www.abyssinialaw.

com

በኢትዮጵያ ፋዳራሊዊ ዱሞክራሲያዊ ሪፐብሉክ

መንግስት

የከተማ መሬት ሌማት እና ማኔጅመንት ፖሉሲ፣

የአፇጻጸም ስሌቶች እና የአቅም ግንባታ ማዕቀፍች

(የጸዯቀ)

ግንቦት 2003
አዱስ አበባ
 www.abyssinialaw.com

መግቢያ

ሀገራችንን አሁን ካሇችበት መዋቅራዊ ዴህነት በ዗ሊቂነት በማሊቀቅ በአጭር ጊዛ ዉስጥ

መካከሇኛ ገቢ ካሊቸዉ ሀገሮች ተርታ እንዴትሰሇፌ እና ቀጣይነት በተሊበሰ ዕዴገት እና
ብሌጽግና እርከን ሊይ ሇመዴረስ በቀረጸችዉ ፖሉሲዎች እና ስትራቴጂዎች አማካይነት
የከተሞች የሌማት እና መሌካም አስተዲዯር ስኬት ትሌቅ ዴርሻ እንዯሚኖረዉ ግሌጽ
ነዉ፡፡ የከተሞች የሌማት እና መሌካም አስተዲዯር ዉጤታማነት መሰረታዊ መሇኪያ
የከተሞች የመሬት ሌማት እና ማኔጅመንት ሌማታዊ ፖሇቲካሌ ኢኮኖሚ ስር የሰዯዯበት
እና የኪራይ ሰብሳቢነት ዜንባላ እና ባህሌ የመከነበት ሲሆን ነዉ፡፡ በከተሞች ሇማስፇጸም
ያቀዴናቸዉ የሌማት ዕቅድች የመሬት ሌማት እና ማኔጅመንት ስርዒት ቀሌጣፊና
ዉጤታማ እንዱሁም ሌማታዊ እይታ የተሊበሰ መሆን የማይተካ ሚና አሇዉ፡፡

ይህንንም ስርዒት ሇመገንባት ሦስት መሠረታዊ የመሬት ሌማት እና ማኔጅመንት

ጉዲዮችን ማዕከሌ ማዴረግ ተገቢ ይሆናሌ፡፡ በመጀመሪያ ዯረጃ የመሬት ባሇቤትነት ጥያቄ
እና የይዝታ አስተዲዯር ሥርዒትና ፖሉሲዎች ግሌጽ መሆን አሇባቸዉ፡፡ የይዝታ
አስተዲዯር ስርዒቱ በመንግስት የወጡ የሌማት ፖሉሲዎች እና ስትራቴጂዎችን የሚዯግፌ
ፖሉሲ እና ስትራቴጂ መሆኑን እና መጣጣሙን ማረጋገጥ ተገቢ ይሆናሌ፡፡ በሁሇተኛ
ዯረጃ የመሬት እና መሬት ነክ ቋሚ ንብረት ትራንዚክሽን (ግብይት) ጉዲይ ግሌጽ እና
ቀሌጣፊ ሥርዒት እንዱኖረዉ ይፇሇጋሌ፡፡ ይህ ስርዒት ህገወጥነትን መቆጣጠር እና የነጻ
ገበያ ሥርዒቱን በተቀሊጠፇ መንገዴ ሇመገንባት የሚያግዜ እንዱሆንም ይጠበቃሌ፡፡
የጀመርነዉ ፇጣን ሌማት በከተሞች ያሇዉ የመሬት ትራንዚክሽን ቀሌጣፊ እና
አስተማማኝ መሆን ግዴ የሚሌበት ዯረጃ ሊይ ዯርሰናሌ፡፡ ነባራዊዉ ሁኔታ ከዙህ የተሇየ
በመሆኑ የዙህ የፖሉሲ ሰነዴ አስፇሊጊነት እና በፌጥነት ተፇጻሚ መሆን ጉሌህ
ያዯርገዋሌ፡፡ በሦስተኛ ዯረጃ የመሬት ሌማት እና ማኔጅመንት ሥርዒታችን በመንግስት
የወጡ የሌማት እና የፖሇቲካሌ ኢኮኖሚ ሇዉጥ ዕቅድች ተፇጻሚነት አጋዥ መሆናቸዉና
አነስተኛ ገቢ ሊሇዉ የህብረተሰብ ክፌሌ መሬት በፌጥነት እና ዉጤታማ በሆነ መንገዴ
ሇማቅረብ የሚያስችሌ መሆን አሇበት፡፡

መንግሥት ይህንን ሇማረጋገጥ የተሇያዩ ስሌቶች መንዯፌ ይጠበቅበታሌ፡፡ የመሬት

ባሇቤትነት የመንግስት እና የህዜብ እንዱሆን የመወሰን፤በመሬት ሊይ የሚከፇሌ ግብር
ሌማቱን የሚያፊጥንበት ሥርዒት ማመቻቸት፤የመሬት አጠቃቀም ሥርዒቱ ሇሌማቱ እና
አነስተኛ ገቢ ሊሇዉ የህብረተሰብ ክፌሌ የመሬት አቅርቦት ተዯራሽ የሚሆንበት ሥርዒት
የማረጋገጥ ሀሊፉነትም ይኖርበታሌ፡፡ የተቀናጀ የመሠረተ ሌማት የማቅረብ፣መሬት
ሇሌማት በማስሇቀቅ የማሌማት፣የተጎደ እና ያረጁ የከተማ አካባቢዎችን መሌሶ
የማሌማት፣ሇመሬት ሌማት እና የተጎደ የከተማ አካባቢዎችን መሌሶ ሇማሌማት በጀት

1
D:Land Management
 www.abyssinialaw.com
የመመዯብ፣ ከባንኮች ብዴር የማመቻቸት ተሌዕኮ አሇበት፡፡ ከዙህ በተጨማሪም የይዝታ
ማረጋገጫ የላሊቸዉ ህጋዊ ንብረቶች የይዝታ ማረጋገጫ እንዱኖራቸዉ ማዴረግ እና
ህገወጥ ንብረቶች ሥርዒት ማስያዜ ከተሞች የመሬት አጠቃቀም ፕሊን እንዱኖራቸዉ እና
የማስፇጸም አቅም እንዱገነቡ ማብቃት መሠረታዊ ተሌዕኮ ተዯርጎ ይወሰዲሌ፡፡ የመሬት
ሌማት እና ማኔጅመንት ሥርዒት የሚያስከብር ሀይሌ ከክሌሌ እስከ ቀበላ ማዯራጀት፣
የመሬት ሌማት እና ማኔጅመንት ባሇሙያዎች እና አመራር የስነ ምግባር ሥርዒት
መገንባት እና ተጠያቂነት ያሇበት አሰራር ስርዒት መ዗ርጋት የካዲስተር ስርዒቱን ወጥ
እና ቀጣይ በማዴረግ የአንዴ ኢኮኖሚ እና የፖሇቲካሌ ማህበረሰብ ግንባታ ማጠናከር
የመሬት ፖሉሲዉ ዋና፣ ዋና ይ዗ቶች ተዯርገዉ ተቀርጸዋሌ፡፡

የመሬት ሌማት እና ማኔጅመንት ስኬት አመሊካች ነጥቦችም ተሇይተዋሌ፡፡ እነዙህም

የከተማ መሬትን በቅሌጥፌና እና ዉጤታማነት የማሌማት እና የማቅረብ ብቃት
የመንግስት ፖሉሲዎችን ሇማስፇጸም ያሇዉ አጋዥነት እና ዉጤታማነት፣ አነስተኛ ገቢ
ሊሊቸዉ የህብረተሰብ ክፌልች መሬት ተዯራሽ መሆኑን ማረጋገጥ እና የመሬት ሌማት
እና ማኔጅመንት የማስፇጸም አቅም ግንባታ ማሇትም የተ዗ረጉ የመሬት ሌማት እና
ማኔጅመንት አሰራር እና አዯረጃጀት ሥርዒት እንዱሁም የሰዉ ሀይሌ ብቃት እና ሥነ
ምግባር በቀጣይነት ዉጤታማ፣ ቀሌጣፊ እና አስተማማኝ ስሇመሆኑ እንዯ መሠረታዊ
የፖሉሲዉ ስኬት አመሊካቾች ሆነዉ ተሇይተዋሌ፡፡

በመጨረሻም በዙህ የፖሉሲ ሰነዴ ዉስጥ ከተሞች የከተማ መሬት ሌማት እና

ማኔጅመንት ሇሌማታዊ ፖሇቲካሌ ኢኮኖሚ ስርዒት ግንባታ መሰረት በመጣሌ የተጠናከረ
ሶሽዮ ኢኮኖሚያዊ የአስተሳሰብ ሇዉጥ ማምጣት፤ የከተማ መሬት ኢንቨንተሪና ምዜገባ
በማከናወን የከተማ መሬት ሀብትን ከብክነት እና ህገወጥነት መከሊከሌ፤ የከተሞች የፕሊን
ወሰን ክሇሊ እና አስተዲዯር በማጠናከር በከተሞች እና አጎራባች አካባቢዎቻቸዉ መካከሌ
ጤናማ እና ሌማታዊ ትስስር እና ቅንጅት መፌጠር ይጠበቅባቸዋሌ፡፡ የከተማ መሬት
አጠቃቀም ፕሊን የማስፇጸም እና የከተማ አረንጓዳ ሽፊን እና ዉበትን በማሳዯግ ከተሞች
ሇኑሮ እና ሇስራ ተስማሚ እና ምቹ ማዴረግ፤ የመሬት ሌማት እና መሌሶ ማሌማት
ስርዒት በማጠናከር የከተሞችን ቀጣይነት ያሇዉ የመሬት አቅርቦት ስርዒት መፌጠር
እንዱሁም ያረጁ እና የተጎደ የከተማ አካባቢዎችን መሌሶ በማሌማት የከተሞች የሶሺዮ
ኢኮኖሚያዊ እና ፉዙካሌ ገጽታ ግንባታ ማጠናከር፤ የከተሞችን የመሬት ባንክ በማቋቋም
እና የተረጋገጠ የመሬት ዜግጅት የፊይናንስ አቅርቦት ስርዒት በመ዗ርጋት የከተሞችን
የሌማት ግቦች ማሳካት ወቅታዊ እና ጊዛ የማይሰጡ አጣዲፉ ተግባራት ሆነዋሌ፡፡
የከተሞችን የመሬት ግብይት እና አሰጣጥ ግሌጽነት እና ተጠያቂነትን ያማከሇ
አስተማማኝ ስርዒት እንዱኖረዉ ማዴረግ፤የከተሞችን ያሇሰነዴ የተያዘ ንብረቶች ስርዒት
ማስያዜ፤ የከተሞችን ሽንሻኖ አሌባ ንብረቶች እና ከዯረጃ በታች እና ከዯረጃ በሊይ የሆኑ

2
D:Land Management
 www.abyssinialaw.com
ይዝታዎችን በማስተካከሌ ብቁ የካዲስተር ስርዒት መፌጠር፤የከተሞችን ስታንዲርዴ
የአዴራሻ ስርዒት በመ዗ርጋት ቀሌጣፊ እና ዗መናዊ የከተማ መሬት አስተዲዯር ስርዒት
መፌጠር፤ ዗መናዊ የመሬትና መሬት ነክ ንብረት ምዜገባ ሥርዒት በመ዗ርጋት የንብረት
እና የይዝታ ዋስትና ማረጋገጥ፤ የከተማ መሬት ሌማት እና ማኔጅመንት የአቅም ግንባታ
ማዕቀፍች እንዱሁም የፖሉሲ አቅጣጫዎች እና ፖሉሲዎቹ ወዯትግበራ የሚሸጋገሩበት
ስሌቶች በዙህ ሰነዴ በዜርዜር ቀርበዋሌ፡፡

ክፌሌ አንዴ: የከተማ መሬት ሌማት እና ማኔጅመንት የመነሻ

ሁኔታዎች ትንተና እና የፖሉሲዉ አስፇሊጊነት፣

1. በመሌካም አስተዲዯር ፒኬጁ ተቀምጠዉ የነበሩ አቅጣጫዎች እና

አፇጻጸማቸዉ

የአንዴ ሃገር የመሬት አስተዲዯርና ሌማት ሥርዒት የይዝታ ዋስትናን ከማረጋገጥ፣

የንብረት ምዜገባና የመረጃ ሥርዒት ከመ዗ርጋት፣ የመሬትና የመሬት ነክ ንብረት የገበያ
ዋጋን ከመተመንና በሥራ ሊይ ከማዋሌ፣ የመሬት አጠቃቀምን ከግንባታና ከከተማ ኘሊን
ፇቃድች አንጻር አገሌግልቱን ከመወሰን እንዱሁም የመሬት ሌማትን በመምራትና
የተሳሇጠ የመሬት አቅርቦትና ግብይት ከማስፇን ባሻገር በአመራሩ፣ በአስተዲዯሩ፣
በግብይቱና አገሌግልት አሰጣጡ ግሌጽና ተጠያቂ፣ ፌትሃዊ፣ የተሳሇጠ፣ አሳታፉ፣ መሌካም
ሥነ-ምግባር እና ዳሞክራሲያዊ የሆነ የመሌካም አስተዲዯር ሥርዒት እንዱገነባ
ይጠበቃሌ፡፡

በዙህ ረገዴ ሃገራችንም የከተማ መሬትን በሉዜ ሥርዒት ሇማስተዲዯር ከወሰነችበት 1986
ዒ.ም አንስቶ በርካታ መሰረታዊ ሉባለ የሚችለ ሇውጦችን ሇማዴረግ ተንቀሳቅሳሇች፡፡
በዙህ እንቅስቃሴ አማካኝነት ትኩረት ካዯረገችባቸው ዗ርፍች መካከሌ አንዯኛውና ቁሌፈ
ግብ የመሬት አስተዲዯርና ሌማት የመሌካም አስተዲዯር ሥርዒት በመሊ ሀገሪቱ ከተሞች
እንዱሰፌን ማዴረግ ነበር፡፡ በዙህም መሠረት በ1998 ዒ.ም. የከተማ ሌማትና
የኮንስትራክሽን ሚኒስቴር ሃገር አቀፌ የከተሞች መሌካም አስተዲዯር ኘሮግራም ነዴፍ
በሥራ ሊይ አውሎሌ፡፡ ኘሮግራሙ የመሬት ሌማትና አስተዲዯር እንዱሁም የከተማ ኘሊን
ዜግጅትና አፇጻጸም ግሌጽ ተጠያቂነት የሰፇነበት፣ ፌትሃዊና ወጪ ቆጣቢ በሆነ አግባብ
እንዱከናወን በማስቻሌ በከተሞች የኪራይ ሰብሳቢነት ምንጮችን ሇማዴረቅና ሇሌማት
የተመቻቸ ሁኔታን የመፌጠር ዒሊማ አንግቦና የሚከተለትን ሦስት መሬት ተኮር አበይት
ኘሮጀክቶችን የቀረጸ ነበር፡፡

3
D:Land Management
 www.abyssinialaw.com
እነዙህም ኘሮጀክቶች፡- የመሬትና የመሬት-ነክ ንብረት ምዜገባና መረጃ ኘሮጄክት፣
የመሬት ሌማትና አስተዲዯር ሥርዒት ማሻሻያ ኘሮጄክት እና የአስፇጻሚ አካሊት የአቅም
ግንባታ ኘሮጀክት ሲሆኑ እነዙህም ፕሮጀክቶች በውስጣቸው በኘሮግራሙ 3 ጥቅሌ
ዒሊማዎች እና 6 ጥቅሌ ግቦች ሊይ የተመሠረቱ 4 ዜርዜር ዒሊማዎችን፣ 16 ግቦችን እና
6ዏ ተግባራትን ያካተቱ ናቸዉ፡፡ ፕሮግራሙ በመሰረታዊነት ትኩረት ያዯረገባቸዉ
የሚከተለት መሰረታዊ ጉዲዮች ነበሩ፤

1.1. የመሬትና የመሬት-ነክ ንብረት ምዜገባና መረጃ ሥርዒት የሕግ ማዕቀፌ፣

የተቋምና የአሰራር ሥርዒት ማ዗ጋጀትና በሥራ ሊይ ማዋሌ፣

1.2. የንብረት ባሇቤትነት ዋስትና ማረጋገጫና ግብይት እንዱሁም የመሬት

አስተዲዯር በትክክሇኛ መረጃና አሰራር ማስዯገፌ፣

1.3. የሉዜ ሥርዒትን መሰረት ያዯረገ የተሟሊ የመሬት አስተዲዯር ሥርዒት

የከተማ አስተዲዯር በተቋቋመባቸው ከተሞች በሥራ ሊይ ማዋሌና
በቀጣይነት እንዱሻሻሌ ማዴረግ፣

1.4. የከተማ መሬት አቅርቦቱ ግሌጽ ቅዯም ተከተሌ እና የአፇጻጸም ሥርዒት

ኖሮት እንዱፇጸም ማዴረግ፣

1.5. ሇሕዜብ ጥቅም ሲባሌ መሬት ስሇሚሇቀቅበትና ሇንብረት ካሣ የሚከፇሌበት

ሕግ፣ ማስፇፀሚያ ዯንብ፣ የአፇጻጸም መመሪያና ማንዋሌ የተሟሊና ወጥ
ተፇጻሚነት እንዱኖረው ማዴረግ፣

1.6. በከተሞች ሇሌማት የሚፇሇግን መሬት ቀዴሞ በመሇየት፣ በመያዜና

በማሌማት ቀሌጣፊ፣ ውጤታማና ፌትሏዊ በሆነ መንገዴ በጥቅም ሊይ
ማዋሌ፣

1.7. በመሬት ሊይ የሚከናወኑ ሕገ ወጥ ተግባራትን የማስቆምና የማስተካከሌ

ሥራ ግሌጽ፣ ፌትሏዊና ከከተማው ኤኮኖሚ ጋር በተሳሰረ ሁኔታ እንዱፇጸም
ማዴረግ፣

1.8. በመሬት ሌማትና አስተዲዯር ዘሪያ ግሌጽና ውጤታማ አዯረጃጀትን

ተግባራዊ በማዴረግ ሇተጠቃሚው ብቁ አገሌግልትን በማቅረብ ሌማትን
ማፊጠን፣

በዙሁ መሰረት ኘሮግራሙን ተግባራዊ ሇማዴረግ እና በመሬት ዗ርፌ ሊይ የተፇሇገዉን

ዉጤት ሇማምጣት በቅዴሚያ በፕሮግራሙ ዘሪያ ከክሌሌ መንግሥታት እና ከከተሞች
ጋር ሰፉ የዉይይት እና የጋራ መግባባት ሊይ የተዯረሰ ሲሆን ሇኘሮጄክቶቹ ማስፇጸሚያ

4
D:Land Management
 www.abyssinialaw.com
አስፇሊጊ የሆነውን ብቁና የሰሇጠነ የሰው ኃይሌ በማሰማራት፣ በጀት በማስመዯብ
እንቅስቃሴዎች ተዯርገዋሌ፡፡ በዙህ ረገዴ በርካታ ተስፊ ሰጪ ጅምር እንቅስቃሴዎችና
ውጤቶች የተመ዗ገቡ ሲሆን በዙህ የፖሉሲ ሰነዴ ሊይ ሇተመሇከቱት አበረታች
እንቅስቃሴዎችም የበኩለን ትሌቅ ሚና ተጫዉቷሌ፡፡

2. የመሬት ሌማት እና ማኔጅመንት የመዋቅራችን ሁኔታ ትንተና

መሬት የከተማ ሁሇገብ የሀብት ምንጭ እና የሌማት ፊይናንስ አመንጪ መሆኑ
በፖሉሲዎቻችን በግሌጽ የተቀመጠ አቅጣጫ ነዉ፡፡ ሆኖም ግን ከተሞች የመሬት
ሀብታቸዉ በአግባቡ በማሌማት እና በማስተዲዯር ኢኮኖሚያዊ እና ማህበራዊ ሌማትን
ሇማስፊፊት እና የሌማት ግቦችን ሇማሳካት የሚያስፇሌገዉን የፊይናንስ ሪሶርስ
በቀጣይነት በማመንጨት ረገዴ ከፌተኛ ፇተና እና ችግር ዉስጥ ይገኛለ፡፡ ከዙህም
በተጨማሪ የከተሞች የመሬት ሌማት እና ማኔጅመንት የአሰራር ስርዒት ግሌጽነት እና
ተጠያቂነትን በማረጋገጥ እና ቀሌጣፊ አገሌግልት አሰጣጥን በማስፇን ረገዴ በእጅጉ
ዉስንነት የሚታይበት ነዉ፡፡ በመሬት ዗ርፌ አሰራር ሊይ እየታየ ያሇዉ ችግር ከንብረት
ግመታ እስከ ምትክ አሰጣጥ እና የተነሺ መስተንግድ የሚ዗ሌቅ ከመሆኑም በሊይ በመሬት
ግብይት እና አሰጣጥ እንዱሁም የይዝታ አስተዲዯር ሊይ ነዋሪዉ ተገቢዉን የአገሌግልት
መስተንግድ በፌጥነት የማያገኝበት ሇበርካታ ዉጣ ዉረዴ እና እንግሌት የተዲረገበት
አግባብ በስፊት የሚስተዋሌበት ከመሆኑም በሊይ ወጥነት እና ግሌጽነት የጎዯሇዉ፣
ሇአዴሌኦ እና ያሌተገባ አሰራር የተጋሇጠ ሆኖ ቆይቷሌ፡፡ የከተሞች የመሬት እና መሬት
ነክ መረጃ በ዗መናዊ ሁኔታ ያሌተዯራጀ በመሆኑ እና በ዗ርፈ ሊይ በቂ እና የተሟሊ የህግ
ማዕቀፌ ተቀርጾ በስራ ሊይ ባሇመዋለ ሇዉሳኔ አሰጣጥ መጓተት እና መ዗ግየት እና
ሇአሰራሩ ክፌተት የበኩለን አስተዋጽኦ አዴርጓሌ፡፡ የ዗ርፈ አዯረጃጀት ተናባቢ፤ ተዯራሽ
እና የአሰራር ክፌተት እና ጉዴሇትን በሚተራረም ወቅታዊ ግብረ መሌስ እና የማስተካከያ
ስርዒትን በሚያረጋግጥ መሌኩ አሇመዯራጀቱ የመሬት ሌማት እና ማኔጅመንት ስርዒቱን
በእጅጉ እንዯጎዲዉም ሇመገን዗ብ ይቻሊሌ፡፡ ከዙህ ጋር በተያያ዗ ሁኔታ የመሬት
ማኔጅመንት ስርዒቱ የ዗ርፈ አሰራር ሇማቀሊጠፌ በሚያግዘ ዗መናዊ ቴክኖልጂዎች
በአግባቡ ያሌተዯገፇ ከመሆኑም ባሻገር በሰዉ ሀይሌ ረገዴም ዗ርፈ በቂ ክህልት እና
ብቃት ያሇዉ ባሇሙያ ያሌተሟሊሇት፣ የህዜብ አገሌጋይነት አስተሳሰብ እና ስነምግባር
በዜቅተኛ ዯረጃ ሊይ የሚገኝበት ሁኔታ ነዉ ያሇዉ፡፡ ላሊዉ ከቅርብ ጊዛ ወዱህ
ሇመሬት ሌማት እና ማኔጅመንት ከፌተኛ ፇተና እየሆኑ ከመጡት ከፌተኛ አዯጋዎች
መካከሌ አንደ የከተማ መሬት ሇከፌተኛ ወረራ መዲረጉ ነዉ፡፡በዙህ ረገዴ ችግሩ ከፌቶ
የሚታይባቸዉ ከተሞች ቁጥር በርካታ መሆን የችግሩ አሳሳቢነት ያሇበትን ዯረጃ በግሌጽ
የሚያመሊክት ነዉ፡፡ በከተሞች በስፊት እንዯሚታየዉ የመሬት ወረራ በተካሄዯባቸዉ
አካባቢዎች በአገሌግልት ሊይ የሚዉለ ቦታዎች ስፊት ከተገቢዉ ስታንዲርዴ በሊይ እና

5
D:Land Management
 www.abyssinialaw.com
ሰፊፉ ግንባታዎች ያሇባቸዉ ከመሆናቸዉም በሊይ ወረራዉ የከተሞችን አረንጓዳ
ቦታዎች፣ የወንዜ ዲርቻዎች፣ ሇመሰረተ ሌማት አዉታር ዜርጋታ በፕሊን የተከሇለትን
ቦታዎች ያካተተ በመሆኑ የጉዲቱን መጠን ከፌተኛ አዴርጎታሌ፡፡ በመሆኑም በነዙህ
በተጠቀሱት ችግሮች ምክንያት ከተሞች ከዙህ ቀጥል ሇተ዗ረ዗ሩት ሌዩ ሌዩ የአቅርቦት
እና የሶሸዮ ኢኮኖሚያዊ ፇተናዎች ተዲርገዋሌ፡፡

2.1. ሇሌማት የሚያዉለት የመሬት ሀብት በከፌተኛ ዯረጃ በመመናመኑ የተነሳ በቂ

መሬት ሇማቅረብ አሌቻለም፣ በመሆኑም ከተሞች በቂ መሬት ሇታቀዯዉ ሌማት
በሚፇሇገዉ መጠን፤ የአሠራር ጥራት እና በፌጥነት በማሌማት ሇማቅረብ
አሌቻለም፤

2.2. በመሬት ወረራ የተከናወነ መጠነ ሰፉ ግንባታ ሊይ እርምጃ በመዉሰዴ እና ወዯ

ህጋዊነት በማምጣት ረገዴ ያሇዉን የህግ እና የማህበራዊ ኢኮኖሚያዊ ሚዚን
ሇመጠበቅ ተስኗቸዋሌ፤

2.3. መዋቅራችን በሂዯቱ ተሳታፉ በመሆኑ ህገወጥነትን ሥርዒት ሇማስያዜ በሚዯረገዉ

እንቅስቃሴ በዴርጊቱ ተዋናዮች እና በአስፇጻሚዉ መዋቅር መካከሌ ግሌጽ መሇያ
መስመር በማስቀመጥ ተገቢዉን እርምጃ መዉሰዴ ፇታኝ ሆኖባቸዋሌ፡፡

በመሬት ሌማት እና አቅርቦት ረገዴ ከተሞች የተናጥሌ የግሌ የመሬት ፌሊጎት እና

ጥያቄን ሇማስተናገዴ የሚያዯርጉት የአቅርቦት እንቅስቃሴ አሰራራቸዉን ሊሌተገባ
ሁኔታ ዲርጎታሌ፡፡ በዙህ አግባብ የተ዗ጋጁ ቦታዎችም ቢሆኑ የተሟሊ የመሰረተ ሌማት
አቅርቦት የሚጎዴሊቸዉ እና በተገቢዉ የአካባቢ ጥበቃ እና የፕሊን ማዕቀፌ ያሌተዯገፈ
በመሆናቸዉ ከተሊሇፈ በኋሊ በፌጥነት ሇሌማት ሇማዋሌ የሚችለ አይዯለም፡፡
እስከነችግሮቹ ወዯሌማት ከተገባም በኋሊ በአካባቢዉ ሊይ የሚኖረዉን አለታዊ ተጽዕኖ
የሚመክቱበት አግባብ ያሌተበጀሊቸዉ በመሆኑ ሰፉ የአመሇካከትና የተግባር ኪራይ
ሰብሳቢነት ችግር የሚስተዋሌባቸዉ ናቸዉ፡፡ የከተሞችን የመሬት ዜግጅት
በመሰረታዊነት ከተፇታተኑት ላልች ጉዲዮች አንደ የመሬት ዜግጅት የሚጠይቀዉን
የልጂስቲክስ እና የፊይናንስ አቅርቦት ሇማሟሊት ከተሞች መሰረታዊ ዴክመት
ያሇባቸዉ ሆነዉ መገኘታቸዉ ነዉ፡፡ በመሆኑም በነዙህ መሰረታዊ ችግሮች የተነሳ
ወቅቱን ጠብቀዉ መሬት በተፇሇገዉ መጠን እና ጥራት በማ዗ጋጀት ሇማቅረብ
አሌቻለም፡፡ በመሆኑም ከተሞች በየጊዛዉ የሚጥሎቸዉን የሌማት ግቦች ሇማሳካት
ተስኗቸዋሌ፡፡ ከመሬት አቅርቦት የሚያመነጩት ገቢም አናሳ በመሆኑ በቀጣይነት
መሬትን ሇማሌማት እና ላልች የፊይናንስ ፌሊጎቶቻቸዉን ሇማሟሊት ባሇመቻለ
አዘሪቱን ሇመስበር ከፌተኛ ፇተና አጋጥሟቸዋሌ፡፡

6
D:Land Management
 www.abyssinialaw.com
የከተሞች የመሬት ግብይት እና አሰጣጥ ሰፉ ክፌተት ያሇበት እና በግሌጽ የአሰራር
ስርዒት ባሇመዯገፈ ዗ርፈን ሇከፌተኛ ችግር እና የኪራይ ሰብሳቢነት አዯጋ
አጋሌጦታሌ፡፡ ከተሞች መሬትን በጨረታ አግባብ ማስተሊሇፌን አንዯ አንዴ ስሌት
የሚጠቀሙበት ቢሆንም በአቅርቦቱ ሊይ ባሇዉ መሰረታዊ እጥረት እና የጨረታ
አወጣጡም ተገቢዉን የግሌጸኝነት እና የተጠያቂነት የአሰራር ስሌት ተመርኩዝ
ያሌተዯራጀ በመሆኑ የሚጠበቀዉን ዉጤት ሇማስመዜገብ አሌበቃም፡፡ የመሬት መነሻ
ዋጋ አተማመን ሊይ ወቅታዊ ማስተካከያ በየጊዛዉ ባሇመዯረጉ በግብይቱ ሂዯት ሊይ
ከፌተኛ መዋዥቅ እና የዋጋ አሇመረጋጋት በስፊት ተስተዉሊሌ፡፡ የተከሰተዉን
የአቅርቦት እጥረት እና የመሬት ጥያቄዉን ጫና ሇማስታገስ ሲባሌም ከተሞች
ሲከተለት የቆዩት የዴርዴር መስተንግድ ሇከፌተኛ የሙስና አሰራር የተጋሇጠ በመሆኑ
ከመፌትሄነት ይሌቅ ዗ርፈን ሇተወሳሰበ ችግር እና አዴሌኦ የተጋሇጠ አዴርጎታሌ፡፡
የከተሞች መሬት ምዯባ አግባብም ቢሆን ሇማን እና በምን አግባብ መሬት እንዯሚሰጥ
ግሌጽ በሆነ ማዕቀፌ ባሇመመራቱ ሇአሰራር ክፌተት እና ሊሌተገባ ዴርጊት የተጋሇጠ
መሆኑን ሇመገን዗ብ ይቻሊሌ፡፡ በመሬት አሰጣጥ ረገዴ መሬቱ ሇተገቢዉ ሌማት
ስሇመዋለ በተገቢ ዴጋፌ እና የክትትሌ ስራ ሇማረጋገጥ ስሇማይቻሌም በከተሞች
በተሇያየ አግባብ ጥቅም ሊይ እንዱዉለ የተሰጡ በርካታ ቦታዎች ሇዒመታት ታጥረዉ
እና ሇሽያጭ የተሻሇ ዋጋ የሚጠብቁበት (Speculation) ሁኔታ በስፊት ተከስቷሌ፡፡
ከዙህ ጋር ተያይዝም ከተሞች መሬትን ሇተሇያየ አገሌግልት በመስጠት ተገቢዉን
ሌማት ሇማስገኘት የሚያዯርጉት ፇርጀ ብዘ የሌማት እንቅስቃሴ ከፌተኛ እክሌ
እንዲጋጠመዉ ሇመረዲት ይቻሊሌ፡፡

በከተሞች የመሬት ሉዜ ስርዒት በስራ ሊይ ከዋሇበት ጊዛ ወዱህ ወዯሉዜ ስርዒት በሂዯት

የገቡ ከተሞች ቁጥር እየጨመረ የመጣ ቢሆንም ሁለም ከተሞች በተፇሇገዉ ፌጥነት
ባሇመግባታቸዉ በመሬት አስተዲዯር ስርዒቱ ሊይ ሰፉ ክፌተት ከመፌጠሩም በተጨማሪ
ወዯሉዜ ስርዒት የገቡ ከተሞች ቀዯም ሲሌ በምሪት ስሪት ይተዲዯሩ የነበሩ ይዝታዎች
ወዯሉዜ ስርዒት በፌጥነት ማሸጋገር አሌቻለም፡፡ በመሆኑም በሁሇቱ ስሪቶች መካከሌ
አሊስፇሊጊ የጥቅም ሌዩነቶችን እየተከሰተ በመምጣቱ በይዝታ አስተዲዯር ስርዒቱ ሊይ
ራሱን የቻሇ አለታዊ ተጽዕኖ አሳርፎሌ፡፡

በከተሞች የተጠናከረ የካዲስተር ስርዒት አሇመ዗ርጋቱም ላሊዉ የ዗ርፈ መሰረታዊ ችግር

ነዉ፡፡ የከተሞች የይዝታ ማህዯር አዯረጃጀት እና አስተዲዯር በጣም ኋሊቀር እና ሰፉ
የአሰራር ክፌተት የሚታይበት ከመሆኑም በሊይ የነዋሪዉን የይዝታ እና የንብረት
ዋስትና ጥያቄ ምሌክት ዉስጥ የሚያስገባ ነዉ፡፡

የሀገራችን የከተሜነት ዕዴገት ያሇፕሊን የተካሄዯ የህዜብ አሰፊፇር ዉጤት በመሆኑ

አብዚኞቹ ይዝታዎች የሽንሻኖ ስታንዲርደን ያሌጠበቁ እና ጥቂቶቹ ዯግሞ የይዝታ

7
D:Land Management
 www.abyssinialaw.com
ሌካቸዉን የሚገሌጽ ሽንሻኖ የላሊቸዉ ናቸዉ፡፡ በመሆኑም ዗መናዊ የካዲስተር ስርዒት
ሇመ዗ርጋት ከፌተኛ ስራ የሚጠበቅባቸዉ ናቸዉ፡፡ ከዙህም አሌፍ የሀገራችን ከተሞች
በወጥ እና ዯረጃዉን በጠበቀ የአዴራሻ ሥርዒት ያሌተዋቀሩ በመሆናቸዉ የአንዴን
አካባቢ፣ መንገዴ፣ ይዝታ እና ህንፃ/ ቤት ያሇበትን ትክክሇኛ ቦታ ሇመሇየት የሚቻሌበት
አግባብ የሇም፡፡ በመሆኑም ይህንን ስርዒት ሇማዯራጀት ባሇመቻለ ሇነዋሪዉ መሬት ነክ
እና የተሇያዩ የከተማ ግሌጋልቶችን ስታንዲርዴ አስቀምጦ በዙያዉ ሌክ አገሌግልቱን
ሇመስጠት ራሱን የቻሇ አለታዊ ተጽዕኖ እንዲሳዯረ በቀሊለ ሇመረዲት ይቻሊሌ፡፡

መሬትና መሬት ነክ ንብረት ባሇቤትነት ህጋዊ ዋስትና ተሰጥቶት በህግ አግባብ ተመዜግቦ
እዉቅና የሚያገኝበት ዗መናዊ ስርዒት ባሇመ዗ርጋቱ የነዋሪዉ የንብረት ዜዉዉር እና
ማስተሊሇፌ ሂዯት በእጅጉ የተጓተተ ከመሆኑም በሊይ የንብረት ይዝታ ዋስትናዉ በአግባቡ
ባሇመረጋገጡ በንብረት ዜዉዉር ሊይ የሚፇጸሙ ህገወጥ ዴርጊቶችን ሇመከሊከሌ እና
ሇመቆጣጠር አሌተቻሇም፡፡በዙሁም ምክንያት በተሇይ በፊይናንስ ኢንደስትሪዉ ሊይ
ከማስያዣ ቋሚ ንብረት (Collateral) ጋር በተያያ዗ ከፌተኛ መመሰቃቀሌ እየተፇጠረ
ነዉ፡፡

በመሬት ዗ርፌ ሊይ ተዯማሪነት እና ቀጣይነት ባሇዉ መሌኩ በመሬት ሌማት እና

ማኔጅመንት ሊይ ተገቢ ጥናት እና ምርምር በማዴረግ፤ የላልችን ሀገሮች ሌምዴ እና
ተሞክሮ በመቀመር፤ የትምህርት ተቋማትን በማቀናጀት እና ተገቢ አካሊትን በማሳተፌ
዗ሊቂነት ባሇዉ መንገዴ የ዗ርፈን ዉጤታማነት የሚያሳዴግ እንዱሁም በ዗ርፈ ሊይ
የተገኘዉን ዕዉቀት እና መረጃ ወጥነት ባሇዉ እና ባሌተበጣጠሰ መንገዴ መሸጋገሩን
የሚያረጋግጥ ተቋማዊ አዯረጃጀት ባሇመኖሩ በ዗ርፈ ሊይ የሚጠበቀዉን ዉጤት
ሇማምጣት አሌተቻሇም፡፡ ከዙህም በተጨማሪ በመሬት ሌማት እና ማኔጅመንት ከፋዯራሌ
እስከ ታችኛዉ የአስተዲዯር እርከን ዴረስ (ፋዯራሌ - ሇክሌሌ - ሇዝን - ሇወረዲ - ሇቀበላ
እንዱሁም ከተሞች - ሇክፌሇ ከተሞች - ሇወረዲ (ሇቀበላ) ዉጤታማ የሆነ እና ወጥነት
ያሇዉ የክትትሌ፣ የዴጋፌ እና ግብረ መሌስ አሰራር ስርዒት ባሇመ዗ርጋቱ በየከተሞቹ
ያሇዉን የአቅም ክፌተት በመሇየት በግምገማዊ ስሌጠና ሇመሙሊት እና ሇማጠናከር፣
በፖሉሲ እና በህግ አፇጻጸም ሊይ ያለትን ችግሮች በመሇየት ተገቢዉን ወቅታዊ
ማስተካከያ እየተዯረገ አይዯሇም፡፡ በላሊ በኩሌ ዯግሞ በመንግስት በጸዯቁ ዯንብ እና
መመሪያዎች እና በስራ ሊይ በዋለ ዯረጃዎች መሰረት የሚሰጡ አገሌግልቶች እና
የሚፇጸሙ ተግባራትን የአፇጻጸም ክፌተት በመሇየት ተገቢዉን ዴጋፌ እና ማስተካከያ
ሇማዴረግ ባሇመቻለ የ዗ርፈን ዉጤታማነት በእጅጉ ቀንሶታሌ፡፡ በተሇይ መዋቅራችን
ዯንብ እና መመሪያዎቹን በመጣስ ሊሌተገባ ጥቅም የሚያዯርገዉ የኪራይ ሰብሳቢነት
እንቅስቃሴ ሂዯቱን የበሇጠ አወሳስቦታሌ፡፡

