T. G łu s k i M .

P r ö c h n i c k i

MAGNETOFON
MAGNETOFON ZK 120
ZK 125
ZK 140
ZK 145
MAGNETOFON ZK - 120
ZK - 125
ZK - 140
ZK - 145
BUDOW A D Z IA Ł A N IE NAPRAW A

W Y D A W N I C T W A K O M U N I K A C J I I Ł Ą C Z N O Ś Ć
 Okładkę projektowała: Ewa Stephon
Autorzy
inż. Tadeusz Głuski — rozdziały: 1.1, 2,
5, 6, 7, 8, 9, 10.2
mgr inż. Mieczysław Próchnicki — roz­
działy: wstęp, 1.2, 3, 4, 10.1

681.846:621.3.078.004.2

W książce opisano budowę i działanie

magnetofonów licencyjnych ZK120, ZK125,
ZK140, ZK145, ich konserwację i regula­
cję. Omówiono również dokładnie spo­
sób naprawy i wymiany elementów me­
chanicznych i elektrycznych.
Przeznaczona jest dla użytkowników mag­
netofonów oraz tych, którzy chcą je na­
prawić we własnym zakresie.

Opiniodawca inż. Zb. Szabunia

Redaktor merytoryczny
mgr inż. T. Masewicz
Redaktor techniczny B. Lann vel Lace
Korektor Dominika Wrażeń

PRINTED IN POLEN

Wszelkie prawa zastrzeżone

 SPIS TREŚCI

W S T Ę P ................................................................................................................. 9

Część I. OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA MAGNETOFONÓW ZK120,

ZK125, ZK110, ZK145 i PRZEPISY PRAWIDŁOWEJ EKS­
PLOATACJI ................................................................................................U
1. Ogólna charakterystyka magnetofonów . 11
1.1. Ogólna charakterystyka układu elektrycznego magnetofonów
typu ZK120, Z K 1 4 5 ............................................................................... U
1.2. Ogólna charakterystyka układu mechanicznego........................13
2. Obsługa magnetofonu i przepisyprawidłowości eksploatacji . 16
2.1. Zastosowanie i sposób posługiwania się magnetofonem . . . 16
2.2. Elementy manipulacyjne i gniazda połączeniowe............................... 18
2.3. Przełączanie napięcia zasilającego i wymiana bezpieczników 22
2.4. Włączanie magnetofonu do sieci zasilającej..................................... 23
2.5. Zakładanie t a ś m y ...............................................................................24
2.6. Wskaźnik pozycji t a ś m y ...................................................................25
2.7. Liczniki magnetofonów ZK125, ZK140, ZK145..................................... 25
2.8. Przygotowanie do zapisu i ustalenie poziomu wysterowania . . 26
2.9. Zapis trikowy w magnetofonach ZK125/145 ................................ 28
2.10. Zapis synchroniczny w magnetofonach ZK140, ZK145 . . . . 29
2.11. Kasowanie z a p i s u .............................................................................3 0
2.12. Kontrola sygnału z a p is y w a n e g o ....................................................... 30
2.13. P A U Z A -S T O P .....................................................................................30
2.14. Przewijanie t a ś m y ...............................................................................31
2.15. ODCZYT ...........................................................................................31
2.16. Wymienność nagranych t a ś m ............................................................. 32
2.17. Okresowe czyszczenie t a ś m y .............................................................32
2.18. Klejenie t a ś m y ..................................................................................... 33
2.19. Wyposażenie m a g n e to fo n u ................................................................... 34
2.20. Wpływ różnych typów taśmy na jakość z a p isu ........................ 34
2.21. Przechowywanie i eksploatacja t a ś m .................................................38
2.22. Konserwacja elementów obudow y.......................................................37
Część II. UKŁAD MECHANICZNY MAGNETOFONÓW ZK120,
ZK125, ZK140, Z K 1 4 5 ................................................................... 39
3. Opis części mechanicznych magnetofonów ZK120, ZK125, ZK140,
Z K 1 4 5 .....................................................................................................................39
3.1. Ogólna konstrukcja m a g n e to fo n ó w ........................................39
3.2. Obudowy m a g n e to f o n ó w ..........................................................40
3.2.1. Demontaż i montaż obudowy.......................................................40
3.2.2. Elementy o b u d o w y ...................................................................44
3.2.3. Naprawy elementów o b u d o w y .................................................52
3.3. Ogólny opis działania mechanizmumagnetofonów . . . . 52
3.4. Układ napędowy ...............................................................................59
3.4.1. Ogólny opis u k ł a d u ...................................................................59
3.4.2. Silnik napędowy m a g n e to fo n ó w ...........................................63
3.4.3. Zespół koła zamachowego z wałkiem przesuwu . . . 70
3.4.4. Zespół prawego n a p ę d u .............................................................73
3.4.5. Zespół lewego n a p ę d u .............................................................87
3.4.6. Paski n a p ę d o w e .........................................................................91
3.4.7. Licznik przesuwu t a ś m y .............................................................94
3.5. Układ prowadzenia taśmy i sterow ania..................................98
3.5.1. Płyta pośrednia z głowicami.......................................................98
3.5.2. Układ hamulcowy ................................................................. 111
3.5.3. Przełącznik rodzaju pracy........................................................... 113
3.6. Przełączniki elektryczne — sterowanie i nastawianie . . . 115
3.6.1. Przełącznik z a p i s u ................................................................. 115
3.6.2. Zespoły płaskich sprężyn s ty k o w y c h ................................... 116
3.6.3. Wyłącznik końca t a ś m y ........................................................... 117
4. Wskazówki serwisowe i napraw y..................................................... 120
4.1. Pomiary naciągów w t a ś m i e ................................................... 120
4.1.1. Znaczenie i warunki pom iarów ............................................... 120
4.1.2. Naciągi w taśmie w czasie przewijania do przodu . . 120
4.1.3. Naciągi w taśmie w czasie przewijania do tyłu . . . 123
4.1.4. Naciągi w taśmie w czasie odtwarzania i zapisu . . . 123
4.2. Zasady postępowania ze sprężynami użytymi w magnetofonie . . 125
4.3. Smarowanie elementów mechanizmu magnetofonu . . . . 128
4.4. Czyszczenie elementów mechanizmu magnetofonu. . . . 130
4.5. Sposób postępowania przy głośnej pracy mechanizmu magnetofo­
nu .....................................................................................................131
4.6. Niedomagania wywołane wadliwą pracą układu mechanicznego —
objawy i p r z y c z y n y ...............................* .................................... 134

Część III. UKŁAD ELEKTRYCZNY MAGNETOFONÓW ZK120,

ZK125, ZK140, ZK 145.............................................. 137
5. Opis elektryczny magnetofonów ZK120, ZK125, ZK140, ZK145 . 137
5.1. Zespoły elektryczne m a g n e to fo n u .............................................137
5.1.1. Zasilacz magnetofonu ZK120, ZK125, ZK140, ZK145 . . 137
5.1.2. Wzmacniacz z a p i s u ......................................................... 143
5.1.3. Wzmacniacz odczytu ........................................................... 163
5.1.4. Generator prądu p o d k ł a d u ............................................. 186
 5.1.5. Głowica uniwersalna stosowana w magnetofonach ZK120,
ZK125 ........................................................................ 194
5.1.6. Głowica uniwersalna stosowana w magnetofonach ZK 140,
ZK145 ........................................................................ 198
5.1.7. Głowica kasująca stosowana w magnetofonach ZK 120,
ZK125 204
5.1.8. Głowica kasująca stosowana w magnetofonach ZK140,
ZK145 208
6. Strojenie i sprawdzanie parametrów m agnetofonu ............................ 212
6.1. Określenie parametrów magnetofonu i taśm pomiarowych wg PN 212
6.2. Rodzaje i przyczyny zniekształceń przy zapisie i odtwarzaniu 215
6.3. Ogólne uwagi o regulacji i sprawdzaniu magnetofonu . . . 218
6.4. Wykaz przyrządów, narzędzi i taśm pomiarowych . . . . 219
6.5. Sposoby sprawdzania i regulacji m agnetofonu................................220
6.5.1. Sprawdzanie poboru prądu z sieci zasilającej . . . . 220
6.5.2. Sprawdzanieparametrów wzmacniacza odczytu . 220
6.5.3. Sprawdzanie parametrów wzmacniacza zapisu . . . . 221
6.5.4. Sprawdzanie parametrów wzmacniacza mocy . . . . 221
6.5.5. Sprawdzanie i regulacja generatora prądu podkładu i ka­
sowania ................................................................................... 221
6.5.6. Sprawdzanie i nastawianie progu działania układu auto­
matycznej regulacji wzmocnienia w magnetofonach ZK125,
ZK145 222
6.5.7. Sprawdzanie prędkości i nierównomierności przesuwu
taśmy 223
6.5.8. Regulacja położenia głowicy uniwersalnej względem taśmy
w magnetofonach ZK120, ZK125 ................................... 224
6.5.9. Regulacja położenia głowicy uniwersalnej względem taśmy
w magnetofonach ZK140, ZK145 .................................. 225
6.5.10. Sprawdzanie poziomu maksymalnego nagrania i wielkości
współczynnika h a rm o n ic z n y c h ............................................... 227
6.5.11. Sprawdzanie poziomu kasowania przy częstotliwości 66 Hz 229
6.5.12. Pomiary przesłuchu między systemami głowicy uniwersal­
nej w magnetofonach ZK140, ZK145 229
6.5.13. Sprawdzanie ogólnej charakterystyki zapisowo-odczytowej 230
6.5.14. Sprawdzanie skuteczności k a s o w a n ia ..................................231
6.5.15. Sprawdzanie dynamiki z a p i s u ..............................................231
6.5.16. Sprawdzanie tłumienia p r z e n i k u ........................................ 231
6.5.17. Sprawdzanie mikrofonowania 232
6.5.18. Sprawdzanie drgań pasożytniczych......................................... 232
7. Naprawy układu elektrycznego i wymianagłow ic................................233
7.1. Niedomagania wywołane wadliwą pracą układu elektrycznego
(objawy i p r z y c z y n y ) ....................................................................... 233
7.1.1. Brak zapisu i k a s o w a n i a .................................................... 233
 7.1.2. Słabe kasowanie, duże zniekształcenie, słaby zapis . . . 233
7.1.3. Kasowanie dobre — brak z a p i s u ......................................... 234
7.1.4. Zapis zniekształcony — brak niskich i wysokich tonów 234
7.1.5. Brak odtwarzania nagranej ta ś m y ......................................... 235
7.1.6. Odtwarzanie zakłócone szumami lub przydźwiękiem . . 235
7.1.7. Mała moc wyjściowa przy odtwarzaniu taśmy . . . . 236
7.2. Wymiana zużytych głowic i konserwacja układu elektrycznego 236
8. Taśmy m a g n e t y c z n e .................................................................................... 240
8.1. Ogólna charakterystyka .................................................................240
8.2. Własności magnetyczne t a ś m ...........................................................241
8.3. Własności elektryczne t a ś m .................................................................244
8.4. Charakterystyka szułości t a ś m ........................................................... 245
8.5. Pomiar zniekształceń harm o n iczn y ch ............................................... 246
8.6. Charakterystyka częstotliwościowa ............................................... 248
8.7. Dynamika zapisu magnetycznego 249
8.8. Efekt p rz e k o p io w a n ia .......................................................................250
8.9. Kasowalność taśmy .......................................................................251
Wykaz części i p od zesp ołów ....................................................................... 252
Części m e c h a n ic z n e ...................................................................................252
Części elektryczne ...................................................................................261
Schematy id e o w e ..............................................................................................
Schemat magnetofonu ZK120
Schemat magnetofonu ZK140
Schemat magnetofonu ZK125
Schemat magnetofonu ZK145
WSTĘP

Przedmiotem pracy jest opis konstrukcji układu mechanicznego

i elektrycznego magnetofonów ZK120, ZK125, ZK140, ZK145 pro­
dukowanych na licencji firmy Grundig.
W pierwszych rozdziałach książki omówiono konstrukcję i re­
gulację mechaniczną magnetofonów. Celem opisu konstrukcji jest
zapoznanie użytkownika z działaniem zespołów mechanicznych
craz z rolą, jaką powinny spełniać elementy zasadnicze ze
względu na pracę magnetofonów, a także podanie sposobów usu­
wania usterek i regulacji ich układów.
W rozdziałach o regulacji podano wartości sił i momentów po­
trzebnych do prawidłowego wykonania czynności nastawczych.
Regulacja mechaniczna magnetofonów jest stosunkowo łatwa, nie
może się jednak odbyć bez pewnych prostych przyrządów, m. in.
kompletu dynamometrów o różnym zakresie pomiarowym, przy­
rządu do sprawdzania naciągów taśmy, szczypiec do zdejmowania
zawleczek sprężystych i narzędzi uniwersalnych.
Kolejne rozdziały zawierają szczegółowe opisy poszczególnych
stopni i głównych części układów elektrycznych oraz metody
sprawdzania i regulacji magnetofonów, sposoby usuwania uszko­
dzeń i analizowania przyczyn ich powstawania.
Opis wzmacniaczy zapisu i odczytu oraz głowic uniwersal­
nych i kasujących jest poprzedzony opisem podstawowych zjawisk
zachodzących na taśmie magnetycznej. Celem zestawienia danych
technicznych głównych części i stopni układów jest umożliwienie
naprawiającemu magnetofon uzyskania parametrów sprzętu ze­
strojonego i wyregulowanego fabrycznie.
W celu ułatwienia napraw omówiono w poszczególnych roz­
działach rozmieszczenie i wymianę części, a załączone schematy
montażowe układów elektrycznych dają możność szybkiego zlo­
kalizowania połączeń pomiędzy poszukiwanymi elementami.
Opis sposobów regulacji i sprawdzania magnetofonów poprze­
dzono mało znanymi określeniami parametrów magnetofonów
i taśm pomiarowych oraz opisem zniekształceń powstających w
procesie zapisu i odtwarzania sygnałów. Ma to na celu ułatwienie
naprawiającemu przeprowadzenie w prawidłowy sposób trudnych
czynności przy regulacji i strojeniu magnetofonu.
Zestawienie parametrów taśm magnetycznych i analiza wpływu
rodzaju taśmy na jakość zapisu wyjaśniają ścisłą zależność pomię­
dzy jakością użytej taśmy a sprawnością działania magnetofonów
oraz jakością zapisu i odtwarzania audycji, gwarantowanym przez
wytwórcę sprzętu.
Praca ta jest oparta głównie na doświadczeniu zdobytym przy
wykonywaniu magnetofonów oraz współpracy związanej z ich
produkcją.
Celem książki jest fachowe zapoznanie czytelnika z magneto­
fonami i zapisem magnetycznym oraz przygotowanie'go do właś­
ciwej oceny sprzętu.
Trudniejszych napraw i regulacji układów elektrycznych mag­
netofonów może dokonać tylko osoba o właściwym wykształceniu
technicznym z zakresu szkoły średniej i zawodowej, dysponująca
najniezbędniejszymi przyrządami elektrycznymi, np. generatorem
akustycznym i miliwoltomierzem lampowym.
 Część I
OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA MAGNETOFONÓW
ZK120, ZK125, ZK140, ZK145 I PRZEPISY
PRAWIDŁOWEJ EKSPLOATACJI

1. OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA
MAGNETOFONÓW

1.1. Ogólna charakterystyka układu elektrycznego

magnetofonów typu ZK120, ZK145

Zakupiona w firmie Grundig licencja na magnetofony popular­

ne obejmuje łącznie 6 typów (4 lampowe i 2 tranzystorowe)
o identycznym rozwiązaniu konstrukcji mechanicznej (wymiary,
ciężar, układ napędowy, korpus), a różniących się pomiędzy sobą
sposobem wykorzystania taśmy (dwuścieżkowe ZK120/125 i czte-
rościeżkowe ZK140/145) oraz właściwościami eksploatacyjnymi
(automatyczna regulacja poziomu zapisu, zapis synchroniczny,
zapis trikowy) i wyposażeniem (licznik).
Podstawowe dane magnetofonów typu ZK120, ZK140 i ZK125,
ZK145 są wymienione w tablicy 1.
Większość podstawowych parametrów układu spełnia wyższe
wymagania niż te, jakie zostały założone i są wymagane dla tego
typu magnetofonu. Dotyczy to parametrów o podstawowym zna­
czeniu dla użytkownika, jak charakterystyka, dynamika, odstęp
napięcia zakłócającego, nierównomierność przesuwu taśmy. Pa­
rametry te spełniają wymagania klasy II, a niektóre z nich np.
nierównomierność przesuwu taśmy i odstęp napięcia zakłócającego
spełniają wymagania klasy I. Układ elektryczny, z wyjątkiem
zasilacza, transformatora głośnikowego, wskaźnika wysterowania
(lampy EM84) jest zmontowany na płytce drukowanej, co z jed­
nej strony zwiększa niezawodność działania, a z drugiej ułatwia
naprawy serwisowe. Uzwojenie transformatora sieciowego jest
 Z e s ta w ie n ie p a ra m e tr ó w te c h n ic z n y c h m a g n e to fo n ó w

Lp. P a ra m e tr ZK120 ZK140 ZK125 ZK145

i Ilość ścieżek 2 4 2 4
2 Prędkość przesuwu taśmy cm /s 9,53 9,53 9,53 9,53
3 Czas odczytu pełnej szpuli z taśmą
35 |xm
(długogrająca) w godzinacfi 2 4 2 4
4 Czas odczytu pełnej szpuli z taśmą
26 |ira (podwójna) w godzinach 3 6 3 .6
5 Lampy ECC-83 EF-86
ECL-86 EF-83
EM -84 ECL-86
3 prostown. ECC-81
selen. EM-84
4, prostown.
selen.
6 Zakres przenoszonych częstotliwości 4 0 -r 40 H- 4 0 -y 4 0 -y
12500Hz 12500Hz 12500Hz 12500Hz
7 Dynamika 45 dB 42 dB 45 dB 42 dB
8 Nierównomierność przesuwu taśmy 0,2% 0,2% 0,2% 0,2%
9 Szybki STOP + + + +
10 Zapis synchr. (Playback) — + — +
11 Trik — —
+ +
12 Automatyka przy zapisie — — + +
13 Licznik taśmy — + + +
14 Wyłącznik końca taśmy — — + +
15 Podsłuch przy zapisie przy pomocy dodatkowej słuchawki
16 Wbudowany głośnik ■■ + + + +
17 Gniazdo głośnika dodat. + + + +
18 Wejścia: mikrofonowe 2 -y 200 m V /l,5 M ii
radiowe a przez złącze pośrednie
gramofonowe 100 mV 4-10V
19 Wyjścia: napięciowe 500 mV/15 k ił
słuchawkowe 12V/220 k ii
głośnikowe 5fi 5 ii 5£2 5£2
dod. wzmacniacz + +
20 M oc wyjść, przy h 5% 1,5 W 1,5 W 1,5 W 1,5 W
21 Zasilanie 220/110 V 50 Hz
22 Pobór mocy ~40 W -45 W
23 Wymiary 395x290x175
24 Ciężar <~8,2 kG I ~ 8 ,5 kG
nawinięte na rdzeniu stojana silnika, co pozwoliło na obniżenie
ciężaru i uproszczenie układu.
Proste rozwiązanie konstrukcyjne układu napędowego i jego
dokładne wykonanie zapewnia równomierny przesuw taśmy, a za­
stosowanie prostego i pewnego w działaniu docisku taśmy do czo­
ła głowicy uniwersalnej w znacznym stopniu poprawia jakość za­
pisu i odtwarzania.
Zastosowanie w magnetofonie ZK125 i ZK145 układu automa­
tycznej regulacji wzmocnienia umożliwia mniej wprawnym użyt­
kownikom nagrywanie audycji bez zniekształceń przy zachowaniu
właściwej dynamiki zapisu. Łatwy demontaż wszystkich części
układu elektrycznego ułatwia w dużym stopniu usuwanie usterek
i naprawę magnetofonu. Bardzo małe (1%) tolerancje na charak­
terystyki napięciowego wzmacniacza zapisowo-odczytowego i 100°/o
kontrola jego parametrów, a także 100% kontrola parametrów
głowic uniwersalnych i ich barwne znakowanie (oznaczające war­
tość napięcia podkładu) zapewnia przy wymianie części i zuży­
tych głowic utrzymanie parametrów magnetofonu na tym pozio­
mie, jaki miał sprzęt wyregulowany fabrycznie.

1.2. Ogólna charakterystyka układu mechanicznego

Opisywane odmiany magnetofonów, których najprostszym re­

prezentantem jest magnetofon ZK120 (rys. 1.1.) mają identyczne
podstawowe zespoły układu mechanicznego.
Różnice w budowie mechanicznej wynikają jedynie z zakresu
niektórych parametrów techniczno-eksploatacyjnych oraz funkcji
użytkowych, jakimi różnią się między sobą poszczególne odmiany
magnetofonów. Na przykład czterościeżkowy zapis w magnetofo­
nach ZK140 i ZK145 wymagał zastosowania w nich dodatkowo,
w stosunku do magnetofonów dwuścieżkowych ZK120 i ZK125,
przełącznika ścieżek oraz innej konstrukcji układu regulacji gło­
wicy uniwersalnej, zapewniającej dokładniejsze jej ustawienie
względem taśmy magnetofonowej niż w magnetofonach dwuścież­
kowych. Wynika to z istoty zapisu czterościeżkowego, przy sto­
sowaniu którego głowice magnetofonowe muszą mieć zapewnio-
 Rys. 1.1. Magnetofon ZK120

ną konstrukcyjnie możliwość dokładniejszej regulacji niż przy za­

pisie dwuścieżkowym.
Identyczna jest również większość elementów obudowy posz­
czególnych odmian magnetofonów, pozostałe różnią się pomiędzy
sobą małymi zmianami konstrukcyjnymi, np. pokrywy magneto­
fonów ZK125, ZK140, ZK145 mają wziernik licznika, którego nie
ma pokrywa magnetofonu ZK120, lub otworem pod przełącznik
ścieżek w tejże pokrywie, który występuje tylko w pokrywach
magnetofonów czterościeżkowych ZK140 i ZK145.
Różnice występują również w napisach oznaczeniowych i infor­
macyjnych umieszczonych na elementach obudowy.
Magnetofony mają bardzo prostą konstrukcję mechaniczną,
a trwałość elementów mechanicznych zapewnia (pod warunkiem
prawidłowej eksploatacji) wieloletnią eksploatację bez wymiany
głównych zespołów mechanicznych.
Prostota konstrukcji została uzyskana przez umiejętne zapro­
jektowanie układu napędowego oraz zastosowanie centralnego,
obrotowego przełącznika rodzaju pracy do sterowania poszcze­
 gólnych zespołów magnetofonu w czasie włączania odczytu, za­
pisu i przewijania w obu kierunkach.
Podstawową zaletą układu napędowego jest mała liczba ele­
mentów wirujących w czasie (każdego z rodzajów) pracy magneto­
fonu, mała prędkość obrotowa (poza silnikiem) tych elementów
oraz zastosowania do ich łożyskowania tulejek porowatych oraz
nowoczesnych tworzyw sztucznych. Dzięki temu została uzyskana
duża niezawodność układu napędowego oraz jego cichobieżność w
czasie pracy.
Zespoły sterujące mają proste układy kinematyczne o małej
liczbie części, których prosta konstrukcja i niezawodność w cza­
sie pracy podnoszą walory eksploatacyjne magnetofonów. Układ
prowadzenia taśmy ma minimalną liczbę punktów regulacyjnych,
a wymuszony docisk taśmy magnetofonowej i dobre jej przyle­
ganie do czoła głowicy uniwersalnej w czasie zapisu i odczytu,
uzyskano przez zastosowanie specjalnej opaski z tworzywa sztucz­
nego.
Na podkreślenie zasługuje sposób mocowania większości części
i zespołów mechanicznych, przez wykorzystanie do ich mocowa­
nia głównej płyty nośnej oraz płyty pośredniej. Umożliwiło to za­
stosowanie w magnetofonach części o prostej konstrukcji mecha­
nicznej oraz wyeliminowano potrzebę stosowania części toczonych
dla zapewnienia im ruchu obrotowego. Realizację napraw i prze­
glądów bardzo ułatwia dostęp (po zdjęciu dna i pokrywy) prak­
tycznie do wszystkich podzespołów i części mechanicznych, a po
wyjęciu płytki wzmacniacza, również i do części elektrycznych.
Zastosowanie do napraw właściwych części oraz wykonanie pra­
widłowego ich montażu, eliminuje do minimum wszelkie czynności
regulacyjne. Pomimo, że magnetofony mają dość znaczne wymia­
ry ich ciężar jest niewielki i wynosi średnio około 8 kG. Uzyska­
no to między innymi przez zastosowanie prostego układu mecha­
nicznego.
2. OBSŁUGA MAGNETOFONU
I PRZEPISY PRAWIDŁOWEJ EKSPLOATACJI

2.1. Zastosowanie i sposób posługiwania się magnetofonem

Magnetofon ZK120, ZK140, ZK125 i ZK145 umożliwia:

1) zapis dźwięków akustycznych z mikrofonu, odbiornika radio­
wego, gramofonu lub drugiego magnetofonu;
2) odczyt własnego zapisu lub zapisu wykonanego na innym ma­
gnetofonie i odtwarzanie przez własny głośnik względnie głoś­
nik lub wzmacniacz zewnętrzny;
3) szybkie przewijanie taśmy w obu kierunkach.
Magnetofony ZK120/125 są przystosowane do zapisu i odczytu
na połowie szerokości taśmy. Obie ścieżki są zapisywane kolejno
w przeciwnych kierunkach (rys. 2.1). Dla nagrania ścieżki 1 nale-

Sc/eżka1

Rys. 2.1. Układ ścieżek na taśmie w magnetofonie ZK120, ZK125

ży tak założyć taśmę, aby ruch taśmy zaczynał się od zielonej

końcówki. Po nagraniu ścieżki 1 należy przełożyć szpulę na lewą
tarczę napędową i nagrywać na ścieżce 2. Ruch taśmy zaczyna
się wówczas od końcówki czerwonej.
Magnetofony ZK140/145 są przystosowane do zapisu i odczytu
w systemie czterościeżkowym (rys. 2.2). Na taśmie zapisuje się
 -H Ścieżka 1 H- j- — ----- V i -2
# ffif 3-4
\ —
c*_ _ _ _ # -j-jS d eżk a 3 )—
(—
p ■+
-
_ _____________ Koniec 3-4
H f -H Z —
*) 1-2
4 'Fr
Początek taśmy czerwony zielony
Taśmę przełożyć

Rys. 2.2. Układ ścieżek na taśmie w magnetofonie ZK140, ZK145

kolejno obok siebie cztery ścieżki. Głowica uniwersalna i kasująca

mają po dwa systemy elektryczne (po dwa uzwojenia włączane
przełącznikiem ścieżek, przy zapisie tylko na zmianę, a przy od­
czycie mogą być również połączone jednocześnie — szeregowo.
Do kolejnego nagrania obu ścieżek należy wcisnąć klawisz 1-2
przełącznika ścieżek, przyłączający górny system do wejścia
wzmacniacza zapisu. Różnokolorowe końce taśmy pozwalają na
łatwą orientację. Po nagraniu ścieżki 1 (zaczynającej się od zielo­
nej końcówki) na całej długości taśmy, należy obie szpule zamie­
nić miejscami i nagrać ścieżkę 2. Po wtórnym przełożeniu szpul
należy wcisnąć klawisz 3-4 przełącznika dla kolejnego nagrania
ścieżki 3 (od strony zielonego końca taśmy) i ścieżki 4 po prze­
łożeniu szpul (od strony czerwonego końca taśmy). W ten sposób
zostaje wykorzystana cała szerokość taśmy.
Podobnie należy postępować przy odtwarzaniu poszczególnych
ścieżek. Wciśnięcie klawisza D przełącznika ścieżek powoduje
równocześnie (szeregowe) włączenie obu systemów elektrycz­
nych, głowicy do wejścia wzmacniacza, magnetofonu. Następuje
wówczas jednoczesny odczyt audycji ze ścieżki 1 i 3, a po odwró­
ceniu taśmy odczyt ze ścieżki 2 i 4.
W magnetofonach ZK140 i ZK145 można przy zapisie doko­
nywać „podsłuchu” za pomocą słuchawki, jak również (korzysta­
jąc z zewnętrznego wzmacniacza) można dokonywać zapisu syn­
chronicznego („Playback”) na dwóch różnych ścieżkach i odtwa­
rzać z obydwu jednocześnie oraz wykonywać podkład muzyczny
dla przezroczy i filmów wąskotaśmowych.
Ponadto magnetofony ZK125 i ZK145 mają wbudowane ukła­
dy regulacji wzmocnienia, zapewniające właściwą jakość zapisu
muzyki i mowy. Z układu tego można nie korzystać w przypadku,
gdy chcemy ręcznie ustawiać poziom wysterowania zapisu. Mag-
2 — M agn etofon ZK...
17
 netofony ZK125 i ZK145 mają również możliwości zapisów tri­
kowych (nagrywanie sygnałów akustycznych na uprzednio zapi­
sanej taśmie) oraz wyposażone są w sygnalizację końca taśmy
zatrzymującą magnetofon. Zatrzymanie ruchu taśmy i odłączanie
napięcia sieci następuje samoczynnie w chwili, gdy metalizowany
odcinek taśmy zbliży się w czasie odtwarzania zapisu lub prze­
wijania do prawego lub lewego skrajnego kołka prowadzącego
taśmę. Chcąc magnetofon ponownie uruchomić należy przełącznik
rodzaju pracy ustawić na chwilę w dowolne inne położenie.
Na magnetofonie nie należy stawiać żadnych przedmiotów mo­
gących uszkodzić obudowę. Magnetofon jest bezpieczny w użyciu
i nie wymaga uziemienia. Przed korzystaniem z magnetofonu
należy zdjąć górną pokrywę, zwolnić zaczepy. Pokrywa chroni
płytę czołową przed kurzem, wilgocią i uszkodzeniami mechanicz­
nymi. Zarówno górną pokrywę jak i całą obudowę należy po za­
brudzeniu wycierać tylko szmatką zwilżoną w wodzie mydlanej
(nie mocząc wnętrza). Magnetofon należy ustawić w pozycji po­
ziomej na równym podłożu, w sposób umożliwiający dostęp po­
wietrza przez perforację w dnie obudowy. W spodzie magnetofonu
znajduje się pojemnik (zamykany pokrywką), w którym mieści
się sznur sieciowy. W pojemniku tym można przechowywać nie­
które (np. sznur połączeniowy itp.) części wyposażenia dodatko­
wego magnetofonu. Odchylenie pokrywki umożliwia swobodne
wyjęcie przewodu sieciowego. Sznur sieciowy po rozwinięciu na­
leży przyłączyć do sieci przy zamkniętej pokrywce pojemnika.
Przed włączeniem do sieci należy sprawdzić czy napięcie sieci
zasilającej jest zgodne z napięciem znamionowym magnetofonu.

2.2. Elementy manipulacyjne i gniazda połączeniowe

W skład elementów manipulacyjnych (rys. 2.3, rys. 2.4 i rys.

2.5) wchodzą:
— gniazdo radio-mikro,
— wskaźnik pozycji taśmy w ZK120,
— licznik czterocyfrowy, kasowany przyciskiem (w ZK140,
ZK145, ZK125),
 Rys. 2.3. Widok magnetofonu ZK120
1 — gn iazd o RADIO/MIKRO, 2 — w sk a ź n ik p o zy cji ta śm y , 3 — reg u la to r b arw y
d źw ięk u z w y łą czn ik iem g ło śn ik a, 4 — reg u la to r p oziom u p rzy zap isie i o d czy cie
z w y łą czn ik iem sieci, 5 — p rzycisk zapisu, 6 — elek tro n iczn y w sk a ź n ik w y s te r o ­
w an ia (oko m agiczn e), 7 — p rzełączn ik rod zaju p racy, 8 — złą cze p o śred n ie do
pod łączan ia g ra m o fon u i m a g n e to fo n u , 9 — k a b el p o łą czen io w y

— regulator barwy dźwięku z wyłącznikiem głośnika wewnętrz­

nego,
— przełącznik ścieżek (w ZK140, ZK145),
— regulator poziomu (przy zapisie i odczycie) z wyłącznikiem
sieciowym,
— przycisk zapisu,
— wskaźnik wysterowania (lampa EM84),
— przełącznik rodzaju pracy,
— gniazdo głośnika dodatkowego,
— gniazdo słuchawki,
— gniazdo — wzmacniacz dodatkowy (ZK140, ZK145),
-— złącze pośrednie do przyłączenia gramofonu lub magnetofonu,
— przewód połączeniowy.
 Rys. 2.4. Widok magnetofonu ZK140, ZK145
1 — g n iazd o RADIO/M IKRO, 2 — liczn ik , 3 — p rzełączn ik śc ieżek , 4 — regu lator
b arw y d źw ięk u z w y łą czn ik iem głośn ik a w ew n ętrzn ego, 5 — regu lator poziom u przy
za p isie i o d czy cie z w y łą czn ik iem sie ci, 6 — p rzy cisk Z A P IS, 7 — elek tro n iczn y
w sk a źn ik w y stero w a n ia (oko m agiczn e), 8 — p rzełączn ik rod zaju p racy, 9 — złącze
p o śred n ie do p od łą czen ia g ram ofon u i m a g n eto fo n u , 10 — p rzew ód p o łą czen io w y

Stan wyjściowy pracy magnetofonu dla wszystkich czynności

manipulacyjnych, uzyskuje się przez ustawienie przełącznika ro­
dzaju pracy w położenie STOP.
Gniazdo radio-mikro (rys. 2.3„ 2.4, 2.5) jest uniwersalnym
gniazdem wejściowym dla zapisu ze wszystkich źródeł sygnału
 Rys. 2.5. Widok magnetofonu ZK125
1 — gn iazd o RADIO/MIKRO, 2 — liczn ik , 3 — reg u la to r b arw y d źw ięk u z w y ­
łą czn ik iem g ło śn ik a , 4 — reg u la to r p oziom u p rzy za p isie i o d czy cie z w y łą czn ik iem
sie ci, 5 — p rzy cisk zapisu, 6 — elek tro n iczn y w sk a ź n ik w y stero w a n ia (oko m a­
giczn e), 7 — p rzełą czn ik rod zaju p racy, 8 — złącze p o śred n ie do p od łączan ia g ra ­
m o fo n u i m a g n eto fo n u , 9 — p rzew ód p o łą czen io w y

(np. mikrofonu odbiornika radiowego, gramofonu, magnetofonu

itp.) oraz gniazdem wyjściowym dla odczytu za pośrednictwem
zewnętrznego wzmacniacza (np. wzmacniacza małej częstotliwości
odbiornika radiowego). Gniazdo jest przystosowane do znormali­
zowanych wtyków trzystykowych, jak również umożliwia włoże­
nie wtyku pięciostykowego (wtyki stosowane w urządzeniach
stereo), jednak dwa styki 4 i 5 są wówczas luźne — do niczego
nie przyłączone. Zapisując taśmę z gramofonu lub z drugiego
magnetofonu należy do gniazda radio-mikro włożyć złącze po­
średnie (rys. 2.3, 2.4, 2.5) przyłączając do niego przewód wyjścio­
wy gramofonu lub magnetofonu. Gniazdo głośnika dodatkowego
służy do przyłączania głośnika zewnętrznego lub kolumny głośni­
kowej o rezystancji 4—5 O. Znormalizowany wtyk głośnika ze­
wnętrznego może być włączony do gniazda w dwóch pozycjach.
Przy włożeniu wtyku (rys. 2.6a) głośnik wewnętrzny zostaje od-

Rys. 2.6. Sposób włączenia głośnika zewnętrznego do gniazda głośnikowego

 łączony. Po obróceniu wtyku o 180° (rys. 2.6b) głośnik zewnętrzny
jest przyłączony równolegle do głośnika magnetofonu (jednocze­
sna praca obu głośników).
Gniazdo słuchawki służy do przyłączenia słuchawki dla pod­
słuchu przy zapisie lub zapisie i odczycie w ZK125 i ZK145. Do
uzyskania odpowiedniej głośności słuchawka powinna mieć dużą
rezystancję (rzędu kilku kQ). Przyłączenie słuchawki o małej re­
zystancji nie jest szkodliwe, jednak poziom dźwięku może być
bardzo niski.
Gniazdo wzmacniacza dodatkowego w magnetofonie ZK140,
ZK145 służy do przyłączania wzmacniacza dodatkowego przy za­
pisach synchronicznych.
Przycisk ZAPIS w magnetofonie ZK125 i ZK145 ma cztery po­
łożenia:
1 — AUTOMATYCZNY MOWA,
2 — AUTOMATYCZNY MUZYKA,
3 — USTAWIANY,
4 — TRIKOWY.
W celu przeprowadzenia zapisu pierwszego, drugiego i trzecie­
go należy w położeniu STOP przełącznika rodzaju pracy obrócić
go w pożądaną pozycję, a następnie wcisnąć i przytrzymać, przed
obróceniem pokrętła przełącznika rodzaju pracy w położenie
PAUZA lub START. Regulacja poziomu wysterowania zapisu
odbywa się w pierwszym i drugim przypadku automatycznie przez
wbudowany układ automatycznej regulacji wzmocnienia, a w
trzecim i czwartym przy pomocy pokrętła regulatora wzmocnie­
nia. Ponadto w czwartym przypadku przycisk ZAPIS musi być
przez cały czas nagrywania przytrzymywany, gdyż nie jest blo­
kowany zapadką sprzężoną z pokrętłem przełącznika rodzaju
pracy.

2.3. Przełączanie napięcia zasilającego

i wymiana bezpieczników

Magnetofony ZK120 i ZK125 są przystosowane do napięć zasi­

lających 220 lub 220 i 110 V, a magnetofony ZK140 i ZK145 —
do napięć 220 i 110 V lub 220 i 127 V. Napięcia zasilania są po-
 Rys. 2.7. Widok tylnej ścianki magnetofonu ZK120, ZK125

dane na tylnej ścianie obudowy. Magnetofony w fabryce są usta­

wiane na napięcie 220 V, przy czym napięcie to wskazuje wy­
stający czerwony klinik (rys. 2.7, 2.8). Przy przełączaniu napięcia
względnie wymianie bezpieczników należy odkręcić śrubę mocu­
jącą osłonę wyłączając uprzednio wtyczkę sieciową z gniazda sie­
ciowego, a osłonę odchylić i wyjąć z zaczepów obudowy. Czerwo­
ną gałkę wybierakową należy lekko odciągnąć i po obróceniu
wstawić klinikiem wskazującym na właściwe miejsce. Po prze­
łączeniu napięcia należy założyć osłonę z powrotem w otwór obu­
dowy i przykręcić wkręt. Przy wymianie uszkodzonych bezpiecz­
ników należy zwrócić uwagę na wartość i właściwe ich rozmiesz­
czenie (zgodnie z oznaczeniem 0,8 A i 0,250 A oba zwłoczne).
W osłonie umieszczono po jednym bezpieczniku zapasowym.

2.4. Włączanie magnetofonu do sieci zasilającej

W celu zasilenia magnetofonu należy obrócić pokrętło wyłączni­

ka sieciowego (rys. 2.3, 2.4, 2.5). Zapala się wówczas lampka
oświetlająca pokrętło przełącznika rodzaju pracy, które powinno
być ustawione w pozycji STOP.
 Rys. 2.8. Widok tylnej ścianki magnetofonu ZK140, ZK145

2.5. Zakładanie taśmy

Szpulę z taśmą zakłada się na lewą tarczę napędową, a szpulę

pustą na prawą. Taśma powinna być nawinięta czynną stroną do
środka szpuli. Odwinięty odcinek taśmy o długości około 20 cm
wprowadza się pionowo do szczeliny prowadzenia taśmy w mag­
netofonie (rys. 2.9). Pokrętło przełącznika rodzaju pracy powin­
no być ustawione w położeniu STOP. Następnie wolny koniec
 Rys. 2.9. Zakładanie taśmy

taśmy należy przewlec przez szczelinę pustej prawej szpuli. Wy­

stający koniec mocującego odcinka taśmy powinien być możliwie
krótki. Naciskając palcem wystający koniec taśmy należy prawą
pustą szpulę obrócić w lewo tak, aby koniec taśmy został wystar­
czająco dociśnięty następnym zwojem taśmy.

2.6. Wskaźnik pozycji taśmy

Na górnej płycie magnetofonu ZK120 (pomiędzy szpulami) znaj­

duje się cyfrowa podziałka. Podziałka ta ułatwia znalezienie żą­
danego odcinka zapisanej audycji przy zastosowaniu szpul mag­
netofonowych o jednakowej średnicy.

2.7. Liczniki magnetofonów ZK125, ZK140, ZK145

Licznik przesuwu taśmy zastosowany w magnetofonach ZK125,

ZK140, ZK145 umożliwia dużo dokładniejsze określenie miejsca
zapisu na taśmie magnetofonowej niż w przypadku korzystania
z podziałki na szpuli lub podziałki na pokrywie wewnętrznej, za­
stosowanej w magnetofonie ZK120. Zanotowane wskazania licz­
nika w czasie zapisu usprawniają odszukiwanie poszczególnych
utworów z programu taśmy w czasie odtwarzania. Korzystanie
z licznika wymaga jednak stosowania szpul magnetofonowych
o jednakowej średnicy wewnętrznej.
Wskazania licznika, ze względu na rodzaj jego napędu, infor­
mują o liczbie obrotów talerzyka prawego napędu w czasie gra­
nia, zapisu lub przewijam
W czasie grania i zapisu obroty prawego talerzyka (szpuli) nie
są stałe i zależą między innymi od średnicy wewnętrznej szpuli.
Jeżeli w czasie zapisu, na prawym talerzyku będzie założona szpu­
la o średnicy wewnętrznej np. 60 mm, a po cofnięciu taśmy zo­
stanie do odtwarzania użyta szpula o innej średnicy wewnętrznej,
to zanotowane wskazania licznika w czasie zapisu nie będą słusz­
ne w czasie odtwarzania. Korzystając ze -szpul o różnych śred­
nicach wewnętrznych, należy również na szpuli z zapisaną
taśmą zanotować średnicę wewnętrzną szpuli, założonej na
prawy talerzyk w czasie dokonywania zapisu. Opisany rodzaj na­
pędu licznika jest używany powszechnie w magnetofonach do­
mowych.
Licznik powinien być ustawiony na zero (0000) przez naciśnię­
cie przycisku kasującego, jeżeli zaczynamy korzystać z taśmy od
początku szpuli. Dokonując zapisu należy zanotować obok przy­
jętego numeru szpuli, numer zapisanej ścieżki, tytuł utworu i stan
licznika na początku i końcu zapisywanego odcinka taśmy. Przy
odczycie należy, po założeniu taśmy, również ustawić licznik na
zero (0000). Przewijając taśmę można wówczas znaleźć każdy po­
żądany utwór kierując się wskazaniami licznika, które wzrastają
do przodu w prawo ►► i maleją do tyłu

2.8. Przygotowanie do zapisu

i ustalenie poziomu wysterowania

Przed przystąpieniem do właściwego nagrania audycji jest rze­

czą niezmiernie ważną dobranie odpowiedniego poziomu wyste­
rowania, tj. dostosowanie czułości wzmacniacza zapisu do wiel­
kości sygnału uzyskiwanego ze źródła (np. mikrofonu lub odbior­
nika radiowego). Przed dokonaniem zapisu w magnetofonach
ZK120 i ZK140 należy położeniu STOP przełącznika rodzaju pra­
cy wcisnąć przycisk ZAPIS, a następnie przytrzymać i ustawić
przełącznik rodzaju pracy w pozycji PAUZA (rys. 2.10). Przy
ustawianiu magnetofonu na ZAPIS świeci wskaźnik wysterowa­
nia (lampa EM84). Przy zapisie z mikrofonu należy dokonać
 Rys. 2.10. Przygotowanie do zapisu

krótkiej próby głosu. W przypadku nagrywania z płyt lub taśmy

jest wskazane przeprowadzenie próby najgłośniejszych miejsc.
Przy zapisie z odbiornika radiowego regulatory natężenia i bar­
wy dźwięku odbiornika mogą być ustawione dowolnie, ponieważ
nie mają one wpływu na nagranie. Prawidłowe ustawienie regu­
latora poziomu zapisu uzyskuje się, gdy świecące listki wskaźnika
wysterowania EM84 stykają się ze sobą w najgłośniejszych czę­
ściach audycji. Zachodzenie na zakładkę listków wskaźnika wska­
zuje na to, że sygnał jest zbyt duży i mogą wystąpić zniekształ­
cenia w nagranej audycji. Należy w tym przypadku obrócić regu­
lator głośności w kierunku malejących liczb. Nie zaleca się rów­
nież sterowania zbyt małym poziomem przy zapisie, gdyż otrzy­
muje się nagranie zakłócone szumami. W czasie zapisu (np. dla
wyciszenia zapowiedzi i przy odtwarzaniu) można taśmę na krót­
ko zatrzymać ustawiając przełącznik rodzaju pracy w pozycji
PAUZA. Po zakończeniu zapisu należy przełącznik rodzaju pra­
cy ustawić w pozycji STOP. Przycisk zapisu zostaje wówczas
automatycznie zwolniony.
Magnetofony ZK125, ZK145 mają kilka rodzajów dokonywania
zapisu i sposobów ustawiania poziomu wysterowania.
Zapis:
— AUTOMATYCZNY MOWA | — wysterowanie automa-
— AUTOMATYCZNY MUZYKA | tyczne
— USTAWIANY wysterowanie ręczne
— TRIKOWY wysterowanie ręczne z
dodatkową czynnością
przytrzymywania przy­
cisku ZAPIS w czasie
nagrywania.
W przypadku korzystania z zapisu automatycznego mowy lub
muzyki odpowiedni poziom wysterowania zapewnia wbudowany
układ automatyczny regulacji wzmocnienia. Jeżeli chcemy posłu­
giwać się ręczną regulacją wysterowania poziomu zapisu należy
w położeniu STOP przełącznika rodzaju pracy ustawić przycisk
ZAPIS w pozycji USTAWIANY wcisnąć go i przytrzymać przed
obróceniem przełącznika rodzaju pracy w położeniu PAUZA.
Wciśnięty przycisk ZAPIS w położeniu AUTOMATYCZNY MO­
WA, AUTOMATYCZNY MUZYKA i USTAWIANY jest bloko­
wany w położeniu PAUZA przełącznika rodzaju pracy i nie trze­
ba go przytrzymywać z wyjątkiem położenia TRIKOWY.

2.9. Zapis trikowy w magnetofonach ZK125, ZK145

W położeniu przycisku zapisie TRIKOWY można nagrać pod­

czas odtwarzania zapisanej taśmy dodatkową treść lub audycję
muzyczną (jak teksty, melodie, szmery, zapowiedzi itp.). Podczas
nagrywania „trikowego” poziom pierwszego (poprzedniego) zapisu
jest samoczynnie zmniejszony tak, że drugie nagranie jest wy­
raźnie słyszane. Regulację poziomu wysterowania dodatkowego
zapisu dokonuje się ręcznie za pomocą regulatora wzmocnienia.
Jeżeli na taśmie jest już nagrana np. muzyka i do tego chcemy
nagrać dodatkowo zapowiedź, należy dokonać przedtem przygo­
towań jak przy zapisie z mikrofonu z ręczną regulacją wystero­
wania (próba głosu i ustalenie poziomu wysterowania). Po ustale­
niu poziomu wysterowania przycisk ZAPIS powinien ponownie
wyskoczyć a pokrętło regulatora poziomu zapisu nie należy wów­
czas poruszać. Po obróceniu pokrętła przełącznika rodzaju pracy
w położeniu START słychać odtwarzanie pierwszego nagrania,
a w miejscach, na których ma być dokonane nagranie (wmikso-
wanie) należy ustawić przycisk ZAPIS w położenie TRIKOWY,
wcisnąć go i przytrzymać (przez cały czas nagrywania dodatko­
wej treści).

2.10. Zapis synchroniczny w magnetofonach

ZK140, ZK145
Zapisem synchronicznym nazywa się taki zapis, który przepro­
wadza się kolejno na oddzielnych ścieżkach (1 i 3 lub 2 i 4)
rys. 2.11, a odczytuje się z obu ścieżek jednocześnie. Można w
ten sposób zapisać np. śpiew na tle podkładu muzycznego (tak
jak to wykonuje się w studio radiowym). Można też połączyć dwa
głosy w duet. Dalsze możliwości tego zapisu to udźwiękowanie
Podsłuch

[Zl1111
lapis pierwszy/np. na ścieżce. 1J
II111111111 i I mTTTT 111 l l l l l l l l l l już istniejący jest podsłuchiwany

H----------- W ////////, J
I ..
podczas zapisywania zapisu drugiego
¡np. na śieżce. 3 '/synchronicznego
do poprzedniego.

O
Nowy zapis
Rys. 2.11. Sposób przeprowadzania zapisu synchronicznego

przezroczy i filmów. Teksty i muzykę nagrywa się na oddzielnych

ścieżkach, istnieje więc możliwość niezależnego korygowania i po­
wtórnego zapisu. Wprawę można osiągnąć przez ćwiczenia. Niżej
podany przykład wyjaśnia sposób postępowania.
Na ścieżce 1 (rys. 2.11) przeprowadzany zapis np. instrumentu
muzycznego (oznaczony | | | 11| |), a na współbieżnej ścieżce 3
np. śpiew (oznaczony / / / / / / / ) . W tym celu niezbędny jest podsłuch
zapisanego sygnału audycji ze ścieżki 1 w czasie nagrywania
ścieżki 3, za pomocą oddzielnego wzmacniacza wyposażonego w
słuchawkę, którego wejście należy połączyć z gniazdem 3 „**=>”.
Po wciśnięciu
— klawisza 3-4 przełącznika ścieżek,
— wciśnięciu i przytrzymaniu przycisku zapisu,
— ustawieniu przełącznika rodzaju pracy w położeniu PAUZA,
należy ustawić wielkość wysterowania za pomocą regulatora wy­
sterowania. W położeniu START przełącznika rodzaju pracy na­
grywający słyszy w słuchawce muzykę i wówczas może nagry­
wać śpiew ( ///////) . Zapis śpiewu może być powtórzony dowolną
liczbę razy, aż do uzyskania całkowitej zgodności śpiewu z pod­
kładem muzycznym, ponieważ pierwszy zapis (na ścieżce 1) jest
tylko przesłuchiwany i służy do synchronicznego prowadzenia za­
pisu na ścieżce 3. Po uzyskaniu tego zapisu, oba zapisy mogą być
wspólnie (jednocześnie) odtwarzane po uprzednim naciśnięciu kla­
wisza D przełącznika ścieżek Rysunek 2.11 przedstawia (dla lep­
szej orientacji) tylko pracę na dwóch współbieżnych ścieżkach
1, 3. Po przełożeniu taśmy mogą być oczywiście wykorzystane
pozostałe dwie ścieżki (2 i 4).

2.11. Kasowanie zapisu

Przy zapisie poprzednie nagranie utrwalone na taśmie ulega
automatycznie skasowaniu. Jeśli chcemy skasować nagraną ta­
śmę należy regulator wysterowania ustawić na minimum (licz­
ba 1) i uruchomić taśmę w położeniu ZAPIS.

2.12. Kontrola sygnału zapisywanego

Przy zapisie z gramofonu zaleca się szczególnie przeprowadza­
nie podsłuchu za pomocą słuchawki włączonej do gniazda ozna­
czonego cif (rys. 2.2, 2.3, 2.4). Można także dokonywać cichego
przesłuchiwania zapisanej taśmy w magnetofonach ZK120,
ZK140 wyłączając głośnik przez ustawienie regulatora barwy
dźwięku w położeniu .

2.13. PAUZA— STOP

Przy ustawianiu przełącznika rodzaju pracy w pozycji PAUZA
można taśmę zatrzymać na krótko w żądanym miejscu:
 — przy zapisie (np. dla pominięcia, zapowiedzi w audycjach ra­
diowych),
— przy odczycie,
— w czasie przewijania taśmy.
Ustawienie przełącznika rodzaju pracy w pozycji STOP może
nastąpić w dowolnym momencie i powoduje zatrzymanie ruchu
taśmy (w czasie zapisu, odczytu lub przewijania).

2.14. Przewijanie taśmy

W celu przesłuchania nagranej audycji należy cofnąć taśmę

do miejsca, w którym rozpoczęto zapis. Jeśli ma być odczytany
tylko pewien odcinek taśmy względnie przy odczycie ma być jakiś
odcinek pominięty, należy taśmę odpowiednio przewinąć do tyłu.
W tym celu ustawia się przełącznik rodzaju pracy w jedno ze
swoich położeń krańcowych ( k k — przewijanie do przodu w
prawo, A a A — przewijanie do tyłu w lewo). Niedopuszczalne jest
przewijanie taśmy bezpośrednio ze szpuli na szpulę z pominię­
ciem kołków prowadzących.

2.15. Odczyt
Po założeniu taśmy, włączeniu zasilania i nagrzaniu magneto­
fonu należy przełącznik rodzaju pracy ustawić w pozycji START.
Żądaną głośność audycji nastawia się regulatorem wysterowania.
Przy odczycie można również wykorzystać wzmacniacz małej czę­
stotliwości odbiornika radiowego. W tym celu należy odbiornik
i magnetofon połączyć ze sobą sznurem połączeniowym, wchodzą­
cym w skład wyposażenia magnetofonu. Jeden wtyk sznura wkła­
da się do gniazda radio-mikro w magnetofonie — drugi do gnia­
zda magnetofonowego lub gramofonowego w odbiorniku. Przy ta­
kim połączeniu głośnik magnetofonu może być wyłączony przez
ustawienie regulatora barwy w pozycji . Regulator głośności
w magnetofonie powinien być ustawiony na maksimum, a głoś­
ność i barwę dźwięku należy regulować w odbiorniku.
Odtwarzanie może również odbywać się równolegle (jednocze­
śnie) przez odbiornik i magnetofon. Głośność i barwę dźwięku
nastawia się wówczas indywidualnie w magnetofonie i odbior­
niku.
Wierne odtworzenie dobrego nagrania uzyskuje się jednak przy
użyciu zewnętrznego zestawu elektroakustycznego (kolumny
dźwiękowe).

2.16. Wymienność nagranych taśm

Dokonując wymiany taśm należy pamiętać o tym, że taśmę na­

graną na magnetofonie dwuścieżkowym można odczytać na mag­
netofonach ZK140, ZK145, po wciśnięciu klawisza 1-2 przełącz­
nika ścieżek. Odwrotnie wszystkie zapisy z magnetofonu czte-
rościeżkowego zapisane na ścieżkach zewnętrznych (1 i 2) mogą
być odczytane na każdym magnetofonie dwuścieżkowym.
Jeżeli do nowego zapisu użyjemy taśmy zapisanej na magneto­
fonie dwuścieżkowym należy skasować ją na całej szerokości za
pomocą cewki kasującej. Konieczność takiego kasowania wynika
stąd, że kasowanie nagrania dwuścieżkowego w magnetofonie
ZK140, ZK145 obejmuje tylko skrajną część dawnego zapisu, od­
powiadającego szerokości jednej ścieżki głowicy czterościeżkowej.
Reszta zapisu dwuścieżkowego pozostaje. Przy odczycie nowego
nagrania na magnetofonie dwuścieżkowym słyszy się wówczas
oba zapisy (o ile taśma nie była skasowana na całej szerokości).
Można wprawdzie skasować dolną część zapisu po wciśnięciu kla­
wisza 3-4 przełącznika ścieżek, jednak pomiędzy ścieżkami może
zawsze pozostać jeszcze część pierwotnego zapisu. Jeżeli chcemy
skasować go całkowicie należy postąpić tak, jak zostało to podane
na początku rozdziału.

2.17. Okresowe czyszczenie taśmy

Często używane taśmy należy czyścić co pewien okres czasu,
szczególnie przed nowym zapisem. W tym celu, jak to przedsta­
wiono na rys. 2.12 widełki z filcowymi tulejkami wkłada się po­
przez taśmę do dwóch otworków znajdujących się w górnej po-
 Rys. 2.12. Czyszczenie taśmy

kry wie i przetrzymuje w czasie czyszczenia. Taśmę czyści się

włączając przewijanie do przodu i przewija się ją od początku do
końca. Zanieczyszczone powierzchnie tulejki obraca się tak, aby
przylegały do taśmy czystą powierzchnią, a po całkowitym za­
brudzeniu zastępuje nowymi.

2.18, Klejenie taśmy

W przypadku zerwania taśmy należy ją skleić używając do tego

celu rowka na płycie wierzchniej magnetofonu, ułatwiającego
sklejenie taśmy. Z reguły taśmę klei się specjalnym przylepcem
łącząc ją do czoła bez zakładki. Przy łączeniu dwóch odcinków
taśmy należy zwrócić uwagę na równe złożenie, które uzyskuje
się przez wspólne przecięcie pod kątem 30° dwóch nałożonych na
siebie nierównych odcinków taśmy. W ten sposób po przyłożeniu
ich do siebie linie przecięcia będą równoległe. Przylepiec nie po­
winien wystawać poza obręb taśmy, a jego długość nie powinna
być większa niż 15 mm ponieważ nagrana audycja może z powo­
du zmiany giętkości nośnika spowodowanej obecnością sklejki ob­
niżyć znacznie swój poziom.
Rodzaj użytego środka klejącego zależy od typu podłoża taśmy.
Taśmy o podłożu polichlorku winylu skleja się cykloheksanonem,
który rozpuszcza podłoże i szybko wysycha. Taśmy oparte na
octanie celulozy łączy się klejem do filmów złożonych z acetonu,
octanu butylu i kwasu octowego. Taśmy poliestrowe można kleić
praktycznie tylko przylepcem. Stosowane są w tym celu specjal­
ne taśmy klejące o szerokości zbliżonej do szerokości taśmy mag­
netycznej.
Przy klejeniu taśmy klejem płynnym nie należy używać rowka
osłony na płycie wierzchniej magnetofonu, gdyż może ona ulec
uszkodzeniu.

2.19. Wyposażenie magnetofonu

W skład magnetofonów ZK120, ZK125, ZK140 i ZK145 wcho­

dzą:
— szpula z taśmą,
— szpula pusta,
— mikrofon,
•— sznur połączeniowy o długości 2 m z wtykami,
(umieszczone w tyl­
bezpiecznik zapasowy 0,8 A, nej osłonie magneto­
bezpiecznik zapasowy 0,125 A-k0,25 A
fonu)
oczyszczacz taśmy (widełki z tulejkami filcowymi),
instrukcja obsługi + schemat,
karta gwarancyjna.

2.20. Wpływ różnych typów taśmy na jakość zapisu

Uzyskanie dobrej jakości nagrań na magnetofonach popularnej

klasy produkowanych w kraju czy zagranicą, wymaga przede
wszystkim niezbędnych warunków eksploatacyjnych, dobrej jako­
ści technicznej zapisywanej audycji (radiofoniczne audycje FM
i poprawne odtwarzanie płyty wysokiej jakości) i użycia taśmy
magnetofonowej dobrej jakości. Istotnym czynnikiem otrzymania
dobrej jakości nagrań jest poprawne połączenie magnetofonu ze
źródłami audycji (za pomocą dobrze ekranowanych kabli) oraz
właściwe dobranie poziomu sygnału wejściowego i wysterowania
 taśmy (określonego za pomocą wskaźnika wysterowania). Przy
spełnieniu wyżej wymienionych wymagań magnetofony ZK120,
ZK125, ZK140, ZK145 zapewniają zapis (w zakresie 40 Hz do
12,5 kHz) i odtwarzanie audycji (w zakresie częstotliwości od
80Hz-f-12,5 kHz) z dobrą dynamiką i niewielkimi zniekształce­
niami nieliniowymi i intermodulacyjnymi.
Bardzo istotnym czynnikiem jest użycie właściwego gatunku
taśmy magnetofonowej. Jakość zapisu i funkcjonowanie sprzętu
pozostaje w ścisłym związku z jakością stosowanej taśmy.
Rozwój sprzętu powszechnego użytku w ostatnich latach wy­
kluczył całkowicie z użycia taśmy o tzw. normalnej grubości
(około 50 ąm), stosowanej powszechnie w sprzęcie studyjnym
o większych prędkościach przesuwu taśmy (19 cm/s i 38 cm/s).
Za podstawową przyjmuje się obecnie taśmę o grubości nie więk­
szej niż 35 jim w magnetofonach dwuścieżkowych i cieńsze o gru­
bości 26 jim w magnetofonach czterościeżkowych. Wynika to ze
stosowania w magnetofonach powszechnego użytku prędkości
przesuwu taśmy 9,5 cm/s, 4,75 cm/s i 2,4 cm/s. Prędkość 19 cm/s
jest stosowana w magnetofonach luksusowych.
Od grubości taśmy i jej sztywności zależy przede wszystkim
ciągłość i jednoznaczność przylegania taśmy do szczeliny głowicy
w czasie przesuwu taśmy przed głowicą. Przy stosowaniu taśmy
złej jakości powstają nieciągłości w zapisywanym sygnale, obja­
wiające się modulacją (wahaniem) amplitudy zapisywanego syg­
nału, przypadkowym i nieregularnym przebieganiem o dość szyb­
kich zmianach, słyszanych jako szybkie przerywanie zapisanego
tonu (chrypienie).
W opisywanych zjawiskach ma również decydujący udział ja­
kość i gatunek czynnej warstwy magnetycznej, jej gładkość me­
chaniczna i struktura magnetyczna. Poza tym jakość taśmy wpły­
wa decydująco na inne parametry zapisu jak: dynamikę, pasmo
przenoszonych częstotliwości i zniekształcenia nieliniowe.
Badania różnych typów taśm przeprowadzone na szeregu ty ­
pach magnetofonów wykazały, że obecność niekorzystnego zja­
wiska nieregularnych zmian głośności sygnału odczuwanych jako
chrypienie dźwięku występuje we wszystkich typach magnetofo­
nów i jest związane wyłącznie z rodzajem i jakością użytej
taśmy.
 Zapis i odtwarzanie wysokich częstotliwości pasma akustycz­
nego zależy również w znacznym stopniu od rodzaju użytej ta­
śmy. Od gatunku używanych taśm zależy również w mniejszym
lub większym stopniu szybkość zużywania się głowic jak również
konieczność częstszego czyszczenia drogi taśmy i czół głowicy
z pyłu osadzającego się na skutek ścierania taśmy. Taśmy gorszej
jakości będą powodować znacznie większe zanieczyszczenia. Sto­
sowanie taśm grubych i szorstkich prowadzi do niesprawnego
przewijania, spowodowanego zwiększonymi oporami tarcia, do
czego magnetofon nie jest konstrukcyjnie dostosowany.
Na rynku można spotkać jeszcze taśmy o szerokości nieco
większej od 6,25 mm. Takie taśmy nie będą pracowały popraw­
nie. W zasadzie każdy typ taśmy o grubości 35 g (i mniejszej)
obecnie produkowanej przez znane firmy światowe jak: BASF,
AGFA, Scotch jest przeznaczony dla magnetofonów powszechnego
użytku. Zastosowanie jednego z podanych typów taśm pozwala
na osiągnięcie dobrej jakości nagrania z parametrami techniczny­
mi podanymi przez wytwórnię magnetofonów. Podobne wyniki
uzyskuje się również na taśmach CS35 firmy ORWO. Jest ona
jednak mniej wytrzymała mechanicznie. Z taśm krajowych można
stosować taśmy cieńsze TA35. Zapis uzyskany na tej taśmie bę­
dzie gorszy, ale znacznie lepszy niż na taśmach grubych
(CR50, CH).

