2011

!"#$"%&"'(
07
Me d i a Ge s c h i e d e n i s : H C 2 1 9
e
e e u w ( d e e l 1 )
Onderdeel studie Media & Cultuur aan de UvA
Copyright Dropbox Media&Cultuur
Made by Asefeh @ www.doublemindsproductions.com


Media Geschiedenis 2011 -
HC2 : 19e eeuw (deel 1)
1
Mediageschiedenis
Hoorcollege 2: 19e eeuw (deel 1)
Woensdag, 7 september 2011
Wanda Strauven

1
van sLoom LoL sLroom
elnd 18
e
eeuw
1
e
lndusLrlele revoluue
elnd 19
e
eeuw
2
e
lndusLrlele revoluue
2
S1CCM
1769: eersLe paLenL op
de sLoommachlne
1777: begln van de
lndusLrlele revoluue
!ames Wau
3
S18CCM
1homas A. Ldlson






1879: gloellamp
1881: !"#$%&'()*+'
,%*+)&-'

nlkola 1esla






1888: wlsselsLroom (AC,
)./01&)2&3'45110&/)
4
lranse 8evoluue
14 [ull 1789:
besLormlng van de
8asulle
10-[arlge revoluue
kranLen, pameuen,
(spoL)prenLen.
lanLasmagorle
3
vlcLorlaanse u[dperk
Cueen vlcLorla (1837-1901)
vlcLorlaanse levenshoudlng:
preuLs!
erlode van kolonlallsme,
lmperlallsme en soclale
ongell[kheld
6
Medla Ceschledenls 2011 - PC 2: 19e eeuw (deel 1)
1


DIA 4
1880: Patent gloeilamp (Thomas a. Edison)
1881: Edison Lamp Company
1888: Uitvinding wisselstroom (AC, alternating current) (Nikola Tesla, uit Croati, verhuisd
naar Amerika, heeft in Frankrijk gewerkt voor Edison) Tesla concurreert hiermee met
Edison, en zijn wisselstroom wint het uiteindelijk van Edisons uitvinding
>> het wordt de basis van de infrastructuur.


DIA 5
14 juli 1789: Franse Revolutie: Bestorming van de Bastille. Deze revolutie duurde 10 jaar,
tot de staatsgreep van Napoleon in 1799.

Interessante periode voor de mediageschiedenis op het gebied van de pers:
Kranten, pamfletten, (spot)prenten werden geproduceerd.

>> De Fantasmagorie komt ook op in deze tijd..


DIA 6
De Engelse levensstijl was preuts en nuchter. Het was een periode van kolonisme,
imperialisme en sociale ongelijkheid.




DIA 3
1769: Eerste patent op de stoommachine door James Watt
>> niet de eerste of enige uitvinder.. maar verbeteringen toegepast en echt
doorgevoerd!
1777: Begin van de industrile revolutie
Door de stoommachine werd het mogelijk om continu mechanische energie ter
beschikking te hebben, daardoor ontstaan fabrieken en massaproductie,
productiekosten dalen, meer koopkracht, begin van consumentisme en moderne leven
>> Men noemt het een revolutie omdat het een snel proces is, dat begint in Engeland
Media Geschiedenis 2011 -
HC2 : 19e eeuw (deel 1)
2
Chronologlsch overzlchL
(Audlo)vlsuele culLuur
uaLa van paLenLen
namen van bekende ulLvlnders

7
voorbeeldvraag 1
nlcephore nlepce maakLe de eersLe foLo.!
!
"#$!%&%'($!)#*$!+#,-$'.!/#0!1234!+5(!/#0!12678
a) [ulsL
b) on[ulsL
8
voorbeeldvraag 2
Pler volgen vler belangrl[ke gebeurLenlssen ulL de
medlageschledenls:

1. eersLe paLenL op de sLoommachlne
2. aanleg van de eersLe LransaLlanusche kabel
3. Charles 8abbage vlndL de eersLe rekenmachlne ulL
4. Samuel Morse verzendL heL eersLe elekLrlsche LelegraamerlchL!
!
9'$!/&:'(;$55(+'!*'/'<.$'(#;;'(!#(!+'!0<#;$'!,-.&(&)&*#;,-'!
:&)*&.+'=!

