Τῆς μουσικῆς ἡ χάρις τελικότατο

«Σῆο κνπζηθῆο ἡ ράξηο»
Δπζθμβή ηεζιέκςκ ηαζ εζηυκςκ

Δηπυκδζδ θφθθςκ ενβαζίαξ
Γήιδηνα Σζίβηα, Αζηαηενίκδ Φενεκηίκμο
1
Εικόνα εξυθύλλος:
Ο «μοςζικόρ», ηοισογπαθία, ανάκηοπο Πύλος
Παθθήκδ 2019
ISBN: 978-618-81311-3-2
Δηδόζεζξ: Μμοζζηό Γοικάζζμ Παθθήκδξ
2
Δοπανζζημφιε εενιά ηδ Λμοηία ΢ηέθμο, αβαπδιέκδ ζοκάδεθθμ
ηαζ ζφιαμοθμ ζημ εβπείνδιά ιαξ, βζα ηδκ πμθφηζιδ αμήεεζα ηαζ
ηδ ζηήνζλδ πμο ιαξ πνυζθενε απθυπενα.
3
4
Πενζεπόιεκα
Τπυ ηφπμκ επζζημθήξ…………………………………………..ζ.7
[Αθεηδνία πνμαθδιαηζζιμφ ηαζ ελενεφκδζδξ ημο ιμοζζημφ

θαζκμιέκμο]……………………………………………………...ζ.9
[ἧ ὡναζυηδηα η῅ξ βθχζζαξ]……………………………………ζ.11
Νίημξ Κανμφγμξ, ΢ζβή…………………………………………..ζ.16
Λεςκίδαξ Κααάημξ, «Ζ ειπεζνία ημο ιμοζείμο»………………ζ.17
Κ.Π. Κααάθδξ, Φςκέξ …………………………………………ζ.20
«Μφεμξ νειπέηζημξ-Μάνημξ Βαιααηάνδξ»……………………ζ.21
Κςζηήξ Παθαιάξ, ΋θα η’ αδδυκζα……………………………..ζ.24
Mάνημξ Bαιααηάνδξ, Aοημαζμβναθία …………………………ζ.25
Ακδνέαξ Κανηααίηζαξ, Ζ θθμβένα ημο………………………..ζ.26
Αθέλακδνμξ Παπαδζαιάκηδξ, ΢ηνίββθα ιάκκα…………………..ζ.27
«Τπέν ημο ηθεζδμηοιαάθμο»…………………………………….ζ.39
Υνφζαθμξ κέμξ, Νμοεεζία……………………………………….ζ.41
Δοβέκζμξ Βμφθβανδξ, Πναβιαηεία πενί Μμοζζηήξ………………ζ.43
Υνφζακεμξ, Θεςνδηζηυκ ιέβα ηδξ ιμοζζηήξ…………………….ζ.45
«Ο λέκμξ» (δδιμηζηυ)…………………………………………….ζ.48
«Πμοθάηζκ εηεθάδδαβε»(δδιμηζηυ)………………………………ζ.48
«Πμοθμθυβμξ»…………………………………………………….ζ.49
Αθελάκην Εμγέθ Ηκημφθθ Βεκζάκ, Ο «homo universalis» ………ζ.50
Aκαηνευκηεζα, Δiξ ηέηηζβα…………………………………………ζ.52
Aεήκαζμξ Ναοηναηίηδξ, Γεζπκμζμθζζηαί ΗΓ 14, 5………………..ζ.54
Ἀεήκαζμξ Ναοηναηίηδξ, Γεζπκμζμθζζηαί ΗΓ 14,7…………………ζ.55

5
Απμθθυδςνμξ (ρεοδo-), Βζαθζμεήηδ, Γ΄, 5,……………………….ζ.57
Παοζακίαξ, Δθθάδμξ πενζήβδζζξ, Βμζςηζηά, 17.7……………….....ζ.57
Αζθζακυξ, Πμζηίθδ Ηζημνία, 7.15……………………………………ζ.57
Ανζζημηέθδξ, Πμθζηζηά, 1339b11-30………………………………..ζ.59
Ανζζημηέθδξ, Πμθζηζηά, 1340b10-19………………………………..ζ.60
Πθάηςκ, Πμθζηεία, 401b, 401d-e……………………………………..ζ.61
Πθάηςκ, Ίςκ, 533e- 535a…………………………………………….ζ.62
Ανζζημθάκδξ, ΋νκζεεξ, ζη. 676-684, 769-784………………….……ζ.65
Ζνυδμημξ, Ηζημνίαζ, Βζαθίμ Α΄ Κθεζχ,1.24.1-1.24.8……….………..ζ.70
Φφθθα Μεθέηδξ ηαζ Δπελενβαζίαξ……………………………….….ζ.75
1μ Φφθθμ ιεθέηδξ ηαζ επελενβαζίαξ………………………….…….ζ.77
Παθίιρδζημ, I: Η θαηαιπηηθή δύλακε ηεο Μνπζηθήο…………………..ζ.79
Παθίιρδζημ, II: Ἕπεα πηεξόεληα……….…………………..……………ζ.80
2μ Φφθθμ ιεθέηδξ ηαζ επελενβαζίαξ…….…………………………..ζ.86
Πανάθθδθεξ ακαβκχζεζξ/Δπεηηάζεζξ…….…………………………ζ.98
Λεφηςια: Πνμζςπζηέξ ιανηονίεξ κέςκ ιμοζζηχκ………………..ζ.105
6
Υπό ηύπον επιζηολήρ
Σν ζπγθεθξηκέλν αλζνιόγην, είλαη ην ηξίην ζηε ζεηξά θαη ζπκπιεξώλεη
ην εγρείξεκα πνπ μεθίλεζε πξηλ από πέληε ρξόληα ζπληζηώληαο ηε
δηδαθηηθή καο πξόηαζε γηα ηε δηδαζθαιία ηεο ειιεληθήο γιώζζαο ζηε
δηαρξνλία ηεο: απνζεζαύξηζε αξραίσλ ειιεληθώλ, κεζαησληθώλ θαη
ιόγησλ θεηκέλσλ εληαγκέλσλ ζε ζεκαηηθνύο θύθινπο θαη εθπόλεζε
θύιισλ επεμεξγαζίαο θαη κειέηεο. Μέζα από ην ζπγθεθξηκέλν
πόλεκα, «Σῆο κνπζηθῆο ἡ ράξηο», γίλεηαη πξνζπάζεηα λα αλαδεηρζεί ε
ζεκαζία πνπ απέδηδαλ ζηε δηδαζθαιία ηεο κνπζηθήο νη Έιιελεο
δηαρξνληθά. Απεπζύλεηαη θαη’ αξράο ζηνπο καζεηέο θαη ηνπο
δαζθάινπο ησλ Μνπζηθώλ γπκλαζίσλ αιιά θαη ζε όινπο ηνπο
καζεηέο θαη δαζθάινπο ηεο ειιεληθήο γιώζζαο, σο έλα δείγκα
δνπιεηάο πνπ εθπνλήζεθε ζύκθσλα κε ηηο ζύγρξνλεο αληηιήςεηο γηα
ηε δηδαζθαιία ηεο γιώζζαο. Κείκελα από ηε ζύγρξνλε επνρή, ηα
κεζαησληθά ρξόληα, ηα ειιεληζηηθά κέρξη θαη ηελ θιαζηθή αξραηόηεηα
«μεδηπιώλνπλ» αληηιήςεηο θαη ζηάζεηο αηώλσλ απέλαληη ζηε κνπζηθή
ζε κηα ζπλνκηιία κε εηθαζηηθά έξγα, πξνζεθηηθά επηιεγκέλα από ηε
δηαρξνληθή παιέηα. Πιάησλαο, Αξηζηνηέιεο, Παπζαλίαο, Δπγέληνο
Βνύιγαξεο, Παπαδηακάληεο, Καξθαβίηζαο, Παιακάο, ΢εθέξεο, Μ.
Υαηδεδάθηο θαη πνιινί άιινη πλεπκαηηθνί άλζξσπνη εκπιέθνληαη ζ’
έλα γατηαλάθη ζηνραζκώλ θαη ζπλαηζζεκάησλ, πάληα ζε ζρέζε κε ηε
δύλακε ηεο κνπζηθήο, απηήο πνπ δελ δηαζθεδάδεη, αιιά ελώλεη,
ςπραγσγεί θαη εθιεπηύλεη. Σα θείκελα ζπλνδεύνπλ θύιια κειέηεο πνπ
πξνηείλνπλ ηξόπνπο πξνζέγγηζεο θαη επεμεξγαζίαο δηαβαζκηζκέλεο
δπζθνιίαο, ώζηε λα νδεγήζνπλ ζηαδηαθά ζηελ δεκηνπξγηθή
αθνκνίσζε όζσλ ηα θείκελα απηά δηαπξαγκαηεύνληαη θαη, επνκέλσο,
θαη ζηελ θαιιηέξγεηα ηεο θξηηηθήο ηθαλόηεηαο ησλ καζεηώλ. ΢ην ηέινο
ηνπ αλζνινγίνπ θαηαηίζεληαη ελ είδεη πξνζσπηθήο καξηπξίαο θείκελα
λέσλ κνπζηθώλ πνπ είλαη ζρεδόλ όινη απόθνηηνη ηνπ Μνπζηθνύ
γπκλαζίνπ, θαη πξόζπκα απνδέρηεθαλ λα θαηαγξάςνπλ κηα ηνπο
ζθέςε γηα ηελ ηέρλε πνπ ππεξεηνύλ, είηε γηα ην ζρνιείν ηνπο, ην
Μνπζηθό Παιιήλεο. Απηό ην κηθξό «ιεύθσκα» κέλεη, βεβαίσο,
«αλνηρηό»⸱ ζπλερώο κπνξεί λα αλαλεώλεηαη.
7
Σέινο, κέζα από ηε ζύληαμε θαη ηνπ ηξίηνπ ηόκνπ, επειπηζηνύκε ζηε
δεκηνπξγία θη άιισλ αλάινγσλ πξνζπαζεηώλ πνπ ζηόρν ζα έρνπλ
έλαλ θαη κόλν: ηε βειηίσζε θαη ηνλ εκπινπηηζκό ηεο δηδαζθαιίαο ηεο
ειιεληθήο γιώζζαο, απαιιαγκέλεο από θόβνπο θαη κπζνινγίεο πνπ
δεκηνπξγνύλ ζύγρπζε.
Αγαπεκέλα καο παηδηά
΢ε κηα επνρή πνπ νξίδεηαη κόλν πνζνηηθά, ζε ζρέζε κε ηελ έλδεηα ή κε
ηελ πιεζκνλή αλαιώζηκσλ αγαζώλ, ε κνπζηθή αλαλνεκαηνδνηεί ηε
δσή καο κε βάζε πνηόηεηεο, ηξόπνπο ώζηε λα είλαη αιιηώο
ελδηαθέξνπζα, βαζύηεξα απνιαπζηηθή θαη κε απόιπηε
«αλεμηζξεζθία» ελσηηθή.
Χο Τ.Γ.: «Δίλαη πξαγκαηηθά όκνξθν ην όηη βξηζθόζαζηε βαζηά κέζα

ζηε κνπζηθή. Αιιά ππάξρεη θάηη βαζύηεξν από απηό θαη εάλ πάηε
βαζύηεξα, αλ πάηε ζηελ πεγή από ηελ νπνία έξρεηαη ε κνπζηθή, ζα
βξείηε θάηη αθόκα πην ελδηαθέξνλ. Δθεί ζηελ πεγή, γελληέηαη ε
κνπζηθή ηνπ θαζελόο. Αλ αλαξσηηέζηε πνην είλαη απηό ην βαζύ κέξνο,
απηό είλαη ε δσή ζαο, ε δηθή ζαο ε δσή, ν ηξόπνο κε ηνλ νπνίν δείηε.»
(απόζπαζκα απυ ηδκ μιζθία ημο Watazumi Doso Roshi 1 ζε
κεηάθξαζε ηνπ παιηνύ καο καζεηή θαη ζπνπδαίνπ κνπζηθνύ Υάξε
Λακπξάθε)
Σζίγθα Γήκεηξα Φεξεληίλνπ Αηθαηεξίλε
1 Ο Watazumi Doso Roshi (1911–1992) ήηακ ζπμοδαίμξ Ηάπςκαξ ιμοζζηυξ, έπαζγε

ζαημοπάηζζ (αενυθςκμ ηδξ μζημβέκεζαξ ηςκ θθάμοηςκ, θηζαβιέκμ ζοκήεςξ απυ
ιπαιπμφ). Οιζθία ζηδ δζεφεοκζδ: Watazumi Doso Roshi - The International
Shakuhachi Society.
8
[Αθεηδνία πνμαθδιαηζζιμύ ηαζ ελενεύκδζδξ ημο ιμοζζημύ
θαζκμιέκμο]
Ηδμφ θμζπυκ έκα ακεμθυβζμ ηεζιέκςκ βζα ηδ ιμοζζηή απυ υθεξ ηζξ
πενζυδμοξ ηδξ εθθδκζηήξ ζζημνίαξ, απυ ηδκ ανπαζυηδηα, ημ Βογάκηζμ
ηαζ ημοξ κευηενμοξ πνυκμοξ ιέπνζ ηζξ ιένεξ ιαξ: Κείιεκα
πενζζζυηενμ ή θζβυηενμ βκςζηά, απυ ημκ Πθάηςκα, ημκ Ανζζημηέθδ,
ημοξ «Γεζπκμζμθζζηέξ» ιέπνζ ηαζ ημκ Γζχνβμ ΢εθένδ, ημκ Νίημ
Κανμφγμ, ημκ Μάνημ Βαιααηάνδ, ημκ Μάκμ Υαηγζδάηζ ηαζ ημκ
Λεςκίδα Κααάημ. Φζθμζμθζηά ηείιεκα βζα ηδκ θφζδ ηδξ ιμοζζηήξ,
ηδκ πνμέθεοζή ηδξ, ηδκ επίδναζή ηδξ ζημκ άκενςπμ. Κείιεκα βζα
ηδκ ιμοζζηή παζδεία ηαζ εηπαίδεοζδ. Πμζδηζηά ηείιεκα πμο ιζθμφκ
βζα ηδκ δφκαιή ηδξ, ημ ιοζηήνζμ πμο ηδκ πενζαάθθεζ, ηδκ
ζοιπακηζηή ηδξ πανμοζία, υπςξ αοηή θαίκεηαζ ηαζ απυ ημκ ηυζιμ
ηςκ πμοθζχκ. Λμβμηεπκζηά πεγά ηείιεκα, υπςξ ημ δζήβδια ημο
Παπαδζαιάκηδ, βζα ημ πχξ ιπμνεί δ ιμοζζηή κα ηαηαηονζεφζεζ ηαζ
ημοξ πζμ ηαπεζκμφξ ακενχπμοξ ηαζ κα δχζεζ ηαζ ζηδκ πζμ ηαπεζκή
γςή ιζά άθθδ, ιοζηζηή δζάζηαζδ, ζε απυθοηδ ακηίεεζδ ιε ημκ
ζηθδνυ, αάκαοζμ ελςηενζηυ ηυζιμ.
Έηζζ, ηα ηείιεκα αοημφ ημο ακεμθμβίμο πνμένπμκηαζ απυ

ακενχπμοξ δζαθυνςκ επμπχκ πμο βκχνζζακ, οπδνέηδζακ,
ιεθέηδζακ ηαζ δδιζμφνβδζακ ιμοζζηέξ πμο θαίκμκηαζ ζε ιαξ πμθφ
δζαθμνεηζηέξ ιεηαλφ ημοξ, αηυιδ ηαζ ιμοζζηέξ, υπςξ αοηέξ ηδξ
εθθδκζηήξ ανπαζυηδηαξ, ηζξ μπμίεξ ζπεδυκ μθμηθδνςηζηά αβκμμφιε
ζήιενα. Καζ υιςξ ιαξ ιζθμφκ βζα ημ ιμοζζηυ θαζκυιεκμ ηαζ ηδκ
ιμοζζηή ειπεζνία ιε απμηαθοπηζηυ ηνυπμ, ζακ κα ακαθένμκηαζ
ηάεε θμνά ζηζξ ίδζεξ ιμοζζηέξ ηαζ ζηα ίδζα αηνζαχξ ιμοζζηά ένβα
πμο βκςνίγμοιε ηαζ αβαπάιε ηαζ ειείξ.
Κάεε έκα απυ ηα ηείιεκα ημο ακεμθμβίμο ιπμνεί κα βίκεζ βζα ημοξ
ιαεδηέξ αθεηδνία πνμαθδιαηζζιμφ ηαζ ελενεφκδζδξ ημο ιμοζζημφ
θαζκμιέκμο. Μπμνεί κα ζοκδοαζηεί ιε μπμζμδήπμηε απυ ηα
οπυθμζπα ηείιεκα ημο ακεμθμβίμο ηαζ έηζζ κα δδιζμονβδεμφκ
πμζηίθεξ δζαδνμιέξ ιε ακαπάκηεπμοξ ζηαειμφξ βζα ηάεε ιαεδηή,
9
ιζηνυ ή ιεβάθμ. Μπμνεί υιςξ κα βίκεζ ηαζ αθεηδνία ελενεφκδζδξ
ηδξ εθθδκζηήξ βθχζζαξ ιε ηζξ πμζηίθεξ ηδξ ιμνθέξ ιέζα ζημοξ
αζχκεξ, απυ ηδκ ανπαία αηηζηή δζάθεηημ, ηδκ εθθδκζζηζηή ημζκή, ηδκ
αηηζηίγμοζα, ηδκ ιεζαζςκζηή δδιχδδ εθθδκζηή ιέπνζ ηδκ δδιμηζηή,
ηδκ ηαεανεφμοζα ηαζ ηδ ζφβπνμκή ιαξ ημζκή κεμεθθδκζηή.
Θέθς κα εοπανζζηήζς ηζξ θζθμθυβμοξ ιαξ, ηδκ ηα Γήιδηνα Σζίβηα
ηαζ ηδκ ηα Ρέκα Φενεκηίκμο βζ’ αοηυ ημ ένβμ ημοξ. Δφπμιαζ ημ
ακεμθυβζυ ημοξ κα είκαζ ηαθμηάλζδμ ηαζ κα αμδεήζεζ πμθθμφξ
ιαεδηέξ, ιζηνμφξ ηαζ ιεβάθμοξ, κα ιπμοκ ζε «θζιέκαξ
πνςημεζδςιέκμοξ».
Γεοηένα, 12 Νμειανίμο 2018
Βαζίθδξ Ακηςκυπμοθμξ
θζθυθμβμξ- ιμοζζηυξ
Γζεοεοκηήξ ΠΜΓΠ
10
[Ἡ ὡναζόηδηα ηῆξ βθώζζαξ]
ἧ ἑθθδκζηὴ βθχζζα, ἀπὸ ηὸκ Ὅιδνμ ιέπνζ ηὸκ Παπαδζαιάκηδ ηζ
ἀπὸ ηὸκ Ρςιακὸ ηὸκ Μεθςδὸ ιέπνζ ηὸκ ἗θφηδ ηαὶ ηὸκ ΢εθένδ, ἀπὸ
ηὶξ ἑθθδκζζηζηὲξ θασηὲξ ἐπζβναθὲξ ιέπνζ ηὰ ζδιενζκὰ βηνάθζηο,
δζαηδνεῖ ιζὰ ἀκαιθζζαήηδηδ ζοκέπεζα πανὰ ηὶξ ἀκαπυθεοηηεξ
ἀθθαβὲξ ζηὴ ιμνθή ηδξ. Ἂκ ζοκεζδδημπμζήζμοιε ὅηζ ἟ βθχζζα δὲκ
εἶκαζ ἁπθῶξ ἕκαξ ηχδζηαξ ἐπζημζκςκίαξ, ἀθθὰ ιζὰ ἞πμνοειζηὴ
ὀκηυηδηα πμὺ ἀπμηαθφπηεζ ιέζα ἀπὸ ηὴ πνήζδ ηδξ ιζὰ ἰδζαίηενδ
εέαζδ ημῦ ηυζιμο -πμὺ ἐηθνάγεηαζ ιὲ πμθθμὺξ ηνυπμοξ αέααζα ηαὶ
὏πὸ δζαθμνεηζηὲξ ὀπηζηὲξ βςκίεξ- ηυηε ηαηαθαααίκμοιε ὅηζ
ημοααθᾶιε ιζὰ ηενάζηζα ηθδνμκμιζὰ πμὺ εἶκαζ ὁ πναβιαηζηυξ ιαξ
πθμῦημξ ηαὶ ἟ ροπὴ ημῦ πμθζηζζιμῦ ιαξ. Α὎ηὴ ηὴκ ηθδνμκμιζὰ δὲκ
πνέπεζ ἁπθῶξ κὰ ηὴκ δζαθοθάλμοιε, ἀθθὰ κὰ ηὴκ πθμοηίζμοιε ιὲ
ηὴκ δζηή ιαξ ιζηνὴ ζοιαμθή.
ἧ κεχηενδ ἗θθάδα ἀπὸ ηὰ ηέθδ ημῦ 19μο αἰχκα βκχνζζε ιζὰ ἔκημκδ
δζαιάπδ ζπεηζηὰ ιὲ ηὸ βθςζζζηὸ γήηδια ἟ ὁπμία δίπαζε ηὸκ
πκεοιαηζηὸ ηυζιμ ημῦ ηυπμο ιαξ ἀθθὰ ἟ ἴδζα ἟ γςὴ ηαὶ ἟ ζοκεηὴ
πνήζδ η῅ξ βθχζζαξ ὁδήβδζε ζὲ ιζὰ ζφκεεζδ πμὺ λεπέναζε ηὴκ
ἀκηζπαθυηδηα ηαεανεφμοζαξ ηαὶ δδιμηζη῅ξ βζὰ κὰ ἀκαδείλεζ ηὴκ
ἑκυηδηα η῅ξ βθχζζαξ ιαξ ἟ ὁπμία βζὰ κὰ εἶκαζ γςκακὴ ἀκηθεῖ ηαὶ
ἀπὸ ηὸ ἀνπαῖμ ηαὶ ιεζαζςκζηὸ πανεθευκ ηδξ ηαὶ ἀπὸ ηὴ θυβζα ηαὶ
θασηή ηδξ πνήζδ. Καὶ ἟ βκχζδ η῅ξ Ἀνπαίαξ ἗θθδκζη῅ξ ζοιαάθθεζ
ζ’ αοηὴ ηὴ ζφκεεζδ ιέζα ἀπὸ ηὴ ζοκεπὴ ἀκαηνμθμδυηδζδ η῅ξ
ὁιζθμφιεκδξ βθχζζαξ.
Σὸ ἀκὰ πεῖναξ ἐβπεζνίδζμ ἔνπεηαζ κὰ ὏πδνεηήζεζ α὎ηὴκ ηὴκ
πναβιαηζηυηδηα ιέζα ἀπὸ ηὴ δζδαζηαθία η῅ξ ἀνπαίαξ ἑθθδκζη῅ξ ιὲ
ηνυπμ ηέημζμ ὥζηε κὰ ἀκαδεζηκφεηαζ ἟ γςκηάκζα η῅ξ ἀνπαίαξ
βθχζζαξ ιέζα ἀπὸ ηὶξ ἐηαμθέξ ηδξ ζηὴ βθχζζα πμὺ ιζθᾶιε ζήιενα.
ἧ δζδαζηαθία η῅ξ Ἀνπαίαξ ἗θθδκζη῅ξ ηαοηίζηδηε ιὲ ιζὰ ἄηαιπηδ
ἐιιμκὴ ζὲ βναιιαηζηὰ ηαὶ ζοκηαηηζηὰ θαζκυιεκα εἰξ αάνμξ η῅ξ
ζδιαζίαξ ημῦ ηεζιέκμο πμὺ ὅθμ ηαὶ πενζζζυηενμ ἀπμιαηνφκμοκ
ημὺξ ιαεδηὲξ ἀπὸ ηὴ βκχζδ ηδξ ηαὶ ηαεζζημῦκ ηὸ ιάεδια ηῶκ
Ἀνπαίςκ ἗θθδκζηῶκ αανεηὸ ηαὶ ἀπμηνμοζηζηυ. Γὲκ εἶκαζ θίβμζ μἱ
11
θζθυθμβμζ πμὺ πνμζπαεμῦκ ιὲ ὅπμζα ιέζα δζαεέημοκ κὰ δμηζιάζμοκ
ἐκαθθαηηζημὺξ ηνυπμοξ δζδαζηαθίαξ πμὺ εὰ ηάκμοκ ηὰ «ἀνπαῖα»
ἑθηοζηζηὰ ηαὶ ηὴ δζδαζηαθία ημοξ βυκζιδ βζὰ ηὴ βθςζζζηὴ
ζοκείδδζδ ημῦ ζδιενζκμῦ ιαεδη῅.
Κανπὸξ ιζᾶξ ηέημζαξ πνμζπάεεζαξ πμὺ δμηζιάζηδηε ιὲ πμθθὰ
πνυκζα δζδαζηαθίαξ εἶκαζ ηαὶ ηὸ αζαθίμ α὎ηὸ πμὺ ἐπζιέκεζ ζηὴκ
ἀκάδεζλδ η῅ξ ὡναζυηδηαξ η῅ξ βθχζζαξ –ηαεὼξ ἟ βθχζζα ιαξ
θακενχκεζ ηὴκ ἀθήεεζα ιέζα ἀπὸ ηὴκ ὡναζυηδηα- ιέζα ἀπὸ ηὴ
δζαπνμκία ηδξ. ὇ ιαεδηὴξ ἔνπεηαζ πνςηίζηςξ ζὲ ἐπαθὴ ιὲ ηὰ
ηείιεκα ηαὶ ιέζα ἀπὸ ηὴκ ἐπαθὴ α὎ηὴ ηαὶ πνμηεζιέκμο κὰ
ηαηακμδεεῖ ηὸ ἑηάζημηε ηείιεκμ ἐπζπεζνεῖηαζ ἟ βκςνζιία ιὲ ααζζηὰ
βναιιαηζημζοκηαηηζηὰ θαζκυιεκα. ἗πμιέκςξ ὁ ζηυπμξ δὲκ εἶκαζ κὰ
ιάεεζ ὁ ιαεδηὴξ κὰ ηθίκεζ «ἀπ’ ἔλς» ηνζηυηθζηα ὀκυιαηα ἠ ηὰ
νήιαηα εἰξ –ιζ, πςνὶξ κὰ ηαηαθαααίκεζ ηίπμηα, ἀθθὰ κὰ δζαπζζηχκεζ
ηαὶ ιέζα ἀπὸ ηὴ βναιιαηζηὴ ηαὶ ηὸ ζοκηαηηζηὸ, ἀθθὰ ηονίςξ ιέζα
ἀπὸ δζαθεπηὰ ηείιεκα πῶξ ἐπζαζχκεζ ἕκαξ ἀνπαῖμξ ηφπμξ ζὲ
ζφβπνμκα θμβμηεπκζηὰ ηείιεκα ἀθθὰ ηαὶ ζηὴ βθχζζα πμὺ ιζθᾶιε
ζηὴκ ηαεδιενζκυηδηά ιαξ.
Οἱ ζοββναθεῖξ ημῦ αζαθίμο α὎ημῦ δζδάζημοκ βζὰ πμθθὰ πνυκζα ζὲ
ἕκα ἀπὸ ηὰ πζὸ ζπμοδαῖα ζπμθεῖα ημῦ ηυπμο ιαξ, ηὸ Μμοζζηὸ
ζπμθεῖμ Παθθήκδξ. Ἔηζζ, ἟ ἐπζθμβὴ ηῶκ ηεζιέκςκ ἑζηζάγεηαζ ζηὴ
ιμοζζηή. ἧ εειαηζηὴ α὎ηὴ ἐπζθμβὴ ἀπμδεζηκφεζ ηὴ ιένζικα ημῦ
αζαθίμο α὎ημῦ κὰ βίκεζ ἑθηοζηζηὸ ιὲ ἕκακ μ὎ζζαζηζηὸ ηνυπμ ηαεὼξ
ἐπζηεκηνχκεηαζ ζηὸ ἰδζαίηενμ ἐκδζαθένμκ ηῶκ ιαεδηῶκ βζὰ ηὴ
ιμοζζηή. Α὎ηὸ δὲκ ζδιαίκεζ ὅηζ ηὸ ἐβπείνδια α὎ηὸ ἔπεζ
πενζμνζζιέκδ ἠ εἰδζηὴ ζδιαζία, ηαεὼξ ἟ ιμοζζηὴ ηαὶ ὁ ηνυπμξ πμὺ
ηὴκ πνμζεββίγμοιε ιέζα ἀπὸ ηὴ δζαπνμκία η῅ξ βθχζζαξ ιαξ ἀθμνᾶ
ημὺξ πάκηεξ, ἀθθὰ ηαὶ βζαηὶ α὎ηὸ πμὺ ἔπεζ ζδιαζία εἶκαζ ὅηζ ηὸ
ἐβπείνδια α὎ηὸ δὲκ εἶκαζ ἕκαξ κέμξ «ηοθθμζμφνηδξ» ἀθθὰ ἕκα
θςηεζκὸ πανάδεζβια, ἕκα πανάδεζβια νδλζηέθεοεμ πμὺ ἀκμίβεζ
δνυιμ ζηὴκ ἀκάβηδ κὰ ιὴκ πενζμνίγεηαζ ὁ θζθυθμβμξ ζηὸ
«ἀκαθοηζηὸ πνυβναιια» ἀθθὰ κὰ α὎ηεκενβεῖ ηαὶ κὰ πνμζανιυγεζ ηὸ
ιάεδιά ημο ζηὴκ ἰδζαζηενυηδηα ηῶκ ιαεδηῶκ ημο ιὲ βκχιμκα πάκηα
12
ηὴκ μ὎ζζαζηζηὴ βκχζδ η῅ξ Ἀνπαίαξ ἗θθδκζη῅ξ ὥζηε ἟ Νέα
἗θθδκζηὴ κὰ ἔπεζ πανὸκ ηαὶ ιέθθμκ.
Άββεθμξ Καθμβενυπμοθμξ
θζθυθμβμξ - πμζδηήξ
μο
Γζεοεοκηήξ 1 βοικαζίμο Ν.Μάηνδξ
13
14
Σ' απόγεπκα άθνπζα ην δεύηεξν κέξνο ηεο ζπκθσλίαο ηνπ Φξαλθ,
εθείλν πνπ αξρίδεη κε ηηο άξπεο θη άξρηζα έλα πνίεκα πνπ ιέγεηαη
«Σπθινί». Έλα θεθάιαην από ην εξρόκελν βηβιίν ιέγεηαη «Ιληεξκέδην
γηα ρακειή θσλή». Έηζη επεξεάδνκαη από ηηο κνπζηθέο γηαηί
βαξέζεθα λα επεξεάδνκαη από ηνπο ινγνηέρλεο. Αύξην ζα πάσ λα
αγνξάζσ ην «Φαύλν» ή ην «Valse» ηνπ Ραβέι ή ην
«Bolero».Φαληάδνκαη ηνπο κειινύκελνπο θξηηηθνύο πνπ δελ ζα
κπνξνύλ λα βξνπλ πνηνπο έθιεςα. Αλ ήκνπλ ειεύζεξνο ζα πήγαηλα
ζην Παξίζη λα ζπνπδάζσ κνπζηθή».
Γζώνβμξ ΢εθένδξ (1900-1970), Μέξεο, Β΄, 1931-1934, ζ. 24,

εηδυζεζξ Ίηανμξ 1975.
15
Νίημξ Κανμύγμξ
΢ηγή*
Μέηνδζα ηεθαδδήιαηα πμοθζχκ
απ’ ημ ιεζδιένζ θεφβμκηαξ πνμξ ηδ θφζδ εανζκυξ
ιεβάθμξ μ δνυιμξ πμο μδδβεί ζηζξ αεςυηδηεξ.
Ήηακε ζα ανοζμφθεξ ηα ηεθαδδήιαηα
ηάεε πμοθάηζ ιζα θςκή ηάεε θςκή έκα εαφια.
Wassily Kandinsky, Sky Blue (1940)
* ζοθθμβή «Η έιαθνο ησλ άζηξσλ», 1962.
16
Λεςκίδαξ Κααάημξ
«Ζ ειπεζνία ημο ιμοζείμο»*
«… Δίπα ηδκ εοηαζνία κα παίλς, μθμιυκαπμξ, ακάιεζα ζηα

αβάθιαηα ημο Μμοζείμο ηδξ Αηνυπμθδξ. Δπνυηεζημ ηονζμθεηηζηά
βζα ιζα ζοβηθμκζζηζηή ειπεζνία, πμο δεκ εα λεπάζς πμηέ. Βίςια
ιοζηζηζζηζηυ, απυ ηα πζμ πμθφηζια ηδξ γςήξ ιμο. Ζ επίζηερή ιμο
εηεί έβζκε βζα ηζξ ακάβηεξ εκυξ βονίζιαημξ ηδξ βενιακζηήξ
ηδθευναζδξ. Δίπε ένεεζ ζηδκ Αεήκα, ζημ Μέβανμ Μμοζζηήξ, δ
Φζθανιμκζηή ημο Βενμθίκμο βζα ηδκ ηαεζενςιέκδ πνςημιαβζάηζηή
ηδξ ζοκαοθία, ημ 2015, ζηδκ μπμία εα ζοκέπναηηα ςξ ζμθίζη. Ζ
εηδήθςζδ αοηή ακαιεηαδίδεηαζ γςκηακά απυ ηδκ ηδθευναζδ ηαζ μζ
Γενιακμί παναβςβμί ζηέθηδηακ κα ηάκμοκ ηάπμζα επζπθέμκ πθάκα
βζα ημ δζάθεζιια».
[…] «Μυθζξ πέναζα ημ ηαηχθθζ ημο ηαζ ανέεδηα ζημκ πχνμ υπμο
είκαζ ηα βθοπηά, αζζεάκεδηα δέμξ. Γεκ ιπμνμφζα κα πζάζς ημ αζμθί
ιμο απυ ηδκ έκηαζδ. Υνεζάζηδηε κα θφβς, κα πενάζμοκ ανηεηέξ
χνεξ βζα κα ζοβηεκηνςεχ ηαζ φζηενα κα ιπμνέζς κα παίλς, ιυκμξ,
ιπνμζηά ζηζξ ηάιενεξ».
[…] «Αοηά ηα αβάθιαηα είκαζ -βζα ιέκα- ιμοζζηή, είκαζ ηίκδζδ. ΋πζ
ιυκμ ιζα ακενχπζκδ δδιζμονβία, αθθά έκα είδμξ επζημζκςκίαξ ιε ηδ
εεία δζάζηαζδ. Καζ ακ μζ Αββθμζάλμκεξ μκμιάγμοκ ηα βθοπηά
«statue», ιε εηοιμθμβία πμο παναπέιπεζ ζε ηάηζ ζηαηζηυ, μζ
Έθθδκεξ ημοξ έδςζακ ηίκδζδ, πάνδ ηαζ πκμή. Άθθςζηε, ζηδ βθχζζα
ιαξ ημ άβαθια ζοκδέεηαζ ιε ημ αβάθθμιαζ. ΋ηακ ηεθείςζα ηδκ
ενιδκεία, γήηδζα ζοββκχιδ απυ ηα βθοπηά πμο εκυπθδζα ηδ
ιαηναίςκδ ζζςπή ημοξ».
* απμζπάζιαηα απυ ζοκέκηεολδ ημο ηαθθζηέπκδ ζημ πενζμδζηυ «Κ», 15-01-2018.
17
Ο πμθοανααεοιέκμξ ιμοζζηυξ έπεζ ζδζαίηενεξ βκχζεζξ βζα ημκ
ανπαίμ ηυζιμ, ιεθεηχκηαξ ηδκ ανπαία εθθδκζηή βθχζζα αθθά ηαζ
ηα ιαεδιαηζηά. ΢ε ιζα πνμδβμφιεκδ ζοκέκηεολή ιαξ ζηδκ Όδνα, ημ
ηαθμηαίνζ ημο 2016, ιμο ακέθοε βειάημξ εκεμοζζαζιυ ηδ εεςνία
ημο πςξ ζηδ ιμοζζηή ειθακίγμκηαζ μνζζιέκα επακαθαιαακυιεκα
ιαεδιαηζηά ιμηίαα. Μμο έθεβε ηυηε: «Πμθθέξ θμνέξ ιε ζοκακηά μ
ηυζιμξ ηαζ ιμο ιζθάεζ βζα ηδ ζεικυηδηά ιμο. Γεκ είκαζ εέια
ζεικυηδηαξ εη ιένμοξ ιμο αθθά ακηίθδρδξ. Απθχξ έπς ηδ
ζοκαίζεδζδ μνζζιέκςκ πναβιάηςκ ηαζ έηζζ έπς ηδ ζεικυηδηα κα
βκςνίγς υηζ ενιδκεφς έκα «ηείιεκμ» πμο δεκ είκαζ δζηυ ιμο, πμο
απαζηεί ηενάζηζμ ζεααζιυ ςξ δείβια ηδξ ακενχπζκδξ ζδζμθοΐαξ.
Ξένς υηζ μ Μπαπ δεκ είκαζ δ πδβή ηδξ ιμοζζηήξ ημο αθθά μ δίαοθμξ.
Ο Πθάηςκ ηαζ μ Ανζζημηέθδξ είκαζ μζ δίαοθμζ. ΋θμζ ιπμνμφκ κα
πνδζζιμπμζήζμοκ ηζξ ίδζεξ κυηεξ ηαζ ηα ίδζα βνάιιαηα ημο
αθθααήημο. Θα βνάρμοκ ανζζημονβήιαηα; ΢ίβμονα υπζ».
Ζ πμθύηζιδ ζζςπή
«Μαέζηνμξ ή ζμθίζη;» ημκ νςηχ. «Αημφζηε, μ ιμοζζηυξ πνέπεζ κα
ιπμνεί κα αβάθεζ ηδ ζςζηή ιεθςδία απυ ημ ιμοζζηυ ημο υνβακμ. Ο
ιαέζηνμξ πνέπεζ κα ιπμνεί κα εζζπκέεζ ιαγί ιε ηδκ μνπήζηνα βζα κα
ειπκεφζεζ έκακ ημζκυ παθιυ, ζακ κα είκαζ έκα ζχια. Μεβάθμ ιένμξ
ηδξ δζεφεοκζδξ είκαζ ιε ηα ιάηζα. ΢ηζξ ζοκαοθίεξ δεκ ιζθάξ, αθθά
ιυκμ ιε ημ αθέιια πενκάξ υθα ηα ιδκφιαηα ηαζ ηα ζοκαζζεήιαηα.
Δίκαζ ηνμιενυ ημ ιοζηήνζμ ηδξ ζζςπήξ, πμο ημ έπμοιε απμθέζεζ
ζηδκ επμπή ιαξ. ΢ηδκ επμπή ημο εμνφαμο, ηδξ αααμφναξ, πμο
ηαηαπίκεζ ηα πάκηα. Αξ ακανςηδεμφιε ηάηζ: βζαηί υθμζ μζ ιεβάθμζ
ζημπαζηέξ είπακ ακάβηδ απυ ηδ ζζςπή; Καζ βζαηί υθμζ μζ ζμθμί
αζηδηέξ ηδκ επζγδημφζακ πδβαίκμκηαξ ζηδκ ένδιμ; Ζ ζζςπή είκαζ
πμθφηζιδ».
18
Γύγδξ Νζηόθαμξ, Η ςπρή ηνπ θαιηηέρλε
19
Κ.Π. Κααάθδξ
Φσλέο
Ηδακζηέξ θςκέξ ηζ αβαπδιέκεξ

