Termodinamic

‫درس‪:‬‬
‫ﻚ آﻣﺎ ي‬
‫آﻣﺎري‬ ‫ﻣﻜﺎﻧﻴﻚ‬
‫ﻚ و ﻣﻜﺎﻧ‬
‫ﺗﺮﻣﻮدﻳﻨﺎﻣﻴﻚ‬
‫ﺗ ﻣﻮدﻳﻨﺎﻣ‬
‫‪THERMODYNAMICS‬‬
‫‪1‬‬
‫‪www.topsoal.ir‬‬
‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬
‫‪ ‬ﻓﺼﻞ‬
‫ﺼﻞ ‪) 1‬دﻣﺎ(‬
‫‪ ‬ﻫﺪف ﺗﺮﻣﻮدﻳﻨﺎﻣﻴﻚ‬
‫‪ ‬دﻳﺪﮔﺎﻫﻬﺎي ﻣﻴﻜﺮوﺳﻜﻮﭘﻲ و ﻣﺎﻛﺮوﺳﻜﻮﭘﻲ‬
‫ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ‬ ‫‪‬ﺗ ﺎ ل‬
‫ﺗﻌﺎدل ﮔ ﺎ‬
‫‪ ‬ﻗﺎﻧﻮن ﺻﻔﺮم ﺗﺮﻣﻮدﻳﻨﺎﻣﻴﻚ‬
‫‪ ‬ﻣﻔﻬﻮم دﻣﺎ‬
‫‪ ‬ﻣﻘﻴﺎس دﻣﺎﺳﻨﺠﻲ‬
‫‪ ‬ﻣﺜﺎﻟﻬﺎ‬
‫ﺗﺮﻣﻮدﻳﻨﺎﻣﻴﻜﻲ ﺳﺎده(‬
‫ﺘﻤﻬﺎي ﺗ ﻣﻮدﻳﻨﺎﻣ ﻜ‬ ‫‪ ‬ﻓﺼﻞ ‪) 2‬ﺳ‬
‫ﺳﻴﺴﺘﻤﻬﺎي‬
‫‪ ‬ﺗﻌﺎدل ﺗﺮﻣﻮدﻳﻨﺎﻣﻴﻜﻲ‬
‫‪ ‬ﻧﻤﻮدار ‪ PV‬ﻣﻮاد ﺧﺎﻟﺺ‬
‫‪ ‬ﺣﺎﻟﺖ ﻣﺎده‬
‫‪ ‬ﻧﻤﻮدار ‪ P‬ﻣﻮاد ﺧﺎﻟﺺ‬
‫ﻲ ﺳﺎده‬
‫ﺗﺮﻣﻮدﻳﻨﺎﻣﻴﻜﻲ‬
‫ﻢ ﺮﻮ‬ ‫‪‬ﭼ‬
‫ﭼﻨﺪ ﺳﻴﺴﺘﻢ‬
‫‪ ‬ﻣﺨﺘﺼﺎﺗﻬﺎي ﻓﺰوﻧﻮري و ﻧﺎﻓﺰوﻧﻮري‬
‫‪4‬‬
‫‪ ‬ﻓﺼﻞ ‪) 3‬ﻛﺎر(‬
‫‪ ‬ﻛﺎر ﻣﻜﺎﻧﻴﻜﻲ‬
‫‪ ‬ﻓﺮاﻳﻨﺪ اﻳﺴﺘﺎوار‬
‫‪ ‬ﻛﺎر ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻫﻴﺪرواﺳﺘﺎﺗﻴﻜﻲ‬
‫‪ ‬ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻛﺎر ﭼﻨﺪ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺗﺮﻣﻮدﻳﻨﺎﻣﻴﻜﻲ‬
‫‪ ‬ﻓﺼﻞ ‪) 4‬ﮔﮔﺮﻣﺎ و ﻗﺎﻧﻮن اول ﺗﺮﻣﻮدﻳﻨﺎﻣﻴﻚ(‬
‫‪ ‬ﮔﺮﻣﺎ‬
‫‪ ‬ر‬
‫ﻛﺎر ﺑﻲ دررو‬
‫ررو‬
‫‪ ‬ﻗﺎﻧﻮن اول ﺗﺮﻣﻮدﻳﻨﺎﻣﻴﻚ‬
‫‪ ‬ﻓﺮﻣﻮﻟﺒﻨﺪي ﻗﺎﻧﻮن اول ﺗﺮﻣﻮدﻳﻨﺎﻣﻴﻚ‬
‫ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ‬
‫ﻇﺮﻓﻴﺖ ﮔ ﺎ‬ ‫‪ ‬اﻧﺘﻘﺎل ﮔ ﺎ‬
‫ﮔﺮﻣﺎ و ﻇ ﻓ ﺖ‬
‫‪ ‬اﻧﺘﻘﺎل ﮔﺮﻣﺎ‪ :‬رﺳﺎﻧﺶ‬
‫‪ ‬اﻧﺘﻘﺎل ﮔﺮﻣﺎ‪ :‬ﻫﻤﺮﻓﺖ‬
‫‪ ‬اﻧﺘﻘﺎل ﮔﺮﻣﺎ‪ :‬ﺗﺎﺑﺶ‬
‫‪5‬‬
‫‪ ‬ﻓﺼﻞ ‪) 5‬ﮔﺎزﻫﺎي ﻛﺎﻣﻞ(‬
‫ﻚ ﮔﺎز‬‫ﺎﻟﺖ ﻳﻚ‬ ‫‪ ‬ﺎﻟ‬
‫ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺣﺎﻟﺖ‬
‫‪ ‬اﻧﺮژي داﺧﻠﻲ ﻳﻚ ﮔﺎز‬
‫‪ ‬ﮔﺎز ﻛﺎﻣﻞ‬
‫‪ ‬ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي اﻳﺴﺘﺎورا ﺑﺑﻲ دررو‬
‫‪ ‬روش روخ ﻫﺎرت ﺑﺮاي اﻧﺪازه ﮔﻴﺮي ﺿﺮﻳﺐ اﺗﻤﻴﺴﻴﺘﻪ ﮔﺎزﻫﺎ‬
‫‪ ‬ﺳﺮﻋﺖ ﻣﻮج ﻃﻮﻟﻲ‬
‫ﺻﻮﺗﻲ‬
‫ﻲ‬ ‫ﺞ ﻮ‬ ‫‪ ‬دﻣﺎﺳﻨﺞ‬
‫‪ ‬ﻧﻈﺮﻳﻪ ﺟﻨﺒﺸﻲ ﮔﺎزﻫﺎ )دﻳﺪﮔﺎه ﻣﻴﻜﺮوﺳﻜﻮﭘﻲ(‬
‫‪ ‬ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﻳﻚ ﮔﺎز ﻛﺎﻣﻞ‬
‫ﺗﺮﻣﻮدﻳﻨﺎﻣﻴﻚ(‬
‫ﻗﺎﻧﻮن دومم ﺮ ﻮ‬
‫ﻳﺨﭽﺎل و ﻮ‬ ‫ﻣﺎﺷﻴﻦ‪ ،‬ﭽ‬
‫ﻞ‪ )6‬ﻦ‬ ‫‪ ‬ﻓﺼﻞ‬
‫‪‬ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻛﺎر ﺑﻪ ﮔﺮﻣﺎ و ﺑﺎﻟﻌﻜﺲ‬
‫‪ ‬ﻣﺎﺷﻴﻦ اﺳﺘﺮﻟﻴﻨﮓ‬
‫‪ ‬ﻣﺎﺷﻴﻦ ﺑﺨﺎر‬
‫‪ ‬ﻣﺎﺷﻴﻨﻬﺎي دروﻧﺴﻮز‬
‫‪ ‬ﻗﺎﻧﻮن دوم ﺗﺮﻣﻮدﻳﻨﺎﻣﻴﻚ ﺑﻪ ﺑﻴﺎن ﻛﻠﻮﻳﻦ ﭘﻼﻧﻚ‬
‫‪ ‬ﻳﺨﭽﺎل‬
‫ﻛﻼوﺳﻴﻮس‬ ‫ﺎن ﻛﻼ‬
‫ﻼﻧﻚ ﺑﺎﺎ ﺑﻴﺎن‬
‫ﻛﻠﻮﻳﻦ ﭘﻼﻧﻚ‬ ‫‪ ‬ﻫﻢ اارزي ﺎن‬
‫ﺑﻴﺎن ﻛﻠ‬
‫‪6‬‬
‫‪ ‬ﻓﺼﻞ ‪) 7‬ﺑﺮﮔﺸﺖ ﭘﺬﻳﺮي و ﻣﻘﻴﺎس دﻣﺎي ﻛﻠﻮﻳﻦ(‬
‫‪‬ﺑﺮﮔﺸﺖ ﭘﺬﻳﺮي و ﺑﺮﮔﺸﺖ ﻧﺎﭘﺬﻳﺮي‬
‫‪ ‬ﺑﺮﮔﺸﺖ ﻧﺎﭘﺬﻳﺮي ﻣﻜﺎﻧﻴﻜﻲ ﺧﺎرﺟﻲ و داﺧﻠﻲ‬
‫‪ ‬ﺑﺮﮔﺸﺖ ﻧﺎﭘﺬﻳﺮي ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ ﺧﺎرﺟﻲ و داﺧﻠﻲ‬
‫‪ ‬ﺑﺮﮔﺸﺖ ﻧﺎﭘﺬﻳﺮي ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ‬
‫‪ ‬ﺷﺮاﻳﻂ ﺑﺮﮔﺸﺖ ﭘﺬﻳﺮي‬
‫ﺳﻄﻮح ﺑﻲ درروي ﺑﺮﮔﺸﺖ ﭘﭘﺬﻳﺮ‬
‫ح‬ ‫‪ ‬وﺟﻮد‬
‫‪ ‬ﻣﻘﻴﺎس دﻣﺎي ﻛﻠﻮﻳﻦ و ﺗﺴﺎوي آن ﺑﺎ دﻣﺎي ﮔﺎز ﻛﺎﻣﻞ‬
‫‪ ‬ﻓﺼﻞ ‪) 8‬آﻧﺘﺮوﭘﻲ(‬
‫‪ ‬ﻬﻮم‬
‫ﻣﻔﻬﻮم آﻧﺘﺮوﭘﻲ‬
‫ﺮوﭘﻲ‬
‫‪ ‬آﻧﺘﺮوﭘﻲ ﻳﻚ ﮔﺎز ﻛﺎﻣﻞ‬
‫‪ ‬ﻧﻤﻮدار ‪TS‬‬
‫ﻛﺎرﻧﻮﻮ‬
‫ﭼﺮﺧﻪ ر‬ ‫‪ ‬ﭼﺮ‬
‫‪ ‬آﻧﺘﺮوﭘﻲ و ﺑﺮﮔﺸﺖ ﭘﺬﻳﺮي و ﺑﺮﮔﺸﺖ ﻧﺎﭘﺬﻳﺮي‬
‫‪ ‬اﺻﻞ اﻓﺰاﻳﺶ آﻧﺘﺮوﭘﻲ‬
‫‪ ‬آﻧﺘﺮوﭘﻲ و ﺑﻲ ﻧﻈﻤﻲ‬
‫‪ ‬ﺟﺮﻳﺎن آﻧﺘﺮوﭘﻲ و ﺗﻮﻟﻴﺪ آﻧﺘﺮوﭘﻲ‬
‫‪7‬‬
‫‪ ‬ﻓﺼﻞ ‪) 9‬ﻣﻮاد ﺧﺎﻟﺺ(‬
‫‪ ‬آﻧﺘﺎﻟﭙﻲ‬
‫‪ ‬ﺗﻮاﺑﻊ ﻫﻠﻤﻮﻟﺘﺰ و ﮔﻴﺒﺲ‬
‫‪ ‬رواﺑﻂ ﻣﺎﻛﺴﻮل‬
‫‪ ‬ﻣﻌﺎدﻻت ‪TS‬‬
‫‪ ‬ﻣﻌﺎدﻻت اﻧﺮژي‬
‫‪ ‬ﻣﻌﺎدﻻت ﻇﺮﻓﻴﺖ ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ‬
‫‪ ‬اﻧﺒﺴﺎط ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ‬
‫‪ ‬ﺿﺮﻳﺐ ﺗﺮاﻛﻢ‬
‫ﺮﺟﻊ((‬
‫ب ﻣﺮﺟﻊ‬ ‫ري )ﻓﺼﻞ‬
‫ﺼﻞ ‪ 11‬ﻛﺘﺎب‬ ‫ﻣﻜﺎﻧﻴﻚ آﻣﺎري‬
‫ﺼﻞ ‪ ) 10‬ﻴ‬‫‪ ‬ﻓﺼﻞ‬
‫‪ ‬اﺻﻮل اﺳﺎﺳﻲ‬
‫‪ ‬ﺗﻮزﻳﻊ ﺗﻌﺎدﻟﻲ‬
‫اﻓﺮازز‬
‫ﭘﺎرش ﻳﻳﺎ ﺮ‬ ‫‪ ‬ﺑﻊ‬
‫ﺗﺎﺑﻊ ﭘ رش‬
‫‪ ‬ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﺴﺎوي اﻧﺮژي‬
‫‪ ‬ﺗﻮزﻳﻊ ﺗﻨﺪﻳﻬﺎي ﻣﻮﻟﻜﻮﻟﻲ‬
‫‪ ‬ﺗﻌﺒﻴﺮ آﻣﺎري ﻛﺎر و ﮔﺮﻣﺎ‬
‫‪ ‬ﺑﻲ ﻧﻈﻤﻲ‪ ،‬آﻧﺘﺮوﭘﻲ و اﻃﻼﻋﺎت‬
‫‪8‬‬
‫اﺳﺎﺳﻲ‬
‫ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ اﺳﺎﺳ‬ ‫ول‪:‬‬
‫ﺶ اول‬
‫ﺑﺑﺨﺶ‬
‫ﺗﺮﻣﻮدﻳﻨﺎﻣﻴﻚ ﻓﺼﻮل )‪(9-1‬‬
‫ﻛﺎرﺑﺮد ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ اﺳﺎﺳﻲ‬ ‫ﺑﺨﺶ دوم‪:‬‬

‫ﻓﺼﻞ ‪(11‬‬
‫آﻣﺎري)ﻓ ﻞ‬
‫ﻣﻜﺎﻧﻴﻚ آ ﺎ‬
‫ﻜﺎ ﻚ‬
‫‪9‬‬
‫ﻓﺼﻞ ﺍﻭﻝ‬
‫دﻣﺎ و ﻣﻔﻬﻮم آن‬
‫‪10‬‬
‫دﻣﺎ(‬ ‫‪‬ﻓ ﻞ‬
‫ﻓﺼﻞ ‪ ) 1‬ﺎ‬
‫‪ ‬ﻫﺪف ﺗﺮﻣﻮدﻳﻨﺎﻣﻴﻚ‬
‫‪ ‬دﻳﺪﮔﺎﻫﻬﺎي ﻣﻴﻜﺮوﺳﻜﻮﭘﻲ و ﻣﺎﻛﺮوﺳﻜﻮﭘﻲ‬
‫‪ ‬ﺗﻌﺎدل ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ‬
‫‪ ‬ﻗﺎﻧﻮن ﺻﻔﺮم ﺗﺮﻣﻮدﻳﻨﺎﻣﻴﻚ‬
‫‪ ‬ﻣﻔﻬﻮم دﻣﺎ‬
‫‪ ‬ﻣﻘﻴﺎس دﻣﺎﺳﻨﺠﻲ‬
‫‪11‬‬
‫ﺿﺮورت ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺗﺮﻣﻮدﻳﻨﺎﻣﻴﻚ‬
‫ﻧﻮﻋﻲ( ﻣﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‬
‫اﻧﺮژي )از ﻫﻫﺮ ﻧ ﻋ‬
‫واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ اﻧﺘﻘﺎل اﻧ ژي‬
‫روزﻣﺮه واﺑ ﺘﻪ‬
‫زﻧﺪﮔﻲ وزﻣ ه‬
‫زﻧﺪﮔ‬
‫‪12‬‬
‫‪Example 2‬‬ ‫ﺿﺮورت ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺗﺮﻣﻮدﻳﻨﺎﻣﻴﻚ‬
‫ﻳﺨﭽﺎﻟﻬﺎ ﺑﺮ اﺳﺎس ﻗﻮاﻧﻴﻦ‬

‫ﭘﻤﭙﻬﺎ‪ ،‬ﻣﻮﺗﻮرﻫﺎ و ﭽ‬
‫ﻧﺤﻮه ﻛﺎر ﻛﺮدن ﭘ ﭙ‬
‫ﺗﺮﻣﻮدﻳﻨﺎﻣﻴﻜﻲ اﺳﺘﻮار اﺳﺖ‬
‫ﻫﺪف ﺗﺮﻣﻮدﻳﻨﺎﻣﻴﻚ‬
‫ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺗ ﻣ دﻳﻨﺎﻣ ﻜ‬
‫ﺘ‬ ‫ﻒ ﺣﺎﻟﺖ داﺧﻞ‬
‫ﺗﻮﺻﻴﻒ‬
‫ﺗ ﺻ‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺎت ﺗﺮﻣﻮدﻳﻨﺎﻣﻴﻜﻲ‬
‫‪...‬‬ ‫ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺣﺎﻟﺖ‬ ‫اﻧﺮژي داﺧﻠﻲ‬
‫رواﺑﻂ داﺧﻠﻲ‬
‫ﻲ‬ ‫ﻣﺮﺑﻮط ﺑﺑﻪ رو ﺑ‬
‫ﻋﻠﻢ ﺮﺑﻮ‬
‫ﺗﺮﻣﻮدﻳﻨﺎﻣﻴﻚ ﻢ‬
‫ﺮﻮ ﻳ ﻴ‬
‫ﺑﻴﻦ‬
‫ﻣﻜﺎﻧﻴﻜﻲ‬
‫ﻲ‬ ‫ﺮژي ﻴ‬ ‫ﻳﻲ و اﻧﺮژي‬
‫ﺮژي ﺮ‬
‫اﻧﺮژي‬
‫‪14‬‬
‫ﻓﺼﻞ اول‪ :‬دﻣﺎ‬
‫‪ ‬در ﻈ‬
‫ﺗﺗﺮﻣﻮدﻳﻨ‬
‫ﻣﺎده‬
‫ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺎ‬
‫ﻧﮕﺮﻓﺘﻦ ﺎ ﺎ‬ ‫ﻧﻈﺮ ﮕ‬
‫‪ ‬ﻛﻢﻢ ﺑﻮدن ﺗﻌﺪاد آﻧﻬﺎ‬
‫ﻣﺎﻛﺮوﺳﻜﻮﭘﻲ‪:‬‬
‫ﻣﺎﻛﺮوﺳﻜﻮﭘ‬
‫ﻳﻨﺎﻣﻴﻚ‬
‫‪ ‬درك ﻛﺮدن ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﺑﺎ ﺣﻮاس‬

‫‪ ‬اﻧﺪازهﮔﻴ ي‬
‫ﮔﻴﺮي ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ‬
‫‪ 2‬دﻳﺪﮔﺎه‬
‫ﻣﺎده‬
‫ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺎد‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺎﺧﺘﺎ‬ ‫‪ ‬ددر ﻧﻈ‬
‫ﻧﻈﺮ ﮔ ﻓﺘﻦ‬
‫ﻣﻜﺎﻧﻴﻚ‬
‫ﻣﻴﻜﺮوﺳﻜﻮﭘﻲ‪  :‬زﻳﺎد ﺑﻮدن ﺗﻌﺪاد آﻧﻬﺎ‬

‫ﻚ آﻣﺎرري‬
‫‪ ‬درك ﻧﻜﺮدن ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﺑﺎ ﺣﻮاس‬

‫ﮔﻴﺮي ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ‬
‫ﻴﻢ‬ ‫‪ ‬ﻋﺪمم اﻣﻜﺎن ز‬
‫اﻧﺪازه ﻴﺮي‬
‫‪15‬‬
‫ﺗﻌﺎدل ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ‬
‫ﺖ ﻛﻪ‪:‬‬
‫ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ ااﺳﺖ‬
‫وﻗﺘﻲ در ﺗ ﺎ ل‬
‫ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻗﺘ‬
‫ﺘ‬ ‫ﻳﻚ‬
‫ﻚ‬
‫‪Ta‬‬ ‫• دﻣﺎي ﺳﻴﺴﺘﻢ و ﻣﺤﻴﻂ اﻃﺮاﻓﺶ ﻳﻜﻨﻮاﺧﺖ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪Ta‬‬ ‫‪Ta‬‬
‫ﻳﺎ‬
‫• ﻗﺴﻤﺘﻲ از ﻫﺮ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻛﻪ دﻣﺎي ﻳﻜﻨﻮاﺧﺘﻲ دارﻧﺪ ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ‬

‫ﻋﺎﻳﻖ ﺑﻨﺪي ﻛﺎﻣﻞ‬
‫ﻣﺮز ﺑﺎ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺣﺮارﺗﻲ ﻧﺎﻣﺤﺪود ﻋﺎﻳﻖ ﺑﻨﺪي ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪Ta‬‬
‫‪Tb‬‬ ‫‪Tc‬‬
‫ﺗﻌﺎدل ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ = ﺑﺪون ﺑﺮﻫﻤﻜﻨﺶ ﺣﺮارﺗﻲ‬
‫‪System A‬‬ ‫‪System B‬‬
‫‪16‬‬
‫ﺗﻌﺎدل ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ‬
‫ﺗﻌﺎدل ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ‪:‬‬
‫ﺣﺎﻟﺘﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ دو ﺳﻴﺴﺘﻢ )ﻳﺎ ﺑﻴﺸﺘﺮ( ﻛﻪ ﺑﺎ ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﻣﺤﺪود ﻣﺨﺘﺼﺎﺗﺸﺎن ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪه‬
‫اﻧﺪ‪ ،‬ﭘﺲ از اﻳﻨﻜﻪ ﺗﻮﺳﻂ دﻳﻮاره ﻫﺎي ﮔﺮﻣﺎﺑﺮ ﺑﺎ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ در ﺗﻤﺎس ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ آن‬
‫ﻣﻣﻲ رﺳﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺎن ﻧ ﺎﺷﺪ‬
‫ﻧﺒﺎﺷﺪ‬ ‫ﺘﻪ ﺑﻪ ززﻣﺎن‬
‫واﺑﺴﺘﻪ‬
‫ﻣﺎﻛﺮوﺳﻜﻮﭘﻲ [ن واﺑ‬
‫ﺧﺎﺻﻴﺖ ﺎﻛ و ﻜﻮﭘ‬
‫ﭻ ﺧﺎﺻ ﺖ‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﻫﻴﭻ‬
‫ﺳﻴﺴﺘﻢ در ﺣﺎﻟﺖ ﺗﻌﺎدل ا ﺖ‬
‫ﺘ‬ ‫وﻗﺘﻲ ﻳﻚ‬
‫وﻗﺘ‬
‫‪(Q=0‬‬
‫ﺷﻮد )‪Q 0‬‬
‫ﻣﺒﺎدﻟﻪ ﺷ‬
‫اﻧﺮژي ﺎ ﻟ‬
‫ﻛﺎر اﻧ ژ‬
‫ﺑﻮﺳﻴﻠﻪ ﻛﺎ‬
‫ﻠ‬ ‫ﻂ اش ﻓﻘﻂ‬
‫ﺑﺮﻫﻤﻜﻨﺶ ﺑﻴﻦ ﺳﻴﺴﺘﻢ و ﻣﺤﻴﻂ‬
‫ﻜﺶ‬ ‫اﮔﺮ‬
‫اﮔ‬
‫ﻓﺮاﻳﻨﺪ آدﻳﺎﺑﺎﺗﻴﻚ ﻳﺎ ﺑﻲ دررو ﻣﻲ ﻧﺎﻣﻨﺪ‬
‫ﺗﻌﺎدل ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ و ﻗﺎﻧﻮن ﺻﻔﺮم ﺗﺮﻣﻮدﻳﻨﺎﻣﻴﻜﻲ‬
System
y A System
y B
System
y C
System A System B
System C
18
www.topsoal.ir
‫ﺗﻌﺎدل ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ و ﻗﺎﻧﻮن ﺻﻔﺮم ﺗﺮﻣﻮدﻳﻨﺎﻣﻴﻜﻲ‬
‫ﺳﻪ ﺳﻴﺴﺘﻢﻢ ‪ B ،A‬و ‪ C‬را در ﻧﻈﺮ ﺑﮕﻴﺮﻳﺪ‪:‬‬

