chung trong moät ñöôøng haàm kyõ
thuaät. Vò trí ñaáu noái coù theå ñöôïc toå chöùc chung hay rieâng taïi töøng vò trí.
Hình 2 - 24: Ñaáu noái giaùn tieáp taïi traïm bôm nöôùc vaø ga saét ngaàm

CHÖÔNG 3: CAÁU TAÏO MOÄT SOÁ COÂNG TRÌNH KYÕ THUAÄT HAÏ TAÀNG
NGAÀM ÑOÂ THÒ CÔ BAÛN – HAÀM KYÕ THUAÄT
Caùc coâng trình kyõ thuaät ngaàm rieâng leû ñaõ ñöôïc giôùi thieäu chi tieát ôû caùc giaùo
trình quy hoaïch töøng loaïi heä thoáng haï taàng kyõ thuaät do vaäy trong phaïm vi chöông naøy
khoâng ñi saâu vaøo giôùi thieäu caùc coâng trình ñöôøng daây ñöôøng oáng rieâng leû maø chuû yeáu
giôùi thieäu nhöõng coâng trình ñöôøng haàm haï taàng kyõ thuaät toång hôïp chöùa caùc coâng trình
ñöôøng daây ñöôøng oáng, caùc ñaàu moái, ñöôøng haàm giao thoâng vaø caùc coâng trình ngaàm
ñaàu moái giao thoâng cuõng nhö caùc toå hôïp coâng trình ngaàm.
3.1. Caùc coâng trình ñöôøng giao thoâng ngaàm

Caùc quy hoaïch ñöôøng giao thoâng ngaàm (ñöôøng boä vaø ñöôøng saét) laø moät boä
phaän cuûa quy hoaïch giao thoâng ñoâ thò noùi chung.
3.1.1. Ñöôøng haàm giao thoâng ñöôøng boä

3.1.1.1. Khaùi nieäm vaø phaân loaïi
Ñöôøng haàm daønh cho giao thoâng ñöôøng boä ngaøy caøng ñöôïc söû duïng phoå bieán
trong caùc ñoâ thò nhaèm taêng theâm dieän tích vaø khoâng gian giao thoâng ñoâ thò cuõng nhö
gia taêng hieäu quaû cuûa moät soá coâng trình giao thoâng nhö nuùt giao thoâng khaùc möùc vaø
haàm vöôït soâng.
Quy hoaïch haàm giao thoâng ñöôøng boä luoân gaén lieàn vôùi quy hoaïch maïng löôùi
ñöôøng ñoâ thò. Trong caùc phöông aùn quy hoaïch caàn chuù troïng phaân tích öu – nhöôïc
ñieåm cuûa phöông aùn söû duïng ñöôøng haàm so vôùi phöông aùn toå chöùc treân maët ñaát.
Haàm ñöôøng boä coù moät soá öu ñieåm so vôùi caùc hình thöùc giao thoâng khaùc. Ñaëc
bieät trong tröôøng hôïp so saùnh vôùi caàu vöôït soâng hoaëc caàu caïn trong ñoâ thò. Xaây döïng
ñöôøng oâ toâ ngaàm coù moät soá ñaëc ñieåm chuû yeáu sau:
- Khi xaây döïng caàu, phaûi ñaûm baûo khoâng gian nhaát ñònh döôùi caàu, ñeå ñaûm baûo
khoâng gian nhaát ñònh ñeå caùc phöông tieän taøu thuyeàn hoaëc xe coä beân döôùi caàu caïn löu
thoâng. Nhieàu tröôøng hôïp vieäc xaây döïng caàu cao chieám nhieàu dieän tích ñöôøng daãn
hoaëc aûnh höôûng ñeán caûnh quan ñoâ thò. Trong nhöõng tröôøng hôïp naøy laøm ñöôøng oâ toâ
ngaàm seõ thuaän lôïi hôn vì ñôõ toán dieän tích ñaát vaø chieàu daøi cuûa ñöôøng haàm seõ ngaén
hôn so vôùi chieàu daøi cuûa caàu.
- Tröôøng hôïp ñieàu kieän ñòa chaát loøng soâng xaáu, vieäc xaây döïng moùng truï caàu raát
phöùc taïp khoù khaên, ngöôïc laïi xaây döïng ñöôøng haàm coù theå laøm ôû ñoä saâu baát kì neân coù
theå khaéc phuïc ñöôïc nhöôïc ñieåm naøy. Xaây döïng ñöôøng ngaàm ñi döôùi loøng soâng khoâng
coù quan heä vôùi söï bieán ñoåi cuûa möïc nöôùc vaø ñieàu kieän thôøi tieát, möa luõ.
- Xaây döïng ñöôøng oâ toâ ngaàm cuõng coù nhöõng khoù khaên, ñaëc laø trong quaûn lyù vaø
vaän haønh, haàm giao thoâng caàn ñaûm baûo thoâng gioù toát neân phaûi laép ñaët thieát bò thoâng
gioù hoaït ñoäng thöôøng xuyeân; Phaûi giaûi quyeát chieáu saùng nhaân taïo thöôøng xuyeân; trong

haàm caàn giaûi quyeát thoaùt nöôùc phaûi boá trí bôm hoaït ñoäng lieân tuïc ñeå thoaùt nöôùc; vaø
quan troïng nhaát laø phaûi coù caùc boä phaån kieåm soaùt quaûn lyù ñeå ñaûm baûo an ninh an toaøn
vaø phoøng choáng chaùy noå trong ñöôøng haàm
Ñöôøng haàm giao thoâng ñöôøng boä coù nhöõng loaïi nhö sau:
- Caùc ñöôøng haàm giao thoâng ngaàm: tuyeán haàm cao toác, haàm giao thoâng vöôït
soâng, bieån, ñöôøng haàm qua nuùi
- Caùc ñöôøng haàm trong caùc nuùt giao thoâng taïi vò trí khaùc möùc
3.1.1.2. Nguyeân taéc thieát keá maët baèng vaø traéc doïc caùc tuyeán giao thoâng ngaàm
+ Trong thieát keá tuyeán giao thoâng ngaàm, caùc nguyeân taéc thieát ñöôøng ngaàm tuøy
thuoäc vaøo vò trí vaø loaïi giao thoâng ngaàm:
- Vieäc xaùc ñònh cao ñoä laø yeáu toá quan troïng caàn chuù yù trong thieát keá maët baèng
vaø maët caét ñöôøng haàm. Nguyeân taéc xaùc ñònh cao ñoä cuûa ñöôøng haàm töông töï nhö nhau
cho caû ñöôøng haàm qua nuùi, ñöôøng ngaàm xe oâ toâ vaø ñöôøng saét ngaàm.
- Ñoä saâu xaây döïng ñöôøng haàm ñi döôùi loøng soâng xaùc ñònh theo ñieàu kieän ñòa
chaát, phöông phaùp xaây döïng, khaû naêng xoùi moøn loøng soâng song veà nguyeân taéc caàn
phaûi löïa choïn ñoä saâu xaây duïng nhoû nhaát nhöng trong tröôøng hôïp thaät ñaëc bieät coù theå
laáy ñoä saâu xaây döïng lôùn nhaát
- Cöûa vaøo ñöôøng haàm ñi döôùi loøng soâng phaûi ñaûm baûo cao hôn cao ñoä ngaäp luït
cuûa nöôùc luõ lôùn nhaát laø 1m.
- Hình thaùi maët baèng cuûa ñöôøng xe oâ toâ ngaàm coù theå boá trí thaúng, cong nhöng
veà nguyeân taéc caàn boá trí thaúng. Caùc ñoaïn cong töôøng coù nhöôïc ñieåm: taàm nhìn xa bò
thu heïp ; ÔÛ choã cong beà roäng cuûa ñöôøng caàn taêng leân, do ñoù giaù thaønh xaây döïng taêng,
coâng vieäc thi coâng phöùc taïp; ÔÛ choã cong ñieàu kieän thoâng gioù baát lôïi; Khi boá trí cong
chieàu daøi ñöôøng haàm taêng, coâng vieäc thi coâng phöùc taïp. Nhöõng ñöôøng haàm ñi döôùi
loøng soâng khoâng khaéc phuïc ñöôïc khuyeát ñieåm naøy.
- Baùn kính cong toái thieåu xaùc ñònh theo ñieàu kieän an toaøn veà taàm nhìn caàn thieát,
ñieàu kieän an toaøn cho xe khoâng bò tröôït. aùn kính toái thieåu theo ñieàu kieän an toaøn veà
taàm nhìn.
3.1.1.3. Caáu taïo traéc ngang vaø caùc chi tieát thieát keá
Kích thöôùc vaø hình thaùi tieát dieän maët caét cuûa ñöôøng haàm oâ toâ ngaàm phaûi ñaûm
baûo khoâng gian caàn thieát cho: vaän taûi trong ñöôøng haàm, caùc yeâu caàu trong thi coâng,
vaän haønh khai thaùc söû duïng, yeâu caàu veà kinh teá kyõ thuaät vaø cung caáp caùc tieän ích beân
trong ñöôøng haàm
Kích thöôùc tieát dieän ñöôøng haàm tuøy thuoäc vaøo caùc yeáu toá sau:

- Loaïi phöông tieän di chuyeån trong ñöôøng haàm: loaïi xe, soá laøn xe, vaø khaû naêng
taêng kích thöôùc cuûa phöông tieän vaän taûi trong töông lai. Ñöôøng oâ toâ ngaàm phaûi coù döï
kieán coù nhöõng phöông tieän vaän taûi ñaëc bieät vöôït quaù khoâng gian thoâng thöôøng Trong
moät soá tröôøng hôïp, caàn phaûi xeùt ñeán ñieàu kieän kyõ thuaät cuï theå cuûa töøng loaïi phöông
tieän ñeå thieát keá xaùc ñònh giôùi haïn khoâng gian caàn thieát.
- Giaûi phaùp keát caáu voû haàm: khaû naêng söû duïng heát toaøn boä khoâng gian beân
trong voû haàm hay coøn phaûi daønh caùc dieän tích cho keát caáu daàm, coät – vaùch chòu löïc
- Coù cho pheùp ngöôøi ñi boä, xe ñaïp di chuyeån trong ñöôøng haàm hay khoâng,
phöông aùn boá trí cho 2 ñoái töôïng naøy, veà nguyeân taéc phaûi boá trí ñöôøng daønh rieâng vaø
coù ngaên caùch
Kích thöôùc kinh nghieäm trong ñöôøng haàm ñöôïc quy ñònh caùc kích thöôùc A:
Chieàu roäng phaàn haàm cho caùc hoaït ñoäng, B : chieàu roäng toái ña, C: chieàu cao khaû duïng
trong hình veõ laáy theo quy ñònh baûng sau: (Trong hình veõ ñöôøng chaám chaám bieåu thò
giôùi haïn trong cuûa voû haàm)
Beà roäng xe A C (m) B (m)

(m)
6,00 5,00 7,50
7,00 6,00 8,50
Hình 3 - 1: Kích thöôùc kinh nghieäm cuûa haàm
Moät soá nguyeân taéc thieát keá maët caét ngang ñöôøng haàm:
+ Ñieàu kieän thieát keá maët caét ngang trong caùc tröôøng hôïp coù nhieàu loaïi phöông
tieän khaùc ngoaøi xe oâ toâ:
- Ñöôøngđi boä caàn phaûi laøm cao hôn maët ñöôøng xe chaïy coù lan can ngaên caùch.
Thieát keá ñöôøng haàm rieâng cho nhaân vieân chuyeân moân ñi laïi thì phaûi phaân chia maët caét
ngang taïo ra ñöôøng cho xe oâ toâ rieâng, cho ngöôøi ñi boä rieâng.
- Baûo ñaûm an toaøn khoâng ñeå xaûy ra va chaïm giöõa phöông tieän vaän chuyeån vôùi
voû haàm, lan can, ngöôøi ñi boä, caùc thieát bò coù trong haàm.
- Khi döï kieán coù ñöôøng ñi xe ñieän baùnh saét hay hoaëc baùnh hôi thì giôùi haïn
khoaûng caùch an toaøn ñeán ñöôøng daây ñieän phaûi baûo ñaûm. Khoaûng caùch giöõa voû haàm vaø
ñöôøng daây ñieän xe ñieän phaûi >= 20cm vaø chieàu cao töø neàn ñöôøng xe ñeán ñöôøng daây
cho xe ñieän phaûi >= 4,20m.

+ Ñieàu kieän thieát keá maët caét ngang thoûa maõn caùc yeâu caàu veà kinh teá thi coâng
xaây döïng:
- Yeâu caàu veà kinh teá laø moät trong nhöõng yeâu caàu quan troïng nhaát. Khi xaùc ñònh
kích thöôùc, hình thaùi tieát dieän ngang voû haàm phaûi ñaûm baûo sao cho khoái löôïng ñaøo,
dieän tích voû ñöôøng haàm nhoû nhaát; löôïng vaät lieäu söû duïng ít nhaát; chi phí xaây döïng ít
nhaát nghóa laø khoâng coù söï laõng phí veà dieän tích tieát dieän ngang cuûa haàm.
- Ñeå thoûa maõn nhöõng yeâu caàu naøy khi xaùc ñònh kích thöôùc, hình thaùi tieát dieän
ngang cuûa ñöôøng oâ toâ ngaàm phaûi xeùt ñeán ñieàu kieän ñòa chaát, ñòa chaát thuûy vaên, cao ñoä
ñöôøng haàm, phöông phaùp thi coâng.
+ Ñieàu kieän thieát keá maët caét ngang theo yeâu caàu vaän haønh khai thaùc söû duïng,
- Trong ñöôøng haàm caàn phaûi boá trí caùc ñöôøng daây ñieän, ñöôøng oáng thoâng gioù,
thieát bò chieáu saùng, tín hieäu.
- Khi maät ñoä ñi laïi cuûa xe lôùn, nhieàu hôi khí ñoäc haïi sinh ra caàn phaûi boá trí
caùc ñöôøng oáng thoâng gioù kích thöôùc lôùn, vaø nhö vaäy kích thöôùc vaø hình thaùi
tieát dieän cuõng phaûi thay ñoåi cho phuø hôïp.
Caáu taïo voû ñöôøng oâ toâ ngaàm khoâng khaùc vôùi caáu taïo voû cuûa caùc loaïi ñöôøng
haàm khaùc. Chæ coù ñieåm khaùc bieät laø do hình thaùi thoâng gioù, löôïng thoâng gioù thay ñoåi
theo chieàu daøi ñöôøng haàm daãn ñeán caáu taïo voû khaùc. Thoâng thöôøng nhöõng haàm chieàu
daøi ngaén khoâng caàn thoâng gioù nhaân taïo thì duøng loaïi voû haàm coù chieàu cao cuûa maët
caét ngang thaáp, cung voøm thoaûi, coøn vôùi nhöõng haàm chieàu daøi lôùn khoái löôïng thoâng
gioù nhaân taïo nhieàu thi do phaûi boá trí heä thoáng ñöôøng oáng thoâng gioù maø chieàu cao cuûa
maët caét ngang lôùn, cung voøm doác.
Vôùi nhöõng ñöôøng oâ toâ ngaàm ñaët noâng cuõng gioáng vôùi nhöõng ñöôøng haàm khaùc
coù theå duøng voû hình vuoâng, chöõ nhaät laép gheùp hoaëc ñoå toaøn khoái.
Hình 3 - 2: Haàm giao thoâng ñöôøng boä hình troøn vaø daïng khung

3.1.2. Ñöôøng haàm ñöôøng saét – ñöôøng saét ngaàm
3.1.2.1. Khaùi nieäm veà ñöôøng saét ngaàm
Ñöôøng saét ngaàm laø moät trong nhöõng coâng trình giao thoâng quan troïng nhaát
trong ñoâ thò coù naêng löïc vaän chuyeån raát lôùn vaø giöõ vai troø quan troïng trong giao thoâng
vaän taûi haønh khaùch trong ñoâ thò.
Ñöôøng saét ngaàm giöõ 1 vai troø raát lôùn trong phaùt trieån ñoâ thò, goùp phaàn quyeát
ñònh söï hình thaønh cuûa caùc ñieåm daân cö, caùc khu vöïc trung taâm phaùt trieån. Do vaäy
vieäc nghieân cöùu quy hoaïch vaø phaùt trieån ñöôøng saét ngaàm coù yù nghóa raát lôùn ñeán quaù
trình quy hoaïch vaø phaùt trieån ñoâ thò.
Ñöôøng saét ngaàm coù giaù trò ñaàu tö raát lôùn, phuïc vuï khoái löôïng haønh khaùch raát
lôùn trong ñoâ thò neân ñoøi hoûi ñaûm baûo caùc yeâu caàu kinh teá kyõ thuaät, an toaøn trong thieát
keá, thi coâng vaø vaän haønh.
Quy hoaïch ñöôøng saét ngaàm gaén lieàn vôùi quy hoaïch giao thoâng ñoâ thò vaø maïng
löôùi quy hoaïch coâng coäng ñoâ thò do vaäy trong giôùi haïn cuûa phaàn giaùo trình naøy khoâng
ñi saâu vaøo nguyeân taéc quy hoaïch maët baèng toång theå maïng löôùi saét ngaàm maø chæ neâu
caùc nguyeân taéc toå chöùc maïng löôùi vaø caùc tuyeán.
3.1.2.2. Caùc coâng trình thuoäc ñöôøng saét ngaàm
Caùc haïng muïc coâng trình trong heä thoáng ñöôøng saét ngaàm bao goàm
- Tuyeán ñöôøng saét ngaàm: laø boä phaän quan troïng chieám quy moâ chuû yeáu trong
heä thoáng ñöôøng ngaàm. Caùc tuyeán haàm daønh cho boá trí ray cho taøu chaïy, ray chuyeån
tuyeán ñöôøng, caùc heä thoáng ñöôøng ñieän, ñieän thoaïi, ñieän chieáu saùng, tín hieäu, caùc loaïi
ñöôøng oáng… vaø heä thoáng raõnh thoaùt nöôùc.
- Khu vöïc nhaø ga: Nhaø ga laø boä phaän quan troïng vaø phöùc taïp nhaát trong cactaïi
ñaây khaùch seõ leân, xuoáng, chuyeån ñoåi taøu, tieán haønh coâng vieäc kieåm tra haønh khaùch…
- Haàm noái gheùp chuyeån ñöôøng taøu duøng laép ñaët heä thoáng ghi chuyeån ñoåi
ñöôøng saét
- Haàm ñaët thieát bò thoâng gioù: thoâng qua haàm naøy ñeå cung caáp khoâng khí caàn
thieát cho heä thoáng ñöôøng saét ngaàm. Haàm naøy coù caùc boä phaän: haàm ñöùng thoâng gioù;
phoøng ñaët maùy quaït gioù; haàm noái phoøng maùy quaït gioù vôùi haàm thoâng gioù cuûa hai
tuyeán ñöôøng; haàm ñeå lieân keát heä thoáng thoâng gioù cuûa hai tuyeán ñöôøng haàm, nhaân vieân
phuïc vuï coù theå ñi laïi qua haàm naøy, caùc ñöôøng daây ñieän, ñöôøng oáng…cuõng ñöôïc ñaët qua
haàm naøy.
- Ngoaøi ra coøn moät soá haàm/khu vöïc phuï trôï nhö: Khu vöïc ñaët thieát bò bôm thaûi
nöôùc (nöôùc trong ñöôøng saét ngaàm ñöôïc taäp trung veà ñaây vaø ñöôïc bôm thoaùt vaøo heä
thoáng thoaùt nöôùc maët hoaëc lieân keát vôùi heä thoáng thaûi nöôùc maët treân maët ñaát); Haàm ñeå
ñaët thieát bò ñieän (goàm thieát bò ñoäng löïc, ñieän chieáu saùng,… haàm coù chieàu cao baûo ñaûm

coù theå ñi qua laïi ñöôïc); Phoøng veä sinh; Nhaø ga phuï, thang cuoán töï ñoäng cho haønh
khaùch leân xuoáng.
Hình 3 - 3: Caùc thaønh phaàn coâng trình ñöôøng saét ngaàm
1-Tuyeán ñöôøng saét ngaàm; 2- Nhaø ga; 3- Haàm noái gheùp taøu; 4-Haàm thoâng gioù; 5- Phoøng
maùy quaït gioù; 6, 7: Haàm thoâng gioù 2 tuyeán ñöôøng; 8-Bôm thoaùt nöôùc thaûi; 9- Haàm thieát bò
ñieän; 10- Phoøng veä sinh; 11- Nhaø ga phuï, thang cuoán töï ñoäng
3.1.2.3. Caáu taïo caùc tuyeán ñöôøng saét ngaàm
Coù hai daïng tuyeán ñöôøng saét ngaàm:

- Ñöôøng saét ngaàm ñaët noâng : coù chieàu saâu töø maët ñaát ñeán tuyeán ñöôøng saét
ngaàm döôùi 10m vaø thoâng thöôøng ñöôïc xaây döïng baèng phöông phaùp ñaøo hôû, chieàu saâu
toái thieåu töø maët ñaát ñöôïc xaùc ñònh theo ñoä saâu lôùn nhaát cuûa nhöõng thieát bò ngaàm: nhö
caùc ñöôøng oáng caáp, thoaùt nöôùc, caùc ñöôøng daây ñieän, ñieän thoaïi, caùc loaïi ñöôøng oáng
khaùc ñöôïc laép ñaët trong thaønh phoá.
- Ñöôøng saét ngaàm ñaët saâu: Ñöôøng saét ngaàm ñaët saâu coù ñoä saâu lôùn vaø thöôøng
ñöôïc xaây döïng theo phöông phaùp ñaøo kín.
Moät soá yeáu toá veà hình thaùi cuûa haàm ñöôøng saét ngaàm:
- Ñoä doác doïc: Ñoä doác doïc toái thieåu cuûa tuyeán ñöôøng saét ngaàm laáy theo ñieàu
kieän thoaùt nöôùc trong haàm tuy nhieân thöôøng laáy ñoä doác doïc laø 3‰. Ñoái vôùi nhaø ga coù
ñoä doác doïc 3‰ hoaëc boá trí baèng phaúng. Khi boá trí baèng phaúng thì chieàu saâu cuûa raõnh
thoaùt nöôùc theo höôùng chieàu daøi nhaø ga ngaàm thay ñoåi. Ñeå ñaûm baûo söï vaän haønh toát
cuûa ñoaøn taøu thì chieàu daøi cuûa moät khu vöïc coù ñoä doác doïc thieát keá baát kì phaûi laáy daøi
hôn chieàu daøi tính toaùn cuûa ñoaøn taøu vaø hai khu vöïc coù ñoä doác doïc thieát keá khaùc nhau
ñöôïc keát noái vôùi nhau baèng ñöôøng löôïn cong.
- Hình thaùi maët baèng: Tuyeán ñöôøng saét ngaàm coù theå boá trí thaúng hoaëc cong,
nhöng nhaø ga thì neân boá trí thaúng. Caùc tuyeán ñaëc noâng thöôøng phaûi boá trí cong do aûnh
höôûng keát caáu treân maët ñaát, trong khi caùc tuyeán ñaët saâu thì deã daøng boá trí thaúng.
- Baùn kính cong toái thieåu: thöôøng laáy theo kinh nghieäm toái thieåu laø 400m, tuy
nhieân thöïc teá, baùn kính cong phuï thuoäc vaøo kích thöôùc ñoaøn taøu, toác ñoä vaø caùc phöông
phaùp toå chöùc vaän haønh.

