Barokowa poezja metafizyczna

Człowiek renesansu nie rozumiał sytuacji, w której postawił go Bóg. Był pełen obaw i niepokoju oraz świadom
swoich słabości
POEZJA METAFIZYCZNA
o Poezja metafizyczna – nurt podejmujący tematy istnienia, przemijania, Boga, sensu życia, śmierci i życia
pozagrobowego
o Najwybitniejsi polscy twórcy tego kierunku:
- Mikołaj Sęp Szarzyński
- Daniel Naborowski
- Zbigniew Morsztyn

SONET
Sonet jest to utwór poetycki składający się z czternastu wersów podzielonych na dwie strofy czterowierszowe oraz
dwie trójwierszowe (tercyny) o określonym rozkładzie rymów. Zazwyczaj pierwszych osiem wersów zawiera część
opisową lub narracyjną, zaś sześć ostatnich jest częścią refleksyjną.

Geneza Sonetów Mikołaja Sępa Szarzyńskiego

Sonety Mikołaja Sępa Szarzyńskiego nie od razu stały się popularne.

o Twórczość poety nie została doceniona za jego życia.

o Wiele utworów zaginęło.
o 20 lat po śmierci poety jego brat Jakub zebrał część utworów Sępa i wydał je drukiem.
o Rytmy abo wiersze polskie uznano za wartościowe dopiero w XIX w. – w 1827 r. ukazało się wydanie zbioru
opracowane na podstawie odnalezionego pierwodruku.
Interpretacja wybranych sonetów Mikołaja Sępa Szarzyńskiego pozwala określić kondycję barokowego człowieka
– słabego, rozdartego, wierzącego w Opatrzność, ale niepozbawionego wolnej woli.

SONET IV
O wojnie naszej, którą wiedziemy z szatanem, światem i ciałem
W Sonecie IV. O wojnie naszej, którą wiedziemy z szatanem, światem i ciałem poeta określa los człowieka – jest nim
ciągła wojna.

o 1. strofa mówi o tym, że pokój jest szczęściem, jednak losem człowieka jest wojna. Czyhają na niego szatan
(„srogi ciemości hetman”) i doczesne pokusy tego świata.
o W 2. strofie podmiot liryczny zwraca się do Boga i kontynuuje skargę przedstawioną w strofie 1. Oprócz
szatana i marności świata tym, co prowadzi człowieka do upadku, jest jego własne ciało.
o W 3. strofie osoba mówiąca zadaje Bogu pytanie, które pozostanie pytaniem retorycznym. Zastanawia się
ona, jak się bronić, kiedy człowiek jest słaby, nierozumny i rozdarty. Nazywa Boga królem, prawdziwym
pokojem i sam dochodzi do wniosku, że nadzieją na zbawienie jest właśnie Pan.
o Ostatnia, dwuwersowa strofa znów zawiera apostrofę do Boga. Podmiot liryczny prosi, aby Bóg był obok, a
wówczas uda się odnieść zwycięstwo w boju.

SONET V
W Sonecie V. O nietrwałej miłości rzeczy świata tego poeta podkreśla, że życie bez miłości jest niemożliwe, ale
wiążą się z nią problemy.

o W 1. strofie podmiot liryczny stwierdza, że ciężko jest żyć bez miłości, ale kochanie też jest problemem.
Przywiązanie do dóbr doczesnych jest złudne.
o Kompozycja 2. strofy osadza się na pytaniu retorycznym. Następuje wyliczenie rzeczy, które mogłyby dać
człowiekowi szczęście (bogactwo, władza, sława, rozkosz, wygląd), a jednak tego nie robią – ich posiadanie
nie zapewnia spokoju i nie chroni przed lękiem.
o W 3. strofie podmiot liryczny stwierdza, że miłość to siła, która kieruje człowiekiem niezależnie od jego
woli, a materialne ciało wiedzie duszę na pokuszenie.
o 4. strofa podaje warunek, kiedy miłość nie stanie się przyczyną zguby – wtedy, gdy człowiek będzie pamiętał
o Bogu – celu miłości.

Motywy w Sonetach Mikołaja Sępa Szarzyńskiego

W Sonetach Mikołaja Sępa Szarzyńskiego można odszukać motywy typowe dla baroku:

życie człowieka jako walka,

vanitas – marność.