8
D:Land Management
 www.abyssinialaw.com
በከተሞች መሬት ሌማት እና ማኔጅመንት ዘሪያ የተከሰቱት ችግሮች እጅግ ዉስብስብ
እና ፇታኝ እንዯመሆናቸዉ መጠን ከታሰበዉ የሌማት ግብ ሊይ በፌጥነት ሇመዴረስ
በጊዛ የሇንም መንፇስ ፤በዕዉቀት እና በጥበብ በታገ዗ ስሌት መንቀሳቀስ አማራጭ
የላሇዉ መሠረታዊ ጉዲይ ነዉ፡፡

በከተሞች በ዗ርፈ በመታየት ሊይ ያለት መሌካም ጅምሮች እና የሇዉጥ ተግባራትም

በተጠናከረ መንገዴ በማስቀጠሌ ዉጤታማነታቸዉንም ማረጋገጥ ይጠበቃሌ፡፡ በዙህ
ረገዴ በ዗ርፈ የሚታየዉን ችግር በመሰረታዊነት ሇመቀየር በመንግስት የተወሰዯዉ
እርምጃ አንደ እና ዒይነተኛ የመሻሻሌ ጅማሮ እና መገሇጫ ነዉ፡፡ በዙህ መሰረት
የ዗ርፈን የአሰራር ስርዒት ሇመሇወጥ የመሰረታዊ አሰራር ሂዯት ሇዉጥ በመተግበር እና
ተሞክሮዎችን ቀምሮ በማስፊት የተቀመጠውን ጥራት፣ያገሌግልት ቅሌጥፌናና የዯንበኛ
እርካታ ማሳካት በሚያስችሌ ዯረጃ ሊይ ሇማዴረስ መረባረብ ይኖርብናሌ፡፡ በከተሞች
በመከናወን ሊይ ያሇውን አበራታች ጅምር ማጠናከር እና በሂዯቱ በመፇጠር ሊይ
የሚገኙትን የሇውጥ ሀይልች በስፊት ሇማፌራት በፅናት መንቀሳቀስ ያስፇሌጋሌ፡፡ ከዙህም
ሊቅ ባሇ መሌኩ የመሬት ሌማትና ማኔጅመንቱን ተቋማዊ ፖሉሲ ሇማ዗ጋጀት እና ወዯ
ተግባር ሇማሸጋገር ስርአቱን ከላልች የአመራር ስርአቶች (Management system) ጋር
ሇማቀናጀት መጠነ ሰፉ ጥረት እየተዯረገ ሲሆን አፇፃፀማቸውንም ቀጣይነት ባሇው መሌኩ
በማሻሻሌ ራሳቸውን የሇወጡ ተቋማትን ሇመፌጠር፣ሚዚናዊ የስራ አመራር ም዗ና ስርአት
በክሌልች እና በከተሞች ሇመ዗ርጋት የተጀመረውን ጥረት ውጤታማ በሚሆን አግባብ
መምራት እና ማሳካት ግዴ ይሊሌ:: በላሊ በኩሌ የመሬት ዗ርፈን ወዯ ከፌተኛ
ዉጤታማነት ሇማሸጋገር እንዱቻሌ መንግስት ባስቀመጠዉ አቅጣጫ መሰረት በአዱስ
አበባ ከተማ ሊይ የተጀመረዉ ዗መናዊ የተቀናጀ የመሬት እና መሬት ነክ መረጃ ስርዒት
ዜርጋታ ተሞክሮዉን ወዯ ላልች ክሌልች እና ከተሞች ሇማስፊት የተጀመረዉ ተግባር
በ዗ርፈ የሚጠበቀዉን ዉጤት በፌጥነት ሇማሳካት የሚያስችሌ ስሌት እንዯመሆኑ
ተጠናክሮ መቀጠሌ የሚገባዉ ይሆናሌ፡፡

ሇማጠቃሇሌ በመሬት ዗ርፈ ሊይ የሚታየዉን ችግር በ዗ሊቂነት ሇመሇወጥ በጎ ጅምሮች እና

ተስፊ ሰጪ እንቅስቃሴዎች በመከናወን ሊይ መሆናቸዉ እንዯተጠበቀ ሆኖ በ዗ርፈ ሊይ
የሚጠበቀዉን ዉጤት ሇማስመዜገብ ከችግሩ ዉስብስብነት አንጻር እጅግ ፇታኝ እና እሌህ
አስጨራሽ የጋራ ትግሌ ይጠይቀናሌ፡፡

3. የመሬት ሌማት እና ማኔጅመንት የዉጫዊ ሁኔታዎች ትንተና

የከተማ መሬት ሌማት እና ማኔጅመንት ስርዒቱ በተጠናከረ ሶሽዪ ኢኮኖሚ የአስተሳሰብ

ሇዉጥ እና እዴገት በአግባቡ ያሌታገ዗ መሆን የ዗ርፈን አመራር ፇታኝ አዴርጎታሌ፡፡
መሬትን ከካፑታሌ እና ከዕዉቀት ጋር በማስተሳሰር እንዯ አንዴ የሌማት ግብአት አዴርጎ

9
D:Land Management
 www.abyssinialaw.com
ሇተፇሇገዉ የሌማት እና የእዴገት ስኬት ሊይ ሇመዴረስ ፌሊጎት ያሇዉ ሰፉ የህብረተሰብ
ክፌሌ ያሇዉን ያህሌ መሬትን ሇግሌ ብሌጽግና እንዯ ብቸኛ መገሌገያ በመቁጠር
በማንኛዉም ዒይነት አቋራጭ መንገዴ ሇመያዜ የሚንቀሳቀሰዉ የህብረተሰብ ክፌሌ ቀሊሌ
ቁጥር ያሇዉ አይዯሇም፡፡ ይህ መሰረታዊ የአስተሳሰብ ዜንፇት በእጅጉ ስር የሰዯዯ
በመሆኑም በተገኘዉ አጋጣሚ የህዜብ እና የመንግስት ሀብት የሆነዉን መሬት በመዉረር
ሇመያዜ የሚዯረገዉ እንቅስቃሴ አነስተኛ ነዉ የሚባሌ አይዯሇም፡፡ በዙህ ረገዴ ችግሩን
ይበሌጥ ዉስብስብ የሚያዯርገዉ የህዜብ እና የመንግስትን ሀብት ከመዉረር ባሇፇ
ዴርጊቱን ሇመፇጸም ወይም ህጋዊነት ሇማሊበስ በተዯራጀ እና በተጠና መንገዴ
በቢሮክራሲዉ ዉስጥ ያለ አካሊትን እና ሰነድችን ጭምር በመጠቀም የሚፇጸመዉ
ወንጀሌ እየተበራከተ መምጣቱ ነዉ፡፡ በእርግጥ በከተሞች የሚፇጸሙ የመሬት ወረራዎች
መሰረታዊ መነሻቸዉ የተሇያዩ ቢሆንም ከአንዲንዴ መረጃዎች ሇመገን዗ብ የሚቻሇዉ
በዴርጊቱ ዉስጥ በተዯጋጋሚ እና በዋና ተዋናይነት እየተሳተፈ ያለት ወረራዉን
የኑሯቸዉ መሰረት ያዯረጉ እና በአስፇጻሚዉ ዉስጥ ህገወጥ አሰራሩን በመዯገፌ
የሚያመቻቹ ህገወጥ አካሊት በስፊት በመኖራቸዉ ነዉ፡፡ ይህ የአስተሳሰብ ዜንፇት
በበኩለ በመሬት ዗ርፌ ሊይ ህገወጥ አሰራርን ሇመመከት ከተሞች የሚያወጧቸዉን ህጎች
የተፇጻሚነት ዕዴሌ በእጅጉ የጎዲዉ ነዉ፡፡ በመሆኑም ከተሞች የተወረረ የህዜብ እና
የመንግስት መሬትን በቀጥታ ከማስመሇስ ይሌቅ በሂዯት ወዯህጋዊነት እንዱገቡ የማዴረግ
ስትራቴጂን የመረጡ ይመስሊሌ፡፡ ይህ አግባብ ራሱን የቻሇ የሶሽዮ ፖሇቲካሌ አተያይ
ሊይ ተመርኩዝ የሚንሸራሸር አስተሳሰብ ቢሆንም ህገወጥነትን ወዯ ህጋዊነት ሇማምጣት
የሚዯረገዉ እንቅስቃሴን እንዯ ትክክሇኛ አሰራር ማየት እና የመብት ጥያቄ አዴርጎ
ማቅረብ በስፊት ይስተዋሊሌ፡፡

በመሬት ሊይ የሚፇጸም ህገወጥነት የሚያሳፌር ዴርጊት ስሇመሆኑና በመሬት ሊይ

በተፇጸመ ህገወጥነት የተገኘ ብሌጽግና የሚያስነዉር ተግባር ስሇመሆኑ የተገነ዗በ የሶሽዮ
ኢኮኖሚ የአስተሳሰብ መሰረት በአግባቡ እና በስፊት ባሇመገንባቱም ዜንፇቱ በመሬት
዗ርፌ ሊይ የሚወጡ ህጎችን ካሇማክበር ጀምሮ ክፌተቶችን እየተከታተለ የህገወጥነት
መስመርን በቢሮክራሲዉ ዉስጥ ዗ርግቶ እስከመንቀሳቀስ ዴረስ ዗ሌቋሌ፡፡ ይህን
የአስተሳሰብ እና የአሰራር ግዴፇት በሌማታዊ ፖሇቲካሌ አስተሳሰብ እና አቅጣጫ
በ዗ሊቂነት መመከት ተገቢ ሆኖ ሳሇ ህገወጥነቱ ሊይ የሚዯረገዉን ትግሌ እስከመፇታተን
የሚያዯርስ ዜንባላ መታየቱ የመሬት ሌማት እና ማኔጅመንት ስርዒቱን ማስተካከሌ
ከፌተኛ ቁርጠኝነት፣ጥረት እና ብቃት የሚጠይቅ እንዱሆን አዴርጎታሌ፡፡

ያም ሆኖ በመሬት ዗ርፈ ሊይ እጅግ ፇታኝ የሆኑ ዉጫዊ ችግሮች የመኖራቸዉን ያህሌ

዗ርፈን በ዗ሊቂነት ሇመሇወጥ የሚያስችለ መሌካም አጋጣሚዎችም አለ፡፡ በዙህ ረገዴ
መንግስት ሇ዗ርፈ ሌዩ ትኩረት መስጠቱና በዋናነት የመሬት ሌማት እና ማኔጅመንት

10
D:Land Management
 www.abyssinialaw.com
ስርዒቱን ትርጉም ባሇዉ መሌኩ ሇማሻሻሌ በተሇያዩ ጊዛያት መሰረታዊ የሆኑ ዉሳኔዎችን
ማስተሊሇፈ እና አቅጣጫዎችን ማስቀመጡ እንዯ አንዴ አቢይ ዯጋፉ እርምጃ የሚታይ
ነዉ፡፡ በዙህም ምክንያት በ዗ርፈ ሊይ የሚታየዉን ህገወጥ ዴርጊት አምርሮ ሇመታገሌ
እና ሇማስተካከሌ በየከተሞቹ ፌሊጎቱ እና ተነሳሽነት ያሇዉ እና በተግባርም የተሰሇፇ
የህብረተሰብ ክፌሌ ቁጥሩ ከጊዛ ወዯ ጊዛ በመበራከት ሊይ መገኘቱም ላሊዉ ሇሇዉጥ
እንቅስቃሴዉ ዯጋፉ ሁኔታ መኖሩን ያስገነዜባሌ፡፡

የመሬት ሌማት እና ማኔጅመነት ስርዒቱን ሇማ዗መን እና ወዯሊቀ የእዴገት ዯረጃ

ሇማሸጋገር የሚዯረገዉን ጥረት ሇመዯገፌ እንዱቻሌ በ዗ርፈ ሇረዥም ዗መናት የዲበረ
የላልች አገሮች ተሞክሮ መኖር እና በጂኦ-ኢንፍርሜሽን መስክ እየተመ዗ገበ ያሇው
የቴክኖልጂ ዕዴገት ትሌቅ እመርታ ማሳየቱ በዙህ ረገዴ የሚዯረገዉን ትግሌ ስኬት
የሚኖረዉ አስተዋጽኦ ቀሊሌ እንዯማይሆን ይገመታሌ፡፡

4. ፇታኝ እና አስቻይ ሁኔታዎች

4.1. ፇታኝ ሁኔታዎች

4.1.1. በመሬት ዗ርፌ ሊይ ያሇዉን ያሌተስተካከሇ ሶሽዮ ኢኮኖሚያዊ አስተሳሰብ

መኖሩ እና ይህንኑ በመሰረታዊነት ሇመሇወጥ ብርቱ ትግሌ የሚጠይቅ
መሆኑ፣

4.1.2. የከተሞች መሬት ሌማት እና ማኔጅመንት ስርዒቱን በማስተካከሌ ረገዴ

የገቺ ሀይልች ጫና እና ሀይሌ ቀሊሌ ግምት የሚሰጠዉ ያሇመሆኑ፣

4.1.3. የከተሞች እና የክሌልች የአቅም ዉስንነት እንዯፇታኝ ሁኔታዎች

የሚታዩ መሆናቸዉ ነዉ፡፡

4.2. አስቻይ ሁኔታዎች

4.2.1. የመሬት ሌማት እና ማኔጅመንት ስርኣቱን ዉጤታማ እና መሰረታዊ

በሆነ መንገዴ ሇመሇወጥ በመንግስት በኩሌ ከፌተኛ ቁርጠኝነት መኖሩ
እና ይህንንም ሇመተግበር የፖሉሲ፣ የህግ ማዕቀፌ እንዱሁም የሰዉ
ሀይሌ ሌማት ዜግጅቶች መዯረጋቸዉ፣

4.2.2. ዗ርፈን በመሰረታዊነት ሇመቀየር በመከናወን ሊይ ያሇዉ የሇዉጥ ስራ

ጅማሮዎች አበረታች ዉጤት ማሳየታቸዉ እና

11
D:Land Management
 www.abyssinialaw.com
4.2.3. በመሬት ዗ርፌ ሊይ የሚከናወነዉን ሇዉጥ የሚዯግፌ እና ሇተግባራዊነቱ
ቁርጠኛ የሆነ አመራር፣ ፇጻሚ እና የህብረተሰብ ክፌሌ መበራከት
መጀመሩ ናቸዉ፡፡

5. የፖሉሲዉ አስፇሊጊነት

በከተሞች መሬት ሌማት እና ማኔጅመንት ስርዒት ሊይ የታዩትን ዉስጣዊ እና ዉጫዊ

ችግሮች ስሌታዊ እና ዗ሇቄታዊነት ባሇዉ መንገዴ ሇመፌታት፤ በ዗ርፈ ሊይ ሌማታዊ
ፖሇቲካሌ ኢኮኖሚ እንዱሰፌን ሇማዴረግ፣ እንዱሁም በከተሞች የሌማት እና የመሌካም
አስተዲዯር ግቦች ሇማሳካት፤ በሀገራችን የታቀዯዉን የሶሽዮ ፖሇቲካሌ ኢኮኖሚ
ትራንስፍርሜሽንን ሇማረጋገጥ ቁሌፌ ሚና የሚጫወተዉን የከተሞች የመሬት ሌማት እና
ማኔጅመንት ስርዒት ወዯ ከፌተኛ ስሌጠት እና ዉጤታማነት የሚያሸጋግር የከተማ
የመሬት ሌማት እና ማኔጅመንት ፖሉሲ ማዉጣት አስፇሌጓሌ፡፡

6. የፖሉሲዉ ራዕይ፣ ዒሊማ እና መርሆዎች

6.1. የፖሉሲዉ ራዕይ
የከተሞች የመሬት ሌማት እና ማኔጅመንት ስርዒት ሇከተሞች ዉጤታማ
የፖሇቲካሌ ኢኮኖሚ ትራንስፍርሜሽን ሂዯት የሌማት መሰረት ሆኖ ሲያገሇግሌ
ማየት

6.2. የፖሉሲዉ ዒሊማዎች

6.2.1. የከተሞች የመሬት ሀብት ከብክነት እና ከህገወጥነት የጸዲ እንዱሆን

ማስቻሌ፤

6.2.2. ከተሞች የመሬት ዜግጅት እና ሌማት ቀጣይነት ባሇዉ እና ዉጤታማ

በሆነ መሌኩ እንዱከናወን ማዴረግ፤

6.2.3. የከተሞች የመሬት ግብይት እና አሰጣጥ ተዯራሽ፣ግሌጽ፣ፌትሀዊ እና

ሌማታዊ በሆነ አግባብ እንዱከናወን ማስቻሌ፤

6.2.4. የነዋሪዉን የይዝታ መብት እና የንብረት ዋስትና በማረጋገጥ የሌማት እና

ዕዴገት ሂዯቱን ማፊጠን፤

6.2.5. የከተሞችን የመሬት ዗ርፌ በ዗መናዊ አሰራር እና ቴክኖልጂ፣ በተሟሊ

ክህልት እና ብቃት እንዱሁም በተጠናከረ የመረጃ ስርዒት በማዯራጀት
የነዋሪዉን እርካታ እና የከተሞችን ሌማት እና መሌካም አስተዲዯር ስኬት
ማረጋገጥ ነዉ፡፡

12
D:Land Management
 www.abyssinialaw.com

6.3. የፖሉሲዉ መርሆዎች

6.3.1. የመሬት ዗ርፈን ከህገወጥነት የጸዲ፤ግሌጽነት፣ተዯራሽነት እና ተጠያቂነትን

ያረጋገጠ አሰራር እና አዯረጃጀት መፌጠር ሇከተሞች የሌማት እና
የመሌካም አስተዲዯር ግቦች መሳካት መሰረታዊ ነዉ፡፡

6.3.2. የከተሞችን የመሬት ዗ርፌ ዗መናዊ ማዴረግ ሇከተሞች ሌማት እና እዴገት

ወሳኝ ነዉ፡፡
6.3.3. ብቁ እና የአገሌጋይነት ሰብዕና የተሊበሰ የሰዉ ሀይሌ የመሬት ሌማት እና
ማኔጅመንት ስርዒቱን በ዗ሇቄታነት ሇማስተካከሌ ጉሌህ ዴርሻ አሇዉ፡፡

6.3.4. የመሬት ሌማት እና ማኔጅመንት ስርዒቱን በመሰረታዊነት ሇመሇወጥ

የወጡ የህግ ማዕቀፍች አፇጻጸም ክትትሌ እና ግምገማ በማዴረግ
ሇሚመሇከተዉ መዋቅር ግብረ መሌስ መስጠት ሇስርዒቱ በአስተማማኝነት
መገንባት መሰረት ነዉ፡፡

6.3.5. በኢትዮጵያ ፋዳራሊዊ ዱሞክራሲያዊ ሪፐብሉክ ህገ መንግስት አንቀጽ 89

ንኡስ አንቀጽ 5 ሊይ እንዯተመሇከተዉ መንግስት መሬትን እና የተፇጥሮ
ሀብትን በህዜብ ስም በይዝታዉ ስር በማዴረግ ሇህዜቡ የጋራ ጥቅም እና
እዴገት እንዱዉለ የማዴረግ ሀሊፉነቱን መወጣት ቁሌፌ ተግባር ነዉ፡፡

ክፌሌ ሁሇት፡- የመሬት ሌማት እና ማኔጅመንት ፖሉሲዎች እና

የአፇጻጸም ስሌቶቻቸዉ

1. የከተማ መሬት ሌማት እና ማኔጅመንት ሌማታዊ ፖሇቲካሌ ኢኮኖሚ

መሠረት የሚጥሌ ስርዒት ስሇመገንባት
በመሬት ዗ርፌ ሊይ ሌማታዊ ፖሇቲካሌ ኢኮኖሚ ስርኣት መሰረት መጣሌ ሲባሌ በ዗ርፈ
የመንግስት እና የህዜቡን የተቀናጀ የሌማታዊነት አስተሳሰብ ሌዕሌና ማንገስ ማሇት
ነዉ፡፡ በመሬት ዗ርፌ ህገወጥነትን ሇመከሊከሌ እና ህገወጥነትን በማንኛዉም ዯረጃ
ሊሇመፇጸም የግሌ እና የቡዴን ሀሊፉነት እና ግዳታን መወጣት ማሇት ነዉ፡፡ በመሬት
ሌማት እና አስተዲዯር ረገዴ ግሌጽ፣ ተዯራሽነት እና ተጠያቂነትን ያረጋገጠ የአሰራር
እና የአዯረጃጀት ስርዒት በመ዗ርጋት መተግበር፤ መሬትን አነስተኛ ገቢ ሊሇዉ
የህብረተሰብ ክፌሌ ተዯራሽ በማዴረግ እና የከተሞችን ሌማት እና እዴገት
በመሰረታዊነት ሉዯግፌ በሚችሌ ዯረጃ ሊይ ማዴረስ ማሇት ነዉ፡፡ በመሬት ሊይ

13
D:Land Management
 www.abyssinialaw.com
የንብረት እና የይዝታ ባሇቤትነት እና ዋስትናን በማረጋገጥ የህብረተሰቡን የሌማት
ዕዴገት ማፊጠን እና እነዙህን ሇመተግበር በ዗ርፈ ሀገራዊ ንቅናቄ እና መግባባት
መፌጠርን የሚያካትት ነዉ፡፡

በከተሞች እንዯሚታየዉ በመሬት ሊይ ህገወጥነትን መፇጸም ወይም በመሬት ሊይ

በተፇጸመ ህገወጥነት መበሌጸግ በስፊት የሚተገበር እና ቀሊሌ ባሌሆነ የህብረተሰብ
ክፌሌ ዗ንዴ ምንም ነዉር እንዯላሇበት ተገቢ ዴርጊት የሚቆጠር ከሆነ ቆይቷሌ፡፡
በመሆኑም በዙህ ዴርጊት በተዋናይነት፣ በዯጋፉነት ወይም በአመቻቺነት የሚሳተፇዉ
የህብረተሰብ ክፌሌ እና የቢሮክራሲዉ አካሌ ቁጥሩ ቀሊሌ የሚባሌ አይዯሇም፡፡ በላሊ
በኩሌ አብዚኛዉ የህብረተሰብ ክፌሌ ከህገወጥነት ዴርጊት ዉጪ ቢሆንም እንኳ
በመሬት ሊይ የሚፇጸምን ወንጀሌ እና ህገወጥነት ሇመከሊከሌ እና ሇመታገሌ ያሇዉ
ተነሳሽነት እና ፌሊጎት እጅግ አናሳ በመሆኑ ሇህገወጥ ዴርጊቱ መባባስ ጉሌህ ዴርሻ
እንዲሇዉ ሇመገን዗ብ አያዲግትም፡፡ በመሬት ሊይ ግሌጽ የአሰራር እና አዯረጃጀት
ስርዒት በመ዗ርጋት ዗ርፈን ዉጤታማ በሚያዯርግ መንገዴ ከመምራት ይሌቅ በመሬት
዗ርፌ ሊይ ያሇዉ ችግር ሉፇታ እንዯማይችሌ አዴርጎ በመቁጠር በዙህ ረገዴ
የሚዯረገዉን ትግሌ የማይዯግፌ ወይም ሇማዲከም የሚንቀሳቀሰዉ የቢሮኪራሲዉ
አካሌም ቁጥሩ እንዯዙሁ ቀሊሌ የሚባሌ አይዯሇም፡፡

በመሆኑም እነዙህን ችግሮች በመፌታት በ዗ርፈ ሊይ የፖሇቲካሌ ኢኮኖሚ ስርዒቱን

በጠንካራ መሰረት ሊይ መገንባት እጅግ ወሳኝ ጉዲይ ነዉ፡፡ በዙህ ረገዴ በ዗ርፈ ሊይ
መሰረታዊ የሶሽዮ ኢኮኖሚ የአስተሳሰብ ሇዉጥ በአመራሩ፣ በሰራተኛዉ እና
በህብረተሰቡ ዗ንዴ ማምጣት ቅዴሚያ ትኩረት የሚሰጠዉ ጉዲይ ይሆናሌ፡፡ በዙህ ረገዴ
የሚፇጸመዉ ተግባር ከዕቅዴ ዜግጅቱ እስከአፇጻጸሙ ዴረስ የሁለም ባሇዴርሻ አካሊት
ሀሊፉነት እና ግዳታ መሆኑን እንዱገነ዗ቡ እና እንዱተገብሩ ይዯረጋሌ፡፡ በመሬት ዗ርፌ
ሊይ ያሇዉን ችግር በጋራ ሇመመከት እና ዗ርፈን ወዯሊቀ ዯረጃ ሇማሸጋገር መንግስት
እና ህዜቡ የሚኖራቸዉ ሀሊፉነት እና ዴርሻ እንዱሁም የተሳትፍ ዯረጃ በግሌጽ ተሇይቶ
እንዱታቀዴ እና በቅንጅት በስራ ሊይ እንዱዉሌ መዯረግ አሇበት፡፡

የፋዯራሌ የከተማ ሌማት የሴክተር መ/ቤቶች፣ ክሌልች እና ከተሞች እና ላልች

አግባብነት ያሊቸዉ ባሇዴርሻ አካሊት የመሬት ሌማት እና ማኔጅመነት ስርዒቱን
በመሰረታዊነት ሇመሇወጥ ሀገራዊ ዴባብ እና ንቅናቄ በሚፇጥር አግባብ የጋራ ዒሊማ
እና ግንዚቤ እንዱጨብጡ ምክክር የሚያዯርጉበት፤ የሚዯጋገፈበት እና አብረዉ
የሚሰሩበት እና የ዗ርፈን አፇጻጸም በጋራ የሚገመግሙበት ሀገር አቀፌ መዴረክ
ይኖራቸዋሌ፡፡

14
D:Land Management
 www.abyssinialaw.com
የሚመሇከታቸዉ የፋዯራሌ ተቋማት፣ ክሌልች እና ከተሞች የአፇጻጸም ም዗ናዎች እና
የእርስ በርስ ዉዴዴሮች በመሬት ሌማት እና ማኔጅመንት የፖሇቲካሌ ኢኮኖሚ
ስርዒቱን መሰረት ሇመጣሌ በተፇጸሙ ተግባራት ዘሪያ በዋነኛነት እንዱያጠነጥኑ
ይዯረጋሌ፡፡ በዙህ ረገዴ ፖሉሲዉን ተግባራዊ ሇማዴረግ የሚከተለት ስሌቶች በስራ ሊይ
እንዱዉለ ይዯረጋሌ፡፡

1.1. የመሬት ሌማት እና ማኔጅመንት የስነ-ምግባር ግንባታ ሥራ

በተከታታይ መሥራት

በመሬት ዗ርፌ ሊይ የሚፇጸመዉን ህገወጥ ዴርጊት የሚነቅፌ ዛጋ በማፌራት ረገዴ

ከሁሇተኛ እስከ ከፌተኛ ዯረጃ ባለ ትምህርት ቤቶች እና ዩኒቨርሲቲዎች የትምህርት
ስርዒት ዉስጥ በተፇጥሮ ሀብት እና በመሬት ዗ርፌ ሊይ የሚፇጸመዉን ተገቢ
ያሌሆነ አሰራር እና አስተሳሰብ ማስተካከሌ እንዯ ግንባር ቀዯም አብነት በማካተት
ተገቢዉን የስነ ምግባር ግንባታ ስርዒት እንዱ዗ረጋ የተቀናጀ ጥረት ይዯረጋሌ፡፡

1.2. ሰፉ የህዜብ ግኑኝነት እና የግንዚቤ ማስጨበጫ ስራ መስራት

የመገናኛ ብዘሀን የተዯማሪ ዜንባላ እና የአስተሳሰብ ሇዉጥን በሚገነባ መሌኩ ሰፉ
እና ቀጣይነት ያሇዉ የግኑኝነት ስራ በመስራት በመሬት ሌማት እና ማኔጅመንት
ስርዒት የሇዉጥ ዜንባላ እንዱገነባ ተገቢዉን ሚና እንዴጫወቱ ይዯረጋሌ፡፡

1.3. የባሇሚና አካሊትን ተሳትፍ ማሳዯግ

በመሬት ዗ርፌ ሊይ የባሇሚና አካሊት የጋራ የምክክር መዴረክ በመዯበኛነት
በማመቻቸት ከሚገኙ ግብአቶች ወቅታዊ እና ተገቢ የሆኑ ማስተካከያዎች
ይዯረጋሌ፡፡

1.4. የአገሌግልት አሰጣጥ ብቃት ማረጋገጫ ስርዒት መ዗ርጋት

የክሌልች፣ የከተሞች እንዱሁም የተቋማት የመሬት ሌማት እና ማኔጅመንት
የአገሌግልት አሰጣጥ የክትትሌ፣ የግምገማ እና የብቃት ማረጋገጫ ስርዒት
በመ዗ርጋት የስርዒቱን ዉጤታማነት እንዱረጋገጥ መዯረግ አሇበት፡፡

1.5. የግምገማ ነክ ስሌጠና በቀጣይነት መስጠት

ከህዜብ፣ ከአፇጻጸም ሪፖርቶች እና ከአካሌ ጉብኝቶች ከሚገኙ መረጃዎች በመነሳት
የተገኙ የአፇጻጸም ጉዴሇቶች የሚቀረፈበት ስሌት በግምገማ ነክ ስሌጠና እንዱሟለ
ይዯረጋሌ፡፡

15
D:Land Management
 www.abyssinialaw.com

1.6. የተጠያቂነት ሥርዒት መገንባት

የመሬት አጠቃቀም ፕሊን፣ የመሬት ሌማት እና ማኔጅመንት ህግጋት የጣሱ አካሊት
በህግ የሚጠየቁበት ሥርዒት ተግባራዊ ይዯረጋሌ፡፡ በዙህ ሂዯት ያገኙት ያሌተገባ
ሀብት ሇመንግስት እና ሇህዜብ እንዱመሌሱ ይዯረጋሌ፡፡

2. የከተማ መሬት ቆጠራ፣ ምዜገባ እና የጥበቃ ስርዒትን ማጠናከር

የከተማ መሬት ቆጠራ (ኢንቨንተሪ) እና ምዜገባ በከተሞች የአስተዲዯር ወሰን ዉስጥ

የሚገኘዉን የከተማዉን ከይዝታ አስተዲዯር ዉጪ የሆነ መሬት ቆጠራ በማዴረግ በግሌጽ
መሇየት እና መመዜገብ እንዱሁም የመሬት ሀብቱን በአግባቡ በመጠበቅ ከብክነት እና
ህገወጥነት መከሊከሌ ነው፡፡

ከተሞች በአስተዲዯር ወሰን ክሌሊቸው ውስጥ የሚገኘውን የመሬት ሀብት በአግባቡ

ባሇማወቃቸውና ባሇመመዜገባቸው የመሬት ሀብታቸዉን ከህገወጥነት ሇመከሊከሌ እና
በአግባቡ ሇማስተዲዯር አሌቻለም፡፡ በተሇይም በከተሞች የማስፊፉያ አካባቢ የሚገኘዉ
የመሬት ሀብት በሕገወጥ መንገዴ በወረራ እየተያ዗ ከፕሊን ዉጪ ግንባታዎች
እየተፇጸሙበት ነዉ፡፡ ይህ እንቅስቃሴ የመሬት ሀብቱን በከፌተኛ ዯረጃ ከማመናመኑም
በሊይ መሬትን ሇሚፇሇገው ማህበራዊና ኢኮኖሚያዊ ሌማት ሇማዋሌና በፕሊኑ መሠረት
በአግባቡ ሇመምራት ከፌተኛ ችግር ሆኖ ቆይቷሌ፡፡ ከዙህም በተጨማሪ በከተሞች ዘሪያ
ሽንሻኖ አሌባ ይዝታዎች እየተበራከቱ እየመጡ በመሆኑ ከተሞች ዯረጃቸዉን ባሌጠበቁ
ግንባታዎች የሚጨናነቁበት ሁኔታ እየተፇጠረ ነዉ፡፡ እነዙህን ግንባታዎች በማንሳት
ከተሞቹን መሌሶ ማሌማት በቀጣይ ፇታኝ ስራ መሆኑ የማይቀር ይሆናሌ፡፡ በከተሞች
ሇተሇያዩ አገሌግልቶች በጊዛያዊነት የሚሰጠዉ የመሬት ሀብትም ቢሆን በአግባቡ
ተመዜግቦ ባሇመያዘ እና ተገቢዉ ክትትሌ የማይዯረግበት በመሆኑ የዉሌ ዗መኑ ሲያበቃ
በወቅቱ ርክክብ አይዯረግባቸዉም፡፡ ይህም በመሆኑ መሬቱ ከዉሌ ዉጭ በቋሚነት
የሚያዜበት እና ከፕሊን እና ከፇቃዴ ዉጭ ግንባታዎች የሚገነቡባቸዉ መሆኑ በስፊት
ይስተዋሊሌ፡፡

በከተሞች በኪራይ አግባብ አገሌግልት የሚሰጡ የመንግስት እና የህዜብ ቤቶች ያለባቸዉ

የከተማ አስተዲዯሮች ወይም የመንግስት ቤቶች አስተዲዯር የሚያስተዲዴሯቸዉ ንብረቶች
እና ይዝታዎች በአግባቡ ተመዜግበዉ የማይታወቁ እና የተዯራጀ መረጃ የላሊቸዉ በመሆኑ
በይዝታዎቹ ሊይ ሕገ ወጥ ግንባታዎች ያሇአግባብ ከመገንባቱም በሊይ በህገ ወጥ መንገዴ
ሰነዴ እየወጣባቸው ወዯግሌ ይዝታነት ሲቀየሩ መቆየታቸዉን ሇማወቅ ተችሎሌ፡፡

16
D:Land Management
 www.abyssinialaw.com
በከተሞች የማዕዴን ማዉጫ ቦታዎች በጊዛያዊ ዉሌ እየተሊሇፇ የመጠቀሚያ የዉሌ ዗መኑ
ሲጠናቀቅም መሬቱን ተመሊሽ በማዴረግ ቀጣይ ጥቅም ሉሰጥ በሚችሌ መሌኩ በአፇር
በመሙሊት እና በአረንጓዳ መሸፇን ተገቢ ቢሆንም በዙህ አግባብ የሚተሊሇፌ መሬት
በአግባቡ ተመዜግቦ ስሇማይታወቅ መሬቱ ሊሌተገባ ተግባር የሚዉሌ ከመሆኑም በሊይ
ጥቅም ከሰጠም በኋሊ ተከታትል በማስመሇስ እንዱታዯስ የሚያዯርግ አካሌ ባሇመኖሩ
በከተሞች የመሬት ሀብት ሊይ ከፌተኛ የሆነ አለታዊ ተጽእኖ በመፌጠር ሊይ ይገኛሌ፡፡
በመሆኑም እነዙህን ችግሮች በመሰረታዊነት ሇማስወገዴ ግሌጽ የፖሉሲ አቅጣጫዎች እና
የአፇጻጸም ስሌቶች እንዯሚከተሇዉ ተቀምጠዋሌ፡፡

ከተሞች በአስተዲዯር የወሰን ክሌሊቸዉ ዉስጥ የሚገኘዉን የመሬት ሃብት ያሇአግባብ

እንዲይባክን እና ህገወጥ ወረራ እንዲይካሄዴበት ቅዴሚያ ትኩረት በመስጠት
የሚከሊከለበትን ስሌት በመቀየስ የመተግበር ሀሊፉነት አሇባቸዉ፡፡ በዙህ ረገዴ ከተሞች
የመሬት ሀብታቸዉን በአግባቡ ሇሚፇሇገው ሌማት ሇማዋሌ የሚያስችሌ ዜርዜር የቆጠራ
ስራ በማከናወን ሀብቱን በአግባቡ በመመዜገብ ይይዚለ፡፡

ይህንንም ሇመተግበር የአስተዲዯር ወሰናቸዉ በግሌጽ ተሇይቶ ያሌተመሇከተባቸዉ ከተሞች

በቅዴሚያ የአስተዲዯር ወሰናቸዉን በግሌጽ በመሇየት እንዱያመሊክቱ ይዯረጋሌ፡፡
የከተሞችን የአስተዲዯር ወሰን ምሌከታ ተከትል የመሬት ሀብቱን በአግባቡ የሚያመሇክት
የመሰረታዊ ካርታ ማ዗ጋጀት ሇስራዉ መሳካት እንዯ መሰረታዊ ተግባር የሚቆጠር ነዉ፡፡
በመሆኑም የከተሞችን የመሰረታዊ ካርታ በማ዗ጋጀት ረገዴ ሀገራዊ ስታንዲርዴን የተከተሇ
እንዱሆን ይዯረጋሌ፡፡አፇጻጸሙም ተገቢዉ ክትትሌ ይዯረግበታሌ፡፡ የከተሞችን
የመሰረታዊ ካርታ ሇማ዗ጋጀት እና የመሬት ሀብት ኢንቨንተሪ እና ምዜገባዉን በ዗መናዊ
የመሬት መረጃ አያያዜ ስርዒት ሇመዯገፌ የመሬት መቆጣጠሪያ ነጥቦች ዯረጃቸዉን በጠበቀ
ጥራት እና ብዚት እንዱተከለ በአማካይ በአንዴ ካሬ ኪል ሜትር ማዴረግ የቅዴሚያ
ትኩረት የሚሰጠዉ ነዉ፡፡ የመሬት መቆጣጠሪያ ነጥቦች ካሊቸዉ ሀገራዊ ፊይዲ አንጻር
ሇነዙህ ነጥቦች መትከያ የሚዉሇዉን መሬት ሇህዜብ እና ሇመንግስት ጥቅም ሲባሌ
ማንኛዉም ዛጋ በተጠየቀ ጊዛ በህጉ መሰረት የማስረከብ እና የመቆጣጠሪያ ነጥቡን
ዯህንነት የመጠበቅ ሀሊፉነት እና ግዳታ እንዯተጠበቀ ሆኖ የመሬት መቆጣጠሪያ ነጥብ
የተተከሇበት ባሇይዝታ እስከ ሰባት ካሬ ሜትር የሚዯርስ ዒመታዊ የግብር ወይም ዒመታዊ
የሉዜ ክፌያ ነጻ ይዯረጋሌ፡፡