- Hình thaùi traéc doïc:
Maët caét doïc cuûa tuyeán ñöôøng saét ngaàm ñaët noâng thöôøng doác veà 2 phía nhaø ga.
Chieàu cao cuûa caùc ga ngaàm thöôøng lôùn hôn chieàu cao cuûa tuyeán ñöôøng saét ngaàm vaø
caàn ñaûm baûo chieàu saâu ñaøo nhaát ñònh töø maët ñaát neân vò trí cuûa nhaø ga ngaàm ñaët thaáp
hôn vò trí cuûa tuyeán ñöôøng saét ngaàm. Trong tröôøng hôïp naøy seõ giaûm bôùt khoái löôïng
ñaøo song coù nhöôïc ñieåm laø quaù trình söû duïng baát lôïi, tieâu phí naêng löôïng ñieän naêng.
Hình 3 - 4: Hình thaùi traéc doïc ñoái vôùi ga ñaët noâng
Ñoái vôùi tuyeán ñöôøng saét ngaàm ñaët saâu, nhaø ga ngaàm ñöôïc ñaët ôû vò trí saâu vôùi
maët ñaát neân vieäc leân xuoáng cuûa haønh khaùch khoâng thuaän tieän, tuy nhieân laïi khoâng
chòu aûnh höôûng cuûa caùc coâng trình treân maët ñaát, do vaäy vò trí nhaø ga neân choïn ôû ñoä
cao gaàn maët ñaát nhaát coù theå.
Öu ñieåm chuû yeáu cuûa hình thaùi maët caét doïc naøy laø raát thuaän lôïi trong quaù trình
vaän haønh cuï theå laø khi rôøi khoûi nhaø ga, taøu coù toác ñoä raát lôùn vaø khi gaàn tôùi ga toác ñoä töï
ñoäng giaûm ñi. Vôùi ñieàu kieän töï nhieân nhö vaäy neân khi taøu vaän haønh, naêng löôïng ñieän
tieâu thuï ít (hình thaùi maët caét doïc nhö vaäy coù theå tieát kieäm töø 1020% naêng löôïng ñieän
tieâu thuï so vôùi caùc hình thaùi khaùc).
Nhöng vôùi hình thaùi maët caét doïc naøy thì baét ñaàu thi coâng ñaøo töø 2 phía nhaø ga
seõ gaëp raát nhieàu khoù khaên, giaûi quyeát xöû lí vieäc thoaùt nöôùc ngaàm phöùc taïp. Bôûi vaäy
nhöõng haàm saét ngaàm coù hình thaùi maët caét doïc nhö vaäy thöôøng giaûi quyeát boá trí vaø ñaøo
gieáng thoâng gioù ôû giöõa nhöõng ñoaïn ñöôøng vaø lôïi duïng nhöõng gieáng thoâng gioù naøy ñeå
giaûi quyeát ñaøo töø trung ñoaïn tuyeán ñöôøng saét ngaàm tôùi hai phía nhaø ga.
Hình 3 - 5: Hình thaùi traéc doïc ñoái vôùi ga ñaët saâu

3.1.3. Ñöôøng daãn – ñöôøng noái
Caùc ñöôøng daãn vaø ñöôøng noái laø nhöõng haàm raát quan troïng keát noái töø maët ñaát
ñeán caùc nhaø ga vaø lieân keát giöõa caùc nhaø ga vôùi nhau. Hình thöùc caùc tuyeán haàm hoaøn
toaøn töông töï nhö haàm daønh cho ngöôøi ñi boä. Tuy nhieân do ñoä cao cheânh leäch giöõa
nhaø ga vôùi maët ñaát vaø giöõa caùc nhaø ga vôùi nhau neân caàn boá trí nhieàu thang chuyeån
höôùng vaø ñoä cao. Moät soá vaán ñeà caàn löu yù trong toå chöùc vaø thieát keá ñöôøng daãn vaø
ñöôøng noái:
- Thang vaø ramp doác phaûi ñaûm baûo cho moïi ñoái töôïng haønh khaùch, khi chieàu
cao cheânh leäch lôùn caàn thieát phaûo boá trí thang cuoán cho tieän vieäc di chuyeån. Trong
moät soá tröôøng hôïp, nhaèm tieát kieän naêng löôïng coù theå boá trí thang cuoán cho chieàu ñi
leân vaø thang boä cho chieàu ñi xuoáng
- Heä thoáng chæ daãn laø yeáu toá raát quan troïng ñaûm baûo söï löu thoâng vaø ñi laïi trong
caùc ñöôøng daãn, haàm ñi boä. Caùc bieån baùo, ñeøn tín hieäu, heä thoáng thoâng tin quaûng caùo
vöøa ñaûm baûo tính chæ daãn vöøa taïo thaåm myõ vaø taêng tính sinh ñoäng cho ñöôøng haàm ñi
boä.
- Heä thoáng kyõ thuaät: ñieän nöôùc, thoâng gioù vaø caùc dòch vuï haï taàng khaùc phaûi
ñaûm baûo söï hoaït ñoäng lieân tuïc trong caùc ñöôøng haàm. Tính an toaøn vaø thoâng suoát laø
nhöõng tieâu chí quan troïng trong thieát keá.
- Ngoaøi ra ñeå ñaûm baûo cho vieäc vaän haønh toát caùc khu vöïc tuyeán ñöôøng daãn vaø
ñöôøng noái, caàn toå chöùc theâm caùc khoâng gian dòch vuï, thöông maïi hoaëc caùc hoaït ñoäng
vaên hoùa keát noái ña daïng giöõa maët ñaát, caùc nhaø ga vaø caùc tuyeán ñöôøng saét ngaàm.
Hình 3 - 6: Caùc tuyeán ñöôøng daãn, ñöôøng noái taïi Paris

Hình 3 - 7: Heä thoáng ñöôøng daãn keát noái caùc khu vöïc taïi Nhaø ga Chaâtelet Les Halles - Paris

3.2. Toå chöùc khoâng gian coâng trình ñaàu moái giao thoâng
3.2.1. Nhaø ga ñöôøng saét ngaàm

Nhaø ga ngaàm laø moät coâng trình quan troïng vaø phöùc taïp nhaát trong soá caùc coâng
trình phuïc vuï cho heä thoáng ñöôøng saét ngaàm. Nhaø ga ngaàm phaûi ñaûm baûo caùc yeâu caàu:
(1) thoâng vôùi maët ñaát thuaän tieän; (2) haønh khaùch töø nhaø ga xuoáng traät töï vaø phaân taùn
ra 4 phía deã daøng, leân xuoáng taøu nhanh choùng, thuaän tieän, an toaøn; (3) baûo ñaûm coù ñuû
trang thieát bò thoâng gioù, veä sinh toát. Ngoaøi ra vieäc trang trí, kieán truùc trong nhaø ga
ngaàm caàn laøm cho haønh khaùch khi ñi vaøo coù caûm giaùc thoaûi maùi deã chòu.
Trong heä thoáng ñöôøng saét ngaàm cuûa ñoâ thò coù nhieàu ga ngaàm, moãi moät ga coù
theå mang moät hình thaùi ñaëc tröng khaùc nhau veà keát caáu, ngheä thuaät kieán truùc, vaän
haønh söû duïng vaø coù theå aùp duïng phöông phaùp thi coâng khaùc nhau. Bôûi vaäy ñeå thieát keá
nhaø ga ngaàm moät caùch ñuùng ñaén hôïp lí, caàn thieát phaûi phaân loaïi nhaø ga theo caùc ñaëc
tröng vaø so saùnh nhöõng öu khuyeát cuûa noù. Coù theå phaân loaïi nhaø ga ngaàm theo hình
thöùc boá trí saân ga (choã haønh khaùch chôø taøu), theo ñaëc tröng vaän haønh söû duïng, hình
thaùi tieát dieän ngang, hình thaùi keát caáu…
Nghieân cöùu khoâng gian beân trong nhaø ga coøn phaûi ñaûm baûo caùc nhu caàu söû
duïng vaø caùc chi tieát: haønh lang, loái ñi boä, bieån chæ daãn, heä thoáng baûn ñoà, maùy baùn veù,
khu vöïc kieåm soaùt veù...
Hình 3 - 8: Toå chöùc khoâng gian beân trong moät ga ñöôøng saét ngaàm

3.2.1.1. Phaân loaïi nhaø ga saét ngaàm theo hình thöùc boá trí saân ga
Theo hình thöùc boá trí saân ga, nhaø ga ngaàm ñöôïc chia ra 2 loaïi: saân ga taäp trung
ôû giöõa vaø saân ga phaân taùn 2 beân.
- Saân ga taäp trung ôû giöõa ñöôïc boá trí ôû giöõa hai tuyeán ñöôøng saét
- Saân ga phaân taùn 2 beân nhaø ga ngaàm ñöôïc ñaët ôû hai beân cuûa 2 tuyeán ñöôøng
saét ñaët gaàn nhau
Tröôøng hôïp tuyeán ñöôøng saét ngaàm ñaët saâu do coù theå keát noái tröïc tieáp tuyeán
ñöôøng saét ngaàm vôùi nhaø ga ngaàm cho neân beà roäng saân ga ñöôïc xaùc ñònh theo khoaûng
caùch 2 ñöôøng taøu.
Tröôøng hôïp tuyeán ñöôøng saét ngaàm ñaët noâng thì khoaûng caùch giöõa 2 tuyeán
ñöôøng saét ngaàm caàn ñaët gaàn nhau (do ñaøo loä thieân), nhöng khoaûng caùch giöõa hai
tuyeán ñöôøng seõ taêng daàn leân ôû ñaàu vaø cuoái ga, do ñoù ôû ñaàu vaø cuoái ga phaûi xaây döïng
haàm coù daïng hình pheåu vaø löôïn voøng. Trong ñieàu kieän nhö vaäy neáu saân ga cuûa nhaø ga
ngaàm boá trí ôû giöõa beà roäng saân ga khoâng theå laáy roäng ñöôïc theo yeâu caàu, do vaäy phaûi
boá trí saân ga ôû hai beân.
Hình 3 - 9: Toå chöùc khoâng gian beân trong moät ga ñöôøng saét ngaàm
a) Saân ga phaân taùn 2 beân b) Saân ga taäp trung ôû giöõa

Caû hai tröôøng hôïp cuûa saân ga phaân taùn hay taäp trung thì ôû 2 ñaàu saân ga ñeàu
phaûi boá trí caàu thang hoaëc thang cuoán töï ñoäng vaø khi boá trí thang cuoán töï ñoäng caàn boá
trí 3 tuyeán, trong ñoù 1 tuyeán ñeå döï phoøng. Saân ga phaân taùn 2 beân coù beà roäng heïp neân
boá trí 3 tuyeán thang cuoán töï ñoäng khoù khaên, do ñoù thöôøng boá trí hai tuyeán thang cuoán
töï ñoäng ôû 2 ñaàu vaø töø saân ga leân moät ñoä cao nhaát ñònh boá trí theâm moät saân ga nöõa vaø
töø ñaây boá trí theâm 1 tuyeán thang cuoán töï ñoäng döï phoøng.
So saùnh 2 hình thöùc boá trí, saân ga taäp trung coù nhöõng öu ñieåm sau:
- Hieäu suaát söû duïng cao, nhaø ga coù theå chöùa ñöôïc nhieàu haønh khaùch, ñaëc bieät
trong thôøi gian nhaát ñònh, khaùch ñeán töø moät höôùng naøo ñoù coù theå söû duïng toaøn boä dieän
tích saân ga. Coøn tröôøng hôïp saân ga boá trí phaân taùn ôû hai beân thì moät beân hoaøn toaøn
khoâng ñöôïc söû duïng.

- Söû duïng thuaän lôïi, vieäc boá trí nhöõng thieát bò baùn veù, kieåm soaùt veù ôû hai ñaàu
nhö tröôøng hôïp boá trí saân ga phaân taùn khoâng caàn thieát vaø nhaân vieân nhaø ga coù theå tieán
haønh moïi coâng vieäc cuûa 2 tuyeán ñöôøng ôû treân cuøng moät nhaø ga.
- Coù theå boá trí keát noái tröïc tieáp saân ga, thang cuoán töï ñoäng vôùi maët ñaát.
- Haønh khaùch leân xuoáng, ñoåi taøu deã daøng coøn tröôøng hôïp saân ga phaân taùn haønh
khaùch muoán ñoåi taøu phaûi vöôït qua ñöôøng saét.
- Tröôøng hôïp tuyeán ñöôøng saét ngaàm ñaët saâu khoâng caàn giaûi quyeát môû roäng haàm
theo daïng hình pheåu khi ñi theo tuyeán ñöôøng haàm vaøo ga.
- Truïc voû haàm vaø truïc cuûa saân ga truøng nhau neân giaûi quyeát trang trí veà maët
kieán truùc khoù khaên. Giaûi phaùp saân ga taäp trung trong tröôøng hôïp tuyeán haàm ñaët noâng
vaãn phaûi xaây döïng tuyeán ñöôøng haàm khi vaøo ga môû roäng theo daïng hình pheãu vaø
trong tröôøng hôïp khoâng boá trí ñöôïc cöûa leân xuoáng ôû ngay trung taâm ñöôøng giao thoâng
treân maët ñaát thì phaûi boá trí loái ñi laïi keát noái vôùi 2 cöûa leân xuoáng neân chi phí xaây döïng
taêng.
Ñeå giaûm thôøi gian döøng taøu ôû nhaø ga vaø giaûm bôùt söï phöùc taïp cuûa saân ga coù theå
boá trí saân ga theo kieåu keát hôïp 2 hình thaùi saân ga phaân taùn vaø taäp trung ôû treân
Theo caùch boá trí naøy, haønh khaùch töø saân ga ôû giöõa coù theå ñi leân vaø haønh khaùch
töø treân maët ñaát coù theå ñi xuoáng hai saân ga ôû hai beân phaûi vaø beân traùi (so vôùi saân ga ôû
giöõa). Vôùi caùch giaûi quyeát naøy thôøi gian leân xuoáng xuûa haønh khaùch ñöôïc ruùt ngaén vaø
do thôøi gian döøng taøu giaûm maø naêng löïc vaän chuyeån ñöôïc taêng leân.
Tuy nhieân giaûi quyeát nhaø ga nhö vaäy thì toán keùm, chi phí xaây döïng nhieàu hôn
vaø vieäc keát noái saân ga vôùi maët ñaát phöùc taïp hôn.
3.2.1.2. Phaân loaïi nhaø ga ngaàm theo ñaëc tröng söû duïng:
Theo ñaëc tröng söû duïng, nhaø ga coù caùc loaïi nhaø ga ñi-ñeán, nhaø ga leân xuoáng,
nhaø ga ñoåi taøu, nhaø ga traùnh, nhaø ga reõ, nhaø ga keát hôïp.
+ Nhaø ga ñi-ñeán: Nhaø ga naøy ñöôïc boá trí nhieàu nhaát treân tuyeán ñöôøng saét
ngaàm. Nhaø ga naøy ñöôïc söû duïng chæ ñeå cho haønh khaùch leân vaø xuoáng.
+ Nhaø ga leân – xuoáng chuyeån taøu: Ngoaøi tuyeán ñöôøng cho haønh khaùch leân
xuoáng, ôû ga naøy coøn coù tuyeán ñöôøng khaùc haønh khaùch coù theå di chuyeån ñeán nhaø ga
cuûa ñöôøng taøu khaùc. Nhaø ga naøy thöôøng boá trí ôû choã 2 tuyeán ñöôøng giao nhau vaø theo
hình thaùi giao nhau cuûa 2 tuyeán ñöôøng maø nhaø ga coù nhieàu hình thaùi khaùc nhau. Coù 2
hình thaùi chuû yeáu:
- Nhaø ga coù hai tuyeán ñöôøng giao nhau theo goùc ñoä nhaát ñònh
Tröôøng hôïp 2 tuyeán ñöôøng haàm giao nhau ôû hai ñoä cao khaùc nhau. Tröôøng hôïp
naøy hai nhaø ga ngaàm caàn boá trí ôû choã giao nhau vaø keát noái vôùi nhau baèng ñöôøng haàm
qua laïi. Caàu thang xuoáng keát noái vôùi nhaø ga ôû vò trí beân döôùi ñöôïc boá trí ôû trung taâm

saân ga beân treân. Nhö vaäy hai nhaø ga ôû vò trí treân cao vaø döôùi thaáp ñöôïc keát noái vôùi
nhau baèng caàu thang vaø ñöôøng haàm qua laïi.
Hình 3 - 10: Hình thöùc chuyeån ñoåi taïi vò trí 2 tuyeán ñöôøng giao thoâng khoâng song song
a) 2 ga rieâng bieät b) Ga ngaàm chung
Ñöôøng haàm qua laïi phaûi baûo ñaûm ñoä doác nhaát ñònh. ÔÛ choã noái giöõa ñöôøng haàm
qua laïi vôùi nhaø ga ñaët thaáp caàn boá trí chieáu nghæ.
Khi 2 tuyeán ñöôøng saét giao nhau, do coù söï lieân keát giöõa hai nhaø ga vôùi ga ngaàm
chung baèng caàu thang vaø ñöôøng haàm qua laïi hoaëc baèng heä thoáng thang cuoán töï ñoäng
neân chæ caàn boá trí moät cöûa ra vaøo leân xuoáng treân maët ñaát.
Tröôøng hôïp nhaø ga cuûa hai tuyeán ñöôøng saét ngaàm giao nhau: Trong tröôøng hôïp
naøy caàn boá trí caàu thang leân xuoáng ôû trung taâm saân ga keát noái tröïc tieáp giöõa ga treân
vôùi ga döôùi
Hình 3 - 11: Hai ga ngầm giao nhau và ga có tuyến đường song song cùng cao độ

- Nhaø ga coù hai tuyeán ñöôøng giao nhau ñöôïc boá trí song song.
Tröôøng hôïp hai tuyeán ñöôøng cuøng ñaët ôû moät ñoä cao vaø choã giao nhau boá trí veà
hai phía cuûa saân ga. Tröôøng hôïp naøy xaây döïng 2 tuyeán ñöôøng thaønh haøng theo cuøng
phöông, saân ga ñöôïc boá trí ôû giöõa caùc tuyeán ñöôøng. Vôùi boá trí nhö vaäy haønh khaùch leân
xuoáng thuaän lôïi. Khi giaûi quyeát 2 tuyeán ñöôøng giao nhau nhö vaäy thì tuyeán ñöôøng
haàm AD caàn phaûi ñi qua döôùi tuyeán ñöôøng haàm BC vaø ñeå giaûi quyeát nhö vaäy phaûi boá
trí 2 tuyeán ñöôøng giao nhau ôû nôi xa nhaø ga vaø phaûi laøm cong vaø do vaäy tuyeán ñöôøng
haàm bò daøi ra.
Hình 3 - 12: Trường hợp nhà ga nhiều tầng dành cho các tuyến đường song song khác cao độ

Tröôøng hôïp hai tuyeán ñöôøng khoâng ôû cuøng moät ñoä cao vaø vò trí maët baèng nhaø
ga truøng khôùp vôùi nhau theo phöông ñöùng. Trong tröôøng hôïp naøy do hai tuyeán ñöôøng
cuøng chieàu ñöôïc ñaët treân cuøng moät maët ñöùng neân hai tuyeán ñöôøng ôû hai ñaàu nhaø ga
ñaët giao nhau deã daøng vaø khoâng nhaát thieát phaûi laøm ñöôøng voøng, song khaùch muoán
ñoåi taøu phaûi di chuyeån töø taàng treân xuoáng taàng döôùi hoaëc ngöôïc laïi.
+ Nhaø ga ñoåi höôùng: Maät ñoä khaùch ñi laïi töø trung taâm ñoâ thò ra ngoaøi thaønh
cheânh leäch nhau nhieàu, bôûi vaäy ôû vuøng ranh giôùi giöõa noäi vaø ngoaïi thaønh caàn phaûi boá
trí nhöõng nhaø ga ñoåi höôùng keát noái giöõa hai khu vöïc. Töø trung taâm thaønh phoá, sa khi
ñeán ga naøy, moät soá chuyeán taøu laïi quay trôû laïi trung taâm thaønh phoá cho neân coù theå
giaûi quyeát ñöôïc vaán ñeà vaän taûi khaùch cuûa vuøng trung taâm ñoâ thò coù maät ñoä haønh khaùch
lôùn. Ñeå laøm ñöôïc nhö vaäy, taïi ga ñoåi höôùng caàn boá trí nhöõng thieát bò ñoåi höôùng cuûa
ñoaøn taøu. Caàn phaûi trang bò nhöõng thieát bò baùo tín hieäu toát.
+ Nhaø ga cuoái cuûa ñöôøng taøu: Nhaø ga ñöôïc boá trí ôû cuoái ñöôøng taøu ñöôïc goïi laø
nhaø ga cuoái ñöôøng taøu. Caàn boá trí sao cho ôû nhaø ga cuoái naøy haønh khaùch coù theå leân
xuoáng bình thöôøng vaø coù caùc thieát bò ñoåi höôùng ñoaøn taàu. Döôùi ñaây giôùi thieäu moät soá
hình thaùi maët baèng cuûa nhaø ga cuoái
+ Nhaø ga reõ: Taïi vò trí tuyeán ñöôøng saét ngaàm ñi veà hai höôùng, ngöôøi ta boá trí
ga reõ
+ Nhaø ga keát hôïp: Trong tröôøng hôïp vaän haønh ñoàng thôøi taøu toác haønh vaø taøu
thöôøng ngöôøi ta boá trí ga keát hôïp, ga naøy thuoäc loaïi ga ñi – ñeán chæ khaùc laø trong
tröôøng hôïp boá trí ñoàng thôøi caû ñöôøng toác haønh vaø ñöôøng bình thöôøng thì caáu taïo nhaø
ga phöùc taïp hôn
3.2.2. Baõi ñaäu xe ngaàm

3.2.2.1. Öu ñieåm baõi ñaäu xe ngaàm
- Chieám duïng ít dieän tích ñaát.

