WSPOÓŁCZESNE TEORIE

SOCJOLOGICZZNE
ĆWICZENIA

10.10.2023

Podstawowym zadaniem socjologi jest rozumienie i wyjaśnianie

społeczeństwa.Najwazniejszym obiektem badawczym jest rzeczywistość
społeczna .Analiza socjologiczna powinna wprowadzic cos
interesującego i odkrywczego w szczególności o własnym
społeczeństwie . badanie rzeczywistosci społecznej własnego
społeczeństwa jest o tyle trudne ze dotyczy ono codzienności czegoś co
zdaje nam sie oczywiste i w pełni zrozumiłe . Na temat rzeczywistości
społecznej istnieje wiele stareotypów uogólien, a socjolog aby dobrze ja
zbadcmusi sie od nich uwolnic .

Socjolog aby uwolnic sie od kulturowyo grupowych instytucjonalnych

horyzontów poznawczych moze skozystac z dwóch opcji

1 RUCHLIWOŚĆ GEOGRAFICZNA I SPOŁECZNA ( przenoszenie sie z

grupy do grupy a zwłaszcza z jednej kultury do innejj)
2 RUCHLIWOŚC INTELEKTUALNA ( otwartość na nowe pochodzace z
roznych społeczenstw idee i analizy)

WSPOÓŁCZESNE TEORIE SOCJOLOGICZZNE 1

 Pojęcie teoria , stosunkowow ogólnego pojecia teori dostracza S.Nowak
“ zespół praw ( twierdzeń ) uporzadkowanych tak aby tworzyły
wewnetrznie spójna konstrukcje logiczna. Pozytywistyczna idealna
definicja teorii była to teoria dedukcyjna ( na kształt teorii
matematycznych) nie ma jednak w socjologi teori która spełniała by jej
warunki dlatego warto przyjąć liberalne określenie teori takie jak
proponuje J .Szacki „ teoria socjologiczna jest wszelki zespół pojęć o
rzeczywistości społecznej mający porządkować dostępna wiedzę na jej
temat i dostarczyć wytycznych do dalszych obserwacji i badań „

W socjologi współczesnej często pojawiają się przekonania Że nauka ta

ma już wiedzę o pojedynczych faktach społecznych brakuje jej
umiejętności powiązania faktów ich wyjaśnienia i wprowadzania
wniosków

TEORIA POTRZEBNA JEST DO KODYFIKACJI I SYSTEMATYZACJI

WIEDZY UJAWNIENIA ZWIĄZKÓW MIĘDZY INFORMACJAMI
POZRONIE ODLEGŁYMI ,SKALANIA DO ZBIERANIA NOWYCH
DANYCH

MYŚLENIE TEORETYCZNE JEST KONIECZNE DO POZNANIA I

WYJAŚNIENIA RZECZYWSTOSCI

W rozwoju współczesnej teori społecznych dominują 4 tendencje

1. ROZMYCIE GRANIC (otwarcie się socjologi na filozofię a także na inne

nauki humanistyczne

2. ODWRÓT OD WZORÓW NAUK PRZYRODNICZYCH (w kierunku na

nauki humanistyczne , koncentracja na w kwesti znaczeń i interpretacji )

3. BURZENIE MURU MIĘDZY PODMIOTEM A PRZEDMIOTEM (

kwestionowanie pozytywizmu i przyjęcia stanowiska
konstruktywistycznego i relatywistycznego

4. POSTRZEGANIE ŚWIATA SPOLECZNEGO JAKO

NIEUPORZĄDKOWANEGO ( co sprawia ze nie ma w nim stałych
struktur praw i wartości

Współczesna socjologia jest coraz bardziej wielopragmatyczna i

jednocześnie pozbawiona jednych granic

Współczesne teorie socjologiczne są współmierne

PIOTR SZTOMPKA - trzy poziomy teori ( założenia pojęcia i prawa )

WSPOÓŁCZESNE TEORIE SOCJOLOGICZZNE 2

 ZAŁOŻENIA DOTYCZĄCE

1. CHARAKTERU RZECZYWISTOŚCI SPOŁECZNEJ

2. SZANS I GRANIC POZNANIA RZECZYWISTOŚCI

3. NAJLEPSZYCH SPOSOBY BADANIA TEJ RZECZYWISTOŚCI

DYLEMATY W OBRĘBIE WSPOLCZENSYCH ORIENTACJI

TEORETYCZNYCH SOCJOLOGII
Trzy pierwsze fundamentalne ( najważniejsze )