የከተሞችን የመሬት ኢንቨንተሪ እና ምዜገባ ስራ በተሳሇጠ መንገዴ ሇመፇጸም እንዱቻሌ

በከተማዉ የአስተዲዯር ክሌሌ የሚገኘዉን አጠቃሊይ የመሬት ሀብት በብልክ ዯረጃ
መሸንሸን እና ማዯራጀት ተገቢ ነዉ፡፡ የብልክ አዯረጃጀቱም በአማካይ በአንዴ ሄክታር
ስፊት የሚከሇሌ ሆኖ ሇካዲስተር እና ሇከተማዉ አዴራሻ ስርዒት ዜርጋታ በቋሚነት
በሚያገሇግሌ መሌኩ ወጥነት እና ዯረጃዉን በጠበቀ ተናባቢ በሆነ አግባብ እንዱፇጸም

17
D:Land Management
 www.abyssinialaw.com
ይዯረጋሌ፡፡ ይህ አሰራር በመሰረታዊነት የተጠበቀ ቢሆንም አካባቢዉ ከብልክ በታች
በፒርሴሌ ዯረጃ የተሸነሸነ ሆኖ ሲገኝ በምዜገባ ስርዒቱ ዉስጥ በአማራጭነት የሚካተት
ይሆናሌ፡፡

የከተማ መሬት ሀብት ቆጠራ እና ምዜገባ ከተቀመጠሇት ዒሊማ እንጻር የሚመ዗ገበዉን

የመሬት ሀብት ባህሪይ ሇይቶ ማወቅን የሚጠይቅ ይሆናሌ፡፡ በዙህ ረገዴ በከተማ መሬት
ሀብት ቆጠራ እና ምዜገባ ቅዴሚያ ትኩረት በከተማዉ ክሌሌ ዉስጥ በማንም አካሌ
በይዝታነት ያሌተያዘ እና በከተማ መሬት ይዝታ አስተዲዯር የባሇይዝታነት ማረጋገጫ
ያሌተሰጠባቸዉን ቦታዎች በመሰረታዊነት ያካትታሌ፡፡ በላሊም በኩሌ የከተማ መሬት
ቆጠራ እና ምዜገባ በይዝታ ማረጋገጫ ያሌተያዘ ሆነዉ በተሇያየ አግባብ በጊዛያዊነት
አገሌግልት በመስጠት ሊይ የሚገኙ ቦታዎች ዉሌ በመዋዋሌ የመጠቀሚያ ሰርቲፉኬት
እንዱያገኙ እና የመጠቀሚያ ጊዛያቸዉ ሲያበቃም በአግባቡ ተመሊሽ እንዱዯረጉ
የሚያስችሌ አሰራር ስርዒት ይ዗ረጋሌ፡፡ የከተሞችን የመሬት ቆጠራ እና ምዜገባ የተሳሇጠ
ሇማዴረግ ይቻሌ ዗ንዴ ስራዉ በ዗መናዊ ቴክኖልጂ የሚዯገፌበት ሁኔታ ይመቻቻሌ፡፡

ከተሞች የመሬት ሀብታቸዉን ቆጠራ በማከናወን ከመመዜገብ ጎን ሇጎን በብልክ ዯረጃ

የተዯራጀ የጥበቃ ሥርዒት በመ዗ርጋት የመሬት ሀብታቸዉን ከህገወጥነት የሚከሊከለበት
አግባብ ይመቻቻሌ፡፡ በዙህ ረገዴ ህብረተሰቡን ባሳተፇ መንገዴ የከተሞች የመሬት ሀብት
ከህገወጥነት የሚታዯግበት ስሌት በመቀየስም ተግባራዊ የሚዯረግ ሆኖ በመሬት ቆጠራ እና
ምዜገባ ረገዴ ፖሉሲዉን ሇማስፇጸም የሚከተለት ስሌቶች ተቀርጸዋሌ፡፡

2.1. የተጠናከረ የመሬት ምዜገባ ተቋም ማዯራጀት

እንዯከተሞች ባህሪይ እና ስፊት የመሬት ምዜገባ በማከናወን የከተሞችን የመሬት
ሀብት ከህገወጥ ወረራ እና ዴርጊት የሚከሊከሌ በግሌጽ የአሰራር እና አዯረጃጀት
ስርዒት እንዱሁም በ዗መናዊ ቴክኖልጂ እና የልጂስቲክስ አቅም እና ብቁ የሰዉ
ሀይሌ የተዯገፇ ጠንካራ እና ብቁ ተቋም ማዯራጀት

2.2. መሰረታዊ ቅዴመ ዜግጅት ማዴረግ

የመሬት ኢንቨንተሪ እና ምዜገባ ስራዉን በጥራት ሇማከናወን የሚያግዘ የወሰን

ምሌከታ የመቆጣጠሪያ ነጥብ ግንባታ እና የመሰረታዊ ካርታ ዜግጅቶችን በተቀናጀ
እና በተሳካ መንገዴ ሇመፇጸም የሚያስችሌ የበጀት እና የትግበራ ዴጋፍችን
በቅዴሚያ ማመቻቸት

2.3. የመንግስት ቤቶችን ምዜገባ ስርዒት ማጠናከር

18
D:Land Management
 www.abyssinialaw.com
የመንግስት ቤቶች አስተዲዯር፣ የቀበላ ወይም የከተማ አስተዲዯሮች በማከራየት
የሚያስተዲዴሯቸዉ ቤቶች እና የመንግስት እና የህዜብ ህንጻዎች የተጠናከረ
ምዜገባ በማዴረግ መረጃዉ እንዱዯራጅ ይዯረጋሌ፡፡

2.4. የህብረተሰቡን ተሳትፍ ማሳዯግ

ስሇመሬት ኢንቨንተሪ እና ምዜገባ እንዱሁም የመሬት ሀብትን በህብረተሰቡ

የተቀናጀ ተሳትፍ ከህገወጥነት ስሇመከሊከሌ የተሇያዩ መዴረኮች እና ሚዱያዎችን
በመጠቀም ህዜቡ በቂ ግንዚቤ እንዱያገኝ በማዴረግ የንብረቱን ባሇቤትነት እና
ተሳትፍዉን እንዱያጠናክር ማዴረግ

2.5. የቴክኖልጂ ተጠቃሚነቱን ማሳዯግ

የከተሞች የመሬት ኢንቨንተሪ እና ምዜገባ ወዯ ሊቀ የቴክኖልጂ ተጠቃሚነት

ሇማሸጋገር የሚያስችሌ እና ስርዒቱን ከጠቅሊሊዉ የመሬት ስርዒት መረጃ ጋር
በማያያዜ አሰራሩን ቀሌጣፊ እና ስለጥ ማዴረግ

2.6. የዯንብ ማስከበር ሥራ የሚሰራ ተቋም ማዯራጀት

ቀዯም ሲሌ በነበረዉ የአስተሳሰብ ማዕቀፌ ሳይሆን አሁን ባሇዉ አጠቃሊይ የሇዉጥ
ማዕቀፌ ታሳቢ ያዯረገ የሰዉ ሀይለ በአካሌ እና በአእምሮ ዜግጁ የሆነ መሆኑ
እየተረጋገጠ ይዯራጃሌ፡፡

3. የከተሞች የፕሊን ወሰን ክሇሊ እና አስተዲዯር

የከተሞች የፕሊን ወሰን ክሇሊ እና አስተዲዯር ከከተማው አስተዲዯር ክሌሌ ውጭ ቀጣይ

የከተማ ዕዴገትን እና ጤናማ ማህበራዊና ኢኮኖሚያዊ ሌማትን ታሳቢ በማዴረግ በከተሞች
እና በአጎራባች አካባቢያቸዉ ጋር የተቀናጀ መስተጋብር የሚፇጠርበት አግባብ ነዉ፡፡
ከተሞች የገበያ፣ የአገሌግልት እና የኢንደስትሪ ማዕከሌ በመሆን የገጠር ሌማትን የማፊጠን
ምትክ የሇሽ ሚና ሇሌማት እና ዕዴገት ከፌተኛ አስተዋጽኦ ያሊቸዉ መሆኑ በሚኒስትሮች
ምክር ቤት ነሀሴ 1998 የጸዯቀዉ የከተማ ሌማት ፖሉሲ ሰነዴ በግሌጽ ያመሇክታሌ፡፡
ከተሞች ይህንን ሚናቸዉን በአግባቡ መወጣት የሚችለት የሌማት እና ዕዴገት
አቅጣጫቸዉን የሚተሌሙበት የከተማ ፕሊን ሲኖራቸዉ ነዉ፡፡

የከተሞች ፕሊን አንደ ዒሊማ ከተሞች በዘሪያቸዉ ካለ አካባቢዎች ጋር የሚኖረዉን ትስስር

እና ጤናማ የዕዴገት ሽግግር የሚመራ በመሆኑ ከከተሞች የአስተዲዯር ወሰን የ዗ሇሇ

19
D:Land Management
 www.abyssinialaw.com
የከተሞች የፕሊን ወሰን መኖሩ የማይቀር ነዉ፡፡ ከተሞች ባሊቸዉ ተፇጥሯዊ የዕዴገት
ሂዯት እና ከፇርጀ ብዘ ኢኮኖሚያዊ፣ ማህበራዊ፣ ቴክኖልጂያዊ እና መሰረተ ሌማታዊ
ትስስራቸዉ የተነሳ በአጎራባች አካባቢዎች ሊይ ከአስተዲዯር ወሰናቸዉ የሰፊ ሌማታዊ
ተጽዕኖ የሚያሳዴር አቅም አሊቸዉ፡፡ ይህ በከተሞች አማካይነት የሚፇጠረዉ በጎ ተጽዕኖ
በአግባቡ ካሌተስተናገዯ በከተሞች እና በአጎራባች አካባቢዎቻቸዉ ሊይ የሚኖረዉን
ትስስር እና የሌማት ዕዴገት በእጅጉ የሚጎዲዉ ነዉ፡፡ የከተሞች የፕሊን ወሰን ክሌሌ
በተጠናከረ የመሬት አጠቃቀም ፕሊን የማይመራ እና አሰፊፇሩም ያሇፕሊን የሚከናወን
በመሆኑ የአከታተም ስርዒቱን የሚያዚባ በመሆኑ ይህንን ሇማስተካከሌ የሚዯረገዉን ትግሌ
እጅግ ፇታኝ ያዯርገዋሌ፡፡ ይህንን ሇማስተካከሌ የከተሞች የፕሊን ወሰን መከሇሌ እና
በተገቢዉ ፕሊን መምራት ተገቢ ነዉ፡፡ በዙህ ረገዴ የፕሊን ወሰናቸዉ በተመሳሳይ ክሌሌ
ዉስጥ የሆኑ ከተሞች ችግር የጎሊ አይዯሇም፡፡ ሆኖም የፕሊን ወሰናቸዉ በላልች ክሌልች
ወይም ዝኖች የአስተዲዯር ክሌሌ ዉስጥ የሚዉሌ ከተሞች በተግባር እንዯታየው ከፌተኛ
ተንከባሊይ እና ዉዜፌ ችግር የሚገጥማቸዉ መሆኑ ግሌጽ ሆኗሌ፡፡

ይህንን ችግር ሇማስወገዴ በከተሞች የፕሊን ወሰን በተከሇለ አካባቢዎች ዉስጥ የሚዯረጉ
የህገወጥ ግንባታ ቁጥጥር፣ የጋራ ሌማቶች እና የመሠረተ ሌማት ዜርጋታዎች በከተሞቹ
እና የተከሇሇዉን ቦታ በሚያስተዲዴሩ አካሊት ስምምነት እና ቅንጅት የሚሇማበት ሁኔታ
ይ዗ረጋሌ፡፡ ከዙህም በተጨማሪ ትስስሩን ጤናማ እና ዉጤታማ ሇማዴረግ ከተሞች
ከአጎራባች አካባቢዎቻቸዉ ጋር የተቀናጀ እና የተናበበ የመሬት ሌማት እና ማኔጅመንት
ማዕቀፌ እና አፇጻጸሙንም የሚከታተሌ የጋራ አዯረጃጀት እንዱፇጥሩ ይዯረጋሌ፡፡ ይህ
ማዕቀፌ በተሇይ በነዙህ አካባቢዎች ሊይ ሥር በመስዯዴ ሊይ የሚገኘዉን ህገወጥ የመሬት
ወረራ ሇመከሊከሌ እና ሇመቆጣጠር ከማስቻለም በሊይ ዉስን ኢንፌራስትራክቸሮችን
በጋራ ሇመጠቀም የሚያስችሌ የአሰራር ሥርዒት ይ዗ረጋሌ፡፡ በዙህ ዗ርፌ ሊይ የተቀረጹትን
የፖሉሲ አቅጣጫዎች ተግባራዊ ሇማዴረግም የሚከተለት ስሌቶች ተነዴፇዋሌ፤

3.1. ጠንካራ አዯረጃጀት እና የህግ ማዕቀፌ በመቅረጽ መተግበር

የከተሞችን የኘሊን ወሰናቸውን ሇመከሇሌ እና ሇማመሌከት የሚያስችሌ የህግ

ማዕቀፌ በመቅረጽ ግሌጽ የአሰራር ስርዒት መ዗ርጋት እና የኘሊን ወሰኑ በተሇያዩ
ክሌልች ወይም ዝኖች ወይም አስተዲዯር እርከን የሚተዲዯር ሲሆን ይህንን በጋራ
የሚመራ አዯረጃጀት መፌጠር፡፡

3.2. የጋራ የውይይት መዴረክ መ዗ርጋት

20
D:Land Management
 www.abyssinialaw.com
ከተሞች ከአጎራባቾቻቸው ጋራ የሚነሱ ውዜግቦች ሲኖሩ የጋራ ሀገራዊ ራዕይና
ሌማትን ታሳቢ በማዴረግ በውይይት የሚፇታበትን አሰራር በመ዗ርጋት ከተማ
ከከተማ እና ከተማ ከገጠር ጋር ተያያዥነት ያሊቸውን የወሰን ችግሮች በክሌሊዊ
ኘሊን /Regional Planning/ የጋራ ሀገራዊ ሌማትን እና ተጠቃሚነትን መርህ
እውን ሉያዯርግ በሚያስችሌ መሌኩ ተግባራዊ ማዴረግ፡፡

3.3. ጠንካራ የአርሶ አዯር ይዝታ ምዜገባ ስርዒት መ዗ርጋት

በኘሊን ወሰን ክሌሌ ውስጥ የሚገኙ የአርሶ አዯር ይዝታዎችን በአግባቡ

በመመዜገብ እና ተገቢውን የመጠቀሚያ ሰነዴ በመስጠት በአካባቢው ሊይ
የሚፇጸመውን ህገወጥ ግንባታ እና ወረራ መከሊከሌ ፣ ተፇጽሞ ሲገኝም በህግ
አግባብ ስርዒት ማስያዜ፡፡

4. የከተማ መሬት አጠቃቀም ኘሊን ማስፇጸም ፣ የከተሞች አረንጓዳ ሌማትና

ውበት መጠበቅ

የከተማ መሬት አጠቃቀም ኘሊንን ማስፇጸም በመሰረታዊነት የከተሞችን የመተግበር ብቃት

ማሳዯግ እንዱሁም ሇዙሁ የሚያግዜ አሰራር እና አዯረጃጀት መፌጠርን የሚያካትት ሲሆን
ከተሞች በመሬት አጠቃቀም ኘሊናቸው ማዕቀፌ ውስጥም አረንጓዳ፣ የተዋበ፣ የተክሌ እና
እጽዋት ከተማን (Garden City) መርህን በተከተሇ መሌኩ ተግባራዊ ማዴረግ ተገቢ መሆኑ
ታምኖበታሌ፡፡

ከተሞች የመሬት አጠቃቀም ኘሊን አፇጻጸም ሊይ በስፊት የሚታዩ ክፌተቶች እንዲለ ግሌጽ
ነው፡፡ የከተሞች የመሬት አጠቃቀም በአብዚኛው በኘሊን በተዯነገገው መሰረት ስሇማይተገበር
የከተሞች የመሬት አጠቃቀም በእጅጉ የተዚባ እንዱሆን አዴርጎታሌ፡፡

ሇመሬት አጠቃቀም ኘሊኑ መዚነፌ እና በአግባቡ አሇመፇጸም ከሚጠቀሱት ምክንያቶች የኘሊን

ዜግጅቱ ምዕራፌ አሳታፉ አሇመሆን፣ ኘሊኑ የከተማውን የሌማት ግብ በሚያስፇጽም አግባብ
አሇመቃኘቱ፣ የተ዗ጋጁ ኘሊኖች ወቅታዊ የሌማት ፌሊጎት እና እዴገትን መሰረት በማዴረግ
በየጊዛው አሇመከሇስ፣ የከተሞች ኘሊንን የማስፇጸም አቅም አሇመጠናከር ዋነኛው እና
የችግሮቹ ሁለ መሰረታዊ መነሻ ተዯርጎ የሚታይ ነው፡፡ በዙህም መሰረታዊ ችግር መነሻ
የከተሞች የመሬት ሌማት እና ማኔጅመንት ስርዒቱን በእጅጉ እንዱጎዲ አዴርጎታሌ፡፡
ሇአብነት ያህሌ የከተሞች የአረንጓዳ ሽፊን በኘሊኑ ከተመሇከተው ዴንጋጌ ውጭ በግንባታ እና
በህገወጥ አግባብ መጣስ፣ የከተሞች የመሬት ሌማት፣ ሽንሻኖ ስርዒት እና የህንጻ ግንባታ
በኘሊን ከተመሇከተው አገሌግልት እና ስታንዲርዴ ውጭ በግሇሰቦች እና በፇጻሚዎች ፌሊጎት
እና ውሳኔ መጣስ ጥቂቶቹ ሲሆኑ እነዙህንም የኘሊን ጥሰቶች በተቀናጀ እና ውጤታማ በሆነ

21
D:Land Management
 www.abyssinialaw.com
አግባብ ተከታትል የሚያርም እና የሚያስተካክሌ አሰራር አሇመኖር ችግሩን በእጅጉ አሳሳቢ
ያዯርገዋሌ፡፡

እነዙህን ችግሮች በመሰረታዊነት ሇመፌታት ከተሞች የመሬት ሌማት ፌሊጎት እና የሌማት

ግባቸውን መነሻ ያዯረገ የከተማ የመሬት አጠቃቀም ኘሊን ይኖራቸዋሌ፡፡ ይህም ኘሊን
በሚመሇከተው አካሌ እየጸዯቀ እንዯ አዋጅ መፇጸም ይኖርበታሌ፡፡ ይህንን የሚጥሱ አካሊት
በህግ ፉት እየቀረቡ የሚጠየቁበት ሥርዒት መፇጠር አሇበት፡፡ የከተማ መሬት አጠቃቀም
ኘሊን ከተሞች ከገጠር ጋር የተጠናከረ ትስስር እንዱኖራቸው በማዴረግ የገጠርና የከተማ
ሌማትን አስተሳስሮ በሁሇገብ መሌኩ ሌማትን የማፊጠንና አፇጻጸሙን በአግባቡ የመተንተን
፣ከተሞችን በአግባቡ በማዯራጀት ያዯጉ የገበያ፣ የሌማት እና እዴገት ማዕከሌነት ሚና
እንዱጫወቱ በማዴረግ የገጠሩን ሌማት በማፊጠን የራሳቸውን እና የሀገር ሌማት
የሚያፊጥኑበት ሁኔታም ይመቻቻሌ፡፡

የከተሞች መሬት አጠቃቀም ኘሊን የከተሞችን የመሬት ሌማት ግቦች በተጨባጭ ሇማሳካት
ይቻሌ ዗ንዴ የመዋቅራዊ ኘሊንን ፣ የአካባቢ ሌማት ኘሊንን ፣ የከተማ ዱዚይንን እንዱሁም
የመሬት ሽንሻኖ ኘሊንን እና የአካባቢ ዯህንነት ጥበቃን በሚያናብብ መሌኩ እንዱ዗ጋጅ
ይዯረጋሌ፡፡ ከዙህም በተጨማሪ የከተሞች የመሬት አጠቃቀም ኘሊን ሇከተሞች የአረንጓዳ
ሽፊን እና ውበት የተሇየ ትኩረት በመስጠት በኘሊኑ ማዕቀፌ እንዱካተት እና አፇጻጸሙም ሊይ
ጠንካራ ክትትሌ በማዴረግ ተግባራዊ እንዱሆን ይዯረጋሌ፡፡ የከተሞችን መዋቅራዊ ኘሊን
ከቴክኖልጂ ስርዒት ጋር በማስተሳሰር ተፇጻሚነቱን ሇማሳሇጥ እንዱቻሌ የህዜብ ብዚታቸው ሀያ
ሺህ እና ከዙያ በሊይ ሇሆኑ ከተሞች የመዋቅራዊ ኘሊን መነሻ በአየር ፍቶግራፌ የተዯገፇ
ዱጂታሌ ካርታ እንዱሆን እና የዱጂታሌ መዋቅራዊ ኘሊንም መሰረታዊ ህግ ሆኖ ተግባራዊ
ይዯረጋሌ፡፡

በአነስተኛ ከተሞች (የህዜብ ብዚታቸው ከሀያ ሺህ በታች ሇሆኑት) የመሬት አጠቃቀም ኘሊኑን
ሇመምራት እንዱቻሌ ከከተሞቹ ባህሪ እና የሌማት ዯረጃ ጋር የተጣጣመ የማኑዋሌ ወይም
በሳተሊይት በተወሰዯ ፍቶ ማዕከሌ ተዯርጎ በተ዗ጋጀ መሰረታዊ ካርታ የተዯገፇ መሠረታዊ
ኘሊን የሚ዗ጋጅ ሆኖ ኘሊኖቹ የተ዗ጋጁባቸው የከተማ አስተዲዯሮች የማጽዯቅ እና የማሻሻሌ
ሀሊፉነት እንዱኖራቸው ይዯረጋሌ፡፡

እንዯየከተሞች ህዜብ ቁጥርና ከነባራዊ ሁኔታ(ማህበራዊ፣ ኢኮኖሚያዊና ፖሇቲካዊ ጠቀሜታ)

በመነሳት የመዋቅራዊ መሰረታዊና የአካባቢ ሌማት ኘሊኖች በዋነኛነት በግሌ ወይም
በመንግስት ተቋማት የሚ዗ጋጁበት አሰራር ይ዗ረጋሌ፡፡ ከዙህ ጎን ሇጎን የኘሊኑን ተፇጻሚነት
ሇማረጋገጥ ጠንካራ የዴጋፌ እና ክትትሌ አሰራር እንዱሁም ይህንን ሇማስፇጸም የሚያግዜ
አዯረጃጀት ይፇጠራሌ፡፡ ከዙህ አንጻር ከኘሊን ዜግጅት እስከ ግንባታ እና ኘሊን ፇቃዴ አሰጣጥ
እና ክትትሌ ያለት አሰራሮች ይፇተሻለ፡፡ መሌሶ ማዯራጀት የሚያስፇሌገው ሆኖ ሲገኝም

22
D:Land Management
 www.abyssinialaw.com
በአዱስ መሌክ እንዱዯራጁ ይዯረጋሌ፡፡ እነዙህን የፖሉሲ አቅጣጫዎች ሇመተግበር
የሚከተለት መሰረታዊ የአፇፃጸም ስሌቶች በስራ ሊይ እንዱውለ ይዯረጋሌ፡፡

4.1. የከተሞችን የዱጂታሌ ካርታ አቅርቦት እና ሽፊንን ማሳዯግ

ከሀያ ሺህ ህዜብ በሊይ ሊሊቸው ከተሞች በአየር ፍቶግራፌ የተዯገፇ የዱጂታሌ

ካርታ የሚቀርብበትን እና ሽፊኑ ከፌ የሚሌበትን ስሌት በመቀየስ ተግባራዊ
ማዴረግ፡፡

4.2. የመሬት አጠቃቀም ኘሊን ተፇጻሚነትን ማጠናከር

የመሬት አጠቃቀም ኘሊን ከዜግጅቱ እስከ አፇጻጸሙ የነዋሪውን እና የባሇዴርሻ

አካሊትን ተሳትፍ በማጎሌበት፣ ግሌጽ የህግ ማዕቀፌ በመቅረጽ፣ ጠንካራ
የክትትሌ ስርዒት በመ዗ርጋት፣ ጠንካራ የቴክኖልጂ አጠቃቀም ስርዒት
በመ዗ርጋት እንዱሁም በከተማ መሬት አጠቃቀም ኘሊን ተፇጻሚነት እና
በከተሞች አረንጓዳ ሽፊን ሌማት እና ውበት ፊይዲ እና ጥቅሞች ዘሪያ
ህብረተሰቡ በቂ ግንዚቤ እንዱኖረው በማዴረግ የኘሊን ተፇጻሚነትን ማረጋገጥ፣
የመሬት አጠቃቀም ኘሊኑን የጣሱ አካሊት በህግ የሚጠየቁበት ሥርዒት እውን
ማዴረግ፡፡

4.3. የከተሞችን የአረንጓዳ ሽፊን እና ውበት ዯረጃ ማሳዯግ

የከተሞችን የአረንጓዳ ሽፊን ሌማት እና ውበት ጥበቃን የሚያረጋግጥ ጠንካራ

የአሰራር እና አዯረጃጀት ስርዒት በመ዗ርጋት፣ በከተሞች የአረንጓዳ ቦታዎች
ሌማት እና የማስዋብ ተግባር ሊይ ባሇሀብቱ ፣ የጥቃቅን እና አነስተኛ
ኢንተርኘራይዝች እና ላልች ባሇዴርሻ አካሊት የሚሳተፈበትን አግባብ
በማመቻቸት ሥርዒት መ዗ርጋትና ተግባራዊ ማዴረግ፡፡

4.4. የኘሊኑን የቴክኖልጂ ተጠቃሚነት ማጠናከር

የከተሞች ኘሊን ህግ ሆኖ ሇመሬት ሌማቱ እና ሇግንባታ ፇቃዴ አሰጣጥ መሰረት

በሚሆን መሌኩ የሚተሳሰርበት እና በአፇጻጸሙ ሊይ ተገቢው መስመራዊ
ክትትሌ እና እርምት የሚዯረግበት አግባብ በማመቻቸት ተግባራዊ ማዴረግ፡፡

5. የከተማ መሬት ሌማት እና የዯቀቁ የከተማ አካባቢዎችን መሌሶ

ማሌማት/ማዯስ

23
D:Land Management
 www.abyssinialaw.com
የከተማ መሬት ሌማት ሇተሇያዩ የኢንቨስትመንት ኘሮጀክቶች እና አገሌግልቶች
የሚውሌ መሬት ህጉ በሚፇቅዯው መሰረት ተነሽውን በማስተናገዴ ፣ መሰረተ ሌማት
በመ዗ርጋት፣ ሇሌማት ምቹ በማዴረግ እና ስታንዲርደ በሚፇቅዯው መሰረት በመሸንሸን
ሇግብይት እና አሰጣጥ ዜግጁ ማዴረግ ነው፡፡

በከተሞች በስፊት እንዯሚስተዋሇው ሇሌማት ከሚፇሇግ ቦታ ሊይ ተነሽ የሆኑ ነዋሪዎች

የመስተንግድ አግባብ ግሌጽነት እና ተጠያቂነት የጎዯሇው፣ ተነሽውን ሇውጣ ውረዴ እና
ሇእንግሌት የዲረገው ሆኗሌ፡፡ በላሊም በኩሌ ተነሽው በሂዯቱ መብቱን እና ግዳታውን
በአግባቡ ሇይቶ የሚያውቅበት እና በሌማቱ ዘሪያ በቂ ግንዚቤ የሚያገኝበት የአሰራር
ስርዒት ባሇመ዗ርጋቱ ማቆሚያ በላሇው ንትርክ እና ውዜግብ የሌማት ሂዯቱ
የሚጓተትበት አግባብ በስፊት ይስተዋሊሌ፡፡ የካሳ ግመታ አሰራር ግሌጽነት እና
ወጥነት የጎዯሇው በአብዚኛው የሙያተኞችን የግሌ ግንዚቤ እና ሌምዴ መሰረት ያዯረገ
በመሆኑ የመንግስት እና የህዜብ ሀብት ሇብክነት እና ህገወጥነት የሚጋሇጥበት አግባብ
ሰፉ ነው፡፡ በዙህ አግባብ የተገመተን ንብረት መሌሶ ሇማጣራት እና ተገቢውን
ማስተካከያ ሇማዴረግ የሚያስችሌ ጠንካራ የአሰራር እና አዯረጃጀት ስርዒት
አሇመፇጠር ጉዲዩን እጅግ አሳሳቢ ያዯርገዋሌ፡፡ በአንዲንዴ ከተሞች በስፊት
እንዯሚስተዋሇው በከተሞች የማስፊፉያ አካባቢዎች ሊይ የሚገኙ ተነሺ አርሶ አዯሮች
ከሚከፇሊቸው የካሳ ግምት ውጪ በሌማቱ ምክንያት የሚዯርስባቸውን የኑሮ ዗ይቤ
ሇውጥ ሇመቀበሌ እና ውጤታማ ሆነው እንዱቀጥለ የሚያስችሌ ዴጋፌ እና ስሌጠና
የሚያገኙበት የአሰራር ስርዒት ባሇመ዗ርጋቱ ሇስራ አጥነት እና ዴህነት ሰሇባ ሆነዋሌ፡፡
ከዙህ ባሌተናነሰ መሌኩ በመሀሌ ከተሞች የሚገኙ የመንግስት ቤት ተከራዮች የሆኑ
ተነሺዎችን የምትክ ቤት ወይም መሬት ሇመስጠት የሚያስችሌ ወጥ አሰራር ባሇመኖሩ
በሌማት ምክንያት የመፇናቀሌ እና መጠሇያ አሌባ የመሆን ዕዴሊቸው የሰፊ ነው፡፡

በመሬት ዜግጅት ረገዴም ከተሞች ሇተሇያዩ አገሌግልቶች እንዱውለ የሚያቀርቡት

መሬት ተገቢውን መሠረተ ሌማት ያሌተ዗ረጋበት በመሆኑ ወዯ ሌማት በተፇሇገው ጊዛ
እና ፌጥነት ሇመግባት የማያስችለ ሆነው ተገኝተዋሌ፡፡ የኢንደስትሪ ዝኖች የመሬት
ዜግጅትንም በተመሇከተ በተገቢው የአካባቢ ዯህንነት ጥበቃ እና ኢንፍራስትራክቸር
የተዯገፈ ባሇመሆናቸው አካባቢያቸውን ሇከፌተኛ የብክሇት አዯጋ በማጋሇጥ ሊይ
እንዯሚገኙ ታይቷሌ፡፡

የሀገራችን ከተሞች ያሇኘሊን የተከተሙ እና የአሰፊፇር ስርዒቱም ስርዒትን ያሌተከተሇ

በመሆናቸው አስፇሊጊ የሆኑ የመሰረተ ሌማት ዜርጋታ፣ መሰረታዊ የሆኑ የከተማ
አገሌግልቶች አቅርቦት ያሌተሟሊሊቸው፣ በእርጅና እና በጉዲት ምክንያት በመውዯቅ
ሊይ የሚገኙ አካባቢዎች በስፊት የሚገኙባቸው ሆነዋሌ፡፡ እነዙህ አካባቢዎች በመሌሶ
ማሌማት አግባብ እንዯገና እንዯ አዱስ መገንባት የሚያስፇሌጋቸው ቢሆንም ከተሞች

24
D:Land Management
 www.abyssinialaw.com
ይህንን ሇመፇጸም የሚያስችሌ በቂ የፊይናንስ አቅርቦት፣ የአሰራር እና ይህንንም
ሇማስፇጸም የሚያስችሌ የአዯረጃጀት ስርዒት የላሊቸው ከመሆኑም በተጨማሪ ስራዉን
በባሇዴርሻ አካሊት ተሳትፍ ሇመፇጸምም የሚያስችሌ የማስተባበር እና የማቀናጀት
ብቃት እና ሌምዴ የሊቸውም፡፡

በመሆኑም እነዙህን ችግሮች በመሰረታዊነት ሇመፌታት በመሬት ሌማት እና መሌሶ

ማሌማት/ማዯስ ረገዴ የሚከተለት ግሌጽ የፖሉሲ አቅጣጫዎች ተቀምጠዋሌ፡፡

በኢፋዱሪ ህገመንግስት አንቀጽ 40 መሰረት ማንኛውም ሇሌማት የሚ዗ጋጅ መሬት

የሌማት ተነሺውን ህጋዊ መብቶች ያከበረ እና ከንብረት እና ከይገባኛሌ ጥያቄ ነጻ የሆነ
መሆኑ በቅዴሚያ እንዱረጋገጥ ይዯረጋሌ፡፡ በዙህም መሰረት ሇህዜብ ጥቅም ሲባሌ
ከነበሩበት ቦታ የሚነሱ ወገኖች ከመነሳታቸው በፉት በሌማቱ ዘሪያ በግሌጽ እንዱወያዩ
እና ተገቢውን ህጋዊ መስተንግድ እንዱያገኙ መዯረግ አሇበት፡፡ በተነሽ መስተንግድ
ረገዴ የካሳ ግመታው የዛጎችን ንብረት መሌሶ መተካት በሚያስችሌ ወቅታዊ የገበያ
ዋጋ ተመን የሚዯገፌ መሆኑ እንዯተጠበቀ ሆኖ ግመታዉም ግሌጽ እና ተጠያቂነት
ባሇበት መንገዴ መፇጸሙ የሚረጋገጥ ይሆናሌ፡፡ በሀገራችን ያሇው የካሳ ግመታ አሰራር
ወጥነት የላሇው ከከተማ ከተማ ፣ ከክሌሌ ክሌሌ ፌጹም የተሇያዩ መሆኑ በተግባር
ተረጋግጧሌ፡፡

በከተሞች ማስፊፉያ አካባቢ የሚገኙ አርሶአዯሮች ውሇው አዴረው በከተሞች ተፇጥሯዊ

የዕዴገት ሂዯት በሚመጣው ሌማት ምክንያት ወዯ ከተሜነት አኗኗር ዗ይቤ ስሇሚሸጋገሩ
በሌማቱ ምክንያት የሚፇጠረውን ይህንን የኑሮ ሽግግር ሇመዯገፌ የሚያስችሌ የስሌጠና
እና ላልች መሰሌ ዴጋፍች የሚያገኙበት አግባብ ይመቻቻሌ፡፡ በከተማ ማስፊፉያ
አካባቢ ሇሚገኘው አርሶ አዯር የሚሰጠው የምትክ መኖሪያ ቦታንም በተመሇከተ የአርሶ
አዯሩን የእርሻ መሬት መጠን ታሳቢ በሚያዯርግ ምጣኔ የሚፇጸም ይሆናሌ፡፡ ይህ
እሳቤ በከተሞች ማስፊፉያ አካባቢዎች ሊይ በሌማት ምክንያት ከመኖሪያ ቤቱ ተነሽ
የሆነ አርሶ አዯር የሚያገኘው የምትክ መኖሪያ ቤት መስሪያ ቦታ መጠን አርሶ አዯሩ
ሇእርሻ ተግባር በሚያውሇው መሬት ስፊት መጠን የሚሰሊበት አግባብ ነው፡፡ በዙህ
የስሇት ምጣኔ መሰረት ተነሺው አርሶ አዯር ባሇው የእርሻ ቦታ ስፊት ሌክ በየዯረጃው
ከዜቅተኛው 150 ካሬ ሜትር ቦታ እስከ ከፌተኛው 500 ካሬ ሜትር ቦታ የሚያገኙበት
አግባብ በህግ ተቀርፆ በስራ ሊይ እንዱውሌ ይዯረጋሌ፡፡ በከተማ ይዝታ አስተዲዯር
ስርዒት የሚተዲዯር መሬት እና ንብረት በሌማት ምክንያት ተነሺ የሆነበት አካሌ በህጉ
መሰረት ምትክ ቦታ የሚያገኝ ሆኖ የተነሺውን የኑሮ መሰረት በማያናጋ እና
ኢኮኖሚያዊ የመሬት አጠቃቀምን መሰረት ባዯረገ የሽንሻኖ ስታንዲርዴ እንዱስተናገዴ
ይዯረጋሌ፡፡

25
D:Land Management
 www.abyssinialaw.com
የከተሞች የመሬት ዜግጅት ቀጣይነት ያሇው ፣ ቀሌጣፊ ፣ ሌማትን ሇማምጣት
እንዱቻሌ የተሟሊ መሰረተ ሌማት የተ዗ረጋሇት ፣ ኢኮኖሚያዊ አጠቃቀምን እንዱሁም
የአካባቢ ጥበቃ መርህን የተከሇ መሆኑ ይረጋገጣሌ ፡፡ የከተሞች የመሬት ዜግጅትም
ከከተሞች የመሰረተ ሌማት አቅርቦት ጋር በእጅጉ የተጣጣመ ጥብቅ መስተጋብር ባሇው
አግባብ እንዱፇጸም ይዯረጋሌ፡፡ በመሆኑም የመሬት ዜግጅቱ የመዲረሻ መንገድችን፣
የውሀ አቅርቦትን ፣ የመብራት አቅርቦትን የማቀናጀት እና የማረጋገጥ ሀሊፉነት
ይኖርበታሌ፡፡ የከተሞች የመሬት ዜግጅት የመሰረተ ሌማት አቅርቦት ወጪን
በመመሇስ ረገዴም መሬት ከሚተሊሇፌሊቸው አሌሚዎች ከሚቀርበው የአገሌግልት ዋጋ
የሚሸፇን ይሆናሌ፡፡ የከተሞች የኢንደስትሪ ዝኖች እና ሇተሇያዩ ግሌጋልት የሚውለ
ቦታዎች የአካባቢ ብክሇትን የሚያስወግደ እንዯፌሳሽ ማስወገጃ እና የብክሇት ማጣሪያ
/Treatment plant/ ዜርጋታዎችን እንዯየባህሪው የሚያካትቱ ሆኖ ቀዯም ሲሌ የተ዗ጋጁ
እና የዜርጋታ ጉዴሇት ያሇባቸው ዝኖችም ተፇትሸው ተገቢውን በማሟሊት ሇሌማት ብቁ
እንዱሆኑ ያዯረጋሌ፡፡

