1.

Tính cấp thiết của đề tài

Trong bối cảnh thế giới và khu vực có nhiều biến động và thách thức, Việt
Nam đang thực hiện sự nghiệp đổi mới toàn diện, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc theo
định hướng xã hội chủ nghĩa. Trong quá trình đó, vai trò và nhiệm vụ của nhà nước
xã hội chủ nghĩa Việt Nam ngày càng được nâng cao và đòi hỏi sự xây dựng và
hoàn thiện liên tục. Bên cạnh đó, nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa là một
trong những yếu tố then chốt để đảm bảo sự phát triển bền vững, dân chủ và công
bằng của xã hội. Vậy nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa là gì? Nhà nước pháp
quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam có những đặc điểm gì? Thực trạng xây dựng và
hoàn thiện nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam hiện nay ra sao?
Những giải pháp nào cần được đưa ra để góp phần vào công cuộc xây dựng và hoàn
thiện nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam ngày càng vững mạnh, dân
chủ, công bằng và văn minh? Đó là những câu hỏi mang tính cấp thiết mà nhóm
chúng em cần cố gắng tìm ra câu trả lời trong bài báo cáo này.

Để trả lời các câu hỏi trên, nhóm sẽ tiến hành khái quát nội dung cốt lõi lý
luận về nhà nước xã hội chủ nghĩa; nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt
Nam; đánh giá thực trạng (mặt đạt được và hạn chế) đối với việc xây dựng và hoàn
thiện nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam thời gian qua. Bây giờ,
chúng ta sẽ bắt đầu với khái quát nội dung cốt lõi lý luận về nhà nước xã hội chủ
nghĩa; nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam.

Nhà nước xã hội chủ nghĩa là một khái niệm lý luận quan trọng trong học thuyết
và thực tiễn của phong trào xã hội chủ nghĩa. “Nhà nước xã hội chủ nghĩa là nhà
nước của giai cấp công nhân và nhân dân lao động, do đảng cộng sản lãnh đạo,
thực hiện chức năng quản lý xã hội, bảo vệ quyền và lợi ích của nhân dân, đẩy
mạnh sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội và bảo vệ Tổ quốc”1. Nhà nước pháp
quyền xã hội chủ nghĩa là nhà nước xã hội chủ nghĩa có pháp luật làm cơ sở, tôn
1
Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam hiện nay, thực trạng và giải pháp. (2019). Học viện Báo chí và
Tuyên truyền. Trang 3 (https://tailieumienphi.vn/doc/tieu-luan-nha-nuoc-phap-quyen-xa-hoi-chu-nghia-o-viet-nam-
hien-nay-thuc-trang-va-giai-phap-1622320.html)
 trọng, bảo đảm và thực hiện công bằng, dân chủ trong mọi mặt của đời sống xã hội.
“Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam là nhà nước của nhân dân, do
nhân dân, vì nhân dân, được thành lập và phát triển trên cơ sở ý chí tự quyết của
toàn dân, do Đảng Cộng sản Việt Nam lãnh đạo, tuân thủ Hiến pháp và pháp luật,
bảo vệ chủ quyền và lợi ích quốc gia, quyền và lợi ích hợp pháp của công dân, thúc
đẩy sự phát triển kinh tế - xã hội - văn hóa - giáo dục - khoa học - công nghệ theo
định hướng xã hội chủ nghĩa”1.

Thời gian qua, việc xây dựng và hoàn thiện nhà nước pháp quyền xã hội chủ
nghĩa ở Việt Nam đã có những thành tựu và cũng có những tồn tại. Một số thành
tựu có thể kể đến như: Hiến pháp 2013 đã khẳng định vai trò và vị trí của nhà nước
pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam; Hệ thống pháp luật đã được hoàn thiện và
đồng bộ hóa; Cơ chế kiểm tra và giám sát của các cơ quan nhà nước đã được tăng
cường; Quyền con người và công dân được tôn trọng và bảo đảm; Công tác cải cách
tư pháp đã được triển khai rộng rãi; Công tác phòng, chống tham nhũng và lãng phí
đã được tăng cường. Một số tồn tại có thể kể đến như: Chất lượng của các văn bản
pháp luật còn thấp; Việc thực thi pháp luật còn yếu kém; Sự kiện tra và giám sát của
các cơ quan nhà nước còn bị ảnh hưởng bởi sự can thiệp của các lực lượng có lợi
ích; Quyền con người và công dân vẫn còn bị vi phạm ở một số nơi; Công tác cải
cách tư pháp còn chậm trễ và chưa đạt hiệu quả cao; Công tác phòng, chống tham
nhũng và lãng phí còn nhiều khó khăn và thách thức. Từ đó đòi hỏi chúng ta phải
đưa ra những biện pháp xây dựng cũng như hoàn thiện nhà nước xã hội chủ nghĩa
cũng như nhà nước pháp quyền tại Việt Nam.