εηείκςκ πμο πεεάκακ, ή εηείκςκ πμο είκαζ
βζα ιαξ παιέκμζ ζακ ημοξ πεεαιέκμοξ.
Κάπμηε ιεξ ζηα υκεζνά ιαξ μιζθμφκε·

ηάπμηε ιεξ ζηδκ ζηέρζ ηεξ αημφεζ ημ ιοαθυ.
Καζ ιε ημκ ήπμ ηςκ βζα ιζα ζηζβιή επζζηνέθμοκ

ήπμζ απυ ηδκ πνχηδ πμίδζζ ηδξ γςήξ ιαξ ―
ζα ιμοζζηή, ηδκ κφπηα, ιαηνοκή, πμο ζαήκεζ.
Ηξώ θαη Λέαλδξνο, Σμζπμβναθία απυ ηδκ Πμιπδία 1μξ ι.Υ αζ.
20
«Μύζνο ξεκπέηηθνο-Μάπκορ Βαμβακάπηρ»*
«΢ακ ‘νπυηακε ημ θηζκυπςνμ— βζα ηυηεξ µζθχ, πμο ήµμοκα

παζδανέθμξ —µε λφπκαβε, µε ημ πάναµα, ε,έκα πμοθάηζ µζηνυ,
ηυηηζκμ απμοηάημο ζημ θαζµυ.
Αοηυ θάθαβε πνχημ. ΋πζ θαθζά. Έηνζγε. Καζ µεηά ελφπκαβακ υθα η’
άθθα.
Δλέαβαζκακ ηαηαπείµςκμ, µεηά ηα πνςημανυπζα.
Σα ημηζφθζα. Σζίπθεξ. Μπεηαηζυκζα.
Καζ ηάηζ πμοθζά µεβάθα. Καθδµάκεξ ηα θέβακε.
Κάεε επμπή είπε ηα πμοθζά ηδξ. Κζ εβχ δεκ ηα πυνηαζκα.
Πεηνμημηυνζα — μζ ηζαθαπεηεζκμί. Με ημ θμθίμ. Καζ ηδκ µεβάθδ,
ζπαεάηδ μονά.
Σα ημονθζά πμο θηζάκακε ηδ θςθζά ημοξ ηαηαβήξ, µέζα ζηα ζζηάνζα.
Οζ ηζζμοπίηζεξ — απυ ηεζ εαβήηε ηαζ δ ηζζμφπα. Ζ ημπεθζά.
Πμο είπε ηδκ πάνδ αοηδκμφ ημο πμοθζμφ.
Ο Αζπνυηςθαξ, πμο είπε µζα άζπνδ ημφθα πμφπμοθα ζημκ ηχθμ.
Ζ θζάνζηγα ηζ μ αδημµάπμξ θζανζηγήξ, ηδξ μζημβεκείαξ ηςκ
αδημεζδχκ.
Ο ζοημθυβμξ ή ζοημθάβμξ. Δίπε απάκς ημο υθα ηα πνχµαηα η’
μονάκζμο ηυλμο.
Σεηεηγζέξ. Κάηζ µζηνμφθζα πμο ηνφπςκακ ηζ έηακακ η’ αοβά ημοξ ζε
ηνφπεξ δέκηνςκ.
Ο ηζζχκδξ, ημµµάηζ µεβαθφηενμξ απυ ημκ ζπμφνβζηα.
Σα ηνοβυκζα ηζ μζ πένδζηεξ.
Ο ηνοπμθνάπηδξ. Μζα ζηαθίηζα πνάµα.
Κζ μζ ηανδενίκεξ.
΢ακ θάθδβε μ Γηζχκδξ ή πηοπμφζε ηαµπάκα, µμο ‘νπυηακ
µεθαβπμθία.
΢ηεκμπςνζυµμοκ βζα ημκ παηένα µμο.
Πμο έηνεπε απυ ηα άβνζα πανάµαηα βζα κα µαξ ακαζηήζεζ.
Δµπήηα απυ µζηνυξ ζηα αάζακα ηδξ γςήξ.
΢ακ παζδάηζ δεκ πυνηαζα ηα παζπκίδζα.
Γε θές, έπαζγα. Αθθά ζηδ γμφθα.
‘Δηνεπα δς ηεζ βζα ηάκα πζάημ θαβάηζ.
Γζα ηάκα µμκυθναβημ.
Σα πμοθζά µε µάεακε µμοζζηή.
*απυζπαζια απυ: Γζχνβδ Υνζζημθζθάηδ (επζι.), θεφηςια ηςκ εηδυζεςκ
Σεβυπμοθμο-Μακζαηέα, 65.
21
Νίημξ Χαηγδηονζάημξ Γηίηαξ, Πνπιηά
22
΋ηακ πζάκς ημ υνβακμ ηαζ παίγς ηαλίµζ, ‘νπυκηαζ ηα πμοθζά ηαζ
ηάεμοκηαζ ζημ ηάζημ. ΢ημ µάκζημ. Καζ ηα δάπηοθα βίκμκηαζ πμοθζά.
Απυ µέζα ηα δάπηοθα βίκμοκηαζ υπςξ μζ µπαημφθεξ ημοξ.
Καζ παηχ ηα ηάζηα υπςξ εηείκα, πμο ηάεμοκηαζ ζηζξ ηυνδεξ.
Δπνυζεπα ζηζξ ηδθεβναθμημθχκεξ, πμο ηάεμοκηακ απάκμο ζηα
ζφνµαηα ηα πεθζδυκζα.
Έηζζ είκαζ ηα ηαλίµζα. ΢ακ ηα πεθζδυκζα, ‘νπυκηαζ ηδκ άκμζλδ.
Υηίγμοκ ηζξ θςθζέξ ζηα ίδζα µένδ.
Ή λακαανίζηεζ ημ γεοβάνζ ηδ θςθζά πμο άθδζε. Γεκκάκε. Γζμµχγεζ
δ άκμζλδ γςή.
Σα ηαθμηαίνζα θμοκηχκμοκ βζα ηαθά.
Καζ ζακ ένεεζ ημ θηζκυπςνμ, µαγεφμοκηαζ υθα µαγί. Πενζµέκμοκ ηαζ
ηα ανβμπμνδµέκα.
Γεκ θαθάκε. Δίκαζ µεθαβπμθζηυ ημ θηζκυπςνμ.
Κάεμοκηαζ πάκμο ζηα ζφνµαηα ηαζ πενζµέκμοκ.
Κζ υθα µαγί, µεµζάξ, θννννη, πάκε.
Γζα γεζηέξ πχνεξ. Γζ’ αθθμφ.
΢ηδκ Αθνζηή, θέκε.
΢ακ ημονάγμοκηαζ ζηζξ εάθαζζεξ, ημονκζάγμοκ ζηα ηανάαζα.
Ή ζηα θηενά πάκμο άθθςκ πμοθζχκ.
Πμο έπμοκ µεβάθα θηενά.
Έκα ημζμδμφθζ πεθζδυκζ ηαζ κα πεηάεζ απυ ημκ έκα ηυζµμ κα πάεζ
ζημκ άθθμκα.
Μ’ ανέκμοκ ηα πεθζδυκζα.
Αθθά µε ηζξ βαθζάκηνεξ είκαζ άθθμ πνάµα. Πάεζ ημ ζηυµα ημοξ
νμδάκζ.
Σα αθέπεζξ πυζα έπς; Γεκ ηάκς πςνίξ πμοθζά.
΢ηεκμπςνζέµαζ πμο ηα ‘πς ζηα ηθμοαζά.
Μ’ αβαπάκε. Ξένς ηα πμφβζα ημοξ.
΋ηακ είµαζ ζηεκαπςνδµέκμξ, ημ πζάκμοκ.
Καζ κα δεζξ πχξ ηάκμοκ. ΢ηίγεηαζ δ ηανδζά ημοξ.
Πνμζπαεχ κα µδκ ημ δείπκς. Αθθά ‘καζ πεζνυηενα.
Σα πμοθζά δχηακε ζηδκ ροπή µμο µμοζζηή.
Κζ μζ άκενςπμζ, αάζακα.
23
Κςζηήξ Παθαιάξ
΋ια η’ αεδόληα *
«΋θα η’ αδδυκζα, ηαθή ιμο

δεκ ηεθασδμφκ υιμζα. Δίκ’ άθθα
πμο ιαξ πανίγμοκ ηδ βθφηα
ζά δζαθεπηή, ζηάθα ζηάθα
άθθα ηδ πφκμοκ πενίζζζα
ηνέθα, θςηζά, πμηαιυξ
βθφηα ζά ιπάθζαιμ ημο φπκμο
βθφηα εκυξ βάιμο πμνυξ
βθφηα ζά βέθζμ απυ πείθζα
ηυνδξ θζθζά πμο δζρμφκ
βθφηα βδηζά ηδξ αβάπδξ…
… ΋θα η’ αδδυκζα, ηαθή ιμο
ιζα δεκ ηα ηαίεζ ιμοζζηή.
Ξένς έκ’ αδδυκζ ιζα κφπηα
ιέζα ζε πνάζζκδ ενιζά
λέκμ, ιμκάηνζαμ, αζχπαζημ.
δεκ ημ λακάημοζα πζα.
Να είηακ αδδυκζ ζακ η’ άθθα;
΋πζ, υπζ, ηνεζξ θμνέξ υπζ.
Γεκ ηεθασδμφζε ζακ η’ άθθα
ιέζ’ ζηδκ ηνοθμφθα ημο ηχπδ.
Έζπενκε ακείπςημ ηάηζ
ιέζα ζημοξ άβναθμοξ ήπμοξ
ηάηζ πμο απέθπζγε εείμοξ
ηαζ ηςκ Οιήνςκ ημοξ ζηίπμοξ.
Δίηακ η’ αδδυκζ έκα εάια;
Να είηακ ημ εάια δ ροπή ιμο;
Πμζμξ εα ημ πή; Γεκ είκ’ υιμζα
υθα η’ αδδυκζα, ηαθή ιμο!»
*ζοθθμβή «Πεξάζκαηα θαη ραηξεηηζκνί».
24
Mάνημξ Bαιααηάνδξ
Aπηνβηνγξαθία*
[απυζπαζια]
Πάκηα ήεεθα κα είιαζ ιμκαπυξ. Πάκηα επεδίςηα κα είιαζ ιμκαπυξ

υπμο ηζ ακ πήβαζκα, δζυηζ έπνεπε ή κα βνάρς ζηίπμοξ ή κα ηάκς
ιμοζζηή ιε ημ ζηυια έ;[…] Πχξ κα ημ πενζβνάρς αοηυ ημ πνάια;
Μπμνεί κα πα κα πέζς κα ημζιδεχ ηαζ αέααζα δε ιε παίνκεζ μ φπκμξ
ζηα ίζα πανά μ κμοξ ιμο είκαζ εηεί ζημ βνάρζιμ. Πζμ πμθφ ζημ
βνάρζιμ. Αθθά ιενζηέξ θμνέξ ηαζ ζημκ φπκμ ηάκς ιμοζζηή, ηαζ
ιμοζζηή ηδκ μπμία ζδηχκμιαζ αιέζςξ ηαζ πζάκς η’ υνβακμ, ημ
ιπμογμφηζ, ηαζ ημ παίγς. Σδκ αημφς ζακ ηναβμφδζ ζημκ φπκμ ιμο.
Κμζιάιαζ ηζ μκεζνεφμιαζ ημ ηναβμφδζ αοηυ. Καζ λοπκχ ηαζ πάς ζημ
ζηυια. Καζ ιυθζξ πζάζς ημ ιπμογμφηζ ημ ανίζης αιέζςξ. Μμο’
νπεηαζ, παζδί ιμο.[…] Έημζια ένπμκηαζ, έημζια.[…] Πάκηςξ υηακ
είιαζ θζβάηζ ζηεκμπςνδιέκμξ μ κμοξ ιμο δμοθεφεζ πζμ ηαθά. Απυ
δζάθμνεξ ζηεκμπχνζεξ. Απυ υ,ηζδήπμηε άια είιαζ θίβμ
ζηεκμπςνδιέκμξ ένπεηαζ πζμ ηαθά ηαζ ζημ βνάρζιμ ηαζ ζηδ
ιμοζζηή.
Γναιιαηυζδιμ ημο 1975. ΔΛΣΑ, ζεζνά Λασηά Μμοζζηά ΋νβακα

(Λαηένκα)
*Eηδυζεζξ Παπαγήζδ, 1978, 257, 258.
25
Ακδνέαξ Κανηααίηζαξ,
Η θινγέξα ηνπ *
«…἖κῶ ημζαῦηα δζεθμβίγεημ ἟ ΢ιάθης, ὁ ζονζβιὸξ η῅ξ θθμβέναξ
἞ημφεημ ἀηυιδ ιαηνὰκ, ε὎δζάηνζημξ ὏πὸ ηὸ δνμζενὸκ θφζδια ημῦ
ἀκέιμο. Καὶ ἤημ ηχνα πενζπαεήξ ηαὶ θθμβενυξ· ἀπεηεθεῖημ ἐλ ὅθςκ
ηῶκ ηυκςκ, ὅζμζ ἐκοπάνπμοκ εἰξ ηὴκ θφζζκ ηαὶ ἟νιήκεοεκ ὅθα ηὰ
αἰζεήιαηα, ὅζα ἐιθςθεφμοκ εἰξ ηὴκ ἀκενςπίκδκ ηανδίακ. Δἰξ
ἕηαζημκ ημῦ ζονζβιμῦ παθιυκ δζέηνζκέ ηζξ ηὸκ ρίεονμκ ηῶκ
ζηαπφςκ, ηὸκ ηνζβιυκ ημῦ ἱπηαιέκμο πηδκμῦ, ηὸκ ηεθανοζιυκ ημῦ
νφαημξ, ηὸ αέθαζια ημῦ πνμαάημο, ηὸ αμββδηυκ ημῦ δάζμοξ, ὅπςξ
ηαηά ηὴκ ἀκαδίθδζζκ θεοηχιαημξ ὏θ’ ἑηάζηδκ ζεθίδα ἀκεονίζηεζ
κέαξ ιμνθάξ ηαὶ πνυζςπα ηαὶ ἀιθζέζεζξ, πμζηίθαξ η῅ξ θφζεςξ
ἀπυρεζξ ηαὶ πνςιαηζζιμφξ. Δἰξ ἑηάζηδκ ημῦ ηυκμο ζηνμθήκ,
ἐηνφπηεημ ηαὶ ιία ἔηθναζζξ ἀβάπδξ ζοκάια ηαὶ παναπυκμο,
ε὎εοιίαξ ηαὶ ὀνβ῅ξ, βέθςημξ ηαὶ δαηνφςκ. Καὶ ἤημ ὁθυηθδνμξ ὁ
ζονζβιυξ ιία ηθίιαλ, ἣηζξ ὕρμο ηαηὰ ααειίδαξ ἀηαηαθήπημοξ ηαὶ
ιεηέθενε ηὸκ ἄκενςπμκ ἀπὸ η῅ξ β῅ξ πνὸξ ηὸκ μ὎νακυκ. Πυεεκ δὲ
πνμήνπεημ μὗημξ ἤημ ἄβκςζημκ. Πακημῦ ηὸκ εὕνζζηέ ηζξ, ὅπμο ηαὶ
ἄκ ἔηεζκε ηὸ μὖξ· ἄκς ηαὶ ηάης, εἰξ ηὰ πςνία πένακ, εἰξ ημῦ αμοκμῦ
ηὰξ ηθζηφαξ, ὏πὸ ηὰξ ἟θζαηὰξ ἀηηῖκαξ ηαὶ εἰξ ηὸκ ρίεονμκ ηῶκ
θφθθςκ. Σὸκ ἢημοε πακημῦ ηαὶ πμοεεκὰ ὡνζζιέκςξ, ὡζεὶ ἟ θφζζξ,
ὁθυηθδνμξ ἔραθθε πένζλ…»
Γναιιαηυζδιμ ημο 1975, ΔΛΣΑ, ζεζνά Λασηά Μμοζζηά ΋νβακα

(Φθμβένεξ ηαζ Πίπζγεξ)
*ζοθθμβή «Γηεγήκαηα», 1888, εηδυζεζξ Δζηία, 2011.
26
Αθέλακδνμξ Παπαδζαιάκηδξ
΢ηξίγγια κάλλα*
Μανηίκμξ Ρέενιπο, Λεσλίδαο Γάτιαο από ηελ Αζήλα, Καηαζθεπαζηήο

κπνπδνπθηώλ,(Γηνααμφνα ιε ιμθφαζ), Μμοζείμ Thorvaldsens, Κμπεβπάβδ, 1835
Πῶξ ηὸ εἶπε πάεεζ, κὰ ηαηακηήζῃ ζπεδὸκ ηνεθυξ, ηακεὶξ δὲκ

ἢλεονεκ. Ἄθθμζ ἔθεβακ ὅηζ ημῦ εἶπε πνμέθεεζ ἀπὸ ἔνςηα· ἄθθμζ
ἔθεβακ ὅηζ, ὅηακ ὏πδνέηεζ ὡξ ηθδνμῦπμξ εἰξ ηὸ πμθειζηὸκ καοηζηυκ,
ὁ ηοαενκήηδξ ημῦ πθμίμο, δζὰ ιζηνὸκ πηαῖζια ημῦ εἶπεκ ἐπζαάθεζ
὏πενιέηνςξ ζηθδνὰκ ηαὶ αάναανμκ ηζιςνίακ· ἄθθμζ ἔθεβακ ὅηζ ἟
ἰδία ἟ ιάκκα ημο ηὸκ εἶπε ηνεθάκεζ, ιὲ ηὶξ ζηνζβθζὲξ ηαὶ ιὲ ηὶξ
αθαζθήιζεξ ηδξ.
἖πήβαζκεκ ἀκάιεζα βζὰ πηαπυδζα ἠ βζὰ ράνζα ιὲ ηὶξ αάνηεξ. Ἂκ ημῦ

ἔδζδακ ιενίδζμκ ἀπὸ ηὴκ ἄβνακ, ηὸ ἔπαζνκε, ἂκ δὲκ ημῦ ἔδζδακ, δὲκ
ἐγήηεζ. ἧ ιδηένα ημο ἔηνεπε ιὲ ηὶξ θςκὲξ εἰξ ηὰ ζπίηζα ηῶκ
ρανάδςκ, η᾽ ἐγδημῦζε δζὰ η῅ξ αίαξ ηὸ ιενίδζμκ· ἐθχκαγεκ ὅηζ
ἀδζημῦζακ ηὸ παζδί ηδξ ― ὁ Θεὸξ η᾽ ἟ β῅ξ κὰ ημὺξ εὕνῃ! ἧ βοκαίηα
ημῦ αανηάνδ ιὲ ὅνημοξ δζειανηφνεημ ὅηζ δὲκ ἔαβαθεκ ὁ ἄκδναξ ηδξ
ράνζα· μὔηε βανίδα! ἧ ιδηένα ημῦ Εάπμο δὲκ ηὰ ἐπίζηεοεκ α὎ηά,
ἐπεζδὴ πμθθάηζξ εἶπε ηα῅ ἟ βμφκα ηδξ!
27
Α὎ηὴ ἟ ἰδία ηὸκ ἐαίαγε κὰ πδβαίκῃ ιὲ ηὶξ αάνηεξ· α὎ηὴ ηὸκ ἞κάβηαγε
κὰ πάῃ κὰ ζηάρῃ η᾽ ἀιπέθζ ― βζαηὶ δὲκ εἶπε κὰ πθδνχζῃ
ιενμηάιαηα· α὎ηὴ ηὸκ ὏πεπνέςκε κὰ ηάικῃ ὅθεξ ηὶξ δμοθεζέξ.
἖ηεῖκμξ ὏πέηοπηεκ εἰξ ηὴκ εέθδζίκ ηδξ ηὴκ ὏πενηένακ, ὡξ κὰ ἤημκ
ἀηυιδ παζδίμκ. Καὶ ἤημκ ὣξ εἰημζζπέκηε ἐηῶκ.
Σὸκ πενζζζυηενμκ ηαζνυκ, ὅηακ δὲκ εἶπε δμοθεζά, ἠ ὅηακ δὲκ ημῦ
εἶπεκ εὕνεζ δμοθεζὰ ἟ ιδηένα ημο, ηὸκ ἐπενκμῦζε ηαεήιεκμξ ἐπάκς
εἰξ ιίακ πεγμφθακ, ἀκηζηνὺ εἰξ ηὸ παναεονάηζ η῅ξ ημογίκαξ ημῦ κέμο
δδιάνπμο. ὇ κέμξ δήιανπμξ ἤημκ ἄβαιμξ, ηαὶ εἶπεκ ἀκαθάαεζ ὏πὸ
ηὴκ ζηέπδκ ηῶκ πηενφβςκ ημο ηὴκ δαζηάθζζζακ, ὡξ λέκδκ ηαὶ
ἀπνμζηάηεοημκ κέακ, ἣηζξ ἐηαημζημῦζεκ ἀκηζηνὺ η῅ξ μἰηίαξ ημο ἀπὸ
ηὸκ ἐπάκς δνυιμκ, πανάθθδθμκ η῅ξ παναεαθαζζίαξ ἀβμνᾶξ, πνὸξ
ηὴκ ὁπμίακ ἔαθεπεκ ἀπὸ ηὴκ ἄθθδκ πθεονὰκ ἟ μἰηία ημῦ δδιάνπμο.
἖ηεῖ, ηάης ἀπὸ ηὰ πανάεονα η῅ξ κεανᾶξ δαζηάθαξ ηαὶ ἀκηζηνὺ η῅ξ
δδιανπζη῅ξ μἰηίαξ, ἐηάεδημ ὁ Εάπμξ ιμκμηυκςξ ἐπὶ ὥναξ, η᾽ ἔπαζγε
ιμκμηυκμοξ ἢπμοξ, ζπεδὸκ ἄκεο νοειμῦ ηαὶ ιέθμοξ, ιὲ ηὸ
ιπμογμφηζ ημο. ἖ηεῖ, ηὸ δεζθζκὸκ εενζκ῅ξ ἟ιέναξ, ἔιεθπε ηὸ ᾆζια:
Κξέκεη᾽ ἡ θαπόηα ζηὴλ ἀιπγαξηά·

ληέξηη θαὶ καξάδη θη ἀλαπαξαδηά.
Μὲ ηὸ ᾆζια ημῦημ, ηαὶ ἂκ ἐγήηεζ κὰ ἑθηφζῃ ηὴκ πνμζμπὴκ ηῶκ

κεανῶκ βεζημκζζζῶκ, ἀηνζα῅ ζοκείδδζζκ δὲκ εἶπε ημῦ πνάβιαημξ
ἀθθὰ ιᾶθθμκ, ΢αμὺθ ἅια ηαὶ Γαοῒδ εἰξ ηὸκ ἑαοηυκ ημο, ἐπνμζπάεεζ
δζὰ η῅ξ ιμοζζη῅ξ ηαφηδξ κὰ δζαζηεδάζῃ ηὴκ ἰδίακ ηνέθακ ημο. Πθὴκ
ηυηε, ηαεὼξ εἶπεκ ἀνπίζεζ κὰ ημκίγῃ ηὸ ἄπανζ ᾆζια, ιυθζξ
πανήνπμκημ ὀθίβα θεπηά, ηαὶ ἞ημφεημ θμαενὰ ὀλεῖα θςκὴ ἀπὸ ηὸ
πένακ ιπαθηυκζ, ἀπὸ ηὴκ ἄηνδκ η῅ξ ζεζνᾶξ, πέκηε ἠ ἓλ ζπίηζα πάνα-
πένα, πνὸξ ηὸ δοηζηὸκ ιένμξ:
―Ἔ! ζηαζιυξ!… ἔθα βθήβμνα!… ἧ αάνηα ηανηενεῖ…
὇ Εάπμξ ηαηανπὰξ δὲκ ἔδζδε πνμζμπήκ, ἠ ιᾶθθμκ δὲκ

ἀκηεθαιαάκεημ ε὎ηνζκῶξ, η᾽ ἐλδημθμφεεζ κὰ παίγῃ ηὸ ιπμογμφηζ
ημο. Ἦημ δεζθζκυκ, ηαὶ ἤημκ βθοηεῖα δνμζίηζα εἰξ ηὸ ιπμβάγζ ἐηεῖκμ
ημῦ δνμιίζημο. Μὲ ηὸ ᾆζιά ημο ἐααοηάθζγε ηὸκ ιεζδιανζκὸκ ὕπκμκ
η῅ξ δαζηάθαξ, ἣηζξ εἶπε ηάιεζ ἐλεηάζεζξ ηαὶ ἀπήθαοε ηὴκ ἄκεζζκ ηῶκ
δζαημπῶκ, ηαὶ ιὲ ηὸ ᾆζιά ημο, ὡξ ιὲ ηέθεοζια, ζοκχδεοε ηὰ
πθοζίιαηα ηῶκ πζάηςκ, ηὰ ζθμοββανίζιαηα, ηαὶ ὅθα η᾽
ἀκεαμηαηεαάζιαηα η῅ξ Ἀιένζαξ, η῅ξ εεναπαζκίδμξ ημῦ δδιάνπμο, ἟
28
ὁπμία λοπυθοηδ, λεζημφθςηδ, λεηάθηζςηδ, ἔηαικε ηὶξ δμοθεζέξ ηδξ,
ηαὶ δὲκ ἐθαίκεημ κὰ δίδῃ πνμζμπὴκ εἰξ ηὸ ᾆζια ηαὶ εἰξ ηὸκ
ηναβμοδζζηήκ. Καηεδέπεημ ιυκμκ κὰ βεθᾷ ἐκίμηε, ὅηακ ἄθθεξ
βεζηυκζζζεξ ἐπείναγακ δζὰ θυβςκ ηὸκ Εάπμκ. Α὎ηὴ δὲκ ημῦ εἶπεκ
ἀπμηείκεζ πμηὲ ηὸκ θυβμκ.
Γζώνβμο ΢ζηεθζώηδ, Σν κπνπδνύθη
―Ἄπ! Εάπμ ιμο, Εάπμ! ἔθεβεκ ἟ Ἀηνίας ἟ Ἀκοθακηίκα. «Ὅπμζμξ

εέθῃ κ᾽ ἀβαπήζῃ, εέθεζ κὰ παζμιενήζῃ!…» Κ᾽ ἐζέκα, πμῦ ζ᾽
ἀθήκεζ κὰ παζμιενήζῃξ ἟ πνμημιιέκδ ἟ ιάκκα ζμο!
Γεοηένα θςκὴ ἢνπεημ ἀπὸ ηὸ πένακ ιπαθηυκζ. ἧ Εςβάνα, ἟ ιδηένα

ημῦ Εάπμο, ἐλδημθμφεεζ κὰ θςκάγῃ:
― Βνὲ ζφ, ηίκμξ ηὸ θές;… Θὰ ηζαηζζηῆξ ἀπὸ ηεῖ βθήβμνα ἠ εὰ

᾽νεῶ κὰ ζμῦ ηάις ηὰ ιμῦηνά ζμο… ιαῦνα ζὰκ ηὸ ιπμογμφηζ!…
὇ Εάπμξ εἰξ ἀπάκηδζζκ ἐβέθα ηὸκ βέθςηά ημο, ηὸκ ζηαζὸκ ηαὶ
εθζαενυκ. ἧ θςκὴ η῅ξ ιδηνυξ ημο δὲκ ἐπεκήνβεζ ἐπ᾽ α὎ημῦ
ιαηνυεεκ. Ἀθθ᾽ ἟ πανμοζία ηδξ πθδζίμκ ἤημκ ἐλυπςξ ἐπζαάθθμοζα.
29
Ἦημκ Αὔβμοζημξ ιήκ, ηαζνὸξ πμὺ θαιαάκμοκ ηὰ ιέηνα ημοξ μἱ
ἄκενςπμζ, ὅζμζ ιζιμῦκηαζ ηὸκ ιφνιδηα, ὄπζ ηὸκ ηέηηζβα, ηαὶ εέθμοκ
κὰ λεπεζιςκζάζμοκ. ἧ Εςβάνα εἶπε δζαεέζεζ ἢδδ ηὸκ οἱυκ ηδξ, ηὸκ
εἶπεκ ἐκμζηζάζεζ, ηὸκ εἶπε αάθεζ εἰξ ἀβχβζ. Μεβάθεξ αάνηεξ εὰ
ἔπθεακ πνὸξ λφθεοζζκ ηαὶ ιεηαθμνὰκ ηαοζμλφθςκ ἀκὰ ηὰξ ἐνήιμοξ
ἀηνμβζαθζάξ, ιαηνὰκ ημῦ θζιέκμξ, ηάης ἀπὸ ημὺξ πεοηῶκαξ ηαὶ ημὺξ
δνοιμὺξ η῅ξ κήζμο. Δἰξ ιίακ ἀπ᾽ α὎ηὲξ ηὶξ αάνηεξ ἟ Εςβάνα εἶπε
ζηναημθμβήζεζ ηὸκ Εάπμκ. Σ῅ξ ἐπνεζάγμκημ ηαοζυλοθα δζὰ ηὸκ
πεζιῶκα.
΢ὰκ εἶδεκ ἟ Εςβάνα, ὅηζ ὁ οἱυξ ηδξ εἶπε ηςθεφζεζ εἰξ ηὰξ δφμ
πνμζηθήζεζξ ηδξ, ἐπ῅νε ιίακ ιαηνὰκ ζηνααμθέηακ ἠ ιαβημφνακ ηὴκ
ὁπμίακ εἶπε δζὰ ζηήνζβια εἰξ ηὰξ ἐηδνμιάξ ηδξ ἀκὰ ημὺξ ἀβνμφξ
―πνδζζιεφμοζακ πνμζέηζ ηαὶ δζὰ κὰ θεάκῃ ηὰ ζῦηα εἰξ ηὰ
λεηθχκανα ηῶκ δέκδνςκ, ηῶκ ἰδζηῶκ ηδξ, ηαεὼξ ηαὶ ηῶκ βεζημκζηῶκ,
ὅζα ε὏νζζηυιεκα πανὰ ηὸ ζφκμνμκ ἐζηίαγμκ ηὸ ἀιπέθζ ηὸ ἰδζηυκ
ηδξ― ηαὶ ηαηέαδ εἰξ ηὸκ δνυιμκ. ὆θίβα αήιαηα, η᾽ ε὏νέεδ πθδζίμκ
ημῦ Εάπμο.
― Γηνειμηζαηίζμο ηχνα, ηζ ἄθδζε ηὸ ιπμογμφηζ ζμο!… Νὰ

ηάεςκηαζ ηνεῖξ κμιᾶημζ κὰ ζὲ ηανηενμῦκ ἐζέκα!… Θὰ πᾷξ βζὰ λφθα,
ηχνα, εἴπαιε!… Α὎ηὸ δὰ εἶκαζ ημκηὰ ζηὸ κμῦ!…
὇ Εάπμξ, ζὰκ εἶδε ηὴκ ιδηένα ημο, εἶδε ηαὶ ηὴκ ιαβημφνακ, ἢημοζε
ηαὶ ηὴκ θςκήκ ηδξ πθδζίμκ ἐηεῖ, ἐζδηχεδ, ἐπ῅νε ηὸ ιπμογμφηζ ημο,
η᾽ ἔθοβε ηνέπςκ. ἖π῅βε ζηὸ ζπίηζ, ἐθυνεζε ηὰ νμῦπα «η῅ξ θςηζᾶξ»,
ἐπ῅νε ηὸ γειπίθζ ημο ηαὶ ηὰ ἐθυδζα ηαὶ ηὰ ζφκενβα, ἀλίκδκ ηαὶ
ηθαδεοηήνζ ηηθ., ηὰ ὁπμῖα εἶπεκ ἕημζια ἟ ιάκκα ημο, η᾽ ἐπ῅βε κὰ η῅ξ
θένῃ λφθα δζὰ κὰ γεζηαίκεηαζ ηὸκ πεζιῶκα.
Ἔθεβακ πὼξ ηὸκ εἶπε ηνεθάκεζ ἟ ιάκκα ημο!… Α὎ηὸ ηὸ παζδὶ η῅ξ
εἶπε ιείκεζ ιυκμκ… Γφμ ἄθθμζ οἱμί ηδξ εἶπμκ λεκζηεοε῅ εἰξ ηὴκ
Ἀιενζηήκ, εἰξ ηὸκ Δἰνδκζηὸκ Ὠηεακυκ, εἰξ ηὴκ Πμθοκδζίακ… Δἶπε
ζηείθεζ βνάιιαηα εἰξ πνμλέκμοξ ηαὶ εἰξ ἀνπάξ, εἰξ ηὰξ ἀζηοκμιίαξ
ηῶκ ἀιενζηακζηῶκ πυθεςκ ημῦ ΢ζηάβμο ηαὶ η῅ξ Φζθαδεθθείαξ… Γφμ
ἠ ηνεῖξ ἄθθμζ «ζμονημφηδδεξ», οἱμὶ ἄθθςκ ιδηένςκ, εἶπμκ ἀκεονεε῅
ἄθθμηε ιὲ ηὸκ ηνυπμκ α὎ηυκ. Ἀθθ᾽ μἱ οἱμὶ μἱ δζημί ηδξ δὲκ
ἀκεηαθφθεδζακ πμοεεκά. «Μήηε βνάιια ιήηε ἀπδθμβζά». Οὔηε
θςκὴ μὔηε ἀηνυαζζξ.
30
὇ ηυζιμξ ἔθεβεκ, ὅηζ α὎ηὴ ιὲ ηὴκ ἀζημνβίακ ηδξ ημὺξ εἶπεκ
ἀπμλεκχζεζ, α὎ηὴ ημὺξ εἶπε ηάιεζ κὰ ζμονημοηέρμοκ. Δἶπε δφμ
εοβαηέναξ, ηαὶ ἤημκ πήνα, ηαὶ μἱ οἱμί ηδξ ηὴκ εἶπακ παναζηήζεζ, η᾽
ἔηθαζε ηαὶ ὠδφνεημ, η᾽ «ἐρήθςκεκ ὁ κμῦξ ηδξ»!… Πῶξ εὰ ηὰξ
὏πακδνεφζῃ, πῶξ εὰ ηὰξ ἀπμηαηαζηήζῃ!… Καὶ ηὰξ ἐαθαζθήιεζ, ηαὶ
ηὰξ ηαηδνᾶημ, κὰ ιὴκ εἶπακ πμηὲ βεκκδε῅, κὰ ιὴ ζχζμοκ κὰ πᾶκε
παναπάκς!…
Καὶ ηὰξ ὏πάκδνεοζε ηαθά… Σὰξ ἐζηυθζζε ηαὶ ηὰξ ἐζηεθάκςζε, ηὴκ
ιίακ ηαηυπζκ η῅ξ ἄθθδξ… ηαὶ ηὰξ ἐζηέπαζε ηαὶ ηὰξ ἐημοημφθςζε
ιὲ ηὸ πῶια… «Π῅νακ ηὴκ πθάηα πεεενά», π῅νακ ηὸ ικ῅ια πνμῖηα,
ηὸ ιαῦνμ πῶια ζφκηνμθμ!…
Σὰ δφμ ημνίηζζα, ὡξ θαίκεηαζ, εἶπακ βίκεζ θεζζζηά, ηαὶ ἀπέεακακ