2.21. Przechowywanie i eksploatacja taśm

Zmiana własności taśm magnetycznych narzuca konieczność

przestrzegania określonego sposobu ich eksploatacji i przecho­
wywania. Pogorszenie własności fizyko-mechanicznych i elektro­
akustycznych taśm wynika głównie ze zmian własności podłoża,
przy czym najmniej podatne na zmiany jest podłoże poliestrowe.
Własności magnetyczne taśm są praktycznie stałe przy właści­
wej eksploatacji. Prawidłowa eksploatacja i przechowywanie taśm
dotyczy przede wszystkim zapewnienia taśmie odpowiednich wa­
runków klimatycznych (temperatury i wilgotności). Najbardziej
zalecane warunki to temperatura 20 ± 5° i względna wilgot­
ność 50 ± 5%.
 Niezwykle szkodliwe jest umieszczanie taśmy, nawet na krótko,
w pobliżu źródeł ciepła lub w bardzo niskiej temperaturze. Duża
zmiana tem peratur powoduje nierównomierne nagrzanie się ta­
śmy, co z reguły prowadzi do odkształceń, takich jak wyciągnię­
cie brzegów taśmy. Bardzo istotny w eksploatacji taśmy jest rów­
nież sposób jej zwijania na szpulę. Jeśli naciągi przy zwijaniu
są zmienne, to podczas przechowywania zwoje nawinięte silniej
rozprężają się, powodując naciąganie i deformowanie pozostałych.
Do powstania deformacji przyczynia się również słabe zwinięcie
taśmy, która jest wówczas szczególnie podatna na odkształcające
działanie zmian temperatury i wilgotności.
Przy przechowywaniu i eksploatacji nagrań na taśmach ko­
nieczna jest ich ochrona przed pyłem i zanieczyszczeniami (prze­
chowywanie w polietylenowych foremkach i kartonowych pudeł­
kach). Niezbędne jest zabezpieczenie nagrań przed wpływem pól
magnetycznych i źródeł ciepła. Należy zwracać uwagę na to, aby
przy nawijaniu wysokość wystających zwojów była możliwie
najmniejsża. Szpule powinny być przechowywane w położeniu
pionowym.

2.22. Konserwacja elementów obudowy

Bieżąca konserwacja elementów obudowy polega przede wszyst­

kim na usuwaniu nagromadzonego kurzu i innych zanieczyszczeń.
Trwałe zachowanie estetycznego wyglądu magnetofonu będzie za­
leżało od sposobu wykonywania tych czynności przez użytkow­
nika. Do usuwania kurzu z części z tworzyw sztucznych, z blach
ozdobnych pokrywy wewnętrznej oraz ze znaku na osłonie gło­
śnika, zaleca się używać miękkiej szmatki flanelowej. Miejsca
bardziej zabrudzone można oczyścić szmatką nawilżoną roztwo­
rem wody z mydłem.
Uwaga. Przed przystąpieniem do czyszczenia wilgotną szmat­
ką, należy bezwzględnie wyłączyć magnetofon z sieci, wyciągając
przewód z gniazdka sieciowego.
Części metalowe pokrętła rodzaju pracy, nasadka przycisku
ZAPIS, zaczepy do mocowania rączki, metalowe części rączki, są
pokryte galwanicznie chromem i ich powierzchnie są bardziej od­
porne na zadrapania i uszkodzenia mechaniczne.
Szczególnej dbałości ze strony użytkownika wymagają blachy
ozdobne naklejone na pokrywę zewnętrzną. W ich obszarze znaj­
dują się wszystkie elementy manipulacyjne magnetofonu. Obsłu­
gując je należy zwracać uwagę, aby dłonią nie pocierać o po­
wierzchnię blach ozdobnych. Powierzchnie blach, po naniesieniu
na nich ozdobnego nadruku oraz napisów, są pokryte warstwą
lakieru bezbarwnego o dużej trwałości na działanie czynników
atmosferycznych oraz odporności na ścieranie. Długotrwałe jed­
nak pocieranie dłonią o powierzchnię blach, na których zawsze,
niezależnie od stanu ich czystości, znajdują się ziarenka kurzu,
spowoduje miejscowe starcie warstwy lakieru bezbarwnego oraz
nadruku, a następnie uszkodzenia powierzchni blachy.
Nie należy trzymać magnetofonu zwłaszcza w czasie eksploata­
cji, blisko grzejników emitujących duże ilości ciepła, np. grzej­
ników elektrycznych, centralnego ogrzewania itp., jak również
stawiać w czasie eksploatacji na bardzo miękkich przedmiotach,
ponieważ mogą one zatkać otwory wentylacyjne w dnie obudo­
wy. W czasie eksploatacji odległość pomiędzy podłożem a dnem
magnetofonu nie powinna być mniejsza niż wyznaczona położe­
niem nóżek gumowych.
Część II
UKŁAD MECHANICZNY MAGNETOFONÓW
ZK120, ZK125, ZK140, ZK145

3. OPIS CZĘŚCI MECHANICZNYCH

MAGNETOFONÓW ZK120, ZK125, ZK140, ZK145

3.1. Ogólna konstrukcja magnetofonów

Zespoły mechaniczne występujące w poszczególnych odmia­

nach magnetofonów i opisywane w dalszych rozdziałach książki
ogólnie można podzielić na trzy grupy.
Pierwszą grupę stanowią zespoły identyczne konstrukcyjnie
i spełniające te same funkcje we wszystkich odmianach opisy­
wanych magnetofonów, np. zespół koła zamachowego, układ ha­
mulcowy, przełącznik rodzaju pracy, zespół lewego'napędu i inne.
Drugą grupę stanowią zespoły identyczne konstrukcyjnie i speł­
niające te same funkcje, ale występujące tylko w niektórych od­
mianach opisywanych magnetofonów, np. licznik przesuwu taśmy,
przełącznik ścieżek, zespół wyłączania końca taśmy i inne.
Ostatnią, trzecią grupę stanowią zespoły, które spełniają te sa­
me funkcje w magnetofonach ale nie są identyczne konstrukcyj­
nie, co wynika z zastosowania ich do określonej odmiany magne­
tofonów i związanych z tym drobnych zmian kształtu, napisów
itp. Do grupy tej zaliczają się przede wszystkim niektóre elemen­
ty obudowy.
Konsekwencją przedstawionego podziału jest zamienność po­
szczególnych części i podzespołów magnetofonów.
Zespoły jak i ich części z pierwszej grupy są zamienne pomię­
dzy sobą we wszystkich odmianach magnetofonów. Zespoły i czę­
ści z drugiej grupy są zamienne między sobą w tych odmianach
magnetofonów, w których stanowią one ich elementy składowe.
Zastosowanie ich w innej odmianie magnetofonu, w celu uzy­
skania dodatkowych funkcji nie przewidzianej dla danej odmiany,
wymaga już dokonania zmian, których zakres i stopień trudności
jest różny dla każdego przypadku. Zespoły i części z trzeciej gru­
py są zamienne tylko w ramach jednej odmiany magnetofonu.
W opisie poszczególnych zespołów jest podana zawsze informa­
cja w jakich odmianach magnetofonów dany zespół występuje,
a dla przypadków z trzeciej grupy, jakie są różnice w budowie
danego elementu wynikające z jego zastosowania do poszczegól­
nych odmian magnetofonów.
Zastosowanie we wszystkich opisanych odmianach magnetofo­
nów tych samych podstawowych zespołów mechanicznych pozwa­
la na omówienie ich konstrukcji, bez potrzeby wyodrębnienia po­
szczególnych odmian.

3.2. Obudowy magnetofonów

3.2.1. Demontaż i montaż obudowy

Czynności związane z demontażem oraz montażem obudowy są

takie same dla wszystkich czterech odmian magnetofonów. Przy­
stępując do naprawy lub przeglądu należy zdjąć pokrywę we­
wnętrzną i dno oraz w razie konieczności osłonę przełącznika na­
pięć, np. w przypadku konieczności wymiany uszkodzonego bez­
piecznika. Zdjęcie lub zostawienie rączki zależne jest tylko od
uznania użytkownika.
Pokrywa wewnętrzna jest połączona z magnetofonem czterema
wkrętami M3X22 wg PN/M-82230 (rys. 3.1), umieszczonymi
wzdłuż dłuższych boków pokrywy oraz jednym wkrętem do
blach A3, 5X15 wg PN-61/M-83102, umieszczonym z lewej stro­
ny nadbudówki osłaniającej głowice. W magnetofonach wyprodu­
kowanych do końca 1970 r. zamiast wkrętów M3X22 są zastoso­
wane wkręty specjalne o łbach soczewkowych. Wkręty przed i po
zmianie nie są zamienne i wymiana pokrywy przystosowanej do
wkrętów specjalnych na pokrywę obecnie produkowaną wymaga
również wymiany wkrętów.
Po wykręceniu pięciu wkrętów należy zdjąć pokrętło przełącz­
nika rodzaju pracy magnetofonu przez wyciągnięcie go do góry.
 Rys. 3.1. Zdejmowanie pokrywy
(po od k ręcen iu p ię c iu w k rętó w zazn aczon ych obw ódką)

Następnie należy unieść pokrywę na wysokość nieco powyżej

przycisku zapisu i obrócić ją w taki sposób, aby przybliżona oś jej
obrotu przebiegała równolegle do górnej krawędzi przedniej ścian­
ki boków obudowy. Następnie należy odczepić przewody z za­
czepu w pokrywie i wyjąć lampę wskaźnika wysterowania.
Lampa wskaźnika wysterowania wraz z podstawką jest osadzo­
na w gnieździe pokrywy i dociśnięta obejmą wykonaną z taśmy
sprężystej. Wyjęcie lampy jest możliwe po niewielkim ugięciu
obejmy, która po wyjęciu lampy i zwolnieniu na nią nacisku, za­
chowa pierwotny kształt.
Dno jest połączone z magnetofonem czterema wkrętami do blach
A3, 5X22 wg PN-61/M-83106 (rys. 3.2). Po ich wykręceniu należy
otworzyć przykrywę pojemnika i wyjąć z niego przewód siecio­
wy. Wyjęcie przewodu sieciowego z pojemnika i jego rozprosto­
wanie, ułatwia oddzielenie dna od magnetofonu.
Uimga. Nie należy nigdy bez uzasadnionego powodu odkręcać
czterech zaznaczonych wkrętów (rys. 3.3) łączących płytę pośred­
nią z płytą nośną magnetofonu. Płyty te stanowią konstrukcję
nośną dla większości podstawowych zespołów oraz ustalają ich
wzajemne położenie w magnetofonie. Wyjmowanie z magneto­
fonu płytki drukowanej opisano w p. 5.1.3.7.
Osłona gniazd i przełącznika napięć jest połączona z magneto­
fonem czterema zaczepami, umieszczonymi wzdłuż jej dolnej kra­
wędzi oraz jednym wkrętem do blach (A3, 5X12 wg PN-61/M-
 Rys. 3.2. Zdejmowanie dna
(po o d k ręcen iu czterech w k rętó w zazn aczon ych obw ódką)

Rys. 3.3. Wkręty zabezpieczające całość konstrukcji

-83106). Po odkręceniu wkręta należy podważyć górną krawędź

osłony i po obróceniu jej względem dolnej krawędzi, wyjąć z
magnetofonu (rys. 3.4).
Oddzielenie rączki od magnetofonu wymaga ustawienia jej po­
ziomo do jego podstawy i w tym położeniu należy rączkę naci-
 Rys. 3.4. Zdejmowanie osłony gniazd i przełącznika napięć

snąć na wysokości jej ramion równoległych do boków obudowy

w kierunku — do magnetofonu.
Przesunięciu się rączki względem zaczepów na bokach obudo­
wy (do położenia właściwego dla jej wyjęcia), towarzyszy meta­
liczny trzask. Następnie należy końce rączki nieznacznie rozgiąć
i uwolnić je z zaczepów. Po ponownym założeniu rączki na mag­
netofon należy sprawdzić prawidłowość jej montażu. Rączka po
obróceniu jej do dołu, powinna swobodnie zająć pozycję pod dnem
magnetofonu. Jeżeli warunek ten nie jest spełniony, należy rącz­
kę obrócić do położenia poziomego, sprawdzić czy jest właściwie
założona na zaczepy i ponownie mocno ją pociągnąć w kierun­
ku — od magnetofonu.
Kolejność montażu dna i pokrywy jest dowolna. Przed przy­
kręceniem pokrywy należy założyć lampę wskaźnika wysterowa­
nia i ustawić ją przez obracanie tak, aby białe pole na bańce
lampy było usytuowane symetrycznie względem otworu w pokry­
wie (do obserwacji jej wskazań).
W pierwszym okresie produkcji magnetofonów łby wkrętów
specjalnych mocujących pokrywę zajmowały położenie na wy­
sokości górnej powierzchni pokrywy i ozdoby. W czasie ich obra­
cania istniała możliwość zsunięcia się ostrza wkrętaka z przecię­
cia łba i porysowania nim płytki ozdobnej lub powierzchni po­
krywy. Naprawienie tych uszkodzeń jest praktycznie niemożliwe,
dlatego czynności te należy w tych magnetofonach wykonywać
uważnie, używając do nich wkrętaka o wymiarach ostrza zbliżo­
nego do wymiarów przecięcia łba wkręta. Dla użytkowników dba­
łych o wygląd zewnętrzny magnetofonu, można zalecić wykonanie
montażowej podkładki z miękkiego materiału, np. filcu, z otwo­
rem o średnicy łba wkręta. Podkładka taka osłoni powierzchnię
pokrywy lub ozdoby w okolicy łba wkręta.
Przed połączeniem dna z magnetofonem należy zwrócić uwagę,
czy założona jest sprężyna 2 (rys. 3.13) łącząca ekran elektryczny
wklejony w naroże dna z „masą” magnetofonu. Sprężyna powin­
na być założona na nadlew dna, znajdujący się w okolicy ekranu,
który służy do prowadzenia wkręta, i swoim profilowym zakoń­
czeniem opierać się o powierzchnię ekranu.
Do metalowych boków obudowy jest przyklejona dekoracyjna
okładzina, wykonana z twardej folii z polichlorku winylu. Pod­
czas nakładania na magnetofon dna i pokrywy i przed ich przy­
kręceniem należy nie uszkodzić nimi górnej krawędzi okładziny.
Po stwierdzeniu, że krawędzie okładziny nie są zadarte przez dno
i pokrywę, należy przystąpić do wkręcania wkrętów mocujących.

3.2.2. Elementy obudowy

Obudowy magnetofonów składają się przede wszystkim z:

— pokrywy zewnętrznej,
— pokrywy wewnętrznej,
— skrzynki kompletnej,
— dna.
Pokrywa zewnętrzna (rys. 3.5) jest taka sama dla wszystkich
odmian magnetofonów, a więc istnieje ich pełna zamienność. Wy­
konano ją z polistyrenu w jasnym kolorze.
Do wykonania wielu elementów we wszystkich odmianach mag­
netofonów zostały zastosowane dwa rodzaje kopolimerów styre­
nowych:
— kopolimer styrenu z butadienem tzw. polistyren wysokouda-
rowy,
— kopolimer styrenu z akrylonitrylem tzw. SAN.
Ponieważ dla użytkowników różnice w wyglądzie zewnętrznym
tych tworzyw są niezauważalne, a czynności związane z naprawą
i konserwacją elementów wykonanych z obu odmian polistyrenu
są identyczne, w dalszym opisie będzie używana tylko nazwa po­
listyren, bez rozróżniania jego odmian.
Wewnątrz pokrywy są wklejone dwa krążki 1 wykonane z gąb­
ki poliuretanowej i przeznaczone do przytrzymywania szpul w
czasie przenoszenia magnetofonu. Z przodu pokrywy jest wkle­
jona listwa ozdobna 2, a na jej obu bokach wklejono zamki 3.
Listwę ozdobną i elementy zamków wykonano również z poli­
styrenu (rys. 3.6).
Pokrywa wewnętrzna kompletna (rys.
3.7) jest różna dla każdej odmiany magne­
tofonu. Składa się ona z kilku części trw a­
le ze sobą połączonych. Zasadnicza pokry­
wa 1 jest wykonana z polistyrenu w ko­
lorze szaro-grafitowym. Do niej przykle­
jono płytki 2, 3, 4, wykonane z blachy alu­
miniowej, ozdobione specjalnym nadru­
kiem w postaci prążków oraz z naniesio­
nymi napisami i symbolami. Na pokrywie
magnetofonu ZK120 przyklejono skalę,
która służy do orientacyjnego określenia Rys. 3.6. Zamek
miejsca zapisu na taśmie magnetofonowej. pokrywy
1 — p ok ryw a, 2 — za­
Pozostałe odmiany magnetofonów są wy­ czep zam ka, 3 — sp rę­
posażone w licznik przesuwu taśmy i w żyna, 4 — w sp o rn ik
zam ka
 Rys. 3.7. Pokrywa wewnętrzna kompletna
a — w id o k z g óry, b — w id o k od spodu
1 — p ok ryw a w ew n ętrzn a , 2 ; 3 ; 4 — p ły tk i ozd ob n e, 5 — w ziern ik liczn ik a , 6 —
row ek do k lejen ia ta śm y , 7 — ek ran , 8 — ob ejm a lam p y, 9 — otw ó r u sta la ją c y
p o ło żen ie la m p y , 1 0 — n a d lew y u sta la ją c e p ły tk ę d ru k ow an ą

ich pokrywy wklejono wziernik 5 wykonany z przezroczystego

¡Dolistyrenu.
Na podbudówce pokrywy osłaniającej głowice, wykonano ro­
wek 6 o szerokości taśmy magnetofonowej, który ułatwia kleje­
nie taśmy.
 Do wewnętrznej powierzchni wklejono ekran elektryczny 7 wy­
konany z folii aluminiowej.
Obejma 8 służy do mocowania lampy wskaźnika wysterowania
i jest wykonana z taśmy sprężystej brązowej lub stalowej. Dwa
zaczepy wywinięte z obejmy, w czasie jej montażu zaskakują w
otwory pokrywy i zabezpieczają obejmę przed rozłączeniem z po­
krywą (rys. 3.8).

Rys. 3.8. Połączenie obejmy lampy z pokrywą

1 — p ok ryw a, 2 — ob ejm a, 3 — za cze p y ob ejm y

Krawędź otworu 9 (rys. 3.7) stanowi oparcie dla kołnierza pod­

stawki lampy wskaźnika wysterowania i ustala jej położenie w
płaszczyźnie poziomej.
Dwa nadlewy 10, po połączeniu pokrywy z magnetofonem

Tablica 2

N azw a m a g n e to fo n u

Lp. ZK 120 Z K t2 5 ZK 140 ZK 145

N azw a d e ta lu
lu b j e g o s z c z e g ó łu (rys. 3.7)

i Skala +
2 Wziernik licznika 5 — + + +
3 Płytka 4 Różna dla każdej odmiany
4 Płytka 2 Identyczna dla ZK120 i ZK140
Identyczna dla ZK125 i ZK.145
5 Otwór w pokrywie polistyrenowej
pod przełącznik ścieżek _ | _ + +
wchodzą w wycięcia na górnej krawędzi płytki drukowanej i unie­
ruchamiają ją w magnetofonie.
Tablica 2 przedstawia różnice występujące w pokrywach we­
wnętrznych kompletnych w zastosowaniu do czterech odmian
magnetofonów.

Rys. 3.9. Skrzynka kompletna

1 — zaczep rączki, 2 — p łyta n ośn a, 3 — zn aczek ozd ob n y, 4 — osłon a głośn ik a,
5 — g ło śn ik , 6 — p rzek ład k a g ło śn ik a , 7 — n ak rętk a sp ecja ln a , 8 — osłon a gniazd

Kompletna skrzynka (rys. 3.9) stanowi element nośny dla całej

konstrukcji magnetofonu. Boki skrzynki wykonano z taśmy sta­
lowej i połączono na stałe z płytą nośną 2 magnetofonu. Ze­
wnętrzne powierzchnie boków oklejono' folią w kolorze szaro-gra-
fitowym. Do boków przykręcono dwa zaczepy 1 (rys. 3.10) służące

Rys. 3.10. Połączenie zaczepu rączki ze skrzynką

1 — zaczep, 2 — p od k ład k a sp ręży sta , 3 — n ak rętk a M4

do połączenia rączki z magnetofonem. Do połączenia dna z mag­

netofonem na cztery wsporniki wywinięte z boków obudowy na­
sunięto specjalne nakrętki 7 wykonane z taśmy sprężystej.
 Z tyłu skrzynki umieszczono osłonę 8 gniazd i przełącznika
napięć, wykonaną z polistyrenu w kolorze szaro-grafitowym.
W osłonie wykonano uchwyty do umieszczenia dwóch zapasowych
bezpieczników. Prostokątny otwór we wgłębieniu osłony umoż­
liwia odczytanie z zewnątrz numeru magnetofonu. Połączenie
osłony ze skrzynką jest możliwe po zamontowaniu do magnetofo­
nu płytki z gniazdami i przełącznikiem napięć, na której umiesz­
czono nakrętkę specjalną (identyczną jak do łączenia dna), która
umożliwia połączenie tych elementów.
Na przedniej ściance skrzynki umieszczono osłonę 4 głośnika,
wykonaną z polistyrenu w kolorze jasno-szarym, głośnik 5 oraz
przekładkę 6, oddzielającą głośnik od metalowej ścianki skrzynki.
Na przedniej ściance osłony jest wklejony znaczek 3, ze znakiem
związkowym „Unitra” i napisem „Grundig Licence”. Osłonę przy­
klejono do skrzynki. Dodatkowo wykonano na jej powierzchni od
strony skrzynki sześć nadlewów o kształcie walcowym, które
przetknięt© przez otwory w przedniej ściance i założono na nie
specjalne zawleczki, wykonane ze sprężystej taśmy stalowej
(rys. 3.11). Nadlewy te zwiększają pewność połączenia osłony ze

4 3
Rys. 3.11. Dodatkowe połączenie osłony głoś­ fe S
nika z magnetofonem
1 — osło n a , 2 — ścia n k a sk rz y n k i, 3 — zaw leczk a,
4 — k o łek o sło n y

skrzynią. Zastosowany kształt zawleczek umożliwia również do­

ciśnięcie osłony do przedniej ścianki skrzyni. Przed zdjęciem
zawleczki z kołka 4, należy ją ścisnąć za krawędzie jej krótszych
boków, aby zaczepy przy otworze zawleczki odsunęły się na mini­
malną odległość od powierzchni kołka. Odkształcona sprężyście za­
wleczka daje się łatwo zdjąć z kołka. Montaż zawleczki przebiega
odwrotnie. Odkształconą sprężyście zawleczkę należy założyć na
kołek i docisnąć do powierzchni blachy. Siły wywołane sprę­
żystym odkształceniem zawleczki spowodują zaciśnięcie się jej
zaczepów na kołku oraz dociśnięcie osłony do przedniej ścianki
skrzynki.
W osłonie głośnika zaprasowano również dwa wkręty stalowe
do połączenia głośnika z magnetofonem (rys. 3.12).
 Rys. 3.12. Połączenie głośnika z magneto­
fonem
1 — osłon a g ło śn ik a , 2 — przód sk rzy n k i, 3 —
p rzek ład k a, 4 — zarys g łośn ik a, s — p od k ład k a
, sp rężysta 4,2, 6 — n ak rętk a M4, 7 — w k ręt, S —
“ p ły tk a d ocisk ow a
2
1

Wyjęcie głośnika z magnetofonu musi być poprzedzone odkrę­

ceniem dwóch nakrętek 6, które poprzez płytki 8 dociskają głoś­
nik do przedniej ścianki skrzynki 2. Rączkę magnetofonu wy­
konano z taśmy stalowej i pokryto galwanicznie warstwą chro­
mu. Na rączkę jest nałożona okładzina w kolorze szaro-grafito-
wym; wykonana jest ona z miękkiego polichlorku winylu. Końce
rączki zakończono ozdobnymi nakładkami, które osłaniają za­
trzaski do łączenia rączki z magnetofonem. Rączka kompletna
stanowi nierozdzielny podzespół. W tablicy 3 przedstawiono za-

Tablica 3

Lp. N az w a części lu b p o d ze sp o łu In fo rm a c ja o z m ien n o ści

i Boki skrzynki z płytą nośną oklejone Identyczna dla wszystkich odmian

folią z polichlorku winylu
2 Zaczepy rączki Identyczne dla wszystkich odmian
3 Rączka magnetofonu Identyczna dla wszystkich odmian
4 Osłona gniazd i przełącznika napięć Różna dla każdej odmiany
5 Osłona głośnika Identyczna dla wszystkich odmian
6 Przekładka głośnika Identyczna dla wszystkich odmian
7 Znaczek związkowy Identyczny dla wszystkich odmian

mienność poszczególnych elementów skrzynki kompletnej dla

czterech odmian magnetofonów.
Dno magnetofonu (rys. 3.13) jest identyczne dla wszystkich od­
mian magnetofonów. Wykonano je z polistyrenu w kolorze szaro-
-grafitowym. Pojemnik na przewód sieciowy jest wykonany jako
wspólna wypraska z dnem. Przykryty jest on pokrywką wykona­
ną również z polistyrenu. Wyjęcie przewodu sieciowego z pojem­
nika musi być poprzedzone otwarciem pokrywki. Otwiera się ją
po naciśnięciu zaczepu umieszczonego pośrodku jej dłuższego
 Rys. 3.13. Dno magnetofonu
1 — ek ran , 2 — sp rężyn a łącząca ek ran z „m asą” m a g n eto fo n u

boku. Podłużny otwór przy krótszym boku pokrywki umożliwia

jej zamknięcie (po wyjęciu przewodu).
Odłączenie pokrywki od dna można zrealizować po ustawieniu
jej pod kątem ~80° w stosunku do spodu dna (odchylać do wy­
czuwalnego oporu) i w tej pozycji należy nacisnąć w kierunku —
do pojemnika, jeden z dwóch wystających z pokrywki nadle-
wów (spełniających rolę zawiasów). Odkształcony sprężyście za­
wias umożliwia wyjęcie go z gniazda wykonanego w dnie. Na­
stępnie należy uwolnić drugi zawias, który już swobodnie daje się
wyjąć z gniazda, po ustawieniu pokrywki wzdłuż przekątnej otwo­
ru pojemnika. Połączenie pokrywki z dnem należy zacząć od
ustawienia jej pod kątem rozwartym w stosunku do płaszczyzny
zamknięcia. W tym położeniu należy oprzeć pokrywkę we wgłę­
bieniu z tyłu pojemnika i obrócić w kierunku zamknięcia, nacis­
kając ją jednocześnie prostopadle do osi obrotu.
Zawiasy pokrywki w miejscu współpracy z dnem pokryto
warstwą oleju silikonowego pod nazwą Silol 150 (oznaczenie ole­
ju wg katalogu Instytutu Tworzyw Sztucznych w Nowej Sarzy­
nie). Olej ten nie działa niszcząco na polistyren, a jego obecność
ma zabezpieczyć przed ewentualnym „skrzypieniem” podczas
obracania pokrywki.
 / Rys. 3.14. Połączenie nóżki gumowej z
dnem magnetofonu
1 — d n o, 2 — n óżk a gu m ow a

W lewe narożne dna z tyłu magnetofonu, wklejono ekran elek­

tryczny wykonany z folii aluminiowej. W cztery gniazda w naro­
żach dna wciśnięto nóżki gumowe (rys. 3.14) służące do stawia­
nia na nich magnetofonu.

3.2.3. Naprawy elementów obudowy

Naprawa elementów obudowy polega przede wszystkim na ich

sklejeniu. Przy wykonywaniu tych czynności zaleca się przestrze­
ganie następujących zasad.
Polistyren z polistyrenem kleić można tylko za pomocą roz­
puszczalników. Dobrymi rozpuszczalnikami polistyrenu są między
innymi: TRI, aceton, toluen.
Części wykonane z innych tworzyw oraz części metalowe
z częściami z tworzyw sztucznych, należy kleić klejem kauczuko­
wym Butapren OBT III.
Drobne zadrapania na gładkich powierzchniach części polisty­
renowych można usunąć przez polerowanie ich pastą polerowni-
czą.
Uszkodzonych powierzchni blach ozdobnych nie można napra­
wić. Dla zachowania trwałego estetycznego wyglądu magnetofonu
pomogą wskazówki opisane w 2.22.

3.3. Ogólny opis działania mechanizmu magnetofonów

Podany tutaj opis działania mechanizmu magnetofonów jest

identyczny dla wszystkich jego odmian.
W magnetofonie można wyodrębnić następujące podstawowe
układy mechaniczne:
— układ napędowy,
 — układ prowadzenia taśmy,
— układ sterowania.
Zadaniem układu napędowego jest zapewnienie właściwego kie­
runku i prędkości taśmie magnetofonowej, a układu prowadze­
nia — odpowiedniej drogi jej przebiegu (zależną od włączonego
rodzaju pracy magnetofonu). Wymagana współzależność pracy ze­
społu układu napędowego i układu prowadzenia taśmy do­
konuje się poprzez układ sterowania, który z kolei współpracuje
z elementami manipulacyjnymi magnetofonu. Po włączeniu każ-

Rys. 3.15. Mechanizm magnetofonu w położeniu STOP

1, 9 — sp ręży n y h a m u lcó w , 2 — d źw ign ia le w e g o n apędu, 3 — sp rężyn a le w e g o
n ap ęd u , 4 — tu le jk a sp rzęgła siln ik a , 5 — k ółk o p ośred n ie, 6 — sp rężyn a n a sta w -
cza k ółk a p o śred n ieg o , 7 — sp rężyn a p raw ego n ap ęd u , 8 — d źw ign ia p raw ego n a ­
p ęd u , 1 0 , 3 1 — zd erzak i d źw ig n i h a m u lco w y c h , 1 1 , 30 — n ak ład k i h a m u lcó w ,
1 2 , 2 9 — ta le r z y k i n ap ęd ów , 1 3 , 2 8 — d źw ig n ie h a m u lco w e, l i — k oło zam ach ow e,
"15, 23 — k o łk i p ro w a d zą ce, 1 6 — w a łe k p rzesu w u , 1 7 — rolk a d o cisk o w a , 23 —
g ło w ic a u n iw ersa ln a , 1 9 — k o łk i od su w a ją ce ta śm ę, 2 0 — d źw ign ia ro lk i d o cisk o ­
w e j, 2 1 — g łow ica k a su ją ca , 22 — sp rężyn a rolk i d o cisk o w ej, 2 i — sp rężyn a d źw ign i
k ółk a p o śred n ieg o , 25 — sp rężyn a p ow rotn a d źw ign i rolk i d o cisk o w ej, 2 6 — zderzak
d źw ig n i, 27 — za ry s ta śm y m a g n e to fo n o w ej, 32 — d źw ign ia, 33 — zd erzak d źw ign i
ro lk i d o cisk ow ej, 3 4 , 35 — p ask i gu m ow e
dego z rodzajów pracy magnetofonu, elementy jego mechanizmu
powinny zająć względem siebie określone położenie. Jest to jeden
z warunków prawidłowej pracy układu mechanicznego magneto­
fonu. Na rysunkach 3.15; 3.16; 3.17; 3.18; 3.19 i 3.20 przedstawio­
no wzajemne prawidłowe położenie elementów mechanizmu, za­
leżnie od włączonego rodzaju pracy magnetofonu.
Przełącznik rodzaju pracy nastawiony w położenie STOP
(rys. 3.15).
Klocki hamulcowe 11 i 30 opierają się o talerzyki 12 i 29 pra­
wego i lewego napędu. Dźwignie hamulcowe 13 i 28 odsunięte
są od zderzaków 10 i 31 wywiniętych z płyty nośnej, na odleg­
łość minimum 0,6 mm. Kółko pośrednie 5 zajmuje takie położe­
nie, aby odległość między nim a tulejką gumową 4 na osi silnika,
wynosiła minimum 1 mm. Rolka dociskowa 17 jest odsunięta od
wałka przesuwu 16 na odległość umożliwiającą łatwe zakładanie
taśmy (~16 mm). Jej położenie jest ustalone dźwignią 32, której
ruch w kierunku od wałka przesuwu jest ograniczony zderzakiem
26, wywiniętym z płytki pośredniej magnetofonu.
Położenie taśmy magnetofonowej względem czoła głowicy ka-

Rys. 3.16. Mechanizm magnetofonu w położeniu START

(opis Jak d la rys. 3.15)
 sującej 21 i uniwersalnej 18, ustalają dwa kołki 19 oraz lewy ko­
łek prowadzący 23. Prawidłowe położenie taśmy względem koł­
ków 19 przedstawiono na rys. 3.15. W położeniu STOP taśma
jest odsunięta od czół głowic magnetofonu.
Przełącznik rodzaju pracy nastawiony w położenie START (rys.
3.16)
Odległość pomiędzy klockami hamulcowymi a talerzykami na­
pędów powinna wynosić minimum 0,8 mm, a pomiędzy talerzy­
kiem prawego napędu i kółkiem pośrednim minimum 0,5 mm.
Dźwignie hamulcowe opierają się o zderzaki wywinięte z płyty
nośnej magnetofonu.
Rolka dociskowa jest dociśnięta do wałka przesuwu z siłą wy­
nikającą z napięcia sprężyny 22.
Dźwignia 32 powinna być odsunięta od zderzaka 33 na dźwigni
20, na odległość minimum 0,5 mm.
Suwak z kołkami 19 został przesunięty w kierunku do środka
magnetofonu na taką odległość, aby umożliwić styk taśmy mag­
netofonowej z czołami głowic magnetofonu. Położenie pozosta­
łych elementów — tak jak w pozycji STOP.

Rys. 3.17. Mechanizm magnetofonu w położeniu PAUZA

(opis jak na ry s. 3.15).
Przełącznik rodzaju pracy nastawiony w położenie PAUZA (rys.
3.17)
Lewy klocek hamulcowy opiera się o talerzyk napędu. Od­
ległość lewej dźwigni hamulcowej od zderzaka minimum 0,6 mm.
Rolka dociskowa jest odsunięta od wałka przesuwu taśmy na od­
ległość minimum 0,3 mm. Dźwignia 32 opiera się o zderzak 33
na dźwigni 20.
Położenie pozostałych elementów jak w pozycji START.
Przełącznik rodzaju pracy nastawiony w położenie PRZEW IJA­
NIE W PRAWO (rys. 3.18).

Rys. 3.18. Mechanizm magnetofonu w położeniu PRZEWIJANIE W PRAWO

(opis ja k na ry s. 3.15)

Talerzyk prawego napędu jest dociśnięty do kółka pośredniego,

które z kolei opiera się o tulejkę gumową na osi silnika. Siła
z jaką talerzyk naciska kółko pośrednie, wywierana jest przez
sprężynę 7 oraz pasek 34. Odległość pomiędzy klockiem hamulco­
wym a talerzykiem prawego napędu wynosi kilka mm. Talerzyk
lewego napędu odsunął się od klocka hamulcowego na odleg­
łość minimum 0,6 mm. Dźwignie hamulcowe opierają się o zde­
rzaki 10 i 31.
 Rolka dociskowa oraz kołki 19 zajmują położenie jak w pozycji
STOP.
Przełącznik rodzaju pracy nastawiorty w położenie STOP DODAT­
KOW Y oznaczone • (rys. 3.19).
Położenie to jest wynikiem zastosowania w magnetofonach
obrotowego przełącznika rodzaju pracy i spełnia funkcję dodat­
kowego położenia STOP. Nastawienie w magnetofonie rodzaju
pracy START po zakończeniu przewijania, musi być poprzedzone
zatrzymaniem taśmy magnetofonowej, aby uniknąć tworzenia się
pętli z taśmy, ponieważ prowadzi to do utraty styku taśmy z koł­
kami prowadzącymi i w efekcie do jej uszkodzenia lub zerwania.
Zasada ta jest spełniona przez wprowadzenie dodatkowego poło-

Rys. 3.19. Mechanizm magnetofonu w położeniu STOP DODATKOWY ozna­

czonym na pokrętle •
(opis la k na ry s. 3.15)

żenią w przełączniku obrotowym, pomiędzy położeniem START

a położeniem PRZEWIJANIA W PRAWO. W tym położeniu prze­
łącznika klocek hamulcowy opiera się o lewy talerzyk napędu.
Odległość pomiędzy zderzakiem lewego hamulca a dźwignią ha­
mulcową wynosi minimum 0,6 mm. Talerzyk prawego napędu
jest oddalony od klocka hamulcowego o minimum 0,8 mm. Kółko
pośrednie zajmuje takie położenie, aby odległość pomiędzy nim
a tulejką gumową silnika wynosiła minimum 1 mm, a pomiędzy
kółkiem i talerzykiem prawego napędu minimum 0,5 mm.
Gumowa rolka dociskowa jest odległa od wałka przesuwu o kil­
ka milimetrów bliżej, niż w położeniach przewijania lub STOP.
Częściowe przesunięcie rolki dociskowej w kierunku wałka prze­
suwu wynika z przyjętego rozwiązania konstrukcyjnego.
Przełącznik rodzaju pracy nastawiony w położenie PRZEW IJA­
NIA W LEWO (rys. 3.20).

Rys. 3.20. Mechanizm magnetofonu w położeniu PRZEWIJANIE W LEWO

(opis ja k na ry s. 3.15)

Talerzyk lewego napędu jest dociśnięty do tulejki gumowej na

osi silnika. Siła ta wywierana jest przez sprężynę 3. Odległość
pomiędzy klockiem hamulcowym a talerzykiem lewego napędu
wynosi kilka milimetrów, a pomiędzy klockiem hamulcowym i ta­
lerzykiem prawego napędu minimum 0,8 mm.
Dźwignie hamulcowe opierają się o zderzaki. Rolka dociskowa
oraz kołki 19 zajmują położenie jak w pozycji STOP.
 3.4. Układ napędowy

3.4.1. Ogólny opis układu

W omawianych magnetofonach układ napędowy umożliwia

szybkie przewijanie taśmy w obu kierunkach, a w czasie odtwa­
rzania i zapisu — uzyskanie odpowiedniej znormalizowanej pręd­
kości przesuwu taśmy przed głowicami.
Szybkie przewijanie taśmy do przodu realizuje się po dociśnię­
ciu talerzyka prawego napędu 5 (rys. 3.21) poprzez kółko pośred­
nie 4, do tulejki 3 założonej na osi silnika.

Rys. 3.21. Schemat kinematyczny PRZEWIJANIE W PRAWO

1 — k ieru n ek ru ch u ta śm y , 2, 5 — ta lerzy k i n ap ęd ów , 3 — tu le jk a siln ik a , 4 —
k ó łk o p ośred n ie

Obroty prawego talerzyka i nałożonej na niego szpuli wynoszą

ds d/Vp
Tipi Tls * “

dkp dpi
gdzie: ns — liczba obrotów na minutę silnika w czasie przewija­
nia,
ds — średnica zewnętrzna tulejki do przewijania na osi
silnika w mm,
 dkp — średnica zewnętrzna kółka pośredniego w mm,
dpt — średnica talerzyka prawego napędu współpracują­
ca z kółkiem pośrednim w mm.
Ze wzoru wynika, że liczba obrotów talerzyka prawego napędu
w czasie przewijania nie zależy od średnicy kółka pośredniego.
Kółko to zastosowano w układzie napędowym ze względów kon­
strukcyjnych, aby uzyskać właściwy kierunek obrotów prawego
talerzyka w czasie przewijania.
Zewnętrzne obciążenie silnika w czasie całego cyklu przewija­
nia pełnej szpuli nie jest stałe i zwiększa się w czasie nawijania
taśmy na prawą szpulę.
Obciążenie to można ująć ogólnym wzorem
Ms Mt Pn mTnt
gdzie: Ms — moment obciążający silnik w czasie przewijania w
Gem,
Mt — moment tarcia zredukowany do silnika, wszystkich
elementów obracających się w magnetofonie w cza­
sie przewijania w Gem,
Pn — siła naciągu w taśmie pomiędzy prawym kołkiem
prowadzącym a prawą szpulą w G,
rnt— promień nawijania taśmy na prawej szpuli w cm.
Moment tarcia Mt można uznać za wartość stałą, natomiast
iloczyn Pn ■rnt zwiększa się wraz z ilością nawiniętej taśmy na
prawej szpuli. Zwiększające się obciążenie silnika w czasie prze­
wijania, wywołuje nieznaczną zmianę jego obrotów. Uzyskano
to przez zastosowanie w magnetofonie silnika o „twardej” cha­
rakterystyce w zakresie występujących obciążeń (p. 3.4.2.). Prak­
tycznie można przyjąć, że średnie obroty silnika w czasie przewi­
jania wynoszą około 2800 obr/min, a więc średnie obroty prawej
szpuli wynoszą

npt = 2800 ^ ~ 336 obr/min

100 ~
Obliczona liczba obrotów prawej szpuli będzie odpowiadała ob­
rotom rzeczywistym, jeżeli:
— jest właściwy nacisk prawego talerzyka wywierany na tulejkę
silnika,
— współpracujące powierzchnie elementów przenoszących moc
z silnika na prawy talerzyk są czyste,
— działanie sprzęgła przeciążeniowego zmontowanego na osi sil­
nika jest prawidłowe. Jeżeli warunki te nie będą spełnione,
wystąpi ślizganie w przekładniach ciernych lub w sprzęgle
przeciążeniowym, czas przewijania taśmy będzie odpowiednio
dłuższy, a w skrajnym przypadku magnetofon nie będzie prze­
wijał taśmy.
Obroty lewej szpuli, która w czasie przewijania w prawo jest
napędzana taśmą nie są stałe i zwiększają się przez cały czas
przewijania. Jest to wynikiem zwiększającej się średnicy nawinię­
cia taśmy na prawej szpuli, która obraca się ze stałymi obrota­
mi i zmniejszającej się średnicy nawinięcia taśmy na szpuli lewej.
Zależność pomiędzy obrotami prawej i lewej szpuli w czasie
przewijania w prawo można ująć wzorem
dnp
fiit Hpt
dni
gdzie: nu — liczba obrotów na minutę lewego talerzyka (szpuli)
w czasie przewijania w prawo,
dnp — średnica nawinięcia taśmy na prawej szpuli w mm,
d„i — średnica nawinięcia taśmy na lewej szpuli w mm.
Szybkie przewijanie taśmy do tyłu (w lewo) realizuje się po
dociśnięciu talerzyka lewego napędu do tulejki gumowej na osi.
silnika. Ponieważ średnice prawego i lewego talerzyka napędów
są identyczne, obroty lewego talerzyka w czasie przewijania do
tyłu są takie, jak obroty prawego talerzyka w czasie przewijania
do przodu przy założeniu, że układy przewijające są sprawne.
Zagadnienia występujące w czasie przewijania do tyłu są iden­
tyczne jak dla opisanego już przewijania do przodu.
Taśma magnetofonowa w czasie zapisu i odczytu jest prze­
mieszczona po dociśnięciu rolki dociskowej 4 do wałka przesuwu
taśmy 2 (rys. 3.22).
Napęd na wałek przesuwu jest przenoszony paskiem 6 z silnika
na koło zamachowe 5, które połączono na stałe z wałkiem prze­
suwu (stanowią one jeden nierozdzielny podzespół).
Obroty koła zamachowego oraz połączonego z nim wałka prze­
suwu wynikają z prędkości przesuwu taśmy oraz założonej śred-
 Rys. 3.22. Schemat kinematyczny napędu taś­
my w czasie GRANIA i ZAPISU
1 — siln ik , 2 — w a łek p rzesu w u , 3 — taśm a m ag­
n eto fo n o w a , 4 — rolka d ocisk ow a, 5 — k o ło za­
m ach ow e, 6 — p asek n ap ęd ow y, 7 — k ieru n ek
ru ch u taśm y

nicy wałka przesuwu w miejscu współpracy z taśmą. Zależność

ta określa się wzorem
n-d-n
v — ---------
600
gdzie: v — prędkość przesuwu taśmy w cm/s,
d — średnica wałka przesuwu w miejscu współpracy z taś­
mą w mm,
n — liczba obrotów na minutę wałka przesuwu.
Dla omawianych magnetofonów znamionowa prędkość przesu­
wu taśmy v = 9,53 cm/s, a średnica wałka przesuwu d = 4 mm.
Obroty koła zamachowego i wałka przesuwu wynoszą
600 u , , .
n = -------450 obr/min
d ~
Aby uzyskać obliczoną liczbę obrotów koła zamachowego prze­
łożenie pomiędzy silnikiem a kołem zamachowym powinno wy­
nosić
. tts dp£
%
n dps
gdzie: ns — liczba obrotów na minutę silnika w czasie zapisu
i odczytu,
dps — średnica podziałowa paska na kółku pasowym sil­
nika w mm,
dPk — średnica podziałowa paska na kole zamachowym w
mm.
 Ogólną zależność w czasie odczytu pomiędzy liczbą obrotów
silnika a prędkością przesuwu taśmy określa wzór

i -600
(Obciążenie mechaniczne silnika jest jednakowe dla zapisu i od­
czytu).
Ponieważ w przekładniach pasowych występuje zawsze nie­
unikniony poślizg, obliczenie należy skorygować o jego wielkość
przez zmniejszenie przełożenia o —1,5°/o.
Prędkość 9,53 cm/s jest prędkością znamionową i uzyskanie tej
prędkości we wszystkich wyprodukowanych magnetofonach w
sposób powtarzalny jest praktycznie niemożliwe, ponieważ wszyst­
kie składniki we wzorze na obliczenie prędkości faktycznie nie
występują jako wartości znamionowe, a są obarczone błędem
wykonawczym w granicach dopuszczalnych tolerancji.
Dla omawianych magnetofonów średnia prędkość przesuwu
taśmy mierzona w warunkach określonych przez PN-69/T-86150
nie może różnić się więcej od prędkości znamionowej niż ± 2u/o.
Zastosowane koło zamachowe w układzie napędu taśmy wyrównu­
je drobne zmiany prędkości obrotów silnika oraz chwilowe zmia­
ny obciążenia.

3.4.2. Silnik napędowy magnetofonów

3.4.2.I. Podstawowe parametry silnika

W magnetofonach ZK120, ZK125, ZK140, ZK145 zastosowano

do napędu silnik typu SAZ — 5tr, produkowany przez Zakłady
„Tonsil” we Wrześni. Jest to silnik asynchroniczny ze zwartą
fazą pomocniczą i uzwojeniami transformatorowymi, przeznaczo­
ny do pracy ciągłej w położeniu pionowym wałkiem ku górze w
zakresie temperatur od 10-k55°C. Dane znamionowe silnika przy
jednoczesnym obciążeniu transformatorów:
— napięcie 220 V ± 1%
— częstotliwość 50 Hz ± 1%
— moment znamionowy 60 Gem
— prędkość biegu jałowego 2880 obr/min
— prąd biegu jałowego < 270 mA
 26,2±ai
um
7l5ttyP

R y s . 3 .2 3 . S i l n i k S A Z - 5 t r — w y m i a r y z e w n ę t r z n e
1 — u zw o jen ie a n o d o w e, 2 — u zw o jen ie żarzenia, V — p u n k t p om iaru zastęp czej
p ręd k ości drgań
— moc biegu jałowego ^ 43 W
— moment przy 2800 obr/min ^ 120 Gem
— moment przy 2500 obr/min 280 Gem
— moment rozruchowy ^ 140 Gem
Dane znamionowe transformatorów (silnik na biegu jałowym)
podano w p. 5.1.1.2.
Przyrost temperatur uzwojeń silnika obciążonego momentem
120 Gem, a transformatorów oporem znamionowym nie powinien
być większy niż 60°C.
Poziom dźwięku -wytwarzanego przez silnik przy biegu jało­
wym, przy zasilaniu napięciem znamionowym, nie powinien prze­
kraczać 30 dB (A) z odległości 30 cm od końca wałka, w warun­
kach swobodnego pola akustycznego. Pomiaru dokonuje się wg
BN-67/3016-05. Wirnik silnika powinien wirować w lewo zgod­
nie z PN-55/E-06000. Ciężar silnika wynosi ~ 1 kG.
Zdolność silnika do pracy wynosi około 3000 h bez potrzeby
stosowania w tym czasie dodatkowych środków smarujących.

Tak dużą trwałość silnika uzyskano między innymi przez za­

stosowanie wysokiej jakości łożysk porowatych do łożyskowania
wirnika, dużej dokładności wykonania wałka wirnika oraz zasto­
sowanie podkładek filcowych, umieszczonych wewnątrz silnika
jako dodatkowych zbiorników oleju. Podkładki te są nasycone
olejem i stykają się z zewnętrznymi powierzchniami łożysk. Na­
turalny ubytek oleju z łożysk silnika w czasie eksploatacji mag­
netofonu jest uzupełniany olejem, którym nasycono podkładki
filcowe.
Na rys. 3.23. podano podstawowe wymiary silnika SAZ-5 tr,
a na rys. 3.24. jego charakterystykę.

3.I.2.2. Zawieszenie silnika w magnetofonie

Zawieszenie silnika jest identyczne dla wszystkich odmian

magnetofonów.
Konstrukcja silnika SAZ-5 tr została przystosowana do zawie­
szenia go w magnetofonie w środku jego ciężkości oraz łatwego
użycia elementów amortyzujących, aby uzyskać minimalną wi­
brację silnika i niski poziom hałasu w czasie jego pracy. W tym
celu na wspornikach łożysk wykonano nadlewy umieszczone sy­
metrycznie na pionowej osi silnika, która przechodzi przez jego
środek ciężkości.
W omawianych magnetofonach silnik zawieszono elastycznie po­
między płytą nośną magnetofonu a obejmą, poprzez dwa amorty­
zatory, wykonane z gumy o dużej zdolności tłumienia drgań.
Dolny amortyzator osadzono w otworze obejmy i na nadlewie
silnika, a górny w otworze płyty nośnej i drugim nadlewie silni­
ka. Właściwe ułożenie amortyzatorów w ich gniazdach ma rów­
nież wpływ na poziom hałasu pracującego silnika. Amortyzatory
powinny być tak ułożone, aby stan naprężeń wywołany w nich
w czasie montażu siłami tarcia, między powierzchniami roboczymi
amortyzatorów a ściankami otworu obejmy i płyty nośnej, był
jak najmniejszy. Można to uzyskać przez posmarowanie powierz­
chni roboczych amortyzatora cienką warstwą gliceryny, która
zmniejszy współczynnik tarcia, a zatem i siły wywołujące stan
naprężeń w amortyzatorach. Obejma jest przykręcona do płyty
nośnej czterema wkrętami M4X 10, a jej położenie względem pły­
ty ustalają dwa nadlewy, po włożeniu ich w otwory wykonane
na płycie nośnej. Obejmę wykonano jako odlew ciśnieniowy ze
stopu cynkowego Z41. Dwa wsporniki przykręcone do płyty po­
przez obejmę po jej przeciwległych stronach, mają zadanie ogra­
niczyć pionowe wychylenia silnika w przypadku gwałtownego
wstrząsu magnetofonem.
 Sprzęgło silnika jest identyczne dla wszystkich odmian magne­
tofonów.
Napęd z osi silnika 1 (rys. 3.25) na poszczególne elementy
sprzęgła jest przenoszony siłami tarcia, wywołanymi naciskiem
sprężyny 6 na ich powierzchniach czołowych.
Połączenie cierne pomiędzy silnikiem a elementami napędowymi
pozwoliło na zastosowanie w sprzęgle termicznego bezpiecznika
przeciążeniowego oraz chroni powierzchnię roboczą pierścienia
gumowego 10 przed poślizgiem w momencie włączenia przewijań.

Rys. 3.25. Sprzęgło silnika

1 — oś siln ik a , 2 — tu le jk a p orow ata,
3, 7 — p o d k ła d k i n a sta w cze, 4 — tu lejk a
p rzecią żen ia , 5 , 9 — p od k ład k i, 6 — sp rę­
żyn a , 8 — zaw leczk a n a su w n a , 10 — p ier­
śc ień g u m o w y , 11 — k ó łk o p asow e, 12 —
w iatraczek k o m p letn y , 1 3 — zaw leczk a
zacisk ow a
(w m a g n e to fo n ie m a za sto so w a n ie pod­
k ła d k a 3 a lb o 7)

Bezpiecznik przeciążeniowy zabezpiecza silnik przed osiągnię­

ciem temperatury niszczącej izolację uzwojeń, co w praktyce
oznaczałoby konieczność wymiany całego silnika. Zadanie bez­
piecznika spełnia tulejka 4 wykonana ze stopu, którego punkt
topliwości wynosi około 94°C. W normalnych warunkach pracy
magnetofonu temperatura silnika jest niższa o kilkanaście stopni
od temperatury topliwości tulejki. Tulejka stanowi wtedy ele­
ment oporowy dla sprężyny sprzęgła i jej obecność jest niezbęd­
na do uzyskania właściwych nacisków na czołowych powierzch­
niach elementów napędowych.
W przypadku, gdy silnik jest włączony do sieci, a oś (wirnik)
silnika zostanie zatrzymana siłami zewnętrznymi poprzez elemen­
ty sprzęgła, cała moc pobierana przez silnik jest zamieniana na
ciepło ponieważ jego sprawność jest wtedy równa zeru. Nie obra­
ca się również wiatraczek 12, warunki termiczne silnika są bardzo
niekorzystne i następuje szybki wzrost jego temperatury. Po
 osiągnięciu przez silnik tem peratury około 94 °C, tulejka prze­
ciążeniowa topi się, sprężyna ulega odprężeniu i przestaje wywie­
rać nacisk na powierzchnie czołowe elementów sprzęgła. Połą­
czenie cierne pomiędzy nimi a osią silnika zostaje zniszczone,
siły zewnętrzne przestają oddziaływać na oś silnika i silnik
ponownie zaczyna pracować i chłodzi się.
Doprowadzenie magnetofonu do sprawności wymaga przepro­
wadzenia demontażu sprzęgła i założenia nowej tulejki. Przed
montażem należy oczyścić sprężynę i tulejkę wiatraczka z ewen­
tualnych resztek metalu ze stopionej tulejki. W praktyce wypadki
wytopienia pierścienia mogą występować jedynie wyjątkowo, np.
gdy zerwany pasek unieruchomi wiatraczek silnika. Jeżeli mag­
netofon nie zostanie wówczas wyłączony z sieci, wirnik silnika
będzie się obracał jeszcze, ponieważ w pierwszym okresie po za­
trzymaniu się wiatraczka, moment silnika jest większy od mo­
mentu hamującego jakim oddziałuje tulejka wiatraczka na silnik.
Dalsze intensywne tarcie na powierzchniach czołowych tulej­
ki wiatraczka bez dostatecznego ich smarowania, spowoduje
wzrost współczynnika tarcia, moment obciążający silnik wzrośnie
i gdy przekroczy maksymalny moment silnika, wirnik zatrzyma
się i zacznie wzrastać tem peratura silnika do czasu aż nagrzeje
się on do 94°C. Przy tej temperaturze nastąpi wytopienie tulejki
przeciążeniowej, po czym odciążony od momentu zewnętrznego
silnik zacznie się obracać.
W czasie eksploatacji magnetofonu częstym rodzajem pracy jest
przewijanie taśmy w obu kierunkach. Ze względu na obciążenie
silnika, cykl przewijania można podzielić na dwa okresy:
— pierwszy, bardzo krótki, trwający ułamek sekundy, w czasie
którego silnik rozpędzając szpulę z taśmą, pokonuje ich opór bez­
władności, a jednocześnie obciążony jest momentem potrzebnym
do przewijania taśmy, który można wyrazić wzorem
M = Gem
i
gdzie: Pn — siła naciągu w taśmie pomiędzy szpulą nawijającą
a kołkiem prowadzącym od strony tej szpuli w G,
r nt — promień nawinięcia taśmy w cm,
i — przełożenie pomiędzy obrotami silnika a obrotami
talerzyka napędu w czasie przewijania.
— drugi, trwający już przez pozostały czas cyklu przewijania,
w czasie którego silnik jest obciążony tylko momentem potrzeb­
nym do przewijania taśmy. (W obu przypadkach został pominięty
jako nieznaczny moment od oporu tarcia).
W prawidłowo nastawionym magnetofonie, moment przenoszo­
ny z osi silnika na tulejkę gumową jest większy niż moment M
i przewijanie odbywa się bez poślizgów tulejki 2 na osi silnika.
Natomiast w pierwszym okresie przewijania, kiedy tulejka jest
obciążona znacznie większymi siłami zewnętrznymi niż w czasie
dalszego przewijania, występuje chwilowy poślizg pomiędzy tymi
elementami i łagodzi obciążenie silnika.
Przy zastosowaniu połączenia stałego pomiędzy osią silnika
a tulejką gumową, chwilowy poślizg występowałby na powierz­
chniach roboczych tulejki gumowej, kółka pośredniego i tale­
rzyków napędów. Poślizg ten byłby przyczyną chwilowej głośnej
pracy mechanizmu, szczególnie w czasie włączania przewijania do
tyłu, ponieważ spowodowałoby drgania układów napędowych.
Wystąpiłoby również zużywanie się mechaniczne elementów
współpracujących w czasie przewijania, a szczególnie powierzchni
detali gumowych.

3A .2A. Konstrukcja i nastawienie sprzęgła silnika

Elementy sprzęgła są nałożone swobodnie na osi silnika. Po

zdjęciu zawleczki 8, którą należy wysunąć z kanałku na osi, moż­
na przeprowadzić pełny demontaż sprzęgła. Pod zawleczką umiesz­
czono podkładkę 9 wykonaną z blachy stalowej o grubości 0,8 mm
i galwanicznie pokrytą warstwą miedzi. Tulejka napędowa składa
się z pierścienia gumowego 10 połączonego trwale z tulejką poro­
watą 2. Przepis smarowania tulejki podany jest w p. 4.3. Pomię­
dzy tulejkę napędową a kółkiem pasowym 11 znajduje się prze­
ważnie podkładka nastawcza 3, wykonana z blachy stalowej
o grubości 0,5 mm i pokryta galwanicznie warstwą miedzi. We
wgłębieniu kółka pasowego umieszczono tulejkę przeciążeniową 4.
Górna powierzchnia czołowa sprężyny 6 opiera się zawsze
o podkładkę 5, a dolna o podkładkę nastawczą 7 lub tulejkę wia­
traczka. Podkładki 5 i 7 są wykonywane z blachy mosiężnej o gru­
bości 0,5 mm. Zasady postępowania z podkładkami są podane w
dalszym opisie. Tulejka wiatraczka jest podparta od dołu zawlecz­
ką zaciskową 13, osadzoną w kanałku na osi silnika.
Moment przenoszony z silnika na elementy sprzęgła nie podle­
ga nastawieniu. Właściwy moment wynika z dobranych konstruk­
cyjnie materiałów na elementy sprzęgła, ich wymiarów geome­
trycznych oraz kontrolowanej charakterystyki siłowej sprężyny 6.
Czynności nastawcze w sprzęgle ograniczają się tylko do re­
gulacji położenia kółka pasowego, jeżeli pasek napędzający od
silnika koło zamachowe nie jest równoległy do płaszczyzny płyty
nośnej. Obniżenie kółka pasowego dokonuje się przez usunięcie
podkładki 7 i nałożenie podkładki 3.
Podniesienie kółka 11 dokonuje się przez usunięcie podkładki
3 i nałożenie podkładki 7.
Przestrzeganie podanych zasad umieszczania podkładek, zapew­
nia uzyskanie właściwego momentu na sprzęgle, ponieważ ugięcie
sprężyny, a więc i siły przez nią wywieranej na powierzchnie
czołowe elementów sprzęgła po wykonaniu regulacji kółka paso­
wego, nie ulegną zmianie.

3.4.3. Zespół koła zamachowego z wałkiem przesuwu

3.4.3.I. Konstrukcja zespołu

Zespół koła zamachowego i wałka przesuwu jest identyczny

dla wszystkich odmian magnetofonów. Koło zamachowe 9 (rys.
3.26) jest wykonane ze stopu cynkowego Z41 lub jako wypraska
z proszków żelaza. Jego powierzchnie pokryto gruntem chemo-
reaktywnym, aby zabezpieczyć je przed powierzchniowym utle­
nianiem.
Wałek przesuwu 6 wykonany ze stali nierdzewnej jest utw ar­
dzony na minimalną twardość 55 HRC, a następnie szlifowany
i polerowany. Koło zamachowe połączono z wałkiem za pomocą
klejenia i tak stanowią jeden nierozdzielny podzespół. Trwałość
połączenia bada się, obciążając wałek siłą osiową 150 kG. Pod­
stawowe wymiary, gładkość oraz dopuszczalne „bicia” wałka i ko­
ła zamachowego są podane na rys. 3.27. Szczególnie istotne jest
„bicie” wałka przesuwu w miejscu współpracy z taśmą. Bicie to
jest jedną z głównych przyczyn nierównomiemości przesuwu taś-
 Rys. 3.26. Zespól koła zamachowego z wałkiem przesuwu
1 — g ó rn e ło ży sk o , 2 — w k r ę t M3X5, 3 — p od k ład k a 3 ,2 ; 4 — p ły tk a łożysk a, 5 —
pod k ład k a za trzy m u ją ca o lej, 6 — w a łe k p rzesu w n y, 7 — p ły ta p ośred n ia, 8 — pa­
sek n a p ęd o w y , 9 — k o ło za m ach ow e, 1 0 — p ły ta nośn a m a g n e to fo n u , 11 — p ły tk a
ob sad y d o ln eg o ło ży sk a , 1 2 — w k ręt M4X6, 1 3 — pod k ład k a sp rężysta, 14 — w sp o r­
n ik o b sad y d o ln eg o ło ży sk a , 1 5 — p odkładka op orow a w ałk a p rzesu w u , 1 6 — doln e
ło ży sk o , 1 7 — p a sek n a p ęd o w y , 1 8 — otw ór u sta la ją c y , 1 9 — w k ład k a filc o w a

m y w czasie zapisu i odczytu — rośnie ono wraz ze zwiększaniem

się „bicia”.
Obsadę dolnego łożyska wałka połączono z płytą nośną mag­
netofonu dwoma wkrętami M4 X 6. Jej położenie względem płyty,
a tym samym właściwe położenie łożyska ustalają dwa wygnioty
na płytce 11, które wchodzą w odpowiednie otwory 18 w płycie
nośnej. Obsada dolnego łożyska składa się z płytki 11, wspornika
łożyska 14 oraz podkładki 15. Całość po połączeniu stanowi nie-
rozdzielny podzespół. Dolne łożysko 16 jest wykonane z termo­
plastycznego tworzywa sztucznego o chemicznej nazwie polifor-
maldehyd. Położenie łożyska w obsadzie ustalono otworem w
płytce 11 oraz dwoma wygniotami we wsporniku 14. We wgłębie­
niu łożyska umieszczono podkładkę 15, na której opiera się wałek
przesuwu. Podkładka wykonana ze stali jest utwardzona (na
twardość 55 HRC) i oszlifowana od strony współpracy z wałkiem
przesuwu. Górne łożysko 1 wałka przesuwu jest wykonane z po-
liformaldehydu. W kształtowy otwór łożyska włożono wkładkę
filcową 19, która jest nasycona olejem potrzebnym do smarowania
łożyska. Łożysko jest wciśnięte w kształtowy otwór płytki.
Po wciśnięciu, kołnierz łożyska opiera się o dolną powierzch­
nię płytki 4. Płytkę łożyska połączono dwoma wkrętami M3X5,
w magnetofonach ZK120 i ZK125 z płytką głowic, a w magneto­
fonach ZK140 i ZK145 ze wspornikiem prawego kołka prowadzą­
cego taśmę.
Na wałek przesuwu nałożono podkładkę 5, która szczelnie przy­
lega do jego powierzchni. Zabezpiecza ona przed przedostawaniem
się oleju z górnego łożyska do tej części powierzchni wałka, która
napędza taśmę magnetofonową. Podkładka jest wykonana ze spec­
jalnego gatunku kauczuku syntetycznego.