- Khaû naêng chöùa xe ñöôïc naâng leân toái ña do khoâng gian caàn thieát ñeå ñoã oâtoâ coù
theå giaûm coøn moät nöûa so vôùi baõi ñoã xe truyeàn thoáng
- Xe khoâng bò va queït traày xöôùc vì moãi xe ñöôïc ñaët trong moãi palet rieâng bieät,
vaø khoâng rôøi palet trong suoát thôøi gian göûi vaø giao nhaän xe
- Giaûm caùc chi phí quaûn lyù chi phí duy tu, baûo quaûn thaáp do khoâng coù nhu caàu
laùi xe vaø ñi laïi trong khu vöïc đñeå xe, neân coù theå giaûm chieáu saùng đñeán möùc toái thieåu ôû
ñaây.
- OÂ nhieãm moâi tröôøng xung quanh ñöôïc haïn cheá do keát hôïp vôùi heä thoáng coâng
vieân caây xanh caûnh quan beân treân
Nhöôïc ñieåm chính: Kinh phí xaây döïng töông ñoái cao, caàn ñoäi nguõ kyõ thuaät vaø
quaûn lyù trình ñoä cao.

Hình 3 - 13: Baõi ñoã xe ngaàm töï ñoäng hoùa
3.2.2.2. Quy hoaïch - toå chöùc baõi ñaäu xe ngaàm
Caùc nguyeân taéc quy hoaïch baõi ñaäu xe ngaàm:

- Quy hoaïch baõi ñoã xe ngaàm phaûi gaén lieàn vôùi toång theå quy hoaïch baõi ñaäu xe
ñoâ thò. Vôùi ñieàu kieän ñaát ñai khu vöïc trung taâm, caùc baõi ñaäu xe ngaàm phaùt huy vai troø
raát lôùn, ñaûm baûo phuïc vuï nhu caàu ñaäu xe ñoâ thò.
- Baõi ñaäu xe ngaàm trong trung taâm phaûi gaén lieàn vôùi heä thoáng coâng trình dòch
vuï coâng coäng, ñaàu moái giao thoâng coâng coäng vaø caùc tuyeán ñi boä trong trung taâm
- Baõi ñaäu xe phaûi ñöôïc boá trí ôû nhöõng khu vöïc taäp trung nhu caàu ñaäu xe ( caùc
coâng trình coâng coäng coù quy moâ lôùn), caùc cöûa ngoõ ra vaøo trung taâm ñoâ thò.
Caùc hình thöùc boá trí baõi ñaäu xe ngaàm:
+ Baõi ñaäu xe ngaàm keát hôïp vôùi caùc coâng trình coâng coäng
+ Baõi ñaäu xe ngaàm keát hôïp vôùi caùc khoâng gian quaûng tröôøng, coâng vieân,
3.3. Toå chöùc caùc toå hôïp kieán truùc ngaàm keát hôïp heä thoáng haï taàng
Ñaây laø giaûi phaùp höõu hieäu söû duïng quyõ ñaát eo heïp vaø giaù trò cao cuûa ñoâ thò, haïn
cheá toái ña caùc aûnh höôûng ñeán cuoäc soáng cuûa ngöôøi daân ñoâ thò do vieäc giaûi phoùng ñeàn
buø maët baèng treân maët ñaát gaây neân.

Laø cô hoäi phaùt trieån ñoäi nguõ kyõ thuaät trình ñoä cao cho xaõ hoäi phuø hôïp vôùi yeâu
caàu thöïc tieãn phaùt trieån cuûa theá giôùi cuõng nhö caùc vaán ñeà nan giaûi cuûa söï phaùt trieån ñoâ
thò hoùa.
Caùc heä thoáng treân maët ñaát vaø coâng trình ngaàm ñöôïc keát hôïp chaët cheõ vôùi nhau
thaønh moät quaàn theå thoáng nhaát ñaûm baûo khai thaùc hieäu quaû nhaát cuûa toå hôïp khoâng
gian ngaàm.
Hình 3 - 14: Caùc nhaø ga ñöôøng saét ngaàm keát hôïp caùc quaàn theå kieán truùc ngaàm phöùc hôïp taïi
Thöôïng Haûi

Hình 3 - 15: Toå chöùc khoâng gian moät nhaø gaø ñöôøng saét ngaàm keát hôïp vôùi khoâng gian coâng
coäng- toå chöùc caùc tuyeán ñöôøng ñi boä vaø caùc khoâng gian beân trong.
Hình 3 - 16: Toå chöùc khoâng gian phöùc hôïp taïi ga ñöôøng saét West – baùn ñaûo Cöûu Long –
Hongkong. Hình thöùc nhaø ga phöùc hôïp keát hôïp ñöôøng saét ñoâ thò, ñöôøng saét ngaàm vaø nhieàu
khoâng gian coâng coäng phöùc hôïp.

CHÖÔNG 4: CAÙC VAÁN ÑEÀ VEÀ QUAÛN LYÙ COÂNG TRÌNH NGAÀM
4.1. Caùc vaán ñeà veà quaûn lyù vaø quaûn lyù xaây döïng ngaàm taïi caùc ñoâ thò lôùn Vieät
Nam
Toå chöùc khai thaùc khoâng gian ngaàm ñoâ thò ñöôïc baét ñaàu töø vieäc ñaët ra muïc
tieâu khai thaùc khoâng gian ngaàm ñoâ thò lôùn, ñaëc bieät laø taïi khu vöïc trung taâm thaønh
phoá khi maø vaán ñeà khai thaùc vaø söû duïng khoâng gian ngaàm ñöôïc ñaët ra nhö moät yeâu
caàu taát yeáu. Caùc vaán ñeà ñaët ra laø:
4.1.1. Caùc vaán ñeà veà khoâng gian ñoâ thò

- Dieän tích maët ñaát daønh cho xaây döïng quaù haïn cheá ñoái nghòch laïi toác ñoä taêng
tröôûng, phaùt trieån maïnh meõ vaø nhu caàu xaây döïng taïi khu vöïc trung taâm ñoâ thò cuõng
nhö söï thieáu huït ñeán möùc traàm troïng veà khaû naêng cung öùng haï taàng kyõ thuaät ñoâ thò.
- Vieäc toå chöùc khoâng gian ngaàm ñoâ thò chính laø bieän phaùp nhaèm muïc ñích giaûi
quyeát, thaùo gôõ caùc vöôùng maéc trong quaù trình toå chöùc khoâng gian phaùt trieån ñoâ thò
thöôøng gaëp phaûi ôû caùc ñoâ thò lôùn coù maät ñoä daân soá quaù cao.
- Töø nhöõng naêm ñaàu tieân cuûa theá kyû XXI, vaán ñeà xaây döïng ngaàm ñaõ trôû thaønh
vaán ñeà noùng ñöôïc giôùi chöùc traùch quan taâm vaø cuõng ñaõ ñöôïc nhieàu nhaø ñaàu tö trong
vaø ngoaøi nöôùc muoán tham gia ñaàu tö xaây ngaàm taïi thaønh phoá lôùn ôû Vieät Nam.
4.1.2. Caùc vaán ñeà veà phaùp lyù trong quaûn lyù coâng trình ngaàm
Xaây döïng ngaàm ñoâ thò ñang vaø seõ phaùt trieån ôû thaønh phoá Hoà Chí Minh noùi
rieâng vaø caùc ñoâ thò Vieät Nam laø moät taát yeáu cuûa quy luaät phaùt trieån ñoâ thò ñaõ dieãn ra
ôû haàu heát taát caû caùc ñoâ thò lôùn treân theá giôùi; nhöng ñeán nay, vieäc quaûn lyù xaây döïng
ngaàm vaãn chöa ñöôïc xaây döïng thaønh nhöõng quy trình chaët cheõ, chöa coù nhöõng quy
ñònh cuï theå veà quaûn lyù coâng trình ngaàm.
Taïi khoaûn 1 ñieàu 107 Luaät Ñaát ñai 2003 coù quy ñònh ngöôøi söû duïng ñaát coù
nghóa vuï söû duïng ñaát ñuùng muïc ñích, ñuùng ranh giôùi thöûa ñaát, ñuùng quy ñònh veà söû
duïng ñoä saâu trong loøng ñaát..., baûo veä caùc coâng trình coâng coäng trong loøng ñaát theo
caùc quy ñònh khaùc cuûa phaùp luaät nhöng cho ñeán nay vaãn chöa coù quy ñònh cuï theå naøo
veà ñoä saâu xaây döïng cuûa coâng trình ngaàm, haønh lang baûo veä cuõng nhö caùc quy ñònh veà
chæ giôùi xaây döïng cho coâng trình ngaàm.
Maët khaùc, caùc loaïi giaáy tôø chöùng nhaän quyeàn söû duïng ñaát khoâng coù quy ñònh
veà quyeàn söû duïng khoâng gian döôùi maët ñaát do ñoù cuõng khoâng coù cô sôû xaùc ñònh
quyeàn söû duïng nhö theá naøo cuõng nhö ñoä saâu ñeán ñaâu.
Theo khoaûn 6 ñieàu 65 cuûa Luaät Xaây döïng naêm 2003 coù quy ñònh “khi xaây
döïng, caûi taïo caùc ñöôøng phoá phaûi xaây döïng heä thoáng tuy nen ngaàm ñeå laép ñaët ñoàng
Giảng viên: TS. Ngô Trùng Dương Trang

63
boä heä thoáng caùc coâng trình haï taàng kyõ thuaät" vaø cho ñeán khi Tieâu chuaån xaây döïng
Vieät Nam 104 : 2007 “Ñöôøng ñoâ thò – Yeâu caàu thieát keá ” ñöôïc ban haønh keøm theo
Quyeát ñònh soá 22/2007/QÑ-BXD ngaøy 30/5/2007 cuûa Boä Xaây döïng ñaõ coù quy ñònh
höôùng daãn cuï theå veà vò trí boá trí moät soá coâng trình haï taàng kyõ thuaät ngaàm vaø khoaûng
caùch theo chieàu ñöùng vaø chieàu ngang khi giao nhau cuûa maïng löôùi ngaàm, ñöôøng oáng
caáp nöôùc vôùi ñöôøng oáng khaùc, vôùi thaønh phoá (taïi khoaûn 16 cuûa tieâu chuaån naøy).
Taïi khoaûn 7 ñieàu 65 Luaät Xaây döïng 2003 coù quy ñònh vieäc caáp giaáy pheùp xaây
döïng coâng trình trong ñoâ thò ñoái vôùi coâng trình nhaø cao taàng caáp ñaëc bieät, caáp 1 phaûi
coù thieát keá taàng haàm, tröø caùc tröôøng hôïp khaùc coù yeâu caàu rieâng veà thieát keá taàng haàm
nhöng hieän nay caû nöôùc vaãn chöa coù quy ñònh höôùng daãn naøo veà chieàu saâu toái ña
cuõng nhö soá taàng haàm coâng trình ñöôïc pheùp xaây döïng vaø chieàu cao thoâng thuûy ñoái
vôùi coâng trình xaây döïng ngaàm.
Taïi ñieåm e khoaûn 5 Ñieàu 1 cuûa quyeát ñònh soá 1570/QÑ-TTg ngaøy 27 thaùng 11
naêm 2006 cuûa Thuû töôùng Chính phuû veà vieäc pheâ duyeät nhieäm vuï quy hoaïch chung
xaây döïng TPHCM ñeán naêm 2025 coù quy ñònh yeâu caàu caàn “Xaùc ñònh heä thoáng coâng
trình ngaàm, toå hôïp coâng trình ngaàm ña naêng, tieán tôùi laäp quy hoaïch heä thoáng coâng
trình ngaàm trong Thaønh phoá vaø ñeà xuaát caùc yeâu caàu quaûn lyù, söû duïng”. Theá nhöng,
cho ñeán nay, Vieän Quy hoaïch xaây döïng thaønh phoá vaãn chöa theå thöïc hieän yeâu caàu
naøy trong ñoà aùn quy hoaïch chung xaây döïng TPHCM ñeán naêm 2025.
Ngaøy 22/03/2007, Chính phuû ñaõ ban haønh Nghò ñònh soá 41/2007/NÑ-CP veà
xaây döïng ngaàm ñoâ thò nhaèm ban haønh caùc quy ñònh chung nhaát phuïc vuï cho coâng taùc
xaây döïng ngaàm trong ñoâ thò. Tuy nhieân, caùc ñieàu khoaûn trong quy ñònh naøy chæ döøng
laïi ôû nhöõng quy ñònh chung mang tính phaùp lyù cuûa moät Nghò ñònh ñeå aùp duïng chung
cho caû nöôùc vaø cho ñeán nay Boä Xaây döïng vaãn chöa coù thoâng tö höôùng daãn veà Nghò
ñònh naøy vaø caùc quy ñònh cuï theå quy ñònh veà caùch xaùc ñònh chæ giôùi xaây döïng coâng
trình ngaàm, phaïm vi baûo veä an toaøn ñoái vôùi caùc coâng trình giao thoâng ngaàm, quy ñònh
veà quy trình thöïc hieän caáp pheùp xaây döïng coâng trình ngaàm, quy ñònh veà quyeàn söû
duïng, giao, thueâ ñaát xaây döïng coâng trình ngaàm vaø caùc vaán ñeà lieân quan khaùc. Do ñoù,
thaønh phoá vaãn ñang coøn gaëp raát nhieàu vaán ñeà khoù khaên trong coâng taùc quaûn lyù xaây
döïng ngaàm cuõng nhö thieáu caùc quy ñònh cuï theå ñeå quaûn lyù xaây döïng coâng trình ngaàm
vaø toå chöùc khai thaùc khoâng gian ngaàm.
4.2. Noäi dung coâng taùc quaûn lyù coâng trình ngaàm
4.2.1. Caùc noäi dung cô baûn veà quaûn lyù coâng trình ngaàm
Coâng taùc quaûn lyù coâng trình ngaàm khaù phöùc taïp vôùi phaïm vi khaù roäng treân
nhieàu phöông dieän. Beân caïnh caùc maõng quaûn lyù caùc loaïi haï taàng kyõ thuaät, quaûn lyù
caùc coâng trình ngaàm coøn bao truøm caùc khai thaùc söû duïng khoâng gian ñoâ thò, caùc yeáu
toá an ninh, an toaøn vaø phoøng choáng chaùy noå.

64
Quaûn lyù caùc coâng trình ngaàm coøn lieân quan ñeán nhieàu lónh vöïc nhö quaûn lyù söû
duïng ñaát, khai thaùc khoâng gian ngaàm vaø quaûn lyù xaây döïng ñoâ thò. Quaûn lyù coâng trình
ngaàm coøn lieân quan ñeán nhieàu chính saùch khaùc nhau cuûa ñoâ thò: chính saùch khai thaùc
khoâng gian, söû duïng chung – rieâng khoâng gian ngaàm, caùc chính saùch veà taøi chính,
chính saùch quy hoaïch.
Veà cô baûn coù theå phaân chia caùc coâng taùc quaûn lyù coâng trình ngaàm thaønh caùc
nhoùm coâng taùc nhö sau:
- Quaûn lyù xaây döïng coâng trình ngaàm: Quy hoaïch vaø quaûn lyù quy hoaïch, ñaàu tö,
thieát keá vaø thi coâng xaây döïng. Coâng taùc naøy bao goàm quaûn lyù caùc coâng trình haï taàng
kyõ thuaät vaø caùc coâng trình kieán truùc ngaàm khaùc.
- Quaûn lyù khai thaùc khoâng gian ngaàm, keát noái vôùi coâng trình maët ñaát, quaûn lyù
quyeàn söû duïng khoâng gian ngaàm.
- Quaûn lyù söû duïng vaø vaän haønh caùc heä thoáng haï taàng kyõ thuaät ngaàm.
- Quaûn lyù traät töï haønh chính, an ninh vaø an toaøn trong caùc ñöôøng haàm kyõ thuaät.
4.2.2. Quaûn lyù xaây döïng vaø quy hoaïch xaây döïng coâng trình ngaàm
Noäi dung quaûn lyù xaây döïng vaø quy hoaïch xaây döïng coâng trình ngaàm laø noäi
dung raát quan troïng gaén lieàn vôùi traùch nhieäm vaø phaïm vi coâng taùc cuûa ngaønh kyõ
thuaät haï taàng ñoâ thò.
Noäi dung cuûa quaûn lyù xaây döïng vaø quy hoaïch xaây döïng ngaàm bao goàm:
- Quaûn lyù quy trình laäp, xeùt duyeät caùc ñoà aùn quy hoaïch xaây döïng (coù lieân quan
ñeán coâng trình ngaàm: nhö quy hoaïch xaây döïng haï taàng kyõ thuaät, caùc coâng tình xaây
döïng coù dieän tích haàm ngaàm lôùn..)
- Quaûn lyù quy trình ñaàu tö xaây döïng vaø quaûn lyù thieát keá vaø thi coâng caùc coâng
trình ngaàm
- Quaûn lyù ñaáu noái vaø keát noái kyõ thuaät caùc coâng trình haï taàng ngaàm
Trong ñoù caùc noäi dung veà Quaûn lyù ñaáu noái vaø keát noái kyõ thuaät caùc coâng trình
haï taàng ngaàm ñaõ ñöôïc moâ taû trong thieát keá caùc coâng trình haï taàng rieâng leû. Noäi dung
quaûn lyù quy trình ñaàu tö, thieát keá vaø thi coâng seõ ñöôïc trình baøy trong noäi dung cuûa
moân hoïc khaùc.
Trong noäi dung cuûa giaùo trình naøy naøy chuû yeáu trình baøy Quaûn lyù quy trình
laäp, xeùt duyeät caùc ñoà aùn quy hoaïch xaây döïng
4.3. Quy trình laäp, xeùt duyeät quy hoaïch xaây döïng ngaàm ñoâ thò
Quy hoaïch xaây döïng ngaàm ñoâ thò laø moät boä phaän cuûa quy hoaïch xaây döïng ñoâ
thò do vaäy trình töï thöïc hieän quy hoaïch xaây döïng ngaàm ñoâ thò töông töï nhö quy hoaïch
xaây döïng ñoâ thò goàm caùc böôùc nhö sau:
65
4.3.1. Coâng taùc chuaån bò laäp quy hoaïch xaây döïng ngaàm ñoâ thò (thieát laäp
caùc cô sôû laäp quy hoaïch xaây döïng ngaàm ñoâ thò)
ÔÛ böôùc naøy, coâng vieäc chính laø ñieàu tra, khaûo saùt hieän traïng söû duïng ñaát (ñoái
vôùi ñoâ thò caûi taïo) vaø caùc ñieàu kieän töï nhieân cuûa ñoâ thò (ñòa hình, ñòa chaát coâng trình,
ñòa chaát thuûy vaên, möïc nöôùc ngaàm), töø ñoù coù theå xaùc ñònh cuï theå caùc khu vöïc caám vaø
haïn cheá xaây döïng coâng trình ngaàm vaø böôùc tieán haønh naøy caàn ñöôïc tieán haønh xuyeân
suoát quaù trình phaùt trieån ñoâ thò ñeå khoâng chæ aùp duïng cho ñôït quy hoaïch xaây döïng
ngaàm ñaàu tieân ñaùp öùng nhu caàu quaûn lyù xaây döïng ngaàm trong giai ñoaïn hieän nay maø
coøn ñöôïc nghieân cöùu hoaøn chænh soá lieäu phuïc vuï coâng taùc ñieàu chænh, hoaøn thieän quy
hoaïch xaây döïng ngaàm sau naøy nhaèm töøng böôùc hoaøn thieän quy hoaïch xaây döïng ñoâ
thò.
+ Xeùt veà moái töông quan vôùi caùc coâng trình xaây döïng treân maët ñaát (thöïc
hieän vaø aùp duïng ngay trong giai ñoaïn tröôùc maét)
Vieäc quaûn lyù vaø quy hoaïch xaây döïng coâng trình ngaàm phaûi ñaët trong moái quan
heä toång theå vôùi quy hoaïch xaây döïng toå chöùc khoâng gian phaùt trieån ñoâ thò vaø phaûi xeùt
trong boái caûnh khoâng gian cuûa toaøn ñoâ thò.
Vieäc quy hoaïch, löïa choïn hôïp lyù vò trí xaây döïng coâng trình ngaàm laø coâng taùc
ñaëc bieät quan troïng maø caû nhaø quaûn lyù, laãn caùc chuû ñaàu tö ñeàu caàn phaûi quan taâm
thöïc hieän tröôùc tieân khi muoán tieán haønh xaây döïng coâng trình ngaàm vaø phaûi ñaët noù
trong moái quan heä, tieáp caän vôùi caùc coâng trình xung quanh, keát noái thuaän lôïi vôùi heä
thoáng haï taàng vaø caùc coâng trình xaây döïng beân treân. (xem hình 3).
Khoâng gian phaùt trieån ñoâ thò laø khoâng gian soáng cuûa toaøn ñoâ thò vaø coù theå chia
laøm ba phaàn ñeå xem xeùt trong moái quan heä vôùi vieäc söû duïng khoâng gian ngaàm ñoâ thò
nhö hình 3, goàm khoâng gian coâng coäng, khoâng gian rieâng tö vaø khoâng gian caù bieät.
Caùc yeáu toá cô baûn cuûa khoâng gian naøy coù quan heä maät thieát vôùi nhau vaø vôùi vieäc söû
duïng khoâng gian ngaàm ñoâ thò.
+ Phaàn khoâng gian caù bieät bao goàm caùc khu vöïc ñaëc bieät vaø caû khoâng gian
khoâng theå tieáp caän nhö ñaát phuïc vuï lónh vöïc quaân söï, quoác phoøng, ñaát toân giaùo hoaït
ñoäng vì muïc ñích tín ngöôõng, ñaát giaønh cho ñaïi söù quaùn, caùc cô quan ngoaïi giao nöôùc
ngoaøi ... laø khoaûng khoâng gian maø chuû ñaàu tö phaûi haïn cheá hoaëc khoâng ñöôïc pheùp
xaây döïng ngaàm ñeå traùnh aûnh höôûng ñeán vieäc söû duïng ñaát vì caùc muïc ñích caù bieät taïi
caùc khu vöïc naøy (ñaûm baûo bí maät quaân söï, an ninh quoác phoøng; ñaûm baûo söï an toaøn,
yeân tónh, oån ñònh cho caùc khu vöïc hoaït ñoäng toân giaùo ...) vaø thöôøng vieäc xaây döïng
ngaàm ôû caùc khu vöïc naøy ñöôïc xaây döïng theo yeâu caàu rieâng cuûa caù nhaân, toå chöùc, ñôn
vò chuû quaûn söû duïng ñaát.
+ Khoâng gian coâng coäng laø khoâng gian thuoäc quyeàn söû duïng coâng coäng thöôøng
do Nhaø nöôùc quaûn lyù nhö maïng löôùi ñöôøng giao thoâng, coâng vieân caây xanh, quaûng