‫اﮔﺮ ﺳﻴﺴﺘﻤﻬﺎي ‪ A‬و ‪C‬‬
‫و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ‬
‫ﺗﺮﻣﻮدﻳﻨﺎﻣﻴﻜﻲ ﺎﺑﺎ ﻫﻢ ﺎﺑﺎﺷﻨﺪ‬
‫ﺎ ﻜ‬ ‫ﺗﻌﺎدلل‬
‫ﺳﻴﺴﺘﻤﻬﺎي ‪ C‬و ‪ B‬در ﺎ‬
‫ﺎ‬
‫ﺳﭙﺲ ‪ ...‬ﺳﻴﺴﺘﻤﻬﺎي ‪ C‬و ‪ B‬در ﺗﻌﺎدل ﺗﺮﻣﻮدﻳﻨﺎﻣﻴﻜ‬

‫ﺗﺮﻣﻮدﻳﻨﺎﻣﻴﻜﻲ ﺑﺎ ﻫﻢ ﻫﺴﺘﻨﺪ‬
‫ﻛﺎرﺑﺮد ﻗﺎﻧﻮن ﺻﻔﺮم ﺗﺮﻣﻮدﻳﻨﺎﻣﻴﻜﻲ‪:‬‬

‫• ﺳﺎﺧﺘﻦ دﻣﺎﺳﻨﺠﻬﺎ‬
‫اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ‬
‫ﻣﻘﺎوﻣﺖ اﻟﻜ ﻜ‬
‫ﺗﻐﻴﻴﺮات در ﺣﺠﻢ‪ ،‬ﺗﻐﻴﻴﺮ در ﻘﺎ‬
‫ا‬ ‫ﻣﺎﻧﻨﺪ‬
‫دﻳﮕﺮ ﺎ‬
‫ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ ﮕ‬
‫اﺛﺮات ﻜ‬ ‫• ﺗﻮﺟﻴﻪ اﺛ ا‬
‫‪19‬‬
‫ﻣﻔﻬﻮم دﻣﺎ‬
‫• اﻧﺪازه اي از اﻧﺮژي ﺟﻨﺒﺸﻲ ﻣﺎده‬

‫• درﺟﻪ اي از ﮔﺮﻣﻲ‬
‫ﻲ و ﺳﺮدي ﻣﺎده‬
‫• ﺑﺎ دﻣﺎﺳﻨﺞ اﻧﺪازه ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﻲ ﺷﻮد‬
‫دﻣﺎي ﻳﻚ ﺳﻴﺴﺘﻢ وﻳﮋﮔﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ آﻳﺎ ﻳﻚ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺑﺎ‬

‫ﻴﺮ‪.‬‬
‫دارد ﻳﻳﺎ ﺧﻴﺮ‬
‫ﻗﺮارر ر‬
‫ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ ﺮ‬
‫ﺗﻌﺎدل ﺮ ﻳﻲ‬
‫در ل‬ ‫دﻳﮕﺮ ر‬
‫ﺳﻴﺴﺘﻤﻬﺎي ﻳ ﺮ‬
‫ﻴ ﻬي‬
‫)‪ ( X )  aX (Y  cte‬‬
‫‪X‬‬
‫) ‪ ( X )  273.16( K‬‬
‫‪‬‬
‫‪X TP‬‬
‫‪20‬‬
‫اﻧﺪازه ﮔﻴﺮي دﻣﺎ‬
‫دﻣﺎﺳﻨﺞ‬ ‫ﺧﻮاص دﻣﺎﺳﻨﺠﻲ‬

‫ﮔﺎز)ﺣﺠﻢ ﺛﺎﺑﺖ(‬ ‫ﻓﺸﺎر‬
‫ﻣﻘﺎوﻣﺖ اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ)ﻛﺸﺶ ﺛﺎﺑﺖ(‬ ‫ﻣﻘﺎوﻣﺖ اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ‬
‫ﺛﺎﺑﺖ(‬
‫ﻛﺸﺶ ﺑ‬
‫ﻮﭘﻞ ) ﺶ‬
‫ﺗﺮﻣﻮﻛﻮﭘﻞ‬
‫ﺮﻮ‬ ‫ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ‬
‫ﻳﻲ‬ ‫اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ ﺮ‬
‫ﻣﺤﺮﻛﻪ ﺮﻳ ﻲ‬
‫ﻧﻴﺮوي ﺮ‬
‫ﻴﺮوي‬
‫ﺑﺨﺎر ﻫﻠﻴﻮم‬ ‫ﻓﺸﺎر‬
‫ﻧﻤﻚ ﭘﺎراﻣﻐﻨﺎﻃﻴﺴﻲ‬ ‫ﺧﻮدﮔﻴﺮي ﻣﻐﻨﺎﻃﻴﺴﻲ‬
‫ﺗﺎﺑﺶ ﺟﺴﻢ ﺳﻴﺎه‬ ‫ﮔﺴﻴﻞ ﺗﺎﺑﻨﺪه‬
‫ﻣﻘﻴﺎس دﻣﺎﺳﻨﺠﻬﺎ‬
‫ﺞ ﺳﻠﺴﻴﻮس )‪(C‬‬ ‫دﻣﺎﺳﻨﺞ‬ ‫•‬

‫دﻣﺎﺳﻨﺞ ﻓﺎرﻧﻬﺎﻳﺖ )‪(F‬‬ ‫•‬
‫دﻣﺎﺳﻨﺞ ﻛﻠﻮﻳﻦ )‪(K‬‬ ‫•‬
‫راﻧﻜﻴﻦ )‪(R‬‬
‫دﻣﺎﺳﻨﺞ اﻧﻜ‬
‫ﺎ‬ ‫•‬
‫‪22‬‬
‫ﻣﻘﻴﺎس دﻣﺎﺳﻨﺠﻬﺎ‬
‫ﺗﺒﺪﻳﻼت‪:‬‬
‫‪t ( C )   ( K )  273.15‬‬
‫‪‬‬
‫‪9 ‬‬
‫‪t ( F )  t ( C )  32‬‬
‫‪5‬‬
‫‪t ( R )  t ( F )  459.67‬‬
‫در دﻣﺎي ﺻﻔﺮ ﻣﻄﻠﻖ ‪ K  T  0 K‬‬

‫ﺟﻨﺒﺸﻲ ﻧﺪارﻧﺪ و ﻣﺎده در ﺣﺎﻟﺖ ﺟﺎﻣﺪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻧﺮژي ﺟﻨ ﺸ‬
‫ﻣﻮﻟﻜﻮﻟﻬﺎ اﻧ ژي‬
‫اﺗﻤﻬﺎ و ﻣ ﻟﻜ ﻟﻬﺎ‬
‫اﺗ ﻬﺎ‬
‫در دﻣﺎﺳﻨﺞ ﻓﺎرﻧﻬﺎﻳﺖ و ﺳﻠﺴﻴﻮس ﻣﺒﺘﻨﻲ ﺑﺮ ﻧﻘﺎط ﺟﻮش و‬
‫ب ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫اﻧﺠﻤﺎد آب‬
‫ﺠ‬
‫دﻣﺎﺳﻨﺞ ﻛﻠﻮﻳﻦ و راﻧﻜﻴﻦ ﻣﺒﺘﻨﻲ ﺑﺮ ﻧﻘﻄﻪ ﺻﻔﺮ ﻣﻄﻠﻖ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫‪23‬‬
‫دﻣﺎﺳﻨﺞ ﮔﺎزي ﺳﺎده ﺷﺪه ﺑﺎ ﺣﺠﻢ ﺛﺎﺑﺖ‬
‫ﺷﺪه‬
‫ﮔﻴﺮي ﺷﺪ‬
‫اﻧﺪازه ﮔ ي‬
‫دﻣﺎ اﻧﺪاز‬
‫دﺎ‬
‫ﮔﺎز‬
‫ﻣﺨﺰن ﺟﻴﻮه‬
‫دﻣﺎي ﻣﻌﻠﻮم‬
‫دﻣﺎي ﻧﺎﻣﻌﻠﻮم‬
‫‪24‬‬
‫دﻣﺎي ﮔﺎز ﻛﺎﻣﻞ‬
‫ﻧﺘﺎﻳﺞ آزﻣﺎﻳﺸﻬﺎ ﺑﺮ روي ﺗﻌﺪادي از دﻣﺎﺳﻨﺠﻬﺎي ﮔﺎزي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﺎ ﺣﺠﻢ ﺛﺎﺑﺖ‬

‫ﻧﺸﺎن ﻣﻲ دﻫﺪ ﻛﻪ ﮔﺮﭼﻪ دﻣﺎي ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ در ﻓﺸﺎر ﻧﻘﻄﻪ ﺳﻪ ﮔﺎﻧﻪ آب ﺑﻪ ﺟﻨﺲ‬
‫ﮔﺎز ﺑﺴﺘﮕﻲ دارد‪ ،‬وﻟﻲ وﻗﺘﻲ ﻣﻘﺪار اﻳﻦ ﻓﺸﺎر ﻛﺎﻫﺶ داده ﺷﻮد ﺗﺎ ﺑﻪ ﺻﻔﺮ‬
‫ﺑﺮﺳﺪ‪ ،‬ﺗﻤﺎم ﮔﺎزﻫﺎ ﻳﻚ دﻣﺎ را ﻧﺸﺎن ﻣﻲ دﻫﻨﺪ‪ .‬ﻳﻌﻨﻲ‪:‬‬
‫‪ P ‬‬
‫‪  273.16( K ) lim P‬‬
‫‪‬‬
‫‪TP  0‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ PTP ‬‬
‫ﻚ ﮔﺎز ﻛﺎ ﻞ‬
‫ﻛﺎﻣﻞ‬ ‫دﻣﺎي ﻳﻚ‬
‫ﺎي‬
‫‪25‬‬
‫ﻣﺜﺎل ‪1‬‬
‫دو ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻧﻤﻚ ﭘﺎراﻣﻐﻨﺎﻃﻴﺴﻲ ‪ A‬و ‪ B‬وﻳﻚ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﮔﺎزي ‪ C‬در ﺗﻌﺎدل ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ اﻧﺪ‪ .‬ﺗﻌﺎدل‬
‫‪ A‬و ‪ B‬و ﺗﻌﺎدل ‪ B‬و ‪ C‬ﺑﻪ ﺻﻮرت زﻳﺮ ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ ﻛﻪ در آن ‪ C’c ، Cc ، R ، n‬و ‪‬‬
‫ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﺛﺎﺑﺖ و ﻣﻌﻴﻨﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻛﺪام ﻋﺒﺎرت ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎ دﻣﺎي دﺳﺘﮕﺎه ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬
‫‪ :‬ﺗﻌﺎدل ‪ A‬و‪B‬‬ ‫‪4nRCc H  MPV  0‬‬

‫‪PV‬‬ ‫)اﻟﻒ(‬
‫‪ :‬ﺗﻌﺎدل ‪ B‬و‪C‬‬ ‫‪RM   4nR‬‬
‫‪nR‬‬ ‫‪RCc H   M PV  0‬‬ ‫‪nR‬‬
‫‪4 C c H‬‬ ‫)ب (‬

‫‪M‬‬
‫)ج( ‪4 C c H ‬‬

‫‪M‬‬
‫‪4 C c H ‬‬
‫‪‬‬ ‫)د(‬
‫‪M‬‬
‫‪26‬‬
‫ﺣﻞ ﻣﺜﺎل ‪1‬‬
‫دو ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻧﻤﻚ ﭘﺎراﻣﻐﻨﺎﻃﻴﺴﻲ ‪ A‬و ‪ B‬وﻳﻚ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﮔﺎزي ‪ C‬در ﺗﻌﺎدل ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ اﻧﺪ‪ .‬ﺗﻌﺎدل‬
‫‪ A‬و ‪ B‬و ﺗﻌﺎدل ‪ B‬و ‪ C‬ﺑﻪ ﺻﻮرت زﻳﺮ ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ ﻛﻪ در آن ‪ C’c ، Cc ، R ، n‬و ‪‬‬
‫ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﺛﺎﺑﺖ و ﻣﻌﻴﻨﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻛﺪام ﻋﺒﺎرت ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎ دﻣﺎي دﺳﺘﮕﺎه ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬
‫‪ :‬ﺗﻌﺎدل ‪ A‬و‪B‬‬ ‫‪4nRCc H  MPV  0‬‬

‫‪PV‬‬ ‫)اﻟﻒ(‬
‫‪RM   4nR‬‬
‫‪ : nR‬ﺗﻌﺎدل ‪ B‬و‪C‬‬ ‫‪RCc H   M PV  0‬‬ ‫‪nR‬‬
‫‪4 C c H‬‬ ‫)ب (‬

‫‪M‬‬
‫‪H  PV‬‬ ‫‪H‬‬ ‫‪PV‬‬ ‫)ج( ‪4 C c H ‬‬

‫‪  4Cc‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪4 C c‬‬ ‫‪‬‬
‫‪M  nR‬‬
‫‪R‬‬ ‫‪M‬‬ ‫‪nR‬‬
‫‪R‬‬ ‫‪M‬‬
‫‪4 C c H ‬‬
‫‪PV‬‬ ‫‪H‬‬ ‫‪H‬‬ ‫‪‬‬ ‫)د(‬
‫‪ 4C c‬‬ ‫‪   4C c‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪M‬‬
‫‪nR‬‬ ‫‪M‬‬ ‫‪M‬‬
‫‪27‬‬
‫ﻦ ﺳﻴﺴﺘﻤﻬﺎ‬
‫ﻲ ﺑﻴﻦ‬
‫ﻲاﻧﺪ‪ .‬اﮔﺮﺮ ﺗﻌﺎدل ﺮ‬ ‫ﺳﻪ ﺳﻴﺴﺘﻢﻢ ﮔﺎزي ‪ B ،A‬و ‪ C‬در ﺗﻌﺎدل ﺮ‬
‫ﺑﻪ ﺻﻮرت زﻳﺮ داده ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﻛﺪام ﻋﺒﺎرت ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎ دﻣﺎي دﺳﺘﮕﺎه ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬
‫ﺗﻌﺎدل ‪ A‬و‪C‬‬
‫‪ :‬ﺗ ﺎدل‬ ‫‪PV  nbP  PV   0‬‬
‫‪nB P V ‬‬
‫‪ :‬ﺗﻌﺎدل ‪ B‬و‪C‬‬ ‫‪P V   P V  ‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪V‬‬
‫‪P V ‬‬ ‫)اﻟﻒ(‬
‫)ب( ) ‪P (V  nb‬‬
‫‪PcV ‬‬ ‫)ج(‬

‫‪1  nB  / V ‬‬
‫‪PV‬‬ ‫)د(‬
‫ﻦ ﺳﻴﺴﺘﻤﻬﺎ‬
‫ﻲ ﺑﻴﻦ‬
‫ﻲاﻧﺪ‪ .‬اﮔﺮﺮ ﺗﻌﺎدل ﺮ‬ ‫ﺳﻪ ﺳﻴﺴﺘﻢﻢ ﮔﺎزي ‪ B ،A‬و ‪ C‬در ﺗﻌﺎدل ﺮ‬
‫ﺑﻪ ﺻﻮرت زﻳﺮ داده ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﻛﺪام ﻋﺒﺎرت ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎ دﻣﺎي دﺳﺘﮕﺎه ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬
‫ﺗﻌﺎدل ‪ A‬و‪C‬‬
‫‪ :‬ﺗ ﺎدل‬ ‫‪PV  nbP  PV   0‬‬
‫‪nB P V ‬‬
‫‪ : P V   P V  ‬ﺗﻌﺎدل ‪ B‬و‪C‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪V‬‬
‫‪P V ‬‬ ‫)اﻟﻒ(‬
‫)ب( ) ‪P (V  nb‬‬
‫‪P V ‬‬
‫‪ P V ‬‬ ‫‪P(V  nb)  PV ‬‬
‫‪PcV ‬‬
‫‪1  nB  / V ‬‬ ‫)ج(‬
‫‪1  nB  / V ‬‬
‫‪P V ‬‬ ‫‪PV‬‬ ‫)د(‬

‫‪P V   P (V  nb ) ‬‬ ‫‪‬‬
‫‪1  nB  / V ‬‬
‫‪29‬‬
‫ﻓﺼﻞ ﺩﻭﻡ‬
‫ﺳﻴﺴﺘﻤﻬﺎي ﺗﺮﻣﻮدﻳﻨﺎﻣﻴﻜﻲ ﺳﺎده‬
‫ﺳﺎده(‬
‫ﺗﺮﻣﻮدﻳﻨﺎﻣﻴﻜﻲ ﺎد‬
‫ﻬﺎي ﺗ د ﻨﺎ ﻜ‬ ‫‪ ‬ﻓﺼﻞ ‪ ) 2‬ﺘ‬
‫ﺳﻴﺴﺘﻤﻬﺎي‬
‫‪ ‬ﺗﻌﺎدل ﺗﺮﻣﻮدﻳﻨﺎﻣﻴﻜﻲ‬
‫‪ ‬ﻧﻤﻮدار ‪ PV‬ﻣﻮاد ﺧﺎﻟﺺ‬
‫‪ ‬ﺣﺎﻟﺖ ﻣﺎده‬
‫‪ ‬ﻧﻤﻮدار ‪ P‬ﻣﻮاد ﺧﺎﻟﺺ‬
‫ﻲ ﺳﺎده‬
‫ﻢ ﺮﻮ ﻳ ﻴ‬ ‫ﺳﻴﺴﺘﻢ‬
‫ﭼﻨﺪ ﻴ‬‫‪‬ﭼ‬
‫‪ ‬ﻣﺨﺘﺼﺎﺗﻬﺎي ﻓﺰوﻧﻮري و ﻧﺎﻓﺰوﻧﻮري‬
(‫ﺗﻌﺎدل ﺗﺮﻣﻮدﻳﻨﺎﻣﻴﻜﻲ)ﻣﻜﺎﻧﻴﻜﻲ‬
‫ﺣﺎﻟﺖ اﻧ ژي‬
‫اﻧﺮژي‬
‫ ﻏﻠﺘﻴﺪن ﻳﺎ اﻓﺘﺎدن‬:(Unstable) ‫ﻧﺎﭘﺎﻳﺪار‬
‫ ﺳﺎﻛﻦ ﻣﺎﻧﺪن ﺑﺎ ﻛﻤﺘﺮﻳﻦ اﻧﺮژي‬:(Stable) ‫ﭘﺎﻳﺪار‬
‫ ﭘﺎﻳﻴﻦ اﻓﺘﺎدن ﺑﺎ ﻳﻚ‬:(Metastable) ‫ﺷﺒﻪ ﭘﺎﻳﺪار‬

‫ﻛﻤﻲ اﻧﺮژي‬
Figure
g 5-1. Stabilityy states. Winter ((2001)) An Introduction to
Igneous and Metamorphic Petrology. Prentice Hall.
32
www.topsoal.ir
‫ﺗﻌﺎدل ﺗﺮﻣﻮدﻳﻨﺎﻣﻴﻜﻲ‬
‫ﺗﻌﺎدل ﻣﻜﺎﻧﻴﻜﻲ‬
‫ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ‬
‫لﺷ ﺎ‬ ‫ﺗﻌﺎدل‬
‫ﺎ‬ ‫ﺷﺮاﻳﻂ ﺗﻌﺎدل ﺗﺮﻣﻮدﻳﻨﺎﻣﻴﻜﻲ ‪:‬‬
‫ﻳﻲ‬ ‫ﺗﻌﺎدل ﺮ‬
‫ﺣﺎﻟﺘﻬﺎي ﺗﻌﺎدل ﺗﺮﻣﻮدﻳﻨﺎﻣﻴﻜﻲ را ﻣﻲ ﺗﻮان ﺑﺮﺣﺴﺐ ﻣﺨﺘﺼﺎت ﻣﺎﻛﺮوﺳﻜﻮﭘﻲ ﻛﻪ ﺗﺎﺑﻊ‬

‫زﻣﺎن ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ ﺑﺮﺣﺴﺐ ﻣﺨﺘﺼﺎت ﺗﺮﻣﻮدﻳﻨﺎﻣﻴﻜﻲ ﺗﻮﺻﻴﻒ ﻛﺮد‬
‫اﮔﺮ ﻫﻴﭻ ﻳﻚ از ﺷﺮاﻳﻂ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺳﻪ ﻧﻮع ﺗﻌﺎدل )ﺗﻌﺎدل ﺗﺮﻣﻮدﻳﻨﺎﻣﻴﻜﻲ(‬