3.4.3.2. Montaż i nastawianie

Koło zamachowe z wałkiem wyjmuje się z magnetofonu po

odkręceniu czterech wkrętów łączących płytę pośrednią 7 z pły­
tą nośną 10 magnetofonu. Nastawienie podzespołu ogranicza się
tylko do prostopadłego ustawienia wałka względem kierunku prze­
suwu taśmy.
Nastawienie polega na przesuwaniu płytki 4 w kierunku okreś­
lonym przez dwa wygnioty na płytce z głowicami w magnetofo­
nach ZK120 i ZK125, a w magnetofonach ZK140 i ZK145 — dwa
nadlewy na wsporniku kołka.
Dokładny opis nastawienia jest podany w p. 3.5.I.3.
Obsada dolnego łożyska jest połączona jednoznacznie z płytą
nośną i nie podlega nastawianiu.
Podkładka zatrzymująca olej nie może w żadnym przypadku
ocierać o dolną powierzchnię elementu wsporczego pod płytką
z łożyskiem. Ocierająca podkładka będzie przyczyną zwiększonej
nierównomierności przesuwu taśmy. Właściwe położenie pod­
kładki jest pokazane na rys. 3.26. Wymiary wkładki filcowej w
górnym łożysku wynoszą 8X 5X 1,5 mm. Szczególnie istotna dla
prawidłowego smarowania łożyska jest grubość wkładki. W po­
łożeniu pracy magnetofonu, kiedy rolka dociskowa jest odsunięta
od wałka przesuwu, wkładka filcowa powinna nieznacznie go do­
ciskać do powierzchni łożyska. Poliformaldehyd, z którego wyko­
nano łożyska walka jest materiałem o bardzo dobrych własnoś­
ciach łożyskowych. Łożyska w czasie eksploatacji magnetofonu,
gdy nie jest uszkodzona współpracująca powierzchnia wałka oraz
są one prawidłowo smarowane, praktycznie nie ulegają zużyciu.
Należy tylko dbać, aby w czasie napraw nie uszkodzić bieżni ło­
żysk. Poliformaldehyd, jak każde tworzywo termoplastyczne jest
stosunkowo miękki i łatwo się uszkadza każdym metalowym na­
rzędziem. Uszkodzona bieżnia łożyska kwalifikuje je do wymiany.
Nie należy również po wyjęciu z magnetofonu umieszczać łożysk
bardzo blisko rozgrzanych przedmiotów, np. lutownic, ponieważ
grozi to deformacją łożyska i koniecznością jego wymiany.

3.4.4. Zespół prawego napędu

3.4.4.1. Zasada działania

Zespół prawego napędu jest identyczny dla magnetofonów

ZK125, ZK140 i ZK145. W magnetofonie ZK120 różni się tylko
brakiem kółka pasowego do napędu licznika.
 Rys. 3.28. Zespół prawego napędu
1 — sp rężyn a n a sta w cza k ółk a p o śred n ieg o , 2 — k ó łk o p ośred n ie, 3 — siln ik , 4 —
talerzy k p ra w eg o n a p ęd u , 5 — d źw ign ia p raw ego n ap ęd u , 6 — zarys k rzy w k i s t e ­
ru jącej d źw ig n ię p ra w eg o n ap ęd u , 7 — sp rężyn a, 8 , 9, 1 0 — zaczep y n a sta w cze sp rę­
ż y n y , 11 — w k r ę ty łączące p ły tę p ośred n ią z m ag n eto fo n em

Do podstawowych zadań zespołu prawego napędu (rys. 3.28)

należy:
— przewijanie taśmy do przodu,
— nawinięcie z właściwym naciągiem taśmy na prawą szpulę w
czasie zapisu i odczytu,
— wytworzenie momentu hamującego w celu uzyskania nacią­
gu w taśmie w czasie przewijania do tyłu,
— w magnetofonach ZK125, ZK140, ZK145 napędzanie licznika
przesuwu taśmy.
Po uruchomieniu magnetofonu w pozycji STOP, pasek gumo­
wy napędzany przez koło zamachowe obraca kółko dowijające
w prawym napędzie. Włączony hamulec blokuje obroty górnego
talerzyka napędu. Po włączeniu zapisu lub odczytu następuje od­
sunięcie talerzyka od hamulca i obrót talerzyka napędu przez
tarczę 1 i krążki filcowe 2 (rys. 3.29). Talerzyk, przy nałożonych
na magnetofon szpulach z taśmą, obracając prawą szpulę nawija
na nią taśmę wychodzącą z układu wałek przesuwu — rolka do­
ciskowa.
Prędkość przesuwu taśmy w czasie grania i zapisu jest stała,
a więc szpula nawijająca musi się obracać ze zmienną prędkością
kątową, zależnie od ilości nawiniętej taśmy, ponieważ musi być
spełniony warunek:
V
nsz = -------• 60 (obr/min)
%d„
gdzie: nsz — liczba obrotów na minutę szpuli nawijającej taśmę
w czasie grania i zapisu,
v — prędkość przesuwu taśmy w cm/s,
dn — średnica nawinięcia taśmy na szpuli nawijającej w
cm.
Liczba obrotów szpuli jest największa na początku nawijania
taśmy, gdy średnie nawinięcia taśmy są praktycznie równe śred­
nicy rdzenia szpuli
obr
^ sz m ax ~ 00
ft dr min
gdzie: dr — średnica rdzenia szpuli w cm.
Aby taśma od samego początku była nawijana z naciągiem na
prawą szpulę powinien być spełniony podstawowy warunek
^ s z m ax ^d
gdzie: nd — liczba obrotów na minutę kółka dowijającego 6 (rys.
(rys. 3.29), a
nd = n — (obr/min)
dpd
gdzie: n — liczba obrotów na minutę koła zamachowego,
dpk — średnica podziałowa paska na kole zamachowym
w mm,
dpd— średnica podziałowa paska na kółku dowijającym
w mm.
 W omawianych magnetofonach typową do stosowania w eksplo­
atacji jest szpula o średnicy zewnętrznej 147 mm i średnicy rdze­
nia 60 mm. (Wymiary szpuli wg PN-60/T-86151 Magnetofony do­
mowe. Szpule do taśmy).
Przy użyciu wymienionej szpuli na prawym napędzie jej ma­
ksymalne obroty podczas dowijania wynoszą ~30 obr/min. Licz­
ba obrotów kółka dowijającego jest stała i wynosi ~200 obr/min.
Różnica prędkości kątowych szpuli (talerzyka napędu) i kółka
dowijającego jest wyrównywana poślizgiem, jaki występuje po­
między krążkami filcowymi, a współpracującą z nimi płaszczyzną
talerzyka napędu. Poślizg ten zwiększa się wraz z ilością nawi­
niętej taśmy na prawej szpuli.
Sprzęgła pracujące z ciągłym poślizgiem są powszechnie sto­
sowane w układach dowijania w magnetofonach domowych ze
względu na ich prostą konstrukcję oraz pewność działania. Nale­
ży tylko nadmienić, że w omawianym rozwiązaniu układu dowi­
jania niezbędnym warunkiem uzyskania naciągu w taśmie jest
występowanie poślizgu w sprzęgle dowijającym.
Naciąg w taśmie zależy tylko od momentu jaki jest przenoszo­
ny przez sprzęgło dowijające, tzn. z kółka dowijającego na tale­
rzyk napędu. Zastosowane w magnetofonach sprzęgło dowijające
jest typu „grawitacyjnego”, tzn. naciski na okładzinach sprzęgła,
a tym samym i przenoszony przez niego moment zależą od ciężaru
talerzyka napędu, ciężaru nałożonego na talerzyk, w tym przy­
padku ciężaru szpuli z taśmą oraz kierunku ich działania w sto­
sunku do osi talerzyka.
Moment przenoszony przez sprzęgło przy określonym rozsta­
wieniu krążków filcowych jest maksymalny, gdy magnetofon stoi
poziomo na nóżkach gumowych. W pozycji pionowej magneto­
fonu, gdy oś sprzęgła jest prostopadła do kierunku działania cię­
żaru talerzyka i szpuli — moment jest równy zero. Dlatego opi­
sywane magnetofony powinny być eksploatowane w pozycji po­
ziomej.
Moment (w Gem) przenoszony przez sprzęgło dowijające, gdy
magnetofon stoi poziomo, można określić wzorem obliczanym
w Gem
Msp = (Gt + Gsz) rśr
 gdzie: Gt — ciężar talerzyka z osią w G,
Gsz — ciężar szpuli z taśmą w G,
fi — współczynnik tarcia krążków filcowych o współpra­
cującą powierzchnię talerzyka,
tśr — średni promień rozstawienia krążków filcowych od
osi sprzęgła w cm.
Ponieważ 3 krążki filcowe mogą być rozstawione na różnych
promieniach, do obliczeń należy przyjąć średni promień, który
wynosi
_ Ti + r 2 + r3
3
gdzie: r1, r 2, r3 — odległość środków krążków filcowych od osi
sprzęgła w cm.
Naciąg, z jakim jest nawinięta taśma na prawą szpulę w czasie
grania i zapisu, wynosi
r t _ M„ — (Mi + Mi) (
^nt

gdzie: Mi — moment potrzebny do napędu licznika przesuwu taś­

my w Gem,
Mt — w prawidłowo nastawionym sprzęgle jest to moment
tarcia osi talerzyka w łożysku w Gem,
rnt — promień nawinięcia taśmy na prawej szpuli w cm.
Gdy prawy napęd jest sprawny, moment Mt jest bardzo mały.
Dla magnetofonu ZK120, który jest bez licznika

fr>t _ Msp Mi
----------------
Tnt
Moment na sprzęgle dowijającym zwiększa się wraz z ilością
nawiniętej taśmy na prawej szpuli, ponieważ zwiększa się jej cię­
żar. Jednocześnie zwiększa się również promień nawinięcia taśmy.
Jednak przyrost momentu następuje nieco wolniej niż przyrost
promienia. Dlatego siła naciągu w taśmie jest największa na po­
czątku dowijania, gdy prawa szpula jest prawie pusta.
Przedstawione wyliczenia ułatwią użytkownikom magnetofo­
nów rozeznanie przyczyn ewentualnych niesprawności prawego
napędu. W czasie przewijania do tyłu, kierunek obrotów kółka
dowijającego oraz tarczy z krążkami filcowymi nie ulega zmia­
nie, natomiast talerzyk jest napędzany przez taśmę; obraca się
więc w kierunku przeciwnym. Powstaje moment hamujący, który
zapewnia naciąg taśmy. Naciąg w taśmie w czasie przewijania
do tyłu pomiędzy szpulą a prawym kołkiem prowadzącym jest
większy niż w czasie grania i zapisu, ponieważ taśma pokonuje
również opory tarcia osi talerzyka napędu w łożysku oraz opory
licznika. Naciąg na tym odcinku ruchu taśmy w czasie przewija­
nia do tyłu określono z wzoru
„ _ Msp + Mt + Mt
“ t -------------------------------------
Tnt

dla magnetofonów z licznikiem, a

„ _ Msp + Mt
“ t ---------------------------
Tnt

dla magnetofonu bez licznika (ZK120).

Po włączeniu przełącznikiem obrotowym przewijania w pra­
wo, krzywka sterująca 6 umożliwia, aby dźwignia 5 prawego na­
pędu pod działaniem siły sprężyny 7 oraz siły wynikającej z na­
ciągu paska, obróciła się w kierunku do silnika. Następuje dociś­
nięcie kółka pośredniego 2 do tulejki na osi silnika, przez tale­
rzyk napędu. Ruch obrotowy z silnika przenosi się poprzez kółko
pośrednie na talerzyk napędu oraz prawą szpulę. Włączając po­
łożenie STOP, krzywka sterująca naciska dźwignię 5 i talerzyk
napędu odsuwa się od kółka pośredniego. Kółko pośrednie zajmuje
pozycję określoną kierunkiem działania siły od naciągu spręży­
ny 1. Przewijanie zostaje wyłączone.

3.4.4.2. Konstrukcja prawego napędu

Oś napędu 15 (rys. 3.29) wykonana ze stali narzędziowej NC6

jest utwardzona i szlifowana. Średnica osi wynosi 5 pgj g mm’
gładkość na powierzchni walcowej V U , a twardość ~61 HRC.
Oś napędu jest trwale połączona z talerzykiem. Wykonuje się go
przez natryśnięcie poliamidu na kształtowe zakończenie osi. Ta­
lerzyk opiera się o trzy krążki 2 wykonane z filcu F 4318 wg
PN-61/P-86012 o grubości 4 mm.
 Rys. 3.29. Napęd prawy
1 — tarcza, 2 — k rążek filc o w y , 3 — p od k ład k a fa lista , 4 — ta lerzy k n ap ęd u , 5 —
p od k ład k a n a sta w cza , 6 — k ó łk o d o w ija ją ce, 7 — p od k ład k a, 8 — tu le jk a , 9 — ło ­
żysk o p oro w a te, 1 0 — p o d k ład k a, 11 — zaw lecz k i za cisk o w e, 12 — k ó łk o p a so w e do
n ap ęd u liczn ik a , 13 — p od k ład k a k au czu k ow a, 14 — d źw ign ia n ap ęd u , 15 — oś ta ­
lerzy k a , 1 6 — górn a p o w ierzch n ia p ły ty n o śn ej, 1 7 — tu le jk a , 1 8 — obejm a

Krążki te przed montażem nasyca się mieszaniną oleju siliko­

nowego Silol 1000 z benzyną ekstrakcyjną. Po wyparowaniu ben­
zyny, co następuje w ciągu kilku godzin od momentu nasycenia,
pozostaje w krążkach olej, który zabezpiecza filc przed szkodli­
wymi wpływami czynników atmosferycznych oraz zwiększa
współczynnik tarcia krążków o współpracującą z nimi powierzch­
nię talerzyka napędu. Dolną tarczę sprzęgłową 1 wykonano z po­
listyrenu. Na jej powierzchni czołowej wykonano dziewięć gniazd,
a w trzy z nich włożono swobodnie krążki filcowe. Wyboru gniazd
do osadzania krążków dokonuje się podczas regulacji naciągu
taśmy. Pod tarczą umieszczono podkładkę falistą 3, a w razie po­
trzeby również płaską podkładkę nastawczą 5.
Kółko dowijające 6 wykonano z poliamidu. W otwór kółka zo­
stało wciśnięte porowate łożysko ślizgowe z otworem o średnicy
07 + 0,015 mm. Trzy kołki na powierzchni czołowej kółka łączą
go z tarczą sprzęgłową. Rozstawienie kołków jest niesymetrycz­
ne i połączenia ich z tarczą sprzęgłową można dokonać tylko w
jednym położeniu kątowym.
Kółko jest osadzone obrotowo na tulejce 17. Tulejka wykona-
na ze stali jest hartowana i szlifowana. Średnica zewnętrzna tu ­
lejki wynosi 07 3 q’oi 4 mm’ twai-dość na zewnętrznej powierz­
chni walcowej HV 700—100 kG/mm2, a jej gładkość V 10.
Przez zastosowanie do łożyskowania kółka dowijającego od­
dzielnej tulejki (zamiast wykorzystania w tym celu osi talerzyka
napędu), rozdzielono momenty tarcia obracającego się kółka 6
oraz osi i uzyskano „spokojniejszą” pracę prawego napędu, dzię­
ki większej stabilności momentu, jaki przenosi się na talerzyk 4,
a poprzez niego na szpulę i taśmę.
Pod łożyskiem kółka znajduje się podkładka 13 z kauczuku syn­
tetycznego oraz podkładka metalowa 7. Materiał użyty do wyko­
nania podkładki 13 charakteryzuje się odpornością na ścieranie
oraz cichobieżnością w czasie współpracy z łożyskiem porowa­
tym. Tulejki 8, 9, 17, które stanowią nierozdzielny podzespół, po­
łączono obejmą 18 z dźwignią 14 prawego napędu. W otwór tu ­
lejki 8 wciśnięte jest łożysko porowate 9 z otworem o średnicy
E +0,016 . , T
5 _|_q mm. błuzy ono do łożyskowania osi napędu, którą za­
bezpieczono przed wysunięciem do góry zawleczką zaciskową 11.
W magnetofonach ZK125, ZK140 i ZK145 poniżej zawleczki
założono kółko pasowe 12 do napędu licznika i zabezpieczono je
przed spadnięciem zawleczką 11. Kółko jest wykonane z poliami­
du. Na jego powierzchni czołowej wykonano dwa nadlewy, po­
przez które obracająca się razem z osią zawleczka napędza kółko.
W magnetofonach ZK120 z pierwszego okresu produkcji, pod­
kładka falista 3 nie była stosowana. Zastosowanie podkładki fa­
listej pod tarczą sprzęgła wyeliminowało kołysanie się talerzyka
napędu w czasie pracy magnetofonu. W magnetofonach bez pod­
kładki falistej tarcza sprzęgłowa jest oparta pierścieniem o płaską
powierzchnię kółka dowijającego (lub podkładki nastawczej), któ­
ry wyznacza dość dużą płaszczyznę podparcia. Czyni to tarczę
1 bardziej stabilną od talerzyka napędu (w płaszczyźnie poziomej).
W czasie pracy magnetofonu występuje zawsze poślizg pomiędzy
tarczą i talerzykiem, a ponieważ współpracujące powierzchnie
talerzyka i tarczy (poprzez krążki filcowe) mają pewne nieunik­
nione „bicia” względem osi napędu (również i wysokość krążków
filcowych jest wykonana w pewnych tolerancjach), musi wystą­
pić „kołysanie” jednego z wymienionych elementów w tym przy­
padku — talerzyka napędu, jako bardziej podatnego. Zastosowa­
nie podkładki falistej pod tarczą 1, uczyniło ją bardziej podatną
na „kołysanie” od talerzyka i uzyskano poprawniejszą pracę na­
pędu.
a

Zastosowanie podkładki falistej było przyczyną drobnej zmia­

ny kształtu tarczy sprzęgłowej (rys. 3.30).

3.4.4.3. Montaż prawego napędu

W celu wymontowania dźwigni kompletnej prawego napędu

z magnetofonu należy przede wszystkim zdjąć sprężynę 7 (rys.
3.28), a w magnetofonach z licznikiem również pasek od napędu
licznika. Przełącznik rodzaju pracy ustawia się przy tym w poło­
żenie PRZEWIJANIE DO PRZODU. Następnie należy wykręcić
wkręty łączące płytę pośrednią z płytą nośną z prawej strony
magnetofonu, a z lewej strony odkręcić częściowo tak, aby w cza­
sie unoszenia płyty pośredniej nie została ona pogięta. Unosząc
płytę pośrednią uwalnia się górny zaczep dźwigni, następnie na­
leży dźwignię przechylić w kierunku kółka pośredniego i starać
się uwolnić jej dolny zaczep z płyty nośnej. Wyjmując dźwignię
z magnetofonu należy przewlec ją przez pasek gumowy. W cza­
sie demontażu dźwigni zostają uwolnione zaczepy innych elemen­
tów magnetofonu, które w czasie powtórnego montażu należy
umieścić we właściwych otworach płyty nośnej i płyty pośred­
niej. Dla ułatwienia montażu, po wprowadzeniu wałka przesuwu
w otwór łożyska, należy wkręcić częściowo dwa poprzednio wy­
kręcone wkręty z prawej strony magnetofonu, a następnie kolej­
no wprowadzać zaczepy elementów we właściwe otwory.
Przed dokręceniem czterech wkrętów łączących sprawdzić, czy
otwory pod ich łbami zostały wprowadzone na kołnierze tulejek
dystansowych (rys. 3.31).

Kończąc montaż należy jeszcze sprawdzić właściwą współpracę

pomiędzy dźwigniami sterującymi rolką dociskową. Przy pokrę­
caniu przełącznika rodzaju pracy rolka dociskowa powinna zaj­
mować prawidłowe położenie względem wałka przesuwu. Jeżeli
w czasie przełączania dźwignia z rolką nie porusza się, świadczy
to, że koniec dźwigni sterowanej krzywką i widoczny przez pro­
stokątny otwór montażowy w płycie pośredniej, znajduje się po
przeciwnej stronie dźwigni z rolką. Jeżeli tak jest, wówczas na­
leży, korzystając z otworu w płycie, nacisnąć go i przełożyć na
właściwą stronę dźwigni, a następnie umieścić we wgłębieniu wy­
konanym na zagiętym końcu dźwigni rolki.
Demontaż samego napędu jest .bardzo łatwy. Należy zdjąć zaw­
leczkę zaciskową 11, kółko napędu licznika oraz drugą zawleczkę
11, (w magnetofonach ZK120 tylko jedną zawleczkę). Po wysunię­
ciu do góry talerzyka uzyskuje się dostęp do wszystkich elemen­
tów prawego napędu.

3.4.4.4. Nastawianie prawego napędu

Wysokość talerzyka napędu należy tak nastawić, aby taśma

układała się symetrycznie na środku szpuli. Nastawianie przepro­
wadza się przez zdejmowanie lub dokładanie podkładek 5. Orien­
tacyjna odległość od płyty nośnej magnetofonu do górnej powierz­
 chni pierścienia na talerzyku, na którym spoczywa szpula, po­
winna wynosić 40 ± 0,5 mm.
Tarcza sprzęgłowa ma po trzy wgłębienia rozstawione na trzech
różnych promieniach. Należy wybrać wgłębienia i włożyć w nie
krążki filcowe na takich promieniach, aby w położeniu START
naciąg taśmy mierzony przy pełnej szpuli był większy od 15 G,
a przy prawie pustej szpuli — mniejszy od 25 G. Dopuszczalne
jest niesymetryczne rozstawienie krążków filcowych, na różnych
promieniach. Do pomiaru naciągu jest potrzebny dynamometr
zegarowy o zakresie pomiarowym od 0-^50 G. Dynamometru
0 większym zakresie sił nie należy używać ze względu na zbyt
małą dokładność pomiaru.
Pomiar przeprowadza się po wyłączeniu magnetofonu z sieci
1 ustawieniu przełącznika rodzaju pracy w pozycji START. Na
talerzyk napędu zakłada się kolejno pustą i pełną szpulę. Na
rdzeniu pustej szpuli należy nawinąć kilka zwojów nitki i swo­
bodny jej koniec zakończyć pętlą. Na szpuli pełnej odwinąć
kilkanaście cm taśmy, koniec jej złożyć podwójnie i spiąć spina­
czem biurowym, aby uzyskać pętlę. Po połączeniu dynamometru
z nitką lub taśmą, ciągnąć nim ruchem jednostajnym utrzymując
końcówkę dynamometru prostopadle do kierunku ruchu taśmy
(rys. 3.32). Siłę odczytuje się w czasie ruchu dynamometru, gdy
szpula się obraca.
Luz osiowy talerzyka napędu powinien wynosić od 0,6-H},8 mm.
Nastawianie przeprowadza się przez właściwe położenie zawleczki
zaciskowej 11 (rys. 3.29) na osi talerzyka.
Po włączeniu przewijania w prawo, nacisk talerzyka na kółko
pośrednie powinien wynosić od 120-4-300 G. Pomiar przeprowadza
się dynamometrem odciągając talerzyk od kółka pośredniego, w
kierunku wyznaczonym prostą łączącą środek talerzyka ze środ­
kiem kółka. Siłę odczytuje się w momencie pojawienia się szcze­
liny pomiędzy tulejką silnika a kółkiem pośrednim lub pomię­
dzy nim a talerzykiem napędu. Jeżeli nacisk jest za duży od żą­
danego, zmniejsza się liczba obrotów silnika na skutek zbyt duże­
go obciążenia jego osi; przy nacisku za małym powstanie poślizg
pomiędzy tulejką silnika, a kółkiem pośrednim oraz kółkiem a ta­
lerzykiem napędu.
Siła nacisku talerzyka jest wywołana naciągiem sprężyny 7
e*
(rys. 3.28) oraz paska gumowego, który łączy koło zamachowe
z kółkiem dowijającym. Siły wywołane naciągiem tych elemen­
tów starają się obrócić dźwignię prawego napędu w kierunku do
silnika. Do nastawiania sprężyny 7 wykonano na płycie nośnej
magnetofonu trzy zaczepy 8, 9, 10. Zawieszając sprężynę na ko­
lejnych zaczepach zmienia się kierunek działania siły, a tym sa­
mym i wielkość ramienia, którym działa siła względem środka
obrotu dźwigni prawego napędu. Ramię działania siły naciągu
sprężyny jest największe przy zawieszeniu jej na zaczepie naj­
bliższym środka magnetofonu. W tym położeniu nacisk talerzyka
jest największy. W nowych magnetofonach ogólne zasady nasta­
wiania sprężyny są następujące:
— w magnetofonie bez licznika — sprężynę zawiesza się na
prawym zaczepie patrząc od przodu magnetofonu (zaczep 9),
— w magnetofonach z licznikiem sprężynę zawiesza się na środ­
kowym zaczepie 10, ponieważ siła od naciągu paska licznika dzia­
ła w kierunku odciągania talerzyka od kółka pośredniego.
 Jeżeli po dłuższej eksploatacji magnetofonu przewijanie w
prawo jest nieprawidłowe (bieżnie przenoszące napęd z silnika
na talerzyk są czyste), a siła nacisku talerzyka mimo nastawie­
nia sprężyny jest za mała, świadczy to o wyciągnięciu się paska,
sprężyny lub obydwu elementów. Kontrolę sprężyny można prze­
prowadzić przez pomiar jej charakterystyki (rys. 4.5). W przy­
padku ujemnego wyniku kontroli należy wymienić sprężynę.
Jeżeli w dalszym ciągu przewijanie w prawo jest nieprawidło­
we, należy również wymienić pasek. Po wymianie paska spręży­
nę zawiesza się na zaczepie (jak w przypadku podanym dla no­
wego magnetofonu). Przed zakończeniem czynności nastawczych
należy bezwzględnie sprawdzić, czy czyste są powierzchnie robo­
cze talerzyka, pierścienia gumowego na kółku pośrednim, tulejki
gumowej na osi silnika i nakładki gumowej prawego hamulca.
W razie zanieczyszczenia ich lub zatłuszczenia np. olejem, sma­
rem, należy je oczyścić benzyną ekstrakcyjną. Samo czyszczenie
należy przeprowadzać tamponem z waty lub szmatką nawilżoną
benzyną.

3.4.4.5. Konstrukcja, montaż i nastawianie dźwigni z kółkiem pośrednim

Dźwignia z kółkiem pośrednim jest identyczna dla wszystkich

odmian magnetofonów.
Kółko 3 (rys. 3.33) jest wykonane z poliformaldehydu. Na kółko
założono swobodnie pierścień gumowy 4 w celu zwiększenia
Ę
Ę

Rys. 3.33. Kółko pośrednie z

dźwignią
1 — za w leczk a za cisk o w a , 2 , 6 —
p od k ła d k i, 3 — k ółk o, i — p ierścień
g u m o w y , 5 — ig iełk a , 7 — d źw ign ia

współczynnika tarcia przy jego współpracy z talerzykiem napędu.

no igiełkę łożyskową 5 (o oznaczeniu — igiełka S — 04X34,8-
-III wg PN-64/M-86456). Kółko opiera się o podkładkę 6 z synte­
tycznego kauczuku; taką samą podkładkę zastosowano pomiędzy
kółkiem a zawleczką zaciskową.
Luz osiowy kółka nastawia się zawleczką 1 na wielkość 0,1-r-
0,2 mm. Zastosowanie mocnej sprężyny naciągowej 4 (rys. 3.34),
czyni dźwignię mniej podatną na boczne wychylenia, natomiast
sprężyna 2 nadaje jej kierunek, a tym samym ustala położenie
kółka w płaszczyźnie poziomej.

Kółko pośrednie w położeniu START powinno znajdować się

w odległości minimum o 0,5 mm od prawego talerzyka, a od rolki
gumowej silnika o minimum 1 mm. Regulację przeprowadza się
przez zginanie wspornika 1 sprężyny 2.
Dźwignia 7 kółka jest osadzona dwoma zaczepami w otworze
płyty nośnej i płyty pośredniej. W celu wymontowania dźwigni
z magnetofonu należy zdjąć sprężyny 2 i 4. Następnie wykręca się
wkręty łączące płytę pośrednią z płytą nośną z lewej strony
magnetofonu a częściowo odkręca się z prawej strony. W czasie
demontażu i montażu dźwigni należy kierować się ogólnymi
 wskazówkami podanymi dla dźwigni prawego napędu w p.
3.4.4.3. Trzeba również zwrócić uwagę na prawidłowe położenie
przycisku zapisu w otworze płyty nośnej.

3.4.5. Zespół lewego napędu

3.4.5.1. Zasada działania

Zespół lewego napędu jest identyczny dla wszystkich odmian

magnetofonów.
Do podstawowych zadań zespołu lewego napędu (rys. 3.35) na-

Rys. 3.35. Zespół lewego napędu

1 — za czep sp ręży n y , 2 — sp rężyn a, 3 — siln ik , 4 — ta le r z y k le w e g o n ap ęd u , 5 —
d źw ig n ia le w e g o n ap ęd u , 6 — o ś ob rotu d źw ign i 5, 7 — w k r ę ty łą czą ce p ły tę po­
śred nią z m a g n eto fo n em , 8 — d źw ign ia steru ją ca , 9 — zarys k rzy w k i steru jącej
d ź w ig n ię le w e g o n ap ęd u
— przewijanie taśmy do tyłu,
— wytworzenie momentu hamującego w celu uzyskania naciągu
w taśmie w czasie przewijania do przodu,
— wytworzenie odpowiedniego naciągu w taśmie w czasie jej
ruchu przed głowicami podczas zapisu i odczytu.
Po włączeniu przełącznikiem obrotowym przewijania do tyłu,
krzywka sterująca 9 umożliwia dźwigni 5 lewego napędu obrót
w kierunku silnika pod działaniem siły od sprężyny 2. Następuje
wówczas dociśnięcie talerzyka 4 do tulejki silnika 3. Ruch obro­
towy z silnika przenosi się na talerzyk napędu oraz nałożoną na
niego szpulę z taśmą.
Włączając pozycję STOP, krzywka sterująca przesuwa dźwig­
nię 8 w prawo, ta z kolei obraca dźwignię napędu. Następuje od­
sunięcie talerzyka od tulejki silnika. Przewijanie zostaje wyłączo­
ne. W czasie zapisu i odczytu oraz przewijania w prawo talerzyk
jest napędzany taśmą poprzez założoną na niego szpulę.
Naciąg w taśmie pomiędzy szpulą a lewym kołkiem prowadzą­
cym taśmę powstaje na skutek hamującego działania krążków
filcowych 4 (rys. 3.36), po których ślizga się talerzyk napędu oraz
siły tarcia pomiędzy osią talerzyka a jej łożyskiem. Do obliczenia
siły naciągu w taśmie stosuje się wzór z p. 3.4.4.1., w którym
zmienia się tylko znak momentu od siły tarcia osi w łożysku
n _ Msp + Mt (Gt + Gsz) ju rśr + Mt
i t --------------------------=
---------------------------------------------- W C i
rnt rnt
Ze wzoru wynika, że moment Msp zależy od ciężaru talerzyka
i szpuli, rozstawienia krążków filcowych od osi napędu oraz ich
współczynnika tarcia z materiałem talerzyka. Moment ten maleje
wraz z ilością odwiniętej taśmy z lewej szpuli, ponieważ zmniej­
sza się jej ciężar. Jednocześnie maleje również promień nawinię­
cia taśmy. Spadek momentu następuje nieco wolniej niż zmniej­
szanie się promienia, dlatego siła naciągu w taśmie jest najwięk­
sza, gdy lewa szpula jest prawie pusta. A więc zachodzą podobne
zjawiska jak w sprzęgle dowijającym taśmę.

3.4.5.2. Konstrukcja lewego napędu

Większość elementów lewego napędu (rys. 3.36) jest taka sama

jak elementy zastosowane w prawym napędzie. I tak odpowiedniki
1 —; d źw ig n ia le w e g o n a p ęd u , 2 — ta le r z y k n ap ęd u , 3 — ta rcza, i — k rą żek f i l ­
cow y , 5 — p od k ład k a fa lista , 6 — górna p ow ierzch n ia p ły ty n o śn ej, 7 — p od k ład k a,
S — o ś ta lerzy k a , 9 — obejm a łożysk a, 10 — ło ży sk o p orow ate, 11 — zaw leczk a za­
cisk o w a , 1 2 — p o d k ła d k a n a sta w cza , 1 3 — n a d le w y łą czą ce ta rczę 3 z d źw ign ią 1

w prawym napędzie mają: talerzyk 2 z osią 8, krążki filcowe 4,

tarcza 3, podkładka falista 5, podkładka nastawcza 12, podkład­
ka 7, zawleczka zaciskowa 11 i sprężyna 2 (rys. 3.35).
Odmienna jest konstrukcja dźwigni kompletnej 1, z którą po­
łączono obejmą 9 tulejkę porowatą 10. Te trzy elementy stano­
wią nierozdzielny podzespół. Otwór w tulejce porowatej, w któ­
rej obraca się oś talerzyka ma wymiar 05 Ijl o q10 mm’
Talerzyk napędu opiera się o trzy krążki filcowe osadzone w
gniazdach tarczy 3. Tarcza łączy się z dźwignią przez włożenie
jej dwóch nadlewów 13, w prostokątne otwory wykonane na gór­
nej półce dźwigni 1.
W czasie pracy magnetofonu tarcza w lewym napędzie nie ob­
raca się. Talerzyk przed wysunięciem do góry jest zabezpieczony
zawleczką zaciskową 11.

3.4.5.3. Montaż lewego napędu

W celu wymontowania całej dźwigni z magnetofonu należy

zdjąć sprężynę 2 (rys. 3.35), a przełącznik rodzaju pracy nastawić
w położenie PRZEWIJANIE DO TYŁU. Z wkrętami mocującymi
płytę pośrednią postąpić jak przy demontażu dźwigni z kółkiem
pośrednim. Demontaż ułatwia wyjęcie dźwigni lewego hamulca.
Po wyzwoleniu zaczepów dźwigni z otworów w płytach, należy
ją przesunąć do tyłu magnetofonu, obrócić w kierunku silnika
i w tym położeniu rozłączyć od dźwigni 8 (rys. 3.35), przez wy­
sunięcie zaczepu dźwigni 8 z otworu w dźwigni napędu.
Montaż należy rozpocząć od połączenia dźwigni 8 i 5, a następ­
nie zaczepy wszystkich uwolnionych dźwigni umieszcza się ko­
lejno we właściwych otworach płyt.
Kończąc montaż należy jeszcze sprawdzić poprawność nałoże­
nia płyty pośredniej na czterech tulejkach dystansowych oraz
skontrolować współpracę dźwigni sterujących rolką dociskową.
Ocena i sposób postępowania w przypadku stwierdzenia nie­
sprawności oraz ogólne zasady ułatwiające montaż podane są w
p. 3.4.4.3. Końcową czynnością jest założenie sprężyn.
Konieczność wymiany dźwigni w magnetofonie jest bardzo
rzadka, np. jeżeli zostanie uszkodzona tulejka porowata, która (w
serwisie) występuje w połączeniu z dźwignią ze względu na spo­
sób ich montażu, którego poprawność może być zapewniona tyl­
ko w warunkach produkcyjnych. Częściej natomiast zachodzi po­
trzeba wyjęcia talerzyka napędu w celu uzyskania dostępu do
elementów lewego napędu np. krążków filcowych. Należy wtedy
zdjąć zawleczkę zaciskową 11 i wysunąć talerzyk z osią do góry.

3.4.5.4. Nastawianie lewego napędu

Wysokość talerzyka napędu należy tak nastawić, aby taśma

układała się symetrycznie na środku szpuli. Nastawianie jego
przeprowadza się przez zdejmowanie lub dokładanie podkładek
12 (rys. 3.36). Orientacyjna odległość od płyty nośnej magnetofonu
do górnej powierzchni pierścienia na talerzyku, na którym spo­
czywa szpula, powinna wynosić 40 ± 0,5 mm.
Do umieszczenia krążków filcowych wybiera się takie wgłębie­
nie w tarczy, aby w położeniu START naciąg taśmy, mierzony
przy pełnej szpuli, był większy od 15 G, a przy prawej pustej
szpuli mniejszy od 45 G. Jest dopuszczalne rozstawienie krążków
filcowych na różnych promieniach. Pomiar naciągów przeprowa­
dza się jak w prawym napędzie p. 3.4.4.4. wg schematu z rys.
3.37. Luz osiowy talerzyka napędu powinien wynosić od 0,6-4-
0,8 mm. Nastawianie przeprowadza się przez właściwe położenie
zawleczki zaciskowej 11 na osi talerzyka.
 Po włączeniu przewijania do tyłu nacisk talerzyka na tulejkę
silnika powinien wynosić od 180-r-300 G. Pomiar przeprowadza
się jak w prawym napędzie p. 3.4.4.4. Siła nacisku talerzyka jest
wywołana tylko naciągiem sprężyny 2. Jeżeli nacisk talerzyka na
silnik jest właściwy, a magnetofon nie przewija taśmy, należy
przede wszystkim oczyścić benzyną ekstrakcyjną powierzchnie
robocze talerzyka napędu i tulejki gumowej silnika, a nakładkę
filcową lewego hamulca wypłukać w benzynie.

3.4.6. Paski napędowe

3.4.6.I. Ogólny opis pasków

Paski napędowe są identyczne dla wszystkich odmian magneto­

fonów. W układzie napędowym magnetofonów z licznikiem zasto­
sowano trzy paski gumowe, a w magnetofonie ZK120 — dwa
paski. Poszczególne paski spełniają następujące zadania:
— pasek przenoszący napęd z kółka pasowego silnika na koło
zamachowe (rys. 3.38a),
— pasek przenoszący napęd z koła zamachowego na kółko pa­
sowe dowijania w' prawym napędzie magnetofonu (rys. 3.38b),
— pasek przenoszący napęd z kółka pasowego w prawym napę­
dzie na kółko pasowe licznika przesuwu taśmy (rys. 3.38c).

Paski napędowe muszą spełniać określone wymagania wynika­

jące z ich wpływu na parametry magnetofonu oraz na trwałość
i niezawodność pracy mechanizmu. Podstawowe wymagania do­
tyczą:
— trwałości pasków,
— wymiarów geometrycznych.
 Trwałość pasków, jeżeli są one pozbawione wad ukrytych,
umożliwia kilkuletni okres ich eksploatacji bez konieczności wy­
miany. Dużą trwałość pasków uzyskano przez zastosowanie do
ich produkcji kauczuku syntetycznego o dużej odporności na sta­
rzenie, wytrzymałości zmęczeniowej i dobrych własnościach fi-
zyko-mechanicznych.
Wymiary geometryczne pasków powinny być zgodne z poda­
nymi na rys. 3.38; szczególnie istotna jest dokładność wymiarów
paska 3.38a. Średnica przekroju tego paska ma wpływ na pręd­
kość przesuwu taśmy, a jej dokładność na całym obwodzie pas­
ka — na nierównomierność przesuwu taśmy.

3.4.6.2. Wymiana pasków

Wymianę pasków współpracujących z kołem zamachowym do­

konuje się po zdjęciu dna, pokrywy wewnętrznej oraz odkręce­
niu dwóch wkrętów mocujących obsadę dolnego łożyska wałka
przesuwu taśmy (rys. 3.39).
Przed wyjęciem pasków należy wałek oczyścić szmatką ze
smaru, aby w czasie wyjmowania nie zanieczyścić nim powierz-

Rys. 3.39. Wymiana pasków po odłączeniu obsady dolnego łożyska wałka

przesuwu
chni pasków. Po przełożeniu pasków przez wałek wyjmuje się je
z magnetofonu przez otwór w płycie nośnej. W czasie zakłada­
nia pasków kolejność jest odwrotna. Przykręcając płytkę z ło­
żyskiem wałka należy zwrócić uwagę, aby wytłoczenia w płytce
trafiły w odpowiednie otwory płyty nośnej. Należy pamiętać
również o powtórnym nasmarowaniu końca wałka przesuwu,
współpracującego z dolnym łożyskiem. Pasek licznika jest łatwo
dostępny i wymiana jego nie wymaga objaśnień.
Uwaga. Pasków nie należy nigdy rozciągać więcej niż to wyni­
ka z potrzeb montażu.
Nadmierne rozciągnięcie paska może wywołać jego trwałe od­
kształcenie. To z kolei jest przyczyną zmiany naprężenia paska
po założeniu go do magnetofonu i jego wadliwej pracy.

3.4.7. Licznik przesuwu taśmy

3.4.7.I. Zasada działania licznika

Licznik przesuwu taśmy jest identyczny dla 3 odmian magne-

tofónów, w których został zastosowany.
Kółko pasowe 24 licznika (rys. 3.40 wkładka na końcu książki)
jest napędzane paskiem gumowym, od kółka pasowego osadzo­
nego na osi talerzyka prawego napędu. Na drugim końcu osi
kółka pasowego jest osadzony ślimak 22, który napędza kółko
zębate 6. Napęd z kółka 6 jest przenoszony na tarczę cyfrową 5
poprzez kółko zębate 14. Ze względów konstrukcyjnych przeło­
żenie pomiędzy kółkami 5 i 6 jest równe 1. Przełożenie wewnę­
trzne licznika uzyskuje się tylko ze współpracy ślimaka z kół­
kiem zębatym 6 i wynosi ono 14 (Ślimak dwuzwojowy kółko 6
ma 28 zębów). W czasie pracy licznika tarcza cyfrowa 5 zwana
także tarczą jednostek, obraca się ruchem ciągłym. Z lewej stro­
ny tarczy 5 wykonano dwa zęby, które w sposób przerywany
(raz na jeden obrót tarczy) współpracują z kółkiem zębatym 13.
Pomiędzy tarczami 5 i 4, dzięki wykonaniu po prawej stronie
tarczy 4 wieńca zębatego o 20 zębach, uzyskano przełożenie
10 . A więc tarcza 4 zwana tarczą dziesiątek, obraca się ru ­
chem skokowym i wykonuje 1/10 obrotu na 1 obrót tarczy jed­
nostek. Współpraca pomiędzy dalszymi tarczami jest taka sama.
Każda następna tarcza obraca się ruchem skokowym i stosunek
obrotów tarczy napędzającej do napędzanej wynosi zawsze 1 : 10,
a zależność obrotów pomiędzy wszystkimi tarczami w stosunku do
tarczy jednostek, wynosi jak 1 : 10 : 100 : 1000. Konstrukcja licz­
nika zapewnia prawidłową jego pracę dla obu kierunków obro­
tów kółka pasowego.
Kasowanie wskazań licznika polega na jednoczesnym obró­
ceniu wszystkich tarcz cyfrowych do położenia kątowego, w któ­
rym zera na tarczach znajdą się pod wziernikiem pokrywy we­
wnętrznej (do obserwacji wskazań licznika). Kasowanie dowol­
nego wskazania licznika dokonuje się po naciśnięciu przycisku 7.
W czasie kasowania, prowadnica przycisku przesuwając się do
dołu, obraca współpracujący z nią wałek 9 względem wałka 19
i kółka zębate 11, 12, 13 oddalają się od tarcz cyfrowych, a kół­
ko zębate 14 oddala się od kółka 6. Po rozłączeniu zazębienia,
gdy tarcze cyfrowe uzyskały możliwość swobodnego obracania
się na wałku 3, ramiona 17 dźwigni kasującej 18 naciskają na
powierzchnie krzywek 16, wykonanych na czołowych powierzch­
niach tarcz cyfrowych. Pod naciskiem ramion 17, tarcze cyfrowe
obracają się i zajmują jednoznaczne położenie określone zarysem
krzywki. Na rys. 3.40 pokazano położenie krzywki 16 po skaso­
waniu licznika.
Zarys krzywki i kształt współpracującej z nią powierzchni ra­
mienia oraz wzajemne położenie osi krzywki i dźwigni kasują­
cej zostały tak dobrane (rys. 3.41), aby po naciśnięciu przycisku

Rys. 3.41. Współpraca krzywki z

dźwignią kasującą
1 — ram ię d źw ig n i k a su ją cej, 2 — k ie ­
ru n ek o b rotu k rzy w k i, 3 — zarys k r z y w ­
k i, 4 — o ś obrotu k rzy w k i, 5 — oś
o b ro tu d źw ig n i k a su jącej
kasującego, gdy tarcza cyfrowa jest obrócona z pozycji zerowej,
był spełniony warunek
P • a — Pt ■b — Mt > 0
gdzie: P — siła nacisku ramienia dźwigni na krzywkę w G,
Pt — siła tarcia ramienia dźwigni o krzywkę w G,
Mt — moment tarcia tarczy cyfrowej o wałek, na którym
jest osadzona w Gem,
a i b — odległości działania sił od osi obrotu krzywki.
Tarcza cyfrowa obraca się wtedy do pozycji zerowej.
Dla przeciwnej strony zarysu krzywki, siła P przechodzi poni­
żej jej osi obrotu, zmienia się zwrot siły Pt, a tarcza cyfrowa
wraca do pozycji zerowej obracając się w kierunku przeciwnym.
W pozycji krzywki zerowej siła P przechodzi przez środek obro­
tu tarczy. A więc kasowanie stanu licznika polega na obróceniu
tarcz cyfrowych w taką pozycję, w której nacisk ramion dźwigni
kasującej na krzywkę nie stwarza momentu obrotowego.
Po zwolnieniu nacisku na przycisk kasujący sprężyna 15 pod­
nosi go razem z wałkiem 9 do góry. Kółka zębate na wałku 9
zazębiają się powtórnie z wieńcami zębatymi na tarczach cyfro­
wych oraz kółkiem 6. Zęby kółek 11, 12, 13 powinny wejść swo­
bodnie we wręby międzyzębowe wieńców zębatych tarcz cyfro­
wych. W przeciwnym przypadku nastąpi częściowe obrócenie się
tarcz ustawionych prawidłowo w czasie kasowania, które, w mo­
mencie powtórnego zazębienia się, są uwolnione od nacisku ra­
mion kasujących na krzywki i mają możliwość swobodnego obra­
cania się na wałku 3. Do nastawiania kółek zębatych w czasie ka­
sowania służą płytki sprężyste 20. Po naciśnięciu przycisku ka­
sującego opierają się o nie zawsze dwa szersze zęby kółek 11,
12, 13 i naprowadzają je prawidłowo w czasie zazębiania z wień­
cami tarcz cyfrowych.

3.4.7.2. Wymagania techniczne dotyczące licznika

Licznik powinien pracować prawidłowo dla obu kierunków

obrotów kółka pasowego 24.
Moment potrzebny do obracania kółka pasowego 24 w całym
zakresie wskazań licznika, nie powinien przekraczać 3 Gem.
W liczniku spełniającym to wymaganie nie wyczuwa się wyraź-
nego oporu w czasie obracania kółka pasowego. Licznik przesuwu
taśmy bierze udział w podziale momentu przenoszonego przez
sprzęgło dowijania prawego napędu. Ze wzrostem momentu licz­
nika zmniejsza się naciąg taśmy (p. 3.4.4.1.).
Kasowanie stanu licznika powinno następować w każdej po­
zycji kątowej tarcz cyfrowych. Po skasowaniu licznika, odchy­
lenie położenia zer na tarczach cyfrowych względem osi bębenka
licznika powinno być minimalne.

3.4.7.3. Konstrukcja licznika

Elementy licznika z wyjątkiem korpusu i wałków są wyko­

nane z tworzyw sztucznych. Do wykonywania przycisku i tarcz
cyfrowych jest używany najczęściej polistyren lub poliwęglan,
a kółek zębatych, kółka pasowego i ślimaka — poliamid i poli-
formaldehyd. Cyfry na tarczach są naniesione lakierem. Popraw­
ność pracy licznika gwarantuje przeprowadzony fabrycznie mon­
taż.

3.4.7.4. Połączenie licznika z magnetofonem

Licznik z płytą nośną połączono od spodu dwoma wkrętami

M3X8 (rys. 3.42). Demontaż licznika przeprowadza się po odkrę­
ceniu dna magnetofonu. Montując licznik do magnetofonu, na-

Rys. 3.42. Połączenie licznika z

magnetofonem
1 — w k r ę ty M3X8, 2 — p a sek n a p ę­
d zający liczn ik , 3 — k ółk o p asow e
/ p raw ego n ap ęd u , 4 — otw ór w p ły ­
c ie n ośn ej
leży po wstępnym dokręceniu wkrętów sprawdzić, czy przycisk
licznika jest symetrycznie ustawiony w otworze pokrywy we­
wnętrznej. Po nastawieniu, dokręca się wkręty, a następnie za­
kłada pasek gumowy 2.

3.5. Układ prowadzenia taśmy i sterowania

3.5.1. Płyta pośrednia z głowicami

3.5.1.1. Ogólny opis płyty

Płyta pośrednia we wszystkich odmianach magnetofonów speł­

nia dwa podstawowe zadania. Umieszcza się na niej głowice, ze­
spół rolki dociskowej i kołki prowadzące taśmę, a w magneto­
fonach ZK140, ZK145 również przełącznik ścieżek; łączy ona
również z magnetofonem główne zespoły układu mechanicznego.
Wykrój płytki pośredniej jest identyczny dla wszystkich odmian
magnetofonów. Różny jest natomiast zestaw kołków dla odmian
dwu i czterościeżkowych magnetofonów, przynitowanych do płyt­
ki. Dzięki temu uzyskano zamienność płytki z kołkami pomiędzy
magnetofonami ZK120 i ZK125 oraz ZK140 i ZK145.
Zespoły połączone funkcjonalnie z płytą pośrednią mają małą
liczbę punktów regulacyjnych, a czynności nastawcze ograniczo­
no do niezbędnego minimum. Wymaga to dużej dbałości w czasie
dokonywania napraw, aby płytka oraz połączone z nią kołki nie
zostały pogięte lub uszkodzone mechanicznie.

3.5.1.2. Zasada działania zespołu rolki dociskowej

Ruch taśmy przed głowicami w czasie grania i zapisu uzyskuje

się po dociśnięciu rolki dociskowej 24 (rys. 3.43) do wałka przesu­
wu 23. Układ dociskowy odwija taśmę z lewej szpuli i przeciąga
ją przed głowicami 7 i 16. Taśma po wyjściu z układu jest na­
wijana na prawą szpulę. Dosuwanie rolki do wałka odbywa się
przez układ dźwigniowy w czasie włączania przełącznikiem obro­
towym pozycji START.
Obracająca się krzywka 25 naciska na dźwignię 12, której oś
obrotu znajduje się w punkcie 26. Koniec dźwigni 12 jest połączo-
to
to
o
o
1 B 7
1 — n ak rętk a sp ecja ln a , 2, 10 — p ły tk a w łączająca w y łą c z ­
n ik k oń ca ta śm y (ty lk o dla ZK125), 3, 11 — k o łk i p row ad zą­
ce, i — w sp o rn ik , 5 — cięg ło d o cisk a ją ce taśm ę do g ło w ic y
u n iw e isa ln e j, 6 — p ły tk a ek ran u jąca, 7 — g ło w ica u n iw er­
saln a, 8 — śro d k o w y k o łek p row ad zący taśm ę, 9, 1 8 — k o ł­
ki o d su w a ją ce ta śm ę w czasie p rzew ija n ia , 1 2 — dźw ign ia
k rzyw k i, 1 3 — p rzy cisk zap isu , l i — sp rężyn a p ow rotn a, 15 —
8 9
o ś o b r o t u d ź w i g n i r o l k i d o c i s k o w e j , 16 — g ł o w i c a k a s u j ą c a ,
17 — s p r ę ż y n a n a s ta w c z a , 19 — s u w a k z k o łk a m i, 20 —
d ź w i g n i a r o l k i d o c i s k o w e j , 21 — d ź w i g n i a , 22 — k o ł k i c i ę g ­
ł a , 23 — w a ł e k p r z e s u w u , 2 4 — r o l k a d o c i s k o w a , 25 — k r z y w ­
k a s t e r u j ą c a , 26 — o ś o b r o t u d ź w i g n i k r z y w k i , 27 — o p r a w ­
k a ż a ró w k i, 28 — ż a ró w k a
ny z dźwignią sterującą 21 i obraca ją razem z rolką dociskową
24 i dźwignią rolki 20 w kierunku do wałka przesuwu. W koń­
cowej fazie włączanie pozycji START, rolka dociskowa opiera
się o wałek przesuwu i dalszy ruch wymuszony przełącznikiem
rodzaju pracy wykonuje już tylko dźwignia 21, oddalając się nie­
znacznie od dźwigni rolki. Niezależność ruchów obu dźwigni
uzyskano przez zastosowanie do ich połączenia sprężyny 17. Sprę­
żyna 17 uniezależnia nacisk rolki gumowej na wałek przesuwu
od siły z jaką włącza się przełącznikiem rodzaju pracy pozycję
START oraz umożliwia regulację tego nacisku.
Drugi koniec dźwigni 21 wsuwa się w przecięcie wykonane na
przycisku zapisu 13 i uniemożliwia pomyłkowe włączenie zapisu
w czasie odtwarzania.
Obracająca się dźwignia 21 przesuwa również suwak 19 z koł­
kami 22, 18, 9 i dociska sprężystym wspornikiem 4, płytkę ekra­
nującą 6 do czoła głowicy uniwersalnej. Wzajemną współpracę
pomiędzy dźwignią 21 a suwakiem, uzyskano przez połączenie
wspornika 1 (wywiniętego z dźwigni) ze sprężyną 2 założoną na
kołki prowadzące suwaka (rys. 3.44).

Rys. 3.44. Połączenie suwaka z dźwignią ste­

rującą rolką dociskową
1 — w sp o rn ik d źw ig n i ste r u ją c e j, 2 — sp rężyn a,
3 — su w a k , 4 — k o łk i p row ad zące su w ak

Droga jaką przebywa wspornik 1 dźwigni, jest nieco dłuższa

od skoku suwaka, który ustalają podłużne wycięcia w płytce po­
średniej i przesuwające się w nich kołki 4 suwaka. Różnicę dłu­
gości drogi wyrównuje sprężyna 2, której ramiona w końcowych
fazach ruchu dźwigni zostają nieznacznie odchylane. Ustalenie
skoku suwaka wycięciami na płytce zapewnia dokładne i powta­
rzalne skrajne położenia kołków 22, 18, 9 (rys. 3.43) w stosunku
do czół głowic.
Powrotny ruch dźwigni 21 uzyskano przez zastosowanie sprę­
żyny 14.
 Rolka dociskowa oraz układ dźwigniowy jest identyczny dla
wszystkich odmian magnetofonów. Suwak z kołkami (rys. 3.44)
zależnie od użytych kołków ma dwa wykonania. Jedno wspólne
dla magnetofonów ZK120 i ZK125, a drugie wspólne dla ZK140
i ZK145.
Nastawianie zespołu rolki dociskowej polega przede wszystkim
na wykonaniu następujących czynności:
— nastawieniu odstępu pomiędzy dźwigniami 20 i 21 (rys. 3.43)
w położeniu START.
— nastawieniu odstępu pomiędzy wałkiem przesuwu a rolką
dociskową w położeniu PAUZA,
— nastawieniu docisku rolki dociskowej do wałka przesuwu,
— nastawieniu wałka przesuwu prostopadle do kierunku ruchu
taśmy,
— nastawieniu rolki dociskowej w stosunku do wałka przesuwu.
Po włączeniu położenia START odstęp pomiędzy progiem zde­
rzaka dźwigni rolki dociskowej a dźwignią sterującą powinien
wynosić minimum 0,5 mm (rys. 3.45), a po włączeniu położenia
PAUZA rolka dociskowa powinna zostać odsunięta od wałka
przesuwu na odległość minimum 0,3 mm. Nastawianie przepro­
wadza się w położeniu START przez gięcie końca dźwigni 1, któ-

Rys. 3.45. Położenie dźwigni oraz rolki dociskowej i wałka przesuwu

a — w p o zy cji START, b — w p o zy cji PA U ZA
1 — d źw ig n ia , 2 — otw ó r u m o ż liw ia ją cy g ię c ie d źw ig n i 1 , 3 — p u n kt p om iaru s iły
d o cisk a ją cej ro lk ę d o cisk o w ą do w ałk a p rzesu w u
ry jest widoczny przez prostokątny otwór 2 wycięty w płytce
pośredniej (otwór ten umożliwia dostęp podczas nastawiania).
Dźwignię rolki z dźwignią sterującą (rys. 3.46) połączono ela­
stycznie poprzez sprężynę 1. Wstępnym ściśnięciem sprężyny na­
stawia się siłę dociskającą rolkę dociskową do wałka przesuwu.

Rys. 3.46. Połączenie dźwigni rolki do­

ciskowej z dźwignią sterującą
1 — sp rężyn a n a sta w cza , 2 — w k r ę t M3X18,
3 — n it p ro w a d zący

Siła ta mierzona w punkcie 3 (rys. 3.45) powinna wynosić 600 ±

± 60 G. Zbyt duża siła docisku jest szkodliwa ze względu na du­
że opory tarcia w łożyskach wałka przesuwu, za mała — ze
względu na poślizg taśmy w czasie grania i zapisu.
Nastawianie docisku odbywa się za pomocą wkręta 2. Pomiar
siły przeprowadza się dynamometrem naciągowym o zakresie po­
miarowym od Od-1000 G po włączeniu położenia START z na­
łożoną na magnetofon taśmą. Dynamometr łączy się z zaczepem
3 na dźwigni rolki. Odciągając dynamometrem dźwignię, odczy­
tuje się siłę w chwili zatrzymania się taśmy. Pomiaru tej siły
można również dokonać na magnetofonie wyłączonym z sieci. Si­
łę odczytuje się wówczas po odciągnięciu rolki dociskowej od
wałka przesuwu na odległość około 0,1 mm.
Następne czynności nastawcze są związane z regulacją biegu
taśmy. Przed przystąpieniem do ich wykonywania należy zdjąć
cięgło dociskające taśmę do czoła głowicy uniwersalnej, a w mag­
netofonach ZK140 i ZK145 nastawić również położenie kołka
prowadzącego umieszczonego przy głowicy uniwersalnej.
Cięgło dociskające taśmę zdejmuje się pincetą. W pierwszej
kolejności należy rozłączyć sprężynę od wspornika dźwigni, a na­
stępnie drugi koniec cięgła zakończony pętlą wysunąć do góry,
uwalniając go z zaczepu dźwigni.
 Tulejka prowadząca 2 (rys. 3.47) nasunięta jest na kołek 4,
przynitowany do płytki pośredniej 5. Pod. tulejką umieszczono
sprężynę 3, która ją dociska do dolnej powierzchni nakrętki 1
i ustala jej położenie w płaszczyźnie pionowej. Tulejkę prowadzą­
cą należy ustawić na takiej wysokości, aby jej płaszczyzna ogra-

Rys. 3.47. Nastawiany kołek prowadzący taśmę

w magnetofonie ZK140 i ZK145
1 — n a k rętk a M2, 2 — tu le jk a p row ad ząca, 3 — sp rę­
żyn a, 4 — k o łek , 5 — p ły ta p ośredn ia

niczająca ruch taśmy do dołu nie była przesunięta względem ana­

logicznych płaszczyzn skrajnych kołków prowadzących o więcej
niż ±0,02 mm. Nastawianie przeprowadza się nakrętką 1. W mag­
netofonach ZK120, ZK125 środkowy kołek prowadzący jest stały
i nie podlega ustawianiu.
Kolejną czynnością jest nastawienie wałka przesuwu, który po­
winien być ustawiony prostopadle do kierunku ruchu taśmy.
Ocena prostopadłości polega na obserwacji biegu taśmy w poło­
żeniu START. Taśma powinna przechodzić równo i swobodnie
przez środkowy kołek prowadzący i nie odchylać się w płaszczyź­
nie pionowej. Montując obsadę górnego łożyska, wstępną ocenę
(czy wałek przesuwu jest ustawiony prostopadle) ułatwia obser­
wacja szczeliny pomiędzy kołem zamachowym, a wywiniętym
bokiem płyty pośredniej z przodu magnetofonu. Obsadę górnego
łożyska wałka przesuwu należy tak nastawić, aby powierzchnia
czołowa koła zamachowego była równoległa do płyty pośredniej.
Po dokręceniu wkrętów obsady sprawdza się w położeniu START
jak przebiega taśma przez środkowy kołek prowadzący. W przy­
padku stwierdzenia niesprawności przeprowadza się korektę usta­
wienia wałka przesuwu, przesuwając obsadę łożyska. Po nasta­
wieniu dokręca się w kręty mocujące obsadę łożyska.
Rolka dociskająca taśmę jest wykonana z pierścienia gumowe­
go 7 (rys. 3.48), który nawulkanizowano na tulejce mosiężnej 8.

Rys. 3.48. Rolka dociskająca taś­

mę
1 — p o d k ład k a, 2 — ło ży sk o p orow a­
te, 3 — p o d k ła d k i n a sta w cze, 4 —
w a łek , 5 — p ły tk a n a sta w cza, 6 —
d źw ign ia ro lk i d o cisk a ją cej, 7 —
p ierścień g u m o w y , 8 -*■ tu lejk a

W otwór tulejki wciśnięto łożysko porowate 2 o wewnętrznej śred­

nicy 5 + 0,012 mm. Powierzchnia walcowa pierścienia gumowego
jest szlifowana w celu niedopuszczenia do „bicia” względem osi
otworu większego niż 0,05 mm. Osią obrotu rolki jest wałek 4,
którego dolny koniec włożono swobodnie w otwór dźwigni 6. Na
drugim końcu wałka nacięto kanałek, w który zagięto wspornik
płytki nastawczej 5. W ten sposób zabezpieczono wałek przed wy­
padaniem oraz ustalono jego położenie w płaszczyźnie pionowej.
Średnica wałka ma wymiar 05 mm i jest oszlifowana
- 0,022
na gładkość V 10.
Zastosowanie płytki nastawczej i połączenie z nią górnego koń­
ca wałka oraz wykonanie na niej kształtowego otworu, który
umożliwia gięcie płytki w określonych przekrojach, pozwala na
nastawianie osi rolki dociskowej w płaszczyźnie prostopadłej do
kierunku ruchu taśmy oraz w płaszczyźnie pionowej, równoleg­
łej do ruchu taśmy. Potrzeba takiej możliwości nastawiania zo­
stanie omówiona przy opisie dalszych czynności nastawczych zes­
połu rolki dociskowej.
Rozkład nacisków, jakie wywiera rolka na taśmę po jej dociś­
nięciu do wałka przesuwu, powinien być równomierny na całej
jej szerokości, aby taśma nie była deformowana w czasie pracy
w położeniu START. W opisywanych magnetofonach warunek
ten jest spełniony przy nastawianiu rolki dociskowej do wałka
przesuwu. Po włączeniu położenia PAUZA, szczelina pomiędzy
rolką a wałkiem przesuwu powinna być równoległa. Ocenę szcze­
liny dokonuje się wzrokowo, patrząc na nią od strony przełączni­
ka rodzaju pracy. Obserwację szczeliny ułatwia kawałek białego
papieru, wsunięty w czasie regulacji pomiędzy wałek przesuwu
a środkowy kołek prowadzący.
Nastawianie szczeliny (rys. 3.49) przeprowadza się w położeniu
PAUZA przez rozginanie płytki nastawczej 1 (korzystając z dwóch

Rys. 3.49. Nastawianie rolki dociskowej w położeniu PAUZA

1 p ły tk a n a sta w cza , 2 — o tw ory n a sta w cze, 3 — k ieru n ek o b ser w a cji sz czelin y
p om ięd zy rolk ą i w a łk iem p rzesu w u , 4 — k ieru n ek rozgin an ia p ły tk i 1 g d y sz c z e li­
na jest szersza na g ó rze, 5 — k ieru n ek rozgin an ia p ły tk i 1 g d y szczelin a jest sz er­
sza na d o le, 6 — w k ręt M3X5, 7 — k ieru n ek n a sta w ia n ia p o ch y len ia ro lk i d ocisk ow ej

otworów 2). Jeżeli szczelina jest szersza na górze -— płytkę rozgi­

na się na zewnątrz, przy szczelinie szerszej na dole — płytkę na­
leży zginać do wewnątrz. Do nastawienia używa się szczypiec
z okrągłymi końcówkami o średnicy umożliwiającej włożenie ich
w otwory nastawcze płytki.
Po włączeniu położenia START, rolka dociskowa powinna się
zawsze obracać w dolnym położeniu, opierając się dolną powierz­
chnią o podkładkę. Wymaganie to jest spełnione przez nieznacz­
ne pochylenie osi rolki dociskowej w stosunku do osi wałka prze­
suwu. Kontrolę pochylenia osi rolki przeprowadza się przez pod­
niesienie jej na wałku do góry, w granicach luzu osiowego i w
tym położeniu rolki włącza się położenie START. Pokręcając
(ręką) wałkiem przesuwu poprzez koło zamachowe w kierunku
właściwym dla położenia START tzn. w lewo, rolka dociskowa
powinna powoli opadać ku dołowi i po wykonaniu 3 do 6 obrotów
oprzeć się o dolną podkładkę.
Nastawianie przeprowadza się przesuwając płytkę regulacyjną
(rys. 3.49) po uprzednim odkręceniu wkręta 6. Kontrolę opadania
rolki wykonuje się bez stosowania taśmy. Kontrolowane pochy­
lenie osi rolki dociskowej jest korzystne dla współpracy taśmy
z głowicami w czasie grania i zapisu. Ze względu na tolerancję
wykonywania, szczeliny w kołkach prowadzących, przez które
przesuwa się taśma, mają nieco większy wymiar od szerokości
taśmy i w ramach tego luzu taśma mogłaby wykonywać nieznacz­
ne ruchy w płaszczyźnie pionowej. Pochylona rolka dociskowa od­
działuje na taśmę nieznaczną siłą składową skierowaną prosto­
padle do dołu, która utrzymuje taśmę w dolnym położeniu w gra­
nicach luzów na kołkach prowadzących. Dzięki temu taśm a prze­
suwając się przed głowicami nie wykonuje ruchów pionowych.
Siła spychająca taśmę do dołu powinna być taka, aby nie nastą­
piło deformowanie taśmy. Kontrola opadania rolki pozwala w spo­
sób pośredni ocenić pochylenie jej osi, a więc i wartość składowej
siły pionowej.
Pierścień gumowy rolki dociskowej (gdy rolka obraca się w dol­
nym położeniu) powinien być ustawiony symetrycznie do szero­
kości taśmy. Kontrolę przeprowadza się w położeniu START z za­
łożoną na magnetofon taśmą. Jeżeli warunek ten nie jest speł­
niony, należy nastawić rolkę w płaszczyźnie pionowej. Nasta­
wianie wykonuje się zwiększając lub zmniejszając liczbę pod­
kładek nastawczych 3 pod rolką (rys. 3.48). Można ją wykonać po
odgięciu wspornika płytki regulacyjnej (którym zabezpieczono
przed wysunięciem wałek rolki) lub po odkręceniu wkręta, któ­
rym połączono płytkę regulacyjną z dźwignią rolki.