66
tröôøng, keânh, raïch ... Ñaây laø phaàn khoâng gian thuaän lôïi nhaát cho coâng taùc xaây döïng
ngaàm xeùt veà maët quaûn lyù söû duïng ñaát.
+ Phaàn khoâng gian rieâng tö laø phaàn khoâng gian coøn laïi, ñoù laø phaàn khoâng gian
thuoäc caùc chuû söû duïng rieâng bieät. ÔÛ phaàn khoâng gian naøy thöôøng coù caùc coâng trình
xaây döïng beân treân maët ñaát, ñaëc bieät laø caùc khu ñaát coù xaây döïng coâng trình cao taàng,
coâng trình kieân coá coù moùng ñaøo saâu, coâng trình thuoäc di tích caàn baûo toàn do ñoù khi
xaây döïng ngaàm beân döôùi caùc khu ñaát naøy seõ gaëp moät soá khoù khaên phaùt sinh trong
vaán ñeà sôû höõu coâng trình, söû duïng ñaát vaø vaán ñeà ñaûm an toaøn coâng trình xaây döïng.
Vì vaäy, chuû ñaàu tö neân haïn cheá xaây döïng ngaàm ôû phaàn khoâng gian naøy.
Do ñieàu kieän xaây döïng coâng trình ngaàm khoâng ñôn giaûn nhö vieäc xaây döïng
caùc coâng trình treân maët ñaát neân vieäc löïa choïn ñòa ñieåm vaø quy hoaïch xaây döïng coâng
trình ngaàm laø cöïc kyø quan troïng, nhaát laø trong ñieàu kieän cô sôû haï taàng coøn nhieàu yeáu
keùm, chöa ñoàng boä vaø dieän tích maët ñaát daønh cho haï taàng ñoâ thò khoâng cao cuõng nhö
dieän tích caùc khoaûng troáng, khoâng gian coâng coäng treân maët ñaát taïi thaønh phoá Hoà Chí
Minh khoâng coøn nhieàu vaø ñieàu kieän ñòa chaát - thuûy vaên phöùc taïp cuûa ñoâ thò soâng
nöôùc vuøng nhieät ñôùi caøng gaây theâm nhieàu khoù khaên cho coâng taùc quy hoaïch xaây
döïng vaø quaûn lyù coâng trình ngaàm.
+ Xeùt veà ñieàu kieän töï nhieân (tieáp tuïc tieán haønh trong suoát quaù trình nghieân
cöùu quy hoaïch xaây döïng ngaàm ñoâ thò cho ñeán khi xaây döïng ñöôïc heä thoáng cô sôû döõ
lieäu ñaày ñuû, chính xaùc vaø hoaøn chænh)
Quy hoaïch xaây döïng ngaàm phaûi ñöôïc laäp döïa treân nguoàn soá lieäu ñaùng tin caäy
veà ñieàu kieän ñòa hình, ñòa chaát, thuûy vaên vaø caùc yeáu toá coù aûnh höôûng tröïc tieáp ñeán
coâng trình ngaàm. Tuy nhieân, trong giai ñoaïn hieän nay, do nhu caàu xaây döïng ngaàm
phaùt trieån maïnh meõ taïi TPHCM ñaõ ñaët ra yeâu caàu böùc baùch caàn phaûi sôùm coù quy
hoaïch xaây döïng ngaàm cho thaønh phoá neân khoâng theå chôø coâng taùc ñieàu tra, khaûo saùt
ñieàu kieän töï nhieân thöïc hieän xong roài môùi thöïc hieän quy hoaïch maø coâng taùc naøy caàn
phaûi tieán haønh xuyeân suoát trong quaù trình laäp, thöïc hieän quy hoaïch vaø ñieàu chænh quy
hoaïch xaây döïng ngaàm.
Ñoái vôùi coâng taùc naøy, caû chuû ñaàu tö laãn caùc nhaø quaûn lyù caàn quan taâm kieåm
tra, xem xeùt caån thaän, ñaëc bieät laø ôû caùc ñoâ thò coù ñieàu kieän ñòa chaát phöùc taïp nhö
thaønh phoá Hoà Chí Minh; tröôøng hôïp xeùt thaáy khoâng phuø hôïp phaûi ñieàu chænh ngay.
Khi chieàu saâu coâng trình lôùn thì coâng trình caét qua nhieàu lôùp ñaát khaùc nhau, caù bieät
coøn coù nhöõng lôùp khaùc nhau caû nguoàn goác taïo thaønh daãn ñeán söï khaùc nhau hoaøn toaøn
veà thaønh phaàn, tính chaát vaø caùc ñaëc tröng cô lyù cuûa caùc lôùp ñaát laøm cho khaû naêng
laøm vieäc cuûa caùc lôùp ñaát khaùc nhau, gaây neân traïng thaùi chòu löïc khoâng ñeàu cuûa coâng
trình ngaàm khi haï xuoáng caùc lôùp ñaát naøy. Ñieàu naøy ñaõ gaây aûnh höôûng raát lôùn ñeán quaù
trình thi coâng vaø khai thaùc coâng trình ngaàm, vaø laø moät trong nhöõng nguyeân nhaân chuû
yeáu gaây neân caùc söï coá khi xaây döïng coâng trình ngaàm. Chính vì vaäy, thöïc traïng hieän

67
nay caàn coù nhöõng yeáu toá caàn thieát trong coâng taùc quy hoaïch – quaûn lyù xaây döïng
ngaàm:
- Xaùc ñònh vieäc xaây döïng baûn ñoà ñòa chaát laø vaán ñeà coù taàm quan troïng ñeå phuïc
vuï cho coâng taùc quaûn lyù quy hoaïch xaây döïng thaønh phoá. Raø soaùt vieäc khaûo saùt ñòa
chaát coâng trình, ñòa chaát thuûy vaên cuûa caùc döï aùn coâng trình ngaàm, cao taàng, yeâu caàu
chuû ñaàu tö xaây döïng coâng trình cao taàng treân ñòa baøn thaønh phoá boå sung theâm hoà sô
khaûo saùt ñòa chaát coâng trình ñoái vôùi caùc döï aùn ñaõ pheâ duyeät thieát keá kyõ thuaät, ñaûm
baûo an toaøn veà laâu daøi.
- Ñaùnh giaù thöïc traïng vaø nhöõng toàn taïi: Trong nhöõng naêm qua, caùc cô quan
chöùc naêng cuûa thaønh phoá toå chöùc nghieân cöùu xaây döïng baûn ñoà ñòa chaát thaønh phoá;
ngoaøi ra coøn coù moät soá coâng trình nghieân cöùu, khaûo saùt cuûa caùc toå chöùc, caù nhaân veà
ñòa chaát coâng trình, ñòa chaát thuûy vaên thaønh phoá. Tuy nhieân vieäc quaûn lyù caùc coâng
trình nghieân cöùu naøy chöa khoa hoïc, do ñoù vieäc söû duïng chöa ñaït hieäu quaû, caàn coù söï
taäp hôïp, phaân loaïi, khaûo saùt, nghieân cöùu xaây döïng vaø hieäu chænh thaønh coâng coâng
trình khoa hoïc ñeå toå chöùc coâng boá roäng raõi, laøm cô sôû cho vieäc xaây döïng vaø quaûn lyù
xaây döïng ôû thaønh phoá.
- Xaùc ñònh nguyeân nhaân vaø ñeà xuaát khaéc phuïc ôû giai ñoaïn tröôùc maét: Qua söï
coá suït luùn caùc coâng trình xaây döïng treân ñòa baøn thaønh phoá thôøi gian qua cho thaáy,
ngoaøi caùc nguyeân nhaân do chaát löôïng khaûo saùt, giaûi phaùp vaø kyõ thuaät thi coâng coâng
trình coøn coù yeáu toá ñòa chaát vaø thuûy vaên, do ñoù tröôùc maét, ñeå ñaûm baûo an toaøn trong
vieäc thi coâng xaây döïng coâng trình treân ñòa baøn thaønh phoá.
4.3.2. Quy trình laäp vaø pheâ duyeät quy hoaïch chung xaây döïng ngaàm ñoâ thò
Böôùc 1: Laäp nhieäm vuï quy hoaïch chung xaây döïng ngaàm ñoâ thò
Khaùc vôùi nhieäm vuï quy hoaïch chung xaây döïng ñoâ thò ñöôïc thöïc hieän döïa treân
caùc soá lieäu döï baùo veà phaùt trieån kinh teá – xaõ hoäi ñeå xaùc ñònh quy moâ daân soá ñoâ thò
trong töông lai, ñònh höôùng phaùt trieån khoâng gian vaø caùc coâng trình haï taàng kyõ thuaät,
haï taàng xaõ hoäi trong ñoâ thò theo caùc giai ñoaïn 05 naêm, 10 naêm, 20 naêm; nhieäm vuï
quy hoaïch xaây döïng ngaàm ñoâ thò caàn phaûi döïa vaøo döï baùo tình hình phaùt trieån kinh teá
– xaõ hoäi vaø nhu caàu ñaàu tö phaùt trieån, söû duïng khoâng gian ngaàm trong töông lai vôùi
quan ñieåm quy hoaïch daøi haïn theo ñònh höôùng phaùt trieån ñoâ thò ñeán 20 naêm vaø taàm
nhìn veà sau (vì quy hoaïch xaây döïng ngaàm laø boä khung cuûa quaù trình phaùt trieån xaây
döïng ngaàm ñoâ thò vaø vieäc thay ñoåi quy moâ coâng trình ngaàm ñaõ xaây döïng laø raát khoù
khaên vaø haàu nhö khoâng theå thöïc hieän ñöôïc) ñeå taäp trung laøm roõ muïc tieâu, quan ñieåm
phaùt trieån xaây döïng ngaàm ñoâ thò, xaùc ñònh ranh giôùi nghieân cöùu, phaïm vi laäp quy
hoaïch chung xaây döïng ngaàm, xaùc ñònh caùc tieàm naêng, ñoäng löïc phaùt trieån trong ñoù
caàn laøm roõ caùc yeâu caàu caàn phaûi nghieân cöùu, quy hoaïch veà coâng trình haï taàng kyõ
thuaät ngaàm, coâng trình giao thoâng ngaàm, coâng trình coâng coäng ngaàm, hình thaønh
nhöõng khu ñaát döï tröõ xaây döïng ngaàm cho töông lai
68
Thôøi gian laäp nhieäm vuï quy hoaïch chung xaây döïng ngaàm ñoâ thò ñöôïc tính vaøo
thôøi gian laäp nhieäm vuï quy hoaïch chung xaây döïng ñoâ thò nhöng khoâng quaù 03 thaùng
keå töø ngaøy chính thöùc ñöôïc giao nhieäm vuï, aùp duïng cho caû tröôøng hôïp phaûi laäp
nhieäm vuï quy hoaïch chung xaây döïng ngaàm boå sung nhö TPHCM hieän nay.
ÔÛ böôùc naøy caàn phaân loaïi nhu caàu xaây döïng ngaàm do nhaø nöôùc chuû ñoäng thöïc
hieän ñeå phuïc vuï lôïi ích coâng coäng nhö caùc coâng trình giao thoâng ngaàm, heä thoáng haï
taàng kyõ thuaät ngaàm vaø nhu caàu xaây döïng ngaàm do tö nhaân chuû ñoäng thöïc hieän nhö
caùc taàng haàm thöông maïi-dòch vuï, caùc baõi ñaäu xe ngaàm keát hôïp chöùc naêng thöông
maïi dòch vuï ... ñeå coù ñònh höôùng chieán löôïc quy hoaïch phuø hôïp.
Böôùc 2: Thaåm ñònh, pheâ duyeät nhieäm vuï quy hoaïch chung xaây döïng ngaàm ñoâ
thò
+ Ñoái vôùi caùc ñoâ thò loaïi ñaëc bieät, loaïi 1, loaïi 2, caùc ñoâ thò môùi lieân tænh, caùc
ñoâ thò môùi coù quy moâ daân soá töông ñöông vôùi ñoâ thò loaïi 2 trôû leân, caùc khu coâng ngheä
cao vaø caùc khu kinh teá ñaëc thuø:
- Thuû töôùng Chính phuû pheâ duyeät nhieäm vuï quy hoaïch chung xaây döïng ngaàm
ñoâ thò trong thôøi haïn 30 ngaøy laøm vieäc, keå töø ngaøy nhaän ñuû hoà sô hôïp leä cuûa cô quan
thaåm ñònh;
- Boä Xaây döïng thaåm ñònh nhieäm vuï quy hoaïch chung xaây döïng ngaàm ñoâ thò
loaïi ñaëc bieät, loaïi 1 vaø loaïi 2 thuoäc thaåm quyeàn pheâ duyeät cuûa Thuû töôùng Chính phuû
trong thôøi haïn 30 ngaøy laøm vieäc, keå töø ngaøy nhaän ñuû hoà sô hôïp leä cuûa cô quan trình
thaåm ñònh.
+ Ñoái vôùi ñoâ thò loaïi 3, loaïi 4, loaïi 5, caùc quaän cuûa thaønh phoá tröïc thuoäc Trung
öông vaø caùc ñoâ thò môùi coù quy moâ töông ñöông:
- UÛy ban nhaân daân caáp tænh pheâ duyeät nhieäm vuï quy hoaïch chung xaây döïng
ngaàm trong thôøi haïn 30 ngaøy laøm vieäc, keå töø ngaøy nhaän ñuû hoà sô hôïp leä cuûa cô quan
thaåm ñònh;
- Sôû Xaây döïng hoaëc Sôû Quy hoaïch - Kieán truùc ñoái vôùi caùc tænh, thaønh phoá coù
Sôû Quy hoaïch - Kieán truùc thaåm ñònh caùc nhieäm vuï quy hoaïch chung xaây döïng ngaàm
ñoâ thò thuoäc thaåm quyeàn pheâ duyeät cuûa uûy ban nhaân daân caáp tænh trong thôøi haïn 30
ngaøy laøm vieäc, keå töø ngaøy nhaän ñuû hoà sô hôïp leä cuûa cô quan trình thaåm ñònh, tröôùc
khi trình Hoäi ñoàng nhaân daân cuøng caáp quyeát ñònh.
Böôùc 3: Laäp quy hoaïch chung xaây döïng ngaàm ñoâ thò
Tuyø theo ñaëc ñieåm, quy moâ cuûa töøng ñoâ thò, quy hoaïch chung xaây döïng ngaàm
ñoâ thò bao goàm nhöõng noäi dung sau ñaây:

69
- Phaân tích, ñaùnh giaù caùc ñieàu kieän töï nhieân vaø hieän traïng veà kinh teá - xaõ hoäi;
daân soá, lao ñoäng; söû duïng ñaát ñai; hieän traïng veà xaây döïng (caû phaàn noåi vaø ngaàm); cô
sôû haï taàng xaõ hoäi, haï taàng kyõ thuaät vaø veä sinh moâi tröôøng ñoâ thò.
- Xaùc ñònh tieàm naêng, ñoäng löïc hình thaønh vaø phaùt trieån ñoâ thò; tính chaát, nhu
caàu vaø khaû naêng phaùt trieån xaây döïng ngaàm ñoâ thò vôùi quy moâ ñaát ñai xaây döïng ñoâ
thò; caùc chæ tieâu kinh teá - kyõ thuaät chuû yeáu cho caùc giai ñoaïn phaùt trieån ñoâ thò.
- Ñònh höôùng phaùt trieån khoâng gian ngaàm ñoâ thò bao goàm noäi thò vaø ngoaïi thò:
a) Döï kieán söû duïng khoâng gian ngaàm cuûa ñoâ thò theo töøng giai ñoaïn quy
hoaïch;
b) Xaùc ñònh heä thoáng caùc trung taâm; vò trí, phaïm vi, quy moâ caùc khu chöùc naêng
trong ñoâ thò; caùc khu vöïc caàn baûo toàn, toân taïo; döï kieán caùc khu vöïc xaây döïng caùc
coâng trình ngaàm döôùi maët ñaát trong ñoâ thò; caùc khu vöïc hieän coù nhu caàu xaây döïng
ngaàm cao, caùc khu vöïc caàn phaùt trieån xaây döïng ngaàm trong giai ñoaïn tieáp theo vaø
caùc khu vöïc döï tröõ phaùt trieån xaây döïng ngaàm ñaùp öùng nhu caàu phaùt sinh trong giai
ñoaïn daøi haïn;
c) Xaùc ñònh caùc chæ tieâu veà dieän tích, chieàu saâu xaây döïng ngaàm, xaùc ñònh
chieàu saâu khoáng cheá xaây döïng ngaàm cuûa töøng khu vöïc vaø toaøn ñoâ thò, haønh lang
phaân vuøng phaùt trieån cuûa caùc khu vöïc xaây döïng ngaàm.
- Ñònh höôùng phaùt trieån heä thoáng haï taàng kyõ thuaät ngaàm ñoâ thò bao goàm:
a) Ñaùnh giaù toång hôïp vaø löïa choïn vò trí xaây döïng ngaàm ñoâ thò;
b) Xaùc ñònh maïng löôùi giao thoâng ngaàm; vò trí vaø quy moâ caùc coâng trình ñaàu
moái giao thoâng nhö: nhaø ga metro, baõi ñaäu xe ngaàm taäp trung, khu vöïc giao thoa giöõa
caùc ñöôøng giao thoâng ngaàm; xaùc ñònh haønh lang baûo veä an toaøn ñoái vôùi caùc coâng
trình giao thoâng ngaàm vaø heä thoáng tuy nen kyõ thuaät;
c) Sô boä xaùc ñònh vò trí, quy moâ, coâng suaát cuûa caùc coâng trình ñaàu moái haï taàng
kyõ thuaät ngaàm; maïng löôùi truyeàn taûi vaø phaân phoái chính cuûa caùc heä thoáng caáp nöôùc,
caáp ñieän; maïng löôùi ñöôøng coáng thoaùt nöôùc; caùc traïm bôm, caùc coâng trình xöû lyù nöôùc
thaûi, khí thaûi vaø caùc coâng trình khaùc.
- Döï kieán nhöõng haïng muïc öu tieân phaùt trieån vaø nguoàn löïc thöïc hieän.
- Ñaùnh giaù taùc ñoäng moâi tröôøng ñoâ thò vaø ñeà xuaát bieän phaùp ñeå giaûm thieåu aûnh
höôûng xaáu ñeán moâi tröôøng trong ñoà aùn quy hoaïch chung xaây döïng ngaàm ñoâ thò.
Böôùc 4: Thaåm ñònh, pheâ duyeät quy hoaïch chung xaây döïng ngaàm ñoâ thò
- Ñoái vôùi caùc ñoâ thò loaïi ñaëc bieät, loaïi 1, loaïi 2, caùc ñoâ thò môùi lieân tænh, caùc ñoâ
thò môùi coù quy moâ daân soá töông ñöông vôùi ñoâ thò loaïi 2 trôû leân, caùc khu coâng ngheä
cao vaø caùc khu kinh teá ñaëc thuø:

70
a) Thuû töôùng Chính phuû pheâ duyeät ñoà aùn quy hoaïch chung xaây döïng ngaàm ñoâ
thò trong thôøi haïn 30 ngaøy laøm vieäc, keå töø ngaøy nhaän ñuû hoà sô hôïp leä cuûa cô quan
thaåm ñònh;
b) Boä Xaây döïng thaåm ñònh ñoà aùn quy hoaïch chung xaây döïng ngaàm ñoâ thò loaïi
ñaëc bieät, loaïi 1 vaø loaïi 2 thuoäc thaåm quyeàn pheâ duyeät cuûa Thuû töôùng Chính phuû
thaåm ñònh.
- Ñoái vôùi ñoâ thò loaïi 3, loaïi 4, loaïi 5, caùc quaän cuûa thaønh phoá tröïc thuoäc Trung
öông vaø caùc ñoâ thò môùi coù quy moâ töông ñöông:
a) UÛy ban nhaân daân caáp tænh pheâ duyeät ñoà aùn quy hoaïch chung xaây döïng
ngaàm ñoâ thò trong thôøi haïn 30 ngaøy laøm vieäc, keå töø ngaøy nhaän ñuû hoà sô hôïp leä cuûa cô
quan thaåm ñònh;
b) Sôû Xaây döïng hoaëc Sôû Quy hoaïch - Kieán truùc ñoái vôùi caùc tænh, thaønh phoá coù
Sôû Quy hoaïch - Kieán truùc thaåm ñònh caùc ñoà aùn quy hoaïch chung xaây döïng ngaàm ñoâ
thò thuoäc thaåm quyeàn pheâ duyeät cuûa UÛy ban nhaân daân caáp tænh trong thôøi haïn 30
ngaøy laøm vieäc, keå töø ngaøy nhaän ñuû hoà sô hôïp leä cuûa cô quan trình thaåm ñònh, tröôùc
khi trình Hoäi ñoàng nhaân daân cuøng caáp quyeát ñònh.
4.3.3. Quy trình laäp vaø pheâ duyeät quy hoaïch chi tieát xaây döïng ngaàm ñoâ thò
Böôùc 1: Laäp nhieäm vuï quy hoaïch chi tieát xaây döïng ngaàm ñoâ thò
- Noäi dung nhieäm vuï quy hoaïch chi tieát xaây döïng ngaàm ñoâ thò bao goàm:
a) Xaùc ñònh phaïm vi ranh giôùi, dieän tích khu vöïc ñeå thieát keá quy hoaïch chi
tieát, thöôøng laáy truøng vôùi ranh quy hoaïch chi tieát xaây döïng ñoâ thò ñeå deã caäp nhaät vaø
thuaän tieän trong coâng taùc quaûn lyù;
b) Xaùc ñònh danh muïc caùc coâng trình caàn ñaàu tö xaây döïng ngaàm;
c) Xaùc ñònh caùc chæ tieâu kinh teá - kyõ thuaät chuû yeáu veà söû duïng khoâng gian
ngaàm, sô boä xaùc ñònh quy moâ khoáng cheá xaây döïng ngaàm; caùc yeâu caàu veà chieàu saâu,
khoaûng caùch xaây döïng ngaàm...
- UÛy ban nhaân daân caáp huyeän coù traùch nhieäm laáy yù kieán cuûa nhaân daân veà
nhieäm vuï quy hoaïch chi tieát xaây döïng ngaàm ñoâ thò thoâng qua ñaïi dieän toå daân phoá vaø
uûy ban nhaân daân caáp xaõ trong khu vöïc quy hoaïch baèng vaên baûn hoaëc toå chöùc caùc
cuoäc hoïp.
- Baûn veõ sô ñoà vò trí, ranh giôùi khu vöïc thieát keá trích töø quy hoaïch chung xaây
döïng ngaàm ñoâ thò, tæ leä 1/5.000 – 1/10.000.
- Thôøi gian laäp nhieäm vuï quy hoaïch chi tieát xaây döïng ngaàm ñoâ thò khoâng quaù
02 thaùng.