‫ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‬
‫ﻧﺎﭘﺎﻳﺪار ا‬
‫ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺎ ﺎ ا‬
‫ﺑﺮﻗﺮار ﺎ‬
‫ا‬
‫‪33‬‬
‫ﺗﻌﺎدل ﺗﺮﻣﻮدﻳﻨﺎﻣﻴﻜﻲ‬
‫ﺗﺎﺑﻊ‬
‫ﻣﺎﻛﺮوﺳﻜﻮﭘﻲ ﻛﻪ ﺗﺎ‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺎت ﺎﻛ ﻜ‬
‫ﺗﻮان ﺑﺮﺣﺴﺐ ﺨﺘ ﺎت‬
‫را ﻣﻲ ﺗ ان‬
‫ﺗﺮﻣﻮدﻳﻨﺎﻣﻴﻜﻲ ا‬
‫ﻨﺎ ﻜ‬ ‫ﺗﻌﺎدل ﺗ‬
‫ﺣﺎﻟﺘﻬﺎي ﺗ ﺎ ل‬
‫ﺎﻟﺘ ﺎ‬
‫زﻣﺎن ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ ﺑﺮﺣﺴﺐ ﻣﺨﺘﺼﺎت ﺗﺮﻣﻮدﻳﻨﺎﻣﻴﻜﻲ ﺗﻮﺻﻴﻒ ﻛﺮد‬
‫در ﺑﺮرﺳﻲ ﺣﺎﻟﺘﻬﺎي ﻋﺪم ﺗﻌﺎدل‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﺳﻴﺴﺘﻢ را ﺑﻪ ﺗﻌﺪاد زﻳﺎدي زﻳﺮ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺗﻘﺴﻴﻢ‬
‫ﻧﻮﺷﺘﻦ‬
‫ﻦ‬ ‫ﺗﻮانن ﺑﺑﺎ ﻮ‬
‫ﻲ ﻮ‬‫ﺑﺮﻧﻨﺪ و ﻣﻲ‬
‫ﻲ ﺑﺮ‬
‫ل ﺑﺑﻪ ﺳﺮﺮ ﻣﻲ‬
‫ﺳﻴﺴﺘﻤﻬﺎ درر ﺗﻌﺎدل‬
‫ﻳﻦ زﻳﺮ ﻴ ﻬ‬
‫ﻮري ﻛﻪ اﻳﻦ‬
‫ﻛﺮد ﺑﺑﻪ ﻃﻮري‬
‫ﺮ‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺎت ﻣﺎﻛﺮوﺳﻜﻮﭘﻲ‪ ،‬آﻧﻬﺎ را ﺗﻮﺻﻴﻒ ﻛﺮد‬
‫ﻫﺮ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺗﺮﻣﻮدﻳﻨﺎﻣﻴﻜﻲ‪ ،‬ﺳﻪ‬

‫ﻲ دارد‬
‫ﻣﺨﺘﺼﻪ ﻮ‬
‫‪ 2‬ﻣﺘﻐﻴﺮ ﻣﺴﺘﻘﻞ‬
‫از ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻲ ﺷﻮد‬ ‫‪ 1‬ﻣﺘﻐﻴﺮ واﺑﺴﺘﻪ‬

‫‪34‬‬
‫ﻧﻤﻮدار ‪) PV‬ﻣﺎده ﺧﺎﻟﺺ(‬
‫ﺷﻜﻞ ﺻﻔﺤﻪ ‪ 39‬ﻛﺘﺎب ﻣﺮﺟﻊ درﺳﻲ )زﻳﻤﺎﻧﺴﻜﻲ( را ﺑﺒﻴﻨﻴﺪ‬
‫‪ P ‬‬
‫‪‬‬ ‫‪ 0‬‬
‫‪ V ‬‬
‫‪ :‬ﻧﻘﻄﻪ ﺑﺤﺮاﻧﻲ‬
‫‪ 2P ‬‬
‫‪ 2   0‬‬
‫‪ V ‬‬
‫ﻲ(‬
‫ﺑﺤﺮاﻧﻲ‬
‫يﺑ ﺮ‬‫ﻲ ﻫﻤﺪﻣﺎي‬
‫ﻲ )ﻧﻘﻄﻪ ﻋﻄﻒ ﻣﻨﺤﻨﻲ‬
‫ﻧﻘﻄﻪ ﺑ ﺮ‬
‫ﮔﻮﻳﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻲ ﻮﻳ‬‫ﻲ ﻣﻲ‬
‫يﺑ ﺮ‬‫ﻲ ﻫﻤﺪﻣﺎي‬
‫ﺑﺤﺮاﻧﻲ ررا ﻣﻨﺤﻨﻲ‬
‫دﻣﺎي ﺑ ﺮ ﻲ‬
‫ﻣﺮﺑﻮط ﺑﺑﻪ ي‬
‫ﻫﻤﺪﻣﺎي ﺮﺑﻮ‬
‫ي‬ ‫ﻣﻨﺤﻨﻲ‬
‫ﻲ‬
‫‪35‬‬
‫ﺣﺎﻟﺖ ﻣﺎده ﭼﻴﺴﺖ؟‬
What are the States of Matter?
(Solid) ‫ﺟﺎﻣﺪ‬ (Liquid) ‫ﻣﺎﻳﻊ‬
(Gas)‫ﮔﺎز‬ (Plasma) ‫ﭘﻼﺳﻤﺎ‬
36
www.topsoal.ir
‫‪State of Matter Definitions‬‬ ‫ﺣﺎﻟﺖ ﻣﺎده‬
‫دﻳﺎﮔﺮام ﻓﺎز )‪(Phase Diagram‬‬

‫د ﺎﮔ ا‬ ‫‪‬‬
‫‪ ‬رﺳﻢ ﻧﻤﻮدار ﻓﺸﺎر ﺑﺮ ﺣﺴﺐ دﻣﺎ‬
‫ﻧﻘﻄﻪ ﺳﻪ ﮔﺎﻧﻪ )‪(Triple Point‬‬ ‫‪‬‬
‫ﻊ و ﮔﺎز( روي دﻳﺎﮔﺮامم ﻓﺎز‬

‫‪ ‬ﻧﻘﻄﻪ ﻣﺤﻞ ﺗﻼﻗﻲ ﺳﻪ ﻓﺎز )ﺟﺎﻣﺪ‪ ،‬ﻣﺎﻳﻊ‬
‫ﻧﻘﻄﻪ ﺑﺤﺮاﻧﻲ ) ‪(Critical Point‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ ‬ﻧﻘﻄﻪ اي روي دﻳﺎﮔﺮام ﻓﺎز ﻛﻪ ﭼﮕﺎﻟﻲ ﻓﺎزﻫﺎي ﻣﺎﻳﻊ و ﺑﺨﺎر ﻳﻜﺴﺎن اﺳﺖ‬
‫ﻧﻤﻮدار ‪) P‬ﺣﺎﻟﺖ ﻳﻚ ﻣﺎده ﺧﺎﻟﺺ(‬
‫ﻣﻨﺤﻨﻲ‬
‫ﻓﺸﺎر‬
‫ﻓﺸﺎ‬ ‫ﮔﺪاز‬
‫‪Pcritical‬‬ ‫ﻧﺎﺣﻴﻪ ﻣﺎﻳﻊ‬ ‫ﻧﻘﻄﻪ‬

‫ﻧﺎﺣﻴﻪ ﺟﺎﻣﺪ‬ ‫ﻣﻨﺤﻨﻲ‬ ‫ﺑﺤﺮاﻧﻲ‬ ‫ﭘﻼﺳﻤﺎ‬
‫ﺗﺒﺨﻴﺮ‬
‫‪Ptriple‬‬ ‫ﻧﻘﻄﻪ‬
‫ﻣﻨﺤﻨﻲ‬ ‫ﺳﻪ ﮔﺎﻧﻪ‬ ‫ﮔﺎز‬
‫ﺗﺼﻌﻴﺪ‬
‫ﻧﺎﺣﻴﻪ ﺑﺨﺎر‬
‫‪‬‬
‫‪Ttriple‬‬
‫‪triple‬‬
‫‪T‬‬
‫‪critical‬‬
‫‪critical‬‬
‫دﻣﺎ‬
‫ﺑﺎ زﻳﺎد ﺷﺪن ﻓﺸﺎر‪ ،‬ﻣﻨﺤﻨﻲ ﮔﺪاز‬
‫ﻲ ﺑﺑﻪ ﭼﭗ(‬
‫ﻲ ﮔﺪازز ﻛﻤﻲ‬
‫ﻳﻞ ﻣﻨﺤﻨﻲ‬
‫ﺷﻮد )ﺗﻤﺎﻳﻞ‬
‫ﻲ ﻮ‬‫ذوب ﻛﻢﻢ ﻣﻲ‬ ‫• درر آب‬
‫ب و ﻳﺦ ﺑﺑﺎ ﻧﻘﻄﻪ وب‬
‫• در دي اﻛﺴﻴﺪ ﻛﺮﺑﻦ ﻧﻘﻄﻪ ذوب زﻳﺎد ﻣﻲ ﺷﻮد )ﺗﻤﺎﻳﻞ ﻣﻨﺤﻨﻲ ﮔﺪاز ﻛﻤﻲ ﺑﻪ راﺳﺖ(‬
‫‪38‬‬
‫ﻣﻌﺎدﻟﻪﻫﺎي ﺣﺎﻟﺖ‬
‫‪ Pv  R‬ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﮔﺎز ﻛﺎﻣﻞ‬

‫در ﻓﺸﺎرﻫﺎي ﭘﺎﻳﻴﻦ و در ﻧﻮاﺣﻲ ﺑﺨﺎر و ﮔﺎز ﻣﻌﺘﺒﺮ اﺳﺖ )ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺑﺘﻲ ‪ -‬ﺑﺮﻳﺠﻤﻦ(‬
‫) ‪R (1  ‬‬ ‫‪A‬‬

‫‪P‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪(v  B )  2‬‬
‫‪v‬‬ ‫‪v‬‬
‫‪ a‬‬ ‫‪ b‬‬ ‫‪c‬‬
‫‪A  A0 1  ; B  B0 1  ;   3‬‬
‫‪ v‬‬ ‫‪ v‬‬ ‫‪v‬‬
‫‪‬‬ ‫‪a‬‬
‫‪ P  2 (v  b)  R‬‬ ‫ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﮔﺎز ﺣﻘﻴﻘﻲ‬
‫‪‬‬ ‫‪v ‬‬
‫ﻣﺎﻛﺮوﺳﻜﻮﭘﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺎت ﺎﻛ ﻜ‬
‫ﺗﺮﻣﻮدﻳﻨﺎﻣﻴﻜﻲ ﺨ ﺎ‬
‫ﺎ ﻜ‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺎت ﺗ‬
‫ﺨ ﺎ‬
‫ﻞ ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﺑﺮاي ﺣﺠﻢﻢ‬

‫‪ :‬ﺣﻞ‬ ‫) ‪V  f ( , P‬‬
‫‪ V ‬‬ ‫‪ V ‬‬
‫‪dV  ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪d‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ dP‬‬
‫‪   P‬‬ ‫‪  P ‬‬
‫‪1  V ‬‬
‫اﻧﺒﺴﺎط ﺣﺠﻤﻲ‬
‫ﺿﺮﻳﺐ اﻧ ﺎط‬
‫ﺿ‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪V   ‬‬
‫‪1  V ‬‬
‫ﭘﺬﻳﺮي ﻫﻤﺪﻣﺎ‬
‫اﻛﻢ ﭘﺬﻳ ي‬
‫ﻳﺐ ﺗﺗﺮاﻛﻢ‬
‫ﺿﺮﻳﺐ‬
‫ﺿ‬ ‫‪  ‬‬ ‫‪‬‬
‫‪V  P ‬‬
‫ﺑﻌﺪ ﺿﺮﻳﺐ ﺗﺮاﻛﻢ ﭘﺬﻳﺮي ﻋﻜﺲ ﻓﺸﺎر اﺳﺖ‬
‫ﻞ ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﺑﺮاي ﻓﺸﺎر‬

‫ ﺣﻞ‬: P  f ( , V )
 P   P 
dP    d    dV
  V  V 
‫ ﺣﻞ ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﺑﺮاي دﻣﺎ‬:   f ( P, V )

     
d    dP    dV
 P V  V  P
www.topsoal.ir
‫دو ﻗﻀﻴﻪ رﻳﺎﺿﻲ‬
‫ ﻓﺮض‬: f ( x, y, z )  0
 x   x 
dx    dy    dz
 y  z  z  y
 y   y 
dy    dx    dz
 x  z  z  x
 x  1
  
dx  0; dz  0  y  z  y 
 x  z
 x   y   z 
dx  0; dz  0        1
 y  z  z  x  x  y
www.topsoal.ir
‫ﭼﻨﺪ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺗﺮﻣﻮدﻳﻨﺎﻣﻴﻜﻲ ﺳﺎده‬
P V  ) ‫ﻫﻴﺪرواﺳﺘﺎﺗﻴﻜﻲ‬
(P,V, ‫ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻫ ﺪرواﺳﺘﺎﺗ ﻜ‬
‫ﺳ ﺘﻢ‬
 P   V   V 
‫ از ﻗﻀﻴﻪ دومم‬:       
 V     P  P 
1  V   P  
‫ﺿﺮﻳﺐ اﻧ ﺎط‬
‫ﺿ‬      
V      V 
1  V 
‫ﻳﺮي ﻫﻤﺪﻣﺎ‬
‫ﺗﺮاﻛﻢﻢ ﭘﭘﺬﻳﺮي‬
‫ﺮﻳﺐ ﺮ‬
‫ﺿﺮﻳﺐ‬    
V  P
P 
P  f ( , V )
 P   P   1
dP    d    dV  dP  d  dV
  V  V   V
 1 Vf 
l 
P    ln 
   Vi 
www.topsoal.ir
‫ﺳﻴﻢ ﻛﺸﻴﺪه ) ‪(F,L, ‬‬
‫‪F‬‬ ‫‪L‬‬ ‫‪F‬‬

‫ﺳﻴﻢ ﻛﺸﻴﺪه‬
‫ﺳﻴﻢ ﻛﺸﻴﺪه‪:‬‬
‫‪1  L‬‬
‫‪L‬‬
‫ﺧﻄﻲ‬
‫ﺎط ﻄ‬
‫ﺿﺮﻳﺐ ااﻧﺒﺴﺎط‬ ‫‪‬‬ ‫‪ ‬‬
‫‪ ‬ﻛﺸﺶ ﺳﻴﻢ ﺑﺮﺣﺴﺐ ﻧﻴﻮﺗﻦ ‪F‬‬ ‫‪L    F‬‬
‫‪ ‬ﻃﻮل ﺳﻴﻢ ﺑﺮﺣﺴﺐ ﻣﺘﺮ ‪L‬‬ ‫‪L  F ‬‬
‫ﻣﺪول ﻫﻤﺪﻣﺎي ﻳﺎﻧﮓ‬ ‫‪Y‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ ‬دﻣﺎي ﮔﮔﺎز ﻛﺎﻣﻞ ‪‬‬ ‫‪A  L‬‬
‫‪L ‬‬
‫) ‪S,A, ‬‬ ‫ﻻﻳﻪ ﺳﻄﺤﻲ‬

‫(‬
‫ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻻﻳﻪ ﻧﺎزك روﻏﻦ ﺑﺮ ﺳﻄﺢ آب‬
‫ﺳﻄﺤﻲ‪:‬‬
‫ﻻﻳﻪ ﻄ‬
‫ﻻ‬
‫‪ ‬ﻛﺸﺶ ﺳﻄﺤﻲ ﺑﺮﺣﺴﺐ ﻧﻴﻮﺗﻦ ﺑﺮ ﻣﺘﺮ ‪S‬‬
‫‪ ‬ﻣﺴﺎﺣﺖ ﻻﻳﻪ ﻧﺎزك ﺑﺮﺣﺴﺐ ﻣﺘﺮ ﻣﺮﺑﻊ ‪A‬‬
‫‪ ‬دﻣﺎي ﮔﺎز ﻛﺎﻣﻞ ‪‬‬
‫) ‪(,Z, ‬‬ ‫ﺑﺎﺗﺮي اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ‬

‫‪ : Z‬ﺑﺎر اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ‬
‫‪ : ‬ﻧﻴﺮوي اﻟﻜﺘﺮوﻣﻮﺗﻮري‬
‫ﭘﺬﻳﺮ‪:‬‬
‫ﺑﺮﮔﺸﺖ ﺬ‬
‫اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ ﮔﺸﺖ‬
‫ﺑﺎﺗﺮي اﻟﻜﺘ ﻜ‬
‫ﺎﺗ‬
‫‪ ‬ﻧﻴﺮوي اﻟﻜﺘﺮوﻣﻮﺗﻮري ﺑﺮﺣﺴﺐ وﻟﺖ‬
‫‪‬‬
‫‪ ‬ﺑﺎر ﺑﺮﺣﺴﺐ ﻛﻮﻟﻦ ‪Z‬‬
‫) ‪E, ,‬‬ ‫ﺑﺮه دي اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ‬

‫‪(‬‬
‫ﺑﺮه دي اﻟﻜﺘﺮﻳﻚ‪:‬‬
‫ﻲ ﺑﺮﺣﺴﺐ وﻟﺖ ﺑﺮ ﻣﺘﺮ ‪E‬‬
‫‪ ‬ﺷﺪت ﻣﻴﺪان اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ‬
‫‪ ‬ﻗﻄﺒﺶ ﺑﺮﺣﺴﺐ ﻛﻮﻟﻦ ﻣﺘﺮ ‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪ : D   0 E ‬ﺑﺮدار ﺟﺎﺑﺠﺎﻳﻲ‬
‫ﻲ‬
‫‪V‬‬
‫‪ ‬‬ ‫‪b‬‬
‫‪ :‬ﻗﻄﺒﺶ ﺑﺮ ﺣﺠﻢ‬ ‫‪  a  E‬‬
‫‪V ‬‬ ‫‪‬‬
‫) ‪H,M, ‬‬ ‫ﻣﻴﻠﻪ ﭘﺎراﻣﻐﻨﺎﻃﻴﺴﻲ‬

‫(‬
‫ﻣﻴﻠﻪ ﭘﺎراﻣﻐﻨﺎﻃﻴﺴﻲ‪:‬‬
‫آﻣﭙﺮ ﺑﺮ ﻣﺘﺮ ‪H‬‬
‫ﻲ ﺑﺮﺣﺴﺐ ﭙ‬ ‫‪ ‬ﺷﺪت ﻣﻐﻨﺎﻃﻴﺴﻲ‬
‫‪ ‬آﻫﻨﺮﺑﺎﻳﺶ ﺑﺮﺣﺴﺐ آﻣﭙﺮ ﻣﺘﺮ ﻣﺮﺑﻊ ‪M‬‬
‫‪‬‬ ‫‪M‬‬
‫‪ :‬اﻟﻘﺎي ﻣﻐﻨﺎﻃﻴﺴﻲ‬ ‫‪B  0  H  ‬‬
‫‪‬‬ ‫‪V ‬‬
‫ﺗﻌﺎرﻳﻒ‬
‫ﻓﺰوﻧﻮر)‪:(Extensive‬‬
‫واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ اﻧﺪازه ﺳﻴﺴﺘﻢ‪ ،‬ﻣﻘﺪارش ﺑﺮاي ﻛﻞ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ‬
‫ي ﻣﺨﺘﻠﻒ‬‫ﻗﺴﻤﺘﻬﺎي‬
‫ﻳﺮ ﻤ ﻬ‬‫ﺠﻤﻮع ﻣﻘﺎدﻳﺮ‬
‫ﻣﺠﻤﻮع‬
‫ﻧﺎﻓﺰوﻧﻮر)‪:(Intensive‬‬
‫ﻣﺴﺘﻘﻞ از اﻧﺪازه ﺳﻴﺴﻴﺘﻢ‪ ،‬ﻣﻘﺪارش ﺑﺮاي ﻫﺮ ﻳﻚ از ﻗﺴﻤﺘﻬﺎي‬
‫ﻞ آن ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺳﻴﺴﺘﻢﻢ و ﻛﻞ‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺎت ﻓﺰوﻧﻮري و ﻧﺎﻓﺰوﻧﻮري‬
‫ﻣﺨﺘﺼﻪ ﻓﺰوﻧﻮر‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﻪ ﻧﺎﻓﺰوﻧﻮر‬ ‫ﺳﻴﺴﺘﻤﻬﺎي ﺳﺎده‬
‫)‪(V‬‬ ‫ﺣﺠﻢ‬ ‫) ‪(P‬‬ ‫ﻓﺸﺎر‬ ‫ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻫﻴﺪرواﺳﺘﺎﺗﻴﻜﻲ ) ‪P,V, ‬‬

‫(‬
‫) ‪(L‬‬ ‫ﻃﻮل‬ ‫) ‪(F‬‬ ‫ﻛﺸﺶ‬ ‫) ‪F,L, ‬‬ ‫ﻢ ﻛﺸﻴﺪه‬
‫ﺳﻴﻢ‬
‫(‬
‫) ‪(A‬‬ ‫ﻣﺴﺎﺣﺖ‬ ‫) ‪(S‬‬ ‫) ‪ S,A, ‬ﻛﺸﺶ ﺳﻄﺤﻲ‬ ‫ﻻﻳﻪ ﺳﻄﺤﻲ‬
‫(‬
‫) ‪(Z‬‬ ‫ﺑﺎر‬ ‫ﻧﻴﺮوي اﻟﻜﺘﺮوﻣﻮﺗﻮري )‬ ‫) ‪,Z,‬‬ ‫ﺑﺎﺗﺮي اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ‬
‫‪(‬‬ ‫‪(‬‬
‫)‬ ‫ﻗﻄﺒﺶ‬ ‫) ‪(E‬‬ ‫ﺷﺪت اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ‬ ‫) ‪E, ,‬‬ ‫ﺑﺮه دي اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ‬
‫‪(‬‬ ‫‪(‬‬
‫) ‪(M‬‬ ‫) ‪ (H‬آ ﺎ ﺶ‬
‫آﻫﻨﺮﺑﺎﻳﺶ‬ ‫ﻣﻐﻨﺎﻃﻴﺴﻲ‬ ‫‪ H,M,‬ﺷ‬
‫ﺷﺪت ﻐ ﺎﻃ‬ ‫)‪HM ‬‬ ‫ﭘﺎراﻣﻐﻨﺎﻃﻴﺴﻲ‬
‫ﻣﻴﻠﻪ ﺎ ا ﻐ ﺎﻃ‬
‫ﻠ‬
‫(‬
‫‪50‬‬
‫ﻣﺜﺎل‪1‬‬
‫ﻛﻨﻴﺪ‪.‬‬ ‫ﺠﻤﻲ ‪ ‬ررا ﺗﻌﻴﻴﻦ‬
‫ﻴﻴﻦ ﻴ‬ ‫اﻧﺒﺴﺎط ﺣﺠﻤﻲ‬
‫ﺲ ﺿﺮﻳﺐ ﺒ‬
‫درواﻟﺲ‬
‫ﺖ ووانن رو‬
‫ﺑﺮاي ﻳﻳﻚ ﮔﺎزز ﺑﺑﺎ ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺣﺎﻟﺖ‬
‫ﺑﺮ ي‬
‫‪a‬‬
‫‪( P  2 )(v  b)  R‬‬ ‫درواﻟﺲ‬
‫وان اﻟ‬‫ﺣﺎﻟﺖ ا‬
‫ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺎﻟ‬
‫ﺎ ﻟ‬
‫‪v‬‬
‫) ‪Rv 2 ( v  b‬‬
‫‪‬‬ ‫)اﻟﻒ(‬
‫‪R  v  2 a v  b ‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪2‬‬
‫) ‪Rv 2 ( v  b‬‬
‫‪‬‬ ‫)ب (‬
‫‪R  v  2b v  a ‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪1‬‬
‫‪‬‬ ‫)ج(‬
‫‪‬‬
‫‪ ‬‬ ‫)د(‬
1‫ﺣﻞ ﻣﺜﺎل‬
.‫ﻛﻨﻴﺪ‬ ‫ ررا ﺗﻌﻴﻴﻦ‬ ‫ﺠﻤﻲ‬
‫ﻴﻴﻦ ﻴ‬ ‫اﻧﺒﺴﺎط ﺣﺠﻤﻲ‬
‫ﺲ ﺿﺮﻳﺐ ﺒ‬
‫درواﻟﺲ‬
‫ﺖ ووانن رو‬
‫ﺑﺮاي ﻳﻳﻚ ﮔﺎزز ﺑﺑﺎ ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺣﺎﻟﺖ‬
‫ﺑﺮ ي‬
a
‫ ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺣﺎﻟﺖ واندرواﻟﺲ‬: ( P  2
)(v  b)  R
v
Rv 2 ( v  b )
 P
P  (‫)اﻟﻒ‬
R  v  2 a v  b 
3 2
 