የከተሞችን ያረጁ እና የዯቀቁ አካባቢዎች መሌሶ ሇማሌማት፣ ሇማዯስ እንዱሁም

ሇነዋሪው ምቹ እና ተስማሚ ሇማዴረግ የቤቶች ሌማት ኘሮግራምን በመሰረታዊነት
ከከተሞች ያረጁ እና የዯቀቁ አካባቢዎች ጋር በማስተሳሰር በዜቅተኛ የኑሮ ዯረጃ ሊይ
የሚገኙ የከተማ ነዋሪዎችን ተጠቃሚ የሚያዯርግ አግባብ ተቀርጾ የሚተገበር ይሆናሌ፡፡
በመሌሶ ማሌማት ማዕቀፌ ውስጥ የሆኑ እና የግሌ መኖሪያ የላሊቸው በመንግስት ቤቶች
የሚገሇገለ ህጋዊ ተከራዮች በሌማቱ ምክንያት መጠሇያ አሌባ እንዲይሆኑ ተመጣጣኝ
ምትክ ቤት ወይም በህጉ መሰረት መሬት እንዱመቻችሊቸው ይዯርጋሌ፡፡ በዙህ ረገዴ
የከተሞች አስተዲዯር እና የመንግስት ቤቶች አስተዲዯር ትክክሇኛ መረጃ እንዱይዘ፣
የተከራዮቹን ህጋዊነት እንዱያረጋግጡ እንዱሁም እስከተቻሇ ዴረስ ሇተነሺ ተከራዮች
የሚሆን ቤት መጥነው በመጠባበቂያነት እንዱይዘ ይዯረጋሌ፡፡ ይህንን ሇማመቻቸት
እጥረት ባጋጠመበት ወቅት በአዱስ አበባ ከተማ ሇነዋሪው የኮንድሚኒየም ቤቶችን
በቅዴሚያ በኪራይም ይሁን በግዥ እንዱሰጥ የሚዯረግ ሲሆን በላልች ከተሞች
ነዋሪዎቹን በራስ አገዜ የኮንድሚኒየም ማህበራት በማዯራጀት መሬት በሉዜ ምዯባ
አግባብ በከተሞች ካቢኔ በኩሌ የሚፇቀዴበት ሁኔታ ይመቻቻሌ፡፡

ሇሌማት ከሚፇሇግ ቦታ ሊይ ነጻ የሚዯረግ የግሌ ንብረት በጥናት ሊይ በተመሰረተ

ቀመር በሚሰሊ ዋጋ ሇባሇንብረቱ ንብረቱን በማስረከብ ከካሳ ግምት ተቀናሽ ተዯርጎ
የሚሰጥበት አግባብ ይመቻቻሌ፡፡ በዙህ ረገዴ የባሇንብረቱ ፌሊጎት መሰረታዊ ጉዲይ
ሆኖ ንብረት ከመፌረሱ በፉት መረጃው በአግባቡ ስሇመያዘ እና ከማንኛውም ዒይነት
የአሰራር እና አፇጻጸም ግዴፇት ነጻ መሆኑ በቅዴሚያ መረጋገጥ ይኖርበታሌ፡፡

26
D:Land Management
 www.abyssinialaw.com
የዯቀቁ እና ያረጁ የከተማ አካባቢዎችን መሌሶ ማሌማት ከተሞችን እንዯገና መሌሶ
በኘሊን እንዯመገንባት የሚቆጠር ነው፡፡ በመሆኑም በመሌሶ ማሌማት የሚገነባ የከተማ
ክፌሌ በኘሊኑ መሠረት እንዯ ፌሳሽ ቆሻሻ መቀበያ ፣ የዯረቅ ቆሻሻ ማቆያ ፣ የአረንጓዳ
እና መናፇሻ ቦታዎች፣ የህዜብ መገሌገያ ማዕከሊት እንዱሁም ላልች ሇአካባቢው
አስፇሊጊ የሆኑ ግሌጋልቶችን ሇሚሰጡ ተግባራት የሚውለ ቦታዎችን ታሳቢ
ያዯርጋሌ፡፡ የከተሞች መሌሶ ማሌማት ተግባር የነዋሪውን ሀብት እና ጉሌበት
በመሰረታዊነት የማስተባበር እንዱሁም የሌማት አጋሮችን ዴጋፌ የማቀናጀት እና
አሳታፉ በሆነ መንገዴ የሚፇጸም መሆን ስሊሇበት በመሌሶ ማሌማቱ ሂዯት የከተሞች
የማስተባበር እና የማቀናጀት አቅም ይፇተሻሌ፡፡ የመፇጸም አቅማቸውም እንዱጠናከር
ይዯረጋሌ፡፡

በአጠቃሊይ ከመሬት ሌማት እና መሌሶ ማሌማት የሚጠበቀውን ሌማታዊ ውጤት

ሇማምጣት አሁን ያሇው የከተሞች የአሰራር እና አዯረጃጀት እንዱሁም የህግ ማዕቀፌ
ክፌተት ይፇተሻሌ ፤ ተገቢው ማስተካከያም ይዯረጋሌ፡፡ እነዙህን የፖሉሲ አቅጣጫዎች
ሇማስተግበር የሚያግዘ የሚከተለት የአፇጻጸም ስሌቶች ተቀርጸዋሌ፡፡

5.1. ግሌጽ እና ተጠያቂነት የሚያሰፌን የመሬት ሌማት እና ዜግጅት

የህግ ማዕቀፌ በመቅረጽ መተግበር

የከተሞችን የመሬት ሌማት አግባብ የሚመራ የአፇጻጸም ዯን መመሪያ እና

ማኑዋሌ በመቅረጽ ወጥ እና ተፇጻሚ የሆነ ስርዒት መ዗ርጋት፤

5.2. የመሰረተ ሌማት ዜርጋታ ቅንጅትን ማጠናከር

ሇመሬት ሌማት መሰረታዊ የሆኑ የመሰረተ ሌማት ዜርጋታዎች የሚቀናጁበት

የአሰራር ስርዒት በመ዗ርጋት ተግባራዊ ማዴረግ፤

5.3. የነባር የኢንደስትሪ ዝኖች የወንዜ ዲርቻዎች የዜግጅት ጉዴሇት

በመፇተሽ ማስተካከያ ማዴረግ

የከተሞች የኢንደስትሪ ዝኖች እና የወንዜ ዲርቻዎች የመሰረተ ሌማት እና

የአካባቢ ዯህንነት ጥበቃ አግባብ ፇትሾ፤ ዲግም የሚስተካከለበት አግባብ
በመቅረጽ ተግባራዊ ማዴረግ፤

5.4. የመሬት ሌማቱን የቴክኖልጂ ተጠቃሚነት ዯረጃ ማሳዯግ

27
D:Land Management
 www.abyssinialaw.com
የመሬት ሌማቱ ከሽንሻኖ፣ ከከተማ ዱዚይን እንዱሁም ከመሬት አጠቃቀም ኘሊኑ
ጋር የቴክኖልጂ ትስስር በመፌጠር፤ ተገቢ መናበብ እና መስመራዊ እርምት
ሇማዴረግ የሚቻሌበት እና በመሬት ሌማቱ የሚከናወነው ሽንሻኖ ሇቀጣይ ሂዯት
በቴክኖልጂ የሚተሳሰርበት እና ሇክትትሌ የሚያግዜ አግባብ ተቀይሶ ተግባራዊ
ይዯረጋሌ፡፡

6.የከተማ መሬት ዜግጅት ተቋም ፣ የመሬት መረጃ ባንክ እና የፊይናንስ

አቅርቦት ሥርዒት ማጠናከር

ከተሞች ሇተሇያየ የሌማት አግባብ የሚውሌ በቂ መሬት በማ዗ጋጀት የአቅርቦቱን ቀጣይነት

ማረጋገጥ እና ሇሌማት እና እዴገታቸው የሚያስፇሌጋቸውን ገቢ ከ዗ርፈ በስፊት ማግኘት
ይጠበቅባቸዋሌ፡፡ የመሬት ዜግጅት በበኩለ ሰፉ መዋዕሇ ነዋይ እና ጠንካራ የልጂስቲክስ
አቅም የሚጠይቅ እንዯመሆኑ፤ አሰራሩ በተጠናከረ የተ዗ጋጀ መሬት መረጃ ባንክ ስርዒት
እና የፊይናንስ አቅርቦት መዯገፌ እንዲሇበት ግሌጽ ነው ፡፡ የከተሞች የተ዗ጋጀ መሬት
መረጃ ባንክ የከተሞችን ሇሌማት የሚውሌ የመሬት ሀብት መጠን አግባብነት ባሇው የመረጃ
አያያዜ ስርዒት በመሇየት፣ የከተሞች የመሬት ዜግጅት ዕቅዴ ከግምት ይሌቅ በተጨባጭ
መረጃ ሊይ እንዱመሰረት የሚያዯርግ ከመሆኑም በተጨማሪ፤ በከተሞች የሚ዗ጋጀውን
መሬት ወጪ በዜርዜር መዜግቦ በመያዜ ሇግብይት ወይም ሇአሰጣጥ ሲፇሇግ የዜግጅት
ወጪውን እያስመሇሰ የሚያስተሊሌፌ የአሰራር እና የአዯረጃጀት ስርዒት በመሆኑ
ጠቀሜታው የጎሊ ነው፡፡

የመሬት ዜግጅት በባህሪው ሰፉ የፊይናንስ እና ጠንካራ የልጂስቲክስ አቅም የሚጠይቅ

በመሆኑ ስራው የከተሞችን የመሬት አቅርቦት አግባብ በከፌተኛ ዯረጃ በመፇታተን ሊይ
ይገኛሌ ፡፡ በዙህም የተነሳ ከተሞች መሬት በተፇሇገው ጊዛ እና መጠን ቀጣይነት ባሇው
መንገዴ በማ዗ጋጀት ሇማቅረብ የማይችለበት ዯረጃ ሊይ ይገኛለ ፡፡ ይህም በመሬት
አቅርቦት ሊይ በሚፇጥረው እጥረት ሳቢያ የአሰጣጥ እና ግብይት አሰራር ስርዒቱን በከፌተኛ
ዯረጃ ከማዚባትም በሊይ ከተሞች በማያቋርጥ የአቅርቦት እጥረት - የገቢ እጥረት -
የልጂስቲክስ እና መዋዕሇ ነዋይ እጥረት የችግር የሽክርክሪት አዘሪት ውስጥ እንዱወዴቁ
አዴርጓሌ፡፡

በመሆኑም ይህንን ችግር በመሰረታዊነት ሇመቅረፌ ከተሞች የመሬት ባንክ ስርዒት

መ዗ርጋት ቅዴሚያ የሚሰጠው ተግባር ይሆናሌ ፡፡ የከተሞች የመሬት አቅርቦት ቀጣይነት
በሚያረጋግጥ አግባብ እንዱፇጸም ከተሞች እንዯየባህሪያቸው እና የሌማት ዯረጃቸው
የመሬት ሌማቱን አዋጪ እና ውጤታማ በሆነ አግባብ የሚመራ የመሬት ሌማት ኮርፖሬት
ተቋም ያዯራጃለ ፡፡ ከዙህም ጋር በተያያ዗ ሁኔታ የመሬት ፊይናንስ እና አቅርቦት

28
D:Land Management
 www.abyssinialaw.com
ስርዒቱን የሚመራ የተ዗ጋጀ መሬት ባንክ በኮርፖሬት ተቋሙ ስር እንዱያቋቁሙ
ይዯረጋሌ፡፡ የመረጃ ባንኩ የተ዗ጋጀውን መሬት በአግባቡ መዜግቦ የሚይዜበትን እና
ሇግብይት እና ሇአሰጣጥ የሚያስተሊሌፌበት ግሌጽ የአሰራር ስርዒት ይ዗ረጋሌ፡፡

በመሬት ባንክ የከተማው መሬት የሚመ዗ገብበት አግባብ በሚከተሇው ቅዯም ተከተሌ

መሰረት ይሆናሌ፡፡

 መሰረተ ሌማት ተሟሌቶሇት የተ዗ጋጀ መሬት መጠን፣

 በከተማው በክፌትነት የሚገኝ በማንም ያሌተያ዗ የመሬት ሀብት ዜርዜር፣
 ሇኮንስትራክሽን ዕቃዎች ጊዛያዊ ማቆያ በጊዛያዊነት የተያዘ ቦታዎች ዜርዜር፣
 ሇአነስተኛ እና ጥቃቅን ተቋማት የማምረቻ ወይም መሸጫ አገሌግልት በጊዛያዊ
የተሰጡ ቦታዎች ዜርዜር፣
 ሇማዕዴን ማውጫነት በጊዛያዊነት የተሰጡ ቦታዎች ዜርዜር፣
 በከተማ አስተዲዯር ኪራይ የሚከፇሌባቸው ንብረቶች ያለባቸው ቦታዎች
ዜርዜር፣
 በማስፊፉያ አካባቢ በአርሶ አዯር እጅ የሚገኙ እና ሇእርሻ እና ሇግጦሽ
አገሌግልት የዋለ የመሬት ይዝታዎች ዜርዜር ሲሆኑ የባንኩ የምዜገባ
ፍርማትም፣

የሚከተሇውን በመሰረታዊነት እንዱይዜ ይዯረጋሌ ፡፡

 የመሬቱ ታሪካዊ አመጣጥ፣

 መሬት የሚገኝበት አዴራሻ/ቢቻሌ ኮአርዴኔቱን ጭምር፣
 የቦታው ጠቅሊሊ ስፊት፣
 የቦታው ፉዙካሊዊ መግሇጫ፣
 የቦታው የዜግጅት/የመሰረተ ሌማት/ ዯረጃ፣
 ሇዜግጅት የመጣው የወጪ ስላት፣
 ቦታውን የመ዗ገበው አካሌ/ኦፉሰር፣
 ቦታው የተመ዗ገበበት ቀን እና ሰዒት መረጃ በመሠረታዊነት መሟሊት አሇበት፡፡

የመሬት መረጃ ባንኩ ቀጣይነት ያሇው አቅርቦትን ሇማረጋገጥ የሚያስችሌ የተ዗ጋጀ

መሬት መጠባበቂያ ስቶክ ማነጅመንት ስርዒት ይኖረዋሌ ፡፡ የከተሞች የመሬት ባንክ
እንዯየዯረጃው ሇመሬት ዜግጅት ማስፇጸሚያ የሚውሌ ፊይናንስ ተ዗ዋዋሪ ፇንዴ
/Revolving Fund/ እንዯ መነሻ ካፑታሌ ይመዯብሇታሌ፡፡ የከተሞች የመሬት ዜግጅት
ተ዗ዋዋሪ ፇንዴ ግሌጽ እና ተጠያቂነት ባሇው ስርዒት የሚተዲዯር ሆኖ ባንኩ ሇመሬት
ዜግጅት የመጣውን ወጪ እያስመሇሰ ሇቀጣይ ሌማት እንዱያውሇው ይዯረጋሌ፡፡ በወጪ
ማስመሇስ ሂዯት ከተ዗ዋዋሪ ፇንደ ዒሊማ ጋር ተያያዥነት ያሇው የስላት አሰራር ስርዒት

29
D:Land Management
 www.abyssinialaw.com
ይ዗ረጋሌ፡፡ ባንኩም ይህንን ተግባራዊ ሇማዴረግ የሚያስችሌ ግሌጽ የአሰራር ፣
የአዯረጀጀት እና የህግ ማዕቀፌ ይኖረዋሌ፡፡

በመሬት ዜግጀት፣ የመሬት ባንክ እና የፊይናንስ አቅርቦት ረገዴ የመጡትን የፖሉሲ

ማዕቀፍች ሇማስተግበር የሚከተለት የአፇጻጸም ስሌቶች በተግባር ሊይ እንዱውለ
ይዯረጋሌ፡፡

6.1 መሌካም ተሞክሮ እና ሌምዴ በመቅሰም መጠቀም

በመሬት ዜግጅት ተቋማዊ አዯረጃጀት እና አሰራር፣ የመሬት ባንክ እና የመሬት

ዜግጅት የፊይናንስ አቅርቦት እና አስተዲዯር ረገዴ አግባብ ያሊቸውን የተሇያዩ
ሀገሮችን ሌምዴ በመቅሰም ተሞክሮውን ከተጨባጭ ሁኔታ ጋር በማጣጣም
መጠቀም፡፡

6.2 በመሬት ዜግጅት መስክ በቂ ግንዚቤ እና የተሟሊ ክህልት መፌጠር

የመሬት ዜግጅት የኮርፖሬት ተቋም አዯረጃጀት ፣ አሰራር እንዱሁም በመሬት

ባንክ አሰራር እና አዯረጃጀት ረገዴ የሰው ሀይሌ ብቃት ሇማሳዯግ የሚያስችለ
የረጅም ፡ መካከሇኛ እና የአጫጭር ስሌጠናዎችን ሇአመራሩ እና ሇፇጻሚው
የሚሰጥበትን ስርዒት በመ዗ርጋት በመስኩ ያሇውን ግንዚቤ እና ክህልት
ማጠናከር፡፡

6.3. ግሌጽ አዯረጃጀት እና የህግ ማዕቀፌ በመቅረጽ መተግበር

የመሬት ዜግጅቱን እና የመሬት ባንኩን የሚመራ ጠንካራ የአሰራር እና

አዯረጃጀት ስርዒት እንዱሁም ሇመሬት ዜግጅት የሚሆን የፊይናንስ አቅርቦት
እና ግሌጽ የአስተዲዯር ስርዒት በመ዗ርጋት መተግበር፡፡

6.4. የመስኩን የቴክኖልጂ ተጠቃሚነት ማሳዯግ

የመሬት ዜግጅቱ ከባንኩ አሰራር ጋር የሚያስተሳስር እና ተገቢውን የዜግጅት

ወጪ በማስሊት የሚያቀርብ እና ከአሰጣጥ አሰራር ጋር መስመራዊ ክትትሌ እና
እርምት የሚሰጥ የቴክኖልጂ ስርዒት በመፌጠር ተግባራዊ ይዯረጋሌ፡፡

7. የመሬት ግብይት እና አሰጣጥ ሥርዒት አስተማማኝ ማዴረግ

የከተሞች የመሬት ግብይት እና አሰጣጥ ከማንኛውም ግሌጽነት እና ተጠያቂነት

ከጎዯሇው የአሰራር ስርዒት ነጻ እንዱሆን ተግቶ መስራት ይጠይቃሌ፡፡ የገበያ ዋጋ

30
D:Land Management
 www.abyssinialaw.com
ከፌሊጎት እና አቅርቦት ጋር የተጣጣመ መሆኑ ስሇማይቀር የተረጋጋ ዋጋ በመፌጠር
ሌማትን ሇማረጋገጥ የመሬት አቅርቦቱ ቀጣይ መሆን አሇበት፡፡

በዙህ ረገዴ ከተሞች ከግሌጽነት እና ተጠያቂነት ጋር የተያያ዗ የጎሊ ችግር እንዲሇባቸው

ይታወቃሌ፡፡ የመሬት አሰጣጡ መነሻ የሚያዯርገው የተናጠሌ የግሇሰቦችን ጥያቄ
በመሆኑ እና አቅርቦቱም እጅግ ውስን በመሆኑ የአሰጣጥ ስርዒቱን ሊሌተገባ አሰራር
የተጋሇጠ እንዱሆን አዴርጎታሌ፡፡ ከተሞች የመሬት አሰጣጥ ስሌታቸው መካከሌ
በቅዴሚያ የሚጠቀሰው የጨረታ ስሌት ቢሆንም፤ በአቅርቦቱ ሊይ ያሇውን እጥረት
ሇማስተንፇስ ሲባሌ እንዯ አማራጭ የተከተለት የዴርዴር ስሌት የመሬት ግብይት እና
አሰጣጥ መዯበኛ ሂዯት እስከመሆን የዯረሰበት አግባብ በስፊት ይስተዋሊሌ፡፡ ይህም
ቢሆን ግሌጽ በሆነ የአሰራር ስርዒት የተመራ ባሇመሆኑ የአሰራር ግዴፇቶች በስፊት
የሚታዩበት ነው፡፡ በከተሞች የሚከናወነው እጅግ ውስን የሆነው የጨረታ አግባብም
ቢሆን ግሌጸኝነት እና ተጠያቂነትን ያረጋገጠ የጨረታ አወጣጥ መርሀ ግብር እና
የመነሻ ዋጋ የትመና ብቃት ስሇሚጎዴሇው የገበያ ዋጋ መዚባትን ከማስከተለም በሊይ
በርካታ የአሰራር ክፌተቶች ያለበት ሆኖ ተገኝቷሌ፡፡ በመሆኑም በዙህ ዗ርፌ
የተመሇከቱትን እነዙህን ችግሮች ሇመፌታት የሚያስችሌ የፖሉሲ አቅጣጫ
እንዯሚከተሇው ቀርቧሌ፡፡

ከተሞች የሌማት ግባቸውን ሇማሳካት የመሬት ግብይቱ እና አሰጣጡ የመሬት ፌሊጎትን

እና የመሬት ዜግጅትን አቅምን ታሳቢ ያዯረገ ግሌጽ እና የተረጋጋ የመሬት ግብይት
ስርዒት ይ዗ርጋለ፡፡ ሇሌማት የሚተሊሇፇው መሬት በዋነኛነት የሚስተናገዯው በግሌጽ
የጨረታ አግባብ ይሆናሌ፡፡ የተረጋጋ የመሬት ገበያን ከመፌጠር አንጻር የጨረታ
አሰራሩን ሇመተንበይ የሚያስችሌ ተከታታይነትን የተሊበሰ የጨረታ የጊዛ ሰላዲ
ይቀረጻሌ፡፡ ሇህዜብ የማስተዋወቅ እና ግንዚቤ የማስጨበጥ ስራ በስፊት እንዱከናወን
ይዯረጋሌ፡፡ የሉዜ ጨረታ አሰራር እንዱሁም የመሬት ርክክብ እና ማስተሊሇፌ ሥርዒት
ግሌጽነት እና ተጠያቂነትን የተሊበሰ እንዱሆን ህዜቡ የተሟሊ መረጃ የሚያገኝበት እና
ሂዯቱን የሚከታተሌበት እንዱሁም አፇጻጸሙ በየዯረጃው ከሙስናና ብሌሹ አሰራ ነጻ
መሆኑ የሚረጋገጥበት የአሰራር ስርዒት በከተሞች ዯረጃ ተ዗ርግቶ ይተገበራሌ፡፡
ከተሞች የመኖሪያ ቤትን እና ላልች መሰሌ ማህበራዊ እና ኢኮኖሚያዊ ፌሊጎት ሇህዜቡ
ሇማቅረብ የሚያስችሌ በመንግስት አማካይነት ከሚዯረገው ዗ርፇ ብዘ የሌማት ጥረት
በተጨማሪ የግሌ ባሇሀብቱ የሚሳተፌበት ስርዒት ተግባራዊ ይዯረጋሌ፡፡ በተሇያዩ እና
በተመረጡ ትሊሌቅ ኢንቨስትመንት መስኮች ሇመሰማራት አቅሙ ሊሊቸው ዛጎች ሰፊፉ
መሬት በማ዗ጋጀት በዋነኛነት በጨረታ አግባብ ወይም ቀዴሞ የመጣ ቀዴሞ መሬት
የሚያገኙበት አግባብ ይመቻቻሌ፡፡ ሇዙህም መሌካም አስተዲዯር በሰፇነበት መሌኩ
ተገቢው የህግ ማዕቀፌ ተቀርጾ በተግባር ሊይ እንዱውሌ ይዯረጋሌ፡፡ የ዗ርፈንም ህጋዊ

31
D:Land Management
 www.abyssinialaw.com
እንቅስቃሴ የሚከታተሌ፣ የሚገመግም እና የሚዯግፌ የተሻሻለ አሰራሮች የሚቀረጹ
ሆነው ይህንን የሚያስተገብር አዯረጃጀትም እንዱፇጠር ይዯረጋሌ፡፡

ከተሞች ከጨረታ አግባብ ውጪ ሇመንግሥት የሌማት ተቋማት፣ የጥቃቅን እና አነስተኛ

የክሊስተርና አገሌግልት ማዕከሊት ሇህዜብ ማህበራዊ አገሌግልቶች እና ሇፊብሪካዎች
እንዱሁም በተመረጡ እና እጅግ መሰረታዊ በሆኑ ዗ርፍች በሉዜ ምዯባ አግባብ ተገቢው
ጥናት እየተዯረገ እና በክሌልች እና በከተማ አስተዲዯሮች(አዱስ አበባ እና ዴሬዲዋ)
ካቢኔዎች እየተወሰነ የሚተሊሇፌበት ስሌት ተነዴፍ በስራ ሊይ ይውሊሌ፡፡ በዙህ አግባብ
የሚተሊሇፌ መሬት ሇውሳኔ ሰጪው አካሌ አፇጻጸም እንዱያግዘ ግሌጽ የአሰራር ስርዒት
ወጥቶሇት ተግባራዊ ይዯረጋሌ፡፡ ከዙህ ውጭ በጨረታ አግባብ መሳተፌ ሇማይችለ
የህብረተሰብ ክፌልች መሬትን በመሰረታዊነት ሇመኖሪያ ቤት አገሌግልት ተዯራሽ
ሇማዴረግ እንዱቻሌ በተሇይ መካከሇኛ ገቢ ያሇውን እና መቆጠብ የሚችሌ የህብረተሰብ
ክፌሌ በራስ አገዜ የኮንድሚኒየም ማህበር በማዯራጀት ቁጠባ መሰረት ባዯረገ አግባብ
በሉዜ ምዯባ ተወስኖ መሬት የሚተሊሇፌበት አግባብ ይመቻቻሌ፡፡ በዙህ ረገዴ በምዯባ
የሚተሊሇፌ መሬት ከሀይማኖት ተቋማት በስተቀር የመሬትን የሌማት ወጪ ከማስመሇስ
ጀምሮ በጨረታ ዋጋ እስከማስተሊሇፌ ዴረስ በሚያካትት አግባብ በህግ ተወስኖ
ተግባራዊ ይዯረጋሌ፡፡ የሀይማኖት ተቋማት በምዯባ የሚተሊሇፌ መሬትም ቢሆን ግሌጽ
የሆነ የአሰጣጥ ስርዒት ተበጅቶሇት በቁጠባ መርህ የሚተገበር ይሆናሌ፡፡ አነስተኛ ገቢ
ሊሊቸው ወገኖች ወጪ ቆጣቢ በሆነ መሌኩ የመኖሪያ ቤት ተዯራሽ ሇማዴረግ
የሚያስችሌ የመሬት አቅርቦት ስርዒት በፋዯራሌ እና በክሌሌ ጥናት እየተዯረገ
ሇመንግስት ቀርቦ በሚወሰነው መሰረት ተግባራዊ ይዯረጋሌ፡፡ ቀዯም ሲሌ መሬትን
ሇተሇያዩ አካሊት በማበረታቻነት መሌክ በሽሌማት መስጠት በማንኛውም ሁኔታ
ተግባራዊ አይዯረግም፡፡

ከተሞች በጨረታም ይሁን ከጨረታ ውጭ በሆነ አግባብ ያስተሊሇፈት መሬት የሌማት

ግባቸውን ሉያሳካ በሚችሌ ተግባር ሊይ መዋለን ሇማረጋገጥ ካሇባቸው ሀሊፉነት አንጻር
ሇሌማት ሳንካ የሆኑትን አሰራሮች በመፇተሽ እና ሇአሌሚው ተገቢውን ዴጋፌ
ከማዴረግ ጎን ሇጎን ግሌጽ ሌማታዊ የክትትሌ ስርዒት እንዱ዗ረጉ እና እንዱተገብ
ይዯረጋሌ፡፡ በመሬት ግብይት እና አሰጣጥ ረገዴ የተመሇከቱትን የፖሉሲ አቅጣጫዎች
ተግባራዊ ሇማዴረግም የሚከተለት የአፇጻጸም ስሌቶች ተቀርጸዋሌ፡፡

7.1 ግሌጽነት እና ተጠያቂነት ያሇበት የአሰራር ስርዒት ማረጋገጥ

በመሬት ግብይት እና አሰጣጥ ግሌጽነት እና ተጠያቂነት ያሇበት የአሰራር

ስርዒት እና ተፇጻሚነት ያሇው ጠንካራ የህግ ማዕቀፌ በመቅረጽ እንዱሁም
በ዗ርፈ ውስጥ ጠንካራ የክትትሌ እና የዴጋፌ ስርዒት በመ዗ርጋት፤ በግብይት

32
D:Land Management
 www.abyssinialaw.com
እና አሰጣጥ ሂዯት ሊይ የሚፇጠሩ ክፌተቶችን በመፇተሽ ተገቢውን ወቅታዊ
ማስተካከያ የሚረዯግበት አግባብ በማመቻቸት መተግበር፣ በአፇጻጸም የከተማ
መሬት አጠቃቀም ኘሊንና ስሇመሬት አሰጣጥ የወጡ ህግጋትን የጣሰ አካሌ በህግ
የሚጠየቅበት ስርዒት ተግባራዊ ይዯረጋሌ፡፡ ያሊግባብ ያገኘው ሀብት እና
ንብረትም ሇመንግስት እና ሇህዜብ ተመሊሽ መዯረግ አሇበት፡፡

7.2. የመሬት ግብይት እና አሰጣጥ መረጃ ተዯራሽነትን ማረጋገጥ

ህብረተሰቡ ሇጨረታ የሚቀርብ መሬት መጠን፣ የሚገኝበት ቦታ፣ የአካባቢው

የቀዴሞ የጨረታ ዋጋ፣ ስሇግብይቱ እና አሰጣጡ በየትኛውም ቦታ ሆኖ በቂ
መረጃ የሚያገኝበትን የአሰራር ስርዒት በመ዗ርጋት መተግበር፡፡

7.3. የመስኩ የቴክኖልጂ ተጠቃሚነት አግባብ ማሳዯግ

የመሬት ግብይት እና አሰጣጡ ከመሬት ባንክ እንዱሁም ከኘሊን እና ከግንባታ

ፇቃዴ አሰጣጥ ጋር ተገቢውን መስመራዊ የቴክኖልጂ ትስስር በመፌጠር
ተገቢው ክትትሌ እና እርምት የሚዯረግበት ስርዒት ይ዗ረጋሌ፡፡

8. የከተሞች የመሬት ሉዜ መነሻ ዋጋ ወቅታዊነትን የሚያረጋግጥ ሥርዒት

ስሇመገንባት

ከተሞች የመሬት ግብይት እና አሰጣጥ፣ የንብረት ማስተሊሇፌ እና የይዝታ አስተዲዯር

ስርዒታቸው ግሌጽ ሇማዴረግ እና ተጠቃሚነታቸውን ሇማረጋገጥ የሚያስችሌ ወቅታዊ
የሆነ መነሻ ዋጋ ተግባራዊ ማዴረግ ይኖርባቸዋሌ፡፡

የከተሞች የመሬት መነሻ ዋጋ መቅታዊነትን ባሇመጠበቁ እና ዜግጅቱ ሊይ ተገቢው

ትኩረት ተሰጥቶት መሰረታዊ ግብአቶች ባሇመካተታቸው ከላልች ምክንያቶች ጋር
ተዲምሮ በከተሞች የመሬት ግብይት ስርዒት ሊይ ከፌተኛ የዋጋ መዚባት እና
አሇመረጋጋት በማስከተሌ ሊይ ይገኛሌ፡፡

በመሆኑም የመነሻ ዋጋው ስላት የከተሞችን የመሬት እና መሬት ነክ ገበያ የግብይት

አፇጻጸም ዯረጃ ባገና዗በ መሌኩ መ዗ጋጀት አሇበት፡፡ ይህ እንዯተጠበቀ ሆኖ የመሬት
ዜግጅት ወጪዎችን እና የከተማ የመሬት ዯረጃ እና ላልች ኢኮኖሚያዉ ታሳቢዎችን

33
D:Land Management
 www.abyssinialaw.com
በመሰረታዊነት እንዱይዜ ይዯረጋሌ፡፡ የከተሞች የመሬት ሉዜ መነሻ ዋጋ ወቅታዊነት
መረጋገጥ ስሊሇበት በየዒመቱ በሚካሄዴ የመሬት እና መሬት ነክ ንብረቶች ግብይት
በሙያዊ ግምገማ አማካኝነት ወቅታዊ ይዯረጋሌ፡፡ በተቀመጠው የጊዛ ገዯብ
ወቅታዊነቱን ሇማረጋገጥ ካሌተቻሇ እና ወዯ ሁሇተኛው ዒመት ማሸጋገርን የሚጠይቅ
ሆኖ ከተገኘ ጉዲዩ ሇከተማው አስተዲዯር ካቢኔ ቀርቦ የሚወሰን ይሆናሌ፡፡ ወቅታዊነቱ
ከሁሇት ዒመት በሊይ ከ዗ሇቀ ግን በህግ አግባብ ያስጠይቃሌ፡፡ የፖሉሲ አቅጣጫውን
ሇማስፇጸም የሚከተለት የአፇጻጸም ስሌቶች ተቀይሰዋሌ፡፡

8.1. የግንዚቤ ማስጨበጫ ተግባራትን ማከናወን

በመሬት ሉዜ መነሻ ዋጋ ወቅታዊነት ጠቀሜታ ሊይ አመራሩ እና ፇጻሚው

እንዱሁም ህብረተሰቡ በቂ ግንዚቤ የሚፇጥሩበትን አግባብ በማመቻቸት
ተግባራዊ ማዴረግ፣ የመሬት ሉዜ መነሻ ዋጋ ክሇሳ የመሬት ኪራይ ተመንንም
በተመሳሳይ ወቅት እንዱስተካከሌ ማዴረግ፤

8.2. የመሬት ሉዜ መነሻ ዋጋ የዜግጅት እና የትግበራ ብቃትን ማሳዯግ

እንዯከተሞቹ ተጨባጭ ሁኔታ የመሬት ዯረጃ እና መነሻ ዋጋን ሇማ዗ጋጀት እና

ወቅታዊነቱን ሇማረጋገጥ የሚያስችሌ የስሌጠና ስርዒት በመ዗ርጋት ተግባራዊ
ማዴረግ፤

8.3. ግሌጽ የህግ ማዕቀፌ በመቅረጽ ተግባራዊ ማዴረግ

የመሬት መነሻ ዋጋ ትመና ስርዒትን የሚመራ ስታንዲርዴ እና ማኑዋሌ

በመቅረጽ እና በማ዗ጋጀት ተጠያቂነትን የሚያረጋግጥ የህግ ማዕቀፌ ተቀርጾ
ተግባራዊ ማዴረግ፤

8.4 አሰራሩን በቴክኖልጂ መዯገፌ እና ማጠናከር

የከተሞችን የመሬት መነሻ ዋጋን ከመሬት ነክ ንብረት ግብይት ስርዒት እና

ከመሬት መረጃ ስርዒት ጋር በማቀናጀት የትመናውን የብቃት ዯረጃ ማሳዯግ
እና ውጤታማነቱን ማጠናከር፤

9. ያሇሰነዴ የተያዘ መሬቶችን ስርዒት ማስያዜ (Regularization)

በከተሞች በማስፊፉያም ይሁን በነባር አካባቢ ሊይ በተሇያየ ጊዛ እና አግባብ

ከሚመሇከተው አካሌ እውቅና ውጪ የተያ዗ እና የይዝታነቱን አግባብ የሚያመሇክት

34
D:Land Management
 www.abyssinialaw.com
ሰነዴ የላሇውን ቦታ ስርዒት ማስያዜ ከተሞች በጊዛ ገዯብ እና በአጣዲፉነት ሉፇጽሙት
የሚገባ ተግባር ነው፡፡

የከተማ መሬት በተሇያየ ጊዛ መሬትን ሇመስጠት ህጋዊ ስሌጣን ከተሰጠው አካሌ

እውቅና ውጪ በህገወጥነት እና በጉሌበት በወረራ መሌክ እየተያ዗ ሇተሇያዩ ተግባራት
እየዋሇ መሆኑ ግሌጽ ነው፡፡ ይህ ዴርጊት የከተሞችን የመሬት ሀብት በከፌተኛ ዯረጃ
ከማመናመኑም በሊይ የመሬት አጠቃቀም ስርዒቱን ያወሳሰበውና ያዚባው ጉዲይ ነው፡፡
ችግሩን ይበሌጥ አሳሳቢ የሚያዯርገው ዴርጊቱ ከማሳፇር ይሌቅ ይዝታው ህጋዊ
እንዱዯረግ እንዯ ትክክሇኛ እና ተገቢ የመብት ጥያቄ እየቀረበ መሆኑ ነው፡፡ ይህንን
አሰራር በዴርጊት እና በሀሳብ ጭምር ሇማስፇጸም የሚንቀሳቀስ የቢሮክራሲው አካሌ እና
አሰራሩን እንዯ ተራ ጉዲይ የሚያየው የህብረተሰብ ክፌሌ በስፊት መኖሩ ነው፡፡ ከዙህም
በተጨማሪ ዴርጊቱ በአቋራጭ መንገዴ እንዯ መክበሪያ ስሌት በመውሰዴ ቁጥሩ ቀሊሌ
የማይባሌ (አዱስ አበባ ከ75,000 ይዝታ የማያንስ) የህብርተሰብ ክፌሌ በተዯራጀ አግባብ
የተሰማራበት ነው፡፡

