‫عناصر گروپ اول و دوم جدول دورانی عناصر‬

‫فهرست مطالب‬
‫مقدمه ‪5..............................................................................................................................................................‬‬
‫عناصر کروپ ‪ IA‬جدول دورانی عناصر ‪6........................................................................................................................‬‬
‫لیتیوم ‪7..............................................................................................................................................................‬‬
‫سدیم ‪7...............................................................................................................................................................‬‬
‫ویژگی ها ‪8......................................................................................................................................................‬‬
‫کاربردها ‪8.......................................................................................................................................................‬‬
‫پيدايش ‪8........................................................................................................................................................‬‬
‫ترکيبات ‪9........................................................................................................................................................‬‬
‫ايزوتوپها ‪9......................................................................................................................................................‬‬
‫هشدارها ‪10.....................................................................................................................................................‬‬
‫پتاسیم ‪10...........................................................................................................................................................‬‬
‫مشخصات ‪10...................................................................................................................................................‬‬
‫خواص ‪10.......................................................................................................................................................‬‬
‫هشدار ‪11.......................................................................................................................................................‬‬
‫کاربرد ‪11.......................................................................................................................................................‬‬
‫روبیدیوم ‪11........................................................................................................................................................‬‬
‫سزیم ‪12.............................................................................................................................................................‬‬
‫خواص ‪12.......................................................................................................................................................‬‬
‫مشخصات ‪12...................................................................................................................................................‬‬
‫احتیاط ‪13.......................................................................................................................................................‬‬
‫طرز تهیه ‪13....................................................................................................................................................‬‬
‫کاربرد ‪13.......................................................................................................................................................‬‬
‫فرانسیم ‪13..........................................................................................................................................................‬‬
‫تاریخچه ‪14.....................................................................................................................................................‬‬
‫اکتشافات ناقص و ناتمام ‪14...............................................................................................................................‬‬
‫ویژگی‌ها ‪15.....................................................................................................................................................‬‬
‫کاربردها ‪16.....................................................................................................................................................‬‬
‫در طبیعت ‪16................................................................................................................................................‬‬
‫حاصل از سنتز ‪17..........................................................................................................................................‬‬
‫ایزوتوپ‌ها ‪17..................................................................................................................................................‬‬
‫عناصر گروپ دوم جدول دورانی عناصر ‪18.....................................................................................................................‬‬
‫بریلیم ‪18............................................................................................................................................................‬‬
‫خواص ‪18.......................................................................................................................................................‬‬
‫مشخصات ‪18...................................................................................................................................................‬‬
‫محل کشف ‪19...................................................................................................................................................‬‬
‫طرز تهیه ‪19....................................................................................................................................................‬‬
‫شکلهای قابل دسترس ‪19.....................................................................................................................................‬‬
‫کاربرد ‪19.......................................................................................................................................................‬‬
‫مگنیزیم ‪19.........................................................................................................................................................‬‬
‫مشخصات شیمیایی ‪20.........................................................................................................................................‬‬
‫کانی‌های مگنیزیم ‪20...........................................................................................................................................‬‬
‫کاربردهای عمده ‪20............................................................................................................................................‬‬
‫پزشکی ‪21......................................................................................................................................................‬‬
‫کاربردها ‪22.................................................................................................................................................‬‬
‫منابع غذایی ‪22.............................................................................................................................................‬‬
‫اشکال دیگر ‪22.............................................................................................................................................‬‬
‫چگونگی مصرف ‪23.......................................................................................................................................‬‬
‫موارد احتیاط ‪23............................................................................................................................................‬‬
‫تداخل‌های احتمالی ‪23......................................................................................................................................‬‬
‫کلسیم ‪24............................................................................................................................................................‬‬
‫عملکرد کلسیم در بدن ‪24......................................................................................................................................‬‬
‫عوارض کمبود کلسیم ‪25......................................................................................................................................‬‬
‫استرانسیم ‪26.......................................................................................................................................................‬‬
‫تاریخچه ‪26.....................................................................................................................................................‬‬
‫اثرات استرانسیم بر روی سالمتی ‪27........................................................................................................................‬‬
‫اثرات زیست محیطی استرانسیم ‪28...........................................................................................................................‬‬
‫خواص فیزیکی ایزوتوپ‌های عنصر استرانسیم ‪29.........................................................................................................‬‬
‫باریم ‪29.............................................................................................................................................................‬‬
‫رادیم ‪30.............................................................................................................................................................‬‬
‫تاریخچه ‪30.....................................................................................................................................................‬‬
‫تولد رادیوم ‪31..................................................................................................................................................‬‬
‫دستاورد کشف کوری ‪31......................................................................................................................................‬‬
‫نتیجه گیری ‪33.....................................................................................................................................................‬‬
‫منابع ‪34.............................................................................................................................................................‬‬
 ‫مقدمه‬
‫نمایش جدولی عنصرهای ش یمیایی ب ر پای ه ع دد اتمی‪ ،‬آرایش الک ترونی و ویژگی‌ه ای ش یمیایی‬
‫آن‌ه ا اس ت‪ .‬ت رتیب ج ایگیری عنص رها در این ج دول از ع دد اتمی کم تر ب ه س وی ع دد اتمی (ش مار‬
‫پروتون‌ه ای) ب االتر اس ت‪ .‬ش کل اس تاندارد این ج دول ‪ ۷ × ۱۸‬اس ت ‪ ،‬عنص رهای اص لی در ب اال و دو‬
‫ردیف کوچکتر از عنصرها در پ ایین ج ای دارد‪ .‬می‌ت وان این ج دول را ب ه چه ار مس تطیل شکس ت‪ ،‬این‬
‫چهار ستون مستطیلی عبارتن د از‪ :‬بل وک اس در س مت چپ‪ ،‬بل وک پی در راس ت‪ ،‬بل وک دی در وس ط و‬
‫بلوک اف یا همان فلزات واسطه داخلی در پ ایین‪ .‬ردیف‌ه ای این ج دول‪ ،‬دوره و س تون‌های آن ی ا هم ان‬
‫ستون‌های ‪ s‬و ‪ d‬و ‪ ،p‬گروه‌های جدول تناوبی نام دارند‪ .‬همچ نین گ اهی ب رخی از این گروه‌ه ای نام‌ه ای‬
‫ویژه‌ای دارند برای نمونه گروه هالوژن‌ها و گازهای نجیب از آن جمله‌اند‪ .‬هدف از س اخت ج دول تن اوبی‬
‫چه به شکل مستطیلی و چه به شکل‌های دیگر برای بررسی بهتر ویژگی‌های شیمیایی عنصرها بوده اس ت‬
‫این جدول کاربرد زیادی در دانش شیمی و پردازش رفتار عنصرها دارد‪.‬‬

‫اعتبار جدول تناوبی به پای دیمیتری مندلیف نوشته شده است با اینکه پیش روان دیگ ری پیش از او‬
‫وجود داشته‌اند‪ .‬او این جدول را در سال ‪ ۱۸۶۹‬منتشر کرد این نخستین ج دولی ب ود ک ه ب ه این گس تردگی‬
‫مرتب شده بود‪ .‬مندلیف این جدول را درس ت ک رد ت ا ویژگی‌ه ای دوره‌ای آنچ ه ک ه بع دها «عنص ر» ن ام‬
‫گرفت را بهتر نشان دهد‪ .‬وی توانسته بود ب رخی ویژگی‌ه ای عنص رهایی ک ه هن وز کش ف نش ده ب ود را‬
‫پیشبینی کند و جای آن‌ها را خالی گذاشته بود‪ .‬کم کم با پیشرفت دانش‪ ،‬عنصرهای تازه ت ری شناس ایی ش د‬
‫و جای خالی عنصرها در جدول ُپر شد‪ .‬ب ا شناس ایی عنص رهای ن و و گس ترش ش بیه س ازی‌های نظ ری‬
‫درباره رفتار شیمیایی مواد‪ ،‬جدول آن روز مندلیف بسیار گستده تر شده است‪.‬‬

‫همه عنصرهای ش یمیایی از ع دد اتمی ‪( ۱‬هی دروژن) ت ا ‪( ۱۱۸‬آن‌ان‌اک تیوم) شناس ایی ی ا س اخته‬
‫شده‌اند‪ .‬دانشمندان هنوز به دنبال ساخت عنص رهای پس از آن‌ان‌اک تیوم ان د و البت ه این پرس ش را پیش رو‬
‫دارند که عنص رهای ت ازه ت ر چگون ه ج دول را اص الح خواهن د ک رد‪ .‬همچ نین ایزوتوپ‌ه ای پرت وزای‬
‫بسیاری هم در آزمایشگاه ساخته شده است‪.‬‬

‫عناصر کروپ ‪ IA‬جدول دورانی عناصر‬

‫در این گروپ فلزات لیتیم‪ ,‬سودیم‪ ,‬پوتاشیم‪ ,‬روبیدیم‪ ,‬سیزیم و فرانشیم شامل اند‪ .‬چون اکساید ه ای‬
‫فلزات مذکور در خاکستر یافت می شوند و خاکستر را در لسان غربی القلی گویند‪ .‬القلی عب ارت از م اده‬
‫ایی است که در محلول آبگین آیون ‪ OH‬را تولید نماید‪ .‬از همین سبب فلزات مذکور نب ام فل زات القلی ن یز‬
‫یاد می شود‪ .‬فلزات القلی نسبت داشتن فعالیت کیمیاوی زیاد در طبیعت بح الت آزاد ی افت نمی ش وند بلک ه‬
‫بشکل مرکبات یافت گردیده که توسط تجزیه برقی از مرکبات شان استحصال می ش وند‪ .‬فع الیت کیمی اوی‬
‫شان در گروپ از باال به پایین با ازدیاد شعاع اتمی و کم شدن انرژی آیونایزشن اضافه می گردد‪ .‬از جمله‬
‫فلزات این گروپ تنها لیتیم با اکسیجن در نتیجه تعامل مس تقیم اکس اید ع ادی ‪ . . . . .‬را می س ازد‪ .‬متب اقی‬
‫فلزات این گروپ درنتیجه تعامل با اکسیجن پر اکساید و حتی سوپر اکساید را می سازد‪.‬‬

‫لیتیوم‬

‫لیتیوم(‪ )Lithium‬از عنصرهای شیمیایی ج دول تن اوبی اس ت‪ .‬نش انه کوت اه آن ‪ Li‬و ع دد اتمی آن ‪۳‬‬
‫ت‪.‬‬ ‫اس‬
‫خواص فیزیکی عنصر لیتیم ‪:‬‬

‫عدد اتمی‪۳ :‬‬ ‫‪‬‬

‫جرم اتمی‪۶٫۹۴۱ :‬‬ ‫‪‬‬
‫نقطه ذوب ‪C°۱۸۰٫۵۴ :‬‬ ‫‪‬‬
‫نقطه جوش ‪C°۱۳۴۲ :‬‬ ‫‪‬‬
‫شعاع اتمی‪Å ۲٫۰۵ :‬‬ ‫‪‬‬
‫ظرفیت‪۱:‬‬ ‫‪‬‬
‫رنگ‪ :‬سفید نقره ای‬ ‫‪‬‬
‫حالت استاندارد‪ :‬جامد‬ ‫‪‬‬
‫نام گروه‪ ۱:‬فلزات قلیایی‬ ‫‪‬‬