Xuất phát từ tình hình thực tế trên, nhóm chọn đề tài: “Nhà nước xã hội chủ
nghĩa. Thực trạng và giải pháp xây dựng, hoàn thiện nhà nước pháp quyền xã hội
chủ nghĩa Việt Nam hiện nay” để nghiên cứu. Đề tài này có tính cấp thiết cao vì nó
liên quan đến một trong những vấn đề trọng yếu của sự nghiệp đổi mới và xây dựng

1
Tiểu luận cnxh - NHÀ NƯỚC PHÁP QUYỀN XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM. XÂY DỰNG VÀ HOÀN
THIỆN NHÀ NƯỚC. (2018). Đại học Kinh tế Quốc dân. Trang 4.(https://tailieumienphi.vn/doc/tieu-luan-cnxh-nha-
nuoc-phap-quyen-xa-hoi-chu-nghia-viet-nam-xay-dung-va-hoan-thien-nha-nuoc-1622319.html)
 đất nước theo định hướng xã hội chủ nghĩa. Đề tài này cũng có ý nghĩa thực tiễn sâu
sắc vì nó giúp nhóm có thể nắm bắt được những thành tựu và tồn tại của nhà nước
pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam, từ đó đề xuất được những giải pháp thiết
thực và hiệu quả để góp phần vào công cuộc xây dựng và hoàn thiện nhà nước pháp
quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam ngày càng vững mạnh, dân chủ, công bằng và văn
minh.

// TÀI LIỆU THAM KHẢO (cho phần này trừ những chỗ đã foot note)

[1] Tiểu luận Khái niệm và những đặc điểm của nhà nước pháp quyền ở Việt Nam
hiện nay. (2017). Trang 5.( https://tailieumienphi.vn/doc/tieu-luan-khai-niem-va-
nhung-dac-diem-cua-nha-nuoc-phap-quyen-o-viet-nam-hien-nay-1622318.html)

2.1. Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam

2.1.1. Khái niệm, tính tất yếu ra đời nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt
Nam

2.1.1.1. Khái niệm nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam

Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam là nhà nước xã hội chủ
nghĩa của dân, do dân và vì dân; đảm bảo tất cả quyền lực nhà nước thuộc về nhân
dân; được tổ chức trên cơ sở Hiến pháp và pháp luật. Trong đó nhà nước quản lý xã
hội bằng pháp luật, mọi cơ quan, tổ chức, cán bộ, công chức có nghĩa vụ chấp hành
Hiến pháp và pháp luật. Đại hội XIII của Đảng cũng nhấn mạnh rằng: “Quyền lực
nhà nước là thống nhất, có sự phân công rành mạch, phối hợp chặt chẽ và tăng
cường kiểm soát quyền lực nhà nước”1

Nhà nước pháp quyền XHCN Việt Nam cần được xây dựng trên cơ sở đáp ứng
các nguyên tắc sau: Quyền lực nhà nước là thống nhất, có sự phân công, phối hợp,

1
Đảng Cộng sản Việt Nam. Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, Sđd, t.I, tr 175.
kiểm soát giữa các cơ quan nhà nước trong việc thực hiện các quyền lập pháp, hành
pháp và tư pháp; Thượng tôn Hiến pháp và pháp luật, mọi chủ thể trong xã hội đều
phải tôn trọng và nghiêm chỉnh thực hiện pháp luật mà Hiến pháp là đạo luật tối
cao, bộ luật gốc mang tính nền tảng; Khẳng định và bảo vệ quyền con người, quyền
công dân, tôn trọng sự bình đẳng của mọi cá nhân trong thụ hưởng và phát triển
quyền, không có sự phân biệt đối xử, trước tiên và chủ yếu trong việc tham gia vào
công tác quản lý nhà nước và xã hội; Đảng Cộng sản Việt Nam hoạt động trong
khuôn khổ Hiến pháp và pháp luật; Bảo vệ công lý, quyền con người, quyền công
dân. Quyền và nghĩa vụ của công dân được pháp luật thừa nhận, tôn trọng và bảo
đảm thực hiện, thúc đẩy trong khuôn khổ luật pháp.