Rys. 3.50. Połączenie suwaka z płytą pośred­

nią
1 — k o łek , 2 — za w leczk a n asu w an a, 3 — p łyta
p ośred n ia, 4 — su w a k

Kończąc nastawianie zespołu rolki dociskowej należy jeszcze

sprawdzić poprawność regulacji wałka przesuwu i w razie potrze­
by przeprowadzić korektę nastawiania. Ostatnią czynnością jest
zabezpieczenie wkrętów nitroemalią i założenie cięgła dociskają­
cego taśmę do głowicy uniwersalnej. Stronę cięgła mającą „kłacz­
ki” zwrócić w stronę głowicy.
Suwak kompletny 19 (rys. 3.43) połączono z płytką pośrednią
trzema kołkami 1 (rys. 3.50) i zabezpieczono je od góry zawlecz­
kami 2. Nie podlega on żadnym czynnościom nastawczym, nale­
ży tylko dbać, aby w czasie napraw nie zostały pogięte kołki mo­
siężne odsuwające taśmę od głowic w czasie przewijania oraz
kołki, przez które przełożono cięgło dociskające taśmę.

3.5.I.4. Kolki prowadzące taśmę

Wielościeżkowy zapis wymaga bardzo dużej dokładności prowa­

dzenia taśmy przed głowicami w płaszczyźnie pionowej. W cza­
sie przewijania taśma powinna się równo układać .na środku szpu­
li. W celu spełnienia tego wymagania, na płytce pośredniej
umieszczono kołki prowadzące taśmę. W magnetofonach ZK120,
ZK125 wszystkie trzy kołki są stałe, a w magnetofonach ZK140,
ZK145 jest nastawiany tylko kołek środkowy.
W magnetofonach ZK120, ZK125 konstrukcja kołków prowa­
dzących jest dla obu odmian identyczna. Skrajne kołki prowa­
dzące ustalają jednocześnie położenie płytki z zawieszonymi gło­
wicami. Do płytki pośredniej przynitowano stalowy kołek 6 (rys.
3.51), na który założono nakładkę mosiężną 5 oraz dwie tulejki
mosiężne 4 i 3. Po nałożeniu płytki 2 z głowicami, całość zabez­
pieczono nakrętką M3. Kołek środkowy przynitowano bezpośred­
nio do płytki z głowicami.
W magnetofonie ZK125 w pobliżu skrajnych kołków prowadzą­
cych umieszczono dodatkowo mosiężne płytki stykowe 2 i 10 (rys.
3.43a) do współpracy z automatycznym wyłącznikiem magneto-

Rys. 3.51. Skrajny kołek prowadzący

magnetofonów ZK120 i ZK125
1 — n a k rętk a M3, 2 — p ły tk a z głow icam i,
3 — tu le jk a u sta la ją c a p o ło żen ie ta śm y od
6- g ó ry , 4 — tu le jk a p row ad ząca, S — n a k ła d ­
ka u sta la ją ca p o ło żen ie ta śm y od d ołu , 6 —
k o łe k , 7 — p ły ta p ośredn ia
 c

|B,33+a05

Rys. 3.52. Skrajne kolki prowadzące

magnetofonów Z K 1 4 0 i Z K 1 4 5
a — le w y
k o łe k p ro w a d z ą c y m a g n e to ­
f o n u ZK 140
b — p raw y k o łe k p ro w a d z ą c y m a g n e to ­
f o n u ZK 140
c — le w y k o łe k p ro w a d z ą c y m a g n e to fo ­
n u ZK 145
d — p r a w y k o łe k p ro w a d z ą c y m a g n e ­
t o f o n u ZK 145
1 , 14 — k orp u s, 2, 7 — n a k ła d k i u sta la ­
ją ce p o ło żen ie ta śm y od d o łu , 3, 1 2 —
tu le jk i p ro w a d zą ce, 4, 1 1 — tu le jk i u sta ­
la ją c e p o ło żen ie ta śm y od g óry, 5 —
p od k ład k a 3, 2, 6 — w k ręt M3X25, 3 —
tu le jk a izo la cy jn a , 9, 1 3 — p od k ład k i
izo la cy jn e, 1 0 — k o ń có w k a lu tow n icza
fonu, działającym przy końcu taśmy. Płytki stykowe przymoco­
wano do płytek izolacyjnych i wstawiono je pomiędzy płytkę po­
średnią a płytkę z głowicami. „Masą” dla wyłącznika końca taśmy
jest kołek prowadzący.
W magnetofonach ZK140, ZK145 głowice umieszczono na pły­
cie pośredniej i konstrukcja kołków prowadzących jest nieco od­
mienna. Skrajne kołki prowadzące umieszczono na znakowych
wspornikach, które z kolei przykręcono do płyty pośredniej (rys.
3.52). W magnetofonie ZK145 skrajne kołki prowadzące są izo­
lowane. „Masą” dla wyłącznika końca taśmy jest wspornik kołka.
Na wsporniku 14 prawego kołka umieszczono również obsadę gór­
nego łożyska wałka przesuwu. Prawe i lewe korpusy kołków są
zamienne pomiędzy magnetofonami ZK140 i ZK145.
Nakładki ustalające położenie taśmy od dołu oraz środkowe tu­
lejki prowadzące są wszystkie identyczne dla magnetofonów
ZK120, ZK125 i ZK145. W wykonaniu dla magnetofonu ZK140
mają one mniejsze otwory montażowe. Tulejki ograniczające taś­
mę od góry są zamienne pomiędzy magnetofonami ZK120 i ZK125.
W magnetofonach ZK140 i ZK145 są zamienne w ramach jednej
odmiany (prawe i lewe). Po dłuższej eksploatacji magnetofonu,
gdy tulejki prowadzące zostaną (od strony współpracy z taśmą)
nadmiernie zużyte, można przedłużyć ich żywotność przez obró­
cenie ich do taśmy stroną dotychczas niewspółpracującą. Zużyte
dolne nakładki należy wymienić.
Środkowy kołek prowadzący w magnetofonie ZK140, ZK145
został opisany w p. 3.5.1.3.

3.5.I.5. Montaż płyty pośredniej

Płyta pośrednia jest połączona czterema wkrętami z płytą noś­

ną. Odkręcenie tych wkrętów umożliwia wyjęcie płyty z magneto­
fonu. Przypadki wymagające wyjęcia płyty są bardzo nieliczne,
np. wymianę suwaka z kołkami, gdy zostaną one zużyte (od współ­
pracy z taśmą) można przeprowadzić tylko po odkręceniu płyty
pośredniej. Montaż płyty jest stosunkowo trudny. W czasie mon­
tażu jest wskazane częściowe wkręcenie dwóch wkrętów po jednej
stronie płyty, a montaż zespołów (które ona ustala w magneto­
fonie) — po stronie przeciwnej. Następnie wkręca się częściowo
dwa pozostałe wkręty, a poprzednio wkręcone należy odkręcić
i montować pozostałe zespoły magnetofonu. Końcową operacją jest
dokręcenie wszystkich czterech wkrętów i założenie sprężyn.
Ogólne zasady montażu płyty są podane w p. 3.4.4.3.

3.5.2. Układ hamulcowy

3.5.2.I. Zasada działania układu

Układ hamulcowy jest identyczny dla wszystkich odmian mag­

netofonów.
Zadaniem układu hamulcowego jest zatrzymanie taśmy po wy­
łączeniu dowolnego rodzaju pracy. W położeniu STOP gdy mag­
netofon jest włączony, prawy hamulec blokuje talerzyk prawego
napędu znajdujący się pod działaniem momentu sprzęgła dowija­
jącego.
W położeniu PAUZA, włączony lewy hamulec uniemożliwia
przeciąganie taśmy przed głowicami wtedy, gdy naciąg w taśmie
wywołany sprzęgłem dowijającym prawego napędu jest większy
od naciągu wywoływanego hamującym działaniem lewego napędu.
W celu uniknięcia tworzenia się pętli z taśmy po stronie szpu­
li odwijającej, układ hamulcowy w magnetofonie powinien speł­
niać następującą zasadę.
Po włączeniu położenia STOP w czasie przewijania taśmy, mo­
ment hamujący talerzyk odwijający powinien dawać większe
opóźnienie jego obrotów, niż opóźnienie wywołane momentem ha­
mującym talerzyka nawijającego. Wówczas talerzyk odwijający
taśmę jest hamowany tylko hamulcem, a talerzyk nawijający —
hamulcem i taśmą, którą są połączone oba talerzyki. Hamujące
działanie taśmy utrzymuje ją w stanie napięcia przez cały okres
hamowania, aż do ustania ruchu. Po zatrzymaniu, taśma przy­
lega do szpuli i skrajnych kołków prowadzących.
W omawianych magnetofonach zasada ta jest spełniona przez
zastosowanie okładzin hamulcowych z różnych materiałów o róż­
nych współczynnikach tarcia z materiałem talerzyków oraz przez
ustaloną konstrukcyjnie współpracę pomiędzy hamulcami i tale­
rzykami napędów. Nakładka prawego hamulca jest wykonana
z gumy, a nakładka lewego hamulca — z filcu. Nakładka gumowa
ma większy współczynnik tarcia z materiałem talerzyka niż na­
kładka filcowa.
Po włączeniu położenia STOP w czasie przewijania w lewo, oba
hamulce zaczynają działać jednocześnie. Talerzyk prawy (odwi-
jający) jest hamowany skuteczniej nakładką gumową, niż tale­
rzyk lewy (nawijający) hamowany nakładką filcową. W czasie
przewijania w prawo położenie STOP jest pozycją przełącznika
oznaczoną kropką. Po jej włączeniu działa tylko hamulec lewy,
który hamuje talerzyk odwijający, talerzyk prawy (nawijający)
jest hamowany tylko taśmą.
Zastosowanie na lewym hamulcu nakładki filcowej jest rów­
nież korzystne w czasie zakładania taśmy na prawą szpulę, za­
łożoną na magnetofon ponieważ ułatwia odwijanie taśmy z lewej
szpuli, gdy magnetofon jest nastawiony w położenie STOP.

3.5.2.2. Konstrukcja i nastawianie układu

Układ hamulcowy ma bardzo prostą konstrukcję. Prawa 1 (rys.

3.53) i lewa 2 dźwignia hamulcowa są identyczne. Osadzono je
pomiędzy płytą nośną a płytą pośrednią. Na prawą dźwignię za­
łożono nakładkę gumową 3, a na lewą — filcową 4. Jednakowe
sprężyny 5 i 6, których jedne końce połączono z dźwigniami a dru-

Rys. 3.53. Schemat układu hamulcowego w położeniu START

1, 2 — d ź w ig n ie h a m u lc o w e , 3, 4 — n a k ła d k i h a m u lc ó w , 5, 6 — sp rę ż y n y , 7 ,8 —
z d e rz a k i n a s ta w c z e
gie z zaczepami na płycie nośnej, ściągają dźwignię w kierunku —
do talerzyków napędów. Kontrolę naciągu sprężyn można przepro­
wadzić mierząc momenty hamujące. W położeniu STOP moment
hamujący prawy talerzyk powinien wynosić od 900-4-1800 Gem,
a moment hamujący lewy talerzyk od 300-4-600 Gem.
W położeniu STOP, gdy nakładki hamulcowe opierają się o ta­
lerzyki napędów, odległość dźwigni hamulcowych od zderzaków
7 i 8 wywiniętych z płyty nośnej, powinna wynosić minimum
0,6 mm. W położeniu START, odległość pomiędzy nakładkami ha­
mulcowymi a talerzykami powinna wynosić minimum 0,8 mm.
Nastawianie przeprowadza się przez zgięcie zderzaków 7 i 8.

3.5.3. Przełącznik rodzaju pracy

3.5.3.I. Działanie i konstrukcja

Przełącznik rodzaju pracy jest identyczny dla wszystkich od­

mian magnetofonów.
Głównym elementem przełącznika jest krzywka sterująca 2
(rys. 3.54) wykonana z poliformaldehydu. Umieszczono ją pomię­
dzy płytami — nośną i pośrednią. W otwór krzywki włożono
sprężynę 1 z taśmy stalowej, która po włożeniu pokrętła prze­
łącznika dociska go do ścianki w otworze krzywki. Poszczególne
powierzchnie krzywki współpracują z dźwigniami zespołów me­
chanicznych i ustalają ich położenie, właściwe dla danego rodzaju
pracy. Położenie kątowe krzywki w poszczególnych rodzajach
pracy ustala rolka 8, połączona swobodnie z dźwignią 7 i dociska­
na do krzywki sprężyną 9. Przed obrotem krzywki o 360° (poza
zakres pracy) zabezpieczono ją dwoma wspornikami 6, wywinię­
tymi z płyty pośredniej. W skrajnych położeniach krzywka opie­
ra się o swoje występy, które uniemożliwiają jej dalszy obrót.
Rolkę 8 krzywki wykonano z poliamidu i przełknięto przez nią
wałek stalowy do połączenia jej z dźwignią. Wyjęcie rolki z mag­
netofonu wymaga odchylenia od krzywki dźwigni 7. Na spręży­
nę 9 nasunięto koszulkę z rurki poliwinitowej, aby wytłumić jej
drgania w czasie dokonywania przełączeń.
Pokrętło kompletne przełącznika (rys. 3.55) składa się z nastę-
 Rys. 3.54. Połączenie krzywki sterującej z magnetofonem
1 — s p r ę ż y n a , 2 — k r z y w k a s te r u ją c a , 3 — p ły ta p o ś r e d n ia , i — p ły ta n o ś n a , 5 —
p o d k ła d k a filc o w a , 6 — z d e rz a k i, 7 — d ź w ig n ia , 8 — r o lk a u s ta la ją c a , 9 — s p rę ż y n a

pujących elementów: części metalowych 1, 3, 5 pokrytych galwa­

nicznie chromem, pierścieni 2 i 4 wykonanych z przezroczystego
polistyrenu, papierowej wkładki 7 z nadrukiem oraz dwóch wkrę­
tów M3X8. Pierścienie 2 i 4 oraz wkładkę 7 połączono klejem
z pierścieniem ozdobnym 5; stanowią one nierozdzielny podzespół.
Pozostałe elementy połączono z nimi wkrętami 6.
3.6. Przełączniki elektryczne — sterowanie i nastawianie

3.6.1. Przełącznik zapisu

We wszystkich omawianych magnetofonach przełączanie ukła­

du elektrycznego w położenie ZAPIS następuje po wciśnięciu
przycisku umieszczonego z lewej strony magnetofonu.
W magnetofonach ZK125, ZK145 przed wciśnięciem przycisku
należy ustalić rodzaj zapisu, pokręcając przycisk w odpowiednie
położenie kątowe.
Przycisk ZAPIS naciska na dźwignię kątową, która obracając
się przesuwa suwak elektrycznego przełącznika umieszczonego
na płytce drukowanej w położenie ZAPIS. Dźwignia kątowa po­
winna prawidłowo przełączać przełącznik oraz bezluzowo docis­
kać do góry przycisk zapisu. W przypadku stwierdzenia niepra­
widłowości, przeprowadza się nastawianie przez przeginanie koń­
ców dźwigni. Kontrolę i nastawianie przełącznika zapisowo-od-
czytowego należy przeprowadzić na magnetofonie z zamontowaną
pokrywą środkową, która unieruchamia płytkę drukowaną.
Po wyłączeniu zapisu, dźwignia kątowa pod działaniem sprę­
żyny powrotnej obraca się w kierunku przeciwnym i przesuwa
suwak przełącznika w położenie ODCZYT.
Dźwignia kątowa jest osadzona dwoma zaczepami w płycie
nośnej magnetofonu, które stanowią równocześnie jej oś obrotu.
Demontaż dźwigni kątowej opisano w p. 5.2.3.7. Położenie przycis­
ku w pozycji ZAPIS ustala dźwignia z układu rolki dociskowej.
Po naciśnięciu przycisku zapisu i nastawieniu położenia START,
PAUZA lub O koniec dźwigni zostaje wsunięty w szczelinę wy­
konaną na boku przycisku i ustala jego położenie.
W magnetofonach ZK120, ZK140 zastosowano przycisk ZAPIS
wykonany z poliamidu z przyklejoną na wierzchu metalową na­
kładką ozdobną.
W magnetofonach ZK125, ZK145 przycisk ZAPIS współpra­
cuje z zespołami sprężyn stykowych i ma odmienną konstrukcję
niż w magnetofonach ZK120, ZK140.
Zasadniczy przycisk wykonano z poliformaldehydu i wciśnięto
na niego tulejkę z polistyrenu z przyklejoną metalową nakładką
ozdobną. Podłużny „molet” na tulejce ułatwia pokręcanie przy­
ciskiem. Kątowe położenie przycisku ustala płytka sprężysta za­
łożona pomiędzy płytę nośną a płytę pośrednią.

3.6.2. Zespoły płaskich sprężyn stykowych

Zespoły sprężyn są połączone ze wspornikami i następnie przy­

kręcone do płyty nośnej magnetofonu wkrętami M3X5. Dostęp
do nich uzyskuje się po zdjęciu dna magnetofonu. Nastawianie
zespołów przeprowadza się jeżeli nie spełniają one podanych wy­
magań.
Zespół sprężyn st 1,2 rys. 3.56. Przełącznik rodzaju pracy w
położeniu START. Sprężyna zwierana powinna być odległa od
blaszki oporowej od 0,2-^0,3 mm.
Zespół sprężyn st 3 (tylko ZK125, ZK145). Przełącznik rodzaju
pracy w położeniu PAUZA. Sprężyna zwierana powinna być od­
legła od blaszki oporowej od 0,2-H),3 mm.
Zespół sprężyn z (tylko ZK125 i ZK145). Przycisk ZAPIS wciś­
nięty w położeniu MOWA i przełącznik rodzaju pracy w położeniu
START. Sprężyny zwierane powinny być odległe od blaszki opo­
rowej od 0,2-P0,3 mm.
 R24
— — r ~i o— R47/R45
■tr* ! i ° 1K 1251146
Transform ator

r
i
głośnikowy
R? - 5 ------ R^=ł-------^

h L - " '
R15 q
- k —1-------X- 11
•PT}. R4 L -: r z -y
st.3 R8/R7 R5/R20 ~ T
t
Głowica kasujaca (f)
------------------------------------- w ------------ t l
-------1_zl-----4
Z K 120/140 Generator kasowania (y) T

__________ \---------1 R19/R20

sU-fr---------- 1---- !------ m

sł, \ w | j > 5lm9lc'° ®

Rys. 3.56. Zespoły płaskich sprężyn stykowych

Zespół sprężyn au 1,2 (tylko ZK125 i ZK145). Przycisk ZAPIS

wciśnięty w położeniu MOWA i przełącznik rodzaju pracy w po­
łożeniu START. Styki rozwierane powinny mieć przerwę od 0,5-P
0,7 mm.
Zespół sprężyn tl (tylko ZK125 i ZK145). W położeniu TRIK
pomiędzy stykami rozwartymi powinna być przerwa od 0,5— r-
0,7 mm.
Nastawianie wykonuje się przez przeginanie wsporników, któ­
rymi połączono zespoły sprężyn z płytą nośną magnetofonu.

3.6.3. Wyłącznik końca taśmy

Wyłącznik końca taśmy (rys. 3.57) zastosowano w magneto­

fonach ZK125 i ZK145. Współpracuje on mechanicznie z dźwig­
nią 18 lewego napędu, z którą połączono go cięgłem 17. Jeżeli
magnetofon został wyłączony z sieci metalizowanym końcem taś­
my, powtórne włączenie uzyskuje się po nastawieniu przełącznika
rodzaju pracy w położenie STOP, PAUZA lub O. W czasie włą­
czania jednego z tych położeń, odchylająca się w kierunku — do
hamulca, dźwignia lewego napędu poprzez cięgło 17 obraca dźwig­
nię 12 przełącznika, której drugi koniec naciska na sprężynę 10
i łączy ją elektrycznie ze sprężyną 9. Zasilanie magnetofonu zo-
 Rys. 3.57. Wyłącznik końca taśmy
1 — e le k tr o m a g n e s , 2 — łą c z ó w k a e le k tr y c z n a , 3 — p o d s ta w k a , 4 — w k r ę ty M3X5,
5 — k o r p u s iz o la c y jn y , 6 — w k r ę t y M3X16, 7, 13 — p o d k ła d k i, 8 — p ły tk a iz o ­
la c y jn a , 9, 10 — p ła s k ie s p r ę ż y n y sty k o w e , 11 — z a w le c z k a s p rę ż y s ta , 12 — d ź w ig ­
n ia , li — u s k o k b lo k u ją c y , 15 — k o tw ic a e le k tr o m a g n e s u , 16 — sp rę ż y n a , 17 — c ię ­
gło, 18 — d ź w ig n ia le w e g o n a p ę d u

staje włączone. Odchylona dźwignia 12 wyłącznika, umożliwia

sprężynie 16 odsunięcie kotwicy 15 od elektromagnesu i podpar­
cie jej, zaczepem kotwicy na uskoku 14.
Po nastawieniu przełącznika rodzaju pracy w położenie PRZE­
WIJANIE W PRAWO, PRZEWIJANIE W LEWO lub START,
cięgło 17 odsuwa się od dźwigni, ale jej położenie jest już teraz
ustalone podpierającą ją kotwicą. Wyłączenie zasilania w jednym
z tych położeń przełącznika rodzaju pracy nastąpi wtedy, gdy
przez elektromagnes 1 popłynie prąd. Wówczas kotwica zostaje
przyciągnięta do elektromagnesu, a pozbawiona podparcia dźwig­
nia 12 pod naciskiem sprężyny 10 obraca się w lewo. Sprężyny
9 i 10 zostają rozwarte i zasilanie magnetofonu jest wyłączone.
W czasie eksploatacji magnetofonu prąd przepływa przez elek­
tromagnes, gdy metalizowany koniec taśmy połączy elektrycznie,
w magnetofonie ZK145 — izolowany kołek prowadzący z masą
jego wspornika, a w magnetofonie ZK125 — kołek prowadzący
z izolowaną płytką mosiężną umieszczoną przy kołku. Po zdjęciu
taśmy z magnetofonu lub przesunięcia jej metalizowanego końca
z kołków prowadzących i nastawieniu przełącznika rodzaju pracy
w położenie STOP, PAUZA lub O, zasilanie magnetofonu zostaje
włączone.
Kontrola przełącznika polega na sprawdzeniu odległości. W po­
łożeniu STOP pomiędzy krawędzią uskoku blokującego 14 na
dźwigni 12, a współpracującą z nim krawędzią kotwicy odległość
ta powinna wynosić od 0,3-bO,5 mm. W położeniu START — po­
między sprężyną 9 a powierzchnią oporową korpusu izolacyjnego
5, powinna ona wynosić minimum 0,2 mm. Nastawianie odległości
zaczepu dźwigni od kotwicy przeprowadza się przesuwając wy­
łącznik (po zwolnieniu dwóch wkrętów 4 łączących wyłącznik
z płytą nośną magnetofonu). Nastawienia odległości sprężyny do­
konuje się przesuwając korpus ze sprężynami (po zwolnieniu
dwóch wkrętów 6).
Dźwignia 12 powinna obracać się swobodnie, a jej luz osiowy
powinien wynosić około 0,2 mm. Luz osiowy nastawia się poło­
żeniem zawleczki 11 na osi dźwigni.
Po zakończeniu czynności nastawczych dokręca się wkręty.
4. WSKAZÓWKI SERWISOWE I NAPRAWY

4.1. Pomiary naciągów w taśmie

4.1.1. Znaczenie i warunki pomiarów

Naciągi w taśmie wywierają zasadniczy wpływ na jakość pracy

magnetofonu. W różnych punktach cyklu roboczego mają one in­
ną wartość. Na podstawie wartości sił naciągu można pośrednio
oceniać, czy poszczególne mechanizmy w magnetofonie pracują
prawidłowo, a niekiedy zlokalizować źródło niesprawności. Do
pomiarów potrzebna jest normalna szpula magnetofonu z pełną
ilością taśmy, szpula pusta oraz przyrząd do pomiaru sił.

4.1.2. Naciągi w taśmie w czasie przewijania do przodu

<
W pierwszej kolejności należy dokonać pomiaru naciągu w taś­
mie między lewą szpulą a lewym kołkiem prowadzącym (rys. 4.1).
Odległość przyrządu od magnetofonu nie ma wpływu na wynik
pomiaru, ale wygodniej jest ustawić przyrząd możliwie blisko le­
wego boku magnetofonu. Wysokość ustawienia przyrządu w czasie
pomiaru powinna umożliwiać równe przesuwanie się taśmy, w
jednej płaszczyźnie (jak w czasie normalnego przewijania). Po za­
łożeniu taśmy na rolki przyrządu, należy powoli włączać prze­
łącznik rodzaju pracy w położenie PRZEWIJANIE DO PRZODU.
Przy szybkim włączeniu układu przewijania taśma może spaść
z rolek i ulec uszkodzeniu lub zerwaniu. Siłę na przyrządzie od­
czytuje się przy prawie pustej i prawie pełnej lewej szpuli. Po­
winna ona wynosić dla szpuli pełnej ^ 15 G, a dla szpuli pustej
< 65 G.
Rys. 4.1. Pomiar naciągu w taśmie między lewą szpulą a lewym kółkiem
prowadzącym w czasie przewijania do przodu

Naciąg na tym odcinku taśmy powstaje na skutek hamującego

działania krążków filcowych w lewym napędzie (ślizgających
się po powierzchni talerzyka napędu) oraz siły tarcia między osią
talerzyka a jego łożyskiem. Na tym odcinku naciąg nie zależy rów­
nież od rodzaju użytej do pomiarów taśmy. Jeżeli dla pełnej szpu­
li wystąpi naciąg poniżej 15 G należy przeprowadzić regulację
przez zmianę położenia krążków filcowych (p. 3.4,5.4.). Przy na­
ciągu większym niż 65 G lewy zespół napędowy jest niesprawny.
Przyczyną zbyt dużego naciągu może być:
— brak luzu osiowego talerzyka napędu (między zawleczką za­
bezpieczającą oś talerzyka a dźwignią napędu),
— za ciasne obracanie się osi talerzyka w łożysku,
— dotykanie talerzyka napędu przez nakładkę filcową lewego ha­
mulca mimo włączonego przewijania,
— przypadkowe ocieranie talerzyka napędu o inny element mag­
netofonu.
Następną czynnością jest sprawdzanie naciągu taśmy między
prawym kołkiem prowadzącym a szpulą nawijającą (rys. 4.2.).
Przyrząd pomiarowy należy tak ustawić względem magnetofonu,
by kąt opasania taśmą prawego kołka prowadzącego był taki, jak
w czasie normalnego przewijania, gdyż ma on wpływ na wartość
naciągu. W przeciwnym razie siła odczytana na przyrządzie nie
Rys. 4.2. Pomiar naciągu w taśmie między prawym kołkiem prowadzą­
cym a prawą szpulą w czasie przewijania do przodu

jest rzeczywistą siłą, występującą w taśmie w czasie przewijania.

Wartość siły naciągu w taśmie na tym odcinku ma zasadniczy
wpływ na sprawność przewijania. Wartość ta zależy od siły Pt
oraz od oporu tarcia taśmy o kołki prowadzące. Zależność między
siłą naciągu taśmy przed kołkiem i za nim w czasie ruchu taśmy
można obliczyć ze wzoru
P2 = Pi e*®
P3 = P2 e"®
gdzie: Pi — siła naciągu wywołana hamującym działaniem le­
wego napędu w G,
P 2 — siła naciągu między kołkami w G,
P3 — siła naciągu za prawym kołkiem mierzona przyrzą­
dem w G,
e — podstawa logarytmu naturalnego,
a — kąt opasania taśmą kołka w radianach,
/u — współczynnik tarcia taśmy o powierzchnię kołka pro­
wadzącego.
Siłę na przyrządzie odczytuje się przy prawie pełnej i prawie
pustej prawej szpuli. Powinna ona wynosić dla szpuli pustej
^ 35 G, a dla szpuli pełnej 105 G. Jeżeli lewy napęd jest
ustawiony prawidłowo, siła naciągu nie powinna być mniejsza od
35 G. Przyczyną wzrostu siły ponad 105 G może być:
— nieprostopadłość kołków prowadzących taśmę do płaszczyzny
płytki z głowicami,
— za mała wysokość tulejek prowadzących na kołkach,
— zanieczyszczenie tulejek prowadzących taśmę nośnikiem mag­
netycznym startym z taśmy.
Przy ich wystąpieniu, taśma odkształca się mechanicznie współ­
pracując z kołkami prowadzącymi. Wymaga więc ona wtedy do
przeciągnięcia przez nie jeszcze większej siły niż przy samym
tarciu taśmy, kiedy zachodzi zależność określona podanym wzo­
rem. Im taśma jest grubsza i im sztywniejsze ma podłoże, tym
ten przyrost siły jest większy. Użycie do pomiaru taśmy starego
typu np. C, CH może dać również wynik negatywny. Taśmy te
były wykonywane na grubym i twardym podłożu oraz były bar­
dzo szorstkie od strony nośnika magnetycznego.

4.1.3. Naciągi w taśmie w czasie przewijania do tyłu

W czasie przewijania do tyłu siła naciągu Pi występuje między

prawą szpulą a prawym kołkiem prowadzącym, a siła P3 — mię­
dzy lewym kołkiem a szpulą nawijającą. Siły Pi i P3 odczytuje
się przy prawie pełnej i prawie pustej szpuli.
Siła Pi powinna wynosić dla prawej pełnej szpuli ^ 15 G, a dla
szpuli pustej ^ 55 G.
Siła P3 powinna wynosić dla lewej szpuli pełnej ^ 105 G, a dla
szpuli pustej ^ 35 G.
Przyczyny wystąpienia zbyt dużych sił są identyczne, lecz od­
noszą się one w tym przypadku do kołków i prawego napędu.

4.1.4. Naciągi w taśmie w czasie odtwarzania i zapisu

Naciąg w taśmie między prawym kołkiem a prawą szpulą (rys.

4.3) powinien wynosić dla szpuli prawej pustej ^ 25 G, a dla
szpuli prawej pełnej ^ 15 G. Przyczyną zbyt małego naciągu lub
zupełnego jego braku jak również nieobracania się prawego ta­
lerzyka napędu (a więc i szpuli) może być:
Rys. 4.3. Pomiar naciągu w taśmie między prawym kołkiem prowadzą­
cym a prawą szpulą w czasie grania lub zapisu

-—■brak luzu osiowego talerzyka prawego napędu,

— za ciasne obracanie się osi .talerzyka w łożysku,
— dotykanie talerzyka napędu przez nakładkę gumową prawego
hamulca mimo włączonego położenia START,
— za duży moment potrzebny do napędu licznika,
— niewłaściwe nastawienie krążków filcowych w prawym napę­
dzie,

Rys. 4.4. Przyrząd do pomiaru sił w taśmie

— brak połączenia kółka dowijającego z tarczą sprzęgła na sku­
tek połamania kołków łączących te elementy.
Naciąg na tym odcinku taśmy jest wywołany przez sprzęgło
dowijające. W razie wystąpienia jednej z czterech pierwszych
usterek, moment przenoszony przez sprzęgło ma do pokonania
dodatkowe opory tarcia, przez co zmniejsza się siła naciągu w
taśmie. Przy momencie hamującym od tych oporów większym
niż moment na sprzęgle dowijania, talerzyk a wraz z nim i szpula
przestają się obracać. Po ustaleniu przyczyn niesprawności należy
przeprowadzić regulację odpowiednich elementów. Do pomiaru
naciągu należy się posługiwać specjalnym przyrządem (rys. 4.4).

4.2. Zasady postępowania ze sprężynami

użytymi w magnetofonie

Konstrukcja mechaniczna magnetofonów została tak opracowa­

na, że w przypadku zastosowania do napraw właściwych części
oraz przeprowadzenia prawidłowego montażu, magnetofon w wie­
lu przypadkach nie wymaga regulacji, w innych — sprowadzają
się one do wykonania niewielu prostych czynności.
Jedną z ważniejszych grup detali w magnetofonach są zastoso­
wane w nich sprężyny. Siły wywołane naprężeniem sprężyn prze­
noszą się na współpracujące z nimi elementy mechanizmów i usta­
lają ich położenie np. sprężyny kółka pośredniego, bądź umożli­
wiają im wzajemną współpracę np. sprężyny dźwigni napędów.
Od wartości tych sił zależy, czy współpraca między elementami
mechanizmu j est prawidłowa.
W magnetofonach warunek ten jest spełniony przez kontrolę i do­
bór charakterystyk siłowych sprężyn. Dlatego w czasie dokony­
wania napraw należy dbać, aby sprężyny nie uległy uszkodzeniu,
ponieważ zmienią się wówczas ich charakterystyki. Nie należy
nigdy rozciągać sprężyny więcej niż to wynika z potrzeb monta­
żu i nastawiania, a chwytać ją zawsze za zaczep wywinięty na
końcu sprężyny. Rozciągając sprężynę za zaczep do niezbędnej
montażowo długości, rozciąga się równomiernie wszystkie zwoje
sprężyny w granicach sprężystości materiału. Chwytając sprężynę
w czasie montażu za zwoje, niezbędną długość montażową sprę-
Każdy końcowy zwój odgięty “ I7zwojów

tł-Q3Bk6*s
 Rys. 4.5. Sprężyny — wymiary i charakterystyki siłowe
a — s p r ę ż y n a p o w r o tn a u k ła d u d ź w ig n io w e g o ro lk i d o c is k o w e j, b — sp rę ż y n a c ię ­
g ła d o c is k a ją c e g o ta ś m ę d o czoła g ło w ic y u n iw e r s a ln e j, c — s p r ę ż y n a s ta b iliz u ją c a
p o ło ż e n ie d ź w ig n i z k ó łk ie m p o ś r e d n im i d ź w ig n i k ą to w e j p r z e łą c z a ją c e j zapis,
d — sp rę ż y n a n a s ta w c z a d ź w ig n i k ó łk a p o śre d n ie g o , e — s p r ę ż y n a d ź w ig n i p r a ­
w ego i le w e g o n a p ę d u o ra z d ź w ig n i h a m u lc o w y c h , f — sp rę ż y n a r o lk i u s ta la ją c e j
p o ło ż e n ie k r z y w k i s te r u ją c e j, g — s p rę ż y n a k o tw ic y w y łą c z n ik a k o ń c a ta ś m y , h —
s p r ę ż y n a sp rz ę g ła s iln ik a , i — s p r ę ż y n a n a s ta w c z a r o lk i d o c is k o w e j

żyny uzyskuje się przez rozciągnięcie tylko części zwojów. Tak

rozciągana sprężyna może zostać trwale odkształcona i wtedy
ulegnie również zmianie jej charakterystyka siłowa.
W celu umożliwienia kontroli sprężyn na rys. 4.5. są podane
wymiary i charakterystyki siłowe ważniejszych sprężyn użytych
w magnetofonach.
4.3. Smarowanie elementów mechanizmu magnetofonu

Do łożyskowania kółka dowijającego, osi talerzyków napędów,

rolki dociskającej taśmę oraz tulejki gumowej na osi silnika,
zostały zastosowane łożyska porowate. Wykonuje się je z prosz­
ków żelaza przez prasowanie, a następnie spiekanie w atmosferze
obojętnej w temperaturze łączenia się poszczególnych ziarenek ze
sobą w sposób trwały. Po spiekaniu tulejki kalibruje się (na właś­
ciwy wymiar). Gotowa tulejka ma porowatość —33% tzn. taki
procent objętości łożyska zajmują pory i łączące je kanaliki. W
czasie nasycenia łożyska, olej przenika kanalikami przez ścianki
łożyska. Ubytek oleju z porów łożyska jest bardzo wolny; może
więc ono pracować bez smarowania przez długi okres czasu. Uzu­
pełnienie ubytku oleju w przypadku normalnej pracy magneto­
fonu, przeprowadza się co kilka lat i polega ono na puszczeniu do
łożyska kilku kropel oleju, który zostanie przez nie wchłonięty w
ilości potrzebnej do uzupełnienia zapasu oleju w porach łożyska.
Nadmiar oleju należy usunąć czystą szmatką.
Odmienny jest sposób nasycania, a więc i dosycania, łożyska
porowatego tulejki gumowej zastosowanej w sprzęgle silnika. Ło­
żysko to nasyca się mieszaniną uzyskaną ze zmieszania oleju
z benzyną ekstrakcyjną w stosunku: 1 część oleju i 15 części ben­
zyny. Po nasyceniu łożysko suszy się w celu odparowania benzy­
ny (w ciągu kilku godzin). Po odparowaniu benzyny pozostaje
w porach łożyska olej. Nie wypełnia on jednak całej objętości
porów. Zostały one w czasie nasycenia wypełnione mieszaniną
oleju z benzyną i po odparowaniu benzyny olej zajmuje tylko
1/15 objętości porów łożyska. Ta ilość wystarcza jedynie na zwil­
żenie ich ścianek.
Przyjęty sposób smarowania łożyska wynika z warunków jego
pracy. W czasie eksploatacji magnetofonu łożysko obraca się
z prędkością obrotową silnika i olej w łożysku jest pod działa­
niem siły odśrodkowej. Wielkość tej siły zależy od obrotów oraz
promienia odległości porów od osi ich obrotu. Jeżeli obroty tu­
lejki porowatej są niewielkie, lepkość oleju zabezpiecza go przed
wypchnięciem na zewnątrz łożyska. W tym przypadku tulejka
obraca się z prędkością ok. 2900 obrotów na minutę i siła odśrod­
kowa byłaby wystarczająca do wypchania oleju, gdyby wypełniał
 on całkowicie pory łożyska. Wypchnięty z łożyska olej zwilżałby
ścianki tulejki gumowej i magnetofon byłby niesprawny w cza­
sie przewijania. Poślizg między tulejką porowatą a osią silnika
występuje tylko w czasie włączania przewijań, trwa bardzo krótko
i tylko w tym czasie tulejka pracuje jako łożysko. W pozostałych
cyklach pracy magnetofonu tulejka obraca się z prędkością obro­
tową silnika i między nią a osią silnika nie występuje poślizg.
Dla takich warunków pracy tulejki, opisany sposób nasycenia
zapewnia jej prawidłową pracę w magnetofonie. Do nasycenia
łożysk powinno się używać oleju, jakim zostały one nasycone
przez producenta tulejek, w tym przypadku oleju produkcji Mo-
bil-Oil Serii DTE o gęstości SAE 20. Jako olej zastępczy można
wskazać olej maszynowy 10 wg PN-67/C-96070 (poprzednie ozna­
czenie: olej wrzecionowy 5 wg PN-61/C-96070). Do dosycenia na­
leży używać właściwego oleju, ponieważ od gęstości użytego ole­
ju do smarowania łożysk porowatych zależy obciążenie silnika.
Im bardziej gęsty jest olej, tym obciążenie silnika jest większe,
jego punkt pracy przesuwa się bardziej w kierunku większego
momentu, a więc mniejszych prędkości obrotowych. Wówczas przy
zapisie lub odczycie prędkość przesuwu taśmy maleje.
W czasie przeglądów konserwacyjnych lub napraw należy uwa­
żać, by wewnętrzne bieżnie łożysk nie zanieczyściły się smarem
stałym. Wskutek zatkania się porów łożyska, przenikanie oleju
w szczelinę między wałek a bieżnię łożyska napotyka trudności
(lub nawet staje się to niemożliwe). Należy również uważać, by
nie uszkodzić mechanicznie wewnętrznych bieżni łożysk oraz ich
powierzchni czołowych; tulejki porowate są bardzo podatne na
takie uszkodzenia. W razie uszkodzenia uniemożliwiającego dalszą
prawidłową pracę tulejki, należy wymienić cały element, do któ­
rego ją wciśnięto lub połączono. Wałki współpracujące z łożyska­
mi porowatymi należy przed włożeniem w otwór łożyska dokład­
nie oczyścić czystą szmatką lub przemyć benzyną i po osuszeniu
pokryć cienką warstwą oleju używanego do dosycania łożysk.
Również podkładki, na których się opierają czołowe powierzchnie
łożysk porowatych należy nasmarować cienką warstwą oleju.
Właściwa konserwacja łożysk porowatych zapewnia długotrwa­
łą prącę mechanizmu napędowego.
Wałek przesuwu z kołem zamachowym obraca się w łożyskach
wykonanych z poliformaldehydu. W górne łożysko włożono
wkładkę filcową, która po nasyceniu stanowi zbiornik oleju do
smarowania łożyska. Obracający się wałek przesuwu ociera się
0 wkładkę filcową i przenosi olej z wkładki na bieżnie łożyska.
Po stwierdzeniu braku oleju we wkładce, należy ją nasycić ole­
jem używanym do nasycania łożysk. Dolne łożysko wałka jest
wypełnione smarem stałym GOJ-54 (PN-54/C-96054).
Również należy pokryć warstwą smaru" GOJ-54 części trące się
wzajemnie w czasie eksploatacji magnetofonu np.:
— połączenia wszystkich dźwigni z płytą nośną i płytą pośred­
nią,
— przycisk zapisu w miejscach współpracy z blachami,
— krzywkę w miejscach współpracy z blachami i rolkę ustala­
jącą jej położenie,
— dźwignię układu rolki dociskowej w miejscach współpracy
z płytą pośrednią i inne.
W przypadku normalnej pracy magnetofonu zapasy smarów
1 oleju wystarczają na kilka lat.
Schemat smarowania (rys. 4.6) jest pomocny przy szukaniu
punktów smarowniczych.

Rys. 4.6. Schemat smarowania

▼ — o lej, • — sm ar GOJ-54

4.4. Czyszczenie elementów mechanizmu magnetofonu

Powinny być czyste powierzchnie elementów mechanizmu

biorące udział w przenoszeniu prędkości obrotowej z silnika
na poszczególne zespoły oraz współpracujące z nimi elementy.
Przy ich zanieczyszczeniu lub zatłuszczeniu np. olejem, smarem,
 w układzie napędowym występują mimo właściwego nastawienia
i montażu nadmierne poślizgi i magnetofon pracuje nieprawidło­
wo. Przejawia się to:
. — za małą prędkością przesuwu taśmy,
— wadliwym lub brakiem przewijania.
Po wszystkich czynnościach regulacji i obsługi, gdy tylko za­
chodzi podejrzenie, że elementy te zatłuszczono np. przez doty­
kanie palcami, należy je dokładnie oczyścić. Zatłuszczenie powierz­
chni jednego z elementów może doprowadzić do tłuszczenia od
niej powierzchni współpracującej. Zabieg czyszczenia nie jest ani
pracochłonny, ani trudny, dlatego należy za każdym razem oczyś­
cić:
— powierzchnię gumową tulejki sprzęgła silnika,
— kanałek w kółku sprzęgła silnika,
— powierzchnie gumowe w kółku pośrednim do przewijania w
prawo,
— powierzchnie współpracujące w czasie przewijania talerzyków
napędów,
— powierzchnię pasków okrągłych,
— kanałek w kole zamachowym,
— nakładki hamulców,
— powierzchnię walcową rolki dociskającej taśmę,
— wałek przesuwu w miejscu współpracy z taśmą.
Czyścić należy szmatką zwilżoną benzyną ekstrakcyjną. Nakład­
kę filcową lewego hamulca zdejmuje się z dźwigni i wypłukuje
w benzynie, aby usunąć nasiąknięty w niej olej, smar lub inne
zanieczyszczenia. Czyszczenie elementów mechanizmu magneto­
fonu przeprowadza się także po dłuższych okresach jego eksploa­
tacji, a szczególnie powierzchnie gumowe tulejki sprzęgła silnika,
powierzchnie gumowe kółka pośredniego, pracujące w czasie prze­
wijania powierzchnie talerzyków napędów oraz nakładki hamul­
ców.

4.5. Sposób postępowania przy głośnej pracy

mechanizmu magnetofonu
Przy głośnej pracy mechanizmu magnetofonu należy przede
wszystkim przeprowadzić oględziny zewnętrzne. W czasie przeglą­
 du należy sprawdzić, czy nie wystąpiły usterki przypadkowe, np.
ocieranie się kółek mechanizmu napędowego o inne elementy
magnetofonu. Usunięcie usterki nie powinno sprawiać trudności.
Źródłem hałasu mogą być również drgania elementów blasza- *
nych. Należy wówczas sprawdzić prawidłowość montażu oraz
obecność smaru zgodnie ze schematem smarowania. Źródłem nad­
miernego hałasu mogą być również elementy mechanizmu napę­
dowego. W celu ułatwienia lokalizacji źródła hałasu można ko­
lejno wyłączać z ruchu poszczególne zespoły mechanizmu przez
zdejmowanie pasków napędowych. Również pomocne może być
włączenie kolejno poszczególnych rodzajów pracy magnetofonu.
Hałas, jaki wywołuje układ napędowy w czasie pracy magne­
tofonu powinien ,być najmniejszy w położeniu START. Poziom
jego zwiększa się po włączeniu przewijania. Natomiast z reguły
magnetofon pracuje głośniej w czasie PRZEWIJANIA W LEWO
niż PRZEWIJANIA W PRAWO (ze względu na rozwiązanie kon­
strukcyjne). Elementem tłumiącym drgania układu mechaniczne­
go w położeniu PRZEWIJANIE W PRAWO jest pierścień gumo­
wy na kółku pośrednim. Po ustaleniu źródła hałasu, każdy ele­
ment głośno pracującego zespołu poddaje się szczegółowym oglę­
dzinom. Należy przy tym pamiętać, że bieżnie wewnętrzne ło­
żysk powinny być idealnie czyste, bez śladów uszkodzeń mecha­
nicznych. Na pracujących powierzchniach czołowych łożysk do­
puszczalne są jedynie nieznaczne wykruszenia. Wałki współpra­
cujące z łożyskami powinny'mieć lustrzany połysk, niedopuszczal­
ne są nawet ślady korozji na powierzchniach walcowych. Poza
tym sprawdza się czy wałki i tulejki mocowane w elementach
wykonanych z blachy (oś kółka pośredniego, tulejki dźwigni na­
pędowych) nie są obruszone. Ważną rolę w zapewnieniu cichej
pracy mechanizmu napędowego spełniają podkładki założone nad
łożyskami porowatymi i pod nimi. Najlepsze wyniki uzyskano
na podkładkach z syntetycznego kauczuku, dlatego podkładki te
stosuje się w magnetofonach.
W żadnym razie nie należy do współpracy z łożyskami używać
podkładek metalowych, ponieważ są one źródłem dużego hałasu
mechanicznego.
Podkładki powinny być czyste, a ich powierzchnie czołowe gład­
kie. Przyczyną hałasu może być brak oleju w łożyskach, nale­
ży je wtedy dosycić (p. 4.3).
Powierzchnie talerzyków napędów w miejscu współpracy
z krążkami filcowymi powinny mieć lustrzany połysk. W czasie
każdego rodzaju pracy magnetofonów występuje poślizg między
talerzykami a krążkami filcowymi. Podrapane i porysowane po­
wierzchnie będą przyczyną zwiększonego hałasu magnetofonu.
Zmniejszy się również w tym przypadku naciąg taśmy, ze wzglę­
du na niewłaściwą współpracę talerzyków i krążków filcowych.
Elementy zabezpieczone zawleczkami sprężystymi z wyjątkiem
talerzyków napędów, powinny mieć luz osiowy od 0 , 1 -P 0 ,2 mm.
Nastawianie luzu we wszystkich przypadkach dokonuje się przez
ustawienie zawleczek na odpowiedniej wysokości na wałku. Do
zdejmowania i zakładania zawleczek powinno się używać specjal­
nych szczypiec (rys. 4.7). Można również przerobić do tego celu

Rys. 4.7. Narzędzia do zdejmowania zawleczek sprężystych oraz dynamo-

metry
a — szczy p ce czo ło w e do zd ejm ow an ia za w leczek , b — szczyp ce b oczn e do zd ej­
m ow a n ia za w lecz ek , c — d yn am om etr zeg a ro w y , d — d yn am om etr n a cią g o w y

zwyczajne szczypce z okrągłymi końcówkami, przez spiłowanie

lub zeszlifowanie samych końców do wymiaru i kształtu otworów
w zawleczkach sprężystych. Montaż i demontaż zawleczek doko­
nywany w inny sposób, np. przez podważanie lub rozginanie
wkrętakiem przeważnie prowadzi do ich uszkodzenia, bądź skrzy­
wienia lub wreszcie nadmiernego rozgięcia. Zawleczka pogięta
użyta do zabezpieczenia elementu wirującego może być źródłem
nadmiernego hałasu. Rozgięta zawleczka zaciska się na wałku
zbyt słabo (lub wcale się na nim nie zaciska); wskutek tego pro­
porcjonalnie maleje przenoszona przez nią siła osiowa. Użycie do
montażu rozgiętej zawleczki nie zapewnia trwałego połączenia
i utrzymania w czasie właściwych luzów.

4.6. Niedomagania wywołane wadliwą pracą

układu mechanicznego — objawy i przyczyny

Układ mechaniczny ma zasadniczy wpływ na wiele paramet­

rów technicznych i użytkowych mągnetofonu.
Właściwa prędkość i nierównomierność przesuwu taśmy, prze­
wijanie taśmy, jej hamowanie i prowadzenie przed głowicami oraz
wiele innych zależą od poprawnego funkcjonowania mechanizmu
magnetofonu. Przyczynami wadliwej pracy układu mechaniczne­
go może być naturalne zużycie jego części i podzespołów lub ich
zanieczyszczenie, powstałe w trakcie długotrwałej eksploatacji
magnetofonu, usterki wynikłe na skutek nieprawidłowej eksploa­
tacji, uszkodzenia przypadkowe i inne. Poniżej podano ważniejsze
niedomagania układu mechanicznego oraz przyczyny i sposoby
ich usuwania.
Magnetofon nie przewija lub przewija za wolno
W przypadku, gdy istnieje podejrzenie, że magnetofon przewija
w jednym lub obu kierunkach za wolno, należy sprawdzić czas
przewijania pełnej szpuli średnicy 147 mm z taśmą o grubości
35 frm (długość nawiniętej taśmy około 360 m). Czas przewijania
powinien wynosić —240 s. Jeżeli czas przewijania jest dłuższy,
lewy lub prawy zespół przewijający jest niesprawny.
Najczęstszą przyczyną zbyt wolnego przewijania lub nieprzewi-
jania są zabrudzone lub zatłuszczone powierzchnie robocze tale­
rzyków napędów, kółka pośredniego i tulejki sprzęgła silnika.
Czyszczenie należy przeprowadzić zgodnie z p. 4.4. Dalszą czyn-
nością w przypadku negatywnego wyniku, jest sprawdzenie siły,
z jaką prawy lub lewy talerzyk naciska na oś silnika po włącze­
niu przewijania. Pomiar i nastawienie przeprowadza się zgodnie
z p. 3.4.4.4. dla prawego napędu i z p. 3.4.5.4. dla lewego napędu.
Jeżeli w dalszym ciągu wynik jest negatywny, należy kolejno
sprawdzić poprawność montażu i kompletność sprzęgła silnika
(p. 3.4.2.4.), współpracę układu hamulcowego z napędami
(p. 3.5.2.2.) oraz naciągi w taśmie (p. 4.1.2. i p. 4.1.3).
Za mała prędkość przesuwu taśmy w czasie odczytu i zapisu (oce­
na wg p. 6.5.1)
Jeżeli magnetofon przewija prawidłowo, a prędkość przesuwu
taśmy jest za mała oznacza to, że silnik i sprzęgło silnika pra­
cują prawidłowo i przyczyną zbyt małej prędkości przesuwu taś­
my może być nadmiernie wyciągnięty pasek napędzający koło
zamachowe, za mała lub za duża siła dociskająca rolkę dociskową
do wałka przesuwu lub zabrudzone powierzchnie robocze wałka
przesuwu, rolki dociskowej, paska, kółka pasowego silnika i koła
zamachowego. Czyszczenie należy przeprowadzić zgodnie z p. 4.4.,
a pomiar i nastawianie siły dociskającej rolkę do wałka przesuwu
zgodnie z p. 3.5.1.3. Pomiar długości lub średnicy paska można
dokonać po wyjęciu go z magnetofonu p. 3.4.6. Wyciągnięty pa­
sek należy wymienić na nowy.
Taśma w czasie grania i zapisu nawija się zbyt luźno na prawej
szpuli
Jeżeli taśma jest równa i nie powichrowana, to przyczyną zbyt
luźnego jej nawijania się na prawej szpuli jest za mały naciąg
taśmy wywołany sprzęgłem dowijającym prawego napędu. Ozna­
cza to, że albo moment przenoszony przez sprzęgło jest za mały
i należy przeprowadzić regulację położenia krążków filcowych
(p. 3.4.4.4.), albo sprzęgło musi pokonywać zbyt duże opory wy­
wołane napędem licznika i tarciem osi talerzyka w łożysku.
W tym przypadku należy sprawdzić czystość łożyska, a szcze­
gólnie czy nie zostało ono zabrudzone smarem stałym, ponadto
gładkość osi talerzyka i moment potrzebny do napędu licznika
(p. 3.4.7.2). Smar z łożyska można usunąć tylko przez wypłukanie
go w benzynie ekstrakcyjnej. Po odparowaniu benzyny, łożysko
należy nasycić przez zanurzenie go w oleju na przeciąg co naj­
mniej 24 h.
Po włączeniu w czasie przewijania położenia STOP łub O taśma
sią zawija
Należy sprawdzić, czy gumowa i filcowa okładka hamulca zo­
stały założone na właściwe dźwignie hamulcowe, poprawić na­
stawienia układu hamulcowego oraz moment hamujący (p. 3.5.2.2).
Część III
UKŁAD ELEKTRYCZNY MAGNETOFONÓW
ZK120, ZK125, ZK140, ZK145

5. OPIS ELEKTRYCZNY MAGNETOFONÓW

ZK120, ZK125, ZK140, ZK145

5.1. Zespoły elektryczne magnetofonu

Układ elektryczny magnetofonów ZK120, ZK125, ZK140, ZK145

składa się z podzespołów, z których każdy spełnia inną funkcję.
W skład układu elektrycznego wchodzi: zasilacz magnetofonu,
wzmacniacz zapisu i odczytu, stopień końcowy, generator prądu
podkładu i kasowania, wskaźnik wysterowania taśmy, układ auto­
matycznej regulacji wzmocnienia (w ZK125, ZK145), głowica
uniwersalna i kasująca. Działanie i prawidłowa praca całego ukła­
du jest ściśle związana z prawidłowym działaniem każdego z nich.
Każdy podzespół (lub wydzielony układ) musi mieć ściśle okreś­
lone parametry, dzięki którym uzyskuje się żądane parametry
całego układu elektrycznego, co z kolei umożliwia zapis i odtwa­
rzanie audycji w szerokim zakresie częstotliwości akustycznych
(40 Hz do 12,5 kHz).
Szczegółowe omówienie działania, jak również podanie sposobów
sprawdzania podzespołów umożliwia dokładne zapoznanie się
z układem elektrycznym magnetofonów, a także ułatwia przepro­
wadzenie ewentualnych napraw i regulacji całego układu.

5.1.1. Zasilacz magnetofonu ZK120, ZK125, ZK140, ZK145

5.1.1.1. Ogólny opis zasilacza

Zasilacz magnetofonu (rys. 5.1 i rys. 5.2) pracuje w mostko­

wym układzie Graetza. Uzwojenie sieciowe zasilacza i uzwojenie
 Rys. 5.1. Schemat ideowy zasilacza magnetofonu ZK120, ZK140

Rys. 5.2. Schemat ideowy zasilacza magnetofonu ZK125, ZK145

żarzenia lamp jest nawinięte na korpus rdzenia silnika magneto­

fonu. Uzwojenie silnika-transformatora jest podzielone na dwie
równe części. Umożliwia to pracę magnetofonu przy napięciu sie­
ci 220 V (połączenie szeregowe uzwojeń) lub przy napięciu 110 V
(połączenie równoległe uzwojeń), jak również przy napięciu
110/220 V, 127/220 V (rys. 9.1). Połączenia te uzyskuje się za po­
średnictwem przełącznika Pj.
Uzwojenie żarzenia lamp zasila żaróweczkę (7 V, 0,1 A) pod­
świetlającą pokrętło rodzaju pracy magnetofonu i jest symetryzo-
wane za pomocą rezystora nastawnego R29 lub Reo- Zmienne napię­
cie zasilające prostownik jest doprowadzone poprzez bezpiecznik
(0,125-^0,25 A). Na wyjściu zasilacza pracuje filtr wygładzający
typu 7i.
Stałe napięcie z pierwszego kondensatora C21 lub C31 jest do­
prowadzone do anody lampy ECL 86 poprzez pierwotne uzwoje­
nie transformatora oraz do anody lampy EM84 (optyczny wskaź­
nik wysterowania) przez styki 1— 2 przełącznika przesuwnego
zapis—odczyt. Pozostałe stopnie wzmacniacza i ekran lampy
ECL8 6 otrzymują stałe napięcie po filtrze z drugiego elektrolitu
(C15 lub C27).
Napięcie z pierwszego elektrolitu C31 (w ZK125, ZK145) jest
doprowadzone również poprzez dzielnik jR52, R53 do jednego koń­
ca uzwojenia elektromagnesu (M), którego styki m-i znajdują się
w pierwotnym obwodzie silnika-transformatora. Z chwilą, gdy
metalizowany koniec taśmy połączy z korpusem magnetofonu
prawy lub lewy kołek prowadzący taśmę, następuje przepływ
prądu przez elektromagnes i zadziałanie (rozwarcie) styków m 1
(wyłączenie sieci). Jednocześnie zapadką elektromagnesu blokuje
mechanicznie styki m 1. Ponowne uruchomienie magnetofonu (włą­
czenie sieci) jest możliwe po przełączeniu przełącznika rodzaju
pracy w dowolne sąsiednie położenie.