ይህንን ችግር በመሰረታዊነት ሇመፌታት በተሇያዩ ጊዛያት በህገወጥነት እና በወረራ

የተያዘ ቦታዎችን በተመሇከተ ከተሞች ከተጨባጭ ሁኔታቸው በመነሳት አግባብ ያሇው
ህግ በመቅረጽ በአንዴ ጊዛ እና በአጣዲፉነት ስሌታዊ በሆነ መንገዴ ዴርጊቱን
ሇመጨረሻ ጊዛ ስርዒት የሚያስይዘበት አግባብ እንዱመቻች ይዯረጋሌ፡፡ በህገወጥ
መንገዴ የተያዘ ይዝታዎችን ስርዒት ሇማስያዜ በቅዴሚያ ፉዙካሌ ሬጉራሊይዛሽን
የሚከናወንበት እና ይህም በከተማው መሬት አጠቃቀም ኘሊን ጋር የተጣጣመ እንዱሆን
ማዴረግ በአማራጭነት የሚቀርብ ሳይሆን የግዴ መተግበር ያሇበት ስራ ነው፡፡ የህገወጥ
ሰፇራ በተካሄዯበት አካባቢ የሚጠኑ የአካባቢ ሌማት ኘሊኖች በቅዴሚያ ግሌጽ የሆነ
የስራ ማኑዋሌ ተ዗ጋጅቶ ግሌጸኝነት እና ተጠያቂነት በሚረጋገጥበት መሌኩ መፇጸም
አሇበት፡፡ በሬጉራሊይዛሽን ሂዯት ወዯ ህጋዊነት የሚገቡ አካሊት ካለ በሉዜ አግባብ
የሚስተናገደ ሆኖ አሰራሩን ከመሬት ይዝታ ባሇቤትነት መረጃ ጋር በማያያዜ እና
ተገቢው የመረጃ ስርዒት ጋር በማቀናጀት በዴርጊቱ በተዯጋጋሚ ተሳታፉ የሆኑ እና
ሇተዯጋጋሚ ጊዛ መሬትን በህገወጥ አግባብ በመያዜ በህገወጥ አግባብ የሚጠቀሙ
አካሊት እየተሇዩ የሚታረሙበት ተገቢው ማዕቀፌ ተ዗ጋጅቶ በስራ ሊይ ይውሊሌ፡፡
ከዙህም በተጨማሪ ቀጣይ የህገወጥነት ዴርጊትን ሇመከሊከሌ እና ሇመቆጣጠር
የሚያስችሌ ጥብቅ የሆነ ማዕቀፌ እና የአሰራር ስርዒት በመቅረጽ ይተገበራሌ፡፡ በዙህ
ረገዴ ፖሉሲውን ተግባራዊ ሇማዴረግ የሚከተሇው የአፇፃፀም ስሌት ተነዴፎሌ፡፡

9.1. ግሌጽ እና ተጠያቂነት ያሇበት የህግ ማዕቀፌ እና የአሰራር ስርዒት

መቅረጽ እና መተግበር

35
D:Land Management
 www.abyssinialaw.com
በህገወጥነት በተያ዗ እና ከረጅም ጊዛ ጀምሮ በህጋዊ አግባብ ተይ዗ው ነገር ግን
ሰነዴ ያሌተሰጣቸውን አካሊት በግሌ በመሇየት እንዯባህሪያቸው ሇማስተናገዴ እና
ስርዒት ሇማስያዜ የሚያስችሌ ግሌጽ የሆነ እና የአሰራር ስርዒት በመቅረጽ
ተግባራዊ ማዴረግ፡፡

9.2 የኘሮጀክት አዯረጃጀት እና አሰራር ስርዒትን መ዗ርጋት

ከተሞች በህገወጥነት የተያዘ ቦታዎችን ህጋዊ ሇማዴረግ እንዱሁም ከረጅም ጊዛ

ጀምሮ በህጋዊ አግባብ ተይ዗ው ሰነዴ ሊሌተሰጣቸው ይዝታዎች በአንዳ እና
በተቻሇ ፌጥነት ስርዒት ሇማስያዜ የሚያስችሌ የኘሮጀክት አሰራር እና
አዯረጃጀት በመቅረጽ ተግባራዊ ማዴረግ፡፡

9.3. ቀጣይ ሕገወጥነትን ሇመከሊከሌ እና ሇመቆጣጠር የሚያስችሌ አቅም

ማጠናከር

የከተማ መሬት በቀጣይነት ሇህገወጥ ዴርጊት እንዲይጋሇጥ ሇመከሊከሌ እና

ሇመቆጣጠር የሚያስችሌ ጥብቅ የህግ ማዕቀፌ እና ጠንካራ የአሰራር ስርዒት
በመቅረጽ ተግባራዊ ማዴረግ፡፡

9.4. የቴክኖልጂ ተጠቃሚነት አቅምን ማጠናከር

በከተሞች በህገወጥ አግባብ የተያዘትን ስርዒት ሇማስያዜ እና በቀጣይም

የመሬት ሀብት ከህገወጥነት ሇመከሊከሌ የሚያስችሌ አስተማማኝ እና ጠንካራ
የቴክኖልጂ እና የመረጃ ተጠቃሚነት ብቃትን ማረጋገጥ፡፡

10. ሽንሻኖ አሌባ እና ከዯረጃ በታች እና በሊይ የሆኑትን ይዝታዎች

ስርዒት ማስያዜ

የካዲስተር ስርዒቱን ውጤታማ ሇማዴረግ በከተሞች ሽንሻኖ አሌባ እና ከይዝታ

አስተዲዯር የይዝታ ማረጋገጫ ሰነዴ ከሚያሰጥ የቦታ ስፊት እና የሽንሻኖ ስታንዲርዴ
በታች የሆኑትን ወይም በመሬት አጠቃቀም አግባብ ከዯረጃ በሊይ የሆኑትን በአግባቡ
ያሇሙ ይዝታዎችን ስርዒት ማስያዜ የከተሞች መሰረታዊ ተግባር ነው፡፡

በከተሞች አካባቢ ያሇኘሊን በተዯረገ አሰፊፇር ሳቢያ ሽንሻኖ አሌባ የሆኑ ንብረቶች እና
ከዯረጃ በታች የሆኑ ዯረጃቸውን ያሌጠበቁ ሽንሻኖዎች በስፊት ይታያለ፡፡ ይህም

36
D:Land Management
 www.abyssinialaw.com
የከተሞችን የተሳሇጠ የመሬት አጠቃቀም ከማዚባቱ ባሻገር የካዲስተር ስርዒትን
ሇመ዗ርጋት ራሱን የቻሇ የአሰራር ችግር ያስከትሊሌ፡፡

በከተሞች በሽንሻኖ ስታንዲርድች በአግባቡ ባሇመጠበቃቸው በርካታ ይዝታዎች ተገቢው

መዲረሻ እና የከተማ መሰረታዊ አገሌግልት አቅርቦት በማጣት የሚቸገሩ ወገኖች
በርካታ ናቸው፡፡ በከተሞች የይዝታ ማረጋገጫ ካርታ ሇማግኘት የሚያስችሌ
ዜቅተኛውን የቦታ ስፊት ወይም የመሬት ቅርጽ ስታንዲርዴ ባሇመጠበቃቸው በተሇይ
በነባር አካባቢዎች ሊይ የሚገኙ በርካታ ይዝታዎች የይዝታ ባሇቤትነታቸውን ሇማረጋገጥ
እና ንብረታቸውን በአግባቡ ጥቅም ሊይ ሇማዋሌ አሌቻለም፡፡ በተቃራኒው በርካታ
ይዝታዎች ከዯረጃቸው እና ሇአገሌግልቱ ከሚፇሇገው የቦታ ስፊት በሊይ በመያዜ
በአግባቡ ሳይገሇገለበት ሇረዥም ዗መናት ከሌሇው የሚገኙ አካሊት በርካታ ሲሆኑ ይህም
የከተሞችን ውስን የመሬት ሀብት ፌትሀዊ እና ኢኮኖሚያዊ በሆነ አግባብ ሇመጠቀም
ከፌተኛ አለታዊ ተጽፅኖ አሳዴሯሌ፡፡

እነዙህን ችግሮች ሇመቅረፌ በከተሞች ሽንሻኖ አሌባ ንብረቶች እና ዯረጃቸውን

ያሌጠበቁ ሽንሻኖዎች ተገቢውን ስርዒት እንዱይዘ ቅዴሚያ የሚሰጠው ተግባር
ይሆናሌ፡፡ በመሆኑም በከተሞች ክሌሌ ውስጥ ሽንሻኖ አሌባ እና ዯረጃውን ያሌጠበቀ
ሽንሻኖ ተሇይቶ ተገቢው ማስተካከያ ይዯረግሇታሌ፡፡ ማስተካከያው የሰጥቶ መቀበሌን
መርህ መሰረት ያዯረገ ሆኖ ከፌተኛ የማስተካከያ የቦታ ስፊት ጣሪያ 25 ካሬ ሜትር
ይሆናሌ፡፡ አፇጻጸሙም በመሬት ህግ አግባብ ተወስኖ ይተገበራሌ፡፡ ሰፊፉ እና ከዯረጃ
በሊይ የሆኑ ነገር ግን ከዯረጃ በታች የሇሙ ቦታዎች በሀገር አቀፌ ዯረጃ በሚወጣው
የሽንሻኖ ስታንዲርዴ የሚስተካከለበት አግባብ በጥናት ሊይ ተመስርቶ በሚቀረጽ
አሰራር መሰረት ተግባራዊ ይዯረጋሌ፡፡

ከሊይ የተቀመጠውን የፖሉስ አቅጣጫ ተግባራዊ ሇማዴረግ የሚከተለት አፇፃፀም

ስሌቶች ተቀርጸዋሌ፡፡

10.1. የግንዚቤ ማስጨበጫ ተግባራትን ማከናወን

ህብረተሰቡ፣አመራሩ እና ፇጻሚው መሬትን በአግባቡ ስሇመጠቀም እና

ፖሉሲውን ሇማስተግበር የሚያስችሌ በቂ ግንዚቤ የሚፇጠርበትን አግባብ
በማመቻቸት ተግባራዊ ማዴረግ፣ ከመጠን በታች እና በሊይ እንዱሁም
በተቀመጠው የመሬት ቅርጽ መሠረት ችግር ያጋጠማቸው የህብረተሰብ ክፌልች
በሉዜ ህጉ መሠረት ሰጥተው በመቀበሌ ይዝታቸውን ማስተካከሌ፡፡

10.2. ግሌጽ የአሰራር እና የህግ ማዕቀፌ ስርዒት በመቅረጽ መተግበር

37
D:Land Management
 www.abyssinialaw.com
ሽንሻኖን በማስተካከሌ ወይም ከዯረጃ በታች እና በሊይ የሇሙ ይዝታዎችን
ስርዒት በማስያዜ ረገዴ ታሳቢ የሚዯረጉ የሰጥቶ መቀበሌ መርህ እንዱሁም
አፇጻጸሙን የሚመራ መመሪያ እና ማኑዋሌ በመቅረጽ ተግባራዊ ማዴረግ፡፡

10.3. የጋራ የይዝታ ማረጋገጫ አሰጣጥን መተግበር

በከተማው ሇተሇያዩ አገሌግልት እንዱሰጥ በስታንዲርዴ ከተቀመጠው ዜቅተኛ

የቦታ ስፊት በታች የሆኑ መሬቶች ሇካዲስተር ምዜገባ እንዱያመችና
ባሇይዝታዎቹ በጋራ በመስማማት ንብረቱን የማስተሊሇፌ መብት እንዱኖራቸው
በኩታ ገጠምነት በአንዴ ብልክ ውስጥ ያለ ቦታዎች በአግባቡ በመሸንሸን የጋራ
የይዝታ ማረጋገጫ ካርታ ወይም በኮንድሚኒየም ህግ አግባብ የሚስተናገደበትና
የሚያገኙበት አግባብ ተግባራዊ ማዴረግ፤

10.4. የነዋሪውን የተሳትፍ አግባብ ማጠናከር

በሽንሻኖ ማስተካከሌም ሆነ የይዝታ ዯረጃን ስርዒት በማስያዜ ረገዴ ነዋሪው

ቀዲሚ የሂዯቱ ተዋናይ በመሆን አሇመግባባቶች ሲፇጠሩ የሚያስማሙበት
የሚዲኙበት እና የሚወስኑበት አስራርን በመ዗ርጋት አፇጻጸሙን ውጤታማ
ማዴረግ፡፡

11. የከተሞች ወጥ የመሬት ይዝታ ስሪትን ማረጋገጥ

ሁሇት እርሰ በርስ የሚቃረኑ የመሬት አስተዲዯር ስሪቶችን ጎን ሇጎን ሇማራመዴ መጣር
የሚያስከትሊቸውን ኢኮኖሚያዊ ፣ ማህበራዊ እና አስተዲዯራዊ አለታዊ ውጤቶችን
ከወዱሁ ሇመቅረፌ፤ በሀገራችን ወዯ ሉዜ ስርዒት የገቡ ከተሞች በምሪት ስሪት
ይተዲዯሩ የነበሩትን ይዝታዎች ወዯ ሉዜ ስርዒት ሇማሸጋገር እንዱቻሌ የምሪት ስሪት
ወዯ ሉዜ ስሪት የሚቀየርበት እና የሉዜ ስሪት የተሻሇ ተጠቃሚ የሚያረጋግጥ ስርዒት
በቀጣይ ዜርዜር ጥናት በማዴረግ በሚወሰነው መሰረት እንዱ዗ረጋ የሚዯረግ ሆኖ፤
በምሪት አግባብ የተያዘ ይዝታዎች ትራንዚክሽንን መሰረት በማዴረግ እና በህገወጥ
አግባብ የተያዘ ይዝታዎች ወዯህጋዊነት እንዱመጡ ሲዯረግ፤ በሉዜ ስርዒት
ማስተናገዴን በተመሇከተ ጥናቱን ሳይጠብቅ እንዱፇጸም ይዯረጋሌ፡፡ ፖሉሲውን
ተግባራዊ ሇማዴረግ የሚከተለት ስሌቶች ተነዴፇዋሌ፡፡

11.1. ዜርዜር ጥናት ማከናወን

38
D:Land Management
 www.abyssinialaw.com
በከተሞች በምሪት እና በሉዜ አግባብ በተያዘ ይዝታዎችን ጠቀሜታ እና ጉዲት
በዜርዜር በማጥናት እና በመተንተን ከሀገራችን ተጨባጭ ሁኔታ አንጻር የተሻሇ
አማራጭ ማቅረብ እና ሇመንግስት አቅርቦ ማስወሰን፤

11.2. የግንዚቤ ማስጨበጫ ስራዎችን በስፊት ማከናወን

በጥናቱ መሰረት በቀረቡት አማራጮች እና በተሻሇው አማራጭ ሊይ

ህብረተሰቡ በቂ ግንዚቤ የሚያገኝበት አግባብ በማመቻቸት ሰፉ የህዜብ
ግንኙነት ስራ መሰራት፤

11.3. ከወዱሁ ጥናት ሳይጠብቁ ወዯ ሉዜ የሚዚወሩ ይዝታዎች ሊይ

ትግበራ መጀመር

ከህግ አግባብ ውጭ የተያዘ መሬቶችን ቋሚ የይዝታ ባሇቤትነት ማረጋገጫ

ሲሰጥ እና የምሪት የዝታዎች በስጦታ እና በሽያጭ ዜውውር ሲፇጸምባቸው
ወዯ ሉዜ ስርዒት እንዱገቡ ማዴረግ፡፡

12. የከተሞችን ወጥ የካዲስተር ስርዒት መ዗ርጋት

ካዲስተር ሇ዗መናዊ ከተማ መሬት አስተዲዯር መሰረታዊና ወሳኝ ነው፡፡ የከተማ መሬት
ካዲስተር ሇከተሞች የይዝታ አስተዯዯር ስርዒት መሳሇጥ እና ሇከተሞች የገቢ አቅም
ማጎሌበት ከፌተኛ አስተዋጽኦ እንዲሇው ይታወቃሌ፡፡ ሆኖም በሁለም ከተሞች ሊይ ይህ
ስርዒት በአግባቡ ካሇመ዗ርጋቱም በሊይ አሰራሩ ወጥነትን ያሌጠበቀ እና የተፇሇገውን
ውጤት ሇማስገኘት በሚያስችሌ አግባብ የተዯራጀ አይዯሇም፡፡

ስሇሆነም የከተሞችን መሬት ካዲስተር ስርዒት የሚያሲዜ ከከተሞቹ ባህሪይ እና ዯረጃ

ጋር የተጣጣመ እና በቅዴሚያ ከህጋዊ ካዲስተር ስርዒት ከመ዗ርጋት ተነስቶ ወዯ ሁለን
አቀፌ የካዲስተር ስርዒት የመሸጋገርን ፇሇግ የተከተሇ ወጥ የካዲስተር ስርዒት ግንባታ
ስሌት ይነዯፊሌ፡፡ በዙህ ረገዴ የካዲስተር ስርዒቱ ከህጋዊና ፉስካሌ ካዲስተር
መረጃዎች በተጨማሪ በውስጡ ሇከተማ ፕሊን፣ ሇመሰረተ ሌማት አቅርቦት (ሇመንገዴ፣
ሇመብራት፣ ሇቴላኮሚኒኬሽንና ሇውሃና ፌሳሽ) ሇመሳሰለት ተግባራት የሚያገሇግለ
መረጃዎችን በሚያካትት መሌኩ እንዱዯራጅ ይዯረጋሌ፡፡ ሇሁሇገብ የካዲስተር መረጃ
የሚያገሇግለ መረጃዎች በሚመሇከታቸው ተቋማት አማካይነት ስታንዲርደን በጠበቀ
ሁኔታ የሚዯራጁ እና ጥቅም ሊይ የሚውለ ሆነው ወዯ አንዴ የጋራ የመረጃ ቋት
የሚሰበሰቡበት፣ የሚዯራጁበት እና ተናባቢ በሆነ መንገዴ አገሌግልት ሊይ የሚውለበት
ስርዒት ይ዗ረጋሌ፡፡

39
D:Land Management
 www.abyssinialaw.com
ከተሞች የካዲስተር ስርዒቱን በቅዴሚያ ሇመ዗ርጋት በመሰረታዊነት ስርዒቱ የሚይዚቸው
መረጃዎች ተሇይተው ስታንዲርዲይዜ ይዯረጋለ፡፡ የሚወጣው ስታንዲርዴም በየትኛውም
ከተማ ሊይ ህጋዊ ካዲስተርን ሇመተግበር የሚፇሇገውን ዜቅተኛውን ተፇሊጊ መስፇርት
ያሟሊ መሆኑ ይረጋገጣሌ፡፡ ከተሞች የካዲስተር መረጃውን ጥራት እና ዯህንነት
በትክክሌ የተጠበቀ መሆኑንም የሚያረጋግጡበት አሰራርም ይ዗ረጋሌ፡፡

ከተሞች ሇካዲስተር ስራ መሰረታዊ የሆኑ አገራዊ የመሬት አግዴሞሽና ከፌታ

መቆጣጠሪያ ነጥቦች ዜርጋታ፤ በመሰረታዊነት የቅየሳ ጥራትን በሚያስጠብቅ አግባብ
የሚ዗ረጉ ሆኖ በሂዯት ዒሇም አቀፌ ዯረጃውን ሉያሟሊ በሚያስችሌ የብዚት እና
የቴክኖልጂ ዯረጃ ሊይ እንዱዯርሱ ይዯረጋሌ፡፡

የከተሞችን የካዲስተር ስርዒት ወጥነት ሇማስጠበቅ ወጥ የሆነ የኮርዱኔት ስርዒት

እንዱኖር ሀገራዊ የጂኦዳቲክ መነሻ ስርዒት ይ዗ጋጃሌ፡፡ በስርዒቱም በሁለም ከተሞች
ሇሚተከለ የመሬት ሊይ መቆጣጠሪያ ነጥቦች መሰረታዊ መነሻ ሆነው እንዱያገሇግለ
ይዯረጋሌ፡፡

የካዲስተር ተነባቢነትንም በተመሇከተ በሀገር አቀፌ ዯረጃ ወጥነትን ማስፇን የሚጠይቅ

በመሆኑ ሥርዒቱ አንዴ ዒይነት የቅየሳ ተነባቢነትን እንዱከተሌ ሇከተሞች የካዲስተር
ስርዒት ጥቅም የሚውሌ የመሰረታዊ ካርታ ስታንዲርዴ ይ዗ጋጃሌ፡፡ በትግበራዉ ሊይም
ተገቢው ክትትሌ ይዯረጋሌ፡፡ በዙህ ረገዴ ከተሞች ካርታዎቹን በፌጥነት
እንዱኖራቸው የሚያስችሌ አግባብ እንዱፇጠር ይዯረጋሌ፡፡

ከተሞች ቅየሳ፣ አገራዊ መሬት አግዴሞሽና ከፌታ መቆጣጠሪያ ነጥቦች ዜርጋታ እና

የካዲስተር ቅየሳ አስመሌክቶ የቴክኖልጂ መረጣ እና ግዢ በሀገር አቀፌ ዯረጃ በሚወጣ
መመሪያ መሰረት የሚፇጸም ሆኖ፤ ቴክኖልጂዎቹ በአገሌግልት ዗መናቸውም ውስጥ
የሚኖራቸው ስታንዲርዴ ቁጥጥር ይዯረግበታሌ፡፡

የካዲስተር ስርዒት ወጥነትን በማስጠበቅ ረገዴ በሀገር አቀፌ ዯረጃ የተቀናጀ የከተማ
መሬት እና መሬት ነክ መረጃ ቴክኖልጂ ፕሊትፍርም (Federal Urban Spatial Data
Infrastructure-FUSDI) በመ዗ርጋት ተገቢው ዴጋፌ እና ክትትሌ የሚዯረግ ይሆናሌ፡፡
እነዙህ የፖሉሲ አቅጣጫዎች ተግባራዊ ሇማዴረግ የሚከተለት የአፇጻጸም ስሌቶች
ተቀርጸዋሌ፡፡

12.1. ዜቅተኛውን የካዲስተር ስታንዲርዴ መወሰን

በሁለም ከተሞች ሊይ ህጋዊ ካዲስተርን ሇመጀመር ሇፕሊን የሚሆን መሰረታዊ

ካርታ መኖሩን ማረጋገጥ እና የከተማው የመሬት አጠቃቀም ፕሊን ተ዗ጋጅቶ

40
D:Land Management
 www.abyssinialaw.com
የጸዯቀ መሆኑን በማጣራት ዜቅተኛውን የካዲስተር ስታንዲርዴ በመቅረጽ እና
በመወሰን ተግባራዊ ማዴረግ፤

12.2. ዜቅተኛውን ስታንዲርዴ ሇማስተግበር የሚያስችሌ አቅርቦት

መሟሊቱን ማረጋገጥ

በሁለም ከተሞች ሊይ የመሬት መቆጣጠሪያ ነጥቦች ሇቅየሳ በሚመች አግባብ

እንዱተከለ ማዴረግ እና በሁለም ከተሞች ህጋዊ ካዲስተር ሇመፇጸም
የሚያስችሌ የመሰረታዊ ካርታ ዜግጅት እና ስርጭት እንዱሁም የከተማው
የመሬት አጠቃቀም ፕሊን ዜግጅት ማጠናቀቅ፤

12.3. የፋዯራሌ የከተማ መሬት መረጃ ስታንዲርዴ በመቅረጽ መተግበር

በሀገራችን ከተሞች የሚ዗ረጋው የመሬት መረጃ ሥርዒት ወጥ ስታንዲርዴ

ያሇው እና በህግ የተዯገፇ ሇማዴረግ የሚያስችሌ ህግ እና ስታንዲርዴ
በማ዗ጋጀት በሚመሇከተው የመንግስት አካሌ ሲጸዴቅ ሇትግበራ ዜግጁ
ማዴረግ፤

12.4. የቴክኖልጂ ተጠቃሚነት እና ተዯማሪ ሽግግርን ማረጋገጥ

እንዯከተሞች የሌማት እና እዴገት ዯረጃ የመሬት መቆጣጠሪያ ነጥቦችን

ዜርጋት ከማብዚት ጀምሮ በ዗ርፈ የሳተሊይት ኢሜጄሪ ተጠቃሚነትን እስከ
ማሳዯግ የሚዯርስ እና ከህጋዊ ካዲስተር ወዯ ሁለን አቀፌ ካዲስተር ስርዒት
ተዯማሪነት ባሇው መሌኩ ሇመሸጋገር የሚያስችሌ ስሌት በመቀየስ ተግባራዊ
ማዴረግ፤

13. የከተሞች ስታንዲርዴ የአዴራሻ ስርዒት መ዗ርጋት

የከተማ አዴራሻ ሥርዒት አንዴን አካባቢ፣ መንገዴ፣ ይዝታ እና ሕንፃ/ ቤት ያሇበትን

ትክክሇኛ ቦታ ሇመሇየት የሚያስችሌ ሆኖ ስርዒቱ ሇከተማ ነዋሪው አገሌግልት አሰጣጥን
ሇማቀሊጠፌ እና ከተሞች የገቢ አሰባሰብ ስርዒቱን ሇማሳዯግ የሚያገሇግሌ ይሆናሌ፡፡
በከተሞች ስታንዲርደን የጠበቀ የአዴራሻ ስርዒት ባሇመ዗ርጋቱ፤

41
D:Land Management
 www.abyssinialaw.com
 የእሳት አዯጋ እና የፖሉሲ ጥሪዎችን በፌጥነት ምሊሽ ሇመስጠት እና
ሇማስተናገዴ እንዱሁም ዗መናዊ የሆነ የተሇያዩ መሰረታዊ አገሌግልቶች
ስርዒት ሇመ዗ርጋት አሌተቻሇም፡፡
 ከተሞች በዙህ ስርዒት በመታገዜ የግብር፣ የውሃ፣ የመብራት እና የቴላፍን
አገሌግልት ክፌያቸውን ሇመሰብሰብ ባሇመቻለ በገቢ አሰባሰብ ስርዒት ሊይ
ከፌተኛ ጫና ተፇጥሯሌ፡፡
 ከተሞች ሇነዋሪዎቻቸው መረጃ እና መታወቂያ ሇመስጠት የሚችለበት
የአሰራር ስርዒት ሊይ አለታዊ ተፅዕኖ አሳዴሯሌ፡፡
 ከተሞች የማይንቀሳቀስ ንብረት ምዜገባ ስርዒታቸውን በተገቢው አግባብ
ሇመምራት እንዲይችለ ያዯርጋቸዋሌ፡፡
 ይህ ሥርዒት ባሇመ዗ርጋቱ በ዗ርፈ ሉፇጠር ይችሌ የነበረው የስራ ዕዴሌ
እንዲይፇጠር አስተጓጉሎሌ፡፡

በመሆኑም የአዴራሻ ስርዒቱ ወጥነት ባሇው ስታንዲርዴና ቀጣይነት ባሇው የትግበራ

ስሌት ተዯግፍ ይ዗ጋጃሌ፤ ጥቅም ሊይ እንዱውሌም ይዯረጋሌ፡፡ የከተሞች የአዴራሻ
ስርዒትን ሇመ዗ርጋት እንዯከተሞቹ ባህሪ እና ዯረጃ ከማኑዋሌ ወዯ ከፉሌ ዱጂታሌ እና
ሙለ ዱጂታሌ ተዯማሪነት ባሇው የሽግግር ሂዯት ይፇጸማሌ፡፡ በከተሞች የአዴራሻ
ስርዒት ዜርጋታ የስም አሰጣጥ እና የአዴራሻ አመሌካች የቋሚ ሰላዲ ተከሊ ዯረጃ
ወጥቶሇትም ተግባራዊ ይዯረጋሌ፡፡ በዙህ ስራ በህገወጥነት የተያ዗ መሬት ሊይ የሚገኝ
ንብረት ህጋዊ እስካሌተዯረገ ዴረስ በስርዒቱ ውስጥ እና በቤት ቁጥር አሰጣጡ ሂዯት
የሚካተት አይሆንም፡፡ ይህንን ፖሉሲ ተግባራዊ ሇማዴረግ የሚከተለት ስሌቶች
ተቀይሰዋሌ፡፡

13.1. ግሌጽ የአሰራር እና የአዯረጃጀት ስርዒትን በመቅረጽ ተግባራዊ

ማዴረግ

የከተሞችን የአዴራሻ ሥርዒት ሇመ዗ርጋት የሚያስችሌ ዒሇም አቀፊዊ

ተቀባይነት ያሇው ግሌጽ የአሰራር እና የአዯረጃጀት እንዱሁም የስታንዲርዴ
ስርዒት በመቅረጽ ተግባራዊ ማዴረግ፤

13.2. ወጥነት ያሇው የብልክ አዯረጃጀት ስርዒትን መ዗ርጋት

በአዴራሻ ስርዒት ዜርጋታው የብልክ አዯረጃጀት ከፕሊን እና ከመሬት ሌማት

የብልክ አዯረጃጀት ጋር ተናባቢ የሚሆን በአማካይ የአንዴ ሄክታር የብልክ
አዯረጃጀትን ተግባራዊ ማዴረግ፤

42
D:Land Management
 www.abyssinialaw.com

13.3. ዒሇም አቀፊዊ ስታንዲርደን የጠበቀ የአካባቢዎች የስም አሰጣጥ

ሥርዒት መ዗ርጋት

ዒሇም አቀፊዊ ስታንዲርደን የጠበቀ የአካባቢዎች ስም አሰጣጥ ሥርዒት

በመ዗ርጋት ሇዙህም አጋዥ የሚሆን ከባሇሚናዎች ጋር በመሆን የጂኦግራፉያዊ
ስም አሰጣጥ ምክር ቤት በከተሞች በማቋቋም ይተገበራሌ፤

13.4. የ዗ርፈን የቴክኖልጂ ተጠቃሚነት እና የአፇጻጸም ብቃት ተዯማሪ

በሆነ ስሌት ማጠናከር

የአዴራሻ ስርዒት ዜርጋታውን ከመሬት መረጃ ስርዒት እንዱሁም አግባብ

ካሊቸው መረጃዎች ጋር በማቀናጀት እና ተገቢውን የቴክኖልጂ አጠቃቀም
ብቃት ሊይ ተዯማሪ በሆነ መንገዴ ወዯ ሙለ የአውቶሜሽን ስርዒት ማሸጋገር፤

14. የመሬት እና መሬት ነክ ንብረት ምዜገባ ሥርዒት መ዗ርጋት

ሀገራችን የነፃ ገበያ ስርዒትን በተከተሇ የሌማት እና የዕዴገት ጎዲና መካከሇኛ ገቢ

ካሇቸው ሀገሮች ተርታ እንዴትሰሇፌ መንግሥት አቅጣጫ እና ግብ አስቀምጦ ሇግብ
ስኬት አፇጻጸም ርብርብ በመዯረግ ሊይ ነው፡፡ በዙህ ረገዴ በከተሞች አንደ እና
መሠረታዊ ጉዲይ አስተማማኝና ህጋዊ የይዝታ እና የንብረት ዋስትና የሚረጋገጥበት
ስርዒት በመ዗ርጋት ተግባራዊ ማዴረግ ተገቢ መሆኑ ታምኖበታሌ፡፡ በከተሞች የመሬት
እና መሬት ነክ ንብረት ሇማስተሊሇፌ ወይም ሇተፇሇገው አግባብ በዋስትና በማስያዜ
ሇመጠቀም ከሰነዴ ማጭበርበር እና ከመሳሰለት ተያያዥ ችግሮች ጋር በተገናኘ
በነዋሪው ሊይ በርካታ እንግሌት እና ውጣ ውረዴ በመከሰት ሊይ መሆኑ ግሌጽ ነው፡፡

በመሆኑም በከተሞች አስተማማኝና ህጋዊ የመሬት እና መሬት ነክ ንብረት መብት

የሚመ዗ገብበት እና የሚረጋገጥበት ስርዒት ተግባራዊ ይዯረጋሌ፡፡ የከተሞች የመሬት
እና መሬት ነክ ንብረት ከመመዜገቡ በፉት ይዝታው በሕግ ኃሊፉነት በተሰጠው አካሌ
በጥንቃቄ በማጣራት እንዱረጋገጥ ይዯረጋሌ፡፡ ይዝታን የማረጋገጥ ተግባር በይዝታ ሊይ
የሚፇጸሙ ተገቢ ያሌሆኑ ዴርጊቶች ሇመከሊከሌ እና ሇመቆጣጠር መሰረታዊ መሆኑ
እንዯተጠበቀ ሆኖ ይህ ስራ የከተሞች የካዲስተር ስርዒት ብቁ እና የተሟሊ መረጃ
መስጠት የሚችሌበት ዯረጃ ሊይ መዴረሱ እስኪረጋገጥ ዴረስ ተግባራዊ የሚዯረግ
ይሆናሌ፡፡ ካዲስተሩ ይህንን ሇመፇጸም ብቁ መሆኑ ሲረጋገጥም ሇማይንቀሳቀስ ንብረት
ምዜገባ ይዝታን በቅዴሚያ ሇማጣራት እንዱያገሇግሌ ይዯረጋሌ፡፡

43
D:Land Management
 www.abyssinialaw.com
የመሬት እና መሬት ነክ ንብረት ምዜገባ በማከናወን ረገዴ የሚመ዗ገበው መብት
ወጥነት ባሇው መሌኩ ተሇይቶ እና በህግ ተዯግፍ ተግባራዊ መዯረግ ይኖርበታሌ፡፡

የመሬት እና መሬት ነክ ንብረት ምዜገባን ሇመተግበር ተገቢ ስሌት መቀየስ

ስሇሚጠይቅ የስራው የመጀመሪያው ምዕራፌ ከተሞች አቅማቸውን አዯራጅተው
በክሌሊቸው የሚገኘውን ንብረት ሙለ በሙለ ሕጋዊነቱን በማረጋገጥ የሚመ዗ግቡበት
አግባብ ይሆናሌ፡፡

የመሬት እና መሬት ነክ ንብረት ምዜገባ አፇጻጸምን ተግባራዊ ሇማዴረግ ከተሞች

በቅዴሚያ የምዜገባ አሰራር ስርዒታቸው አውቶሜት መዯረጉን ማረጋገጥ ተገቢ
ይሆናሌ፡፡ የመሬት እና መሬት ነክ ንብረት መብቱ የተመ዗ገበሇት አካሌ ዯረጃውን
የጠበቀ እና ሇላሊ ተገቢ ያሌሆነ ዴርጊት ሉውሌ በማይችሌ ጥራት እና አሰራር
የተረጋገጠ የመሬት እና መሬት ነክ ንብረት ምዜገባ ሕጋዊ ዯብተር ከተቋሙ
ይሰጠዋሌ፡፡

የመሬት እና መሬት ነክ ንብረት ምዜገባ ተቋም አዯረጃጀት እነዙህን ተግባራት

ሇማከናወን በሚያስችሌ ቁመና ሊይ በሂዯት እንዱዯርስ ይዯረጋሌ፡፡ በዙህ ረገዴ
ተቋሙ የመ዗ገበውን መረጃ ህጋዊነት ከማረጋገጥ ባሻገር የመ዗ገበውን መረጃ ዯህንነት
የመጠበቅ ኃሊፉነት አሇበት፡፡

የከተሞች የመሬት እና መሬት ነክ ንብረት ምዜገባ ስርዒት ወጥነቱን እና ዯረጃውን

የጠበቀ ሀገራዊ ኮዴ /REAL PROPERTY REGISTRATION IDENTIFICATION
NUMBER-REPIN/ ስርዒትን ተከትል እንዱፇጸም ይዯረጋሌ፡፡

የመሬት እና መሬት ነክ ንብረት ምዜገባ እና መረጃ ተቋም መቋቋም ከዙህ ቀዯም

በከተማ ዯረጃ በሚፇሇገው ዯረጃ ማረጋገጥ ያሌተቻለትን የንብረት ይዝታንና
ባሇቤትነትን በአስተማማኝ ሁኔታ የሚያረጋግጥ፣ ሇይዝታ መብት ህጋዊ ዋስትና የሚሰጥ፣
የመሬት እና መሬት ነክ ክርክሮችን በእጅጉ የሚቀንስ፣ የስም ዜውውር ማስፇጸሚያ ጊዛ
የሚያሳጥር፣ አስተማማኝ የብዴር ዋስትናን ሥርዒት የሚያጎናጽፌ፣ የመሬት ነክ ግብር
አሰባሰብን የሚያፊጥን፣ ሇፉዙካሌ ፕሊን ስራና ሇመሬት ነክ አስተዲዯር አጋዥ ሆኖ
እንዱዯራጅ እና እንዱመራ ይዯረጋሌ፡፡ በዙህ ረገዴ የወጡትን የፖሉሲ አቅጣጫዎች
ተግባራዊ ሇማዴረግ የሚከተለት የአፇጻጸም ስሌቶች ተቀይሰዋሌ፡፡

14.1. ሌምዴ እና ተሞክሮ በመቀመር ማስፊት

44
D:Land Management
 www.abyssinialaw.com
በመሬት እና መሬት ነክ ንብረት አመ዗ጋገብ ረገዴ የተሇያዩ ሀገሮችን ሌምዴ
እና ተሞክሮ በመቅሰም ከሀገራችን ተጨባጭ ሁኔታ ጋር በማጣጣም መጠቀም
የሚቻሌበትን አግባብ ማመቻቸት እና በስራው በቂ ዕውቀት እና ሌምዴ ካሊቸው
ሀገሮች ሇተወሰነ ጊዛ ዴጋፌ የሚያዯርጉ ብቁ ባሇሙያዎችን እና አማካሪዎች
በመቅጠር በአዱስ አበባ ከተማ ሊይ በቅዴሚያ ስራውን ተግባራዊ በማዴረግ
ተሞክሮውን በሀገር አቀፌ ዯረጀ በመቀመር ማስፊት፤

14.2. ሥራውን የሚያስፇጽም አዯረጃጀት መፌጠር

የመሬት እና መሬት ነክ ንብረት ምዜገባ ስራ እና የህጋዊ ካዲስተር ቴክኖልጂ

የሚያዯራጅ ወጥ መዋቅር ከፋዯራሌ እስከ ከተማ ማዋቀር፤

14.3. የግንዚቤ ማስጨበጫ ተግባራትን ማከናወን

የመሬት እና መሬት ነክ ንብረት ምዜገባ ጠቀሜታ እና አስፇሊጊነት ዘሪያ

የተሇያዩ መዴረኮችን እና ሚዱያዎችን በመጠቀም ሇህብረተሰቡ በቂ ግንዚቤ
ማስጨበጭ፤

14.4. የከተሞች የአውቶሜሽን ስርዒት መ዗ርጋቱን ማረጋገጥ

ከተሞች ወዯ መሬት እና መሬት ነክ ንብረት ምዜገባ ስራ ሇመግባት

የሚያስችሊቸውን የዱጂታሌ የመሰረታዊ ካርታ ዜግጅት አቅም ሇመገንባት
የሚያስችሊቸውን ዴጋፌ እና እገዚ በማዴረግ ሇስራው መሠረታዊ የሆነው አቅም
መፇጠሩን ማረጋገጥ፡፡