a) 8abbage, sLoommachlne, kabel, Morse
b) kabel, Morse, 8abbage, sLoommachlne
c) Morse, kabel, sLoommachlne, 8abbage
d) SLoommachlne, 8abbage, Morse, kabel
9
1769
!ames Wau: ulLvlnder van de sLoommachlne
(1769) en de sLoomlocomouef (1784)
10
1787
anorama < Crleks: +)& (alles) + %1)*) (schouwspel)
CepaLenLeerd door 8oberL 8arker
1791: 1e panorama's, 1793: 1e panoramagebouw
11
1792
Claude Chappe: ulLvlnder van de opusche
Lelegraaf of semafoor
12
Medla Ceschledenls 2011 - PC 2: 19e eeuw (deel 1)
2


DIA 11
1787 Robert barker bedenkt en patenteert de term Panorama
(cirkelvormig schilderij waar de toeschouwer middenin staat)
>> Barker zei ; want to make the viewer feel as if really on the spot
In 1991 maakte Barker de eerste panorama's
In 1793 gaat het eerste panoramagebouw open in Londen
>> Belangrijke uitvinding op het gebied van immersie en virtual reality


DIA 12
1792 De optische telegraaf of semafoor wordt uitgevonden door Claude Chappe
>> een toren met een balk erop met 2 armen, die allerlei verschillende vormen konden
aannemen, waarmee gecommuniceerd kon worden met naburige dorpen
>>>> (ook wel mechanisch internet genoemd)




















DIA 10
1769 James Watt: uitvinder van de stoommachine (1769) en de stoomlocomotief (1784)
>> treinen belangrijk vanwege het netwerk idee
Media Geschiedenis 2011 -
HC2 : 19e eeuw (deel 1)
3
1797
Luenne-Caspard 8oberL (allas Luenne 8oberLson):
ulLvlnder van de fanLascoop en de fanLasmagorle
13
1822
Charles 8abbage: ulLvlnder van de mechanlsche
rekenmachlne (6#7010&40'!&3#&0)
14
1822
ulorama < Crleks: "#) (door) + %1)*) (schouwspel)
ulLgevonden door Louls uaguerre
13
1824
1haumaLroop < Crleks: /8)5*) (wonder) +
/1%+%$ (draallng)
ulLgevonden door eLer Mark 8ogeL (?)
16
1826
LersLe foLo gemaakL door nlcephore nlepce:
9#0:';1%*'/80'<#&"%:')/'(0'=1)$'
8ellchungsu[d: 8 uur!
17
1832
henaklsu(s)cope of phenaklsLoscope < Crleks:
+80&)>#$/0#& (bedrlegen) + $>%+0#& (kl[ken)
1egell[keru[d ulLgevonden door !oseph laLeau en
Slmon SLampfer
18
Medla Ceschledenls 2011 - PC 2: 19e eeuw (deel 1)
3


DIA 14
1822 Charles Babbage vond de Difference Engine uit een machine die wiskundige
tabellen kon genereren (mechanische rekenmachine).
>> In 1832 maakt hij een constructie van dat instrument, en een paar jaar later vindt hij
de Analytical Engine uit.


DIA 15
1822 Uitvinding van het Diorama door Louis Daguerre
>> panorama maar dan in een draaiende beweging want je had twee podias je
draaide naar eerste akte naar de tweede akte..


DIA 16
1824 Uitvinding van de Thaumatroop (Grieks: wonderdraaiing) uitgevonden door Peter
Mark Roget >> Door te draaien aan een plaatje dat uit twee elementen bestaat en die
na elkaar door een lens worden gezien lijken die 2 te versmelten (door de snelheid).
Wordt voorloper van cinema genoemd.


