ŽELJEZO, BAKAR I ALUMINIJ

ŽELJEZO

- Jedan od najvažnijih metala današnjice

- Srebrno–bijele boje, relativno je mekan,dobar vodič topline i elektriciteta, može se kovati
- U prirodi se nalazi u sastavu mnogih ruda, ali može se pronaći i elementarno željezo!
- Elementarno željezo može biti:
- telurno željezo (prisutno u Zemljinoj kori od postanka)
- meteorno željezo (došlo na Zemlju iz Svemira)
- Željezo je kemijski reaktivan metal
- U spojevima može biti dvovalentno ili trovalentno
- Npr:
- 4Fe(s) + 3O2(g) ––> 2Fe2O3(s) Željezo je ovdje trovalentno
- Fe(s) + S(s) ––> FeS(s) Željezo je ovdje dvovalentno
- Željezo reagira i s kiselinama.
- Sa sumpornom:
- Fe(s) + H2SO4(aq) ––> FeSO4(aq) + H2(g)
- S klorovodičnom:
- Fe(s) + 2HCl(aq) ––> FeCl2(aq) + H2(g)
- Kada željezo reagira s kisikom i vodom u isto vrijeme, događa se korozija željeza, koja se još
zove hrđanje
- Nastaje Fe2O3 ∙ xH2O, željezov(iii) oksid hidrat, koji se još zove hrđa
- „x” ispred H2O znači da tu mogu biti različiti brojevi
- Da bi željezo korodiralo, mora biti u prisustvu i vode i kisika
- Ako je na suhom zraku, ima kisika, ali malo vodene pare
- Ako je na dnu mora, ima vode, ali malo kisika
- Najbolje će hrđati ako je umočeno u vodu, ili na vlažnom zraku
- Željezo je biogeni element i nalazi se u našem hemoglobinu, gdje je važan za vezanje kisika

BAKAR

- Bakar je crvenkaste boje, žilav, rastezljiv, dobar vodič topline i elektriciteta

- U prirodi se može naći u elementarnom stanju. Zbog toga je bio prvi metal koji su koristili
drevni narodi – nisu ga morali posebno obrađivati
- S vremenom na predmetima od bakra ili njegovih legura nastaje zelena bakrena patina
- 2CuO(s) + H2O(l) + CO2(g) ––> CuCO3 ∙ Cu(OH)2(s)
- Bakar ne hrđa!
Njegova površina reagira s kisikom, pri čemu nastaje bakrov(i) oksid koji služi kao oklop koji
onda štiti bakar od daljnjih reakcija sa zrakom (slično kao i kod kalcija)
- Ako bakar zagrijavamo na zraku, reagirat će sa kisikom pri čemu nastaje crni bakrov(ii) oksid
- 2Cu(s) + O2(g) ––> 2CuO(s)
- Bakar reagira sa konc. sumpornom i dušičnom kiselinom pri čemu nastaju oksidi i voda
- Bakar i koncentrirana sumporna kiselina:
- Cu(s) + 2H2SO4(aq, konc.) ––> CuSO4(aq) + SO2(g) + 2H2O(l)
- Bakar i razrijeđena dušična kiselina:
- 3Cu(s) + 8HNO3(aq, razr.) ––> 3Cu(NO3)2(aq) + 2NO(g) + 4H2O(l)
- Bakar i koncentrirana dušična kiselina:
- Cu(s) + 4HNO3(aq, konc.) ––> Cu(NO3)2(aq) + 2NO2(g) + 2H2O(l)
- Razlika između koncentrirane i razrijeđene kiseline – u otopini koncentrirane kiseline
otopljeno je više kiseline. Logično.
- U reakciji bakra i razrijeđene dušične kiseline nastaje dušikov monoksid, a u reakciji bakra i
koncentrirane dušične kiseline dušikov dioksid
- Jedan od najpoznatijih bakrovih spojeva je modra galica, bakrov(ii) sulfat pentahidrat, CuSO4 ∙
5H2O („penta” jer ima 5 molekula vode)
- To je poznati fungicid – ubija gljivice
- Dobiva se reakcijom bakra i sumporne kiseline u prisutnosti kisika:
- 2Cu(s) + 2H2SO4(aq) + O2(g) ––> 2CuSO4(aq) + H2O(l)
- Miješanjem modre galice i gašenog vapna nastaje bordoška juha, najpoznatiji fungicid koji se
koristi u vinogradarstvu

ALUMINIJ

- Aluminij je srebro–bijele boje, odličan vodič topline i elektriciteta

- Jako je rastezljiv i može se izvući u tanke folije
- U prirodi ga nema u elementarnom stanju, nego samo u mineralima
- Poslije kisika i silicija je najzastupljeniji kemijski element u Zemljinoj kori
- Aluminij također ne hrđa!
- Na njegovoj površini nastaje zaštitni sloj Al2O3 koji štiti ostatak aluminija od reakcije s tvarima
iz okoliša (slično kao i kod bakra i kalcija)
- Rekli smo da je gorenje reakcija nečeg s kisikom
- Kada se aluminij zapali, događa se ova reakcija:
- 4Al(s) + 3O2(g) ––> 2Al2O3(s)
- Aluminijev oksid nalazi se u prirodi u obliku minerala zvanog korund
- Kada u korundu imamo primjese kobalta (maleni broj atoma kobalta zamjenjuje atome
aluminija u kristalu) dobijemo safir
- Kada u korundu imamo primjese kroma dobijemo rubin
- Aluminij je amfoteran.
- To znači da može reagirati i s kiselinama i lužinama.
- U obje reakcije nastaje vodik.
- reakcija s klorovodičnom kiselinom:
- 2Al(s) + 6HCl(aq) ––> 2AlCl3(aq) + 3H2(g)
- reakcija s natrijevom lužinom:
- 2Al(s) + 2NaOH(aq) + 6H2O(l) ––> 2Na[Al(OH)4](aq) + 3H2(g)
- natrijev tetrahidroksoaluminat
- hidrokso – jer ima hidroksid, tetra – jer su četiri hidroksida