15. የመሬት ነክ መረጃ የቅብብልሽ እና የአጠቃቀም ስርዒት መ዗ርጋት

የተቀናጀ የመሬት መረጃ ሥርዒት መ዗ርጋት ሇነዋሪው ቀሌጣፊ አገሌግልትን

በመስጠት እና በመሬት ሊይ ዗ሊቂ ሇውጥን በማምጣት የከተሞችን ሁሇንተናዊ የሌማት
ዕዴገት የሚያፊጥን ነው፡፡ ይህንን ተግባራዊ ሇማዴረግም በከተማው ውስጥ በተሇያዩ
አካሊት ባሇቤትነት የሚገኙት የመሬት እና መሬት ነክ መረጃዎችን በአንዴ ሊይ
በማዯራጀት እና በማቀነባበር ሇተፇሇገው ተግባር ማዋሌን ይጠይቃሌ፡፡ ሆኖም ይህንን
ሇመፇጸም የሚያስችለ በርካታ ችግሮች እና ክፌተቶች በመረጃው ዗ርፌ ሊይ

45
D:Land Management
 www.abyssinialaw.com
ይስተዋሊለ፡፡ ከነዙህም መካከሌ ሇአብነት ያህሌ የመረጃዎቹ በተፇሇገው ፍርማት እና
የጥራት ዯረጃ አሇመገኘት፤ መረጃዎቹን መቀየር እና ማዚባት እንዱሁም መረጃዎቹንም
ሇመስጠት ፇቃዯኛ ያሇመሆን ጥቂቶቹ ናቸው፡፡

በመሆኑም የመሬት ሌማት እና ማኔጅመንት አሰራር እና አገሌግልት አሰጣጥ ሊይ ዗ሊቂ

ሇውጥ ሇማምጣትና የከተሞችን ሁሇንተናዊ የሌማት ዕዴገት ሇማፊጠን እንዱቻሌ
በተሇያዩ አካሊት እጅ የሚገኙ መሬት እና መሬት ነክ መረጃዎች በአንዴ ሊይ
ይዯራጃለ፡፡ ተቀነባብረውም ሇሌዩ ሌዩ የመሬት ሌማት እና ማኔጅመንት አገሌግልት
እንዱውለ ይዯረጋለ፡፡ ሇዙህ ተግባርም የሚያገሇግሌ ሀገራዊ የመሬት ነክ መረጃ
ቅብብልሽ እና አጠቃቀም ወጥ ፕሮቶኮሌ ተቀርጾ በስራ ሊይ ይውሊሌ፡፡ በሚቀረጸው
ፕሮቶኮሌ መሰረትም የከተማው የመሬት እና መሬት ነክ ተቋማት፣ የመሰረተ ሌማት
ዜርጋታ እና አቅርቦት ተቋማት፣ ላልች ከተማ ነክ አገሌግልት ሰጪ እና አስተዲዯራዊ
ተቋማት የመረጃ ፍርማታቸውን በዙህ አግባብ እንዱቀርጹ እና እንዱያስተካክለ
ይዯረጋሌ፡፡ በዙህ አሰራር መሰረት ተቋማት መረጃ ሇመቀባበሌ እና ሇመጠቀም
ግሌጽነት እና ተጠያቂነት ያሇበት ሕጋዊ አሰራር ይኖራቸዋሌ፡፡ ይህንን የፖሉሲ ነጥብ
ተግባራዊ ሇማዴረግ የሚከተለት ስሌቶች ተነዴፇዋሌ፡፡

15.1. ሌምዴ እና ተሞክሮ በመቀመር ማስፊት

በመሬት መረጃ ቅብብልሽ እና አጠቃቀም ረገዴ የተሇያዩ ሀገሮችን ሌምዴ እና

ተሞክሮ በመቅሰምና ከሀገራችን ተጨባጭ ሁኔታ ጋር በማጣጣም መጠቀም
የሚቻሌበትን አግባብ ማመቻቸት እና የተገኘውን ሌምዴ እና ዕውቀት መሰረት
በማዴረግ በአዱስ አበባ ከተማ እና በተወሰኑ ከተሞች ሊይ ተግባራዊ ሇማዴረግ
የሚያስችሌ አሰራር እና የሕግ ማዕቀፌ በመቅረጽ ተግባራዊ ማዴረግ፤
በመቀጠሌም ተሞክሮዎቹን በመቀመር ማስፊት፤

15.2. ሇመረጃ ቅብብልሽ ባሇቤት መሰየም

መረጃው ከተሇያዩ የሚመሇከታቸው መ/ቤቶች ይሰባሰባሌ፣ በቀጣይነት ይሻሻሊሌ

እንዱሁም ሇላልች በሚጠቅም መሌኩ ይሰራጫሌ፡፡ በመሆኑም ይህንን
የሚያስተባብር ተቋም በመሰየም ስራው ውጤታማ እንዱሆን መከታተሌ፣
የመረጃዎች ስታንዲርዴ እና ይ዗ት በቅዴሚያ በመወሰን ሇሚመሇከታቸው
ማሳወቅ፤

46
D:Land Management
 www.abyssinialaw.com

ክፌሌ ሶስት፡ የመሬት ሌማት እና ማኔጅመንት የአቅም ግንባታ

ማዕቀፍች

1. የአሰራር ስርዒትን ማስተካከሌ

በመሬት ዗ርፌ ሊይ እመርታዊ እና መሰረታዊ ሇውጥ ሇማምጣት የ዗ርፈን አሰራር
በመፇተሽ ተገቢውን ማስተካከያ ማዴረግ ተገቢ ይሆናሌ፡፡ የከተሞች የመሬት ዗ርፌ
በመሰረታዊነት ከሚጠቀሱ ችግሮች መካከሌ ግሌጸኝነት እና ተጠያቂነት ያሇበት የአሰራር
ስርዒት አሇመኖሩ ነው፡፡ በመሆኑም ዗ርፈ የተሇያዩ ሕገወጥ ዴርጊቶች እና ተገቢ ያሌሆኑ
አሰራሮች በስፊት የሚፇጸምበት መሆኑ ይታወቃሌ፡፡ እነዙህ በ዗ርፈ ሊይ የተጋረጡትን
አዯጋዎች ሇመቀነስ እና ሇመቆጣጠር የ዗ርፈን የአሰራር ችግሮች በመፇተሽ ተገቢው
ማስተካከያ ይዯረጋሌ፡፡ በዙህ ረገዴ የ዗ርፈ አሰራር ከፋዯራሌ እስከ ታችኛው የአስተዲዯር
እርከን ዴረስ እርስ በርስ የሚናበብ፣ ተገቢውን መስመራዊ ዴጋፌ እና ክትትሌ በሚያሳሌጥ፣
የተገሌጋዩን እርካታ ያማከሇ እንዱሁም የግሌጽነት እና የተጠያቂነት መርህን የተከተሇ
መሆኑ ይረጋገጣሌ፡፡ ይህንንም ተግባራዊ ሇማዴረግ ይቻሌ ዗ንዴ የሚከተለት ስሌቶች
ተቀይሰዋሌ፡፡

1.1. ሞዳሌ የአሰራር ስርዒት በመቅረጽ ውጤታማነታቸውን እየፇተሹ

ማስፊት
በፋዳራሌ የከተማ ሌማት እና ኮንስትራክሽን ሚኒስቴር በኩሌ ከተሞች
እንዯተጨባጭ ሁኔታቸው የሚተገብሩት ሞዳሌ የአሰራር ማዕቀፌ በመቅረጽ
ውጤታማነታቸው እየተፇተሸ በስራ ሊይ እንዱውሌ ይዯረጋሌ፡፡

1.2. የአሰራር ስርዒት የሚመራበት ግሌጽ እና ዜርዜር የሕግ ማዕቀፌ

በመቅረጽ መተግበር
የመሬት ሌማት እና ማኔጅመንት አሰራር ስርዒት ግሌጸኝነት እና ተጠያቂነት
ባሇበት አግባብ የሚመራበት አዋጆች፣ ዯንቦች፣ መመሪያዎች፣ ስታንዲርድች እና
ማኑዋልች በመቅረጽ መተግበራቸውን ማረጋገጥ፡፡

1.3. አሰራሩን በቴክኖልጂ እና በተቀናጀ የመረጃ አቅም መዯገፌ

የመሬት ዗ርፌ አሰራር ስሌጠትን ከፌ ሇማዴረግ የሚያስችሌ የቴክኖልጂ እና
የመረጃ አቅም በመገንባት አሰራሩ እርስ በርስ የሚናበብበት አግባብ ይፇጠራሌ፡፡

47
D:Land Management
 www.abyssinialaw.com

2. የአዯረጃጀት ስርዒትን ማስተካከሌ

በመሬት ዗ርፌ ሊይ የሚጠበቀውን መሰረታዊ ሇውጥ ሇማምጣት የ዗ርፈን ተቋማዊ
አዯረጃጀት በመፇተሽ ተገቢው ማስተካከያ ይዯረጋሌ፡፡ በከተሞች የመሬት ዗ርፌ ሊይ
ተቋማዊ አዯረጃጀቱ እርስ በርሱ የማይናበብ እና ተዯራሽነትን እና ስሌጠትን በማረጋገጥ
ረገዴ ከፌተኛ ውስንነት የሚታይበት ከመሆኑም በሊይ ፋዯራሌ-ከክሌሌ፣ ክሌሌ-ከዝኖች፣
ዝኖች-ከከተሞች፣ ከተሞች/ክፌሇ ከተሞች፣ ክፌሇ ከተሞች-ከወረዲዎች ወይም ቀበላዎች
የማይናበቡበት እና ተቋማዊ ግንኙነቱም ከፌተኛ ክፌተት የሚታይበት ነው፡፡ ከዙህም
በተጨማሪ የከተማ መሬት ሌማት እና ማኔጅመንት ቁሌፌ የፖሉሲ እና የፖሇቲካ ትኩረት
ቢሆንም በፋዯራሌ በክሌልች እና በከተሞች የውሳኔ ሰጪነት አቅሙን በሚያጠናክር
መሌኩ ባሇመዯራጀቱ የ዗ርፈን ውጤታማነት በእጅጉ ቀንሶታሌ፡፡

እነዙህን በ዗ርፈ ሊይ የሚታዩትን ችግሮች ሇማስወገዴ የ዗ርፈን የአዯረጃጀት ችግሮች

በመፇተሽ ተገቢው የአዯረጃጀት ማስተካከያ ይዯረጋሌ፡፡ በዙህ ረገዴ የመሬት ሌማት እና
ማኔጅመንት አዯረጃጀትም ተቋም ከፋዯራሌ እስከ ታችኛው የአስተዲዯር እርከን ዴረስ
እርስ በርስ የሚናበብ፣ ተገቢውን መስመራዊ ዴጋፌ እና ክትትሌ በሚያሳሌጥ እንዱሁም
የውሳኔ ሰጪነት እና የተጠያቂነት አግባብ በሚያጠናክር መሌክ እንዱዯራጅ ይዯረጋሌ፡፡
የመሬት ሌማት እና ማኔጅመንት የውሳኔ ሰጪነት እና የተጠያቂነት አግባቡን በሚያጠናክር
ተቋማዊ አዯረጀጀት እንዯአስፇሊጊነቱ እየታየ በከተሞቹ የካቢኔ አካሌ ሆኖ ይዋቀራሌ፡፡
በመሆኑም በፋዳራሌ ዯረጃ በከተማ ሌማት እና ኮንስትራክሽን ሚኒስቴር የከተማ ሌማት
዗ርፌ ተጠሪ ሆኖ ይዯራጃሌ፡፡ በአዱስ አበባ እና በዴሬዲዋ ከተሞች በቢሮ ዯረጃ የከተሞቹ
የካቢኔ አባሌ ሆኖ ይዯራጃሌ፡፡ በክሌሌ እስከታችኛው የአስተዲዯር እርከን በየዯረጃው
ግሌጽ አዯረጃጀት ኖሮት የውሳኔ ሰጪነት እና ተጠያቂነት አግባቡን በሚያጠናክር አኳኋን
እንዱዯራጅ ይዯረጋሌ፡፡ ይህንንም ተግባራዊ ሇማዴረግ ይቻሌ ዗ንዴ የሚከተለት ስሌቶች
ተቀይሰዋሌ፡፡

2.1. የመሬት ሌማት እና ማኔጅመንት አዯረጃጀት በመፇተሽ ተገቢው

ማስተካከያ ማዴረግ
የከተሞች የመሬት ሌማት እና ማኔጅመንት አዯረጃጀት ሊይ የሚታዩትን ክፌተቶች
በመፇተሽ ብቁ አዯረጃጀት መቅረጽ፡፡

2.2. የተቋሙን የማቋቋሚያ የአዯረጀጀት ማዕቀፌ በመቅረጽ መተግበር

የከተማ መሬት ሌማት እና ማኔጅመንት ተቋም አዯረጃጀት በመቅረጽ መተግበር ፤

3. የሰው ኃይሌ ሌማት ስርዒት መ዗ርጋት እና ቀጣይነቱን ማረጋገጥ

48
D:Land Management
 www.abyssinialaw.com
በመሬት ዗ርፌ ሊይ የተፇሇገውን መሰረታዊ ሇውጥ ሇማምጣት በአሰራር፣ አዯረጃጀት
እና ሕግ ማዕቀፌ ቀረጻ ሊይ ከሚዯረገው ርብርብ በሊቀ መሌኩ የ዗ርፈን የሰው ኃይሌ
ሌማት ማጠናከር መሰረታዊ ጉዲይ ነው፡፡ በከተሞች የመሬት ዗ርፌ ሊይ
በመሰረታዊነት ከሚታዩ ችግሮች ቁሌፈ በ዗ርፈ ተገቢውን የአመሇካከት ጥራት፣ ክህልት
እና ዕውቀት የጨበጠ ብቁ ባሇሙያ እጥረት ሲሆን ይህም በ዗ርፈ ሊይ በስፊት
ሇሚታየው የውሳኔ እና የአገሌግልት አሰጣጥ መጓተት እና የስነ ምግባር ብሌሽት የራሱ
ትሌቅ ዴርሻ እንዲሇው ግሌጽ ነው፡፡ በመሆኑም እነዙህን ችግሮች በመሰረታዊነት
ሇመፌታት እና የመሬት ዗ርፈን በየዯረጃው ወዯሊቀ የአፇጻጸም እርከን ሇማሸጋገር
የሚያስችለ በተግባር የተዯገፇ የአመሇካከት ግንባታ፣ የተሻሇ ዕውቀት እና ክህልት
ሇማስጨበጥ እና ጥራት ያሇው የሰው ኃይሌ ሇማፌራት የሚያስችለ ስርዒተ ትምህርቶች
ተቀርጸው ተግባራዊ ይዯረጋለ፡፡ በመሬት ዗ርፈ በየዯረጃው የሰሇጠነ የሰው ኃይሌ
ቅዴሚያ ትኩረት ተሰጥቶት እንዱሟሊ ይዯረጋሌ፡፡ የፋዯራሌ መንግሥትም በስርዒተ
ትምህርት ቀረጻ እና ስሌጠና ተግባር ሊይ ሇተሰማሩ ተቋማት ተገቢውን ዴጋፌ
ይሰጣሌ፡፡ ከዙህም ጎን ሇጎን የመሬት ዗ርፌ የአቅም ግንባታ ስራን በአጠቃሊይ እና
የሰው ኃይሌ ሌማቱን በተሇይ የሚያሳሌጡ የጥናት እና ምርምር ተግባራት በማከናወን
዗ርፈን ውጤታማ ሇማዴረግ የሚያስችሌ ቅንጅት እና ዴጋፌ አግባብ ይመቻቻሌ፡፡
በሰው ኃይሌ ሌማት ረገዴ የተመሇከተውን የፖሉሲ አቅጣጫ ሇመተግበር የሚከተለት
ስሌቶች ተነዴፇዋሌ፡፡

3.1. በመሬት ሌማት እና ማኔጅመንት ዗ርፌ በየዯረጃው በቂ ክህልት

ያሇው ባሇሙያ በብዚት እና በጥራት ማፌራት

በመሬት ሌማት እና ማኔጅመንት በሙያ እና ቴክኒክ ዗ርፌ በየዯረጃ ሁሇት

የመሬት ሌማት እና ማኔጅመንት ዴጋፌ ሰጪ ኦፕሬተሮችን፣ በዯረጃ ሶስት
የመሬት መረጃ ሥርዒት፣ የመሬት ካዲስተር፣ የመሬት እና ንብረት ምዜገባ፣
የመሬት ሌማት እና ግብይት ቴክኒሽያኖችን፣ በዯረጃ አራት የመሬት መረጃ
ስርዒት፣ የመሬት እና ንብረት ምዜገባ ስርዒት፣ የመሬት ካዲስተር ስርዒት፣
እንዱሁም የመሬት ሌማት እና ግብይት ስርዒት አስተዲዯሮችን፣ በዯረጃ አምስት
በመሬት ሌማት እና ማኔጅመንት ስራ አመራሮችን ሇማፌራት የሚያስችሌ
ሥርዒተ ትምህርት በመቅረጽ በሁለም ክሌልች ስሌጠናው የሚሰጥበትን አግባብ
በማመቻቸት ተግባራዊ ማዴረግ እንዱሁም ከዯረጃ አምስት በሊይ በከፌተኛ
የትምህርት ተቋማት በዴግሪ እና በማስተርስ ዯረጃ በ዗ርፈ በከፌተኛ ዯረጃ
የሰሇጠነ የሰው ኃይሌ ሇማፌራት የሚያስችሌ ዜግጅት በማጠናቀቅ መተግበር፡፡

3.2. ቀጣይነት ያሇው የአመሇካከት ግንባታ ማካሄዴ

49
D:Land Management
 www.abyssinialaw.com
በመሬት ሌማት እና ማኔጅመንት የሚሰማራው አመራርና ፇጻሚ ተከታታይ
የሆነ የአመሇካከት ግንባታ እንዱያገኝ በማዴረግ የተጠናከረ የሰው ኃይሌ
ይፇጠራሌ፡፡ በ዗ርፈ በብዚት እና በጥራት ተገቢው የሰው ኃይሌ ሇስራው
ማ዗ጋጀት ይቻሌ ዗ንዴ በአፇጻጸም ሪፖርት፣ በአካሌ ጉብኝት እና የህብረተሰቡን
አስተያየት በማካተት ግምገማ ነክ ሥሌጠና በቀጣይነት እና ባሌተቆራረጠ
መሌኩ በመስጠት ብቃት ያሇው የሰው ኃይሌ ሇመፌጠር ጥረት ማዴረግ፤

3.3. የሙያ ብቃት ማረጋገጫ ስርዒት መ዗ርጋት

በ዗ርፈ የሚሰማሩ ተመራቂዎች እና ሙያተኞችም የሙያ ዯረጃ በመፇተሽ
የማረጋገጫ ሰርተፉኬት የሚሰጥበት ስርዒት ይ዗ረጋሌ፤

3.4. ተመጣጣኝ የክፌያ እና የማትጊያ ስርዒት መ዗ርጋት

የ዗ርፈን አመራር እና ፇጻሚ በሴክተሩ ሇማቆየት የሚያስችሌ የአፇጻጸም እና
የብቃት ዯረጃ ጋር ተመጣጣኝ የሆነ ክፌያ እና የማትጊያ ስርዒት በመቅረጽ
ተግባራዊ ማዴረግ፤

3.5. የጥናት እና ምርምር ስርዒት መ዗ርጋት

የመሬት ሌማት እና ማኔጅመንት ስርዒት ውጤታማ ሇማዴረግ ተከታታይነት
እና ተዯማሪነት ያሇው የጥናት እና ምርምር ተግባራት በፋዳራሌ በክሌልች
እና በትምህርት ተቋማት በኩሌ እንዱከናወን እና ውጤታማነቱ ተፇትሾ
ተግባራዊ ይዯረጋሌ፡፡

በጥናት እና ምርምር ረገዴ በመሬት የተሇያዩ ዗ርፍች ሊይ የሚከናወኑት

እንዯተጠበቀ ሆኖ በሚከተለት ሊይ ተገቢውን ትኩረት መስጠት ይጠይቃሌ፡፡
 በከተማ የፕሊን ወሰን አስተዲዯር ዗ርፌ፣
 በትሌሌቅ ከተሞች እና በትንንሽ ከተሞች መካከሌ የሚዯረገውን
መስተጋብር እና ቅንጅት ውጤታማ በሆነ መሌኩ ስሇማስተዲዯር፣
 በከተሞች የመሬት ሌማት ውጤታማ አግባብን በማጥናት ውጤታማነቱን
በመፇተሽ ተግባራዊ ማዴረግ፣
 አነስተኛ ገቢ ሊሇው የከተማ ህብረተሰብ ክፌሌ የቤት ወይም የመሬት
ተዯራሽነት አግባብን በማጥናት ውጤታማነቱን በመፇተሽ ተግባራዊ
ማዴረግ፣
 የመሬት ሌማት እና ማኔጅመንት መረጃ ወቅታዊነት እና ተዯራሽነት
ስሇሚረጋገጥበት አግባብ በማጥናት እና በመፇተሽ ተግባራዊ ማዴረግ፣

4. የቴክኖልጂ ሌማት እና ዕዴገት ስርዒት ወጥ ማዴረግ

50
D:Land Management
 www.abyssinialaw.com

የመሬት ዗ርፈን ሌማታዊ በሆነ አግባብ ሇመምራት ዗ርፈን በ዗መናዊ ቴክኖልጂ ስርዒት
መዯገፌ ተገቢ ነው፡፡ ከተሞች በ዗መናዊ የቴክኖልጂ ስርዒት ሇመጠቀም ያሇባቸው
የአቅም ውስንነት እንዯተጠበቀ ሆኖ አሌፍ አሌፍ የመሬት ሌማት እና ማኔጅመንት
ስርዒቱን ሇማሳሇጥ ሲባሌ አንዲንዴ ከተሞች በስራ ሊይ የሚያውለት ቴክኖልጂ ተገቢው
ጥናት ያሌተዯረገበት እና ከጠቀሜታቸው ይሌቅ ጉዲቱ የሚያመዜንበት አግባብም
ይስተዋሊሌ፡፡ በመሆኑም እነዙህን ችግሮች ሇማስወገዴ ከመሬት ቆጠራ እና ምዜገባ
ጀምሮ እስከ መሬት አስተዲዯር ሌማትና ማኔጅመንት እንዱሁም የ዗ርፈን አጠቃሊይ
አሰራር የሚያሳሌጡ ሌዩ ሌዩ ሶፌትዌሮች እና ሀርዴዌሮች በተገቢው ስታንዲርዴ
ተቀርጸው እና ስታንዲርደን ያሟለ ሆነው ሲገኙ በስራ ሊይ እንዱውለ ይዯረጋሌ፡፡
በመስኩም ተገቢው ጥናት እና ምርምር በማዴረግ ውጤታማነቱን ሇማጠናከር
የሚያስችሌ የቅንጅት እና የዴጋፌ አግባብ ይመቻቻሌ፡፡ ይህንንም ተግባራዊ
ሇማዴረግ የሚከተለት የአፇጻጸም ስሌቶች የሚተገበር ይሆናሌ፡፡

4.1. ሀገራዊ የቴክኖልጂ ዴጋፌ እና አቅም ግንባታ ተቋም ማዯራጀት

በፋዯራሌ የከተማ ሌማት እና ኮንስትራክሽን ሚኒስቴር አንዴ የመሬት ነክ
ተቋማት የቴክኖልጂ ዴጋፌ እና ክትትሌ የሚያዯርግ የፕሮጀክት ጽ/ቤት
አዯረጃጀት ይዋቀራሌ፡፡ በክሌሌም በተመሳሳይ ይዯራጃሌ፡፡ ይህም ተቋም
በራሱ እና በላልች ባሇዴርሻ አካሊት ጭምር የሚፇሇጉትን የቴክኖልጂ
ግብአቶች በመሇየት የሚሇሙበት እና የሚቀርቡበት አግባብ ያመቻቻሌ፡፡

4.2. ውጤታማ የቴክኖልጂ ስታንዲርዴ መቅረጽ እና መተግበር

የ዗ርፈን ውጤታማነት የሚያሳሌጥ የመሬት ዗ርፌ የቴክኖልጂ ስታንዲርዴ
በመቅረጽ በስራ ሊይ እንዱውሌ ይዯረጋሌ፡፡

5. የመሬት ተቋማትን የማስፇጸም አቅም አስተማማኝ ዯረጃ ሊይ

የሚያዯርስ ሥርዒት መገንባት

በመሬት ዗ርፌ ግሌጽ የሕግ ማዕቀፌ በመቅረጽ አስፇጻሚው እና ፇጻሚው እንዱሁም

ተገሌጋዩ እና ነዋሪው ግሌጽ ግንዚቤ እንዱኖረው እና በአግባቡ እንዱተገብር እና
እንዱያስተገብር ከማዴረግ ጎን ሇጎን አሰራሩ እርስ በርስ የሚጠባበቅ እና በየዯረጀው
የተፇጸመ ስህተት ሲኖር ቀዴሞ እንዲይፇጸም የሚያስጠነቅቅ ወይም በዯረጃው ፇጣን
የእርምት እና ማስተካከያ ሇማዴረግ የሚያስችሌ ወይም የተፇጸመው ስህተት በዯረጃው
ሳይፇታ ወዯ ቀጣይ ዯረጀ እንዲያሌፌ የሚያግዴ የአሰራር እና ቴክኖልጂ ስርዒት እና
ብቃት መፌጠር ተገቢ ይሆናሌ፡፡ በከተሞች በ዗ርፈ ሊይ የሚገኙ ተቋማት ይህንን
ብቃት ከመፌጠር አንጻር በአሰራርም ይሁን በቴክኖልጂ አጠቃቀም እንዱሁም ግሌጽ

51
D:Land Management
 www.abyssinialaw.com
የህግ ማዕቀፌ በመቅረጽ እና በመተግበር ረገዴ መሰረታዊ ችግሮች የሚስተዋለባቸው
ናቸው፡፡ እነዙህንም ችግሮች በመሰረታዊነት በመፌታት የ዗ርፈን የማስፇጸም አቅም
አስተማማኝ ዯረጃ ሊይ ሇማዴረስ የመሬት ዗ርፌ አሰራሩን ግሌጽነት እና ተጠያቂነት
ባሇው መንገዴ የሚመራ የተሟሊ የሕግ ማዕቀፌ በመቅረጽ ተግባራዊ የሚዯረግ ሆኖ
የ዗ርፈን የሕግ ማዕቀፇ እና የአሰራር ስርዒት የአስፇጻሚ አካሊት ፇጻሚ እና ተገሌጋይ
በግሌጽ እንዱያውቁት እና እንዱተገብሩት ይዯረጋሌ፡፡ የመሬት ዗ርፈ ገንቢ በሆነ
አግባብ እርስ በርስ የሚጠባበቅ እና ስህተትን ቀዴሞ ሇማስጠንቀቅ እና በፌጥነት
ሇማረም በሚያስችሌ የአሰራር እና ቴክኖልጂ ስርዒት እንዱመቻች ይዯረጋሌ፡፡ ይህንን
የፖሉሲ አቅጣጫ ተግባራዊ ሇማዴረግም የሚከተለት ስሌቶች ተነዴፇዋሌ፡፡

5.1. በ዗ርፈ ሊይ የሚገኘው አመራር እና ፇጻሚ ዜርዜር ተግባር እና

ኃሊፉነት በግሌጽ ማሳወቅ

በመሬት ዗ርፌ ሊይ የሚገኘውን አመራር እና ፇጻሚ ግሌጽ የሆነ ዜርዜር

ተግባር በመቅረጽ በቂ ግንዚቤ በመያዜ ወዯ ተግባር እንዱሰማራ ማዴረግ፡፡

5.2. የአገሌግልት አሰጣጥ እና አፇጻጸም ብቃት ም዗ና ስርዒት መ዗ርጋት

የመሬት ዗ርፈን ግሌጽ የአገሌግልት አሰጣጥ እና አፇጻጸም ስታንዲርዴ
በመቅረጽ ህብረተሰቡ እና አግባብ ያሊቸው አካሊት ስርዒቱን የሚመዜኑበት
አሰራር በመ዗ርጋት ተቋማዊ ብቃቱን ማጠናከር፡፡

5.3. ተዯማሪ ስራ መስራት የሚያስችሌ ተናባቢ የቴክኖልጂ ሥርዒት

መፌጠር
የመሬት አጠቃቀም ፕሊን፣ ሇመሬት ሌማት፣ ሇግብይት፣ ሇይዝታ ሇግንባታ
ፇቃዴ ተዯማሪ እየሆነ የሚሰራ የሶፌትዌር ኦፕሬሽን በመጠቀም ስርዒቱን
ማጠናከር፡፡

6. የባሇሙያ እና የአመራር ስነ ምግባርን ማስተካከሌ እና የተጠያቂነት

ስርዒት መገንባት

የመሬት እና መሬት ነክ ተቋማት ዗ርፌ የሚጠይቀውን ክህልት ከመገንባት ጎን ሇጎን

በስነምግባሩ የታነጸ ፇጻሚ እና አመራር መገንባት እና ማፌራት ትሌቅ ትኩረት
የሚሰጠው ነው፡፡ በመሬት ሊይ በመሰረታዊነት ከሚጠቀሱት ችግሮች በ዗ርፈ የሚገኘው
አመራር እና ፇጻሚ የስነ ምግባር ጉዴሇት እና የተጠያቂነት ስርዒት አሇመጠናከር
ቁሌፌ ጉዲይ ነው፡፡ በመሆኑም እነዙህ አካሊት በመሬት ዗ርፈ የተሇያዩ ህገወጥ ዴርጊት

52
D:Land Management
 www.abyssinialaw.com
ሊይ በመሰማራት የመሬት ሌማት እና አስተዲዯር ስርዒቱን በከፌተኛ አዯጋ ሊይ
የጣለት መሆኑ ግሌጽ ነው፡፡ ይህንን መሰረታዊ ችግር ሇማስወገዴ በመሬት ዗ርፈ
የሚገኘው ባሇሙያ እና አመራር የተስተካከሇ ስነምግባር ያሇው ዛጋ እንዱሆን
የሚያስችለ ስሌቶች ተቀርጸው በስራ ሊይ እንዱውለ ይዯረጋሌ፡፡ በዙህ መሠረት
የሚከተለት ስሌቶች ተቀርጸዋሌ፡፡

6.1. የስነ ምግባር ዯንብ በመቅረጽ መተግበር

በተሇይ የመሬት ዗ርፈ አመራር እና ባሇሙያ የሚመራበት ሀገራዊ የስነ ምግባር
ዯንብ ተቀርጾ በስራ ሊይ እንዱውሌ ማዴረግ፤

6.2. ጠንካራ እና ተከታታይነት ያሇው ግምገማዊ ስሌጠና ስርዒት

መ዗ርጋት
በ዗ርፈ ሊይ ሇሚገኘው አመራር እና ባሇሙያ ተገቢው ክትትሌ እና ዴጋፌ
የሚያገኝበት ተከታታይነት ያሇው ግምገማዊ ስሌጠና በመስጠት ወቅታዊ እና
ተዯማሪነት ያሇው ማስተካከያ የሚያዯርግበት አግባብ ይመቻቻሌ፤

6.3. ትምህርት ሰጪ እርምጀ የሚወሰዴበት ስርዒት መ዗ርጋት

ተገቢው አሰራር ስርዒት ተ዗ርግቶ እና ዴጋፌ ተዯርጎ የተፇጸመ ጥፊት እና
ተገቢ ያሌሆነ ዴርጊት ሲኖር እንዯዯረጃው ትምህርት ሰጪ የሆነ እና ህጋዊ
እርምጃ እንዱወሰዴ ይዯረጋሌ፡፡ በዙህ ሳቢያ የተገኘ ሀብት እና ንብረትም
ሇህዜብ እና ሇመንግስት ተመሊሽ ይዯረጋሌ፡፡

7. ፖሉሲውን በማስፇጸም ረገዴ የግለን ዗ርፌ የተሳትፍ ስርዒት

መ዗ርጋት እና ማጠናከር

በመሬት ሌማት እና ማኔጅመንት ስርዒቱን ሇማስተካከሌ እንዱሁም የተቋማትን አቅም

በማጎሌበት ረገዴ የከተሞች እና የመንግስት አቅም ሊይ ብቻ መመርኮዜ አዋጪ
አሇመሆኑ ዗መናዊ የማኔጅመንት አስተምህሮ በግሌጽ ያመሇክታሌ በመሆኑም በመሬት
ሌማት እና ማኔጅመንት የአቅም ግንብታ እና ተያያዥ ተግባራት ሊይ የግለ ዗ርፌ
የሚሰማራበት አግባብ ይመቻቻሌ፡፡ በዙህ ረገዴ የካዲስተር አፇጻጸም ከከተሞች የበጀት
ጫናና የሰው ኃይሌ ማሟሊት አንፃር የሚፇጠረው ችግር ሇመቅረፌ የግለ ዗ርፌ
ተጠያቂነት እና ግሌጽነትን ባገና዗በ አግባብ የሚሰማራበት አሰራር ይመቻቻሌ፡፡
በላሊም በኩሌ የመሬት ሌማት እና ማኔጅመንት አሰራሩን በሁለም ከተሞች ሊይ

53
D:Land Management
 www.abyssinialaw.com
ሇማስተካከሌ በሚዯረገው ጥረት በመሬት ሌማት እና ማኔጅመንት ዗ርፌ በቂ ሌምዴ
እና ክህልት ያሊቸው አካሊትን የማማከር የክትትሌ እና የዴጋፌ ስራ ሊይ እንዱሳተፈ
የሚያስችሌ አሰራር ተግባራዊ ይዯረጋሌ፡፡ እነዙህን የፖሉሲ አቅጣጫዎች ተግባራዊ
ሇማዴረግ የሚከተለት የአፇጻጸም ስሌቶች ተቀይሰዋሌ፡፡

7.1. የተሳትፍ መስክ መሇየት እና ማዯራጀት

በመሬት ሌማት እና ማኔጅመንት የግለ ዗ርፌ የሚሳተፌባቸው ተግባራትን
በውሌ በመሇየት፣ በየ዗ርፈ ተግባሩን በአግባቡ ማዯራጀት፤

7.2. ተገቢ ዴጋፌ እና እገዚ ማዴረግ

በ዗ርፈ የሚሰማሩ አካሊትን በብዚት እና በጥራት ሇማፌራት የሚያስችሌ ዴጋፌ
እና እገዚ በማዴረግ ተገቢውን ክህልት እና ሙያ ያሊቸውን አካሊት
መመሌመሌ፤

7.3. ተጠያቂነት ያሇበት የአሰራር ስርዒት በመ዗ርጋት የመስኩን

ውጤታማነትን ማሳዯግ
የግለን ዗ርፌ የተጠያቂነት እና የዴጋፌ አግባብ በግሌጽ በማመሌከት ስራውን
ውጤታማ የሚሆንበትን ስርዒት ማመቻቸት፤

ክፌሌ አራት፡ የፖሉሲው ስትራቴጂክ የማስፇጸሚያ አቅጣጫዎች ፣

ስሌቶች እና የሚጠበቁ ውጤቶች

1. ስትራቴጂክ የማስፇጸሚያ አቅጣጫዎች

የመሬት ሌማት እና ማኔጅመንት ፖሉሲ እና የአፇጻጸም ስሌቶቻቸው ስርዒቱን
በማስተካከሌ ረገዴ የሚከተለትን የማስፇጸሚያ አቅጣጫዎችን የሚከተለ ይሆናሌ፡፡
1.1. የመንግሥት የህዜብ እና የተቋም መስተጋብራዊ ትስስር እና ቅንጅትን በማጠናከር
የከተማ መሬት ሌማትና ማኔጅመንት፣ የፖሇቲካሌ ኢኮኖሚ ትራንስፍርሜሽን
መሰረት እንዱጥሌ ይዯረጋሌ፡፡

1.2. የከተሞችን የመሬት ሃብት ቆጠራ፣ ምዜገባ እና የመሬት ጥበቃ ስርዒት በማጠናከር
የከተማው የመሬት ሀብት ከብክነትና ከሕገወጥነት የፀዲ እንዱሆን ይዯረጋሌ፡፡

1.3. የከተሞችን የፕሊን ወሰን የመከሇሌ እና የማስተዲዯር ጠንካራ የጋራ አሰራር ስርዒት
በመ዗ርጋት በከተሞች እና በአጎራባች አካባቢዎቻቸው መካከሌ ጤናማ የሌማት
እና ዕዴገት ትስስር እንዱሁም የጋራ ተጠቃሚነት መንፇስ እንዱዲብር ይዯረጋሌ፡፡

54
D:Land Management
 www.abyssinialaw.com

1.4. የከተሞችን የመሬት አጠቃቀም ፕሊን ተፇጻሚነት በማጠናከር ኢኮኖሚያዊ

የመሬት አጠቃቀም ስርዒት እንዱዲብር ይዯረጋሌ፡፡

1.5. የከተሞችን የአረንጓዳ እና የውበት ዯረጃ በማሻሻሌ ከተሞች ምቹ የመኖሪያ እና

የሥራ ቦታ እንዱሆኑ ይዯረጋሌ፡፡

1.6. የመሬት ሌማቱ አሳታፉ ግሌጽ ተጠያቂነት ያሇበት እና ፌትሀዊ የተነሺ

መስተንግድ ስርዒትን ያረጋገጠ እንዱሆን ይዯረጋሌ፡፡

1.7. የተቀናጀ የመሰረተ ሌማት አቅርቦት እና የአካባቢ ዯህንነት ማዕቀፍችን ያረጋገጠ

የመሬት ሌማት ስርዒት ተግባራዊ ይዯረጋሌ፡፡

1.8. አሳታፉ እና ፌትሀዊ የሆነ የመሌሶ ማሌማት ስርዒት በመ዗ርጋት የከተሞች የዯቀቁ
አካባቢዎች መሌሰው እንዱታዯሱ እና እንዱሇሙ ይዯረጋሌ፡፡

1.9. የከተሞችን የመሬት ባንክ እና አስተማማኝ የመሬት ዜግጅት የፊይናንስ እና

ልጂስቲክስ አቅርቦት ስርዒት በመ዗ርጋት የከተሞች የመሬት ዜግጅት እና
አቅርቦት ቀጣይነት እንዱረጋገጥ ይዯረጋሌ፡፡

1.10. ግሌጽና ተጠያቂነት ያሇበት እንዱሁም የመሬት ፌሊጎትና የመሬት ዜግጅት

አቅምን ታሳቢ የሚያዯርግ የመሬት ግብይትና አሰጣጥ ሥርዒት በመ዗ርጋት
የከተሞች የሌማት እና መሌካም አስተዲዯር ስኬት እንዱረጋገጥ ይዯረጋሌ፡፡