ὅπςξ εἶπακ βεκκδε῅ ἟ ιία δεηαμηηὼ ι῅καξ ηαηυπζκ η῅ξ ἄθθδξ… Κ᾽
ἔηζζ ἟ ιάκκα ημοξ δὲκ εἶπε πθέμκ ηαδιυκ, πῶξ εὰ ηὰξ ὏πάκδνεοεκ…
Ἔθεβεκ ὁ ηυζιμξ ὅηζ α὎ηὴ ηὰξ εἶπε ρςιμθάβεζ ιὲ ηὴκ βνίκζα, ιὲ ηὴ

ζηνζβθζά ηδξ, ιὲ ηὶξ αθαζθδιίεξ ηαὶ ηὶξ ηαηάνεξ… Κ᾽ αἱ δφμ ηυναζ
ἐηάηδζακ η᾽ ἐιανάκεδζακ, η᾽ ἐημζιήεδζακ ααεζὰ εἰξ ηὸκ ηάθμκ, ηαὶ
δὲκ ἤημ θυαμξ πθέμκ κὰ η῅ξ γδηήζμοκ πνμζηζά!… Κζ α὎ηὴ ηὰξ
ἐιαηάνζγε, δζυηζ ἐπ῅βακ, ἀεῷεξ, εἰξ ηὸκ Πανάδεζζμκ.
Σ῅ξ εἶπε ιείκεζ ιυκμκ α὎ηὸξ ὁ οἱυξ, ὁ Εάπμξ, ηὸκ ὁπμῖμκ α὎ηὴ
ὠκυιαγεκ «ὁ γμονθυξ, ὁ ἀπαΐνεοημξ!» Καὶ ηὸκ ἔζηεθθε δζὰ κὰ ηάικῃ
ὅθαξ ηὰξ ἀββανείαξ, ηαὶ κὰ η῅ξ θένῃ ηαὶ λφθα.
Ἄ! α὎ηὸξ πμηὲ δὲκ εὰ η῅ξ ἐγήηεζ πνμζηζά.
ἧ ιυκδ πνμῖηά ημο ἤημκ α὎ηὸ ηὸ ιπμογμφηζ, ιὲ ηὸ ὁπμῖμκ,

ιεθαβπμθζηὸξ ΢αμφθ, ἄπανζξ Γαοΐδ, δζεζηέδαγε ηὴκ ηνέθακ ημο…
Πθζὰ α὎ηὸ ηὸ ἔνιμ ηὸ ιπμογμφηζ ἟ ιάκκα ημο ηὸ εἶπεκ «ἀβηάεζ ζηὰ
ιάηζα ηδξ», η᾽ ἐζηέπηεημ ηαιιίακ ἟ιένακ κὰ ημῦ ηὸ πεηάλῃ, κὰ ηὸ
ζθεκδμκήζῃ ἐηεῖ πμφ, ἂκ ἢεεθε, ἂξ ἐπήβαζκε κὰ ηὸ εὕνζζηε!
἖πίζηεοεκ ὅηζ α὎ηὸ ἐιπυδζγε ηὸκ Εάπμκ κὰ εἶκαζ πνμημιιέκμξ, ηαὶ
ηὸκ ἔηαικε ἀκίηακμκ κὰ ἐηηεθῆ ὅθαξ ηὰξ ἀββανείαξ πμὺ ἢεεθεκ
α὎ηή.
Σὸ εἶπε ηνφρεζ ιίακ θμνὰκ ἠ δφμ. ἖δίζηαγε κὰ ηὸ πεηάλῃ ὅθςξ

δζυθμο, ἠ κὰ ηὸ ζπάζῃ ηαὶ κὰ ηὸ ηαηαζηνέρῃ… Ἴζςξ κὰ ἤημ ηαθὸκ
δζὰ ηὴκ Κονζαηὴκ ηαὶ ηὰξ ἑμνηάξ· ὄπζ κὰ ηάεεηαζ ηὰξ ηαεδιενζκὰξ ηὸ
31
δεζθζκυκ, ηὴκ ὥνακ πμὺ ἟ Δὔα ἐηνφαδ εἰξ ηὸκ Πανάδεζζμκ ζὰκ
ἐηνμηίζεδ ιὲ η᾽ α὎ηζά ηδξ ― ηαὶ κὰ ηναβμοδῆ ηὴκ «ηαπυηα ζηὴκ
ἀθοβανζὰ» ἀκηζηνὺ ζηὰ πανάεονα ημῦ δδιάνπμο, δζὰ κὰ βεθμῦκ ιαγί
ημο ἟ δαζηάθζζζα, η᾽ ἟ Ἀηνίας ἟ Ἀκοθακηίκα, η᾽ ἟ Ἀιένζα, ηζ ὁ
ἴδζμξ ὁ δήιανπμξ! Σὸ εἶπε ηνφρεζ, θμζπυκ, (δζὰ κὰ ιὴκ ηὸ παναηάκῃ)
ηάης εἰξ ηὸ ηαηχβζ ημῦ ζπζηζμῦ, ηὴκ ιίακ θμνὰκ ιέζα εἰξ ἕκα πζεάνζ
ἄδεζμ, ιὲ ζπαζιέκμκ ζηυιζμκ, ηαὶ ηὸ ζηυιζμκ ηὸ ἐηάθορε ι᾽ ἕκα
ηυζηζκμκ· ηὴκ ἄθθδκ θμνὰκ ἀκάιεζα εἰξ ηὰ ηαοζυλοθα, ὏πμηάης εἰξ
ηὸκ ζμθάκ, εἰξ ηὸ ζηυημξ ηαὶ εἰξ ηὴκ ὏βναζίακ.
Ἀθθὰ ηαὶ ηὴκ ιίακ ηαὶ ηὴκ ἄθθδκ θμνὰκ ὁ Εάπμξ ἔραλε, ηὸ δὗνε,
ἐβέθαζε ιέβακ βέθςηα πανάθνμκμξ πανᾶξ· ηὸ ἐπ῅νε πάθζκ, ηαὶ η῅ξ
ἔθοβε, ηαὶ ἢνπζζε «κὰ ηὸ νίπκῃ ἔλς», ηαὶ κὰ ηναβμοδῆ ηὴκ «ηαπυηα
ζηὴκ ἀθοβανζά».
Σέθμξ ηὴκ ἟ιένακ ἐηείκδκ ηαηχνεςζεκ α὎ηὴ κὰ ηὸκ θένῃ εἰξ

εεμβκςζίακ, ηαὶ ηὸκ ἐηαηάθενε κὰ πάῃ κὰ η῅ξ ημοααθήζῃ
ηαοζυλοθα, δζὰ κὰ ἔπῃ κὰ γεζηαίκεηαζ ηὸκ πεζιῶκα.
΢ζιὰ εἰξ ὅθα η᾽ ἄθθα, ὁ ηυζιμξ ηὴκ εἶπε δζὰ «βνμοζμφγα», δζὰ
«βμονκμπυδανδκ». Ἦημκ ἀπαζζία. Ἅια ἐπνυηεζημ κ᾽ ἀπμπθεφζῃ
ηαιιία αάνηα ἠ ηακέκα ηαΐηζ ηαὶ ὁ ηανααμηφνδξ ἠ μἱ ζφκηνμθμζ
ηὴκ ζοκήκηςκ εἰξ ηὸκ δνυιμκ, ἐβφνζγακ ὀπίζς ηαὶ ἀκέααθθμκ ηὴκ
ἀκαπχνδζζκ.
Ὅηακ ζοκμδία ηζξ ἤημκ ἑημίιδ κ᾽ ἀκαπςνήζῃ εἰξ ἐλμπζηὴκ ἐηδνμιήκ,

ηαὶ ηὴκ εὕνζζηε ηαε᾽ ὁδυκ, ἔιεκε, δὲκ ἀκεπχνεζ. ἖ὰκ ἐλεηίκεζ ηζξ δζ᾽
ἐιπμνζηὴκ ἠ ἄθθδκ ἐπζπείνδζζκ, ἀθθμίιμκμκ ἂκ ηὴκ εὕνζζηεκ ἐιπνυξ
ημο!
Ὅηακ ἐπνυηεζημ πενὶ ἀννααῶκμξ ἠ βάιμο, ηαὶ ἟ πεεενὰ ἠ ἟

βοκαζηαδέθθδ ηὴκ εὕνζζηε ιπνμζηά ηδξ, ηαὶ α὎ηὴ η῅ξ δὔπεημ «ὧνεξ
ηαθέξ!» ὤ! μἱ ὧνεξ ἐηεῖκεξ ἐβίκμκημ ηαηὲξ ὧνεξ, η᾽ ἐζήιαζκμκ ὅηζ
δὲκ ἤημκ «ηζζιέηζ» κὰ βίκῃ ηὸ ιεθεηχιεκμκ ζοκμζηέζζμκ!
Ὅηακ ιεηὰ δφμ ἟ιέναξ ἐπέζηνερεκ ὁ Εάπμξ ἀπὸ ηὰ λφθα, ἀθμῦ ηὰ

ἐλειαανηάνζζακ, η᾽ ἐημοαάθδζε ηζ α὎ηὸξ ηὸ ιενίδζυκ ημο, ―἟
ιδηένα ημο ἐθνυκηζζε κὰ εἶκαζ πανμῦζα, ηαεὼξ εὰ ἔθεβεκ ἟ βείηςκ
δαζηάθα, εἰξ ὅθμκ ηὸ λειαανηάνζζια ηαὶ ηὸ ιμίναζια, δζὰ κὰ ιὴκ
βεθάζμοκ ηὸκ Εάπμκ ηαὶ ημῦ δχζμοκ ιζζὸ ιενδζηυ― η᾽ ἐβέιζζε ηὸ
ηαηχβζ ημῦ ζπζηζμῦ η῅ξ ιδηέναξ ημο, ᾐζεάκεδ ηὴκ ἀκάβηδκ η῅ξ
32
ἀκαροπ῅ξ, ηαὶ «ηὸ ἔννζλε» πεζνυηενα ἔλς, α὎ηὸξ ηαὶ ηὸ ιπμογμφηζ
ημο.
἖πὶ ηνεῖξ ἟ιέναξ, ὄπζ ιυκμκ πανήημοζεκ εἰξ ηὰξ δζαηαβὰξ η῅ξ
ιδηνυξ ημο, ἀθθ᾽ μὔηε ἐπανμοζζάζεδ εἰξ ημὺξ ὀθεαθιμφξ ηδξ. Δἶπε
δναπεηεφζεζ, εἶπε λεπέζεζ εἰξ ἄθθδκ βεζημκζάκ, ὅπμο «δὲκ ἔθεακεκ ἟
πάνδ ηδξ». Α὎ηὴ ηὸκ ἐηοκδβμῦζε, ηαὶ δὲκ ἞ιπμνμῦζε κὰ ηὸκ
ζοιιαγχλῃ, δὲκ ἞ιπμνμῦζε κὰ ηὸκ ἀκαηαθφρῃ. Οὔηε ἤθεεκ εἰξ ηὴκ
μἰηίακ δζὰ κὰ ημζιδεῆ ηὴκ κφηηα. ἖ημζιᾶημ, α὎ηὴ δὲκ ἢλεονε πμῦ,
εἰξ ιζηνμηαπδθεῖα, εἰξ ηὸκ Ἀπάκς Μαπαθᾶ, ἠ εἰξ ηὸ ὕπαζενμκ.
Μενζημὶ εὔεοιμζ κέμζ, ὁπμὺ ἔηαικμκ ευνοαμκ εἰξ ηὶξ βεζημκζὲξ ηὴκ
κφηηα, ηὸκ εἶπακ ηάιεζ «πανέα», ηαὶ ηὸκ ἔζενκακ ιαγί ημοξ, δζὰ κὰ
ημὺξ παίγῃ ηὴκ «ηαπυηα ζηὴκ ἀθοβανζά», ηαὶ ἄθθα ηναβμφδζα. ἖πὶ
ηνεῖξ ἟ιέναξ ηαὶ δφμ κφηηαξ α὎ηὸξ ζοκδζῃηᾶημ ηαὶ ζοκδβεθάγεημ
ιαγί ημοξ. ἖θαίκεημ ὅηζ ἟ ζοκηνμθζὰ ἐηείκδ ηὸκ ἔηνεθε ιὲ θςηυκ,
ὅηζ ηὸκ ἐπυηζγε ηὸ ὕδςν η῅ξ Λήεδξ η᾽ ἐλέπαζεκ, ὁ πηςπυξ, ηὴκ
ιδηένα ημο.
Συηε ἟ Εςβάνα ἔβζκε ζηφθα, ἔβζκε Σμφνηα, ιεηεκυδζε πζηνῶξ δζαηὶ

κὰ ιὴκ ηὸ ἔπῃ ζπάζεζ, δζαηὶ κὰ ιὴκ ηὸ ἔπῃ ηάρεζ ζηὴκ ἑζηίακ ηδξ
ιίακ ἟ιένακ πεζιενζκὴκ ηὸ ιπμογμφηζ ημῦ οἱμῦ ηδξ, ἀθμῦ ημῦημ, ὡξ
η῅ξ ἐθαίκεημ, ηὸκ ἔηαικε κὰ πάκῃ ηὰ ιοαθά. ἖κ ηῷ εοιῷ ηδξ, δὲκ
὏πέθενεκ α὎ηὴ κὰ πμθμζηάκῃ ηαὶ κὰ ανάγῃ ἐπὶ πμθφ, ὅπςξ ἄθθαζ
βοκαῖηεξ, ιέζα ηδξ, ἀθθὰ πνμέαδ ε὎εὺξ εἰξ βεκκαίακ ἀπυθαζζκ.
Σὸ ηαηάζηδια η῅ξ ηυηε κεμσδνφημο ζηναηζςηζη῅ξ ἀζηοκμιίαξ

ἐηφβπακε κὰ εἶκαζ βεζημκζηυκ, πθδζίμκ εἰξ ηὴκ μἰηίακ ηδξ. Ἰδμῦζα
δφμ κεανμὺξ πςνμθφθαηαξ πανὰ ηὴκ εφνακ ημῦ ζηναηῶκμξ,
ἐπθδζίαζε ηαὶ ημὺξ θέβεζ:
― Γὲκ ηάκεη᾽ ἕκα ἔθεμξ, παζδζά, ἔηζζ κὰ ζᾶξ δεπημῦκ ιὲ ηὸ ηαθὸ μἱ

ιακκάδεξ ζαξ ― κὰ πᾶηε, κὰ αν῅ηε ηεῖκμκ ηὸ βοζυ ιμο, ηὸκ παθααυ,
κὰ ημῦ πάνεηε ηεῖκμ ηὸ ιπμογμφηζ ἀπ᾽ ηὰ πένζα ημο;…
― Σὸ ιπμογμφηζ, εἶπεξ, ηονά; ἞νχηδζεκ ὁ ἕκαξ.
― Κεῖκμ ηὸ ιπμογμφηζ!… ἔηζζ κὰ ζᾶξ πανμῦκ μἱ ιακκάδεξ ζαξ!…

Γζαηὶ ζμονημφηερε ηαὶ ιμονθάεδηε, η᾽ ἔπαζε ηὸ ιοαθυ ημο… ηαὶ
δὲκ ιπμνῶ κὰ ηὸκ ιαγχλς!… ὅθμ ἀπ᾽ α὎ηὸ ηὸ ιπμογμφηζ…
33
Γζώνβμξ Κμοηζμκάζζμξ, love and theft, 2
34
― Καθά, ηονά.
Οἱ δφμ κεανμὶ πςνμθφθαηεξ ιυκμκ ἀθμνιὴκ ἐγήημοκ. Σὸ κ᾽

ἁνπάζμοκ δφμ ἔκμπθμζ ἓκ πνᾶβια ἀπὸ ηὰξ πεῖναξ ἑκὸξ ἀυπθμο, δφμ
θνυκζιμζ ἓκ ιμοζζηὸκ ὄνβακμκ ἀπὸ ηὰξ πεῖναξ ηνεθμῦ, ἀηζκδφκμο
ιάθζζηα ηνεθμῦ, εἶκαζ ηυζμκ εὔημθμκ ηαὶ ηυζμκ δζαζηεδαζηζηυκ. ―
Κ᾽ ἔηζζ ηὸ ανάδο ἐηεῖκμ ὁ Εάπμξ ε὏νέεδ πςνὶξ ιπμογμφηζ…
Ἔπαζε ηὸ ὄνβακυκ ημο ὁ πηςπὸξ ηνεθυξ, ὁ ὏πμπμκδνζαηὸξ ΢αμφθ, ὁ

ἀηενπὴξ Γαοΐδ, ηαὶ ηχνα ηθαίεζ, ἄκεο νοειμῦ ηαὶ ιέθμοξ, ηθαίεζ
ιέζα ημο ηὴκ ζοιθμνά ημο, ηὴκ ὁπμίακ πζηνῶξ ιζζμαζζεάκεηαζ.
Γὲκ εἶπεκ ὏πάβεζ εἰξ ηὸκ Δἰνδκζηὸκ Ὠηεακὸκ δζὰ κὰ εὕνῃ ημὺξ δφμ
ἀδεθθμφξ ημο, ηαὶ δὲκ ηαη῅θεεκ ὏πὸ ηὴκ ηνφακ πθάηα εἰξ ηὴκ
ιαφνδκ β῅κ, δζὰ κὰ ζοκακηήζῃ ηὰξ δφμ ἀδεθθάξ ημο. Ἔιεζκε ηη῅κμξ
ἄιμοζμκ ηαὶ ἄπανζ εἰξ ηὴκ ὏παημὴκ η῅ξ ιδηνυξ ημο, δζὰ κὰ η῅ξ
ημοααθῆ λφθα, ὅζμκ ααζημῦκ μἱ πθάηεξ ημο! Καὶ ὣξ πυζα εὰ η῅ξ
ημοααθήζῃ ἀηυια! Καὶ ὣξ πυζμοξ πεζιῶκαξ εὰ γεζηαίκεηαζ α὎ηή!
Μυκμκ ιίακ ἟ιένακ η῅ξ εἶπε ιὲ ἤεμξ πμθὺ ηαπεζκυκ:
― Γὲ θέξ, ιάκκα, η῅ξ Ἀηνίαςξ, κὰ πῆ η῅ξ Ἀιένζαξ, κὰ πῆ η῅ξ

δαζηάθαξ, κὰ πῆ ημῦ δδιάνπμο, ηζ ὁ δήιανπμξ κὰ πῆ ημῦ
ἀζηοκυιμο, ηζ ὁ ἀζηοκυιμξ κὰ δζαηάλῃ ημὺξ πςνμθοθάημοξ, κὰ ιμῦ
δχζμοκ ηὸ ιπμογμφηζ ιμο πίζς!
Ἔαθεπε, ηάπα, ὡξ ηνεθυξ, ηὴκ ἱενανπζηὴκ ἅθοζζκ, ιὲ ηὴκ ὁπμίακ

ἐθαίκμκημ κὰ εἶκαζ δειέκμζ ὅθμζ μἱ θνυκζιμζ; Καὶ ᾐζεάκεημ ὅηζ
α὎ηὸξ δὲκ ἤημ ἀπδθθαβιέκμξ ἀπὸ ηὴκ πενίζθζβλζκ η῅ξ ἁθφζεςξ
ηαφηδξ;
Σίξ ἔιαεεκ ἂκ ημῦ ἀπέδςηακ πμηὲ ηὸ ἄπανμ ιπμογμφηζ, ηὸ ὄνβακμκ

η῅ξ πανδβμνίαξ ημο; . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
.......
Μεηὰ ηαζνὸκ ἐβκχζεδ ὅηζ ὁ εἷξ ηῶκ δφμ κεανῶκ πςνμθοθάηςκ εἶπε
ιεηαηεε῅ ηαὶ ἔθααε θφθθμκ πμνείαξ. ἖κῷ μὗημξ ἔιεθθε κὰ
ἐπζαζααζεῆ εἰξ πθμῖμκ δζὰ κὰ ἀπέθεῃ εἰξ ηὴκ ΢ηενεάκ, ιεβάθδ ἔνζξ
ηαὶ θμβμιαπία ἢκαρε ιεηαλὺ ηῶκ δφμ ὁιμζηήκςκ πενὶ η῅ξ ηαημπ῅ξ
ημῦ ιπμογμοηίμο. ὇ θεφβςκ ἐπέιεκε κὰ ηὸ πάνῃ ιαγί ημο, ὁ ιέκςκ
35
ἢεεθε κὰ ηὸ ηναηήζῃ. ὇ δεφηενμξ ἐηνάηεζ ηὴκ ηεθαθὴκ ημῦ
ὀνβάκμο, ὁ πνῶημξ ἐηνάαα ηὴκ μ὎νάκ. Οὗημξ ἤημκ θίακ εοιχδδξ ηαὶ
πείζιςκ, ηαὶ ζθυδνα ἐλαθεεὶξ ἔηναλε:
― Σὸ ζπάγς ηαθφηενα! ἀπ᾽ ηὸ πανάεονμ ηὸ νίπκς, ὄπζ!… εὰ ηὸ
ηναηήζῃξ ἐζφ!…
Καὶ ἅι᾽ ἔπμξ ἅι᾽ ἔνβμκ. ὇ κεανὸξ μὗημξ πςνμθφθαλ ὡιμίαγε ιὲ

ημὺξ αἱνεηζημφξ, μἵηζκεξ, δζυηζ ημὺξ ἐλέθοβεκ, ἐπάκς εἰξ ηὴκ ζεζνὰκ
η῅ξ δζαθεηηζη῅ξ ηςκ, ιία ηαημδμλία, ἐκκμμῦκ κὰ ἐιιείκμοκ ιέπνζ
εακάημο εἰξ α὎ηήκ, δζὰ κὰ ιὴ πάζμοκ ηὴκ θήιδκ ὅηζ εἶκαζ
ἀθάκεαζημζ.
Καη᾽ ἀνπάξ, ιᾶθθμκ ἟ιζαζηεζεουιεκμξ ηαὶ ἟ιζςνβζζιέκμξ, ἐλέθενε

ηὴκ ἀπεζθὴκ ηαφηδκ, εἶηα, δζὰ κὰ ιὴ θακῆ ὅηζ ιαηαίςξ ἞πείθεζ,
἞εέθδζε κὰ πναβιαημπμζήζῃ ηὴκ ἀπεζθήκ. Γζὰ ζθμδνμῦ ηζκήιαημξ,
ἀπέζπαζε ηὸ ὄνβακμκ ἀπὸ ηὰξ πεῖναξ ημῦ ἄθθμο, παθανςεείζαξ
πνὸξ ζηζβιὴκ ἀπὸ ηὴκ ἀπμνίακ ιεε᾽ ἥξ ἐηεῖκμξ ἐημίηαγε ηὸκ
ζφκηνμθυκ ημο, ηαὶ δζὰ ημῦ ἀκμζηημῦ παναεφνμο ηὸ ἐζθεκδυκζζεκ
ἔλς.
Κάηςεεκ ἀηνζαῶξ ημῦ παναεφνμο ημῦ παηχιαημξ, ἤημ ηὸ

ζζδδνυθναηημκ πανάεονμκ ημῦ ἰζμβείμο, ηὸ ὁπμῖμκ ἐπνδζίιεοεκ ὡξ
ηναηδηήνζμκ. Μία πνμααηίκα ααεφιαθθμξ, ιὲ ηὰ δφμ ἀνκία ηδξ, ηὰ
ὁπμῖα δὲκ εἶπακ ἀκάβηδκ κὰ δεεμῦκ δζὰ κὰ ιὴ θφβμοκ, ἤημκ δειέκδ
ἀπὸ ηὰ ζίδενα ημῦ παναεφνμο ημφημο, ὁδδβδεεῖζα ἐηεῖ ὏θ᾽ ἑκὸξ ηῶκ
ἀβνμθοθάηςκ ἴζςξ. Σὸ ιπμογμφηζ, ηαεὼξ εἶπεκ ἐηζθεκδμκζζε῅,
πενζεζηνάθδ ἐπὶ ζηζβιὴκ εἰξ ηὸκ ἀένα, ηαὶ εἶηα ἔπεζεκ ἀηνζαῶξ
ἐπάκς εἰξ ηὴκ πμθφιαθθμκ νάπζκ η῅ξ πνμααηίκαξ, ἣηζξ ἐαέθαζε
ενδκςδῶξ. Σὸ ὄνβακμκ, ἐηαθακηεφεδ πνὸξ ζηζβιὴκ ἐηεῖ ἐπάκς,
἞ιαθφκεδ ἟ ὁνιὴ η῅ξ πηχζεχξ ημο, η᾽ ἔπεζεκ εἰξ ηὸ ἔδαθμξ ηυζμκ
ιαθαηά, ὥζηε δὲκ ἔπαεε ηίπμηε.
Σὴκ ἰδίακ ζηζβιὴκ ἓκ δεηαεηὲξ παζδίμκ, ὁ ιζηνὸξ Ἀθέλδξ η῅ξ Βαζῶξ,

η῅ξ βεζηυκζζζαξ, δζήνπεημ ηνέπμκ ἔιπνμζεεκ ημῦ ζηναηῶκμξ. Δἶπεκ
ἀημφζεζ ηὴκ ἱζημνίακ ημῦ ιπμογμοηίμο ηαὶ ἞βάπα πμθὺ ηὸκ Εάπμκ,
ὅζηζξ ἤημ ηαὶ α὎ηὸξ ἓκ ιέβα παζδίμκ. Καεὼξ εἶδε ηὸ ὄνβακμκ κὰ
πέζῃ, ἐπθδζίαζεκ, ἔηορε, ηὸ ἣνπαζεκ, ἔηνελε πάναοηα εἰξ ηὴκ
μἰηίακ η῅ξ Εςβάναξ, η᾽ ἐθχκαλε ηὸκ Εάπμκ.
― Νά!… ἔθα πάνε ηὸ ιπμογμφηζ ζμο!
(1902)
36
Δκηβηάν Νηεβηά, Ο Βηνιηζηήο
37
38
Καθθζηεπκζηαὶ δζαθέλεζξ
«὘πὲν ημῦ ηθεζδμηοιαάθμο»*
ἧ ηαηὰ ηῶκ ηθεζδμηοιαάθςκ ἐλεβενεεῖζα ηαηαηναοβὴ ἀπμηεθεῖ

ηυζμκ ευνοαμκ ὅζμκ ηαὶ α὎ηὰ ηὰ ηθεζδμηφιααθα⸱ἐπίζδξ ἐπάκαβηεξ
θμζπὸκ ηαὶ ἐπεῖβμκ εἶκε κὰ παφζῃ ὁ ευνοαμξ η῅ξ ηαηαηναοβ῅ξ ὅζμκ
ηαὶ ὁ ηῶκ ηθεζδμηοιαάθςκ. Σὸ ηθεζδμηφιααθμκ εἶκε ηὸ ιυκμκ
ὄνβακμκ δζὰ ημῦ ὁπμίμο ηαημνευκεζ ηζξ κὰ ε὎πανζζηήζῃ ημὺξ ἄθθμοξ
ηαὶ ηὸκ ἑαοηυκ ημο ἔηζ πςνὶξ κὰ ἔπῃ ἔηηαηημκ ιμοζζηὸκ ηάθακημκ,
ηὸ ιυκμκ ὄνβακμκ ηὸ ὁπμῖμκ ἀπμηεθεῖ ὀνπήζηνακ ὁθυηθδνμκ.
Πνάβιαηζ ηὰ ἐιπκεοζηὰ ὄνβακα, ηὰ ὁπμῖα εἶκε ἀδφκαημκ κὰ παίγῃ
ηζξ πςνὶξ κὰ βείκῃ πεθζδκυξ, ηαὶ πςνὶξ κὰ ἐλέθεςζζκ μἱ ὀθεαθιμὶ ημο
ηῶκ ημβπῶκ ηςκ, δὲκ θαίκμκηαζ κὰ πνμλεκῶζζ πμθθὴκ ε὎πανίζηδζζκ
εἰξ ημὺξ παίγμκηαξ α὎ηά, ηαὶ ὁιμζάγμοζζ πνὸξ ἀθδε῅ ὄνβακα
ααζάκμο. Δἶκε βκςζηὸκ ὅηζ ὁ ὀλφαοθμξ ηαεζζηᾷ ηςθμὺξ ημὺξ
ἀημφμκηαξ ηαὶ ηοθθμὺξ ημὺξ παίγμκηαξ α὎ηυκ. Πάκηα ηὰ ιμοζζηὰ
ὄνβακα ηαὶ ἰδίςξ ηὸ αζμθίμκ ἀπαζημῦζζ πανὰ ημῦ ιμοζμονβμῦκημξ
ἔηηαηημκ δελζυηδηα ὅπςξ ιὴ ἐιπμζήζῃ ζοκαζζεήιαηα θίακ
δοζάνεζηα εἰξ ημὺξ ἀηνμαηάξ, πνὸ πάκηςκ ηὸ αζμθίμκ, πενὶ ημῦ
ὁπμίμο δὲκ εἴιεεα αέααζμζ ἄκ ηαίπεν δαιαζεὲκ δὲκ εὰ ἐηαάθῃ
αἴθκδξ ὀλφκ ηζκα ηῶκ πμνδῶκ ηνζβιὸκ ὡξ ηναοβὴκ ὀνβ῅ξ. Ἀθθὰ ηὸ
ηθεζδμηφιααθμκ ηαὶ πεζνμδεέζηενμκ εἶκε, ὡξ θέβμοζζκ μἱ
὏πεναζπζζηαὶ ημο, ηαὶ πθείμκαξ ἀπμθαφζεζξ πανέπεζ, δφκαηαζ δὲ κὰ
ιᾶξ ηένρῃ ηαὶ ιεη’ ἀθεθμῦξ πάνζημξ ηνμουιεκμκ ηαὶ μ὎πὶ ὏πὸ ἐλ
ἐπαββέθιαημξ ιμοζμονβῶκ. Γελζὸξ ιάθζζηα ηθεζδμηοιααθζζηὴξ
ζοκήεζγε κὰ θέβῃ⸱ «Δἰξ ηὸ ηθεζδμηφιααθμκ πνέπεζ κὰ θένςιεκ
ιυκμκ ηὰξ ε὎πενῶξ ὏πενκζηςιέκαξ δοζπενείαξ, ὥζηε μἱ ἀηνμαηαὶ κὰ
ιὴ ὏πμεέηςζζ ηἂκ ὅηζ ὏πήνλε δοζπένεζα. Ὅηακ ἀημφς κὰ ιὲ
πεζνμηνμημῦκ δζυηζ δ῅εεκ ηαηεκίηδζα δοζημθίακ ηζκα δζαθμβίγμιαζ:
Α὎ηὸ ζδιαίκεζ ὅηζ δὲκ ηὴκ ἐκίηδζα ὅζμκ πνέπεζ. ἖θ’ ὅζμκ
ζοθθμβίγμκηαζ ἐιέ, ἔζης ηαὶ δζὰ κὰ ιὲ πεζνμηνμηήζςζζ, δὲκ εἶιαζ
ε὎πανζζηδιέκμξ⸱ιυκδκ ηὴκ ιμοζζηὴκ εέθς κὰ ζοθθμβίγςκηαζ μἱ
ἀηνμαηαί ιμο, δ῅θα δὴ κὰ θδζιμκῶζζ ηὸ ηθεζδμηφιααθμκ, ηὸκ
ιμοζμονβυκ, ὀθίβμκ ηζ ηὴκ β῅κ, ὀθίβμκ ηζ ηὴκ γςήκ, ηαὶ αἱ ροπαί ηςκ
κὰ ααοηαθῶκηαζ ἞δοπαεῶξ. Συηε ιυκμκ εἶιαζ ε὎πανζζηδιέκμξ ἐλ
ἐιαοημῦ, ὅηακ αθέπς ιμνθὰξ ηαηαθαιπμιέκαξ ὏πὸ ἐκεμοζζαζιμῦ,
ὀθεαθιμὺξ ὏βνμφξ, ηαὶ πθήνδ θήεδκ η῅ξ ἐι῅ξ πανμοζίαξ.»
*άνενμ ζημ πενζμδζηυ Δζηία, ηεφπμξ 697, 1889.
39
Οἱ ἀθθεπάθθδθμζ ηαὶ ῥαβδαῖμζ ηυκμζ δὲκ ε὎δνέζημοκ εἰξ ηὸκ
ιμοζμονβὸκ ημῦημκ. «Ὅθμζ α὎ημὶ μἱ ηυκμζ, ἔθεβεκ, ὁιμζάγμοζζ πνὸξ
ὀδοκδνὰξ ηναοβάξ, ηὰξ ὁπμίαξ ἐηαάθθεζ ηὸ ηθεζδμηφιααθμκ ἐκ ᾧ ηὸ
πθήηημοζζ. Ἕηαζημξ ηυκμξ θςκάγεζ: Δἶιαζ ἀπὸ λφθμκ! Δἶιαζ ἀπὸ
λφθμκ!-Σμῦημ δὰ εἶκε παζίβκςζημκ, ηαὶ ημῦημ ἀηνζαῶξ πνέπεζ κὰ
ηαημνεχζςιεκ κὰ θδζιμκδεῆ.» Σὸ ηθεζδμηφιααθμκ ηαηαεέθβεζ
἟ιᾶξ ὅηε μἱ ιμοζμονβμῦκηεξ δάηηοθμζ θαίκμκηαζ ζοθθέβμκηεξ ἐπὶ
ηῶκ πθήηηνςκ ὡναίαξ ηαὶ πανζέζζαξ ιεθῳδίαξ θοζζηῶξ ηαὶ
ἀπενίηηςξ ὡζεὶ ζοκέθεβμκ εἰξ ημὺξ ἀβνμὺξ ῥυδα ηαὶ ἴα.
Δἰξ ηὴκ ιμοζζηὴκ ζοιααίκεζ ὅ,ηζ ηαὶ εἰξ ηὸ ὕθμξ. Ὅηακ πενὶ
ζοββναθέςξ ηζκμξ θέβςιεκ ὅηζ ἔπεζ βθαθονὸκ ὕθμξ, ἀπυδεζλζξ ὅηζ
ημῦημ δὲκ εἶκε ὅζμκ δεῖ βθαθονυκ⸱ ἄκ ἐπί ηζκμξ βθοπηζημῦ ἔνβμο
θαίκςκηαζ ηὰ ἴπκδ ημῦ βθφπημο ηὸ ἔνβμκ δεῖηαζ ηαὶ ἄθθδξ βθοθ῅ξ.
Ἀθθ’ ἂξ ἐπακέθεςιεκ ἐπί ηὸ πνμηείιεκμκ. Οἱ ἀζπμκδυηενμζ ἐπενμὶ
ημῦ ηθεζδμηοιαάθμο, μἱ ἐλεβείνμκηεξ ηαη’ α὎ημῦ ἀκηζπάεεζακ ηαὶ
ὀνβὴκ ηαὶ ἀβακάηηδζζκ εἶκε μἱ παίγμκηεξ α὎ηυ. Ἂκ μἱ ἀθδεεῖξ
ηαθθζηέπκαζ ιαβεφςζζ δζὰ ημῦ ηθεζδμηοιαάθμο, εἶκε ὅιςξ
ἀκακηίννδημκ ὅηζ μἱ ι έ θ θ μ κ η ε ξ ημζμῦημζ εἶκε α὎ηυπνδια ἐπενμὶ
η῅ξ ημζκςκίαξ. ὘πενάκς ημῦ εμνφαμο ηῶκ ηθεζδμηοιαάθςκ
ἐβείνεηαζ θμαενὰ ἰαπὴ ἀνῶκ ηαὶ ἀκαεειάηςκ ηαη’ α὎ηῶκ ηαὶ ηῶκ
ιμοζμονβῶκ ηςκ. ΢οββναθεφξ ηζξ ἀπεηάθεζε ημὺξ Πανζζίμοξ Π ζ α κ
υ π μ θ ζ κ⸱ πμία πυθζξ ζήιενμκ δὲκ δζηαζμῦηαζ κὰ θάαῃ ηὸ ὄκμια
ημῦημ; Βθέπμιεκ δὲ ὅηζ πᾶζαζ αἰζεάκμκηαζ ηὴκ ἀκάβηδκ κ’
ἀπμζείζςζζ ηὸκ γοβὸκ ημῦ ηθεζδμηοιαάθμο.[…] Πνέπεζ κὰ ε὏νεεῆ
πμο ιία κ῅ζμξ εἰξ ηὴκ ὁπμίακ κὰ ιεηαθένςιεκ ημὺξ
ηθεζδμηοιααθζζηὰξ ηαὶ ημὺξ ιαεδηὰξ α὎ηῶκ. Γὲκ εἶκε ἀπαναίηδημκ
἟ κ῅ζμξ α὎ηὴ κὰ εἶκε ἔνδιμξ. Ἂκ δὲκ εἶκε, δὲκ εὰ αναδφκῃ κὰ βίκῃ⸱
μἱ ἰεαβεκεῖξ, ὡξ εἶκε ἑπυιεκμκ εὰ ηναπῶζζκ εἰξ θοβὴκ παναπν῅ια.
40
Χνύζαθμξ κέμξ*
Ννπζεζία
Ὁ ζέισλ κνπζηθὴλ καζεῖλ