1  V  1   V
    Rv 2 ( v  b )
V    P V  P   ( ‫)ب‬
  R  v  2b v  a 
3 2
 V 
1
 P  R  (‫)ج‬
    v  b 
R a  V
P  2 
vb v  
 P    R  2a
(‫)د‬
 V  v  b 2 v 3
52
www.topsoal.ir
‫ﺗﺮاﻛﻢﻢ ﻫﻤﺪﻣﺎي ‪ ‬در ﻓﺸﺎر ‪ P0‬و ‪0‬‬ ‫ﺣﺠﻤﻲ ‪ ‬و ﺮ ﺐ‬
‫ﺿﺮﻳﺐ ﺮ‬ ‫ﻲ‬ ‫ﺿﺮﻳﺐ اﻧﺒﺴﺎط‬
‫ﻓﻠﺰي ﺑﺎ ﺮ ﺐ‬‫ﺰ‬
‫ﻗﺮار دارد‪ .‬اﮔﺮ اﻳﻦ ﻓﻠﺰ ﺗﻮﺳﻂ ﻳﻚ ﻻﻳﻪ ﺿﺨﻴﻢ ﺑﺎ ﺿﺮﻳﺐ اﻧﺒﺴﺎط و ﺗﺮاﻛﻢ ﻧﺎﭼﻴﺰ ﻛﺎﻣﻼ‬
‫ﭘﻮﺷﺎﻧﺪه ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﺎ اﻓﺰاﻳﺶ دﻣﺎ ﺑﻪ ‪ ، 3 2  0‬ﻓﺸﺎر ﻧﻬﺎﻳﻲ ﭼﻪ ﺗﻐﻴﻴﺮي ﻣﻲﻛﻨﺪ؟‬
‫)اﻟﻒ( ‪1‬‬
‫‪P0‬‬
‫‪2‬‬
‫)ب( ‪2P0‬‬
‫‪3‬‬
‫)ج( ‪P0‬‬
‫‪2‬‬
‫‪2‬‬
‫)د( ‪P0‬‬
‫‪3‬‬
‫‪53‬‬
‫ﺣﻞ ﻣﺜﺎل‪2‬‬
‫ي ‪ ‬درر ﻓﺸﺎرر ‪ P0‬و ‪0‬‬
‫ﺗﺮاﻛﻢﻢ ﻫﻤﺪﻣﺎي‬ ‫ﺣﺠﻤﻲ ‪ ‬و ﺿﺮﻳﺐ‬
‫ﺮﻳﺐ ﺮ‬ ‫ﻲ‬ ‫اﻧﺒﺴﺎط‬
‫ﺿﺮﻳﺐ ﺒ‬
‫ﻓﻠﺰي ﺑﺑﺎ ﺮﻳﺐ‬
‫ﺰي‬
‫ﻗﺮار دارد‪ .‬اﮔﺮ اﻳﻦ ﻓﻠﺰ ﺗﻮﺳﻂ ﻳﻚ ﻻﻳﻪ ﺿﺨﻴﻢ ﺑﺎ ﺿﺮﻳﺐ اﻧﺒﺴﺎط و ﺗﺮاﻛﻢ ﻧﺎﭼﻴﺰ ﻛﺎﻣﻼ‬
‫ﭘﻮﺷﺎﻧﺪه ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﺎ اﻓﺰاﻳﺶ دﻣﺎ ﺑﻪ ‪ ، 3 2  0‬ﻓﺸﺎر ﻧﻬﺎﻳﻲ ﭼﻪ ﺗﻐﻴﻴﺮي ﻣﻲﻛﻨﺪ؟‬
‫‪‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪P  P (V , )  dP  d ‬‬ ‫‪dV‬‬ ‫)اﻟﻒ( ‪1‬‬
‫‪P0‬‬
‫‪‬‬ ‫‪V‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪‬‬
‫‪dP  d  dV  0‬‬ ‫ﭘﻮﺷﺶ ﺧﺎرﺟﻲ ﺣﺠﻢ ‪‬‬ ‫)ب( ‪2P0‬‬
‫‪‬‬ ‫را ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻧﻤﻲدﻫﺪ‬
‫‪‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪P0‬‬
‫‪P  P0  (   0 ‬‬ ‫‪0 ‬‬ ‫‪3‬‬
‫)ج( ‪P0‬‬
‫‪‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪3P0‬‬
‫‪P‬‬ ‫‪2‬‬
‫)د( ‪P0‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪54‬‬
‫ﻲﺑﺑﺎﺷﺪ؟‬
‫ﺻﺤﻴﺢ ﻣﻲ‬
‫ي ﺻ ﻴﺢ‬ ‫ﻧﻤﻮدارر ‪ P‬ﺑﺮ‬
‫ﺑﺮاي‬ ‫ﻣﻮرد ﻮ‬
‫در ﻮر‬
‫ﮔﺰﻳﻨﻪ زﻳﺮ ر‬
‫ﻛﺪام ﺰﻳ‬
‫م‬
‫)اﻟﻒ( ﺷﻴﺐ ﻣﻨﺤﻨﻲ ﺗﺒﺨﻴﺮ ﺑﺮاي ﺗﻤﺎم ﻣﻮاد‬

‫ﻣﺜﺒﺖ اﺳﺖ‪.‬‬
‫)ب( ﻣﺮز ﻧﺎﺣﻴﻪ ﻣﺎﻳﻊ‪ ،‬ﻣﻨﺤﻨﻲ ﮔﺪاز و‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺗﺼﻌﻴﺪ ﻣﻲ ﺎﺷﺪ‬
‫ﻣﻨﺤﻨﻲ ﺗ ﺪ‬
‫ﻓﺸﺎر‬ ‫ﮔﺪاز‬
‫)ج( ﺷﻴﺐ ﻣﻨﺤﻨﻴﻬﺎي ﺗﺼﻌﻴﺪ و ﮔﺪاز‬
‫‪Pcritical‬‬ ‫ﻧﺎﺣﻴﻪ ﻣﺎﻳﻊ‬
‫ﻳﻊ‬ ‫ﻴ‬ ‫ﻧﻘﻄﻪ‬ ‫ﻣﺜﺒﺖ اﺳﺖ‪.‬‬
‫اره ﻣﺜ ﺖ‬
‫ﻫﻫﻤﻮاره‬
‫ﻧﺎﺣﻴﻪ‬ ‫ﻣﻨﺤﻨﻲ‬ ‫ﺑﺤﺮاﻧﻲ‬
‫ﺗﺒﺨﻴﺮ‬ ‫)د( در ﻣﺨﻠﻮط آب و ﻳﺦ‪ ،‬ﺑﺎ زﻳﺎد ﺷﺪن‬
‫‪Ptriple‬‬ ‫ﺟﺎﻣﺪ‬ ‫ﻧﻘﻄﻪ‬
‫ﺳﻪ ﮔﮔﺎﻧﻪ‬ ‫ﮔﺎز‬ ‫ﻓﺸﺎر‪ ،‬ﻧﻘﻄﻪ ذوب زﻳﺎد ﻣﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺗﺼﻌﻴﺪ‬
‫ﻧﺎﺣﻴﻪ ﺑﺨﺎر‬
‫‪Ttriple‬‬ ‫‪Tcritical‬‬ ‫ﺎ‬

‫دﻣﺎ‬
‫‪55‬‬
‫ﻲﺑﺑﺎﺷﺪ؟‬
‫ﺻﺤﻴﺢ ﻣﻲ‬
‫ي ﺻ ﻴﺢ‬ ‫ﻧﻤﻮدارر ‪ P‬ﺑﺮ‬
‫ﺑﺮاي‬ ‫ﻣﻮرد ﻮ‬
‫در ﻮر‬
‫ﮔﺰﻳﻨﻪ زﻳﺮ ر‬
‫ﻛﺪام ﺰﻳ‬
‫م‬
‫)اﻟﻒ( ﺷﻴﺐ ﻣﻨﺤﻨﻲ ﺗﺒﺨﻴﺮ ﺑﺮاي ﺗﻤﺎم ﻣﻮاد‬

‫ﻣﺜﺒﺖ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﻨﺤﻨﻲ‬ ‫)ب( ﻣﺮز ﻧﺎﺣﻴﻪ ﻣﺎﻳﻊ‪ ،‬ﻣﻨﺤﻨﻲ ﮔﺪاز و‬
‫ﻓﺸﺎر‬ ‫ﮔﺪاز‬
‫ﺗﺼﻌﻴﺪ ﻣﻲ ﺎﺷﺪ‬
‫ﻣﻨﺤﻨﻲ ﺗ ﺪ‬
‫‪Pcritical‬‬ ‫ﻧﺎﺣﻴﻪ ﻣﺎﻳﻊ‬ ‫ﻧﻘﻄﻪ‬
‫ﻧﺎﺣﻴﻪ‬ ‫ﻣﻨﺤﻨﻲ‬
‫)ج( ﺷﻴﺐ ﻣﻨﺤﻨﻴﻬﺎي ﺗﺼﻌﻴﺪ و ﮔﺪاز‬
‫ﺗﺒﺨﻴﺮ‬
‫ﺗﺨ‬ ‫ﻣﺜﺒﺖ اﺳﺖ‪.‬‬
‫اره ﻣﺜ ﺖ‬
‫ﻫﻫﻤﻮاره‬
‫‪Ptriple‬‬ ‫ﺟﺎﻣﺪ‬ ‫ﻧﻘﻄﻪ‬
‫ﺗﺼﻌﻴﺪ‬ ‫ﺳﻪ ﮔﺎﻧﻪ‬ ‫ﮔﺎز‬ ‫)د( در ﻣﺨﻠﻮط آب و ﻳﺦ‪ ،‬ﺑﺎ زﻳﺎد ﺷﺪن‬
‫ﻧﺎﺣﻴﻪ ﺑﺨﺎر‬ ‫ﻓﺸﺎر‪ ،‬ﻧﻘﻄﻪ ذوب زﻳﺎد ﻣﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫‪Ttriple‬‬ ‫‪Tcritical‬‬ ‫دﻣﺎ‬

‫دﻳﮕﺮ ﻣﺎﻧﻨﺪ آآب‪ ،‬ﻣﻨﻔﻲ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻧﻜﺘﻪ‪ :‬ﺷﻴﺐ ﻣﻨﺤﻨﻲ ﺗﺒﺨﻴﺮ در ﺑﻌﻀﻲ ﻣﻮاد ﻣﺎﻧﻨﺪ دياﻛﺴﻴﺪ ﻛﺮﺑﻦ ﻣﺜﺒﺖ و ﺑﺮاي ﺑﻌﻀﻲ ﮕ‬
‫ﻜ‬
‫‪56‬‬
‫ﻓﺼﻞ ﺳﻮﻡ‬
‫ﻛﺎر‬
57
www.topsoal.ir
‫‪ ‬ﻓﺼﻞ ‪) 3‬ﻛﺎر(‬
‫ﻛﺎر ﻜﺎﻧ ﻜ‬‫‪ ‬ﻛﺎ‬
‫‪ ‬ﻓﺮاﻳﻨﺪ اﻳﺴﺘﺎوار‬
‫‪ ‬ﻛﺎر ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻫﻴﺪرواﺳﺘﺎﺗﻴﻜﻲ‬
‫‪ ‬ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻛﺎر ﭼﻨﺪ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺗﺮﻣﻮدﻳﻨﺎﻣﻴﻜﻲ‬
‫‪58‬‬
‫ﻛﺎر ﻣﻜﺎﻧﻴﻜﻲ‬
‫ﻣﻜﺎن دﻫﺪ‪،‬‬
‫ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻜﺎن‬
‫وارد ﺑﺮ آن ﺗﻐ‬
‫اﮔﺮ ﺟﺴﻤﻲ در اﺛاﺛﺮ ﻧﻧﻴﺮوي ا‬
‫اﮔ‬
‫ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻲ ﺷﻮد ﻛﻪ ﻛﺎر اﻧﺠﺎم ﺷﺪه اﺳﺖ‬
‫‪F‬‬
‫‪x‬‬ ‫‪F‬‬
‫ﻛﺎر = ﺣﺎﺻﻠﻀﺮب ﻧﻴﺮو و ﻣﻮﻟﻔﻪ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﻜﺎن ﺑﻪ ﻣﻮازات ﻧﻴﺮو‬

‫ﺟﺎﻳﻲ ﻧﺪا د‬
‫ﻧﺪارد‬ ‫ﺗﺮﻣﻮدﻳﻨﺎﻣﻴﻚ ﺟﺎ‬
‫داﺧﻠﻲ ددر ﺗ د ﻨﺎ ﻚ‬
‫ﻛﺎر داﺧﻠ‬
‫ﻛﺎ‬
‫‪59‬‬
‫ﻓﺮاﻳﻨﺪ اﻳﺴﺘﺎوار‬
‫ﻓﺮاﻳﻨﺪ اﻳﺴﺘﺎوار‬
‫ﺗﻌﺎدل ﻣﻜﺎﻧﻴﻜﻲ‬
‫ﺗ ﺎدل‬ ‫ﺗﺮﻣﻮدﻳﻨﺎﻣﻴﻜﻲ‬
‫ﺗﻌﺎدل ﺗ د ﻨﺎ ﻜ‬
‫ﺗﻌﺎدل ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ‬
‫ﺧﻴﻠﻲ ﻧ ﻚ‬
‫ﻧﺰدﻳﻚ‬ ‫ﻟﺤﻈﺎت ﺧ ﻠ‬
‫ﺗﻤﺎم ﻟ ﻈﺎت‬
‫ﺳﻴﺴﺘﻢ در ﺗ ﺎ‬
‫ﺘ‬ ‫اﻳﺴﺘﺎوار‪،‬‬
‫ﻓﺮاﻳﻨﺪ ا ﺘﺎ ا‬
‫ﻳﻚ ﻓ ا ﻨﺪ‬
‫در ﻃﻃﻲ ﻚ‬
‫ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﺗﻌﺎدل ﺗﺮﻣﻮدﻳﻨﺎﻣﻴﻜﻲ اﺳﺖ‬
‫‪60‬‬
‫ﻛﺎر ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻫﻴﺪرواﺳﺘﺎﺗﻴﻜﻲ‬
x F V
A
P F P W   Fx
P = ‫ﺛﺎﺑﺖ‬ F
  A x
A
  P
PV
61
www.topsoal.ir
‫ﻛﺎر ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻫﻴﺪرواﺳﺘﺎﺗﻴﻜﻲ‬
‫اﻳﺴﺘﺎوار‬
‫ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﻣﺤﺪود ا ﺘﺎوا‬
‫ددر ﻚ‬
‫‪Vf‬‬
‫‪Wi  f    P dV‬‬
‫‪Vi‬‬
‫‪Wi  f  W f i‬‬
‫دارد‪.‬‬
‫ﻲ ر‬ ‫ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ ﺑﺑﺴﺘﮕﻲ‬
‫ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﺮﺑﻮ‬ ‫• ر‬
‫ﻛﺎر ﺑﺑﻪ ﺮ ﻳ‬
‫• ﺳﻄﺢ زﻳﺮ ﻣﻨﺤﻨﻲ ﻣﻌﺎدل ﺑﺎ ﻛﺎر اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪62‬‬
‫ﻧﻜﺎت‬
‫ﻛﺎر اﻧﺠﺎم ﺷﺪه ﺗﻮﺳﻂ ﻳﻚ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺘﻬﺎي اوﻟﻴﻪ و ﻧﻬﺎﻳﻲ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺘﻬﺎي ﺑﻴﻦ اﻳﻦ‬
‫ﻲ ر‬‫ﻴﺰ ﺑﺑﺴﺘﮕﻲ‬
‫ﻴﺮ ﻧﻴﺰ‬
‫ﻲ ﻣﺴﻴﺮ‬
‫دو‪ ،‬ﻳﻳﻌﻨﻲ‬
‫و‬
‫ﺖ‬
‫ﻛﺎﻣﻞ ااﺳﺖ‬
‫دﻳﻔﺮاﻧﺴﻴﻞ ﻏﻏﻴﺮ ﻛﺎ ﻞ‬
‫ﻳﻚ ﻔ اﻧ ﻞ‬ ‫ﻛﺎر ﻚ‬
‫ﻚ ﻛﺎ‬
‫ﻧﻬﺎﻳﺖ ﻛﻛﻮﭼﻚ‬
‫ﻣﻘﺪار ﺑﻲ ﻧ ﺎ ﺖ‬
‫ﻚ ﻘﺪا‬‫ﻳﻚ‬
‫‪A‬‬
‫‪B‬‬
‫‪63‬‬
‫ﻣﺜﺎل ‪ :1‬ﻛﺎر ﻻزم در اﻧﺒﺴﺎط ﻳﺎ ﺗﺮاﻛﻢ ﻫﻤﻔﺸﺎر ﻳﻚ ﮔﺎز ﻛﺎﻣﻞ‬
‫‪64‬‬
‫ﻣﺜﺎل ‪ :1‬ﻛﺎر ﻻزم در اﻧﺒﺴﺎط ﻳﺎ ﺗﺮاﻛﻢ ﻫﻤﻔﺸﺎر ﻳﻚ ﮔﺎز ﻛﺎﻣﻞ‬
‫‪V2‬‬
‫‪W  ‬‬
‫‪V1‬‬
‫‪‬‬ ‫‪pdV‬‬
‫‪V2‬‬
‫‪ p‬‬ ‫‪ dV‬‬

‫‪V1‬‬
‫) ‪  p (V 2  V 1‬‬
‫) ‪W   nR (T2  T1‬‬
‫ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺣﺎﻟﺖ‬ ‫‪pV = nRT‬‬
‫‪65‬‬
‫ﻣﺜﺎل ‪ : 2‬ﻛﺎر ﻻزم در اﻧﺒﺴﺎط ﻳﺎ ﺗﺮاﻛﻢ اﻳﺴﺘﺎوار ﻫﻤﺪﻣﺎي ﻳﻚ ﮔﺎز ﻛﺎﻣﻞ‬
‫‪66‬‬
2 ‫ﺣﻞ ﻣﺜﺎل‬
‫ ﻛﺎر ﻻزم در اﻧﺒﺴﺎط ﻳﺎ ﺗﺮاﻛﻢ اﻳﺴﺘﺎوار ﻫﻤﺪﻣﺎي ﻳﻚ ﮔﺎز ﻛﺎﻣﻞ‬: 2 ‫ﻣﺜﺎل‬

V2
W    pdV
V1
pV = nRT ‫ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺣﺎﻟﺖ‬

V2 2 V
nRT 1
W   dV   nRT  dV 
V1
V V1
V
V2
W   nRT ln( )
V1 p1
W   nRT ln( )
p1V1  p 2V2 V2
67
www.topsoal.ir
‫ﻚ ﺎﺪ‬
‫ﺟﺎﻣﺪ‬ ‫واردد ﺑﺮ ﻳﻚ‬
‫ﻓﺸﺎر ا‬
‫ﺎي ﻓﺸﺎ‬
‫ﻫﻤﺪﻣﺎي‬
‫اﻳﺴﺘﺎوار و ﻫ ﺪ‬
‫ﻻزم ددر اﺛاﺛﺮ اﻓﺰاﻳﺶ ا ﺘﺎ ا‬ ‫ﻣﺜﺎل ‪ : 3‬ﻛﺎ‬
‫ﻛﺎر ﻻز‬ ‫ﺜﺎل‬
‫‪68‬‬
‫ﻚ ﺎﺪ‬
‫ﺟﺎﻣﺪ‬ ‫واردد ﺑﺮ ﻳﻚ‬
‫ﻓﺸﺎر ا‬
‫ﺎي ﻓﺸﺎ‬
‫ﻫﻤﺪﻣﺎي‬
‫اﻳﺴﺘﺎوار و ﻫ ﺪ‬
‫ﻻزم ددر اﺛاﺛﺮ اﻓﺰاﻳﺶ ا ﺘﺎ ا‬ ‫ ﻛﺎ‬: 3 ‫ﻣﺜﺎل‬
V2
W    pdV
V1
 V   V 
V  V (P, )  dV    dP    d
 P    P
1  V  dV  V dP
‫ﺗﺮاﻛﻢ ﻫﻤﺪﻣﺎ‬     
V  P
P 
Pf
V
W   V PdP  ( Pf2  Pi 2 )
2 m 2
Pi W ( Pf  Pi 2 )
2
  mV
‫ ﭼﮕﺎﻟﻲ ﺟﺮﻣﻲ‬:
69
www.topsoal.ir
‫ﻳﻚ ﺳﻴﻢ ﻛﺸ ﺪه‬
‫ﻛﺸﻴﺪه‬ ‫ﻃﻮل ﻚ‬
‫ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻃ ل‬
‫ﺑﺮاي ﺗﻐ‬
‫ﻻزم اي‬ ‫ﻣﺜﺎل ‪ : 4‬ﻛﺎ‬
‫‪70‬‬
‫ﻳﻚ ﺳﻴﻢ ﻛﺸ ﺪه‬
‫ﻛﺸﻴﺪه‬ ‫ﻃﻮل ﻚ‬
‫ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻃ ل‬
‫ﻻزم اي‬ ‫ ﻛﺎ‬: 4 ‫ﻣﺜﺎل‬
Lf
W   F dL
Li
 L   L 
L  L(F, )  dL    dF    d
 F    F L
L  F  dL  dF
‫ﺿﺮﻳﺐ ﻳﻳﺎﻧﮓ ﻫﻤﺪﻣﺎ‬
‫ﺮﻳﺐ‬ Y   YA
A  L
L 
Ff
L L
W 
YA Fi
F dF  W
2YA
( F f2  Fi 2 )
71
www.topsoal.ir
‫ﺳﻄﺤﻲ ﻧﺎزك‬
‫ﻻﻳﻪ ﻄﺤ‬
‫ﻳﻚ ﻻ ﻪ‬
‫ﻣﺴﺎﺣﺖ ﻚ‬
‫ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺎﺣﺖ‬
‫‪dx‬‬
‫‪F‬‬ ‫‪F L‬‬ ‫ﻃﻮل ﺑﻪ ﺻﻮرت‬

