Πανεπιστήμιο Νεάπολις Πάφου

Σχολή Νομικής

Η Οριοθέτηση της Υφαλοκρηπίδας του Αιγαίου

Μάθημα ΝΟΜ 129:Δημόσιο Διεθνές Δίκαιο,

Α’ Χειμ. Εξάμ., Α’ Έτους, Ακαδ. 2020-2021
Εκπόνηση Εργασίας αντί Ενδιάμεσης Εξέτασης

Διδάσκων: Θωμάς Παπαναστασίου, Επίκουρος Καθηγητής Νομικής

Φοιτήτρια: Αθηνά Λιόλιου, ID:id:1200305596

Νοέμβριος 2020
 Πρόλογος 2
Α. Οι Θαλάσσιες Ζώνες σύμφωνα με το Διεθνές Δίκαιο 3
Εισαγωγή 3
1.Η Υφαλοκρηπίδα 4
I. Η Νομική Έννοια-Έκταση-Όρια 4
II. Ab Initio (εξ υπαρχής) και Ipso Facto (αυτοδικαίως) Κυριαρχικά Δικαιώματα 6
2. ΑΟΖ 7
3. Διαδικασία Οριοθέτησης Υφαλοκρηπίδας και ΑΟΖ 7
Β. Η κατάσταση στο Αιγαίο στην Οριοθέτηση Ζωνών 9
1.Εισαγωγή 9
2.Προσφυγή της Ελλάδας στα όργανα των ΗΕ για την Επίλυση της Διαφοράς 10
Συμπεράσματα-Επίλογος 12
Βιβλιογραφία 13

1
 Πρόλογος

Σκοπό του παρόντος πονήματος στο στάδιο σπουδών Α΄έτους αποτελεί η εξοικείωση
με θέματα του Δικαίου της Θάλασσας για την οριοθέτηση θαλάσσιων ζωνών στο Αιγαίο
μεταξύ των δύο όμορων χωρών Ελλάδας και Τουρκίας και όχι η ερευνητική πρωτοτυπία.
Συγκεκριμένα, μελετάται το νομικό πλαίσιο που προβλέπει την οριοθέτηση της
Υφαλοκρηπίδας μέσω της κατανόησης βασικών εννοιών από νομικής πλευράς που διέπουν
αυτό το σκοπό. Έναυσμα για την επιλογή του εν λόγω θέματος αποτελεί ο τόπος στον οποίο
ζει η γράφουσα στο νοτιοανατολικό Αιγαίο, με ενεργή ζωή σε θάλασσα που βρέχει δύο
χώρες που βρίσκονται τόσο κοντά ώστε να είναι δυνατή με διαύγεια η οπτική επαφή και
επικοινωνία μεταξύ τους. Στο εξώφυλλο του παρόντος πονήματος έχει χρησιμοποιηθεί
φωτογραφία που έχει ληφθεί από την περιοχή του Αρχαίου Σταδίου της πόλης Ρόδου και
απεικονίζει μέρος του βόρειου τμήματος της πόλης, το θαλάσσιο πέρασμα και την είσοδο
στον κόλπο της Μαρμαρίδας την Τουρκία. Αυτή η εικόνα με δύο χώρες που γειτνιάζουν
πλαισιώνει την καθημερινότητα άρα είναι λογικό να γεννώνται ερωτήματα σχετικά με τα
όρια των δύο χωρών και ποια μπορεί να είναι η ανθρώπινη δράση στην περιοχή που
μεσολαβεί.

Τη συγκεκριμένη χρονική περίοδο κατά την οποία γράφεται το παρόν πόνημα η

Ελλάδα και ευρύτερα η Ευρώπη τελεί υπό καθεστώς κατ οίκον περιορισμού λόγω των
έκτακτων μέτρων για την καταπολέμηση της πανδημίας του κορωνιού γεγονός το οποίο
αντανακλάται στη αδυναμία πρόσβασης σε φυσικό υλικό για μελέτη τόσο σε βιβλιοθήκες
όσο και στην έγκαιρη άφιξη βιβλίων κατόπιν παραγγελίας. Συνεπώς, η μελέτη στηρίζεται
στα βασικά εγχειρίδια του μαθήματος, σε υλικό αναρτημένο σε διαδικτυακούς ιστότοπους με
βασικότερους του Διεθνούς Δικαστηρίου της Χάγης και της πλατφόρμας της Νομικής
Βιβλιοθήκης1 και στο αξιόλογο πρόσφατο άρθρο του Ε. Παπασταυρίδη με τίτλο “Οι
Ελληνοτουρκικές Σχέσεις στο Αιγαίο από την πλευρά του Διεθνούς Δικαίου”, στο οποίο
συμπεριλαμβάνονται, όλα τα πρόσφατα γεγονότα που έλαβαν χώρα στην περιοχή του
Αιγαίου σε θέματα θαλασσίων ζωνών2. Συνεπώς, το παρόν έργο φτάνει στο μεγαλύτερο
δυνατό βάθος ανάλογα με αυτό που επιτρέπουν οι συνθήκες για πρόσβαση σε μελετητικό

1 Βλ. Σχετικά https://www.qualex.gr/, τελευταία επίσκεψη 12/11/2020 και του Διεθνούς Δικαστηρίου της
Χάγης όπου https://www.icj-cij.org/en , τελευταία επίσκεψη 12/11/2020.
2 Βλ. σχετικά Παπασταυρίδης 2020, 1-55.