71
Böôùc 2: Thaåm ñònh, pheâ duyeät nhieäm vuï quy hoaïch chi tieát xaây döïng ngaàm ñoâ
thò
- Ñoái vôùi nhieäm vuï quy hoaïch chi tieát xaây döïng ngaàm tyû leä 1/2.000 caùc ñoâ thò
loaïi ñaëc bieät, loaïi 1, loaïi 2, loaïi 3, caùc khu coâng ngheä cao vaø caùc khu kinh teá ñaëc thuø:
a) UÛy ban nhaân daân caáp tænh pheâ duyeät nhieäm vuï quy hoaïch chi tieát xaây döïng
quan thaåm ñònh. Tuyø theo vò trí, quy moâ cuûa ñoà aùn quy hoaïch, uûy ban nhaân daân caáp
tænh coù theå uyû quyeàn cho uûy ban nhaân daân caáp huyeän pheâ duyeät;
Sôû Quy hoaïch - Kieán truùc thaåm ñònh nhieäm vuï quy hoaïch chi tieát xaây döïng ngaàm ñoâ
thò thuoäc thaåm quyeàn pheâ duyeät cuûa uûy ban nhaân daân caáp tænh trong thôøi haïn 20 ngaøy
laøm vieäc, keå töø ngaøy nhaän ñuû hoà sô hôïp leä cuûa cô quan trình thaåm ñònh.
- Ñoái vôùi nhieäm vuï quy hoaïch chi tieát xaây döïng ngaàm tyû leä 1/2.000 caùc ñoâ thò
loaïi 4, loaïi 5; nhieäm vuï quy hoaïch chi tieát xaây döïng ngaàm tyû leä 1/500 caùc ñoâ thò loaïi
ñaëc bieät, loaïi 1, loaïi 2, loaïi 3:
a) UÛy ban nhaân daân caáp huyeän pheâ duyeät nhieäm vuï quy hoaïch chi tieát xaây
döïng ngaàm ñoâ thò trong thôøi haïn 15 ngaøy laøm vieäc, keå töø ngaøy nhaän ñuû hoà sô hôïp leä
cuûa cô quan thaåm ñònh;
b) Cô quan quaûn lyù xaây döïng caáp huyeän thaåm ñònh nhieäm vuï quy hoaïch chi
tieát xaây döïng ngaàm ñoâ thò thuoäc thaåm quyeàn pheâ duyeät cuûa uûy ban nhaân daân caáp
huyeän trong thôøi haïn 20 ngaøy laøm vieäc, keå töø ngaøy nhaän ñuû hoà sô hôïp leä cuûa cô quan
trình thaåm ñònh.
3. Ngöôøi coù thaåm quyeàn thaåm ñònh, pheâ duyeät nhieäm vuï quy hoaïch chi tieát
xaây döïng ngaàm ñoâ thò coù traùch nhieäm thaåm ñònh, pheâ duyeät theo ñuùng thôøi gian quy
ñònh vaø chòu traùch nhieäm tröôùc phaùp luaät veà noäi dung thaåm ñònh, pheâ duyeät.
Böôùc 3: Laäp quy hoaïch chi tieát xaây döïng ngaàm ñoâ thò
1. Phaân tích, ñaùnh giaù caùc ñieàu kieän töï nhieân, thöïc traïng xaây döïng, caùc khu
vöïc quy hoaïch xaây döïng ngaàm vaø caùc khu vöïc döï tröõ phaùt trieån khoâng gian ngaàm.
2. Xaùc ñònh tính chaát, chöùc naêng vaø caùc chæ tieâu kinh teá - kyõ thuaät chuû yeáu veà
söû duïng khoâng gian ngaàm, haï taàng xaõ hoäi vaø haï taàng kyõ thuaät cuûa khu vöïc thieát keá.
3. Quy hoaïch toång theå söû duïng khoâng gian ngaàm; xaùc ñònh dieän tích, chieàu saâu
xaây döïng coâng trình ngaàm; vò trí, quy moâ caùc coâng trình ngaàm.
4. Quy hoaïch heä thoáng coâng trình haï taàng kyõ thuaät ñoâ thò:
a) Xaùc ñònh maïng löôùi giao thoâng ngaàm, chæ giôùi xaây döïng coâng trình ngaàm,
phaïm vi baûo veä an toaøn ñoái vôùi caùc coâng trình giao thoâng ngaàm; vò trí, quy moâ beán,
baõi ñoã xe ngaàm vaø heä thoáng coâng trình haï taàng kyõ thuaät ngaàm, tuy nel kyõ thuaät;
72
b) Xaùc ñònh vò trí, quy moâ caùc coâng trình xaây döïng ngaàm, traïm bôm thoaùt nöôùc
nöôùc; beå chöùa; vò trí, quy moâ caùc coâng trình xöû lyù nöôùc baån, chaát thaûi; maïng löôùi
ñöôøng oáng caáp thoaùt, nöôùc vaø caùc thoâng soá kyõ thuaät chi tieát;
c) Xaùc ñònh nhu caàu söû duïng vaø nguoàn cung caáp ñieän naêng; vò trí, quy moâ caùc
traïm ñieän phaân phoái; maïng löôùi ñöôøng daây trung theá, haï theá vaø chieáu saùng khoâng
gian ngaàm ñoâ thò;
5. Döï kieán nhöõng haïng muïc öu tieân phaùt trieån vaø nguoàn löïc thöïc hieän.
6. Ñaùnh giaù taùc ñoäng moâi tröôøng ñoâ thò vaø ñeà xuaát bieän phaùp ñeå giaûm thieåu
aûnh höôûng xaáu ñeán moâi tröôøng trong ñoà aùn quy hoaïch chi tieát xaây döïng ngaàm ñoâ thò.
Böôùc 4: Thaåm ñònh, pheâ duyeät quy hoaïch chi tieát xaây döïng ngaàm ñoâ thò
1. Ñoái vôùi quy hoaïch chi tieát xaây döïng ngaàm tyû leä 1/2.000 caùc ñoâ thò loaïi ñaëc
bieät, loaïi 1, loaïi 2, loaïi 3, caùc khu coâng ngheä cao vaø caùc khu kinh teá ñaëc thuø:
a) uûy ban nhaân daân caáp tænh pheâ duyeät ñoà aùn quy hoaïch chi tieát xaây döïng
quan thaåm ñònh. Tuyø theo vò trí, quy moâ cuûa ñoà aùn quy hoaïch, uûy ban nhaân daân caáp
tænh coù theå uyû quyeàn cho uûy ban nhaân daân caáp huyeän pheâ duyeät;
Sôû Quy hoaïch - Kieán truùc thaåm ñònh ñoà aùn quy hoaïch chi tieát xaây döïng ngaàm ñoâ thò
thuoäc thaåm quyeàn pheâ duyeät cuûa uûy ban nhaân daân caáp tænh trong thôøi haïn 30 ngaøy
laøm vieäc, keå töø ngaøy nhaän ñuû hoà sô hôïp leä cuûa cô quan trình thaåm ñònh.
2. Ñoái vôùi quy hoaïch chi tieát xaây döïng ngaàm tyû leä 1/2.000 caùc ñoâ thò loaïi 4,
loaïi 5; quy hoaïch chi tieát xaây döïng ngaàm tyû leä 1/500 caùc ñoâ thò loaïi ñaëc bieät, loaïi 1,
loaïi 2, loaïi 3:
a) uûy ban nhaân daân caáp huyeän pheâ duyeät ñoà aùn quy hoaïch chi tieát xaây döïng
quan thaåm ñònh;
b) Cô quan quaûn lyù xaây döïng caáp huyeän thaåm ñònh ñoà aùn quy hoaïch chi tieát
xaây döïng ngaàm ñoâ thò thuoäc thaåm quyeàn pheâ duyeät cuûa uûy ban nhaân daân caáp huyeän
thaåm ñònh.
3. Ngöôøi coù thaåm quyeàn thaåm ñònh, pheâ duyeät quy hoaïch chi tieát xaây döïng
ngaàm ñoâ thò coù traùch nhieäm thaåm ñònh, pheâ duyeät theo ñuùng thôøi gian quy ñònh vaø
chòu traùch nhieäm tröôùc phaùp luaät veà noäi dung thaåm ñònh, pheâ duyeät.

73
CHÖÔNG 5: TOÅNG QUAN THIEÁT KEÁ COÂNG TRÌNH NGAÀM
Chöông naøy khoâng taäp trung vaøo giôùi thieäu nhöõng nguyeân taéc vaø noäi dung
thieát keá coâng trình ngaàm maø chæ giôùi thieäu moät caùch sô löôïc toång quan veà thieát keá
coâng trình ngaàm laøm cô sôû ñeå phuïc vuï cho coâng taùc quy hoaïch. Noäi dung veà thieát keá
vaø thi coâng coâng trình ngaàm seõ ñöôïc giôùi thieäu trong caùc moân hoïc vaø giaùo trình khaùc.
Noäi dung cuûa thieát keá vaø thi coâng coâng trình ngaàm ñöôïc khaùi quaùt bao goàm
nhöõng vaán ñeà cô baûn:
- Khaûo saùt Khaûo saùt kyõ thuaät phuïc vuï thieát keá vaø xaây döïng caùc coâng trình
ngaàm
- Xem xeùt caùc taûi troïng taùc duïng leân keát caáu coâng trình ngaàm
- Giôùi thieäu caùc phöông phaùp tính toaùn keát caáu coâng trình ngaàm
- Thaønh phaàn hoà sô thieát keá vaø noäi dung coâng taùc thieát keá.
- Thieát keá caùc coâng trình phuï trôï cho coâng trình ngaàm
5.1. Khaûo saùt kyõ thuaät phuïc vuï thieát keá vaø xaây döïng caùc coâng trình ngaàm
Do tính chaát naèm trong loøng ñaát neân tình hình ñòa chaát, thuyû vaên aûnh höôûng raát
lôùn ñeán caáu taïo, phöông phaùp thi coâng vaø giaù thaønh coâng trình ngaàm, vì vaäy tröôùc khi
thieát keá caàn phaûi khaûo saùt kyõ tình hình caáu taïo vaø caùc hieän töôïng ñòa chaát, thuyû vaên,
phaûi nghieân cöùu ñaày ñuû caùc tính chaát cuûa ñaát ñaù trong khu vöïc xaây döïng coâng trình
caên cöù theo caùc quy ñònh trong quy phaïm khaûo saùt thieát keá tieán haønh khaûo saùt ñòa
chaát thuyû vaên.
Trong quaù trình thi coâng vaãn phaûi tieáp tuïc theo doõi ñeå coù nhöõng ñieàu chænh
thieát keá cho phuø hôïp vôùi thöïc teá. Ôû nhöõng vuøng ñòa chaát phöùc taïp phaûi tieán haønh thí
nghieäm tröïc tieáp trong hang ñaøo ñeå xaùc ñònh tính chaát cô lyù cuûa ñaát ñaù vaø aùp löïc ñaát
ñaù. Qua ñoù ta thaáy ñöôïc coâng taùc ñieàu tra khaûo saùt tình hình ñòa chaát thuyû vaên ñeå xaây
döïng coâng trình haàm raát phöùc taïp vaø toán keùm, caàn phaûi ñöôïc quan taâm thích ñaùng.
5.1.1. Nhöõng vaán ñeà ñòa chaát aûnh höôûng ñeán coâng trình ngaàm
Noäi dung: trình baøy caùc hieän töôïng ñòa chaát töôøng gaëp trong quaù trình xaây döïng
coâng trình ngaàm seõ aûnh höôûng ñeán vieäc thieát keá xaây döïng khai thaùc coâng trình ngaàm.
Khi thi coâng coâng trình ngaàm coù theå gaëp nhöõng hieän töôïng ñòa chaát baát lôïi aûnh
höôûng ñeán tieán ñoä thi coâng, giaù thaønh xaây döïng cuõng nhö hieäu quaû khai thaùc.
Caùc hieän töôïng ñòa chaát hay gaëp nhö:

- Caùt chaûy, xoùi ngaàm, chaûy deûo, phong hoaù, hang ñoäng v.v...

74
- Ngoaøi ra raát hay gaëp hieän töôïng nöôùc ngaàm,
- Caû soâng suoái ngaàm,
- Hôi ñoäc, nhieät ñoä cao v.v...
 do ñoù caàn phaûi khaûo saùt nghieân cöùu vaø tìm bieän phaùp xöû lyù thích ñaùng.
Keát quaû khaûo saùt phaûi ñaït ñöôïc noäi dung:
- Caáu taïo ñòa taàng, tình hình phaân lôùp vaø thaønh phaàn caùc lôùp, caùc vò trí coù
caáu taïo baát lôïi vaø khaû naêng veà aùp löïc ñaát.
- Tính chaát cô hoïc, vaät lyù, ñoä kieân coá, tình hình phong hoaù cuûa ñaát ñaù
- Tình hình nöôùc ngaàm
- Tình hình ñoäng ñaát
- Tình hình nhieät ñoä trong loøng ñaát
- Tình hình caùc loaïi hôi ñoäc, hôi chaùy
- Caùc hieän töôïng ñòa chaát khaùc coù theå aûnh höôûng ñeán coâng trình ngaàm
5.1.2. Caùc phöông phaùp ñieàu tra khaûo saùt

- Phöông phaùp söû duïng caùc taøi lieäu
Caùc taøi lieäu ñòa chaát ñaõ coù hoaëc nhöõng taøi lieäu coù quan heä ñeán traïng thaùi ñòa
chaát cuûa khu vöïc xaây döïng, hay ñòa chaát caùc coâng trình xaây döïng laân caän. Tuy nhieân
caàn phaûi ñaùnh giaù möùc ñoä chính xaùc vaø hôïp lyù cuûa caùc taøi lieäu naøy, do ñoù thöôøng
phaûi keát hôïp vôùi khaûo saùt beà maët hoaëc khoan thaêm doø ôû caùc vò trí caàn thieát.
- Phöông phaùp khaûo saùt beà maët
Döïa vaøo traïng thaùi taàng ñaát loä thieân maø döï ñoaùn traïng thaùi taàng ñaát beân döôùi,
ñoàng thôøi döïa vaøo hieän traïng beà maët ñeå xaùc ñònh vò trí ñaët tuyeán theo maët baèng.
- Phöông phaùp ñieàu tra thaêm doø
Caùc soá lieäu thu thaäp ñöôïc seõ ñaùnh giaù moät caùch chính xaùc tình traïng ñòa chaát,
thuyû vaên vò trí xaây döïng coâng trình ngaàm. Caùc taøi lieäu naøy ñöôïc söû duïng ñeå thieát keá
kyõ thuaät vaø thieát keá thi coâng.
Goàm caùc phöông phaùp:
+ Phöông phaùp ñaøo gieáng: khi chieàu saâu choân haàm lôùn h>6m seõ raát haïn cheá
+ Phöông phaùp ñaøo haàm ngang (ñoái vôùi ñòa hình mieàn nuùi), khi chieàu saâu xaây
döïng haàm töông ñoái lôùn

75
+ Phöông phaùp khoan thaêm doø: nhanh, kinh teá, keát quaû ñaùng tin caäy, coù theå
khoan ñieàu tra ñeán vò trí caàn thieát.
Ngoaøi ra trong quaù trình thi coâng vaãn phaûi tieáp tuïc theo doõi tình hình ñòa chaát ñeå
coù nhöõng thay ñoåi thieát keá vaø thi coâng cho phuø hôïp.
5.1.3. Hoà sô vaø noäi dung khaûo saùt

+ Hoà sô khaûo saùt thoâng thöôøng goàm coù:
- Thuyeát minh veà tình hình ñòa chaát khu vöïc xaây döïng coâng trình
- Baûn ñoà ñòa chaát khu vöïc;
- Baûn ñoà caùc loaïi maët caét ñòa chaát;
- Baûn ñoà nöôùc ngaàm;
- Hoà sô thí nghieäm caùc chæ tieâu cô lyù cuûa ñaát ñaù.
+ Noäi dung khaûo saùt phaûi ñaït ñöôïc:
- Caáu taïo ñòa taàng, tình hình phaân lôùp vaø thaønh phaàn caùc lôùp, caùc vò trí coù
caáu taïo baát lôïi vaø khaû naêng veà aùp löïc ñaát;
- Tính chaát cô lyù, ñoä kieân coá, tình hình phong hoaù cuûa ñaát ñaù;
- Tình hình nöôùc ngaàm;
- Tình hình ñoäng ñaát;
- Tình hình nhieät ñoä trong loøng ñaát;
- Tình hình caùc loaïi hôi ñoäc, hôi chaùy;
- Caùc hieän töôïng ñòa chaát khaùc coù theå aûnh höôûng ñeán coâng trình ngaàm.
5.2. Taûi troïng taùc duïng leân keát caáu coâng trình ngaàm
Treân cô sôû soá lieäu ñòa chaùt, thuyû vaên, hieän traïng khu vöïc xaây döïng thu nhaäp
ñöôïc keát hôïp vôùi muïc ñích söû duïng, phöông phaùp xaây döïng ñeå löïa choïn keát caáu coâng
trình ngaàm hôïp lyù.
5.2.1. Khaùi nieäm chung

- Moãi coâng trình ngaàm tuyø theo muïc ñích xaây döïng, söû duïng, vò trí xaây döïng
seõ chòu taùc ñoäng cuûa taûi troïng cuï theå.
- Moãi giai ñoaïn xaây döïng keát caáu coâng trình ngaàm seõ chòu taùc ñoäng khaùc
nhau cuûa taûi troïng.
5.2.2. Aùp löïc ñòa taàng

76
- Do naèm trong loøng ñaát do ñoù taûi troïng taùc duïng chính leân keát caáu coâng
trình ngaàm chính laø aùp löïc do ñaát ñaù gaây ra.
- Tuyø theo vò trí xaây döïng, tính chaát cô lyù cuûa ñaát ñaù, caáu taïo ñòa taàng maø trò
soá vaø caùch phaân boá aùp löïc ñòa taàng taùc duïng khaùc nhau leân töøng coâng trình
ngaàm.
- Aùp löïc ñòa taàng laø taûi troïng chuû yeáu khi thieát keá keát caáu coâng trình ngaàm,
aûnh höôûng lôùn ñeán caáu taïo, thieát keá, thi coâng keát caáu coâng trình ngaàm.
5.2.3. Taûi troïng taùc duïng leân keát caáu coâng trình ngaàm
+ Taûi troïng chính: bao goàm caùc taûi troïng taùc duïng thöôøng xuyeân vaø laâu daøi leân
keát caáu, goàm coù:
- Aùp löïc ñaát ñaù,
- Taûi troïng baûn thaân keát caáu,
- Caùc thieát bò kyõ thuaät,
- Hoaït taûi,
- Aùp löïc nöôùc:,
- Taûi troïng do caùc coâng trình xaây döïng treân maët ñaát
+ Taûi troïng phuï: laø caùc taûi troïng khoâng taùc duïng laâu daøi vaø thöôøng xuyeân leân
coâng trình ngaàm nhö:
- Taûi troïng do quaù trình thi coâng,
- Aûnh höôûng cuûa söï thay ñoåi nhieät ñoä,
- Aûnh höôûng cuûa co ngoùt, töø bieán cuûa beâ toâng voû haàm,
- Taûi troïng ñoäng do quaù trình laáp ñaát khi thi coâng gaây ra...
+ Taûi troïng ñaëc bieät: coù tính chaát ngaãu nhieân hoaëc do caùc söï coá baát ngôø nhö: aùp
löïc ñoäng ñaát.
+ Coâng trình ngaàm ñöôïc thieát keá vôùi taûi troïng chính vaø kieåm tra laïi vôùi taûi
troïng phuï vaø taûi troïng ñaëc bieät
+ Toå hôïp taûi troïng: goàm caùc taûi troïng coù theå taùc duïng ñoàng thôøi leân keát caáu ñeå
gaây ra noäi löïc baát lôïi nhaát cho keát caáu.
5.3. Giôùi thieäu caùc phöông phaùp tính toaùn keát caáu coâng trình ngaàm
Phaàn naøy giôùi thieäu caùc phöông phaùp tính toaùn ñöôøng haàm treân theá giôùi vaø caùc
phöông phaùp hieän nay Vieät Nam ñang aùp duïng trong thieát keá ñöôøng haàm vaø caùc
phöông phaùp tính toaùn thích hôïp aùp duïng cho ñöôøng haàm trong neàn ñaát yeáu.
77
Do tính chaát naèm saâu trong loøng ñaát neân keát caáu coâng trình ngaàm chòu löïc töông
ñoái phöùc taïp. Noäi löïc trong voû haàm phuï thuoäc vaøo raát nhieàu yeáu toá: tính chaát cuûa ñaát
ñaù, caáu taïo ñòa taàng, hình daïng vaø kích thöôùc voû haàm, phöông phaùp thi coâng cuõng
nhö ñaëc ñieåm söû duïng coâng trình ngaàm. Ngaøy nay coù raát nhieàu phöông phaùp tính
toaùn coâng trình ngaàm, moãi phöông phaùp vaän duïng trong nhöõng ñieàu kieän nhaát ñònh.
5.3.1. Caùc phöông phaùp tính keát caáu coâng trình ngaàm
Tính toaùn coâng trình ngaàm chính laø vieäc nghieân cöùu öùng xöû trong neàn ñaát tröôùc
khi xaây döïng coâng trình ngaàm vaø sau khi xaây döïng hoaøn thaønh ñöa vaøo vaän haønh
khai thaùc coâng trình ngaàm.
b
Voøm caân baèng
hv

