1.

DENEY

PERMEABİLİTE DENEYİ

1.1. Sabit Seviyeli Permeabilite Deneyi

1.1.1. Deneyin Amacı:

Genel olarak geçirimlilik problemlerinde su miktarı veya debisinin bilinmesi için yapılan deneylerdir.

1.1.2. Kullanılan Aletler:

 Mold

 Sabit su seviyeli permeabilite aygıtı

 Su seviyesinin ayarlanabileceği su haznesi

 Termometre

 1000 ml hacminde mezür

 0.01 hassasiyetinde terazi

 Kronometre

 Şerit metre

1.1.3. Deneyin Yapılışı:

Sabit seviyeli geçirimlilik deneyi granüler zeminlerde uygulanır.Bu deneyin yapımı için örselenmemiş
numune kullanılmalıdır. Öncelikle içerisine deney yapılacak granüler malzemenin konulacağı moldun
çapı(D) ve yüksekliği(L) şerit metre yardımı ile ölçülür ve kaydedilir. Mold içerisine poroz taş ve
süzgeç kağıdı yerleştirildikten sonra granüler malzeme mold içerisine istenilen sıkılıkta
yerleştirilir.Numune üzerine tekrar poroz taş ve süzgeç kağıdı konulur. Moldun vidaları deney
sırasında su kaçırmayacak şekilde güzelce sıkılır. Hazneye su verilmeye başlanır. Haznedeki su
seviyesi sabitleninceye kadar vana ayarlanır. Moldun tabanından çıkan su seviyesi ile haznedeki sabit
su seviyesi arası şerit metre ile ölçülür ve kaydedilir(ΔH). Bir adet mezür yardımı ile belirli bir süre
içerisinde moldun tabanından çıkan su ölçülerek kaydedilir(Q). Mezür içerisine dolan suyun hacmini
okurken menisküs düzeltmesine dikkat edilmelidir.Yani suyun alt hizasından okuma yapılmalıdır.
Aynı işlem, ΔH 'ı belirlerken, haznedeki su seviyesinin alt hizası dikkate alınarak yapılmalıdır. İlk iki
ölçüm deneme ölçümüdür ve mezür içerisine dolan suyun hacimleri oranı >%98 olmalıdır. Bu zeminin
suya doyduğunun ve zemin içerisindeki suyun akışının kararlı hale geldiğinin göstergesidir. Bu şart
sağlandıktan sonra gerçek ölçümler yapılmalı ve permeabilite ölçülmelidir.

1.1.4. Deney Sonuçları:

Yapılan 3 ölçümün sonuçları aşağıdaki gibidir:

Mold yüksekliği=L=11.7 cm

A= π*D2/4=80.118 cm2

Mold Çapı=D=10.1 cm

ΔH =148.5 cm

Q=A*K*i*t

Q=Birim zamanda zeminden çıkan su miktarı(cm3)

A=Numune kesit alanı(cm2)

i=Hidrolik eğim= ΔH/L

ΔH=Hidrolik yük farkı(Giren su ile çıkan su seviyeleri arasındaki fark)(cm)

t=Geçen süre(sn)

K=Permeabilite(cm/sn)

K=Q*L/(A* ΔH*t)

10 sn,20 sn ve 30 sn'de ölçümler yapıldı ve sonuçları aşağıdaki gibidir:

t(sn) Q(cm3)

10 198

20 383

30 578

K1= 198*11.7/(80.118*148.5*10)= 1.95*10-2 cm/sn

K2= 383*11.7/(80.118*148.5*20)=1.88*10-2 cm/sn

K3= 578*11.7/(80.118*148.5*30)=1.89*10-2 cm/sn

Kort=(K1+K2+K3)/3=(1.95*10-2+1.88*10-2+1.89*10-2)/3=1.91*10-2 cm/sn
Şekil 1. Permeabilite deney düzeneği

Şekil 2. Ölçüm yapılması

2. DENEY

KONSOLİDASYON(ÖDOMETRE) DENEYİ

2.1. Deneyin Amacı:

Yanal şekil değiştirmesi kısıtlanmış olan, suya doygun disk biçiminde, örselenmemiş veya sıkıştırılan
zemin numunesinin alt ve üst yüzeyinden drenaj sağlanarak, düşey ve eksenel bir basınç altında
sıkışma miktarı ve hızının ölçümüdür.