2
υλικό. Είναι σημαντικό να επισημανθεί ότι η διαδικτυακή πλατφόρμα της Νομικής
Βιβλιοθήκης σε κάποια βιβλιογραφικά έργα δεν αναφέρει σελίδες αλλά κεφάλαια, συνεπώς
όπου δεν απαντούν σελίδες στο παρόν πόνημα αναφέρονται τα κεφάλαια.

3
Α. Οι Θαλάσσιες Ζώνες σύμφωνα με το Διεθνές Δίκαιο

Εισαγωγή
Μετά από την εδαφική κυριαρχία ενός κράτους η οποία εκτείνεται από την ακτή στη
θάλασσα ενίοτε στα 6 ν.μ.3, όπως εφαρμόζεται στην Ελλάδα στο Αιγαίο, και άλλοτε στα 12
ν.μ.4, όπως εφαρμόζονται στις περισσότερες χώρες σύμφωνα με το Δίκαιο της Θάλασσας,
έπεται μια άλλη θαλάσσια περιοχή που περιλαμβάνει τη ζώνη της Υφαλοκρηπίδας και της
Αποκλειστικής Οικονομικής Εκμετάλλευσης5 (πιν. 1-2). Ενώ μέχρι και το σημείο στο οποίο
εκτείνεται η αιγιαλίτιδα ζώνη όπως την έχει ορίσει το κάθε κράτος ουσιαστικά εκτείνεται η

3 Σχετικά με το νομοθετικό πλαίσιο καθορισμού στην Ελλάδα της αιγιαλίτιδας ζώνης βλ. τον Αναγκαστικό
Νόμο 230/1936 όπου προβλέπεται ότι: «Η έκτασις της αιγιαλίτιδας ζώνης καθορίζεται εις έξ ναυτικά μίλλια
από της ακτής, μη θιγομένων των εν ισχύι διατάξεων των αφορωσών εις ειδικάς περιπτώσεις, καθ’ άς η
αιγιαλίτις ζώνη ορίζεται μείζων ή ελάσσων των εξ ναυτικών μιλλίων». Μετέπειτα, στο άρθρο 139 του ΚΔΝΔ
(ΝΔ 187/1973, ΦΕΚ Α΄ 261) προβλέπεται ότι: «Τα χωρικά ύδατα περιλαμβάνουν θαλασσίαν ζώνην, της οποίας
το πλάτος ορίζεται εις έξ ναυτικά μίλια, δυνάμενον να ορισθή και διαφόρως διά Π.Διαταγμάτων εκδιδομένων
προτάσει του Υπουργικού Συμβουλίου». Έκτοτε, δεν έχει εκδοθεί κάποιο σχετικό Προεδρικό Διάταγμα. Για
οριοθέτηση στον αέρα. Εξάλλου, ο Ν 5017/1931 «περί Πολιτικής Αεροπορίας», στον οποίο αναφέρεται το εν
λόγω ΠΔ ορίζει ότι το κράτος ασκεί πλήρη και απόλυτη κυριαρχία «... στα χωρικά ύδατα και τον υπερκείμενο
ατμοσφαιρικό χώρο». Για την κυριαρχία στον εθνικό εναέριο χώρο σύμφωνα με το ΠΔ της 6ης/18ης
Σεπτεμβρίου 1931 «Περί καθορισμού πλάτους χωρικών υδάτων όσον αφορά τα ζητήματα της Αεροπορίας και
της Αστυνομίας αυτής» (ΦΕΚ Α΄ 325) το πλάτος της ζώνης των χωρικών υδάτων που αναφέρεται στο άρθρο 2
του Ν 5017/1931 ορίστηκε ότι είναι 10 μίλια από τις ακτές της Επικράτειας. Ο Ν 5017/1931 καταργήθηκε ρητά
από τον Κώδικα Αεροπορικού Δικαίου (Ν 1815/1988, ΦΕΚ Α΄ 250) (άρθρο 193) ο οποίος προβλέπει ότι στο
άρθρο 191 για τον καθορισμό του ελληνικού εναερίου χώρου, η έκταση των χωρικών υδάτων ορίζεται με
Διάταγμα, που εκδίδεται ύστερα από πρόταση του Υπουργικού Συμβουλίου και ότι μέχρι την έκδοση του
Προεδρικού Διατάγματος ισχύει το Διάταγμα της 6ης/18ης Σεπτεμβρίου 1931.Έκτοτε, δεν έχει εκδοθεί κάποιο
σχετικό Προεδρικό Διάταγμα.
4 Σχετικά με οριοθέτηση της αιγιαλίτιδας ζώνης στα 12 ν.μ. βλ. το άρθρο 3 της Σύμβασης του ΔΘ του 1982.
Όπου αναφέρονται τα εξής: “ Άρθρο 3 Εύρος της χωρικής θάλασσας: Κάθε κράτος έχει το δικαίωμα να
καθορίσει το εύρος της χωρικής του θάλασσας. Το εύρος αυτό δεν υπερβαίνει τα δώδεκα ναυτικά μίλια,
μετρούμενα από γραμμές βάσεως καθοριζόμενες σύμφωνα με την παρούσα σύμβαση.”. Γενικά με αιγιαλίτιδα
ζώνη βλ. Ρούκουνας 2019, 254.
5 Σχετικά με εδαφική κυριαρχία στην αιγιαλίτιδα ζώνη βλ. άρθρο 2 παρ. 1 της Σύμβασης ΔΘ, όπου αναφέρεται
ότι στην αιγιαλίτιδα ζώνη το παράκτιο κράτος ασκεί πλήρη κυριαρχία.