θαὶ ζέισλ ἐπαηλεῖζζαη
ζέιεη πνιιὰο ὑπνκνλάο
ζέιεη πνιιὰο ἡκέξαο
ηηκὴλ πξὸο ηὸλ δηδάζθαινλ
δνπθᾶηα εἰο ηὰο ρεῖξαο
ηόηε λὰ κάζεη ὁ καζεηήο
θαὶ ηέιεηνο λὰ γέλεη.
*Ο Πακαβζχηδξ μ κέμξ Υνοζάθδξ ήηιαζε ηαηά ημ α' ήιζζο ημο 17μο αζ. Τπήνλε
Πνςημράθηδξ ηδξ Μεβάθδξ Δηηθδζίαξ ηαζ δ επμπή ημο ζδιαδεφηδηε απυ ιεβάθδ
ζηνμθή ζε ανηεημφξ ημιείξ ηδξ ραθηζηήξ ηέπκδξ, πμο ιέπνζ ηζξ ανπέξ ημο 17μο αζ.
ημοθάπζζημκ, δεκ παναηηδνζγυηακ απυ ηζκδηζηυηδηα ηαζ δδιζμονβία, αθθά ιάθθμκ
απυ ζηαζζιυηδηα ηαζ δζζηαβιυ.
Έκα απμ ηα πμθθά ιέθδ πμο δζαδυεδηε απμδζδυιεκμ ζημκ κέμ Υνοζάθδ, είκαζ ηαζ δ
βκςζηή ςξ «κμοεεζία» ημο Υνοζάθμο πμο ηδκ ζοκακηάιε ζηα πθθ ιε δζαθυνμοξ
ηίηθμοξ, υπςξ «κμοεεζία παηνζηή ηαζ δζδαζηαθζηή πνμξ ημοξ ιέθθμκηαξ ιαεείκ ηδκ
ιμοζζηήκ επζζηήιδκ», ή «ηνμπάνζμκ εζξ ανπανίμοξ», ή «ηνμπάνζμκ πνμξ κμοεεζίακ
ημο ιαεδημφ» η.α. Ζ κμοεεζία αοηή είκαζ εηβφικαζια ημο ζηζπδνανίμο ηαζ
ζοκακηάηαζ ζημοξ ηχδζηεξ ζε δφμ (ημοθάπζζημκ) παναθθαβέξ.
41
Δζηυκα απυ πθ ημο 18μο αζ.
ιε ηδκ ηθαζζηή εηδμπή ηδξ κμοεεζίαξ ελ μθμηθήνμο ζε α' δ'θςκμ
42
Δὐβέκζμξ Βμύθβανδξ
Πξαγκαηεία πεξί Μνπζηθῆο*
[απμζπάζιαηα]

(Βογακηζκμί ιμοζζημί)
Σ῅ξ ιμοζζη῅ξ ἟ πάνζξ ηαὶ ἟ δφκαιζξ, ἟ πν῅ζζξ ηαὶ ἟ ὠθέθεζα εἶκαζ

ἀπὸ ἐηεῖκα ηὰ θαζκυιεκα, ηὰ ὁπμῖα, ἐπεζδὴ ηὰ βκςνίγμοκ πάκηεξ
ημζκῶξ, θαίκεηαζ πενζηηυκ κὰ γδηῆ ηζκὰξ κὰ ηὰ παναζηήζῃ ἰδίςξ.
[…]Σί ἄθθμ μἱ παιπάθαζμζ ιῦεμζ κὰ ιᾶξ δζδάλμοκ ἞εέθδζακ , πανὰ
ηὴκ δναζηδνζςηάηδκ πάνζκ ἢ ηὴκ πανζεζηάηδκ δφκαιζκ η῅ξ ιμοζζη῅ξ
[…];
὇ Θνᾷλ ὆νθεὺξ ιὲ ηὴκ ιμοζζηήκ ημο ἀκεπαίηζγεκ ἀπὸ ηὸκ ἴδζμκ

δνυιμκ ημὺξ πμηαιμφξ‧ ἔζονεκ ὀπίζς ημο ὄπζ ιυκμκ ηὰ εδνία ηὰ
πθέμκ ἄβνζα, ἀθθὰ ηαὶ ηὰ δέκδνα ηαὶ ηὰξ πέηναξ‧ηαὶ ιὲ ηὴκ
βθοηφηδηα η῅ξ ιεθςδίαξ ἔθεαζε(θέβμοζζ) κὰ ηαηαιαθάλῃ ηαὶ ηὸκ
Ἀσδςκέα ηαὶ ηὴκ Πενζεθυκδκ, ημὺξ ἀιεζθίηημοξ ηαὶ ἀδοζςπήημοξ
εεμφξ, δζὰ κὰ ημῦ ἐπζζηνέρμοκ ἐη ημῦ εακάημο εἰξ ηὴκ γςήκ
Δ὎νοδίηδκ ηὴκ θζθηάηδκ ημο ζφγοβμκ.Οἱ Βμζςημὶ Ε῅εμξ ηαζ Ἀιθίςκ
ιὲ ηὰ εεθηηζηὰ ηνμφζιαηα ημῦ ὀνβάκμο ηςκ ηαὶ ηαηεηήθμοκ ηαὶ
*Δηδ. εη πεζνμβνάθμο ηδξ εκ Κζέας Βζαθζμεήηδξ, Δκ Σενβέζηδ,1868.
43
ηαηεηφθζμκ ἀπὸ ηὰ ὄνδ ηὰ ιάνιανα ηαὶ ημὺξ θίεμοξ ηαὶ δζ’ α὎ηῶκ,
ε὎νφειςξ ηε ηαὶ ἁνιμκζηχξ ζοκαπημιέκςκ, ἔηηζγμκ ηῶκ Θδαῶκ ηὰ
὏ρδθά πονβχιαηα ηαὶ ηὰ ηείπδ. Καὶ ὁ Μδεοικαῖμξ Ἀνίςκ πδδῶκ εἰξ
ηὴκ εάθαζζακ δζὰ κὰ θφβῃ ηὸκ ηίκδοκμκ ηῶκ ηαηαπμκηζζηῶκ
ζοκεηάθεζ δζὰ ηῶκ η῅ξ θφναξ α὏ημῦ ιμοζμονβδιάηςκ πνὸξ
αμήεεζάκ ημο ημὺξ θζθακενχπμοξ Γεθθῖκαξ, ηαὶ ὏π’ α὎ηχκ
ἀκαααζηαγυιεκμξ ηαὶ δζακδπυιεκμξ ἀζθαθῶξ ηὰ ηφιαηα εὕνζζηεκ
εἰξ Σαίκανμκ ηὴκ ζςηδνίακ.[…]
Οἱ ιῦεμζ μὗημζ εἰημκίγμοζζ ηὴκ ἀθήεεζακ‧ ηαὶ ἟ ἀθήεεζα ὁπμῦ

὏πμηνφπηεηαζ ὏πὸ ηὰξ εἰνδιέκαξ ιοεμθμβίαξ εἶκαζ, ὅηζ ἟ ιμοζζηὴ
ηυζδκ ἔπεζ δφκαιζκ εἰξ ηὰξ ροπὰξ ηῶκ ἀκενχπςκ, ὁπμῦ ηαὶ ημὺξ
ἀηζκήημοξ δζὰ ῥαεοιίακ ημὺξ δζεβείνεζ, ηαὶ ημὺξ ἀκαζζεήημοξ δζὰ
κςενυηδηα ημὺξ πανμνιᾷ, ηαὶ ημὺξ ζηθδνμφξ ηαὶ ἀηέβηημοξ
ιαθάηηεζ, ηαὶ ημὺξ ἀβνίμοξ ηαὶ εδνζχδεζξ θένεζ εἰξ ἟ιενυηδηα. […]
Σί πνέπεζ κὰ ὏πμεέζςιεκ ηὴκ ιμοζζηὴκ, ὅηζ εἶκαζ ιάεδζζξ, ἟ ὅηζ

εἶκαζ παζβκίδζ; ἄκ ζημπαζεῶιεκ ιυκδκ ηὴκ ἐη η῅ξ ιμοζζη῅ξ
βθοηφηδηα ηαὶ ροπαβςβίακ, ἟ ιμοζζηὴ εἶκαζ ἕκα εἶδμξ παζβκζδίμο
ηενπκμηάημο‧ ἄκ ζημπαζεῶιεκ ὅηζ ἐη η῅ξ ιμοζζη῅ξ ηνέιαηαζ
πμθθάηζξ ηαὶ ημῦ ζχιαημξ ηαὶ η῅ξ ροπ῅ξ ηὸ ηαηάζηδια, ἟ ιμοζζηὴ
εἶκαζ ἕκα εἶδμξ ἀλζμθμβςηάηδξ ιαεήζεςξ, ηαὶ ἕκα ἐπζηήδεοια
πμθοςθεθέζηαημκ εἰξ ηὸκ ἄκενςπμκ.Σὰξ ἐη η῅ξ ιμοζζη῅ξ ἞δμκὰξ
ηαὶ ηένρεζξ ὅθμζ ηὰξ ὁιμθμβμῦζζκ, ἀθθὰ ηὰξ ἐλ α὎η῅ξ ὠθεθείαξ
πυζμζ ηὰξ ζοθθμβίγμκηαζ;[…]
ἧ ιμοζζηὴ βίκεηαζ εἰξ ηὸκ ἄκενςπμκ ιία πνεζςδεζηάηδ δζαηνζαὴ ηαὶ

ἐκαζπυθδζζξ εἰξ ηὰξ ιεηὰ ημὺξ ηυπμοξ ἀκέζεζξ. Ἅπαξ ὁ αίμξ ἟ιῶκ
εἰξ ἄκεζζκ δζῄνδηαζ ηαὶ ζπμοδὴκ, εἰξ ζπμθὴκ ηαὶ εἰξ ἀζπμθίακ‧ ἀθθ’
἟ ζπμθὴ ηαὶ ἟ ἄκεζζξ πμθθάηζξ δζὰ η῅ξ ὁθμηεθμῦξ ἀπναλίαξ,
ῥίπημοζα ηὸκ ἄκενςπμκ εἰξ ιίακ ἀδδεζηάηδκ ἀηδδίακ, ηαείζηαηαζ
αανοηένα ηαὶ α὎η῅ξ η῅ξ πθέμκ ζηθδνᾶξ ηαὶ ἐπζπυκμο ἐπζπεζνήζεςξ.
ἧ πακηεθὴξ ἀνβία εἶκαζ ὡζὰκ ἕκα ιένμξ η῅ξ γς῅ξ κεηνμεζδέξ‧ ὡξ
ἕκα δζάζηδια η῅ξ ὏πάνλεςξ παζιαηῶδεξ ηαὶ δζάηεκμκ‧ ηαὶ ἟ θφζζξ
ἀπμζηνέθεηαζ ηὸ ηεκὸκ ημῦημ, ὡξ ἟ γςή ηὴκ κέηνςζζκ. Πμῖμκ
ἐπζηδδεζυηενμκ ιέζμκ πνὸξ ἀκαγχςζζκ ηαὶ ἀκαπθήνςζζκ η῅ξ
κεηνμεζδμῦξ ηαφηδξ ηαὶ δζαηέκμο ἀνβίαξ, ἀπὸ ηὸ ιέζμκ ὁπμῦ δίδεζ ἟
ιμοζζηή; Α὎ηὴ ἀνηφεζ ηὴκ ἀδδ῅ ἄκεζζκ‧ α὎ηὴ ηαηαβθοηαίκεζ ηὴκ
ἀηενπ῅ ζπμθὴκ ιὲ ιίακ ὅζμκ ἐθαθνάκ, ἄθθμ ηυζμ ηενπκὴκ
ἀζπμθίακ.
44
Χνύζακεμξ
Θεσξεηηθόλ κέγα ηεο κνπζηθήο*
Κεθ. ζη΄.
Υξῆζηο ηῆο Μνπζηθῆο

(Θνδζηεοηζημί Όικμζ)
*Θευπηηικόν μέγα ηηρ μοςζικήρ ζοκηαπεέκ ιεκ πανά Υνοζάκεμο ανπζεπζζηυπμο

Γζνναπίμο ημο εη Μαδφηςκ εηδμεέκ δε οπυ Πακαβζχημο Γ. Πεθμπίδμο
Πεθμπμκκδζίμο δζά θζθμηίιμο ζοκδνμιήξ ηςκ μιμβεκχκ, Σενβέζηδ, 1832. Δηδυζεζξ
Κμοθημφνα, 2002.
45
[…]
46
Ο θήπνο, κςπμβναθία, αίθα Λίαζα. 40-20 π.Υ.
(Museo Nazionale Romano, Palazzo Massimo, Rome)
47
Ο μέλνο *
Κμνίηζ' αββεθμηάιςημ ηζ ενςημπθδβςιέκμ
ζημ παναεφνζ ημο βζαθμφ εβθοημηναβμοδμφζε·
ηα ιάηζα αθέπμοκ ημ βζαθυ ηαζ ιαφνα δάηνοα πφκμοκ,
ιε ιζα θςκή αββεθζηή ηα πάεδ ηδξ δδβάηαζ,
ηα ηφιαηα παναηαθεί ηαζ ζημκ αένα θέβεζ,
υπμο ηζ ακ δζμοκ ημκ αβαπά κα ηδξ ημκ παζνεημφκε·
ηζ εηεί ηανάαζ δζάααζκε ιε ηα πακζά 'πθςιέκα·
καφηεξ πμο αημφκε ζηδ θςκή ηαζ αθέπμοκ ηέημζα ηάθθδ,
αθδζιμκμφκε ηα πακζά ηζ αθήκμοκ ηα ημοπζά ημοξ,
κα ηαλζδέρμοκ δεκ ιπμνμφκ, δεκ λένμοκ κ' ανιεκίζμοκ.
«΢φνεηε, καφηεξ, ζημ ηαθυ ηαζ ζηδκ ηαθή ηδκ χνα,
ηζ 'βς δεκ εηναβμφδδζα βζα ιπάνηεξ, βζα ηανάαζα.
Παναηαθχ ηα ηφιαηα, ιε ημκ αβένα ηνέκς
ηαζ ζηέθκς παζνεηίζιαηα ζημκ ηθέθηδ ηδξ αβάπδξ.»
*Ρσκαίηθα ηξαγνύδηα, (Popularia carmina graeciae recentioris), (CCCXXXVII),

Arnoldus Passow, 1860.
Πνπιάθηλ εθειάεδαγε*
Πμοθάηζκ εηεθάδδαβε, η’ αδδυκζ, η’αδδυκζ,

Σ’ αδδυκζ,η’ αδδμκάηζ ζε πέηνζκ’ αθςκάηζ.
Βαζζθμπμφθα η’ άημοζε , η’ αδδυκζ , η’αδδυκζ ,

Σ’ αδδυκζ,η’ αδδμκάηζ ,ηαζ ημ ηεθάδδδιά ζμο.
Σμ πχξ κ’απεζξ ηδ πάνδ ιμο, η’ αδδυκζ, η’αδδυκζ,

Σ’ αδδυκζ,η’ αδδμκάηζ ,ηαζ ημ ηεθάδδδιά ιμο
Πμο εζφ πίκεζξ βθοηυ ηναζί, η’ αδδυκζ, η’αδδυκζ,

Σ’ αδδυκζ,η’ αδδμκάηζ ηζ εβχ κενυ απ’ η’αοθάηζ;
*δδιμηζηυ ηναβμφδζ Πεθμπμκκήζμο.
48
Πνπινιόγνο*
Ἀεηυξ, ὁ ιέβαξ ααζζθεὺξ ἁπάκηςκ ηῶκ ὀνκέςκ,

ηθδημφνζκ εἶπεκ ηαὶ πανὰκ ηαὶ βάιμκ ημῦ παζδίμο ημο·
ηὸ πθ῅εμξ ὅθμκ ηῶκ ὀνκέςκ εἶπε ημ ηαθεζιέκμκ.
἖θάβαζζκ, ἐπίαζζκ εἰξ ηὴκ πανὰκ ἐηείκδκ,
5 ἞θένακ ηαὶ δζηάζζιμκ ἀπάκς εἰξ ηὸ ηναπέγζκ,
ὅθςκ ὀιπνὸξ ὁ πεθανβὸξ πενζβεθᾶ ηὸκ ηφηκμκ:
«Δἰπέ ιε, ηφηκε ζφζζμοιε ηαὶ ιαηνοζθμκδοθάηε,
ιεθακμπυδδ, ἀβνζυθςκε ηαὶ θζικμακαενειιέκε,
ηαὶ πακηεθῶξ ηαηυηοπμξ, ηί εέθεζξ εἰξ ηὸκ βάιμκ;
10 Νὰ ηζθαδ῅ξ μ὎η ἞ιπμνεῖξ, κὰ παίγδξ μ὎η ἞λεφνεζξ,
ηαὶ ιυκμκ ἤθεεξ, ἄηοπε, θμαένζζηνμκ ὁιμζάγεζξ.»
* απυ εζημκμβναθδιέκμ εθθδκζηυ ηχδζηα ηδξ Βζαθζμεήηδξ ημο ΢εναβίμο

Κςκζηακηζκμοπυθεςξ (Constantinopolitanus Seragliensis 35), 14μξ αζ.
49
Ένα παπάδειγμα ανθπυπιζηικήρ παιδείαρ
Ο «homo universalis» Αθελάκην Εμγέθ Ηκημφθθ Βεκζάκ
IIe FRAGMENT DE L'HAGIOPOLITE*
FOL. 19 V. 16-23, 27-28
Traduction française : M. J.-H. VINCENT
Κηελνηξόθνη βόζθνπλ ην θνπάδη ηνπο (αογακηζκή ιζηνμβναθία)
*2μ απυζπαζια απυ ημκ Αβζμπμθίηδ (ακχκοιμ ιεζαζςκζηυ πεζνυβναθμ,

ημπμεεημφιεκμ ζημκ 12μ αζ.πμο ανίζηεηαζ ζηδ ααζζθζηή αζαθζμεήηδ ημο Πανζζζμφ.
Πενζέπεζ ηδ εεςνία ηαζ πνάλδ ηδξ αογακηζκήξ εηηθδζζαζηζηήξ ιμοζζηήξ).
Σμ πεζνυβναθμ, ιε ζπυθζα ηαζ βαθθζηή ιεηάθναζδ, εηδυεδηε ημ 1847 ζημ
Πανίζζ απυ ημκ Αθελάκην Εμγέθ Ηκημύθθ Βεκζάκ (Alexandre Joseph Hidulphe
Vincent, 1797-1868), Γάθθμ ιαεδιαηζηυ ηαζ πμθοιαεή.
50
[Φν]οβῶκ δὲ εὕνδιά ραζζκ εἶκαζ ηὸκ α὎θὸκ, […] ΢φνζββμξ εἴδδ δφμ
ηὸ ιὲκ βάν ἐζηὶ ιμκμηάθαιμκ, ηὸ δὲ πμθοηάθαιμκ, ὅ θαζζκ εὕνδιά
Πακὸξ ημῦ Αἰεένμξ ηαὶ κφιθδξ Οἰκυδξ ηαὶ ὁ ιὲκ ιῦεμξ μὕηςξ. ὇ δὲ
θοζζηὸξ θυβμξ ημζμῦημξ ηαηὰ ηὸκ Πζενζηὸκ Ὄθοιπμκ, ηαθάιμο
ἀπμλδνακεέκημξ ἀπμεναο[ζεέκημξ ηε] εἰξ ζονζββμεζδ῅ πείθςζζκ, ὏πὸ
ημῦ εἰζνέμκημξ ἀκέιμο δζὰ η῅ξ πεζθχζεςξ, θζβονὸκ ἤπμκ ἀπεηέθεζ.
Οὗπεν ὁ πμζιὴκ ἀημφζαξ ἣζεδ, ηαὶ ημῦημκ ἐηηειὼκ, πνμζδκέξ ηζ
ηαὶ ἐπαηηζηὸκ ἀπεζφνζγεκ. ὇ιμίῳ δὲ ηνυπῳ ηαὶ ἄθθμοξ
ὀνβακμπμζκδζάιεκμξ ημὺξ ἀκαθμβίακ ἔπμκηαξ πνὸξ ηὸκ ε὏νδιέκμκ
θευββμκ ἟νιυζαημ. Kαὶ πμζήζαξ πεκηαζφνζββμκ, ἐγδθχεηζ πανὰ ηῶκ
ἄθθςκ πμζιέκςκ. Δἶηα ημφημζξ, ἔκηζιμξ ἟ πν῅ζζξ βζκμιέκδ ηαὶ ημῖξ
θμζπμῖξ ἀβνμίημζξ, ὕζηενμκ ηαὶ ἐκ ηαῖξ πμθζηζηαῖξ ἀπμθαφζεζζ
πανεθαιαάκεημ. Οἱ δὲ ηυηε Μαηεδυκςκ ααζζθεῖξ ἐπὶ ηὰ ααζίθεζα
ιεηήκεβ[ηακ α὎η]χκ ηὴκ πν῅ζζκ, ηαὶ ηὸ ιέθμξ α὎ηῶκ ἐπζηαθεῖζεαζ
ιαηεδυκζμκ. Μεηὰ ηζῦημ Ἄηηζξ ηὸ δεηάθμιμκ α὎θὸκ πμζήζαξ,
πμζιεκζηὴκ ἐηάθεζ ζφνζββα. […] ηὰ αμοημθζηὰ πα\ αἰπμθζηὰ πανὰ
ηὸκ ΢φνζββμκ πμηαιὸκ ἐζφνζζε.
(Σημειώζειρ ππυηόηςπηρ έκδοζηρ)

[17]
Scol. de Ptolém. sur la page 17, l. 7 : ζύννζβλ ὁ ημζκῶξ θεβόιεκμξ ζμονμοθάξ (mot
inconnu, peut-être ζοναοθάξ).
[18]
Ms. πακηὸξ ημῦ αἰεένμοξ.
[19]
Cf. Plat. Prot. t. I, p. 310, C; Paus. p. 83, 631, 662, 695; Strab. l. VIII.
[22]
Je suppose qu'il faut ημζθίςζζκ. — Cf. Nicom. p. 19.
[23]
Probablement ηὸκ δεηάθαιμκ. — On ne saurait cependant affirmer qu'il ne faille
pas δεηαηάθαιμκ, mot que la cacophonie aurait fait changer en δεηάθαιμκ. Dans ce
cas, l'invention d'Attis aurait beaucoup moins d'importance, puisqu'au lieu d'une flûte
à dix trous, il ne s'agirait plus que d'une flûte à dix tuyaux. Je ne négligerai cependant
pas de faire remarquer, en faveur de la première interprétation, qu'elle est acceptée
sans difficulté par M. Adrien de Lafage (à qui je l'avais communiquée) dans
son Histoire générale de la musique, t. II, p. 118.
51
Ἀκαηνεόκηεζα
Δηο ηέηηηγα*
Μαηανίγμιέκ ζε͵ ηέηηζλ͵

ὅηε δεκδνέςκ ἐπ΄ ἄηνςκ
ὀθίβδκ δνυζμκ πεπςηχξ
ααζζθεὺξ ὅπςξ ἀείδεζξ.
ζὰ βάν ἐζηζ ηεῖκα πάκηα͵
ὁπυζα αθέπεζξ ἐκ ἀβνμῖξ
ημπυζα θένμοζζκ ὗθαζ.
ζὺ δὲ θείδεαζ βεςνβῶκ͵
ἀπὸ ιδδεκυξ ηζ αθάπηςκ·
ζὺ δὲ ηίιζμξ ανμημῖζζκ͵
εένεμξ βθοηὺξ πνμθήηδξ.
θζθέμοζζ ιέκ ζε Μμῦζαζ͵
θζθέεζ δὲ Φμῖαμξ α὎ηυξ͵
θζβονὴκ δ΄ ἔδςηεκ μἴιδκ·
ηὸ δὲ β῅ναξ μὔ ζε ηείνεζ.
ζμθέ͵ βδβεκήξ͵ θίθοικε͵
ἀπαεήξ͵ ἀκαζιυζανηε·
ζπεδὸκ εἶ εεμῖξ ὅιμζμξ.
*Πδβή: Anacreontis quae feruntur Odaria, Recensuit Aug. Ferd. Lindau, Dr., Alisiae
Silesiorum, Sumptibus Editoris, typis A. Ludovici, 1840.
52
Γθοπηή πανάζηαζδ ζοκαοθίαξ ζε θοζζηυ ιέβεεμξ ( Σάνακηαξ, 350-300 π.Υ.
ηεναηυηα, ΖΠΑ, Getty Villa, αν. 76.AD.11)
53
Ἀεήκαζμξ Ναοηναηίηδξ
Γεηπλνζνθηζηαί*
ΗΓ 14, 5 (p. 18)
ὁ ιὲκ ηςιῳδζμπμζὸξ Δὔπμθζξ, ἄκδνεξ θίθμζ, θδζί· π἞ ιμοζζηὴ

πνᾶβι΄ ἐζηὶ ααεὺ {ηζ} ηαὶ ηαιπφθμκ, αἰεί ηε ηαζκὸκ ἐλεονίζηεζ ηζ
ημῖξ ἐπζκμεῖκ δοκαιέκμζξ. δζυπεν ηαὶ Ἀκαλίθαξ ἐκ ὘αηίκεῳ θδζίκ·
[…]ιέβαξ βάν, ὦ ιαηάνζμζ, ηαηὰ ηὸκ Θεμθίθμο Κζεανῳδυκ,
εδζαονυξ ἐζηζκ ηαὶ αέααζμξ {἟} ιμοζζηὴ ἅπαζζ ημῖξ ιαεμῦζζ
παζδεοεεῖζί ηε. ηαὶ βὰν ηὰ ἢεδ παζδεφεζ ηαὶ ημὺξ εοιμεζδεῖξ ηαὶ ηὰξ
βκχιαξ δζαθυνμοξ ηαηαπναφκεζ. Κθεζκίαξ βμῦκ ὁ Ποεαβυνεζμξ, ὡξ
Υαιαζθέςκ ὁ Πμκηζηὸξ ἱζημνεῖ, ηαὶ ηῷ αίῳ ηαὶ ημῖξ ἢεεζζκ
δζαθένςκ, εἴ πμηε ζοκέααζκεκ παθεπαίκεζκ α὎ηὸκ δζ΄ ὀνβήκ,
ἀκαθαιαάκςκ ηὴκ θφνακ ἐηζεάνζγεκ. πνὸξ δὲ ημὺξ ἐπζγδημῦκηαξ ηὴκ
αἰηίακ ἔθεβεκ ‘πναφκμιαζ’. ηαὶ ὁ ὇ιδνζηὸξ δὲ Ἀπζθθεὺξ ηῆ ηζεάνᾳ
ηαηεπναφκεημ, ἡκ α὎ηῷ ἐη ηῶκ ἦεηίςκμξ θαθφνςκ ιυκδκ Ὅιδνμξ
πανίγεηαζ, ηαηαζηέθθεζκ ηὸ πονῶδεξ α὎ημῦ δοκαιέκδκ. ιυκμξ βμῦκ
ἐκ Ἰθζάδζ ηαφηῃ πν῅ηαζ ηῆ ιμοζζηῆ.

(Καθθζυπδ-Δοηένπδ-Δναηχ)
54
Ἀεήκαζμξ Ναοηναηίηδξ
Γεηπλνζνθηζηαί *
ΗΓ 14,7 (p. 29)
ηνεῖξ δ΄ εἰζὶ η῅ξ ζηδκζη῅ξ πμζήζεςξ ὀνπήζεζξ, ηναβζηή, ηςιζηή,

ζαηονζηή. ὁιμίςξ δὲ ηαὶ η῅ξ θονζη῅ξ πμζήζεςξ ηνεῖξ, ποννίπδ,
βοικμπαζδζηή2, ὏πμνπδιαηζηή. ηαὶ ἐζηὶκ ὁιμία ἟ ιὲκ ποννίπδ ηῆ
ζαηονζηῆ· ἀιθυηεναζ βὰν δζὰ ηάπμοξ. πμθειζηὴ δὲ δμηεῖ εἶκαζ ἟
ποννίπδ· ἔκμπθμζ βὰν α὎ηὴκ παῖδεξ ὀνπμῦκηαζ. ηάπμοξ δὲ δεῖ ηῷ
πμθέιῳ εἰξ ηὸ δζχηεζκ ηαὶ εἰξ ηὸ ἟ηηςιέκμοξ ‘θεφβεζκ ιδδὲ ιέκεζκ
ιδδ΄ αἰδεῖζεαζ ηαημὺξ εἶκαζ’. ἟ δὲ βοικμπαζδζηὴ πανειθενήξ ἐζηζ ηῆ
ηναβζηῆ ὀνπήζεζ, ἣηζξ ἐιιέθεζα ηαθεῖηαζ· ἐκ ἑηαηένᾳ δὲ ὁνᾶηαζ ηὸ
αανὺ ηαὶ ζεικυκ. ἟ δ΄ ὏πμνπδιαηζηὴ ηῆ ηςιζηῆ μἰηεζμῦηαζ, ἣηζξ
ηαθεῖηαζ ηυνδαλ· παζβκζχδεζξ δ΄ εἰζὶκ ἀιθυηεναζ. Ἀνζζηυλεκμξ δέ
θδζζ ηὴκ ποννίπδκ ἀπὸ Ποννίπμο Λάηςκμξ ηὸ βέκμξ ηὴκ
πνμζδβμνίακ θααεῖκ· Λαηςκζηὸκ δ΄ εἶκαζ ιέπνζ ηαὶ κῦκ ὄκμια ηὸκ
Πφννζπμκ. ἐιθακίγεζ δ΄ ἟ ὄνπδζζξ πμθειζηὴ μὖζα ὡξ Λαηεδαζιμκίςκ
ηὸ εὕνδια. πμθειζημὶ δ΄ εἰζὶκ μἱ Λάηςκεξ, ὧκ ηαὶ μἱ οἱμὶ ηὰ
ἐιααηήνζα3 ιέθδ ἀκαθαιαάκμοζζκ, ἅπεν ηαὶ ἐκυπθζα ηαθεῖηαζ. ηαὶ
α὎ημὶ δ΄ μἱ Λάηςκεξ ἐκ ημῖξ πμθέιμζξ ηὰ Σονηαίμο πμζήιαηα
ἀπμικδιμκεφμκηεξ ἔννοειμκ ηίκδζζκ πμζμῦκηαζ.
Πδβή: http://analogion.com/forum/index.php?threads/ath%C3%A9n%C3%A9e-de-
naucratis-les-deipnosophistes.12232/
2 βοικμπαζδζηή, είδμξ πμνμφ,[…]. Υμνεουηακ απυ αβυνζα ή έθδαμοξ βοικμφξ, πμο

ιζιμφκηακ ηδκ πάθδ ηαζ ημ παβηνάηζμ (ιεζηηυξ αβχκαξ πάθδξ ηαζ ποβιαπίαξ) ιε
νοειζηέξ ηζκήζεζξ.
3 Καεχξ θέεζ μ Αεήκαζμξ (ΗΓ', 630F, 29): "μζ ΢πανηζάηεξ (μζ Λάηςκεξ) είκαζ
πμθειζημί ηαζ ηα παζδζά ημοξ οζμεεημφκ ηα ειααηήνζα ιέθδ, πμο θέβμκηαζ ηαζ
εκυπθζα. […]Διααηήνζμ ιέθμξ θεβυηακ ηαζ δ ιεθςδία πμο παζγυηακ ζημκ αοθυ.
55
Πάμοθ Κθέε, Αξραίνο Ήρνο
56
Ἀπμθθόδςνμξ (ρεοδo-)
Βηβιηνζήθε
Γ΄, 5,5
἟ δὲ (Ἀκηζυπδ) ἀβμιέκδ (αἰπιάθςημξ) δφμ βεκκᾷ παῖδαξ ἐκ
἖θεοεεναῖξ η῅ξ Βμζςηίαξ, μὓξ ἐηηεζιέκμοξ ε὏νὼκ αμοηυθμξ
ἀκαηνέθεζ, ηαὶ ηὸκ ιὲκ ηαθεῖ Ε῅εμκ ηὸκ δὲ Ἀιθίμκα. Ε῅εμξ ιὲκ μὖκ
ἐπειεθεῖημ αμοθμναίςκ, Ἀιθίςκ δὲ ηζεανῳδίακ ἢζηεζ, δυκημξ α὎ηῷ
θφνακ ἗νιμῦ. […] παναθααυκηεξ δὲ ηὴκ δοκαζηείακ ηὴκ ιὲκ πυθζκ
ἐηείπζζακ, ἐπαημθμοεδζάκηςκ ηῆ Ἀιθίμκμξ θφνᾳ ηῶκ θίεςκ, Λάζμκ
δὲ ἐλέααθμκ.
Παοζακίαξ
Διιάδνο πεξηήγεζηο, Βνησηηθά
17.7
ημὺξ δὲ πανὰ ηὸ Ἀιθίμκμξ ικ῅ια θίεμοξ, μἳ ηάηςεεκ ὏πμαέαθδκηαζ
ιδδὲ ἄθθςξ εἰνβαζιέκμζ πνὸξ ηὸ ἀηνζαέζηαημκ, ἐηείκαξ εἶκαί ηὰξ
πέηναξ αἳ ηῆ ᾠδῆ ημῦ Ἀιθίμκμξ ἞ημθμφεδζακ: ημζαῦηα δὲ ἕηενα
θέβεηαζ ηαὶ πενὶ ὆νθέςξ, ὡξ ηζεανῳδμῦκηζ ἕπμζημ α὎ηῷ ηὰ εδνία.
Αἰθζακόξ
Πνηθίιε Ἱζηνξία*
7.15
ἧκίηα η῅ξ εαθάηηδξ ἤνλακ Μοηζθδκαῖμζ, ημῖξ ἀθζζηαιέκμζξ ηῶκ
ζοιιάπςκ ηζιςνίακ ἐηείκδκ ἐπήνηδζακ, βνάιιαηα ιὴ ιακεάκεζκ
ημὺξ παῖδαξ α὎ηῶκ ιδδὲ ιμοζζηὴκ δζδάζηεζεαζ, παζῶκ ημθάζεςκ
἟βδζάιεκμζ αανοηάηδκ εἶκαζ ηαύηδκ, ἐκ ἀιμοζίᾳ ηαὶ ἀιαείᾳ
ηαηααζῶκαζ.
Μεηάθξαζε:
΋ηαλ νη Μπηηιελαίνη εμνπζίαδαλ ζηε ζάιαζζα, επέβαιαλ ζε απηνύο από
ηνπο ζπκκάρνπο πνπ επαλαζηαηνύζαλ απηήλ ηελ ηηκσξία, λα κε καζαίλνπλ,
δειαδή, ηα παηδηά ηνπο γξάκκαηα θαη λα κε δηδάζθνληαη κνπζηθή, επεηδή
ζεώξεζαλ όηη είλαη απηή ε πην βαξηά από όιεο ηηο πνηλέο, λα πεξλάεη,
δειαδή, θαλείο ηε δσή ηνπ ρσξίο αξκνλία θαη γλώζεηο.
*Ανπαία Δθθδκζηή Γθχζζα β΄Γοικαζίμο, Δπίιεηνμ-3μ πανάθθδθμ ηείιεκμ εκμη. 6,

Αεήκα, ΟΔΓΒ.
57
Μάζεκα κνπζηθήο, κςπμβναθία, Ζνάηθεζμκ Κάης Ηηαθίαξ, ανπέξ 1μο αζχκα ι.Υ.
58
Ἀνζζημηέθδξ
Πνιηηηθά
1339b 11-30
἟ δὲ πνώηδ γήηδζίξ ἐζηζ πόηενμκ μ὎ εεηέμκ εἰξ παζδείακ ηὴκ

