DEFLATOR

DEFINICJA

Deflator to miara przeciętnego wzrostu cen wszystkich dóbr i usług wchodzących w skład dochodu narodowego.
Deflator PKB to relacja między produktem krajowym brutto w cenach nominalnych (produkt brutto w cenach
bieżących) a produktem krajowym brutto w cenach realnych (produkt brutto w cenach stałych).

METODY LICZENIA DEFLATORA

wartość nominalna
deflator= ×100
wartość realna
WSKAŹNIK ROZWOJU SPOŁECZNEGO (HDI)

DEFINICJA

HDI to syntetyczna miara opisująca zmiany w zakresie społeczno-ekonomicznego rozwoju poszczególnych krajów.
Wskaźnik HDI w o wiele szerszym zakresie niż wskaźnik PKB per capita mierzy rzeczywisty poziom życia ludzi na
świecie Pełniejsza ocena rozwoju jest szczególnie możliwa, gdy wraz ze wskaźnikiem HDI są analizowane inne
wskaźniki rekomendowane przez UNDP, dotyczące na przykład poszczególnych obszarów rozwoju gospodarczego
społecznego
i demograficznego czy też danymi obrazującymi zanieczyszczenie środowiska stopień bezpieczeństwa osobistego

METODA LICZENIA HDI

Do obliczenia syntetycznego miernika HDI wykorzystywane są miary obejmujące trzy sfery życia (zdrowia, edukacji
oraz dochody ludności). Do pomiaru wskaźnika HDI służą poniższe wskaźniki:

 średnia długość życia;

 ogólny wskaźnik skolaryzacji brutto dla wszystkich poziomów nauczania;
 wskaźnik umiejętności czytania ze zrozumieniem i pisania tj. wskaźnik analfabetyzmu;
 PKB per capita w USD liczony wg parytetu nabywczego waluty (PPP $).

PRODUKT KRAJOWY BRUTTO

DEFINICJA

PKB to łączna wyrażona w pieniądzu wszystkich dóbr i usług wytworzonych w danym kraju zazwyczaj w ciągu roku
lub kwartału.

RODZAJE

Wyróżnia się dwa rodzaje PKB:

 Nominalny – wyrażany w bieżących cenach rynkowych;

 Realny – obliczany jest w cenach stałych z wybranego okresu.

METODY LICZENIA PKB

Metoda wydatkowa

PKB = konsumpcja + inwestycje + wydatki rządowe (bez transferów) + zmiana stanu zapasów

Metoda dochodowa

PKB = dochody z pracy + dochody z kapitału + dochody państwa + amortyzacja

Metoda produkcyjna

PKB = produkcja globalna kraju – zużycie pośrednie = suma wartości dodanej ze wszystkich gałęzi gospodarki
krajowej
 PRODUKT NARODOWY BRUTTO

DEFINICJA

PNB określa wielkość produkcji w danym kraju w określonym czasie. W przeciwieństwie do PKB uwzględnia transfery
zagraniczne. W tym przypadku produkcja firm zagranicznych na terenie danego kraju nie jest wliczania. Produkt
Narodowy Brutto to inaczej PKB powiększony o dochody netto z własności czynników produkcji za granicą.

METODY LICZENIA PNB

PNB = konsumpcja + inwestycje + wydatki rządowe + eksport netto + dochód netto obywateli za granicą

RODZAJE PNB

Wyróżnia się PNB:

 Nominalny – mierzony w cenach bieżących, czyli takich, które istniały w okresie, gdy osiągano dochody
składające się na PNB;
 Realny – to PNB w cenach stałych. Oznacza to, że wielkość PNB nominalnego jest skorygowana o skutki
inflacji. PNB realne wyraża się w cenach istniejących w pewnym okresie, który najczęściej jest określany jako
rok bazowy

DOCHÓD NARODOWY (INACZEJ PRODUKT NARODOWY NETTO)

DEFINICJA

Dochód narodowy to miara produkcji wytworzonej w danym czasie za pomocą czynników produkcji należących do
obywateli danego kraju (niezależnie od miejsca ich użycia), wyrażona w cenach tych czynników, uwzględniająca
inwestycje netto.

METODY LICZENIA DOCHODU NARODOWEGO

Dochód narodowy = PNB – amortyzacja

RODZAJE DOCHODU NARODOWEGO

Dochód narodowy można podzielić na:

 Pierwotny - polega na podziale nowo wytworzonej wartości między pracowników przedsiębiorstwa w postaci
wynagrodzeń i na akumulację finansową przedsiębiorstwa;
 Wtórny - dochody pierwotne pracowników i przedsiębiorstw podlegają, za pośrednictwem rynku i budżetu
państwa, dalszemu podziałowi, który nazywa się podziałem wtórnym dochodu narodowego;
 Ostateczny - wyraża proces jego podziału na konsumpcję i akumulację.

STOPA INFLACJI

DEFINICJA

Stopa inflacji to procentowa zmiana ogólnego poziomu cen w kolejnych okrasach, najczęściej liczona rok do roku.