4
εδαφική κυριαρχία με πλήρη δικαιώματα σαν να ήταν στεριά από εκεί και έπειτα και για μια
έκταση περίπου 200 ν.μ. εκτείνονται η υφαλοκρηπίδα και η ΑΟΖ στις οποίες τα κράτη έχουν
το δικαίωμα να ασκήσουν κυριαρχικά δικαιώματα για εκμετάλλευση του βυθού, του
υπεδάφους και των υπερκείμενων υδάτων και για ανάπτυξη οικονομικής και ερευνητικής
δραστηριότητας6.

Πίν. 1. Οι ζώνες σε κάτοψη (Ιωάννου, Στρατή 2013, πιν.1, σύμφωνα με τη Σύμβαση

των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας 1982. )

1.Η Υφαλοκρηπίδα

I. Η Νομική Έννοια-Έκταση-Όρια

Η Υφαλοκρηπίδα ενός παράκτιου κράτους (πιν.1-2)αποτελείται σύμφωνα με το

άρθρο 76 (1) από το βυθό και το υπέδαφος των υποθαλάσσιων περιοχών σε επέκταση του
φυσικού χερσαίου εδάφους σε απόσταση 200 ν.μ. ή μέχρι το εξωτερικό όριο του
υφαλοπλαισίου7. Άρα, ο καθορισμός της υφαλοκρηπίδας από το παράκτιο κράτος μπορεί να
γίνει με βάση το κριτήριο είτε της απόστασης και είτε της γεωμορφολογικής διαμόρφωσης.
Όσον αφορά στο γεωμορφολογικό κριτήριο επιτρέπεται στο παράκτιο κράτος με βάση το

6 Σχετικά με Υφαλοκρηπίδα βλ. Παπασταυρίδης 2020, 1-55. Ρούκουνας 2019, 303-313, με ΑΟΖ βλ.
Ρούκουνας 2019, 314-317.
7 Σχετικά με νομική έννοια υφαλοκρηπίδας βλ. Ιωάννου, Στρατή 2013, κεφ. 8.2: “Νομικός Ορισμός
Υφαλοκρηπίδας”.

5
άρθρο 76(3) Σύμβασης ΔΘ να καθορίσει την υφαλοκρηπίδα του μέχρι το εξωτερικό όριο
του υφαλοπλαισίου με εσωτερικό όριο τη γραμμή βάσης, δηλαδή τη νοητή ή φυσική
γραμμή8, από την οποία μετράται το εύρος της αιγιαλίτιδας ζώνης με αποτέλεσμα να δύναται
η υφαλοκρηπίδα να φθάσει και πέραν των 200 ν.μ. Είναι εμφανής η μεγάλη απόκλιση μεταξύ
του γεωμορφολογικού και του νομικού κριτηρίου διότι στο κριτήριο της απόστασης ως
εσωτερικό όριο λαμβάνεται υπόψη το τελείωμα των χωρικών υδάτων, δηλαδή το εξωτερικό
όριο της αιγιαλίτιδας ζώνης έως και την απόσταση των 200 ν.μ. έως εξωτερικό όριο
μετρούμενο στην επιφάνεια της θάλασσας. Το κριτήριο της απόστασης εφαρμόζεται όταν το
υφαλοπλαίσιο εκτείνεται από τις γραμμές βάσεις σε απόσταση μικρότερη των 200 ν.μ. και το
γεωμορφολογικό εφαρμόζεται όταν εκτείνεται σε απόσταση μεγαλύτερη των 200 ν.μ. 9

Πίν. 2. Οι ζώνες σε τομή (Ιωάννου, Στρατή 2013, πιν. 12, σύμφωνα με τη Σύμβαση των
Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας. 1982).

II. Ab Initio (εξ υπαρχής) και Ipso Facto (αυτοδικαίως) Κυριαρχικά Δικαιώματα

Όπως αναφέρθηκε στην αιγιαλίτιδα ζώνη ή αλλιώς την χωρική θάλασσα το κράτος

8 Σχετικά με ορισμό γραμμής βάσης βλ. Στρατής 2012, κεφ. 5: “Γραμμές Βάσης”, σημ. 15.
9 Σχετικά με κριτήρια μέτρησης της υφαλοκρηπίδας βλ. Ιωάννου, Στρατή 2013, κεφ. 8.2.1: “Το εσωτερικό όριο
της Υφαλοκρηπίδας”, 8.2.2: “Το εξωτερικό όριο της Υφαλοκρηπίδας”.

6
ασκεί κυριαρχία σαν να ήταν χερσαία γη 10. Όμως στην υφαλοκρηπίδα τα πράγματα είναι
διαφορετικά διότι ασκούνται δικαιώματα κυριαρχίας από το παράκτιο κράτος τα οποία έχουν
χαρακτήρα αποκλειστικό σύμφωνα με το άρθρο 77 (2) του ΔΘ όπου αναφέρεται το εξής
σημαντικό “..αν το παράκτιο κράτος δεν εξερευνά την υφαλοκρηπίδα ή δεν εκμεταλλεύεται
τους φυσικούς της πόρους κανείς δεν μπορεί να αναλάβει αυτές τις δραστηριότητες χωρίς τη
ρητή συναίνεση του παράκτιου κράτους”. Στη συνέχεια, σύμφωνα με το άρθρο 77(3) η φύση
των κυριαρχικών δικαιωμάτων υφίστανται ab initio (εξ αρχής) και ipso facto (αυτοδικαίως)
και είναι συμφυή με την κυριαρχία του παράκτιου κράτους επί του ηπειρωτικού εδάφους,
δηλαδή από τη στιγμή αναγνώρισης ενός κράτους11.