DIA 17
1826 Allereerste foto wordt genomen door Nicphore Nipce
>> (View from the window at the gras) met een opnametijd van 8 uur





DIA 13
1797 Etienne-Gaspard Robert (alias Etienne Robertson) populair bij publiek met shows ten
tijde van Franse revolutie .. shows met fantascoop en fantasmagorie waarmee hij
mensen uit de dood liet oprijzen, in een tijd waar men geinteresseerd was in het
bovennatuurlijke.
Een fantascoop is een 'toverlantaarn' (uitgevonden door Christiaan Huijgens) op wieltjes
geplaatst waardoor hij naar voor en achter kon rijden zodat de 'spookbeelden' groter en
kleiner werden. Voorloper van cinema en/of virtual reality.
Media Geschiedenis 2011 -
HC2 : 19e eeuw (deel 1)
4
1833
ZoLroop < Crleks: ?%% (leven) + /1%+%$ (draallng)
ulLgevonden door Wllllam Ceorges Porner
'Wheel of llfe'
19
1838
Charles WheaLsLone beschrl[ heL prlnclpe van
sLereopsls (of blnoculalre dlsparlLelL) ln Lermen van
3u: . Lhe mlnd percelves an ob[ecL of Lhree-
dlmenslons by means of Lhe Lwo dlsslmllar plcLures
pro[ecLed by lL on Lhe Lwo reun.
8eecLerende splegelsLereoscoop
20
21
1839
Louls uaguerre onLwlkkelL een nleuwe
foLograsche Lechnlek: de daguerreoLyple
22
1844
Samuel Morse: ulLvlnder van de elekLrlsche Lelegraaf
LersLe berlchL, versLuurd van WashlngLon naar
8alumore: 'WhaL haLh Cod wroughL?'
23
1846
Lllas Powe: ulLvlnder van de naalmachlne
24
Medla Ceschledenls 2011 - PC 2: 19e eeuw (deel 1)
4


DIA 20
1838 Belangrijk jaartal voor de geschiedenis van 3D. Charles Wheatstone beschrijft het
principe van stereopsis (of binaculaire dispariteit):
>> dat men met het ene oog net iets anders ziet dan met het andere oog, en hoe dat
maakt dat we de dingen in 3D zien. Hij vindt een Reflecterende spiegelstereoscoop uit,
waarbij de 2 ogen door middel van spiegels 2 verschillende beelden te zien krijgen.


DIA 21
Schema van zon stereoscoop


DIA 22
Elke foto uniek en kan niet reproduceerd worden.. opnametijd 15 minuten dus men
moest heel stil poseren..


DIA 23
1835 Morse ontwikkeld zijn morse-code
1844 Morse stuurt zijn eerste bericht met een elektrische telegraaf van Washington naar
Baltimore (door een kabel): 'What hath God wrought?'


DIA 24
1846 De naaimachine wordt uitgevonden door Elias Howe, hij heeft specifiek
uitgevonden hoe het mechanisme snel gestopt en gestart kan worden
(van belang vanwege het draaien van de filmstrook >> de techniek)

Media Geschiedenis 2011 -
HC2 : 19e eeuw (deel 1)
5
1849
uavld 8rewsLer: ulLvlnder van de (foLograsche)
sLereoscoop
23
1860
Cllver Wendell Polmes: onLwerper van de zgn.
Amerlkaanse sLerescoop
26
1863
Aanleg van de Lrans-ALlanusche Lelegrasche
kabel
27
1872
8lchard Leach Maddox
droogplaauoLograe
Ceorge LasLman
droge gelaune
28
1873
8emlngLon lnLroduceerL Lypemachlne meL
CWL81? LoeLsenbord
29
1876
Alexander Craham 8ell: ulLvlnder van de Lelefoon
LersLe oproep: 'Mr. WaLson, come here, l wanL you.'
30
Medla Ceschledenls 2011 - PC 2: 19e eeuw (deel 1)
5


DIA 25
1849 David Brewster komt aan met een gebruiksvriendelijke stereoscoop, wordt gebruikt
om stereoscopische foto's te bekijken waardoor het er 3D uitziet als je door de
stereoscoop kijkt.



DIA 29
1873 Remington introduceert typemachine met QWERTY toetsenbord
(belangrijk voor de geschiedenis van user interface, het toetsenbord als interface
mechanische oorsprong voor instellen van qwerty toetsenbord was het feit dat de
armen van typmachine in de kluts kwamen met normale alfabetische volgorde..
oorsprong is weg, maar gebruiken nu nog steeds ookal is reden niet meer van toepassing


DIA 26
1860 Oliver Wendell Holmes ontwerpt de zgn. Amerikaanse stereoscoop, link naar de bril
waar je door kijkt bij virtual reality.