1. Spór metodologiczny (naturalizm czy antynaturalizm )

Naturalizm Antynaturalizm ( 1 opcja sporu )

Naturalizm głosi ze metody socjologiczne nie różnią się ( nie

powinny się różnic )od metod przyrodniczych
Antynaturalizm głosi tezę przeciwna ( badanie socjologi wymaga
innych metod )

Naturalizm Antynaturalizm (2 opcja sporu )

Czy i do jakiego stopnia prawa socjologi dadzą się wyprowadzić z
praw psychologicznych a przede wszystkim biologii

2. Spór ontologiczny ( obiektywizm czy konstruktywizm )

Obiektywizm
Reprezentatem jest Durkheim , głosi ze istnieje obiektywna
rzeczywistość społeczna niezależna od ludzkich wyobrażeń i
jednocześnie wpływając na kształt tych wyobrażeń

Konstruktywizm
Nie ma innej rzeczywistości niż rzeczywistość przeinterpretowana i
konstruowana przez samych uczestników życia społecznego

3. Spór epistemologiczny ( wartościowanie czy neutralność wobec wartości

)

Pozytywistyczna wizja nauki

pojmowana jako zbieranie czystych empirycznych faktów

dokonywane przez obiektywnych nieuprzedzonych badaczy

WSPOÓŁCZESNE TEORIE SOCJOLOGICZZNE 3

 Drugi kraniec

Wszelkie poznanie naukowe jest nieuchronnie związane z

wartościowaniem a sam postulat neutralności stanowi wyraz
przyjęcia określonych wartości

4. Spór holizmu z indywidualizmem metodologicznym

Indywidualizm metodologiczny

jest stanowiskiem epistemologicznym, z którego argumentuje się,

że wszystkie zjawiska i struktury społeczne są wyjaśniane przez
decyzje jednostek.(George C Homas)

W socjologii holizm

odnosi się do teorii, które uważają, że całe społeczeństwo jest

czymś więcej niż sumą jego części.(Ralf Dahrendorf)

5. Spór determinizmu z aktywizmem

Determiznizm

wszystkie zdarzenia w ramach przyjętych paradygmatów są

połączone związkiem przyczynowo-skutkowym, a zatem każde
zdarzenie i stan jest zdeterminowane przez swoje uprzednio
istniejące przyczyny (również zdarzenia i stany).Każdy stan
społeczny jest etapem szerszego procesu

Aktywizm

podkreśla aktywnosc indywidualna i zbiorowa ludzi tworzących

świat społeczny poprzez swobodne wybory i wzajemne
dopasowania działań zakłada czynna role podmiotów społecznych

6. Spór o nature działania ludzkiego ( racjonalne czy nieracjonalne )

Koncepcja utylitarystyczna

mówi ze człowiek kieruje sie w swoim racjonalnym działaniu

egoistycznym własnym interesem i dopasowują sie tylko do
zewnętrznych materialnych warunków działania

Koncepcja antyutalitarystyczna

mówi ze działania jednostkowe nie zależą jedynie od

postrzeganych przez aktorów interesów ale są również sterowane
funkcjonującymi w społeczeństwie systemami wartości i norm

WSPOÓŁCZESNE TEORIE SOCJOLOGICZZNE 4

 Teoria socjologiczna jest atakowana z dwóch stron . Przez socjologicznych
empirystow za to ze nie daje żadnych twardych wyników a w szczególności
twierdzeń . A zdrugiej strony przez socjologicznych postmodernistów za ze w
jej uniwersalistyczne dążności są jedynie przykrywka dla rozmaitych
centrymów etnocentryzmu białych ludzi

NAJWAŻNIEJSZE TEORIE

Teoria funkcjonalna
Teoria konfliktu

Teoria wymiany

Teoria interakcjonistyczna

Wallance stworzył swoją typologię według tego co w danej teori uznaje się
za postawowe czynniki wyjaśniające kształt życia społecznego

WSPOÓŁCZESNE TEORIE SOCJOLOGICZZNE 5

 WYKŁAD
Klucz do wielu współczesnych teorii socjologicznych tkwi w pracach socjologów
klasycznych to ich dorobek wyznacza sposoby uprawiania socjologiii

