Adam Świątek

Instytut Historii UJ
adam.swiatek@uj.edu.pl
 Ziemie polskie w XIII w.
przeżyły fale zniszczeń w
wyniku najazdów tatarskich
 Upadek władzy
królewskiej/wielkoksiążęcej
(senioratu) sprzyjał
wzmocnieniu (poprzez
nadania ziem oraz
przywileje):
 Kościoła
 możnych (możnowładztwa)
i rycerstwa
 Od rozbicia
dzielnicowego
Polska zaczęła
zbliżać się do
systemu
feudalnego,
obecnego w innych
państwach
europejskich
 Symbolem zjednoczenia Polski była legenda o cudownym
zrośnięciu się ciała św. Stanisława
 Katedra wawelska przechowywała insygnia koronacyjne
królów polskich (od 1076 r.) – ukształtowanie się tradycji,
że król musi koronować się w Krakowie
 Polscy biskupi (Krakowa i Gniezna) odegrali znaczącą rolę
w dziele zjednoczenia Polski
 Rozwój sieci parafialnych – ok. 2500 kościołów w XIV w.
 Sprowadzano zakony z Europy Zachodniej na ziemie
polskie. Np.: cystersi, franciszkanie, dominikanie,
augustianie, duchacy
 Pierwszy klasztor dominikański w Polsce utworzono w
Krakowie (1222), do Krakowa i Wrocławia przybyli też
franciszkanie (1236)
 Początek stylu gotyckiego w Polsce
 Święty Jacek Odrowąż (1183‐1257)
 Dominikanin, misjonarz
 Ewangelizator Karyntii, Moraw, Czech, Rusi i Prus
 Benedykt Polak (1200‐1251)
 Franciszkanin z Wrocławia, uczestnik misji
papieża, który dotarł na dwór Gujuk‐chana,
władcy Mongołów
 Bł. Wincenty Kadłubek (1150‐
1223)
 biskup krakowski, pierwszy polski uczony i
pisarz polski, pracujący na dworze książąt
krakowskich Kazimierza Sprawiedliwego i
Leszka Białego.
 Studiował w Paryżu i Bolonii. Napisał Kronikę –
pierwszą napisaną przez Polaka historię
państwa polskiego, wybitne dzieło literackie,
religijne i prawnicze.
 Pokazywał związki Polski z kulturą antyczną.
Jako duchowny uczestniczył w soborze
laterańskim IV w Rzymie
 Marcin z Opawy
(1215/1220‐1278)
 Kapelan papieża Aleksandra IV i jego
następców
 Autor Chronicon pontificum et
imperatorum (kronika papieży i
cesarzy – w późnym średniowieczu
najpopularniejszy zarys dziejów od
czasów Chrystusa do 1277)
 Rozwijały się wsie i
miasta, zakładane
przez Kościół i
rycerstwo. Aby je
zasiedlić sprowadzano
osadników (chłopów i
mieszczan) z Niemiec,
Wołoszczyzny,
Holandii.
 W miastach zaczęto
wprowadzać prawo
magdeburskie
(niemieckie)
 Sprowadzenie dużej
liczby Niemców
zmieniło sytuację
etniczną na ziemiach
polskich
 Kazimierz Wielki
zaczął sprowadzać
także Żydów (np.
założenie miasta
Kazimierza)
 Zasadźca
 Trójpolówka
 Czynsz,
pańszczyzna
 1296 – zabicie Przemysła II
w Rogoźnie
 1300 – zajęcie Krakowa
przez Wacława II czeskiego
 1305 – koronacja Wacława
III. Umiera w 1306 r. –
przejęcie władzy przez księcia
kujawskiego Władysława
Łokietka
 1320 – koronacja Władysława Łokietka
 1364 – ZJAZD W KRAKOWIE – Król
Kazimierz III Wielki zorganizował
zjazd władców europejskich w
Krakowie, zaprosił m.in. Cesarza
niemieckiego Karola IV, króla Węgier
Ludwika, króla Danii Waldemara
oraz króla Cypru Piotra.
Zorganizowano ucztę u mieszczanina
Wierzynka
 => utwierdzenie równowagi
politycznej w Europie Środkowej
 Corona Regni Poloniae –
państwo nie jest własnością
króla
 Nowy podział
administracyjny kraju
(rycerze urzędnikami
ziemskimi)
 Pospolite ruszenie
 Budowa zamów i umocnień
 1364 – założenie
Akademii
Krakowskiej
(pierwszego
polskiego
uniwersytetu),
drugiego w Europie
Wschodniej po
Pradze (1348)
 Kazimierz III Wielki
zmarł bezpotomnie.
Przed śmiercią zawarł
układ z królem
węgierskim Ludwikiem
Andegaweńskim
(wnukiem Władysława
Łokietka), że przejmie
on tron polski po swojej
śmierci. Państwo
polskie nie rozpadło się
mimo wygaśnięcia
dynastii piastowskiej.
 1385 – unia w
Krewie,
przewidująca
małżeństwo
Jadwigi z wielkim
księciem
litewskim – Jogajłą
 1386 – chrzest w
obrządku
rzymskim i
koronacja Jogajły
na króla Polski –
Władysława
Jagiełły
 1399 – śmierć Jadwigi, która w
testamencie zapisała swoje
klejnoty i szaty na fundację
uniwersytetu
 1400 ‐ akt odnowienia
uniwersytetu przez Jagiełłę
 1402 – ślub Jagiełły z Anną
Cylejską, wnuczką
Kazimierza Wielkiego
 1417 – śmierć Anny i ślub z
Elżbietą Granowską
(trzykrotną wdową) –
skandal
 1420 – śmierć Elżbiety
 1422 – ślub z Elżbietą
Holszanką, z którą miał
synów Władysława
Warneńczyka i Kazimierza
Jagiellończyka
 Pokój w Toruniu ‐ 1411
 Paweł Włodkowic – bronił
sprawy polskiej przed
oskarżeniami krzyżackimi
 Unia polsko‐litewska w
Horodle – 1413
 1430 – śmierć Witolda ‐
powstanie Świdrygiełły
przeciw unii
 1435 – klęska
Świdrygiełły,
przywrócenie unii
 1434 – król Polski
 1440 – król Węgier i Chorwacji
 1434‐1444 ‐ wojna z Turcją i śmierć w bitwie pod Warną
 1454 – przywilej w Nieszawie
 1466 ‐ II Pokój toruński 1466