5.1.1.2, Dane techniczne zasilacza

Napięcie stałe na kondensatorze (C21 lub C31) przy włączonym

równolegle do tego kondensatora rezystorze 6 kQ powinno wyno­
sić 260 ± 5 V w zasilaczu magnetofonów ZK120, ZK125, ZK140,
ZK145. Napięcie przemienne na kondensatorze (C21 lub C3i) nie
powinno być większe niż 1,5 ±0,5 V w magnetofonach ZK120/
/140 i 0,5 ± 0,3 V w magnetofonach ZK125/145.
Zasilacz należy sprawdzać w układzie (rys. 5.3) po doprowa­
dzeniu do końcówek A i D napięcia sieci 220 VT 1,5%, 50 Hz.
Napięcia na wtórnych uzwojeniach silnika-transformatora po
doprowadzeniu do końcówek A i D (rys. 5.4) napięcia przemien­
nego 220 V, 50 Hz powinny wynosić
UK~j — 220 V ± 3% przy Robc = 5,2 kQ ±2%
Uh- g — 6 ,6 V ± 3% przy Robc = 5 £2 ± 2%
 Rys. 5.3. Układ do sprawdzania zasilacza
K, J, H , G k o ń có w k i u z w o je ń zasilacza, A , D — k o ń có w k i u zw o jen ia siln ik a ,
—
V = — w o lto m ierz p rąd u sta łeg o , zak res p om iaru d o 300 V, V ~ — w o lto m ierz la m ­
p o w y prądu p rzem ien n ego zak res p om iaru od 1 d o 300 V

Rys. 5.4. Schemat uzwojeń i rozmieszczenie końcówek silnika-transforma-

tora
a — w y k o n a n ie 110/220 V, b — w y k o n a n ie 110/220V i 127/220 V

5.1.1.3. Sprawdzenie i pomiary zasilacza

Jeżeli chcemy upewnić się o prawidłowej pracy zasilacza w

przypadku trudności określenia uszkodzenia w układzie elek­
trycznym należy zbadać zasilacz w układzie specjalnym (rys. 5.3)
po uprzednim odłączeniu opornika R31 lub R5a i jednego przewodu
od końcówek uzwojenia żarzenia. Do pomiarów należy użyć przy­
rządu uniwersalnego o oporze wewnętrznym co najmniej 10 kQ/V.
W prawidłowo pracującym zasilaczu napięcie stałe i zmienne na
kondensatorze (C21 lub C31) oraz napięcie wtórne silnika-transfor-
matora powinny być zgodne z wartościami podanymi w danych
technicznych zasilacza (p. 5.1.1.2).
 Najczęściej można spotkać się z dwoma zasadniczymi rodzajami
uszkodzeń zasilacza. Przy pierwszym z nich stałe napięcie wyj­
ściowe jest równe zeru. Przyczyną tego uszkodzenia może być:
— spalony bezpiecznik,
— uszkodzony sznur sieciowy,
—• uszkodzony wyłącznik sieciowy,
— przerwa w uzwojeniu silnika-transformatora,
— przerwa lub zwarcie w prostowniku,
— uszkodzony rezystor R31 lub R58 w filtrze zasilacza,
— zwarcie któregokolwiek z kondensatorów elektrolitycznych C21,
C15 lub C3ł, C27 .
Przy drugim rodzaju uszkodzenia stałe napięcia wyjściowe za­
silacza są zbyt niskie. Przyczyn tego uszkodzenia należy szukać w:
— zmniejszeniu się pojemności kondensatora C21, C31 lub wzroś­
cie ich upływności,
— dużej upływności kondensatorów C15 lub C27,
— uszkodzonym prostowniku na skutek wzrostu rezystancji we­
wnętrznej lub zmniejszeniu się rezystancji w kierunku zapo­
rowym,
— zwarciu między zwojami silnika-transformatora.
Zmniejszenie się pojemności kondensatorów elektrolitycznych
lub zwiększenie ich upływności powoduje również nadmierny
wzrost przydźwięku sieci. Kondensator elektrolityczny o dużej
upływności grzeje się nadmiernie. Jego tem peraturę można okreś­
lić przez dotknięcie ręką. Zwarcie między zwojami silnika-trans­
formatora jest trudne do wykrycia przez pomiar oporności uzwo­
jeń i wymaga przeprowadzenia pomiaru jego prądu jałowego.
Przy uszkodzeniach tego typu daje się zaobserwować nadmierne
grzanie silnika-transformatora.
Przepalenie się jednej z płytek prostownika lub zwiększenie
się jego oporu wewnętrznego powoduje nadmierne grzanie się
elementu prostowniczego, które można stwierdzić przez dotknię­
cie ręką, po uprzednim wyłączeniu sieci zasilającej. Przy poszu­
kiwaniu uszkodzeń i sprawdzaniu zasilacza należy się posługiwać
schematami ideowymi zamieszczonymi na końcu książki i sche­
matem montażowym magnetofonów (rys. 5.5).
Rys. 5.5. Rozmieszczenie głównych części układu elektrycznego magneto­
fonu ZK120, ZK125, ZK140, ZK145

5.1.1.5. Rozmieszczenie i wymiana części zasilacza magnetofonów ZK120,

ZK125, ZK140, ZK145

Uzwojenie sieciowe zasilacza znajduje się na korpusie silnika-

-transformatora. Prostownik selenowy zamocowany jest do korpu­
su (rys. 5.5) za pomocą dwóch wkrętów. Podwójny kondensator
elektrolityczny jest przymocowany do korpusu, a do jego koń­
cówek przylutowany jest rezystor R37 (ZK120, ZK140) i R58
(ZK125, ZK145). Kondensator przeciwzakłóceniowy C22 (ZK120,
ZK140) i C28 (ZK125, ZK145) znajduje się na płytce z gniazdami
wyjściowymi. Rezystor nastawny kompensujący przydźwięk sie­
ci R29 (ZK120, ZK140) i R60 (ZK125, ZK145) znajduje się na płytce
drukowanej (rys. 5.37, 5.38, 5.39, 5.40).
Żarówka podświetlająca gałkę przełącznika rodzaju pracy jest
umieszczona w uchwycie zamocowanym do korpusu magnetofonu.
Bezpieczniki sieciowe są umieszczone na płytce z gniazdami. Wy­
łącznik sieci znajduje się w obudowie regulatora wysterowania
umieszczonego na płytce drukowanej.
Elektromagnetyczny wyłącznik sieci (ZK125, ZK145) ze sty­
kami m1 jest zamocowany do korpusu pomiędzy talerzykami na­
pędowymi. Po zdjęciu dna obudowy i pokrywy górnej można w
bardzo łatwy sposób wymontować wszystkie części zasilacza, po­
za silnikiem-transformatorem, którego demontaż omówiono w
p. 3.4.2.2.
t. Ą
5.1.2. Wzmacniacz zapisu
S.l.2.1. Proces zapisywania

Wzmacniacz zapisu wzmacnia napięcie doprowadzone do gniazd

wejściowych z mikrofonu, adaptera lub odbiornika. Stopień koń­
cowy wzmacniacza zapisu zasila głowicę zapisującą prądami akus­
tycznymi, których amplituda wzrasta wraz ze wzrostem częstotli­
wości. Wartość strumienia magnetycznego na taśmie zapisanego w
taki sposób jest stała w zakresie małych częstotliwości i przy
prędkości przesuwu taśmy 9,5 cm/s zaczyna opadać od częstotli­
wości około 500 Hz (rys. 5.6).
Zwiększanie poziomu wzmocnienia dużych częstotliwości przy
zapisie wynika z konieczności przeciwdziałania wielu szkodliwym
zjawiskom, wpływającym na obniżenie się amplitudy strumienia
magnetycznego sygnałów o dużych częstotliwościach. Głowica uni­
wersalna obciąża stopień końcowy wzmacniacza zapisu impedancją

Rys. 5.6. Przebieg strumienia magnetycznego na taśmie przy prędkości

przesuwu 9,5 cm/s
 o charakterze indukcyjnym, która rośnie wraz ze wzrostem czę­
stotliwości. Zmiana impedancji głowicy powoduje zmniejszenie
się amplitudy prądu zapisu przy dużych częstotliwościach. Zja­
wisko jest to skompensowane przez włączanie w szereg z głowicą
rezystora o dużej rezystancji w stosunku do impedancji induk­
cyjnej głowicy dla największej częstotliwości przenoszonego pas­
ma.
Następnym, drugorzędnym czynnikiem, wpływającym na obni­
żenie się amplitudy strumienia magnetycznego przy dużych czę­
stotliwościach, jest wpjyw szerokości szczeliny głowicy zapisują­
c e j. Przy dużych częstotliwościach i małych prędkościach przesu­
wu taśmy (9,5 cm/s i 4,75 cm/s) pole magnetyczne w szczelinie
głowicy zapisującej zdąży zmienić fazę zanim element taśmy opuś­
ci pole oddziaływania szczeliny i wskutek tego zmniejsza się na­
magnesowanie. Zjawisko to występuje słabiej dla wąskich szcze­
lin, ale nadmierne zmniejszenie szerokości szczeliny prowadzi do
niezupełnego wnikania pola zapisującego w głąb nośnika, co jest
przyczyną powstawania zniekształceń nieliniowych i powiększa
wahania amplitudy odczytywanego sygnału, występujących wy­
raźnie przy dużych częstotliwościach, na skutek niejednorodnej
warstwy nośnika.
Ostatnim i najważniejszym czynnikiem powodującym osłabie­
nie zapisu dużych częstotliwości pasma akustycznego jest zja­
wisko demagnetyzacji. Powstające w taśmie podczas zapisu pole
magnetyczne ulega rozmagnesowaniu w stopniu tym silniejszym,
im mniejsza jest długość elementarnego magnesu w stosunku
do jego przekroju. Ponieważ długość elementarnego magnesu
przy zapisie dużych częstotliwości pasma akustycznego jest mniej­
sza niż dla częstotliwości średnich i małych, więc samoodmagne-
sowanie taśmy przy dużych częstotliwościach jest największe.
Zjawisko to zależy również w dużym stopniu od materiału noś­
nika magnetycznego taśmy.
W procesie zapisu głowica uniwersalna jest zasilana równo­
cześnie prądem wielkiej częstotliwości (65 kHz) z generatora pod­
kładu. Wartość prądu podkładu wielkiej częstotliwości w głowicy
zapisującej ma znaczny wpływ na jakość zapisu i charakterysty­
kę częstotliwości.
Od wielkości prądu (napięcia) podkładu zależy czułość taśmy,
określona przez napięcie głowicy odczytującej, w zależności od
prądu podkładu wielkiej częstotliwości (rys. 5.7) przy stałej war­
tości prądu zapisującego. Przebiegi czułości mają maksima, które
dla różnych częstotliwości zapisywanego sygnału przypadają przy
innych wartościach prądu podkładu. Wynika stąd, że przebieg cha­
rakterystyki przenoszenia magnetofonu zależy w dużym stopniu
od prądu podkładu (rys. 5.8). Również współczynnik zniekształ­
ceń nieliniowych dla poszczególnych wartości wysterowania taś-

Prąd podkładu w. cz.

Prąd podkładu w. cz. normalny
*5dB 1.2 1 0.8
U ŃH
.dr
Prąd podkładu w. cz. w
dowolnych jednostkach 50 100 200 500IU1 2 5 10 20kHz
Rys. 5.7. Przebieg czułości Rys. 5.8. Charakterystyka przenosze­
taśmy przy stałej wartości nia magnetofonu w zależności od
prądu zapisującego w fun­ wartości prądu podkładu
kcji prądu podkładu

my jest zależny od wielkości prądu podkładu. Uzyskanie dużego

poziomu wysterowania taśmy wymaga zastosowania możliwie du­
żej wartości prądu podkładu. Współczynnik zniekształceń nielinio­
wych przy danym poziomie wysterowania maleje wraz ze wzros­
tem prądu podkładu. Z drugiej jednak strony zbyt duży prąd pod­
kładu pogarsza przebieg charakterystyki częstotliwościowej.
W procesie strojenia magnetofonu dobiera się prąd podkładu
w pobliżu maksymalnego poziomu, przy którym otrzymuje się
duży poziom zapisu i minimalny spadek wysokich tonów w od­
niesieniu do środkowych częstotliwości przenoszonego pasma.

5.I.2.2. Opis układu elektrycznego wzmacniacza zapisu

magnetofonów ZK120, ZK149

Wzmacniacz zapisu (rys. 5.9, rys. 9.1, rys. 9.2) wzmacnia na­
pięcie z mikrofonu odbiornika lub adaptera doprowadzone .do
styków 1 i 2 gniazda RADIO-MIKRO. Napięcie sterujące jest
doprowadzone do siatki lampy ECC 83 poprzez styki 31 i 32 prze-
Rys. 5.9. Uproszczony schemat ideowy wzmacniacza zapisu magnetofonu ZK120,
ZK140
łącznika rodzaju pracy (zapis—odczyt), kondensator C± i re­
zystor R v Po wzmocnieniu przez pierwszy stopień napięcie jest
doprowadzone przez kondensator C3 i regulator wzmocnienia R5
na siatkę drugiej triody ECC 83, a następnie przez kondensator C7
do siatki lampy ECL 8 6 (część triodowa). Aby przy stałym po­
ziomie na wejściu wzmacniacza otrzymać w funkcji częstotliwości
zapis na taśmie zgodny z wymaganiami norm (rys. 5.6), ukształ­
towano odpowiednio charakterystykę wzmacniacza zapisu (rys.
5.10 i 5.11).
W celu uzyskania takiego przebiegu wzmocnienia w funkcji
częstotliwości, zastosowano układ sprzężenia zwrotnego obejmu-
ZK120
dS

Rys. 5.10. Charakterystyka częstotliwościowa wzmacniacza zapisu magne­

tofonu ZK120
ZKUO
dB

Rys. 5.11. Charakterystyka częstotliwościowa wzmacniacza zapisu magne­

tofonu ZK140
jący drugi i trzeci stopień wzmacniacza. Gałąź sprzężenia zwrot­
nego składająca się z elementów Cu, R3i, R14, C8, R13, R10, R6, C4
łączy anodę trzeciego stopnia z katodą drugiego stopnia wzmac­
niacza.
Kondensatory C4 i C8 w gałęzi sprzężania zwrotnego zapewniają
wzrost wzmocnienia w zakresie większych częstotliwości. Wraz
ze wzrostem częstotliwości napięcia sterującego maleje reaktan-
cja tych kondensatorów i dzięki temu zmniejsza się współczynnik
sprzężenia zwrotnego na tym zakresie częstotliwości co z kolei
powoduje wzrost napięcia na drugiej triodzie lampy ECC 83,
przy tym samym napięciu na wejściu wzmacniacza.
Wzrost wzmocnienia w zakresie mniejszych (krańcowych) czę­
stotliwości zapewnia kondensator Cn , którego działanie jest iden­
tyczne z działaniem kondensatorów C4 i C8 w zakresie większych
częstotliwości. Wzmocnione i skorygowane w funkcji częstotli­
wości napięcie jest doprowadzone z anody trzeciego stopnia do
łączówki a przez kondensator C10, styki 19 i 20 przełącznika ro­
dzaju pracy, rezystor R35, R3, do którego jest przyłączony bez­
pośrednio „gorący” koniec uzwojenia głowicy uniwersalnej w
magnetofonie ZK120 lub „gorący” koniec jednego z uzwojeń
głowicy czterościeżkowej magnetofonu ZK140 przez styki dl-d2
i b2-bl lub h2-hl przełącznika ścieżek (rys. 5.12).
Drugi koniec głowicy uniwersalnej w magnetofonie ZK120 jest
przełączony do łączówki b poprzez dławik Dl i uziemiony przez
styki 28 i 29 przełącznika rodzaju pracy. Drugi koniec uzwojenia
głowicy czterościeżkowej w magnetofonie ZK140 jest uziemiony
poprzez styki a2-al lub g2-gl, c2-cl przełącznika ścieżek oraz
przez styki 28 i 29 przełącznika rodzaju pracy.
Rezystory R3 i R35 spełniają podwójną rolę, ustalają one prąd
zapisu głowicy, a oprócz tego wraz z kondensatorem C23 stanowią
filtr dolnoprzepustowy, który nie pozwala, aby napięcie podkładu
w.cz. o częstotliwości 65 kHz doprowadzone do łączówki a mostka
przedostawało się na wyjście wzmacniacza (styki 1 i 2 gniazda
SŁUCHAWKA).
Wzmocnione napięcie z anody trzeciego stopnia jest doprowa­
dzone również poprzez kondensator C 10 i rezystor R2s do gniazda
SŁUCHAWKA, które umożliwia podsłuch aktualnie nagrywane­
go sygnału oraz do układu wskaźnika wysterowania taśmy (lampy
 ZK140 ZK145
I 3 -4 "1 I D ] I 1 -2 I

Rys. 5.12. Układ połączeń przełącznika ścieżek magnetofonu ZK140, ZK145

EM 84) poprzez rezystor nastawny R21 i kondensator C2i. Rezy­

stor nastawny ii 21 służy do odpowiedniego ustawienia świecących
listków lampy EM 84 przy maksymalnym wysterowaniu taśmy
podczas zapisu sygnału o częstotliwości 1 kHz. Wskaźnik wyste­
rowania pracuje w układzie podwajacza napięcia, zapewniając
dużą czułość oka magicznego EM 84. Zasada pracy podwajacza
napięcia sterującego siatkę lampy EM 84 jest następująca.
W pierwszej połowie okresu napięcia przemiennego ładuje się
kondensator C24 przez diodę Dl prawie do amplitudy doprowa­
dzonego napięcia, natomiast kondensator C13 ładuje się przez
diodę D2 do sumy napięć na kondensatorze C24 i amplitudy dru­
giej połowy napięcia przemiennego, a więc do podwójnej amplitu­
dy napięcia pomiędzy ślizgaczem rezystora nastawnego R24 i masą.
 Przez rezystor R22 rozładowuje się kondensator C13. Tak uzy­
skane stałe napięcie na kondensatorze C13, sterujące siatkę wskaź­
nika wysterowania jest proporcjonalne do szczytowej wartości
zapisywanego sygnału.

5.1.2.3. Opis układu elektrycznego wzmacniacza zapisu

magnetofonów ZK125, ZK145

Wzmacniacz zapisu (rys. 5.13, 9.3, 9.4) wzmacnia napięcie z mi­

krofonu, odbiornika lub adaptera doprowadzone do styków 1 i 2
gniazda RADIO-MIKRO.

Rys. 5.13. Uproszczony schemat ideowy wzmacniacza zapisu magnetofonu

ZK125, ZK145
 Napięcie sterujące jest doprowadzone do siatki lampy EF 86
przez styki 34 i 35 przełącznika rodzaju pracy (zapis—odczyt),
kondensator Ct i rezystor R6. Po wzmocnieniu przez pierwszy
stopień napięcie jest doprowadzane przez kondensator C6, rezy­
stor R ig i kondensator C8 na siatkę lampy EF 83, a następnie
z anody lampy EF 83 przez kondensator Cn i równolegle połączone
kondensator C13 i rezystor R 35 na siatkę lampy ECL 8 6 (część
triodowa).
Wielkość napięcia doprowadzonego do siatki lampy EF 83 jest
regulowana za pomocą potencjometru P 15, w położeniu przycisku
zapisu USTAWIANY. W pozycji przycisku zapisu AUTOMA­
TYCZNY MOWA lub AUTOMATYCZNY MUZYKA wzmocnie­
nie toru zapisu reguluje samoczynnie układ automatycznej regu­
lacji wzmocnienia zbudowany na lampie ECC 81.
Aby przy stałym poziomie na wejściu wzmacniacza otrzymać
(w funkcji częstotliwości) zapis na taśmie zgodny z wymaganiami
norm (rys. 5.6), ukształtowano odpowiednio charakterystykę
wzmacniacza zapisu (rys. 5.14 i rys. 5.15). W celu uzyskania ta-
ZK125

Rys. 5.14. Charakterystyka częstotliwościowa wzmacniacza zapisu magne­

tofonu ZK125

kiego przebiegu wzmocnienia w funkcji częstotliwości, zastoso­

wano układ równoległego sprzężenia zwrotnego obejmujący trzeci
stopień wzmacniacza. Gałąź sprzężenia zwrotnego składająca się
z elementów Riit C22, R38, R 33 , Cu , R29 we wzmacniaczu magneto­
fonu ZK125 oraz elementów Ru> ^ 22 , ^ 38 >^ 33. C21, R32, C15, C14, R29
w magnetofonie ZK145 łączy anodę trzeciego stopnia z siatką.
 ZK125
d8
30

20

10

O
-10

S6 125 333 1000 2000 3000

Rys. 5.15. Charakterystyka częstotliwościowa wzmacniacza zapisu mag­
netofonu ZK145

Kondensator C14 (w magnetofonach ZK125) oraz kondensatory

C14, C21, Clt (w magnetofonie ZK145) w gałęzi sprzężenia zwrot­
nego zapewniają wzrost wzmocnienia wzmacniacza w zakresie
większych częstotliwości.
Wraz ze wzrostem częstotliwości napięcia sterującego maleje
reaktancja tych kondensatorów i dzięki temu zmniejsza się współ­
czynnik sprzężenia zwrotnego w zakresie większych częstotliwości.
Powoduje to z kolei wzrost napięcia na anodzie części triodowej
lampy ECL 86, przy tej samej wielkości napięcia sterującego na
wejściu wzmacniacza. Wzrost wzmocnienia w zakresie małych
częstotliwości zapewnia kondensator C22, którego działanie jest
identyczne z działaniem kondensatora C14 w zakresie dużych czę­
stotliwości. Wzmocnione i skorygowane w funkcji częstotliwości
napięcie jest doprowadzone z anody trzeciego stopnia do łączów­
ki a poprzez kondensator C2o, styki 19— 20 przełącznika rodzaju
pracy, rezystor R12, Rn , do której jest przyłączony bezpośrednio
„gorący” koniec uzwojenia głowicy uniwersalnej w magnetofo­
nie ZK 125 lub gorący koniec jednego z uzwojeń głowicy cztero-
ścieżkowej magnetofonu ZK145 poprzez styki dl-d2, bl-b2 lub
hl-h2 przełącznika ścieżek (rys. 5.12). Drugi koniec głowicy uni­
wersalnej w magnetofonie ZK125 jest przyłączony do łączówki b
i jest uziemiony poprzez styki 31— 32 przełącznika rodzaju pracy.
Drugi koniec głowicy czterościeżkowej w magnetofonie ZK145
jest uziemiony przez styki a2-al lub g2-gl, c2-cl przełącznika
ścieżek oraz przez styki 28 i 29 przełącznika rodzaju pracy. Re­
zystory Rn i R12 spełniają podwójną rolę. Ustalają one prąd za­
pisu głowicy, a oprócz tego wraz z kondensatorem C4 stanowią
filtr dolnoprzepustowy, który nie pozwala, aby napięcie podkła­
du w.cz. o częstotliwości 65 kHz doprowadzone do łączówki a
mostka przedostawało się na wyjście wzmacniacza (na styki 1 i 2
gniazda SŁUCHAWKA).
Wzmocnione napięcie z anody trzeciego stopnia jest doprowa­
dzone również poprzez kondensator C20 i rezystor R48 do gniazda
SŁUCHAWKA. (Umożliwia podsłuch aktualnie nagrywanego sy­
gnału) oraz do układu wskaźnika wysterowania taśmy (lampy
EM 84) i układu automatycznej regulacji wzmocnienia, zbudowa­
nego na podwójnej triodzie ECC 81.
Zasadę pracy układu podwajacza napięcia sterującego siatką
lampy EM 84 opisano w p. 5.1.2.2. Wzmocnienie toru zapisu w
magnetofonach ZK125/145 w położeniu przycisku AUTOMA­
TYCZNY MOWA lub AUTOMATYCZNY MUZYKA nie jest wiel­
kością stałą i zależy od wielkości napięcia wejściowego.
Zależność napięcia wyjściowego (na anodzie triody ECL 8 6 )
od wielkości napięcia wejściowego wzmacniacza jest przedstawio­
na na rys. 5.16. W zakresie napięć wejściowych do ~ 2 mV

Rys. 5.16. Przebieg napięcia na wyjściu wzmacniacza zapisu w funkcji

napięcia wejściowego, w położeniu AUTOMATYCZNY MOWA i AUTOMA­
TYCZNY MUZYKA przycisku zapisu

wzmocnienie pierwszego i drugiego stopnia jest wielkością stałą

do chwili, gdy prąd zapisu w głowicy uniwersalnej osiągnie war­
tość, przy której uzyskuje się maksymalne wysterowanie taśmy
(zetknięcie się listków wskaźnika wysterowania EM 84). Wzrost
 prądu zapisu powyżej tej wielkości spowoduje przepływ prądu
anodowego przez pierwszą triodę lampy ECC 81. Lampa ta jest
wstępnie spolaryzowana tak, że nie przewodzi prądu dopóki prąd
zapisu w głowicy uniwersalnej nie osiągnie wartości, przy której
uzyskuje się pełne wysterowanie taśmy. Ujemne napięcie zatyka­
jące pierwszą triodę lampy ECC 81 wyznacza dzielnik napięcia
złożony z rezystorów: R26, R25 >-R24» R 23 i ^ 37, Rn- Jest on zasilany
z dodatniego napięcia z pierwszego elektrolitu C31.
Wielkość napięcia progowego nastawia się za pomocą rezystora
R25. Jeżeli amplituda napięcia wyjściowego wzmacniacza zapisu
(doprowadzona do siatki sterującej pierwszej triody ECC 81)
wzrośnie do wartości, przy której prąd zapisu w głowicy wzrósłby
powyżej wartości pełnego wysterowania taśmy,' to przez lampę
popłynie prąd anodowy. W tym momencie amplituda doprowa­
dzonego napięcia małej częstotliwości przekracza wielkość ujem­
nego napięcia zatykającego lampę.
Przepływający prąd anodowy wywołuje spadek napięcia na
rezystorze R13 i Ru . Napięcie to ładuje przez diodę D3 konden­
sator C3 tak długo, aż lampy EF 8 6 i EF 83 o zmiennym nachyle­
niu (w których obwodzie siatkowym znajduje się kondensator C3)
zmniejszą wzmocnienie toru zapisu do takiej wartości, przy któ­
rej wyjściowe napięcie wzmacniacza toru zapisu (na anodzie trio­
dy ECL 8 6 ) będzie nieco większe od napięcia zatykającego pierw­
szą triodę ECC 81. Ładowanie kondensatora C3 trwa 100-k200 ms,
a więc bardzo szybko. Pełne rozładowanie kondensatora C3 w
pozycji AUTOMATYCZNY MUZYKA trwa do 15 minut, a w po­
zycji AUTOMATYCZNY MOWA do 4 minut, tak że wzmocnienie
wzrasta powoli. Przy zapisie sygnałów najgłośniejszych (np. z gra­
mofonu) magnetofon automatycznie reguluje wzmocnienie tak,
że miejsca najgłośniejsze są zapisywane z pełnym wysterowa­
niem taśmy. Ponieważ wzmocnienie zmniejsza się gwałtownie,
a wzrasta powoli, dlatego słabe i silne sygnały na wyjściu wzmac­
niacza są zapisywane w takim samym stosunku (to znaczy we
właściwym odstępie dynamiki).
Długi czas rozładowania kondensatora C3 przy zapisie audycji
muzycznych wynoszący 15 minut zapewnia to, że nawet długo
trwające miejsca piano mogą być zapisane bez zawężenia dyna­
miki. Zastosowany układ automatycznej regulacji wzmocnienia
jest przewidziany dla osób mających małe doświadczenie przy na­
grywaniu audycji słowno-muzycznych, zapewniając optymalną
pracę magnetofonu. A więc: miejsca fortissimo (najgłośniejsze)
wysterowują taśmę do pełnego poziomu, bez niebezpieczeństwa
przesterowania, zaś miejsca pianissimo (najcichsze) występują we
właściwym odstępie, a więc bez zmniejszenia dynamiki. Zmniej­
szenie czasu rozładowania kondensatora C3 przez równoległe do­
łączenie rezystora R2 (rys. 9.2, 9.3) przycisku w pozycji AUTOMA­
TYCZNY MOWA związane jest z mniejszym zakresem dynamiki
w audycjach słownych. Dzięki temu najgłośniejsze i najcichsze
miejsca są zapisywane w nieco mniejszym odstępie. Uzyskuje się
przez to dużą stałość poziomu audycji słownych, co w większości
przypadków odpowiada naturalnej mowie.

5.I.2.4. Dane techniczne wzmacniacza zapisu magnetofonów ZK120/140

Określenia
Wejście wzmacniacza — styki 1 i 2 gniazda radio-mikro
Wyjście wzmacniacza — styki 1 i 2 gniazda słuchawka
Wzmocnienie
Przy prądzie głowicy uniwersalnej 4,5 mV/100 Q w magneto­
fonie ZK120 i 2,6 mV/100 £2 w magnetofonie ZK140 (rys. 5.17)
napięcie generatora doprowadzone na wejście wzmacniacza przez
dzielnik 1 k£2/100 k£2 (rys. 5.17) powinno wynosić

Rys. 5.17. Układ pomiarowy do sprawdzania wzmocnienia, charakterystyki

częstotliwościowej wzmacniacza zapisu i ustawienia wskaźnika wysterowa­
nia (EM-84) magnetofonu ZK120, ZK140, ZK125, ZK145
G — gen era to r a k u sty czn y (20 Hz do 20 kH z) n a p ię c ie w y jśc io w e do 30 V, m V —
m iliw o ito m ie rz la m p o w y (lm V — 300 V), GD — g ło w ica u n iw ersaln a
 192 mV ± 1 dB w ZK120
300 mV ± 1 dB w ZK140
a napięcie wyjściowe na wyjściu słuchawka /
730 mV ± 1 dB w ZK120
720 mV ± 1 dB w ZK140.
Charakterystyka częstotliwościowa
Charakterystyka częstotliwościowa wzmacniacza w zakresie
częstotliwości 66 Hz do 12 kHz sprawdzana przy stałej wartości
napięcia generatora, określonej przy prądzie zapisu
l z = 0,5 mWlOO Q
f = 1 kHz
i
(rys. 5.17) powinna być zgodna z tablicą 1 z tolerancją ± ldB.
Przy stałej wartości napięcia generatora, przy której prąd gło­
wicy uniwersalnej wynosi 0,5 mV/100 Q, f = 1 kHz (rys. 5.18)
i zmianie częstotliwości generatora z 1 kHz na 12 kHz prąd za­
pisu powinien się zwiększyć o

Rys. 5.18. Układ pomiarowy do sprawdzania charakterystyki wzmacnia­

cza zapisu przy zmianie częstotliwości z 1 na 12 kHz
G — g en era to r a k u sty c z n y (20 H z do 20 kH z), n a p ię c ie w y jśc io w e do 30 V, m V — ,
m iliw o lto m ie rz la m p o w y (1 m V — 300 V), G U — g ło w ica u n iw ersaln a

8 ,6 dB ± 1,5 dB w magnetofonie ZK120

12,8 dB ± 1 dB w magnetofonie ZK140
N a p i ę c i e z a k ł ó c e ń ( p r z y d ź w i ę k i szumy)
W położeniu suwaka rezystora nastawnego R 29 zapewniającym
minimum zakłóceń i maksymalnym wzmocnieniu, napięcie na
gnieździe słuchawkowym sprawdzone w układzie przedstawio­
nym na rys. 5.19 nie powinno być większe niż:
9 mV — przy przyłączonym rezystorze 100 kQ do styków 1—2
gniazda KADIO-MIKRO (rys. 5.19),
Rys. 5.19. Układ pomiarowy do sprawdzania wielkości napięcia zakłóceń
toru zapisu na gnieździe słuchawkowym
m V — m iliw o lto m ie r z la m p o w y (pasm o p rzen oszen ia do 1 MHz, zak res 10 mV
do 300 V)

6 m V — przy zwartym wejściu wzmacniacza (rys. 5.19),

0,6 m V — przy regulatorze wzmocnienia ustawionym na mini­
mum wzmocnienia
N a p i ę c i e z a k ł ó c a j ą c e w. c z. z g e n e r a t o r a p r ą ­
du p o d k ł a d u
Napięcie w.cz. o częstotliwości 65 kHz na wyjściu słuchawko­
wym (rys. 5.19) przy regulatorze wzmocnienia w pozycji 9, re­
gulatorze barwy dźwięku w pozycji 1 i wejściu wzmacniacza
zamkniętym rezystorem 100 kQ nie powinno być większe niż
300 mV — dla magnetofonu ZK120,
100 mV — dla magnetofonu ZK140,
przy znamionowym napięciu podkładu głowicy uniwersalnej
i wielkości napięcia kasowania zgodnej z danymi technicznymi
generatora prądu podkładu.

5.I.2.5. Dane techniczne wzmacniacza zapisu magnetofonów ZK125/145

Określenia '
Wejście wzmacniacza — styki 1 i 2 gniazda radio-mikro
Wyjście wzmacniacza — styki 1 i 2 gniazda słuchawka
Wzmocnienie
Napięcie wyjściowe na gnieździe słuchawkowym powinno wy­
nosić 720 mV ± 1 dB przy prądzie głowicy uniwersalnej
4,5 mV/100 £2 w magnetofonie ZK125,
2,8 mV/100 Q w magnetofonie ZK145
i napięciu wejściowym 270 mV, 1 kHz doprowadzonym do wej­
ścia wzmacniacza (rys. 5.17).
 Charakterystyka częstotliwościowa
Charakterystyka częstotliwościowa wzmacniacza w zakresie czę­
stotliwości 66 Hz do 12 kHz sprawdzana przy stałej wartości na­
pięcia generatora, przy której prąd zapisu Iz — 0,5 mV/100 Q,
/ = 1000 Hz (rys. 5.17) powinna być zgodna z tablicą 1 z toleran­
cją ±1 dB. Przy stałej wartości napięcia generatora, przy której
prąd głowicy uniwersalnej wynosi 0,5 mV/100 Q, f = 1 kHz
(rys. 5.18) i zmianie częstotliwości generatora z 1 kHz na 12 kHz,
prąd zapisu powinien się zwiększyć o
8 ± 1 dB w magnetofonie ZK125
4.5 ± 1 dB w magnetofonie ZK145
Napięcie zakłóceń (przy dźwięk, szumy)
Napięcie na gnieździe słuchawkowym sprawdzone w układzie
przedstawionym na rys. 5.19 (w położeniu suwaka rezystora na­
stawnego i?6o zapewniającym minimum zakłóceń i maksymalne
wzmocnienie) nie powinno być większe niż:
9 mV — przy przyłączonym rezystorze 100 kQ (zaekranowa-
nym) do wejścia wzmacniacza,
4.5 mV — przy zwartym wejściu wzmacniacza oraz
0,6 mV — przy regulatorze wzmocnienia ustawionym na mini­
mum.
N a p i ę c i e z a k ł ó c a j ą c e w.cz. o c z ę s t o t l i w o ś c i g e ­
neratora prądu podkładu
Napięcie w.cz. na wyjściu słuchawkowym (rys. 5.19) w dowol­
nym położeniu regulatora wzmocnienia i wejściu wzmacniacza
zamkniętym rezystorem 100 kil (zaekranowanym) i rozwartych
końcówkach generatora (generator pracuje) nie powinno być więk­
sze niż 80 mV.
C z a s n a r a s t a n i a u k ł a d u ARW
Czas narastania układu ARW określony jako okres czasu, po
którym napięcie wyjściowe wzmacniacza wzrasta o 3 dB od mo­
mentu zmniejszenia napięcia wejściowego o 10 dB, tj. do wartości
13,9 mV w odniesieniu do napięcia wejściowego 44 mV, f =
= 1 kHz, nie powinien być większy od 35 s. Czas narastania ARW
należy sprawdzić w układzie przedstawionym na rys. 5.20.
Rys. 5.20. Układ pomiarowy do sprawdzania parametrów i nastawiania
progu działania ARW
G — g en era to r a k u sty czn y (20 Hz do 20 kH z), n a p ięcie w y jśc io w e d o 30 V, m V —
m iliw o lto m ie rz la m p o w y (1 m V do 300 V)

5.I.2.6. Sprawdzenie i pomiary wzmacniacza zapisu magnetofonów ZK120

i ZK140

Sprawdzenie wzmacniacza zapisu polega na pomiarze:

— wzmocnienia wzmacniacza,
— przebiegu prądu zapisu głowicy uniwersalnej w zakresie czę­
stotliwości od 66 Hz do 12 kHz,
— poziomu szumów,
— wielkości napięcia zakłócającego (z generatora prądu podkła­
du) o częstotliwości 65 kHz na gnieździe słuchawkowym oraz
— na sprawdzeniu ustawienia wskaźnika wysterowania (wychy­
lenia świecących listków lampy EM 84). Pomiary i sprawdze­
nie wzmacniacza należy przeprowadzić w następujących poło­
żeniach organów manipulacyjnych:
Przełącznik główny — w pozycji START
Przycisk ZAPIS — wciśnięty
Regulator wzmocnienia — otwarty (w poz. 9)
Regulator barwy — szerokie pasmp (w poz. 1)
Przy pomiarach wzmocnienia, charakterystyki częstotliwościowej
i napięcia zakłócającego (szumów) należy wyłączyć generator prą­
du podkładu przez zwarcie końcówek c i f łączówki wg schematu
rys. 9.1, 9.2, 9.3, 9.4.
Przed rozpoczęciem pomiarów sprawdza się czy sam układ
wzmacniacza lub sposób przyłączenia generatora (rys. 5.17 i 5.18)
do wejścia wzmacniacza zapewnia dopuszczalny poziom szumów
własnych wzmacniacza. W tym celu należy zmniejszyć napięcie
doprowadzone do zera i odczytać poziom napięcia szumów. Na­
pięcie szumów nie powinno być większe niż 10 mV. Taką samą
wartość napięcia szumów powinno uzyskać się (najwyżej) po od­
łączeniu kabla generatora i zwarciu wejścia wzmacniacza (końc.
1 i 2 gniazda RADIO-MIKRO.
Wzmocnienie
Wzmocnienie wzmacniacza sprawdza się w układzie przedsta­
wionym na rys. 3.17 przez ustalenie spadku napięcia 4,5 mV na
rezystorze 100 Q w magnetofonie ZK120 i 2,6 mV/100 w mag­
netofonie ZK140, włączonym równolegle do uzwojenia głowicy
uniwersalnej, przy częstotliwości generatora 1 kHz i odczytaniu
wielkości napięcia generatora niezbędnej do uzyskania tego spad­
ku napięcia.
Charakterystyka częstotliwościowa
Charakterystykę w zakresie częstotliwości 66 Hz do 12 kHz
sprawdza się kolejno w układzie przedstawionym na rys. 3.17 oraz
rys. 3.18 przy stałej wartości napięcia generatora, dla której uzy­
skuje się prąd głowicy uniwersalnej 0,5 inV/100 O i częstotliwo­
ści 1 kHz.
P o m i a r n a p i ę c i a z a k ł ó c a j ą c e g o (szumów) i napię­
cia generatora podkładu o częstotliwości 65 kHz. Pomiary te
przeprowadza się w układzie przedstawionym na rys. 3.19.
Nastawienie wskaźnika wysterowania
Sprawdza się po uzyskaniu spadku napięcia 4,5 mV na re­
zystorze 100 Q (rys. 3.17) w magnetofonach ZK120 i 2,6 mV/
/100fi w magnetofonach ZK140 przy częstotliwości genera­
tora 1 kHz. Przy tej wartości napięcia odległość między świecą­
cymi listkami wskaźnika wysterowania EM 84 powinna być mi­
nimalna. Regulację przeprowadza się przez odpowiednie ustawie­
nie suwaka rezystora R2i lub R40 (ZK125, ZK145).

5.I.2.7. Sprawdzenie i pomiary wzmacniacza zapisu magnetofonów ZK125,

ZK145

Sprawdzenie toru zapisu magnetofonów ZK125 i ZK145 polega

na pomiarze
— wzmocnienia wzmacniacza w położeniu przycisku zapisu
USTAWIANY
— przebiegu prądu zapisu w zakresie częstotliwości od 6 6 Hz do
12 kHz
— napięcia szumów
— wielkości napięcia zakłócającego o częstotliwości generatora
podkładu (65 kHz) na gnieździe słuchawkowym
— nastawieniu wskaźnika wysterowania EM 84
— nastawieniu punktów pracy układu automatycznej regulacji
wysterowania i sprawdzeniu jego parametrów.
Pomiary i sprawdzenie wzmacniacza zapisu przeprowadza się w
następujących położeniach organów manipulacyjnych:
— przełącznik rodzaju pracy w pozycji START,
— regulator wysterowania w pozycji 9 (na maksimum),
— przycisk zapisu w położeniu USTAWIANY,
— regulator barwy w położeniu (stopień końcowy wyłączony).
Przy pomiarach i sprawdzeniu wzmocnienia, charakterystyki czę­
stotliwościowej i napięcia zakłócającego (szumów) należy wyłą­
czyć generator prądu podkładu przez zwarcie łączówki / i e w
magnetofonie ZK125 lub / i c w magnetofonie ZK145.
Wzmocnienie wzmacniacza zapisu
Param etr ten sprawdza się i nastawia za pomocą rezystora na­
stawnego R24 dla ustalonego spadku napięcia:
4,5 mV w magnetofonie ZK125
2,8 mV w magnetofonie ZK145
na rezystorze 1 0 0 Q, włączonym równolegle do głowicy uniwer­
salnej (rys. 5.17), przy napięciu generatora równym 270 mV,
1 kHz i odczytaniu napięcia na miliwoltomierzu przyłączonym do
styku 1 i 2 gniazda słuchawkowego.
Przed przystąpieniem do regulacji wzmocnienia należy uprzed­
nio ustawić suwak rezystora nastawnego R25 w prawe skrajne
położenie.
Charakterystyka częstotliwościowa
wzmacniacza
Charakterystykę sprawdza się w zakresie zmian częstotliwości
od 66 Hz do 12 kHz (kolejno w układzie przedstawionym na
rys. 5.17 i rys. 5.18) przy stałej wartości napięcia generatora po­
trzebnej do uzyskania spadku napięcia 0,5 mV/100 Q, / = 1 kHz.
P o m i a r w i e l k o ś c i n a p i ę c i a z a k ł ó c a j ą c e g o (s z u ­
mó w ) i n a p i ę c i a g e n e r a t o r a p o d k ł a d u o c z ę s t o ­
t l i w o ś c i 65 kHz
Pomiary te przeprowadza się w układzie przedstawionym na
rys. 5.19.
Nastawienie i sprawdzenie wskaźnika wyste­
rowania
Wychylenie listków lampy EM 84 sprawdza się po uzyskaniu
spadku napięcia:
4,5 mV w magnetofonie ZK125
2,8 mV w magnetofonie ZK145
na rezystorze 100 O (rys. 5.17) i częstotliwości generatora 1 kHz.
Przy tym napięciu ustala się położenie suwaka rezystora nastaw­
nego R i0 tak, aby pomiędzy świecącymi listkami wskaźnika wy­
sterowania powstała minimalna odległość.
Sprawdzenie i nastawienie progu działania
układu automatycznej regulacji wzmocnienia
(ARW)
Sprawdzenie i nastawienie progu działania ARW należy prze­
prowadzać w układzie przedstawionym na rys. 5.20 w następu­
jących położeniach elementów manipulacyjnych:
— przycisk zapisu w położeniu AUTOMATYCZNY MUZYKA,
— przełącznik rodzaju pracy w położeniu START,
— regulator wzmocnienia w pozycji 9 (maksimum wzmocnienia),
— regulator barwy w pozycji (stopień końcowy wyłączony).
Przy wszystkich pomiarach układu automatycznej regulacji
wzmocnienia generator kasowania nie może być wyłączony (głowi­
ca kasująca nie może być zwarta).
Nastawienie progu działania ARW przeprowadza się przy czę­
stotliwości generatora 1 kHz i uprzednim ustawieniu suwaka re­
zystora nastawnego R 25 w prawe skrajne położenie. Po doprowa­
dzeniu do wejścia \yzmacniacza napięcia 44 mV i częstotliwości
1 kHz (rys. 5.20), napięcie na gnieździe słuchawkowym powinno
wynosić około 1 V. Następnie, przez obrócenie w lewo suwaka
rezystora R25 należy nastawić tę wielkość napięcia wyjściowego
na gnieździe słuchawkowym, jaką uzyskuje się w badanym mag­
netofonie w położeniu przycisku zapisu USTAWIANY przy spraw­
dzaniu i nastawieniu wzmocnienia toru zapisu.
Jeżeli wartość nastawionego napięcia wyjściowego jest za ma­
ła, wówczas ustawia się ponownie suwak rezystora R 25 w prawe
skrajne położenie i czeka, aż napięcie wyjściowe wzrośnie ponad
805 mV. Po tym czasie można dopiero ustawić rezystor R 25 we
właściwe położenie.
Po zmniejszeniu napięcia generatora do 4,4 mV w położeniu
STOP przełącznika rodzaju pracy i ponownym ustawieniu przy­
cisku zapisu w położenie AUTOMATYCZNY-MUZYKA sprawdza
się wielkość napięcia na gnieździe słuchawkowym. Napięcie to
może zmaleć najwyżej o 2 dB, w odniesieniu do wielkości napię­
cia wyjściowego otrzymanego przy badaniu wzmocnienia toru za­
pisu w położeniu przycisku zapisu USTAWIANY.
S p r a w d z e n i e c z a s u n a r a s t a n i a ARW
Czas narastania układu ARW sprawdza się po uprzednim przy­
łączeniu równolegle do rezystora 15 kQ (rys.‘ 5.20) kondensatora
0,1 fxF. Od momentu zmniejszenia napięcia wejściowego o 10 dB
tj. do wartości 13,9 mV w odniesieniu do Vwej = 44 mV, 1 kHz
czas wzrostu napięcia wyjściowego o 3 dB nie powinien być
dłuższy od 35 s.

5.1.3. Wzmacniacz odczytu

5.I.3.I. Podstawowe zjawiska w procesie odczytywania

W trakcie odczytywania zewnętrzny strumień magnetyczny za­

pisanej taśmy przesuwając się przed głowicą wzbudza w jej
uzwojeniu siłę elektromotoryczną (E) zależną od wielkości tego
strumienia i od częstotliwości zapisanego sygnału. Przyjmując w
pierwszym przybliżeniu głowicę odczytującą jako elektromagnes,
w uzwojeniu którego indukuje się siła elektromotoryczna pod
wpływem strumienia zewnętrznego działającego w jego obwodzie,
można wyrazić siłę elektromotoryczną powstałą na zaciskach tego
elektromagnesu jako
v E = 2n ■f <Z>2 - 10-8
gdzie: f — częstotliwość zapisanego sygnału,
0 — amplituda strumienia magnetycznego przenikającego
obwód,
z — liczba zwojów elektromagnesu.
Ponieważ w procesie zapisu sygnałów o różnych częstotliwo­
ściach nie można uzyskać na taśmie stałych wartości strumienia
w całym zakresie pasma akustycznego, dlatego określono charak­
terystykę zapisu (rys. 5.6) dla różnych prędkości przesuwu ta­
śmy. Przy odczycie tak nagranego strumienia wartość siły elek­
tromotorycznej na zaciskach głowicy odczytującej będzie miała
przebieg przedstawiony na rys. 5.21. Stała wartość siły elektromo-

Rys. 5.21. Przebieg siły elektromoto­

rycznej głowicy odczytującej w fun­
kcji częstotliwości przy prędkości
9,5 cm/s
1 — b ez u w zg lęd n ien ia w p ły w u sz czelin y
i stra t en erg ety czn y ch , 2 — przy
u w zg lęd n ien iu sk oń czon ej w ielk o śc i
sz czelin y , 3 — c h a ra k tery sty k a zm ierzo­
na p rzy stałej w a rto ści prądu zap isu

8 8 1 0 kHz

torycznej dla wyższych częstotliwości wynika ze spadku strumie­

nia dla tych częstotliwości. Spadek ten od pewnej częstotliwości
jest odwrotnie proporcjonalny do częstotliwości i zmniejsza się
z szybkością 6 dB (dwukrotnie) przy dwukrotnym (o oktawę)
wzroście częstotliwości. Taki przebieg siły elektromotorycznej na
zaciskach głowicy nie jest możliwy do osiągnięcia z powodu sze­
regu zjawisk, które powodują zmniejszenie siły elektromotorycz­
nej przy dużych częstotliwościach (małych długościach zapisanej
fali). Do zjawisk tych należy:
— wpływ szerokości szczeliny głowicy odczytującej,
— sprawność magnetyczna głowicy (straty energetyczne w rdze­
niu głowicy),
— styk czoła głowicy z taśmą.
Wpływ szerokości szczeliny
Na przebieg siły elektromotorycznej (Et) głowicy w zależności
od długości (2 ) zapisanego śladu ma wpływ zjawisko podziału
strumienia taśmy, stykającego się z rdzeniem głowicy odczytują­
cej (ze szczeliną o określonej szerokości rys. 5.22, 5.23). Strumień
ten dzieli się na dwie części: na część użyteczną strumienia (i>u),
którego obwód zamyka się przez uzwojenie głowicy i wzbudza

Rys. 5.22. Rozpływ strumienia taśmy w

głowicy odczytującej

w nim siłę elektromotoryczną i na część traconą (0 S) z punktu

widzenia wzbudzania s.em, którago obwód zamyka się poprzez
szczelinę powietrzną głowicy. Wzajemny stosunek tych dwóch
części strumienia elementarnego nie jest wielkością stałą i zależy
od długości zapisanego śladu (od częstotliwości). Wraz ze zmniej­
szającą się długością zapisanej fali maleje użyteczna część stru-

Rys. 5.23. Rozpływ strumienia magnetycznego taśmy w szczelinie i rdze­

niu głowicy
mienia, wnikająca do uzwojenia głowicy, a więc maleje i siła
elektromotoryczna indukowana na zaciskach głowicy.
Po uwzględnieniu tego zjawiska i ułożeniu odpowiedniego rów­
nania na strumień użyteczny dochodzi się do wzoru na siłę elek­
tromotoryczną (Ei) w zależności od długości śladu X
. 2X S

X
gdzie: E1— amplituda s.em. indukowana w uzwojeniu głowicy po
uwzględnieniu szerokości szczeliny,
E — amplituda s.em. indukowanej w głowicy bez uwzględ­
nienia wpływu szczeliny i strat w rdzeniu,
s — czynna szerokość szczeliny głowicy,
X— długość zapisanego śladu.
Czynna szerokość szczeliny jest w przybliżeniu 1,15 razy więk­
sza od geometrycznej szerokości szczeliny głowicy.
Przebieg siły elektromotorycznej po uwzględnieniu szerokości
szczeliny przedstawiono na rys. 5.21.
Sprawność magnetyczna głowicy
Liczba linii sił strumienia magnetycznego wnikającego do uzwo­
jenia głowicy zależy również od całkowitej oporności magnetycz­
nej obwodu głowicy, składającej się z oporu magnetycznego
szczeliny powietrznej i oporu magnetycznego rdzenia. Opór mag­
netyczny rdzenia głowicy nie jest wielkością stałą i rośnie wraz
ze wzrostem częstotliwości, ze względu na straty z prądów wiro­
wych i histerezy. Prądy wirowe płynące w rdzeniu głowicy wy­
twarzają strumień magnetyczny, skierowany przeciwnie do stru­
mienia przenikającego rdzeń głowicy i zmniejszają go, a więc
zmniejszają i wartość siły elektromotorycznej na zaciskach głowi­
cy. Straty z prądów wirowych i histerezy rosną wraz ze wzrostem
częstotliwości, stąd i wartość siły elektromotorycznej będzie ma­
lała z częstotliwością zapisanego sygnału.
W p ł y w p r z y l e g a n i a t a ś m y do g ł o w i c y
Odsunięcie nośnika magnetycznego taśmy od czoła głowicy po­
woduje dalsze zmniejszenie siły elektromotorycznej. Wraz ze
zmniejszającą się długością zapisanego śladu, zewnętrzne linie
skupiają się coraz bliżej powierzchni nośnika (rys. 5.24) i przy do­
statecznie dużej odległości nośnika od czoła głowicy linie magne­
tyczne nie będą wnikały do obwodu magnetycznego głowicy.

Rys. 5.24. Rozkład linii pola magnetycznego trzech długości fal śladu
1 — taśm a, 2 — g ło w ica o d czytu jąca

Odsunięcie nośnika od głowicy może być trwałe lub zmieniać

się w czasie. Okresowe zmiany styku nośnika z czołem głowicy
np. na skutek szorstkiej powierzchni lub nieciągłego styku, po­
woduje wahania amplitudy odczytywanego sygnału. Zmniejszenie
wartości s.em. indukowanej w głowicy, wywołanej odsunięfciem
nośnika od czoła głowicy wyrazi się wzorem
_ - 2-d
E2 — E i e ^
gdzie: E2 — amplituda s.em. indukowanej w głowicy po uwzględ­
nieniu szerokości szczeliny, strat w głowicy i niedo­
kładnego styku nośnika z czołem głowicy,
— amplituda s.em. indukowanej w głowicy z uwzględ­
nieniem szerokości szczeliny, strat w głowicy w przy­
padkach idealnego styku nośnika z głowicą,
d — odległość nośnika,
X— długość zapisanej fali

5.1.3.2. Opis układu elektrycznego toru odczytu magnetofonów ZK120,

ZK140

Wzmacniacz odczytu, którego schemat przedstawiono na rys.

5.25 i rys. 9.1, 9.2 (wkładka) składa się ze stopnia napięciowego
zbudowanego na lampie ECC 83 i części triodowej lampy ECC 86
 oraz ze stopnia mocy zbudowanego na lampie ECC 86. Z uwagi
na to, że napięcie indukowane w uzwojeniu głowicy uniwersal­
nej jest rzędu 0,05 mV do 5 mV, od stopnia napięciowego wyma­
ga się dużego wzmocnienia i jednocześnie małego poziomu przy-
dźwięku i szumów własnych. W związku z tym uzwojenie żarze­
nia lamp ma regulator umożliwiający zmniejszenie przy dźwięku
sieci do minimum, a katoda pierwszej triody jest połączona bez­
pośrednio z masą układu. Poza tym lampa ECC 83 jest osłonięta
ekranem elektrostatycznym, połączonym z masą układu chronią­
cym ją przed wpływem niepożądanych pól zakłócających. Ujemne
napięcie siatki pierwszej triody powstaje na skutek przepływu
prądu siatki przez rezystor R2, jako spadek napięcia na tym re­
zystorze. Kondensator włączony szeregowo z uzwojeniem gło­
wicy uniwersalnej uniemożliwia przepływ stałego prądu siatki
przez uzwojenie głowicy i dzięki temu chroni ją przed niepożąda­
nym namagnesowaniem oraz zabezpiecza rezystor R2 przed zwar­
ciem dla prądu stałego.
Napięcie indukowane w uzwojeniu głowicy w czasie przesuwa­
nia się taśmy po czole głowicy jest doprowadzone w magnetofonie
ZK120 do siatki lampy ECC 83 przez dławik Dł2 (zmniejszający
przydźwięk sieci), styki 28 i 29 przełącznika rodzaju pracy, kon­
densator Cj i rezystor R±. Drugi koniec głowicy doprowadzony
do łączówki a mostka jest uziemiony poprzez styki 9 i 10 prze­
łącznika rodzaju pracy. Przyłączenie jednego z uzwojeń głowicy
czterościeżkowej w magnetofonie ZK140 do wejścia wzmacniacza
(siatki lampy ECC 83) odbywa się przez przełącznik ścieżek (rys.
5.12). Jedno z uzwojeń głowicy czterościeżkowej (ścieżka 1-2) jest
przyłączone do końcówki a2 i b2 przełącznika ścieżek. Drugie
uzwojenie głowicy (ścieżka 3-4) jest przyłączone do końcówek
h2 i g2 przełącznika ścieżek. Wciśnięcie klawisza 1-2 przełącznika
ścieżek łączy z siatką lampy ECC-83 „gorący” koniec jednego
z uzwojeń głowicy z łączówką b mostka przez styki a2 -al prze­
łącznika ścieżek i styki 27 i 28 przełącznika rodzaju pracy, kon­
densator C*! i rezystor 2?i. Drugi koniec tego uzwojenia jest uzie­
miony poprzez styki b2 -bl, d2 -dl przełącznika ścieżek oraz przez
styki 9 i 10 przełącznika rodzaju pracy. Wciśnięcie klawisza 3-4
przełącznika ścieżek łączy „gorący” koniec drugiego uzwojenia
(ścieżka 3-4) z siatką lampy ECC 83 poprzez styki g2-gl i e2 -el
przełącznika ścieżek, łączówkę b, styki 28-27 przełącznika rodza­
ju pracy, kondensator Cx oraz rezystor Rx. Drugi koniec tego
uzwojenia jest uziemiony poprzez styki h 2 -hl przełącznika ście­
żek oraz przez styki 9 i 10 przełącznika rodzaju pracy. Wciśnię­
cie klawisza D przełącznika ścieżek umożliwia równoczesny od­
czyt obu ścieżek (1 i 3 lub 2 i 4) przez szeregowe połączenie obu
uzwojeń głowicy za pośrednictwem styków a2-al, b2-bl, d2-d3,
e2-e3, gl-g2, h2-hl, f2-f3 przełącznika ścieżek.
Po wzmocnieniu przez pierwszy stopień, napięcie sterujące jest
doprowadzone do siatki drugiej triody poprzez kondensator C3,
regulator wzmocnienia R5, a następnie poprzez kondensator C7
do ,siatki części triodowej lampy ECC 86.
Charakterystyka drugiego i trzeciego stopnia wzmacniacza jest
ukształtowana w taki sposób, aby na wyjściu wzmacniacza na­
pięciowego (anoda triody ECC 86) otrzymać przy odczycie taśmy
jednakową wielkość napięcia dla wszystkich częstotliwości aku­
stycznych zapisanych na taśmie. Napięcie indukowane w uzwo­
jeniu głowicy uniwersalnej nie jest bowiem wartością stałą w
funkcji częstotliwości, lecz wzrasta ze wzrostem częstotliwości do
wartości maksymalnej (przy częstotliwości około 3 kHz —
rys. 5.21), a następnie opada na skutek wpływu szerokości szczeli­
ny i strat w rdzeniu. Jest więc wymagana korekcja charaktery­
styki częstotliwościowej wzmacniacza, która tę nieliniowość kom­
pensuje. Przebieg charakterystyki wzmacniacza odczytu przedsta­
wiono na rys. 5.26 i rys. 5.27. W celu uzyskania takiego przebiegu
wzmocnienia w funkcji częstotliwości, zastosowano układ sprzę­
żenia zwrotnego, obejmujący drugi i trzeci stopień wzmacniacza.
Gałąź sprzężenia zwrotnego złożona z elementów CX2, R18, C5, R7,
R6, C4 w magnetofonie ZK120 oraz z elementów CX2, Rxs, C5, R l5,
R7, R6, C4, C6 w magnetofonie ZK140 łączy anodę trzeciego stop­
nia z katodą drugiego stopnia wzmacniacza. Zwiększenie wzmoc­
nienia w zakresie małych częstotliwości uzyskuje się dzięki kon­
densatorowi C12, którego reaktancja wzrasta wraz ze zmniejsza­
niem się częstotliwości. Dlatego przy stałym poziomie napięcia
wejściowego zmienny prąd anodowy drugiej triody jest większy
przy małych niż przy średnich częstotliwościach.
Zwiększenie wzmocnienia w zakresie górnych częstotliwości,
przy których zmniejsza się napięcie głowicy na skutek wpływu
 ZK1Z0
dS
15 -

Rys. 5.26. Charakterystyka częstotliwościowa wzmacniacza odczytu mag­

netofonu ZK120
ZK140
dB

Rys. 5.27. Charakterystyka częstotliwościowa wzmacniacza odczytu mag­

netofonu ŻK140

szerokości szczeliny, uzyskuje się za pośrednictwem kondensatora

C4 (w magnetofonie ZK120) oraz kondensatora C4 i C6 (w magne­
tofonie ZK140), którego reaktancja maleje ze wzrostem często­
tliwości. Wskutek tego przy stałym poziomie napięcia wejściowe­
go zmienny prąd anodowy drugiej triody jest większy przy gór­
nych niż przy średnich częstotliwościach.
Wzmocnione i skorygowane napięcie z anody trzeciego stopnia
jest doprowadzone do siatki sterującej lampy wzmacniacza mocy
ECC 86 poprzez kondensator C10, rezystor R23, styki 16-16 prze­
łącznika rodzaju pracy i rezystor R 2 7 . Układ regulatora barwy
dźwięku składa się z kondensatora C14 i potencjometru R26■ Na­
pięcie z anody trzeciego stopnia jest doprowadzone również do
styku 3 gniazda RADIO-MIKRO poprzez dzielnik złożony z rezy­
storów R 13 i R20, styk st2 (zwarty w poz. START) oraz styki 21
i 22 przełącznika rodzaju pracy. Obciążenie stopnia końcowego
stanowi głośnik dopasowany do rezystancji wyjściowej lampy za
pośrednictwem transformatora o przekładni obniżającej. Gniazdo
głośnika dodatkowego umożliwia przyłączenie głośnika zewnętrz­
nego równolegle do głośnika magnetofonu lub wyłączenie głośni­
ka magnetofonowego po obróceniu wtyku o 180°. Ponadto regu­
lator barwy dźwięku R26 ma wyłącznik, za pomocą którego można
połączyć z masą siatkę sterującą lampy końcowej ECC 86 (wyłą­
czyć sterowanie głośnika magnetofonu) nie zwierając dzięki rezy­
storowi R 23 napięcia wyjściowego na gnieździe RADIO-MIKRO.

5.I.3.3. Opis układu elektrycznego toru odczytu magnetofonów ZK125

i ZK145

Wzmacniacz odczytu, którego uproszczony schemat przedstawio­

no na rys. 5.28, 9.3, 9.4 (wkładka) składa się ze stopnia napięcio­
wego zbudowanego na lampie EF 86, EF 83 i części triodowej
lampy ECL 86 oraz ze stopnia mocy zbudowanego na lampie
ECL 86. Ze względu na to, że napięcie indukowane w głowicy
uniwersalnej jest rzędu 0,05 mV do 5 mV, od stopnia napięcio­
wego wymaga się dużego wzmocnienia i jednocześnie małego po­
ziomu przydźwięku i szumów własnych. W związku z tym uzwo­
jenie żarzenia lamp ma regulator umożliwiający zmniejszenie
przydźwięku sieci do minimum, a katoda pierwszej lampy jest po­
łączona bezpośrednio z masą układu. Oprócz tego lampy EF 86,
EF 83 są osłonięte ekranem elektrostatycznym połączonym z masą
układu, chroniącym je przed wpływem niepożądanych pól zakłó­
cających. Ujemne napięcie pierwszej lampy powstaje na skutek
przepływu prądu siatki przez rezystor R 9 jako spadek napięcia
na tym rezystorze. Kondensator Cj włączony szeregowo z uzwo­
jeniem głowicy uniwersalnej uniemożliwia przepływ stałego prą­
du siatki przez uzwojenie głowicy i dzięki temu chroni ją przed
niepożądanym namagnesowaniem oraz zabezpiecza rezystor R 2
przed zwarciem dla prądu stałego.
Napięcie indukowane w uzwojeniu głowicy jest doprowadzane
Rys. 5.28. Uproszczony schemat ideowy wzmacniacza odczytu ZK125, ZK145
 w magnetofonie ZK125 do siatki lampy EF 86 przez styki 31 i 30
przełącznika rodzaju pracy, kondensator Ci i rezystor Rs zabez­
pieczający układ przed ewentualnym wzbudzeniem. Drugi koniec
głowicy jest doprowadzony do łączówki a mostka i jest uziemiony
poprzez styki 9 i 10 przełącznika rodzaju pracy.
Przyłączenie jednego z uzwojeń głowicy czterościeżkowej w
magnetofonie ZK145 do wejścia wzmacniacza (siatki lampy EF 86)
odbywa się poprzez przełącznik ścieżek rys. 5.12. Jedno z uzwo­
jeń głowicy czterościeżkowej (ścieżka 1-2) jest przyłączone do
końcówek a2 i b2 przełącznika ścieżek. Drugie uzwojenie głowicy
(ścieżka 3-4) jest przyłączone do końcówek h2 i g2 przełącznika
ścieżek. Wciśnięcie klawisza 1-2 przełącznika ścieżek łączy „go­
rący” koniec jednego z uzwojeń głowicy z łączówką b mostka
poprzez styki a2 i al przełącznika ścieżek i następnie przez styki
31 i 30 przełącznika rodzaju pracy, kondensator Ct i rezystor RB
z siatką lampy EF 86. Drugi koniec tego uzwojenia jest uziemiony
poprzez styki b2-bl i d2-dl przełącznika ścieżek oraz przez styki
9 i 10 przełącznika rodzaju pracy.
Wciśnięcie klawisza 3-4 przełącznika ścieżek łączy „gorący”
koniec drugiego uzwojenia (ścieżka 3-4) z siatką lampy EF 86
poprzez styki g2-gl, e2-el przełącznika ścieżek, łączówkę b, styki
31-30 przełącznika rodzaju pracy, kondensator Ct i rezystor R9.
Drugi koniec tego uzwojenia jest uziemiony poprzez styki b2-bl
przełącznika ścieżek oraz przez styki 9 i 10 przełącznika rodzaju
pracy.
Wciśnięcie klawisza D przełącznika ścieżek umożliwia równo­
czesny odczyt obu ścieżek (1 i 3 lub 2 i 4) przez szeregowe po­
łączenie obu uzwojeń głowicy czterościeżkowej za pośrednictwem
styków a2-al, b2-bl, d2-d3, e3-e2, gl-g2, h2-hl, f2-f3 przełącznika
ścieżek.
Po wzmocnieniu przez pierwszy stopień napięcie sterujące jest
doprowadzone do siatki drugiej triody poprzez kondensator C6,
rezystor R19 i kondensator C8, a następnie poprzez kondensator
Cn i równolegle połączony rezystor J?25 z kondensatorem Cł3 do
siatki sterującej triody ECL 86. Wielkość wzmocnienia toru od­
czytu reguluje się za pomocą potencjometru R15. Charakterysty­
ka drugiego i trzeciego stopnia wzmacniacza jest ukształtowana
w taki sposób, aby na wyjściu wzmacniacza napięciowego (anoda
triody ECL 86) otrzymać przy odczycie taśmy jednakową wielkość
napięcia wszystkich częstotliwości akustycznych zapisanych na
taśmie. Napięcie indukowane w uzwojeniu głowicy nie jest bo­
wiem wielkością stałą w funkcji częstotliwości, lecz wzrasta ze
wzrostem częstotliwości do wartości maksymalnej, która przypa­
da na około 3 kHz (rys. 5.21), a następnie opada na skutek wpły­
wu szerokości szczeliny i strat w rdzeniu. Jest więc wymagana
korekta charakterystyki częstotliwościowej wzmacniacza, która
tę nieliniowość kompensuje.
Przebieg charakterystyki wzmacniacza odczytu przedstawiono
na rys. 5.29 i rys. 5.30. W celu uzyskania takiego przebiegu
wzmacniacza w funkcji częstotliwości, zastosowano układ sprzę­
żenia zwrotnego obejmujący trzeci stopień wzmacniacza. Gałąź
ZK125
dB

Rys. 5.29. Charakterystyka częstotliwościowa wzmacniacza odczytu ZK125

ZK145
dB

Rys. 5.30. Charakterystyka częstotliwościowa wzmacniacza odczytu ZK145

sprzężenia zwrotnego składająca się z elementów R3S, C19, C14, R29
w magnetofonie ZK125 oraz C35 i R39, C19, C14 i R29 w magneto­
fonie ZK145 łączy anodę lampy ECL 8 6 z siatką. Kondensator C19
w gałęzi sprzężenia zwrotnego zapewnia w magnetofonach ZK125
i ZK145 wzrost wzmocnienia wzmacniacza na małych częstotli­
wościach. Wraz ze zmniejszeniem się częstotliwości napięcia ste­
rującego rośnie reaktancja tych kondensatorów i dzięki temu
zmniejsza się współczynnik sprzężenia zwrotnego (maleje prąd
sprzężenia zwrotnego w oporniku siatki R34), co z kolei powoduje
wzrost napięcia na anodzie triody ECL 86 na małych częstotli­
wościach przy tej samej wielkości napięcia sterującego na wejściu
wzmacniacza. Wzmocnione i skorygowane napięcie z anody trze­
ciego stopnia jest doprowadzone do siatki sterującej wzmacniacza
mocy ECL 8 6 poprzez kondensator C20, styki 19— 20 przełącznika
rodzaju pracy, rezystor R51 i R55.
Układ regulatora barwy dźwięku składa się z kondensatora C2s
i potencjometru R50. Napięcie z anody trzeciego stopnia jest do­
prowadzone również do styku 3 gniazda radio-mikro poprzez
dzielnik złożony z rezystora R4S i R47, styk st 2 (zwarty w pozycji
START przełącznika głównego) oraz styki 24 i 25 przełącznika
rodzaju pracy. Obciążenie stopnia końcowego stanowi głośnik do­
pasowany do rezystancji lampy za pośrednictwem transformatora
o przekładni obniżającej.
Gniazdo głośnika dodatkowego umożliwia przyłączenie głośnika
zewnętrznego równolegle do głośnika magnetofonowego lub wy­
łączenie głośnika magnetofonowego po obróceniu wtyku o 180°.
Ponadto regulator barwy dźwięku R50 ma wyłącznik, za pomocą
którego można połączyć z masą siatkę sterującą lampy ECL 86
(wyłączyć sterowanie głośnika magnetofonowego) nie zwierając
dzięki obecności rezystora R51 napięcia wyjściowego na gnieździe
RADIO-MIKRO.
5.1.3.4. Dane techniczne toru odczytu magnetofonów
ZK120, ZK140, ZK125, ZK145

Stopień napięciowy
Określenia
Wejście wzmacniacza — łączówka a i b
Wyjście wzmacniacza — styki 3 i 2 gniazda RADIO-MIKRO
Wzmocnienie
Napięcie generatora o częstotliwości 1 kHz doprowadzone do
wejścia wzmacniacza (wg rys. 5.31) powinno wynosić:
od 32 do 41 mV w magnetofonie ZK120
od 45 do 56 mV ” ZK140
od 35,5 do 45 mV ” ZK125, ZK145

Rys. 5.31. Układ pomiarowy do sprawdzania wzmocnienia i charaktery­

styki częstotliwościowej wzmacniacza odczytu magnetofonu ZK120, ZK125,
ZK140, ZK145
G — g en era to r a k u sty czn y (20 Hz do 20 kH z), n a p ię c ie w y jśc io w e do 30 V, m V —
m iliw o lto m ie rz la m p o w y — p asm o p rzen oszen ia do 0,2 MHz, zak res 1 mV^300 V

dla ustalonej wartości napięcia wyjściowego:

56 mV w magnetofonie ZK120
100 mV ” ZK140
63 mV ” ZK125
65 mV ” ZK145
Charakterystyka częstotliwościowa
Charakterystyka częstotliwościowa sprawdzana przy stałej war­
tości napięcia wejściowego równej:
36 mV w magnetofonie ZK120
50 mV ” ZK140
40 mV ” ZK125 i ZK145
w układzie przedstawionym na rys. 5.31 powinna być zgodna
z tablicą 2 dla magnetofonów ZK120, ZK140, ZK125, ZK145 z to­
lerancją ± 1 dB.
Przy zmianie częstotliwości napięcia doprowadzonego do wej­
ścia wzmacniacza (rys. 5.32) z 1 kHz na 12 kHz, napięcie na w yj­
ściu powinno zmaleć o:
—1,7 + 1 dB w magnetofonie ZK120
-2 ,6 i 1 dB ” ZK140
-0 ,5 ± 1 dB ” ZK125
- 0 ± 1 dB * ” ZK145
Rys. 5.32. Układ pomiarowy do sprawdzania charakterystyki wzmacniacza
odczytu przy zmianie częstotliwości z 1 na 12 kHz
G — g en era to r a k u sty czn y (20 Hz d o 20 kH z), n a p ięcie w y jśc io w e do 30 V, m V —
m iliw o lto m ie rz la m p o w y — p asm o p rzen oszen ia do 0,2 MHz, zak res 1 mV-r-300 V

N a p i ę c i e z a k ł ó c a j ą c e (szumy-przydźwięk) na wyjściu
wzmacniacza .bez taśmy (rys. 5.33) nie powinno być większe niż:
4 mV w magnetofonach ZK120, ZK140
6 mV ” ZK125, ZK145
w położeniu regulatora wysterowania na maksimum

Rys. 5.33. Układ pomiarowy do sprawdzania zakłóceń wzmacniacza odczytu

rn V — m iliw o lto m ie rz la m p o w y — p asm o p rzen oszen ia do 0,2 MHz, zak res 1 m V -r
-f-300 V

a w położeniu regulatora wysterowania na minimum

1 mV w magnetofonie ZK120 i
1,5 mV ” ZK125, ZK145
po ustawieniu potencjometru i?29 (ZK120 i ZK140) lub potencjo­
metru i?60 (ZK125, ZK145) na minimum przydźwięku.
Stopień końcowy
Określenie
Wejście wzmacniacza — styki 3 i 2 gniazda radio-tnikro
Wyjście wzmacniacza — styki 4 i 2 gniazda głośnik dodatkowy
W z m o c n i e n i e i moc w y j ś c i o w a
Napięcie wejściowe wzmacniacza o częstotliwości 333 Hz zmie­
rzone pomiędzy końcówkami 3 i 2 gniazda radio-mikro, dopro-
wadzone z generatora akustycznego (rys. 5.34) powinno wynosić
380 mV ± 1 dB w magnetofonach ZK120 i ZK140 przy napięciu
wyjściowym równym 2,75 V oraz 320 mV ± 1 dB w magnetofo­
nie ZK125 i ZK145 przy napięciu wyjściowym 2,45 V, a współ­
czynnik zawartości harmonicznych nie powinien być większy
niż 5%.