ιμοζζηὴκ ἠ εεηέμκ, ηαὶ ηί δύκαηαζ ηῶκ δζαπμνδεέκηςκ ηνζῶκ,
πόηενμκ παζδείακ ἠ παζ-
δζὰκ ἠ δζαβςβήκ. ε὎θόβςξ δ’ εἰξ πάκηα ηάηηεηαζ ηαὶ θαίκεηαζ
ιεηέπεζκ. ἣ ηε βὰν παζδζὰ πάνζκ ἀκαπαύζεώξ ἐζηζ, ηὴκ δ’ ἀκάπαοζζκ
ἀκαβηαῖμκ ἟δεῖακ εἶκαζ (η῅ξ βὰν δζὰ ηῶκ πόκςκ θύπδξ ἰαηνεία ηίξ
ἐζηζκ), ηαὶ ηὴκ δζαβςβὴκ ὁιμθμβμοιέκςξ δεῖ ιὴ ιόκμκ ἔπεζκ ηὸ
ηαθὸκ ἀθθὰ ηαὶ
ηὴκ ἟δμκήκ (ηὸ βὰν ε὎δαζιμκεῖκ ἐλ ἀιθμηένςκ ημύηςκ ἐζηίκ)· ηὴκ δὲ
ιμοζζηὴκ πάκηεξ εἶκαί θαιεκ ηῶκ ἟δίζηςκ, ηαὶ ρζθὴκ μὖζακ ηαὶ
ιεηὰ ιεθῳδίαξ (θδζὶ βμῦκ ηαὶ Μμοζαῖμξ εἶκαζ «ανμημῖξ ἣδζζημκ
ἀείδεζκ»· δζὸ ηαὶ εἰξ ηὰξ ζοκμοζίαξ ηαὶ δζαβςβὰξ ε὎θόβςξ
παναθαιαάκμοζζκ α὎ηὴκ ὡξ δοκαιέκδκ ε὎θναίκεζκ), ὥζηε ηαὶ
ἐκηεῦεεκ ἄκ ηζξ ὏πμθάαμζ παζδεύεζεαζ δεῖκ α὎ηὴκ ημὺξ κεςηένμοξ.
Μεηάθξαζε: Β. Μμζηόαδξ
Η πξώηε καο έξεπλα είλαη αλ πξέπεη λα πεξηιεθζεί ή όρη ζηελ παηδεία ε
κνπζηθή θαη ζε πνηαλ από ηηο ηξεηο απνξίεο καο κπνξεί λα δώζεη θάπνηνο
ηθαλνπνηεηηθή απάληεζε. Ση είλαη άξαγε; παηδεία ή παηρλίδη ή επράξηζηε
απαζρόιεζε; Γηθαηνινγεκέλα δε ζ' όια απηά θαηαηάζζεηαη θαη ζ' όια
θαίλεηαη όηη κεηέρεη. Γηαηί θαη ην παηρλίδη ππάξρεη γηα ράξε ηεο
αλάπαπζεο, θη ε αλάπαπζε αλαγθαζηηθά πξέπεη λα είλαη επράξηζηε (αθνύ
είλαη ε γηαηξεηά ηνπ πόλνπ πνπ πξνθαιεί ε ιύπε) θη ε άλεηε επίζεο δσή δελ
πξέπεη λα πεξηιακβάλεη κνλάρα ην θαιό αιιά θαη ηελ εδνλή (αθνύ ε
επδαηκνλία είλαη ζπλέλσζε θαη ησλ δύν). Κη όινη παξαδερόκαζηε όηη ε
κνπζηθή είλαη έλα από ηα πην επράξηζηα πξάγκαηα θαη ρσξίο όξγαλν θαη κε
ζπλνδεία νξγάλνπ. (Κη ν ίδηνο κάιηζηα ν Μνπζαίνο ιέεη όηη ην πην
επράξηζην γηα ηνπο ζλεηνύο είλαη ην ηξαγνύδη. Γη' απηό θαη ζηηο
ζπλαλαζηξνθέο θη όηαλ ζέινπλ λα πεξλνύλ επράξηζηα ηνλ θαηξό ηνπο
πεξηιαβαίλνπλ θη απηήλ επεηδή κπνξεί λα ηνπο επθξαίλεη). Ώζηε θη απ' απηό
κπνξεί λα ζπκπεξάλεη θαλείο όηη πξέπεη νη λένη λα εθπαηδεύνληαη θαη ζηε
κνπζηθή.
59
Ἀνζζημηέθδξ
Πνιηηηθά
1340b 10-19
[…]θακενὸκ ὅηζ δύκαηαζ πμζόκ ηζ ηὸ η῅ξ ροπ῅ξ ἤεμξ ἟ ιμοζζηὴ

παναζηεοάγεζκ, εἰ δὲ ημῦημ δύκαηαζ πμζεῖκ, δ῅θμκ ὅηζ πνμζαηηέμκ
ηαὶ παζδεοηέμκ ἐκ α὎ηῆ ημὺξ κέμοξ. ἔζηζ δὲ ἁνιόηημοζα πνὸξ ηὴκ
θύζζκ ηὴκ ηδθζηαύηδκ ἟ δζδαζηαθία η῅ξ ιμοζζη῅ξ· μἱ ιὲκ βὰν κέμζ
δζὰ ηὴκ ἟θζηίακ
ἀκήδοκημκ μ὎εὲκ ὏πμιέκμοζζκ ἑηόκηεξ, ἟ δὲ ιμοζζηὴ θύζεζ ηῶκ
἟δοζιάηςκ ἐζηίκ. ηαί ηζξ ἔμζηε ζοββέκεζα ηαῖξ ἁνιμκίαζξ ηαὶ ημῖξ
ῥοειμῖξ εἶκαζ· δζὸ πμθθμί θαζζ ηῶκ ζμθῶκ μἱ ιὲκ ἁνιμκίακ εἶκαζ ηὴκ
ροπήκ, μἱ δ’ ἔπεζκ ἁνιμκίακ.
΢ανημθάβμξ ηςκ Μμοζχκ (Λμφανμ)
60
Πθάηςκ
Πνιηηεία
401b,401d-e
Ἆν’μὖκ ημῖξ πμζδηαῖξ ἟ιῖκ ιόκμκ ἐπζζηαηδηέμκ ηαὶ

πνμζακαβηαζηέμκ ηὴκ ημῦ ἀβαεμῦ εἰηόκα ἢεμοξ ἐιπμζεῖκ ημῖξ
πμζήιαζζκ ἠ ιὴ παν’ ἟ιῖκ πμζεῖκ[…] Ἆν’ μὖκ, ἤκ δ’ ἐβώ, ὦ
Γθαύηςκ, ημύηςκ ἕκεηα ηονζςηάηδ ἐκ ιμοζζηῆ ηνμθή, ὅηζ ιάθζζηα
ηαηαδύεηαζ εἰξ ηὸ ἐκηὸξ η῅ξ ροπ῅ξ ὅ ηε ῥοειὸξ ηαὶ ἁνιμκία, ηαὶ
ἐννςιεκέζηαηα ἅπηεηαζ α὎η῅ξ θένμκηα ηὴκ ε὎ζπδιμζύκδκ, ηαὶ πμζεῖ
ε὎ζπήιμκα, ἐάκ ηζξ ὀνεῶξ ηναθῆ, εἰ δὲ ιή, ημ὎κακηίμκ;
Μαζκάδα (αάηπδ) ιε ηφιπακμκ ηαζ ζάηονμξ ιε δίαοθμ (δζπθυ αοθυ)
61
Πθάηςκ
Ἴσλ
533e- 535a
[…] πάκηεξ βὰν μἵ ηε ηῶκ ἐπῶκ πμζδηαὶ μἱ ἀβαεμὶ μ὎η ἐη ηέπκδξ ἀθθ’
ἔκεεμζ ὄκηεξ ηαὶ ηαηεπόιεκμζ πάκηα ηαῦηα ηὰ ηαθὰ θέβμοζζ
πμζήιαηα, ηαὶ μἱ ιεθμπμζμὶ μἱ ἀβαεμὶ ὡζαύηςξ, ὥζπεν μἱ
ημνοαακηζῶκηεξ μ὎η ἔιθνμκεξ ὄκηεξ ὀνπμῦκηαζ, μὕης ηαὶ μἱ
ιεθμπμζμὶ μ὎η ἔιθνμκεξ ὄκηεξ ηὰ ηαθὰ ιέθδ ηαῦηα πμζμῦζζκ, ἀθθ’
ἐπεζδὰκ ἐιαῶζζκ εἰξ ηὴκ ἁνιμκίακ ηαὶ εἰξ ηὸκ ῥοειόκ, ααηπεύμοζζ
ηαὶ ηαηεπόιεκμζ, ὥζπεν αἱ αάηπαζ ἀνύμκηαζ ἐη ηῶκ πμηαιῶκ ιέθζ
ηαὶ βάθα ηαηεπόιεκαζ, ἔιθνμκεξ δὲ μὖζαζ μὔ, ηαὶ ηῶκ ιεθμπμζῶκ ἟
ροπὴ ημῦημ ἐνβάγεηαζ, ὅπεν α὎ημὶ θέβμοζζ. θέβμοζζ βὰν δήπμοεεκ
πνὸξ ἟ιᾶξ μἱ πμζδηαὶ ὅηζ ἀπὸ ηνδκῶκ ιεθζννύηςκ ἐη Μμοζῶκ
ηήπςκ ηζκῶκ ηαὶ καπῶκ δνεπόιεκμζ ηὰ ιέθδ ἟ιῖκ θένμοζζκ ὥζπεν αἱ
ιέθζηηαζ, ηαὶ α὎ημὶ μὕης πεηόιεκμζ· ηαὶ ἀθδε῅ θέβμοζζ. ημῦθμκ βὰν
πν῅ια πμζδηήξ ἐζηζκ ηαὶ πηδκὸκ ηαὶ ἱενόκ, ηαὶ μ὎ πνόηενμκ μἷόξ ηε
πμζεῖκ πνὶκ ἂκ ἔκεεόξ ηε βέκδηαζ ηαὶ ἔηθνςκ ηαὶ ὁ κμῦξ ιδηέηζ ἐκ
α὎ηῷ ἐκῆ· ἕςξ δ’ ἂκ ημοηὶ ἔπῃ ηὸ ηη῅ια, ἀδύκαημξ πᾶξ πμζεῖκ
ἄκενςπόξ ἐζηζκ ηαὶ πνδζιῳδεῖκ.
ἅηε μὖκ μ὎ ηέπκῃ πμζμῦκηεξ ηαὶ πμθθὰ θέβμκηεξ ηαὶ ηαθὰ πενὶ ηῶκ
πναβιάηςκ, ὥζπεν ζὺ πενὶ ὇ιήνμο, ἀθθὰ εείᾳ ιμίνᾳ, ημῦημ ιόκμκ
μἷόξ ηε ἕηαζημξ πμζεῖκ ηαθῶξ ἐθ’ ὃ ἟ Μμῦζα α὎ηὸκ ὥνιδζεκ, ὁ ιὲκ
δζεονάιαμοξ, ὁ δὲ ἐβηώιζα, ὁ δὲ ὏πμνπήιαηα, ὁ δ’ ἔπδ, ὁ δ’
ἰάιαμοξ· ηὰ δ’ ἄθθα θαῦθμξ α὎ηῶκ ἕηαζηόξ ἐζηζκ. μ὎ βὰν ηέπκῃ
ηαῦηα θέβμοζζκ ἀθθὰ εείᾳ δοκάιεζ, ἐπεί, εἰ πενὶ ἑκὸξ ηέπκῃ ηαθῶξ
἞πίζηακημ θέβεζκ, ηἂκ πενὶ ηῶκ ἄθθςκ ἁπάκηςκ· δζὰ ηαῦηα δὲ ὁ εεὸξ
ἐλαζνμύιεκμξ ημύηςκ ηὸκ κμῦκ ημύημζξ πν῅ηαζ ὏πδνέηαζξ ηαὶ ημῖξ
πνδζιῳδμῖξ ηαὶ ημῖξ ιάκηεζζ ημῖξ εείμζξ, ἵκα ἟ιεῖξ μἱ ἀημύμκηεξ
εἰδῶιεκ ὅηζ μ὎π μὗημί εἰζζκ μἱ ηαῦηα θέβμκηεξ μὕης πμθθμῦ ἄλζα, μἷξ
κμῦξ ιὴ πάνεζηζκ, ἀθθ’ ὁ εεὸξ α὎ηόξ
ἐζηζκ ὁ θέβςκ, δζὰ ημύηςκ δὲ θεέββεηαζ πνὸξ ἟ιᾶξ. ιέβζζημκ δὲ
ηεηιήνζμκ ηῷ θόβῳ Σύκκζπμξ ὁ Υαθηζδεύξ, ὃξ ἄθθμ ιὲκ μ὎δὲκ
πώπμηε ἐπμίδζε πμίδια ὅημο ηζξ ἂκ ἀλζώζεζεκ ικδζε῅καζ, ηὸκ δὲ
παίςκα ὃκ πάκηεξ ᾄδμοζζ, ζπεδόκ ηζ πάκηςκ ιεθῶκ ηάθθζζημκ,
ἀηεπκῶξ, ὅπεν α὎ηὸξ θέβεζ, «εὕνδιά ηζ Μμζζᾶκ». ἐκ ημύηῳ βὰν δὴ
ιάθζζηά ιμζ δμηεῖ ὁ εεὸξ ἐκδείλαζεαζ ἟ιῖκ, ἵκα ιὴ δζζηάγςιεκ, ὅηζ
μ὎η ἀκενώπζκά ἐζηζκ ηὰ ηαθὰ ηαῦηα πμζήιαηα μ὎δὲ ἀκενώπςκ, ἀθθὰ
εεῖα ηαὶ εεῶκ, μἱ δὲ πμζδηαὶ μ὎δὲκ ἀθθ’ ἠ ἑνιδκ῅ξ εἰζζκ ηῶκ εεῶκ,
62
ηαηεπόιεκμζ ἐλ ὅημο ἂκ ἕηαζημξ ηαηέπδηαζ. ηαῦηα ἐκδεζηκύιεκμξ ὁ
εεὸξ ἐλεπίηδδεξ δζὰ ημῦ θαοθμηάημο
πμζδημῦ ηὸ ηάθθζζημκ ιέθμξ ᾖζεκ· ἠ μ὎ δμηῶ ζμζ ἀθδε῅ θέβεζκ, ὦ
Ἴςκ;
ΗΧΝ. Ναὶ ιὰ ηὸκ Γία, ἔιμζβε· ἅπηεζ βάν πώξ ιμο ημῖξ θόβμζξ η῅ξ
ροπ῅ξ, ὦ ΢ώηναηεξ, ηαί ιμζ δμημῦζζ εείᾳ ιμίνᾳ ἟ιῖκ πανὰ ηῶκ εεῶκ
ηαῦηα μἱ ἀβαεμὶ πμζδηαὶ ἑνιδκεύεζκ.
Μεηάθξαζε: Λ. Κμύζμοθαξ
… Καζώο ινηπόλ από ζετθή δύλακε κόλν είλαη δεκηνπξγνί θη όρη από
επηζηήκε, θέξλνληαο ζην θσο πνιιά θη σξαία γηα όια ηα πξάγκαηα όπσο
εζύ γηα ηνλ ΋κεξν, απηό κόλν κπνξεί λα θέξεη θαιά θαλέλαο ζε ηέινο, ζην
όπνην ηνλ ζπξώρλεη ε Μνύζα ηνπ· δηζπξάκβνπο ν έλαο, εγθώκηα ν άιινο,
ρνξεπηηθά ν ηξίηνο, έπε εθείλνο, ηάκβνπο ν άιινο. Γηα η' άιια είλαη ν
θαζέλαο ηνπο ζθάξηνο αθνύ, ην μαλαιέσ, δελ είλαη, θακηά επηζηήκε πνπ
ηνπο νδεγεί λα κηινύλ, αιιά ε ζετθή δύλακε, θη αλ ήμεξαλ, από επηζηήκε,
λα κηιήζνπλ γηα θάηη θαιά, ζα ήμεξαλ ηόηε θαη γηα όια η' άιια.
Αθαηξώληαο ηνπο ινηπόλ έηζη ην ινγηθό ν ζεόο ηνύο ρξεζηκνπνηεί σο
ππεξέηεο, πνηεηέο ρξεζκσδνύο θαη ζείνπο κάληεηο, γηα λα ην θαηαιάβνπκε
θαιά νη αθξναηέο εκείο πσο δελ είλαη απηνί πνπ κηινύλ ηόζν ζπνπδαία, νη
ζηεξεκέλνη ην ινγηθό ηνπο, αιιά, κεζ' απ' απηνύο, ν ζεόο ν ίδηνο κηιάεη θη
απεπζύλεηαη ζε καο. Μέγηζηε απόδεημε ν Υαιθηδεύο Σύλληρνο. Οπδέπνηε ν
θαιόο ζνπ δεκηνύξγεζε άιιν πνίεκα γηα ην νπνίν ζ' άμηδε λα ηνλ
κλεκνλεύεη θαλέλαο έμσ από ηνλ παηάλα πνπ ςάιινπλ νη πάληεο, η'
σξαηόηεξν ίζσο ηξαγνύδη πνπ έγηλε πνηέ, θπξηνιεθηηθά «δώξν Μνπζώλ»,
όπσο ην ιέεη ν ίδηνο. Με ηνλ παηάλα ινηπόλ θαηέδεημε, λνκίδσ, ζε καο ν
ζεόο κηα θαη θαιή, όηη δελ είλαη αλζξώπηλα ηα σξαία πνηήκαηα, νύηε
αλήθνπλ ζηνπο αλζξώπνπο, παξά ζετθά θη αλήθνπλ ζηνπο ζενύο. Καη νη
πνηεηέο δελ είλαη παξά δηεξκελείο ησλ ζεώλ, ζηελ θπξηόηεηα θαζέλαο ηνπο
ελόο κόλν ζενύ. Θέινληαο λα δείμεη απηά αθξηβώο ν ζεόο,
επίηεδεο ηξαγνύδεζε κέζ' από ηνλ αζεκαληόηεξν πνηεηή η' νκνξθόηεξό
ηνπ ηξαγνύδη. Ή ζαξξείο όηη ζθάιισ, Ίσλ:
ΙΧΝ. Καζόινπ δελ ην λνκίδσ, κα ην ζεό. Άγγημεο ίζα–ίζα κε ηα ιόγηα ζνπ
ηελ ςπρή κνπ, ΢σθξάηε, θη έρσ θη εγώ ηελ ηδέα πσο νη θαινί πνηεηέο, από
ζεία κνίξα κάο κεηαθέξνπλ νι' απηά εθ κέξνπο ησλ ζεώλ.
63
Ο Σάθμξ ημο Σνζηθζκίμο, 480 π.Υ., πηίζηδηε απυ ημοξ Δηνμφζημοξ. Δίκαζ έκαξ απυ
ημοξ μιμνθυηενμοξ ηάθμοξ, βζα ημοξ ελαζνεηζηά δζαηδνδιέκμοξ πίκαηεξ πμο είκαζ
βκςζημί απυ ημκ εηνμοζηζηυ πμθζηζζιυ.
64
Ἀνζζημθάκδξ
Ὄξληζεο
ζη. 676-684, 769-784
ΥΟ. ὦ θίθδ, ὦ λμοεή,

ὦ θίθηαημκ ὀνκέςκ,
πάκηςκ λφκκμιε ηῶκ ἐιῶκ
ὕικςκ, λφκηνμθ᾽ ἀδδμῖ,
ἤθεεξ ἤθεεξ ὤθεδξ,
἟δὺκ θευββμκ ἐιμὶ θένμοζ᾽.
ἀθθ᾽, ὦ ηαθθζαυακ ηνέημοζ᾽
α὎θὸκ θεέβιαζζκ ἞νζκμῖξ,
ἄνπμο ηῶκ ἀκαπαίζηςκ.
Μεηάθξαζε: Θν. ΢ηαύνμο
ΥΟΡ. Αεδόλα, αεδόλα θαζηαλή,

σ ιαηξεπηή, πνπ ζαλ εζέ
δελ αγαπνύκε άιιν πνπιί,
ζπληξόθηζζά καο ζηε βνζθή
θαη ζε όια ηα ηξαγνύδηα καο,
θάλεθεο, ήξζεο, ζε είδακε,
κε ηε ιαιηά ζνπ ηε γιπθηά.
Χ εζύ, πνπ κε ήρνπο εαξηλνύο
παίδεηο απιό κεισδηθό,
ζηνπο αλαπαίζηνπο θάκε αξρή.
Μεηάθξαζε: Βαζίθδξ Ρώηαξ
ΥΟΡ. Χ! θαιή κνπ μαλζηά,

ζπληξνθηά κνπ γιπθηά,
πνπ καδί ζνπ ιαιώ
θάζε σξαίν ζθνπό,
ήξζεο, ήξζεο, εθάλεο
κε ζνπξαύιη λα πθάλεηο
ύκλνπο, θειαεδηζκνύο,
ήρνπο εαξηλνύο.
Δκπξόο, αξρίλα,
πεο ηνπο γιπθά ηνπο αλαπαίζηνπο.
65
ΥΟ. ημζάδε ηφηκμζ,
ηζμηζμηζμηζμ‹ηζμηζβλ›,
ζοιιζβ῅ αμὴκ ὁιμῦ
πηενμῖζζ ηνέημκηεξ ἴαηπμκ Ἀπυθθς,
ηζμηζμηζμηζβλ,
ὄπεῳ ἐθεγυιεκμζ παν᾽ Ἕανμκ πμηαιυκ,
ηζμηζμηζμ‹ηζβλ›,
δζὰ δ᾽ αἰεένζμκ κέθμξ ἤθεε αμά·
πη῅λε δὲ θῦθά ηε πμζηίθα εδνῶκ,
ηφιαηά η᾽ ἔζαεζε κήκειμξ αἴενδ,
ημημημημημημ‹ημημημ›ηζβλ·
πᾶξ δ᾽ ἐπεηηφπδζ᾽ Ὄθοιπμξ·

εἷθε δὲ εάιαμξ ἄκαηηαξ· ὆θοιπζά-
δεξ δὲ ιέθμξ Υάνζηεξ Μμῦ-
ζαί η᾽ ἐπςθυθολακ,
ηζμηζμηζμηζβλ.
66
Μεηάθξαζε: Θν. ΢ηαύνμο
ΥΟΡ. Έηζη θαη νη θύθλνη,

ηζηνπηζίνπ ηζηνπηζίνπ ηζηνπηίγμ,
πκλνύλε ηνλ Απόιισλα, κε ηηο ιαιηέο
ηηο ζύζκηρηεο ελώλνληαο ην ζξόηζκα ησλ θηεξώλ ηνπο,
ηζηνπηζίνπ ηζηνπηίγμ,
ζηνλ Έβξν πιάη, ζηνλ όρην θαζηζκέλνη,
ηζηνπηζίνπ ηζηνπηίγμ,
θαη πην ςειά απ᾽ ηα ζύλλεθα πεξλά ε θξαμηά ηνπο·
δαξώλνπλ ηόηε ηα ινγήο ινγήο αγξίκηα
θαη ζηε γαιάδηα απαλεκηά ηα θύκαηα εζπράδνπλ,
ηνηνηόην ηνηνηόην ηνηνηίγμ·
απ᾽ άθξε ζ᾽ άθξε ν ΋ιπκπνο
αληηρηππά, έλα ζάκπσκα
πηάλεη όινπο ηνπο αζάλαηνπο, θη όιεο νη Μνύζεο
θη όιεο ηνπ Οιύκπνπ νη Υάξηηεο γηα απάληεζε αιαιάδνπλ,
ηηνπηζίνπ ηζηνπηίγμ.
Μεηάθξαζε: Βαζίθδξ Ρώηαξ
ΥΟΡ. Έηζη δα νη θύθλνη, ηην, ηην, ηην ηημ,

κε ζύκθσλνλ αρό, ηην ηημ,
ύκλνλ πθάλαλ ζηνλ Απόιισλα.
Σην, ηην, ηην ηημ, ηην ηημ, ηην ηημ.
Παίδνληαο κε ηα θηεξά ηνπο
θαζηζηνί ζηελ όρζε ηνπ Έβξνπ.
Πέξαζε ε βνή ην άζπξν ζύλλεθν
θαη θσιηάζαλ ηα πνπιηά θη εκεξώζαλε η’ αγξίκηα
θαη θσιηάζαλ ηα πνπιηά
ζκίμαλε ηα θύκαηα
ζηε γαιήληα λύρηα.
Καη ζακπώζαλ νη ζενί θαη ηξαγνύδεζαλ καδί
κε ηε Μνύζα θαη ηηο Υάξεο
πάλσ ζε γιπθό ζθνπό.
67
68
Gustave Moreau, Arion, πενίπμο 1891, Bibliothèque nationale de France
69
Ἡνόδμημξ
Ἱζηνξίαη, Βζαθίμ Α΄ Κθεζχ
1.24.1-1.24.8
Πεξίαλδξνο δὲ ἦλ Κπςέινπ παῖο, νὗηνο ὁ ηῷ Θξαζπβνύιῳ ηὸ

ρξεζηήξηνλ κελύζαο. ἐηπξάλλεπε δὲ ὁ Πεξίαλδξνο Κνξίλζνπ· ηῷ δὴ
ιέγνπζη Κνξίλζηνη (ὁκνινγένπζη δέ ζθη Λέζβηνη) ἐλ ηῷ βίῳ ζῶκα
κέγηζηνλ παξαζηῆλαη, Ἀξίνλα ηὸλ Μεζπκλαῖνλ ἐπὶ δειθῖλνο
ἐμελεηρζέληα ἐπὶ Σαίλαξνλ, ἐόληα θηζαξῳδὸλ ηῶλ ηόηε ἐόλησλ
νὐδελὸο δεύηεξνλ, θαὶ δηζύξακβνλ πξῶηνλ ἀλζξώπσλ ηῶλ ἡκεῖο
ἴδκελ πνηήζαληά ηε θαὶ ὀλνκάζαληα θαὶ δηδάμαληα ἐλ
Κνξίλζῳ. [1.24.1] ηνῦηνλ ηὸλ Ἀξίνλα ιέγνπζη, ηὸλ πνιιὸλ ηνῦ ρξόλνπ
δηαηξίβνληα παξὰ Πεξηάλδξῳ, ἐπηζπκῆζαη πιῶζαη ἐο Ἰηαιίελ ηε θαὶ
΢ηθειίελ, ἐξγαζάκελνλ δὲ ρξήκαηα κεγάια ζειῆζαη ὀπίζσ ἐο
Κόξηλζνλ ἀπηθέζζαη. [1.24.2] ὁξκᾶζζαη κέλ λπλ ἐθ Σάξαληνο,
πηζηεύνληα δὲ νὐδακνῖζη κᾶιινλ ἢ Κνξηλζίνηζη κηζζώζαζζαη πινῖνλ
ἀλδξῶλ Κνξηλζίσλ· ηνὺο δὲ ἐλ ηῷ πειάγετ ἐπηβνπιεύεηλ ηὸλ Ἀξίνλα
ἐθβαιόληαο ἔρεηλ ηὰ ρξήκαηα· ηὸλ δὲ ζπλέληα ηνῦην ιίζζεζζαη,
ρξήκαηα κέλ ζθη πξντέληα, ςπρὴλ δὲ παξαηηεόκελνλ. [1.24.3] νὐθ ὦλ
δὴ πείζεηλ αὐηὸλ ηνύηνηζη, ἀιιὰ θειεύεηλ ηνὺο πνξζκέαο ἢ αὐηὸλ
δηαρξᾶζζαί κηλ, ὡο ἂλ ηαθῆο ἐλ γῇ ηύρῃ, ἢ ἐθπεδᾶλ ἐο ηὴλ ζάιαζζαλ
ηὴλ ηαρίζηελ. [1.24.4]ἀπεηιεζέληα δὲ ηὸλ Ἀξίνλα ἐο ἀπνξίελ
παξαηηήζαζζαη, ἐπεηδή ζθη νὕησ δνθένη, πεξηηδεῖλ αὐηὸλ ἐλ ηῇ ζθεπῇ
πάζῃ ζηάληα ἐλ ηνῖζη ἑδσιίνηζη ἀεῖζαη· ἀείζαο δὲ ὑπεδέθεην ἑσπηὸλ
θαηεξγάζεζζαη.
[1.24.5] θαὶ ηνῖζη ἐζειζεῖλ γὰξ ἡδνλὴλ εἰ κέιινηελ ἀθνύζεζζαη ηνῦ
ἀξίζηνπ ἀλζξώπσλ ἀνηδνῦ, ἀλαρσξῆζαη ἐθ ηῆο πξύκλεο ἐο κέζελ λέα.
ηὸλ δὲ ἐλδύληα ηε πᾶζαλ ηὴλ ζθεπὴλ θαὶ ιαβόληα ηὴλ θηζάξελ, ζηάληα
ἐλ ηνῖζη ἑδσιίνηζη δηεμειζεῖλ λόκνλ ηὸλ ὄξζηνλ, ηειεπηῶληνο δὲ ηνῦ
λόκνπ ῥῖςαί κηλ ἐο ηὴλ ζάιαζζαλ ἑσπηὸλ ὡο εἶρε ζὺλ ηῇ ζθεπῇ
πάζῃ. [1.24.6] θαὶ ηνὺο κὲλ ἀπνπιέεηλ ἐο Κόξηλζνλ, ηὸλ δὲ δειθῖλα
ιέγνπζη ὑπνιαβόληα ἐμελεῖθαη ἐπὶ Σαίλαξνλ.
ἀπνβάληα δὲ αὐηὸλ ρσξέεηλ ἐο Κόξηλζνλ ζὺλ ηῇ ζθεπῇ θαὶ ἀπηθόκελνλ
ἀπεγέεζζαη πᾶλ ηὸ γεγνλόο. [1.24.7]
Πεξίαλδξνλ δὲ ὑπὸ ἀπηζηίεο Ἀξίνλα κὲλ ἐλ θπιαθῇ ἔρεηλ νὐδακῇ
κεηηέληα, ἀλαθῶο δὲ ἔρεηλ ηῶλ πνξζκέσλ· ὡο δὲ ἄξα παξεῖλαη αὐηνύο,
θιεζέληαο ἱζηνξέεζζαη εἴ ηη ιέγνηελ πεξὶ Ἀξίνλνο. θακέλσλ δὲ
ἐθείλσλ ὡο εἴε ηε ζῶο πεξὶ Ἰηαιίελ θαί κηλ εὖ πξήζζνληα ιίπνηελ ἐλ
Σάξαληη, ἐπηθαλῆλαί ζθη ηὸλ Ἀξίνλα ὥζπεξ ἔρσλ ἐμεπήδεζε· θαὶ ηνὺο
ἐθπιαγέληαο νὐθ ἔρεηλ ἔηη ἐιεγρνκέλνπο ἀξλέεζζαη. [1.24.8] ηαῦηα κέλ
70
λπλ Κνξίλζηνί ηε θαὶ Λέζβηνη ιέγνπζη, θαὶ Ἀξίνλνο ἔζηη ἀλάζεκα
ράιθενλ νὐ κέγα ἐπὶ Σαηλάξῳ, ἐπὶ δειθῖλνο ἐπεὼλ ἄλζξσπνο.
Μεηάθξαζε: Γ.Ν. Μανςκίηδξ.
[1.24.1] Απηόο ν Αξίσλ ιέλε, αθνύ θαηξό πνιύ έδεζε ζηελ απιή ηνπ
Πεξηάλδξνπ, πσο ηνπ ήξζε ε επηζπκία λα ηαμηδέςεη ζηελ Ιηαιία θαη ηε
΢ηθειία, θαη ζαλ κάδεςε πινύηε κεγάια, ζέιεζε λα γπξίζεη πίζσ ζηελ
Κόξηλζν. [1.24.2] Πσο μεθίλεζε από ηνλ Σάξαληα θαη έηζη πνπ ζε θαλέλα
δελ είρε κεγαιύηεξε εκπηζηνζύλε από όζε ζηνπο Κνξίλζηνπο, λαύισζε έλα
θαξάβη κε πιήξσκα Κνξίλζηνπο. Πσο ζηελ αλνηρηή ζάιαζζα απηνί
επηβνπιεύηεθαλ λα πεηάμνπλ ηνλ Αξίνλα ζην πέιαγνο θαη λα θξαηήζνπλ ηα
ιεθηά ηνπ. Πσο εθείλνο ην θαηάιαβε θαη ηνπο παξαθαινύζε λα ηνπ
ραξίζνπλ ηε δσή, θαη ηα ιεθηά ηνύο ηα έδηλε. [1.24.3] ΋κσο δελ ηνπο
έπεηζε κ᾽ απηά, αιιά νη λαύηεο ηνλ έζπξσρλαλ ή λα ζθνησζεί κόλνο, αλ
ήζειε λα ηαθεί ζε ρώκα, ή λα πεδήζεη ζηε ζάιαζζα ην
γξεγνξόηεξν. [1.24.4] Πσο έηζη πνπ βξέζεθε ν Αξίσλ ζε αδηέμνδν, ηνπο
παξαθάιεζε, κηα θαη πήξαλ κηα ηέηνηα απόθαζε, λα ηνλ αθήζνπλ κε όιε
ηνπ ηε ζηνιή λα ζηαζεί ζην θαηάζηξσκα ηεο πξύκεο θαη λα ηξαγνπδήζεη·
κεηά ην ηξαγνύδη δερόηαλ λα ζαλαησζεί. [1.24.5]
Πσο ηνπο άξεζε απηώλ ε ηδέα λα έρνπλ ηελ επθαηξία λα αθνύζνπλ ηνλ
θαιύηεξν ηξαγνπδηζηή αλάκεζα ζηνπο αλζξώπνπο, θαη έηζη ηξαβήρηεθαλ
από ηελ πξύκε ζηε κέζε ηνπ θαξαβηνύ. Καη πσο εθείλνο θόξεζε όιε ηνπ ηε
ζηνιή, πήξε ζηα ρέξηα ηνπ ηελ θηζάξα, ζηάζεθε ζην θαηάζηξσκα θαη
ηξαγνύδεζε ώο ην ηέινο ηνλ όξζηνλ λόκνλ· κε ην ηέινο ηνπ ηξαγνπδηνύ
ξίρηεθε ζηε ζάιαζζα έηζη όπσο ήηαλ, κε όιε ηνπ ηε ζθεπή. [1.24.6] Πσο
απηνί ζπλέρηζαλ ην ηαμίδη ηνπο γηα ηελ Κόξηλζν, όκσο εθείλνλ, ιέλε, έλα
δειθίλη ηνλ ζήθσζε ζηε ξάρε ηνπ θαη ηνλ έβγαιε ζην Σαίλαξν. Πσο ύζηεξα
από ηελ απόβαζή ηνπ ηξάβεμε γηα ηελ Κόξηλζν έηζη ληπκέλνο πνπ ήηαλ, θαη
ζαλ έθηαζε, ηα δηεγήζεθε όια θαηαιεπηώο. [1.24.7] Πσο ν Πεξίαλδξνο,
επεηδή δελ ηνλ πίζηεςε, θύιαμε ηνλ Αξίνλα θαη δελ ηνλ άθελε λα πάεη
πνπζελά, όκσο ηαπηόρξνλα πεξίκελε θαη ηνπο λαπηηθνύο. Πσο κόιηο απηνί
έθηαζαλ, ηνπο θώλαμε θαη ηνπο ξσηνύζε λα ηνπ πνπλ ηί ήμεξαλ γηα ηνλ
Αξίνλα. Καη όπσο εθείλνη ηζρπξίζηεθαλ πσο είλαη ζώνο θάπνπ ζηελ Ιηαιία
θαη όηη πνιύ θαιά ηνλ άθεζαλ ζηνλ Σάξαληα, βγήθε κπξνζηά ηνπο ν Αξίσλ
έηζη όπσο ήηαλ, όηαλ πήδεζε από ην θαξάβη. Πσο απηνί ηα έραζαλ θαη δε
κπνξνύζαλ πηα λα ην αξλεζνύλ θαη παξαδέρηεθαλ ην θξίκα
ηνπο. [1.24.8] Απηά ιελ νη Κνξίλζηνη θαη νη Λέζβηνη, θαη ηνπ Αξίνλα
ππάξρεη ράιθηλν άγαικα, όρη κεγάιν, ζην Σαίλαξν: ζε δειθίλη επάλσ έλαο
άλζξσπνο.
71
«Μμοζζημί», Μζηνμβναθία ζε πεζνυβναθμ
(΢φκμρζξ Ηζημνζχκ Ηςάκκμο ΢ηοθίηγδ, Ηζπακία, Μαδνίηδ, Δεκζηή Βζαθζμεήηδ)
72
«Ο Ανίςκ ηαζ ημ δεθθίκζ», Μζηνμβναθία ζε πεζνυβναθμ
Μυκαπμ, Bayerische Staatsbibliothek, ιέζα 15μο αζ.
73
74
Φύλλα
Μελέτης και Επεξεργασίας
John Μelhuish Strudwick, Acrasia, Αββθία, 1888, (θεπημιένεζα)
75
76
1μ Φύθθμ ιεθέηδξ ηαζ επελενβαζίαξ
Ν. Δββμκόπμοθμξ, Ο πξνπάππνπο ΢κηη, 1966
Με μδδβυ ημ ηείιεκμ απυ ημ ένβμ Πξαγκαηεία πεξί Μνπζηθῆο ηνπ

Δὐβέκζμο Βμύθβανδ, ακαηαθφπημοιε απμζπάζιαηα απυ ηα:
Παοζακίαξ, Διιάδνο πεξηήγεζηο/Βνησηηθά

Ἀπμθθόδςνμξ (ρεοδo), Βηβιηνζήθε Γ΄
Ἀεήκαζμξ Ναοηναηίηδξ, Γεηπλνζνθηζηαί ΗΓ΄
Ἀνζζημηέθδξ, Πνιηηηθά
Ἀζζημθάκδξ, Ὄξληζεο
Ἡνόδμημξ, Ἱζηνξίαη , Βζαθίμ Α΄ Κθεζχ
Χνύζακεμξ, Θεσξεηηθόλ κέγα ηεο κνπζηθήο
Κςζηήξ Παθαιάξ, ΋ια η’ αεδόληα
«Μύζνο ξεκπέηηθνο-Μάξθνο Βακβαθάξεο», ηείιεκα- επζιέθεζα
Γζώνβδ Χνζζημθζθάηδ, θεφηςια
Νίημξ Κανμύγμξ, Η έιαθνο ησλ άζηξσλ, ΢ζβή
77
Λεξιλογικόρ θηζαςπόρ
ἀκάπαζζημξ, μ, λενειι. 1. ιεηνζηυξ πυδαξ πμο απμηεθείηαζ απυ δφμ