Ñaát ñaù rôøi gaây ra aùp löïc
r
Ro
 

H
d Maët tröôït
Khu vöïc phaù hoaïi
Vaønh ñai chòu löïc
Hình 5 - 1: Phaïm vi phaù hoaïi cuûa ñöôøng haàm Hình 5 - 2: ÖÙng suaát tröôùc vaø sau xaây
döïng haàm
Caùc phöông phaùp löïc söû duïng caùc giaû thieát veà neàn bieán daïng cuïc boä hay neàn
bieán daïng tuyeán tính laøm cô sôû xaùc ñònh chuyeån vò cuûa ñòa taàng treân vaùch hang, ñöa
veà caùc sô ñoà tính toaùn cuûa cô hoïc keát caáu. Caùc phöông phaùp löïc coù yù nghóa thöïc
nghieäm lôùn, quaù trình tính toaùn noùi chung khoâng quaù phöùc taïp, ñaõ ñöôïc vaän duïng
nhieàu trong thöïc teá.
Giaû thieát ñòa taàng xung quanh hang laø neàn bieán daïng cuïc boä coù caùc phöông
phaùp sau:
5.3.1.1. Phöông phaùp SN.Naumov
Phöông phaùp SN.Naumov tính toaùn keát caáu daïng voøm coù töôøng thaúng. Khi giöõa
töôøng vaø voøm truïc keát caáu khoâng lieân tuïc, phaàn voøm xeùt nhö bieán daïng töï do vaø
ñöôïc tính toaùn gioáng nhö voøm thoaûi coù goái töïa ñaøn hoài; sau töôøng thaúng hình thaønh
löïc khaùng ñaøn hoài taùc duïng laïi ñòa taàng ñöôïc tính nhö daàm thaúng treân neàn ñaøn hoài.
Khi truïc keát caáu lieân tuïc phaûi xeùt ñeán söï hình thaønh phaûn löïc ñaøn hoài cuûa voøm.
78
5.3.1.2. Phöông phaùp G.G. Zurabov
Phöông phaùp naøy tính toaùn keát caáu ngaàm daïng voøm hình yeân ngöïa. Voû haàm
ñöôïc xem nhö voøm khoâng khôùp coù lieân keát ngaøm ñaøn hoài vôùi ñòa taàng döôùi moùng
töôøng, chòu taûi troïng chuû ñoäng vaø löïc khaùng ñaøn hoài hình thaønh trong phaïm vi töø tieát
dieän b ñeán chaân voøm, vôùi goùc b = 450 vaø phaân boá theo quy luaät parabol baäc hai vôùi
1
bh  ba
giaù trò lôùn nhaát taïi h, vaø 3
q
e1 x
b X2
1
yh
b
h
h
h
y1

h
e2
y
a
Hình 5 - 3: Sô ñoà tính toaùn keát caáu ngaàm daïng voøm hình yeân ngöïa
5.3.1.3. Phöông phaùp thay theá baèng heä thanh
Phöông phaùp thay theá baèng heä thanh theo ñeà xuaát cuûa taäp theå caùc kyõ sö Vieän
thieát keá ñöôøng taøu ñieän ngaàm Maxcôva (1936) Botrov, Gorelie, Materi,...Treân cô sôû
giaû thieát tröôùc vuøng phaùt sinh löïc khaùng ñaøn hoài, thay theá voû haàm baèng nhieàu ñoaïn
thanh thaúng coù ñoä cöùng khoâng ñoåi vaø tính keát caáu theo phöông phaùp löïc. Lôøi giaûi cho
keát quaû töông ñoái chính xaùc vaø coù theå vaän duïng cho nhieàu loaïi keát caáu khaùc nhau.
Choïn moâ hình ñòa taàng xung quanh hang laø neàn bieán daïng toaøn boä coù caùc
phöông phaùp sau:
5.3.1.4. Phöông phaùp S.A. Orlov
Choïn sô ñoà tính toaùn keát caáu ngaàm daïng troøn theo phöông phaùp thay theá baèng
heä thanh, nhöng xaùc ñònh chuyeån vò vaùch hang khoâng theo thuyeát bieán daïng cuïc boä
maø quan nieäm ñòa taàng nhö moät baùn khoâng gian bieán daïng tuyeán tính. Chuyeån vò cuûa
caùc ñieåm treân chu vi hang ñöôïc bieåu dieãn döôùi taùc duïng cuûa löïc ñôn vò ôû moät ñieåm
79
khaùc cuõng treân chu vi hang, ñöôïc bieåu dieãn döôùi daïng chuoãi löôïng giaùc vaø xaây döïng
thaønh bieåu ñoà chuyeån vò ñôn vò duøng cho tính toaùn voû haàm daïng troøn.
5.3.1.5. Phöông phaùp S.S. Ñavöñov
Tính toaùn voû haàm daïng voøm coù töôøng thaúng khi truïc keát caáu lieân tuïc. Giaû thieát
raèng löïc khaùng ñaøn hoài chæ phaùt sinh ôû hai beân maët töôøng vaø döôùi moùng töôøng. Thay
theá moâi tröôøng ñaát ñaù xung quanh hang baèng caùc lôùp ñaøn hoài coù chieàu daøy höõu haïn ôû
maët beân vaø maët ñaùy töôøng. Vaän duïng phöông phaùp tính daàm treân neàn ñaøn hoài ñeå
giaûi baøi toaùn theo phöông phaùp hoãn hôïp (phöông phaùp löïc vaø phöông phaùp chuyeån
vò).
5.3.1.6. Phöông phaùp I.A. Malikova
Tính toaùn keát caáu ngaàm daïng khung, ñaët noâng, thi coâng baèng phöông phaùp ñaøo
kín hoaëc hôû ñaûm baûo ñöôïc lieân keát chaët cheõ giöõa voû haàm vaø ñaát ñaù hai beân. Keát caáu
voû haàm ñöôïc xem laø moät khung meàm ñaët giöõa hai nöûa khoâng gian bieán daïng tuyeán
tính. Vaän duïng phöông phaùp tính daàm treân neàn ñaøn hoài cuûa B.N. Lemotskin, xaây
döïng lôøi giaûi cho keát caáu khung ngaàm ñoái xöùng chòu taûi troïng ñoái xöùng. Keát quaû
töông ñoái phuø hôïp vôùi thöïc teá.
5.3.2. Caùc phöông phaùp bieán daïng tính toaùn keát caáu ñöôøng haàm
Khaùc vôùi caùc phöông phaùp löïc ôû treân, phöông phaùp bieán daïng tính toaùn keát caáu
coâng trình ngaàm giaû thieát moâi tröôøng bieán daïng lieân tuïc, xem voû haàm laø moät voøng coù
beà daøy nhoû ñaët trong chu vi loã khoeùt cuûa ñòa taàng ñeå xaùc ñònh traïng thaùi öùng xuaát
trong ñieàu kieän cuøng chòu löïc cuûa voû haàm vaø moâi tröôøng xung quanh; trong quaù trình
tính ñöa veà caùc sô ñoà tính toaùn cuûa lyù thuyeát ñaøn hoài. Goàm caùc phöông phaùp sau:
5.3.2.1. Phöông phaùp Ya. Bialer
Xaùc ñònh traïng thaùi öùng suaát trong maët phaúng coù troïng löôïng bò giaûm yeáu bôûi
moät hay nhieàu loã troøn (hoaëc loã vuoâng) coù choáng; vaø xaùc ñònh traïng thaùi öùng suaát
trong moät nöûa maët phaúng coù troïng löôïng bò giaûm yeáu bôûi loã troøn coù choáng ñeå vaän
duïng cho caùc coâng trình ñaët noâng. Quaù trình tính toaùn coù cô sôû lyù luaän chaët cheõ, chính
xaùc, coù theå vaän duïng ñeå tính caùc haàm daïng troøn hay vuoâng trong moâi tröôøng ñaát ñaù
ñoàng nhaát hoaëc phaân lôùp, hoaëc coù theå xaùc ñònh khoaûng caùch caàn thieát giöõa caùc haàm
song song nhau.
5.3.2.2. Phöông phaùp K.V.Ruppenneyt,V.A. Lutkin, A.N. Dranovxki

80
Tính voøng trong moâi tröôøng ñaøn hoài vôùi ñieàu kieän chuyeån vò treân chu vi. Giaû
thieát voøng chòu aùp löïc chuû ñoäng baát kyø vaø hình thaønh hai khu vöïc: khu vöïc khoâng
hình thaønh löïc khaùng ñaøn hoài ñaõ bieát öùng suaát phaùp tuyeán vaø tieáp tuyeán; vaø khu vöïc
bieát ñieàu kieän cuøng chuyeån vò theo phöông baùn kính cuûa voû haàm vaø moâi tröôøng roãng
bôûi loã coù chu vi naèm ngoaøi voû haàm. Keát quaû tính toaùn cho bieát quy luaät vaø giaù trò
phaân boá löïc khaùng ñaøn hoài, cho öùng suaát trong voøng voû haàm.
5.3.2.3. Phöông phaùp B.G. Galerkin
Giaûi baøi toaùn voû haàm troøn chòu aùp löïc phaân boá ñeàu töø trong ra, höôùng taâm vôùi
ñieàu kieän cuøng chuyeån vò theo phöông baùn kính treân toaøn chu vi loã vaø maët ngoaøi voû
haàm.
Coâng trình ngaàm ñöôïc xaây döïng vaø söû duïng trong nhieàu lónh vöïc khaùc nhau do
ñoù ñaëc ñieåm chòu löïc cuûa keát caáu cuõng raát ña daïng. Moãi phöông phaùp tính phuø hôïp
cho töøng coâng trình cuï theå.
- Trình töï tính toaùn
- Trình töï tính toaùn keát caáu voû haàm goàm caùc böôùc sau:
Xaùc ñònh heä soá kieân coá
Xaùc ñònh kích thöôùc haàm
XÑ taûi troïng taùc duïng
Tính toaùn noäi löïc
Kieåm tra öùng suaát Keát quaû
Khoâng ñaït Ñaït
5.4. Moät soá vaán ñeà hoã trôï trong thieát keá coâng trình ngaàm
5.4.1. Thieát keá haàm daãn nöôùc

Coâng trình ngaàm ñöôïc xaây döïng trong loøng ñaát neân nöôùc ngaàm aûnh höôûng lôùn giaûi
phaùp thi coâng, caáu taïo coâng trình ngaàm, cuõng nhö tuoåi thoï coâng trình ngaàm. Trong ñieàu kieän

81
aùp löïc lôùn hoaëc nguoàn nöôùc ngaàm coù löu löôïng lôùn thì vieäc thoaùt nöôùc vaøo trong coâng trình
ngaàm laø caàn thieát vaø hôïp lyù.
Thoaùt nöôùc ñeå giaûm (moät phaàn hay toaøn boä) aùp löïc nöôùc ngaàm leân voû haàm.
Ñieàu naøy ñaëc bieät coù yù nghóa trong vieäc ñeà phoøng maát oån ñònh cuûa oáng theùp trong
haàm thuyû lôïi coù aùp, oáng daãn vaøo tuabin khi bôm caïn haàm; baûo veä caùc haàm ñoøi hoûi
nöôùc ngaàm khoâng ñöôïc thaám vaøo nhö gian maùy, gian bieán theá, haàm caùp, thang maùy
vaø caùc coâng trình naèm trong ñaù khoâng oån ñònh khi gaëp nöôùc. Thoaùt nöôùc theå aùp duïng
trong nhöõng ñaù oån ñònh vôùi nhöõng hieän töôïng xoùi moøn; khoâng nguy hieåm cho vieäc
laép raùp vaø khai thaùc caùc thieát bò thoaùt nöôùc (khi ñoå beâtoâng, ximaêng hoùa,..vv...).
Coâng trình thoaùt nöôùv söû duïng ngay caû giai ñoaïn thi coâng vaø vaän haønh khai thaùc
coâng trình ngaàm
5.4.2. Caùc hình thöùc phoøng vaø thoaùt nöôùc

Theo khaû naêng giaûm maët thoaùng cuûa doøng thaám vieäc thoaùt nöôùc ñöôïc phaân loaïi
nhö sau:
Daïng chung: giaûm aùp löïc nöôùc ngaàm leân voû haàm do giaûm maët thoaùng cuûa doøng
thaám trong vuøng ñaët coâng trình caàn baûo veä. Caùc coâng trình thoaùt (chuû yeáu laø haàm vaø
caùc loã khoan lôùn) naèm ôû treân khoái ñaù caàn thoaùt vaø caùc coâng trình thoaùt nöôùc bao
quanh coâng trình ngaàm laø thuoäc loaïi naøy.
Daïng thoaùt nöôùc cuïc boä: aùp löïc nöôùc ngaàm leân voû haàm giaûm ñi do maát maùt aùp
löïc thaám vaøo coâng trình thoaùt nöôùc khoâng boá trí ôû gaàn beà maët nöôùc ngaàm sau khi ñaõ
giaûm aùp. Thoaùt nöôùc cuïc boä chuû yeáu laø nhôø caùc loã khoan nhoû vaø caùc raõnh tieáp xuùc.
Hình 5 - 4: Thieát keá caùc ñöôøng haàm daãn nöôùc, thoaùt nöôùc cho haàm ngaàm

82
Vieäc choïn daïng thoaùt nöôùc chuû yeáu phuï thuoäc vaøo ñieàu kieän ñòa chaát vaø ñòa
chaát thuyû vaên, caùc coâng trình lyù hoùa trong ñòa taàng keát caáu vaø vaät lieäu cuûa voû haàm,
ñieâu kieän thi coâng vaø ñieàu kieän khai thaùc cuûa coâng trình. Tính hôïp lyù cuûa vieäc thoaùt
nöôùc so vôùi vieäc taêng cöôøng keát caùu voû hay duøng caùc bieän phaùp phoøng nöôùc caàn phaûi
xaùc laäp baèng caùc tính toaùn kinh teá kyõ thuaät bao goàm vieäc tính giaù thaønh, chi phí lao
ñoäng, thôøi haïn thi coâng, ñoä tin caäy cuûa thieát bò söû duïng, cho phí duy tu baûo döôõng
trong quaù trình khai thaùc....
Heä thoáng thoaùt nöôùc chung nhö treân hình. Tuyø thuoäc vaøo ñieàu kieän khu vöïc
coâng trình thoaùt nöôùc treân maët baèng coù theå thaúng, cong, kheùp kín hoaëc khoâng kheùp
kín.
Hình 5 - 5: Nöôùc ngaàm trong quaù trình thi coâng vaø söû duïng maøng choáng thaám cho ñöôøng
haàm
Hình 5 - 6: Boá trí thoaùt nöôùc cho ñöôøng haàm

83
1. Ñöôøng haàm 2. Thang ñi boä 3. Gieáng thu
4. Heä thoáng thoaùt nöôùc 5.OÁng bôm nöôùc 6. Maùy bôm
7. Gieáng thu 8. OÁng chuyeån tieáp 9 OÁng thu nöôùc
10. Löôùi chaén raùc
2
1
4
10 5
6
9 8
7
Hình 5 - 7: Thoaùt nöôùc cho haàm ngöôøi ñi boä
11
8
3
10
4
9
12
3- Traïm gom nöôùc trong ñöôøng haàm 9- OÁng bôm nöôùc
4- Pheãu thu 10-Bôm
8- Heä thoáng thoaùt nöôùc chung 11- Hoá kieåm tra
12-OÁng chuyeån nöôùc
Hình 5 - 8: Thoùat nöôùc ñöùng
5.4.3. Thieát keá thoâng gioù cho coâng trình ngaàm

84
Muïc ñích thoâng gioù trong thi coâng haàm laø cung caáp ñaày ñuû khoâng khí trong
laønh, laøm loaõng hoaëc thoùat heát khí ñoäc vaø giaûm thaáp noàng ñoä buïi ñeå caûi thieän ñieàu
kieän lao ñoäng giöõ söùc khoûe cho coâng nhaân laøm vieäc.
- Thoâng gioù töï nhieân
- Thoâng gioù nhaân taïo
Haàu heát caùc ñöôøng haàm coù quy moâ lôùn vaø chieàu daøi ñaùng keå ñeàu phaûi söû duïng
thoâng gioù nhaân taïo. Giaûi phaùp thoâng gioù nhaân taïo döïa treân söï löu thoâng 2 luoàng
khoâng khí: luoàng khí thaûi vaø luoàng khí töôi thoâng thoaùng. Vieäc tính toaùn thoâng gioù
phaûi ñaûm baûo phaân boá ñeàu suoát chieàu daøi haàm. Trong tính toaùn thoâng gioù caàn tính
toaùn heä thoáng quaït, maùy ñoäng löïc vaø thieát bò döï phoøng trong tröôøng hôïp coù söï coá veà
nguoàn ñieän, ñaûm baûo hoaït ñoäng cuûa haàm trong tröôøng hôïp coù söï coá.
5.4.3.1. Thoâng gioù töï nhieân
Phaïm vi aùp duïng:

- Ñoái vôùi haàm ngaén
- Coâng trình ngaàm coù Qe > Q
Trong ñoù: Qe – Löu löôïng khoâng khí töï nhieân qua coâng trình ngaàm
Q - Löu löôïng khoâng khí caàn thieát phuïc vuï cho coâng trình
Taän duïng gioù thieân nhieân beân ngoaøi thoâng qua vieäc quy hoaïch tuyeán coâng
trình ngaàm vaø vò trí ñaët cöûa coâng trình ngaàm ñeå höùng vaø thoaùt gioù trôøi vaøo coâng trình
ngaàm.
Xaùc ñònh löu löôïng khoâng khí qua haàm ñaït ñöôïc qua haàm do thoâng gioù töï
nhieân:
Qe = 3600.F.Ve.  m3/h
Trong ñoù:
F - dieän tích maët caét ngang haàm (hay coâng trình ngaàm)
Ve - toác ñoä gioù trong haàm m/s
Toác ñoä gioù trong haàm xaùc ñònh theo coâng thöùc sau:
Trong đñoù:
Hs – taêng aùp suaát gaây thoâng gioù töï nhieân
 - maät ñoä khoâng khí trong haàm kgsec2/m4

85
m - heä soá ma saùt giöõa khoâng khí vôùi thaønh haàm
= 0,007 neáu voû haàm baèng beâ toâng
= 0,006 neáu voû haàm trôn nhaün

L - chieàu daøi haàm [m]
R - baùn kính thuûy löïc cuûa tieát dieän haàm, baèng dieän tích tieát dieän/chu vi tieát dieän
x - caùc caûn trôû cuïc boä trong haàm

Hs – toång aùp suaát gay thoâng gioù töï nhieân
HS = hh + ht + hv
Caùc giaûi phaùp thoâng gioù töï nhieân::

 Cheânh leäch cao ñoä mieäng haàm hh  13.6  h
tt  t n
 Cheânh leäch nhieät ñoä trong vaø ngoaøi haàm ht   .H .
173  tt
Trong ñoù:
g - Troïng löôïng rieâng cuûa khoâng khí ngoaøi haàm
H- Cheânh leäch ñoä cao giöõa hai cöûa haàm
tt - nhieät ñoä trong haàm
tn - nhieät ñoä khoâng khí ngoaøi haàm
 Chuyeån ñoäng cuûa thoâng gioù beân ngoaøi

v
hv   . cos2
2g
Trong ñoù
 - Troïng löôïng rieâng cuûa khoâng khí ngoaøi haàm
v - toác ñoä gioù thieân nhieân beân ngoaøi

g - gia toác troïng tröôøng
 - goùc giöõa phöông cuûa haàm vôùi höôùng gioùø chuû ñaïo
5.4.3.2. Thoâng gioù nhaân taïo
Phaïm vi aùp duïng: Khi Qe < Q (löu löôïng khoâng khí caàn thieát) phaûi tieán haønh
thieát keá thoâng gioù nhaân taïo.
Khi löu löôïng khoâng khí vaøo haàm vaø ra khoûi haàm do khoâng khí töï nhieân hay do
taùc duïng piston cuûa ñoaøn taøu khoâng baûo ñaûm löu löôïng yeâu caàu thì caàn phaûi thoâng
86
gioù nhaân taïo. Vaø ngaøy nay, haàu heát caùc ñöôøng haàm daønh cho giao thoâng ñeàu ñöôïc boá
trí heä thoáng thoâng gioù nhaân taïo.
Caùc giaûi phaùp ñeå thoâng gioù nhaân taïo: Thoâng gioù nhaân taïo thöïc hieän baèng quaït
ñaåy gioù vaøo haàm hay huùt gioù baån trong haàm ra ngoaøi baèng caùc thieát bò quaït gioù vaø
daãn gioù.
Caùc phöông phaùp ñeå thoâng gioù nhaân taïo:Caùc phöông phaùp thoâng gioù nhaân taïo
döïa treân phöông phaùp daãn gioù trong haàm coù theå phaân thaønh
+ Thoâng gioù doïc

Thoâng gioù doïc laø thoâng gioù laøm cho khoâng hkí chuyeån ñoäng doïc theo chieàu daøi
haàm. Khi ñoù ñöôøng daãn gioù chính laø long haàm. Vôùi nhöõng haàm daøi, do löïc caûn lôùn
neân coù theå söû duïng caùc gieáng ñöùng ñeå chia haàm thaønh nhieàu ñoaïn, trong caùc ñoaïn ñoù
khoâng khí chuyeån ñoäng doïc theo haàm
Hình 5 - 9: Sô ñoà thoâng gioù doïc
1. Haàm; 2. Buoàng quaït gioù; 3.Gieáng ñöùng
Caùc gieáng ñöùng boá trí caáp vaø thoaùt gioù xen keõ nhau, trong ñoù choïn gieáng saâu
hôn ñeå thoaùt gioù
Do löïc caûn neân caùc toån thaát doïc haàm raát lôùn, do ñoù phaûi ñaåy gioù vôùi toác ñoä cao
môùi gaây ñöôïc taùc duïng thoâng gioù. Tuy nhieân toác ñoä chuyeån ñoäng cuûa khoâng khí trong
haàm khoâng ñöôïc lôùn hôn 5m/s.
Xaùc ñònh ñöôïc chieàu daøi toái ña cuûa ñoaïn haàm coù theå aùp duïng thoâng gioù doïc
Lmax = Q/F.Vg
Trong ñoù:
Q - Löu löôïng gioù caàn thieát thoåi vaøo
F Dieän tích tieát dieän ngang cuûa haàm

87
Vg - Toác ñoä cuûa khoâng khí trong haàm
Caùc phöông phaùp thoâng gioù doïc coù nhöôïc ñieåm laø toác ñoä gioù trong haàm raát lôùn.
Do ñoù deã gaây neân löïc caûn lôùn vaøo taøu xe vaø gaây nguy hieåm khi coù xaûy ra hoûa hoaïn
trong ñöôøng haàm
+ Thoâng gioù ngang
Ñeå khaéc phuïc nhöôïc ñieåm trong thoâng gioù doïc, ta coù theå duøng phöông phaùp
thoâng gioù ngang. Thoâng gioù ngang laø duøng caùc thieát bò daãn gioù vaøo vaø thoaùt gioù ra
rieâng bieät
Khoâng khí ñöôïc ñöa vaøo theo buoàng daãn gioù ñöôïc boá trí treân traàn hoaëc döôùi ñaùy
haàm. Khoâng Khí thoaùt ra boác leân traàn haàm bò huùt vaøo buoàng daãn gioù vaø ñaåy ra ngoaøi.
Do boá trí ñöôøng daãn gioù vaøo haàm rieâng bieät neân khoâng khí trong oáng daãn coù theå
thoåi vôùi toác ñoä lôùn 16-20 m/s. Löôïng khoâng khí thoaùt ra töø oáng daãn baèng van ñieàu
chænh sao cho taïi moïi maët caét ngang ñeàu coù löu löôïng nhö nhau.
Neáu haàm quaù daøi, vieäc caáp gioù vaøo vaø huùt gioù ra coù theå duøng caùc gieáng ñöùng,
khoaûng caùch caùc gieáng coù theå caùch nhau 1200m ñeán 1600m. Trong moãi gieáng nhö
vaäy coù theå boá trí moät nöûa eùp gioù vaøo, coøn moät nöûa tieát dieän gieáng duøng ñeå huùt gioù ra.
Hình 5 - 10: Sô ñoà boá trí thoâng gioù ngang
Phöông phaùp thoâng gioù ngang coù öu ñieåm laø khoâng khí chuyeån ñoäng trong haàm
ñieàu hoøa, khoâng gaây löïc caûn lôùn ñoái vôùi chuyeån ñoäng cuûa taøu xe. Khi xaûy ra hoûa
hoaïn ôû khu vöïc naøo chæ caàn ñoùng van gioù ngang taïi khu vöïc ñoù. Nhöôïc ñieåm cuûa
phöông phaùp naøy laø chi phí raát lôùn.