Rys. 5.34. Układ do sprawdzania parametrów stopnia końcowego

m V — m iliw o lto m ie rz la m p o w y — zak res 10 mV-^300 V, p asm o p rzen oszen ia do
0,2 MHz, G — g en era to r a k u sty c z n y — 20 Hz do 20 kH z, 30 V, h — m iern ik h ar­
m on iczn ych

Charakterystyka częstotliwościowa
Przebieg zmian napięcia wyjściowego stopnia końcowego przy
zmianie częstotliwości generatora w zakresie 66 Hz do 12 kHz
i stałej wartości napięcia równej 100 mV doprowadzonej do wej­
ścia wzmacniacza (rys. 5.34) powinien być zgodny z tablicą nr 3,
a zakres zmian regulacji potencjometru barwy dźwięku powinien
być zgodny z tablicą n r 4.
N a p i ę c i e z a k ł ó c a j ą c e (szumy, przydźwięk)
Napięcie zakłócające na wyjściu wzmacniacza (rys. 5.35) nie
powinno być większe niż:
25 mV w magnetofonach ZK120, ZK140
i 35 mV ” ZK125, ZK145

Rys. 5.35. Układ do pomiaru napięcia zakłóceń na wyjściu głośnikowym

m V — m iliw o lto m ie rz la m p o w y — p asm o p rzen oszen ia do 0,2 MHz, zak res 1 m V v
-i-300 V
w położeniu regulatora barwy dźwięku szerokie pasmo (poz. 1)
oraz
4 mV w magnetofonie ZK120
6 mV ” ZK140
5 mV ” ZK125, ZK145
w położeniu regulatora wysterowania na minimum (poz. 1).
Transformator głośnikowy
Dane techniczne transformatora (rys. 5.36)

r ------------o5
3100zw C 6 9 zw
p0,H mm f 00,65 mm
£-------------- 06

R y s . 5 .3 6 . S c h e m a t u z w o j e ń t r a n s f o r m a t o r a g ł o ś n i k o w e g o

— znamionowa impedancja obciążenia — 5 Q

— elektryczna moc znamionowa — 2 VA
— przekładnica napięciowa przy U8_7 — 100 V, 50 Hz

7 = 44 + 10%
U6-5
— rezystancja uzwojeń
R8- 7 = 570 Q ± 10%
Re-5 = 0,42 Q ± 10%
— wytrzymałość izolacji głównej bada się przy napięciu 2000 V,
50 Hz w ciągu 1 min,
— indukcyjność główna przy prądzie magnesującym J 0 = 35 mA
powinna być nie mniejsza niż 10 H.

5.I.3.5. Sprawdzenie i pomiary toru odczytu magnetofonów

ZK120, ZK125, ZK140, ZK145

Sprawdzenie napięciowego wzmacniacza toru odczytu polega na

pomiarze: wzmocnienia wzmacniacza, charakterystyki częstotli­
wościowej przy stałej wartości napięcia sterującego doprowadzo­
nego do wejścia wzmacniacza i wielkości napięcia zakłócającego na
wyjściu wzmacniacza.
Pomiary i sprawdzenie napięciowego stopnia toru odczytu na­
leży przeprowadzać w następujących położeniach organów mani­
pulacyjnych:
— przełącznik rodzaju pracy — START
— regulator wysterowania (głośności) — na maksimum
— regulator barwy dźwięku — szerokie pasmo
Przed rozpoczęciem pomiarów należy sprawdzić czy sam układ
wzmacniacza lub sposób przyłączenia generatora (rys. 5.31, 5.32)
do wejścia wzmacniacza zapewnia dopuszczalny poziom szumów
własnych stopnia napięciowego. W tym celu należy zmniejszyć
wartość doprowadzonego napięcia do zera i odczytać wielkość na­
pięcia szumów. Napięcie szumów nie powinno być większe (dla
maksymalnego wzmocnienia) niż:
4 mV magnetofonów ZK120, ZK140
6 mV ” ZK125, ZK145
Taką samą wartość napięcia szumów można dopuścić po odłącze­
niu kabla generatora i zwarciu wejścia wzmacniacza — łączów­
ki a i b.
Wzmocnienie wzmacniacza
Wzmocnienie sprawdza się w układzie przedstawionym na rys.
5.31 przy częstotliwości generatora 1 kHz i napięciu wyjściowym
(na stykach 3 i 2 gniazda radio-mikro) równym:
56 mV w magnetofonie ZK120
100 mV ” ZK140
63 mV ” ZK125
65 mV ” ZK145
Charakterystyką częstotliwościową wzmacniacza odczytu spraw­
dza się kolejno w układzie przedstawionym na rys. 5.31 i rys.
5.32 przy stałej wartości napięcia generatora równej:
36 mV w magnetofonie ZK120
30 mV ” ZK140
40 mV ” ZK125 i ZK145
w zakresie częstotliwości 66 Hz do 12 kHz.
Napięcie zakłócające (szumy, przydźwięk) mierzy się na wyj­
ściu wzmacniacza rys. 5.33 (styki 3 i 2 gniazda radio-mikro) po
 sprawdzeniu ustawienia rezystora R29 w magnetofonach ZK120
i ZK140 oraz R60 w magnetofonach ZK125 i ZK145 na minimum
przydźwięku, w dwóch położeniach regulatora wzmocnienia (mak­
simum i minimum wzmocnienia).
Sprawdzenie stopnia końcowego (mocy) toru odczytu polega na
pomiarach: wzmocnienia, wielkości mocy wyjściowej na rezy­
storze zastępczym głośnika 5 Q, współczynnika zawartości harmo­
nicznych, charakterystyki częstotliwościowej, zakresu regulacji
regulatora barwy dźwięku, wielkości napięcia zakłócającego na
wyjściu głośnikowym.
Wzmocnienie, moc wyjściowa wzmacniacza końcowego i wiel­
kość współczynnika zawartości harmonicznych sprawdza się w
układzie przedstawionym na rys. 5.34 przy częstotliwości genera­
tora 333 Hz i ustalonym napięciu (około 380 mV) na wejściu
wzmacniacza mocy (styki 3 i 2 gniazda radio-mikro) dla napięcia:
2,75 V na rezystorze w magnetofonach ZK120 i ZK140
2,45 V ” ” ZK125 i ZK145
Charakterystyką częstotliwościową stopnia końcowego spraw­
dza się w układzie przedstawionym na rys. 5.34 przy stałym na­
pięciu wejściowym (na stykach 3 i 2 gniazda RADIO-MIKRO)
równym 100 mV, w dwąch położeniach regulatora barwy dźwię­
ku (szerokie i wąskie pasmo).
Napięcie zakłócające (szumów) na gnieździe głośnikowym
sprawdza się (rys. 5.35) w dwóch położeniach regulatora barwy
dźwięku i regulatorze wzmocnienia ustawionym w poz. 1 (mini­
mum wzmocnienia).
Sprawdzenie gniazda dodatkowego ^ w magnetofonach ZK140,
ZK145 polega na sprawdzeniu obecności stałego napięcia (zasila­
jącego wzmacniacz dodatkowy) pomiędzy stykami 4 i 2 oraz na­
pięcia zmiennego pomiędzy stykami 3 i 5 przy odczycie nagranej
taśmy.
Woltomierz prądu stałego dołączony do kontaktów gniazda ozna­
czonych + i X powinien wskazać napięcie 21 V +10%, a mili-
woltomierz prądu zmiennego dołączony do styków oznaczonych
i 1 powinien wychylać się przy odczycie taśmy zapisanej
sygnałem akustycznym lub muzyką. Wychylenie miliwoltomierza
prądu zmiennego należy sprawdzać dla każdego systemu głowicy
czterościeżkowej (ścieżka 1— 2 i 3—4).
 Uszkodzenia wzmacniacza zapisu i odczytu polegają zwykle na
przerwie lub upływności w kondensatorach sprzęgających, zwar­
ciu lub przerwie w kondensatorach blokujących (ekrany lamp
lub rezystory katodowe) oraz uszkodzeniu innych elementów jak:
potencjometrów, rezystorów, lamp, transformatorów, głośnika,
głowicy uniwersalnej, przełącznika ZAPIS—ODCZYT.
W celu zlokalizowania uszkodzonego elementu lub podzespołu
najlepiej posługiwać się metodą badania układu wzmacniacza,
polegającą na sprawdzeniu stałych napięć na anodach, ekranach,
siatkach sterujących lamp i rezystorach katodowych. W przy­
padku uszkodzeń bardziej skomplikowanych do wejścia układu
doprowadzamy sygnał akustyczny.
W przypadku, gdy przy odczycie nagranej taśmy z głośnika nie
otrzymujemy żadnego dźwięku, należy najpierw zbadać napięcia
stałe na poszczególnych elektrodach lamp. Jeżeli nie stwierdzimy
większych odchyleń niż ± 5% w stosunku do wartości podanych na
schematach ideowych magnetofonu (rys. 9.1, 9.2, 9.3, 9.4) należy
zbadać układ wzmacniacza sygnałem akustycznym. W tym celu
najlepiej posłużyć się generatorem akustycznym. Doprowadzenie
sygnału z generatora do siatek lamp wzmacniacza najwygodniej
rozpocząć od siatki sterującej lampy stopnia końcowego ECL 86
(część pentodowa). Jeżeli po doprowadzeniu sygnału do tej siatki
w głośniku wystąpi dźwięk, oznacza to, że ten stopień pracuje.
Następnie doprowadza się sygnał do anody triody lampy ECL 86
(poprzez kondensator oddzielający generator od stałego napięcia)
dla sprawdzenia czy kondensator sprzęgający C10 (ZK120, ZK140)
lub C20 (ZK125, ZK145) nie ma przerwy. Jeżeli dźwięk pojawi się
w sposób zadowalający, wówczas doprowadzamy sygnał do siatki
sterującej części triodowej ECL 8 6 w celu zbadania tego stopnia.
W przypadku uzyskania pozytywnego rezultatu doprowadzamy
sygnał do anody poprzedniego stopnia itd. Postępując w taki spo­
sób możemy zlokalizować uszkodzenie w wadliwie pracującym
stopniu.
W przypadku braku generatora dotykamy siatek poszczegól­
nych lamp śrubokrętem (trzymanym jedną ręką za część metalo­
wą) i słuchamy czy w głośniku występuje buczenie. Stosując ten
 sposób, uszkodzony stopień może być znaleziony szybciej niż za
pomocą pomiarów napięć stałych i sprawdzenia elementów.
Można także sprawdzić woltomierzem prądu stałego (o rezy­
stancji co najmniej 100 kQ/V) napięcia siatkowe lamp przyłączając
go między siatkę a katodę. Gdy napięcie siatkowe będzie dodat­
nie, oznacza to, że kondensator sprzęgający ma upływność. Usz­
kodzeniu może ulec również sam głośnik lub transformator głoś­
nikowy. Przerwę w cewce drgającej można wykryć przez odłą­
czenie jednej końcówki wtórnego uzwojenia transformatora
i przyłączenie omomierza do cewki głośnika. Odłączenie jednego
końca uzwojenia transformatora jest konieczne, ponieważ uzwo­
jenie to zwiera rezystancję cewki dla prądu stałego. Skrzywienie
się stożka membrany w głośniku powoduje asymetrię położenia
cewki, co wywołuje zniekształcenie dźwięku. Tego rodzaju usz­
kodzenie jest trudne do usunięcia i wymaga zwykle wymiany
głośnika na nowy. Zniekształcenia dźwięku mogą być również
spowodowane przez uszkodzoną lub zużytą lampę, kondensator
sprzęgający z upływnością (zmiana punktu pracy lampy), prze-
sterowanie łub uszkodzony rezystor albo transformator (zwoje
zwarte).
Brak dźwięku w głośniku przy odtwarzaniu może być spowodo­
wane także przerwą w uzwojeniu głowicy uniwersalnej lub w
uzwojeniu transformatora głośnikowego, co łatwo sprawdzić za
pomocą omomierza. Wadliwa praca układu elektrycznego wzmac­
niacza może spowodować również zmiany w charakterystyce czę­
stotliwościowej, wielkości wzmocnienia, jak również wielkości na­
pięcia szumów poza dopuszczalne granice. Przy poszukiwaniu
uszkodzeń tego rodzaju należy posługiwać się wyłącznie genera­
torem akustycznym i miliwoltomierzem lampowym, za pomocą
których możemy zbadać parametry poszczególnych stopni wzmac­
niacza, podane szczegółowo w danych technicznych.

5.I.3.7. Rozmieszczenie i wymiana części wzmacniacza

zapisowo-odczytowego

Przeważająca liczba części wzmacniacza zapisu i odczytu jest

umieszczona na płytce drukowanej (rys. 5.37, 5.38, 5.39, 5.40,
dwie wkładki na końcu książki). Poza płytką drukowaną znajduje
się: elektronowy wskaźnik wysterowania EM 84, głośnik, transfor­
mator stopnia końcowego, gniazdo słuchawka, głośnik dodatkowy,
wzmacniacz dodatkowy (w ZK140, ZK145), głowica uniwersalna,
łączówka ze stykami do podłączenia głowic, przełącznik ścieżek
(w ZK140, ZK145), dławik kompensujący przydźwięk sieci
(ZK120, ZK125), styki sprężynowe stl, st2 (ZK120, ZK140), stl,
st2, st3, aul, au2, zl, t l (ZK125, ZK145). Elektronowy wskaźnik
wysterowania EM 84 jest przymocowany za pomocą płaskiej me­
talowej sprężyny, umieszczonej w wycięciu pokrywy górnej.
Gniazda: słuchawka, głośnik dodatkowy, wzmacniacz dodatkowy
umieszczone są na płytce przymocowanej do boku obudowy mag­
netofonu. Głowica uniwersalna i przełącznik ścieżek są przymo­
cowane do metalowej płytki pośredniej. Pozostałe elementy
wzmacniacza przymocowane są do korpusu magnetofonu, a ich
rozmieszczenie przedstawia schematycznie rys. 5.5.
Wymiana elementów wzmacniacza znajdujących się na płytce
drukowanej jest bardzo łatwa po zdjęciu pokrywy górnej i dol­
nej i wyjęciu płytki z uchwytów. W celu wyjęcia płytki należy
wymontować metalową dźwignię kątową (rys. 5.41) odczepiając
uprzednio od korpusu sprężynę mocującą i następnie ostrożnie
wyjąć dźwignię, nie uszkadzając sprężyn stykowych aul, au2

Rys. 5.41. Wyjmowanie dźwigni Rys. 5.42. Wyjmowanie płytki

kątowej drukowanej
(rys. 5.5). Po wyjęciu dźwigni należy uwolnić płytkę z dwóch me­
talowych występów ustalających przez kolejne odchylenie płytki
do środka magnetofonu (za pomocą śrubokrętu) i przesunąć ją w
kierunku pokrywy górnej do oporu (rys. 5.42, 5.43). Następnie na­
leży wysunąć płytkę z metalowych wsporników (uchwytów) i wy­
jąć w kierunku pokrywy dolnej. W czasie wyjmowania płytki na­

Rys. 5.43. Wyjmowanie płytki drukowanej

leży zwrócić uwagę na przewody montażowe, które przy nie­

ostrożnym wyjmowaniu płytki mogą ulec uszkodzeniu. Demontaż
pozostałych elementów wzmacniacza zapisu i odczytu nie wymaga
bliższych objaśnień i polega na odkręceniu wkrętów mocujących
lub odchyleniu metalowych zaczepów. Wymiana głowicy kasują­
cej i uniwersalnej jest opisana w p. 7.2.

5.1.4. Generator prądu podkładu

5.I.4.I. Ogólny opis generatora magnetofonów ZK120, ZK140

Lampa końcowa ECL 86 pracuje przy zapisie w układzie gene­

ratora prądu podkładu i kasowania.
Generator rys. 5.44 i rys. 5.45 pracuje w układzie z dzieloną
indukcyjnością. Anoda lampy ECL 8 6 jest zasilana napięciem sta­
łym poprzez pierwotne uzwojenie transformatora głośnikowego,
zwartego po stronie wtórnej przez styki przełącznika zapis—
-—odczyt.
Rys. 5.44. Schemat ideowy generatora podkładu i kasowania magnetofonu
ZK120

Rys. 5.45. Schemat ideowy generatora podkładu i kasowania magnetofonu

ZK140

Zwarty transformator po stronie wtórnej spełnia rolę dławika

anodowego. Impedancja tego dławika przy prądzie generatora
o częstotliwości 65 kHz wynosi 80 kQ. Generator pracuje po
zwarciu wtórnego uzwojenia transformatora przez styki 13 i 14
przełącznika zapis—odczyt połączeniu siatki lampy ECL 86
z suwakiem rezystora nastawnego R31 i zwarciu styków 4 i 5
przełącznika zapis—odczyt łączącego szeregowo kondensatory
C17 i C19. Kondensator C17 oddziela obwód drgań L C do składowej
stałej. Obwód drgań składa się z części cewki Dł1 z rdzeniem stro­
jonym (część cewki o większej liczbie zwojów) oraz z kondensa­
tora C19.
Część cewki o mniejszej liczbie zwojów stanowi obwód siatko­
wy generatora. Z tej części uzwojenia napięcie sterujące jest do­
prowadzone do siatki lampy z dzielnika napięcia składającego się
z rezystorów R36, R31 i R32 poprzez styki 17— 18 przełącznika za­
pis—odczyt i rezystor R27.
Rezystor nastawny R 31 pozwala uzyskać odpowiednią wielkość
napięcia sprzężenia zwrotnego, czyli odpowiednią amplitudę drgań
generatora doprowadzoną do głowicy kasującej. Włączenie gło­
wicy kasującej do uzwojenia siatkowego generatora w małym
stopniu wpływa na częstotliwość drgań generatora. Napięcie z ob­
wodu anodowego generatora jest doprowadzone poprzez trym er
C20 do łączówki a mostka w magnetofonie ZK120, a poprzez try ­
mer C20 lub C20a w magnetofonie ZK140 i styki i2-il (ścieżka 1—2 )
lub styki i2-i3 (ścieżka 3—4) przełącznika ścieżek. Do łączówki a
mostka jest przyłączony przy zapisie gorący koniec uzwojenia
głowicy uniwersalnej. Przyłączenie jednego z uzwojeń głowicy
kasującej do uzwojenia siatkowego generatora w ZK140 odbywa
się poprzez styki c2-cl (ścieżka 1—2 lub styki c2-c3 (ścieżka 3—4)
przełącznika ścieżek.

5.I.4.2. Ogólny opis generatora magnetofonów ZK125, ZK145

Lampa końcowa ECL 8 6 pracuje przy zapisie w układzie ge­

neratora prądu podkładu i kasowania. Generator (rys. 5.46 i rys.
5.47) pracuje w układzie z dzieloną indukcyjnością. Anoda lampy
ECL 8 6 jest zasilana napięciem stałym poprzez pierwotne uzwoje­
nie transformatora głośnikowego, zwartego po stronie wtórnej
przez styki 14— 13 przełącznika rodzaju pracy (zapis-odczyt).
Zwarty transformator po stronie wtórnej spełnia rolę dławika
anodowego. Impedancja tego dławika przy prądzie generatora
o częstotliwości 65 kHz wynosi 80 k£2.
Generator pracuje po zwarciu wtórnego uzwojenia transforma­
tora przez styki 13— 14 przełącznika zapis-odczyt połączeniu
Rys. 5.46. Schemat ideowy generatora podkładu i kasowania magnetofonu
ZK125

Rys. 5.47. Schemat ideowy generatora podkładu i kasowania magnetofonu

ZK145

siatki lampy ECL 8 6 z odczepem dławika Dl o mniejszej liczbie

zwojów poprzez styki 16— 17 i rezystor R55 oraz połączeniu sze­
regowym kondensatorów C29 i C33 poprzez styki 4—5 przełącz­
nika zapis-odczyt.
Kondensator C29 oddziela obwód drgań LC od składowej sta­
łej. Obwód drgań składa się z części indukcyjnej Dl z rdzeniem
strojowym (część cewki o większej liczbie zwojów) oraz z kon­
densatorem C33. Część cewki o mniejszej liczbie zwojów stanowi
obwód siatkowy generatora. Włączenie głowicy kasującej do
uzwojenia siatkowego generatora w małym stopniu wpływa na
częstotliwość drgań generatora. Napięcie z obwodu anodowego
generatora jest doprowadzone poprzez trym er C2 do łączówki a
mostka w magnetofonie ZK125 oraz poprzez trym er C2 lub C2a w
magnetofonie ZK145 i styki i2-il (ścieżka 1—2) lub styki i2-i3
(ścieżka 3—4).
Przyłączenie jednego z uzwojeń głowicy kasującej do uzwoje­
nia siatkowego generatora w ZK145 odbywa się poprzez styki
c2-Cj lub c2-c3 przełącznika ścieżek.

5.I.4.3. Dane techniczne generatora w magnetofonach

ZK120, ZK140, ZK125, ZK145

Prawidłowo pracujący generator obciążony głowicą uniwersal­

ną powinien zapewnić niezniekształcone napięcie wyjściowe na
głowicy kasującej w granicach:
— 404-48 V
w magnetofonie ZK120 (nastawiane potencjometrem f?31)
— 9-4-12 V
w magnetofonie ZK140 (nastawiane potencjometrem J?31)
— 404-48 V w magnetofonie ZK125
— 124-16 V w magnetofonie ZK145
przy znamionowym napięciu podkładu na głowicy uniwersalnej
(od 304-45 V)
Częstotliwość generatora wynosi:
— 65 kHz w magnetofonach ZK120, ZK140 (nastawiane za
pomocą przesuwnego rdzenia w dławiku Dl ge­
neratora)
— 624-68 kHz w magnetofonach ZK125 i ZK145.
Pobór prądu z zasilacza mierzony jako spadek napięcia na re­
zystorze R3o (ZK120, ZK140) i f?59 (ZK125, ZK145) powinien mieć
wartość nie większą niż:
28 ± 1 mA w ZK120, ZK140
17 ± 1 mA w ZK125,
25 ± 1 mA w ZK145.
Wzrost napięcia podkładu na głowicy uniwersalnej w przypadku
zapisu trikowego nie powinien być większy niż:
 + 10% w magnetofonie ZK125
+ 15% w magnetofonie ZK145.
Dławik generatora kasowania i podkładu magnetofonów ZK120,
ZK125, ZK140, ZK145 (rys. 5.48).
Częstotliwość rezonansowa obwodu złożonego z dławika gene­
ratora i pojemności C (rys. 5.50) równej

a b C d
/o- 1o~ 1o - to—
380 zw 330 zw 77,5zw 71,5zw
DNES 0,3 DNE„J0,3 ; DNEa30,3
2o- 2o- 2o - 2o-
110zw 22zw 16zw 2zw
3o- 3o- 3o- 3o-

Rys. 5.48. Schemat uzwojenia

dławika generatora
a — u z w o je n ie c e w k i g e n e r a to r a
ZK120,
b — u z w o je n ie c e w k i g e n e r a to r a
ZK140.
c — u z w o je n ie c e w k i g e n e r a to r a
ZK125,
d — u z w o je n ie c e w k i g e n e r a to r a
ZK145
e — ro z m ie sz c z e n ie k o ń c ó w k i

3900 pF ± 5% w magnetofonach ZK120, ZK140

2700 pF ± 5% w magnetofonach ZK125, ZK145
sprawdzana w układzie z rys. 5.50 powinna wynosić 65 kHz ±
± 3 kHz. Dobroć dławika (Q) sprawdzona w układzie z rys. 5.50
w sposób określony w p. 5.1.8 .6 . powinna być:
^ 30 w magnetofonach ZK120, ZK140,
^ 200 w magnetofonie ZK125,
180 w magnetofonie ZK145.

5.1.4.1. Sprawdzanie i pomiary generatora w magnetofonach

ZK120, ZK140, ZK125, ZK145

Sprawdzenie prawidłowej pracy generatora polega na pomia­

rze napięcia na głowicy kasującej i uniwersalnej, częstotliwości
i poboru prądu z zasilacza. Napięcie na głowicy kasującej spraw­
dza się pomiędzy łączówkami / i c (rys. 5.49) we wszystkich mag­
netofonach.
Pomiar napięcia należy przeprowadzić miliwoltomierzem lam­
powym za pośrednictwem dzielnika rezystorowego (1000 : 1). Za­
kres przenoszenia miliwoltomierza — co najmniej do 100 kHz.
Częstotliwość generatora można sprawdzić za pomocą falomierza
absorpcyjnego lub na oscylografie przez porównanie z częstotliwo­
ścią generatora o zakresie co najmniej do 100 kHz. Doraźny sposób
sprawdzenia pracy generatora polega na stwierdzeniu powstawa-

Rys. 5.49. Układ do pomiarów napięcia podkładu i kasowania w magneto­

fonie ZK120, ZK125, ZK140, ZK145

nia iskierki podczas zwierania łączówek f i c lub zjawiska przy­

ciągania przez szczelinę głowicy kasującej kawałka nienamagne-
sowanej żyletki. Pobór prądu z zasilacza sprawdza się przez po­
miar spadku napięcia na rezystorze katodowym R30 w magnetofo­
nach ZK120, ZK140 lub na rezystorze R5g w magnetofonach
ZK125, ZK145.

5.I.4.5. Uszkodzenia generatora w magnetofonach

ZK120, ZK140, ZK123, ZK145

W przypadku stwierdzenia, że generator nie pracuje uszkodze­

nia należy szukać kolejno przez:
— zbadanie dławika Dl i głowicy kasującej polegające na spraw­
dzeniu rezystancji uzwojeń, rezystancji izolacji uzwojeń gło­
wic do korpusu niezawodności, przyłączenia dławika i głowic
(ścieżki drukowane i przewody lutowane),
— sprawdzenie działania styków przełącznika zapis-odczyt,
— sprawdzenie upływności, zwarć lub przerw kondensatorów:
C17 i C19 w magnetofonach ZK120, ZK140, C29 i C33 w magne­
tofonach ZK125, ZK145,
— sprawdzenie rezystorów: R27, R2s, R 30 , R 31 , R 32 i R 36 w mag­
netofonach ZK120 i ZK140 i i?54, J?55, R5S w magnetofonach
ZK125 i ZK145
— sprawdzenie pewności działania styków Clf C2, C3 przełącznika
ścieżek w magnetofonach ZK140 i ZK145
— sprawdzenie pewności działania styków tl w magnetofonach
ZK125 i ZK145
— sprawdzenie lampy ECL 86.
Istnieje również możliwość, że generator pracuje, ale napięcie
na głowicy kasującej jest mniejsze od wartości podanych w da­
nych technicznych generatora p. 5.1.4.3. Przyczyną obniżonego
napięcia generatora może być między innymi naturalne zużycie
się lampy (starzenie), zmniejszenie się dobroci głowicy kasującej
lub dławika Dl, niskie napięcie zasilające oraz zbyt mała impe-
dancja transformatora głośnikowego. Dobroć głowicy i dławika
Dl należy wówczas sprawdzić w układzie przedstawionym na rys.
5.50. Zbyt duża odchyłka częstotliwości generatora od częstotli­
wości 65 ± 3 lcHz może być spowodowana zmianą indukcyjności
dławika Dl lub głowicy kasującej (zwoje zwarte) albo zmianą
pojemności C33 (ZK125 i ZK145), C1S (ZK120 i ZK140).

Rys. 5.50. Układ do Sprawdzania indukcyj-

ności i dobroci głowicy kasującej i dławika
generatora
G — g en era to r a k u sty c z n y — n a p ięcie w y jśc io w e
n ie m n ie jsze n iż 30 V, zak res często tliw o ści do 200
kHz, m V — m iliw o lto m ie rz la m p o w y — pasm o
p rzen oszen ia do 1 MHz, zak res p om iaru 1 mV-r-
-i-300 V

5 .I.4 .6 . R o z m ie s z c z e n ie i w y m ia n a części g e n e ra to ra
p o d k ła d u i k a s o w a n ia

Transformator głośnikowy spełniający rolę dławika zasilającego

jest przymocowany do korpusu (rys. 5.5). Głowica kasująca w
magnetofonach ZK120, ZK125 jest przymocowana do metalowej
płytki pośredniej za pomocą wkręta i nakrętki, a w magnetofo­
nach ZK140 i ZK145 za pomocą metalowej płytki i dwóch wkrę­
tów. Trymery C20 i C20a w ZK140, ZK145 są przymocowane do
korpusu (obok przełącznika ścieżek) za pomocą dwóch metalowych
zaczepów. Pozostałe elementy generatora są umieszczone na płyt­
ce drukowanej (rys. 5.37, 5.38, 5.39, 5.40). Wymiana kondensato­
rów, rezystorów i dławika Dl umieszczonych na płytce drukowa­
nej jest łatwa po wyjęciu płytki z uchwytów. Wyjmowanie płyt­
ki opisano szczegółowo w p. 5.1.3.7.
5.1.5. Głowica uniwersalna stosowana w magnetofonach
ZK120, ZK125

5.I.5.I. Ogólny opis głowicy

Głowica składa się z rdzenia permalojowego, korpusu z uzwo­

jeniem i osłony rys. 5.51. Rdzeń głowicy wykonano z blaszek per-
maloj owych typu C o grubości 0,2 mm i złożono z dwóch syme­
trycznych połówek. Płytki są wycinane z taśmy permalojowej za
pomocą jednostemplowego przyrządu, w celu uzyskania identycz-

Rys. 5.51. Części głowicy uniwersalnej ZK120, ZK125

a — g ło w ica k om p letn a, b — zesta w u n iw ersa ln y
1 — rdzeń p erm a lo jo w y , 2 — obsada, 3 — d en k o , i — k orp u s z u zw o jen iem , 5 —
cew k a , 6 — sp in k a, 7 — p rzek ład k a, 8 — żyw ica E pidian 5

nych wymiarów, koniecznych dla równego złożenia pakietów.

W celu zmniejszenia strat z prądów wirowych blaszki rdzenia od­
izolowano wzajemnie od siebie za pomocą kleju epoksydowego.
Na rdzeniu umieszczono korpus z uzwojeniem głowicy. Połówki
rdzenia złożono tak, by powstała między nimi szczelina. W szcze­
linie tej umieszczono wkładkę z brązu berylowego o grubości
4 ąm. Szczelinę głowicy wykonuje się bardzo dokładnie. W pro­
cesie produkcji głowicy dąży się do uzyskania ostrych i równo­
ległych krawędzi szczeliny. Zwężenie rdzenia głowicy przy szcze­
linie roboczej oraz płynące w wkładce prądy wirowe zwiększają
opór magnetyczny szczeliny i w procesie zapisu powodują zwięk­
szenie zewnętrznego strumienia, natomiast w procesie odczyty­
wania kierują strumień magnetyczny taśmy wzdłuż rdzenia gło­
wicy.

5.1.5.2. Wykonanie pakietu rdzenia

Po wycięciu blaszek, usuwa się z ich powierzchni „zadziory”

na specjalnym przyrządzie, a następnie myje się w spirytusie
i suszy. Tak przygotowane blaszki poddaje się obróbce cieplnej
w specjalnych piecach w atmosferze wodoru, w celu uzyskania
początkowej przenikalności magnetycznej większej od 10 000 Gs/
/Oe i usunięcie z materiału blaszki wszelkich naprężeń, jakie pow­
stały w procesie walcowania taśmy, wycinania kształtek i gięcia.
Pakiet rdzenia składa się z 16 płytek i skleja w specjalnym
przyrządzie żywicą epoksydową Epidian 101. Poszczególne pakie­
ty są rozdzielone w przyrządzie za pomocą przekładek papiero­
wych nasyconych olejem silikonowym. Ułożone w przyrządzie
pakiety wygrzewa się w piecu w temperaturze 180°C w ciągu
1,5 h, a następnie studzi się do tem peratury 50°C.
Po wyjęciu z pieca i ostudzeniu pakiety oczyszcza się z wy­
cieków kleju i przekładek papierowych papierem ściernym i spec­
jalnym skrobakiem. Powierzchnię styku tak przygotowanych pa­
kietów dociera się mechanicznie na specjalnej docieraczce na pły­
cie żeliwnej o gładkiej i równej powierzchni. Dociera się jednora­
zowo 900 sztuk pakietów. Docieranie odbywa się pod obciążeniem.
Środkiem ścierającym jest proszek SiC o ziarnie 500 w postaci
zawiesiny w oleju silikonowym (doprowadzonym do tarczy że­
liwnej za pomocą pompy). Po dotarciu, rdzenie myje się i prze­
kazuje do dalszego montażu obwodu magnetycznego głowicy.

5.1.5.3. Montaż głowicy

Przed złożeniem obwodu magnetycznego głowicy (rys. 5.51)

składającego się z dwóch rdzeni, cewki nawiniętej na korpusie po­
listyrenowym oraz przekładki z brązu berylowego o grubości
4 ąm poleruje się rdzenie ręcznie na płytce korborundowo-epo-
ksydowej o ziarnie 1000 w celu uzyskania lustrzanych powierz­
chni złożenia.
Po wypolerowaniu rdzenie wkłada się stopkami do szkieletu
 (karkasu), a między czołami umieszcza się przekładkę z brązu.
Tak złożony zestaw rdzeni ściska się specjalnymi mosiężnymi
uchwytami i mierzy jego indukcyjność przy częstotliwości 1000
Hz, a następnie skleja się żywicą epoksydową (Epidian 5), utw ar­
dzaną w czasie 24 godzin częściowo w temperaturze 40°C.
Po zdjęciu uchwytów mosiężnych nakłada się na rdzenie sprę­
żynujący element i całość umieszcza w mosiężnej obsadzie (osło­
nie) tak, aby czoło zestawu znalazło się w jej prostokątnym okien­
ku. Całość uszczelnia się przez zanurzenie w roztopionej parafi­
nie i następnie wypełnia się wnętrze głowicy zalewą epoksydową.
Polimeryzacja trw a 48 godzin, a w tym 6 godzin w temperatu­
rze 40°C.
Po zakończonym procesie polimeryzacji oczyszcza się głowice
i powtórnie mierzy się indukcyjność w celu wyeliminowania wa­
dliwych egzemplarzy. Następnie szlifuje się czoła głowic na spec­
jalnej szlifierce. Czoło głowicy szlifowane jest początkowo pro­
mieniem 12 mm, a następnie wykonuje się na czole „skosy” o ką­
cie 14° tak, że promień zachowany jest tylko na szerokości 4 mm
tj. po 2 mm z każdej strony szczeliny.
Poszczególne fazy szlifowania kontroluje się przez pomiary
zmniejszającej się indukcyjności głowicy, której wartość zależy
od głębokości czoła. Po szlifowaniu dociera się środkową część
czoła na papierze ściernym o ziarnie 1000 (w'celu uzyskania lus­
trzanej powierzchni). Następnie sprawdza się jakość wykonania
szczeliny za pomocą mikroskopu przy powiększeniu X 300 i eli­
minuje się egzemplarze wadliwe.
Sprawdzenie elektrycznych parametrów głowic uniwersalnych
przeprowadza się na mierniku parametrów dynamicznych. Na
mierniku tym określa się nominalne napięcie podkładu, skutecz­
ność zapisu i odczytu głowicy oraz przenoszone pasmo częstotli­
wości.

S.l.5.4. Ogólne dane głowicy

Wysokość śladu — 2,9 mm-i-0,1

Szerokość szczeliny — 4 gm
Indukcyjność (przy 1 kHz) — 550 mH ± 12%
Impedancja (przy 65 kHz) — 185 kQ ± 15%
Rezystancja uzwojenia — 440 Q ± 15%
Skuteczność odczytu (przy 333 Hz) — 3,3 fiWpWb ± 1,5 dB
pWb
Skuteczność zapisu (dla 333 Hz) — 5,6 ± 1,5 dB
U A mm
Współczynnik charakterystyki
1 kHz \
zapis-odczyt — 12 dB ± 3 dB
12 kHz)
Znamionowe napięcie podkładu — 35 ± 10 Y
Znamionowy prąd zapisu dla
, . . ,.r 256 pWb
uzyskania poziomu <P — 45 \iA
mm
Dane z odczytu i zapisu głowicy uniwersalnej są odniesione do
prędkości przesuwu taśmy 9,5 cm/s dla taśmy BASF-A165 (daw­
niej LGS-26-110211).

5.1.5.5. Wymagania mechaniczne

Wymagania mechaniczne stawiane głowicom są następujące.

— Powierzchnia czołowa głowicy powinna być gładka bez rys
i zadrapań w odległości od szczeliny nie mniejszej niż 1,5 mm.
— Szerokość szczeliny — 4 jim.
■
—- Wysokość rdzenia— 2,9-f-0,2 mm.
— Promień krzywizny czoła głowicy w okolicy szczeliny 16 ±
± 0,5 mm.
— Dopuszczalne wzajemne przesunięcia blaszek nie powinny
przekraczać 1/4 grubości blaszki.
— Szerokość rdzenia przy szczelinie (głębokość szczeliny) — nie
mniejsza niż 0,2 mm.

5.1.5.6. Wymagania elektryczne

Wymagania elektryczne stawiane głowicom są następujące

— Indukcyjność przy 1 kHz i napięciu ^ 1 V — 550 mH ± 12%
— Impedancja przy 65 kHz — 185 kQ ± 15%
— Rezystancja uzwojenia — 440 H ± 15%
— Rezystancja izolacji nie mniejsza niż 20 MQ
— Skuteczność odczytu (<SC) — 3,3 - ± 1 ,5 dB
pWb
 — Skuteczność zapisu (S z) pWb , , _
n n n TT x “ 0 ,0 — 1 ,0 ClB
przy 333 Hz) ąA mm
— Współczynnik zapis-odczyt (F zo ) (1/12 kHz) — 12 ± 3 dB
— Znamionowe napięcie podkładu — 35 ± 10 V
— Znamionowy prąd zapisu — 45 pA'

5.1.6. Głowica uniwersalna stosowana w magnetofonach

ZK140, ZK145

5.I.6.I. Ogólny opis 1 wykonanie głowicy

Głowica czterościeżkowa rys. 5.52 składa się z dwóch systemów

(dwóch symetrycznych obwodów magnetycznych) umieszczonych
jeden nad drugim w odstępie 2,45-4-0,05 mm, przedzielonych ekra­
nem magnetycznym. Obwód magnetyczny każdego systemu jest
wykonany z pierścieniowego permaloj owego rdzenia w postaci
dwóch rdzeni o kształcie C, z nawiniętym uzwojeniem.

Rys. 5.52. Części głowicy uniwer­

salnej ZK140, ZK145
a — g ło w ica k o m p letn a, b — zesta w
u n iw ersa ln y
I — rd zeń , 2 — p ołów k a g ło w ic y ,
■fc^Co

3 — p rzek ład k a z brązu, i — ż y w i­

ca ep ok syd ow a, 5 — ek ran m ięd zy -
ślad ow y, 6 — p a k iet u zw o jo n y , 7 —
łu p in a k om p letn a
 Symetryczny układ uzwojeń głowicy zapewnia zmniejszenie do
minimum przydźwięku sieci o częstotliwości 50 Hz, wywołanego
strumieniem rozproszenia silnika-transformatora. Strumień za­
kłócający przenika w tym samym kierunku do uzwojenia gło­
wicy (każdego systerpu) i indukuje w nich jednakowe siły elek­
tromotoryczne. Napięcia te znoszą się wzajemnie, ponieważ uzwo­
jenia są połączone szeregowo i wypadkowe napięcie zakłócające
na zaciskach głowicy jest prawie równe zeru.
Każdy rdzeń jest sklejony z sześciu płytek o grubości 0,18 ±
0,01 mm stanowi pakiet, na który nakłada się polistyrenowy kar­
kas i uzwaja przewodem DNEu 0 0,04 mm (1900 zwojów).
Elementem mocującym uzwojone pakiety jest kształtka z two­
rzywa termoutwardzalnego ze szklanym wypełniaczem, mającym
gniazda dla dwóch końcówek i dwóch kołków łączących początki
uzwojeń. Elementy te mocuje się klejem epoksydowym. Po do­
tarciu wystających nieznacznie z kształtki rdzeni i ich dokładne­
mu wypolerowaniu (na lustro), składa się dwie symetryczne po­
łówki, nakładając pomiędzy czoła pakietów przekładki z brązu
o grubości 4 (xm. Obie części skręca się dwoma wkrętami i meta­
lową nakładką.
Po połączeniu cewek każdego systemu mierzy się jego induk-
cyjność początkową dla sprawdzenia dokładności złożenia. Induk-
cyjność każdego systemu nie może się różnić więcej niż 5%
względem siebie. Po właściwym złożeniu lutuje się początki ce­
wek i pomiędzy oba systemy umieszcza się ekran magnetyczny.
Całość wypełnia się zalewą epoksydową. Czoło głowicy szlifuje
się w taki sposób, aby uzyskać kształt zbliżony do hiperboli, dla
zapewnienia prawidłowej charakterystyki na najmniejszych czę­
stotliwościach akustycznych (40-^80 Hz).
Głowica jest umieszczona w ekranie magnetycznym i przymo­
cowana za pomocą dwóch wkrętów M12X3 do nakładki metalo­
wej, służącej do mocowania obu połówek.

5.I.6.2. Ogólne dane głowicy

Wysokość śladu — 1 + 0,1 mm

Szerokość szczeliny ■— 4 pm
Indukcyjność przy 1 kHz i napięciu < 1 V — 900 mH ± 15%
 — 170 kQ ± 20°/o
— 470 Q ± 20%
Skuteczność odczytu przy 333 Hz — S0 = 5,2 ± 1,5 dB
pWb
Skuteczność zapisu przy 333 Hz — Sz = 11,4 - pWb ± 1,5 dB
[¿A mm
Współczynnik charakterystyki
zapis-odczyt — Fzo = 13 ± 3 dB
Znamionowe napięcie podkładu — 42 V ± 15V
Znamionowy prąd zapisu — 22 |iA
256 pWb
dla uzyskania poziomu & =
mm
Współczynniki charakterystyki zapis-odczyt głowicy odnoszą się
do taśmy BASF-A 165 (dawniej LGS-26-110211) wg DIN 45 513.

5.1.6.3, Wymagania mechaniczne

Wymagania mechaniczne stawiane tym głowicom są następują­

ce.
— Powierzchnia czołowa głowicy powinna być gładka bez rys
i zadrapań w odległości od szczeliny nie mniejszej niż 1,5 m.
— Szerokość szczeliny — 4 p,m.
— Wysokość rdzenia — 1 + 0,1 mm.
-—• Promień krzywizny czoła głowicy w okolicy szczeliny — 9 ±
1 mm.
— Dopuszczalne wzajemne przesunięcia blaszek nie powinno
przekraczać 1/4 grubości blaszek.
— Szerokość rdzenia przy szczelinie (głębokość szczeliny) —
mniejsza niż 0,2 mm.

5.I.6.4. Wymagania elektryczne

Wymagania elektryczne stawiane tym głowicom są następu-

jące.
Indukcyjność przy napięciu ^ 1 V , 1 kHz — 900 mH ± 15%
Różnica indukcyjności — < 10%
Impedancja przy 65 kHz — 170 kQ ± 20%
 — 300 V ,
— 10 MO
Skuteczność odczytu przy 333 Hz SQ= 5,2 ± 1,5 dB
pWb
Różnica skuteczności przy 333 Hz 1,5 dB
Różnica skuteczności przy 16 kHz S0 < 3 dB.
Skuteczność zapisu przy 333 Hz Sz = 11,4 pWb ± 1,5 dB
ąA mm
Współczynnik zapis-odczyt|,~ ~ ^ - Fzo = 13 ± 3 dB
Znamionowe napięcie podkładu Upn = 42 V ± 15 V
Znamionowy prąd zapisu Izn = 22 uA

5.I.6.5. Opis badań i sposoby sprawdzania głowic uniwersalnych

stosowanych w magnetofonach ZK120, ZK125, ZK140, ZK145

Badania mechaniczne
Gładkość powierzchni czoła głowicy i wzajemne przesunięcie
blaszek rdzenia sprawdza się przy użyciu lupy ( X 3). Jakość wy­
konania szczeliny ocenia się przy użyciu mikroskopu (X300).
Szerokość szczeliny na całej długości powinna być stała. Dopusz­
czalne zmiany szerokości szczeliny nie powinny przekraczać 10%
szerokości znamionowej. Zafalowania linii szczeliny nie powinny
przekraczać jej szerokości. Niedopuszczalne są ubytki materiału
w obszarze szczeliny. Promień krzywizny czoła mierzy się przy
użyciu specjalnego przyrządu, tak aby nie porysować czoła. Wy­
sokość rdzenia określa się dowolną metodą optyczną.
Opis badań elektrycznych
Indukcyjność głowicy mierzy się metodą techniczną (rys. 5.53).
Dokładność pomiaru powinna wynosić nie mniej niż ± 5%. Im-

Rys. 5.53. Układ do pomiaru induk-

cyjności głowicy uniwersalnej
G — g en erator a k u sty czn y (20 H z do 20
kH z), n a p ięcie w y jśc io w e n ie m n ie jsze n iż
10 V, V -w o lto m ierz la m p o w y — pasm o p rze­
n o szen ia do 0,2 MHz, zak res 0,1 d o 30 V;
p rzy często tliw o ści g en era to ra — 1,6 kHz,
L h = U (v) (np. w sk a z a n ie w oltom ierza
0,3 V - L t = 0,3 H).
pedancję przy częstotliwości 65 kHz mierzy się metodą technicz­
ną. Rezystancję uzwojenia sprawdza się dowolną metodą tech­
niczną zapewniającą wymaganą dokładność pomiaru. Wytrzyma­
łość na przebicie sprawdza się próbnikiem napięciowym doprowa­
dzając napięcie skuteczne 300 V, 50 Hz między uzwojenie i kor­
pus w czasie 10 s. Rezystancję izolacji sprawdza się za pomocą
magaomierza przy napięciu 100 V.
Skuteczność odczytu określa się jako s.em. (E) indukowaną w
głowicy do wywołującego ją strumienia magnetycznego 0 i wy­
raża się wzorem

0 \pW b /
gdzie: 0 = h ■<p
h — wysokość śladu w mm,
<p— gęstość strumienia magnetycznego przypadającego na
pWb
1 mm szerokości taśmy, w
mm
Skuteczność odczytu głowicy sprawdza się odczytując taśmę na-
256 pWb
graną sygnałem o częstotliwości 333 Hz poziomem
1 mm
szerokości taśmy, przy prędkości przesuwu 9,5 cm/s.
Skuteczność zapisu przy danym napięciu podkładu określa się
jako stosunek gęstości zapisanego strumienia, przypadającego na
1 mm szerokości taśmy, do prądu zapisu Iz (uA)

lub inaczej

gdzie: Ez — s.em. indukowana w głowicy w ^iV,

S a — skuteczność odczytu w
pWb ’
h — wysokość śladu w mm,
Iz — prąd zapisu w ąA.
 Skuteczność zapisu określa się przy znamionowym napięciu
i znamionowym (Izn) prądzie podkładu o częstotliwości 333 Hz.
Znamionowe napięcie podkładu (Uzn) dla poszczególnych egzem­
plarzy głowic dobiera się uwzględniając wartość współczynnika
zapis-odczyt (F20), przy czym napięcie to powinno zapewnić war­
tość Fzo = 13 ± 1 dB. Znamionowy prąd zapisu (I2n) jest to taka
wartość prądu o częstotliwości 333 Hz, przy której uzyskany na
pWb
taśmie strumień jest równy 256 -------± 2,5 dB przy znamiono-
mm
wym napięciu podkładu.
Optymalne napięcie lub prąd podkładu określa się jako napię­
cie (prąd), przy którym zapisany na taśmie strumień jest najwięk­
szy przy prądzie zapisu o częstotliwości 1 kHz (odczytane napię­
cie na zaciskach głowicy jest największe).
Maksymalny prąd zapisu (Imax) określa się przyjmując taką
wartość prądu, przy której zawartość trzeciej harmonicznej na­
granego sygnału o częstotliwości 333 Hz jest równa 5°/o, przy opty­
malnym napięciu podkładu.
Współczynnik zapis-odczyt (Fz0) określa się za pomocą charak­
terystyki punktowej zapis-odczyt jako

F = 20 log — (dB)
U 12

gdzie: Ut — s.em. przy 1 kHz,

U12 — s.em. przy 12 kHz,
indukowane w głowicy sygnały, zapisane uprzednio przy
lz = Izn oraz Up = Upn
Charakterystykę zapis-odczyt należy sprawdzać przy Up = Upn
i Iz = Izn. Przebieg napięcia indukowanego w uzwojeniu głowicy
przy odczycie powinien być zgodny z wykresem przedstawionym
na rys. 5.54 dla głowicy dwuścieżkowej i dla głowicy czteroścież-
kowej.
Wszystkie pomiary przy zastosowaniu taśmy pomiarowej wy­
konuje się przy prędkości przesuwu równej 9,5 cm/s. Napięcie
indukowane w uzwojeniu głowicy przy odczycie sprawdza się
za pomocą miliwoltomierza o pojemności wejściowej (łącznie
z kablem) nie większej niż 20 pF i rezystancji wejściowej nie
 — V /

TliJTl y//
/ ^ ffU H j j t r i l HU UjMb
s fl / / lU ^ < Z 7{/7
3
<// a
'
-
V
A
- i u l
//;

V/
yV
¿ZA
///}
7ZZ,

Rys. 5.54. Przebieg napięcia głowicy odczytującej stosowanej w magneto­

fonie ZK120, ZK125, ZK140, ZK145 przy odczycie taśmy zapisanej przy
stałej wielkości prądu zapisu

mniejszej niż 500 kQ. Pomiary parametrów zapisu wykonuje się

przy użyciu nośnika wzorcowego BSAF-A 165 (dawniej LGS-26-
- 110211).

5.1.7. Głowica kasująca stosowana

w magnetofonach ZK120, ZK125

5.1.7.1. Ogólny opis głowicy

Zadaniem głowicy kasującej jest wytworzenie pola magnetycz­

nego wielkiej częstotliwości rozmagnesowującego nośnik magne­
tyczny. Każdy element przesuwającej się taśmy poddawany jest
wielokrotnemu przemagnesowaniu.
W czasie kasowania nośnika przez pole głowicy kasującej każ­
dy element przesuwającej się taśmy wchodzi początkowo w za­
kres działania pola magnetycznego o amplitudach narastających
i magnesuje się do nasycenia w czasie przebywania elementu
przed szczeliną głowicy, a następnie rozmagnesowuje się w czasie
opuszczania szczeliny (rys. 5.55). W tym okresie nośnik poddaje
 Rys. 5.55. Rozkład pola przed głowicą kasującą
1 — g ło w ic a k a s u ją c a , 2 — r d z e ń g ło w ic y k a s u ją c e j, 3 — n o ś n ik
I — g r a n i c z n a p ę t la h is te r e z y n o ś n ik a , I I — r o z k ła d p o la p rz e d g ło w ic ą

się działaniu coraz słabszego pola kasującego, doprowadzającego

pozostałość magnetyczną taśmy do zera. Im większą ilość razy
element taśmy jest przemagnesowany tym dokładniej się rozmag-
nesowuje. Wielokrotność przemagnesowywania elementu taśmy
w czasie przebywania w polu działania głowicy kasującej zale­
ży od szerokości szczeliny roboczej głowicy, prędkości przesuwu
taśmy i częstotliwości prądu płynącego w uzwojeniu głowicy.
Stosowanie dużych częstotliwości kasowania jest ograniczone
stratami energii przetwarzanej na ciepło, występujące w materia­
le rdzenia głowicy na skutek strat z prądów wirowych.
Wkładka umieszczona w szczelinie głowicy ferrytowej jest wy­
konana z materiału o dużej rezystancji właściwej, w celu unik­
nięcia nadmiernego grzania się rdzenia, który traci właściwości
magnetyczne w temperaturze 120 do 150°C.

5.I.7.2. Wykonanie głowicy

Głowica kasująca (rys. 5.56) składa się z rdzenia ferrytowego,

uzwojenia nawiniętego na karkasie polistyrenowym, przekładki
z rezokartu o grubości 0,3 mm. Całość jest umieszczona w korpu-

a b

Rys. 5.56. Części głowicy kasującej ZK120, ZK125

a — g ło w ic a k o m p le tn a , b — z e s ta w k a s u ją c y
1 — k o rp u s, 2 — rd z e ńf e r r y to w y , 3 — p r z e k ła d k a , 4 — c e w k a , 5 — ż y w ic a e p id ia n 5

sie bakelitowym, w którym wykonano otwór do mocowania gło­

wicy za pomocą wkręta. Przed przystąpieniem do montażu gło­
wicy sprawdza się przenikalność rdzeni na specjalnym przyrzą­
dzie, a następnie segreguje się je i dobiera parami o jednakowej
długości, z dokładnością nie mniejszą niż 0,1 mm. Po złożeniu
dwóch tak dobranych rdzeni, nałożeniu cewki z uzwojeniem oraz
włożeniu przekładki, skleja się czoło zestawu od środka z obu
stron przekładki żywicą, a następnie suszy w ciągu 4 godzin w
temperaturze otoczenia i 1 godzinę w suszarce o temperaturze
30 do 35°C. Tak przygotowane zestawy składa się z dwoma kor­
pusami bakelitowymi w specjalnym przyrządzie. Przed włoże­
niem do przyrządu przeciera się powierzchnię złożenia korpusów
na papierze ściernym i smaruje klejem (żywicą).
Po wyrównaniu czoła zestawu i korpusu w gnieździe przy­
rządu wyjmuje się je i wkłada do uchwytów. Głowice polimery­
zuje się w temperaturze otoczenia w ciągu 6 godzin, a następnie
w suszarce w temperaturze 60°C w ciągu 1 godziny.
Kolejnym etapem wykonania głowicy jest szlifowanie czoła na
specjalnym przyrządzie, przy użyciu papieru ściernego o ziarnie
240, a następnie przy użyciu papieru o ziarnie 800. W czasie dru­
giego szlifowania (na papierze o ziarnie 800) kontroluje się zmia­
ny indukcyjności głowicy. W końcowym etapie szlifowania induk-
cyjność głowicy powinna mieć wartość 0,8 mH ± 12%, a dobroć
głowicy przy częstotliwości 65 kHz nie powinna być mniejsza
niż 20.

5.1.7.3. Ogólne dane głowicy

Wysokość rdzenia — 3,4 ± 0,2 mm

Szerokość szczeliny — 0,3 mm
Indukcyjność przy 65 kHz — 0,8 mH ± 15%
Skuteczność kasowania — większa od 65 dB

5.1.7.4. Wymagania mechaniczne

Wymagania mechaniczne stawiane tym głowicom są następu­

jące.
Szerokość szczeliny roboczej powinna wynosić 0,3 mm.
Wysokość rdzenia (szerokość ścieżki) — 3,4-0'2 mm.
Promień krzywizny czoła — 16—°>5 mm.
W odległości do 3 mm od szczeliny powierzchnia czoła powinna
być gładka, bez rys i zadrapań.

5.1.7.5. Wymagania elektryczne

Wymagania elektryczne stawiane tym głowicom są następujące.

Indukcyjność głowicy przy 65 kHz powinna wynosić 0,8 mH ±
± 15%.
 Skuteczność kasowania — większa niż 65 dB, przy napięciu na
zaciskach głowicy nie mniejszym niż 35 V.
Dobroć (Q) głowicy przy częstotliwości 65 kHz nie powinna być
mniejsza niż 20.

5.1.8. Głowica kasująca stosowana w magnetofonach

ZK140, ZK145

5.I.8.I. Wykonanie głowicy

Głowica kasująca czterościeżkowa (rys. 5.57) składa się z dwóch

obwodów magnetycznych złożonych z rdzeni ferrytowych umiesz­
czonych w jednej obudowie z tworzywa termoplastycznego. Każ­
dy z dwóch obwodów umieszczonych jeden nad drugim (rys. 5.57)

Rys. 5.57. Części głowicy kasującej

ZK140, ZK145
a — g ło w ic a k o m p le tn a , b — z e s ta w k a ­
s u ją c y
1 — o s ło n a , 2 — z e s ta w k a s u ją c y , 3 —
p rz e k ła d k a , 4 — rd z e ń fe rry to w y , 5 —
k a r k a s u z w o jo n y , 6 — r a m k a d y s ta n ­
sow a

składa się z trzech rdzeni: dwóch o kształcie C i jednego o kształ­

cie J. Na umieszczony w środku rdzeń J jest nałożony szkielet
z polistyrenu z nawiniętym na nim uzwojeniem, przewodem DNE
(50 zwojów).
Pomiędzy czołami rdzeni są włożone przekładki z rezokartu,
stanowiące dwie szczeliny robocze głowicy. Całość jest sklejona
żywicą epoksydową (Epidion 5) z wypełniaczem porcelanowym.
Końce cewek są przylutowane do metalowych końcówek umiesz­
czonych w tylnej części obudowy. Czoło głowicy jest szlifowane
promieniem r = 16 mm. Wykonanie głowicy i szlifowanie czoła
jest wykonane podobnie jak w przypadku głowicy kasującej dwu-
ścieżkowej. Wysokość śladów głowicy kasującej wynosi 1,4-k
H-0,1 mm, a odstęp pomiędzy nimi — 2,17~0’02 mm.

5.1.8.2. Ogólne dane głowicy

Wysokość rdzenia — 1,4 °-1 mm

Szerokość szczelin — 200 i 300 gm
Indukcyjność przy 65 kHz — 0,08 mH ± 15%
Impedancja przy 65 kHz — 410 Q ± 15%
Rezystancja — 4,5 6 i 15%
Skuteczność kasowania — większa od 65 dB

5.1.8.3. Wymagania mechaniczne

Wymagania mechaniczne stawiane tym głowicom są następu­

jące.
Szerokość szczelin roboczych powinna wynosić 200 gm i 300 iim.
Wysokość rdzenia — 1.4-0'1 mm.
Promień krzywizny czoła — 16 ± 1,0 mm.
Powierzchnia czoła w odległości 1,5 mm od szczelin powinna
być gładka (bez ubytków materiału rdzenia).

5.1.8.4. Wymagania elektryczne

Wymagania elektryczne stawiane tym głowicom są następu­

jące.
Indukcyjność głowicy przy 65 kHz — 0,08 mH ± 15%.
Różnica indukcyjności między śladami nie powinna przekraczać
15% większej z dwóch wartości.
Skuteczność kasowania — nie mniejsza niż 65 dB przy napięciu
kasowania 10 V.
Rezystancja izolacji — nie mniejsza niż 10 MQ.
Dobroć (Q) głowicy przy częstotliwości 65 Hz — nie mniejsza
niż 20.