1.11. የመሬት ሉዜ መነሻ ዋጋ ወቅታዊነትን የሚያረጋግጥ የአሰራር ስርዒት በመ዗ርጋት

ውጤታማ የከተሞች የንብረት ኢኮኖሚ እና የመሬት ግብይት ዋጋ በመሰረታዊነት
እንዱረጋጋ ይዯረጋሌ፡፡

1.12. ዗መናዊ እና ቀሌጣፊ የከተሞች የይዝታ አስተዲዯር የካዲስተር እና መሬት እና

መሬት ነክ ንብረት ምዜገባ ስርዒት በመ዗ርጋት የዛጎችን የንበረት እና የይዝታ
ዋስትና እንዱረጋገጥ፣ የከተሞች ሌማት እንዱፊጠን እና የነዋሪው የሌማት ተሳትፍ
እንዱዲብር ይዯረጋሌ፡፡

1.13. በ዗መናዊ ቴክኖልጂ የታገ዗ ግሌጽ የሆነ አሰራርና አዯረጀጀት፣ በክህልትና በሥነ
ምግባር የታነፀ የሰው ኃይሌ እንዱሁም የተጠናከረ የማስፇጸም አቅም ያሇው
የመሬት ተቋም በመፌጠር ውጤታማ የመሬት ሌማት እና ማኔጅመንት ስርዒት
እውን እንዱሆን ይዯረጋሌ፡፡

55
D:Land Management
 www.abyssinialaw.com

2. የስትራቴጂው ፕሮግራም ፣ ንዐሳን ፕሮግራሞች እና ፕሮጀክቶች

ከሊይ የተቀመጠውን ስትራቴጂክ አቅጣጫዎችን እውን ሇማዴረግ የመሬት ሌማትና

ማኔጀመንት ፕሮግራም ተቀርጿሌ፡፡ በፕሮግራሙም ስር ሰባት ንዐሳን ፕሮግራሞች እና
ሀያ አንዴ ፕሮጀክቶች ተካተው እንዯሚከተሇው አጠር ባሇ መሌኩ ቀርበዋሌ፡፡
የመሬት ሌማት እና ማኔጅመንት ፕሮግራም ንዐሳን ፕሮግራሞች እና ፕሮጀክቶች
በዜርዜር በመሬት ሌማትና ማኔጅመንት ፕሮግራም ሰነዴ ሊይ ተመሌክቷሌ፡፡

2.1. የከተማ መሬት አጠቃቀም ፕሊንና አረንጓዳ ቦታዎች ሌማት ንዐስ

ፕሮግራም

2.1.1. የንዐስ ፕሮግራሙ ዒሊማ

የከተሞች የመሬት አጠቃቀም ፕሊን የከተሞችን የሌማት ፌሊጎት የተከተሇ፣
አሳታፉ የሆነ፣ ዜግጅቱ በተገቢው የኧርባን ዱዚይንና የሽንሻኖ ፕሊን
የተዯገፇና ሇአረንጓዳ ቦታዎች ሌማትና ውበት ትኩረት የሚሰጥ እና
ተፇጻሚነቱ የተረጋገጠ መሆን፤

2.1.2. የንዐስ ፕሮግራሙ ፕሮጀክቶች

ፕሮጀክት አንዴ፡ የከተማ መሬት አጠቃቀም ፕሊን ዜግጅት ፕሮጀክት

የፕሮጀክቱ ዒሊማ፡- የዱጂታሌ መዋቅራዊና አናልግ መሰረታዊ ፕሊኖችን በማ዗ጋጀት

ተገቢውን የዴጋፌና ክትትሌ ስርዒት በመ዗ርጋት ውጤታማ፣
ቀሌጣፊ፣ ተጠያቂነት ያሇው እና ተፇጻሚነቱ የተረጋገጠ የከተማ
መሬት አጠቃቀም ሇመፌጠር

ግብ 1፡- ከ20,000 በሊይ ሕዜብ በሚኖርባቸው 86 ከተሞች የዱጂታሌ መዋቅራዊ

ፕሊን ተ዗ጋጅቶ ይተገበራሌ፡፡

ግብ 2፡- የሕዜብ ብዚታቸው ከ20,000 በሊይ የሆኑ 86 ከተሞች የአካባቢ ሌማት

ፕሊን ከከተማ ዱዚይን ፕሊን ጋር በመጣመር ተ዗ጋጅቶ ይተገበራሌ፡፡

ግብ 3፡- ከ20,000 በታች ሕዜብ በሚኖርባቸው ከተሞች የመሬት አጠቃቀሙን

የሚመራ የመሰረታዊ ፕሊን ተ዗ጋጅቶ ይተገበራሌ፡፡

56
D:Land Management
 www.abyssinialaw.com
ፕሮጀክት ሁሇት፡ የከተማ አረንጓዳ ቦታዎች ሌማትና ውበት ማሻሻሌ ፕሮጀክት

የፕሮጀክቱ ዒሊማ፡ በመሬት አጠቃቀም ፕሊንና ኧርባን ዱዚይን ዜግጅት ሊይ

ሇአረንጓዳ ሽፊንና የውበት ዯረጃ መሻሻሌ ሌዩ ትኩረት
በመስጠት፣ የባሇዴርሻ አካሊትንና የህብረተሰቡን ተሳትፍ
በማሳዯግና ተገቢውን የሕግ ማዕቀፌና አዯረጃጀት በመፌጠር
ከተሞች አረንጓዳ ውብና ማራኪ እንዱሆኑ ማዴረግ፤

ግብ 1፡- በ86 ከተሞች 3,275 ሄክታር መሬት በተቀመጠው ስታንዲርዴ መሰረት

አሳታፉ በሆነ መሌኩ በአረንጓዳ እንዱሸፇኑ ይዯረጋሌ፡፡

ግብ 2፡- የከተሞች የአረንጓዳ እና የውበት ስታንዲርዴ በ86 ከተሞች ተግባራዊ

ይዯረጋሌ፡፡

2.2. የመሬት ሀብት ኢንቨንተሪ፣ ሌማት እና መረጃ ባንክ ንዐስ ፕሮግራም

2.2.1. የንዐስ ፕሮግራሙ ዒሊማ፡ በከተሞች የመሬት ሀብትን በመመዜገብ እና

በመጠበቅ @መሬትን በማስፊፉያ እና በመሌሶ ማሌማት አካባቢዎች በተሟሊ
መሌኩ በማ዗ጋጀት፣ የዜግጅት ወጪውን በማስመሇስ እና በማስተሊሇፌ ከወረራ
እና ከብክነት ነፃ የሆነ እንዱሁም ቀጣይነት ያሇው የመሬት አቅርቦትን
ማረጋገጥ፤

2.2.2. የንዐስ ፕሮግራሙ ፕሮጀክቶች

ፕሮጀክት አንዴ፡- የከተማ መሬት ሀብት ኢንቬንተሪ፣ ምዜገባና ጥበቃ ፕሮጀክት

የፕሮጀክቱ ዒሊማ፡- የከተማ መሬትን በአግባቡ በመቁጠር እና ምዜገባ በማከናወን

እንዱሁም ተገቢዉን ጥበቃ በማከናወን የመንግስት እና የህዜብ
ሀብትን ከብክነት እና ከወረራ ነጻ ማዴረግ፤

ግብ 1፡- የከተሞች የመሬት ሀብት ምዜገባ እና ጥበቃ አሰራር በመ዗ርጋት በ455

ከተሞች በ47,450 ሄክታር መሬት ሊይ ምዜገባ እንዱካሄዴ ይዯረጋሌ፤

ግብ 2፡- የአስተዲዯር ዴንበር በተከሇሇሊቸው ከተሞች ውስጥ ሇ804 ከተሞች በግሌጽ

የሚታወቅ ወሰን እንዱኖራቸው በማዴረግ እና በመሰረታዊ ካርታ ሊይ
በማመሊከት የመሬት ሃብታቸውን በሚገባ ማስተዲዯርና መጠበቅ እንዱችለ
ይዯረጋሌ፤

57
D:Land Management
 www.abyssinialaw.com
ግብ 3፡- በተከሇሇው የከተማ አስተዲዯር ዴንበር ውስጥ እየተጠቀሙ ሇሚገኙ
22,539 አርሶ አዯሮች/ አርብቶ አዯሮች ጊዛያዊ የመሬት የመጠቀሚያ
ሰነዴ ተ዗ጋጅቶ እንዱሰጥ ይዯረጋሌ፡፡

ፕሮጀክት ሁሇት፡- የከተማ መሬት ዜግጅት፣ መሌሶ ማሌማት እና መረጃ ባንክ ፕሮጀክት

የፕሮጀክት ዒሊማ፡- ፌትሏዊ የሌማት ተነሺ መስተንግድ ሥርዒት በመ዗ርጋት፣ የመሰረተ

ሌማት ቅንጅት በመፌጠር እና በመ዗ርጋት@ የተ዗ጋጀዉን መሬት
በመረጃ ባንክ ገቢ በማዴረግ እንዱሁም ሇዜግጅት የወጣዉን ወጪ
በማስመሇስ ቀጣይነት ያሇው በቂ የመሬት አቅርቦት እንዱኖር

ግብ 1፡- በመሌሶ ማሌማት አባባቢዎች ሊለ 10,000 ተከራይ ቤተሰቦች ምትክ መኖሪያ ቤት

ወይም ቦታ እንዱሰጥ ይዯረጋሌ፡፡

ግብ 2፡- ግሌጽ፣ ቀሌጣፊና ፌትሃዊ የካሳ ክፌያና ምትክ ቦታ አቅርቦት ስርዒት በመ዗ርጋት
ሇ23,000 ተነሺዎች 575 ሄክታር መሬትና ብር 4 ቢሉዮን የካሳ ክፌያ
ይሰጣሌ፡፡

ግብ 3፡- በከተሞች በነባርና ማስፊፉያ አካባቢዎች ከሚገኘው መሬት 30000 ሄክታር ሇምቶ
ወዯ ባንክ እንዱገባ ይዯረጋሌ፡፡

2.3 የከተማ መሬት ግብይት፣ አሰጣጥ እና የመሬት አስተዲዲር ሥርዒት

ዜርጋታ ንዐስ ፕሮግራም

2.3.1 የንዐስ ፕሮግራሙ ዒሊማ፡ ከመሬት ባንክ የተሊሇፇውን የተ዗ጋጀ መሬት ግሌጽ እና
ፌትሀዊ በሆነ አግባብ በጨረታ እና በምዯባ በማስተሊሇፌ፣ መሬቱ ሇተገቢዉ ሌማት ስሇመዋለ
ዴጋፌ እና ክትትሌ በማዴረግ በማረጋገጥ፣ ሇሰነዴ አሌባ ይዝታዎች ሰነዴ በመስጠት፣ በህገወጥ
መንገዴ የተያዘ መሬቶችን ስርዒት በማስያዜ፣ሽንሻኖ አሌባ የሆኑንትን& ከዯረጃ በታችና በሊይ
የሆኑ ይዝታዎችን ስርዒት በማስያዜ፣ የይዝታና ንብረት ግምት ስርዒትን በማስተካከሌ& የመሬት
እና የመሬት ነክ ንብረት ታክስ ስርዒት በማስተካከሌ የመሬት ግብይት እና የይዝታ አስተዲዯር
ስርዒቱ ግሌጽ፣ ተጠያቂነት የሰፇነበትና ውጤታማ እንዱሆን ማዴረግ

2.3.2 የንዐስ ፕሮግራሙ ፕሮጀክቶች

ፕሮጀክት አንዴ፡- የከተማ መሬት ግብይት እና አሰጣጥ ፕሮጀክት

58
D:Land Management
 www.abyssinialaw.com
የፕሮጀክቱ ዒሊማ፡- ግሌጽነት፣ ተጠያቂነት፣ ፌትሀዊ እና አዋጪ (ኢኮኖሚያዊ) በሆነ መሌኩ
መሬትን ሇተጠቃሚው በማዴረስ እና ተገቢውን ዴጋፌ እና ክትትሌ
በማዴረግ ውጤታማ የመሬት ተዯራሽነትን እና ውጤታማነትን
ማረጋገጥ፡፡

ግብ 1፡- ተ዗ጋጅቶ ወዯ ከተማ መሬት መረጃ ባንክ ከገባው የመሬት መጠን ውስጥ 20400
ሄክታር በጨረታና በምዯባ አግባብ ሇተጠቃሚው እንዱተሊሇፌ ይዯረጋሌ፡፡

ግብ 2፡- የተሊሇፇው መሬት በተገቢው ጥቅም ሊይ ስሇመዋለ ኦዱት በማዴረግ የውሌ

አፇጻጸም ማረጋገጫ ሰርተፉኬት ይሰጣሌ፡፡

ፕሮጀክት ሁሇት፡- የከተማ የመሬት ይዝታ አስተዲዯር አገሌግልት አሰጣጥ፣ ክትትሌና

ቁጥጥር ፕሮጀክት

የፕሮጀክቱ ዒሊማ፡- በከተማ መሬት አስተዲዯር ግሌጽነትንና ተጠያቂነትን በማስፇን ኪራይ

ሰብሳቢነትን ከምንጩ ማዴረቅና አገሌግልት አሰጣጡን ማሻሻሌ፡፡

ግብ 1፡- በስታንዲርደ መሰረት የይዝታ አስተዲዯር አገሌግልት አሰጣጥን ቀሌጣፊ፣

ውጤታማና ተጠያቂነት እንዱኖረው በማዴረግ የተገሌጋይ እርካታ 80 በመቶ
እንዱዯርስ ይዯረጋሌ፡፡

ግብ 2፡- በከተሞች በሉዜ ሇሚተሊሇፌ 350,000 ይዝታዎች በውለ መሰረት አስፇሊጊው

ሌማት በወቅቱ መከናወኑን ክትትሌ ይዯረጋሌ፡፡

ፕሮጀክት ሶስት፡- የሉዜ መነሻ ዋጋ፣ የቦታ ኪራይ እና የቤት ግብር ግምት ፕሮጀክት

የፕሮጀክቱ ዒሊማ፡- የከተሞች የሉዜ መነሻ ዋጋ & የቦታ ኪራይና የቤት ግብር ተመን
ወቅታዊነቱን ጠብቆ በማ዗ጋጀት የከተሞችን የገቢ አቅም ማሳዯግና
የተረጋጋ የንብረት ባሇቤትነት ዜውውርና የመሬት ግብይት እንዱፇጠር
ማዴረግ፣

ግብ 1፡- በ804 ከተሞች የቦታ ዯረጃ ምዯባን የሚያሳይ ካርታ (Map) በማ዗ጋጀት
ተግባራዊ ያዯርጋሌ፣

ግብ 2፡- የሉዜ ስሪት ያሌተጀመረባቸው 750 ከተሞች ወዯ ሉዜ ሥሪት እንዱገቡ

ይዯረጋሌ፣

ግብ 3፡- በ804 ከተሞች በየዒመቱ የሚሻሻሌ የሉዜ መነሻ ዋጋ ተ዗ጋጅቶ ተግባራዊ

ይዯረጋሌ፣

59
D:Land Management
 www.abyssinialaw.com
ግብ 4፡- ዗ሊቂና አስተማማኝ የሆነ ወቅታዊ የመሬት ኪራይና የቤት ግብር ተመን ስርዒት
ሇማሻሻሌ ሇ2 ሚሉዮን ይዝታዎች የቦታና ንብረት ግምት በማ዗ጋጀት ተግባራዊ
ይዯረጋሌ፣

ፕሮጀክት አራት፡- የይዝታ ማስተካከሌና ህጋዊ ማዴረግ ፕሮጀክት

የፕሮጀክቱ ዒሊማ፡- የከተሞችን የመሬት ይዝታ በማስተካከሌና ህጋዊ በማዴረግ የይዝታ

አስተዲዯሩ ሥርዒት ማስያዜ፣

ግብ 1፡- በተሇያየ ጊዛ የተ዗ጋጁትን የካዲስተር፣ ሊይን ማፕ፣ ኦርቶ ፍቶ፣ የሳተሊይት

ምሰልችና የመሬት ሊይ ቅየሳ (Ground Survey) በመጠቀም ይዝታዎችን
በማጣራትና በማረጋገጥ በ86 ከተሞች ህገ-ወጥና ሰነዴ አሌባ ይዝታዎች ሥርዒት
እንዱይዘ ይዯረጋሌ፣

ግብ 2፡- ሽንሻኖ አሌባ &ከዯረጃ በታች እና በሊይ የሆኑ 156,155 ይዝታዎች ሽንሻኖ
እንዱስተካከሌ ይዯረጋሌ፣

2.4 የግንባታ ፌቃዴ አሰጣጥና ክትትሌ ንዐስ ፕሮግራም

2.4.1 የንዐስ ፕሮግራሙ ዒሊማ ፡በከተሞች አዱስ ሇሚገነቡ ህንጻዎች በስታንዲርደ መሰረት
ተገቢዉ ስሇመሟሊቱ ፕሊኑን በማጣራት እና የግንባታ ፇቃዴ በመስጠት እንዱሁም ቀዴሞ
ያሇስታንዲርዴ የተገነቡ ህንጻዎች ሊይ ተገቢዉን የማስተካከያ ፇቃዴ በመስጠት እና
መፇጸሙን ክትትሌ በማዴረግ እና የመጠቀሚያ ፇቃዴ በመስጠት ዉብ ሇኑሮ እና ሇስራ ምቹ
የሆኑ ዯህንነታቸዉ የተጠበቀ ህንጻዎች እንዱኖሩ ማዴረግ

2.4.2 የንዐስ ፕሮግራሙ ፕሮጀክቶች

ፕሮጀክት አንዴ፡- የአዱስ ግንባታ ፇቃዴ አሰጣጥ እና ክትትሌ ፕሮጀክት

የፕሮጀክቱ ዒሊማ፡- በስታንዯርደ መሰረት ተገቢውን ፌተሻ በማዴረግ እንዱሁም በህንፃ

ግንባታው ሂዯት ተገቢውን ክትትሌ በማዴረግና የህንፃ መጠቀሚያ
ፇቃዴ በመስጠት የተዋበና ሇኑሮና ሇስራ ምቹ የሆነ ህንፃ እንዱኖር
ማዴረግ፣

ግብ1፡-በሁለም የከተሞች 350,000 ስታንዲርደን የጠበቀ የግንባታ ፇቃዴ ሇተሇያዩ

ጠያቂዎች እንዱሰጥ ይዯረጋሌ፡፡

ግብ 2፡- በተሰጡት ሊይ ክትትሌ በማዴረግ የመጠቀማያ ፌቃዴ እንዱሰጥ ይዯረጋሌ፣

60
D:Land Management
 www.abyssinialaw.com
ፕሮጀክት ሶስት፡- የነባር ህንፃዎች ፌተሻና የመጠቀሚያ ፌቃዴ አሰጣጥ ፕሮጀክት

የፕሮጀክቱ ዒሊማ፡- በሚወጣው ስታንዲርዴ መሰረት በነባር ህንጻዎች ሊይ ተገቢው ፌተሻ

በማዴረግ የማስተካከያ ፇቃዴ በመስጠት እና መስተካከሊቸውን
በማረጋገጥ& የመጠቀሚያ ፇቃዴ በመስጠት& የአጠቃቀም ዯህንነት
ስጋቶችን በማስወገዴ ሇኑሮና ሇስራ ምቹ የሆነ ህንፃ እንዱኖር ማዴረግ፣

ግብ 1፡- በሀገሪቱ ባለ ከ20000 በሊይ ህዜብ በሚገኝባቸው ከተሞች ያሇስታንዲርዴ

የተገነቡ የህዜብ መገሌገያና የንግዴ ተቋማት ህንፃዎች የማስተካከያ ፇቃዴ
ይሰጣቸዋሌ፡፡

ግብ 2፡- በተሰጠው የማስተካከያ ፇቃዴ መሰረት ተገቢው ስሇመፇፀሙ ክትትሌ በማዴረግ

የመጠቀሚያ ፌቃዴ ይሰጣሌ፡

2.5. ሀገራዊ የከተማ ካዲስተር ስርዒት ዜርጋታ ንዐስ ፕሮግራም

2.5.1. የንዐስ ፕሮግራሙ ዒሊማ፡ የቅየሳ መቆጣጠሪያ ነጥቦችን (GCP) በመትከሌና በማብዚት፣
መሰረታዊ ካርታ በማ዗ጋጀት፣ የካዲስተር ካርታ በማ዗ጋጀት፣ የአዴራሻ ሥርዒት በመ዗ርጋት
ህጋዊ የካዲስተር ሥርዒትን ተግባራዊ ማዴረግ ነው፡፡

2.5.2. የንዐስ ፕሮግራሙ ፕሮጀክቶች

ፕሮጀክት አንዴ፡- የከተማ የቅየሳ መቆጣጠሪያ ነጥቦች ዜርጋታና ማስፊፉያ ፕሮጀክት

የፕሮጀክት ዒሊማ፡- የቅየሳ መቆጣጠሪያ ነጥቦችን በመትከሌና ጥግግታቸውን በማብዚት

የመሬት ነጥብ ትክክሇኛነት ማረጋገጥ፣

ግብ 1፡- 30760 የከተማ የቅየሳ መቆጣጠሪያ ነጥቦች እንዱ዗ረጉ እና እንዱስፊፈ ይዯረጋሌ፣

ግብ 2፡- በተተከለ 30760 የቅየሳ መቆጣጠሪያ ነጥቦች የዯህንነት ጥበቃ የጥራት ክትትሌ
ይዯረግሊቸዋሌ፣

ፕሮጀክት ሁሇት፡- የከተሞች መሰረታዊና የካዲስተር ካርታ ዜግጅት ፕሮጀክት

የፕሮጀክቱ ዒሊማ፡- የከተሞች ወሰን በመሇየት፣ በአየርና በምዴር ቅየሳ በማዴረግ

የመሰረታዊና የካዲስተር ካርታ በማ዗ጋጀት ህጋዊ ውጤታማ መረጃ
እንዱፇጠር ማዴረግ፡፡

61
D:Land Management
 www.abyssinialaw.com
ግብ 1፡- በ750 ከተሞች የመሰረታዊ ካርታ እንዱ዗ጋጅ ይዯረጋሌ፣

ግብ 2፡- በከተሞች ሰርቬይ በማዴረግ ዯረጃውን የጠበቀ የካዲስተር የዱጂታሌ ካርታ

ይ዗ጋጃሌ፣

ፕሮጀክት ሶስት፡- የካዲስተር ገሊጭ መረጃ መሰብሰብ እና የይዝታ ሰነዴ መረጃዎችን ወዯ

ዱጂታሌ (Scanning) የመቀየር ፕሮጀክት

የፕሮጀክቱ ዒሊማ፡- የቤት ሇቤት መረጃ በመሰብሰብ፣ የነባር የይዝታ ሰነዴ መረጃዎችን ወዯ
ዱጂታሌ (Scanning) በመቀየር ህጋዊ የካዲስተሪር መረጃው እንዱጠናከር
ማዴረግ

ግብ 1፡- በ804 ከተሞች የካዲስተር ገሊጭ መረጃ (attribute) እንዱሰበሰብ ይዯረጋሌ፣

ግብ 2፡- በ804 ከተሞች ነባር የይዝታ ሰነድች ወዯ ዱጂታሌ በመቀየር እና ከፒርሴሌ ካርታ
ጋር በማስተሳሰር ዗መናዊ እና ዯህንነቱ የተጠበቀ የይዝታ ማህዯር እንዱዯራጅ
ይዯረጋሌ፡፡

ፕሮጀክት አራት፡- የከተሞች አዴራሻ ስርዒት ካርታ ዜግጅት እና ትግበራ ፕሮጀክት

የፕሮጀክት ዒሊማ፡- በከተሞች ዯረጃውን የጠበቀ የአዴራሻ ስርዒት በመተግበር የአገሌግለት

አሰጣጥ ቀሌጣፊ እንዱሆን ማስቻሌ፣

ግብ 1፡- በ86 ከተሞች የአዴራሻ ሥርዒቱን የሚተገብርና የሚያዴስ ተቋም በማዯራጀትና

መሰረታዊ የአዴራሻ ካርታ እንዱ዗ጋጅ ይዯረጋሌ፣

ግብ 2፡- የአዴራሻ ስርዒቱ በ86 ከተሞች ተግባራዊ ይዯረጋሌ፣

2.6. ሀገራዊ የከተማ የመሬት እና መሬት ነክ ንብረት የምዜገባ ሥርዒት ንዐስ

ፕሮግራም

2.6.1 የንዐስ ፕሮግራሙ ዒሊማ ፡ የይዝታውን የመስክ ቅየሳ በማዴረግ ወሰኑን በማረጋገጥ
የሰነዴ ማስረጃዎችን በመፇተሽ ትክክሇኛና ህጋዊነቱን በማጣራት፣ የመሬት እና መሬት ነክ

62
D:Land Management
 www.abyssinialaw.com
ንብረት ምዜገባ በማከናወን እንዱሁም የመረጃውን ዯህንነት በመጠበቅ የይዝታ እና የንብረት
ዋስትና ማረጋገጥ፣

2.6.2 የንዐስ ፕሮግራሙ ፕሮጀክቶች

ፕሮጀክት አንዴ፡- የመሬት እና መሬት ነክ ንብረት ምዜገባ ፕሮጀክት

የፕሮጀክት ዒሊማ፡- የይዝታ ማረጋገጫ ስራዎችን በማከናወን የይዝታ እና የንብረት ዋስትናን

ማረጋገጥ፣

ግብ 1፡- በከተሞች 1.6 ሚሉዮን የመሬት ይዝታ በማረጋገጥ ዜግጁ ይዯረጋሌ፡፡

ግብ 2፡- በስሌታዊ እና ግብታዊ (Sporadic) የአመ዗ጋገብ ስሌት ሇ1.6 ባሇ ይዝታዎች

የመሬት እና መሬት ነክ ንብረት ምዜገባ ይዯረጋሌ፡፡

ግብ 3፡- የመሬት እና መሬት ነክ ንብረት መስተንግድን በመስጠት ብር 360 ሚሉዮን ያህሌ

ገቢ

እንዱሰበሰብ ይዯረጋሌ፡፡

ፕሮጀክት ሁሇት፡- የመሬት እና መሬት ነክ ንብረት መረጃ ዯህንነትና ጥበቃ ፕሮጀክት

የፕሮጀክት ዒሊማ፡- በየወቅቱ የመረጃውን ቅጂ በሌዩ እና በጥብቅ ቦታ በማስቀመጥ፣

ተጠያቂነትን የሚያረጋግጥ የመረጃ አያያዜና አዯረጃጀት ስርዒት
በመፌጠር የማይንቀሳቀስ ንብረት መረጃ ዯህንነትና ዋስትና ማረጋገጥ፡፡

ግብ1፡- በሁለም ከተሞች የሚገኘውን የማይንቀሳቀስ ንብረት መረጃ ዯህንነት እንዱረጋገጥ

ይዯረጋሌ፣

ግብ 2፡- በ166 ከተሞች በየሩብ ዒመቱ የመረጃ ዯህንነት አጠባበቅ የጥራት ኦዱት ይዯረጋሌ፣

2.7. የከተማ መሬትና መሬት ነክ ተቋማት የማስፇፀም አቅም ግንባታ ንዐስ

ፕሮግራም

2.7.1 የንዐስ ፕሮግራሙ ዒሊማ ፡ የከተማ መሬት ተቋማትን የማስፇፀም አቅም በቀጣይነት
በማሳዯግና አገሌግልቱ በአስተማማኝ እንዱቀጥሌ ስርዒትን መምራትና መፇፀም
የሚችሌ በቂ እውቀትና ክህልት ያሇው የሰው ኃይሌ አሰራርና አዯረጃጀት ሇመፌጠር
ነው፡፡

63
D:Land Management
 www.abyssinialaw.com
2.7.2 የንዐስ ፕሮግራሙ ፕሮጀክቶች

ፕሮጀክት አንዴ፡- የማስፇፀሚያና አዯረጃጀት ስርዒት ዜርጋታ ፕሮጀክት

የፕሮጀክቱ ዒሊማ፡- የመሬት ሌማትና ማኔጅመንት ፕሮግራምን ሇማስፇፀም የሚያስችለ

ስርዒቶች፣ አዯረጃጀቶችና ግብአቶች እንዱሟለ ሇማዴረግ ነው፡፡

ግብ 1፡- የከተማ መሬት ሌማትና ማኔጅመንትን ሇማስፇፀም የሚያስችሌ የህግ ማዕቀፌ

ማሇትም 1 አዋጅ &12 ዯንቦች እና 6 መመሪያዎች እንዱ዗ጋጁ ይዯረጋሌ፣

ግብ 2፡- የህግ ማዕቀፍቹን ሇመተግበር የሚያስችለ 22 ስታንዲርድችና ማኑዋልች እንዱ዗ጋጁ

ይዯረጋሌ፣

ግብ 3፡- የመሬት ሌማትና ማኔጅመንት ፕሮግራምን ሇመተግበር የሚያስችለ ምቹና ተናባቢ

1003 አዯረጃጀቶች እንዱፇጠሩና እንዱሻሻለ ይዯረጋሌ፣ እንዱሁም በ60 ሚሉዮን
ብር የቢሮ ቁሳቁስና ፊሲሉቲ እንዱሟሊ ይዯረጋሌ፡፡

ግብ 4፡- የመሬት ሌማትና ማኔጅመንት ፕሮግራምን ሇመተግበር እንዱቻሌ የየሩብ ዒመቱ

በክሌሌና በከተሞች 80 ሪፖርቶችን በመቀበሌ እና 20 የጋራ መዴረኮችን
በማ዗ጋጀት ክትትሌና ዴጋፌ ይዯረጋሌ፣

ግብ 5፡- የይዝታ ሰሪት ወጥ ሇማዴረግ የሚያስችሌ አንዴ ጥናት ይ዗ጋጃሌ፣

ፕሮጀክት ሁሇት፡- የከተማ መሬት ሌማትና ማኔጅመንት የሰው ኃብት ሌማት ፕሮጀክት

የፕሮጀክቱ ዒሊማ፡- የከተሞችን የመሬት ሌማትና ማኔጅመንት ስራ በአግባቡ ሇመምራት

የሚያስችሌ የክህልትና የአመሇካከት ስሌጠና በመስጠት እና የብቃት
ማረጋጥ ስራ በመስራት ብቃት ያሇው ባሇሙያ እና አመራር ሇማፌራት
ነው፡፡

ግብ 1፡- የመሬት ሌማትና ማኔጅመንት ፕሮግራምን ሇመፇፀም የሚያስችሌ የሙያ ዯረጃ

በመቅረጽ ሇአምስት የሙያ ዒይነት ዯረጃ እንዱወጣሇት ይዯረጋሌ፣

ግብ 2፡- በከተማ መሬት ሌማትና ማኔጅመንት ዗ርፌ በ9 የሙያ አይነቶች የአጭር፣

የመካከሇኛ እና ረዥም ጊዛ ስርዒት ትምህርት እንዱቀረጽ ይዯረጋሌ፣

ግብ 3፡- የመሬት ሌማትና ማኔጅመንት ፕሮግራም ሇማስፇፀም የሚያስችለ የተሇያዩ

ስሌጠናዎችን የሚሰጡ ተቋማትን በመዯገፌ 7840 በአጭር፣ 4895 በመካከሇኛ፣
2136 በረጅም ጊዛ እንዱሁም 280 የአሰሌጣኞች ሰሌጠና፣ በአጠቃሊይ 19707
ሰዎች እንዱሰሇጥኑ ይዯረጋሌ፡

64
D:Land Management
 www.abyssinialaw.com
ግብ 4፡- የመሬት ሌማትና ማኔጅመንት ፕሮግራምን ሇማስፇፀም የሚያስችለ የግንዚቤ
ማስጨበጫ የተሇያዩ መዴረኮች በማ዗ጋጀት 1456000 ተሳታፉዎች ግንዚቤ
እንዱያገኙ ይዯረጋሌ፣

ግብ 5፡- በመሬት ዗ርፌ ሊይ ተገቢውን የአመሇካከት ሇውጥ ሉያመጡ የሚችለ በዒመት

ሁሇት ጊዛ የሚታተም መጽሄት በማ዗ጋጀት አንዴ ሚሉዮን ቅጅ ብሮሸር
በመበተን እንዱሁም በማስሚዱያ የ120 የአየር ሰዒት በመውሰዴ ተገቢው
የግንዚቤ እንዱፇጠር ይዯረጋሌ፣

ግብ 6፡- የመሬት ሌማትና ማኔጅመንት ፕሮግራምን ሇማስፇጸም በሚያስችለ

ስሌጠናዎችና የግንዚቤ ማስጨበጫ መዴረኮች ሊይ ሴቶች 30% (610445)
ሴቶች ተሳታፉና ተጠቃሚ እንዱሆኑ ይዯረጋሌ፣

ፕሮጀክት ሶስት፡- የከተማ መሬት ሌማት እና ማኔጅመንት አመሇካከት እና ስነ ምግባርን

የማስተካከሌ ፕሮጀክት

የፕሮጀክቱ ዒሊማ፡- የህዜቡን ተሳትፍ በማሳዯግ የስነ ምግባር እና አመሇካከት ሇውጥ

የሚያመጡ ስራዎችን በመስራት የስነ ምግባር ህግ ማዕቀፍችን በመቅረጽ
እና በመተግገበር በ዗ርፈ ሊይ የሚታየውን ኪራይ ሰብሳቢነት አመሇካከት
እና ተግባር መሇወጥ፣

ግብ 1፡- በ804 ከተሞች የግንዚቤ ማስጨበጫ እና በተሇያዩ የትምህርት ተቋማት የስነ

ምግባር ማስፇኛ ተግባራት እንዱከናወን ይዯረጋሌ፣
ግብ 2፡- 804 ከተሞች በመሬት ዗ርፌ ሊይ ሇሚገኙ አመራር እና ፇጻሚ በየሩብ
ዒመት
የ360 ዱግሪ ግምገማ በማዴረግ ግብረ መሌስ ይሰጣሌ፣

ግብ 3፡- በሚመሇከታቸው አካሊት ሊይ ተፇጻሚ የሚሆን የመሬት ዗ርፌ የስነ

ምግባር
ዯንብ ተ዗ጋጅቶ ተግባራዊ ይዯረጋሌ፣

ፕሮጀክት አራት፡- የከተማ መሬት ሌማት እና ማኔጅመንት የኢንፍርሜሽን ኮሙኒኬሽን

ቴክኖልጂ ሌማት ፕሮጀክት

የፕሮጀክቱ ዒሊማ፡- ሇከተማ መሬት ሌማትና ማኔጅመንት የሚያግዘና የሚያሰሇጥኑ ዗መናዊ

የመረጃ ቴክኖልጂ በመሬት ተቋማት መካከሌ የሚዯረገውን የመረጃ
ቅብብልሽ ማፊጠን፣ ወቅታዊ መረጃ ሇተጠቃሚው ተዯራሽ እንዱሆን
ሇማዴረግ ነው፡፡

65
D:Land Management
 www.abyssinialaw.com
ግብ 1፡- የተቀናጀ መሬትና መሬት ነክ የመረጃ ስርዒት ሇመ዗ርጋት የሚያስችለ
ጥናቶችን በማካሄዴና ፕሊት ፍርም በመምረጥ 15 ሶፌትዌሮችን እንዱሇሙ
ይዯረጋለ፣

ግብ 2፡- የመሬት እና መሬት ነክ መረጃዎች ሇተጠቃሚዎች ሇማዴረስ የሚያስችሌ

አንዴ ሀገራዊ የመሬት መረጃ ቋት እና ሃገራዊ ዌብ ፖርታሌ እንዱሁም አስራ
አንዴ ክሌሊዊ እና 86 ከተሞች የመረጃ ቋት ሊይ እንዱኖር ይዯረጋሌ፣

ግብ 3፡- የተቀናጀ መሬትና መሬት ነክ የመረጃ ፌሰቱን የተሳሇጠ ሇማዴረግ የሚያስችሌ

ፕሊት ፍርም በመምረጥ የመረጃ መረብ በ86 ከተሞች እንዱ዗ረጋ ይዯረጋሌ፣

ግብ 4፡- በመሬት ግብይት ስርዒትንና የመሬትና መሬት ነክ ተቋማትን የውስጣዊ

አሠራሮችን በማጥናት 5 አውቶሜሽን ስራዎች እንዱካሄደ ይዯረጋሌ፣

ግብ 5፡- የሃርዴዌር እና የመረጃ አያያዜና አጠቃቀም ዯህንነት በመጠበቅ ወቅታዊና

ጥራቱን የጠበቀ መረጃ እንዱፇጠር በማዴረግ 100 ፏርሰንት ዯህንነታቸው
የተጠበቁ የመረጃ ማዕከሊት እንዱኖር ይዯረጋሌ፣

ግብ 6፡- በ20 ተቋማት መካከሌ የመረጃ ቅብብልሽ እና አጠቃቀም ፕሮቶኮሌ በመፌጠር

ቀሌጣፊ የመረጃ ቅብብልሽ እንዱኖር ይዯረጋሌ፣

ፕሮጀክት አምስት፡- የግለን ዗ርፌ ተሳትፍ ማጎሌበት ፕሮጀክት

የፕሮጀከቱ ዒሊማ፡- የተሳትፍውን ይ዗ት እና ወሰን በመሇየት ተገቢውን የዴጋፌ እና እገዚ
በማዴረግ ተጠያቂነት ያሇበት አሰራር በመ዗ርጋት የግለ ዗ርፌ ተሳትፍ
ማሳዯግ፣
ግብ 1፡- በመሬት ሌማት እና ማኔጅመንት ዗ርፌ 200 አሀድችን በማዯራጀት እና
በመዯገፌ
በስምንት የሙያ ዒይነቶች እንዱሳተፈ ይዯረጋሌ፣

ግብ 2፡- በመሬት ሌማት እና ማኔጅመንት ዗ርፌ የግለን ተሳትፍ እስከ 50 በመቶ

እንዱዯርስ ይዯረጋሌ፣

3. የማስፇጸሚያ ስሌት፣ ቁሌፌ የአፇጻጸም መሇኪያዎች እና ከፖሉሲው

አፇጻጸም የሚጠበቁ መሰረታዊ ውጤቶች

3.1. የፖሉሲው የማስፇጸሚያ ስሌቶች

3.1.1. የመሬት ሌማት እና ማኔጅመንት የአፇጻጸም ስታንዲርዴ መቅረጽ፣

66
D:Land Management
 www.abyssinialaw.com
የመሬት ሌማት እና ማኔጅመንት የአገሌግልት አሰጣጥ እና የአፇጻጸም ስታንዲርዴ
በመቅረጽ አስፇጻሚው አካሌ እና ህብረተሰቡ በግሌጽ እንዱያውቀው በማዴረግ
በተግባር ሊይ ማዋሌ፣

