MKT 212 PNÖMATİK & HİDROLİK SİSTEMLER

FİNAL PROJE ÖDEVİ

KAPAK SIKMA VE LAZERLE KAPAK ÜZERİNE SKT

YAZMA UYGULAMASI OTOMASYON HATTI

DANIŞMAN
Doç. Dr. Savaş DİLİBAL

HAZIRLAYAN
Efekan KOÇ-211005002

01.06.2023
 ÖZET

Ara sınav raporum için hazırlamış olduğum kolileri etiketleme ve lazerle yazı yazma
otomasyon hattı projesinde; konveyör bant üzerinden gelen kolilerin üzerine öncelikle sıralı
şekilde 3 lü etiketleme sonrasında ise lazer ile kalıcı yazı yazılma işlemini yapmıştım.

Final raporum için de aynı projeyi “Elektropnömatik” sisteme çevirerek bir proje
hazırladım. Bu Projede; konveyör bant üzerinden gelen şişelerin kapaklarının kızılötesi sensör
ile tetiklenerek sıkılması ve sonrasında kapak üzerine Son Kullanma Tarihi(SKT) yazılması
işlemi gerçekleşicektir. Projenin lazerle yazı yazma kısmı Final ödevindeki istere (Mühürleme
işlemi ile sürekli yazdırma) uygun olarak tasarlanmıştır.

Projede pnömatik sistemin testlerini ve devre şemasını “FluidSim” uygulaması üzerinden

yapılmıştır.Tasarlamış olduğum projeyi anlatacak tam uygun bir adet video bulunamayıp lazer
kısmı ve etiket kısmı için iki farklı video linki eklenmiş ve video ekran görüntüleri sunuma
eklenip sunumun anlaşılabilirliği artmıştır.
 İÇİNDEKİLER
Giriş............................................................................................................................................5

Devre Şeması.............................................................................................................................7

Devreye Zaman Rölesi Ekleme...................................................................................................8

Kaskad Tabanlı Pnömatik Devre...............................................................................................10

 ŞEKİLLER LİSTESİ
Şekil 0. ….................................................................................................................................... 5
Şekil 1. ….................................................................................................................................... 5
Şekil 2. .......................................................................................................................................6
Şekil 3. ….....................................................................................................................................6
Şekil 4. ….....................................................................................................................................6
Şekil 5. ….....................................................................................................................................6
Şekil 6. ….....................................................................................................................................7
Şekil 7. ….....................................................................................................................................8
Şekil 8. ….....................................................................................................................................9
Şekil 9. …...................................................................................................................................10
 1. GİRİŞ
Elektropnömatik sistemler, elektrik enerjisinin pnömatik (hava basıncı) enerjiye dönüştürülerek
kontrol edildiği sistemlerdir. Bu sistemlerde, elektrik sinyalleri bir kontrol ünitesine gönderilir ve
kontrol ünitesi bu sinyalleri pnömatik valflere veya diğer pnömatik aktüatörlere ileterek hareketi
sağlar.

Elektropnömatik sistemler, otomasyon ve endüstriyel uygulamalarda sıklıkla kullanılır. Bunlar

genellikle fabrika üretim hatları, robotik sistemler, paketleme makineleri, taşıma sistemleri ve daha
pek çok alanda kullanılır. Elektropnömatik sistemler, elektrik sinyalleriyle pnömatik aktüatörleri
kontrol ederek hızlı ve güvenilir bir şekilde hareket sağlar.[1]

Yapmış olduğum proje şişelerin kapaklarının sıkılması ve sonrasında kapak üzerine Son
Kullanma Tarihi(SKT) yazılması için yapılan bir Elektropnömatik sistem projesidir. Yukarıda
anlatıldığı gibi otomasyon hattında kullanılmak için tasarlanmıştır. Proje 4 prosesden oluşmaktadır;
Birinci proses el ile kolilerin konveyör bant üzerine eklenmesi 2. Proses lazer yazma işlemi ile kolinin
üzerine yazı yazılması 3. Proseste ise kolilerin etiketlenmesi bulunmaktadır.4. proseste yine el ile
konveyör bant üzerinden koliler alınır.

Şekil 0. Şekil 1.
Şekil 0 ve 1 de konveyör bant üzerine el ile kolilerin konulması yani proses 1 gösterilmiştir.
 Şekil 2. Şekil 3.
Şekil 2 ve 3 de konveyör bant üzerindeki şişelerin kapaklarının sıkılması yani 2. Proses
gösterilmiştir. 2. Prosesi elektriksel olarak tetikleyecek olan sensör işaretlenmiştir.

Şekil 4. Şekil 5.
Şekil 4 ve 5 de konveyör bant üzerindeki şişenin üzerine lazerle SKT yazılıryani 3. Proses
gösterilmiştir
 Şekil 6.