2. ΑΟΖ

Μέχρι τα μέσα περίπου του 20ου αι. Τα παράκτια κράτη είχαν δικαίωμα
αποκλειστικής οικονομικής εκμετάλλευσης μονάχα στην αιγιαλίτιδα ζώνη, η ανάγκη ωστόσο
για διαχείριση των αλιευμάτων οδήγησε στη τυποποίηση του θεσμού. Σύμφωνα με το άρθρα
56 και 57 της σύμβασης του ΔΘ ΑΟΖ εννοείται η πέραν της αιγιαλίτιδας ζώνης θαλάσσια
περιοχή όχι μεγαλύτερη των 200 ν.μ. από τις γραμμές βάσης από τις οποίες μετριέται το
εύρος της αιγιαλίτιδας ζώνης12. Ο σκοπός της οριοθέτησης είναι για την ανάπτυξη
οικονομικών δραστηριοτήτων και η βασική ειδοποιός διαφορά μεταξύ της υφαλοκρηπίδας
είναι της ΑΟΖ είναι ότι η υφαλοκρηπίδα αφορά στην ανάπτυξη δραστηριότητας στο βυθό
και στο υπέδαφος ενώ η ΑΟΖ αφορά ανάπτυξη δραστηριότητας στα υπερκείμενα ύδατα. Η
ΑΟΖ σύμφωνα με το άρθρο 55 της σύμβασης του ΔΘ διέπεται από ένα ειδικό καθεστώς Sui
Generis το οποίο δεν σχετίζεται ούτε με το καθεστώς κυριαρχίας στην αιγιαλίτιδα ζώνη, ούτε
με αυτό στην ανοιχτή θάλασσα αλλά με χρηστικές λειτουργίες σύμφωνα με το άρθρο 58 (1)
σύμβαση του ΔΘ και περιορίζονται στη ναυσιπλοΐα, την υπέρπτηση, την τοποθέτηση
υποβρύχιων καλωδίων και αγωγών, καθώς και άλλες συναφείς με αυτές χρήσεις. Ακόμη,

10 Σχετικά με κριτήρια μέτρησης της υφαλοκρηπίδας βλ. Ιωάννου, Στρατή 2013, κεφ. 8.3: “Νομική φύση των
δικαιωμάτων του παράκτιου κράτους στην υφαλοκρηπίδα”.
11Σχετικά με το χαρακτήρα των δικαιωμάτων του παράκτιου κράτους στην ζώνη Υφαλοκρηπίδας βλ. Ιωάννου,
Στρατή 2013, κεφ. 13.1.4: “Διάκριση μεταξύ Οριοθέτησης και Θέσπισης Θαλασσίων Ζωνών” και κεφ.: 3.2. “Ο
Χαρακτήρας των Κυριαρχικών Δικαιωμάτων”.
12 Σχετικά με ΑΟΖ βλ. Ιωάννου, Στρατή 2013, κεφ. 9: “Ανεξάρτητη Οικονομική Ζώνη”. Ρούκουνας 2019,
314-317.

7
σύμφωνα με το άρθρα 56 (2), 58 (3) του ΔΘ είναι απαραίτητος ο αμοιβαίος σεβασμός
δικαιωμάτων και υποχρεώσεων του παράκτιου κράτους και των τρίτων. Στην περίπτωση που
προκύψει σύγκρουση συμφερόντων οι διαφορές λύνονται με την αρχή της Ευθυδικίας.

3. Διαδικασία Οριοθέτησης Υφαλοκρηπίδας και ΑΟΖ

Ο καθορισμός των ορίων αυτών γίνεται μέσω της εσωτερικής νομοθεσίας όταν και
επιτρέπει την εξάντληση των ανώτατων ορίων των θαλασσίων όταν δεν υπάρχει
αλληλοεπικάλυψη με τις αντίστοιχες ζώνες γειτονικών κρατών. Όταν όμως οι αποστάσεις
μεταξύ των γειτονικών χωρών δεν επαρκούν για να αντλήσουν το μέγιστο εύρος των ζωνών,
δηλαδή τα 12 ν.μ. για την αιγιαλίτιδα, τα 24 νμ για την συνορεύουσα, τα 200 ν.μ. για την
υφαλοκρηπίδα και την ΑΟΖ όπως προβλέπονται σύμφωνα με τις διατάξεις του ΔΘ τότε η
χάραξη οριοθετικής γραμμής που θα προσδιορίζει τις αντίστοιχες θαλάσσιες ζώνες γίνεται με
διεθνή διαδικασία οριοθέτησης. Η έλλειψη συμφωνίας δεν σημαίνει απαραίτητα την ύπαρξη
διαφοράς, καθώς τα κράτη ενδέχεται να δέχονται μία de facto γραμμή οριοθέτησης. Ακόμα,
για την υφαλοκρηπίδα αν το παράκτιο κράτος επιδιώκει τον καθορισμό πέρα των 200 ν.μ.
(άρθρο ΔΘ 76.8) θα πρέπει η χάραξη να γίνει μεταξύ του παράκτιου κράτους και της
διεθνούς κοινότητας. Λόγω απουσίας φυσικών στοιχείων στη θάλασσα (εκτός των ακτών,
νήσων και βραχονησίδων) η χάραξη θα πρέπει να γίνει με γεωγραφικά στοιχεία μήκους και
πλάτους. Ακόμη, η οριοθέτηση θαλάσσιων ζωνών δεν εξαρτάται αποκλειστικά από τη
βούληση του παράκτιου κράτους και όπως αυτή αποτυπώνεται στην εσωτερική του
νομολογία αλλά στην ισχύ της οριοθέτησης έναντι άλλων (Ιωάννου, Στρατή 2013, κεφ. 1.3).