DIA 27
1865 Aanleg van de transatlantische telegrafische kabel. In 1858 waren al pogingen
gedaan, mislukt, maar in 1865 beginnen ze met het aanleggen, wat wel slaagt.

DIA 28
1872 ; 2 uitvindingen van fotografie
>> Richard Leach Maddox vindt de droogplaatfotografie uit
>> George Eastman vindt de droge gelatine uit
door hun belichtingstijd verlaagd naar 2 a drie seconde!!
Media Geschiedenis 2011 -
HC2 : 19e eeuw (deel 1)
6
1876
Shelford 8ldwell: ulLvlnder van de Lele-
foLograaf (voorloper van de faxmachlne)
31
1877
Lmlle 8eynaud, ulLvlnder van de praxlnoscoop
32
1878
Ladweard Muybrldge foLografeerL een paard
ln galop meL 12 foLoLoesLellen op een rl[
@&#*).'(%4%*%2%&'
33
1878
1homas Ldlson, ulLvlnder van de fonograaf
34
1879
1homas Ldlson, ulLvlnder van de gloellamp
33
1879
PeL praxlnoscoop-LheaLer van Lmlle 8eynaud
36
Medla Ceschledenls 2011 - PC 2: 19e eeuw (deel 1)
6


DIA 32
Acht spiegels die in de drum zitten weerspiegelen.. heeft wat weg van de zotroop maar
veel mooier..


DIA 33
1878 Eadweard Muybrigde fotografeert een paard in galop met 12 fototoestellen op
een rij om te kijken of een paard alle 4 voeten van de grond tilt bij het rennen. Hij noemt
dit type fotografie Animal Locomotion, doet hij later ook bij mensen.


DIA 34
1878 Edison patenteert zijn fonograaf, een vroege variant van de grammofoon die met
cilinders werkte die meer gefocust was op spraak dan op muziek.


DIA 36 & 37
1879 Emile Reynault vindt het praxinoscoop theater uit voor yet another 3D illusive
>> 1880 wordt een jaar later voorzien van projectiesysteem >> bedoeld voor entertainment

Media Geschiedenis 2011 -
HC2 : 19e eeuw (deel 1)
7
1880
ue pro[ecue-praxlnoscoop van Lmlle 8eynaud
37
1882
Luenne-!ules Marey foLografeerL de vluchL van
meeuw ln 12 opeenvolgende beelden
,81%&%+8%/%31)+8#0
38
1883
AlberL 8oblda, (0'9#&32A*0'B#A4.0
LlLeralre Sl-ulLvlndlng: 'Lelephonoscope'
39
1884
aul nlpkow, ulLvlnder van de mechanlsche scanner,
de zgn. nlpkow-schl[f
'LlekLrlsche 1eleskop'
40
1886
Pelnrlch PerLz experlmenLeerL meL anLenne
om aan Le Lonen daL radlogolven besLaan
41
1888
Ceorge LasLman lanceerL de kodak-camera
Lmlle 8erllner vlndL de grammofoon ulL
42
Medla Ceschledenls 2011 - PC 2: 19e eeuw (deel 1)
7


DIA 38
1882 Etienne-Jules Marey fotografeert de vlucht van een meeuw in 12 opeenvolgende
beelden met een fotografiegeweer (niet 12 camera's maar 1 camera)
(Chronomatographie) >> genspireerd door Muybridge
>>>> verschil >> maar met 1 camera en tijd belangrijk bij Marey!


DIA 39
1883 Albert Robda schrijft Le Vingtieme Sicle, literaire SF-uitvinding tlphonoscope,
destijds pure fictie, maar interessant om met onze huidige kennis naar terug te kijken


DIA 40
1884 Paul Nipkow: uitvinder mechanische scanner, de Nipkow-schijf,
>> elektrische telescoop >> gaatjes in spiral, werden elektronische signalen die
verzonden konden worden


DIA 42
1888 George Eastman lanceert Kodak Camera voor direct-fotografie (op gevoelig
papier)
1888 Emile Berlinger vindt de grammofoon uit 1888 Emile Reynaud bouwt zijn
praxinoscoop tot een projectiesysteem voor publieke vertoningen van zijn beelden