5.1.8.5. Opis badań i sposoby sprawdzania głowic kasujących

Opis badań mechanicznych

Szerokość szczeliny ocenia się przy użyciu lupy (X3). Niedo­
puszczalne są ubytki (odpryski) ferrytu w bezpośrednim sąsiedz­
twie szczeliny. Szerokość szczeliny (wysokość rdzenia) sprawdza
się dowolną metodą optyczną.
Promień krzywizny czoła określa się za pomocą specjalnego
przymiaru (nie rysując powierzchni czoła).
Jakość wykonania powierzchni w okolicy szczeliny ocenia się
za pomocą lupy (X3).
Opis badań elektrycznych
Indukcyjność głowicy mierzy się dowolną metodą techniczną
zapewniającą dokładność pomiaru ± 5°/o.
Skuteczność kasowania określa się ze wzoru

Sk = 20 log ^ (dB)
Ek
gdzie: E0 — jest napięciem wyjściowym toru odczytu, przy od­
czycie sygnału o częstotliwości 1000 Hz zapisanego
pWb
do poziomu 256 ------
mm
Ek — jest napięciem wyjściowym toru odczytu po skaso­
waniu tego sygnału.
Napięcie Ea i Ek należy mierzyć za pomocą woltomierza selek­
tywnego.

5.I.8.6. Pomiar dobroci i indukcyjności głowicy kasującej

W przypadku braku mostka do pomiaru dobroci i indukcyjności

można sprawdzić dobroć (Q) i indukcyjność głowicy w odpowied­
nim układzie (rys. 5.50), przy użyciu miliwoltomierza i generatora
akustycznego. Napięcie wyjściowe generatora należy przyjąć rów­
ne 30 V. Przy stałej wartości napięcia generatora zmienia się
częstotliwość generatora tak, by na miliwoltomierzu uzyskać
maksimum napięcia Ur. Po zanotowaniu napięcia Ur i częstotli­
wości f T, przy której to napięcie wystąpiło, należy zmniejszyć
częstotliwość generatora na tyle, by napięcie na miliwoltomierzu
zmalało do wartości U = 0,7 UT i zanotować tę częstotliwość (/i).
Taką samą wartość napięcia U = 0,7 XJT należy ustalić na mili­
woltomierzu zwiększając częstotliwość generatora do wartości f 2
(w odniesieniu do fi) i zanotować tę częstotliwość. Dobroć głowi­
cy określa się z wzoru

Indukcyjność głowicy należy obliczyć wzoru

_ _ 1012
a)2C
w którym: L — indukcyjność w H,
C — poj'emność w pF,
f — częstotliwość w Hz.
6. STROJENIE I SPRAWDZANIE PARAMETRÓW
MAGNETOFONU

6.1. Określenie parametrów magnetofonu

i taśm pomiarowych wg PN

Zniekształcenie harmoniczne zapisanego sygnału — zjawisko wy­

stępowania na wyjściu toru odczytu sygnałów o częstotliwościach
harmonicznych (2f, 3f, 4f) przy sinusoidalnym sygnale wejścio­
wym zapisanym na taśmie wzorcowej, spowodowane nieliniowoś­
cią toru zapisu.
Znamionowe wysterowanie taśmy — stan namagnesowania taśmy
sygnałem sinusoidalnym 6 częstotliwości 333 Hz do wartości sku­
tecznej zewnętrznego zwartego strumienia magnetycznego wyno­
szącego 256 pWb na jeden milimetr szerokości ścieżki.
Pełne wysterowanie taśmy — takie wysterowanie taśmy, które
odpowiada zniekształceniom harmonicznym odczytywanego sy­
gnału o częstotliwości 333 Hz, wyrażonym w wartości skutecznej
trzeciej harmonicznej tego sygnału:
— 3% dla magnetofonów klasy I
— 5% dla magnetofonów klasy II, III, IV.
Pełne wysterowanie w pWb/mm oblicza się ze wzoru

Wp = Wzn^ ~
Uzn
gdzie: Wzn— poziom wysterowania taśmy wzorcowej, testowej od­
powiadający znamionowemu, tj. 256
mm
Up — napięcie na wyjściu toru odczytu przy odczycie z taś­
my wysterowanej tak, by przy sygnale 333 Hz war-
 tość skuteczna trzeciej harmonicznej wynosiła 3%
dla magnetofonów klasy I lub 5°/o dla magnetofo­
nów klasy II, III, IV
Uzn — napięcie na wyjściu toru odczytu, przy odczycie sy­
gnału o częstotliwości 333 Hz z taśmy wzorcowej
testowej wysterowanej do poziomu znamionowego
(Wzn).
Charakterystyka częstotliwościowa odczytu — zależność pomię­
dzy napięciem na wyjściu toru odczytu a częstotliwością sygnału
zapisanego na taśmie wzorcowej, wysterowanej wg podanej niżej
zależności strumienia magnetycznego od częstotliwości

$ +1
+ t / - co2 zt :2

gdzie: 0 — zewnętrzny zwarty strumień magnetyczny taśmy w

pWb,
k — współczynnik liczbowy (proporcjonalność),
co — pulsacja, 1/s
rlt t2 — stałe czasowe równoważne stałej czasowej (R, C) ob­
wodu złożonego z rezystancji R i pojemności C, któ­
rych wartość podano w tablicy na końcu książki.
Czułość toru odczytu — napięcie sygnału występujące na wyjściu
toru odczytu podczas odczytu, przy określonej impedancji wyj­
ściowej tego toru, częstotliwości sygnału i określonym poziomie
wysterowania taśmy.
Czułość toru zapisu — napięcie sygnału użytecznego na wejściu
zapisu potrzebne do pełnego wysterowania taśmy przy określonej
impedancji wejścia toru zapisu, określonej częstotliwości sygna­
łu i maksymalnym wzmocnieniu toru zapisu.
Napięcie zakłócające — szkodliwe napięcie na wyjściu toru od­
czytu, spowodowane przez szumy cieplne i przydźwięki.
Odstęp napięcia zakłócającego — wyrażony w decybelach sto­
sunek napięcia na wyjściu toru odczytu, przy odczycie sygnału
z taśmy o pełnym wysterowaniu do napięcia zakłócającego, wy­
stępującego na wyjściu odczytu bez taśmy.
Dynamika zapisu — wyrażony w decybelach stosunek napięcia
występującego na wyjściu toru odczytu przy odczycie sygnału
z taśmy o pełnym wysterowaniu do napięcia występującego na
wyjściu odczytu przy odczycie taśmy niezapisanej żadnym syg­
nałem i mierzonego przez filtr psofometryczny.
Znamionowe napięcie wejściowe — napięcie sygnału na wejściu
toru zapisu odpowiadające czułości, przy której są spełnione wy­
magania dotyczące dynamiki zapisu i odstępu napięcia zakłócają­
cego.
Najwyższe użytkowe napięcie wejściowe — największe napięcie
sygnału, jakie można doprowadzić do wejścia toru zapisu nie
przekraczając zniekształceń przy pełnym wysterowaniu taśmy dla
danej impedancji wejściowej toru zapisu i częstotliwości sygna­
łu.
Skuteczność kasowania — wyrażony w decybelach stosunek na­
pięcia na wyjściu odczytu przy odczycie sygnału z taśmy o peł­
nym wysterowaniu do napięcia przy odczycie po skasowaniu tego
sygnału.
Przenik — zjawisko występowania szkodliwego napięcia na w yj­
ściu toru odczytu przy odczycie skasowanej ścieżki, leżącej w
bezpośrednim sąsiedztwie innej ścieżki o pełnym wysterowaniu.
Tłumienie przeniku — wyrażony w decybelach stosunek napięcia
na wyjściu odczytu przy odczycie sygnału z taśmy o pełnym wy­
sterowaniu jednej ścieżki, przy pozostałych ścieżkach skasowa­
nych do napięcia na wyjściu odczytu przy odczycie skasowanej
ścieżki, leżącej w sąsiedztwie ścieżek o pełnym wysterowaniu.
Odchyłka prędkości przesuwu taśmy — różnica pomiędzy średnią
a znamionową prędkością przesuwu taśmy, wyrażona w procen­
tach prędkości znamionowej.
Nieróuunomierność przesuwu taśmy — krótkookresowe, następu­
jące po sobie odchyłki od średniej prędkości przesuwu taśmy.
Współczynnik zawartości harmonicznych — wielkość wyrażona
w procentach i określona wzorem

w którym A u A2, A 3, A 4 — amplitudy odpowiednich harmonicz­

nych sygnału doprowadzonego na wejściu wzmacniacza końco­
wego przy wyeliminowaniu przydźwięku. '
Mikrofonowanie — wytwarzanie drgań o częstotliwościach aku­
stycznych spowodowane sprzężeniem zwrotnym głośnika z innymi
 częściami magnetofonu, znajdującymi się w stopniu poprzedza­
jącym głośnik za pośrednictwem powietrza lub przenoszenia me­
chanicznego.
Drgania obce (brzęczenia) — zakłócenia akustyczne pochodzące
od części magnetofonu, drgających pod wpływem drgań membra­
ny głośnika (lub głośników), zasilanego sygnałem sinusoidalnym.
Filtr korekcyjny — filtr dolnoprzepustowy RC o stałej czasowej
1 0 0 fis i charakterystyce częstotliwościowej odwzoruj ącej w przy­
bliżeniu zależność strumienia pozostałości magnetycznej taśmy od
częstotliwości zapisywanego sygnału.
Znamionowa moc sygnału — moc sygnału dostarczana z w yj­
ścia wzmacniacza na normalne obciążenie zastępcze przy okreś­
lonym współczynniku zawartości harmonicznych.
Normalne obciążenie zastępcze jest rezystancją o wartości równej
modułowi impedancji głośnika lub grupy głośników. W przypad­
ku zasilania przez wzmacniacz grupy głośników z jego kilku
wyjść, jest rezystancją, której wartość i sposób dołączenia jest
ustalony dla każdego magnetofonu oddzielnie.
Taśma wzorcowa — taśma magnetofonowa stosowana w postaci
elementu odniesienia, przy określeniu właściwości elektrycznych
magnetofonów.
Taśma testowa — taśma wzorcowa zapisana określonym sygna­
łem, w sposób zapewniający uzyskanie poziomu i przebiegu za­
pisu w funkcji częstotliwości, ustalonego aktualnymi przepisami
międzynarodowymi.

6.2. Rodzaje i przyczyny zniekształceń

przy zapisie i odtwarzaniu

Regulacja i sprawdzenie prawidłowej pracy magnetofonu ma

na celu zapewnienie wierności odtwarzania zapisanych na taśmie
audycji. Odtwarzane dźwięki akustyczne nie powinny się różnić
od dźwięków zapisywanych. Źle wyregulowany magnetofon wpro­
wadza różnego rodzaju zniekształcenia, polegające na występo­
waniu dodatkowych tonów, których nie było w dźwiękach na­
grywanych. Są one słyszalne jako nieczyste brzmienie dźwięku
i nazywają się zniekształceniami nieliniowymi. Przyczyną ich
 powstawania jest układ elektryczny magnetofonu. Inny rodzaj
zniekształceń odtwarzanych dźwięków akustycznych polega na
osłabieniu niskich i wysokich tonów przy zapisie i odtwarzaniu.
Zniekształcenia te noszą nazwę zniekształceń liniowych. Osłabie­
nie wysokich tonów przy zapisie i odczycie może być spowodo­
wane bardzo nieznacznym odsunięciem taśmy od czoła głowicy
uniwersalnej. Odsunięcie taśmy od czoła głowicy może wystąpić
na skutek zabrudzenia czoła głowicy lub powierzchni taśmy, jak
również zbyt słabego przylegania taśmy do czoła głowicy przy
słabym nacisku taśmy.
Nierównomiemość przesuwu taśmy jest również przyczyną
powstawania zniekształceń, słyszanych w postaci zmiany tonacji
nagranego dźwięku, kołysania lub drżenia dźwięku. Taśma po­
winna się przesuwać równomiernie przed głowicami. Prędkość
przesuwu przy zapisie i odczycie powinna być dokładnie taka
sama (nie powinny występować okresowe czy chwilowe wahania
prędkości). Stałe odchylenie prędkości przesuwu taśmy przy od­
czycie od prędkości przy zapisie w granicach ± 2 % nie jest za­
uważalne słuchowo i jest dopuszczalne. Zmianę prędkości przesu­
wu taśmy przy odczycie w stosunku do prędkości przy zapisie
odczuwa się jako zmianę tonacji zapisanego sygnału.
Przy szybszym przesuwie odtwarzanej taśmy odtwarzane
dźwięki mają wyższą tonację niż dźwięki nagrywane i odwrot­
nie, przy wolniejszym przesuwie taśmy przy odtwarzaniu dźwięki
mają tonację niższą.
Zmianę prędkości przesuwu taśmy przy zapisie i odczycie mo­
że spowodować: zmiana częstotliwości sieci (zmiana prędkości ob­
rotowej silnika), zbyt słaby docisk rolki napędzającej taśmę, kli­
nowanie się taśmy w kołkaćh prowadzących.
Przy częstotliwości wahań przesuwu mniejszej niż 20 Hz ucho
ludzkie odczuwa te wahania jako okresowe zmiany wysokości to­
nu (kołysanie dźwięku). Najsilniejsze wrażenie tych zmian od­
czuwa się przy częstotliwości wahań prędkości przesuwu w gra­
nicach 3-^-6 Hz. Przy częstotliwości wahań prędkości przesuwu
taśmy > 2 0 Hz zniekształcenia te odczuwa się jako drżenie dźwię­
ku.
Dopuszczalna wartość nierównomiemości przesuwu taśmy wy­
nosi 0,5%. Drżenie i kołysanie odtwarzanych dźwięków jest naj­
łatwiej dostrzegalne przy odtwarzaniu tonów prostych, np. 1 0 0 0
Hz lub solowych nagrań instrumentów muzycznych, np. na forte­
pianie lub skrzypcach.
Szybkie i chwilowe wahania prędkości, powodujące drżenie
i kołysanie dźwięku są wywołane „biciem” rolki gumowej, na­
pędzającej taśmę, biciem osi silnika, wadliwą pracą silnika, „bi­
ciem” szpulek z taśmą, nierównomiernym oporem taśmy odwija-
jącej się z lewej szpuli i wreszcie ślizganiem się taśmy przy sła­
bym docisku do osi silnika.
Zakłócenia zewnętrzne, szumy i przydźwięki sieci zasilającej są
wzmacniane dodatkowymi i szkodliwymi dźwiękami, wprowadzo­
nymi przez układ elektryczny magnetofonu, słyszanymi w głoś­
niku w postaci buczenia lub szumu.
Buczenie jest wywołane przez magnetyczne pole rozproszenia
silnika-transformatora lub przydźwięk z obwodu katody pierwszej
lampy wzmacniacza.
Pole magnetyczne silnika-transformatora indukuje napięcie
zakłócające w uzwojeniu głowicy uniwersalnej. Rozregulowanie
się kompensacji przydźwięku sieci może być przyczyną zwiększo­
nego poziomu buczenia.
Szumy słyszane w głośniku pochodzą głównie z taśmy magne­
tofonowej, przesuwającej się przed głowicą. Przyczyną ich pow­
stawania może być oprócz samej taśmy trwałe namagnesowanie
części stalowych, z którymi się styka taśma. W celu usunięcia
tego namagnesowania należy części te rozmagnesować. Duży po­
ziom szumów, przydźwięku i zakłóceń w stosunku do sygnału
użytecznego może być również spowodowany przez słabe wyste­
rowanie taśmy lub źle dobraną wartość napięcia podkładu gło­
wicy uniwersalnej.
Przy zbyt małym napięciu generatora podkładu na skutek usz­
kodzenia głowicy lub układu generatora, niewłaściwego prowa­
dzenia taśmy przed głowicą kasującą (słabego przylegania lub
przesunięć głowicy względem taśmy) — może być słyszane nowe
nagranie na tle zbyt słabo skasowanego nagrania poprzedniego.
Nagrywanie sygnałów o zbyt dużym poziomie może również
spowodować przesłuch między ścieżkami. Przy odtwarzaniu ścież­
ki górnej słyszy się dźwięki zapisane na ścieżce dolnej i odwrot­
nie.
 Regulacja i sprawdzenie układu elektrycznego magnetofonu
polega na kolejnym wykonaniu następujących czynności:
— sprawdzeniu poboru prądu z sieci zasilającej 220 V, 50 Hz,
— sprawdzeniu parametrów wzmacniacza odczytu,
— sprawdzeniu parametrów wzmacniacza zapisu,
— sprawdzeniu parametrów wzmacniacza mocy,
— sprawdzeniu i regulacji napięcia kasowania i podkładu ge­
neratora
— sprawdzeniu parametrów i ustaleniu progu działania układu
automatycznej regulacji wzmocnienia (ARW w ZK125, ZK145),
— sprawdzeniu prędkości i nierównomiemości przesuwu taśmy,
— regulacji położenia głowicy uniwersalnej względem taśmy,
— sprawdzeniu poziomu kasowania przy częstotliwości 66 Hz,
— pomiarze przesłuchu między systemami głowicy czterościeżko-
wej,
— sprawdzeniu poziomu maksymalnego nagrania i wielkości
współczynnika harmonicznych,
— sprawdzeniu ogólnej charakterystyki zapisu i odczytu,
— sprawdzeniu skuteczności kasowania,
— sprawdzeniu dynamiki zapisu,
— sprawdzeniu tłumienia przeniku,
— sprawdzeniu mikrofonowania,
— sprawdzeniu obecności drgań pasożytniczych.
Przed przystąpieniem do regulacji i sprawdzenia magnetofonu
należy skontrolować ustawienie napędów i rolki prowadzącej taś­
mę. Taśma powinna się nawijać równomiernie na lewą i prawą
szpulę, bez ocierania się o boczne krawędzie w obu kierunkach
przewijania i przy obu prędkościach przesuwu taśmy. W razie
niespełnienia tych wymagań należy nastawić magnetofon wg p.
3.4.4.4, 3.4.5.4, 3.5.I.3.
Kolejną czynnością, którą należy wykonać przed przystąpie­
niem do regulacji jest sp ra w ien ie napięć stałych na elektrodach
lamp wzmacniacza. Niewłaściwe napięcia mogą być przyczyną
spadku wzmocnienia poszczególnych stopni lub całego toru.
Sprawdzenie i regulację można wykonywać przy napięciu sieci
zasilającej w granicach + 5%-r- + 10°/o od wartości znamionowej
oraz po nagrzaniu magnetofonu i przyrządów pomiarowych (po
15 minutach od chwili włączenia zasilania).
Przewody łączące przyrządy pomiarowe z magnetofonem po­
winny być jak najkrótsze i ekranowane na całej długości. Uzie­
mienie ekranów przewodów pomiarowych i masy przyrządów
pomiarowych powinny być możliwie blisko połączone z masą
układu elektrycznego magnetofonu w punkcie przełączenia prze­
wodów.
Generator akustyczny, za pomocą którego sprawdza się i regu­
luje charakterystyki poszczególnych stopni zwykle ma wmonto­
wany wskaźnik napięcia wyjściowego. Przy zastosowaniu zewnę­
trznego dzielnika napięcia akustycznego na wyjściu generatora,
wmontowany wskaźnik wskazuje rzeczywiste wartości napięć
przy obciążeniu oporem równym lub większym niż opór wyjś­
ciowy generatora.

6.4. Wykaz przyrządów, narzędzi i taśm pomiarowych

Do przeprowadzania właściwej regulacji i kontroli parametrów

układu elektrycznego magnetofonu jest potrzebny następujący
komplet przyrządów, narzędzi oraz taśm:
— woltomierz uniwersalny prądu stałego o rezystancji ^ 1 0 kQ/
/V lub woltomierz lampowy prądu stałego o zakresie pomia­
rowym 1-4-300 V.
— generator akustyczny przestrajany w zakresie 20-4-20 000 Hz
z ciągłą regulacją napięcia wyjściowego, impedancją wyjścio­
wą ^ 6 0 0 Q i o zniekształceniach nieliniowych < 1 %,
— miliwoltomierze lampowe o zakresie 10 mV-4-300 V i l mV4-
-4-300 V, pasmo przenoszenia do 200 kHz,
— miliwoltomierz selektywny o zakresie do 20 kHz,
-— miernik prędkości i nierównomierności przesuwu taśmy,
— miernik zniekształceń nieliniowych,
— dzielnik napięcia akustycznego,
— miernik mocy wyjściowej,
— miliwoltomierz z filtrem psofometrycznym,
— taśma magnetofonowa wzorcowa do pomiaru charakterysty­
ki ogólnej BASF typ LGS 26,
— taśma magnetofonowa z nagraniem wzorcowym do wyznacza­
nia skosu szczeliny głowicy (częstotliwość nagranego sygnału
8 kHz, prędkość przesuwu 9,5 cm/s),
— taśma testowa do regulacji ustawienia głowicy czterościeżko-
wej i nagranymi sygnałami o częstotliwości 8 kHz, 500 Hz,
333 Hz (rys. 6.3),
— urządzenie do rozmagnesowania drogi taśmy i głowic (dławik
z otwartym rdzeniem, zasilany z sieci prądu przemiennego
50 Hz, 220 V),
— taśma do pomiaru prędkości i nierównomiemości z nagranym
sygnałem 3000 Hz,
— wkrętak wykonany z materiału niemagnetycznego do nasta­
wiania położenia głowic,
— szczypy płaskie.

6.5. Sposoby sprawdzania i regulacji magnetofonu

6.5.1. Sprawdzanie poboru prądu z sieci zasilającej

W obwód zasilania magnetofonu należy włączyć amperomierz

prądu zmiennego o zakresie 0,5 A, klasy 2,5 i odczytać wskazaną
wartość prądu. W pozycji START przełącznika rodzaju pracy
wielkość pobieranego prądu nie powinna być większa w magne­
tofonach ZK120, ZK140 aniżeli
265 mA ± 10% w układzie zapisu
260 mA ± 1 0 % w układzie odczytu
w magnetofonach ZK125, ZK145
270 mA ± 10% w układzie zapisu lub odczytu

6.5.2. Sprawdzanie parametrów wzmacniacza odczytu

Wielkość wzmocnienia, charakterystykę częstotliwościową, wiel­

kość napięcia szumów (zakłóceń) toru odczytu należy sprawdzać
w układzie przedstawionym na rys. 5.31, 5.32, 5.33, 5.34 oraz me­
todami podanymi w p. 5.1.3.5. Param etry toru odczytu powinny
być zgodne z wymaganiami podanymi w p. 5.1.3.4.
 Wielkość wzmocnienia, charakterystykę częstotliwościową, wiel­
kość napięcia szumów (zakłóceń) na gnieździe słuchawkowym na­
leży sprawdzać w układzie przedstawionym na rys. 5.17, 5.18,
5.19, 5.20 oraz metodami podanymi w p. 5.1.2.6., 5.1.2.7. Para­
metry toru zapisu powinny być zgodne z wymaganiami podanymi
w p. 5.1.2.4, 5.1.2.5.

6.5.4. Sprawdzanie parametrów wzmacniacza mocy

Sprawdzenie i pomiary parametrów wzmacniacza mocy należy

przeprowadzać w układzie przedstawionym na rys. 5.34 oraz wg
sposobów podanych w p. 5.1.3.5.

6.5.5. Sprawdzanie i regulacja generatora

prądu podkładu i kasowania

Regulację i pomiary generatora kasowania i podkładu należy

przeprowadzać po uruchomieniu magnetofonu. W układzie zapisu
regulację rozpoczyna się co najmniej po dwóch minutach od mo­
mentu włączenia magnetofonu do sieci zasilającej. Napięcie ka­
sowania i podkładu należy mierzyć miliwoltomierzem lampowym
za pośrednictwem dzielnika rezystorowego 1000: 1 (rys. 5.49).
Przed regulacją należy ustawić w środkowe położenie trym ery
służące do ustalenia wielkości napięcia podkładu na głowicy uni­
wersalnej (trymer C20 w ZK120 i trym er C20a, C20 w ZK140 oraz
trym ery C2 w ZK125 i C2a, C2 w ZK145). Częstotliwość generato­
ra w magnetofonach ZK120, ZK140 nastawia się na 65 ± 3 kHz
za pomocą rdzenia cewki generatora (kręcąc od strony kołnierza).
Wielkość normalnego napięcia podkładu na głowicach uniwer­
salnych nastawia się wg niżej podanego barwnego kodu:
kolor kropki napięcie podkładu
brązowy 30 V
czerwony 35 V
zielony 40 V
biały 45 V
 , Napięcia kasowania na zaciskach głowicy kasującej (rys. 5.44,
5.45 i rys. 5.46, 5.47) po uzyskaniu znamionowego napięcia pod­
kładu na głowicy uniwersalnej powinny wynosić:
od 40 do 48 V w ZK120 (nastawiane rezystorem R31),
od 9 do 12 V w ZK140 (nastawiane rezystorem R31),
od 40 do 48 V w ZK125,
od 12 do 16 V w ZK145.
Ze względu na wzajemny wpływ regulatora R 31 i trymerów C2c
1 Cjoa w magnetofonach ZK120 i ZK140 należy nastawianie wiel­
kości napięcia kasowania i podkładu powtarzać tak długo, aż na­
pięcia te będą zgodne z wymaganiami.
Napięcie podkładu w magnetofonie ZK140 i ZK145 ustawia się
oddzielnie dla każdego systemu głowicy (ścieżka 1—2 i 3—4).
Napięcie podkładu na zaciskach głowicy uniwersalnej przy za­
pisie trikowym nie powinno wzrosnąć więcej niż o 15%.

6.5.6. Sprawdzenie i nastawianie progu działania układu

automatycznej regulacji wzmocnienia
w magnetofonach ZK125, ZK145

Sprawdzenie i nastawienie progu- działania ARW należy prze­

prowadzać w układzie przedstawionym na rys. 5.20 w następu­
jących położeniach elementów manipulacyjnych:
— przycisk zapisu w położeniu AUTOMATYCZNY MUZYKA,
— przełącznik rodzaju pracy w poz. START,
— regulator wzmocnienia w poz. 9 (maksimum wzmocnienia),
— regulator barwy dźwięku w poz. * 4 (stopień końcowy wyłą­
czony).
Przy wszystkich pomiarach układu ARW generator kasowania
nie może być wyłączony (głowica kasująca nie może być zwarta).
Napięcie wejściowe mierzy się na zaciskach generatora akustycz­
nego (rys. 5.20). Nastawienie progu działania ARW przeprowadza
się przy napięciu wejściowym’ równym 44 mV i częstotliwości
1 kHz i uprzednim ustawieniu suwaka rezystora nastawnego R ?5
w prawe skrajne położenie. Napięcie na gnieżdzie słuchawkowym
(rys. 5.20) powinno wynosić około 1 V. Następnie przez obrócenie
w lewo suwaka rezystora R25 należy nastawić tę wielkość napię­
cia na gnieżdzie słuchawkowym, jaką uzyskuje się w badanym
magnetofonie przy sprawdzaniu wielkości napięcia wyjściowego
toru zapisu w położeniu przycisku zapisu USTAWIANY w spo­
sób podany w p . 5.1.2.7 (rys. 5.17).
Gdy wartość nastawionego napięcia wyjściowego jest za mała,
należy ponownie ustawić suwak rezystora R25 w prawe skrajne
położenie i poczekać aż napięcie wyjściowe wzrośnie ponad
805 mV. Po tym czasie można dopiero ustawić suwak R25 we
właściwe położenie.
Po zmniejszeniu napięcia generatora do 4,4 mV w położeniu
STOP przełącznika rodzaju pracy i ponownym ustawieniu przy­
cisku zapisu w poz. AUTOMATYCZNY MUZYKA, napięcie na
gnieździe słuchawkowym może zmaleć najwyżej o 2 dB w sto­
sunku do napięcia wyjściowego, jakie uzyskuje się w położeniu
przycisku zapisu USTAWIANY (p. 5.1.2.7, rys. 5.17).
Sprawdzenie czasu narastania układu ARW
Czas narastania układu ARW jest to okres czasu, po którym
napięcie wyjściowe wzrośnie o 3 dB od momentu zmniejszenia
napięcia wejściowego o 10 dB, to jest do wartości 13,9 mV (w od­
niesieniu do Uuej = 44 mV). Czas narastania nie może być więk­
szy od 35 s. Czas narastania układu ARW należy sprawdzać po
ustawieniu przycisku zapisu w położenie AUTOMATYCZNY MU­
ZYKA i przełącznika rodzaju pracy w poz. START oraz dołą­
czeniu równolegle rezystora 15 kQ (rys. 5.20) kondensatora
0,01 pF.

6.5.7. Sprawdzanie prędkości i nierównomierności

przesuwu taśmy

Przed przystąpieniem do sprawdzania nierównomierności i pręd­

kości przesuwu taśmy należy magnetofon rozmagnesować. Roz­
magnesowanie drogi taśmy polega na zbliżeniu dławika rozmag-
nesowującego (po włączeniu go do sieci 220 V, 50 Hz) na bardzo
małą odległość do przedmiotu rozmagnesowanego, a następnie od­
sunięciu go na odległość około pół metra i wyłączeniu dławika
z sieci. Rozmagnesować należy również kołki prowadzące taśmę,
głowicę kasującą i uniwersalną oraz pozostałe części mostka, do
którego zamocowano głowice.
 Następnie posługując się specjalnym przyrządem i taśmą pomia­
rową z nagranym sygnałem 3000 Hz należy sprawdzić wartość
nierównomiemości i prędkości przesuwu taśmy. Pomiar ten na­
leży wykonać na początku i na końcu taśmy pomiarowej długości
ogólnej 250 m. Nierównomiemość przesuwu powinna mieć w ar­
tość 0,2%, a odchyłka prędkości przesuwu taśmy od wartości zna­
mionowej powinna wynosić ± 2%.
Średnią prędkość przesuwu taśmy w razie braku przyrządu do
sprawdzania prędkości i nierównomiemości można sprawdzić za
pomocą odcinka taśmy o znanej długości, mierząc czas potrzebny
do przesunięcia tego odcinka. Przy znamionowej prędkości prze­
suwu taśmy 9,5 cm/s, odcinek taśmy długości 95 cm powinien się
przesunąć w czasie 10 s.
Pomiaru nierównomiemości przesuwu taśmy można dokonać
tylko za pomocą przyrządu do badania prędkości i nierównomier-
ności lub specjalnymi metodami laboratoryjnymi. Z metod do­
stępnych zaleca się subiektywną ocenę nierównomiemości prze­
suwu taśmy przez przesłuchanie taśmy z nagraniem (fortepian
lub partia solowa) na dwóch magnetofonach, badanym i wzorco­
wym tj. o małej nierównomiemości przesuwu. Taśmę użytą do
badania należy nagrać na magnetofonie wzorcowym. Porównanie
jakości odtwarzania nagranego odcinka pozwala ocenić stopień
nierównomiemości przesuwu taśmy badanego magnetofonu.

6.5.8. Regulacja położenia głowicy uniwersalnej

względem taśmy w magnetofonach ZK120, ZK125

Przed przystąpieniem do regulacji należy taśmę jeden raz prze­

winąć do przodu i z powrotem. Magnetofon należy uruchomić
w układzie odczytu. Przy odczycie dwuścieżkowej taśmy testowej
nagranej sygnałem 8 kHz tak ustala się położenie głowicy za po­
mocą wkręta cylindrycznego h (rys. 6.1), aby na woltomierzu
przyłączonym do wyjścia wzmacniacza (rys. 5.33) otrzymać mak­
symalne napięcie. Należy przy tym uważać, aby przy pokręcaniu
wkrętem nie regulować w zbyt szerokich granicach napięcia wyj­
ściowego (od momentu uzyskania maksymalnej wartości), ponie­
waż na skutek stosunkowo małej sprężystości materiału płyty
mostka nie będzie można powtórnie uzyskać pierwotnie zaobser-
 Mocowanie mostka -
g łow ic kompi.

Rys. 6.1. Mostek z głowicami w magnetofonie ZK120, ZK125

wowanej maksymalnej wartości napięcia wyjściowego. Wkręt nie
powinien być więcej dokręcony poza maksimum niż dwukrotnie.
W przypadku zbyt silnego dokręcenia należy płytkę regulacyjną
odgiąć, przez co uzyskuje się powtórnie możliwość otrzymania
maksymalnego napięcia w czasie regulacji.

6.5.9. Regulacja położenia głowicy uniwersalnej

względem taśmy w magnetofonach ZK140, ZK145

Magnetofon należy uruchomić w układzie odczytu. Przed przy­

stąpieniem do regulacji położenia głowicy należy tak wstępnie
ustawić jej położenie przez pokręcanie wkrętem h (rys. 6.2), aby
górny brzeg taśmy pokrywał się z górną krawędzią rdzenia, a czo­
ło głowicy było równoległe do wałka napędowego. Po nałożeniu
taśmy testowej (do regulacji położenia głowic czterościeżkowych)
 Rys. 6.2. Mostek z głowicami w magnetofonie ZK140, ZK145

nagranej sygnałem 8 kHz, 500 Hz, 333 Hz (rys. 6.3) należy ją

przewinąć do przodu i z powrotem. Przy odczycie odcinka C
(333 Hz) różnica poziomów napięć odczytana na woltomierzu (rys.
5.33) ze ścieżki 1 i 3 nie może być większa niż 2 dB. Przy otrzyma­
niu większych różnic należy głowicę wymienić. Odczytując odci­
nek B (500 Hz) należy tak ustawić wysokość głowicy przez pokrę­
cenie wkrętem h (rys. 6.2), aby uzyskane poziomy ze ścieżek 1 i 3
różniły się o tę samą wartość, jak przy odczycie odcinka C (333 Hz)
z tolerancją ± 1 dB. Na przykład jeżeli przy odczycie odcinka C
(333 Hz) poziom ścieżki 1 jest wyższy o 2 dB od poziomu ścieżki 3,
to przy odczycie odcinka B (500 Hz) poziom ścieżki 1 też musi
być wyższy o 2 dB ± 1 dB od poziomu ścieżki 3. Odczytując od­
cinek A (8 kHz) należy ustawić w pionie skos szczeliny regulu­
jąc wkrętem h (rys. 6.2) tak, aby uzyskać maksymalne poziomy
ze ścieżki 1 i 3. Jeżeli poziomy te wypadają przy innym położeniu
wkrętu, należy wówczas ustawić go w położenie pośrednie. Na­
stępnie sprawdza się różnicę napięć z obu ścieżek, która nie po-
 Schematycznie przedstawiona taśma do ustawiania
głowic czterościeżkowych

Odcinek A 8 kHz Odcinek B 500Hz±n ***** C333 Hz

Im Im __L 1m

Kamee (czerwoni/)

c
Odcinek A do ustawiania
Początek (zielenił)

Odcinek B do,¡¡stawiania wysokości Odcinek Cdo kontroli czułości systemów

szczeliny wpionie
Rys. 6.3. Taśma testowa do ustawiania głowic czterościeżkowych
winna być większa od 2 dB, po uwzględnieniu różnicy poziomów
zmierzonych przy odczycie odcinka C (333 Hz). Na przykład je­
żeli przy odczycie odcinka A (8 kHz) poziom ścieżki 1 jest wyższy
o 4 dB od poziomu ścieżki 3, a przy odczycie odcinka (333 Hz) był
on również wyższy o 2 dB, to w tym przypadku różnica pozio­
mów jest dopuszczalna {4— 2 — 2 dB).
Jeżeli natomiast przy odczycie odcinka A (8 kHz) poziom ścież­
ki 1 jest np. niższy o 1 dB od poziomu ścieżki 3, a przy odczycie
odcinka C (333 Hz) był on wyższy o 2 dB, to stwierdzamy, że
różnica poziomów jest niedopuszczalna i wynosi 1 + 2 = 3 dB.
Ze względu na wzajemny wpływ regulacji (przy odczycie od­
cinka A i B) należy obie czynności powtarzać aż do uzyskania
pożądanych wyników. Jeżeli różnica poziomów przy odczycie od­
cinka A (8 kHz) przekracza wartości dopuszczalne, należy spraw­
dzać prawidłowość przylegania taśmy do czoła głowicy. Negatyw­
ne wyniki może również spowodować zużyta taśma testowa (po­
falowana górna krawędź taśmy).
6.5.10. Sprawdzanie poziomu maksymalnego nagrania
i wielkości współczynnika harmonicznych
Sprawdzenie poziomu maksymalnego nagrania
Napięcie sterujące z generatora akustycznego należy doprowa­
dzić do wejścia (wzmacniacza zapisu zgodnie z układem przedsta­
wionym na rys. 6.4. Napięcie generatora o częstotliwości 333 Hz
należy ustawić tak, aby listki wskaźnika wysterowania stykały się
ze .sobą. Przy odczycie tak nagranego sygnału wielkość napięcia
na wyjściu wzmacniacza odczytu (rys. 6.5) nie powinny być mniej­
sze niż:

Rys. 6.4. Układ pomiarowy do sprawdzania parametrów toru zapisu mag­

netofonu
G — gen era to r a k u sty czn y (20 Hz-i-20 kH z), m V — m iliw o lto m ie rz la m p o w y — p a s­
m o p rzen o szen ia do 0,2 MHz, zak res od 10 m V do 300 V

RADIO

Rys. 6.5. Układ pomiarowy do sprawdzania parametrów toru odczytu

magnetofonu
G — gen era to r a k u sty c z n y (20 Hz^20 kHz), m V — m iliw o lto m ie rz la m p o w y , za­
k res od 10 m V do 300 V, p asm o p rzen oszen ia do 0,2 MHz, TnV2 — m iliw o lto m ie rz
se le n o w y od 20 Hz-i-20 kHz

500 mV w ZK120
550 mV w ZK140
600 mV w ZK125 I , . ., . Ttotawtawv
615 mV w ZK145 f ^ ^ J
W magnetofonie ZK125 i ZK145 po ustawieniu przycisku za­
pisu w położenie AUTOMATYCZNY MUZYKA, napięcie odczytu
nie powinno zmaleć więcej niż o 2,5 dB w odniesieniu do zmie­
rzonej wielkości w położeniu przycisku zapisu USTAWIANY.
Współczynnik zawartości harmonicznych zmierzony przy od­
czycie (rys. 6.5) sygnału 333 Hz nagranego pełnym poziomem nie
powinien być większy niż 5°/o. W magnetofonach ZK125 i ZK145
Rys. 6.6. Układ do sprawdzania zniekształceń harmonicznych w magneto­
fonie ZK125, ZK145
G — gen era to r a k u sty czn y (20Hz-^20 kH z), m V — m iliw o lto m ie rz la m p o w y — 10 m V
do 300 V, pasm o p rzen oszen ia d o 0,2 MHz

w położeniu przycisku zapisu AUTOMATYCZNY MUZYKA, po

doprowadzeniu do wejścia wzmacniacza zapisu (rys. 6.6) napięcia
245 mV, 333 Hz, współczynnik zawartości harmonicznych nie po­
winien być również większy niż 5°/o.

6.5.11. Sprawdzanie poziomu kasowania

przy częstotliwości 66 Hz

Po zapisaniu odcinka taśmy wzorcowej sygnałem o częstotliwo­

ści 66 Hz poziomem maksymalnym i następnie jego skasowaniu
należy odczytać skasowany odcinek taśmy w położeniu 9 regula­
tora wzmocnienia (wzmocnienie maksymalne).
Wielkość napięcia odczytu na wyjściu wzmacniacza (rys. 6.5)
zmierzona woltomierzem selektywnym nie powinna być większa
niż:
— 5 mV w magnetofonie ZK125 1 w położeniu przycisku zapisu
-— 6 mV w magnetofonie ZK145 J USTAWIANY
— 4 mV w magnetofonie ZK120
— 3,5 mV w magnetofonie ZK140

6.5.12. Pomiary przesłuchu między systemami

głowicy uniwersalnej w magnetofonach ZK140, ZK145

Po zapisaniu na taśmie wzorcowej (uprzednio skasowanej) syg­

nału o częstotliwości 1000 Hz poziomem maksymalnym, w sposób
pokazany na rys. 6.7, należy odczytać i zanotować napięcia na
wyjściu wzmacniacza odczytu (rys. 6.5). Stosunki napięć
 w 7//////AY///A F2-

!
z z--------
$->y55dB i>/55dB
Rys. 6.7. Sposób zapisania taśmy przy pomiarach przesłuchu między sy­
stemami głowicy czterościeżkowej

^ (A> oraz ^ (B)- powinny być większe od 55 dB

U(w) U (z>

6.5.13. Sprawdzanie ogólnej charakterystyki

zapisowo-odczytowej
Należy doprowadzić z generatora napięcie sterujące do wejścia
wzmacniacza zapisu w układzie przedstawionym na rys. 6.4. Za­
pisać na taśmie wzorcowej sygnały o częstotliwości: 40 Hz, 80 Hz,
1 kHz, 6 kHz, 12 kHz poziomem 10-krotnie niższym od maksy­
malnego przy częstotliwości 1 kHz. Następnie należy odczytać ta­
śmę i zanotować wskazania miliwoltomierza włączonego na wyj­
ściu wzmacniacza odczytu (rys. 6.5) dla poszczególnych częstotli­
wości. Przebieg stosunku (S) napięcia wyjściowego o dowolnej
częstotliwości w zakresie od 40 Hz do 12 kHz, do napięcia o czę-

Rys. 6.8. Pole tolerancji charakterystyki zapisowo-odczytowej magnetofonu

ZK120, ZK125, ZK140, ZK145

stotliwości 1000 Hz powinien się mieścić w obszarze tolerancji

przedstawionym na rys. 6.8. Wielkość tego stosunku należy obli­
czyć ze wzoru
S = 20 log ^ (dB)
Uf
gdzie: Ui — napięcie odczytu o częstotliwości 1000 Hz,
Uf — napięcie odczytu o dowolnej częstotliwości w paśmie
40 Hz do 12 kHz.
6.5.14. Sprawdzanie skuteczności kasowania

Po przyłączeniu do wyjścia wzmacniacza odczytu miliwoltomie-

rza selektywnego (rys. 6.5) i ustawieniu regulatora wzmocnienia
w poz. 9 (maksymalne wzmocnienie) należy zapisać odcinek taśmy
(rys. 6.4) sygnałem o częstotliwości 1 kHz poziomem maksymal­
nym (listki wskaźnika wysterowania stykają się ze sobą). Przy
odczytaniu tak nagranego odcinka taśmy należy pomierzyć na­
pięcie U i na miliwoltomierzu, a następnie skasować połowę odcin­
ka zapisanej taśmy. Po odczytaniu skasowanego odcinka taśmy
należy zanotować napięcie U2. Stosunek napięć U1/U2 powinien
być większy od 65 dB (1800).

6.5.15. Sprawdzanie dynamiki zapisu

Po doprowadzeniu do wejścia wzmacniacza zapisu napięcia z ge­
neratora akustycznego (rys. 6.4), należy zapisać na taśmie wzor­
cowej sygnał o częstotliwości 333 Hz poziomem maksymalnym.
Następnie należy dokonać zapisu, po odłączeniu generatora i do­
łączeniu do wejścia wzmacniacza zapisu rezystora 22 kQ. Oba za­
pisy należy odczytać przy maksymalnym wzmocnieniu toru od­
czytu. Dynamika zapisu określona przez stosunek tych dwóch
odczytanych napięć powinna mieć wartość nie mniejszą niż
42 dB.

6.5.16. Sprawdzanie tłumienia przeniku

Tłumienie przeniku w magnetofonach ZK120 i ZK125 sprawdza

się przez nagranie na ścieżce 1 sygnału o częstotliwości 66 Hz
poziomem maksymalnym, po uprzednim skasowaniu ścieżki 2.
Nagrany sygnał na ścieżce 1 należy odczytać przy maksymalnym
wzmocnieniu, notując wartość napięcia wyjściowego C7i (a na­
stępnie skasować). Po nagraniu ścieżki 2 poziomem maksymal­
nym należy ponownie odczytać ścieżkę 1, notując wartość napię­
cia U2. Do pomiaru napięcia wyjściowego (rys. 6.5) należy uży­
wać woltomierza selektywnego. Stosunek napięć U2IUi wyrażony
w decybelach powinien mieć wartość większą niż 40 dB. W mag­
netofonach ZK140, ZK145 niezapisana ścieżka powinna leżeć po­
między ścieżkami zapisanymi (rys. 6.7).
 Sprawdzenie mikrofonowania polega na odczytaniu taśmy wzor­
cowej zapisanej płynnie w zakresie częstotliwości od 40-1-
-HL2 000 Hz. Taśmę należy zapisać w układzie przedstawionym na
rys. 6.9. Napięcie generatora przy zapisie powinno być stałe
RADIO
R MIKRO

r=R-C=100ps
Rys. 6.9. Układ pomiarowy do sprawdzania mikrofonowania magnetofonu

i określone przy częstotliwości generatora 333 Hz dla poziomu

pełnego wysterowania. Regulator wzmocnienia ustawia się na
maksimum, a głośnik powinien być włączony. Magnetofon nie po­
winien mikrofonować na żadnej częstotliwości w paśmie od 40-1-
-1-12 000 Hz.

6.5.18. Sprawdzanie drgań pasożytniczych

Sprawdza się w układzie przedstawionym na rys. 6.9 oraz w

sposób podany w p. 6.5.17. Prędkość zmiany częstotliwości sygna­
łu zapisanego na taśmie powinna pozwalać na słuchowe zauważe­
nie drgań pasożytniczych. Regulator wzmocnienia należy ustawić
w położenie zapewniające uzyskanie mocy znamionowej nie więk­
szej niż 0,5 mocy znamionowej magnetofonu, przy odczycie syg­
nału o częstotliwości 333 Hz.
7. NAPRAWY UKŁADU ELEKTRYCZNEGO
I WYMIANA GŁOWIC

7.1. Niedomagania wywołane wadliwą pracą

układu elektrycznego (objawy i przyczyny)
Poniżej będą omówione najbardziej typowe i prawdopodobne
uszkodzenia oraz metody ich wykrywania i usuwania.

7.1.1. Brak zapisu i kasowania

Najczęstszym powodem braku zapisu i kasowania jest uszko­

dzenie generatora prądu podkładu i kasowania. Proste sprawdze­
nie pracy generatora i metody wykrywania jego uszkodzeń omó­
wiono w p. 5.1.4.5. W przypadku braku zapisu przy właściwej
pracy generatora należy sprawdzić wielkość napięcia podkładu
na głowicy uniwersalnej za pomocą miliwoltomierza w układzie
przedstawionym na rys. 5.49. Jeżeli napięcie to jest zgodne
z wartościami podanymi w p. 5.1.4.3, należy wówczas sprawdzić
czy sygnał małej częstotliwości jest doprowadzony do głowicy uni­
wersalnej. W tym celu należy doprowadzić sygnał z generatora
akustycznego w układzie jak na rys. 5.17 i sprawdzić wzmacniacz
zapisu wg p. 5.1.2.6 lub 5.1.2.7. W przypadku obecności obu tych
napięć należy sprawdzić głowicę (przerwa w uzwojeniu, brak sty­
ku w przełączniku ZAPIS-ODCZYT lub w przełączniku cztero-
ścieżkowym).

7.1.2. Słabe kasowanie, duże zniekształcenie, słaby zapis

Przyczyną tego niedomagania jest obniżenie się napięcia gene­

ratora prądu podkładu i kasowania. Przyczyną obniżonego napię­
cia generatora może być:
 uszkodzona lub zużyta lampa ECL 86, zwoje zwarte w dławiku
generatora (Dl), obniżone stałe napięcie zasilające lampę.
Zwoje zwarte w dławiku Dl sprawdza się przez pomiar dobroci
(Q) dławika w układzie jak na rys. 5.50. Obniżone stałe napięcie
zasilające lampę mogą być wywołane uszkodzeniem zasilacza, któ­
ry należy sprawdzić w sposób podany w p. 5.1.1.4. Duże znie­
kształcenia przy zapisie mogą być również spowodowane uszko­
dzeniem wzmacniacza zapisu, polegającym głównie na zmianach
punktów pracy lampy (upływność kondensatorów sprzęgających,
wzrost rezystancji rezystorów, uszkodzone lub zużyte lampy). Sła­
be kasowanie zapisu (oprócz obniżonego napięcia na głowicy ka­
sującej), może być spowodowane także przez niewłaściwe położe­
nie głowicy kasującej względem taśmy, o ile po ewentualnej wy­
mianie głowicy na nową nie została ona prawidłowo ustawiona.
Sposoby ustawienia głowic kasujących w stosunku do taśmy zo­
stały omówione w p. 7.2.

7.1.3. Kasowanie dobre — brak zapisu

W tym przypadku brak zapisu jest spowodowany (poza omó­

wionymi już usterkami lub obniżonym napięciem podkładu głowi­
cy uniwersalnej) uszkodzeniem samej głowicy albo jej obwodu
doprowadzającego do wyjścia wzmacniacza względnie wzmacnia­
cza zapisu. Należy również sprawdzić kable łączące źródła steru­
jące (gramofon, radio itp.) z wejściem wzmacniacza zapisu. Naj­
prostszym sposobem sprawdzenia wzmacniacza zapisu jest zba­
danie przechodzenia sygnału (p. 5.1.3.6).

7.1.4. Zapis zniekształcony — brak niskich i wysokich tonów

Przyczyną tego niedomagania może być niewłaściwa charakte­

rystyka wzmacniacza zapisu (lub odczytu). W tym przypadku do
wykrycia tego uszkodzenia jest niezbędny generator akustyczny
i miliwoltomierz lampowy. Przyczyn uszkodzenia należy szukać
w utracie pojemności lub wzroście upływności kondensatorów
sprzęgających lub kondensatorów w gałęzi sprzężenia zwrotnego.
Przed poszukiwaniem uszkodzenia tego typu należy zapoznać
się z opisami układów elektrycznych wzmacniaczy zapisu i odczy­
tu, w których omówione zostały sposoby uzyskania właściwych
charakterystyk tych wzmacniaczy. Prześledzenie wielkości wzmoc­
nienia poszczególnych stopni podanych na rys. 5.25. lub 5.26 umo­
żliwia szybkie zlokalizowanie uszkodzonego elementu. Brak wy­
sokich tonów przy odtwarzaniu może być spowodowany również
zabrudzeniem czoła głowicy lub taśmy. Jeżeli po oczyszczeniu czo­
ła głowicy (czystym spirytusem) i taśmy (za pomocą widełek z fil­
cem) nie uzyskuje się polepszenia zapisu i odczytu wysokich to­
nów przy prawidłowej charakterystyce wzmacniacza zapisu i od­
czytu, powodem braku wysokich tonów może być naturalne zu­
życie się głowić (zmniejszenie się głębokości czoła) spowodowane
tarciem taśmy. W tym przypadku można zmniejszyć wielkość
napięcia podkładu o taką wartość (około 30% w stosunku do zmie­
rzonej), aby uzyskać przy odczycie charakterystykę zapis-odczyt
zgodną z wymaganiami podanymi w p. 6.5.13.

7.1.5. Brak odtwarzania nagranej taśmy

Przyczynę braku odtwarzania należy szukać w torze odczytu

w sposób podany w p. 5.1.3.6, rozpoczynając od siatki sterującej
lampy stopnia końcowego. Przerwa w uzwojeniu głowicy uniwer­
salnej, a rzadziej brak styku w przełączniku zapis-odczyt lub prze­
łączniku ścieżek (ZK140, ZK145) może być również powodem bra­
ku odtwarzania.

7.1.6. Odtwarzanie zakłócone szumami lub przydźwiękiem

Jednym z częstych zjawisk złego odtwarzania (i nagrywania)

jest nadmierny poziom szumów. Powdem powstawania dużych szu­
mów jest uszkodzenie lampy w pierwszych stopniach wzmacnia­
cza lub uszkodzenie kondensatorów (upływność) w obwodach siat­
kowych pierwszej i drugiej lampy, a także rozregulowanie się po­
tencjometrów nastawczych (J?29> f%) lub utrata pojemności (albo
wzrost upływności) kondensatorów elektrolitycznych w zasilaczu.
Gdy nadmierny szum występuje tylko przy przesuwie taśmy (bez
sygnału użytecznego), a w pozycji STOP przełącznika rodzaju pra­
cy zanika, to powodem jego występowania jest namagnesowanie
się osi koła zamachowego lub samej głowicy. W tym przypadku
rozmagnesowanie osi koła zamachowego i głowicy przeprowadzić
należy za pomocą specjalnego dławika z otwartym rdzeniem, uży­
wanego również do szybkiego kasowania zapisu na taśmach.

7.1.7. Mała moc wyjściowa przy odtwarzaniu taśmy

Przyczyną małej mocy wyjściowej jest przede wszystkim lam­

pa ECL 86. W przypadku gdy wymiana lampy na nową nie daje
pożądanych wyników, a pomiary napięć stałych na elektrodach
nie wykazują większych odchyleń niż ± 5°/o od wartości poda­
nych na schematach ideowych (rys. 9.1, 9.2, 9.3, 9.4), dalszych
przyczyn uszkodzeń należy szukać w transformatorze głośniko­
wym (zwoje zwarte) przez pomiar przekładni napięciowej. Zmniej­
szenie mocy wyjściowej przy odczycie może być również spowo­
dowane zmniejszeniem się wzmocnienia stopni wzmacniacza na­
pięciowego, uszkodzoną głowicą lub złym stykiem taśmy z czołem
głowicy.

7.2. .«Wymiana zużytych głowic i konserwacja

układu elektrycznego

Okres prawidłowej pracy głowicy uniwersalnej przewidziany

jest na około 1500 h. O konieczności wymiany głowicy uniwer­
salnej decyduje obok powstałych usterek elektrycznych (zwarcie
do masy, przerwa w uzwojeniu) również zużycie mechaniczne spo­
wodowane tarciem taśmy. Głowica wykazująca wyraźne wgłębie­
nie utrudniające prowadzenie taśmy i dokładne jej przyleganie
do szczeliny kwalifikuje się do wymiany. Naprawa głowicy przez
wyrównanie powierzchni czoła przez szlifowanie jest niewska­
zana, gdyż użycie nieodpowiedniego materiału ściernego (tarczy
lub papieru) może doprowadzić do zniszczenia materiału rdzenia
głowicy, a trwałość mechaniczna głowicy może być już za mała
na skutek bardzo małej głębokości czoła.
Wymiana głowicy uniwersalnej w magnetofonach ZK120
 i ZK125 jest prosta i polega na odlutowaniu przewodów głowicy
od łączówki, zdjęciu cięgna dociskowego taśmy wraz ze sprężyn­
ką, odkręceniu dwóch nakrętek mocujących mostek nośny głowic
i odchyleniu go o taki kąt, aby nie uszkodzić przewodów głowicy
kasującej, odkręceniu dwóch wkrętów mocujących głowicę do
ekranu, odkręceniu wkręta mocującego klapkę ekranującą (wkręt
na dnie ekranu) i wyjęciu głowicy. Montaż nowej głowicy należy
przeprowadzić w odwrotnej kolejności. W celu ułatwienia moco­
wania nowej głowicy do ekranu należy pod głowicą (pomiędzy
ekranem a spodem głowicy) umieścić mały przedmiot (np. za­
pałkę).
Po wymianie głowicy i ustawieniu jej położenia względem ta­
śmy (p. 6.5.8) bardzo ważną czynnością jest ustawienie prostopa­
dłości szczeliny głowicy do krawędzi taśmy. Szczelinę głowicy mo­
żna prawidłowo ustawić tylko za pomocą specjalnie nagranej ta­
śmy wzorcowej (p. 6.5.8). W razie braku takiej taśmy można
(z gorszym jednak skutkiem) wykorzystać do tego celu taśmę
nagraną pojedynczym sygnałem o częstotliwości 8 kHz na innym
magnetofonie o ustawionej prawidłowo szczelinie. Pionowe usta­
wienie szczeliny do taśmy uzyskuje się przez pokręcenie wkrętem
regulacyjnym h (rys. 6.1). W czasie pokręcania wkrętem regula­
cyjnym h należy obserwować zmiany odczytywanego sygnału na
wyjściu wzmacniacza odczytu i uzyskać maksimum wychylenia
woltomierza. Słuchowe ustawienie pionowego położenia szczeliny
głowicy jest mało dokładne i nie gwarantuje prawidłowego usta­
wienia głowicy; zaleca się je jednak przy braku taśmy z nagra­
niem wzorcowym do ustawienia skosu szczeliny.
Przy wymianie głowicy czterościeżkowej w magnetofonach
ZK140 i ZK145 należy odlutować przewody głowicy, zdjąć cięgno
dociskowe taśmy wraz ze sprężynką, odkręcić nakrętkę h (rys.
6.2) służącą do nastawiania pochylenia głowicy i nakrętkę g razem
z podkładką i sprężyną dociskającą, odkręcić wkręt na dnie ekra­
nu mocujący klapkę ekranującą, zwolnić dwa wkręty mocujące
głowicę do ekranu i wyjąć głowicę. Nową głowicę należy wmon­
tować w odwrotnej kolejności. Czoło głowicy po wmontowaniu
należy ustawić prostopadle do płytki pośredniej (lub równolegle
do wałka napędowego). Należy przy tym zwrócić uwagę, aby gło­
wica nie wykazywała żadnego zauważalnego bocznego pochylenia.
 Następnie należy głowicę tak wysoko podnieść przez obracanie w
prawo tylnego wkręta bez łba, aby taśma swoim dolnym brze­
giem biegła po dolnym talerzyku kółka prowadzącego. Prawidło­
we ustawienie głowicy wymaga stosowania specjalnej taśmy do
ustawiania głowic czterościeżkowych (p. 6.5.9) i powinno być prze­
prowadzone wg sposobów podanych w p. 6.5.9.
W razie braku takiej taśmy można z gorszym nieco skutkiem
ustawić wysokość głowicy i prostopadłość szczeliny przez odczyta­
nie taśmy z nagranym sygnałem 1 kHz i 8 kHz na ścieżce 1 i 3
(rys. 2.2), nagranej na magnetofonie wyregulowanym fabrycznie
(wzorcowym) w niżej podany sposób. Położenie wstępne głowicy
ustala się bez taśmy przez pokręcanie wkrętami h (rys. 6.2) tak,
aby krawędź rdzenia systemu 1-2 znajdowała się poniżej górnej
krawędzi taśmy o około 0,2-ż-0,5 mm, a czoło głowicy było rów­
noległe do wałka napędowego. Pionowe ustawienie szczeliny uzy­
skuje się przez pokręcanie wkrętem n (rys. 6.2) tak, aby przy od­
czycie sygnału 8 kHz uzyskać maksymalne poziomy ze ścieżki
1 i 3. Przy braku takiego położenia należy ustalić pośrednie poło­
żenie wkręta n. Odczytując następnie nie nagraną ścieżkę 4
rys. 2.2 (pomiędzy nagranymi ścieżkami 1 i 3 sygnałem 1 kHz)
należy kręcić wkrętem h w prawo do momentu pojawienia się
sygnału (na słuch) ze ścieżki 1, teraz licząc ilość obrotów należy
kręcić wkrętem h w lewo do momentu pojawienia się sygnału ze
ścieżki 3, wreszcie należy wykonać w prawo połowę ilości uprzed­
nio policzonych obrotów (z dokładnością do 1/4 obrotu). Na końcu
należy sprawdzić jeszcze raz pionowe ustawienie szczeliny
i ewentualnie skorygować.
Głowica kasująca praktycznie nie ulega zużyciu mechaniczne­
mu. Konieczność jej wymiany może zajść przy uszkodzeniach
(zwarcie, przerwa w uzwojeniu). Wymiana głowicy kasującej w
magnetofonach ZK120, ZK125 sprowadza się do odlutowania prze­
wodów i odkręceniu wkręta mocującego głowicę do mostka no­
śnego głowic. Przy zamocowywaniu głowicy należy przesunąć ją do
tyłu (do oporu) i ponownie zamocować do mostka za pomocą wkrę­
tu. Wymiana głowicy kasującej w magnetofonach ZK140 i ZK145
polega na odlutowaniu przewodów i odkręceniu dwóch wkrętów
mocujących. Przy mocowaniu nowej głowicy należy docisnąć ją
do krawędzi oporowej wspornika głowicy.
 Konserwacja głowic polega na czystym utrzymywaniu po­
wierzchni czynnych głowic. W razie zauważenia zanieczyszczeń
czoła głowicy i części, o które trze się taśma należy je dokładnie
oczyścić z brunatnego pyłu za pomocą watki zwilżonej w rozpusz­
czalniku tri. Na powierzchniach pracy głowic, a zwłaszcza na po­
wierzchni głowicy uniwersalnej nie powinny pozostawać nawet
najmniejsze ślady zanieczyszczeń. Do czyszczenia i nastawiania
położenia głowic oraz kołków prowadzących taśmę należy używać
narzędzi, wykonanych z materiału niemagnetycznego np. mosią­
dzu. Nie należy zbliżać do głowic silnych pól magnetycznych (np.
głośnika). Namagnesowanie elementów, o które trze się taśma
prowadzi do powstawania szumów przy zapisie. W ramach każ­
dego przeglądu należy rozmagnesować części leżące na drodze
biegu taśmy. Pozostałe elementy układu elektrycznego jak prze­
łącznik zapis-odczyt, przełącznik ścieżek (ZK140, ZK145) i gniaz­
da przełączeniowe nie wymagają konserwacji.
8. TAŚMY MAGNETYCZNE

8.1. Ogólna charakterystyka

Taśmy magnetyczne są wykonane z dwóch warstw: niemagne­

tycznego podłoża i warstwy magnetycznej. Niemagnetyczne pod­
łoże taśm wykonuje się z materiałów plastycznych jak: acetylo­
celulozy, polichlorku winylu lub poliestru. Materiały te są łatwo­
palne i charakteryzują się dużą wytrzymałością mechaniczną na
rozciąganie. Są one mało wrażliwe na zmiany wilgotności, tem­
peratury i czasu.
Najczęściej stosowane jest podłoże z acetylocelulozy. W ozna­
czeniach typu tych taśm występuje litera C (typ C, Ch itp.) lub
A (typ DA, TA).
Taśmy o podłożu z polichlorku winylu mają w oznaczeniu lite­
rę L (luwitren). Podłoża najnowszych taśm są wykonywane z poli­
estrów. Materiały te charakteryzują się wyjątkowo dużą wytrzy­
małością i są stosowane do wyrobu bardzo cienkich taśm. Na nie­
magnetyczny materiał podłoża jest naniesiona cienka warstwa
magnetyczna z tlenków żelaza.
Zależnie od właściwości tlenków żelaza dzieli się taśmy na mag­
netycznie miękkie i magnetycznie twarde. Taśmy magnetycznie
miękkie są przeznaczone do nagrań przy dużych prędkościach
76 cm/s i 38 cm/s. Nowe taśmy są magnetycznie twarde i prze­
znaczone do nagrywania przy małych prędkościach przesuwu
19 cm/s, 9,5 cm/s, 4,75 cm/s i 2,4 cm/s. Na taśmach magnetycz­
nie twardych zapisują się dobrze wszystkie częstotliwości. Na taś­
mach magnetycznie miękkich zapisują się wielkie częstotliwości
tylko przy dużych prędkościach. Zastosowanie tych taśm w mag­
netofonach o prędkościach przesuwu 9,5 cm/s lub 4,75 cm/s daje
nagranie o małym poziomie i pozbawione wysokich tonów.
 Podział na typy taśm magnetycznych przeznaczonych do zapi­
su dźwięków na magnetofonach powszechnego użytku dokonuje
się ze względu na grubość taśm. Grubość taśmy decyduje o jej
elastyczności, od której jest uzależniona jakość przylegania taśmy
do czoła głowicy. Złe przyleganie powoduje osłabienie wysokich
tonów przy zapisie i odczycie.
Pamiętając, że długość zapisanej fali na taśmie jest określona
stosunkiem prędkości przesuwu do częstotliwości sygnału docho­
dzimy do wniosku, że największe osłabienie wysokich tonów wy­
stąpi przy małych prędkościach przesuwu taśmy, a więc zachodzi
konieczność stosowania najcieńszych taśm.
W sprzęcie powszechnego użytku stosuje się aktualnie pięć ty­
pów taśm:
— taśma o grubości około 35 ąm, nazywana długogrającą (Long
Play),
— taśma o grubości 26 gm o podwójnym czasie grania w sto­
sunku do taśmy standardowej 55 gm (Double Play),
— taśma o grubości około 18 ąm o potrójnym czasie grania (Tri-
ple Play), stosowana głównie w małych magnetofonach prze­
nośnych o małych siłach naciągu,
— taśma o grubości około 12 ¡xm o poczwórnym czasie grania sto­
sowana w kasetach C 90 w magnetofonach bateryjnych i ka­
setowych,
— taśma o grubości około 9 ąm o sześciokrotnie przedłużonym
czasie grania, stosowana wyłącznie w kasetach C 120.