‫واﺣﺪ ﻃ ل‬
‫ﻣﺎﻳﻌﺎت ﺑﻪ ا‬
‫ف ﺎ ﺎ‬ ‫ﻧﻴﺮوﻳﻲ ﻛﻛﻪ ااز ﻃﻃﺮف‬
‫ﻋﻤﻮدي وارد ﻣﻲﺷﻮد را ﺿﺮﻳﺐ ﻛﺸﺶ ﺳﻄﺤﻲ ‪ s‬ﻣﻲﻧﺎﻣﻨﺪ‪.‬‬
‫‪72‬‬
‫ﺳﻄﺤﻲ ﻧﺎزك‬
‫ﻻﻳﻪ ﻄﺤ‬
‫ﻳﻚ ﻻ ﻪ‬
‫ﻣﺴﺎﺣﺖ ﻚ‬
‫ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺎﺣﺖ‬
‫‪dx‬‬
‫‪F‬‬ ‫‪F L‬‬ ‫ﻃﻮل ﺑﻪ ﺻﻮرت‬

‫واﺣﺪ ﻃ ل‬
‫ﻣﺎﻳﻌﺎت ﺑﻪ ا‬
‫ف ﺎ ﺎ‬ ‫ﻧﻴﺮوﻳﻲ ﻛﻛﻪ ااز ﻃﻃﺮف‬
‫ﻋﻤﻮدي وارد ﻣﻲﺷﻮد را ﺿﺮﻳﺐ ﻛﺸﺶ ﺳﻄﺤﻲ ‪ s‬ﻣﻲﻧﺎﻣﻨﺪ‪.‬‬
‫‪dW  2sL dx‬‬ ‫‪dW  s dA‬‬

‫‪L dx  L dx  2L dx  dA‬‬ ‫‪A‬‬ ‫‪f‬‬
‫‪W ‬‬ ‫‪s‬‬

‫‪Ai‬‬
‫‪dA‬‬
‫‪ n‬‬
‫‪s  s 0 (1 ‬‬ ‫)‬
‫‪0‬‬
‫‪73‬‬
‫ﻣﺜﺎل ‪ : 6‬ﻛﺎر ﻻزم ﺑﺮاي ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺑﺎر ﻳﻚ ﺑﺎﺗﺮي ﺑﺮﮔﺸﺖ ﭘﺬﻳﺮ‬
‫ﺑﺎر اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ‬ ‫‪dZ  i dt‬‬
‫‪dW   dZ‬‬
‫‪74‬‬
‫ﺟﺎﻣﺪ دي اﻟﻜﺘ ﻚ‬
‫اﻟﻜﺘﺮﻳﻚ‬ ‫ﻳﻚ ﺟﺎ ﺪ‬
‫ﻗﻄﺒﺶ ﻚ‬
‫ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻗﻄ ﺶ‬
‫‪‬‬ ‫‪L‬‬
‫‪:‬ﺷﺪت ﻣﻴﺪان اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ‬ ‫‪E‬‬
‫‪L‬‬
‫‪‬‬
‫‪75‬‬
‫ﺟﺎﻣﺪ دي اﻟﻜﺘ ﻚ‬
‫اﻟﻜﺘﺮﻳﻚ‬ ‫ﻳﻚ ﺟﺎ ﺪ‬
‫ﻗﻄﺒﺶ ﻚ‬
‫ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻗﻄ ﺶ‬
‫‪‬‬ ‫‪L‬‬
‫‪:‬ﺷﺪت ﻣﻴﺪان اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ‬ ‫‪E‬‬
‫‪L‬‬
‫‪dW   dZ  EL dZ‬‬
‫‪dW  AL EdD‬‬ ‫‪‬‬
‫ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻗﻄﺒﺶ‬
‫‪Z  DA‬‬ ‫‪ : D‬ﺟﺎﺑﺠﺎﻳﻲ اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ‬
‫‪ VE dE‬‬ ‫ﻳﻚ دي اﻟﻜﺘﺮﻳﻚ ﺟﺎﻣﺪ‬
‫‪ : V‬ﺣﺠ‬
‫ﺣﺠﻢ ﻣﺎده دي اﻟﻜﺘ ﻳﻚ‬
‫اﻟﻜﺘﺮﻳﻚ‬
‫‪76‬‬
‫اداﻣﻪ ﺣﻞ ﻣﺜﺎل ‪7‬‬
‫‪L‬‬
‫‪ :‬ﻗﻄﺒﺶ )ﮔﺸﺘﺎور دوﻗﻄﺒﻲ( ﻛﻞ‬
‫‪‬‬
‫‪D  0E ‬‬ ‫‪‬‬
‫‪V‬‬ ‫ﻗﻄﺒﺶ‬
‫ﺶ‬ ‫ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻗﻄ‬
‫ﺗﻐ‬
‫‪dW  V 0E dE  E d‬‬ ‫ﻳﻚ دي اﻟﻜﺘﺮﻳﻚ ﺟﺎﻣﺪ‬
‫اﻓﺰاﻳﺶ ﻗﻄﺒﺶ دي اﻟﻜﺘﺮﻳﻚ‬

‫‪‬‬ ‫‪f‬‬
‫اﻓﺰاﻳﺶ ﺷﺪت ﻣﻴﺪان اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ‬
‫‪W ‬‬ ‫‪ E d‬‬
‫‪i‬‬
‫ﻛﺎر در دي اﻟﻜﺘﺮﻳﻚ‬
‫‪77‬‬
‫ﻣﻐﻨﺎﻃﻴﺴﻲ‬
‫ﺟﺎﻣﺪ ﻐﻨﺎﻃ‬
‫ﻳﻚ ﺟﺎ ﺪ‬
‫آﻫﻨﺮﺑﺎﻳﺶ ﻚ‬
‫ﺗﻐﻴﻴﺮ آﻫﻨ ﺎ ﺶ‬
‫‪78‬‬
‫ﺟﺎﻣﺪ ﻐﻨﺎﻃ‬
‫ﻳﻚ ﺟﺎ ﺪ‬
‫آﻫﻨﺮﺑﺎﻳﺶ ﻚ‬
‫ﺗﻐﻴﻴﺮ آﻫﻨ ﺎ ﺶ‬
‫‪dB‬‬ ‫‪ : N‬ﺗﻌﺪاد دور ﺳﻴﻢ ﺑﺎ ﺟﺮﻳﺎن ‪i‬‬

‫‪  NA‬‬
‫‪dt‬‬ ‫‪dW  N Ai dB‬‬
‫‪dW   dZ‬‬
‫‪d  VH dB‬‬
‫‪dW‬‬ ‫‪d‬‬
‫‪ 0 Ni‬‬ ‫‪B ANi‬‬
‫‪B‬‬ ‫‪H ‬‬ ‫‪‬‬
‫‪2R‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪V‬‬
‫ﻗﺎﻧﻮن آﻣﭙﺮ‬
‫‪79‬‬
‫اداﻣﻪ ﺣﻞ ﻣﺜﺎل ‪8‬‬
‫‪dW  VH dB‬‬
‫‪dW  V0 H dH  0 H dM‬‬
‫‪M‬‬
‫‪B  0 H  0‬‬
‫‪V‬‬ ‫ﻛﺎر اﻓﺰاﻳﺶ آﻫﻨﺮﺑﺎﻳﺶ ﻣﺎده‬
‫ﻣﻴﺪان ﺎﻃ‬
‫اﻓﺰاﻳﺶ ا‬
‫ﻛﺎر ا ا‬
‫ﻛﺎ‬
‫‪M‬‬ ‫‪f‬‬
‫‪W ‬‬ ‫‪‬‬

‫‪M‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪H dM‬‬
‫‪i‬‬
‫ﻛﺎر ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﻐﻨﺎﻃﺶ ﻣﺎده‬
‫‪80‬‬
‫ﺧﻼﺻﻪ‬
‫ﻛﺎر = ﺣﺎﺻﻠﻀﺮب ﻳﻚ ﻛﻤﻴﺖ ﻧﺎﻓﺰوﻧﻮر در ﻳﻚ ﻛﻤﻴﺖ ﻓﺰوﻧﻮر اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺟﺎﺑﺠﺎﻳﻲ ﺗﻌﻤﻴﻢ ﻳﺎﻓﺘﻪ‬ ‫ﻧﻴﺮوي ﺗﻌﻤﻴﻢ ﻳﺎﻓﺘﻪ‬ ‫ﻛﺎر ﻛﻤﻴﺘﻲ ﻓﺰوﻧﻮر اﺳﺖ‬
‫ﺳﺎده ﺷﺎ ﻞ‪:‬‬
‫ﺷﺎﻣﻞ‪:‬‬ ‫ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺎد‬
‫ﺘ‬ ‫ﻫﻫﺮ‬
‫• ﺳﻪ ﻣﺨﺘﺼﻪ ﺗﺮﻣﻮدﻳﻨﺎﻣﻴﻜﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ دو ﻣﺘﻐﻴﺮ ﻣﺴﺘﻘﻞ و ﻳﻜﻲ واﺑﺴﺘﻪ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫• ﻳﻚ ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﻛﻪ ﻣﺘﻐﻴﺮ ﺳﻮم از آن ﺑﺪﺳﺖ ﻣﻲآﻳﺪ‪.‬‬
‫در ﻳﻚ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻣﺮﻛﺐ از دو ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺳﺎده ﺷﺎﻣﻞ‬

‫ﻲدﻫﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻴﻞ ﻣﻲ‬
‫ﻞ ررا ﺗﺸﻜﻴﻞ‬
‫ﻴﺮ ﻣﺴﺘﻘﻞ‬
‫ﺖ و ﺳﻪ ﻣﺘﻐﻴﺮ‬
‫ﻴﺮ ازز دوو ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺣﺎﻟﺖ‬
‫ﻲ ﻛﻪ دوو ﻣﺘﻐﻴﺮ‬
‫ﻣﺨﺘﺼﻪ ﺮ ﻮ ﻳ ﻴ‬
‫ﺞ ﺼ‬‫ﭘﭘﻨﺞ‬
‫‪81‬‬
‫ﻣﺴﺎﻟﻪ ‪1‬‬
‫ﭼﻪ ﺗﻐﻴﻴﺮي‬
‫ﻴﻴﺮي‬ ‫ي آنن ﭼ‬
‫ﺷﻮد دﻣﺎي‬
‫ﺑﺮ ﻮ‬
‫ﺑﺮاﺑﺮ‬
‫ﺠﻢ ﮔﺎزز دوو ﺑﺮ‬
‫ال‪ ،‬اﮔﺮﺮ ﺣﺠﻢ‬
‫رروي ﮔﺎزز ﻳاﻳﺪه ل‬
‫اﻧﺒﺴﺎط ﺑﻲ درروي‬
‫درر ﻳﻳﻚ ﺒ‬
‫ﻣﻲﻛﻨﺪ؟‬
‫ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻲ ﻮ‬‫ﺑﺮ ﻣﻲ‬
‫)اﻟﻒ( ‪ 59/1‬ﺑﺮ‬
‫)ب( ﺛﺎﺑﺖ ﺑﺎﻗﻲ ﻣﻲﻣﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫)ج( دو ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫)د( ‪ 63/0‬ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫‪82‬‬
‫ﺣﻞ ﻣﺴﺎﻟﻪ ‪1‬‬
‫ﭼﻪ ﺗﻐﻴﻴﺮي‬
‫ﻴﻴﺮي‬ ‫ي آنن ﭼ‬
‫ﺷﻮد دﻣﺎي‬
‫ﺑﺮ ﻮ‬
‫ﺠﻢ ﮔﺎزز دوو ﺑﺮ‬
‫ال‪ ،‬اﮔﺮﺮ ﺣﺠﻢ‬
‫رروي ﮔﺎزز ﻳاﻳﺪه ل‬
‫ﻣﻲﻛﻨﺪ؟‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪P  V0 ‬‬
‫‪ : PV  P0V0 ‬ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﺑﻲدرروي‬ ‫‪ ‬‬
‫‪P0  V ‬‬
‫ﺷﻮد‪.‬‬
‫)اﻟﻒ( ‪ 59/1‬ﺑﺮ‬
‫‪PV  nR ‬‬ ‫‪P V0  0‬‬
‫‪ :‬ﮔﺎز اﻳﺪهال‬ ‫‪ ‬‬
‫‪P0V0  nR 0 ‬‬ ‫‪P0 V ‬‬ ‫)ب( ﺛﺎﺑﺖ ﺑﺎﻗﻲ ﻣﻲﻣﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫‪5‬‬
‫‪ :   2‬ﺑﺮاي ﮔﺎز اﻳﺪهال‬ ‫)ج( دو ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ 1‬‬
‫‪‬‬ ‫‪ 1‬‬
‫‪2/3‬‬
‫‪ V0 ‬‬
‫‪ ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ ‬‬ ‫‪ 0.63‬‬ ‫)د( ‪ 63/0‬ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫‪V ‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0  2 ‬‬
‫‪83‬‬
‫اوﻟﻴﻪ‬
‫ﮔﻴﺮد ﺗﺎ ازز ﺣﺎﻟﺖ و ﻴ‬
‫اﻧﺠﺎمم ﻴﺮ‬
‫ﺑﺎﻳﺪ ﺠ‬
‫ﭼﻘﺪرر ﻛﺎرر ﺑ ﻳ‬
‫ﻞﭼ‬‫اﻳﺴﺘﺎوارر ﮔﺎزز ﻛﺎﻣﻞ‬
‫رروي ﻳ و‬
‫)‪ (P0,V0‬ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﻧﻬﺎﻳﻲ )‪ (P,V‬ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻛﻨﺪ؟‬
‫‪PV  P0V0‬‬
‫)اﻟﻒ(‬
‫‪ 1‬‬
‫‪ PV‬‬ ‫)ب ( ‪‬‬

‫‪R  ln  0 0‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ PV‬‬ ‫‪‬‬
‫‪V‬‬ ‫‪‬‬
‫‪nR  ln ‬‬ ‫)ج( ‪‬‬
‫‪ V0‬‬ ‫‪‬‬
‫)د( ‪P 2V 2  P02V02‬‬
‫‪84‬‬
‫اوﻟﻴﻪ‬
‫ﮔﻴﺮد ﺗﺎ ازز ﺣﺎﻟﺖ و ﻴ‬
‫اﻧﺠﺎمم ﻴﺮ‬
‫ﺑﺎﻳﺪ ﺠ‬
‫ﭼﻘﺪرر ﻛﺎرر ﺑ ﻳ‬
‫ﻞﭼ‬‫اﻳﺴﺘﺎوارر ﮔﺎزز ﻛﺎﻣﻞ‬
‫رروي ﻳ و‬
‫)‪ (P0,V0‬ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﻧﻬﺎﻳﻲ )‪ (P,V‬ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻛﻨﺪ؟‬
‫‪ : PV ‬ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﺑﻲدرروي‬ ‫‪ K  constant‬‬

‫‪PV  P0V0‬‬
‫)اﻟﻒ(‬
‫‪ 1‬‬
‫‪ PV‬‬ ‫)ب ( ‪‬‬

‫‪P  KV ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪R  ln  0 0‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪ PV‬‬ ‫‪‬‬
‫‪V‬‬
‫‪‬‬
‫‪W  -  PdV ‬‬
‫‪‬‬ ‫‪W‬‬ ‫‪‬‬
‫‪1‬‬
‫‪ 1‬‬
‫‪KV‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪KV‬‬‫‪0‬‬
‫‪1‬‬
‫‪‬‬ ‫‪V‬‬ ‫‪‬‬
‫‪nR  ln ‬‬ ‫)ج( ‪‬‬
‫‪V0‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ V0‬‬ ‫‪‬‬
‫‪PV  P0V0‬‬ ‫)د( ‪P 2V 2  P02V02‬‬

‫‪W‬‬
‫‪ 1‬‬
‫‪85‬‬
‫ﺠﻢ ز‬
‫ﮔﺎز‬ ‫اﻳﺴﺘﺎوارر ﻫﻤﺪﻣﺎ ﻛﻪ درر آنن ﺣﺠﻢ‬
‫اﻧﺒﺴﺎط ﻳ و‬
‫ﻮل ﮔﺎزز ررا درر ﻳﻳﻚ ﺒ‬
‫ﺗﻮﺳﻂ ﻳﻳﻚ ﻣﻮل‬
‫اﻧﺠﺎمم ﺷﺪه ﻮ‬
‫ﻛﺎرر ﺠ‬
‫از ﻣﻘﺪار اوﻟﻴﻪ ‪ V0‬ﺑﻪ ﻣﻘﺪار ﻧﻬﺎﻳﻲ ‪ V‬ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻛﻨﺪ‪ ،‬در دو ﺣﺎﻟﺖ ﻛﻪ ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﮔﺎز ﺑﻪ‬
‫ﺻﻮرت زﻳﺮ داده ﺷﻮﻧﺪ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻧﻤﺎﻳﻴﺪ‪.‬‬
‫)اﻟﻒ( ‪P ( v  b )  R ‬‬
‫‪‬‬ ‫‪B‬‬
‫)ب( ‪Pv  R   1  ‬‬
‫‪‬‬ ‫‪v‬‬
‫‪86‬‬
‫ﺠﻢ ز‬
‫ﮔﺎز‬ ‫اﻳﺴﺘﺎوارر ﻫﻤﺪﻣﺎ ﻛﻪ درر آنن ﺣﺠﻢ‬
‫اﻧﺒﺴﺎط ﻳ و‬
‫ﻮل ﮔﺎزز ررا درر ﻳﻳﻚ ﺒ‬
‫ﺗﻮﺳﻂ ﻳﻳﻚ ﻣﻮل‬
‫اﻧﺠﺎمم ﺷﺪه ﻮ‬
‫ﻛﺎرر ﺠ‬
‫از ﻣﻘﺪار اوﻟﻴﻪ ‪ v0‬ﺑﻪ ﻣﻘﺪار ﻧﻬﺎﻳﻲ ‪ v‬ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻛﻨﺪ‪ ،‬در دو ﺣﺎﻟﺖ ﻛﻪ ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﮔﺎز ﺑﻪ‬
‫ﺻﻮرت زﻳﺮ داده ﺷﻮﻧﺪ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻧﻤﺎﻳﻴﺪ‪.‬‬
‫‪R‬‬ ‫‪‬‬ ‫)اﻟﻒ( ‪P ( v  b )  R ‬‬

‫‪P‬‬ ‫‪‬‬
‫‪vb‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ v0  b ‬‬
‫‪V‬‬ ‫‪  W  R ln‬‬
‫‪l ‬‬ ‫‪‬‬
‫‪W  -  PdV ‬‬ ‫‪ vb ‬‬
‫‪V0‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪B‬‬
‫‪Pv  R   1  ‬‬
‫‪ 1 B ‬‬ ‫‪‬‬ ‫)ب ( ‪v ‬‬
‫‪P  R   2  ‬‬
‫‪ v v ‬‬
‫‪‬‬ ‫‪  v0‬‬ ‫‪ B B‬‬
‫‪‬‬
‫‪V‬‬
‫‪W  -  PdV‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪W‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪R‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ln‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪  ‬‬
‫‪‬‬ ‫‪  v‬‬ ‫‪ v v0 ‬‬
‫‪V0‬‬ ‫‪‬‬
‫‪87‬‬
‫ﻓﺼﻞ ﭼﻬﺎﺭﻡ‬
‫ﮔﺮﻣﺎ و ﻗﺎﻧﻮن اول ﺗﺮﻣﻮدﻳﻨﺎﻣﻴﻚ‬
‫‪88‬‬
‫‪ ‬ﻓﺼﻞ ‪) 4‬ﮔﺮﻣﺎ و ﻗﺎﻧﻮن اول ﺗﺮﻣﻮدﻳﻨﺎﻣﻴﻚ(‬

‫‪ ‬ﮔﺮﻣﺎ‬
‫‪ ‬ﻛﺎر ﺑﻲ دررو‬
‫اول ﺮ ﻮ ﻳ ﻴ‬ ‫‪ ‬ﻮ‬
‫ﻗﺎﻧﻮن و‬
‫‪ ‬ﻓﺮﻣﻮﻟﺒﻨﺪي ﻗﺎﻧﻮن اول ﺗﺮﻣﻮدﻳﻨﺎﻣﻴﻚ‬
‫‪ ‬اﻧﺘﻘﺎل ﮔﺮﻣﺎ و ﻇﺮﻓﻴﺖ ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ‬
‫‪ ‬اﻧﺘﻘﺎل ﮔ ﺎ‬
‫ﮔﺮﻣﺎ‪ :‬ﺎﻧﺶ‬
‫رﺳﺎﻧﺶ‬
‫‪ ‬اﻧﺘﻘﺎل ﮔﺮﻣﺎ‪ :‬ﻫﻤﺮﻓﺖ‬
‫‪ ‬اﻧﺘﻘﺎل ﮔﺮﻣﺎ‪ :‬ﺗﺎﺑﺶ‬
‫‪89‬‬
‫ﮔﺮﻣﺎ )‪(Heat‬‬
‫ﻦ ﺗﺗﺮ را ﮔ ﻣﺎ‬
‫ﮔﺮﻣﺎ‬ ‫ﭘﺎﻳﻴﻦ‬
‫ﺑﺎﻻﺗﺮ ﺑﻪ دﻣﺎي ﭘﺎﻳ‬
‫اﻧﺮژي( ﺑﻪ ﻋﻠﺖ اﺧﺘﻼف دﻣﺎ از دﻣﺎي ﺑﺎﻻﺗ‬
‫ﭼﻴﺰي )ﺷﺎرش اﻧ ژي‬
‫اﻧﺘﻘﺎل ﭼ ﺰي‬
‫ﮔﻮﻳﻨﺪ وﻟﻲ ﻛﺎر ﺷﺎرش اﻧﺮژي ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﻳﻚ ﻧﻴﺮوي راﻧﺸﻲ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪T = 100oC‬‬ ‫ﻳﻜﺴﺎن ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ‬