1 O CHARAKTERZE NAUKOWYM do ich oceny stosuje się takie kryteria jak

neutralność aksjologiczna ,siła ekspanacyjna , abstrakcyjność , precyzja ,
możliwość formalizacji i testowania za pomocą przetwarzanych metod i przy
pomocy faktów empirycznych . Za ich główne zadanie uważna się wyjaśnianie (
podejście restrykcyjne które nie bierze pod uwagę ze teorie mogą być
zaprojektowane dla innych celów niż wyjaśnianie )narzuca się im również
pewna oczekiwana strukturę . Najlepiej by teoria była tworzona według modelu
normologiczno-dedukcyjnego ( między twierdzeniami i ich zespołami zachodzą
stosunki wynikania logicznego umożliwiać wyjaśnianie jednych twierdzeń przez
inne czy tez wprowadzanie nowych praw z korpusu przyjętych twierdzeń

2 KONCEPCJA kontrintuicyjna rożna od ideologii i myślenia potocznego /

zdrowego rozsądku . Teoria jest każda ogólna systematyczna abstrakcyjna
refleksja na temat tego jak działa świat społeczny . Może ona służyć rożnym
celom wyjaśnianiu , interpretacji, samorozumieniu ,samowyzwoleniu, . Kryteria
ich oceny to głębia intelektualna oryginalność ,jedność analityczna , moc
wyjaśniająca , wewnętrzna spójność . Bardziej preferuje się tworzenie teorii
modelu indukcyjnego lub /i ugruntowana w danych i traktuje jaki proces a nie
zamknięty rezultat
Wieloznaczność pojęcia teorii- w naukach społecznych i socjologi rozumienie
tego pojęcia wiąże się ze sposobem uprawiania socjologi i postrzegania jej
społecznych funkcji

Teoria jest refleksja na temat tego jak funkcjonuje świat społeczny

Relatywnie systematyczna -( przejawia wysoki poziom konsekwencji i

wewnętrznej spójności nawet projektu odejścia od teorii maja taki charakter czyli
nie są zwykłymi zbiorami opinii )
Abstrakcyjna -( co nie oznacza ze nie ma przełożenia na badania empiryczne
większość w teorii w znacznej mierze zależy od socjologi empirycznej lub na nią
wpływa )

WSPOÓŁCZESNE TEORIE SOCJOLOGICZZNE 6

 O wysokim poziomie ogólności -(czyli obejmuje rozmaite aspekty rzeczywistości
społecznej w różnych okresach i w roznych społeczeństwach )
Coraz bardziej sprofesjonalizowana a badania empiryczne są
zinstytucjonalizowanymi - (obecnie teoria to odrębne pole akademickie ze
stanowiskami akademickimi pozwalającymi na kształcenie innych )
Znacznie słabiej związana z konkretna działalnością polityczna i reformatorska
niż wcześniej - (nie weryfikuje ich skuteczności praktyczna a anonimowe
recenzje dokonywane przez innych uczonych lub zaprojektowane badania
empiryczne dziś polityka i nauki społeczne to odrębne pola maja inne cele inne
reguły gry i liczą się inne kapitały )

OD LAT 80 XXw
Stara się przezwyciężyć rozbieżności między różnymi tradycjami filozoficznymi i
pojęciowymi opozycjami i dualistyczne myślenie (naturalizm -antynaturalizm ,
obiektywizm -konstruktywizm ,holizm -indywidualizm metodologiczny
,determinizm- aktywizm)
Odrzuca mechanistyczne wizje świata społecznego ( nie postrzegają struktur
społecznych jako narzuconych ludziom , tylko ludzi jako aktywne działające
podmioty i choć ich zachowanie napotyka na ograniczenia to nie jest
determinowane

Stara się zrozumieć nowoczesność , jej różnorodność , dynamikę ,a w

szczególności globalizacje ( zwrot empiryczny )
Jest normatywna w takim sensie ze preferuje takie wartości jak wolność
sprawiedliwość równość demokracje ( zwrot normatywny )
Wyjaśnianiem nie jest dla niej głównym zadaniem akceptuje się to ze teorie
mogą zmierzać do interpretacji świata społecznego krytyka samorozwoju
emancepnacji , do oceniania zjawisk społecznych
Uznaje się ze można ja porównać ( wiele takich
Przyczynia się do inderdyscyplinarnych

TEORIE SOCJOLOGICZNE - maja ambicje dotarcia do istoty zjawisk

społecznych do ich logiki

WSPOÓŁCZESNE TEORIE SOCJOLOGICZZNE 7

WSPOÓŁCZESNE TEORIE SOCJOLOGICZZNE 8