MEOTDY LICZENIA STOPY INFLACJI

C f −C p
I= ×100 % ,
Cp
I – stopa inflacji

Cf – cena towaru w danym roku,

Cp – cena towaru rok wcześniej.

 STOPA BEZROBOCIA

DEFINICJA

Stopa bezrobocia to wielkość statystyczna obrazująca wielkość bezrobocia w danym kraju, Oblicza się jako procent
udziału bezrobotnych w ilości ludności czynnej zawodowo.

METODY LICZENIA STOPY BEZROBOCIA

bezrobotni
Stopa bezrobocia= ×100 %
aktywni zawodowo
Istnieją dwa sposoby obliczania bezrobocia (w zależności od definicji):

 pierwszy sposób: przyjmuje się, że bezrobotny, to osoba, która jest aktualnie zarejestrowana zgodnie
z prawem danego kraju, jako poszukująca pracy - jest to tzw. stopa bezrobocia rejestrowanego;
 drugi sposób: stopę bezrobocia definiuje się jako relacje liczby osób bezrobotnych do liczby ludności w wieku
produkcyjnym (wiek produkcyjny określany jest przez dany kraj).

W Polsce przede wszystkim stosuje się pierwszy sposób, podając stopę bezrobocia rejestrowanego.

EKSPORT

DEFINICJA

Eksport to transfer dóbr poza granicę kraju, w którym zostały one wytworzone oraz poza jurysdykcję krajowych
władz celnych.

RODZAJE EKSPORTU

Można wyróżnić dwa główne rodzaje eksportu:

 bezpośredni – polegający na sprzedaży własnych wytworów za granicę bez udziały pośredników (towar trafia
od producenta bezpośrednio do zagranicznego odbiorcy);
 pośredni – odbywający się z udziałem innych podmiotów (wyprodukowany towar trafia od producenta do
pośrednia, który przejmuje na siebie odpowiedzialność za dostarczenie go zagranicznemu odbiorcy).

IMPORT

DEFINICJA

Import to zakup dóbr materialnych i niematerialnych za granicą w celu wprowadzenia ich i wykorzystania na rynku
krajowym.

REEKSPORT

DEFINICJA

Reeksport to powrotny eksport; wywóz towaru importowanego za granicę. W transakcjach tych bierze udział co
najmniej trzech partnerów z różnych krajów: sprzedawca, pośrednik i nabywca.

RODZAJE REEKSPORTU

Można wyróżnić dwa rodzaje:

 pośredni – ma miejsce wtedy, gdy towar przechodzi przez kraj reeksportera. Może być powodowany
przyczynami politycznymi – embargiem.
 Bezpośredni – występuje, gdy reeksporter kieruje towar wprost od sprzedającego do nabywcy z pominięciem
swego kraju, a dokonuje tylko rozliczenia za zakupiony i sprzedany towar.
 JAKIE SĄ MODELE I TYPY ZACHOWAŃ?

MODELE ZACHOWAŃ KONSUMENTA

Ogólny podział modeli zachowań konsumenta zawiera:

 Modele strukturalne – odzwierciedlają procesy psychiczne;

 Modele stochastyczne – wykorzystywane przy pomocy rachunku prawdopodobieństwa;
 Modele symulacyjne – wykorzystuje symulacje zachowań klientów w zmieniających się warunkach przy
określonych założeniach.

Najczęściej wymienione modele zachowań konsumentów to:

 Strukturalny model Nicosii – obrazuje relacje między przedsiębiorstwem a klientem, którzy ciągle na siebie
oddziałują;
 Model Howarda-Shetha – prezentuje proces nabywania dobra wykorzystując do tego zmienne wejściowe
oraz zmienne wyjściowe;
 Model Bettmana – przedstawia proces podejmowania decyzji jako analizowanie zebranych danych, które
odbywa się wg konkretnego planu, który jest kontrolowany przez jednostkę;
 Model EBK – zawiera całkowite rozstrzygnięcie zagadnienia, a także pokazuje zachowania konsumenta
w trakcie dokonywania wyboru zakupu nowego dobra.
 Model Markowa – to model stochastyczny, a jego głównym założeniem jest sformułowanie, że zachowanie
konsumentów to ciągły proces decyzyjny, podczas którego można rozróżnić poszczególne stany
w następującym po sobie danym czasie

TYPY ZACHOWAŃ

Zachowania konsumentów możemy podzielić na:

 Zamierzone – w pełni świadome, dobrze przemyślane i mające określony cel, zachowanie to ukazuje poglądy
konsumenta i jego pragnienia;
 Niezamierzone – nie są celowe oraz wykonywane są odruchowo pod wpływem chwili; nie pokazują one
prawdziwych potrzeb konsumenta;
 Dobrowolne – działania, które powstają z wewnętrznej chęci posiadania jakiegoś dobra i nie są niczym
ograniczone;
 Przymuszone – powstające z musu, jakim jest np. ograniczenie wynikające z trudnej sytuacji losowej
jednostki, takie działanie jest także skutkiem wpływu innych osób działanie konsumenta;
 Racjonalne – takie zachowanie pozwala konsumentowi na możliwie największe zadowolenie z dokonanego
zakupu, czyli racjonalny zakup ma miejsce wtedy, gdy konsument za posiadaną kwotę pieniędzy kupuje tyle
dóbr, aby był jak najbardziej usatysfakcjonowany z zakupu;
 Irracjonalne – działanie, które jest nielogiczne lub niezgodne z oczekiwaniem konsumenta i on o tym wie
w chwili zakupu.