‫دﻣﺎ ﻜ ﺎ‬
‫ﮔﺮﻣﺎ و ﺎ‬
‫ﺗﻮﺟﻪ‪ :‬ﮔ ﺎ‬
‫ﺗﻐﻴﻴﺮات دﻣﺎﻳﻲ‬
‫در ﻠﻪ‬
‫ﻣﻴﻠﻪ‬
‫‪T = 0o C‬‬
‫ﺟﺮﻳﺎن ﮔﺮﻣﺎ‬
‫ارﺗﻌﺎش اﺗﻤﻬﺎي ﻣﺴﻲ‬
‫ﻣﻴﻠﻪ ﻣﺴﻲ‬
‫ﻋﺎﻳﻖ ﺑﻨﺪي ﺷﺪه‬
‫ﺎز ﻫﻫﻢ‬
‫ﭘﻮش ﺑﻲ ددررو اﺣﺎﻃﻪ ﺷﺷﻮدد ﺑﺎز‬
‫ﻳﻚ ش‬ ‫ﺗﻮﺳﻂ ﻚ‬
‫ﻼﺗ ﻂ‬ ‫ﻛﺎﻣﻼ‬
‫ﺳﻴﺴﺘﻤﻲ ﻛﻪ ﻛﺎ‬
‫ﺘ‬
‫ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺎ ﻣﺤﻴﻂ ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺷﺪه و ﻛﺎر اﻧﺠﺎم دﻫﺪ‪.‬‬
‫‪+Q‬‬
‫‪Q‬‬ ‫‪-W‬‬
‫‪W‬‬
‫ﮔﺮﻣﺎ‬
‫ﻗﺮارداد‬ ‫ﺳﻴﺴﺘﻢ‬
‫ﻛﺎر‬
‫‪-Q‬‬ ‫‪+W‬‬
‫ﻣﺤﻴﻂ‬
‫‪91‬‬
‫ﻓﺮاﻳﻨﺪ اﻧﺒﺴﺎط آزاد‪:‬‬

‫اﮔﺮ ﭘﻴﺴﺘﻮن ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺘﻲ ﺑﻴﺶ از ﺳﺮﻋﺖ ﻣﻮﻟﻜﻮﻟﻬﺎي ﺳﻴﺎل از داﺧﻞ ﺳﻴﻠﻨﺪر‬
‫ﻣﺤﺘﻮي ﺳﻴﺎل‪ ،‬ﺑﻴﺮون ﻛﺸﻴﺪه ﺷﻮد‪ ،‬ﺳﻴﺎل ﻛﺎري ﺑﺮ روي ﭘﻴﺴﺘﻮن اﻧﺠﺎم‬
‫ﻧﺨﻮاﻫﺪ داد‪.‬‬
‫ﻮ‬
‫‪92‬‬
‫ﻗﺎﻧﻮن اول ﺗﺮﻣﻮدﻳﻨﺎﻣﻴﻚ‬
‫اﮔﺮ ﺳﻴﺴﺘﻤﻲ ﻓﻘﻂ ﺑﻪ ﻃﺮﻳﻘﻪ ﺑﻲ دررو از ﻳﻚ ﺣﺎﻟﺖ اوﻟﻴﻪ ﺑﻪ ﻳﻚ ﺣﺎﻟﺖ ﻧﻬﺎﻳﻲ ﺑﺮده‬
‫ط‬
‫ﻣﺮﺑﻮط‬ ‫ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ‬
‫را ﺑﻪ ﻜ ﮕ‬
‫ﺣﺎﻟﺖ ا‬
‫ﻣﺴﻴﺮﻫﺎي ﺑﻲ دررو ﻛﻛﻪ ااﻳﻦ دو ﺎﻟ‬
‫ﺎ‬ ‫ﺑﺮاي‬
‫اﻧﺠﺎم ﺷﺪه ا‬
‫ﻛﺎر ا ﺎ‬
‫ﺷﻮد‪ ،‬ﻛﺎ‬
‫ﻛﻨﻨﺪ ﻳﻜﺴﺎن اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﺸﺎﺑﻪ ﻣﻜﺎﻧﻴﻚ‪:‬‬
‫ﻛﻤﻴﺘﻲ ﻛﻪ ﻓﻘﻂ ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺖ اوﻟﻴﻪ و ﻧﻬﺎﻳﻲ ﺑﺴﺘﮕﻲ داﺷﺘﻪ و ﻣﺴﺘﻘﻞ از ﻣﺴﻴﺮﻫﺎ ﺑﺎﺷﺪ‬
‫ﺗﺎﺑﻊ اﻧﺮژي ﭘﺘﺎﻧﺴﻴﻞ‬
‫‪93‬‬
‫ن اول ﺗ دﻳﻨﺎ ﻚ‬
‫ﺗﺮﻣﻮدﻳﻨﺎﻣﻴﻚ‬ ‫ﻗﺎﻧﻮن‬
‫ﻗﺎﻧ‬
‫ﺗﺎﺑﻌﻲ از ﻣﺨﺘﺼﺎت ﻳﻚ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺗﺮﻣﻮدﻳﻨﺎﻣﻴﻜﻲ وﺟﻮد دارد ﻛﻪ ﺗﻔﺎﺿﻞ ﻣﻘﺎدﻳﺮ آن در‬

‫ﺣﺎﻟﺖ ﻧﻬﺎﻳﻲ و ﺣﺎﻟﺖ اوﻟﻴﻪ‪ ،‬ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ ﻛﺎر ﺑﻲ درروي ﻻزم ﺑﺮاي رﻓﺘﻦ از ﻳﻚ ﺣﺎﻟﺖ ﺑﻪ‬
‫ﺣﺎﻟﺖ دﻳﮕﺮ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺗﺎﺑﻊ اﻧﺮژي داﺧﻠﻲ‬
‫‪Wi  f  U f  U i‬‬ ‫ﻛﺎر ﺑﻲ دررو‬
‫داﻧﺸﮕﺎه ﭘﻴﺎم ﻧﻮر )ﻣﺮﻛﺰ ﺗﻬﺮان(‬ ‫اﺳﺘﺎدﻳﺎر ﮔﺮوه ﻓﻴﺰﻳﻚ‬ ‫ﻋﻠﻲاﺻﻐﺮ ﺷﻜﺮي‬ ‫‪94‬‬
‫ﺗﺎﺑﻊ اﻧﺮژي داﺧﻠﻲ‬
‫‪ U ‬‬ ‫‪ U ‬‬

‫‪U  U ( ,V )  dU  ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪d‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ dV‬‬
‫ﺗﻐﻴﻴﺮ اﻧﺮژي ﺳﻴﺴﺘﻢ‬
‫ﻢ‬ ‫‪  V‬‬ ‫‪ V ‬‬
‫‪ U ‬‬ ‫‪ U ‬‬
‫‪U  U ( , P )  dU  ‬‬ ‫‪ d  ‬‬ ‫‪ dP‬‬
‫‪   P‬‬ ‫‪ P ‬‬
‫دﻣﺎ ﻛﻤﻴﺖ ﻧﺎﻓﺰوﻧﻮر اﺳﺖ )ﻣﻘﺪار ﻣﺴﺘﻘﻞ(‬

‫اﻧﺮژي ﻛﻤﻴﺖ ﻓﺰوﻧﻮر اﺳﺖ )ﻣﻘﺪار ﻣﺴﺘﻘﻞ(‬
‫ﻋﻼﻣﺖ ‪:U‬‬
‫)‪ :(+‬ﺳﻴﺴﺘﻢ از ﻣﺤﻴﻂ اﻧﺮژي ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‬
‫ﺮژي ﭘﺲ داده اﺳﺖ‬
‫ﻣﺤﻴﻂ اﻧﺮژي‬
‫ﻢ ﺑﺑﻪ ﻴ‬
‫ﺳﻴﺴﺘﻢ‬
‫)‪ :(-‬ﻴ‬
‫‪2H2(g) + O2(g)  2H2O(g) +‬‬ ‫اﻧﺮژي‬ ‫)‪2H2O(g‬‬ ‫)‪ 2H2(g) + O2(g‬‬
‫رج ﺷﺪه((‬
‫))ﺧﺎرج‬
‫اﻧﺮژي داﺧ‬
‫اﻧﺮژي ‪+‬‬
‫)اﺿﺎﻓﻪ ﺷﺪه(‬
‫ﺧﻠﻲ‬
‫ﻓﺮﻣﻮﻟﺒﻨﺪي ﻗﺎﻧﻮن اول ﺗﺮﻣﻮدﻳﻨﺎﻣﻴﻚ‬
‫اﻧﺮژي داﺧﻠﻲ ‪:U‬‬
‫• ﻣﺠﻤﻮع اﻧﺮژﻳﻬﺎي ﺟﻨﺒﺸﻲ و ﭘﺘﺎﻧﺴﻴﻞ اﺳﺖ‪.‬‬

‫• ﺑﺎ اﻋﻤﺎل ﮔﺮﻣﺎي اﺿﺎﻓﻲ )‪ (Q‬ﺑﻪ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻲ ﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﻲ‬
‫ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻴﻴﺮ‬ ‫• ﺑﺑﺎ ﺠ‬
‫اﻧﺠﺎمم ﻛﺎرر )‪ (W‬روي ﻴ ﻢ‬
‫ﺗﺒﺎدل اﻧﺮژي‪ :‬ﻛﺎر و ﮔﺮﻣﺎ‬
‫ﻗﺎﻧﻮن اول ﺗﺮﻣﻮدﻳﻨﺎﻣﻴﻚ‪:‬‬

‫‪U  U f  U i  Q  W‬‬
‫وﺟﻮد ﻳﻚ ﺗﺎﺑﻊ اﻧﺮژي داﺧﻠﻲ‬ ‫•‬
‫اﺻﻞ ﺑﻘﺎي اﻧﺮژي‬ ‫•‬
‫ﺗﻌﺮﻳﻒ ﮔﺮﻣﺎ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اﻧﺮژي ﮔﺬرا ﺑﻪ ﺳﺒﺐ اﺧﺘﻼف دﻣﺎ‬ ‫•‬
‫‪ U‬ﻣﺴﺘﻘﻞ از ﻣﺴﻴﺮ!‬ ‫•‬
‫)‪U U(P,V,T‬‬
‫‪U=U(P‬‬ ‫اي ﮔﺎز ﻛﺎﻣﻞ )‪V T‬‬
‫ﻣﺘﻐﻴﺮﻫﺎي ﺣﺎﻟﺖ((‪ .‬ﻣﺜﻼ ﺑﺑﺮاي‬
‫ﺗﺎﺑﻌﻲ از ﻣﺘﻐﻴ ﻫﺎي‬
‫ﺳﻴﺴﺘﻢ )ﺗﺎﺑﻌ‬ ‫‪ U‬ﺗﺎﺑﻌ‬
‫ﺗﺎﺑﻌﻲ از ﺣﺎﻟﺖ ﺳﻴ ﺘﻢ‬ ‫•‬
‫در ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي ﺑﻲ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﻛﻮﭼﻚ‪:‬‬ ‫•‬
‫‪dU = dQ + dW‬‬
‫ﻗﺎﻧﻮن اول ﺗﺮﻣﻮدﻳﻨﺎﻣﻴﻚ ﺑﺮاي ﺳﻴﺴﺘﻤﻬﺎي ﺳﺎده‬
‫‪ U‬ﺗﺎﺑﻌﻲ از دو‬ ‫ﻗﺎﻧﻮن اول‬ ‫ﺳﻴﺴﺘﻤﻬﺎي‬

‫ﻣﺨﺘﺼﺎت زﻳﺮ اﺳﺖ‬
‫ﺳﺎده‬
‫) ‪(P,V, ‬‬ ‫‪dU=dQ-p‬‬
‫‪Q p dV‬‬ ‫ﻢ‬
‫ﻫﻴﺪرواﺳﺘﺎﺗﻴﻜﻲ‬
‫) ‪(F,L, ‬‬ ‫‪dU=dQ+F dL‬‬ ‫ﺳﻴﻢ ﻛﺸﻴﺪه‬
‫) ‪(S,A, ‬‬ ‫‪dU=dQ+S dA‬‬ ‫ﻻﻳﻪ ﺳﻄﺤﻲ‬
‫) ‪(,Z, ‬‬ ‫‪dU=dQ + dZ‬‬ ‫ﺑﺎﺗﺮي اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ‬
‫) ‪(E, , ‬‬ ‫‪dU=dQ+E d‬‬ ‫ﺑﺮه دي اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ‬
‫‪(H,M,‬‬
‫)‪HM ‬‬ ‫‪dU dQ 0H dM‬‬
‫‪dU=dQ+‬‬ ‫ﭘﺎراﻣﻐﻨﺎﻃﻴﺴﻲ‬
‫ﻣﻴﻠﻪ ﺎ ا ﻐ ﺎﻃ‬
‫ﻠ‬
‫ﻣﺜﺎل‬
‫ﻣﺜﺎل‪:‬‬
‫ﺑﺮاي ﻳﻚ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻣﺮﻛﺐ ﺷﺎﻣﻞ ﻳﻚ ﺑﺨﺶ ﻫﻴﺪرواﺳﺘﺎﺗﻴﻜﻲ و ﻳﻚ ﺑﺨﺶ ﮔﺎز ﭘﺎراﻣﻐﻨﺎﻃﻴﺴﻲ ﻛﻪ‬
‫ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﺟﺪا ﺷﺪه ﺑﺎﺷﻨﺪ‪:‬‬
‫ﮕ‬ ‫ﺗﻮﺳﻂ ﻳﻚ دﻳﻮاره ﮔﺮﻣﺎ ﺑﺮ از‬
‫ﺗﻐﻴﻴﺮات ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ ﻛﻞ‬
‫‪dQ=dU+p dV+0H dM‬‬
‫اﻧﺘﻘﺎل ﮔﺮﻣﺎ و ﻇﺮﻓﻴﺖ ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ‬
‫ﻳﻜﺴﺎن‪::‬‬
‫دﻣﺎﻳﻲ ﺛﺎﺑﺖ‪ ،‬ﺣﺎﻟﺖ اوﻟﻴﻪ ﻳﻜﺴﺎن‬
‫دو ﻓﺮاﻳﻨﺪ دﻣﺎﻳ‬
‫اﻳﺴﺘﺎوار(‬
‫آرام )ا ﺎ ا‬
‫ﺎط آ ا‬
‫‪ :‬اﻧاﻧﺒﺴﺎط‬
‫‪ :‬اﻧﺒﺴﺎط ﺳﺮﻳﻊ )اﻧﺒﺴﺎط آزاد(‬
‫ﺣﺎﻟﺖ ﻧﻬﺎﻳﻲ ﻫﺮ دو ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﻳﻜﺴﺎن اﺳﺖ )‪(T, V, P‬‬

‫در ﻓﺮاﻳﻨﺪ اوﻟﻲ ﮔﺮﻣﺎي اﺿﺎﻓﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ اﻣﺎ در دوﻣﻲ ﺧﻴﺮ!‬
‫ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ ﻣﻌﻨﻲ ﻧﻧﻤﻲ ﺪ‬
‫دﻫﺪ‬ ‫ﻇﺮﻓﻴﺖ ﮔ ﺎ‬
‫اﻳﻨﺠﺎ ﻇ ﻓ ﺖ‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮ ااﻳﻦ در ا ﺎ‬
‫ﺎ‬
‫اﻧﺘﻘﺎل ﮔﺮﻣﺎ و ﻇﺮﻓﻴﺖ ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ‬
‫‪CV‬‬ ‫‪1  dQ‬‬ ‫‪‬‬

‫‪cV ‬‬ ‫‪ ‬‬ ‫‪‬‬ ‫ﻇﺮﻓﻴﺘﻬﺎي ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ ﻣﻮﻟﻲ ﮔﺎزﻫﺎي اﻳﺪه ال‪:‬‬
‫‪n‬‬ ‫‪n  d‬‬ ‫‪V‬‬
‫‪CP‬‬ ‫‪1  dQ‬‬ ‫‪‬‬
‫‪cP ‬‬ ‫‪ ‬‬ ‫‪‬‬
‫‪n‬‬ ‫‪n  d‬‬ ‫‪P‬‬
‫‪dQ  dU  dW‬‬ ‫ﻗﺎﻧﻮن اول ﺗﺮﻣﻮدﻳﻨﺎﻣﻴﻚ‬
‫‪V  constt  dW  0‬‬ ‫ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي ﺣﺠﻢ ﺛﺎ ﺖ‬

‫ﺛﺎﺑﺖ‬ ‫ددر ﻓ ا ﻨﺪﻫﺎي‬
‫‪dQ  C V d   dU‬‬
‫‪ dU  C V d ‬‬ ‫ﺑﺮاي ﺗﻤﺎم ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎ‬
‫ﻇﺮﻓﻴﺖ ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻫﻴﺪرواﺳﺘﺎﺗﻴﻜﻲ‬
‫‪dQ  dU  pdV‬‬
‫‪ U ‬‬ ‫‪ U ‬‬
‫‪U  U ( , V )  dU  ‬‬ ‫‪ d  ‬‬ ‫‪ dV‬‬
‫‪  V‬‬ ‫‪ V ‬‬
‫‪dQ  U   U ‬‬ ‫‪ dV‬‬

‫‪‬‬ ‫‪  ‬‬ ‫‪  P‬‬
‫‪d   V  V ‬‬ ‫‪ d‬‬
‫ﺻﻔﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪:‬‬
‫ﺣﺠﻢ ﺻﻔ‬
‫ات ﺣﺠ‬
‫ﺗﻐﻴﻴﺮات‬
‫اﮔﺮ ﺗﻐ‬
‫)اﻟﻒ( اﮔ‬
‫‪ dQ‬‬
‫‪Q‬‬
‫‪ :‬ﻇﺮﻓﻴﺖ ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ در ﺣﺠﻢ ﺛﺎﺑﺖ‬ ‫‪CV  ‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ d V‬‬
‫ﻇﺮﻓﻴﺖ ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻫﻴﺪرواﺳﺘﺎﺗﻴﻜﻲ‬
dQ  dU  pdV
 U   U 
U  U ( , V )  dU    d    dV
  V  V 
dQ  U   U   dV
      P
d   V  V   d
:‫)ب( اﮔﺮ ﺗﻐﻴﻴﺮات ﻓﺸﺎر ﺻﻔﺮ ﺑﺎﺷﺪ‬

 dQ   U   U   V 
    
    P  
 d  P   V  V    P
 U  
 dQ 
C P  CV     P V
‫ ﻇﺮﻓﻴﺖ ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ در ﻓﺸﺎر ﺛﺎﺑﺖ‬: Cp     V  
 d  P
 U  C P  CV
1  V     P
‫ﺠﻤﻲ‬ ‫ ﺿﺮﻳﺐ ﺒ‬:    
V    P  V  V
(‫داﻧﺸﮕﺎه ﭘﻴﺎم ﻧﻮر )ﻣﺮﻛﺰ ﺗﻬﺮان‬ ‫اﺳﺘﺎدﻳﺎر ﮔﺮوه ﻓﻴﺰﻳﻚ‬ ‫ﻋﻠﻲاﺻﻐﺮ ﺷﻜﺮي‬ 104
www.topsoal.ir
‫اﻧﺘﻘﺎل ﮔﺮﻣﺎ‪ :‬رﺳﺎﻧﺶ ‪Conductance‬‬
‫ﮔﺮم‬ ‫ﺳﺮد‬
‫• اﻧﺮژي ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ذرات‪ ،‬ﺑﻄﻮر ﻣﺴﺎوي در ﺗﻤﺎم ﺟﻬﺎت ﭘﺨﺶ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫• ﺟﻬﺖ ﺷﺎرش اﻧﺮژي ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ از ﻧﺎﺣﻴﻪ ﺑﺎ دﻣﺎي ﺑﺎﻻﺗﺮ )ﮔﺮﻣﺘﺮ( ﺑﻪ ﻧﺎﺣﻴﻪ ﺑﺎ دﻣﺎي ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺗﺮ‬
‫)ﺳﺮدﺗﺮ( اﺳﺖ‪.‬‬
‫دﻣﺎ( ا ﺖ‬
‫اﺳﺖ‬ ‫ﮔﺮادﻳﺎن د ﺎ‬
‫دﻣﺎﻳﻲ )ﮔ اد ﺎن‬
‫ﺗﻐﻴﻴﺮات د ﺎ‬
‫ﺑﻪ ﺗﻐ ات‬‫واﺑﺴﺘﻪ ﻪ‬
‫ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ ا ﺘﻪ‬
‫ﺟﺮﻳﺎن ﮔ ﺎ‬
‫ﺎن‬
‫اﻧﺘﻘﺎل ﮔﺮﻣﺎ‪ :‬رﺳﺎﻧﺶ‬
‫ﻣﺴﺎﺣﺖ دﻳﻮاره‬
‫‪Q‬‬ ‫‪‬‬
‫‪A‬‬ ‫رﺳﺎﻧﺶ ﮔﺮﻣﺎ ‪:‬‬
‫‪‬‬ ‫‪x‬‬
‫اﻧﺮژي ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺷﺪه در ﺳﻄﺢ ‪ A‬ﺑﺮ واﺣﺪ زﻣﺎن‬