Media Geschiedenis 2011 -
HC2 : 19e eeuw (deel 1)
8
1888
Lmlle 8eynaud bouwL zl[n pro[ecue-praxlnoscoop ulL
LoL een opusch LheaLer ('LheLre opuque')
43
1889
Ceorge LasLman onLwlkkelL cellulold voor de
opname van foLo's
44
1891
1homas Ldlson onLwlkkelL 2 apparaLen: de
klneLograph en de klneLoscope
43
1892
hup://www.youLube.com/waLch?v=A3Mxcxa8xnc
28 okLober 1892: eersLe publleke verLonlng van de
'anLomlmes Lumlneuses' van Lmlle 8eynaud
46
1894
Perman Casler vlndL de muLoscoop ulL
47
1894
14 aprll 1894: eersLe publleke verLonlng meL 10
klneLoscopen
hup://www.youLube.com/waLch?v=PWM2lxqua3?
48
Medla Ceschledenls 2011 - PC 2: 19e eeuw (deel 1)
8


DIA 44
1889 George Eastman vindt Celluloid uit voor opname van foto's, blijkt later van belang
voor cinema.
>> want cinema had soepele strook nodig voor opname en vertoon


DIA 45
1891 Thomas Edison ontwikkelt 2 apparaten: de kinetograph (voor de opname van
bewegend beeld) en de kinetoscope (een kijkkast om de opgenomen beelden te
bekijken).


DIA 46
1892 >> 28 Oktober: Emile Reynaud vertoont voor het eerst voor een betalend publiek
'Pantomomes Lumineuses', voorloper film
wat vertoonde hij ?? >> getekende beelden op een strook, live voorstelling


DIA 47
1894 Herman Casler vindt de mutoscoop uit, heeft een flipkaartsysteem die stuk voor stuk
een ander kaartje laat zien. ( ook een soort kijkkast, te vinden op kermisen en dergelijke)


DIA 48
Ieder kijkt in zijn eigen kast, naar zijn eigen getoonde filmpje, geen pulboeke vertoning
via gedeeld scherm

Media Geschiedenis 2011 -
HC2 : 19e eeuw (deel 1)
9
1893
Ldlson lanceerL de klneLophone (= klneLoscope
voorzlen van een fonograsche clllnder)
49
1893
Cugllelmo Marconl, ulLvlnder van de
draadloze Lelegrae
LersLe berlchL naar broer Alfonso: 'S'
30
1893
Louls & AugusLe Lumlere paLenLeren hun
ClnemaLographe en maken hun eersLe lm
hup://www.youLube.com/waLch?v=Pl63uxnvMw
28 december 1893: eersLe publleke verLonlng
31
1893
1 november 1893: eersLe publleke verLonlng
van de 8loscop ln 8erll[n door de gebroeders
Max & Lmll Skladanowsky
32
1896
23 aprll 1896: eersLe publleke verLonlng van de
vlLascope ln kosLer & 8lal's Muslc Pall
33
1901
1rans-ALlanusche draadloze Lelegrae
8erlchL van Lngeland naar newfoundland: 'S'
34
Medla Ceschledenls 2011 - PC 2: 19e eeuw (deel 1)
9


DIA 49
1895 Edison lanceert zijn kinetophone (=kinetostoop voorzien van een fotografische
cylinder, waarmee je een audio-visuele ervaring krijgt)


DIA 50
1895 Uitvinding van de draadloze telegrafie door Gugliemo Marconi, die zijn eerste
bericht 'S' naar zijn broer stuurt. Gebaseerd op feit dat elektische golven bestaan.
Sommige beweren dat .. een jaar eerder het al had uitgevonden..


DIA 51
1895 Louis & Auguste Lumire patenteren hun cinmatographe
>> in maart maken hun eerste film..
Op 28 december geven ze hun eerste publieke vertoning in Parijs voor een betalend publiek.
>> film ; workers leaving the factory


DIA 54
1901 Uitvinding van de transatlantische draadloze telegrafie
>> Bericht van Engeland naar Newfoundland (huidige Canada) 'S' door Marconi