88
Hình 5 - 11: sô ñoà boá trí gieáng ñöùng
+ Thoâng gioù hoãn hôïp

Ñoù laø söï keát hôïp giöõa thoâng gioù doïc vaø thoâng gioù ngang. Gioù ñöa vaøo haàm
theo ñöôøng daãn rieâng vaø theo nhöõng ñöôøng daãn ngang vaø van gioù ñeå thoaùt ra 2 cöûa
haàm
Vì caáp gioù vaøo haàm baèng ñöôøng daãn rieâng neân toác ñoä chuyeån ñoäng cuûa khoâng
khí trong ñoäc theå raát maïnh (16 -20 m/s) ñeå ñi ñöôïc xa. Coøn khi gioù thoaùt ra, do ñieàu
chænh van xaû neân toác ñoä chuyeån ñoäng cuûa gioù doïc haàm coù theå giöõ ôû möùc 5 -6 m/s.
Theo phöông phaùp naøy coù theå thoâng gioù cho nhöõng haàm oâtoâ daøi ñeán 1600 m, coù maät
ñoä xe chaïy cao chæ baèng 2 traïm quaït gioù daët ôû 2 cöûa haàm
Phöông phaùp hoãn hôïp coøn coù öu ñieåm laø giaûm ñöôïc chi phí xaây döïng heä thoáng
ñöôøng daãn gioù ra.
Hình 5 - 12: Thieát keá thoâng gioù cho haàm giao thoâng ngaàm

89
Hình 5 - 13: Moâ hình thoâng gioù cho 1 tuyeán metro
5.4.4. Heä thoáng chieáu saùng

AÙnh saùng coù vai troø quan troïng treân moïi lónh vöïc ñôøi soáng. AÙnh saùng ñaûm baûo
taàm nhìn cho moïi hoaït ñoäng cuûa con ngöôøi, ñaëc bieät ñoái vôùi coâng trình haï taàng ngaàm
thì vai troø cuûa aùnh saùng laø heát söùc quan troïng.
5.4.4.1. Vai troø cuûa aùnh saùng ñoái vôùi coâng trình kyõ thuïaât haï taàng ngaàm
- Vai troø chieáu saùng, ñaûm baûo cho hoïat ñoäng cuûa con ngöôøi trong coâng trình
ngaàm, : chieáu saùng trong ñöôøng haàm, baõi ñoã xe ngaàm, taàng haàm, nhaø ga
taøu ñieän ngaàm…
- Ñaûm baûo vieäc vaän haønh caùc thieát bò trong coâng trình ngaàm: vaän haønh heä
thoáng kyõ thuaät hoã trôï khai thaùc ñöôøng haàm…
- Ñaûm baûo vai troø chieáu saùng ngheä thuaät ñoái vôùi caùc coâng trình kieán truùc
ngaàm ñoøi hoûi cao veà maët ngheä thuaät cuõng gioáng nhö ñoái vôùi coâng trình
ngheä thuaät treân maët ñaát.
5.4.4.2. Phaân loaïi
Coù hai loaïi chieáu saùng: chieáu saùng töï nhieân vaø chieáu saùng nhaân taïo
+ AÙnh saùng töï nhieân AÙp duïng: ñoái vôùi caùc coâng trình ngaàm nhoû, ngaén, coù
gieáng höùng naéng, ñuû ñoä saùng cho khai thaùc coâng trình, khoâng coù nhu caàu söû duïng vaøo
ban ñeâm hoaëc ñöôøng haàm ngaén L<50m
+ AÙnh saùng nhaân taïo ñöôïc söû duïng haàu heát ñoái vôùi taát caû caùc coâng trình ngaàm:
Coâng trình ngaàm coù chieàu daøi lôùn >50m; Chieáu saùng ban ñeâm; Veà ñeâm coâng trình
90
ngaàm caàn moät heä thoáng chieáu saùng nhaân taïo ñeã ñaûm baûo coâng taùc vaän haønh, khai
thaùc an toaøn.
5.4.4.3. Chieáu saùng cho ñöôøng haàm
Heä thoáng chieáu saùng ñöôøng haàm laø heä thoáng chieáu saùng nhaân taïo, khi nghieân
cöùu caàn quan taâm ñeán: vuøng giao thoa aùnh saùng, boá trí caùc thieát bò chieáu saùng, bieän
phaùp thi coâng….
+ Yeâu caàu cuûa heä thoáng chieáu saùng ñöôøng haàm

- Heä thoáng chieáu saùng ñaûm baûo khoâng coù tieáng ñoäng;
- Ñaûm baûo taàm nhìn cho ngöôøi laùi xe, caùc tín hieäu chieáu saùng, caùc chæ daãn
cuûa ñöôøng haàm
Hình 5 - 14: Chieáu saùng trong haàm Haûi vaân
- Chieáu saùng veà ñeâm luoân coù ñoä roïi vaø ñoä choùi thaáp hôn aùnh saùng ban ngaøy,
tuy nhieân khi thieát keá aùnh saùng trong ñöôøng haàm caàn phaûi ñaûm baûo chieáu
saùng lieân tuïc caû ngaøy vaø ñeâm.
- Do thích nghi vôùi ñoä choùi beân ngoaøi cao, ngöôøi laùi xe khoâng theå nhìn thaáy
nhöõng chi tieát trong ñöôøng haàm daøi, xuaát hieän daàn nhöõng hoá ñen.
- Ñoái vôùi ñöôøng haàm ngaén, nhöõng chi tieát coù theå nhìn thaáy trong tình traïng
töông phaûn xaáu khi ñöôøng haàm xuaát hieän nhö khung söôøn ñeâm quanh neàn
saùng. Nhöõng yeáu toá quyeát ñònh ñeå ñöôøng haàm hoaëc ñöôøng döôùi caàu phaûi
ñöôïc chieáu saùng caû ngaøy laø chieàu daøi cuûa ñöôøng haàm, taàm nhìn trong vuøng
thoaùt, löôïng aùnh saùng töï nhieân trong ñöôøng haàm vaø maät ñoä giao thoâng.
CIE ñaõ coù nhöõng chæ daãn veà ñieàu naøy.
Vì theá, vaán ñeà chính khi thieát keá aùnh saùng trong ñöôøng haàm laø yeâu caàu chieáu
saùng suoát caû ngaøy, khi ngöôøi laùi xe ñi vaøo ñöôøng haàm ôû toác ñoä cao vaø nhìn thaáy con
ñöôøng ñöôïc chieáu saùng ngôøi vaø xung quanh ñöôøng haàm tröôùc khi vaøo haàm, sau ñoù hoï

91
seõ thích nghi vôùi ñoä choùi trong haàm. Khi ngöôøi laùi xe baét ñaàu vaøo ñöôøng haàm, hoï seõ
thích nghi vôùi ñoä choùi thaáp trong haàm. Ñeå ngöôøi laùi xe coù theå vaøo haàm an toaøn, phaûi
tính toaùn ño löôøng giaù trò trung bình cuûa heä thoáng chieáu saùng ñeå ñaûm baûo ñieàu kieän
nhìn chaéc chaén.
Chieáu saùng ñöôøng haàm toát giuùp ñieàu kieän nhìn toát cho ngöôøi laùi xe, ñieàu naøy
ñoøi hoûi möùc chieáu saùng caàn ñaït ñöôïc möùc thích nghi cuûa maét
+ Boá trí heä thoáng chieáu saùng treân ñöôøng haàm

Nhìn chung, boá trí heä thoáng chieáu saùng trong ñöôøng haàm cuõng gioáng nhö boá trí
heä thoáng chieáu saùng treân ñöôøng phoá nhöng coù ñoøi hoûi chaët cheõ hôn. Coù hai caùch boá
trí :
- Laép ñaët so le: thích hôïp cho caùc loaïi ñöôøng haàm coù ít ñöôøng gaáp khuùc.
Hình 5 - 15: Thieát keá chieáu saùng – caùch boá trí ñeøn
- Laép ñaët ñoái dieän: thích hôïp duøng cho caùc loaïi ñöôøng haàm thaúng hay gaáp khuùc, nhöõng
ñöôøng haàm ñoøi hoûi chieáu saùng cao.
Tuøy theo hình daïng cuûa töøng loaïi ñöôøng haàm maø ta choïn kieåu boá trí caùc heä
thoáng chieáu saùng thích hôïp.
+ Khoaûng caùch giöõa caùc ñeøn trong ñöôøng haàm:

Coù hai caùch xaùc ñònh khoaûng caùch giöõa caùc nguoàn saùng trong ñöôøng haàm:
- Theo caùch tính truyeàn thoáng:

Keát quaû xaùc ñònh quang thoâng cuûa ñeøn theo coâng thöùc 4.10 caàn phaûi so saùnh vôùi
quang thoâng thöïc cuûa ñeøn ñeå ñieàu chænh laïi khoaûng caùch giöõa caùc ñeøn. Khoaûng caùch
giöõa caùc ñeøn e ñöôïc xaùc ñònh theo coâng thöùc:
Fñc VU
e
lL tc R
92
Trong ñoù:
V – heä soá suy giaûm quang thoâng

U – heä soá söû duïng quang thoâng cuûa ñeøn
L – chieàu roäng cuûa ñöôøng
e - khoaûng caùch boä ñeøn

Ltc – trò soá tieâu chuaån ñoä choùi trung bình maët ñöôøng.
R – tyû soá thöïc nghieäm
- Khoaûng caùch boä ñeøn ñöôïc xaùc ñònh baèng phaàn meàm maùy tính:
S
LL CU LLDLDDEF 
Trong ñoù: Eh W 
S: khoaûng caùch boä ñeøn (m)
LL: quang thoâng ban ñaàu cuûa ñeøn, döïa vaøo coâng suaát vaø loaïi boä ñeøn.
CU: heä soá söû duïng
LLD: heä soá suy giaûm quang thoâng cuûa ñeøn
LDD: heä soá suy giaûm quang thoâng do buïi
EF: heä soá thieát bò, thöôøng trong khoaûng 0.90 – 0.95
Eh : ñoä roïi naèm ngang duy trì trung bình (lux)

W: chieàu roäng ñöôøng (m)
+ Laép ñaët heä thoáng chieáu saùng trong ñöôøng haàm:
Caùc nguoàn saùng ñöôïc gaén tröïc tieáp treân traàn hoaëc ôû caùc vò trí lieân keát giöõa
töôøng hoaëc maùi Boá trí caùc nguoàn saùng treân khoaûng caùch nhö nhau theo höôùng doïc
ñöôøng haàm.

93
Hình 5 - 16: Laép ñaët heä thoáng chieáu saùng trong ñöôøng haàm ñeøo Haûi Vaân.
Luoàng aùnh saùng lieân tuïc ñaûm baûo phaân boá ñoä roïi ñeàu hôn, giaûm ñöôïc choùi maét
cho laùi xe vaø taïo neân phoái caûnh quang hoïc toát trong ñöôøng ngaàm. Coù theå taêng ñoä
saùng cho töøng ñoaïn baèng caùch boá trí moät soá daõy nguoàn saùng hoaëc keát hôïp soá löôïng
ñeøn khaùc nhau trong töøng nguoàn.
Tröôøng hôïp ngaét aùnh saùng töùc thôøi khi coù söï coá hoaëc khi haï hieäu ñieän theá trong
löôùi ñieän chieáu saùng, trong taát caû caùc ñöôøng ngaàm ñoâ thò caàn ñöôïc boá trí chieáu saùng
söï coá. Chuùng caàn ñaûm baûo möùc chieáu saùng trong ñöôøng ngaàm 10-12lk, baèng caùch söû
duïng caùc ñeøn daây toùc coâng suaát 15-30 BT boá trí caùch nhau 10m treân ñoaïn thaúng vaø
5m treân ñoaïn cong trong maët baèng cuûa ñöôøng ngaàm. Maïng löôùi chieáu saùng söï coá coù
hieäu ñieän theá 24-36V töø nguoàn acquy.
Taïi caùc vò trí ñöôøng xe chaïy vaø ñöôøng ngöôøi qua laïi ngöôøi ta boá trí caùc ñeøn chæ
daãn. taïi caùc khu vöïc gara coù dieän tích treân 1500m2 caàn boá trí chieáu saùng söï coá. Maïng
löôùi söï coá maéc vaøo nguoàn ñoäc laäp caàn ñöôïc baät saùng chaäm nhaát 15 phuùt sau khi bò
ngaét nguoàn saùng cô baûn.
Caùc loaïi ñeøn chieáu saùng duøng trong ñöôøng haàm:
Toång coâng suaát Toång quang thoâng

TT Loaïi boùng ñeøn söû duïng boùng toái ña trong boä toái ña phaùt ra töø boä
ñeøn (W) ñeøn (Lm)
1 Ñeøn Huyønh quang, HQ compact 80 7000
2 Ñeøn Thuûy ngaân cao aùp 125 6500

94
3 Ñeøn Sodium cao aùp 70 6000
4 Ñeøn Metalhalide 70 5500
5.4.5. Thieát keá an toaøn vaø phoøng chaùy cho coâng trình ngaàm
5.4.5.1. Heä thoáng an ninh, an toaøn trong ñöôøng haàm
Caùc coâng trình ngaàm thöôøng laø caùc coâng trình troïng yeáu cuûa xaõ hoäi, do ñoù vaán
ñeà an ninh vaø an toøan luoân ñöôïc ñaët leân haøng ñaàu, ñaûm baûo cho coâng trình ñöôïc khai
thaùc lieân tuïc, khoâng giaùn ñoaïn, ñem laïi söï yeân taâm cuûa ngöôøi söû duïng.
Caùc heä thoáng ñöôïc boá trí ñaûm baûo haïn cheá toái ña caùc söï coá xaûy ra trong phaïm
vi coâng trình ngaàm moät caùch nhanh nhaát, caùc heä thoáng an toaøn goàm coù:
Heä thoáng an ninh: phaûi ñöôïc trang bò ñoàng boä vôùi vieäc ñaàu tö xaây döïng coâng
trình ngaàm goàm coù: heä thoáng scada ñieàu khieån vaän haønh khai thaùc coâng trình ngaàm,
heä thoáng choáng troäm, nhaân vieân an ninh, baûo veä …, heä thoáng an ninh phaûi ñöôïc thieát
laäp ñoàng boä, tinh nhueä, öùng xöû linh hoïat trong caùc söï coá xaûy ra.
Trong töông lai vieäc söû duïng caùc thieát bò hieän ñaïi, töï ñoäng hoùa seõ giuùp cho coâng
taùc an ninh vaø PCCC hieäu quaû hôn, giaûm thieåu caùc chi phí khoâng caàn thieát: ví duï baõi
ñoã xe ngaàm töï ñoäng chi phí cho coâng taùc an ninh vaø PCCC giaûm hôn 50% kinh phí
xaây döïng khai thaùc.

95
Hình 5 - 17: Sô ñoà quaûn lyù an ninh trong ñöôøng haàm
Caùc khuyeán caùo veà an toaøn vaø an ninh trong ñöôøng haàm:
+ Tröôøng hôïp xe bò chaùy trong ñöôøng haàm: Neáu ñöôïc, laùi xe ra khoûi ñöôøng
haàm. Neáu khoâng ñöôïc, döøng xe laïi, toát nhaát laø döøng taïi choã daønh cho xe bò hö hoaëc
laùi saùt vaøo moät beân cuûa laèn ñöôøng vaø taét maùy; Tìm vò trí cuûa bình cöùu hoûa gaàn nhaát
vaø tìm caùch daäp taét ñaùm chaùy. Tröôùc khi ra khoûi xe, quyù vò neân coi chöøng xe ñang
chaïy tôùi.

96
Hình 5 - 18: Caùc chæ daãn trong ñöôøng haàm nhaèm baûo ñaûm an toaøn
+ Neáu khoâng theå daäp taét ñaùm chaùy: Söû duïng ñieän thoaïi khaån caáp gaén treân vaùch
ñöôøng haàm ñeå lieân laïc vôùi phoøng kieåm soaùt ñöôøng haàm; Laøm theo chæ daãn hoaëc neáu
khoâng töï tin thì haõy thoaùt ra khoûi ñöôøng haàm baèng loái thoaùt hieåm khaån caáp hoaëc ngaû
ra cuûa ñöôøng haàm; Neáu caàn ñöôïc giuùp ñôõ, baät ñeøn baùo nguy vaø nhôø ngöôøi khaùc giuùp
ñôõ; Khuyeán caùo – ñöøng laùi xe qua choã voøi nöôùc ñang phun aøo aït.
+ Neáu thaáy khoùi boác ra töø ñöôøng haàm hoaëc quyù vò ñöôïc caûnh baùo veà ñaùm chaùy
trong ñöôøng haàm: Ñöøng laùi xe vaøo ñöôøng haàm. Haõy döøng ôû ngoaøi; Chôø chæ daãn cuûa
nhaân vieân phuï traùch ñöôøng haàm, caùc dòch vuï caáp cöùu
+ Neáu thaáy ñaùm chaùy hoaëc khoùi trong ñöôøng haàm: Môû ra-ñi-oâ, Tuaân theo caùc
chæ daãn treân ra-ñi-oâ, baûng thoâng baùo ñieän töû, nhaân vieân phuï traùch ñöôøng haàm, caùc
dòch vuï caáp cöùu hoaëc RTA.
+ Neáu coù leänh di taûn: Döøng laïi vaø taét maùy xe, Traùnh xa baát cöù ñaùm khoùi hoaëc
ñaùm chaùy naøo vaø thoaùt ra khoûi ñöôøng haàm baèng loái thoaùt hieåm gaàn nhaát hoaëc loái ra
97
cuûa ñöôøng haàm; Neáu coù leänh di taûn khoûi ñöôøng haàm vaø quyù vò caàn söï giuùp ñôõ, baät
ñeø¨n baùo nguy vaø nhôø ngöôøi khaùc giuùp ñôõ. Ñöøng ôû yeân trong xe khi ñaõ coù leänh di taûn.
+ Neáu bò keït trong doøng xe coä: Haõy môû ra-ñi-oâ – nhöõng thoâng tin khaån caáp coù
theå ñöôïc baùo vaø xen vaøo ñaøi phaùt thanh bình thöôøng trong xe quyù khaùch; Neáu coù
leänh thì haõy taét maùy xe. Ñeå maùy noå taïi choã trong gian laâu seõ thaûi ra nhieàu chaát oâ
nhieãm hôn nöõa; Löôïng khí do xe coä thaûi ra trong caùc ñöôøng haàm lôùn ôû S ñöôïc theo
doõi lieân tuïc vaø ñöôøng haàm ñöôïc coâng ty ñieàu ñöôøng haàm thoâng hôi ñuùng tieâu chuaån
chaát löôïng khoâng
5.4.5.2. Heä thoáng an ninh, heä thoáng PCCC
Heä thoáng PCCC: söï coá chaùy noå trong coâng trình ngaàm raát nguy hieåm, gaây haäu
quaû nghieâm troïng caû ngöôøi vaø vaät chaát. Do ñoù vieäc ñaàu tö cho heä thoáng PCCC caàn
ñöôïc quan taâm thích ñaùng, goùp phaàn naâng cao khaû naêng khai thaùc heä thoáng coâng
trình ngaàm. Trong coâng trình ngaàm phaûi ñöôïc trang bò ñaày ñuû caùc trang thieát bò hieän
ñaïi trong PCCC, heä thoáng nöôùc chöõa chaùy, heä thoáng baùo chaùy, heä thoáng töï ñoäng
chöõa chaùy khi coù söï coá. Boá trí caùc vò trí thoaùt hieåm, haàm thoaùt hieåm, laùnh naïn khi coù
söï coá…
Hình 5 - 19: Caùc chæ daãn trong ñöôøng haàm nhaèm baûo ñaûm an toaøn

98
Hình 5 - 20: Thieát keá an toaøn vaø thoaùt hieåm trong ñöôøng haàm

99
CHÖÔNG 6: TOÅNG QUAN THI COÂNG COÂNG TRÌNH NGAÀM
Phaàn naøy chæ giôùi thieäu moät caùch toång quaùt veà thi coâng coâng trình ngaàm nhaèm
phuïc vuï cho coâng taùc quy hoaïch vaø quaûn lyù coâng trình ngaàm. Phaàn chuyeân saâu hôn veà
kyõ thuaät thi coâng coâng trình ngaàm seõ ñöôïc giôùi thieäu trong noäi dung giaùo trình khaùc.
6.1. Sự phaùt trieån coâng ngheä xaây döïng ngaàm
6.1.1. Khaùi nieäm cô baûn veà thi coâng coâng trình ngaàm
Giôùi thieäu caùc phöông phaùp thi coâng haàm ñöôïc söû duïng hieän nay. Löïa choïn giaûi
phaùp hôïp lyù cho vieäc thi coâng haàm trong ñoâ thò.
6.1.2. Caùc phöông phaùp thi coâng ñöôøng haàm