‫سدیم‬

‫ُسديم یک عنصر شیمیایی جدول تناوبی است که نماد آن ‪ Na‬و عدد اتمی آن ‪ 11‬اس ت‪ .‬س دیم ی ک‬
‫فلز واکنش‌دهنده نرم و مومی‌شکل است که به گروه فلزات قلیایی که از نظر ترکیبات طبیعی فراوان هستند‬
‫(بویژه آب نمک و هالیدها) تعلق دارد‪ .‬این عنصر بسیار واکنش‌دهنده است و با ش عله زرد رنگی میس وزد‬
‫در آزمایش‌های مربوط به هوا اکسید می‌شود و به شدت با آب واکنش می‌دهد از این رو باید همیشه در زیر‬
‫نفت یا روغن نگهداری شود‪.‬‬

‫ویژگی ها‬

‫سدیم مانند دیگر فلزات قلیایی نرم سبک وزن سفید مایل به نق ره‌ای و واکنش دهن ده اس ت و از این‬
‫جهت هرگز به صورت آزاد در طبیعت یافت نمی‌شود‪ .‬سدیم در آب غوط ه ور ش ده و آن را تجزی ه ک رده‬
‫هیدروژن آزاد می‌کند و هیدرواکسید می‌‌سازد‪ .‬سدیم در آب فورًا آتش می‌گیرد ولی در آزمایش‌های مربوط‬
‫به هوای معمولی در دمای زیر ‪ ۳۸۸‬کلوین آتش نمی‌گیرد‪.‬‬
 ‫کاربردها‬

‫سدیم در حالت فلزی عنصر الزم ب رای س اختن اس ترها و ترکیب ات آلی اس ت‪ .‬این عنص ر قلی ایی‬
‫بوجودآورنده کلرید سدیم ‪ NaCl‬که برای زندگی حیاتی است نیز است‪ .‬کاربرده ای دیگ ر عبارت‌ان د از‪:‬‬
‫استفاده در برخی از آلیاژها برای بهبودی ساختارش ان اس تفاده در س اخت ص ابون و ت رکیبش ب ا اس یدهای‬
‫چرب ‪ NaK‬آلیاژ سدیم و پتاسیم یک ماده مهم منتقل کننده حرارت است‪.‬‬

‫تاريخچه‬

‫مدت زمان زیادی است که سدیم (‪ )soda‬بصورت ترکیبی شناخته شده است‪ .‬این عنص ر در س ال‬
‫‪1807‬توسط ‪ Sir Humphry Davy‬از طریق عمل الکترول یز هیدروکس ید س دیم ج دا ش د‪ .‬در اروپ ای‬
‫قرون وسطی ترکیبی از سدیم با نام التین ‪ Sodanum‬برای تسکین سردرد استفاده می‌شد‪ .‬نماد جدید س دیم‬
‫‪ Na‬از التین جدید ‪ Natrium‬که در زبان یونانی که نوعی نمک طبیعی است می‌‌آید گرفته شده است‪.‬‬

‫پيدايش‬

‫سدیم در ستارگان فراوان اس ت و این ف راوانی در خط وط طیفی ‪ D‬در ن ور س تارگان مش هود ت ر‬

‫است‪ .‬سدیم حدودا ‪ %6 .2‬از پوسته زمین را به خود اختصاص داده اس ت ک ه چه ارمین عنص ر از نظ ر‬
‫فراوانی در پوسته زمین و فروانترین فلز قلیایی است‪ .‬این عنصر هم اکنون به صورت اقتص ادی از عم ل‬
‫برقکافت (الکترولیز) کلرید سدیم تولید می‌شود‪ .‬این روش ارزان تر از روش برقکافت هیدرواکس ید س دیم‬
‫است‪ .‬قیمت هر پوند سدیم فلزی حدودا ‪ 15‬تا ‪ 20‬سنت (در سال ‪ )۱۹۹۷‬است‪ .‬ولی هر پوند س دیم ‪ACS‬‬
‫آزمایشگاهی حدودا ‪ 35‬دالر قیمت دارد که از نظر حجمی ارزان‌ترین فلز است‪.‬‬

‫ترکيبات‬

‫نمک طعام یا کلرید سدیم معمول‌ترین ترکیب سدیم است‪ .‬اما سدیم در کانی‌ه ای بس یار دیگ ری از‬
‫قبیل آمفیبول کریولیت‪ ,‬هالیت‪ ,soda niter ,‬زئولیت و ‪ . . .‬بوجود می‌‌آی د‪ .‬ترکیب ات س دیم ب رای ص نایع‬
‫شمیایی شیشه سازی فلزی ساخت کاغذ صنعت نفت ساخت صابون و نساجی کاربرد دارد‪ .‬صابون معموًال‬
‫یک نمک سدیم از اسیدهای چرب است‪.‬‬

‫سدیم کلراید (نمک طعام) محلول در آب است‪ .‬ه ر ‪ 39‬گ رم از آن در دم ای ص د درج ه در ‪100‬‬
‫لیتر آب حل می‌‌ش ود‪ .‬اگ ر محل ول آب نم ک را برقک افت (الکترول یز) ک نیم از قطب مثبت ‪ Cl‬و از قطب‬
‫منفی ‪ NaOH‬خارج می‌‌شود‪.‬‬

‫ترکیبات سدیم که برای صنایع گوناگون بسیار مهم هستند عبارت‌ان د از‪ ,)NaCl( :‬خاکس تر س ود (‬
‫‪ ,)Na2CO3‬س دیم خ وراکی (‪ ,)CO3))NaH‬س ود س وزآور (‪((Na( Chile saltpeter ,)NaOH‬‬
‫‪-di- and tri ,)NO3‬سدیم فسفات‪ ,)2O3 * 5H2O)sodium thiosulfate (hypo, Na2S) ,‬و بوره (‬
‫)‪.Na2((B4O7 * 10H2O‬‬

‫ايزوتوپها‬

‫برای این عنصر ‪ ۱۳‬ایزوتوپ شناسایی شده است که تنها ایزوتوپ پایدار آن ‪ Na-23‬است‪ .‬س دیم‬
‫همچنین دو ایزوتوپ پرتوزا (رادیواکتیو) نیز دارد که عبارت‌اند از‪ Na22 :‬با نیم ه عم ر ‪ 605 .2‬س ال و‬
‫‪ Na24‬با نیمه عمر ‪ ۱۵‬ساعت‪.‬‬

‫هشدارها‬

‫سدیم در حالت پودر در آب خاصیت انفجاری خواهد داشت و با عناصر دیگر ب ه راح تی تجزی ه و‬
‫ترکیب می‌شود‪ .‬همیشه باید با ان عنصر با مراقبت کامل کار کرد‪.‬‬

‫پتاسیم‬
‫مشخصات‬

‫پتاسیم عنصری فلزی با عدد اتمی ‪ 19‬در گروه ‪ IA‬و در دوره چه ارم ج دول تن اوبی ج ای دارد ‪.‬‬
‫یک فلز قلیایی است‪ .‬جرم اتمی ‪ 102 .39‬ظرفیت‪ 1‬دارای دو ایزتوپ پایدار یک ایزتوپ پرت و زا و ی ک‬
‫ایزتوپ مصنوعی است‬

‫خواص‬

‫فلز قلیایی نرم با جالی نقره ای ‪،‬سبک وزن ‪،‬در هوای مرطوب به سرعت اکسیده می ش ود‪،‬از این‬
‫رو در نفت نگه داری می شود جرم حجمی‪، 872 .0‬نقطه ذوب ‪ 63‬درجه سانتی گراد ‪،‬نقط ه ج وش ‪770‬‬
‫درجه سانتی گراد میل ترکیبی آن شدید است‪،‬خواص پتاسیم شبیه به سدیم است ولی میل ترکیبی آن ش دیدتر‬
‫است‪.‬‬

‫طرز تهیه‬

‫کانیها و معادن آن در آلمان ‪،‬نیو مکزیکو‪،‬کانادا‪،‬کالیفرنیا‪،‬اتا‪،‬انگلستان‪،‬ش وروی و من اطق مدیتران ه‬

‫شرقی قرار داردمهمترین کانیهای آن عبارتند از کارنالیت ‪،‬سیلویت و پلی هالیت‪ .‬تقط یر ش یمی گگرم ایی‬
‫کلرید پتاسیم با سدیم روش اصلی تهیه است‬
 ‫هشدار‬

‫خطر اتش سوزی ‪،‬با آب واکنش می دهد و این عمل گرم ازا اس ت و گرم ای حاص ل از این عم ل‬
‫پتاسیم را ذوب و پراکنده می کند وهم چنین هیدروژن را آتش می زند ‪،‬خاموش کردن آتش سوزی ناش ی از‬
‫پتاس یم مش کل اس ت ‪،‬ب رای خ اموش ک ردن آن گ رد خش ک خاکس تر س ودا ی ا گ رافیت ی ا مخل وط ه ای‬
‫مخصوصی از مواد شیمیایی خشک پیشنهاد می گ ردد ‪ .‬می توان د خ ود ب ه خ ود در ه وای مرط وب آتش‬
‫بگیرد‪ .‬در واکنش های شیمیایی خطر نسبی انفجار به همراه دارد ‪ .‬فلز پتاسیم حتی اگ ر در زی ر روغنه ای‬
‫معدنی انبار شده باشد می تواند در دمای اتاق پراکسید و سوپر اکسید تشکیل دهد ‪ ،‬وقتی حمل می شود پاره‬
‫شود ممکن است به شدت منفجر شود‪ .‬در جو های بی اثر مان دد آرگ ون ونی تروژن ی ا در مایعه ایی مانن د‬
‫تولوئن یا کروزن که اکسیژن جذب نمی کنند یا در کپسول های شیشه ای که در خالئ یا جو بی اثر پ ر می‬
‫شوند ‪،‬نگه داری می شوند‪.‬‬

‫کاربرد‬

‫تهیه پراکسید پتاسیم ‪،‬آلیاژ های تبادل گرمایی ‪،‬شناساگر آزمایشگاهی ‪،‬یکی از اجزائ ک ود ‪،‬ممکن‬
‫است به جای جیوه در دماسنج به کار رود ‪،‬پتاسیم ‪،‬فلزی کم مص رف اس ت زی را س دیم ک ه از آن ارزان تر‬
‫است ‪ ،‬جای آن را می گیرد‪ .‬بیشتر نمکهای پتاسیم در پزشکی کاربرد دارد‪.‬‬

‫روبیدیوم‬
‫روبیدیوم(‪ )Rubidium‬از عنصرهای شیمیایی جدول تناوبی اس ت‪ .‬نش انه کوت اه آن ‪ Rb‬و ع دد اتمی‬
‫آن ‪ 45‬است‪ .‬خواص فیزیکی عنصر روبیدیم ‪:‬‬

‫عدد اتمی‪۴۵ :‬‬ ‫‪‬‬

‫جرم اتمی‪۱۰۲٫۹۰۵۵:‬‬ ‫‪‬‬
‫نقطه ذوب ‪°C ۱۹۶۴ :‬‬ ‫‪‬‬
‫نقطه جوش ‪C° ۳۶۹۵ :‬‬ ‫‪‬‬
‫شعاع اتمی ‪Å ۱٫۸۳ :‬‬ ‫‪‬‬
‫ظرفیت‪۳ :‬‬ ‫‪‬‬
‫رنگ‪ :‬سفید نقره ای متالیک‬ ‫‪‬‬
‫حالت استاندارد‪ :‬جامد‬ ‫‪‬‬
‫نام گروه‪:‬‬ ‫‪‬‬