Şekil 6 da konveyör bant üzerindeki hazır şişelerin bir araya toplanması yani 4. Proses
gösterilmiştir
Yukarıda anlatılan sistem iki farklı videodan alınmıştır video linki şekil 0,1,4,5 için; [2]
https://www.youtube.com/watch?v=e1D6FjiDAU4
Şekil 2,3,6 için ise ; [3]
https://www.youtube.com/watch?v=N6DPmsUc8Zc
 A 2.DevreBŞeması C

Y1

Y3

Y5

C0
A0

B0
1 4
1 4 1 4

C1
A1

B1
3 2
Y2 3 2 3 2

Y4

Y6
+24V 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
A1

A1
START1 B1

B1
START K1 K3 K6
K5 K4 K2

C1
A0

K1 K3 K5 Y3 Y6 Y5
K6 K4 K2 Y1 Y4 Y2

0V

7 8 10 9 11 12

+24V 13 14 15 16 17 18 19 20

1
3 5
D Y8 Y7 C1
K7 K7 K8 K9

2 4

LAZER_STOP
D0

D1 Y7 Y8
ST OP
K7
D1 D0 K8
K9

0V

14 19 20
15

Şekil 7.
Şekil 7 de eşdeğer devre şeması gösterilen lazer yazma ve etiketleme tasarımında 3 adet
A,B,C çift etkili iki anahtarlı silindir pistonları ve 1 adet D Solenoid bağlantılı lineer aktüatör
kullanılmıştır ve devre anlatımı şöyledir;
Start butonuna basıldığında öncelikle A0 sensörü okunur A0 sensörü aktif ise A pistonu
harekete başlar A0 cetveli A1 e gider ve A silindiri işlemini tamamlar. 2. Bölümdeki A1
sensörü A1 bilgisini alıp B silindirini harekete geçirir, B0 cetveli B1 e gider ve B silindiri
işlemini tamamlar. 3. Bölümdeki B1 sensörü B1 bilgisini alıp C silindirini harekete geçirir, C0
cetveli C1 e gider ve C silindiri işlemini tamamlar. C1 sensöründen bilgiyi alan bilgisini alan D
Say ý (adet) Elemanlarýn adlarý (tanýmlarý)
Lineer aktüatörü harekete başlar ve D0 cetveli D11 e gider. D0 Valv
5/n Way ve eD1 bilgileri proje isterine
uygun şekilde manyetik sensörler aracılığı ile alınır.
1
1
YineLinear
proje
Break switch
isteri için D lineer
Driv e with solenoid coupling
aktüatörünün sürekli çalışmasını sağlayan mühürleme 1 işlemi yapılmıştır.
Pushbutton (make) Bu sürekli çalışmayı
2 Electrical connection 0V
durdurmak için stop butonu eklenmiştir. Eleman 2listesi aşağıdaki gibidir.
Electrical connection 24V
2 Magnetic proximity switch
Say ý (adet) Elemanlarýn adlarý (tanýmlarý)
3 4/n Way Valv e
1 5/n Way Valv e
1 Break switch 3 Cy linder, Double-acting, with Two Piston Rods and Single Trestle
1 Linear Driv e with solenoid coupling 4 Compressed air supply
1 Pushbutton (make) 6 Make switch (Ladder)
2 Electrical connection 0V 8 Valv e solenoid
2 Electrical connection 24V 9 Relay
2 Magnetic proximity switch 11 Make switch
3 4/n Way Valv e
3 Cy linder, Double-acting, with Two Piston Rods and Single Trestle
4 Compressed air supply
6 Make switch (Ladder)
8 Valv e solenoid
9 Relay
 3.Devreye Zaman Rölesi Ekleme
A B C
Y1

Y3

Y5

C0
A0

B0
1 4
1 4 1 4

C1
A1

B1
3 2
3 2 3 2
Y2

Y4

Y6
+24V 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
A1

A1
START1
B1

B1
START K1 K3 K6
K5 K4 K2
C1
A0

K1 K3 K5 Y3 Y6 Y5
K6 K4 K2 Y1 Y4 Y2

0V

7 8 10 9 11 12

+24V 13 14 15 16 17 18
1
3 5
D Y8 Y7
C1
K7
D1
K7 K8
D1

2 4

K10

K10 5
Y7 Y8
D1 D0 K8
K7

0V

14 13 18
17

Şekil 8.
Zaman rölesi, belirli bir giriş sinyali alındıktan sonra belirli bir süre boyunca aktif kalan veya
belirli bir gecikme süresinden sonra aktif hale gelen elektronik bir cihazdır. Zaman röleleri,
belirli bir süre boyunca bir cihazın çalışmasını kontrol etmek veya gecikmeli işlemler
gerçekleştirmek için kullanılır.
Bu projede zaman rölesi eklenmeden önceki halinde lazer yani D lineer aktüatörü devredeki
mühürleme sebebi ile sürekli olarak çalışmaktaydı. Öncelikli olarak Röle ile bu sürekli çalışma
Say ý (adet) Elemanlarýn adlarý (tanýmlarý)
durdurulmuştur. D lineer aktörünün çalışmaya başladıktan
1
sonra D0 cetveli D1 e gider 5 saniye
5/n Way Valv e
bekler; bu beklemenin ardından D1 cetveli tekrar1 D0 aBreak gelerek
switch devre tamamlanmış oldur.
1 Linear Driv e with solenoid coupling
Burada zaman rölesi sayesinde D lineer aktüatörünün
1 çalışma zamanı
Pushbutton (make) kontrol altına alınmıştır.
1 Relay with switch-on delay
Aşağıda eleman listesi gösterilmiştir. 2 Electrical connection 0V
2 Electrical connection 24V
Say ý (adet) Elemanlarýn adlarý (tanýmlarý) 3 4/n Way Valv e
1 5/n Way Valv e 3 Cy linder, Double-acting, with Two Piston Rods and Single Trestle
1 Break switch 4 Compressed air supply
1 Linear Driv e with solenoid coupling 7 Make switch (Ladder)
1 Pushbutton (make) 8 Relay
1 Relay with switch-on delay 8 Valv e solenoid
2 Electrical connection 0V 11 Make switch
2 Electrical connection 24V
3 4/n Way Valv e
3 Cy linder, Double-acting, with Two Piston Rods and Single Trestle
4 Compressed air supply
 4.Kaskad Tabanlı Pnömatik Devre
A B B0 B1