Do ñaëc ñieåm cuûa ñöôøng haàm naèm saâu trong loøng ñaát ñaù, döôùi loøng soâng loøng
bieån, vieäc löïa choïn phöông phaùp thi coâng chuû yeáu phaûi döïa vaøo ñieàu kieän ñòa chaát,
ñòa chaát thuyû vaên ngoaøi ra coøn phaûi keát hôïp vôùi caùc yeáu toá khaùc nhö kích thöôùc maët
caét ngang ñöôøng haàm, chieàu daøi ñöôøng haàm, caáu taïo voû haàm, muïc ñích söû duïng cuõng
nhö trình ñoä khoa hoïc kyõ thuaät ñeå quyeát ñònh phöông phaùp thi coâng phuø hôïp. Tuyø vaøo
tình hình ñòa taàng maø ñöôøng haàm xuyeân qua vaø söï phaùt trieån kyõ thuaät thi coâng ñöôøng
haàm hieän nay, coù theå phaân loaïi caùc phöông phaùp thi coâng ñöôøng haàm nhö sau:
Caùc phöông phaùp thi coâng ñöôøng haàm:
+ Thi coâng ñöôøng haàm qua qua nuùi: (i) Phöông phaùp moû (khoan noå): Phöông
phaùp moû truyeàn thoáng – Phöông phaùp nöôùc Aùo môùi NATM; (ii) PP duøng maùy ñaøo
+ Thi coâng ñöôøng haàm choân noâng vaø trong ñaát yeáu meàm:
- Phöông phaùp duøng maùy ñaøo caùc loaïi

- Phöông phaùp ñaøo loä thieân
- Phöông phaùp töôøng lieân tuïc döôùi ñaát
- Phöông phaùp ñaøo döôùi naép

- Phöông phaùp ñaøo noâng
- Phöông phaùp khieân ñaøo
+ Thi coâng ñöôøng haàm döôùi nöôùc: Phöông phaùp haï chìm vaø phöông phaùp khieân
ñaøo
Kyõ thuaät thi coâng haàm chính laø nghieân cöùu giaûi quyeát caùc phöông aùn vaø bieän
phaùp kyõ thuaät caàn thieát cho caùc loaïi phöông phaùp thi coâng ñöôøng haàm noùi treân. Vieäc

100
löïa choïn ñuùng ñaén phöông phaùp xaây döïng vaø bieän phaùp kyõ thuaät seõ ñem laïi hieäu quaû
kinh teá cho vieäc xaây döïng ñöôøng haàm.
6.2. Höôùng phaùt trieån kyõ thuaät thi coâng ñöôøng haàm
Hieän nay treân theá giôùi xaây döïng coâng trình haàm ñaõ trôû neân phoå bieán roäng raõi,
nhu caàu xaây döïng ñöôøng haàm trong loøng caùc thaønh phoá ngaøy caøng lôùn, ñoøi hoûi nhöõng
yeâu caàu trong kyõ thuaät thi coâng haàm vaø coâng trình ngaàm ngaøy caøng cao, caøng hieän
ñaïi. Vôùi söï phaùt trieån cuûa lyù luaän hieän ñaïi trong cô hoïc ñaát ñaù ñaõ xuaát hieän raát nhieàu
phöông phaùp thi coâng môùi coù hieäu quaû trong thi coâng ñöôøng haàm nhö:[11] phöông
phaùp nöôùc Aùo môùi (NATM), phöông phaùp Nauy, phöông phaùp ñaøo ngaàm choân noâng.
Keát hôïp vôùi caùc maùy moùc vaø phöông tieän thi coâng hieän ñaïi giuùp cho vieäc xaây döïng
ñöôøng haàm nhanh choùng, an toaøn, hieäu quaû. Tieán boä veà kyõ thuaät xaây döïng haàm ñaõ taïo
ra cô sôû phaùt trieån coâng trình ñöôøng haàm daøi, hieän ñaïi. Ñeán nay höôùng phaùt trieån kyõ
thuaät thi coâng ñöôøng haàm theo caùc höôùng sau:
6.2.1. Taêng nhanh cô giôùi hoaù thi coâng ñöôøng haàm

Taêng nhanh cô giôùi hoaù thi coâng ñöôøng haàm seõ ñaåy nhanh tieán ñoä thi coâng, goùp
phaàn ruùt ngaén khoaûng caùch xaây döïng ñöôøng haàm giöõa nöôùc ta vôùi theá giôùi.
Ñeå cô giôùi hoaù trong thi coâng ñoøi hoûi coâng taùc quaûn lyù thi coâng raát quan troïng
ñaûm baûo cho caùc coâng ñoaïn aên khôùp vôùi nhau. Caàn phaûi söû duïng caùc thieát bò maùy moùc
hieän ñaïi, caùc caáu kieän ñuùc saün. Trình ñoä tay ngheà cuõng laø vaán ñeà caàn phaûi quan taâm.
6.2.2. Taêng cöôøng nghieân cöùu öùng duïng kyõ thuaät thi coâng môùi
ÖÙng duïng kyõ thuaät môùi thi coâng ñöôøng haàm coù taùc duïng raát roõ raøng trong vieäc
naâng cao chaát löôïng thi coâng vaø ñaåy nhanh tieán ñoä thi coâng.
Caûi tieán caùc thieát bò thi coâng coù naêng suaát, hieäu quaû cao taêng tieán ñoä thi coâng
Taêng cöôøng nghieân cöùu öùng duïng vieäc söû duïng beâ toâng phun, beâ toâng sôïi theùp
vaøo thi coâng voû haàm.
Nghieân cöùu söû duïng keát caáu voû haàm laép gheùp ñöôïc ñuùc saün taïi coâng xöôûng ñaûm
baûo chaát löôïng toát, thi coâng nhanh choùng.

101
Hình 6 - 1: Caáu kieän voû haàm ñuùc saün
6.2.3. Taêng cöôøng hieän ñaïi hoaù thi coâng ñöôøng haàm
Coâng taùc quaûn lyù hieän ñaïi hoaù thi coâng ñöôøng haàm phaùt huy hieäu quaû cô giôùi
hoaù, ñaûm baûo chaát löôïng coâng trình vaø an toaøn trong quaù trình xaây döïng seõ ñöôïc naâng
cao, cuõng chính laø bieän phaùp ñeå ruùt ngaén khoaûng caùch trong kyõ thuaät thi coâng ñöôøng
haàm cuûa nöôùc ta vaø treân theá giôùi.
6.3. Caùc phöông phaùp thi coâng coâng trình ngaàm ñoâ thò
6.3.1. Thi coâng coâng trình ngaàm choân noâng

Khi thi coâng haàm choân noâng ngoaøi taùc aûnh höôøng cuûa yeáu toá ñòa chaát coøn aûnh
höôûng taùc ñoäng cuûa moâi tröôøng treân maët ñaát.
Haàm choân noâng coù hai loaïi: choân noâng suoát tuyeán vaø choân noâng cuïc boä. Phöông
phaùp thi coâng thöôøng duøng: phöông phaùp ñaøo loä thieân, phöông phaùp töôøng lieân tuïc
döôùi naép, ñoâi khi coøn söû duïng phöông phaùp ñaøo ngaàm choân noâng vaø phöông phaùp
khieân.
6.3.2. Phöông phaùp ñaøo loä thieân

Laø phöông phaùp ñaøo treân maët ñaát, ñaøo töø treân maët ñaát xuoáng döôùi sau khi ñaït
ñeán ñoä cao thieát keá seõ tieán haønh thi coâng haàm töø döôùi leân treân.
6.3.2.1. Caùc thao taùc chính
- Ñaøo ñaát ñeán cao ñoä ñaët haàm

- Xaây döïng moùng haàm
- Xaây döïng laép raùp keát caáu voû haàm
- Laáp hoá ñaøo

102
- Hoøan thieän beà maët.
6.3.2.2. Thi coâng töôøng lieân tuïc döôùi ñaát
Hieän nay töôøng lieân tuïc döôùi ñaát ñöôïc söû duïng roäng raõi laøm keát caáu che chaén ñeå
ñaøo hoá moùng, cuõng coù theå duøng laøm moät boä phaän cuûa keát caáu döôùi ñaát.
Thích hôïp trong ñieàu kieän ñaát yeáu, ít laøm xaùo ñoäng khoái ñaát xung quanh, aûnh
höôûng ít ñeán caùc coâng trình kieán truùc laân caän, gaây chaán ñoäng ít, khoâng gaây tieán oàn, coù
theå thi coâng an toaøn vôùi dieän chaät heïp.
Caùc loaïi töôøng lieân tuïc: töôøng lieân tuïc ñuùc saün, töôøng lieân tuïc ñoå taïi choã
- Chuaån bò maët baèng
- Thi coâng ñaøo hoá baèng maùy ñaøo
- Laép ñaët loàng theùp
- Ñoå beâ toâng theo phöông phaùp vöõa daâng.
Hình 6 - 2: Thi coâng töôøng lieân tuïc döôùi ñaát
6.3.3. Phöông phaùp ñaøo döôùi naép

Phöông phaùp ñaøo döôùi naép laø phöông phaùp xaây döïng naép tröùôc nhaèm laøm oån
ñònh phaàn keát caáu beân treân sau ñoù môùi tieán haønh ñaøo sau:
Öu ñieåm:
- Chuyeån vò ngang cuûa keát caáu nhoû,
- Taám keát caáu ñöôïc söû duïng laøm heä choáng ñeå ñaøo hoá moùng,
- Tieát kieäm heä choáng taïm thôøi,
- Ruùt ngaén thôøi gian caét ñöôøng, giaûm thieåu caûn trôû ñi laïi treân maët ñaát
Nhöôïc ñieåm:

103
- Ñöa ñaát ra khoâng thuaän tieän, do dieän thi coâng chaät heïp
- Thi coâng noái ñaàu coät vaø taám töôøng nhieàu
- Caàn tieán haõnh xöû lyù phoøng nöôùc.
Hình 6 - 3: Thi coâng döôùi naép
6.3.4. Thi coâng coâng trình ngaàm choân saâu baèng khieân ñaøo
6.3.4.1. Giôùi thieäu chung
Theo nhö phaân tích ôû chöông II sau khi ñaøo haàm trong ñaù cöùng seõ hình thaønh
voøm aùp löïc. Chính voøm caân baèng coù khaû naêng chòu toaøn boä aùp löïc ñaát ñaù phía treân noù,
chæ coù ñaát ñaù trong phaïm vi voøm aùp löïc taùc duïng leân keát caáu haàm. Vôùi coâng trình haàm
xaây döïng trong neàn ñaát yeáu theo caùc taøi lieäu nghieân cöùu thu thaäp ñöôïc cuõng nhö
nhöõng tính toaùn trong chöông 4, sau khi ñaøo haàm trong neàn ñaát yeáu khoâng coù khaû
naêng hình thaønh voøm caân baèng aùp löïc do ñoù ngay trong quaù trình thi coâng phaûi coù keát
caáu choáng ñôõ töùc thôøi.
Keát hôïp vôùi caùc vaán ñeà ñaõ phaân tích ôû treân phöông phaùp thi coâng ñöôøng haàm
trong neàn ñaát yeáu hôïp lyù vaø hieän ñaïi nhaát hieän nay laø phöông phaùp thi coâng baèng
khieân ñaøo.
Hình 6 - 4: Caáu taïo maùy thi coâng haàm baèng khieân ñaøo

104
Hình 6 - 5: Phöông phaùp thi coâng haàm baèng khieân ñaøo
Thi coâng baèng khieân ñöôïc coâng trình sö ngöôøi Phaùp Brunel ñeà xuaát laàn ñaàu tieân
treân theá giôùi vaøo naêm 1818, töø ñoù coâng ngheä thi coâng ñöôøng haàm qua ñaát yeáu ñaõ
khoâng ngöøng phaùt trieån vaø hoaøn thieän.
6.3.5. Coâng ngheä thi coâng ñöôøng haàm trong neàn ñaát yeáu baèng khieân ñaøo
6.3.5.1. Giôùi thieäu chung veà khieân ñaøo
Do neàn ñaát yeáu, sau khi ñaøo haàm ñòa taàng khoâng coù khaû naêng hình thaønh voøm
caân baèng, aùp löïc ñòa taàng töø moïi phía ñeàu lôùn, beân caïnh ñoù thi coâng trong neàn ñaát yeáu
neân aûnh höôûng cuûa nöôùc ngaàm laø khoâng theå traùnh khoûi. Vieäc söû duïng keát caáu choáng
taïm seõ keùo daøi thôøi gian thi coâng vaø caùc giaûi phaùp kyõ thuaät seõ raát khoù khaên.
Khieân ñaøo laø moät loaïi keát caáu oáng theùp coù taùc duïng choáng ñôõ taïm thôøi aùp löïc ñòa
taàng, coù khaû naêng caùch nöôùc trong quaù trình thi coâng ñoàng thôøi tieán leân ñöôïc trong ñòa
taàng.
Phöông phaùp thi coâng ñöôøng haàm baèng khieân ñaøo ñaõ vaø ñang ñöôïc söû duïng raát
roäng raõi ôû caùc nöôùc treân theá giôùi khi xaây döïng ñöôøng haàm trong caùc ñoâ thò treân neàn
ñaát yeáu do caùc öu ñieåm sau:
- Ñaøo vaø xaây döïng voû haàm an toaøn döôùi söï che choáng cuûa khieân
- Coù theå cô giôùi hoaù, töï ñoäng hoaù toaøn boä quaù trình vaän haønh cuûa khieân nhö:
ñaøo, ñöa ñaát ra ngoaøi, laép raép voû haàm do ñoù toác ñoä thi coâng nhanh ñaùng keå.
- Khoâng aûnh höôûng ñeán giao thoâng vaø coâng trình treân maët ñaát trong quaù trình
thi coâng, khi xuyeân qua soâng seõ khoâng aûnh höôûng ñeán giao thoâng thuûy.

105
- Khoâng phuï thuoäc vaøo thôøi tieát trong quaù trình thi coâng
- Khoâng gaây tieáng oàn, chaán ñoäng ñeán moâi tröôøng xung quanh
- Khi xaây döïng ñöôøng haàm daøi trong vuøng ñaát meàm yeáu, ngaäm nöôùc hoaëc ôû
döôùi saâu luoân luoân coù tính öu vieät veà maët kyõ thuaät vaø kinh teá.
Vì theá thi coâng ñöôøng haàm baèng khieân raát thích hôïp cho ñöôøng haàm trong ñòa
taàng rôøi raïc, meàm yeáu vaø coù nöôùc, xaây döïng ñöôøng haàm döôùi ñaùy soâng, trong thaønh
phoá vaø caùc loaïi coâng trình ñoâ thò khaùc.
Caáu taïo khieân ñaøo goàm caùc boä phaän chuû yeáu: voû khieân, keát caáu che choáng, cô
caáu ñaåy, cô caáu laép raùp vaø caùc thieát bò phuï thuoäc khaùc
6.3.5.2. Coâng ngheä thi coâng ñöôøng haàm trong neàn ñaát yeáu baèng khieân ñaøo
Hình 6 - 6: Quaù trình thi coâng haàm baèng khieân ñaøo
Trình töï thi coâng ñöôøng haàm trong neàn ñaát yeáu baèng khieân ñaøo theå hieän qua sô
ñoà beân döôùi.

106
COÂNG TAÙC CHUAÅN BÒ
THI COÂNG GIEÁN G ÑÖÙNG
KIEÅ M TRA
LAÉP RAÙP KHIEÂN
VAÄN CHUYEÅN
PHIEÁN VOÛ HAÀM
ÑAØO HAÀM
VAÄN CHUYEÅN ÑAÁT
LAÉP RAÙP VOÛ HAÀM
PHUÏT VÖÕA SAU VOÛ HAÀM
THI COÂNG
LÔÙP CAÙC H NÖÔÙC
THI COÂNG
VOÛ HAÀM LAÀN 2 NEÁU COÙ
HOAØN THIEÄN
Hình 6 - 7: Coâng ngheä thi coâng ñöôøng haàm trong neàn ñaát yeáu
- Xaây döïng gieáng ñöùng cho khieân ñeå tieán haønh laép raùp vaø thaùo dôõ khieân, ngoaøi
ra taïi vò trí giöõa ñöôøng haàm hoaëc ñöôøng cong coù baùn kính nhoû caàn xaây döïng gieáng
ñöùng trung gian kieåm tra söûa chöõa vaø chuyeån höôùng khieân,
6.3.6. Thi coâng coâng trình ngaàm vöôït soâng (thi coâng haàm dìm hay haï ñoaïn)
Trình töï thi coâng bao goàm:
- Caùc ñoaïn haàm ñöôïc ñuùc saün treân caùc ñaûo khoâ ñöôïc xaây döïng taïm thôøi taïi
ñòa ñieåm gaàn ñöôøng haàm.
- Thi coâng hoá moùng ôû ñaùy nöôùc
- Bòt kín vaø vaän chuyeån caùc ñoaïn haàm ñeán vò trí xaây döïng. Ñònh vò, chaát taûi
ñeå haï chìm xuoáng ñeán vò trí thieát keá, noái lieàn caùc ñoaïn haàm vôùi nhau ôû döôùi
nöôùc.
- Xöû lyù neàn moùng, Phuû ñaát ñaù ñaép laïi, hoaøn thieän.

107
Hình 6 - 8: Phöông phaùp thi coâng haàm vöôït soâng

108
TAØI LIEÄU THAM KHAÛO
1. An Young Xon, Thieát keá coâng trình ngaàm, NXB Xaây döng, 2002.
2. Vilen Alexandrevic Ivachuc, Thieát keá vaø xaây döïng coâng trình ngaàm vaø coâng trình
ñaøo saâu, NXB Xaây döïng, 2004
3. L.V.Makovski, Coâng trình ngaàm giao thoâng ñoâ thò, NXB Xaây Döïng, 2004.
4. Nguyeãn Xuaân Troïng, Thi coâng haàm vaø coâng trình ngaàm, NXB Xaây Döïng, 2004.
5. Phaïm Troïng Maïnh, Quaûn lyù ñoâ thò, NXB Xaây Döïng, 2002.
6. Tieâu chuaån thieát keá, thi coâng vaø nghieäm thu haàm ñöôøng saét vaø haàm ñöôøng oâtoâ –
NXB Xaây Döïng – 2003.
7. Nguyeãn Taát Thaéng, Nghieân cöùu cô sôû phaùp lyù veà quaûn lyù xaây döïng ngaàm taïi
Tp.HCM, Luaän vaên thaïc syõ 2008, tröôøng Ñaïi Hoïc Kieán truùc Tp.HCM.
8. Nghò ñònh 41/2007/NÑ-CP veà Xaây döïng ngaàm ñoâ thò
9. Luaät Xaây döïng ngaøy 26/11/2003
10. Quy chuaån xaây döïng Vieät Nam 04-2008
11. Japan International corporation Agency - Metropolitan Expressway Public
Corporation 2005, Planning of Urban Expressway, Comprehensive City Planning
II

109

Giáo Trình Quy Hoạch Công Trình Ngầm Đô Thị

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Giáo Trình Quy Hoạch Công Trình Ngầm Đô Thị

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

MÔÛ ÑAÀU 4

CHÖÔNG 1: KHAÙI NIEÄM VAØ PHAÂN LOAÏI................................................................................. 5

Giảng viên: TS. Ngô Trùng Dương Trang 1

Giảng viên: TS. Ngô Trùng Dương Trang 2

Giảng viên: TS. Ngô Trùng Dương Trang 3

Giảng viên: TS. Ngô Trùng Dương Trang 4

1.1. Khaùi nieäm veà coâng trình ngaàm

1.1.1. Khaùi nieäm veà coâng trình ngaàm

Giảng viên: TS. Ngô Trùng Dương Trang 5

1.1.2. Phaân loaïi

1.1.2.1. Phaân loaïi theo chöùc naêng

Hình 1 - 2: Ñöôøng haàm cho ngöôøi boä haønh

Giảng viên: TS. Ngô Trùng Dương Trang 7

1.1.2.3. Phaân loaïi theo phöông phaùp thi coâng

1.1.2.4. Phaân loaïi theo vò trí xaây döïng

Giảng viên: TS. Ngô Trùng Dương Trang 8

Giảng viên: TS. Ngô Trùng Dương Trang 9

Giảng viên: TS. Ngô Trùng Dương Trang 10

1.1.4.2. Ñieàu kieän ñòa chaát thuyû vaên

Giảng viên: TS. Ngô Trùng Dương Trang 11

Giảng viên: TS. Ngô Trùng Dương Trang 13

Giảng viên: TS. Ngô Trùng Dương Trang 14

Giảng viên: TS. Ngô Trùng Dương Trang 15

Giảng viên: TS. Ngô Trùng Dương Trang 16

Giảng viên: TS. Ngô Trùng Dương Trang 17

Hình 1 - 10: Đường hầm Thủ thiêm

Giảng viên: TS. Ngô Trùng Dương Trang 18

Giảng viên: TS. Ngô Trùng Dương Trang 19

Giảng viên: TS. Ngô Trùng Dương Trang 20

Giảng viên: TS. Ngô Trùng Dương Trang 21

2.2.1. Tính chaát maïng löôùi

Giảng viên: TS. Ngô Trùng Dương Trang 22

Tuyeán oáng caáp chính

Hoïng caáp nöôùc phoøng chaùy

- Phoái hôïp giöõa töøng coâng trình trong maïng löôùi

Giảng viên: TS. Ngô Trùng Dương Trang 23

Giảng viên: TS. Ngô Trùng Dương Trang 24

Giảng viên: TS. Ngô Trùng Dương Trang 25

2.2.2.4. Caùc coâng trình ngaàm phöùc hôïp ña naêng

Giảng viên: TS. Ngô Trùng Dương Trang 26

Giảng viên: TS. Ngô Trùng Dương Trang 27

- Quy hoaïch traéc doïc tuyeán;

Giảng viên: TS. Ngô Trùng Dương Trang 28

Giảng viên: TS. Ngô Trùng Dương Trang 29

2.3.4. Quy hoaïch maët baèng maïng löôùi

Giảng viên: TS. Ngô Trùng Dương Trang 30

d50 - l160 d300 i:0.0035 l69

d300 i:0.0035 l92

d300 i:0.0033 l92

Hình 2 - 8: Baûn veõ toång hôïp ñöôøng daây - ñöôøng oáng

Giảng viên: TS. Ngô Trùng Dương Trang 31

Giảng viên: TS. Ngô Trùng Dương Trang 32

Hình 2 - 10: Caùc daïng boá trí coâng trình ngaàm

2.3.5. Quy hoaïch traéc doïc

Giảng viên: TS. Ngô Trùng Dương Trang 33

Giảng viên: TS. Ngô Trùng Dương Trang 34

Giảng viên: TS. Ngô Trùng Dương Trang 35

2.3.6. Quy hoaïch traéc ngang

Giảng viên: TS. Ngô Trùng Dương Trang 36

Giảng viên: TS. Ngô Trùng Dương Trang 37

S Teân coâng trình 1 2 3 4 5 6 7 8

+ Boá trí chung trong 1 ñöôøng haøo

Giảng viên: TS. Ngô Trùng Dương Trang 38

Giảng viên: TS. Ngô Trùng Dương Trang 39