‫سزیم‬
 ‫خواص‬

‫سزیم نخستین عنصری است که با تجزیه طیفی کشف ش د‪.‬‬

‫از گروه فلزهای قلیایی اس ت ک ه در گ روه ‪ IA‬و در دوره‬
‫ششم جدول تناوبی جای دارد‪ .‬دارای عدد اتمی ‪ ،۵۵‬ج رم‬
‫اتمی ‪ ،۹۰۵۵ .۱۳۲‬ظ رفیت ‪ ۱‬اس ت و ایزت وپ پای دار‬
‫ندارد‪.‬‬

‫مشخصات‬

‫فلزی است با جالی نقره‌ای که در جزیی باالتر از دمای اتاق مایع می‌شود‪ .‬در زیر نقطه‬
‫ذوب‪،‬جامد و نرم است‪،‬به شدت فعال است‪ .‬آب را تجزیه می‌کند و هیدروژن آزاد می‌کند که بالفاصله آتش‬
‫می‌گیرد‪ .‬همچنین با اکسیژن‪ ،‬هالوژن‌ها‪ ،‬گوگرد و فسفر به شدت واکنش می‌دهد که این واکنش با احتراق‬
‫خود به خود همراه است‪ .‬جرم حجمی آن ‪ ،۹۰ .۱‬نقطه ذوب ‪ ،۲۸‬نقطه جوش ‪ ۷۰۵‬درجه سانتی گراد‪،‬‬
‫سختی مو ‪ ۲ .۰‬است‪ .‬سزیوم از لحاظ نیروی محرکه برقی در باالترین وضع قرار دارد‪ ،‬همچنین‬
‫پایینترین نقطه ذوب را در میان فلزهای قلیایی داراست‪ .‬در اسید ها و الکل محلول است‪ .‬دارای سمیتی‬
‫ضعیف و شعله ای بنفش است‪.‬‬

‫احتیاط‬

‫انفجار و آتش سوزی خطرناکی را سبب می‌شود‪ .‬در هوای مرطوب خود به خود آتش می‌گیرد‪،‬‬
‫در تماس با گوگرد یا فسفر احتمال انفجار می‌رود‪ ،‬با مواد اکسید کننده به شدت واکنش می‌دهد‪ ،‬در تماس با‬
‫پوست سوختگی ایجاد می‌کند‬

‫طرز تهیه‬

‫ترکیبهای ان در طبیعت به ندرت یافت می‌شود‪ .‬آن را از احیای ترموشیمیایی کلرید سزیوم با‬
‫کلسیم یا به کمک الکترولیز سیانید سزیوم مذاب به دست می‌آورند‪ .‬کانی اصلی آن پولوسیت است‪.‬‬

‫کاربرد‬

‫در پیلهای فتوالکتریک‪ ،‬در لوله‌های خال به عنوان گاز ربا‪ ،‬در ساعتهای اتمی‪ ،‬واکنشهای‬
‫ترموشیمی‪ ،‬سوخت موشکها‪ ،‬کاربرد دارد‪ .‬درچشمه‌های الکترونی به عنوان یک ماده الکترون دهنده به‬
‫کار می ورد‪ .‬در شیمی صنعتی به عنوان کاتالیزور از آن بهره می‌گیرند‪.‬‬
 ‫فرانسیم‬
‫فرانس‪ُP‬یم (ب ه فرانس وی‪ )Francium :‬ب ا ن ام ق دیمی اک ا‪-‬‬
‫سزیم و ی ا اکتی نیم ‪ ]۱[،K‬عنص ری ش یمیایی ب ا نم اد ‪ Fr‬و‬
‫عدد اتمی ‪ ۸۷‬اس ت ک ه در گ روه ‪( IA‬فلزه ای قلی ایی) و‬
‫دوره هفتم قرار گرفته‌است‪ ]۱[ .‬این عنصر‪ ،‬یک الک ترون‬
‫ظرفی تی دارد و در می ان هم ه عناص ر ج دول تن اوبی‪،‬‬
‫دارای کمترین الکترونگاتیوی است‪ .‬دم ای ذوب و ج وش‬
‫فرانسیم به ترتیب ‪ ۲۷‬و ‪ ۶۷۷‬درجه س انتی‌گراد‪ ،‬و ش عاع‬
‫اتمی آن ‪ ۲۷۰‬پیکومتر است‪ .‬مارگریت پری‪ ،‬فرانسیم را‬
‫در سال ‪ ۱۹۳۹‬در فرانس ه کش ف ک رد‪،‬ب ه همین دلی ل این‬
‫عنصر فرانسیم نام گ رفت‪ ]۱[ .‬این عنص ر آخ رین عنص ر‬
‫کشف شده‌ای است که در طبیعت ب ه ط ور آزاد وج ود دارد و پس از آس تاتین کمی اب‌ترین عنص ر ش ناخته‬
‫شده‌است‪.‬‬

‫فرانسیم در بیرون از آزمایشگاه‪ ،‬به طور بسیار ناچیزی در سنگ معدن اورانی وم و توری وم ی افت‬
‫می‌شود‪ ،‬جایی که ایزوتوپ ‪ ۲۲۳‬آن به طور پی در پی تشکیل و متالشی می‌شود‪ .‬تخمین زده می‌ش ود ک ه‬
‫حدود ‪ ۳۰‬گرم فرانسیم در پوسته زمین وجود داشته باشد‪ .‬سایر ایزوتوپ‌های فرانسیم به طور مصنوعی و‬
‫در آزمایشگاه ساخته می‌شوند‪ .‬بیشترین مقداری که تاکنون از فرانسیم به طور مصنوعی ایج اد ش ده‪ ،‬ی ک‬
‫خوشه ‪ ۱۰٬۰۰۰‬اتمی بوده‌است که از طریق ابر اتمی سرد و در دانشگاه استونی بروک و در س ال ‪۱۹۹۷‬‬
‫ساخته شده‌است‪ ]۶[ .‬فرانسیم پس از فروپاشیدن به آستاتین‪ ،‬رادیوم و رادون تبدیل می‌شود‪.‬‬

‫تاریخچه‬

‫در حدود سال‌های دهه ‪ ۱۸۷۰‬شیمی‌دان‌ها متوجه شدند که باید عنصری با ع دد اتمی ‪ ۸۷‬در گ روه‬
‫فلزات قلیایی زیر سزیم وجود داش ته باش د‪ ]۸[ .‬این عنص ر ب ا ن ام اک ا س زیم پیش‌بی نی ش د‪ ]۱[]۹[ .‬گروه‌ه ای‬
‫پژوهش ی تالشش ان را ب رای ی افتن و خالص‌س ازی این عنص ر ناش ناخته آغ از کردن د و پس از ‪ ۴‬تالش‬
‫ناموفق‪ ،‬این عنصر ساخته شد‪.‬‬

‫اکتشافات ناقص و ناتمام‬

‫دوبروسردوف شیمیدان روسی اولین شخصی بود که ادعای کشف عنصری به ن ام فرانس یم ی ا اک ا‬
‫سزیم را عنوان کرد‪ .‬در سال ‪ ۱۹۲۵‬او متوجه وجود رادیواکتیویته ضعیفی در یک نمونه پتاسیم شده و پی‬
‫برد که این نمونه ممکن است حاوی مقداری از عنصر جدید باشد‪ ]۱۰[ .‬سپس او رساله‌ای در م ورد خ واص‬
‫این عنصر نوشت و بخاطر نام کشورش آنرا روسیوم نام گذاری کرد‪ ]۱۱[ .‬ان دکی پس از آن دوبروس ردوف‬
‫به تدریس در انستیتوی پلیمر اودسای اوکراین پرداخت و تحقیقات بیش تری در زمین ه این عنص ر ب ه عم ل‬
‫[‪]۱۰‬‬
‫نیاورد‪.‬‬

‫سال بعد‪ ،‬شیمیدانان انگلیسی جرالد دروسو فردریک لورینگعکس‌ه ای اش عه ایکس منگ نز(‪ )II‬س ولفات را‬
‫بررسی کردند‪ .‬آنان در این مشاهده به خطوط طیفی برخورد کردند که گمان می‌بردند مربوط به اک ا س زیم‬
‫باشد‪ .‬آنان این کشفیات را اعالم نموده و آنرا آلکالینیوم نامگذاری کردند‪.‬‬

‫در سال ‪ ۱۹۳۰‬فرد آلیسون در موسسه پلی‌تکنیک آالباما مدعی شد ک ه هنگ ام بررس ی پلوس یت و‬
‫لپیدولیت با ماشین نور‪-‬مغناطیس عنصر ‪ ۸۷‬را کشف کرده‌اند‪ .‬آلیسون پیشنهاد کرد که بخ اطر زادگ اهش‬
‫یعنی ایالت ویرجینیا این عنصر ویرجنیوم نامگذاری ش ود و نم اد ‪ Vi‬ی ا ‪ Vm‬داش ته باش د‪ .‬البت ه در س ال‬
‫‪ ۱۹۳۴‬مک فرسون از دانشگاه برکلی این اکتشاف نادرست را رد کرد‪.‬‬

‫در سال ‪ ۱۹۳۶‬هوریا هولوبی شیمیدان فرانسوی به همراه دوست فرانس وی‌اش ای وت ک اچویس پولوس یت‬
‫را با استفاده از دستگاه اشعه ایکس با دقت باال آنالیز کردند‪ .‬آنان متوجه وجود چندین خطوط نشر ض عیف‬
‫شدند که ب ه عنص ر ‪ ۸۷‬نس یت دادن د‪ .‬این عنص ر ب ه افتخ ار مول داوی ک ه آزمایش‌ه ا در آنج ا انج ام ش د‬
‫مولداویوم نام گرفت و نماد آن هم ‪ Ml‬تعیین گشت‪ .‬در سال ‪ ۱۹۳۷‬تحقیقات هولوبی بوسیله یک فیزیکدان‬
‫آمریکایی بنام اف اچ هرش رد شد‪ .‬هرش اطمینان داشت که اکا سزیم در طبیعت وج ود ن دارد و آن ان ب ه‬
‫اش تباه خط وط نش ر جی وه ی ا بیس موت را مش اهده کرده‌ان د‪ .‬اگرچ ه‬
‫هولوبی تاکی د می‌ک رد ک ه دس تگاه‌های او آنچن ان دقی ق ان د ک ه چ نین‬
‫اش تباهی را م رتکب نمی‌ش وند‪ .‬ب ه همین خ اطر ژان باتیس ت پ رن‬
‫برنده جایزه نوبل و استاد هولوبی به کمک مارگریت پری مولداویوم‬
‫را به عنوان فرانسیم مورد تایید قرار داد‪.‬‬

‫ویژگی‌ها‬

‫به علت نایابی و ناپایداری امکان جدا کردن اتم‌های فرانس یم ب ه ح دی‬
‫که قابل اندازه‌گیری باشند نیست به همین دلیل برای خواص آن بیش تر‬
‫بر روی مکان آن در جدول تناوبی تکیه می‌کنن د‪( .‬عنص ر ش ماره ‪ )۱۰۵‬اس ت‪ .‬پای دارترین ایزوت وپ آن‬
‫فرانسیم ‪ ۲۲۳‬با نیم عم ر کم تر از ‪ ۲۲‬دقیقه‌اس ت‪ .‬عنص ر ناپای دار بع دی آس تاتین نیم عم ری ح دود ‪۸٫۵‬‬
‫ساعت دارد‪ .‬تمام ایزوتوپ‌های فرانسیم پس از فروپاشی به آستاتین‪ ،‬رادیوم و رادون تبدیل می‌شوند‪.‬‬