άημκεξ ηαζ ιία ημκζζιέκδ ζοθθααή, 2. ζηίπμξ πμο απμηεθείηαζ απυ
ακαπαίζημοξ, αξρ.1. αοηυξ πμο ακαηνμφεηαζ, πμο ακαπάθθεηαζ, 2.
ιεηνζηυξ πυδαξ πμο απμηεθείηαζ απυ δφμ αναπείεξ ηαζ ιία ιαηνά
ζοθθααή.
εοιμεζδήξ(-έξ)< ζπκν- + -εηδήο, 1. μνιδηζηυξ, γςδνυξ, 2. μλφεοιμξ,

3. (ζηδκ πθαη. θζθμζ.) ημ μοδ. ςξ μοζ. ην ζπκνεηδέο ημ έκα απυ ηα
ηνία επίπεδα ηήξ ροπήξ, ζε ακηζδζαζημθή πνμξ ημ επζεοιδηζηυ ηαζ ημ
θμβζζηζηυ.
ηαηαπναΰκς < ηαηά + πναΰκς < πναΰξ / πνᾶμξ (παζεηηθή θσλή:

ηαηαπναΰκμιαζ), ηάκς ηάηζ πζμ πνάμ ηαζ ήζοπμ, ηαηεοκάγς.
ηνέης, ιέθ. -μσ, αυν. αʹ ἔθξεμα· 1. πηοπχ ημ φθαζια ιε ηδκ
θεξθίδα, οθαίκς, ζε Δον., 2. πηοπχ ηδκ θφνα ιε ημ πθήηηνμ, ζε
Ακε.· βεκζηά, παίγς ηάπμζμ υνβακμ, ζε Ανζζημθ., 3. θέβεηαζ βζα
ηάεε δζαπεναζηζηυ ήπμ.
ζύκ-κμιμξ, -μκ (κέιμιαζ), αοηυξ πμο αυζηεζ απυ ημζκμφ, πμο αυζηεζ
ηαηά αβέθεξ, κεηαθ., ζφκηνμθμξ, εηαίνμξ, ζοιπμθειζζηήξ.
θεέβια, -αημξ, ηό, I. 1. μ ήπμξ ηδξ θςκήξ, δ ίδζα δ θςκή, II. θέβεηαζ
βζα άθθμοξ ήπμοξ πμο πανάβμκηαζ, υπςξ απυ ηα πμοθζά, ημ ηναβμφδζ
ημο αδδμκζμφ, ζε Ανζζημθ. (βκςνίγεζξ ηάπμζα θέλδ απυ αοηή ηδκ
μζημβέκεζα;)
παθεπαίκς < παθεπυξ, εοιχκς, μνβίγμιαζ ιε ηάηζ ή ιε ηάπμζμκ,

αβακαηηχ βζα ηάηζ.
78
Παθίιρδζημ,* I : Η καηαλςηική δύναμη ηηρ Μοςζικήρ
Θέιαηα:
1. Να ακηζζημζπίζεηε ζε πςνία απυ ημ ηείιεκμ ημο Δοβέκζμο
Βμφθβανδ, εηείκα ηςκ Παοζακία, Ἀπμθθμδχνμο (ρεοδo-),
Ζνμδυημο. Πμζα είκαζ δ πνυεεζή ημο;
2. ΢ημ ηνίημ απυζπαζια ημο ηεζιέκμο ημο Δ. Βμφθβανδ
οπμζηδνίγεηαζ πςξ δ ιμοζζηή πνμζθένεζ ίαζδ ροπήξ ζε υθμοξ ημοξ
ακενχπμοξ ακελάνηδηα απυ ημκ παναηηήνα ημοξ ηαζ ηδκ ηαηάζηαζδ
ζηδκ μπμία ανίζημκηαζ ηάεε θμνά.
α. Να απμδχζεηε ημ κυδια ημο πςνίμο ζηδκ κεμεθθδκζηή αθμφ
πνμδβμοιέκςξ ακαγδηήζεηε ηδ ζδιαζία ηςκ θέλεςκ: ῥαεοιία,
πανμνιῶ, ἄηεβηημξ, ιαθάηης, ηαζ κα ηαηαβνάρεηε ηδκ πδβή ζαξ.
α. Να ιεθεηήζεηε ηαζ ημ απυζπαζια απυ ημ ένβμ ημο Αεήκαζμο
Γεηπλνζνθηζηαί, ΗΓ 14,5 (p. 18) ηαζ κα ζοβηνίκεηε ηα δφμ πςνία ςξ
πνμξ ημ πενζεπυιεκμ.
3. Ζ θέλδ καηάζηημα είκαζ «ηανάαζ» πμο άθθαλε πμθθά θζιάκζα
ζηδ δζάνηεζα ηςκ αζχκςκ. Να ανείηε ηδ ζδιαζία ηδξ θέλδξ ζημ
ηείιεκμ ημο Δ. Βμφθβανδ ηαζ κα ιεθεηήζεηε ηζξ δζαδμπζηέξ ζδιαζίεξ
πμο είπε ζηδκ πμνεία ηδξ ιέζα ζημκ πνυκμ.
4. ΢ημ ηέηανημ ηαζ πέιπημ απυζπαζια μ Δοβέκζμξ Βμφθβανδξ εέηεζ

έκα ενχηδια ηαζ επζπεζνεί κα δχζεζ απάκηδζδ υπςξ παθαζυηενα ηαζ
μ Ανζζημηέθδξ.
α. Να εκημπίζεηε ημ ενχηδια ηαζ ζηα δομ απμζπάζιαηα ηαζ κα
ελεηάζεηε ηζξ απακηήζεζξ πμο επζπεζνμφκ. Πμζα επζπεζνήιαηα
επζζηναηεφμοκ βζα κα οπμζηδνίλμοκ ηζξ εέζεζξ ημοξ;
α. Πμζα είκαζ δ δζηή ζαξ εέζδ βζα ηδ ιμοζζηή ζημ ενχηδια πμο
δζαηοπχκμοκ μζ δφμ ζημπαζηέξ; Να ηδκ οπμζηδνίλεηε ιε
επζπεζνήιαηα ζε έκα ιζηνυ ηείιεκμ 8-10 ζεζνχκ.
*Σν παιίκςεζην, σο γλσζηόλ, είλαη κηα πεξγακελή όπνπ έρεη απνμεζηεί

κηα πξώηε εγγξαθή γηα λα ραξαρηεί κηα άιιε, ε νπνία δελ θξύβεη εληειώο ηελ
αξρηθή. ΢ην ζρέδην απηό παιίκςεζηα, κεηαθνξηθά κηιώληαο, είλαη νη πνηθίινη
ηξόπνη κε ηνπο νπνίνπο έλα κεηαγελέζηεξν θείκελν σζεί ηνπο αλαγλώζηεο ηνπ,
ξεηά ή ππόξξεηα, λα δηαβάζνπλ ή λα ζπκεζνύλ θάπνην παιαηόηεξν. Έλα θείκελν
κπνξεί πάληα λα δηαβάδεη έλα άιιν, θαη νύησ θαζεμήο σο ην ηέινο ησλ θεηκέλσλ
(Παιίκςεζηα, Gerard Genette).
79
Παθίιρδζημ, II : Ἕπεα πηεπόενηα
Αθέημξ Φαζζακόξ, Πνπιηά
80
Α΄ Φάζη
(ημζκό θύθθμ ενβαζίαξ ζηα απμζπάζιαηα από ημοξ Ὄξληζεο ημο
Ἀνζζημθάκδ- 1 ώνα)
1. πνπ ζαλ εζέ δελ αγαπνύκε άιιν πνπιί, ήρνπο εαξηλνύο: κα ανείηε
ημοξ ακηίζημζπμοξ ζηίπμοξ απυ ημ πνςηυηοπμ.
2. ἡδὺλ θζόγγνλ, ὦ θαιιηβόαλ θξέθνπζ᾽ αὐιὸλ: κα ανείηε ηαζ ημοξ

δφμ ηνυπμοξ απυδμζδξ ηςκ θνάζεςκ ζηδ κ.ε.
3. ΢ημ απυζπαζια «ηνηάδε θύθλνη …ἦιζε βνά» οπάνπμοκ πμθθμί

επζννδιαηζημί πνμζδζμνζζιμί πμο δίκμοκ πνυζεεηεξ πθδνμθμνίεξ
ηαζ απακημφκ ζηα ενςηήιαηα: πμφ, πχξ, δζα ιέζμο πμίμο. Να ημοξ
εκημπίζεηε ηαζ κα ημοξ ακηζζημζπίζεηε ιε ηζξ δομ ιεηαθναζηζηέξ
εηδμπέξ.
4. Πχξ ακηζδνά δ θφζδ ηαζ μζ εεμί αημφβμκηαξ ημκ φικμ ηςκ

ηφηκςκ ζημκ Απυθθςκα; Να δείηε ημ πνςηυηοπμ ηείιεκμ ημο
Ανζζημθάκδ ηαζ κα ηαηαβνάρεηε ιε ηδ ζεζνά ηα νήιαηα, ηα
οπμηείιεκα ηαζ ηα ακηζηείιεκά ημοξ πμο δείπκμοκ ηδκ επίδναζδ
ημο ηφηκεζμο άζιαημξ, ηαζ πμζα πθάζιαηα ηδ δέπηδηακ.
Β΄ Φάζη
(ενβαζία ζε μιάδεξ-2 ώνεξ)
1δ μιάδα
Αθμφ ιεθεηήζεηε ηα παναπάκς ηείιεκα:
α. Ο Μάνημξ Βαιααηάνδξ θέεζ : «Σα πνπιηά µε µάζαλε µνπζηθή»
ηαζ πζμ ηάης: «Σα πνπιηά δώθαλε ζηελ ςπρή µνπ µνπζηθή». Αθμφ
ιεθεηήζεηε ημ απυζπαζια πμο παναηίεεηαζ, κα ανείηε ιε πμζμοξ
ηνυπμοξ πενζβνάθεζ ή οπμκμεί υηζ ζοκέαδ αοηυ.
α. Πμζμξ ζηίπμξ απυ ημ πμίδια ημο Ν. Κανμφγμο, ΢ηγή, εα ιπμνμφζε
κα έπεζ εζπςεεί αοημφζζμξ ηαζ απυ ημ ζηυια ημο θασημφ ζοκεέηδ Μ.
Βαιααηάνδ; Με πμζα ροπζηή πμζυηδηα ζοκδέεζ μ πμζδηήξ ηα
ηναβμφδζα ηςκ πμοθζχκ;
 Να παξνπζηάζεηε ηηο απαληήζεηο ζαο ζε πξνζρεδηαζκέλν
πξνθνξηθό ιόγν.
81
2δ μιάδα
α. Να ιεθεηήζεηε ημ πμίδια ημο Παθαιά ηαζ κα ανείηε ημοξ
δζαθμνεηζημφξ ηνυπμοξ πμο έπμοκ ηα αδδυκζα κα ηναβμοδμφκ‧ πμζεξ
εηθάκζεζξ ηδξ γςήξ ημο ακενχπμο ζοκμδεφεζ;
α. Αοηυ πμο «δελ θειατδνύζε ζαλ η’ άιια», πμζα λεπςνζζηά
παναηηδνζζηζηά είπε; Να απακηήζεηε ζδιεζχκμκηαξ ηζξ θέλεζξ ηαζ
ηζξ θνάζεζξ απυ ημ πμίδια πμο ζοκεέημοκ αοηή ηδκ λεπςνζζηή ημο
πμζυηδηα.
β. Πχξ ζπεηίγμκηαζ ημ λεπςνζζηυ αδδυκζ ημο πμζήιαημξ ημο
Παθαιά ιε ημ αδδμκάηζ ημο δδιμηζημφ ηναβμοδζμφ;
 Να πξνεηνηκάζεηε όπνην από ηα δύν πνηήκαηα επηζπκείηε γηα
απαγγειία ζηελ ηάμε, σο απνηέιεζκα ηεο επεμεξγαζίαο πνπ
θάλαηε.
3δ μιάδα
α. Γείηε ζημ απυζπαζια απυ ημ ένβμ, Θεσξεηηθόλ κέγα ηεο κνπζηθήο
ημο Υνφζακεμο, ηδκ πενίμδμ: «Ἄο ἴδσκελ κὲ πνίαλ ἡδνλήλ θαὶ
πξνζνρήλ ηὸ θαλάξηνλ ἀθνύεη ηὴλ κεισδίαλ ηῆο ΢εξηλέηηεο» Αθμφ
πςνίζεηε ηδκ πενίμδμ ζε πνμηάζεζξ, ηαζ παναηηδνίζεηε
βναιιαηζηχξ ημκ νδιαηζηυ ηφπμ ἴδςιεκ (πνυκμξ, έβηθζζδ,
πνυζςπμ, θςκή), κα ελεηάζεηε πμζα δζάεεζδ ημο μιζθμφκημξ
εηθνάγεζ, αθμφ ζοιαμοθεοεείηε ηαζ ημ ζοκηαηηζηυ ζηδκ
δθεηηνμκζηή δζεφεοκζδ:
http://www.greek-
language.gr/greekLang/ancient_greek/tools/composition/page_0
64.html
α. Πχξ θαίκεηαζ δ αβάπδ ηαζ δ έθεζδ πμο έπεζ ημ ηακανίκζ βζα ηδ
ιμοζζηή ζφιθςκα ιε ημ απυζπαζια ημο Υνφζακεμο; Να
πανμοζζάζεηε ιε δζηά ζαξ θυβζα ηζξ ακηζδνάζεζξ ημο ζημ άημοζια
ηδξ ΢ενζκέηηδξ, ιε ηδκ ηάλδ πμο ηα πανμοζζάγεζ μ ζοββναθέαξ. Σζ
ήηακ δ ΢ενζκέηηδ;
 Να απαληήζεηε γξαπηώο θαη ζηα δύν ζέκαηα.
4δ μιάδα
α. Να λακαδείηε πνμζεηηζηυηενα ηα δομ απμζπάζιαηα απυ ηδκ
ηςιςδία ημο Ανζζημθάκδ ΋νκζεεξ ηαεχξ ηαζ ηζξ δφμ ιεηαθναζηζηέξ
εηδμπέξ βζα ημ ηαεέκα απυ αοηά: ηδκ αηνζαέζηενδ ημο
Θναζφαμοθμο ΢ηαφνμο ηαζ ηδκ ζηζπμονβδιέκδ χζηε κα ιεθμπμζδεεί
απυ ημκ Μάκμ Υαηγδδάηζ, ημο Βαζίθδ Ρχηα. Να δζααάζεηε επίζδξ
ηα ζπεηζηά ιε ημκ ακάπαζζημ ζηδκ δθεηηνμκζηή δζεφεοκζδ:
82
greek_greek.enacademic.com/15839/ακάπαζζημξ, βζα κα
ζπδιαηίζεηε πζμ μθμηθδνςιέκδ άπμρδ. Πμζα ζαξ ανέζεζ
πενζζζυηενμ ηαζ βζαηί;
 Να απαληήζεηε ζε πξνζρεδηαζκέλν πξνθνξηθό ιόγν.
α. Να ζοκηάλεηε έκα ηείιεκμ 8-10 ζεζνχκ, υπμο εα εηεέηεηε ημοξ

πμθθμφξ ηαζ πμζηίθμοξ ηνυπμοξ ιε ημοξ μπμίμοξ ηα «πεηεζκά ημο
μονακμφ» ζοκδέμκηαζ άιεζα ιε ημκ ηυζιμ ηδξ ιμοζζηήξ ηαζ ημο
ηναβμοδζμφ. Πμζμ ηείιεκμ ζαξ ζοβηίκδζε πενζζζυηενμ ηαζ βζαηί;
Έηδμζδ ΔΛΣΑ, 2011, Γζάκκδξ Κεθαθθδκυξ, Σν παγώλη
83
Γ΄ Φάζη
(ενβαζία ζε 2 μιάδεξ-3 χνεξ)
1δ-2δ μιάδα
Μμοζζηή ηαζ Πμίδζδ
[Αναλόγιο]
α. Να επζθέλεηε υπμζμ απυ ηα δφμ απμζπάζιαηα ημο Ανζζημθάκδ
εέθεηε, βζα κα ηα απαββείθεηε απυ ζηήεμοξ ακά δφμ παζδζά. Σμ έκα
εα απαββέθθεζ ημ πνςηυηοπμ ηείιεκμ ζηίπμ-ζηίπμ ηαζ ημ άθθμ
απυθοηα ζοβπνμκζζιέκμ εα απμδίδεζ ζηδκ κέα εθθδκζηή, ζε υπμζα
ιεηάθναζδ επζθέλεζ.
α. Να αημφζεηε ηδ ιμοζζηή ημο Μάκμο Υαηγδδάηδ βζα ηδκ

ηςιςδία Ὄξληζεο ημο Ἀνζζημθάκδ, ηαζ κα μνβακχζεηε ιζα ιζηνή
ιπάκηα υπμο εα παίλεηε ηαζ εα ηναβμοδήζεηε υπμζμ απυ ηα δφμ
ηναβμφδζα επζεοιείηε.
Να επζζηναηεφζεηε υθεξ ηζξ ηεπκζηέξ πμο έπεηε πνδζζιμπμζήζεζ
παθαζυηενα ζηδ δναιαημπμίδζδ ηεζιέκςκ (παβςιέκδ εζηυκα πμο
γςκηακεφεζ, πμθθά ηαζ πμζηίθα δπδηζηά effets, ηνάηδια ημο νοειμφ
ιε δπδνέξ ηζκήζεζξ). Σα ιμοζζηά υνβακα δεκ είκαζ οπμπνεςηζηά.
΢ηυπμξ είκαζ κα ζοβπνμκζζηεί δ μιάδα (θςκή-ζχια) χζηε κα
απμδχζεζ ιε γςκηάκζα, ηέθζ αηυιδ ηαζ εεαηνζηυηδηα ημ ηναβμφδζ
πμο επέθελε.
3δ-4δ μιάδα
Μμοζζηή ηαζ Δζηόκα
[η ζςνδπομή ηηρ ηέσνηρ ηος Κινημαηογπάθος]
Να δείηε ηδκ ηαζκία ηςκ Εαη Πενέκ, Εαη Κθζγυ, Μζζέθ Νηειπά, le
peuple migrateur (ηαλζδζάνζηα πμοθζά) ζηδ δζεφεοκζδ:
https://www.youtube.com/watch?v=XtYNzZGoYLE
α. ΢ηδκ ηαζκία πμο παναημθμοεήζαηε, ηα βθςζζζηά ζημζπεία είκαζ

εθάπζζηα‧ πμζα άθθα ελςβθςζζζηά ζημζπεία πνμαάθθμκηαζ
ζοιπθδνςιαηζηά; ζαξ έθεζρε μ ακενχπζκμξ θυβμξ; Να εηεέζεηε
ηδκ άπμρή ζαξ ζε έκα ιζηνυ ηείιεκμ.
α. Να επζθέλεηε δφμ ή ηνεζξ ζηδκέξ πμο ζαξ ζοβηίκδζακ

πενζζζυηενμ‧ πμζμζ ζηίπμζ/θνάζεζξ απυ ηα ηείιεκα πμο ιεθεηήζαηε
εα ιπμνμφζακ κα θεζημονβήζμοκ ςξ βθςζζζηέξ ρδθίδεξ ζ’ αοηέξ;
84
Δπέηηαζδ ηδξ δζδαηηζηήξ πνόηαζδξ
Να δπμβναθήζεηε ημοξ ήπμοξ ηςκ πμοθζχκ έλς απυ ή ημκηά ζημ
ζπίηζ ζαξ. Να ιάεεηε πμζα πμοθάηζα είκαζ, πχξ μκμιάγμκηαζ, απυ
ημοξ ιεβαθφηενμοξ ζηδκ μζημβέκεζα. Να ενεοκήζεηε ακ οπάνπεζ
ηάπμζμξ ιφεμξ πμο ζοκδέεηαζ ιε ηάπμζμ απυ αοηά ηαζ κα ημκ ιάεεηε
βζα κα ημκ αθδβδεείηε ζηδκ ηάλδ ιε ηδ ζοκμδεία ηδξ δπμβνάθδζδξ
πμο έπεηε ηάκεζ.
Έηδμζδ ΔΛΣΑ, 1973, Δονήιαηα Θήναξ,

(Υεθζδυκζα ηδκ άκμζλδ) Σμζπμβναθία
85
2μ Φύθθμ ιεθέηδξ ηαζ επελενβαζίαξ
Anselm Kiefer, Βηβιίν κε θηεξά, βθοπηυ, 1992-94
Α. Κείιεκα
1. Ἀνζζημηέθδξ, Πνιηηηθά 1340b, 10-19
2. Πθάηςκ, Πνιηηεία 401b,401d-e
3. Πθάηςκ, Ἴσλ, 533e- 535a
Λεξιλογικόρ θηζαςπόρ
ἀκήδοκημκ: αθ. ἥδοζια, -αημξ, ηό (ἡδύκς), αοηυ πμο δίκεζ
βθοηφηδηα ηαζ κμζηζιζά ζημ θαβδηυ, δ ζάθηζα.
ἅπης I. 1. ζηενεχκς, πνμζανιυγς, δέκς ζθζπηά 2. ζοκάπης,
ζοιιεηέπς II. Μέζ., 1. ζοκάπημιαζ, πνμζημθθχιαζ, ελανηχιαζ απυ
ηάπμζμκ, ηναηχ ηάπμζμκ, ζθίββς, αββίγς, απυθ., θεάκς, αββίγς ημ
86
ζηυπμ ιμο, 2. πνμζθαιαάκς ιε ηζξ αζζεήζεζξ, ακηζθαιαάκμιαζ,
εκκμχ.
ἀνύς, Αηη. ἀνύης [ῠ], ακηθχ κενυ ή μπμζμδήπμηε άθθμ οβνυ.
ααηπεύς, (Βάηπμξ), 1. βζμνηάγς ηδ βζμνηή ημο Βάηπμο, ηεθχ ηα

ιοζηήνζά ημο, 2. μιζθχ ή εκενβχ ζακ κα έπς ηαηαθδθεεί απυ ιακία,
παναθδνχ.
δήπμοεεκ πανυιμζμ ιε: δή-πμο ή δήπμο, αυν. επίνν., ίζςξ,

πζεακυκ, ιπμνεί, ακαιθίαμθα, αέααζα, θοζζηά.
δζό, ζφκδ., ακηί δη' ὅ, απ' υπμο, ελαζηίαξ, επεζδή, δζυηζ.
ἔκ-εζιζ (εἰκί), ιέθ. -έζνκαη· I. 1. οπάνπς, ανίζημιαζ ζε έκα ιένμξ,
ιε δμη. · ιε δμη. πθδε., ανίζημιαζ ακαιεηαλφ, ακάιεζα. 2. απυθ.,
εκοπάνπς, είιαζ ζε αθεμκία. II. 1. είιαζ δοκαηυξ κα βίκς. 2. απνυζ.,
ιε δμη. πνμζ. ηαζ απαν., αοηυ πμο είκαζ δοκαηυ ή επζηνέπεηαζ. 3. ηὰ
ἐλόληα, υζα είκαζ δοκαηά ή πζεακά.
ἔμζηα, -αξ, -ε, παναη. ιε εκεζη. ζδιαζία, ιμζάγς (απυ ημ εἴθσ) I.
είιαζ υιμζμξ, θαίκμιαζ υιμζμξ II. 1. ιμζάγεζ, είκαζ πζεακυ· ιε απαν.,
ζε θνάζεζξ πμο απμδίδμοιε ηνέπμκηαξ ημ νήια ζε απνυζςπμ, ιμο
θαίκεηαζ, κμιίγς, αθέπς, 2. απνυζ., ἔνηθε, θαίκεηαζ· ὡο ἔνηθε, υπςξ
θαίκεηαζ, 3. απνυζ. ἔνηθε, είκαζ ηαζνζαζηυ, είκαζ μνευ, ζςζηυ, είκαζ
απμδεηηυ, παναδεηηυ, είκαζ θμβζηυ.
ἐννςιέκμξ, -δ, -μκ, ιηπ. Παε. παναη. ημο ῥώλλπκη, πνδζζι. ςξ επίε.,
αοηυξ πμο ανίζηεηαζ ζε ηαθή ζςιαηζηή ηαηάζηαζδ, δοκαηυξ,
ζθνζβδθυξ, νςιαθέμξ, εφνςζημξ, ακηίε. πνμξ ημ ἄξξσζηνο.
εὐζπδιμζύκδ, ἡ, πάνδ, αανμί ηνυπμζ, εοπνέπεζα, ημζιζυηδηα,

ζεικυηδηα, εοβέκεζα.
ημνῠαακηζάς, ιέθ. -άζσ, ηαηέπμιαζ απυ έλαθθμ, οζηενζηυ

εκεμοζζαζιυ απυ ημ μοζζαζηζηυ: Κμνύαᾱξ[ῠ], -ακημξ, ὁ, I. ζενέαξ
ηδξ Κοαέθδξ ζηδ Φνοβία, ζημκ πθδε. Κνξύβαληεο II. εκεμοζζαζιυξ.
87
ημῦθμξ, -δ, -μκ, 1. εθαθνφξ, εοηίκδημξ 2. ιεηαθ. επίζδξ, εθαθνφξ,
εφημθμξ 3. άδεζμξ, ηεκυξ, ιάηαζμξ, ακφπανηημξ, αζήιακημξ 4.
εθαθνφξ ςξ πνμξ ημ αάνμξ, ακηίε. πνμξ ημ βαξύο.
κάπδ[ᾰ], ἡ, δαζχδδξ ημζθάδα ή θανάββζ.
ὀνπέμιαζ (ὄνπμξ), I. 1. πμνεφς ζε ζεζνά, μιάδα πμνεοηχκ, ηαζ,
βεκζηά, πμνεφς 2. ιηα., ακαπανζζηχ ιε πμνυ πακημιίιαξ, II.
ιεηαθ., ακαπδδχ.
ημοηὶ, ακηί ηνῦην.
ηνμθή, ἡ (ηνέθς)· μηζδήπμηε ηνχβεηαζ ηαζ απμζημπεί ζηδ ενέρδ

ηαζ ηδ δζαηήνδζδ ημο ζχιαημξ, ηνμθή, ηνυθζια, ακαηνμθή.
θνήκ, ἡ, βεκ. θξελόο · I. ηονίςξ = δηάθξαγκα· ημ δζάθναβια ή μ ιοξ

πμο πςνίγεζ ηδκ ηανδζά ηαζ ημοξ πκεφιμκεξ II. 1. ηα ιένδ ηδξ
ηανδζάξ, ημ ζηήεμξ, 2. ηανδζά, ςξ έδνα ηςκ παεχκ, 3. ηανδζά ή
ιοαθυ, ςξ έδνα ηδξ ζηέρδξ, 4. εέθδζδ, δζάεεζδ.
88
Burthe, Leopold, Η ΢απθώ παίδεη Κηζάξα, 1848 ι.Υ.
Musee des Beaux Arts, Κανηαζυκ, Γαθθία
89
Β. Πνμζπέθαζδ ηεζιέκςκ
(Δκδεζηηζηά: Ἀνζζημηέθδξ, Πνιηηηθά 1340b, 10-19)
1δ πενίμδμξ
Δλεηάγμοιε ηζξ δφμ απνυζςπεξ εηθνάζεζξ ηαζ παναηδνμφιε ημ νυθμ
ημοξ ζηδκ πενίμδμ:
Φακενόκ (ἐζηί): πμζμ;
……………………………………………………
δῆθμκ (ἐζηί):
πμζμ;………………………………………………………...
Με πμζα
πνμτπυεεζδ;………………………………………………...…
«ὅηη δύλαηαη πνηόλ ηη ηὸ ηῆο ςπρῆο ἦζνο ἡ κνπζηθὴ παξαζθεπάδεηλ»:
(πμζόκ ηζ: ηάπςξ, ιε ηάπμζμ ηνυπμ)
δύκαηαζ:
πμζμξ;…………………………………………………………….
Σζ κα
ηάκεζ;………………………………………………………………...
Παναζηεοάγεζκ: πμζμξ;
…………..ηζ;…………………………………..
Πμζα θέλδ απμηηά ζδζαίηενμ κμδιαηζηυ αάνμξ ιε αάζδ ηδ ζφκηαλδ;
Με δεδμιέκμ υηζ πνμζαηηέμκ, (= δεῖ πνμζάβεζκ), νδι. επίε. ημο
πξνζάγσ, 1. αοηυ πμο πνέπεζ ηάπμζμξ κα θένεζ ημκηά ή πθδζίμκ 2.
αοηυ πμο πνέπεζ ηάπμζμξ κα εζζάβεζ, κα εκημπίζεηε ηαζ κα ακαθφζεηε
ημ δεφηενμ νδιαηζηυ επίεεημ ηδξ πνυηαζδξ.
2δ πενίμδμξ
1η ημιπεπίοδορ
Πμζα ζδζυηδηα απμδίδεηαζ ζηδ δζδαζηαθία ηδξ ιμοζζηήξ; Χξ πνμξ ηζ;
90
2η ημιπεπίοδορ
«νἱ κὲλ γὰξ λένη δηὰ ηὴλ ἡιηθίαλ ἀλήδπληνλ νὐζὲλ ὑπνκέλνπζηλ
ἑθόληεο, ἡ δὲ κνπζηθὴ θύζεη ηῶλ ἡδπζκάησλ ἐζηίλ».
Πμζα θέλδ απυ ηδκ 1δ διζπενίμδμ ηεηιδνζχκεηαζ ιε ηδκ απυδεζλδ

πμο επζπεζνεί μ Ανζζημηέθδξ ζηδ 2δ διζπενίμδμ;
ὑπμιέκμοζζκ:
πμζμζ;…………………………………………………….
ηζ;………………………………………………………..
βζαηί;……………………………………………………..
πχξ;……………………………………………………….
ιὲκ, δὲ: πμζμξ είκαζ μ νυθμξ ηςκ ζοκδέζιςκ ζημ κυδια ηδξ
διζπενζυδμο; ( εα ζαξ αμδεήζεζ κα ακαηνέλεηε ζηδκ πανάβναθμ
168,1.2. ζεθ. 137-138 ημο ζοκηαηηζημφ ζαξ).
Γ. Σμ πενζηείιεκμ μδδβεί ζηδκ ενιδκεία ημο ηεζιέκμο:

Βιογπαθικά Απιζηοηέλη*:
Ο θηιόζνθνο Αξηζηνηέιεο γελλήζεθε ην 384 π.Υ. ζηα ΢ηάγεηξα θαη
πέζαλε ζην θηήκα ηεο κεηέξαο ηνπ ζηε Υαιθίδα ην 322 π.Υ. [...].Σν
367 π.Υ. ζε ειηθία 17 εηώλ, ν Αξηζηνηέιεο […]εγθαηαζηάζεθε ζηελ
Αζήλα, πνπ ζεσξνύληαλ ην ζπνπδαηόηεξν θαη πεξηθεκόηεξν
πλεπκαηηθό, θαιιηηερληθό θαη αζηηθό θέληξν ηνπ ηόηε πνιηηηζκέλνπ
θόζκνπ.[…] είλαη πηζαλόλ όηη είρε, όρη κόλν αμηόινγε πξνθαηαξθηηθή
κόξθσζε, ώζηε λα κπνξεί λα θνηηήζεη θνληά ζηνπο ξήηνξεο ή ηνπο
* Πδβή: http://photodentro.edu.gr
91
θηιόζνθνπο, αιιά θαη, ζαλ γόλνο Αζθιεπηαδώλ, θαηείρε […]ηαηξηθέο
γλώζεηο, θπξίσο ζηελ αλαηνκία. […]. Έπεηηα, έγηλε δεθηόο ζηελ
Αθαδεκία ηνπ Πιάησλα […], όπνπ θαη δηέκεηλε γηα 20 ρξόληα (367-
347), δειαδή κέρξη ην ζάλαην ηνπ δαζθάινπ ηνπ. Θα πξέπεη λα
γλσξίδνπκε όηη ζε απηά ηα είθνζη ρξόληα ν Αξηζηνηέιεο δελ ήηαλ
απιώο καζεηήο. Χο γλσζηόλ, νη ηόηε θηινζνθηθέο ζρνιέο ήηαλ όκηινη
αλζξώπσλ πνπ ηνπο έλσζε ην θνηλό πλεύκα θαη νη ίδηεο βαζηθέο
ζέζεηο, αιιά όπνπ ν θαζέλαο αθνινπζνύζε ηε δηθή ηνπ αλεμάξηεηε
εξεπλεηηθή πνξεία. ΢ην πεξηβάιινλ ηεο Αθαδεκίαο θαη όρη κόλν, ηνπο
άθελε όινπο θαηάπιεθηνπο αθόκα θαη ηνλ ίδην ην δάζθαιό ηνπ,
εμαηηίαο ηεο επθπΐαο θαη ηεο θηινπνλίαο ηνπ, […]γη’ απηό θαη ν
δάζθαινο ηνπ Πιάησλαο ηνλ νλόκαδε «λνπλ ηεο δηαηξηβήο» θαη ην
ζπίηη ηνπ «νίθνλ αλαγλώζηνπ».[… ]
΋κσο έλα ηόζν ηζρπξό πλεύκα ζαλ ηνπ Αξηζηνηέιε, δελ ζα κπνξνύζε
πνηέ λα δερζεί αλεπηθύιαθηα όιεο ηηο ζεσξίεο ηνπ Πιάησλα. […]
ιόγσ ηνπ όηη ν Αξηζηνηέιεο πάληα εμέθξαδε ζαξξαιέα ηηο ζθέςεηο
ηνπ, πξνθάιεζε θαη θάπνηεο αληηπάζεηεο, πνπ εληάζεθαλ κέζα ζην
θιίκα ηεο γεληθόηεξεο ςπρξόηεηαο γηα ην «καθεδνλίδνληα»
Αξηζηνηέιε όηαλ ην 347 νη «αληηκαθεδνλίδνληεο» ηεο Αζήλαο
αλέβεθαλ ζηελ εμνπζία.[…] Σόηε ν Αξηζηνηέιεο απνθάζηζε λα θύγεη
από ηελ Αζήλα.[…]
(Πεξίπνπ ην)343/342 ηνλ πξνζθάιεζε ν Φίιηππνο Β΄ ηεο Μαθεδνλίαο,
γηα λα αλαιάβεη ηε δηαπαηδαγώγεζε ηνπ γηνύ ηνπ Αιέμαλδξνπ, πνπ
ήηαλ ηόηε κόιηο 13 ρξόλσλ […]. ΢ρεηηθά κε ηε κόξθσζε πνπ έδσζε
ζηνλ καζεηή ηνπ δελ έρνπκε πνιιέο πιεξνθνξίεο. Κύξην ζέκα ηεο
δηδαζθαιίαο ηνπ πξέπεη λα ήηαλ ν ΋κεξνο θαη νη ηξαγηθνί πνηεηέο,
πνπ απνηεινύζαλ ηε βάζε ηεο ειιεληθήο εθπαίδεπζεο. Λέγεηαη
κάιηζηα όηη αλαζεώξεζε ην θείκελν ηεο Ιιηάδαο, γηα ηνλ Αιέμαλδξν.
Φξόληηζε ζπγθεθξηκέλα, λα ηνπ κεηαδώζεη ην παλειιήλην πλεύκα θαη
ζεσξείηαη βέβαην όηη ν Αξηζηνηέιεο ζπδεηνύζε καδί ηνπ ηα θαζήθνληα
ησλ εγεκόλσλ θαη ηελ ηέρλε ηεο δηαθπβέξλεζεο. […]
Σν 335 ή 334, ν θηιόζνθνο εγθαηαζηάζεθε θαη πάιη, ζηελ Αζήλα,
ύζηεξα από 12 ρξόληα απνπζίαο, όπνπ θαη αξρίδεη ε πην γόληκε
92
πεξίνδνο ηεο δσήο ηνπ. Η δεύηεξε, ζα ιέγακε, αζελατθή πεξίνδνο ηνπ
Αξηζηνηέιε θξάηεζε 12 ρξόληα, πεξίπνπ(334-323).[…] ΢ην δηάζηεκα
απηό δίδαμε ηελ σξηκόηεξε θηινζνθία ηνπ, επεμεξγάζηεθε ηα
κεγαιύηεξα ζπγγξάκκαηα ηνπ, δίλνληαο ηνπο νξηζηηθόηεξε κνξθή θαη
ζπκπιήξσζε ηηο επηζηεκνληθέο έξεπλέο ηνπ. Ο ρώξνο πνπ δίδαζθε
ήηαλ ην «Λύθεηνλ», δεκόζην γπκλαζηήξην, πνπ βξηζθόηαλ ζηα
βνξεηναλαηνιηθά πεξίρσξα ηεο πόιεο κεηαμύ Λπθαβεηηνύ θαη
Ιιηζζνύ. Δθεί ππήξρε έλα άιζνο αθηεξσκέλν ζηνλ Λύθεην Απόιισλα
θαη ζηηο Μνύζεο, όπνπ ζύρλαδε πην παιηά θαη ν ΢σθξάηεο. ΢ηελ
πεξηνρή απηή κίζζσζε ν Αξηζηνηέιεο νξηζκέλα νηθήκαηα (κνπζείνλ,
ηεξόλ θαη κηα κηθξή θαη κηα κεγάιε ζηνά)- σο μέλνο δελ είρε δηθαίσκα
λα ηα αγνξάζεη- θαη ίδξπζε ηε ζρνιή ηνπ. Αξγόηεξα κε ηα ρξήκαηα
πνπ ηνπ έδσζε άθζνλα ν Αιέμαλδξνο, ν Αξηζηνηέιεο έρηηζε
κεγαιόπξεπα νηθήκαηα θαη ζηνέο, πνπ νλνκάδνληαλ «πεξίπαηνη» γη’
απηό θαη ε ζρνιή ηνπ νλνκάζηεθε «Πεξηπαηεηηθή» θαη νη καζεηέο ηνπ
«πεξηπαηεηηθνί θηιόζνθνη». Έγηλε ν αξρεγόο ηεο πεξηπαηεηηθήο
θηινζνθίαο αλ θαη ηνλ Πεξίπαην σο εθπαηδεπηήξην θαη θέληξν
έξεπλαο δελ ηνλ ίδξπζε ν ίδηνο. Ο Πεξίπαηνο ηδξύζεθε κεηά ην ζάλαην
ηνπ Αξηζηνηέιε από ην Θεόθξαζην. Η νξγάλσζε ηεο ζρνιήο είρε γίλεη
θαηά ηα πξόηππα ηεο Πιαησληθήο Αθαδεκίαο. Σα καζήκαηα γηα ηνπο
πξνρσξεκέλνπο καζεηέο γίλνληαλ ην πξσί («εσζηλόο πεξίπαηνο») θαη
γηα ηνπο αξράξηνπο ην απόγεπκα («πεξί ην δεηιηλόλ», «δεηιηλόο
πεξίπαηνο»). Η πξσηλή δηδαζθαιία ήηαλ θαζαξά θηινζνθηθή
«αθξνακαηηθή», ελώ ε απνγεπκαηηλή «ξεηνξηθή» θαη «εμσηεξηθή».
Πεγέο καο πιεξνθνξνύλ αθόκα, όηη ν Αξηζηνηέιεο είρε επηβάιεη ζηε
ζρνιή έλαλ θαλνληζκό, ζύκθσλα κε ηνλ νπνίν, νη καζεηέο
«δηνηθνύζαλ» κε ηε ζεηξά, επί δέθα εκέξεο ν θαζέλαο. Δπίζεο, ιέλε
όηη νη καζεηέο δεηπλνύζαλ καδί θαη όηη κηα θνξά ην κήλα γηλόηαλ έλα
ζπκπόζην, ζύκθσλα κε θαλόλεο πνπ είρε νξίζεη ν Αξηζηνηέιεο. […]Η
ζρνιή είρε κεγάιε βηβιηνζήθε θαη πνιύ θαιά νξγαλσκέλε, ώζηε
αξγόηεξα ρξεζίκεπζε σο πξόηππν γηα ηελ ίδξπζε ησλ βηβιηνζεθώλ
ηεο Αιεμάλδξεηαο θαη ηεο Πεξγάκνπ. […] Σν 323 π.Υ. κε ηελ είδεζε
ηνπ ζαλάηνπ ηνπ Μ. Αιεμάλδξνπ θαη κε ηελ επαλαθνξά ησλ
αληηκαθεδνληδόλησλ ζηελ εμνπζία ηεο Αζήλαο, ν Αξηζηνηέιεο
αληηκεηώπηζε έλα έληνλα ερζξηθό πεξηβάιινλ, γηαηί νη νπαδνί ηνπ
93
αληηκαθεδνληθνύ θόκκαηνο ζεώξεζαλ, όηη βξήθαλ ηελ επθαηξία λα
εθδηθεζνύλ ηνπο Μαθεδόλεο ζην πξόζσπν ηνπ Αξηζηνηέιε. Γη’ απηό
ην ηεξαηείν, […]θαη ε ζρνιή ηνπ Ιζνθξάηε, […]θαηεγόξεζαλ ηνλ
Αξηζηνηέιε γηα αζέβεηα. ΋κσο ν Αξηζηνηέιεο, επεηδή θαηάιαβε ηα
πξαγκαηηθά θίλεηξα θαη ηηο αιεζηλέο πξνζέζεηο ησλ πνιηηηθώλ ηνπ
αληηπάισλ θαη επεηδή ήηαλ απνθαζηζκέλνο λα εκπνδίζεη ηνπο
Αζελαίνπο «λα δηαπξάμνπλ θαη δεύηεξν αδίθεκα θαηά ηεο
θηινζνθίαο», παξέδσζε ηε ζρνιή ζηνλ Θεόθξαζην θαη απνζύξζεθε
ζηε Υαιθίδα, πξηλ δηθαζηεί (323 π.Υ.). Δθεί, έκεηλε ζην ζπίηη ηεο
κεηέξαο ηνπ, καδί κε ηε δεύηεξε ζύδπγό ηνπ Δξππιιίδα θαη ηα δύν ηνπ
παηδηά, ην Νηθόκαρν θαη ηελ Ππζηάδα. Λίγνπο κήλεο αξγόηεξα πέζαλε
από ζηνκαρηθό λόζεκα, πνπ ηνλ ηαιαηπσξνύζε γηα πνιιά ρξόληα,
κέζα ζε ζιίςε θαη κειαγρνιία. Σα ζώκα ηνπ κεηαθέξζεθε ζηα
΢ηάγεηξα, όπνπ ζάθηεθε κε εμαηξεηηθέο ηηκέο. Οη ζπκπνιίηεο ηνπ ηνλ
αλαθήξπμαλ «νηθηζηή» ηεο πόιεο θαη έρηηζαλ βσκό πάλσ ζηνλ ηάθν
ηνπ....
.
Αοθδηήξ, πεν. 480 π.Υ.
94
Μμφζα πμο ημονδίγεζ ηδκ ηζεάνα ηδξ.
Δζςηενζηυ ηοπέθθμο απυ ηδκ Δνέηνζα
πεν. 470-460 π.Υ., Λμφανμ.
95
Γ. Θέιαηα
1.α. Να εκημπίζεηε ηζξ μιιυνζγεξ ηδξ θέλδξ «θνήκ» ζημ δεφηενμ
ηείιεκμ ημο Πθάηςκα, κα ηζξ ενιδκεφζεηε ηαζ κα δδιζμονβήζεηε ιζα
μζημβέκεζα θέλεςκ (μοζζαζηζηά & επίεεηα) απυ ηδκ ίδζα νίγα ζηδ
κ.ε.
α. Κμζκυ εέια ιεθέηδξ ηαζ ηςκ δφμ θζθμζυθςκ είκαζ δ «ιμοζζηή».
Να ανείηε ηαζ κα ζδιεζχζεηε ιε πμζεξ θέλεζξ ζοκδέεηαζ δ έκκμζα
ηδξ ιμοζζηήξ ζηα ηνία ηείιεκα· ιέζα απυ ηζξ ζοκδέζεζξ πμο εα
ακζπκεφζεηε, κα δχζεηε ζε ιζα πανάβναθμ ηδ ααζζηή ζηέρδ ηςκ
θζθμζυθςκ βζα ημ εέια αοηυ ζε ηάεε ηείιεκμ.
2. α. Να παναηδνήζεηε ηδ εέζδ ηδξ βεκζηήξ ηςκ μκμιάηςκ: «ηὸ ηῆρ
τςσῆρ ἦθορ», «ἡ διδαζκαλία ηῆρ μοςζικῆρ», «ηὴν ηοῦ ἀγαθοῦ
εἰκόνα ἤθοςρ», «οἵ (ηε) ηῶν ἐπῶν ποιηηαὶ». Πμζμξ είκαζ μ
ζοκηαηηζηυξ νυθμξ πμο επζηεθμφκ;
α. «πάνηερ γὰπ οἵ ηε ηῶν ἐπῶν ποιηηαὶ οἱ ἀγαθοὶ οὐκ ἐκ ηέσνηρ
ἀλλ’ ἔνθεοι ὄνηερ καὶ καηεσόμενοι πάνηα ηαῦηα ηὰ καλὰ λέγοςζι
ποιήμαηα»: κα ανείηε ημοξ ηφνζμοξ υνμοξ ηδξ πνυηαζδξ· κα
δζενεοκήζεηε ημκ νυθμ ηςκ ιεημπχκ ελεηάγμκηαξ ηδ ιεηαλφ ημοξ
ζπέζδ ηαεχξ ηαζ ημκ ηνυπμ πμο ζοκδέμκηαζ ιε ημ νήια· ηέθμξ, κα
ιεηαθνάζεηε υθδ ηδκ πνυηαζδ, ιε αάζδ ημ ζηεπηζηυ ζαξ.
3. Να ανείηε βζα ηζξ παναηάης θνάζεζξ ηδξ κ.ε. ηζξ ακηίζημζπεξ απυ
ημ ηνίημ ηείιεκμ (Πθάηςκ, Ἴσλ, 533e- 535a), ηαζ κα ηζξ βνάρεηε:
 δζαηεθχκηαξ ζε ηαηάζηαζδ εείαξ έιπκεοζδξ ηαζ

δζαηαηεπυιεκμζ απυ αοηήκ
 δεκ πμνεφμοκ κδθάθζμζ
 ακηθμφκ απυ ηα πμηάιζα ιέθζ ηαζ βάθα
 βζαηί μ πμζδηήξ είκαζ πθάζια εθαθνυ, πμο πεηάεζ
4. ΢ηα δομ πνχηα απμζπάζιαηα απυ ηα Πνιηηηθά ημο Ανζζημηέθδ

ηαζ ηδκ Πνιηηεία ημο Πθάηςκα είκαζ θακενή δ δζδαηηζηή πνυεεζδ
ηςκ ζοββναθέςκ ημοξ.
α. Πμζμξ βναιιαηζηυξ ηφπμξ ηδκ ακαδεζηκφεζ; ΢ε πμζεξ θέλεζξ ημκ
96
εκημπίγεηε;
α. Πμζα επζπεζνήιαηα πνμαάθθμοκ, δζδάζημκηαξ, βζα κα πείζμοκ;
5.α. « (Ο Πιάησλ) ρξεζηκνπνηεί κε αθόκε κεγαιύηεξε επραξίζηεζε
πξαγκαηηθέο παξνκνηώζεηο θαη κεηαθνξέο, ζηηο νπνίεο επίζεο
επραξίζησο ζηακαηά γηα πνιύ. Tνπ ρξεζηκεύνπλ […] γηα λα θαζηζηά
ηε δηδαζθαιία ηνπ επνπηηθόηεξε, θαη ηηο ρξεζηκνπνηεί γηα λα ζπλζέηεη,
όπσο αθξηβώο θάλεη ν ΋κεξνο κε ηηο παξνκνηώζεηο ηνπ». *
Να επαθδεεφζεηε ηδκ παναπάκς άπμρδ ημο Wilamowitz,
ελδβχκηαξ ηδκ θεζημονβία ηςκ πανμιμζχζεςκ ζημ ηνίημ ηεζιέκμ
(δζάθμβμξ «Ίςκ» ημο Πθάηςκα)·
 ιε πμζα θέλδ εζζάβμκηαζ;
 ηζ πανμιμζάγεηαζ ιε ηζ;
 πμζα πμζμηζηά παναηηδνζζηζηά ηςκ πμζδηχκ ηαζ ηςκ ιμοζζηχκ
βίκμκηαζ θακενά ιε αοηέξ;
α. «O Πιάησλ κηιά πνιύ πεξηζζόηεξν όπσο εθθξάδεηαη ειεύζεξα ν

άλζξσπνο, πιάζνληαο θαη κεηαπιάζνληαο ηα ιόγηα ζύκθσλα κε ηε
ζθέςε, έηζη ώζηε ε πξόηαζε λα παξακέλεη ζε ξνή όπσο ε ζθέςε.
΋πνηνο ηνικά λα γξάθεη έηζη πξέπεη ην δίρσο άιιν λα θαηέρεη ηελ
ύςηζηε ηέρλε λα παξακέλεη θαηαλνεηόο, όπσο ζα ήηαλ ζηελ
πξνθνξηθή νκηιία...». *
 Να εκημπίζεηε ηδ ααζζηή θέλδ, ηαεχξ ηαζ αοηέξ ηδξ ίδζαξ

μζημβέκεζαξ, αθθά ηαζ πανχκοιά ηδξ, πμο δζαηνέπμοκ υθμ ημ
ηνίημ ηείιεκμ.
 Έπμκηαξ οπυρδ υηζ έκα ηείιεκμ πμο παναιέκεζ «ζε ξνή όπσο
ε ζθέςε» ααζίγεηαζ ζοπκά ζε ζοκεζνιμφξ ή / ηαζ
θμβμπαίβκζα, ηζ έπεηε κα παναηδνήζεηε ζε ζπέζδ ηαζ ιε ηδκ
παναπάκς άπμρδ ημο Wilamowitz;
6. ΢ε ιζα κμενή ζοκάκηδζδ ζηα πθαίζζα ημο «εςεζκμφ πενζπάημο»
ημοξ ζημ «Λφηεζμκ» ημο Ανζζημηέθδ, (αθέπε ηείιεκα 1, 2, 3), μζ δφμ
θζθυζμθμζ ζογδημφκ πενί ιμοζζηήξ ηζ εζείξ ςξ ιαεδηέξ ημοξ αημφηε
ιε πνμζμπή ηαζ ηναηάηε ζδιεζχζεζξ. Πμζα είκαζ δ λεπςνζζηή
μπηζηή ηαζ δ πνμζςπζηή ηαηάεεζδ ημο ηαεεκυξ; Τπάνπμοκ ημζκμί
* Ulrich von Wilamowitz-Moellendorff, H γιώζζa θαη ηo ύθνο ηνπ Πιάησλα, ζε

ιεηάθναζδ ΢ηαφνμο Tζζηζζνίδδ, 12,14.
97
ηυπμζ ζηζξ εέζεζξ ημοξ; Να επζιεθδεείηε ηζξ ζδιεζχζεζξ ζαξ ηαζ κα
ηζξ πανμοζζάζεηε ζημκ «δεζθζκυ πενίπαημ» ηδξ επμιέκδξ ζημοξ
ζοιιαεδηέξ ζαξ ζε πνμζπεδζαζιέκμ πνμθμνζηυ θυβμ.
Πανάθθδθεξ ακαβκώζεζξ / Δπεηηάζεζξ
Μμφζα ιε πακημφνα ηαζ ιμφζα ιε ηεηνάβςκδ άνπα.

(Πήθζκα εζδχθζα απυ ηδκ Αίβζκα, 360 π.Υ.)
Α. Κείιεκα
1. Mάνημξ Bαιααηάνδξ, Aπηνβηνγξαθία [απυζπαζια], Eηδυζεζξ
Παπαγήζδ, 1978.
2. Αθ. Παπαδζαιάκηδξ, Ο παλδξνιόγνο* [απυζπαζια].
὇ Φζθάνεημξ, ὁ πνῶημξ οἱυξ ηςκ, ἐαβ῅ηε αζμθζηγὴξ πενίθδιμξ. ὇
* «Ζιενμθυβζμκ ΢ηυημο» Ἀθελάκδνμξ Παπαδζαιάκηδξ, Ὁ παλδξνιόγνο

[απυζπαζια], Συιμξ 17 (1902), 260-269.
98
δεοηενυημημξ, Μ῅ηνμξ, ἔπαζγε πυηε ιπμογμφηζ, πυηε θαβμῦημ, ἀθθὰ
ηονίςξ ἤημ ημονεφξ. Δἶηα ὁ Φζθάνεημξ ἐκοιθεφεδ, ἀπέηηδζε ηέηκα,
ἔπαεε ηὴκ ὏βείακ ηαὶ ἀπέεακε κέμξ ἀηυιδ. ὇ Μ῅ηνμξ ἐλεκζηεφεδ,
ἐπ῅βεκ εἰξ ημὺξ ὠηεακμφξ, ηαὶ δὲκ ἐπακέηαιρε πθέμκ.
Μυκδ ἟ Κναηήνα ηαὶ ηὰ ἀκήθζηα παζδζὰ ημῦ Φζθανέημο ἐπέγςκ ἀπὸ
ὅθδκ ηὴκ μἰημβέκεζακ.
Α὎ηὴ εἶπε κοιθεοε῅ κεςηάηδ. Γὲκ εἶπεκ ἀπμηηήζεζ ηέηκμκ. Μεηὰ
ηνία ἔηδ ἐπήνεοζε. Σχνα ἤημκ ὣξ ηνζάκηα πνυκςκ, η᾽ ἐπήνεοεκ ἀπὸ
ἑπηαεηίαξ.
΢θυδνα πενζπαεήξ ―ιεναηθήξ― ιμοζζηὸξ ἤηυ πμηε ὁ ἀδεθθυξ ηδξ
ὁ Φζθάνεημξ. Πενζπαεὴξ εἰξ ηὸ ηναβμφδζ ὏π῅νλε ηαὶ ὁ Γζάκκδξ ὁ
Βάνκαθδξ, ὁ ζφγοβμξ η῅ξ Κναηήναξ. Δἶπεκ ἀπμεάκεζ θεζζζηυξ, κέμξ
ηαὶ πνὸ δφμ ἐηῶκ κοιθεοεεὶξ ἐλ ἔνςημξ ηὴκ Κναηήνακ. ὇ εάκαηυξ
ημο, ἟ ηδδεία ημο, ὏π῅νλε ηναβῳδία εἰξ ὅθμκ ηὸ πςνίμκ. Μεηὰ
πνυκμοξ ἀηυιδ ἟ βεζημκζά, ἟ ἀβμνὰ ηαὶ ὅθδ ἟ πμθίπκδ ἐκεοιεῖημ ηὰ
πενζπαε῅ ιμζνμθυβζα η῅ξ Κναηήναξ.
΢ηδεζηὸξ ἀπέεακεκ ὀθίβῳ ὕζηενμκ ηαὶ ὁ ἀδεθθυξ ηδξ, ὁ Φζθάνεημξ.
΢οκέπεζεκ μὗημξ κ᾽ ἀπμεάκῃ εἰξ ηὰξ Ἀεήκαξ, ὅπμο ἤθεε δζὰ κὰ εὕνῃ
ἰαηνείακ. Δ὏νίζηεηαζ εαιιέκμξ, ἄβκςζημξ ηαεὼξ ὅθμζ,
ἀβκςζηυηενμξ ἀπ᾽ ὅθμοξ, εἰξ ιίακ βςκίακ ημῦ Α´ κεηνμηαθείμο.
Ἔθεβακ ὅηζ ηὸκ εἶπε αθάρεζ ηὸ αζμθὶ εἰξ ηὸ ζη῅εμξ, η᾽ ἐκηεῦεεκ ἔβζκε
θεζζζηυξ.
Ἅια ἐηαθεῖημ εἰξ βάιμκ ἠ πανὰκ ἠ ἄθθδκ ε὎ςπίακ δζὰ κὰ παίλῃ, ὁ
Φζθάνεημξ, ζπακίςξ ἐηφπαζκε κὰ ἔπῃ εὔεοιμκ δζάεεζζκ. Δἴηε ηὸκ
ἐπθήνςκακ ηαθὰ ἠ ηαηά, εἴηε ημῦ ἐημθθμῦζακ ζαάκηζζηα* εἰξ ηὸ
ιέηςπμκ, εἴηε ημῦ ἐημθθμῦζακ ημφνηζηα εἰημζζπεκηανάηζα,
ἀδζάθμνμκ ημῦ ἤημκ. Γὲκ ηὸκ ἔιεθε πμθὺ ἂκ εὰ ε὎πανίζηεζ ημὺξ
ἄθθμοξ. Ἔπνεπε κὰ ἔπῃ α὎ηὸξ θέθη. Καὶ ηὸ ηέθζ εἶκαζ α὎εαίνεημκ
πνᾶβια· δὲκ ηὸ ἐηνάηεζ α὎ηυξ· ἐηεῖκμ ἐηνάηεζ α὎ημῦ…
Δἴηε ηὸκ ἐηαθμπθήνςκακ εἴηε ὄπζ, ἐβφνζγε ημοναζιέκμξ, ἀθθὰ
κεονμπαεήξ, ιὴ αἰζεακυιεκμξ ηὴκ ημφναζζκ, ἐβφνζγε ιεζάκοηηα
ἀπὸ ηὴκ ε὎ςπίακ, ὄνενμκ ααεὺκ ἀπὸ ηὸκ βάιμκ, πνςὶ ἀπὸ ηὰ
«πζζηνυθζα». ἖πακήνπεημ ζηὸ ζπίηζ, ἄκμζβε ηὸ ιαβαγί ημο, ἐθχκαγε
ηὴκ βναῖακ ιδηένα ημο, ἟ ὁπμία ἐημζιᾶημ ιὲ ηὸ ἓκ α὎ηί, ηαὶ εἶπε ηὸ
ἄθθμ ἄβνοπκμκ ηαὶ ηὸκ ἐπενίιεκε· ηὴκ ἐθχκαγεκ, ἠ ιᾶθθμκ α὎ηὴ
ηαηήνπεημ πνὶκ ηὴκ θςκάλῃ, δζὰ κ᾽ ἀκάρῃ θςηζὰκ ηαὶ ημῦ ρήζῃ
ηαθέ.
Καὶ ε὎εφξ, ἀκηὶ κὰ ηοθίλῃ ηὸ αζμθί ημο ιὲ ηὸ πενζηάθοιια ηαὶ ηὸ
ηνειάζῃ ζηὸκ ημῖπμκ, ηὸ ἔπαζνκεκ εἰξ ηὸ ζη῅ευξ ημο, ηὸ
ἐκεημθπχκεημ, ἐηνααμῦζε δοὸ-ηνεῖξ δμλανζέξ, ηαὶ ἢνπζγεκ α὎ηὸξ
99
ηαε᾽ ἑαοηυκ, δζὰ κὰ ε὎πανζζηήζῃ ηὸκ ἴδζμκ ἑαοηυκ ημο, ἕκα ἤπμκ
πενζπαε῅, ἓκ ιέθμξ, ἓκ ᾆζια, ηὸ ὁπμῖμκ ιάηδκ εὰ ἐλήκηθμοκ ηὰ
ζαάκηζζηά ηςκ πᾶξ βαιανυξ, ηαὶ πᾶξ ζφκηεηκμξ, ηαὶ ὅθ᾽ μἱ
ηαθεζιέκμζ, δζὰ κὰ ηαηαθένμοκ ηὸκ Φζθάνεημκ κὰ ηὸ ἐπζηφπῃ κὰ
ημὺξ ηὸ πῆ…
Γὲκ ἐπνυηεζημ ἐδῶ πενὶ πμνδίζιαημξ αζμθίμο ἠ πακηὸξ ὀνβάκμο
ἁπθῶξ· ἐπνυηεζημ πενὶ πμνδίζιαημξ ἀκενχπμο, ηὸ ὁπμῖμκ εἶκαζ ὅθςξ
δζάθμνμκ πνᾶβια.
Σὸ ἐηυκζγε, ηαὶ ηὸ ἔθεβε, ηαὶ ηὸ ἐηεθαδμῦζε πνάβιαηζ ιὲ
ἀπανάιζθθμκ ηνυπμκ, ιὲ ηίκδοκμκ κὰ ηάιῃ ημὺξ βείημκαξ ὅθμοξ κὰ
πάζμοκ ηὸκ πνςζκὸκ ὕπκμκ ηςκ.
― Σχνα, παζδάηζ ιμο, ηαηαηυαεζαζ, ημοναζιέκμξ ὅπςξ εἶζαζ,
παθκζέζαζ ιμκαπυξ ζμο… Θὰ λοπκήζῃξ ὅθμοξ ημὺξ βεζηυκμοξ
πανάςνα!
3. Μάκμξ Χαηγδδάηζξ
α. «Καζ ηχνα ηαηαζηάθαβια ημο αίμο ιμο ιέπνζ ζηζβιήξ είκαζ.:
Α δ ζ α θ μ ν χ... βζα ηδκ δυλα. Με θοθαηίγεζ ιεξ ζηα πθαίζζα πμο
ηαεμνίγεζ εηείκδ ηζ υπζ εβχ.
Π ζ ζ η ε φ ς... ζημ ηναβμφδζ πμο ιαξ απμηαθφπηεζ ηαζ ιαξ εηθνάγεζ
εη ααεέςκ, ηζ υπζ ζ' αοηυ πμο ημθαηεφεζ ηζξ επζπυθαζεξ ηαζ αζαίςξ
απμηηδεείζεξ ζοκήεεζέξ ιαξ.
Π ε ν ζ θ ν μ κ χ... αοημφξ πμο δεκ ζημπεφμοκ ζηδκ ακαεεχνδζδ ηαζ
ζηδκ πκεοιαηζηή κευηδηα, ημοξ εφημθα «επχκοιμοξ» πμθζηζημφξ ηαζ
ηαθθζηέπκεξ, ημοξ εθδζοπαζιέκμοξ ζοκμιήθζημοξ, ηδκ ζημηεζκή ηαζ
φπμπηδ δδιμζζμβναθία ηαεχξ ηαζ ηδκ ηάεε θμβήξ ποδαζυηδηα.
Έηζζ ηαηάθενα κα μθμηθδνχζς ηδκ ηναοιαηζζιέκδ απυ ηδκ παζδζηή
ιμο δθζηία πνμζςπζηυηδηα, ηαηαθήβμκηαξ κα πμοθχ «θαπεία ζημκ
μονακυ» ηαζ πνμηαθχκηαξ ημκ ζεααζιυ ηςκ κεςηένςκ ιμο ιζα ηαζ
πανέιεζκα έκαξ βκήζζμξ Έθθδκαξ ηαζ Μεβάθμξ Δνςηζηυξ.». *
α. «…Θα ιπμνμφζα αηυια κα ιζθήζς βζα ηζξ ηααένκεξ ηαζ ημ

ηέκηνμκ δζαζηεδάζεςξ «μ Μάνζμξ» ηαεχξ ηαζ βζα ημκ «Πακαβάηδ»
ημκηά ζημκ Ασ-Πακηεθεήιμκα υπμο ηάεε ανάδο μ Bαιααηάνδξ ηαζ
δ Μπέθθμο θεζημονβμφκ πάκς ζηδκ ηέπκδ ημοξ. Θα ιπμνμφζα κα
ιζθήζς ηαζ βζα ανμπενέξ κφπηεξ υπμο ιε θάιπεξ ημο πεηνυθαδμο
*απυζπαζια απυ ημ ηείιεκμ «Βζμβναθζηυ ζε πνχημ πνυζςπμ», Μεθαμφνκδ, 1980.

[Πδβή:https://antikleidi.com/2014/06/19/xatzidakis-5/]
100
θςηίγμκηακ μζ ζηζέξ εκυξ πθήεμοξ πμο υθμζ ιαγί ηναβμοδμφζακ
ήνεια, θεξ ηαζ πζζηεφακε ζηδκ αζςκζυηδηα. Αηυιδ εα ιζθoφζα βζα
ημ πμνυ ημο ημιπμθμβζμφ υπμο έκα παθζηάνζ ι΄ έκα βανφθαθo ζημ
ζηυια βίκεηαζ έκα ιζηνυ ημοαάνζ βφνς απ΄ ημ ηεπνζιπανέκζμ
θαιπνυ ημιπμθυζ – εα ιπμνμφζα κα ΄θεβα ηυζα πμθθά πμο κα ιδκ
έθηακακ χνεξ μθάηενεξ κα ιζθάς θεξ ηζ είιαζ ιoκαπυξ ιμο.
Μα υθα αοηά είκαζ ιζα βμδηεία».*
*Απυζπαζια απυ ηδκ ζζημνζηή δζάθελδ βζα ημ νειπέηζημ ηναβμύδζ πμο λεζήηςζε
εφεθθα ακηζδνάζεςκ ζηδκ εθθδκζηή ημζκςκία ημ 1948.
Πδβή: https://www.manoshadjidakis.com/xatzidakis-gia-to-rebetiko/
Γζώνβμξ Κμοηζμκάζζμξ, Ο Μπάηεο, 1988
101
Β. Θέιαηα
1. Αθμφ ιεθεηήζεηε ηα ηείιεκα ημο Μ. Βαιααηάνδ, ημο Αθ.

Παπαδζαιάκηδ ηαζ ημο Μάκμο Υαηγδδάηζ
α. κα πνμεημζιάζεηε ιζα δναιαημπμζδιέκδ ακάβκςζδ ζημ
απυζπαζια απυ ημκ Παλδξνιόγν «πηίγμκηαξ» δομ δπδηζηά
πενζαάθθμκηα: έκα βθέκηζ ζε ακμζπηυ πχνμ ιε πμθφ ηυζιμ ηαζ έκα
αζμθί πμο παίγεζ ζε πχνμ ηθεζζηυ ηαζ ζημηεζκυ θίβμ πνζκ ηα
πανάιαηα.
α. Ο Φζθάνεημξ επζζηνέθεζ ζημ ιαβαγί ημο, ηαηάημπμξ απυ ημ
βθέκηζ ημο βάιμο πμο ήηακ ηαθεζιέκμξ βζα κα παίλεζ. Γεκ έπεζ φπκμ,
ηαζ εδχ έπεζ ηδκ δζοπία κα ζηεθηεί ηαζ κα παίλεζ ιμοζζηή βζα ημκ
εαοηυ ημο, ιαηνζά απυ ημκ ηυζιμ πμο ημκ αθέπεζ ζακ δζαζηεδαζηή
βζα ηα βθέκηζα ημο. Καεχξ ακμίβεζ ηδ εήηδ ημο αζμθζμφ ημο ιε
πνμζμπή, ακηζθαιαάκεηαζ υηζ δεκ είκαζ ιυκμξ. Απέκακηί ημο
ηάεμκηαζ παιμβεθαζημί μ «Μάνημξ» ηαζ μ «Μάκμξ». Υαιμβεθά ιε
ηδ ζεζνά ημο ηαζ αοηυξ· αοηή είκαζ δ ηαθφηενδ ζοκηνμθζά πμο εα
ιπμνμφζε κα θακηαζηεί ηζξ ιζηνέξ αοηέξ χνεξ. Σχνα εα παίλμοκ ηαζ
εα ιζθήζμοκ βζα ηδκ ημζκή ημοξ αβάπδ: ηδ ιμοζζηή. Να ζοκεέζεηε
ιζα ζηδκή δζαθυβμο ηαζ ιμοζζηήξ ακάιεζά ημοξ.
Ράθθδξ Κμρίδδξ, ΢ύλζεζε
102
«Οδυξ Οκείνςκ» [Columbia, 1962]. Ένβμ 20 (1962)
Μμοζζηυ εεαηνζηυ ένβμ πμο ακέαδηε ημκ Ημφκζμ ημο 1962 ζημ εέαηνμ Μεηνμπυθζηακ.
Κείιεκα: Αθέλδ ΢μθμιμφ ηαζ Μάκμο Υαηγζδάηζ. ΢ηίπμζ: Νίημο Γηάηζμο, Ηάηςαμο
Καιπακέθθδ, Αθέλδ ΢μθμιμφ, Μίκμο Ανβονάηδ ηαζ Μάκμο Υαηγζδάηζ.
Δλχθοθθμ: Μίκςξ Ανβονάηδξ.
103
104
Λεύκωμα
Προσωπικές μαρτυρίες
νέων μουσικών
Χνήζημξ Μπμηόνμξ, 2011
105
Βανθάιμξ Γζώνβμξ, Κπθιάκηλα, 2005
106
Κςκζηακηίκα Κονζαγή
Μνπζηθή Πξνπαηδεία
Αλαζαίλεη ν ήρνο ησλ θύιισλ

ακθίαινο
θιαξάθηα ρνξδέο θνπξληηζκέλεο
ηξείο ζησπέο πξηλ θπζήμεηο

κηιήζαλε
ρεηξνλνκίεο κε ξπζκό θακπύιν
εθθσλείο ηνλ παικό πνπ δνλείζαη

(λνκίδεηο) άλαξρα
ν ιόγνο θξνπζηόο κεηξεκέλνο
ζηίρνο ηνπ ηόμνπ ζνπ γιππηόο

αγάιιεηαη
ζπιιαβέο ιέμεηο ηεο ηαζηηέξαο
πλεπζηό θσλήελ γξάθεηο ηα πξσηλά

ηηο λύρηεο
ρακειόθσλα λπθηά ζύκθσλα
όηαλ ζπλερνύλ νη επνρέο ζηνλ άλζξσπν

πνίεκα
θόθθηλν ηξαγνύδη ηεο παξέαο
107
Ράθθδξ Θεόδςνμξ, Young musician
108
Δζνήκδ Γενέιπεδ
Από κηθξό παηδί έλνησζα πσο ν δηθόο κνπ ηξόπνο είλαη ν ήρνο. ΋ινη
νη ήρνη γξήγνξα κπνξνύζαλ λα γίλνπλ κνπζηθή θαη λα κε ζπλνδεύνπλ
ζην παηρλίδη, ζην δξόκν γηα ην ζρνιείν, ζηε κειέηε, πνπ, όηαλ έπαηξλε
ξπζκό θαη κεισδία, γίλνληαλ επθνιόηεξε ή αθόκα θαη ζηηο βαξεηέο
ώξεο πνπ ζε κηα ζηηγκή απνθηνύζαλ ελδηαθέξνλ... Μεγαιώλνληαο
θαηάιαβα πσο ε Μνπζηθή ζηε δσή κνπ θαηέρεη ην δηθό κνπ «θέληξν
κπζηηθό» πνπ γύξσ ηνπ πεξηζηξέθνληαη ηα πάληα.. Δίλαη γηα κέλα ν
ηξόπνο λα αληηιακβάλνκαη, λα αλαθαιύπησ, λα επηθνηλσλώ θαη
ηειηθά λα θνηλσλώ ό, ηη αγαπώ!!!!
Φαίδνα Γζακκέθμο
Η Οξρήζηξα! Η Οξρήζηξα ήηαλ πάληα θάηη καγηθό γηα κέλα. Σόζνη
άλζξσπνη καδί λα παίδνπλ, λα ζπληνλίδνληαη, λα ζπκπξάηηνπλ. ΢ηα
δηαιείκκαηα ησλ πξνβώλ λα παίδνπλ ν έλαο ζηνλ άιιν, λα
απηνζρεδηάδνπλ, λα ζπλδηαιέγνληαη κνπζηθά. «Μηα κηθξνγξαθία ηεο
θνηλσλίαο» κνπ είραλ πεη, αιιά δελ ην ζπλεηδεηνπνίεζα ηόηε. Πέξαζε
θαηξόο, πέξαζαλ πξόβεο, παξαζηάζεηο, ζπλαπιίεο. Γλώξηζα θάζε
ινγήο αλζξώπνπο, ζπλαλαζηξάθεθα θη έθαλα κνπζηθή καδί ηνπο.
Ννκίδσ πσο ε καγεία θξύβεηαη αθξηβώο εθεί⸱ ζηε ζηηγκή πνπ όινη
απηνί νη άλζξσπνη ελώλνληαη θάησ από ηελ ηέρλε⸱ ηε ζηηγκή πνπ
μερλνύλ πνηνί είλαη θαη απιώο αθήλνληαη λα δεκηνπξγήζνπλ.
109
Paparazzi, Οη Μνπζηθνί, βηνάθζηζ ζημο Φοννή
110
Γδιήηνδξ Παπαβεςνβίμο
Πεξί κνπζηθήο θαη νηθνινγίαο
Γηαβάδσ ηελ ζπλέληεπμε ηνπ δηαθεθξηκέλνπ Λεσλίδα Καβάθνπ θαη

