§3.

TÍNH GẦN ĐÚNG TÍCH PHAÂN XAÙC ÑÒNH

1. Công thức hình thang (Trapezoidal Rule)

b
Để tính tính gần đúng I   f ( x)dx bằng công thức hình thang ta làm như sau:
a

ba
Xác định n , h  và chia đoạn a, b thành n đoạn bởi các điểm chia
n
a  xo  x1  x2  ...  xn  b , xk 1  xk  h với k  0, n  1
Tiếp theo tính
yk  f ( xk ), k  0, n
Khi đó
b
h
I   f ( x)dx  [( yo  yn )  2( y1  y2  ...  yn 1 )]  I *
a
2
Đánh giá sai số
M 2 (b  a )h 2
I  I*  , với M 2  max f ' ' ( x)
12 x[ a , b ]

Chúng ta thường dựa vào sai số  cho trước và điều kiện I  I *   để chia đoạn
M 2 (b  a )h 2 M 2 (b  a)3
a, b thành n đoạn sao cho I  I *    .
12 12.n 2
2. Công thức Simpson (SIMPSON’S RULE)
b
Để tính tính gần đúng I   f ( x)dx bằng công thức Simpson ta làm như sau:
a

ba
Xác định n , h  và chia đoạn a, b thành 2n đoạn bởi các điểm chia
2n
a  xo  x1  x2  ...  x2 n  2  x2 n 1  x2 n  b , xk 1  xk  h với k  0,2n  1
Tiếp theo tính
yk  f ( xk ), k  0,2n
Khi đó
TOAÙN CAO CAÁP 1 ……………………………………………………..………………….….………………………………………………… Trang 23
 b
h
I   f ( x)dx  [( yo  y2 n )  2( y2  y4  ...  y2 n  2 )  4( y1  y3  ...  y2 n 1 )]  I S
a
3
Đánh giá sai số
M 4 (b  a )h 4
I  IS  , với M 4  max f ( 4) ( x)
180 x[ a ,b ]

Chúng ta thường dựa vào sai số  cho trước và điều kiện I  I S   để chia đoạn

M 4 (b  a )h 4 M 4 (b  a)5
a, b thành 2n đoạn sao cho I  I S    .
180 180  16n 4

3. Công thức trung điểm (the Midpoint rule)

1
2
Ví dụ 1 Xét tích phân I   e x dx
0
1
2
a) Sử dụng công thức hình thang với 10 đoạn chia tính gần đúng I   e x dx .
0
1
2
b) Sử dụng công thức Simpson với 10 đoạn chia tính gần đúng I   e x dx .
0

TOAÙN CAO CAÁP 1 ……………………………………………………..………………….….………………………………………………… Trang 24

 1
2
c) Sử dụng công thức trung điểm với 10 đoạn chia tính gần đúng I   e x dx .
0

Giải
2 1 0
a) y  f ( x)  e x ; n  10, a  0  xo , b  1  x10 , h   0.1 ; xk  0  kh  k  0.1
10
2
và yk  f ( xk )  e ( k0.1) , k  0,10
Sử dụng công thức hình thang
1
2 h
I   e x dx  [( yo  y10 )  2( y1  y2  ...  y9 )]
0
2
0.1
 [1  e  2(e 0.01  e 0.04  e 0.09  e 0.16  e 0.25  e 0.36  e 0.49  e 0.64  e 0.81 )]  1.467174693
2
2 1 0
b) y  f ( x)  e x ; n  5, a  0  xo , b  1  x10 , h   0.1 ; xk  0  kh  k  0.1 và
10
2
yk  f ( xk )  e ( k0.1) , k  0,10
. Sử dụng công thức Simpson
1
2 h
I   e x dx  [( yo  y10 )  2( y2  y4  y6  y8 )  4( y1  y3  y5  y7  y9 )]
0
3
0.1
 [1  e  2(e 0.04  e 0.16  e 0.36  e 0.64 )  4(e 0.01  e 0.09  e 0.25  e 0.49  e 0.81 )]  1.4626814
3
2 1 0
c) y  f ( x)  e x ; n  10, a  0  xo , b  1  x10 , h   0 .1
10
1
2
I   e x dx  0.1[ f (0.05)  f (0.15)  f (0.25)  f (0.35)  f (0.45)  ...  f (0.85)  f (0.95)]
0

Ví dụ 2
Trong chaån ñoaùn y khoa baèng hình aûnh söû duïng maùy MRI scan, khi phaùt hieän khoái u, ñeå
öôùc tính theå tích khoái u, ngöôøi ta tieán haønh chuïp caét lôùp khoái u thaønh n  2k lôùp theo cuøng
moät phöông coá ñònh vôùi beà daày moãi lôùp laø h vaø öôùc tính dieän tích töông öùng moãi lôùp. Ñaët
x o  a  0 , xi  x o  ih vaø Ai  A( x i ) laø dieän tích lôùp caét khoái u töông öùng vôùi x i ( i  1, n ).

x i (cm) xo x1 x2 x3 …. x n 1 xn

Ai (cm 2 ) Ao A1 A2 A3 …. An 1 An

Khi ñoù , aùp duïng phöông phaùp Simpson thì theå tích khoái u öôùc tính bôûi coâng thöùc:
h
V Ao  An  4( A1  A3  ...  An1 )  2( A2  A4  ...  An2 ) (*)
3

TOAÙN CAO CAÁP 1 ……………………………………………………..………………….….………………………………………………… Trang 25

Taát nhieân, vieäc öôùc tính dieän tích caùc lôùp Ai vaø töø ñoù öôùc tính V seõ ñöôïc caùc kyõ sö laäp
trình ñeå maùy töï ñoäng tính. Trong tröôøng hôïp cuï theå sau ñaây, haõy aùp duïng coâng thöùc (*) ñeå
öôùc tính theå tích V cuûa khoái u töø baûng soá lieäu chuïp ñöôïc töø maùy MRI scan:

x i (cm) 0 0,1 0,2 0,3 0,4 0,5 0,6 0,7 0,8 0,9 1
Ai (cm 2 ) 0 0,1 0,4 0,5 0,6 0,9 1,2 0,8 0,7 0,4 0,1
Giaûi
0,1
V  0  0,1  4(0,1  0,5  0,9  0,8  0,4)  2(0,4  0,6  1,2  0,7)  167  0,5566666667 (cm3 )
3 300
Ví dụ 3

Bài tập
1, 2 x2

Cho tích phaân I   e dx 2

a) Áp dụng công thức hình thang 6 đoạn chia tính gaàn ñuùng I vaø ñaùnh giaù sai số
tuyệt đối .
b) Áp dụng công thức Simpson 6 đoạn chia tính gaàn ñuùng I .

TOAÙN CAO CAÁP 1 ……………………………………………………..………………….….………………………………………………… Trang 26