Zasoby wodne Ziemi.

Oceany i morza

Hydrosfera-wodna powłoka Ziemi

Do hydrosfery zalicza się:
 Oceany
 Morza
 Rzeki
 Jeziora
 Bagna
 Lodowce
 Pokrywy śnieżne
 Wody podziemne
 Wodę atmosferyczną
Oceanosfera-gromadzi tą część hydrosfery, która obejmuje wody morskie i oceaniczne ( 96,5%)
Kriosfera-gromadzi wody występujące w postaci niezanikającego lodu lodowcowego, morskiego i
gruntowego
ZASOBY HYDROSFERY
Całkowita objętość wód mórz i oceanów =>1, 386 mld km3
 96, 5% - morza i oceany
 1, 8% - wody powierzchniowe
 1, 7% - wody podziemne
WODY SŁODKIE I SŁONE

Wody słone – morza, oceany,

część wód podziemnych oraz
wody słonych jezior

Wody słodkie- postać śniegu lub

lodu, wody
powierzchniowe( jeziora, rzeki)
OBIEG WODY W PRZYRODZIE( obieg hydrologiczny)
1.Energia słoneczna i siła ciężkości(grawitacja) powoduje, że woda znajduje się w ciągłym ruchu.

a) Energia cieplna:
 Promieniowanie słoneczne –prowadzi do unoszenia się mas powietrza z parą wodną
 W mniejszym stopniu temperatura wnętrza Ziemi
b) Grawitacja
 Przyczynia się do opadów atmosferycznych oraz spływu powierzchniowego i podziemnego w
kierunku akwenów wodnych

2.Cykl hydrologiczny –zamknięta wędrówka wody na styku atmosfery, litosfery i biosfery, w

przestrzeni o zasięgu pionowym zaledwie kilkunastu kilometrów. W ciągu roku w cyklu
hydrologicznym uczestniczy tylko 0, 04% zasobów hydrologicznych.

3.Składniki cyklu hydrologicznego:

a) Parowanie- prowadzące do dostawania się pary wodnej do atmosfery może nastąpić na jeden z
kilku sposobów, m.in. wskutek:
 Parowania akwenów wodnych (ewaporacji z powierzchni wodnych) – występujących w
obrębie oceanów i mórz lub lądów (jezior, bagien, rzek);
 Ewapotranspiracji – parowania z powierzchni terenu, w obrębie, którego występuje:
 Ewaporacja z gruntu – parowanie z powierzchni gruntu,
 Transpiracja – parowanie z powierzchni roślin;
 Sublimacji – przejścia ze stanu stałego w lotny, parowanie ze śniegu lub lodu.
b) Chmury
c) Adwekcja – polega na przenoszeniu pary wodnej w atmosferze w kierunku poziomym wraz z
ruchami powietrza, wynikającymi z globalnej cyrkulacji atmosferycznej oraz innych czynników .
d) Kondensacja/ resublimacja pary wodnej
e) Spływ powierzchniowy -obejmuje część wód opadowych lub pochodzących z topnienia śniegu, czy
wydostających się spod powierzchni Ziemi (ze źródeł), która pozostanie na samej powierzchni
Ziemi (nie wsiąknie lub nie przemieści się spękaniami w głąb gleby lub skał)
 f) Odpływ podziemny- procesem w wyniku, którego woda ulegająca przemieszczaniu się w głąb
Ziemi, przedostaje się do podziemnej sieci hydrograficznej, którą wykorzystuje w celu dalszego
spływu. W procesie tym występują dwie fazy:
 Faza wsiąkania (infiltracja) – obejmująca proces wsiąkania wody w glebę (woda przemiesza
się w strefie napowietrzenia ruchem w przybliżeniu pionowym);
 Faza odpływu podziemnego( filtracja) – w wyniku, której woda, która wcześniej wsiąkła zaczyna
się przemieszczać pod powierzchnią ziemi wykorzystując pory i szczeliny obecne w skałach
(woda przemiesza się w strefie saturacji ruchem w przybliżeniu poziomym).

g) Pozostałe składniki cyklu hydrologicznego -Pozostała część krążącej w przyrodzie wody może
czasowo ulec zjawisku retencji, polegającemu na chwilowym zatrzymaniu jej w procesie krążenia,
co może nastąpić, m.in. w wyniku:
 Resublimacji – przejścia ze stanu lotnego w stały,
 Zamarzania (krystalizacji) – przejścia ze stanu ciekłego w stały.
W ten sposób retencji ulega woda gromadząca się w postaci lodowców i lądolodów (zjawisko
retencji może dotyczyć także innych rodzajów wód)

4.Mały i duży obieg cyklu hydrologicznego

a) Duży obieg hydrologiczny – obejmuje pełny obieg wody w przyrodzie, odbywający się
pomiędzy wszystkimi trzema środowiskami, tj. morzami i oceanami, atmosferą i litosferą
(kontynentami)

b) Mały obieg hydrologiczny – obejmuje obieg wody pomiędzy dwoma środowiskami,

 akwenami morskimi i oceanicznymi (hydrosferą) oraz atmosferą – dotyczy to wody która

wyparowała z powierzchni morskich i oceanicznych oraz powtórnie się tam znalazła po
wystąpieniu opadu atmosferycznego, co zamknęło obieg,
 Kontynentami (litosfera) oraz atmosferą, – jeżeli pominięty został oceaniczny odcinek
cyklu hydrologicznego, czyli wystąpiło tylko parowanie z kontynentu, opad na jego
powierzchnię, wsiąkanie i odpływ oraz ponownie parowanie z kontynentu.