2.2. Kullanılan Aletler:

 Konsolidasyon aleti (ödometre) ve yükleme boyunduruğu

  Zemin numunelerinin kesilmesi ve düzeltilmesi için gereken aletler

 0.01 gr hassasiyetinde bir terazi

 Kronometre

 Deformasyon saati

2.3. Deneyin Yapılışı:

Zeminin az bir bölümü kriko yardımıyla numune tüpünden çıkarılıp hangi türden olduğu tespit edilir.
Uygun boyutlarda bir konsolidasyon halkası ile bir saat camı veya metal tepsi iyice temizlenir,
kurulanır ve 0,01 g doğrulukla ayrı ayrı tartılır. Halkanın içi silikon gresiyle hafifçe yağlanır.
Numunenin tüpten taşan bölümü, ince bir piyano teli veya zemberek teli testeresi veya ince ağızlı bir
bıçakla tüpün ağzıyla bir düzeyde kesilir. Numune laboratuvara, numune alma tüpü içinde veya blok
halinde getirilmiş olabilir. Numune tüp içinde ise, kriko yardımıyla tüpten az bir miktar çıkartılarak
zeminin türü belirlenir. Bu deneyde ince silt ve killer “A” türü zeminler, az miktarda kil içeren, iri silt
ve kumlar içerisinde çok miktarda taş veya katı parçacıklar bulunan(taşlı kil, marn ve tebeşir
gibi)zeminler ve numune tüpünden çıkarılırken kırılan veya çok deforme olan zeminler ise “B” türü
zeminler olarak anılacaktır. Üniform kumlar ve kaba siltlerde bu deney uygulanmaz. Numunenin
tüpten taşan kısmı bir tel, kıl testere veya ince ağızlı bir bıçakla tüpün ağzına paralel olarak kesilir.
“A” türü zeminlerde konsolidasyon halkasının yüksekliğinden az uzun bir numune parçası tüpten
dışarıya itilerek çıkarılır ve iki yüzeyi birbirine paralel disk şeklinde bir numune elde edilecek şekilde
kesilir. Blok numunelerden de, konsolidasyon halkasının boyutlarından az büyük, iki yüzeyi birbirine
paralel disk şeklinde bir numune bıçak veya kıl testere yardımıyla kesilir. Deney numunesini
hazırlamak için kesici ağızlı konsolidasyon halkası kullanılır. Konsolidasyon halkasının kesici ağzı,
tüpten veya bloktan kesilerek alınmış olan disk şeklindeki numunenin üzerine bastırılarak
yerleştirildikten sonra, halkanın dışında kalan numune özenle traşlanır. Konsolidasyon halkası
numuneye yavaş ve düzgün bir şekilde bastırılarak geçirilirken, numune, halkanın dışında kesici ağzı
sıyrılabileceği incelikte bir miktar kalıncaya kadar traşlanır. Bu şekilde, halka numuneye tamamen
geçirilip, numunenin alt ve üst yüzeyleri halkanın alt ve üst uçlarından dışarıya taşıncaya kadar
traşlamaya devam edilir. Son olarak, numune, halkanın alt ve üst düzlemlerine gelene kadar
traşlanarak düzlenir. Numune hazırlanırken kurumamasına, nem içeriğinin değişmemesine dikkat
edilir. İstenirse, traşlanan parçalardan bir miktar alınarak zeminin özgül ağırlığı belirlenir. “B”türü
zeminlerden konsolidasyon numunesi hazırlanırken, numunenin deneye elverişli bir bölümünün,
numune tüpünden direkt olarak konsolidasyon halkasının içine itilmesi daha iyi sonuç verir. Bu tür
zeminlerde, tüpteki numunenin çapının konsolidasyon halkasının iç çapına olabildiğince yakın
olmasında yarar vardır. Hazırlanan numune (içinde bulunduğu konsolidasyon halkası ile birlikte)
önceden tartılmış olan bir saat camı veya küçük bir metal tepsi üzerine koyularak bekletilmeden
tartılır. Numunenin kalınlığı ölçülür. Deney numunesi, konsolidasyon halkası içinde konsolidasyon
hücresine yerleştirilir. (Numune ile alt ve üst gözenekli diskler arasına süzgeç kağıdı konabilir.
Yumuşak, hassas ve normal konsolide olmuş zeminler için süzgeç kağıtları nemlendirilebilir. Sert
zeminler, özellikle aşırı konsolide olmuş zeminler için süzgeç kağıtları kuru olmalıdır.). Bundan sonra
konsolidasyon hücresi yükleme cihazındaki yerine oturtulur ve dengelenmiş yükleme kolu, yatay
duruma getirilip yükü numuneye aktaran parçası yükleme plâkasına değecek biçimde ayarlanır.
Deplasman saati, konsolidasyon hücresinin tabanı ile yükleme plâkası arasındaki bağıl hareketi
ölçecek biçimde yerleştirilir. Deplasman saati, az bir miktar şişmeyi ölçebilecek, ancak kapasitesinin
çoğu oturmaları kaydetmekte kullanılabilecek biçimde ayarlanmalıdır. Deneyde yükleme sırası
12,5,25, 50, 100,200,400, 800,1600,3200 kPa dizisini takip etmelidir. Uygulanacak ilk basınç, zeminin
türüne bağlı olup, numunenin şişmesini önleyebilecek düzeyde olmalıdır. Son basınç ise 800 kPa’dan
az olmamak üzere numune tipi ve özelliğine göre seçilir. Aşağıdaki açıklamalar kılavuz olarak
kullanılabilir:

Katı zeminler: Uygulanacak ilk basınç, numunenin alındığı noktada zeminin maruz kaldığı efektif
düşey basınca eşit olmalıdır. Kolaylık amacıyla, yukarıda verilmiş bulunan basınç dizisinden,
hesaplanan efektif düşey basınca en yakın değer uygulanır.

Sert zeminler: Uygulanacak ilk basınç, numunenin alındığı noktada etkimekte olduğu hesaplanan
efektif düşey basınçtan bir miktar daha az olmalıdır. Kolaylık amacıyla yukarıdaki basınç dizisinden
uygun bir değer uygulanır.

Yumuşak zeminler: Uygulanacak ilk basınç, numunenin alındığı noktada etkimekte olduğu
hesaplanan efektif düşey basınçtan epeyce az olmalıdır. Çok yumuşak killer için 12,5 kPa gibi düşük
bir basınç gerekebilir.

Numunenin sıkışma miktarını ölçecek göstergenin ilk değeri kaydedilir, elde bir kronometre
bulundurulur ve numuneye yukarıda belirtilen yolla seçilmiş ilk basınç uygulanır. Aynı anda
kronometre çalıştırılır ve 0.25,0.5,1,2,4,8,15,30,60,240,480,1440 dk süreleri sonunda gösterge
okumaları alınır. Uygulanmış en yüksek konsolidasyon basıncı altındaki gösterge okumaları
tamamlandıktan sonra, numunenin boşalma eğrisi istenirse, yükler yükleme kademelerine uygun
olarak boşaltılır. Ancak istenirse herhangi bir yük kademesinde boşaltma, etkiyen basıncın dörtte biri
olmak üzere de yapılabilir.