Αν όμως αδυνατούν τα δύο κράτη να συμφωνήσουν και υπάρχουν εξ ορισμού

νομικές διαφορές τότε υπάρχει η επιλογή και του Διεθνούς Δικαστηρίου 13. Η κατανόηση των
κανόνων οριοθέτησης αποτυπώνονται στη νομολογία του Διεθνούς Δικαστηρίου, ΔΔΔΘ και
άλλων διαιτητικών δικαστηρίων οι οποίες αποτελούν πηγές δικαίου. Μετά το 1949 που

13 Βλ. Την Διάταξη του Διεθνούς Δικαστηρίου περί Προσωρινών Μέτρων στην υπόθεση της Υφαλοκρηπίδας
του Αιγαίου [Αίτηση για λήψη προσωρινών μέτρων] 11 Σεπτεμβρίου 1976: “[31] Επειδή η σεισμική έρευνα
των φυσικών πόρων της υφαλοκρηπίδος άνευ της συγκαταθέσεως του παρακτίου κράτους θα ηδύνατο
αναμφιβόλως να εγείρη ζήτημα του αποκλειστικού δικαιώματος ερεύνης του τελευταίου τούτου. Κατά
συνέπειαν εις περίπτωσιν καθ’ ήν το Δικαστήριον θα έκανεν αποδεκτάς τας διεκδικήσεις της Ελλάδος ως
νομίμους, η δραστηριότης σεισμικών ερευνών της Τουρκίας θα ηδύνατο τότε να θεωρηθή ως τοιαύτη και να
προβληθή ως πιθανή αιτία βλάβης των αποκλειστικών δικαιωμάτων της Ελλάδος εις περιοχάς αίτινες τότε θα
κριθούν ότι ανήκουν εις την Ελλάδα”.

8
ξεκίνησε η λειτουργία του Διεθνούς Δικαστηρίου με την υπόθεση των στενών της Κέρκυρας
έχουν εγκριθεί περισσότερες από 30 υποθέσεις που αφορούσαν ζητήματα δικαίου της
θάλασσας με οριοθετήσεις (Ιωάννου, Στρατή 2013, κεφ. 13.1.2). Συχνά ως προσωρινό όριο
των ζωνών ορίζεται αυτό της μέσης γραμμής, δηλαδή τη γραμμή κάθε σημείο της οποίας
απέχει ίση απόσταση από τα εγγύτερα σημεία των γραμμών βάσης. Αυτή η διαδικασία
διατυπώνεται ξεκάθαρα στην απόφαση του δικαστηρίου για την θαλάσσια οριοθέτηση στην
περιοχή Γροιλανδίας και Jan Mayen στις 14.06.1993 όπου αναφέρονται τα εξής: “Το έργο
ενός δικαστηρίου είναι να ορίσει την οριοθετική γραμμή μεταξύ περιοχών που βρίσκονται
υπό την θαλάσσια δικαιοδοσία δύο κρατών. Η κατανομή (Sharing-out) της περιοχής είναι
συνέπεια της οριοθέτησης και όχι το αντίστροφο 14”. Βέβαια σε κάθε περίπτωση τα παράκτια
κράτη θα πρέπει να είναι έτοιμα να χάσουν κάποιο τμήμα που θα διέθεταν, όμως η απώλεια
θα αφορά και τις δύο πλευρές για να δοθεί μία δίκαιη λύση.

14 Βλ. σχετικά Ιωάννου, Στρατή 2013, κεφ. 13.1.5).