‫با توجه به اینکه فرانسیم یکی از عناصر چگال جدول تناوبی است و اینکه تعداد الکترون الی ه ظ رفیت آن‬
‫‪ ۱‬اس ت‪ ،‬بن ابراین وزن اکی واالن آن از هم ه عناص ر بیش تر اس ت‪ .‬ب ه محاس به لین وس پاولین گ مق دار‬
‫الکترونگاتیوی فرانسیم باید با سزیم برابر و حدود ‪ ۰٫۷‬باشد گرچ ه محاس بات جدی دتر مق دار آن را ‪۰٫۷۹‬‬
‫نشان می‌دهند اما این مقدار به طور تجربی تائید نشده‌است‪ .‬به طور مشابه فرانسیم کمترین الکترونگ اتیوی‬
‫را در بین عناصر دارد‪.‬‬
‫فرانسیم مایع ‪-‬در صورتی که تشکیل شود‪ -‬در دم ای ذوبش تنش س طحی براب ر ‪ ۰٫۰۵۰۹۲‬نی وتن‬
‫بر متر خواهد داشت‪ ]۲۲[ .‬فرانسیم همچنین می‌تواند با بس یاری از نمک‌ه ای س زیم مانن د پرکل رات‪ ،‬ی دات‪،‬‬
‫تارتارات‪ ،‬کلروپالتینات و سیلیکوتنگس تات س زیم (همچ نین روبی دیوم تات ارات) واکنش ده د‪ .‬همچ نین ب ا‬
‫سیلیسیوم تنگس تن و کلورپالتینی د واکنش داده و ب ه ت رتیب تولی د س یلیکو تنگس تن اس ید و پرکلری ک اس ید‬
‫می‌کند‪ ]۲۴[]۲۳[ .‬نمک‌های فرانسیم عمدتًا محلول در آب هستند‪.‬‬

‫کاربردها‬

‫فرانسیم به علت ناپای داری و کمی اب ب ودن ک اربرد تج اری ن دارد‪ .‬پژوهش‌ه ایی درب اره ک اربرد‬
‫فرانسیم در درمان س رطان انج ام شده‌اس ت‪ ،‬ولی انج ام این عم ل ن اممکن ب ه نظ ر می‌رس د‪ .‬قابلیت‌ه ای‬
‫فرانسیم مانند سنتز شدن و همچنین ساختار اتمی ویژه‌اش باعث شده ک ه از آن در آزمایش‌ه ای طیف‌س نجی‬
‫استفاده کنن د‪ .‬این آزمایش‌ه ا ب ه درک اطالع ات بیش تری در زمین ه پتانس یل ش یمیایی و ذرات زی ر اتمی‬
‫انجامیده‌است‪ .‬به نظر می‌رسد که می‌توان از فرانس یم در آزمایش‌ه ای مرب وط ب ه نیروگاه‌ه ای هس ته‌ای و‬
‫سیکلوترون‌ها استفاده کرد‬

‫مطالعات بر روی نور گسیل شده توس ط یون‌ه ای فرانس یم‪ ۲۱۰-‬ب ه دام‌انداخت ه ش ده توس ط ل یزر‪،‬‬
‫داده‌های دقیقی راجع به گذارهای بین ترازهای انرژی اتمی در اختیار گذاشته‌اند که شباهت زیادی به نت ایج‬
‫پیش‌بینی شده نظریه کوانتمی دارد‪.‬‬

‫در طبیعت‬

‫فرانسیم ‪ ۲۲۳‬نتیجه فروپاشی آلفای آکتینیوم ‪ ۲۲۷‬است که در سنگ معدن توریوم و اورانیوم ی افت‬
‫می‌شود‪ ]۶[ .‬در مقدار مشخصی از اورانیوم‪ ،‬گمان می‌رود که به ازای یکص د میلی ون اتم اورانی وم ی ک اتم‬
‫فرانسیم یافت شود‪ ]۲۸[ .‬همچ نین تخمین زده می‌ش ود ک ه در تم ام پوس ته زمین ح دود ‪ ۳۰‬گ رم فرانس یم در‬
‫موجود باشد‪ .‬بنابراین فرانسیم بعد از آستاتین کمیاب‌ترین عنصر در روی زمین است‪.‬‬

‫حاصل از سنتز‬

‫فرانسیم می‌تواند از واکنش هسته‌ای ‪ Au(۱۹۷) + O(۱۸) → Fr(۲۱۰) + ۵ n‬بدست آید و از‬
‫این طریق دانشگاه استونی بروک توانس ت مق دار زی ادی از ایزوتوپ‌ه ای ‪ ۲۰۹،۲۱۰‬و ‪ ۲۱۱‬فرانس یم را‬
‫تهیه کند‪ .‬که روش مشتق شده تله مغناطونوری است‪ .‬بجز این‪ ،‬روش‌های بمباران رادی وم ب ا ن وترون و‬
‫بمباران توریوم با پروتون‪ ،‬دوتریوم و یون‌ه ای هلی وم در س نتز فرانس یم بک ار می‌رود‪ .‬فرانس یم از س ال‬
‫‪ ۲۰۰۸‬تاکنون در مقیاس قابل توجه سنتز نشده‌است‪.‬‬

‫در روش تله مغناطونوری اتم‌های فرانسیم از طریق می دان مغناطیس ی ایج اد ش ده توس ط مس ج دا ش ده و‬
‫توسط لیزر به دام انداخته می‌شوند‬
 ‫ایزوتوپ‌ها‬

‫تاکنون ‪ ۳۴‬ایزوتوپ فرانسیم از عدد جرمی ‪ ۱۹۹‬ت ا ‪ ۲۳۲‬ش ناخته ش ده‌اند‪ .‬فرانس یم هفت ایزوم ر‬
‫دارد‪ ۲۲۳ .‬و ‪ ۲۲۱‬تنها ایزوتوپهایی هس تند ک ه در ط بیعت ی افت می‌ش وند‪ ،‬اگرچ ه ایزوت وپ بس یار دوم‬
‫بیشتر یافت می‌شود‪ ]۴۰[ .‬فرانسیم ‪ ۲۲۳‬پایدارترین ایزوتوپ فرانسیم با نیم عمر ‪ ۲۱٫۸‬دقیقه‌است‪ .‬بعد از آن‬
‫فرانسیم ‪ ۲۱۲‬با ‪ ۲۰‬دقیقه نیم ه عم ر می‌باش د[‪ ]۳۳‬فرانس یم ‪ ۲۲۳‬پنجمین محص ول فروپاش ی اکتی نیوم ‪۲۲۷‬‬
‫می‌باشد‪ .‬سپس آن با واپاشی بتا ب ه رادی وم ‪( ۲۲۳‬ب ا ان رژی واپاش ی ‪ ۱۱۴۹‬کیلوالک ترون ولت)و درص د‬
‫جزئی از آن(‪ )٪۰٫۰۰۶‬از مسیر دیگری با واپاشی آلفا به آستاتین ‪ ۲۱۹‬تبدیل می‌شود‪.‬‬

‫فرانسیم ‪ ۲۲۱‬نیم عمری حدود ‪ ۴٫۸‬دقیقه دارد و نهمین محص ول فروپاش ی نپت ونی آکتی نیوم ‪۲۲۵‬‬
‫است‪ .‬سپس آن با فروپاشی آلفا به آس تاتین ‪ ۲۱۷‬تب دیل می‌ش ود (ب ا ان رژی واپاش ی ‪ ۶٫۴۵۷‬مگ االکترون‬
‫ولت) آخرین ایزوتوپ پایدار‪ ،‬فرانسیم ‪ ۲۱۵‬ب ا نیم عم ر ‪ ۰٫۱۲‬میک رو ثانیه‌اس ت (ان رژی واپاش ی ‪۹٫۵۴‬‬
‫کیلوالکترون ولت)‪ .‬ایزومر ناپایدارتر آن‪ ،‬فرانسیم ‪ ۲۱۵ m‬با نیم عمر ‪ ۳٫۵‬نانو ثانیه می‌باشد‪.‬‬

‫فرانسیم ‪ ۲۱۸‬نیز به طور تخمینی نیمه عمر ‪ ۵×۱۰-۳‬ثانیه دارد و ب ا واپاش ی آلف ا و ب ا ان رژی ‪ ۷٫۸۵‬مگ ا‬
‫الکترون ولت به آستاتین تبدیل می‌شود‪.‬‬

‫عناصر گروپ دوم جدول دورانی عناصر‬

‫در این گروپ عناصر بریلیم‪ ,‬مگنزیم‪ ,‬کلسیم‪ ,‬س ترانتیم‪ ,‬ب اریم‪ ,‬رادیم ش امل ان د‪ .‬ک ه مانن د فل زات‬
‫گروپ ‪ IA‬در زمره فلزات سبک (فلزاتیکه وزن مخصوص شان از ‪ 5‬کم باشد) ب ه ش مار می رود‪ .‬چ ون‬
‫اکساید های فلزات گروپ ‪ IIA‬با آب تعامل نموده و القلی را می سازد و هم در خ اک زی اد ی افت می ش ود‬
‫از همین سبب بنام فل زات القلی زمی نی ی اد می ش ود‪ 88Ra .‬از تجزی ه ‪ 92u‬بوج ود می آی د و در ط بیعت‬
‫بسیار کم یافت می شود‪ Mg .‬در هوای آزاد می سوزد و ‪ Mgo‬را تولید می کند‪ .‬سختی فلزات این گروپ‬
‫نسبت به فلزات القلی زیاد بوده که با زیاد شدن شعاع اتومی کم می شود و فعالیت کیمی اوی ش ان ب ا ازدی اد‬
‫شعاع اتومی اضافه میشود‪ .‬جالی فلزی آنها در نتیجه تعامل با اکسیجن هوا از بین می رود‪ . . . .‬خواص‬
‫امفوتریک داشته و ‪ . . .‬القلی ضعیف است‪ .‬و خواص القلی دیگر فلزات بالترتیب اضافه می شود‪.‬‬

‫بریلیم‬
‫بریلیم عنصری شیمیایی با عدد اتمی ‪ ۴‬و نماد ‪ Be‬است‪.‬‬
 ‫خواص‬

‫بریلیم عنصری اس ت فل زی ب ا ع دد اتمی ‪ ۴‬در گ روه ‪ IIA‬و دوره دوم ج دول تن اوبی ج ای دارد‪.‬‬
‫جرم اتمی آن ‪ 0121 .9‬و ظرفیت آن ‪ ۲‬است‪ .‬ایزتوپ پایدار ندارد‪ .‬در طبیعت به صورت بریل ک ه یکی‬
‫از سنگ‌های گرانبهاست‪ ،‬یافت می‌شود‪.‬‬

‫مشخصات‬

‫فلزی است س خت‪ ،‬ش کننده‪ ،‬ب ه رن گ س فید خاکس تری‪ ،‬دارای ج رم حجمی ‪ 85 .1‬و نقط ه ذوب‬
‫‪ 1280‬است‪ .‬در اسید ها(به جز اسید نیتریک) و قلیاها محلول اس ت‪ .‬دربراب ر عم ل اکس ایش در دماه ای‬
‫معمولی مقاوم است‪ .‬رسانایی گرمایی و ظرفیت گرمایی آن زیاد اس ت‪ .‬س بک‌ترین فل ز ش ناخته می‌ش ود‪.‬‬
‫جوشکاری و زردجوش آن مشکل است‪ .‬نسبت به اشعه ایکس بسیار خوب نفوذپزیر است‪.‬‬