νκνινγώ πώο βξίζθσ εμαηξεηηθά ελδηαθέξνλ ηνλ ηίηιν πνπ έρεη δώζεη
ε δεκνζηνγξάθνο: Η εμπειπία ηος μοςζείος. Η αιήζεηα είλαη όηη
δπζθνιεύνκαη λα θαηαιάβσ αλ ν ηίηινο αλαθέξεηαη ζηελ κνλαρηθή
θαη «κπζηηθηζηηθή» εκπεηξία ηνπ κνπζηθνύ κέζα ζην γεσγξαθηθά
πξνζδηνξηζκέλν ρώξν ηνπ Μνπζείνπ ηεο Αθξόπνιεο, ή ζηελ
πνιύρξνλε πείξα ηνπ πάλσ ζηελ εξκελεία θαη εθηέιεζε «θεηκέλσλ ηεο
αλζξώπηλεο ηδηνθπΐαο» ηα νπνία ζα κπνξνύζαλ θάιιηζηα λα
θνζκήζνπλ έλα κνπζείν «αγαικάησλ» ηεο κνπζηθήο ζεκεηνγξαθίαο
θαη εξγνγξαθίαο πξνεγνύκελσλ αηώλσλ. Έλα είλαη ζίγνπξν: ν
αξηζκόο ησλ κνπζηθώλ θζόγγσλ, όπσο θαη ν αξηζκόο ησλ
γξακκάησλ, παξακέλεη εζαεί ν ίδηνο. Απιά πξέπεη λα απνδερηνύκε όηη
δελ δίλεηαη ζε όινπο καο ε δπλαηόηεηα λα γίλνπκε ν «δίαπινο» ηεο
κνπζηθήο, αθνύ, βάζεη ηεο ζπλέληεπμεο, ε κνπζηθή επηιέγεη αλ ζα καο
δηαιέμεη σο ην κέζν γηα ηελ εκθάληζε ηεο.
Έρσ ηελ αίζζεζε πσο κεξηθέο θνξέο μερλνύκε όηη κνπζηθή δελ είλαη
ην «θείκελν» ή νη λόηεο κηαο παξηηηνύξαο, αιιά ην απνηέιεζκα ηόζν
ηεο ελζώκαηεο εκπεηξίαο πνπ απνθηνύκε κειεηώληαο αληηθείκελα ηα
νπνία ελ δπλάκεη παξάγνπλ ήρνπο, όζν θαη ηεο δεκηνπξγηθήο καο
ζπκβίσζεο θαη ζπλύπαξμεο κε άιινπο αλζξώπνπο κέζα ζε ζύλνια θαη
θνηλσληθνύο ζρεκαηηζκνύο. Φειαθνύκε, θπζάκε, αζθνύκε δπλάκεηο
θαη «παίδνπκε» κε κνπζηθά όξγαλα ηα νπνία, ηηο πεξηζζόηεξεο θνξέο,
απνηεινύλ ηερλνινγηθά επηηεύγκαηα κηαο άιιεο επνρήο· ε
ηζηνξηθόηεηα ηεο νπνίαο, όκσο, αλαπλέεη ζηνλ παξόληα ρξόλν,
δεκηνπξγώληαο καδί κε εκάο πεδία δπλαηνηήησλ γηα ηελ εκθάληζε
λέσλ ήρσλ θαη αιιειεπηδξάζεσλ. Αληίζηνηρα, ζπλζέηνπκε,
απηνζρεδηάδνπκε θαη «παίδνπκε» κνπζηθή καδί κε άιινπο αλζξώπνπο
πνπ ζηέθνληαη δίπια καο, αθνύκε ηνλ ήρν ηνπο θαη εθείλνη ηνλ δηθό
καο, θαη ζπλ-δηακνξθώλνπκε ηε θόξκα, ηηο εληάζεηο, ηηο ζησπέο θαη
ηελ θαηεύζπλζε ηεο κνπζηθήο καο, πξνζδηνξίδνληαο από θνηλνύ ηόζν
ην πεξηερόκελν όζν θαη ην λόεκα ηεο. Έλα δπλακηθό θαη νηθνινγηθό
ζύζηεκα. Από ηε κία ην κνπζηθό όξγαλν θαη ν άλζξσπνο πνπ
πξνζπαζεί λα ην ηηζαζεύζεη, λα ην ραιηλαγσγήζεη, ελώ ηειηθά
θάκπηεηαη θαη ν ίδηνο από ηηο αληηζηάζεηο ηνπ ζε κηα ζρέζε αλάδξαζεο
πνπ ζπλερώο αλαθαιύπηεηαη θαη εμειίζζεηαη δηακέζνπ ηνπ ήρνπ· θαη
111
από ηελ άιιε, ζύλνια θαη δίθηπα αλζξώπσλ πνπ επηθνηλσλνύλ ηδέεο
θαη λνήκαηα, θαη δεκηνπξγνύλ κεηαμύ ηνπο πιέγκαηα ζρέζεσλ ηα
νπνία εγγξάθνληαη ζηνλ ήρν σο δπλακηθέο κνξθέο αιιειεπίδξαζεο.
Έρνπκε ζπλεζίζεη λα ζεσξνύκε ηελ κνπζηθή ζύλζεζε σο κηα
κνλαρηθή ελαζρόιεζε ε νπνία απαηηεί ηελ ζησπή, δηόηη κόλν έηζη
κπνξεί ε «έκπλεπζε» λα ιεηηνπξγήζεη. Ξερλνύκε όηη ε ζύλζεζε είλαη
ζπκκεηνρή θαη ζπλ-ηνπνζέηεζε ηόζν κέζα ζηα πξάγκαηα όζν θαη ζηελ
αέλαε θίλεζε ηεο εκπεηξίαο. Απηόκαηα, ην νηθνδόκεκά πνπ
λνεκαηνδνηεί ηελ δεκηνπξγηθή πξάμε σο θάηη ην ππεξβαηηθό πνπ καο
εκθαλίδεηαη ή καο παξαρσξείηαη θαηαξξίπηεηαη, θαη ζπλεηδεηνπνηνύκε
όηη ηόζν ε αθεηεξία ηεο κνπζηθήο ζύλζεζεο όζν θαη ην πιηθό
Kandinsky W., ΢ύλζεζε ζην πξάζηλν, 1923
112
ελεκεξώλνληαη εμίζνπ από ηνλ ζπλζέηε, ηνλ κνπζηθό, ηελ παξηηηνύξα,
ηελ ηερλνινγία θαη ην πεξηβάιινλ, κέξε ελόο όινπ πνπ ζπκβάινπλ
ζηελ ζρεκαηνπνίεζε ηεο κνπζηθήο εκπεηξίαο. Σν ίδην δελ ηζρύεη θαη
γηα ηνλ απηνζρεδηαζκό; «Παίδσ» κε έλα κνπζηθό όξγαλν θαη λνηώζσ
ηηο αληηζηάζεηο ηνπ, αθνύσ θαη ελεκεξώλσ ηνλ παξαγόκελν ήρν, αιιά
ηελ ζηηγκή πνπ πάσ λα ην ειέγμσ αληηδξά σο νξγαληζκόο πνπ δεηά ην
ζεβαζκό κνπ, κε ην «ιάζνο» λα κεηαηξέπεηαη ζε λέν ζεκείν
ηζνξξνπίαο θαη θνκκάηη ηεο ζύλζεζεο. Μαδί κε εκέλα θαη άιινη
άλζξσπνη ζην ρώξν δίπια κνπ πνπ εμεξεπλνύλ θαη αλαδεηνύλ ηνλ
ζρεκαηηζκό θαη ηελ ζύλζεζε ηεο κνπζηθήο εθείλε ηελ ζηηγκή, ζηνλ
παξόληα ρξόλν.
Ννκίδσ πσο αλ αθνύζνπκε πξνζερηηθά ηελ κνπζηθή ζα

παξαηεξήζνπκε ηελ άπιε κνξθή ηεο σο έλα κείγκα ρξόλνπ, κλήκεο
θαη θαληαζίαο. Η θάζε ζηηγκή γίλεηαη ζεκείν ηζνξξνπίαο γηα ην
«ηώξα» σο πεδίν γηα ην επόκελν βήκα, κε ηνλ ρξόλν λα ιεηηνπξγεί σο
εθηαηηθό κέγεζνο πνπ αθήλεη ρώξν ζηελ επόκελε ζηηγκή θαη
αλαδεηθλύεη ην πξνο ηα πνύ ηείλεη ε αιιαγή. Η κεηάβαζε θαη ε ξνή
ηνπ ρξόλνπ κεηαηξέπεηαη ζε κνλνπάηη θαη γξακκή, ην ζρήκα ηεο
νπνίαο πεξηπιέθεηαη κε άιιεο γξακκέο, δηαδξνκέο θαη κνλνπάηηα ηεο
κλήκεο ζε έλα κάγκα κε-εμεγήζηκσλ αηζζήζεσλ θαη ζπλαηζζεκάησλ.
Έξρεηαη ηόηε ε θαληαζία λα δώζεη κνξθή ζην ζπλαίζζεκα
θαηαζθεπάδνληαο ην ερεηηθό αθήγεκα πνπ λνεκαηνδνηεί ηελ κνπζηθή
ηζηνξία. Μεξηθέο θνξέο ζθέθηνκαη όηη νη άλζξσπνη δηαλύνπλ μαλά
θαη μαλά ηηο ίδηεο δηαδξνκέο θαη θαζώο πνξεύνληαη κέζα ζηελ κλήκε
ησλ πξαγκάησλ, ηεο ηζηνξίαο θαη ησλ ζπλαηζζεκάησλ,
θαηαζθεπάδνπλ θαηλνύξηα αθεγήκαηα. Καη ηόηε αληηιακβάλνκαη όηη
κνπζηθή νπζηαζηηθά ζεκαίλεη «Μῶζα», επζύλε⸱ επζύλε λα
αλαδεηνύκε, λα παζρίδνπκε, λα εμεηάδνπκε, λα εμεξεπλνύκε. ΢ηα
ζρήκαηά καο όκσο ηνπ 21νπ αηώλα, δελ ρσξνύλ πηα νη Ρνκαληηθέο
«ηδηνθπΐεο» πνπ ζα καο θσηίζνπλ ή ζα καο ζώζνπλ σο «δίαπινη» ηεο
αιήζεηαο, αιιά κόλν άλζξσπνη σο ζπιινγηθά όληα πνπ
απηνζρεδηάδνπλ ζην ηώξα, πνπ ζπλζέηνπλ ηηο δηαθνξεηηθέο
πξαγκαηηθόηεηέο εληόο ηνπο, θαη πνπ ζπλ-δεκηνπξγνύλ κνπζηθή –
θαηλνύξηεο αιήζεηεο θαη πξαγκαηηθόηεηεο – αθνπγθξαδόκελνη ηνλ
Οπξαλό θαη ηελ Γε πνπ θσλάδνπλ, γλσξίδνληαο πηα ηη ζεκαίλεη
νηθνινγία.
Σξίηε, 18 Γεθεκβξίνπ 2018
113
Χάνδξ Κανακηγάξ
Μέινο, γιώζζα θαη ξπζκόο
Γηα ηε κνπζηθή παηδεία θαη ηε ζρέζε κε ηε γιώζζα ληώζσ όηη δελ ζα

κπνξνύζα λα κηιήζσ νύηε εύθνια νύηε απνηειεζκαηηθά. Θα
θαηαθύγσ ινηπόλ ζην ηέρλαζκα ηνπ ΢εθέξε θαη ζα κηιήζσ κε
παξακύζηα θαη παξαβνιέο.
Πξώηα γηα ηε κεισδία θαη ηνλ ξπζκό: Καη ηα δπν, κεισδία θαη
ξπζκόο, απαξαίηεηα ζηνηρεία ηεο κνπζηθήο αγσγήο, είλαη απνηέιεζκα
πνιιώλ παξαγόλησλ αιιά θαηά βάζε έρνπλ σο εμήο:
«Μηα θνξά ήηαλ έλα μεραζκέλν πηάλν ζηελ απνζήθε ελόο
παιαηνπσιείνπ. Σνλ ηειεπηαίν θαηξό ε αλία θαη ε θιεηζνύξα έθαλαλ
ηηο ζπδεηήζεηο κεηαμύ ησλ πιήθηξσλ λα νμύλνληαη. Καηά ηε δηάξθεηα
ησλ ζπδεηήζεσλ, ηα άζπξα πιήθηξα άξρηζαλ λα ακθηζβεηνύλ ηα
καύξα σο πξνο ηελ πξνζθνξά ηνπο ζηελ παξαγσγή ηεο κνπζηθήο.
Υσξίζηεθαλ, ινηπόλ, ζε δύν “ζηξαηόπεδα”, από ηε κηα ηα άζπξα
πιήθηξα θαη από ηελ άιιε ηα καύξα. ΋κσο, θαη κέζα ζηελ θάζε
νκάδα ππήξραλ εληάζεηο, νπόηε ηα πιήθηξα δηαζπάζηεθαλ αλάινγα κε
ηηο λόηεο (π.ρ. όια ηα Νην από όιεο ηηο νθηάβεο έθαλαλ κηα νκάδα,
δηαθνξεηηθή από ηα Ρε, ηα ΢η, ηα Μη, ηα Φα θ.ν.θ.). ΢ην ηέινο,
θαηέιεμαλ όια ηα πιήθηξα λα ινγνκαρνύλ κεηαμύ ηνπο. Γελ ππήξραλ
πηα νκάδεο, παξέεο ή νκνηόηεηεο. Ξαθληθά, έλα πιήθηξν, πνπ δε
γλσξίδνπκε ηη ρξώκα ήηαλ, θώλαμε “Ηζπρία!” θαη όινη ζώπαζαλ.
Σόηε, αγαλαθηηζκέλνο είπε όηη όιε απηή ε θαζαξία δεκηνπξγήζεθε,
επεηδή ν θαζέλαο ήηαλ κηα δηαθνξεηηθή λόηα θαη εμέθξαζε ηελ ηδέα
ηνπ λα βξνπλ όινη κηα άιιε λόηα, ηε λόηα ΢νπ, θαη λα θνπξδηζηνύλ
όινη ην ίδην, ώζηε λα κελ ππάξρεη θακηά δηαθνξά κεηαμύ ηνπο. Έηζη
θαη έγηλε. Μηα κέξα κπαίλεη έλα παηδί ζην καγαδί, θαη άξρηζε λα
παίδεη πηάλν. Ο ήρνο, όκσο, πνπ έβγαηλε ήηαλ απαίζηνο θαη λόκηδε όηη
ην πηάλν είρε ραιάζεη. Σόηε ηα πιήθηξα θνπξδίζηεθαλ όια ζηηο λόηεο
ηνπο θαη, όηαλ ν κηθξόο μαλαδνθίκαζε, έβγαηλε κηα ππέξνρε
κεισδία.» (Παπαζενδνύινπ Αληώλεο, ΢η΢νπΝην ή ΢’ έλα μεραζκέλν
πηάλν, Δζληθό ΢πκβνύιην Νενιαίαο, Αζήλα 2006).
Γελ είλαη, ινηπόλ, δπλαηόλ, λα πεηύρνπκε λα βγεη κεισδία, αλ δελ
θαηαιάβνπκε ην πώο, ην γηαηί θαη ην πόζν ε δηαθνξεηηθόηεηα είλαη
θαιύηεξε, ζ’ απηόλ ηνλ ηνκέα, από ηε καδηθόηεηα θαη ηελ
νκνηνκνξθία, θαζώο ν θαζέλαο έρεη θάηη δηαθνξεηηθό λα πξνζθέξεη
θαη ην σξαίν πξνθύπηεη από ην ζπληαίξηαζκα, από ην αξκνληθό
ζπληαίξηαζκα όισλ ησλ κεξώλ.
114
Καη ύζηεξα πώο ζπλδέεηαη ε γιώζζα, ν εζσηεξηθόο ηεο ξπζκόο κε ηε
κεισδία πνπ ληύλεη έλα πνίεκα, γηα λα κηιάκε γηα έλα ηξαγνύδη; Σηο
πξνάιιεο είρα ζθύςεη πάιη ζηνλ Υαηδηδάθη. Καη ζηελ ηζηνξία πνπ
αθνινπζεί βξήθα, λνκίδσ, ηελ θαηάιιειε απάληεζε ζην πξνεγνύκελν
εξώηεκα:«Ο Γηάλλεο ν θνληάο»
Σν θάζε ηξαγνύδη κόιηο γελλεζεί ζηε δηαδξνκή ηνπ γξάθεη θάπνηα
ηζηνξία. Η ηζηνξία ησλ ηξαγνπδηώλ κνηάδεη ζαλ ηελ ηζηνξία θαη ηελ
πνξεία ησλ αλζξώπσλ. Γηα άιινπο είλαη ζεκαληηθή, ιακπεξή,
επινγεκέλε θαη ρεηξνθξνηεκέλε. Καη γηα άιινπο κηθξή, ρσξίο
ηδηαίηεξεο εθθάλζεηο, πνιιέο θνξέο αζήκαληε θαη αδηάθνξε.
΢πλήζσο όκσο πίζσ από έλα ηξαγνύδη θξύβεηαη κία ηζηνξία πνπ
κπνξεί λα είλαη ζπγθηλεηηθή, ζπγθινληζηηθή, κε ηξνκεξό ελδηαθέξνλ
θαη πεξηέξγεηα.
Νίημξ Χαηγδηονζάημξ-Γηίηαξ, Δμσηεξηθό (΢ζδενέκζα ζηάθα),1955
115
Μία ηέηνηα πεξίπησζε είλαη ε ηζηνξία γηα ην θαηαπιεθηηθό ηξαγνύδη
ηνπ Υαηδηδάθη θαη ηνπ Γθάηζνπ «Ο Γηάλλεο ν θνληάο» πνπ εξκελεύεη
ζπγθινληζηηθά ν ΜαλώιεοΜεηζηάο.
Ο Γθάηζνο δελ κίιεζε πνηέ δεκόζηα γηα ην πνηνο ήηαλ ν ήξσαο ηνπ
ηξαγνπδηνύ απηνύ. Γύν όκσο είλαη νη πην πηζαλέο εθδνρέο. Με ηελ
πξώηε λα ππνζηεξίδεη όηη ζε έλα ρσξηό ηεο Αηησιναθαξλαλίαο, ην
1950 θαη ιίγν κεηά από έλα θξηθηό εκθύιην πνπ θαηάπηε ηελ Διιάδα
θαη έλα κεγάιν κέξνο ηεο επαηζζεζίαο θαη ηεο ηξπθεξόηεηαο ηεο, ν
Γηάλλεο έλα παηδί 15 ρξνλώλ ζθόησζε ηε κάλα ηνπ θαη ηνλ εξαζηή
ηεο.
Η δεύηεξε εθδνρή ίζσο θαη ε πην πηζαλή, ηελ νπνία δηεγείηαη ν
ζπγρσξεκέλνο ν Γηνπξγνκέγγνπιεο, επηζηήζηνο θίινο ηνπ Λνΐδνπ,
επηθαιείηαη ό, ηη ηνπ είπε ν Γθάηζνο: ν Γηάλλεο ν θνληάο δελ ζθόησζε
πνηέ θαλέλαλ. Ο αδειθόο ηνπ Γηάλλε, παηέξαο ηεζζάξσλ παηδηώλ
ζθόησζε γηα ιόγνπο ηηκήο έλαλ ζπγρσξηαλό ηνπ θαη ν Γηάλλεο πνπ
ήηαλ αξξαβσληαζκέλνο κε ην Φξνζί πήξε ην θνληθό απάλσ ηνπ γηα
λα κελ νξθαλέςεη ε θακίιηα ηνπ αδεξθνύ ηνπ θαη λα έρνπλ θαιύηεξε
θξνληίδα νη γνλείο ηνπ.
Οπσζδήπνηε, ζα κπνξνύζε λα ππνηεζεί όηη δελ ηζρύεη ηίπνηα από ηα
παξαπάλσ θαη απιώο είλαη κία κπζνπιαζία ηνπ Γθάηζνπ. Ο Γθάηζνο
ζην ηξαγνύδη «ν Γηάλλεο ν θνληάο», νπζηαζηηθά ζηήλεη έλα
ζπγθινληζηηθό ηξίιεπην κνλόπξαθην πνπ ζα ην δήιεπε αθόκε θαη ν
Μπέθεη. Έλα δσκάηην κε έλα ηξαπέδη, κεξηθέο θαξέθιεο, έλαο δίζθνο
κε έλα πνηεξάθη κέληα θαη έλα γιπθό θνπηαιηνύ.
Μεξηθά πξόζσπα βγαικέλα κέζα από Διιεληθή ηξαγσδία κε
θπξίαξρν ήρν γηα κνπζηθή επέλδπζε ηελ απέξαληε ζησπή θαη έλα
βνπβό θιάκα. Μέζα ζην δσκάηην λα αησξνύληαη εξσηήκαηα, κπζηηθά,
ελνρέο, ζπκβηβαζκνί, αλεθπιήξσηνη έξσηεο θαη ρακέλα όλεηξα. Καη
όια απηά ζε έλα νιηγνζύιιαβν θαη ιαραληαζκέλν ζηίρν, ζε κία
δξακαηνπξγηθή ζθελή πνπ κόλν ν Γθάηζνο ζα κπνξνύζε λα
δεκηνπξγήζεη, αξκαησκέλνο θαζώο ήηαλ κε ζεαηξηθή θόξηηζε θαη
παηδεία.
Με θάηη ηέηνηα αξηζηνπξγήκαηα ζαλ απηό ηνπ Γθάηζνπ θαη ηνπ
Υαηδηδάθη πξέπεη λα ζεσξνύκε ηνπο εαπηνύο καο πνιύ ηπρεξνύο όηη
θάπνηα ηεξά ηέξαηα ζαλ απηνύο αλάζαηλαλ θαη βάδηδαλ θάπνηε δίπια
καο ζε απηόλ ηνλ ξερό θαη θαθόπιαζην θόζκν.».
Αλάζαηλαλ θαη βάδηδαλ κε έλαλ ξπζκό ζίγνπξα καγηθό!
Γηά ηελ αληηγξαθήλ
116
Γζαζιίκ Φμθίκζ
Με αθππλίδεη, κε θαζεζπράδεη, κε αλαζηαηώλεη. Η εζπρία, ν θακβάο

ζηνλ νπνίν πάλσ πθαίλεηαη. Πόζν ζα ήζεια λα ηελ αθνύζσ μαλά κε
αζών, ακάζεην απηί! Σε κνπζηθή. Σελ Απνιιώληα ηέρλε. Με ηα δπν
κνπ δάρηπια κόλν, ζα μεθηλνύζα έλαλ απζόξκεην ρνξό. Σα δάρηπιά
κνπ ρνξεπηέο πνπ θσηίδνπλ ηελ θάζε ηεο θξπθή πηπρή. Δίλαη
βαξθνύια… ΢ηα θνππηά ηεο πάλσ, γξακκέλα, καο θέξλεη ηα κπζηηθά
ηνπ θόζκνπ όινπ. Η νξκή ησλ θνππηώλ, ε νξκή ηνπ ρνξνύ κνπ. ΋ιν
ηεο ην είλαη, έλαο κόλν ρνξόο… Αγσληώ λα γλσξίζσ ηα ζηνηρεία ηεο,
ηνπο εζσηεξηθνύο ηεο λόκνπο. Απηή ηε θνξά ζα γίλσ εγώ ν ηξόπνο κε
ηνλ νπνίν νη λόηεο εμαξηώληαη ε κία από ηελ άιιε, ν ηξόπνο κε ηνλ
νπνίν απηέο αιιειεπηδξνύλ. Γελ αλεζπρώ, μέξνπλ απηέο.
Γμοκανόπμοθμξ Γζώνβμξ, Βάδν κε άλζε
117
Max Ernst - Wenn die Vernunft schläft, singen die Sirenen
118
Ακαζηάζδξ Απζθθεύξ Εαθεζνόπμοθμξ-Σζίβηαξ
Αιιά ηα πξάγκαηα δελ είλαη ζθελνζεηεκέλα. Η κέξα δηαδέρεηαη ηε

κέξα θαη κέλνπλ θάπνηα γεγνλόηα, θάπνηεο ζθέςεηο, θάπνηνη ήρνη – ν
θαζέλαο κε ηνλ δηθό ηνπ ηξόπν κάξηπξαο ηεο ίδηαο ηνπ ηεο δσήο. ΢ε
άιισλ όλεηξα ήξσαο, ζε άιισλ πάιη θνκπάξζνο θαη ζ’ εθείλσλ πνπ
δελ έρεη ζπλαληήζεη
καδί ηνπο δηαζηαπξώλεηαη
ζηελ αλαηνιή ή ζηε δύζε
ζην ρώκα πνπ ηνπο γέλλεζε ή
πνπ γλώξηζαλ ηαμηδεύνληαο
εθείλνη ή νη ήξσέο ηνπο
εθείλνη ή νη θνκπάξζνη ηνπο
θαη ζηνλ αέξα πνπ κνίξαζε ηε κνπζηθή ηνπο.
Σα γξάκκαηα θξαηνύλ αηώλεο.

Σα ιόγηα θαη νη ήρνη πεηνύλ απεγλσζκέλα κέζ’ από θαζεηί ηθαλό λα
ζηαζεί ζηνλ δξόκν ηνπο κέρξη λα βξνπλ απάγθην ζηε δσή·
Να ην αγγίμνπλ, λα ελζαξθσζνύλ
Σα ρξόληα κνπ ζην κνπζηθό πέξαζαλ γξήγνξα. ΢ήκεξα, από ηηο ιίγεο
θνξέο πνπ βάδσ ηνλ εαπηό κνπ λα ζπκεζεί, ζπκάκαη ειάρηζηα, πνιύ
ζπγθεθξηκέλα, άξξεηα. Η δηθή κνπ νηθνγέλεηα πέξαζε. Κάζε θνξά πνπ
επηζηξέθσ - λέα, άγλσζηα πξόζσπα.
Καη κλήκεο
Κίλεζε, έκπλεπζε. Ηξεκία ζπηηηθή. Ο ιόθνο έμσ απ’ ην παξάζπξν.
Σν θεγγάξη πάλσ απ’ ην πξναύιην. Οη θσλέο ζηνπο δηαδξόκνπο.
Παξαδνζηαθά ηξαγνύδηα ζην ακθηζέαηξν…
119
Γμοκανόπμοθμξ Γζώνβμξ, Σνπίν κε βάξθα
120
Μονηώ ΢ειέθδ Κανγή-Ακαζηαζίμο
Θα ζαο πσ θάηη. Κάζε δνπιεηά είλαη δεκηνπξγηθή, εθόζνλ κε ηνλ έλαλ

ή ηνλ άιιν ηξόπν θέξλεη έλα απνηέιεζκα πνπ επεξεάδεη ιηγόηεξν ή
πεξηζζόηεξν ηνλ θόζκν. Οη άλζξσπνη ζπρλά ην μερλνύλ απηό γηαηί ην
απνηέιεζκα ηεο εξγαζίαο ηνπο κπνξεί λα κελ είλαη άκεζα νξαηό,
όπσο γηα παξάδεηγκα ζπκβαίλεη κε ηε δηδαζθαιία. Αληίζεηα, ζε άιιεο
ελαζρνιήζεηο όπσο νη δηθέο καο, νη θαιιηηερληθέο, όπσο ιέγνληαη, ή
θαιύηεξα εξκελεπηηθέο, ην απνηέιεζκα είλαη κπξνο ζηα κάηηα καο από
ηε ζηηγκή θη όιαο ηεο γέλλεζήο ηνπ. Γη απηό ζπλεζίδσ
ραξηηνινγώληαο λα ιέσ πσο ηα θαιιηηερληθά επαγγέικαηα επηιέγνληαη
ππνζπλείδεηα από αλππόκνλνπο αλζξώπνπο. Δθεί αθξηβώο όκσο
παξεηζθξέεη έλα παξάδνμν πνπ βαζαλίδεη ςπρηθά ηνλ θαιιηηέρλε. Σν
έξγν ηνπ δε κέλεη, δελ επηδέρεηαη δηνξζσηηθώλ θηλήζεσλ θαη, εθ ησλ
πζηέξσλ, παξεκβάζεσλ. Θα πξέπεη λα ην ρηίζεη εμ αξρήο κα θαη πάιη
δελ ζα’ λαη ην ίδην. Η δσή ινηπόλ ηνπ θαιιηηέρλε είλαη κηα δηαξθήο
ηαιάληεπζε κεηαμύ ελόο «ηίπνηα» θη ελόο «θάηη», πνπ αθόκε θη αλ
βξεζεί, δελ ηνλ γιηηώλεη από ηελ εκκνληθή δηαδξνκή. Απηό είλαη θάηη
πνπ όθεηια λα ζαο ην πσ πξηλ αξρίζεηε ηε κνπζηθή ζαο δηαδξνκή.
΋κσο, μέξσ, πσο γηα λα θξαηάηε ζηα ρέξηα ζαο απηό ην βηβιίν, έρεηε
ήδε καγεπηεί, θαη ην κόλν πνπ κέλεη λα θάλεηε είλαη λα αθεζείηε ζηε
κνπζηθή.
Δκείο, ηα παηδηά ησλ κνπζηθώλ ζρνιείσλ, ζηε δηθή κνπ πεξίπησζε
εθείλνπ ηεο Παιιήλεο, αλαγλσξηδόκαζηε κεηαμύ καο όπνπ θη αλ
βξεζνύκε κε εθείλε ηελ επθνιία πνπ αλαγλσξίδνληαη δπν Έιιελεο ζην
εμσηεξηθό, δπν μέλνη ζε έλα πάξηπ, δπν παηδηά ζ’ έλα βαγόλη γεκάην
κεγάινπο θαη νύησ θαζεμήο. ΢α λα έρνπκε έλα ρξώκα δηαθνξεηηθό
από ηνπο άιινπο, πηζαλώο θάπνην γαιάδην, κηα θνηλή θαηαγσγή... Η
κπξσδηά από ην αγηόθιεκα, νη ώξεο ζηηο πξόβεο, νη νκαδηθέο
ζπδεηήζεηο, εθείλν ην θείκελν εθηόο ύιεο πνπ δηαβάζακε κηα
λπζηαγκέλε ώξα θαη δελ μεράζακε πνηέ, ην δένο γηα ηνπο ζπκκαζεηέο
καο πνπ νπιηζκέλνη κε ην ζάξξνο όινπ ηνπ θόζκνπ αλέβαηλαλ ζηε
ζθελή θαη ηε γέκηδαλ κνπζηθή. Σν ρξώκα καο δελ είλαη παξά ε πλνή
ειεπζεξίαο πνπ καο εκθύζεζε απηό ην ζρνιείν θαη πηα είλαη έθδειε
από ηνλ ηξόπν πνπ ληπλόκαζηε σο ηνλ ηξόπν πνπ κηιάκε θαη
ππάξρνπκε ζην ρώξν. Δίλαη ζπάλην λα βξεη θαλείο αλζξώπνπο πνπ
αγαπνύλ ρσξίο λα θαηαπηέδνπλ, λα αθηεξώλνπλ ρξόλν από ηε δσή
121
ηνπο όινη καδί γηα έλα ζθνπό, θάζε κέξα επί ρξόληα, πόζν κάιινλ ζε
έλα δεκόζην ζρνιείν. Δίλαη ηόζν ζπάλην πνπ καο δίλεη άιιν ρξώκα.
Π ζ ζ η ε φ ς ζημ ηναβμφδζ πμο ιαξ απμηαθφπηεζ ηζ υπζ ζ' αοηυ

πμο ιαξ δζαζηεδάγεζ ηαζ ιαξ ημθαηεφεζ εζξ ηαξ αζαίςξ
απμηηδεείζαξ ζοκήεεζέξ ιαξ.
122
Πδβή: Αδδιμζίεοημ ηείιεκμ ημο Μάκμο Υαηγζδάηζ: ΜΑΝΟ΢ ΥΑΣΕΗΓΑΚΗ΢,
Μεθαμφνκδ 20 Μαΐμο 1980, iefimerida.gr.
123
124

Τῆς μουσικῆς ἡ χάρις τελικότατο

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Τῆς μουσικῆς ἡ χάρις τελικότατο

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

«Σῆο κνπζηθῆο ἡ ράξηο»

Δπζθμβή ηεζιέκςκ ηαζ εζηυκςκ

Τπυ ηφπμκ επζζημθήξ…………………………………………..ζ.7

[Αθεηδνία πνμαθδιαηζζιμφ ηαζ ελενεφκδζδξ ημο ιμοζζημφ

[ἧ ὡναζυηδηα η῅ξ βθχζζαξ]……………………………………ζ.11

Νίημξ Κανμφγμξ, ΢ζβή…………………………………………..ζ.16

Λεςκίδαξ Κααάημξ, «Ζ ειπεζνία ημο ιμοζείμο»………………ζ.17

Κ.Π. Κααάθδξ, Φςκέξ …………………………………………ζ.20

«Μφεμξ νειπέηζημξ-Μάνημξ Βαιααηάνδξ»……………………ζ.21

Κςζηήξ Παθαιάξ, ΋θα η’ αδδυκζα……………………………..ζ.24

Mάνημξ Bαιααηάνδξ, Aοημαζμβναθία …………………………ζ.25

Ακδνέαξ Κανηααίηζαξ, Ζ θθμβένα ημο………………………..ζ.26

Αθέλακδνμξ Παπαδζαιάκηδξ, ΢ηνίββθα ιάκκα…………………..ζ.27

«Τπέν ημο ηθεζδμηοιαάθμο»…………………………………….ζ.39

Υνφζαθμξ κέμξ, Νμοεεζία……………………………………….ζ.41

Δοβέκζμξ Βμφθβανδξ, Πναβιαηεία πενί Μμοζζηήξ………………ζ.43

Υνφζακεμξ, Θεςνδηζηυκ ιέβα ηδξ ιμοζζηήξ…………………….ζ.45

Αθελάκην Εμγέθ Ηκημφθθ Βεκζάκ, Ο «homo universalis» ………ζ.50

Aκαηνευκηεζα, Δiξ ηέηηζβα…………………………………………ζ.52

Aεήκαζμξ Ναοηναηίηδξ, Γεζπκμζμθζζηαί ΗΓ 14, 5………………..ζ.54

Ἀεήκαζμξ Ναοηναηίηδξ, Γεζπκμζμθζζηαί ΗΓ 14,7…………………ζ.55

Παοζακίαξ, Δθθάδμξ πενζήβδζζξ, Βμζςηζηά, 17.7……………….....ζ.57

Αζθζακυξ, Πμζηίθδ Ηζημνία, 7.15……………………………………ζ.57

Ανζζημηέθδξ, Πμθζηζηά, 1339b11-30………………………………..ζ.59

Ανζζημηέθδξ, Πμθζηζηά, 1340b10-19………………………………..ζ.60

Πθάηςκ, Πμθζηεία, 401b, 401d-e……………………………………..ζ.61

Πθάηςκ, Ίςκ, 533e- 535a…………………………………………….ζ.62

Ανζζημθάκδξ, ΋νκζεεξ, ζη. 676-684, 769-784………………….……ζ.65

Ζνυδμημξ, Ηζημνίαζ, Βζαθίμ Α΄ Κθεζχ,1.24.1-1.24.8……….………..ζ.70

Φφθθα Μεθέηδξ ηαζ Δπελενβαζίαξ……………………………….….ζ.75

1μ Φφθθμ ιεθέηδξ ηαζ επελενβαζίαξ………………………….…….ζ.77

Παθίιρδζημ, I: Η θαηαιπηηθή δύλακε ηεο Μνπζηθήο…………………..ζ.79

Παθίιρδζημ, II: Ἕπεα πηεξόεληα……….…………………..……………ζ.80

2μ Φφθθμ ιεθέηδξ ηαζ επελενβαζίαξ…….…………………………..ζ.86

Λεφηςια: Πνμζςπζηέξ ιανηονίεξ κέςκ ιμοζζηχκ………………..ζ.105

Χο Τ.Γ.: «Δίλαη πξαγκαηηθά όκνξθν ην όηη βξηζθόζαζηε βαζηά κέζα

Σζίγθα Γήκεηξα Φεξεληίλνπ Αηθαηεξίλε

1 Ο Watazumi Doso Roshi (1911–1992) ήηακ ζπμοδαίμξ Ηάπςκαξ ιμοζζηυξ, έπαζγε

Έηζζ, ηα ηείιεκα αοημφ ημο ακεμθμβίμο πνμένπμκηαζ απυ

Γζώνβμξ ΢εθένδξ (1900-1970), Μέξεο, Β΄, 1931-1934, ζ. 24,

απ’ ημ ιεζδιένζ θεφβμκηαξ πνμξ ηδ θφζδ εανζκυξ

ιεβάθμξ μ δνυιμξ πμο μδδβεί ζηζξ αεςυηδηεξ.

Ήηακε ζα ανοζμφθεξ ηα ηεθαδδήιαηα

ηάεε πμοθάηζ ιζα θςκή ηάεε θςκή έκα εαφια.

Wassily Kandinsky, Sky Blue (1940)

* ζοθθμβή «Η έιαθνο ησλ άζηξσλ», 1962.

«… Δίπα ηδκ εοηαζνία κα παίλς, μθμιυκαπμξ, ακάιεζα ζηα

* απμζπάζιαηα απυ ζοκέκηεολδ ημο ηαθθζηέπκδ ζημ πενζμδζηυ «Κ», 15-01-2018.

Ηδακζηέξ θςκέξ ηζ αβαπδιέκεξ

Κάπμηε ιεξ ζηα υκεζνά ιαξ μιζθμφκε·

Καζ ιε ημκ ήπμ ηςκ βζα ιζα ζηζβιή επζζηνέθμοκ

«΢ακ ‘νπυηακε ημ θηζκυπςνμ— βζα ηυηεξ µζθχ, πμο ήµμοκα

«΋θα η’ αδδυκζα, ηαθή ιμο

*ζοθθμβή «Πεξάζκαηα θαη ραηξεηηζκνί».

Πάκηα ήεεθα κα είιαζ ιμκαπυξ. Πάκηα επεδίςηα κα είιαζ ιμκαπυξ

Γναιιαηυζδιμ ημο 1975. ΔΛΣΑ, ζεζνά Λασηά Μμοζζηά ΋νβακα

*Eηδυζεζξ Παπαγήζδ, 1978, 257, 258.

Γναιιαηυζδιμ ημο 1975, ΔΛΣΑ, ζεζνά Λασηά Μμοζζηά ΋νβακα

*ζοθθμβή «Γηεγήκαηα», 1888, εηδυζεζξ Δζηία, 2011.

Μανηίκμξ Ρέενιπο, Λεσλίδαο Γάτιαο από ηελ Αζήλα, Καηαζθεπαζηήο

Πῶξ ηὸ εἶπε πάεεζ, κὰ ηαηακηήζῃ ζπεδὸκ ηνεθυξ, ηακεὶξ δὲκ

἖πήβαζκεκ ἀκάιεζα βζὰ πηαπυδζα ἠ βζὰ ράνζα ιὲ ηὶξ αάνηεξ. Ἂκ ημῦ

Κξέκεη᾽ ἡ θαπόηα ζηὴλ ἀιπγαξηά·

Μὲ ηὸ ᾆζια ημῦημ, ηαὶ ἂκ ἐγήηεζ κὰ ἑθηφζῃ ηὴκ πνμζμπὴκ ηῶκ