9
Β. Η κατάσταση στο Αιγαίο στην Οριοθέτηση Ζωνών

1.Εισαγωγή
Εντύπωση προκαλεί ότι παρότι η Ελλάδα ένα παράκτιο κράτος με εξαιρετικά
εκτεταμένη ακτογραμμή που φτάνει περίπου στα 15.000 χλμ 15 έχει κηρύξει την αιγιαλίτιδα
ζώνη της με δικαιώματα κυριαρχίας σε γη, θάλασσα και αέρα 16 και έχει προβεί από το 1977
σε συμφωνία οριοθέτησης με την Ιταλία της υφαλοκρηπίδας στο Ιόνιο με πολύ πρόσφατη
μάλιστα τον Ιούνιο του 2020 την υπογραφή συμφωνίας για μία πολλαπλή χρήση συνόρου 17
και δεν έχει προβεί σε καμία άλλη κήρυξη 18. Όπως είναι εύλογο η Ελλάδα δεν έχει προβεί σε
καμία ενεργοποίηση διαδικασίας στη θάλασσα του Αιγαίου λόγω των ελληνοτουρκικών
διαφορών. Οι διαφορές των δύο χωρών έγκειται στο ότι η Ελλάδα αναγνωρίζει ως μόνη
διαφορά την οριοθέτηση της Υφαλοκρηπίδας ενώ η Τουρκία προσθέτει στη λίστα των
“νομικών Διαφορών” πολλά ζητήματα για το καθεστώς αποστρατικοποίησης νησιών, τη
15 Βλ. σχετικά Γιαννακούρου 2019, 47, κεφ. 2.3.Γ. σημ 126, όπου αναφέρεται ότι: “Η ελληνική ακτογραμμή
εκτείνεται σε περισσότερα από 15.000 χλμ. (περίπου το 1/3 της Μεσογείου και το 1/4 της ΕΕ) και είναι η 9η
μεγαλύτερη παγκοσμίως, με 6.000 νησιά και βραχονησίδες”.
16 Σχετικά με νομοθετικό πλαίσιο αιγιαλίτιδας ζώνης βλ. παραπάνω την εισαγωγή στο παρόν πόνημα.
17 Η οριοθέτηση υφαλοκρηπίδας στο Ιόνιο μεταξύ Ελλάδας-Ιταλίας υπογράφηκε στις 24/05/1977 και τέθηκε
σε ισχύ στις 12/11/1980 βλ. σχετικά
https://www.un.org/Depts/los/LEGISLATIONANDTREATIES/PDFFILES/TREATIES/GRC-
ITA1977CS.PDF. τελευταία επίσκεψη 29/11/2020. Για τη συμφωνία θέσπισης ορίου πολλαπλών χρήσεων κατά
μήκος της οριοθέτησης του 1977 βλ. Σχετικά
https://www.ekathimerini.com/253489/article/ekathimerini/news/greece-and-italy-sign-historic-maritime-
borders-accord, τελευταία επίσκεψη 29/11/2020. Η συμφωνία δεν κηρύσσει αυτή καθεαυτή ΑΟΖ, καθώς αυτή η
κήρυξη απαιτεί διαφορετική διαδικασία με εσωτερική νομοθεσία και δημοσιότητα στα Ηνωμένα Έθνη
σύμφωνα με το Άρθρο 75 του ΔΘ.
18 Θα μπορούσε να κηρύξει τη συνορεύουσα ζώνη και την Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη (ΑΟΖ) σε
απόσταση 24 και 200 νμ από τις γραμμές βάσης, ενώ όσον αφορά στη ζώνη της υφαλοκρηπίδας ασκεί
κυριαρχικά δικαιώματα χωρίς να χρειάζεται να την κηρύξει, ωστόσο λόγω μη οριοθέτησης με όλα τα γειτονικά
κράτη εκτός από την Ιταλία η Ελλάδα δεν έχει καθορίσει τα εξωτερικά όρια της υφαλοκρηπίδας της. Σχετικά με
το νομοθετικό πλαίσιο και τις συνθήκες για τις ζώνες της Ελλάδας που έχουν κατατεθεί στη Γραμματεία των
Ηνωμένων Εθνών (Division for Ocean Affairs and the Law of the Sea, DOALOS) βλ.
https://www.un.org/Depts/los/LEGISLATIONANDTREATIES/STATEFILES/GRC.htm, τελευταία επίσκεψη
29/11/2020.

10
δικαιωματική δυνατότητα επέκτασης της αιγιαλίτιδας ζώνης της έως και τα 12 ναυτικά μίλια
(ν.μ.), την οριοθέτηση του ελληνικού εναέριο χώρου στα 10 ν.μ., τον έλεγχο της εναέριας
κυκλοφορίας στο Αιγαίο κ.α.19

2.Προσφυγή της Ελλάδας στα όργανα των ΗΕ για την Επίλυση της Διαφοράς

Χωρίς καμία αμφιβολία οι θαλάσσιες διαφορές μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας στο
Αιγαίο προβάλλουν σημαντικές ανησυχίες για την απειλή των σχέσεων ειρήνης με
μονομερείς ενέργειες στην υφαλοκρηπίδα του Αιγαίου οι οποίες είχαν ξεκινήσει από τα τέλη
του 1973 από ενέργειες της Τουρκίας για χορήγηση άδειες εξόρυξης πετρελαίου στην εταιρία
εξόρυξης πετρελαίου TPAO σε 27 περιοχές της υφαλοκρηπίδας του Αιγαίου 20. Η Ελλάδα
τότε στις 10 Αυγούστου 1976 απευθύνθηκε στον Πρόεδρο του Συμβουλίου Ασφαλείας
ζητώντας την επείγουσα σύνοδο του Συμβουλίου διότι η Τουρκία παραβιάζει κυριαρχικά
δικαιώματα της Ελλάδας στην υφαλοκρηπίδα στο Αιγαίο θέτοντας σε απειλή τη διεθνή
ειρήνη21 και παράλληλα υπέβαλε στον Γραμματέα του Διεθνούς Δικαστηρίου αίτημα για
ενεργοποίηση της διαδικασίας κατά της Τουρκίας για οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας της
Ελλάδας και της Τουρκίας στο Αιγαίο και τα δικαιώματα που θα έχουν τα δύο μέρη σε
αυτή22 και ακόμα υπέβαλε αίτημα για προσωρινά μέτρα ζητώντας από το Δικαστήριο μέχρι
την εκδίκαση της υπόθεσης να διατάξει την αποφυγή κάθε δραστηριότητας και να μην
ληφθούν οποιαδήποτε μέτρα που θα θέσουν σε κίνδυνο τις ειρηνικές σχέσεις23.