‫محل کشف‬

‫بریل‪ ،‬کانی بریلیم‪ ،‬عمدتًا در آفریقای جنوبی‪ ،‬زیمباوه‪ ،‬برزیل‪ ،‬آرژانتین و هندوستان یافت می‌شود‪.‬‬
‫منابع اصلی آن آمریکاست در کانادا نیز یافت می‌شود‪.‬‬

‫طرز تهیه‬

‫بهترین روش برای تهیه بریلیم تجزیه الکتریکی مخلوط مذاب فلوروپد ب ریلیم و ب اریم اس ت‪ .‬ک انی آن‬
‫را به اکسید یا هیدروکسید و سپس به کلرید یا فلورید تبدیل می‌کنند‪ .‬هالیدهای آن را می‌توان‪:‬‬

‫به کمک فلز مگنیزیم در کوره احیا کرد‬ ‫‪‬‬

‫به کمک الکترولیز احیا کرد‬ ‫‪‬‬
‫تقطیر مایع‪-‬مایع آن با یک عامل کیلیتی از ترکیبهای آلی فسفات دار‬ ‫‪‬‬

‫شکلهای قابل دسترس‬

‫ورقه‪ ،‬لوله‪ ،‬میله‪ ،‬سیم‪ ،‬گرد‪ ،‬پرس گرم‪ ،‬پرس سرد و قطعه‌ها‬

‫کاربرد‬

‫فلز اصلی در صنعت فضایی است‪ ،‬در رآکتوره ای هس ته‌ای ب ه عن وان کندکنن ده و منعکس کنن ده‬
‫نوترونها به کار می‌رود‪ .‬هنگامی که باذره‌های آلفا بمباران کنیم منبع نوترونی است پنجره‌های مخص وص‬
‫ب رای اش عه ایکس‪ ،‬آلیاژه ای آن در ص نعت تهی ه المپ چ راغ ک اربرد دارد‪ .‬در چ رخش نماه ا‪ ،‬در‬
‫قسمت‌های مختلف کامپیوتر‪٬‬در موشکها‬
 ‫مگنیزیم‬
‫'مگنیزیم فلزی است به رنگ سفید تا نقره‌ای با نماد ‪،Mg‬‬
‫عدد اتمی ‪ ،۱۲‬وزن اتمی ‪ ۲۴٫۳۰۵۰‬و س اختار بل ور آن‬
‫شش گوش یا هگزاگونال م تراکم اس ت‪ .‬ن ام مگن یزیم از‬
‫واژه یونانی ‪ Magnesia‬حوضه‌ای در ‪ Thessaly‬ی ا از‬
‫نام شهر قدیمی ‪ Magnesia‬در آسیای صغیر گرفته ش ده‬
‫است‪ .‬مگنیزیم هشتمین عنصر فراوان در پوسته زمین و‬
‫س ومین عنص ر ف راوان و محل ول در آب دریاس ت‪.‬‬
‫مگنیزیم در گروه دو (‪ )IIA‬جدول تناوبی به عن وان فل ز‬
‫قلیایی خاکی قرار دارد‪.‬‬

‫مشخصات شیمیایی‬

‫مگنیزیم در حالت پودری‪ ،‬گرم می‌شود و زمانی که در معرض هوا قرار می گیرد‪ ،‬آتش گرفته و‬
‫با شعله‌ای به رنگ سفید می سوزد‪ .‬این فلز قلیایی خاکی عمدتًا به عنوان یک عامل آلیاژ دهنده برای‬
‫‪۲۶‬‬
‫ساخت آلیاژهای آلومینیوم ‪ -‬مگنیزیم استفاده می‌شود‪ .‬این عنصر بصورت سه ایزوتوپ یافت می‌شود‪:‬‬
‫‪ Mg, ۲۵ Mg, ۲۴ Mg‬که همه این ایزوتوپ‌ها به مقادیر زیاد یافت می‌شوند‪ .‬حدود ‪ ۷۹٪‬از مگنیزیم نوع‬
‫‪ ۲۴ Mg‬است‪.‬‬

‫کانی‌های مگنیزیم‬

‫اگر چه مگنیزیم در ‪ ۶۰‬کانی یافت می‌شود اما این عنص ر در ذخ ایر ب زرگ من یزیت‪ ،‬دول ومیت‪،‬‬
‫بروسیت‪ ،‬کارنالیت‪ ،‬الیوین و سیلیکات‌های مگنیزیم پتانسیل اقتصادی دارند‪ ،‬یافت می‌شود‪.‬‬

‫کاربردهای عمده‬

‫کاربردهای مگنیزیم در صنایع مختلف به شرح زیر است‪:‬‬

‫دیرگداز‬ ‫‪‬‬
‫آلیاژ‬ ‫‪‬‬
‫تولید فلز مگنیزیم‬ ‫‪‬‬
‫داروسازی‬ ‫‪‬‬
‫سولفور زدایی و نودولی شدن در صنعت آهن و فوالد‬ ‫‪‬‬
‫کاربردهای شیمیایی‬ ‫‪‬‬
‫اکسید مگنیزیم‬ ‫‪‬‬
 ‫کربنات مگنیزیم‬ ‫‪‬‬
‫بی سولفید مگنیزیم‬ ‫‪‬‬
‫سولفات مگنیزیم‬ ‫‪‬‬
‫کلرید مگنیزیم‬ ‫‪‬‬
‫هیدروکسید مگنیزیم‬ ‫‪‬‬
‫منیزیای پخته‌شده‬ ‫‪‬‬
‫مکمل غذای حیوانات‬ ‫‪‬‬

‫پزشکی‬

‫مگنیزیم معدنی برای قلب‪ ،‬عضله و کلیه مهم و مفید اس ت‪ .‬این م اده قس متی از دن دان و اس تخوان‬
‫شما را می‌سازد‪ .‬مهم‌تر از همه‪ ،‬این ماده آنزیم‌ها را فعال می‌کند‪ ،‬به ش ما ان رژی می‌ده د و ب ه ک ارکردن‬
‫بهتر بدن کمک می‌کند‪ .‬این ماده همچنین استرس‪ ،‬افسردگی و بیخوابی را کاهش می‌دهد‪ .‬ویتامین ب‪ 6-‬به‬
‫جذب منیزیوم مورد نیاز کمک می‌کند و ب ا من یزیوم در بس یاری از کاره ا همک اری می‌کن د‪ .‬مگن یزیم در‬
‫بسیاری از غذاها قابل دسترس است‪ .‬اگرچ ه بس یاری از م ردم در ای االت متح ده مگن یزیم ک افی از رژیم‬
‫غذایی شان دریافت نمی‌کنند‪ .‬قرص‌های مغذی تنها می‌تواند به شما مقدار مگنیزیم دری افتی را نش ان ده د‪.‬‬
‫دانشمندان روشهای مختلفی برای مشخص کردن میزان مگنیزیم غذاهای متفاوت پیدا ک رده ان د‪ .‬عالوه ب ر‬
‫این بسیاری از غذاها به طور کامل تجزیه نشده اند‪ .‬بیماریهای طبی مشخصی تع ادل مگن یزیم ب دن را بهم‬
‫می‌زند‪ .‬برای مثال همراه با استفراغ یا اس هال می‌توان د منج ر ب ه کمب ود مگن یزیم ب ه ط ور موق تی ش ود‪.‬‬
‫بیماریهای مع ده و روده‪ ،‬دی ابت‪ .‬الته اب پ انکراس‪ ،‬عملک رد ب د کلی ه و داروه ای دیورتی ک (ادرارآور)‬
‫می‌تواند باعث کمبود طوالنی مدت مگنیزیم شود‪ .‬اگر مبتال ب ه یکی از بیماریه ای ذک ر ش ده هس تید ب رای‬
‫مگنیزیم مورد نیاز مصرفی تان‪ ،‬با پزشک معالج مشورت کنید‪.‬‬

‫کاربردها‬

‫مصرف کافی مگنیزیم می‌تواند در موارد زیر به شما کمک کند‪:‬‬

‫جلوگیری از سخت رگی (تصلب شرایین)‬ ‫‪‬‬

‫جلوگیری از حمله و سکته قلبی‬ ‫‪‬‬
‫کاهش فشار خون‬ ‫‪‬‬
‫کاهش چربی زرد( کلسترول) و تری کلیسرید خون‬ ‫‪‬‬
‫تصحیح بی نظمی‌های ضربان قلب‬ ‫‪‬‬
‫توقف حمله حاد آسم‬ ‫‪‬‬
‫کاهش میزان نیاز به انسولین در صورت دیابتی بودن‬ ‫‪‬‬
‫جلوگیری از تشکیل سنگ کلیه‬ ‫‪‬‬
 ‫منابع غذایی‬

‫غنی‌ترین منبع مگنیزیم شامل (‪ ،)TOFU‬آجیل (بادام‪ ،‬پسته‪ ،‬گردوی س یاه‪ ) . . . ،‬تخم ک دو‪ ،‬ب ادام زمی نی‪،‬‬
‫برگ سبر سبزیجات‪ ،‬غالت‪ ،‬گندم‪ ،‬آرد سویا و مالس ‪ .‬من ابع خ وب دیگ ر ب رای مگن یزیم آرد گن دم‪ ،‬آرد‬
‫جو‪ ،‬چغندر سبز‪ ،‬اسفناج‪ ،‬خرده گندم‪ ،‬حبوبات‪ ،‬جودوسر‪ ،‬موز‪ ،‬سیب زمینی (ب ا پوس ت)‪ ،‬پس ته‪ .‬همچ نین‬
‫می‌توانید مگنیزیم را از بسیاری گیاهان گونه‌های علف‌ها و جلبک‌ها ب ه دس ت آوری د‪ ،‬ب رای مث ال‪ :‬جلب ک‬
‫آگار‪ ،‬گشنیز‪ ،‬شوید‪ ،‬دانه غالت‪ ،‬شاه‌پسند‪ ،‬خردل خشک‪ ،‬ریح ان‪ ،‬پ ودر کاک ائو‪ ،‬تخم رازیان ه‪ ،‬م رزه‪ ،‬تخم‬
‫زیره‪ ،‬تخم ترخون‪ ،‬تخم مرزنجوش و تخم خشخاش‪.‬‬

‫اشکال دیگر‬

‫مگنیزیم ب ه اش کال مختل ف در دس ترس اس ت‪ .‬به ترین ف رم آن ب ه ص ورت "قاب ل ح ل" عرض ه‬
‫می‌شود‪ ،‬که بدن راحتتر مگنیزیم این ترکیب را جذب می‌کن د‪ .‬این ترکیب ات قاب ل ح ل ب ه ص ورت کپس ول‬
‫ژالتینی اس ت‪ .‬مکمل‌ه ای توص یه ش ده مگن یزیم ش امل س یترات مگن یزیم‪ ،‬گلوکون ات مگن یزیم و الکت ات‬
‫مگنیزیم است‪ .‬دیگر منابع هم خانواده مگنیزیم شامل شیر مگنیزیم (هیدروکید مگنیزیم) که اغلب به عنوان‬
‫یک ملین یا آنتی اسید استفاده می‌شود‪ ،‬نمکهای "ایپوم" (سولفات مگنیزیم) که به عنوان یک ملین ی ا تق ویت‬
‫کننده استفاده می‌شود و یا به وان حمام اضافه می‌شود‪ .‬بعض ی از اش کال مگن یزیم از طری ق پوس ت قاب ل‬
‫جذب است‪.‬‬