‫‪W‬‬
‫ﺿﺮﻳﺐ رﺳﺎﻧﺶ ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ‬
‫‪mK‬‬
‫‪‬‬ ‫‪dQ‬‬ ‫‪d‬‬
‫‪Q‬‬ ‫‪  KA‬‬ ‫ﺑﺮاي ﺗﻐﻴﻴﺮ ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ در دﻣﺎ ‪ ‬در ﻃﻮل ‪x‬‬
‫‪d‬‬ ‫‪dx‬‬ ‫‪:‬‬
‫دﻣﺎﻳﻲ‬
‫ﮔﺮادﻳﺎن ﺎ‬
‫ﮔ ا ﺎ‬
‫‪J‬‬
‫‪W‬‬
‫‪s‬‬
‫اﻧﺘﻘﺎل ﮔﺮﻣﺎ‪ :‬رﺳﺎﻧﺶ‬
‫‪‬‬
‫‪dQ‬‬ ‫‪d‬‬
‫‪Q‬‬ ‫‪  KA‬‬
‫‪d‬‬ ‫‪dx‬‬
‫ﺟﺮﻳﺎن ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ اﺧﺘﻼف دﻣﺎﻳﻲ ﺑﻴﻦ دو ﻧﻤﻮﻧﻪ و ﺿﺮﻳﺐ رﺳﺎﻧﺶ ﺣﺮارﺗﻲ )ﻳﺎ‬ ‫‪‬‬
‫ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺣﺮارﺗﻲ ‪ (Rth = d/Ak‬دارد‪.‬‬
‫ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ ﻛﻪ از ﻣﺎده ﮔﺮﻣﺘﺮ ﺧﺎرج ﻣﻲ ﺷﻮد ﻣﻌﺎدل ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺟﺴﻢ ﺳﺮدﺗﺮ وارد ﻣﻲ‬ ‫‪‬‬
‫ﺟﺎﻳﻲ دﻳﮕﺮ اﺗﻼف ﮔﺮﻣﺎ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﻢ(‪.‬‬
‫ﺷﻮد)ﺑﺎ ﻓﺮض اﻳﻨﻜﻪ ﺟﺎﻳ‬
‫دﻣﺎي ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻫﺎ واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ دﻣﺎﻫﺎي اوﻟﻴﻪ‪ ،‬ﻣﻘﺪار ﺷﺎرش ﮔﺮﻣﺎ ﺑﻪ داﺧﻞ )ﻳﺎ ﺧﺎرج( اﻧﻬﺎ و‬ ‫‪‬‬
‫ﻲ ﺷﺎن دارد‬
‫ﻇﺮﻓﻴﺘﻬﺎي ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ‬
‫‪0.03 W/m-K‬‬ ‫ﻫﻮا‬
‫‪0.1 W/m-K‬‬ ‫ﭼﻮب‬
‫‪1 W/m-K‬‬ ‫ﺷﻴﺸﻪ‬
‫‪240 W/m-K‬‬ ‫آﻟﻮﻣﻴﻨﻴﻢ‬
‫‪400 W/m-K‬‬ ‫ﻣﺲ‬
‫ﺗﻌﺎرﻳﻒ‬
‫رﺳﺎﻧﺶ ﮔﮔﺮﻣﺎﻳﻲ در ﻳﻚ ﺑﻌﺪ )‪(1D‬‬
‫ا ﻫﺎ‬
‫واﺣﺪﻫﺎ‬
‫‪ ‬ﭼﮕﺎﻟﻲ ﺟﺮﻳﺎن ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ ‪J‬‬ ‫‪dT‬‬
‫‪J  ‬‬
‫‪W‬‬
‫ﺢ درر وواﺣﺪ ززﻣﺎﻧﻲ‬
‫ﻲ‬ ‫واﺟﺪ ﺳﻄﺢ‬
‫ﻞ ﺷﺪه ازز و ﺟ‬
‫ﺮژي ﻣﻨﺘﻘﻞ‬
‫ﻣﻘﺪار اﻧﺮژي‬
‫ر‬ ‫‪m2‬‬
‫‪dx‬‬
‫ﺿﺮﻳﺐ رﺳﺎﻧﺶ ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ ‪‬‬ ‫‪W‬‬

‫ﻳﻚ ﺗﻐﻴﻴﺮات‬
‫ﻳﻚ ﺧﺎﺻﻴﺘﻲ در ﻣﺎده اﺳﺖ ﻛﻪ ﺷﺎرش اﻧﺮژي ﮔﮔﺮﻣﺎﻳﻲ را در ﻚ‬
‫ﻚ‬ ‫‪mK‬‬
‫دﻣﺎﻳﻲ ﺗﻮﺻﻴﻒ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‬
‫ﺟﺮﻳﺎن ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ‬ ‫‪‬‬
‫‪J‬‬
‫‪W‬‬
‫ﺣﺎﺻﻠﻀﺮب ﭼﮕﺎﻟﻲ ﺟﺮﻳﺎن ﺣﺮارﺗﻲ در ﻣﺴﺎﺣﺖ ﺑﺮ واﺣﺪ زﻣﺎن‬ ‫‪s‬‬
‫‪H  JA‬‬
‫ﻳﻚ ﻣﺴﺎﻟﻪ در رﺳﺎﻧﺶ ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ‬
‫ﻣﺴﺎﺣﺖ ‪A‬‬
‫‪T1‬‬ ‫‪T2‬‬
‫ﺣﻤﺎم ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ در‬ ‫ﺣﻤﺎم ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ در‬
‫دﻣﺎي ‪T1‬‬ ‫دﻣﺎي ‪T2‬‬
‫‪d‬‬ ‫‪H‬‬
‫‪A‬‬
‫ﻲ‪‬‬
‫رﺳﺎﻧﺶ ﺮ‬
‫ﺶ‬ ‫ﻧﺎﺣﻴﻪ ﺑﺎ‬
‫‪J  ‬‬
‫‪dT‬‬ ‫‪T ‬‬
‫‪J‬‬ ‫) ‪ (T1  T2‬‬
‫‪d‬‬
‫‪dx‬‬ ‫‪d‬‬ ‫‪d‬‬
‫‪H  JA‬‬ ‫‪A‬‬ ‫‪T‬‬ ‫‪H  T‬‬
‫‪H‬‬ ‫‪ T ‬‬
‫‪ d ‬‬ ‫‪Rthermal‬‬
‫‪d‬‬
‫ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ اﻟﻜﺘﺮﻳﺴﻴﺘﻪ )ﻗﺎﻧﻮن اﻫﻢ(‪:‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪R thermal ‬‬ ‫ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ‬
‫‪I  V‬‬ ‫‪A‬‬
‫‪R‬‬
‫‪I‬‬ ‫‪V = V1 - V2‬‬
‫‪R‬‬
‫اﻓﺖ وﻟﺘﺎژ =‬
‫ﻣﺜﺎل‪ :‬اﻓﺖ ﮔﺮﻣﺎ از ﻃﺮﻳﻖ ﻳﻚ ﭘﻨﺠﺮه‬
‫‪dT‬‬ ‫‪T‬‬ ‫‪T‬‬
‫‪J  ‬‬ ‫‪H  J  A ‬‬ ‫‪A‬‬
‫‪dx‬‬ ‫‪d‬‬ ‫‪Rth‬‬
‫ﻴﺐ ‪ 22 °C‬و ﺮ‬
‫ﺻﻔﺮ‬ ‫ﺗﺮﺗﻴﺐ‬
‫ﭘﻨﺠﺮه ﺑﺑﻪ ﺮ‬
‫رج ازز ﭘ ﺠﺮ‬
‫ﻞ و ﺧﺎرج‬
‫ي داﺧﻞ‬‫‪ -1‬اﮔﺮﺮ دﻣﺎﻫﺎي‬
‫درﺟﻪ ﺳﺎﻧﺘﻴﮕﺮاد ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﭼﻪ ﻣﻘﺪار ﮔﺮﻣﺎ از ﺷﻴﺸﻪ ﭘﻨﺠﺮه ﺑﺎ ﻣﺴﺎﺣﺖ‬
‫‪ 3/0 m2‬و ﺿﺨﺎﻣﺖ ‪ 5/0 cm‬ﺑﻪ ﺧﺎرج ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻣﻲ ﺷﻮد؟‬
‫رﺳﺎﻧﺶ ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ ﺷﻴﺸﻪ ﺣﺪود ‪ 1 W/m-K‬ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺣﻞ‪ :‬اﻓﺖ ﮔﺮﻣﺎ از ﻃﺮﻳﻖ ﻳﻚ ﭘﻨﺠﺮه‬
‫‪dT‬‬ ‫‪T‬‬ ‫‪T‬‬
‫‪J  ‬‬ ‫‪H  J  A ‬‬ ‫‪A‬‬
‫‪dx‬‬ ‫‪d‬‬ ‫‪Rth‬‬
‫ﻴﺐ ‪ 22 °C‬و ﺮ‬
‫ﺻﻔﺮ‬ ‫ﺗﺮﺗﻴﺐ‬
‫ﭘﻨﺠﺮه ﺑﺑﻪ ﺮ‬
‫رج ازز ﭘ ﺠﺮ‬
‫ﻞ و ﺧﺎرج‬
‫ي داﺧﻞ‬‫‪ -1‬اﮔﺮﺮ دﻣﺎﻫﺎي‬
‫درﺟﻪ ﺳﺎﻧﺘﻴﮕﺮاد ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﭼﻪ ﻣﻘﺪار ﮔﺮﻣﺎ از ﺷﻴﺸﻪ ﭘﻨﺠﺮه ﺑﺎ ﻣﺴﺎﺣﺖ‬
‫‪ 3/0 m2‬و ﺿﺨﺎﻣﺖ ‪ 5/0 cm‬ﺑﻪ ﺧﺎرج ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻣﻲ ﺷﻮد؟‬
‫رﺳﺎﻧﺶ ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ ﺷﻴﺸﻪ ﺣﺪود ‪ 1 W/m-K‬ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ : J    dT   T‬ﭼﮕﺎﻟﻲ ﺟﺮﻳﺎن ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ‬

‫‪dx‬‬ ‫‪d‬‬
‫‪ A ‬‬
‫‪ :‬ﺟﺮﻳﺎن ﮔﺮﻣﺎﻳ‬ ‫‪H  J  A ‬‬ ‫‪ T‬‬
‫‪ d ‬‬
‫‪ W  0.3m 2 ‬‬
‫‪H  1‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪22K   1320 W‬‬
‫‪ m K  5  10 m ‬‬
‫ﻣﺜﺎل‪ :‬اﻓﺖ ﮔﺮﻣﺎ از ﻃﺮﻳﻖ ﻳﻚ ﭘﻨﺠﺮه دو ﺟﺪاره‬
‫‪dT‬‬ ‫‪T‬‬ ‫‪T‬‬
‫‪J  ‬‬ ‫‪H  J  A ‬‬ ‫‪A‬‬
‫‪dx‬‬ ‫‪d‬‬ ‫‪Rth‬‬
‫‪ -2‬ﭼﻪ ﻣﻘﺪار ﮔﺮﻣﺎ در واﺣﺪ زﻣﺎن از ﻃﺮﻳﻖ ﻳﻚ ﭘﻨﺠﺮه دو ﺟﺪاره ﺑﺎ‬

‫ﻓﺎﺻﻠﻪ ‪) 5/0 cm‬از ﻫﻮا( ﻋﺒﻮر ﻣﻲ ﻛﻨﺪ؟‬
‫‪ 03/0‬ﻣﻲ ﺎﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪3 W/m-K‬‬
‫ﻫﻮا ﺣﺪود ‪W/ K‬‬
‫ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ ا‬
‫رﺳﺎﻧﺶ ﮔ ﺎ‬
‫ﺎ‬
‫راﻫﻨﻤﺎﻳﻲ‪ :‬ﭼﻮن رﺳﺎﻧﻨﺪﮔﻲ ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ ﺷﻴﺸﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ از ﻫﻮا اﺳﺖ‪ ،‬آن را ﻓﺮاﻣﻮش ﻛﻨﻴﺪ ﺑﻪ ﻃﻮري ﻛﻪ ﺟﺮﻳﺎن‬
‫ﺷﻮد‪..‬‬
‫ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ ﺑﻮﺳﻴﻠﻪ رﺳﺎﻧﺶ از ﻃﺮﻳﻖ ﮔﺎف ﻫﻮا ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﻲ ﺷﻮد‬
‫ﺣﻞ ‪ :‬اﻓﺖ ﮔﺮﻣﺎ از ﻃﺮﻳﻖ ﻳﻚ ﭘﻨﺠﺮه دو ﺟﺪاره‬
‫‪dT‬‬ ‫‪T‬‬ ‫‪T‬‬
‫‪J  ‬‬ ‫‪H  J  A ‬‬ ‫‪A‬‬
‫‪dx‬‬ ‫‪d‬‬ ‫‪Rth‬‬
‫‪ -2‬ﭼﻪ ﻣﻘﺪار ﮔﺮﻣﺎ در واﺣﺪ زﻣﺎن از ﻃﺮﻳﻖ ﻳﻚ ﭘﻨﺠﺮه دو ﺟﺪاره ﺑﺎ‬

‫ﻓﺎﺻﻠﻪ ‪) 5/0 cm‬از ﻫﻮا( ﻋﺒﻮر ﻣﻲ ﻛﻨﺪ؟‬
‫‪ 03/0‬ﻣﻲ ﺎﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪3 W/m-K‬‬
‫ﻫﻮا ﺣﺪود ‪W/ K‬‬
‫ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ ا‬
‫رﺳﺎﻧﺶ ﮔ ﺎ‬
‫ﺎ‬
‫راﻫﻨﻤﺎﻳﻲ‪ :‬ﭼﻮن رﺳﺎﻧﻨﺪﮔﻲ ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ ﺷﻴﺸﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ از ﻫﻮا اﺳﺖ‪ ،‬آن را ﻓﺮاﻣﻮش ﻛﻨﻴﺪ ﺑﻪ ﻃﻮري ﻛﻪ ﺟﺮﻳﺎن‬
‫ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ ﺑﻮﺳﻴﻠﻪ رﺳﺎﻧﺶ از ﻃﺮﻳﻖ ﮔﺎف ﻫﻮا ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﻲ ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺟﺮﻳﺎن ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ ﺑﻮﺳﻴﻠﻪ ﮔﺎف ﻫﻮا ﻣﺤﺪود ﻣﻲ ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪‬‬ ‫‪W  0.3m 2 ‬‬

‫‪H   0.03‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪22K   39.6 W‬‬ ‫)‪(<< 1320 W‬‬
‫‪‬‬ ‫‪m K  5  10 m ‬‬
‫ﺟﺮﻳﺎﻧﻬﺎي‬
‫ﻛﺎر ﻧﻧﻤﻲ ﻛﻛﻨﺪ‪ ،‬زﻳﺮاا ﺎﻧ ﺎ‬
‫ﻫﻤﻮاره ﺧﻮب ﻛﺎ‬
‫ا‬ ‫ﻫﻮا‪،‬‬
‫ﺑﺰرﮔﺘﺮي ااز ا‬
‫ﮔﺎﻓﻬﺎي ﮔ‬
‫ﺗﻮﺟﻪ‪ :‬ﮔﺎﻓ ﺎ‬
‫ﻫﻤﺮﻓﺖ در آن ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﻏﺎﻟﺐ ﺷﻮد‪.‬‬
‫اﻧﺘﻘﺎل ﮔﺮﻣﺎ‪ :‬ﻫﻤﺮﻓﺖ ‪Convection‬‬
‫• اﻧﺘﻘﺎل ﻣﻜﺎﻧﻴﻜﻲ ﺟﺮﻣﻲ از ﺳﻴﺎل از ﻳﻚ ﻧﻘﻄﻪ ﺑﻪ ﻧﻘﻄﻪ دﻳﮕﺮ در ﺳﻴﺎل ﺑﺰرﮔﺘﺮ‬

‫• در ﻓﺮاﻳﻨﺪ اﻧﺘﻘﺎل‪ ،‬ﺳﻴﺎل در ﻋﺒﻮر از ﻳﻚ ﻧﺎﺣﻴﻪ ﮔﺮﻣﺘﺮ‪ ،‬اﻧﺮژي ﺣﺮارﺗﻲ ﻛﺴﺐ ﻛﺮده و اﻳﻦ‬
‫اﻧﺮژي را ﺑﻪ ﻧﻮاﺣﻲ ﺳﺮدﺗﺮ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‬
‫ﭼﮕﺎﻟﻲ ﺳﻴﺎل‬
‫ﺎل‬ ‫اﺧﺘﻼف در ﮕﺎﻟ‬
‫ا ﻼ‬ ‫• ﻃﻃﺒﻴﻌﻲ‬
‫دو ﻧﻮع ﻫﻤﺮﻓﺖ‪:‬‬
‫ﭘﻨﻜﻪ ‪ ،‬ﻓﻦ و ‪...‬‬ ‫• واداﺷﺘﻪ‬
‫‪‬‬ ‫‪dQ‬‬
‫‪Q‬‬ ‫‪ hA‬‬
‫‪d‬‬
‫ﺿﺮﻳﺐ ﻫ ﻓﺖ‬
‫ﻫﻤﺮﻓﺖ‬ ‫ﺿ ﻳﺐ‬
‫اﻧﺘﻘﺎل ﮔﺮﻣﺎ‪ :‬ﺗﺎﺑﺶ ‪Radiation‬‬
‫ﻲ ﻛﻨﺪ‬
‫ﺣﺮﻛﺖ ﻣﻲ‬
‫ﻳﻲ( ﺮ‬‫ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ‬
‫ﻮري ﺮ‬
‫ج ﻧﻮري‬
‫اﻣﻮاج‬
‫ﻲ) ﻮ‬‫اﻟﻜﺘﺮوﻣﻐﻨﺎﻃﻴﺴﻲ‬
‫ﻴ‬ ‫ج ﺮو‬ ‫اﻣﻮاج‬
‫ﺑﻮﺳﻴﻠﻪ ﻮ‬
‫ﻮر ﺑﻮ ﻴ‬
‫ﺻﻮرت ﻧﻮر‬ ‫• ﺮ‬
‫ﮔﺮﻣﺎ ﺑﺑﻪ ﻮر‬
‫• ﻳﻚ روﺷﻲ از اﻧﺘﻘﺎل ﮔﺮﻣﺎ ﻛﻪ در آن ﻫﻴﭻ اﺗﺼﺎﻟﻲ ﺑﻴﻦ ﻧﻮاﺣﻲ ﮔﺴﻴﻠﻨﺪه و درﻳﺎﻓﺖ ﻛﻨﻨﺪه‬
‫وﺟﻮد ﻧﺪارد‬
‫اﻟﻜﺘﺮوﻣﻐﻨﺎﻃﻴﺴﻲ رخ ﻣﻲ دﻫﺪ‬
‫ﻃﻴﻔﻬﺎي اﻟﻜ ﻐ ﺎﻃ‬
‫ﻛﻮﭼﻜﻲ ااز ﻃ ﻔ ﺎ‬
‫ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ در ﻗﻗﺴﻤﺖ ﻛ ﻜ‬ ‫• ﺸﺸ‬
‫ﺗﺸﻌﺸﻊ ﮔ ﺎ‬
‫اﻣﻮاج ﻣﺮﺋﻲ‬
‫ﺗﺸﻌﺸﻊ‬
‫ﺗﺸﻌﺸﻊ ﻣﺎوراء ﺑﻨﻔﺶ‬
‫ﺣﺮارﺗﻲ‬
‫ﻲ‬ ‫ﺮ‬
‫اﻧﺘﻘﺎل ﮔﺮﻣﺎ‪ :‬ﺗﺎﺑﺶ‬
‫• ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ ﻛﻪ از ﺧﻮرﺷﻴﺪ اﺣﺴﺎس ﻣﻲ ﻛﻨﻴﻢ‪ ،‬ﺗﺸﻌﺸﻊ ﺣﺮارﺗﻲ ﺧﻮرﺷﻴﺪي ﻧﺎﻣﻴﺪه‬

‫ﻣﻲ ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻣﺎ ﻣﻲ رﺳﺪ‬
‫ﻓﻀﺎ ﻋﺒﻮر ﻣﻲ ﻛﻛﻨﺪ ﺎﺗﺎ ﺑﻪ ﺎ‬
‫ﺧﻼ و ﻓ ﺎ‬
‫دﻗﻴﻘﻪ ااز ﻼ‬
‫ﻓﻀﺎ ﺣﺪود ‪ 8‬ﻗ ﻘ‬ ‫• ااﻳﻦ ﺸ ﺸ‬
‫ﺗﺸﻌﺸﻊ ااز ﻓ ﺎ‬
‫ﻳﻌﻨﻲ ﺑﺮاي ﻋﺒﻮر اﺣﺘﻴﺎج ﺑﻪ ﻣﺤﻴﻂ ﻣﺎدي ﻧﺪارد‬
‫• ﺑﺎ اﻳﻨﻜﻪ دﻳﺪه ﻧﻤﻲ ﺷﻮﻧﺪ وﻟﻲ اﺛﺮاﺗﺸﺎن را ﻣﻲ ﺗﻮان اﺣﺴﺎس ﻛﺮد‪.‬‬
‫• ﺗﻤﺎم اﺟﺴﺎﻣﻲ ﻛﻪ دﻣﺎﻳﺸﺎن ﺑﺎﻻﺗﺮ از ﺻﻔﺮ ﻣﻄﻠﻖ اﺳﺖ ﺗﺎﺑﺶ ﺣﺮارﺗﻲ ﮔﺴﻴﻞ ﻣﻲ‬
‫ﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫• ﻣﻘﺪار ﮔﺮﻣﺎي ﮔﺴﻴﻠﻨﺪه ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎ ‪ 4‬اﺳﺖ )ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺘﻔﺎن ‪ -‬ﺑﻮﻟﺘﺰﻣﻦ(‪.‬‬
‫ﻛﻨﻴﻢ‪.‬‬
‫ﮔﺴﻴﻞ ﻣﻲ ﻛﻨ‬
‫ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ ﮔ ﻞ‬
‫اﻧﺮژي ﮔ ﺎ‬
‫ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ اﻧ ژي‬
‫ﺘﻪ‬ ‫• ﺎ‬
‫ﻣﺎ‬
‫• ﻣﺎ ﻫﻤﻮاره اﻧﺮژي ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ را از اﺟﺴﺎم و ﻣﺮدم اﻃﺮاﻓﻤﺎن ﺟﺬب ﻣﻲ ﻛﻨﻴﻢ‪.‬‬
‫ﺷﻮد و ﺑﺑﺎﻟﻌﻜﺲ‬
‫ﺲ‬ ‫ﻲ ﻮ‬‫ﺳﺮدﻣﺎن ﻣﻲ‬
‫ﻴﻢ ﺮ‬ ‫• اﮔﺮﺮ آن ررا ﮔﺴﻴﻞ‬
‫ﻴﻞ ﻛﻨﻴﻢ‬
‫اﻧﺘﻘﺎل ﮔﺮﻣﺎ‪ :‬ﺗﺎﺑﺶ‬
‫ﻣﻘﺪار ﮔﺮﻣﺎي ﮔﺴﻴﻠﻨﺪه ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎ ‪ 4‬اﺳﺖ )ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺘﻔﺎن‪-‬ﺑﻮﻟﺘﺰﻣﻦ(‪.‬‬
‫در آﺷﺎﻣﻨﺪﮔﻲ‬
‫‪‬‬ ‫‪dQ‬‬
‫‪Q‬‬ ‫) ‪ A (W4   4‬‬ ‫‪  56.703‬‬
‫‪nW‬‬
‫‪nW‬‬
‫‪d‬‬ ‫‪m 2 .K 4‬‬
‫ﻣﺴﺎﺣﺖ‬
‫ﺛﺎﺑﺖ اﺳﺘﻔﺎن‪ -‬ﺑﻮﻟﺘﺰﻣﻦ‬
‫‪I‬‬
‫‪‬‬
‫اﮔﺮ ﻇﺮﻓﻴﺖ ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ ﻳﻚ ﻓﻠﺰ در دﻣﺎي ﭘﺎﻳﻴﻦ ﻣﻄﺎﺑﻖ راﺑﻄﻪ زﻳﺮ داده ﺷﻮد ﻛﻪ در آن ‪ a‬و‪‬‬
‫ﺛﺎﺑﺖ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻘﺪار ﮔﺮﻣﺎي ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺷﺪه ﺑﻪ ازاي ﻫﺮ ﻣﻮل ﻛﻪ در آن دﻣﺎ از ‪ ‬ﺑﻪ ‪ 2‬ﻣﻲرﺳﺪ‬
‫ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻧﻤﺎﻳﻴﺪ‪.‬‬
‫‪3  ‬‬
‫‪ : C  a 4  2 ‬ﻇﺮﻓﻴﺖ ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ‬
‫‪  ‬‬ ‫‪5 .25 a‬‬ ‫)اﻟﻒ(‬
‫)ب( ‪6 .25 a‬‬
‫‪8 .75 a‬‬ ‫)ج(‬
‫‪9.25 a‬‬ ‫)د(‬
‫اﮔﺮ ﻇﺮﻓﻴﺖ ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ ﻳﻚ ﻓﻠﺰ در دﻣﺎي ﭘﺎﻳﻴﻦ ﻣﻄﺎﺑﻖ راﺑﻄﻪ زﻳﺮ داده ﺷﻮد ﻛﻪ در آن ‪ a‬و‪‬‬
‫ﺛﺎﺑﺖ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻘﺪار ﮔﺮﻣﺎي ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺷﺪه ﺑﻪ ازاي ﻫﺮ ﻣﻮل ﻛﻪ در آن دﻣﺎ از ‪ ‬ﺑﻪ ‪ 2‬ﻣﻲرﺳﺪ‬
‫ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻧﻤﺎﻳﻴﺪ‪.‬‬
‫‪3  ‬‬
‫‪ : C  a 4  2 ‬ﻇﺮﻓﻴﺖ ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ‬
‫‪  ‬‬ ‫‪5 .25 a‬‬ ‫)اﻟﻒ(‬
‫)ب( ‪6 .25 a‬‬