A0 A1

4 2
4 2

5 3
5 3 1
2
1
A0

1 3
H3
H2

H1

4 2

2
5 3
A1
1
1 3 4 2 2

2 B1

5 3 1 3
1
1 3

Şekil 9.

Kaskad-tabanlı pnömatik devre, birden fazla pnömatik silindirin sıralı olarak çalışmasını
sağlayan bir kontrol yöntemidir. Bu devre, bir silindirin hareketini tamamladığında otomatik
olarak bir sonraki silindirin hareketini başlatarak bir işlemin gerçekleştirilmesini sağlar. [4]
Kaskad tabanlı devrenin asıl amacı sinyal çakışmasını önlemektir. Tasarlamış olduğum devrede
sinyaller hatlardan sıra ile geçerek pistonun kontrolünü gerçekleştirir.Sinyal çakışması
olmayan devrelerde silindirler ayrı ayrı açılır sonrasında ayrı ayrı kapanır. Bu işlem sırayla
gerçekleşir yani A+B+A-B- olarak gerçekleşir. Fakat sinyal çakışması olan devrelerde bu düzen
bozulmuştur. Yukarıdaki devrede A+A-B+B- şeklinde pistonlar hareket etmektedir. Bu sinyal
çakışması Kaskad tabanlı devre tasarımı sayesinde gerçekleşmiştir. Eleman listesi aşağıda ki
gibidir.
Say ý (adet) Elemanlarýn adlarý (tanýmlarý)
2 Double acting cy linder
4 5/n Way Valv e
3 Compressed air supply
4 3/n Way Valv e
1.HAT(H1) B0 B1

A0 A1

v =0

v =0

4 2
4 2

5 3
5 3 1
2
1
A0

1 3
H3
H2

H1

4 2

2
5 3
A1
1
1 3 4 2 2

2 B1

5 3 1 3
START 1
1 3

İlk başlangıç bu hat ile verilir. Sol alt köşedeki valf ile devre başlar. Bu valf ile akım kırmızı
işaretli valflerden geçerek ikinci hatta ulaşır. Son adımda H1 Hattında gerçekleşir B pistonu B1
de yani açık iken H1 hattından geçen akım ile B1 Cetveli B0 a gelir ve devre tamamlanır.

2.HAT(H2): B0 B1

A0 A1

v =0

v =1.07

4 2
4 2

5 3
5 3 1
2
1
A0

1 3
H3
H2

H1

4 2

2
5 3
A1
1
1 3 4 2 2

2 B1

5 3 1 3
1
1 3

Bu hatta ilk adımda başlangıçtan gelen akım ile A pistonu harekete geçer cetvel A0 dan A1 e
hareket eder.A pistonu A1 konumuna geldikten sonra akım 3. Hatta geçer.
3.HAT: B0 B1

A0 A1

v =0

v =-1.23

4 2
4 2

5 3
5 3 1
2
1
A0

1 3
H3
H2

H1

4 2

2
5 3
A1
1
1 3 4 2 2

2 B1

5 3 1 3
1
1 3

H2 hattından Gelen akımı A pistonuna ileterek A1 konumunda yani açık olan A pistonunu
kapatır. A pistonu kapandıktan sonra yine bu hat üzerinden akım giderek B pistonu harekete
geçer B0 cetveli B1 e giderek B pistonu açılmış olur. Son olarak akımı 1. hatta taşır ve 1. Hat
kısmında anlattığım üzere 1. Hat B pistonunu B1 konumundan B0 konumuna getirerek işlemi
tamamlamış olur.
Anlattığım üzere hiçbir sinyal çakışması olmadan A ve B pistonları istediğimiz şekilde hareket
etmiştir.
KAYNAKÇA
1-)Temel Pnomatik, Milli Eğitim Bakanlığı, 1994.
2-)https://www.youtube.com/watch?v=e1D6FjiDAU4
3-)https://www.youtube.com/watch?v=N6DPmsUc8Zc
4-)Elektrik-Elektronik Teknolojisi,Milli Eğitim Bakanlığı,Ankara,2011