‫چگونگی مصرف‬

‫شما باید مقدار کمی از مگنیزیم را در روز با یک لیوان پر از آب مصرف کنید (تا باعث اسهال نشود)‬
‫مقادیر توصیه شده روزانه به شرح زیر است‪:‬‬

‫مردان بزرگسال بین ‪ ۱۹‬تا ‪ ۳۴‬سالگی‪ ۴۰۰ :‬میلی گرم بعد از ‪ ۳۰‬سالگی‪ ۴۲۰ :‬میلی گرم‬ ‫‪‬‬
‫زنان بزرگسال بین ‪ ۱۹‬تا ‪ ۳۴‬سال‪ ۳۱۰ :‬میلی گرم باالتر از ‪ ۳۰‬سال ‪ ۳۲۰‬میلی گرم‬ ‫‪‬‬
‫پسران در سن ‪ ۱۴‬تا ‪ ۱۸‬سال‪ ۴۱۰ :‬میلی گرم‬ ‫‪‬‬
‫دختران در سن ‪ ۱۴‬تا ‪ ۱۸‬سال‪ ۳۶۰ :‬میلی گرم‬ ‫‪‬‬
‫بچه‌ها در سن ‪ ۹‬تا ‪ ۱۳‬سال‪ ۲۴۰ :‬میل گرم‪ ،‬بچه‌ها در سن ‪ ۴‬تا ‪ ۸‬سال ‪ ۱۳۰‬میلی گرم و بچه‌های‬ ‫‪‬‬
‫سن ‪ ۱‬تا ‪ ۳‬سال‪ ۸۰ :‬میلی گرم‪.‬‬

‫موارد احتیاط‬

‫اگر بیماری شدید کلیوی یا قلبی دارید بدون مشورت پزشک از مکمل‌های مگنیزیم استفاده نکنید‪.‬‬
‫مصرف بیش از حد شیر مگنیزیم (به عنوان مسهل یا آنتی اسید) ی ا نمکه ای ایپس وم (ب ه عن وان مس هل ی ا‬
‫تقویت کننده) باعث می‌شود که شما مقادیر زیادی مگنیزیم هضم کنید‪ ،‬بویژه اگر مشکل کلیوی داشته باشید‪.‬‬
‫مصرف زیاد مگنیزیم باعث ایجاد مشکالت جدی برای سالمتی و حتی مرگ می‌شود‪.‬‬

‫تداخل‌های احتمالی‬

‫بعضی از غذاها‪ ،‬نوشیدنی‌ها و داروها‪ ،‬باعث از دس ت دادن مگن یزیم توس ط ب دن می‌ش ود‪ .‬س دیم‬
‫(نمک)‪ ،‬کافئین‪ ،‬الکل‪ ،‬فی بر‪ ،‬ریب وفالوین ب ه م یزان زی اد‪ ،‬انس ولین دیورتیک‌ه ا (ادرارآور) و دیجیتال‌ه ا‬
‫است‪ .‬بعضی از غذاها‪ ،‬نوشیدنی‌ها و داروها‪ ،‬بدن را برای مصرف مگنیزیم مورد نیاز با مشکل و س ختی‬
‫روبرو می‌کند‪ .‬اینها شامل کلسیم‪ ،‬آهن‪ ،‬منگنز‪ ،‬فسفر‪ .‬روی و چربی است‪.‬‬

‫کلسیم‬
‫کلسیم از عنصرهای شمیایی جدول تناوبی است‪ .‬نشانه کوت اه آن ‪ Ca‬و ع دد اتمی آن ‪ ۲۰‬اس ت‪ .‬کلس یم در‬
‫استخوان‌ها وجود دارد و کمبود آن موجب پوکی استخوان می‌‌شود‪ .‬کلسیم به میزان ف راوان در ش یر وج ود‬
‫دارد‪ .‬کلسیم‪ ،‬فراوان‌ترین ماده کانی موجود در بدن است‪ .‬بدن انسان تقریبًا ‪ ۱‬کیلو گرم کلسیم دارد‪ .‬البت ه‬
‫در افراد مختلف با استخوان بندی متفاوت‪ ،‬این میزان ف رق می‌‌کن د‪ .‬بیش تر کلس یم در اس تخوانها و دن دانها‬
‫نشسته است و تنها ‪ %۱‬آن در بقیه بدن وج ود دارد ک ه همین ‪ ۱‬درص د اعم ال زی ادی انج ام می‌‌ده د‪ ،‬مثًال‬
‫انقباض همه ماهیچه‌های ما بسته به وجود کلسیم است‪.‬‬

‫جذب و انتقال کلسیم‬

‫جذب آن در خون به صورت یون کلسیم و از دی واره روده ص ورت می‌‌گ یرد‪ .‬ع املی ک ه م وجب‬
‫افزایش جذب کلسیم می‌‌شود ویتامین ‪ D‬است‪ ،‬به همین دلیل قرص های مکم ل کلس یم را ب ا ویت امین‪ D‬تهی ه‬
‫می‌‌کنند‪ .‬بنابراين اگر منابعی را که دارای این ‪ ۲‬عنصر است مصرف کنید که کلسیم موجود در آنه ا به تر‬
‫جذب می‌‌شود‪ .‬در صورتی که در غذا‪ ،‬ماده‌ای بنام اگزاالت باشد‪ ،‬جذب کلسیم آن کاهش می‌‌یابد و به همین‬
‫دلیل است که کلسیم اسفناج و چغندر‪ ،‬به خوبی کلسیم شیر جذب نمی‌شود‪ .‬اس ید فیتی ک موج ود در س بوس‬
‫گندم نیز جذب ‪ Ca‬را کاهش می‌‌دهد ولی این مسئاله زمانی اثر گذار است که مص رف آن خیلی زی اد باش د‬
‫مثل گیاهخواران مطلق‪ .‬دریافت کلسیم کافی‪ ،‬آثار مثبتی در کاهش فش ار خ ون اف راد مبتال ب ه فش ار خ ون‬
‫دارد ‪،‬تنظیم میزان کلسیم بدن‪ ،‬بر عهده هورمونهایی است که از غده تیروئید ترشح می‌‌شوند‪.‬‬

‫عملکرد کلسیم در بدن‬

‫ضربان قلب را تنظیم می‌نماید‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫بیخوابی را کاهش می‌دهد‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫در متابولیسم آهن بدن مؤثر است‪.‬‬ ‫‪‬‬
 ‫در تنظیم کار سیستم اعصاب بدن بخصوص در انتقال تحریکات نقش اساسی دارد‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫کلسیم عامل استحکام استخوانهاست‪ .‬کلسیم کافی باید در غذای نوجوانان قبل از بل وغ وج ود اش ته‬ ‫‪‬‬
‫باشد تا استخوانها تراکم مناسبی بیابند و در سالمندی به پوکی استخوان مبتال نشوند‪.‬‬
‫کلسیم برای عملکرد عضالت ض روری اس ت و ت ا کلس یم وج ود نداش ته باش د ح رکت امکان‌پ ذیر‬ ‫‪‬‬
‫نیست‪.‬‬
‫انتقال پیامهای عصبی با واسطه یون کلسیم صورت می‌‌گیرد‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫کلسیم در یکی از مراحل انعقاد خون دخیل است‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫همانطور که متوجه شدید‪ ،‬کلسیم فعالیتهای زیادی را در بدن بر عهده دارد‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫عوارض کمبود کلسیم‬

‫ع وارض کمب ود کلس یم در کودک ان راشیتیس م‪ ،‬در میانس االن اس تئو ماالس ی‪ ،‬و در بزرگس االن‬
‫استئوپروز است‪ .‬این بیماری‌ها در اثر کمبود ویتامین ‪D‬نیز بروز می‌‌کند‪ ،‬پس اگر می‌‌خواهید اس تخوانهای‬
‫محکمی داشته باشید بهتر است مراقب مصرف ویت امین ‪ D‬هم باش ید‪ .‬کمب ود ش دید کلس یم‪ ،‬انقب اض ش دید‬
‫عضالت به حالت کزاز را به دنبال دارد که ابت دا ب ه ص ورت گ رفتگی عض الت دی ده می‌‌ش ود‪ .‬البت ه این‬
‫حالت کمتر رخ می‌‌دهد و آنچه ما بیشتر از کمبود کلسیم دیده ایم‪ ،‬پوک شدن استخوانها در سنین باالست ک ه‬
‫برای جلوگیری از آن باید از نوجوانی به فکر باشیم‪ .‬کلسیم از راه پوست هم به ه در می‌‌رود فع الیت زی اد‬
‫در حرارت باال و تعرق زیاد‪ ،‬دفع پوستی کلسیم را اف زایش می‌‌ده د‪ .‬چ را ک ه در اث ر ب اال رفتن س ن‪ ،‬درد‬
‫استخوان‪ ،‬راحت شکسته شدن و دیر جوش خوردن اس تخوانها گریبانگیرم ان می‌‌ش ود‪ .‬م یزان م ورد نی از‬
‫کلسیم روزانه ‪ ۸۰۰‬تا ‪ ۱۲۰۰‬میلی گرم است‪ .‬جلوگیری از ابتالء به استئوپروز دریافت کلسیم‪ ،‬و ویت امین‬
‫‪ D‬باید در حد استاندارد باشد‪ .‬نبای د س یگار بکش یم‪ .‬نبای د قه وه و چ ای بیش از ح د مص رف ک نیم‪ .‬نبای د‬
‫دیورتیک (داروهای مدر) بیش از حد مصرف کنیم‪ .‬باید بیشتر خود را در معرض خورشید ق رار دهیم ت ا‬
‫ویتامین ‪ D‬در زیر پوستمان تولید شود‪ .‬در هر سنی ک ه هس تیم دس ت از ورزش ک ردن و فعالیته ای ب دنی‬
‫برنداریم‪ ،‬چراکه کم تحرکی استخوانها را پوک می‌‌کند‪ .‬مصرف کافی منابع ویتامین ‪ D‬را فراموش نکنیم‪.‬‬

‫استرانسیم‬
‫استرانسیوم(‪ )Strontium‬از عنصرهای ش یمیایی ج دول‬
‫تناوبی است‪ .‬نشانه کوتاه آن ‪ Sr‬و عدد اتمی آن ‪ ۳۸‬است‪.‬‬