5.Retencja- czasowe zatrzymanie wody na powierzchni ziemi lub pod ziemią

6.Wody reliktowe-są wodami podziemnymi

znajdującymi się na bardzo dużych
głębokościach.
WSZECHOCEAN I JEGO PODZIAŁ
6.
Wszechocean ( ocean światowy) tworzą wody słone. Zajmują 1
one 71% powierzchni Ziemi. We wszechoceanie % 3.9% Ocean spoko-
jny
wyodrębniono pięć oceanów:
Ocean at-
lantycki
 Ocean Spokojny(Pacyfik) 19.1%
47.0% Ocean Indyjski
 Ocean Atlantycki(Atlantyk) - największa powierzchnia Ocean
zlewiska ok.50% 23.9% Południowy
Ocean Ark-
 Ocean Indyjski tyczny
 Ocean Południowy
 Ocean Arktyczny

Zlewiska innych oceanów stanowią ok.30% lądów, a obszary bezodpływowe( woda nie zasila żadnego
oceanu) ok.20%.

W obrębie wszechoceanu wyróżnia się także mniejsze części:

 Morza –części oceanu przylegające do kontynentu, oddzielone od otwartych wód oceanicznych

łańcuchami wysp, półwyspami lub podwodnymi progami

 Morza otwarte -bez wyraźnej granicy z oceanem

 Morza przybrzeżne -ograniczone lądem i archipelagami wysp lub półwyspami
 Morza międzywyspowe -otoczone wyspami
 Morza śródziemne międzykontynentalne -ograniczone brzegami dwóch
kontynentów
 Morza śródziemne wewnątrzkontynentalne( epikontynentalne) -otoczone
lądami jednego kontynentu

 Zatoki – części oceanu, morza lub jeziora, które wcinają się głęboko w ląd i oddzielają się
sobotnią wymianą wód ze zbiornikiem wodnym
 Cieśniny- zwężenia powierzchni wodnej miedzy lądami, które łączą dwa akweny

SKŁAD CHEMICZNY WODY MORSKIEJ

Wśród związków chemicznych rozpuszczonych w

wodzie morskiej największy udział mają sole.
Zawartość soli w wodzie określa się mianem 3,6% 2,5% 0,5%
zasolenia. Jego stopień jest wyrażany w promilach 4,7
(‰) %
chlorek sodu
Ważnymi składnikami wód morskich są 10,9% chlorek magnezu
rozpuszczone w nich gazy. Pochodzą one z: siarczan magnezu
atmosfery i podmorskich wulkanów lub powstają na siarczan wapnia
skutek procesów chemicznych i biologicznych 77, siarczan potasu
zachodzących w wodzie. 8% pozostałe

Są to m.in. tlen, azot i dwutlenek węgla. I zawartość

zależy głównie od intensywności poziomego i
pionowego mieszania wody, a także jej wymianami z
sąsiednimi akwenami. Rozpuszczalność gazów w
wodzie morskiej zmniejsza się wraz ze wzrostem zasolenia i temperatury.

ZASOLENIE WODY W MORZACH I OCEANACH

1.Wielkość średniego zasolenia zależy od:

 Ilość opadów atmosferycznych

 Intensywność parowania
 Ilość słodkiej wody dostarczanej
przez rzeki
 Stopnia izolacji akwenu od
wszechoceanu

Przeciętne zasolenie wód

powierzchniowych oceanów wynosi, 35‰
ale:

 W pasie okołorównikowym
wynosi- ok. 32 ‰
 W pasie zwrotnikowym-ok. 36‰
 W pasie okołobiegunowym –ok.
25‰

2.Pionowy i poziomy rozkład zasolenia

a) Zasolenie w poziomie – do ok.

400m p.p.m. są uwarunkowanie
szerokością geograficzną i
intensywnością parowania.
b) Zasolenie w pionie- zmienia wraz z głębokością, czyli poniżej 400m p.p.m. we wszystkich
szerokościach geograficznych zasolenie wynosi ok. 34‰.

ZRÓŻNICOWANIE TEMPERATURY WÓD OCEANICZNYCH

1.Przestrzenne zróżnicowanie temperatury
wód zależy od:
 Szerokości geograficznej
 Rozkładu prądów morskich
 Stopnia izolacji akwenu od
wszechoceanu

Średnia roczna temperatura wód wynosi ok.

17, 4°C, ale:

 W strefie równikowej waha się ona od

24°C do 30°C
 W strefie okołobiegunowej – ok.-1°C

2 Pionowy i poziomy rozkład temperatury

a) Poziomy rozkład temperatury –do ok. 1500m zależy od szerokości geograficznej

b) Pionowy rozkład temperatury –zmienia się wraz głębokością, czyli do ok. 1500m temperatura
jest niemal stała i wynosi ona od 0°C do 4°C.

ZANIECZYSZCZENIE MÓRZ I OCEANÓW

Działalność gospodarcza człowieka bezpośrednio wpływa na stan zanieczyszczenia wód
oceanicznych. Główne źródła zanieczyszczeń wszechoceanu to:

 Rzeki, którymi dostają się:

o Pestycydy i nawozy sztuczne stosowane w rolnictwie,
o Ścieki przemysłowe, komunalne oraz pochodzące ze statków,
o Śmieci, zwłaszcza tworzywa sztuczne,

 Katastrofy tankowców, które przewożą m.in. ropę naftową,

 Awarie platform wiertniczych, na których wydobywa się ropę naftową.