8.2. Własności magnetyczne taśm

Własności magnetyczne taśm podobnie jak własności magne­

tyczne wszystkich ciał ferromagnetycznych określa pętla histe-
rezy (rys. 8.1). Pętla histerezy jest to wykres indukcji magnetycz­
nej (B) w funkcji natężenia pola magnetycznego (H). Liczbowym •
wskaźnikiem właściwości magnetycznych jest przenikalność mag­
netyczna (fi) określona przez stosunek
B
—= u
H
 Rys. 8.1. Pętla histerezy

Przenikalność ciał ferromagnetycznych jest znacznie większa od

jedności. Ze względu na łatwość magnesowania i jego trwałość
rozróżniamy materiały ferromagnetyczne twarde i miękkie. Ma­
teriały magnetyczne twarde trudno się magnesują, ale zachowują
długo swój stan magnetyczny po usunięciu ich spod pola mag­
netycznego. Materiały miękkie przy łatwym magnesowaniu łatwo
zmieniają swój stan magnetyczny. Gdy po namagnesowaniu ma­
teriału aż do nasycenia według krzywej magnesowania pierwot­
nego (rys. 8.1) zmniejszy się wartość pola, rozmagnesowanie ma­
teriału wykazuje pewne opóźnienie, takie, że przy wartości pola
H = 0 istnieje pewna wartość indukcji Br — zwana idukcją
szczątkową. Aby zlikwidować indukcję szczątkową Br potrzebne
jest pole magnetyczne o przeciwnej biegunowości i wartości Hc.
Tę wartość pola nazywamy siłą koercji.
Stosunek siły koercji do indukcji szczątkowej materiału mag­
netycznego taśmy decyduje o jej charakterystyce odtwarzania.
Taśma magnetyczna wychodząc spod głowicy zapisującej namag­
nesowana do wartości Br, zmniejsza indukcję Br na skutek samo­
istnego rozmagnesowania. Wskutek tego indukcja magnetyczna
wycinka taśmy ulega zmniejszeniu do wartości równej B'r wy­
znaczonej przez punkt przecięcia krzywej histerezy magnetycznej
z prostą rozmagnesowania Hd. Odcinek taśmy namagnesowanej do
wartości B'r zachowuje taki „stan magnetyczny” po wyjściu z po­
la działania głowicy zapisującej. Nachylenie prostej rozmagneso­
wania jest różne dla różnych długości fal (1), a więc zależy od
wielkości częstotliwości zapisanego sygnału Of) i prędkości prze­
suwu taśmy (u) przed głowicą zapisującą gdzie
, v i ż
X — — oraz l — —
f 2
długość pojedynczego magnesu.
Rozmagnesowanie to dla fal krótszych jest większe niż dla fal
długich. Graniczną długością fali Xg jest taka długość fali, któ­
rej rozmagnesowanie zmniejszy wartość Br do wartości B'r —
= 0,32 B r.
Graniczna długość fali charakteryzuje taśmę magnetyczną pod
względem jej przydatności do małych prędkości przesuwu i okreś­
la szerokość pasma, jaką można uzyskać przy tej prędkości prze­
suwu. Taśma jest tym lepsza dla małych prędkości przesuwu im
ma mniejszą wartość l g. Małą wartość l g mają taśmy magnetycz­
ne twarde, które charakteryzują się dużym stosunkiem siły koercji
do indukcji szczątkowej Br.
Ocenę materiału magnetycznego taśmy można przeprowadzić
z krzywej = F (H). Zmieniając wartość prądu w głowicy zapi­
sującej przy danej prędkości przesuwu taśmy (a przez to i wartość
natężenia pola H przed szczeliną głowicy), odczytuje się taśmę.
Z wartości napięcia na zaciskach głowicy odczytującej

dt
gdzie: E — wartość siły elektromotorycznej głowicy,
z — liczba zwojów głowicy odczytującej,
można określić wartość strumienia na taśmie.
Przebieg strumienia dla różnych typów taśm przedstawiono
na rys. 8.2.
O czułości taśmy decyduje nachylenie
A0r
AH
prostoliniowej części charakterystyki. Im większe nachylenie tym
większa czułość.
O zniekształceniach nieliniowych decyduje długość prostolinio-
 Mx
10

Rys. 8.2. Przebieg strumienia w różnych typach taśm w funkcji natężenia

pola H
1 — A g fa C, 2 — A g fa CH, 3 — BA SF LGS, i — S c o tc h 111 A , 5 — P y r a l 112 J

wego odcinka charakterystyki. Podobnie można określić szereg

innych parametrów jak: kasowalność — oceniamy przez wychy­
lenie krzywej w zakresie nasycenia i efekt kopiowania — ocenia­
my przez odległość krzywej od osi H w początkowym zakresie
małych pól magnesowania.

8.3. Własności elektryczne taśm

Własności elektryczne taśm magnetofonowych ocenia się na

podstawie pomiarów wielkości i kształtu siły elektromotorycznej
indukowanej w uzwojeniu głowicy odczytującej przez strumień
zapisanego nośnika przesuwającego się przed szczeliną tej gło­
wicy. Podstawowymi wskaźnikami jakościowymi są:
— charakterystyka czułości taśmy,
— zniekształcenia nieliniowe,
— charakterystyka częstotliwościowa,
— dynamika zapisu,
— kasowalność taśmy,
— efekt kopiowania.
W celu porównania różnych typów taśm parametry badanej
taśmy najlepiej porównać do „taśmy odniesienia”, względem któ­
rej określa się własności innych taśm.
 Czułość taśmy jest określona przez stosunek wartości stru­
mienia powstałego w wyniku procesu zapisu, do pola magnetycz­
nego o częstotliwości akustycznej głowicy, wywołanego prądem
zapisu.
Czułość taśmy powinna być stała zarówno w granicach jednej
szpuli jak i na różnych szpulach tego samego typu. Nierówno-
mierność czułości powyżej ± 1 dB jest odczuwana przez słucha­
jącego jako zmiana głośności i dlatego jest niedopuszczalna. Nie-
równomiemóść w zakresie dużych długości fal zapisu jest spowo­
dowana nierównomiemością grubości warstwy czynnej taśmy
i nierównomiemością koncentracji tlenków żelaza, a w przedziale
małych długości fal (oprócz wymienionych wyżej przyczyn), nie-
równomiernościami powierzchni warstwy czynnej oraz ewentual­
nym pyłem na jej powierzchni. Spotykane czasem okresowe zmia­
ny czułości wzdłuż długości taśmy, wynikają z nierównomiernej
prędkości przesuwu i bicia wałów maszyny odlewniczej.
W celu zbadania czułości taśmy wzorcowej przyjmuje się od­
powiednie warunki pracy tej taśmy. Warunki te są określone
przez wartość prądu o częstotliwości akustycznej potrzebnej do
pełnego wysterowania taśmy. Doprowadzając do głowicy zapisu­
jącej stałą wartość prądu małej częstotliwości zmienia się war­
tość prądu podkładu mierząc równocześnie napięcie głowicy od­
czytującej. Po określeniu wartości prądu podkładu (przy której
otrzymuje się maksymalne napięcie z głowicy odczytującej) zmie­
nia się amplitudę prądu małej częstotliwości i mierzy zniekształ­
cenia nieliniowe na wyjściu toru odczytu. Ustala się przy tym
taką wartość prądu małej częstotliwości, aby zniekształcenia nie­
liniowe nie przekraczały 3%. Tę wartość prądu podkładu, przy
której otrzymuje się maksymalne napięcie wyjściowe przy danej
amplitudzie prądu małej częstotliwości nazywamy optymalną war­
tością prądu podkładu. Na rys. 8.3 przedstawiono charakterystyki
czułości taśmy w funkcji prądu podkładu wyrażone w dB w sto­
sunku do czułości taśmy wzorcowej, którą w tym przypadku jest
taśma AGFA C. Poziom prądu podkładu wyraża się również w dB
w stosunku do prądu maksymalnej czułości dla taśmy odniesienia.
Takie porównanie taśm jest korzystne i nie zależy od urządzenia
 Rys. 8.3. Charakterystyka czułości taśm w funkcji prądu podkładu
1 — A g fa C , 2 — A g fa CH, 3 — B A S F L G S, 4 — S c o tc h 111 A, 5 — P y r a l 112 J

(magnetofonu), na którym zdejmowane były charakterystyki czu­

łości.
Uzyskanie dużej czułości taśmy jest uzależnione od jakości uży­
tych tlenków i ich ilości w nośniku. Powiększenie koncentracji
tlenków jest ograniczone koniecznością uzyskania dużej przyczep­
ności nośnika do podłoża. Powiększenie grubości powyżej pewnej
granicy nie jest korzystne, gdyż przy wyższych częstotliwościach
zapisywanych czynna będzie tylko część warstwy nośnika naj­
bliższa głowicy.

8.5. Pomiar zniekształceń harmonicznych

Pomiary zniekształceń harmonicznych są niezbędne w celu oce­

ny jakości zapisu na taśmie. Zawartość zniekształceń w sygnale
wyjściowym zależy od wielkości prądu podkładu. Pomiar znie­
kształceń harmonicznych przeprowadza się w funkcji prądu pod­
kładu przy doprowadzeniu sygnału akustycznego o takiej w ar­
tości, aby na wyjściu otrzymać poziom normalny strumienia ze­
wnętrznego, wychodzącego z taśmy. Wykresy na rys. 8.4 przed­
stawiają tak zdjęte charakterystyki dla kilku rodzajów taśm.
Na osi rzędnych podano wartość trzeciej harmonicznej, wyrażo­
nej w dB w stosunku do napięcia wyjściowego, które zależy od
Rys. 8.4. Przebieg zniekształceń nieliniowych taśm w funkcji prądu pod­
kładu
1 — A g fa C, 2 — A g fa CH, 3 — B A S F L G S, 4 — S c o tc h 111 A , 5 — P y r a l 112 J

wartości prądu podkładu. Zero decybeli (dB) prądu podkładu od­

powiada punktowi maksymalnej czułości taśmy AGFRA C.
Charakterystyka zniekształceń harmonicznych w funkcji prądu
podkładu nie jest wystarczająca do pełnej oceny taśmy pod wzglę­
dem zniekształceń nieliniowych. Może się zdarzyć, że taśma, któ­
ra ma małe zniekształcenie przy normalnym wysterowaniu może
mieć dużą zawartość harmonicznych przy niewielkim przestero-
waniu. Do pełnego obrazu zniekształceń nieliniowych potrzebna
jest charakterystyka zniekształceń nieliniowych w funkcji wzros­
tu strumienia zewnętrznego, przy prądzie podkładu, odpowiadają­
cemu punktowi maksymalnej czułości taśmy rys. 8.5.

/ ///
/ /
ii 21'
/ //* i 5
7

/ / / /

-rrr^r: <pz

Rys. 8.5. Przebiegi zniekształceń nieliniowych w funkcji wysterowania

taśmy
1 — A g fa C, 2 — A g fa CH, 3 — B A S F L G S , 4 — S c o tc h 111 A, 5 — P y r a l 112 J
 Wielkością, która charakteryzuje taśmę pod względem charak­
terystyki częstotliwościowej jest graniczna długość fali

gdzie: l g — graniczna długość fali,

v — prędkość przesuwu taśmy,
fg — częstotliwość graniczna.
Graniczna długość zapisanej fali jest związana ze zjawiskiem
samoistnego rozmagnesowania taśmy. Im większa jest częstotli­
wość zapisywana przy danej prędkości przesuwu, tym rozmagne­
sowanie to jest silniejsze. Do częstotliwości granicznej odczyty­
wany sygnał daje charakterystykę częstotliwościową siły elektro­
motorycznej rosnącą liniowo z szybkością 6 dB (dwukrotnie)
0 oktawę. Powyżej tej częstotliwości siła elektromotoryczna male­
je.' Przy częstotliwości granicznej jest więc maksimum napięcia
na zaciskach głowicy odczytującej. Własności magnetyczne głoś­
nika mają duży wpływ na samoistne rozmagnesowanie taśmy.
Ideałem byłby nośnik o prostokątnej pętli histerezy, przy której
rozmagnesowanie to jest najmniejsze. Oprócz omawianego zjawis­
ka rozmagnesowania na wartość odczytywanego sygnału przy
większych częstotliwościach ma wpływ szerokość szczeliny głowi­
cy, straty energii w rdzeniu głowicy, zły styk taśmy z głowicą.
Czynniki te dotyczą urządzenia odczytującego i dlatego przy roz­
patrywaniu taśm, wpływu tych czynników nie rozpatruje się (za­
kładając, że jest on jednakowy dla wszystkich taśm).
Grubość taśmy ma wpływ na częstotliwość graniczną. Im grub­
sza taśma tym Xg jest większa, a więc przy mniejszych częstotli­
wościach charakterystyka zaczyna opadać. Przy zapisie krótkich
fal (dużych częstotliwości) głębokość wnikania jest niewielka
1 tylko część warstwy nośnika znajdująca się na powierzchni bie­
rze udział w magnesowaniu. Częstotliwość graniczną można obli­
czyć znając grubość taśmy i przebieg histerezy. W praktyce okreś­
la się ją z charakterystyki s.em. indukowanej w uzwojeniu gło­
wicy odczytującej w funkcji częstotliwości akustycznych zapisa­
nych na taśmie i następnie oblicza się Xg.
 W celu określenia własności nośnika pod względem charakte­
rystyki częstotliwościowej przyjmuje się stosunek napięcia wyj­
ściowego przy częstotliwości 10 kHz do napięcia wyjściowego przy
1 kHz określany jako

20 log Uwy ' (1° kHz)

Uwy ■( 1 kHz)
Przyjmując, że dla taśmy odniesienia stosunek ten jest równy
O dB otrzymuje się wyniki pozwalające na porównanie między
sobą badanych taśm. Dla każdej z taśm należy ustalić właściwą
dla niej wartość prądu podkładu i pracować z poziomem niższym
od pełnego wysterowania o około 20 dB. Z tablicy 4 widać, że
dla małych prędkości przesuwu najbardziej odpowiednia jest taś­
ma BASF LGS.
Tablica 4

Względna charakterystyka
hi częstotliwościowa
Rodzaj taśmy lim
dB

Agfa — C 190 0
Agfa — CH 110 + 4 ,5
BASE — LGS 75 + 8,5
Scotch 111 A 23 95 + 6
Pyral 1123 115 +4

8.7. Dynamika zapisu magnetycznego

Dynamika zapisu magnetycznego jest określona przez stosunek

napięcia odczytu z taśmy maksymalnie wysterowanej (ze względu
na zniekształcenia) do napięcia szumów taśmy. Przyczyną powsta­
wania szumów na taśmie jest niejednorodność nośnika magnetycz­
nego. Aby taśma nie dawała szumów jest konieczne, aby w każ­
dym najmniejszym jej odcinku przesuwającym się przed głowicą
znajdowała się taka sama ilość materiału magnetycznego. Nie jest
to możliwe do osiągnięcia w praktyce, gdyż cząstki magnetyczne
nie mają idealnie jednakowych wymiarów, a warstwa nośnika
zmienia się wzdłuż taśmy. Zmiana masy magnetycznej równo­
miernie namagnesowanej w czasie na skutek nierównomiemości
warstwy czynnej taśmy indukuje w głowicy odczytującej siłę
elektromotoryczną szumów. Poziom szumów określa dynamika
zapisu dla namagnesowanej taśmy. Na taśmie może pozostać nie­
zupełnie skasowany poprzedni zapis, stałe lub zmienne namagne­
sowanie od pól magnetycznych, namagnesowanie od elementów
prowadzących taśmę. Na wielkość szumów na taśmie może mieć
również wpływ niesymetria amplitudy kasującego pola.
Szum taśmy przy namagnesowaniu jej zmiennym polem mag­
netycznym nazywa się szumem modulacyjnym. Szum modulacyj-
ny zawsze towarzyszy sygnałom i zależy od wielkości namagneso­
wania nośnika. Przy słuchaniu zapisanego dźwięku szummodula-
cyjny jest częściowo maskowany przez sygnał, ale jest bardzo
wyraźny przy zapisie sygnału prostego (o jednej częstotliwości).
Dalsze dwa źródła szumu modulacyjnego to chwilowe zmiany
prędkości taśmy i jej niedokładny styk z czołem głowicy odczy­
tującej. Zjawiska te prowadzą odpowiednio do częstotliwościowej
i amplitudowej modulacji zapisanego sygnału. Widmo szumu mo­
dulacyjnego zawiera zawsze boczne wstęgi nałożone symetrycz­
nie względem częstotliwości sygnału. Zależność napięcia szumu
modulacyjnego jest przedstawiona na wykresie w funkcji prądu
podkładu. W skróconych danych taśmy podaje się napięcie szumu
modulacyjnego w punkcie maksymalnej czułości tzn. dla opty­
malnego prądu podkładu.

8.8. Efekt przekopiowania

Efekt przekopiowania polega na namagnesowaniu sąsiednich

zwojów w krążku taśmy przez zwój zawierający zapisany sygnał.
Dlatego przesłuchując taśmę słyszymy wyprzedzające i opóźnia­
jące się echo.
Efekt przekopiowania zależy od długości zapisanej fali. Zwyk­
le największe przekopiowanie występuje dla częstotliwości leżą­
cych w środku pasma akustycznego. Przekopiowanie zależy rów­
nież od natężenia pola zapisanego sygnału, struktury taśmy, tem­
peratury, czasu i zewnętrznych pól magnetycznych. Pomiary
efektu przekopiowania przeprowadza się po nagraniu krótkich od­
cinków i odłożeniu taśmy na pewien okres czasu (np. 24 godziny).
Tłumienie przekopiowania określa się przez stosunek sygnału
przekopiowanego do sygnału zapisanego. Pomiary tłumienia prze­
kopiowania dla różnych taśm przedstawiono na tablicy n r 5.

Tablica 5

Tłumienie kopiowania
Rodzaj taśmy
dB

Agfa — C -4 8
Agfa — CH -5 3
BASF — LGS - 5 6 ,5
Scotch 111 A -5 5
Pyral 1123 -5 7

8.9. Kasowalność taśmy

Kasowalność taśmy określa stosunek napięcia zmierzony pod­

czas odtwarzania tonu 1000 Hz (o pełnym wysterowaniu) do na­
pięcia odczytanego po przejściu taśmy przed głowicą kasującą.
Do zupełnego skasowania poprzedniego zapisu niezbędny jest mi­
nimalny prąd w uzwojeniu głowicy kasującej. Taśmy magnetycz­
ne twarde są taśmami o trudnej kasowalności. W tablicy 6 poda­
no tłumienie kasowania dla różnych typów taśm.

Tablica 6

Tłumienie kasowania
Rodzaj taśmy
dB

Agfa — C -7 7
Agfa — CH -6 6
BASF — LGS -6 1
Scotch 111 A -5 7
Pyral 1123 -6 2
WYKAZ CZĘŚCI I PODZESPOŁÓW
Części mechaniczne

Występuje w ma-
O W rys. Nazwa części lub podzespołu N r ry s. P N , BN, ZN,WT gnetofonie ZK
0,

z 120 1 4 0 125 145

1 2 3 4 5 6 7 8

1 10.1 Wkręt z łbem soczewkowym 4400-1132-002-012 X X X X

2 10.3 Nakrętka specjalna 4400-1320-002-016 — X — X
3 10.4 Nakrętka 3400-1330-001-012 X X X X
4 10.2 Zawleczka 5400-1442-001-014 X X X X
5 10.8 Nakładka zaciskowa 4400-1442-002-010 X X X X
6 10.3 Nakładka zaciskowa 4400-1442-003-017 X X X X
7 10.7 Nakładka zaciskowa 4400-1442-003-025 X X X X
8 10.4 N it rurkowy 5400-1550-001-011 X X X X
9 10.4 N it rurkowy 5400-1550-002-018 X X X X

10 10.2 Podkładka 4400-1630-001-018 X X X X

i 10.7
11 10.2 Podkładka 4400-1630-001-026 X X X X
i 10.7
12 10.7 Podkładka 5400-1630-003-010 X X X X

13 10.1 Podkładka przytrzymująca szpule

(pokrywa zewnętrzna) 4400-1630-004-017 X X X X

14 10.2 Podkładka 5400-1630-005-013 X X X X

15 10.8 Podkładka 5400-1630-006-01K X X X X

16 10.8 Podkładka 5400-1630-007-016 X X X X

17 10.4 Podkładka 5400-1630-008-012 X X X X

18 10.3 Podkładka 5400-1630-014-012 — — — X

19 10.4 Podkładka blokująca 4400-1652-001-010 X X X X

20 10.4 Podkładka sprężysta 4400-1652-003-013 X X X X

21 10.8 Podkładka falista 5400-1652-005-016 X X X X

22 10.2 Pierścień gumowy 4500-1810-003-017 X X X X

23 10.7 Tulejka przeciążeniowa 4400-1846-005-011 X X X X

24 10.3 Tulejka prowadząca taśmę 4400-1846-013-014 — X — —

25 10.3 Tulejka prowadząca taśmę 4400-1846-014-010 — X — X

26 10.2 Nakładka ograniczająca ruch taś-

my od dołu 4400-2232-002-015 X — X X

27 10.1 Okładzina 4400-2232-005-014 X X X X

28 10.3 Nakładka ograniczająca ruch taś-

my od dołu 4400-2232-008-013 — X — —
29 10.1. Skala 3500-2257-002-017 X — —- —
30 10.1 Osłona 4400-2257-003-015 X X — —
 1 2 3 . .4 5 6 7 8

31 10.2 Kółko pasowe 4400-2452-001-018 X X X X

32 10.2 Kółko pośrednie 4400-2452-006-01K X X X X

33 10.8 Kółko pasowe do napędu licz-

nika 4400-2452-008-012 — X X X

34 10.4 Dźwignia kątowa 3400-2534-007-01K X X X X

35 10.2 Sprężyna płaska 4400-2557-001-018 X X X X

36 10.2 Sprężyna dociskająca 4400-2557-002-014 X X X X

37 10.4 Zapinka 4400-2557-004-017 X X X X

38 10.2 Sprężyna naciągowa 4400-2562-002-019 X X X X

39 10.2 Sprężyna dociskająca 4400-2562-004-011 X X X X

40 10.4 Sprężyna dociskająca 4400-2562-005-018 X X X X

41 10.4 Sprężyna naciągowa 4400-2562-008-017 X X X X

42 10.7 Sprężyna dociskająca 4400-2562-011-018 X X X X

43 10.2 Sprężyna naciągowa 4400-2562-012-014 X X X X

44 10.4 Sprężyna naciągowa 4400-2562-013-010 X X X X

45 10.3 Sprężyna naciskowa 4400-2562-021-013 — X — X

46 10.3 Sprężyna dociskowa 5400-2562-022-01K — X — X

47 10.3 Sprężyna naciągowa 4400-2562-027-011 — — X X

48 10.2 Sprężyna agrafkowa suwaka z koł-

kami 4400-2568-002-010 X X X X

49 10.8 Tarcza cierna prawego i lewego

napędu 2400-2624-012-012 X X X X

50 10.6 Pokrywka 2400-2624-013-019 X X X X

51 10.2 Krzywka sterująca 1400-2624-015-011 X X X X

52 10.1 Osłona licznika 4400-2624-037-015 — X X X

53 10.7 Kołnierz 4400-2688-004-014 X X X X

54 10.4 Uchwyt sznura 4400-2688-010-010 X X X X

55 10.2 Płytka regulacyjna 4400-2714-001-01K X X X X

56 10.4 Płytka dociskająca głośnika 4400-2714-004-019 X X X X

57 10.4 Chybotka (zwieracz w przełącz-

niku napięcia) 4400-2723-001-019 X X X X

58 10.6 Osłona gniazd 2400-2776-003-016 X — — —

59 10.6 Osłona gniazd 3400-2776-006-015 — X — —
60 10.6 Osłona gniazd 3400-2776-009-014 — — X —
61 10.6 Osłona gniazd 3400-2776-012-015 — — — X

62 10.1 Tabliczka 4400-2833-001-013 X — — —

63 10.1 Tabliczka 4400-2833-003-016 — X — —
64 10.1 Tabliczka 4400-2833-005-019 — — X —
65 10.1 Tabliczka 4400-2833-006-015 — — — X

66 10.1 Płytka ozdobna 2400-2853-002-015 X X — —

67 10.1 Płytka ozdobna 3400-2853-003-011 X X X X
 1 3 4 5 6 7 8
2

68 10.1 Płytka ozdobna 3400-2853-007-017 _ _ X X

69 10.8 Krążek filcowy 4400-2858-001-017 X X X X

70 10.6 Nóżka gumowa 4500-2858-003-018 X X X X

71 10.2 Nakładka hamulcowa gumowa 4500-2858-004-014 X X X X

72 10.2 Nakładka hamulcowa filcowa 5400-2858-005-012 X X X X

73 10.2 Pierścień filcowy (pod krzywką

sterującą) 5400-2858-006-019 X X X X

74 10.8 Podkładka 5400-2858-007-015 X X X X

75 10.8 Podkładka 5400-2858-008-011 X X X X

76 10.2 Podkładka 5400-2858-009-018 X X X X

77 10.2 Podkładka zatrzymująca olej na

wałku przesuwu 5400-2858-010-016 X X X X

78 10.2 Pasek napędowy 4500-2858-011-010 X X X X

79 10.2 Pasek napędowy 4500-2858-012-017 X X X X

80 10.7 Amortyzator 4500-2858-015-016 X X X X

81 10.5 Pasek napędowy 4500-2858-016-012 — X X X

82 10.2 Oprawka żarówki kompl. 4401-4569-001-01K X X X X

83 wypos. Kabel połączeniowy 4401-4576-001-011 X X X X

84 10.4 Sznur sieciowy kompl. 4502-4576-004-019 X X X X

85 10.2 Rolka dociskowa kompletna 4402-5475-001-017 X X X X

86 10.7 Wiatraczek kompl. 4401-5475-002-013 X X X X

87 10.8 Kółko dowijające kompl. (tylko

dla prawego napędu) 4401-5475-004-016 X X X X

88 10.2 Cięgło dociskowe kompl. 4401-5475-005-012 X X X X

89 10.4 Płyta z łożyskiem 4401-5475-006-019 X X X X

90 10.1 Przycisk zapisu kompl. 4401-5475-011-012 X X — —

91 10.4 Płytka z gniazdami 3401-5475-016-014 X — X —

93 10.6 D no (bez nóżek i pokrywki) 3401-5475-017-029 X X X X

94 10.2 Dźwignia rolki dociskowej 3403-5475-018-017 X X X X

95 10.1 Pokrętło kompl. 3401-5475-019-013 X X X X

96 10.2 Płytka z głowicami kompl. 3405-5475-020-011 X — X —

97 10.1 Talerzyk kompl. 3401-5475-023-010 X X X X

98 10.1 Pokrywa zewnętrzna kompl. 2401-5475-028-012 X X X X

99 10.2 Koło zamachowe z wałkiem prze-

SU W U 4401-5475-029-019 X X X X

100 10.4 Oprawa głośnika kompl. 4401-5475-032-01K X X X X

101 10.2 Rolka napędzająca 4401-5475-034-012 X X X X

102 10.1 Siatka przednia kompl. 4402-5475-035-019 X X X X

103 10.2 Rolka krzywki 4401-5475-037-011 X X X X

106 10.1 Pokrywa kompl. 2401-5475-053-017 X — — —

107 10.1 Pokrywa kompl. 2401-5475-053-025 X

~
1 2 3 4 5 6 7 8

108 10.1 Pokrywa kompl. 2401-5475-053-033 _ — X —

109 10.1 Pokrywa kompl. 2401-5475-053-041 — — — X

110 10.2 Płyta pośrednia kompl. 2406-5475-056-016 X — — —

111 10.2 Płyta pośrednia kompl. 2406-5475-056-024 — — X —
112 10.4 Zespół sprężyn kompl. 4403-5475-057-012 X X X X

113 wypos. Oczyszczacz taśmy kompl. 4401-5475-059-015 X X X X

117 10.2 Licznik 4500-5475-074-012 — X X X

118 10.3 Suwak kompl. 4401-5475-078-01K — X — X

119 10.4 Płytka z gniazdami 3401-5475-081-010 — X - X

120 10.3 Płyta pośrednia z głowic, komp-

letna 2406-5475-085-016 — X — —

121 10.3 Płyta pośrednia z głowic, komp-

letna 2406-5475-085-024 — — — X

122 10.1 Tabliczka firmowa kompl. 4401-5475-086-012 X X X X

123 10.3 Przycisk kompl. 4401-5475-087-019 — — X X

124 10.3 Wyłącznik kompl. 4403-5475-088-015 — — X X

125 10.3 Rdzeń ze wspornikiem 4402-5475-089-011 — — X X

126 10.2 Płytka prawa kompl. 4401-5475-092-012 — — X —
127 10.2 Płytka lewa kompl. 4401-5475-093-019 — — X —
128 10.3 Sprężyna kontaktowa 4401-5475-097-014 — — X X
129 10.5 Zespół sprężyn kontakt. 4402-5475-098-010 — — X X
130 10.5 Zespół sprężyn kontakt. 4402-5475-099-017 — — X X
131 10.5 Zespół sprężyn kontakt. 4402-5475-100-015 — — X X
132 10.5 Zespół sprężyn kontakt. 4402-5475-101-011 — - X X

133 10.3 Obsada łożyska kompl. 3402-5475-107-01K — — — X

134 10.3 Wspornik kołka prowadzącego i
głowicy kasującej kompl. 4401-5475-108-016 X X X X

135 10.3 Płytka kompl. 4401-5475-114-016 — X — X

136 10.2 Śruba M3 X 5 Zn6X PasX PN-58/M 82118 X X X X

137 10.3 Wkręt M l, 2 X 3M s Ni3X PN-60/M -82209 — X — X

138 10.2 Wkręt M2, 5 x 4 M s Ni3X PN-60/M -82227 — X — X

139 10.2 Wkręt M l, 2 X 4 Zn6X PasX PN-60/M -82227 X — X —

140 10.3 Wkręt M l, 6 X1 4 Zn6B PasX PN-60/M -82227 — X — X

141 10.1 Wkręt do blach A3, 5 x 2 2 Zn6B

PasX (do łączenia dna) PN-61/M -83106 X X X X

142 10.1 Wkręt do blach A3 , 5 x 1 5 Ni9B PN-61/M -83102 X X X X

143 10.1 Wkręt do blach A3, 5 x 1 2 Zn6B

PasX PN-64/M -83106 X X X X

148 10.4 Gniazdo GM 5/665/3 — stykowe ZN-67/M PC-14/

10.5 /Tl 5-073 X X X X
 . 2 3 4 5 6 7 8

149 10.5 G n ia z d o G M 5 /6 6 5 /5 — sty k o w e Z N - 6 7 /P M C - 1 4 /

T l 5-073 — X — X
150 1 0 .4 G n ia z d o G D G - 1 /6 6 5 Z N - 6 7 /M P C - 1 4 /
/ T l 5 -0 7 2 X X X X
155 10.3 P rz e łą c z , k law isz. P K 8 -3 0 1 -V -7 6 6 W T - 6 8 /9 4 1 -8 9 -0 9 2 — X — X
167 10.8 D ź w ig n ia p ra w e g o n a p ę d u -k o m p -
le tn a 4 4 0 2 -5 4 7 5 -0 1 3 -0 1 5 X X X X
168 10.8 D ź w ig n ia le w e g o n a p ę d u — k o m p -
le tn a 4 4 0 1 -5 4 7 5 -0 1 2 -0 1 9 X X X X

30,90 97 142 67 143 29 97 62,63,64,65

106,107
108,109

66,68

R y s . 10.1 M a g n e t o f o n - - w i d o k o g ó ln y
 51,73 103 34 145,W

110,111

26

82,153

117

Rys. 10.2. Magnetofon — widok z góry po zdjęciu pokryw

123

120,121

104,140
Rys. 10.3. Magnetofon — widok z góry po zdjęciu pokryw
17 — M a g n eto fo n ZK... 25
 Rys. 10.4. Magnetofon — widok od dołu po zdjęciu dna
.m

Rys. 10.5. Magnetofon — widok od dołu po zdjęciu dna

 , ,
58 59 60,61

Rys. 10.6. Elementy obudowy

Rys. 10.7. Sprzęgło silnika

Rys. 10.8. Napęd magnetofonu
 Oznacz, N r rysunku
N azw a części lub w artość elektryczna
n a schem. W T, PN

1 2 3

ZK-120
Płytka drukowana kompl. do ZK120 2403-5475-071
Pierścień mocujący 4400-1810-001-016
Sprężyna mocująca 4400-2568-001-014
Uchwyt lampy 4400-2688-007-01K
Dh Cewka kompletna 3402-4353-001-011
Przełącznik przesuwny kompl. 3502-5475-022-012
Gniazdo (3 stykowe) 3501-5475-022-012
Podstawka lampowa P N l-5 b bez sprężyny PN-63/T-80252
Podstawka lampowa PN2-5b ze sprężyną PN-63/T-80252
LI Lampa elektronowa ECC 83 TG L-9632
L2 Lampa elektronowa ECL 86 BN-67/3271-11
D l, D2 Dioda selenowa E 20 C3 import
R Rezystory, potencjometry
1 Rezystor OWZ-O, 25W-10k fl-5% W T-67/L7-072
2 Rezystor 1/3W-10 M£2-5% 4 ,2 x 1 3 ,5 D IN-44052
3, 10, 19 Rezystor OWZ-O, 25W-180 kfł-5% jj W T-67/L7-072
4 Rezystor OWZ-O, 25W-150 kO-5o/0 W T-67/L7-072
5, 26 Zespół potencjometrów 0,5 M il + lM il 3501-5475-068-012
6 Rezystor OWZ-O,25W-510£l-5% W T-67/L7-072
7, 13 Rezystor OWZ-O,25W-33 kO-5% W T-67/L7-072
8 Rezystor OWZ-0,25W -4,7 kfl-5% W T-67/L7-072
9, 25 Rezystor OWZ-O,25W-220 kO-5% W T-67/L7-072
11, 34 Rezystor OWZ-O,25W-1 Mi2-5% W T-67/L7-072
12 Rezystor OWZ-O, 25 Wr22 kil-5% W T-67/L7-072

14 Rezystor OWZ-025W-330 kO-5% W T-67/L7-072

16 Rezystor OWZ-025W-1.5 kil-5% W T-67/L7-072
17, 23, 36 Rezystor OWZ-O,25W-100 kO-5% W T-67/L7-072
18 Rezystor OW Z-0,25W -1,2 M£2-5% W T-67/L7-072
20, 32 Rezystor OWZ-O,25W-15 k£l-5% W T-67/L7-072

21 Potencjometr PL-106-766-250kn-01W W T-68/L7-079

22 Rezystor OW S-221-0,25W -10Mil-20o/0 BN-67/3281-10
27 Rezystor OWZ-O,25W-lkn-5o/0 W T-67/L7-072
28 Rezystor OWZ-O,25W-2,2Mn-5o/0 W T-67/L7-072
29 Potencjometr P L -106-766-lk il0,lW W T-68/L7-079
30 Rezystor OWZ-0,5W-270fi-5%
31 Potencjometr PL-106-766-50k£2-0,lW
35 Rezystor OWZ-0,25W-68kn-5%
38 Rezystor OWZ-1W-68 kQ-102
C Kondensatory, trymery
1 Kondensator M KSE-010-0,l[tF-20% -
-250V
2 Kondensator KED-2OuF-35OV-7660 16 X
x 35
3 Kondensator M KSE-010-0,02[tF-20% -
-400V
4 Kondensator KSF-012-10nF-5% -63V
5 Kondensator K SF -012-lnF -5% -100V
7 Kondensator KSE-012-0,01|xF-20%-400V
8 Kondensator KCR-N750-4 X 12-33pF-
-10%-250V
9 Kondensator KEM-20(JtF-6V-666 0 4 ,5 X
X 16,5
10 Kondensator M KSE-010-0,1;j.F-20% -
-100V
11 Kondensator KSF-012-4,7nF-50/0-100V
12 Kondensator K SF-012-l,2nF-5% -100V
13 Kondensator KSE-012-0,033[xF-20%-160V
14 Kondensator KSF-012-l,5nF-10% -100V
16 Kondensator KEM-100p.F-15V-666
010x21
17 Kondensator KSE-012-lnF-20% -1000V
19 Kondensator KSF-012-3,9nF-5'%-630V
20 Trymer ceram. 10/60 pF 0 1 0 mm
23 Kondensator KCR-N750-1 X 12-56pF-10%
-250V
24 Kondensator KSE-012-0,01p.F-20% -250V
Głowica kasująca 2-ścieżkowa
Głowica uniwersalna 2-ścieżkowa
Prostownik selenowy SPSGB
Głośnik G D -14X 9/2/3
Lampa elektr. EM84
Wkładka bezp. zwłoczna W -BaT-200 mA
Wkładka bezp. zwłoczna W -BaT-160 mA
Żarówka 1 V 0,1 A BA7s
Transformator głośnik. T62-20-666
Mikrofon M D V VII
W T -6 7 /L 7 - 0 7 2
W T - 6 8 /L 7 - 0 7 9
W T - 6 7 /L 7 - 0 7 2
W T - 6 7 /L 7 - 0 7 2
W T - 6 7 /1 - M K S E - 0 1 0
P N - 6 3 /T - 8 0 0 0 6
W T - 6 7 /1 - M K S E - 0 1 0
W T - 6 4 /1 - K S F - 0 1 2
W T - 6 4 /1 - K S F - 0 1 2
W T - 6 8 /1 - K S E - 0 1 2
K -0 0 6
P N - 6 3 /T - 8 0 0 0 6
W T - 6 7 /1 - M K S E - 0 1 0
W T - 6 4 /1 - K S F - 0 1 2
W T - 6 4 /1 - K S F - 0 1 2
W T - 6 8 /1 - K S E - 0 1 2
W T - 6 4 /1 - K S F - 0 1 2
P N - 6 3 /T - 8 0 0 0 6
W T - 6 8 /1 - K S E - 0 1 2
W T - 6 4 /1 - K S F - 0 1 2
Im p o rt
■
K -0 0 6
W T - 6 8 /1 - K S E - 0 1 2
3 4 0 0 -5 1 7 5 -1 3 5 -0 1 3
3 4 0 0 -5 1 7 5 -1 3 2 -0 1 K
P N - 6 3 /T - 8 0 2 5 2
B N -6 7 /3 2 4 2 -0 1
W T /E M 8 4
Z N - 6 5 /C Z S P /E 6 /1 0 5 /5 9
Z N - 6 5 /C Z S P /E 6 /1 0 5 /5 9
W T - 6 0 /E - 0 0 2 p ro je k t
W T - D /4 2 4 5 - 0 1 4 0
W T -6 4 /T K -1 6 2
Cl5> ^21 Kondensator K EN 50+50/350V PN-63/T-80006
C22, c 28 Kondensator M K SE-011-0,22p.F-20% -
-630V W T-67/1-M KSE-011
C20 Trymer ceramiczny 10/60pF 0 1 0 mm W T-69/L5-025
Silnik SAZ-5tr TW T-68/TK-271

ZK-140
Płytka drukowana kompl. do ZK140 2403-5475-083-013
Pierścień mocujący 4400-1810-001-016
Sprężyna mocująca 4400-2568-001-011
Uchwyt lampy 4400-2688-007-01K
Dl Cewka kompletna 3402-4353-008-016
Przełącznik przesuwny kompletny , 3502-5472-022-012
Gniazdo 3-stykowe 3501-5175-069-019
Podstawka lampowa BNI-5b bez sprężyny PN-63/T-80252
Podstawka lampowa PN2-5b ze sprężyną PN-63/T-80252
LI Lampa elektronowa ECC 83 TG L-9632
L2 Lampa elektronowa ECL 86 BN-67/3271-11
D l, 2 Dioda selenowa E20 C3 Import
R Rezystory, potencjometry
1 Rezystor OWZ-0,25W-10kf2-5% W T-67/L7-072
2 Rezystor l/3W -10M fi-5% 4 ,2 x 1 3 ,5 D IN-44052
3,14 Rezystor OWZ-0,25W-180kQ-5% W T-67/17-072
4, 10 Rezystor OWZ-0,25W-150kQ-5% W T-67/L7-072
5, 26 Zespół potencjometrów 0,5Mi2 + lM fl 3501-5175-068-012
6 Rezystor OWZ-0,25W-l,8ki2-5% W T-67/L7-072
7, 15 Rezystor OWZ-0,25W-17kn-5% W T-67/L7-072
8 Rezystor OWZ-0,25W-l,7kQ-5% W T-67/L7-072
9, 19, 25 Rezystor OWZ-0,25W-220kn-5% W T-67/L7-072
11 Rezystor OWZ-0,25W-1MO-50/0 W T-67/L7-072
12, 13 Rezystor OWZ-0,25W-22kii-5% W T-67/L7-072
16 Rezystor OWZ-0,25W-l,5kD-5o/„ W T-67/L7-072
17, 23 Rezystor OWZ-0,25W-100kfi-5% W T-67/L7-072
18, 28 Rezystor OW Z-0,25W -2,2Mn-5% W T-67/L7-072
20 Rezystor OWZ-0.25W-15kU-5%
21 Potencjometr PL-106-766-250kn-0,lW W T-68/L7-079
22 Rezystor OWZ-221-0,25W -10Mn-20% BN-67/3281-10
27 Rezystor OWZ-0,25W-lkO-5% W T-67/L7-072
29 Potencjometr P L-106-766-lki2-0,lW W T-68/L7-079
30 Rezystor OWZ-0,25W-270n-5% W T-67/L7-072
31 Potencjometr PL-106-766-50kil-0,l W W T-68/L7-079
32 Rezystor OWZ-0,25W-56kn-5% W T-67/L7-072
 1 2 3

33 ’ Rezystor OWZ-0,25W-2,7kfl-5% W T-67/L7-072

34 Rezystor OW Z-0,25W -l,2M n-5% W T-67/L7-072
35 Rezystor OWZ-0,25W-270k-Q-5% W T-67/L7-072
36 Rezystor OWZ-0,25W-39kn-50/0 W T-67/L7-072
38 Rezystor 33kA-lW-5% Rosethal
SX A 0922 Import

■C Kondensatory, trymery
1 Kondensator MKSE-010-0,lp.F-20% -250 W T-67/1-M KSE-010
2 Kondensator KED-20p.F-350V-766
0 16x35 PN-63/T-80006
3 Kondensator K SE-011-0,01 pF-20% -100V W T -67/3-K SE -011
4 Kondensator KSF-012-1,8 nF-5o/0-100V W T-64/1-K SF-012
5 Kondensator KSF-012-270 pF-5% -100V W T-64/1-K SF-012
6 Kondensator K SF -012-350 pF-5%-100V W T-64/1 -K SF-012
7 Kondensator KSE-012-0,01;xF-20% -400V W T-68/1-K SE -012
8 Kondensator KSF-012-170pF-5% -100V W T-64/1-K SF-012
9 Kondensator KEM-20p.F-6V-666
0 4 ,5 x 1 6 ,5 PN-63/T-80006
10 Kondensator KSE-010-010-0,1 p.F-20%-
-400V W T-67/1-M KSE-010
11 Kondensator KSF-012-5,6 nF-5%-100V W T-64/1-K SF-012
12 Kondensator KSF-012-820 pF-5%-100V W T-64/1-K SF-012
13 Kondensator KSE-012-0,033 p.F-20%-
-160V W T-68/1-KSE-012
14 Kondensator KSF-012-1,5 nF-10% -100V W T-64/1-K SF-012
16 Kondensator KEM -100 ¡j.F-1 5V-666
0 10x21 PN-63/T-80006
17 Kondensator KSE-012-lnF-20o/0-100V W T -68/1-K SE-012
19 Kondensator KSF-012-3,9 nF-5o/0-630V W T -64/1-K SF-012
23 Kondensator K C R -N 750-4X 12-56 pF-
-10%-250V K-006
24 Kondensator KSE-012-0,01 p.F-20% -250V W T-68/1-KSE-012
Głowica kasująca 4-ścieżkowa 3400-5475-136-01K
Głowica uniwersalna 4-ścieżkowa 3400-5475-134-017
Prostownik selenowy SPSGB 250-C85 PN-63/T-80252
Głośnik G D -14X 9/2/3 BN-67/3242-01
Lampa elektr. EM84 W T/EM 84
Wkładka bezp. zwłoczna W -BaT-200 mA ZN-65/C ZSP/E6/105/59
Wkładka bezp. zwłoczna W -BaT-160 mA ZN-65/CZSP/E6/105/59
Żarówka 7V 0,1 A BaTs W T-60/E-002 projekt
Transformator głośnikowy TG2-20-666 W T-D/4245-0149
Mikrofon M D V IX W T -68/T K
 1 2 3

Ql5> Cn Kondensator K E N 50 + 50/350V PN-63/T-80006

C2Z> Cg8 Kondensator M KSE-011-0,22 p.F-20% -
-630V W T-67/1-M KSE-011
C2o, C2oa Tryner ceramiczny W T-69/L-5-025
Silnik SAZ-5tr TW T-68/TK-271

ZK-125
Płytka drukowana kompl. do ZK125 2403-5475-113-01K
Pierścień mocujący 4400-1810-001-016
Sprężyna 5400-2562-029-014
Uchwyt lampy 4400-2688-007-01K
Gniazdo 3-stykowe 3501-5475-069-019
Przełącznik przesuwny 3500-5475-106-011
Podstawka lampowa z amortyzatorem 4500-5475-110-019
Dl Cewka generatora kasuj, kompl. 4402-5475-112-013
Podstawka lampowa P N l-5 b bez sprężyny PN-63/T-80252
Podstawka lampowa PN2-5b ze sprężyną PN-63/T-80252
LI Lampa elektronowa EF 86 Import
L2 Lampa elektronowa EF 83 Import
L4 Lampa elektronowa ECC 81 Import
L3 Lampa elektronowa ECL 86 BN-67/3271-44
D l, 2 Dioda selenowa E20 C3 Import
D3 Dioda selenowa E60 C3 Import
R Rezystory, potencjometry
2 Rezystor 1/3 W-6,8MI2-5% D IN-44052
3, 5 Rezystor 0,5 W-15 Mfl-5% D IN-44052
4 Rezystor OWZ-0,5 W-220Q-5% W T-67/L7-072
6 Rezystor OWZ-0,25 W-10 k£2-5o/0 W T-67/L7-072
7, 38 Rezystor OWZ-0,25 W-330i2-5o/0 W T-67/L7-072
8, 47 Rezystor OWZ-0,25 W-15 k ił-5% W T-67/L7-072
9 Rezystor 1/3W-10 M£2-5% D IN-44052
10, 19, 21
29, 46, 51 Rezystor OWZ-0,25 W-100 kO-5% W T-67/L7-072
11 Rezystor OWZ-0,25 W-120 kQ-5o/0 W T-67/L7-072
12 Rezystor OWZ-0,25 W-150 kO-5% W T-67/L7-072
13,52 Rezystor OWZ-0,25 W -8,2 kO-5% W T-67/L7-072
14, 37 Rezystor OWZ-0,5 W-330i2-50/o W T-67/L7-072
15, 50 Zespół potencjometrów 0,1 M i2 + lM i2 3500-5475-105-015
16— 28 Rezystor OWZ-0,25 W-390 kH-5% W T-67/L7-072
18, 20, 27, Rezystor OWZ-0,25 W -390 kO-5% W T-67/L7-072
34, 54
22, 48, 49 Rezystor OWZ-0,25 W -220 kQ-5»/0 W T-67/L7-072
 23 Rezystor OWZ-0,25 W-120fl-10% W T-67/L7-072
24, 60 Potencjometr PL-106-766-1 kii-0,1 W W T-69/L7-079
25 Potencjometr PL-106-766-5 kfl-0,1 W [ W T-69/L7-079
26 Rezystor OWZ-0,25 W-3,3 kił-5% W T-67/L7-072
31, 53 Rezystor OWZ-1 W-68 kn-50/0 W7T-67/L7-072
33, 35 Rezystor OWZ-0,25 W-270 kü-5% W T-67/L7-072
36, 39 Rezystor OWZ-0,25 W -22 kO-5% W T-67/L7-072
40 Potencjometr PL-106-766-5 M ii-0,1 W W T-69/L7-079
42 Rezystor OWZ-0,25 W-470 kfl-5% W T-67/L7-072
43 Rezystor OWZ-0,25 W-68 kß-5% W T-67/L7-072
44 Rezystor OWZ-0,25 W -4,7 MO-5% W T-67/L7-072
45 Rezystor OWZ-0,25 W-1,5 kii-5% W T-67/L7-072
55 Rezystor OWZ-0,25 W -lli2-5% W T-67/L7-072
58 Rezystor OWZ-0,5 W-'l kQ-50/0 W T-67/L7-072
59 Rezystor OWZ-0,5 W -2700-5% W T-67/L7-072
C Kondensatory, trymery
1, 8, 36 Kondensator KSE-012-10 nF-20% -250V W T-68/1-KSE-012
2 Trymer ceram. 10/60 pF 0 10 mm import
3 Kondensator MKT-10[xF-10o/0-160 V
2 7 ,5 x 4 5 import
4, 13 Kondensator KSF-012-100 pF-50/0-250V W T-64/1-K SF-012
5 Kondensator KED Ml-20u.F-350V-766
w izolacji PN-63/T-80006
6, 11 Kondensator MKT-22nF-20»/0-400V
5 ,5 x 1 1 ,5 x 1 3 import
7, 12 Kondensator M KT-0,22pF-20% -400V
7 ,5 x 1 6 ,5 x 2 7 import
9 ' Kondensator MKT-lixF-20»/0-100V-9 X
X 15 x 18 import
10 Kondensator M KT-0,01uF-20% -400V
4 ,5 x 9 ,5 x 1 3 import
14 Kondensator KSF-012-220 pF-5% -250V W T-64/1-K SF-012
16 Kondensator KSE-012-3,3 nF-20% -400V W T-68/1-KSE-012
17 Kondensator KEM M l-10(tF-50V-666
w izolacji PN-63/T-80006
19 Kondensator KSF-012-560 pF-5% -250V W T-64/1-K SF-012
20 Kondensator M K T-0,47 [j.F-20% -400V
5 ,5 x 1 1 x 1 8 import
22 Kondensator KSF-012-2,7 nF-5% -250V W T-64/1-K SF-012
23 Kondensator KEM M l-20 ¡J.F-6V-666
w izolacji PN-63/T-80006
24 Kondensator KM T-0,1 pF-20o/0-100V
4 ,5 x 9 ,5 x 1 3 import
25 Kondensator KSF-012-1,5 nF-5%-250V W T-64/1-K SF-012
26 Kondensator KEM M l-50 ¡xF-50V-666
w izolacji PN-63/T-80006
29 Kondensator KEM-012-1 nF-20% -1000V W T-6811-KSE-012
30 Kondensator 100 p.F-15V 8 ,5 x 2 2
w izolacji PN-63/T-80006
32 Kondensator K SF -012-470 pF-5% -250V W T-64/1-K SF-012
33 Kondensator K SF-014-2,7 nF-5% -630V W T -64/1-K SF-014
34 Kondensator K C R -N 47-4X 12-10 pF-10%
250V-656 ZN-67/15-015
Głowica kasująca 2-ścieżkowa 3400-5175-135-013
Głowica uniwersalna 2-ścieżkowa 3400-5175-132-01K
Prostownik selenowy SPSGB 250-C85 PN-63/T-80252
Głośnik G D -14X 9/2/3 BN-67/3242-01
Lampa elektr. EM84 W T/EM 84
Wkładka bezp. zwłoczna W -BaT-200 mA ZN-65/CZSP/E6/105
Wkładka bezp. zwłoczna W -BaT-160 mV ZN-65/CZSP/E6/105
Żarówka 7V 0,1 A BA7s W T-60/E-002 projekt
Transformator głośnikowy TG2-20-666 W T-D/4245-0140
C18 Kondensator K EN 50/350V PN-63/T-8006
C21, C31 Kondensator KEN 100 + 100/350V PN-63/T-8006
C22, C28 Kondensator M K SE-011-0,22 fiF-20%-
-630V W T-67/1-M K SE-011
C2 Trymer ceramiczny 10/60 pF 0 10 mm W T-69/L-5-025
Silnik SAZ-5tr TW T-68/TK -271
Mikrofon M D VIX W T -68/T K

ZK-145
Płytka drukowana kompl. do ZK145 103-5475-113-028

Pierścień mocujący 4400-1810-001-016

Sprężyna 5400-2562-029-014
Uchwyt lampowy 4400-2688-007-01K
Gniazdo 3-kontaktowe 3501-5475-069-019
Przełącznik przesuwny 3500-5475-106-019
Podstawka lampowa z amortyzatorem 4500-5475-110-019
Dl Cewka generatora kasującego kompl. 4402-5475-112-021
Podstawka lamp. P N l-5 b bez sprężyny PN-63/T-80252
Podstawka lamp. PN2-5b ze sprężyną PN-63/T-80252
LI Lampa elektronowa EF 86 import
12 Lampa elektronowa EF 83 import
L4 Lampa elektronowa ECC 81 import
L3 Lampa elektronowa ECL 86 BN-67/3271-11
D l, 2 Dioda selenowa E20 C3 import
D3 Dioda selenowa E60 C3 import

R Rezystory, potencjometry
2, 44 Rezystor 1/3 W -6,8 M il-5% D IN-44052
3, 5 Rezystor 0,5 W-15 M il-5% D IN-44952
4 Rezystor OWZ-0,5 W-220 il-5% W T-67/L7-072
6 Rezystor OWZ-0,25 W -10 kil-5% W T-67/L7-072
7, 38 Rezystor OWZ-0,25 W -330 kil-5% W T-67/L9-072
8, 47 Rezystor OWZ-0,25 W-15 kil-5o/0 W T-67/L7-072
9 Rezystor 1/3 W-10 M il-5% D IN-44052
10, 19, 21
29, 46, 51, 54 Rezystor OWZ-0,25 W -100 kil-5o/0 W T-67/L7-072
11 Rezystor OWZ-0,25 W -180 kil-5% W T-67/L7-072
12, 22,48,49 Rezystor OWZ-0,25 W -220 kil-5% W T-67/L7-072
13, 52 Rezystor OWZ-0,25 W -8,2 kil-5% W T-67/L7-072
14, 37 Rezystor OWZ-0,5 W-330 il-5% W T-67/L7-072
15, 50 Zespół potencjometrów 0,1 M il+ 1M il 3500-5475-105-015
16, 28 Rezystor OWZ-0,25 W -390 il-5% W T-67/L7-072
18, 20, 27, 34 Rezystor OWZ-0,25 W -1M il-5% W T-67/L7-072
23 Rezystor OWZ-0,25 W -120 il-5% W T-67/L7-072
24, 60 Potencjometr PL-106-766-1 kil-0,1 W W T-68/L7-079
25 Potencjometr PL-106-766-1 kil-0,1 W W T-68/L7-079
36 Rezystor OWZ-0,25 W -22 kil-5% W T-67/L7-072
39 Rezystor OWZ-0,25 W-150 kil-5% W T-67/L7-072
39 Rezystor OWZ-0,25 W -150 kil-5% W T-67/L7-072
40 Potencjometr BL-106-766-5 M il-0,1 W W T-68/L7-079
43 Rezystor OWZ-0,25 W-68 kil-5% W T-67/L7-072
45 Rezystor OWZ-0,25 W-1,5 kil-50/0 W T-67/L7-072
55 Rezystor OWZ-0,25 W -1,5 kil-5% W T-67/L7-072
58 Rezystor OWZ-0,5 W -l kil-5% W T-67/L7-072
59 Rezystor OWZ, 0,5 W-270 ił-5o/0 W T-67/L7-072
61 Rezystor 4W-33 kil-5% Resenthal
SX A 0922 import
62 Rezystor OWZ-0,5 W-2,7 kil-5% W T-67/L7-072

C Kondensatory, trymery
1, 36 Kondensator KSE-012-10 nF-20% -250V W T -68/1-K SE-012
3 Kondensator M K T -10 (j.F-10%-160V
27,5 x 4 5 import
4 Kondensator KSF-012-100 pF-5% -250V W T-64/1-K SF-012
5 Kondensator KED M l-20 (¿F-350V-766
w izolacji PN-63/T-80006
 6, 11 Kondensator M K T -22 nF-20% -400V
5,5X 11-5X 13 import
7, 12 Kondensator M K T-0,22 ü.F-20% -400V
7 ,5 x 1 6 ,5 x 2 7 import
8 Kondensator KSE-012-0,022 ¡J.F-20% -
-250V W T-68/1-KSE-012
9 Kondensator M KT-1 u.F-20%-100V
9x15x18 import
10 Kondensator M KT-0,01 uF-20% -400V
4,5x9,5x13 import
13, 35 Kondensator KCR-N750-4 X 12-22 pF-
-10%-250V K-006
14 Kondensator KSF-012-200 pF-50/o-25OV W T-64/1-K SF-012
15 Kondensator KSF-012-330 pF-10% -250V W T-64/1-K SF-012
16 Kondensator KSE-012, 3, 3 nF-20% -
-400V W T-68/1-KSE-012
17 Kondensator KEM M l-2 0 |xF-50V-
-666W izol. PN -63/T-80006
19, 32 Kondensator KSF-012-470 pF-5% -250V W R-64/1-KSF-012
20 Kondensator M K T-0,04 rrF-20o/0 -400V
5,5x11x18 import
21 Kondensator KSF-020-82 pF-10% -100V W T-68/1-K SF-012
22 Kondensator KSF-012-1,2 nF-5% -250V W T-64/1-K SF-012
23 Kondensator KEM M l-2 0 pF-6V-666
w izol. PN-63/T-80006
24 Kondensator M KT-0,1 uF-20%-100V
4,5x9,5x13 import
25 Kondensator KSF-012-1,5 nF-5% -250V W T-64-1-K SF-012
26 Kondensator KEM M l-5 0 ¡J.F-50V-666
w izol. PN-63/T-80006
29 Kondensator K SE-012-lnF-20% -100V W T-68/1-KSE-012
30 Kondensator 100 p.F-15 V 8 , 5 x 2 2
w izol. import
33 Kondensator KSF-014-2,7 nF-5% -630V W T-64/1-KSF-041
Głowica kasująca 4-ścieżkowa 3400-5475-136-01K
Głowica uniwersalna 4-ścieżkowa 3400-5475-134-017
Prostownik selenowy SPS GB 250-C85 PN-63/T-80252
Głośnik GD-11 X 9/2/3 BN-67/3242-01
Lampa elektr. ME 84 W T-EM 84
Wkładka bezp. zwłoczna W -BaT-200 mA ZN-65/CZSP/E6/105/59
Wkładka bezp. zwłoczna W -BaT-160 mA ZN-65/CZSP/E6/105/59
Żarówka 7V 0,1A BA7s W T-60/E-002 projekt
Transformator głośnikowy TG2-20-666 W T-D/4245-0140
Cl 8 Kondensator KEN 50/3 50V PN-63/T-80006
C21, C31 Kondensator KEN 1 0 0 + 100/3 50V
C22, C28 Kondensator M K SE-011-022 |xF-20%-630V
W T -67/I -M K SE-011
Cci C2a Trymer ceramiczny 10/60 pF 0 10 mm W T-69/L-5-025
Silnik SAZ-5tr TW T-68/TK -271
Mikrofon M D V IX W T -67/T K
 Doświadczenie z przebiegu konkursu „Czytelnicy mówią
o książce technicznej” uzasadnia celowość rozszerzenia tej
bezpośredniej formy współpracy Czytelnika z wydawcą.
Sprzyja ona nawiązywaniu i umacnianiu więzi wydawcy
ze środowiskiem czytelniczym, orientuje iv potrzebach,
zwraca uwagę na błędy i niedociągnięcia, a ponadto stwa­
rza możliwość wyłaniania z rzeszy czytelniczej kandydatów
na opiniodawców i autorów książek w zakresie tematyki
związanej z ich specjalnością i działalnością podstawową.
Zachęcamy więc do udziału w konkursie każdego Czy­
telnika, w szczególności prosimy o nadesłanie uwag, jakie
nasunęły się przy zaznajamianiu się z niniejszą książką.
Wypowiedzi prosimy kierować pod naszym adresem —
w miarę możliwości w terminie półrocznym po ukazaniu
się książki. Wypowiedzi nadesłane z jakichkolwiek powo­
dów po tym terminie będą również wykorzystane i objęte
konkursem.
Po informacje szczegółowe prosimy zwracać się do nas.
Regulamin konkursu można otrzymać w każdej Księgarni
„Dom Książki”, posiadającej dział książki technicznej.

K O M IS JA U P O W S Z E C H N IE N IA
K S IĄ Ż K I I P R A S Y T E C H N IC Z N E J
W arsz a w a , ul. M azo w ieck a 2/4
T.el. 26—72—71 w e w n . 166
W y d a n ie I. N a k ła d 10 000 + 200 egz. A rk w y d . 16,9. A rk . d r u k . 19,5.
O d d a n o d o d r u k a r n i w lu ty m 1971. P o d p is a n o d o d r u k u w c z e rw c u
i d r u k u k o ń c z o n o w e w rz e ś n iu 1971. P a p ie r d ru k . sat. k l. V, 70 g, 61 X 86
z f a b r y k i w e W ło c ła w k u . Z a m ó w ie n ie P/287/70. K 6449. C ena 30 zł.
W ro c ła w sk a D r u k a rn ia D zieło w a Z am . 1400/A — K-14
mi
 P1 Regulator poziomu lub regulatorgłośności i wyłącznik sieci - W1
P2 Regulator barwy dźwięku i wyłącznik stopnia końcowego- W2
Wszystkie gniazda i podstawki pokazano od strony montażu Rpo Regulator napięcia wskaźnika wysterowania
Napięcia w stosunku do korpusu mierzono bez sygnału Z0/cS2/V P25 Regulator nastowczy progu
R24 Regulator nastawczy czułości
Rfd Regulator symetryzacji żarzenia
Ci Trymer do ustawienia prądu podkładu

■Płytka drukowana Rodzaj pracy s tl st 2 $t 3

Odtwarzanie----Zapis m m 1Przewijanie do tytu (wlewo) •

f ° o-o STOP [Stop •

łączówka do podłączenia głowic

Napięcia mierzone
w ‘'położeniu
I I Odczyt
j_____ j Zapis
_ 220V °1J0V° >7V* PAU?A| Pauza •
• •
*o o " \ c ° si* C " ś "
Przełącznik napięć w ► I Przewijanie do przodu(wpr.) • •

Kontakty 21/23 są zwierane tylko przy przełączaniu Układ elektryczny pokazano w położeniu „STOP" Pozycja przycisku zapisu a ut au 2 z ł 11
10 12 13 M 15 IB 17 : ____ 23 24__25 + + + + 30 31 32 33 3_4 35 Staut/auZ
Automatyczna regulacja Mowa • •
Przetacznik rodzaju pracy (w położeniu „Odtwarzanie") wysterowania Muzyka • J t_ ___
Zastrzega się możliwośćzmian w schemacie Ręczna regulacja Ustawiany • • •
wysterowania Trikowy • • Schemat magnetofonu ZK125
 St.i sIZ
¡Oi-r'ifiaS»® •
ST0Pm •
7TT— + i—s r s s r s s r s + ++ +r s s sst s . !!0’ I I "mI I an . ^PAUZA|2SS><* •
^ f yy0i ,pc,0 « iam nut « ,,iu51i OTlf„ 0^ e„ s„snof(, w „f£, • • » • • —• STA. •
ZK140
• I • Schaltbild ZKMO
►►' S T££ZZZ • Cxem ZK MO
Schemat magnetofonu ZK 145
Schaltbild Tonbandgerät ZK 145
CxeMa MarHumocpoHa ZK 145
 úntaselo
Siec Buchse
Ai?// ßiewo
Cpmb Hi 3, 1 st.2
Transformator wyjść/owy