‫تاریخچه‬

‫کانی استرانسیانیت در سال ‪ ۱۷۸۷‬میالدی در دهکده استرانسین‬

‫در اسکاتلند یافت شد‪ .‬ادیر کراوفورد و توماس چ ارلز ه وپ ب ه‬
‫بررس ی این ک انی پرداختن د و اکس ید فل ز ناش ناخته‌ای را در آن‬
‫یافتند‪ .‬استرانسیم فلزی نرم با رنگ زرد نقره‌ای اس ت‪ .‬خ واص‬
‫فیزیکی و شیمیایی آن شباهت زیادی به کلس یم و ب اریم دارد‪ .‬سلس تید و اس تروتیانیت دو س نگ مع دن مهم‬
‫استرانسیم هستند‪ .‬این فلز ممکن است از طری ق الکترول یز کلری د م ذاب تهی ه ش ود‪ .‬استرانس یم ب ه ط ور‬
‫طبیعی متشکل از چهار ایزوتوپ پایدار است‪ .‬پایدارترین این ایزوتوپ‌ها‪ ،‬ایزوتوپ رادیو اکتیو استرانسیم‬
‫‪(۹۰-‬نیمه عمر ‪ ۲۸ /۱‬سال) است‪ .‬استرانسیم اولین بار در سال ‪ ۱۷۹۰‬توس ط ‪ A. Crawford‬دانش مند‬
‫اسکاتلندی کشف گردید‪ .‬نام عنص ر ش یمیایی استرانس یم از لغت ‪ Strontian‬ک ه ن ام ش هری در اس کاتلند‬
‫می‌باشد‪ ،‬گرفته شده است‪ .‬در سال ‪ ،۱۸۰۸‬شخصی به نام ‪ Davey‬طی الکترولیز توانس ت این عنص ر را‬
‫کشف کند‪ .‬البته در سال ‪ Adair Crawford ،1790‬کانی جدیدی به نام استرونتیانیت را شناسایی کرد که‬
‫کانی‌های ب اریم دار متف اوت ب ود‪ .‬استرانس یم در کانی‌ه ای سلس تیت و اس ترونتیانیت ی افت می‌ش ود‪ .‬فل ز‬
‫استرانسیم از الکترول یز مخل وط کل ر گداخت ه هم راه ب ا کلری د پتاس یم حاص ل می‌ش ود‪ ،‬ی ا از احی ا اکس ید‬
‫استرانسیم با آلومینیم در شرایط خال و در دمایی ک ه استرانس یم تقط یر می‌ش ود‪ ،‬بدس ت می‌آی د‪ .‬س ه ش کل‬
‫آلوتروپی این فلز وجود دارد که نقط ه انتق ال آنه ا ‪ ۲۳۵‬و ‪ ۵۴۰‬درج ه س انتیگراد می‌باش د‪ .‬استرانس یم از‬
‫کلسیم نرمتر است و در آب به شدت تجزیه می‌شود‪ .‬استرانسیم‪ ،‬در دماه ای زی ر ‪ ۳۸۰‬درج ه س انتیگراد‪،‬‬
‫نیتروژن را جذب نمی‌کند‪ .‬برای جلوگیری از اکسید شدن استرانسیم این عنصر باید در نفت سفید نگهداری‬
‫شود‪ .‬مقطع جدید استرانسیم‪ ،‬ظاهری نقره‌ای دارد‪ ،‬ام ا ب ه س رعت ب ه رن گ زرد ب ا س اختار اکس یدی در‬
‫می‌آید‪ .‬فلز نهایی در هوا می‌سوزد‪ .‬نمکهای ف رار استرانس یم رن گ قرم ز زیب ایی دارن د‪ .‬این نمکه ا در‬
‫فشفشه‌ها و مواد آتش زا کاربرد دارند‪ .‬استرانس یم ط بیعی از مخل وط چه ار ایزوت وپ پای دار تش کیل ش ده‬
‫است‪ .‬شانزده ایزوت وپ ناپای دار دیگ ر از استرانس یم وج ود دارد‪ .‬یکی از مهم ترین ایزوتوپه ای ناپای دار‬
‫استرانسیم ‪ 90Sr‬است ک ه نیم ه عم ر آن ‪ ۲۹‬س ال می‌باش د‪ 90Sr .‬محص ول ریزش های هس ته‌ای اس ت و‬
‫مشکالتی در سالمت انسان ایجاد می‌کند‪ .‬این ایزوتوپ یکی از ایزوتوپهای با عمر طوالنی است که اش عه‬
‫بتا از خود متصاعد می‌کند و در دستگاههای ‪( SNAP‬سیستم برای قدرت کمکی هسته‌ای) به ک ار می‌رود‪.‬‬
‫این دستگاهها برای ساختن فضاپیماها‪ ،‬ایستگاههای هواشناسی‪ ،‬بویه‌های دریایی و جاهاییک ه من ابع ق درت‬
‫هسته‌ای – الک تریکی‪ ،‬دراز م دت‪ ،‬س بک وزن نی از اس ت‪ ،‬ب ه ک ار می‌رون د‪ .‬در ح ال حاض ر مهم ترین‬
‫کاربرد استرانسیم برای تولید شیشه‌های رنگی تلویزیون است‪ .‬همچنین از استرانسیم برای تولی د آهنرب ا و‬
‫تصفیه روی استفاده می‌شود‪ .‬تیتانیت استرانسیم ماده نوری جالبی اس ت ک ه دارای ش اخص انکس ار بس یار‬
‫باالیی است و پراکندگی نوری باالتری نس بت ب ه الم اس دارد‪ .‬استرانس یم ب ه عن وان ج واهر ن یز ب ه ک ار‬
‫می‌رود‪ ،‬اما خیلی نرم است‪ .‬قیمت فلز استرانسیم (‪ ۹۸‬درصد خلوص) در ژانویه ‪ ،۱۹۹۰‬پنج دالر در هر‬
‫انس می‌باشد‪.‬‬

‫اثرات استرانسیم بر روی سالمتی‬

‫در نتیجه واکنشهای شیمیایی‪ ،‬ترکیباتی از استرانسیم که در آب نا محلول هستند‪ ،‬محل ول می‌ش وند‪.‬‬
‫ترکیبات محلول در آب‪ ،‬نسبت به ترکیبات نامحلول برای سالمتی انسان مضرتر هستند‪ .‬بنابراین ترکیب ات‬
‫محلول استرانسیم‪ ،‬آب آشامیدنی را آلوده می‌کنند‪ .‬خوشبختانه غلظت استرانسیم در آب آش امیدنی بس یار کم‬
‫است‪ .‬تنفس هوا یا گرد و غبار‪ ،‬خوردن غذا‪ ،‬آب آشامیدنی یا تم اس ب ا خ اک آل وده ب ه استرانس یم‪ ،‬ب اعث‬
‫می‌شود که مقدار کمی استرانسیم وارد بدن انسان شود‪ .‬احتمال ورود استرانس یم ب ه ب دن از راه خ وردن و‬
‫آشامیدن بیشتراس ت‪ .‬استرانس یم موج ود در غ ذا ب ه استرانس یم موج ود در ب دن اف زوده می‌ش ود‪ .‬دانه‌ه ا‪،‬‬
‫سبزیهای برگدار و لبنیات‪ ،‬استرانسیم باالیی دارند‪ .‬میزان استرانس یم موج ود در ب دن اک ثر اف راد متوس ط‬
‫است‪ .‬از بین ترکیبات استرانسیم‪ ،‬تنها کرومات استرانسیم است که ح تی مق ادیر بس یار ان دک آن هم ب رای‬
‫سالمتی بدن مضر است‪ .‬معموًال کروم سمی است که باعث بیم اری می‌ش ود‪ .‬کروم ات استرانس یم ب اعث‬
‫سرطان ریه می‌ش ود ام ا ب ا اس تفاده از روش های ص حیح در کارخانج ات خط رات و بیماریه ای ناش ی از‬
‫استرانسیم کاهش می‌یابد‪ .‬بنابراین استرانسیم خطری جدی برای سالمتی انس ان محس وب نمی‌ش ود‪ .‬ج ذب‬
‫مقدارزیاد استرانسیم برای سالمتی انسان خطری ن دارد‪ .‬تنه ا در ی ک م ورد‪ ،‬ف ردی نس بت ب ه استرانس یم‬
‫حسااس یت نش ان داد ام ا م ورد دیگ ری گ زارش نش ده اس ت‪ .‬در بچه‌ه ا ج ذب استرانس یم زی ادی‪ ،‬ب اعث‬
‫اختالالت رشد می‌شود‪ .‬نمکهای استرانسیم باعث خارش پوست یا دیگر مشکالت پوستی نمی‌شوند‪ .‬وق تی‬
‫جذب استرانسیم بسیار زیاد باشد‪ ،‬رشد استخوانها دچ ار مش کل می‌ش ود‪ .‬ام ا این مش کل تنه ا زم انی پیش‬
‫می‌آید که جذب استرانسیم بیش از هزار ‪ ppm‬باشد‪ .‬میزان استرانس یم موج ود در غ ذا و آب آش امیدنی ب ه‬
‫حدی نیست که باعث این قبیل عوارض شود‪ .‬خطر استرانسیم رادیو اکتیو ب رای س المتی انس ان بیش تر از‬
‫استرانسیم پایدار است‪ .‬اگر جذب استرانسیم رادیواکتیو خیلی زیاد باشد‪ ،‬باعث کم خونی و کمب ود اکس یژن‬
‫می‌شود‪ .‬غلطت بسیار باالی استرانسیم به خاطر آسیب به ماده ژنتیکی سلولها باعث سرطان می‌شود‪.‬‬

‫اثرات زیست محیطی استرانسیم‬

‫استرانسیم عنصری است که به طور طبیعی در بس یاری از بخش های محی ط زیس ت مانن د س نگها‪،‬‬
‫خاک‪ ،‬آب و هوا وجود دارد‪ .‬ترکیبات استرانسیم به آسانی در محیط زیست حرکت می‌کنن د زی را بس یاری‬
‫از این ترکیبات در آب محلول هستند‪ .‬استرانسیم به صورت غبار‪ ،‬همیش ه و ب ه م یزان مشخص ی در ه وا‬
‫وجود دارد‪ .‬میزان استرانسیم موج ود در ه وا در اثرفعالیته ای بش ری مانن د س وختن ذغ ال و نفت‪ ،‬ذرات‬
‫غباری که حاوی استرانسیم هستند در آبهای سطحی‪ ،‬خاک یا سطح گیاهان ته‌نشین می‌شوند‪ .‬ذراتی ک ه ت ه‬
‫نشست نکرده‌اند به هنگام ریزش باران یا برف به زمین برمی گردند‪ .‬بنابراین مقدار استرانسیم در خاک یا‬
‫کف آبهای سطحی افزایش می‌یابد و ب ا استرانس یم موج ود مخل وط می‌ش ود‪ .‬استرانس یم از طری ق خ اک و‬
‫هوازدگی سنگها‪ ،‬وارد آب می‌شود‪ .‬تنها بخش کوچکی از استرانسیم موجود در آب از گرد و غبار موجود‬
‫در هواس ت‪ .‬قس مت عم ده استرانس یم موج ود در آب بهص ورت محل ول اس ت‪ .‬ام ا بخش ی از آن هم ب ه‬
‫صورت معلق می‌باش د ک ه در بعض ی جاه ا ب اعث گ ل آل ود ش دن آب می‌ش ود‪ .‬م یزان استرانس یم در آب‬
‫آش امیدنی زی اد نیس ت‪ .‬معم وًال در اث ر فعالیته ای بش ری و عم دتًا در اث ر ریختن زباله‌ه ا در آب‪ ،‬م یزان‬
‫استرانسیم موجود در آب بیشتر از حد طبیعی است‪ .‬به عالوه در اثر ته‌نش ینی ذرات گ رد و غب ار موج ود‬
‫در هوا که با ذرات اسسترانسیم حاصل از فرایندهای صنعتی واکنش داده‌ان د هم م یزان استرانس یم اف زایش‬
‫می‌یاب د‪ .‬غلظت استرانس یم موج ود در خ اک در اث ر فعالیته ای بش ری و توس ط خاکس تر ذغ ال س نگ و‬
‫زباله‌های صنعتی افزایش می‌یابد‪ .‬استرانسیم موجود در خاک در آب حل می‌شود بنابراین ب ه اعم اق زمین‬
‫نفوذ می‌کند و وارد آب زیرزمینی می‌شود‪ .‬بخشی از استرانسیمی که توسط انسان ایجاد می‌ش ود‪ ،‬وارد آب‬
‫زیرزمینی نمی‌شود و دهها سال در خاک باقی می‌ماند‪ .‬به خاطرطبیعت استرانس یم بخش ی از آن وارد ب دن‬
‫ماهی‌ها‪ ،‬سبزیجات‪ ،‬دامها و جانوران دیگر می‌شود‪ .‬یکی از ایزوتوپهای استرانسیم رادیو اکتیو است‪ .‬این‬
‫ایزوتوپ به طور طبیعی در محیط وجود ندارد و در نتیجه فعالیتهای بشری مانند آزم ایش بمبه ای اتمی در‬
‫محیط افزایش می‌یابد‪ .‬تنها راه کاهش غلظت این ایزوتوپ تجزیه رادیواکتیو آن به زیرکونیم پای دار اس ت‪.‬‬
‫غلظت استرانسیم رادیواکتیو در محیط زیست نسبتًا کم است و ذرات آن همیش ه در خ اک و ک ف آب تجم ع‬
‫می‌یاب د‪ .‬در نتیج ه ب ا دیگ ر ذرات استرانس یم مخل وط می‌ش ود‪ .‬ام ا م یزان آن در آب آش امیدنی اف زایش‬
‫نمی‌یابد‪.‬‬