2.1.1.2. Tính tất yếu ra đời nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam

Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam là nhà nước của nhân dân, do
nhân dân, vì nhân dân. Nhà nước này ra đời là kết quả của sự phát triển của lịch sử
và xã hội Việt Nam, là sự lựa chọn của nhân dân Việt Nam và là tất yếu của thời
đại. Tính tất yếu ra đời nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam có thể
được giải thích từ hai khía cạnh: tất yếu lịch sử và tất yếu khách quan:
Tính tất yếu lịch sử của việc xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt
Nam xuất phát từ sự kế thừa, phát huy và vận dụng sáng tạo tư tưởng về nhà nước,
pháp luật kiểu mới của chủ nghĩa Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh và thực tiễn
xây dựng nhà nước kiểu mới ở nước ta. Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt
Nam là sự phát triển cao nhất của nhà nước kiểu mới, là nhà nước của nhân dân, do
nhân dân, vì nhân dân, bảo đảm tính tối cao của Hiến pháp và pháp luật, quản lý xã
hội theo pháp luật, bảo vệ quyền con người, quyền công dân, lợi ích và hạnh phúc
của nhân dân. Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam cũng là sự thể hiện
của ý chí và khát vọng của Đảng Cộng sản Việt Nam và nhân dân ta trong việc đổi
mới toàn diện đất nước, xây dựng một xã hội dân giàu, nước mạnh, công bằng, dân
chủ và văn minh.
Tính tất yếu khách quan của việc xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa
Việt Nam xuất phát từ định hướng xã hội chủ nghĩa với mục tiêu “độc lập dân tộc
gắn liền với chủ nghĩa xã hội, nhằm xây dựng một chế độ xã hội dân giàu, nước
mạnh, xã hội công bằng, dân chủ và văn minh”. Để thực hiện được mục tiêu này,
cần có một nhà nước có khả năng quản lý xã hội hiệu quả, đáp ứng được yêu cầu
của sự phát triển kinh tế - văn hóa - xã hội - quốc phòng - an ninh trong bối cảnh
toàn cầu hóa và hội nhập quốc tế. Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam
là một nhà nước có thể đảm bảo được các nguyên tắc: thống nhất quyền lực nhà
nước; thượng tôn Hiến pháp và pháp luật; khẳng định và bảo vệ quyền con người,
quyền công dân; Đảng Cộng sản Việt Nam hoạt động trong khuôn khổ Hiến pháp
và pháp luật; bảo vệ công lý, quyền con người, quyền công dân. Những nguyên tắc
này là cơ sở để xây dựng một nhà nước có uy tín, niềm tin và sự ủng hộ của nhân
dân, có khả năng đối phó với các thách thức và cơ hội của thời đại.

2.1.2. Đặc điểm của nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam

Từ nhận thức và xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam
trong thời kì đổi mới gta có thể thấy Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt
Nam có một số đặc điểm cơ bản như sau:

Thứ nhất, xây dựng nhà nước do nhân dân lao động làm chủ, đó là nhà nước của
dân do dân, vì dân

Thứ hai, Nhà nước được tổ chức và hoạt động dựa trên cơ sở của Hiến pháp và
pháp luật. Trong tất cả các hoạt động của xã hội, pháp luật được đặt lên vị trí tối
thượng để điều chỉnh các mỗi quan hệ xã hội

Thứ ba, quyền lực nhà nước là thống nhất, có sự phân chia rõ ràng, có cơ chế phối
hợp nhịp nhàng giữa các cơ quan: lập pháp, hành pháp, tư pháp.
 Thứ tư, Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam phải do Đảng Cộng sản
Việt Nam lãnh đạo, phù hợp với điều 4 Hiến pháp năm 2013. Hoạt động của Nhà
nước được giám sát bởi nhân dân với phương châm: “Dân biết, dân bàn, dân làm,
dân kiểm tra” thông qua các tổ chức, các cá nhân được nhân dân ủy nhiệm.

Thứ năm, Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam tôn trọng quyền con
người, coi con người là chủ thể, là trung tâm của sự phát triển. Quyền dân chủ của
nhân dân được thực hành một cách rộng rãi; “nhân dân có quyền bầu và bãi miễn
những đại biểu không xứng đáng”; đồng thời tăng cường thực hiện sự nghiêm minh
của pháp luật.

Thứ sáu, tổ chức và hoạt động của bộ máy nhà nước theo nguyên tắc tập trung dân
chủ, có sự phân công, phân cấp, phối hợp và kiểm soát lẫn nhau, nhưng bảo đảm
quyền lực là thống nhất và sự chỉ đạo thống nhất của Trung ương

Tóm lại, nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam là một hình thức tổ
chức chính trị phản ánh những giá trị lịch sử, văn hóa, và xã hội của Việt Nam, đặc
biệt là sau cuộc chiến tranh giành độc lập và thống nhất quốc gia. Điều này thể
hiện qua vai trò quyết định của Đảng Cộng sản Việt Nam, sự kết hợp giữa kinh tế
thị trường và quản lý nhà nước, cũng như sự tham gia của nhân dân trong quá trình
quyết định chính sách. Điều này đã đóng góp vào sự phát triển và ổn định của Việt
Nam trong thập kỷ gần đây.

// TÀI LIỆU THAM KHẢO (cho phần này trừ những chỗ đã foot note)

[1] Mắt Cận( 2023) Quan niệm và đặc điểm của Nhà nước pháp quyền xã hội chủ
nghĩa ở Việt Nam.( https://tip.edu.vn/quan-nie%CC%A3m-va-dac-die%CC%89m-
cua-nha-nuoc-phap-quyen-xa-hoi-chu-nghia-o-vie%CC%A3t-nam/)
[2] Nguyễn Thị Đàm Liên( 2023) Khái niệm và đặc trưng của Nhà nước pháp
quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam.
(https://cspl.mic.gov.vn/Pages/TinTuc/tinchitiet.aspx?tintucid=138566)
[3] Nguyễn Trung Thành, Phan Trung Lý( 2020) Nhà nước pháp quyền Xã hội
chủ nghĩa Việt Nam và những vấn đề đặt ra đối với việc thực hiện công khai, minh
bạch và trách nhiệm giải trình.
(http://www.lapphap.vn/Pages/tintuc/tinchitiet.aspx?tintucid=210628)