Media Geschiedenis 2011 -
HC2 : 19e eeuw (deel 1)
10

Welke ulLvlndlng ls relevanL
voor welke verdere onLwlkkellng
van welk medlum?
33
nleuwe medla
8abbages rekenmachlne (1822)
8emlngLons Lypemachlne (1873)
Morses codeLaal (1833)
Cpusche Lelegrae van Claude Chappe (1792)
LlekLrlsche Lelegrae van Samuel Morse (1844)
uraadloze Lelegrae van Cugllelmo Marconl (1893)
36
8adlo & 1elevlsle
uraadloze Lelegrae van Cugllelmo Marconl (1893)
1elefoon van Alexander Craham 8ell (1876)
1elefoLograe van Shelford 8ldwell (1876)
'1elephonoscope' van AlberL 8oblda (1883):
Lelefoon + beeld = Lelevlsle
'LlekLrlsche 1eleskop' van aul nlpkow (1884)
37
Clnema
19
e
eeuwse opusche spelleL[es: LhaumaLroop,
phenaklsuscope, zoLroop, praxlnoscoop.
re-clnemausche spekLakelvormen:
panorama, dlorama, fanLasmagorle.
CnLwlkkellng van de foLograe
ulLvlndlng van de clnema = knuLselwerk
('brlcolage')
38
Cpusche spelleL[es
Manuele operaue
lnLeracuef kl[ken
Pome enLerLalnmenL
!onge 3)*01$'
39
re-clnemausche spekLakels
Speclal eecLs (Slx)
vlrLual reallLy (v8)
60
Medla Ceschledenls 2011 - PC 2: 19e eeuw (deel 1)
10


DIA 55
Heel belangrijk!


DIA 56
Nieuwe Media
1822 Babbages Rekenmachine,
1873 Remingtons typemachine Qwerty
1835 Codetaal Morse
1792 Optische telegrafie van Claude Chappe
1844 Elektronische telegrafie van Samuel Morse
1895 Draadloze telegrafie van Gugliemo Marconi







DIA 57
Radio & Televisie
1895 Draadloze telegrafie van Gugliemo Marconi
1876 Telefoon van alexander Graham Bell
1876 Telefotografie van Shelford bidwell
1883 Tlphonoscope van albert Robida: telefoon + beeld = televisie
1884 Elektrische teleskop van Paul Nipkow


DIA 59
19e eeuwse optische spelletjes: Thaumatroop, phnakistocsope, zotroop, praxinoscoop
>> Eigenschappen van deze media (die we ook terugvinden in moderne tijden en die eigenlijk niet veel
met film te maken hebben) want ; Manuele operatie (zelf bedienen)

>> meer voorloper Games


DIA 60
meer Virtual Reality

Media Geschiedenis 2011 -
HC2 : 19e eeuw (deel 1)
11
loLograe
van de camera obscura (ca. 1021) LoL de
kodak-camera (1888)
61
loLograe
Anlmauelm?
ulglLale clnema?
62
'8rlcolage'
1hompson & 8ordwell, p. 3: '8y Lhe 1890s, all
Lhe Lechnlcal condluons necessary for Lhe
clnema exlsLed. 8uL who would brlng Lhe
necessary elemenLs LogeLher ln a way LhaL
could be explolLed on a wlde basls?'
63
Wle? Wanneer?
1) 28 okLober 1892: 'anLomlmes Lumlneuses
ln arl[s
2) 14 aprll 1894: klneLoscope ln new ?ork
3) 1 november 1893: 8loscop ln 8erll[n
4) 28 december 1893: ClnemaLographe ln arl[s
3) 23 aprll 1896: vlLascope ln new ?ork
64
Medla Ceschledenls 2011 - PC 2: 19e eeuw (deel 1)
11


DIA 61 & 62
Waarom hebben we fotografie nodig, waarom zeggen we zonder fotografie geen film?!
>> scnes kunnen tegenwoordig ontstaan zonder dat er foto aan te pas kom met
nieuwe hedendaagse technologien


DIA 63
We kunnen voor cinema niet de belangrijkste uitvinder geven.. meerdere belangrijk,
algemeen aanvaard.. wel nemen we geboorte moment, bij 1
e
publieke vertoning voor
betalend publiek.. maar zijn er ook 5.. welke nemen we?!
Vanuit frans Europees perspectief nemen we vertoning van Lumiere broers als eerste!


DIA 64
Vanuit Amerika ligt nadruk bij Edison..