‫خواص فیزیکی ایزوتوپ‌های عنصر استرانسیم‬

‫خواص فیزیکی عنصر استرانسیم‪:‬‬

‫عدد اتمی‪۳۸ :‬‬ ‫‪‬‬

‫جرم اتمی‪۸۷٫۶۲:‬‬ ‫‪‬‬
‫نقطه ذوب‪C° ۷۶۹ :‬‬ ‫‪‬‬
‫نقطه جوش‪C° ۱۳۸۴ :‬‬ ‫‪‬‬
‫شعاع اتمی‪Å ۲٫۴۵ :‬‬ ‫‪‬‬
‫]‪[۳‬‬
‫آنتالپی تصعید ‪kJ/mol 164 :‬‬ ‫‪‬‬
‫ظرفیت‪۲ :‬‬ ‫‪‬‬
‫رنگ‪ :‬سفید نقره‌ای‬ ‫‪‬‬
‫حالت استاندارد‪ :‬جامد‬ ‫‪‬‬
‫نام گروه‪۲ :‬‬ ‫‪‬‬

‫باریم‬
‫باریوم (‪ )Barium‬از عنصرهای ش یمیایی ج دول تن اوبی اس ت‪ .‬نش انه کوت اه آن ‪ Ba‬و ع دد اتمی آن ‪۵۶‬‬
‫است‪ .‬خواص فیزیکی عنصر باریم ‪:‬‬

‫عدد اتمی‪۵۶ :‬‬ ‫‪‬‬

‫جرم اتمی‪۱۳۷٫۳۲۷ :‬‬ ‫‪‬‬
‫نقطه ذوب‪C° ۷۲۹ :‬‬ ‫‪‬‬
‫نقطه جوش ‪C° ۱۸۰۵ :‬‬ ‫‪‬‬
‫شعاع اتمی ‪Å ۲٫۷۸ :‬‬ ‫‪‬‬
‫]‪[۱‬‬
‫آنتالپی تصعید ‪kJ/mol ۱۷۶ :‬‬ ‫‪‬‬

‫ظرفیت‪۲ :‬‬ ‫‪‬‬

‫رنگ‪ :‬سفید نقره ای‬ ‫‪‬‬
‫حالت استاندارد‪ :‬جامد مغناطیس‬ ‫‪‬‬
 ‫رادیم‬
‫رادی‪PP‬وم (‪ ،)Radium‬عنص ری ش یمیایی و رادیواک تیو در‬
‫گروه فلزات قلیایی خاکی با عدد اتمی ‪ ۸۸‬و نشان ‪ Ra‬و ب ه‬
‫رنگ سفید درخشان است‪ .‬این عنصر سنگین ت رین عنص ر‬
‫در این گروه است‪ .‬از رادی وم ب ه عن وان س وخت هس ته ای‬
‫نیز استفاده میشود‪.‬‬

‫تاریخچه‬

‫این عنصر در سال ‪ 1895‬توسط ماری کوری و پیر کوری‬

‫کشف شد‪ .‬ماری کوری تکه ای از فلز اورانیم را در الی کاغذ سفیدی گذاش ته ب ود و س پس ان را ب ر روی‬
‫صفحه تلویزیون نورندیده ای گذاشت و در فردای انروز دید که صفحه تلویزیون انگار ک ه ن ور دی ده باش د‬
‫سیاه شده است و فهمید که پرتو هایی از آن تکه اورانیم خارج شده اند و از کاغ ذ عب ور ک رده ان د و ب اعث‬
‫سیاه شدن صفحه تلویزیون شده اند‪ .‬سپس در فردای انروز همین کار را با یک سنگ پیچبلن ده انج ام داد و‬
‫در ف ردای ان روز تلویزی ون ب ا ش دت بس یار بیش تری س یاه ش د‪ .‬در نتیج ه او فهمی د ک ه عنص ری بس یار‬
‫رادیواکتیو تر از اورانیم و ناشناخته در ان سنگ وجود دارد‪ .‬سپس آن دو با هم ب ه جس تجوی آن پرداختن د‬
‫و رادیوم را کشف کردند‪ .‬پس از مدتی این عنصر به طور رسمی شناخته شد‪.‬‬

‫تولد رادیوم‬

‫در ‪ ۲۶‬دسامبر ‪ ۵(۱۸۹۸‬دی م اه ‪ )۱۲۷۷‬اعض ای آک ادمی عل وم پ اریس‪ ،‬گزارش ی تحت عن وان‬

‫«درباره ماده شدیدًا رادیواکتیوی ک ه در پش بلند وج ود دارد» انتش ار دادن د و این روز ت اریخ تول د رادی وم‬
‫است‪ .‬پیدایش رادی وم در می ان عناص ر رادیواک تیو ط بیعی تقریب ًٌا ب ه ف وریت ث ابت ک رد ک ه این عنص ر‬
‫مناسبترین عنصر رادیو اکتیو برای بسیاری کارهاست‪ .‬بزودی معلوم شد که نیمه‌عم ر رادی وم نس بتًٌا زی اد‬
‫است (~‪ ۱۶۰۰‬سال)‪ .‬کشف رادیوم موجب دگرگونی‌های اساسی در دانش بشر درب اره خ واص و س اخت‬
‫ماده شد و منجر به شناخت و دستیابی به انرژی اتمی شد‪.‬‬

‫دستاورد کشف کوری‬

‫این واقعیت که پرتوهای رادیوم می‌توانند بافتهای زنده اندامها را از بین ببرن د‪ ،‬به‌عن وان مهم‌ت رین‬
‫دستاورد کشف کوری‌ها مشخص گردید‪ .‬پزشکان و پژوهشگران علوم پزش کی ب ه زودی دریافتن د ک ه ب ه‬
‫این وسیله می‌توانند غده‌ها و بافتهای بدخیم را که در سرطان و همچنین بیماریه ای پوس تی و غ دد ترش حی‬
‫بروز می‌کنند‪ ،‬از بین ببرند‪.‬‬
‫باریوم (‪ )Barium‬از عنصرهای ش یمیایی ج دول تن اوبی اس ت‪ .‬نش انه کوت اه آن ‪ Ba‬و ع دد اتمی آن ‪۵۶‬‬
‫است‪ .‬خواص فیزیکی عنصر باریم ‪:‬‬

‫عدد اتمی‪۵۶ :‬‬ ‫‪‬‬

‫جرم اتمی‪۱۳۷٫۳۲۷ :‬‬ ‫‪‬‬
‫نقطه ذوب‪C° ۷۲۹ :‬‬ ‫‪‬‬
‫نقطه جوش ‪C° ۱۸۰۵ :‬‬ ‫‪‬‬
‫شعاع اتمی ‪Å ۲٫۷۸ :‬‬ ‫‪‬‬
‫ظرفیت‪۲ :‬‬ ‫‪‬‬
‫رنگ‪ :‬سفید نقره ای‬ ‫‪‬‬
‫حالت استاندارد‪ :‬جامد مغناطیس‬ ‫‪‬‬
 ‫نتیجه گیری‬
‫در سال ‪ ،1869‬مجوعا ‪ 63‬عنصر کشف ش ده ب ود‪ .‬ب ا اف زایش تع داد عناص ر ش ناخته ش ده‪ ،‬دانش مندان‬
‫شروع به شناخت الگوهایی برای طرز رفتار مواد شیمیایی و تدبیر روش‌هایی برای دس ته بن دی عناص ر‬
‫کردند‪.‬‬

‫‪ 20( Alexandre-Emile Béguyer de Chancourtois‬ژانوی ه ‪ 14 -1820‬نوام بر ‪ )1886‬ی ک‬

‫زمین شناس فرانسوی بود که برای اولین بار متوجه حالت تناوبی عناصر شد‪( .‬به نظر می‌رسید عناصر‬
‫مشابه در فواصل معینی ظاهر می‌شوند اگر بر اساس وزن اتمی‌شان چی ده ش وند) او ی ک ش کل اولی ه از‬
‫جدول تناوبی درست کرد‪ ،‬که آو آن را مارپیچ زمینی (‪ )telluric helix‬نامید‪ .‬به این شکل ک ه عناص ر‬
‫در یک مارپیچ روی ی ک اس توانه ب ر اس اس اف زایش ع دد اتمی چی ده ش ده بودن د‪De Chancortois ،‬‬
‫مشاهده کرد که عناصر با خواص مشابه بصورت عمودی در یک خط ق رار می‌گیرن د‪ .‬ج دول او ش امل‬
‫چن د ی ون و ت رکیب ب ه عالوه‌ی عناص ر ب ود‪ .‬مق اله‌ی او در س ال ‪ 1862‬منتش ر ش د ام ا بیش تر ش امل‬
‫اصطالحات زمین شناسی بود تا شیمیایی و شامل یک نمودار نبود (در اصل نم ودار را منتش ر نک رد در‬
‫صورتیکه نمودار نیز داشت) ‪ ،‬یه عنوان یک نتیجه‪ ،‬این مقاله توجه کمی را به خ ود جلب ک رد ت ا زم ان‬
‫تحقیق دیمیتری مندلیف‪.‬‬
 ‫منابع‬
1. http://www.samt.ac.ir
2. Elements. New York: Berkley Books.
3. Boyle, Robert (1661). The Sceptical Chymist. New York: Dover
Publications, Inc. (reprint). ISBN 0486428257.
4. Glaser, Christopher (1663). Traite de la chymie. Paris. as found in: Kim, Mi
Gyung (2003). Affinity, That Elusive Dream - A Genealogy of the Chemical
Revolution. The MIT Press. ISBN 0-262-11273-6.
5. Stahl, George, E. (1730). Philosophical Principles of Universal Chemistry.
London.
6. Dumas, J. B. (1837). 'Affinite' (lecture notes), vii, pg 4. “Statique chimique”,
Paris: Academie des Sciences
7. Pauling, Linus (1947). General Chemistry. Dover Publications, Inc..
ISBN 0486656225.
8. Chang, Raymond (1998). Chemistry, 6th Ed.. New York: McGraw Hill.
ISBN 0-07-115221-0