BEZROBOCIE – RODZAJE, POMIAR

RODZAJE

Ze względu na czas trwania można dokonać następującego podziału:

 bezrobocie krótkookresowe – dotyczy osób, które pozostają bez zatrudnienia przez okres do 3 miesięcy;
 bezrobocie średniookresowe – dotyczy osób, które pozostają bez zatrudnienia od 3 do 6 miesięcy;
 bezrobocie długookresowe – dotyczy osób, które pozostają bez zatrudnienia od 6 do 12 miesięcy;
 bezrobocie chroniczne – występuje w przypadku, gdy osoba bezrobotna pozostaje bez zatrudnienia ponad
rok;
 bezrobocie sezonowe – związane z występowaniem zapotrzebowania na pracowników w danym obszarze
tylko przez określoną część roku. Gdy sezon dobiega końca, osoby te pozostają bez pracy przez resztę roku.
Ze względu na czynniki wywołujące bezrobocie oraz konsekwencje, jakie ze sobą niosę można dokonać podziału na:

 bezrobocie strukturalne – powstaje w wyniku braku równowagi pomiędzy popytem na pracę a jej podażą;
 bezrobocie koniunkturalne (cykliczne) – ma ono charakter zmienny. Ten rodzaj bezrobocia jest zależny od
cykli gospodarczych;
 bezrobocie technologiczne – zazwyczaj ma ono charakter stały, często porównywane jest do bezrobocia
strukturalnego pod względem skutków, jakie ze sobą niosą. Ogólne działania modernizujące oraz zmiany
technologiczne mają wpływ na zwiększanie się liczby osób bezrobotnych nieposiadających odpowiednich
kwalifikacji w stosunku do zapotrzebowania rynku pracy;
 bezrobocie frykcyjne – jest to zjawisko mające charakter przejściowy i zmienny. Wynika ono z przyczyn
naturalnych, takich jak zmiana oczekiwań pracownika wobec pracy czy pracodawców, miejsca zamieszkania
czy kwalifikacji;
 bezrobocie naturalne – jest to rodzaj bezrobocia występujący zawsze, niezależnie od fazy cyklu
koniunkturalnego, trwającego bądź nie sezonu czy dostępności miejsc pracy w przedsiębiorstwach.

Dodatkowo, można dokonać alternatywnego podziału bezrobocia na:

 bezrobocia przymusowego – w którym to przypadku występuje grupa ludzi chętnych i gotowych do podjęcia
się pracy zarobkowej, jednak z różnych przyczyn przez dłuższy czas nie są oni wstanie znaleźć miejsca pracy;
 bezrobocia dobrowolnego – w tym przypadku mowa o osobach zdolnych do pracy, jednak niechętnych do jej
podjęcia.

Można również wyróżnić:

 bezrobocie jawne - określa procent osób będących w wieku aktywności zawodowej pozostających bez pracy,
zarejestrowanych jako osoby bezrobotne w urzędach pracy;
 bezrobocie ukryte - jest naturalnym przeciwieństwem bezrobocia jawnego. Odnosi się do tej samej grupy –
czyli do osób pełnoletnich pozostających w wieku aktywności zawodowej niepodejmujących się pracy, ale
jednocześnie nieposiadających oficjalnego statusu osoby bezrobotnej nadawanej przez urząd pracy.

POMIAR

Miarą bezrobocie jest stopa bezrobocia, którą obliczamy jako procent udziału bezrobotnych w ilości ludności czynnej
zawodowo. W stan osób aktywnych zawodowo wliczamy osoby pracujące oraz bezrobotne.

bezrobotni
Stopa bezrobocia= ×100 %
aktywni zawodowo
Istnieją dwa sposoby obliczania bezrobocia (w zależności od definicji):

 pierwszy sposób: przyjmuje się, że bezrobotny, to osoba, która jest aktualnie zarejestrowana zgodnie
z prawem danego kraju, jako poszukująca pracy - jest to tzw. stopa bezrobocia rejestrowanego
 drugi sposób: stopę bezrobocia definiuje się jako relacje liczby osób bezrobotnych do liczby ludności w wieku
produkcyjnym (wiek produkcyjny określany jest przez dany kraj).

Bezrobocie według GUS

Według danych GUS, stopa bezrobocia mierzona jest jako odsetek bezrobotnych zarejestrowanych w urzędach pracy
wobec całości cywilnej ludności aktywnej zawodowo.

Bezrobocie według Eurostatu

Eurostat mierzy zharmonizowaną stopę bezrobocia jako procent osób w wieku 15-74 lata pozostających bez pracy,
zdolnych podjąć zatrudnienie w ciągu najbliższych dwóch tygodni, którzy aktywnie poszukiwali pracy w ciągu
ostatnich tygodni, w odniesieniu do wszystkich osób aktywnych zawodowo w danym kraju.