Όμως αυτή η στρατηγική της Ελλάδας να απευθυνθεί σε ένα πολιτικό και σε ένα
δικαιοδοτικό όργανο των ΗΕ δεν έφερε τα αναμενόμενα αποτελέσματα. Μερική

19 Βλ. σχετικά στο https://www.mfa.gr/en/issues-of-greek-turkish-relations/, τελευταία επίσκεψη 29/11/2020.

http://www.mfa.gov.tr/background-note-on-aegean-disputes.en.mfa, τελευταία επίσκεψη 29/11/2020.
20 Βλ. σχετικά Παπασταυρίδης 2020, 7. Application of Greece to the ICJ, σημ. 13, [1].
21
Βλ. σχετικά UN Doc. S/12167, διαθέσιμο στο https://digitallibrary.un.org/search?ln=en&p=+S
%2F12167&f=&action_search=Search&rm=&ln=en&sf=&so=d&rg=50&c=United+Nations+Digital+Library+
System&of=hb&fti=0&fti=0, τελευταία επίσκεψη 29/11/2020.
22 Βλ. σχετικά Application Instituting Proceedings Submitted by the Government of Greece, Aegean Sea
Continental Shelf case (Greece v Turkey) διαθέσιμο στο https://www.icj-cij.org/files/case-related/62/9481.pdf,
τελευταία επίσκεψη 29/11/2020.
23 Βλ. σχετικά Αίτηση για Ένδειξη των Ενδιάμεσων Μέτρων Προστασίας που Υποβλήθηκαν από την
Κυβέρνηση της Ελλάδας. διαθέσιμο στο https://www.icj-cij.org/en/case/62, τελευταία επίσκεψη 29/11/2020.

11
ικανοποίηση δόθηκε από το ψήφισμα του Συμβουλίου Ασφαλείας στις παραγράφους 1 και
224, ενώ το Διεθνές Δικαστήριο απέρριψε το αίτημα της Ελλάδας για τα προσωρινά μέτρα
διότι α) ο χαρακτήρας των ερευνών της Τουρκίας ήταν προσωρινός και β) δεν υπήρχε
ιδιοποίηση ή άλλη χρήση των φυσικών πόρων και άρα δεν έθεταν σε κίνδυνο τα ελληνικά
κυριαρχικά δικαιώματα25. Στην ουσία το Δικαστήριο με την Διάταξη του προέβη στην
διαπίστωση ότι «σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο είναι παραδεκτές οι μονομερείς ενέργειες σε
αμφισβητούμενες περιοχές της υφαλοκρηπίδας, αρκεί να μην προκαλούν φυσικές μεταβολές
ή να μην πρόκειται για εκμετάλλευση». Στη συνέχεια, όταν εξετάστηκε η υπόθεση στην
ουσία της η Τουρκία είχε και πάλι επιτυχή έκβαση πετυχαίνοντας στις 19 Δεκεμβρίου 1978
την έκδοση απόφασης στην οποία διαπιστώθηκε ότι το δικαστήριο δεν είχε τη δικαιοδοσία
να εξετάσει την αίτηση διότι οι διαπραγματεύσεις μεταξύ των δύο πλευρών δεν είχαν
εξαντληθεί και οι διαφορές ήταν πολιτικές και όχι νομικές 26. Η Τουρκία αποφεύγει με κάθε
τρόπο να συζητήσει συγκεκριμένα το θέμα της οριοθέτησης της ζώνης της υφαλοκρηπίδας
διότι υπάρχουν και άλλα θέματα στις σχέσεις μεταξύ των χωρών που χρειάζονται αρχικά
συζήτηση και επίλυση με πολιτικούς όρους και αφορούν την αποστρατικοποίηση νησιών, τις
γκρίζες ζώνες και την κυριαρχία στον εναέριο χώρο27.

Ακόμη, παρότι στις 31/05/1975 είχε πραγματοποιηθεί κοινό ανακοινωθέν στον τύπο
στις Βρυξέλλες από τους πρωθυπουργούς Ελλάδας και Τουρκίας -Καραμανλή-Ντεμιρέλ-
μετά από συνάντηση που είχε πραγματοποιηθεί στο οποίο αναφέρονταν τα εξής: «…οι δύο
πρωθυπουργοί αποφάσισαν [ont décidé] ότι τα προβλήματα αυτά πρέπει να επιλυθούν
[doivent être résolus] ειρηνικά μέσω διαπραγματεύσεων και όσον αφορά την υφαλοκρηπίδα
του Αιγαίου από το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης. Καθόρισαν τις γενικές γραμμές βάσει
24 Βλ. σχετικά SC Res 395 (1976) παρ. 1-2: όπου καλεί τις δύο κυβερνήσεις 1. να δείξουν τον απόλυτο
περιορισμό στην παρούσα κατάσταση, 2. Να κάνουν κάθε τι αναγκαίο για να μειωθούν οι εντάσεις ώστε να
διευκολυνθούν οι διαπραγματεύσει, διαθέσιμο στο https://www.refworld.org/docid/3b00f1602c.html,
τελευταία επίσκεψη 29/11/2020.
25 Βλ. σχετικά Aegean Sea Continental Shelf, Interim Protection, Order of 11 September 1976, I.C.J.
Reports 1976, 3.14. διαθέσιμο στο https://www.icj-cij.org/en/case/62, τελευταία επίσκεψη
29/11/2020.
26 Βλ σχετικά Johnson 1976-1977, 309, 311.
27 Βλ. Σχετικά Outstanding-Issues-in-the-Eastern-Mediterranean-and-the-Aegean-Sea-Turkey-s-Views-and-
Policies.pdf (mfa.gov.tr), τελευταία επίσκεψη 29/11/2020.