3.1.2. የመሬት ሌማት እና ማኔጅመንት የአፇጻጸም ክፌተት በመፇተሽ ማስተካከያ

ማዴረግ፣
አገሌግልት አሰጣጡ እና አፇጻጸሙ በተቀረጸው ስታንዲርዴ መሰረት መሆኑን
በየጊዛው በመፇተሽ ተገቢውን ማስተካከያ የሚዯረግበት ስርዒት ይ዗ረጋሌ፣

3.1.3. ተሞክሮ መቀመር እና ማስፊት፣

በከተሞች የመሬት ሌማትና ማኔጅመንት ስርዒቱን ውጤታማ ማዴረግ ተሞክሮን
በመቀመር እና በማስፊት ስሌት መዯገፈ የምንከተሇው የማስፇጸሚያ አግባብ
ይሆናሌ፡፡ በዙህ ረገዴ በሰነደ ውስጥ የተጠቀሱትን ተግባራት በአዱስ አበባ ከተማ
ሊይ በቅዴሚያ በመተግበር ተሞክሮውን በፋዯራሌ ዯረጃ በመቀመር ወዯ ክሌልች
እና ከተሞች የሚተሊሇፌ ሆኖ በዙህ ረገዴ በከተማ ሌማት እና ኮንስትራክሽን ሚ/ር
ይህንን የሚተገብር አዯረጃጀት ይፇጠራሌ፡፡ ይህንን ሇማጠናከር በአዱስ አበባ
ከተማ ውስጥ በአራት ወረዲዎች ሊይ ሙከራ የሚከናወንበት እና ተሞክሮ
የሚቀመርበት የሚኒስቴር መ/ቤቱ አዯረጃጀት የሚከታተሇው እና የሚዯግፇው
ፕሮጀክት የሚፇጠር ይሆናሌ፡፡

3.1.4. የመሬት ሌማት እና ማኔጅመንት ስርዒቱን ማ዗መን፣

የከተሞች የመሬት ዗ርፌ ውጤታማ ሇማዴረግ የአሰራር ሰርዒቱን ማ዗መን እጅግ
ጠቃሚ ነው፡፡ በመሆኑም የመሬት መረጃ ስርዒት በ዗መናዊ ቴክኖልጂ መዯገፌ እና
አሰራሩን አግባብነት ባሇው ሶፌትዌር ማ዗መን እና አውቶሜት ማዴረግ ተገቢ
ይሆናሌ፡፡ ወዯ አውቶሜሽን ስርዒት ከመግባታቸው በፉት ከተሞች የቅዴመ
ዜግጅት ስራ የሚጠበቅባቸው ይሆናሌ፡፡ ዋና ዋና በቅዴመ ዜግጅቱ ምዕራፌ
የሚከናወኑ ተግባራት የሰው ሀይሌ ስሌጠና እና ክህልት ማሳዯግ፣ የመሬት ዗ርፈን
የወረቀት እና ሰነዴ ውጤቶችን ወዯ ዱጂታሌ ስርዒት መቀየር እና ማስተካከሌ፣
በፋዯራሌ ዯረጃ ተገቢ የሆነ የቴክኖልጂ ፕሊትፍርም መፌጠር ናቸው፡፡

3.1.5. ተቋማዊ የሆነ ጠንካራ የክትትሌ እና ግምገማ ስርዒት መ዗ርጋት፣

በመሬት ሌማት እና ማኔጅመንት ከፋዯራሌ እስከ ወረዲ/ቀበላ የአስተዲዲር እርከን
ዴረስ ወጥነት እና ቀጣይነት ባሇው መሌኩ በፖሉሲው አፇጻጸም ሊይ የተናበበ
ዕቅዴ የሚያቅደበት፣ አፇጻጸሙን በየእርከኑ የሚገመግሙበት እና ተገቢውን ግብረ
መሌስ የሚያዯርጉበት ስርዒት የሚ዗ረጋ ሆኖ የግምገማ እና ግብረ መሌስ

67
D:Land Management
 www.abyssinialaw.com
ስርዒቱንም ግሌጽነትን እና ተጠያቂነት ባማከሇ መንገዴ የሚከናወንበት ጠንካራ
የሪፖርት አዯራረግና የመረጃ ሌውውጥ ስርዒት ይ዗ረጋሌ፡፡

3.1.6. ተከታታይነት ያሇው የአመሇካከት ግንባታ ስርዒት መ዗ርጋት፣

በመሬት ሌማት እና ማኔጅመንት ስርዒቱን በመሰረታዊነነት ሇመሇወጥ
ተከታታይነት ያሇው የአመሇካከት ግንባታ ስራ በህብረተሰቡ፣ በአመራሩ እና
በፇጻሚው ዘሪያ መሰራት ይኖርበታሌ፡፡ በዙህ ረገዴ የተሇያዩ የግንዚቤ ማስጨበጫ
መዴረኮችን እና የሚዱያ አማራጮችን በመጠቀም ተከታታይነት ያሇው እና
ተዯማሪነትን በሚያረጋግጥ መሌኩ ሰፉ የህዜብ ግንኙነት ስራዎች መከናወን
ይኖርባቸዋሌ፡፡ ከዙህም በተጨማሪ በሁሇተኛ ዯረጃ እና በከፌተኛ የትምሀርት
ተቋማት በመሬት ዘሪያ የአመሇካከት ሇውጥን ሉያመጡ የሚችለ አብነታዊ
የትምህርት ማዕቀፍች ተካተው እንዱሰጡ ይዯረጋሌ፡፡

3.1.7. ጠንካራ ቅንጅታዊ የአሰራር ስርዒት መ዗ርጋት፣

የመሬት ሌማት ማኔጅመንት ስርዒቱን ውጤታማ ሇማዴረግ በመንግስት እና
በህብረተሰቡ መካከሌ ሰፉ መሰረት ያሇው ቅንጅታዊ አሰራር ስርዒት መ዗ርጋት
ነው፡፡ ከዙህ ጎን ሇጎን በተቋማት መካከሌ ጥብቅ የትስስር እና የቅንጅት ማዕቀፌ
የሚፇጠር ይሆናሌ፡፡ በፋዯራሌ &በከተሞች እና በክሌልች መካከሌ ጥብቅ የሆነ
ቅንጅታዊ አሰራር ስርዒት ይ዗ረጋሌ፡፡ ተቋማትን በተመሇከተም በኢንፍርሜሽን
መረብ ዯህንነተ ኤጀንሲ፣ በመረጃ እና ኮሙኒኬሽን ሚ/ር፣ በካርታ ስራ ኤጀንሲ፣ በስነ
ምግባር እና ጸረ ሙስና ኮሚሽን፣ በህግ እና ፌትህ ሚ/ር ወ዗ተ መካከሌ ጥብቅ
መስተጋብር እና ቅንጅታዊ አሰራር እንዱኖር ይዯረጋሌ፡፡

68
D:Land Management
 www.abyssinialaw.com
3.2. የፖሉሲው ቁሌፌ የአፇጻጸም መሇኪያዎች እና የሚጠበቁ ውጤቶች

የፖሉሲው ዋና ዋና ቁሌፌ የአፇጻጸም የሚጠበቁ ዉጤቶች ከፖሉሲው የሚገኙ

ተ/ቁ ዑሊማ
ጉዲዮች መሇኪያዎች (Output) ስኬቶቸች (Outcome)
1 የከተማ መሬት ሌማት በመሬት ሊይ የሚፇጸሙ ከህብረተሰቡ ጋር 10 የጋራ በከተማ መሬት ሌማትና በመንግስትና በህዜብ የተያ዗
እና ማኔጅመንት ወንጀልች በአምስት ዒመት መዴረክ ይካሄዲሌ፤ ማኔጅመንት የመንግስትና የከተማ መሬት ሇሌማት
ሇሌማታዊ ፖሇቲካሌ ውስጥ ማስወገዴ እና ወንጀሌ የህረተሰቡ የጋራ ሌማታዊ መዋለና ሇኪራይ
የቴላቪዥን ድክመንተሪ
ኢኮኖሚ ስርዒት ግንባታ ተፇጽሞ ሲገኝ በሚወሰዯው የፖሇቲካሌ ኢኮኖሚ ሰብሳቢነት አመሇካከትና
ፉሌም በዒመት 4 ጊዛ
መሰረት መጣሌ እርምጃ ሊይ ከህብረተሰቡ አስተሳሰብ የበሊይነት ተግባር በር የ዗ጋ መሆኑ፤
ይሰራጫሌ፤
ጋር የጋራ መግባባት ሊይ መያዜ፤
መዴረስ፤
በዒመት 2 ጊዛ ክሉፕና 1
ጊዛ ማስታወቂያ ይሇቀቃሌ፤

120 ሰዒት መዯበኛ የሬዴዮ

ፕሮግራም ይሰራጫሌ፤

1 ሚሉዮን የግንዚቤ
ማስጨበጫ ብሮሸር ተ዗ጋጅቶ
ይበተናሌ፤
2 የከተማ መሬት ቆጠራ መሬትን ከህገወጥነት በ455 ከተሞች 47,450
(ኢንቨንተሪ) ምዜገባ እና የሚከሊከሌ ጠንካራ ተቋማዊ ሄክታር መሬት ምዜገባ ከህገወጥነትና ከወረራ ከጥበቃ ውጪ የሆኑ
ጥበቃ ማጠናከር አዯረጃጀት በከተሞች ይካሄዲሌ፤ ሇመከሊከሌ የሚያስችሌ የመንግስትና የህዜብ መሬት
ማዯራጀት፤ የመንግስት መሬት፣ ቦታና እና ሀብት በኪራይ
በ455 ከተሞች የተሰጠ ይዝታ ተመዜግቦ መገኘት፤ ሰብሳቢነት ሇመወረር

69
D:Land Management
 www.abyssinialaw.com
የፖሉሲው ዋና ዋና ቁሌፌ የአፇጻጸም የሚጠበቁ ዉጤቶች ከፖሉሲው የሚገኙ
ተ/ቁ ዑሊማ
ጉዲዮች መሇኪያዎች (Output) ስኬቶቸች (Outcome)
በሁለም ከተሞች ሙለ 22,539 የጊዛያዊ በማይቻሌበት ሁኔታ
በሙለ ተቆጥሮ የተመ዗ገበ መጠቀሚያ ሰነዴ ሥርዒት መፇጠሩ፤
ክፌት መሬት፣ በጊዛያዊ ይመ዗ገባሌ፤
መጠቀሚያ የተያ዗ መሬት፤ ሀብትና ይዝታዎችን
በማስፊፉያ አካባቢዎች ሊይ በሌማታዊ መንገዴ
የሚገኝ የተመ዗ገበ የአርሶ ሇታሰበሊቸው ዒሊማ
አዯር መሬት ተሇይቶ መዋሊቸው፤
መታወቅ፤

በጊዛያዊነት መሬትን
የመጠቀም መብት ያሊቸው
አካሊት በሙለ ተመዜግበው
ከ250 ሺህ የማያንሱ የቀበላ፣
መታወቃቸው፤
የመንግስት ቤቶችና ህንፃዎች
በመንግስት የተያዘ የቀበላ፣
ይመ዗ገባለ፤
የኪራይ ቤቶችና የመንግስት
ህንፃዎች በሙለ ምዜገባቸው
መጠናቀቁ፤

70
D:Land Management
 www.abyssinialaw.com
የፖሉሲው ዋና ዋና ቁሌፌ የአፇጻጸም የሚጠበቁ ዉጤቶች ከፖሉሲው የሚገኙ
ተ/ቁ ዑሊማ
ጉዲዮች መሇኪያዎች (Output) ስኬቶቸች (Outcome)
3 የከተሞች የፕሊን ወሰን በሁለም ከተሞች ተሇይቶ በ971 ከተሞች የፕሊን ወሰን በከተሞች እና ሇትውሌዴ የሚተርፌ
ክሇሊ እና አስተዲዯር የተከሇሇ የከተማ የፕሊን እና የከተማ አሰተዯዯር ወሰን አጎራባቾቻቸዉ መካከሌ ዗ሊቂነት ያሇው ሌማት
ወሰን እንዱኖር ማዴረግ፤ ይረጋገጣሌ፤ ቀጣይነት ያሇው እና መፇጠሩ፤
ጤናማ የሌማት ትስስር
የፕሊን ወሰናቸው ከከተማው ክሌሌ ዗ሇሌ ጉዲይ ያሊቸው
መፇጠር፤
በተሇየ ዝን እና ክሌሌ ውስጥ ከተሞች ችግራቸው
የሚገኝ ሲሆን ዯግሞ የጋራ በመግባባት የሚፇታበት ከህገወጥ የመሬት ወረራ
ቅንጅቱን ሇመምራት ሥርዒት ይፇጠራሌ፤ እና ግንባታ ነጻ የሆነ
የተቋቋመ የጋራ የፕሊን የፕሊን ወሰን ክሌሌ መኖር፤
ኮሚቴ ውጤታማ ስራ እየሰራ
መሆኑን ማረጋገጥ፤
4 የከተማ መሬት የመሬት አጠቃቀም ፕሊን በ58 ከተሞች በ3,275 ሄክታር የከተሞችን የመሬት
አጠቃቀም ፕሊን እስከ ግንባታ ፇቃዴ ሊይ አረንጓዳ ሌማት አጠቃቀም ፕሊን ሇትውሌዴ የሚተርፌ
ማስፇፀምና የከተሞች አሰጣጥና ክትትሌ አቀናጅቶ ይከናወናሌ፤ የማስፇጸም አቅም ዗ሊቂነት ያሇው ሌማት
አረንጓዳ ሌማትና ውበት የሚመራ ተቋማዊ መጎሌበቱ፤ መፇጠሩ፤
መጠበቅ አዯረጃጀት እንዱፇጠር በ58 ከተሞች በአረንጓዳ
ማዴረግ፤ ሌማትና ውበት መስክ 4,960 በከተሞች በፕሊኑ መሰረት
የስራ ዕዴሌ ይፇጠራሌ፤ ሇአረንጓዳ ሽፊን እና የግሌ ባሇሀብቶች
በሁለም ከተሞች በፕሊኑ ሇውበት ተገቢዉ ትኩረት የሚሳተፈበት ተሞክሮ
በተቀመጠው መሰረት በሁለም ከተሞች በፕሊኑ መስጠት ይቻሌ ዗ንዴ መገኘቱና በቀጣይነትም
በአረንጓዳ ሽፊን ሌማት መሰረት የአረንጓዳ ሌማትና ነዋሪው እንዱያውቀው የሚሳተፈበት ሥርዒት

71
D:Land Management
 www.abyssinialaw.com
የፖሉሲው ዋና ዋና ቁሌፌ የአፇጻጸም የሚጠበቁ ዉጤቶች ከፖሉሲው የሚገኙ
ተ/ቁ ዑሊማ
ጉዲዮች መሇኪያዎች (Output) ስኬቶቸች (Outcome)
ትግበራ በመንግስትና ውበትን ተግባራዊ መዯረጉ እና መ዗ርጋቱ፤
በህብረተሰቡ የጋራ መግባባት የሚዯረግበት እና የሚከታተሌ በፕሊኑ መሰረት እየተፇጸመ
ሊይ መዴረስ፤ ተቋም ይፇጠራሌ፤ መሆኑን መንግስት
መከታተለ፤
ሇግሌ ባሇሀብቱ ተሳትፍ
ግሌጽ የሆነ አሰራር
ይፇጠራሌ፤

በ10 ከተሞች ባሇሀብቱ

የሚሳተፌበት አሰራር
ተግባራዊ ይዯረጋሌ፤ በ7 ከተሞች ውጤታማ
ሥርዒት መፇጠሩ፤
5 የከተማ መሬት ሌማት በሁለም ከተሞች ወጥና በሁለም ከተሞች 30 ሺህ ግሌጽ እና ፌትሀዊ የተነሺ
እና የዯቀቁ የከተማ ግሌጽ የሆነ የተነሺ ሥርዒት ሄክታር መሬት ይሇማሌ፤ መስተንግድ መኖር፤
አካባቢዎችን መሌሶ መፇጠር፤ ፇጣንና ቀጣይነት ያሇው
ማሌማት/ማዯስ በመሌሶ ማሌማት 500 ቀጣይነት ያሇዉ የመሬት የማኑፊክቸሪንግ እና
የመሌሶ ማሌማት ፕሮግራም ሄክታር መሬት ይሇማሌ፤ አቅርቦት መረጋገጥ፤ የአገሌግልት እዴገት
በከፌተኛ እና መካከሇኛ የተረጋገጠ መሆኑ፤
ከተሞች ተግባራዊ መዯረጉ፤ አሳታፉ እና ዉጤታማ የሆነ
የመሌሶ ማሌማት እና
ሇአህጉሩ ሞዳሌ የሚሆን

72
D:Land Management
 www.abyssinialaw.com
የፖሉሲው ዋና ዋና ቁሌፌ የአፇጻጸም የሚጠበቁ ዉጤቶች ከፖሉሲው የሚገኙ
ተ/ቁ ዑሊማ
ጉዲዮች መሇኪያዎች (Output) ስኬቶቸች (Outcome)
የተጠናከረ የከተማ ማዯስ
ስርዒት መፇጠር፤
6 የከተማ መሬት ዜግጅት፣ በሁለም ከተሞች የተዯራጀ 30 ሺህ ሄክታር መሬት ቀጣይነት ያሇዉ እና ሇሌማት የሚውሌ የመሬት
የመሬት መረጃ ባንክ እና የመሬት መረጃ ባንክ ሇምቶ ወዯ መሬት መረጃ የተጠናከረ የመሬት ዜግጅት ዜግጅትና አቅርቦት
የፊይናንስ አቅርቦት መኖር፤ ባንክ ይገባሌ፤ እና አቅርቦት ስርዒት አስተማማኝ መሆኑ፤
ሥርዒት ማጠናከር መፇጠር፤
በሁለም ከተሞች መሬትን
የሚያሇማ ሇመሬት ዜግጅት
በብዴር ወይም በስጦታ
የተመዯበ ተገሊባጭ ፇንዴ
መኖር፤

በከተሞች በመሬት ባንኩ

የተጀመረ ወጪ ማስመሇስ
አሰራር ተግባራዊ መዯረግ፤
7 የመሬት ግብይት እና ግሌጽና መረጃው ሇህዜቡ
አሰጣጥ ሥርዒትን ተዯራሽ የሆነ የጨረታ እና 20,400 ሄ/ር መሬት የተረጋጋ፣ ግሌጸኝነት እና ሇሌማታዊ ተግባር መሬት
አስተማማኝ ማዴረግ የመሬት አሰጣጥ ሥርዒት ሇግብይት ይቀርባሌ፤ ተጠያቂነት የሰፇነበት የሚፇሌጉ አካሊት መሬት
መ዗ርጋት፤ የመሬት ግብይት እና ማግኘት የሚችለበት
አሰጣጥ ስርዒት መ዗ርጋት፤ አስተማማኝ ስርዒት
በሁለም ከተሞች ጨረታ
መ዗ርጋቱ፤

73
D:Land Management
 www.abyssinialaw.com
የፖሉሲው ዋና ዋና ቁሌፌ የአፇጻጸም የሚጠበቁ ዉጤቶች ከፖሉሲው የሚገኙ
ተ/ቁ ዑሊማ
ጉዲዮች መሇኪያዎች (Output) ስኬቶቸች (Outcome)
የመሬት ግብይትና አሰጣጥ
ዋነኛው ስሌት መሆኑን እና
ምዯባ በውስን ዯረጃ መሆኑን
ማረጋገጥ፤
8 የከተሞች የመሬት ሉዜ በሁለም ከተሞች ቢያንስ ወዯሉዜ የገቡ ከተሞች የተረጋጋ የመሬት እና
መነሻ ዋጋ ወቅታዊነትን በየሁሇት ዒመቱ ወቅታዊነቱ በየዒመቱ የመሬት ሉዜ መሬት ነክ ንብረት ዋጋ ሇዲበረ የነፃ ገበያ ስርዒት
የሚያረጋግጥ ሥርዒት እና ቀጣይነቱ የተረጋገጠ ዋጋቸውን ይከሇሳሌ፤ መገመት የሚቻሌበትና መሰረት እየጣለ መሄዴ
ስሇመገንባት የሉዜ መነሻ ዋጋ ተመን የሚታወቅበት ስርዒት መቻለ፤
መኖር መፇጠር፤
9 ያሇሰነዴ የተያዘ በሁለም ከተሞች ያሇ ሰነዴ በሀገራችን ከተሞች ከ2006
መሬቶችን ስርዒት የተያዘ መሬቶችን ስርዒት ዒ.ም በኋሊ መሬት በህገ በመሬት ሊይ የሚፇጸምን መሬት በህጋዊና ሌማታዊ
ማስያዜ ሇማስያዜ የተቀረፀ ህግና ወጥነት መያዜ መገሇጫ ወዯ ህገወጥነት ሇአንዳ እና መንገዴ የሚያዜበት አግባብ
አዯረጃጀት መፇጠር፤ ማይሆንበት ዯረጃ ሊይ ሇመጨረሻ ጊዛ ሥርዒት በአስተማማኝ ሁኔታ
ይዯረሳሌ፤ ማስያዜ፤ መፇጠሩ፤
በሁለም ከተሞች ያሇሰነዴ
የተያዘ መሬቶች በአንዴ
ጊዛ ሥርዒት እንዱይዘ
ማዴረግ፤
10 ሽንሻኖ አሌባ፣ ከዯረጃ በሁለም ከተሞች
በታች እና በሊይ የኮንሶሉዳሽን ህጉ ዲብሮ በሁለም ከተሞች 156155 ከተሞች በፕሊን እንዱመሩና በከተሞች ውስጥ ያሇ
የሆኑትን ይዝታዎች እንዱጸዴቅ ማዴረግ፤ ሽንሻኖ አሌባ፣ ከዯረጃ በታች ሇህጋዊ ንብረት ምዜገባ መሬትና መሬት ነክ

74
D:Land Management
 www.abyssinialaw.com
የፖሉሲው ዋና ዋና ቁሌፌ የአፇጻጸም የሚጠበቁ ዉጤቶች ከፖሉሲው የሚገኙ
ተ/ቁ ዑሊማ
ጉዲዮች መሇኪያዎች (Output) ስኬቶቸች (Outcome)
ስርዒት ማስያዜ እና በሊይ የሆኑ ይዝታዎች ምቹ ሁኔታ መፇጠር፤ ንብረት ወዯ ግብይት
(Consolidation) በሁለም ከተሞች ይስተካከሊለ፤ እንዱገባ ተዯርጎ የነጻ
የኮንሶሉዳሽን ስርዒቱን ግብይት ሥርዒት መዲበሩ፤
ተግባራዊ ማዴረግ፤
በሁለም ከተሞች ሊይ
ሽንሻኖ አሌባ፣ ከዯረጃ በታች
እና በሊይ የሆኑ የግሌ
ይዝታዎችን ስርዒት
እንዱይዘ ማዴረግ፤
11 የከተሞችን ወጥ በአዱስ አበባ 10 ክፌሇ በፋዳራሌ፣ በክሌልችና
የካዲስተር ስርዒት ከተሞችና በላልች የሀገሪቱ በከተሞች እንዱሁም የከተሞችን የመሬት ይዝታ ሇንብረት ግብር እና
መ዗ርጋት 22 ከተሞች ስታንዲርደን በክሌልችና-በክሌልች፣ አስተዲዯር ሥርዒት ሇሌማታዊ ፖሇቲካሌ
የጠበቀ ተናባቢ የካዲስተር በከተሞችና-በከተሞች መካከሌ ዉጤታማና ቀሌጣፊ ኢኮኖሚ የማይናወጥ
ስርዒት እንዱ዗ረጋ ማዴረግ፤ መናበብ የፇጠረ የመረጃ ማዴረግ እና የከተሞች መሰረት መጣለ፤
ስርዒት ይ዗ረጋሌ፤ የገቢ አቅም ማዯግ፤

በሀገሪቱ 22 ከተሞችና በአዱስ

አበባ 10 ክፌሇ ከተሞች ወዯ
ሁሇተኛው የካዲስተር ዯረጃ
ትግበራ ሊይ ይገባሌ፤
12 የከተሞች ስታንዲርዴ የከተሞች የዱጂታሌ በሀገራችን 22 ከተሞችና የከተሞችን ቀሌጣፊ እና
የአዴራሻ ስርዒት የአዴራሻ ስርዒት በአዱስ አበባ 10 ክፌሇ ዗መናዊ ማ዗ጋጃ ቤታዊ ሇሶሽዮ ኢኮኖሚ እንቅስቃሴ

75
D:Land Management
 www.abyssinialaw.com
የፖሉሲው ዋና ዋና ቁሌፌ የአፇጻጸም የሚጠበቁ ዉጤቶች ከፖሉሲው የሚገኙ
ተ/ቁ ዑሊማ
ጉዲዮች መሇኪያዎች (Output) ስኬቶቸች (Outcome)
ዜርጋታ ይተገበራሌ፤ ከተሞች ዗መናዊ የአዴራሻ አገሌግልት አሰጣጥ የአዴራሻ ሥርዒት ጠቃሚ
ሥርዒት ይ዗ረጋሌ፤ ሥርዒት መ዗ርጋት፤ ሆኖ መገኘቱ፤
የከተሞች አዴራሻ ስርዒት
ተቀባይነት ሊሇዉ ዒሇም
በአዱስ አበባ ሊይ ዱጂታሌ
አቀፌ ዯረጃ ምዯባ ብቁ
ሥርዒት መ዗ርጋት፤
መሆኑ ይረጋገጣሌ፤
በ22 ከተሞችና በአዱስ
አበባ 10 ክፌሇ ከተሞች
አዴራሻ ሥርዒቱ ሇህጋዊና
ሇሌማታዊ ተግባር ጥቅም
ሊይ የሚውሌበት ሥርዒት
ተፇጥሮ መታየት፤
13 የመሬትና መሬት ነክ በከተሞች ሇምዜገባ በ22 ከተሞችና በአዱስ አበባ በከተሞች የይዝታ እና ሇንብረት ግብር እና
ንብረት ምዜገባ ሥርዒት የሚያስፇሌገዉን 10 ክፌሇ ከተሞች የምዜገባ ንብረት ዋስትና መረጋገጥ፤ ሇሌማታዊ ፖሇቲካሌ
መ዗ርጋት አዉቶሜሽን ስርዒት ስርዒት መጀመር፣ ኢኮኖሚ የማይናወጥ
እንዱሟሊ ይዯረጋሌ፡፡ የኪራይ ሰብሳቢነት መሰረት መጣለ፤
ከ600 ሺህ የማያንስ አመሇካከት በቁጥጥር ስር
በከተሞች የመሬትና መሬት
የመሬትና መሬት ነክ ንብረት የሚውሌበት ስርዒት
ነክ ንብረት ምዜገባ ተቋም
መመዜገብ፤ መፇጠር፤
ይዯራጃሌ፤

በትሊሌቅና በመጀመሪያ
ዯረጃ ከተሞች ወጥ

76
D:Land Management
 www.abyssinialaw.com
የፖሉሲው ዋና ዋና ቁሌፌ የአፇጻጸም የሚጠበቁ ዉጤቶች ከፖሉሲው የሚገኙ
ተ/ቁ ዑሊማ
ጉዲዮች መሇኪያዎች (Output) ስኬቶቸች (Outcome)
የመሬትና መሬት ነክ
ንብረት ምዜገባ የዱጂታሌ
የመሇያ ቁጥርና ዯረጀውን
የጠበቀ ሰርተፉኬት አሰጣጥ
ስርዒት እንዱ዗ረጋ
ይዯረጋሌ፤

በትሊሌቅና በመጀመሪያ
ዯረጃ ከተሞች በአምስት
ዒመት ጊዛ ውስጥ ስሌታዊ
ምዜገባ በማይቀሇበስበት
ስርዒት ሊይ እንዱዯርስ
ይዯረጋሌ፤
14 የመሬት ነክ መረጃ የመሬት ነክ መረጃ በአዱስ አበባ 10 ክፌሇ ስምምነቱን በፇጸሙ
የቅብብልሽ እና የቅብብልሽና የአጠቃቀም ከተሞችና በ22ቱ ከተሞች ተቋማት መካከሌ የነፃ ገበያ ሥርዒቱ
የአጠቃቀም ስርዒት ስርዒት የፕሮቶኮሌ የመረጃ ቅብብልሽ ስርዒት አስተማማኝ፣ ዯህንነቱ መጎሌበትና ሇንብረት ግብር
ዜርጋታ ስታንዲርዴ ይቀረጻሌ፤ መፇጠር፤ የተረጋገጠ ሇሥራ አስፇሊጊ እና ሇሌማታዊ ፖሇቲካሌ
የሆነ የመሬት ነክ መረጃ ኢኮኖሚ የማይናወጥ
በሁለም ከተሞች በሚገኙ
ከአንደ ወዯ ላሊ መሰረት መጣለ፤
ባሇዴርሻ ተቋማት መካከሌ
የሚተሊሇፌበት ስርዒት
ፕሮቶኮሌ ስምምነቱን
መ዗ርጋት፤
አጠናቆ ወዯ ተግባር

77
D:Land Management
 www.abyssinialaw.com
የፖሉሲው ዋና ዋና ቁሌፌ የአፇጻጸም የሚጠበቁ ዉጤቶች ከፖሉሲው የሚገኙ
ተ/ቁ ዑሊማ
ጉዲዮች መሇኪያዎች (Output) ስኬቶቸች (Outcome)
እንዱገባ ይዯረጋሌ፤
15 የአቅም ግንባታ የመሬት ሌማት እና
ማዕቀፍች ማኔጅመንት የቴክኒክና ሙያ በዱግሪ ዯረጃ 1,500 የከተሞችን የመሬት ዗ርፌ
እንዱሁም የከፌተኛ ተማሪዎች የሚማሩበት እና በአሰራር፣ በአዯረጃጀት፣ ዗ርፈ ሰፉ የስራ ዕዴሌ
ትምህርት የተፇሊጊ በቴክኒክና ሙያ ከ50ሺህ በቴክኖልጂ ዴጋፌ እና የሚፇጠርበት ሆኖ
ትምህርት መስኮች ስርዒተ የማያንሱ ሰሌጣኞች በሰዉ ሀይሌ ብቁ እና ሇኢኮኖሚው አስተዋጽዖ
ትምህርት ቀረጻ የሚማሩበት ሥርዒት አስተማማኝ ዯረጃ ሊይ የሚያበረክትበት ሥርዒት
ይጠናቀቃሌ፤ መፇጠር፤ ማዴረስ፤ ሊይ መዴረሱ፤

የመሬት ሌማት እና
በዩኒቨርስቲዎችና በቴክኒክና
ማኔጅመንት ከ2ኛ እስከ 5ኛ
ሙያ የተሳሇጠ ትምህርት
ዯረጃ የቴክኒክና ሙያ
የሚሰጥበት ሥርዒት
ምሩቃን የመጀመሪያ ዘር
መፇጠር፤
የስራ ዴሌዴሌና ስምሪት
ይኖራሌ፤

የመሬት ሌማትና
ማኔጅመንት የከፌተኛ
ትምህርት ተመራቂዎች
የመጀመሪያ ዘር የስራ
ዴሌዴሌ እና ስምሪት
ይፇጸማሌ፤

78
D:Land Management
 www.abyssinialaw.com
የፖሉሲው ዋና ዋና ቁሌፌ የአፇጻጸም የሚጠበቁ ዉጤቶች ከፖሉሲው የሚገኙ
ተ/ቁ ዑሊማ
ጉዲዮች መሇኪያዎች (Output) ስኬቶቸች (Outcome)
የመሬት ሌማትና
ማኔጅመንት የሙያ ብቃት
ማረጋገጫ ሰርተፉኬት
አሰጣጥ ስርዒት ይጀመራሌ፤

በሁለም ከተሞች የመሬት

ሌማትና ማኔጅመንት
የአሰራርና አዯረጃጀት
ወጥነት ይረጋገጣሌ፤

79
D:Land Management
 www.abyssinialaw.com

4. ማጠቃሇያ

ሀገራችን ካሇችበት ዴህነት በመሰረታዊነት ሇማሊቀቅ የተነዯፇውን የእዴገት እና

ትራንስፍርሜሸን እቅዴ ከግቡ ሇማዴረስ በመሬት ዗ርፌ ሊይ ዗ሊቂነት ያሇው ሇውጥ
ማምጣት መሰረታዊ ጉዲይ ነው፡፡ በ዗ርፈ ዗ሊቂነት ያሇው ሇውጥ ሇማስመዜገብ በከተማ
መሬት ሌማት እና ማኔጅመንት ሊይ ግሌጽ አቅጣጫ የሚያሲዜ ፖሉሲ መቀረጹ ተገቢ
ነው፡፡

ፖሉሲው በህገ መንግስታችን በግሌጽ የተመሇከተውን መሬት የህዜብ እና የመንግስት

ሀብትነት መሰረት አዴርጎ በከተሞች የይዝታ ባሇቤትነት መብት እና ዋስትና ማረጋገጥን፤
በከተሞች የተጠናከረ የፕሊን ዜግጅት እና አፇፃፀም ስርዒት በመ዗ርጋት የመሬት
ኢኮኖሚያዊ እና ውጤታማ አጠቃቀምን በማረጋገጥ በ዗ርፈ ሊይ ከይዝታ ባሇቤትነት እና
አጠቃቀም ጋር ተያይ዗ው ሇነበሩ ችግሮች መሰረታዊ ምሊሽ ሰጥቷሌ፡፡ በመሬት ሊይ የይዝታ
እና የንብረት ባሇቤትነትን ከማረጋገጥ ጎን ሇጎን በ዗ርፈ ስሌጠት እና ፌትሀዊነትን
የሚያረጋግጡ አቅጣጫዎችም ተመሌክተዋሌ፡፡ በዙህ ረገዴ በመሬት ሌማት፣ በመሬት
ግብይት እና አሰጣጥ፣ በይዝታ አስተዲዲር እነዙህን መሰረታዊ መርሆዎች የተከተለ
ማዕቀፍች መካተታቸው የፖሉሲውን አፇጻጸም ውጤታማነት ያረጋግጣሌ፡፡

የተቀረጹትም የፖሉሲ አቅጣጫዎች ሇመተግበር የሚየስችለ የአፇጻጸም ስሌቶች እና የአቅም

ግንቦታ ማዕቀፍች ተነዴፇዋሌ፡፡ የፖሉሲውን ተፇጻሚነት በማረጋገጥ የመሬት ዗ርፈን
የሚጠበቀው ግብ ሊይ ሇማዴረስ የአቅም ግንባታ ተግባራት ወሳኝ ዴርሻ እና ሚና
እንዲሊቸው ይታወቃሌ፡፡ በዙህ ረገዴ የአቅም ግንባታ ተግባራት የፖሉሲው የማስፇጸሚያ
ክንዴ ሲሆን በላሊ በኩሌ በተሇይ የሀገራችን ከተሞች የመሬት ዗ርፌ አቅም ካሇበት
ተጨባጭ ሁኔታ አንጻር የመሬት ዗ርፈን የአሰራር እና የአዯረጃጀት ስርዒት ማስተካከሌ፤
የሰው ሀይሌ እና የቴክኖልጂ ብቃትን ማሳዯግ በጊዛ የሇንም መንፇስ የሚፇጸም የፖሉሲው
የትኩረት አቅጣጫ ነው፡፡ ተግባሩ የአንዴ ሳንቲም ሁሇት ገጽታ ያሇው እንዯመሆኑ ሁለም
የሚመሇከታቸው አካሊት ይህንን የፖሉሲውን እሳቤ በጥሌቀት በመረዲት መንቀሳቀስ
ይጠበቅባቸዋሌ፡፡

ፖሉሲውን ተከትሇው ፖሉሲውን ሇማስፇፀም የሚያግዘ በርካታ የህግ ማዕቀፍች አዋጆች፤

ዯንቦች፤ መመሪያዎች፤ ማኑዋልች እና ስታንዲርድች መቅረጽ እና መተግበር ጊዛ
የሚሰጠው ጉዲይ አይዯሇም፡፡ በዙሁ ረገዴ በፋዳራሌ ዯረጀ ጸዴቀው ተግባራዊ የሚዯረጉ
አዋጆችን እና ዯንቦችን በፌጥነት በማውጣት ማጽዯቅ የሚጠበቅ ሲሆን በክሌሌ እና

80
D:Land Management
 www.abyssinialaw.com

በከተሞች የሚጸዴቁትን የህግ ማዕቀፍች በተመሇከተ የፖሉሲውን አፇጻጸም ወጥነት

ሇማስጠበቅ ይቻሌ ዗ንዴ በፋዯራሌ ዯረጃ በሞዳሌ መሌክ እንዱ዗ጋጅ እና ከተጨባጭ
ሁኔታ ጋር መጣጣሙ እየተፇተሸ በየዯረጃው እያጸዯቁ ወዯ ተግባር በፌጥነት መግባትን
ይጠይቃሌ፡፡

የፖሉሲውን ስትራቴጂክ ግቦች መነሻ በማዴረግ ፖሉሲውን ሇማስፇጸም የተቀረጹት

ፕሮጀክቶች አፇጻጸሙን ውጤታማ ከማዴረግ አንጻር ትሌቅ ዴርሻ ያሊቸው በመሆኑ በ዗ርፈ
ሊይ የሚገኙ የሚመሇከታቸው አካሊት ፖሉሲውን የማስፇፀሚያ ስሌቶች ሊይ የተመሇከቱትን
መሰረታዊ ጉዲዮች መሰረት በማዴረግ በአግባቡ መፇጸማቸውን የማረጋገጥ ሀሊፉነት
ይኖርባቸዋሌ፡፡

በአጠቃሊይ ፖሉሲው በከተሞች የመሬት ዗ርፌ ሊይ የተንሰራፊውን ውስብስብ ችግር

በ዗ሊቂነት በመፌታት የከተሞች ብልም የሀገራችንን ሌማት እና ዕዴገት ሇማረጋገጥ
የሚያስችሌ በመሆኑ ሁለም አካሊት ተገቢውን ርብርብ እና ትግሌ በማዴረግ ስኬቱን
ማረጋገጥ ይጠበቅባቸዋሌ፡፡

81
D:Land Management