12
των οποίων θα πραγματοποιηθούν οι επικείμενες συναντήσεις των εκπροσώπων των δύο
κυβερνήσεων» και ενώ το δικαστήριο δεν ήταν αρνητικό ότι το εν λόγω ανακοινωθέν μπορεί
να αποτελεί συμφωνία Διεθνούς Δικαίου ωστόσο δεν αποτελεί και ξεκάθαρη δέσμευση των
δύο κυβερνήσεων για άνευ όρων μονομερή υποβολή εξέτασης της διαφοράς από το Διεθνές
Δικαστήριο. Έκτοτε, δεν έχει πραγματοποιηθεί κάποιο σημαντικό ορόσημο με σκοπό την
επίλυση της διαφοράς οριοθέτησης της υφαλοκρηπίδας.

Συνεπώς, η έκβαση της εξέτασης της υπόθεσης από το ΔΔ κατέδειξε ότι μπορεί να
είναι επικίνδυνη η μονομερής προσφυγή στο ΔΔ. Οι δύο πλευρές έχουν ξεκάθαρες θέσεις τις
οποίες υποστηρίζουν μετά τη δεκαετία του 1970 με την Ελλάδα να θεωρεί ότι η μόνη
διαφορά με την όμορη χώρα είναι στην οριοθέτηση της Υφαλοκρηπίδας στο Αιγαίο, το οποίο
είναι ένα θέμα καθαρά νομικό που μπορεί να επιλυθεί μονάχα στο Διεθνές Δικαστήριο και με
την Τουρκία διευρύνει την θεματολογία και τα μέσα επίλυσης των διαφορών.

Συμπεράσματα-Επίλογος

Καταλήγοντας, μελετώντας αρχικά το Διεθνές Δίκαιο η προτεινόμενη λύση για την

επίλυση των θαλάσσιων διαφορών στην οριοθέτηση της Υφαλοκρηπίδας και της ΑΟΖ είναι
η προσφυγή στο ΔΔ, όμως μόνο κατόπιν υιοθέτησης ειδικής συμφωνίας με αυτό το σκοπό,
για την οποία προφανώς θα χρειαστούν σκληρές διαπραγματεύσεις στο θεματικό πεδίο των
διαφορών που θα συμπεριληφθεί στη συμφωνία για να εξεταστεί από το ΔΔ. Όσον αφορά
στην οριοθέτηση της Υφαλοκρηπίδας θα ήταν αποτελεσματικό και σκόπιμο να οριστεί ένα
θαλάσσιο όριο πολλαπλών χρήσεων για όλες τις θαλάσσιες ζώνες εκμετάλλευσης
επιδιώκοντας μέσα από αυτό το τολμηρό βήμα το όφελος και των δύο χωρών με όραμα την
αειφόρο ανάπτυξη σε ειρηνικό περιβάλλον.

13
 Βιβλιογραφία

Γιαννακούρου, Γ. 2019. Δίκαιο Χωροταξίας & Πολεοδομίας, Αθήνα: Νομική

Βιβλιοθήκη.
Johnson, D. H. N. “The International Court of Justice Declines Jurisdiction again
(Aegean Sea Continental Shelf Case)” (1976-1977) 7 Australian Yearbook of International
Law 309, 311.
Ιωάννου Κρ., Α. Στρατή, 2013. Δίκαιο της Θάλασσας, Αθήνα: Νομική Βιβλιοθήκη.
Καρακωστάνογλου Β., Η Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη στο Νέο Δίκαιο της
Θάλασσας, Εκδόσεις Σάκκουλας 2001.
Καψής, Ι. 1990. Οι τρεις μέρες του Μάρτη, Αθηνά: Λιβάνης.
Μαγειράκη, Α. 2017. Δίκαιο της Θάλασσας: Σύγκριση-Αναγωγή της
Ελληνοτουρκικής Διαφοράς με την Νότια Σινική Θάλασσα (Spratly Islands), Διπλωματική
Εργασία στο Πανεπιστήμιο Πειραιώς, επιβλέπων Π. Λιάκουρας, Πανεπιστήμιο Πειραιώς,
Τμήμα Οικονομικών Επιχειρηματικών και Διεθνών Σπουδών, ΠΜΣ: “Brics: Οικονομία-
Κοινωνία-Εξωτερική Πολιτική”.
Παπασταυρίδης, Ε. 2020. “Οι Ελληνοτουρκικές Διαφορές στο Θαλάσσιο Χώρο από
την Οπτική του Διεθνούς Δικαίου” στο Policy Paper, ELIAMEP 36, 1-55.
Στρατή, Α. 2012. Ελληνικές Θαλάσσιες Ζώνες & Οριοθέτηση με Γειτονικά Κράτη,
Αθήνα: Νομική Βιβλιοθήκη.
Ροζάκης, Χρ. 2013. Η Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη και το Δίκαιο της Θάλασσας,
Αθήνα: Παπαζήσης.
Ροζάκης, Χρ. 1976. Το Δίκαιο της Θάλασσας και η διαμόρφωσή του από τις
διεκδικήσεις των παράκτιων κρατών, Αθήνα:Παπαζήσης.
Ροζάκης, Χρ. 1989. Σε αναζήτηση του χαμένου χρόνου: το δίκαιο της υφαλοκρηπίδας
στην απόφαση του Διεθνούς Δικαστηρίου για τη Λιβύη – Μάλτα. Αθήνα.

14