‫‪2‬‬
‫‪ 4‬‬ ‫‪ 2  2‬‬
‫‪Q   Cd  a 4 ‬‬ ‫‪‬‬
‫‪2 ‬‬
‫‪8 .75 a‬‬ ‫)ج(‬
‫‪‬‬ ‫‪ 4‬‬ ‫‪2  ‬‬

‫‪9.25 a‬‬ ‫)د(‬
‫‪Q  5.25 a‬‬

‫‪ W=0.5‬را در ﻧﻈﺮ ﺑﮕﻴﺮﻳﺪ‪ .‬اﮔﺮ دﻣﺎي دو ﺑﺮاﺑﺮ‬
‫ﺟﺴﻢ ‪ A‬و دﻳﻮاره ‪ W‬ﺑﺎ دﻣﺎي ﺛﺎﺑﺖ ‪0.5 A‬‬
‫ﺷﻮد وﻟﻲ دﻣﺎي ‪ W‬ﺛﺎﺑﺖ ﺑﻤﺎﻧﺪ‪ ،‬اﻧﺮژي ﺗﺎﺑﻴﺪه از ‪ A‬ﺑﻪ ‪ W‬ﭼﻨﺪ ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﻲﺷﻮد؟‬
‫ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻲ ﻮ‬‫ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﻲ‬
‫)اﻟﻒ( ‪ 8‬ﺑﺮ ﺑﺮ‬
‫ﻮد‪.‬‬
‫ﻲﺷﻮد‬
‫ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﻲ‬
‫)ب( ‪ 8/1‬ﺑﺮ ﺑﺮ‬
‫)ج( ‪ 16‬ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﻣﻲﺷ د‬
‫)د( ‪ 16/1‬ﺑ اﺑ‬
‫‪ W=0.5‬را در ﻧﻈﺮ ﺑﮕﻴﺮﻳﺪ‪ .‬اﮔﺮ دﻣﺎي دو ﺑﺮاﺑﺮ‬
‫ﺟﺴﻢ ‪ A‬و دﻳﻮاره ‪ W‬ﺑﺎ دﻣﺎي ﺛﺎﺑﺖ ‪0.5 A‬‬
‫ﺷﻮد وﻟﻲ دﻣﺎي ‪ W‬ﺛﺎﺑﺖ ﺑﻤﺎﻧﺪ‪ ،‬اﻧﺮژي ﺗﺎﺑﻴﺪه از ‪ A‬ﺑﻪ ‪ W‬ﭼﻨﺪ ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﻲﺷﻮد؟‬
‫اﻧﺮژي‬ ‫‪‬‬
‫) ‪Q  A  ( W   A‬‬
‫‪4‬‬ ‫‪4‬‬
‫ﺗﺎﺑﻴﺪه ﺷﺪه‬ ‫ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻲ ﻮ‬‫ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﻲ‬
‫)اﻟﻒ( ‪ 8‬ﺑﺮ ﺑﺮ‬
‫‪1‬‬
‫‪W‬‬ ‫‪ A‬‬
‫‪2‬‬ ‫ﻮد‪.‬‬
‫ﻲﺷﻮد‬
‫)ب( ‪ 8/1‬ﺑﺮ ﺑﺮ‬
‫)ج( ‪ 16‬ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫‪1‬‬ ‫‪‬‬
‫‪Q  A  A4 (  1) ‬‬
‫‪16‬‬ ‫‪  Q  16 Q‬‬
‫‪ A  2 A‬‬ ‫‪‬‬ ‫ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﻣﻲﺷ د‬
‫)د( ‪ 16/1‬ﺑ اﺑ‬
‫ﺗﻤﺮﻳﻦ ‪1‬‬
‫دﻳﻮاره ﻗﺎﺋﻤﻲ ﻛﻪ در دﻣﺎي ‪ 0‬ﻗﺮار دارد ﺑﺎ ﻋﺎﻳﻘﻲ ﺑﻪ ﺿﺨﺎﻣﺖ ‪ d‬و ﺿﺮﻳﺐ رﺳﺎﻧﺶ‬
‫ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ‪ ‬ﭘﻮﺷﺎﻧﺪه ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺳﻄﺢ ﺧﺎرﺟﻲ ﻋﺎﻳﻖ ﺑﺎ ﻫﻮاي در دﻣﺎي ‪ ‬در ﺗﻤﺎس‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﮔﺮﻣﺎ از ﻃﺮﻳﻖ رﺳﺎﻧﺶ از ﻋﺎﻳﻖ ﻣﻣﻲﮔﺬرد و از ﻃﺮﻳﻖ ﻫﻤﺮﻓﺖ ﺑﻪ ﻫﻮاي ﺧﺎرج ﻣﻨﺘﻘﻞ‬
‫ﻣﻲﮔﺮدد )ﺿﺮﻳﺐ ﻫﻤﺮﻓﺖ ‪.(h‬‬
‫اﻟﻒ(‪ -‬ﺟﺮﻳﺎن ﮔﺮﻣﺎ از واﺣﺪ ﺳﻄﺢ دﻳﻮاره ﭼﻘﺪر اﺳﺖ؟‬
‫آورﻳﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺪﺳﺖ آ ﺪ‬
‫را ﺪ ﺖ‬
‫ﻋﺎﻳﻖ ا‬
‫ﺧﺎرﺟﻲ ﻋﺎ ﻖ‬
‫ﺳﻄﺢ ﺧﺎ‬
‫دﻣﺎي ﻄ‬
‫ب(‪ -‬د ﺎي‬
‫‪1 d 1‬‬
‫ﺿﺮﻳﺐ اﻧﺘﻘﺎل ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ ﻛﻠﻲ‬ ‫‪ ‬‬
‫‪U k h‬‬
‫ﻳﻚ ﻣﻮل ﮔﺎزي از ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺣﺎﻟﺖ زﻳﺮ ﺗﺒﻌﻴﺖ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﺑﻪ ﻃﻮري ﻛﻪ ‪ v‬ﺣﺠﻢ ﻣﻮﻟﻲ ﮔﺎز اﺳﺖ و‬
‫اﻧﺮژي دروﻧﻲ ﻣﻮﻟﻲ اﻳﻦ ﮔﺎز ﺑﺎ راﺑﻄﻪ ‪ U=c-a/v‬ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬در اﻳﻦ راﺑﻄﻪ ‪،b ،a‬‬
‫‪ ،c‬و ‪ R‬ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﺛﺎﺑﺘﻨﺪ‪ .‬ﻇﺮﻓﻴﺘﻬﺎي ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ در ﺣﺠﻢ ﺛﺎﺑﺖ ‪ CV‬و ﻓﺸﺎر ﺛﺎﺑﺖ ‪ CP‬را ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ‬
‫ﻧﻤﺎﻳﻴﺪ‪.‬‬
‫ﻧ ﺎ‬
‫‪‬‬ ‫‪a ‬‬

‫ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺣﺎﻟﺖ‬ ‫‪ P  2 v  b   R ‬‬
‫‪‬‬ ‫‪v ‬‬
‫‪ U  c ‬اﻧﺮژي دروﻧﻲ ﻣﻮﻟﻲ‬ ‫‪a‬‬
‫‪v‬‬
‫ﻧ ﺎ‬
‫‪‬‬ ‫‪a ‬‬ ‫‪R‬‬

‫‪  P  2  v  b   R   P ‬ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺣﺎﻟﺖ‬
‫‪a‬‬
‫‪ 2‬‬
‫‪‬‬ ‫‪v ‬‬ ‫‪vb v‬‬
‫‪a‬‬
‫اﻧﺮژي دروﻧﻲ ﻣﻮﻟﻲ‬ ‫‪U  U ( , v )  dU  cd   2 dv‬‬
‫‪v‬‬
‫ﻗﺎﻧﻮن اول ﺗﺮﻣﻮدﻳﻨﺎﻣﻴﻚ‬ ‫‪dU  dQ  Pdv‬‬
‫اداﻣﻪ ﺣﻞ ﻣﺴﺎﻟﻪ ‪1‬‬
‫ﻧ ﺎ‬
‫‪ R ‬‬
‫‪dQ  cd   ‬‬ ‫‪ dv‬‬
‫‪vb‬‬
‫‪ Q‬‬
‫‪Q‬‬
‫‪CV  ‬‬ ‫‪ c‬‬ ‫ﻇﻇﺮﻓﻴﺖ ﮔﮔﺮﻣﺎﻳﻲ در ﺣﺠﻢ ﺛﺎﺑﺖ‬
‫‪   V‬‬
‫‪ Q ‬‬ ‫‪R   dv ‬‬ ‫‪ R ‬‬
‫‪CP  ‬‬ ‫‪ c‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪  c  v‬‬ ‫‪‬‬
‫‪   V‬‬ ‫‪v  b  d  P‬‬ ‫‪vb‬‬
‫ﻇﺮﻓﻴﺖ ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ در ﻓﺸﺎر ﺛﺎﺑﺖ‬
‫ﻓﺼﻞ ﭘﻨﺠﻢ‬
‫ﮔﺎزﻫﺎي ﻛﺎﻣﻞ‬
‫‪ ‬ﻓﺼﻞ ‪) 5‬ﮔﺎزﻫﺎي ﻛﺎﻣﻞ(‬

‫‪ ‬ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﻳﻚ ﮔﺎز‬
‫‪ ‬اﻧﺮژي داﺧﻠﻲ ﻳﻚ ﮔﺎز‬
‫‪ ‬ﮔﺎز ﻛﺎ ﻞ‬
‫ﻛﺎﻣﻞ‬
‫‪ ‬ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي اﻳﺴﺘﺎورا ﺑﻲ دررو‬
‫خ ﻫﺎرت ﺑﺮاي اﻧﺪازه ﮔﻴﺮي ﺿﺮﻳﺐ اﺗﻤﻴﺴﻴﺘﻪ ﮔﺎزﻫﺎ‬‫‪ ‬روش روخ‬
‫‪ ‬ﺳﺮﻋﺖ ﻣﻮج ﻃﻮﻟﻲ‬
‫‪ ‬دﻣﺎﺳﻨﺞ ﺻﻮﺗﻲ‬
‫ﻣﻴﻜﺮوﺳﻜﻮﭘﻲ(‬
‫دﻳﺪﮔﺎه ﻜ ﻜ‬
‫ﮔﺎزﻫﺎ ) ﮔﺎ‬
‫ﺟﻨﺒﺸﻲ ﮔﺎ ﺎ‬
‫ﻧﻈﺮﻳﻪ ﺸ‬ ‫‪ ‬ﻧﻈ‬
‫‪ ‬ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﻳﻚ ﮔﺎز ﻛﺎﻣﻞ‬
‫ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﻳﻚ ﮔﺎز‬
‫ﺗﻌﺮﻳﻒ ﮔﺎز ﻛﺎﻣﻞ ‪:‬‬

‫ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺻﺮﻓﻨﻈﺮ ﻣﻲ ﺷ د‬
‫ﻣﻮﻟﻜﻮﻟﻲ ﻓﻨﻈ‬
‫ﻧﻴﺮوﻫﺎي ﺑﻴﻦ ﻟﻜ ﻟ‬
‫ﮔﺎزي ﻛﻪ ددر آن از ﻧ ﻫﺎي‬
‫ﮔﺎزي ﻛﻪ ﻛﺎﻣﻞ ﻧﺒﺎﺷﺪ ﮔﺎز ﺣﻘﻴﻘﻲ ﻧﺎﻣﻴﺪه ﻣﻲ ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ B C D‬‬ ‫‪‬‬

‫‪Pv  A1   2  3     ‬‬ ‫وﻳﺮﻳﺎل‪:‬‬
‫ﺑﺑﺴﻂ وﻳﺮﻳ‬
‫‪ v v‬‬ ‫‪v‬‬ ‫‪‬‬
‫ﺿﺮاﻳﺐ ﺑﺴﻂ ﺑﻪ دﻣﺎ و ﻣﺎﻫﻴﺖ ﮔﺎز ﺑﺴﺘﮕﻲ دارﻧﺪ‬
lim P 0 ( Pv)  A ‫ﻣﺴﺘﻘﻞ از دﻣﺎ و ﻧﻮع ﮔﺎز‬ 

 P 
  273.16( K ) lim P

TP  0
 

 PTP  n ,V
limP0 ( Pv)
  273.16( K ) 
limP0 ( Pv)TP
 limP0 ( Pv)TP 
limP0 ( Pv)     R
 273.16 K 
‫ ﺛﺎﺑﺖ ﺟﻬﺎﻧﻲ ﮔﺎزﻫﺎ‬R
R = 8.31441
8 31441 J / ( kg K )
www.topsoal.ir
‫‪lim P 0 ( PV )  nR‬‬
‫‪Pv‬‬
‫‪P‬‬ ‫‪B C‬‬
‫‪ :‬ﺿﺮﻳﺐ ﺗﺮاﻛﻢ‬ ‫‪z‬‬ ‫‪ 1  2  ‬‬
‫‪R‬‬ ‫‪v v‬‬
‫ﻧﻤﻮداري ﺑﺎ رﺳﻢ )‪P / R  1‬‬

‫‪v( Pv‬‬ ‫ﻛﻠﻲ ﺿﺮاﻳﺐ ﺗﺮاﻛﻢ را ﻣﻣﻲ ﺗﻮان ﺑﻪ ﻃﻮر ﻧ ﻮداري‬
‫رﻓﺘﺎر ﻛﻠ‬
‫ﺑﺮﺣﺴﺐ ‪ 1 / v‬ﻧﻤﺎﻳﺶ داد‬
‫اﻧﺮژي داﺧﻠﻲ ﻳﻚ ﮔﺎز‬
‫ﻓﺮاﻳﻨﺪ اﻧﺒﺴﺎط آزاد‪:‬‬

‫ﺳﻴﺎل‪،‬‬
‫ﺳﻴﻠﻨﺪر ﻣﺤﺘﻮي ﺎل‬
‫داﺧﻞ ﻠ‬
‫ﺳﻴﺎل ااز ا ﻞ‬
‫ﻣﻮﻟﻜﻮﻟﻬﺎي ﺎل‬
‫ﺑﻴﺶ ااز ﺳﺮﻋﺖ ﻟﻜ ﻟ ﺎ‬
‫اﮔﺮ ﭘﻴﺴﺘﻮن ﺎﺑﺎ ﺳﺮﻋﺘﻲ ﺶ‬
‫اﮔ‬
‫ﺑﻴﺮون ﻛﺸﻴﺪه ﺷﻮد‪ ،‬ﺳﻴﺎل ﻛﺎري ﺑﺮ روي ﭘﻴﺴﺘﻮن اﻧﺠﺎم ﻧﺨﻮاﻫﺪ داد‪.‬‬
‫ﻣﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﻲ ﺎﻧﺪ‬
‫ﺑﺪون ﺗﻐ‬
‫آزاد ﺪ ن‬
‫اﻧﺒﺴﺎط آزا‬
‫ﻳﻚ اﻧ ﺎط‬
‫داﺧﻠﻲ در ﻃﻃﻲ ﻚ‬
‫اﻧﺮژي اﺧﻠ‬
‫اﻧ ژ‬
‫ﺷﻴﺮ ﻛﻨﺘﺮل‬
‫اﻧﺮژي داﺧﻠﻲ ﻳﻚ ﮔﺎز‬
‫‪ U ‬‬ ‫‪ U ‬‬

‫‪U  U ( ,V )  dU  ‬‬ ‫‪ d  ‬‬ ‫‪ dV‬‬
‫‪  V‬‬ ‫‪ V ‬‬ ‫اﻧﺮژي داﺧﻠﻲ‬
‫‪ U ‬‬ ‫ﻣﺴﺘﻘﻞ از ﺣﺠﻢ‬
‫‪ :‬ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﻫﻤﺪﻣﺎﻳﻲ در اﻧﺒﺴﺎط آزاد‬ ‫‪‬‬ ‫‪ 0‬‬
‫‪ V ‬‬
‫‪ U ‬‬ ‫‪ U ‬‬

‫‪U  U ( , P)  dU  ‬‬ ‫‪ d  ‬‬ ‫‪ d‬‬‫‪dP‬‬
‫‪   P‬‬ ‫‪ P ‬‬ ‫اﻧﺮژي داﺧﻠﻲ‬
‫‪ U ‬‬ ‫ﻣﺴﺘﻘﻞ از ﻓﺸﺎر‬
‫ﻲ در اﻧﺒﺴﺎط آزاد‬
‫‪ :‬ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﻫﻤﺪﻣﺎﻳﻲ‬ ‫‪‬‬ ‫‪ 0‬‬
‫‪ P ‬‬
‫ﮔﺎز ﻛﺎﻣﻞ )اﻳﺪه ال(‬
‫‪PV  nR ‬‬ ‫ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﮔﺎز ﻛﺎﻣﻞ‪:‬‬

‫‪ U ‬‬
‫‪‬‬ ‫‪ 0‬‬
‫‪  V ‬‬
‫‪ U ‬‬ ‫) ‪U  f (‬‬ ‫اﻧﺮژي داﺧﻠﻲ ﻓﻘﻂ ﺗﺎﺑﻊ دﻣﺎ‬
‫‪‬‬ ‫‪ 0‬‬
‫‪  V ‬‬
‫آزﻣﺎﻳﺶ ژول‬
‫در ﻣﺎﻳﻌﺎت‪dQ  mcd :‬‬

‫ﻇﺮﻓﻴﺖ ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ ﻣﺨﺼﻮص ~ ‪c‬‬
‫ﮔﺎز ﻛﺎﻣﻞ )اﻳﺪه ال(‬
‫در ﮔﺎزﻫﺎ‪:‬‬
‫ﺗﻐﻴﻴﺮات ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ و ﻇﺮﻓﻴﺖ ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﻣﺴﻴﺮ )ﻓﺮاﻳﻨﺪ( اﺳﺖ‬
‫ﺣﺠﻤﻲ‬
‫ﻲ‬ ‫ﻢ ﺠ‬‫ﻫﻢ‬
‫‪dQ  dU  pdV‬‬
‫‪ U ‬‬
‫‪U  U ( )  C V  ‬‬ ‫‪‬‬
‫‪   V‬‬
‫‪dQ  CV d  pdV‬‬
‫ﻇﺮﻓﻴﺖ ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ )ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﻫﻤﻔﺸﺎر(‬
‫ي ﮔﺎزز ﻳاﻳﺪه الل‬
‫ﺑﺮاي‬
‫ﺑﺮ‬
‫‪PV  nR   PdV  VdP  nRd ‬‬

‫‪R ) d   VdP‬‬
‫‪dQ  ( C V  nR‬‬
‫‪dQ  C P d  VdP‬‬
‫‪dQ‬‬ ‫‪dP‬‬
‫‪ C V  nR  V‬‬
‫‪d‬‬ ‫‪d‬‬
‫‪C P  C V  nR‬‬
‫‪dQ  C P dT  dU  VdP‬‬
‫‪dQ  CV dT  dU‬‬ ‫ﺣﺠﻢ ﺛﺎﺑﺖ‬ ‫‪ C P  CV‬‬
‫ﺑﺮاي ﺗﻤﺎم ﻣﻮادي ﻛﻪ ﺗﺤﺖ ﮔﺮﻣﺎ ﻣﻨﺒﺴﻂ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ‬

‫ﻇﺮﻓﻴﺖ ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ ﮔﺎز ﻛﺎﻣﻞ‬
‫‪ :‬ﺿﺮﻳﺐ اﺗﻤﻴﺴﻴﺘﻪ ﮔﺎزﻫﺎ‬ ‫‪  CP / CV‬‬
‫ﮔﺎزﻫﺎ‬ ‫ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻣﻮﻟﻜﻮﻟﻲ‬ ‫‪‬‬
‫‪He‬‬ ‫ﮔﮔﺎزﻫﺎي ﺗﻚ اﺗﻤﻲ‬ ‫‪1.6‬‬
‫‪CO, N2, H2‬‬ ‫ﮔﺎزﻫﺎي دو اﺗﻤﻲ‬ ‫‪1.4‬‬
‫‪H2O, CO2 , SO2‬‬ ‫ﮔﺎزﻫﺎي ﭼﻨﺪ اﺗﻤﻲ‬ ‫‪1.3‬‬
‫اﺗﺎن‬ ‫‪---‬‬ ‫‪1.22‬‬
‫‪3 5‬‬ ‫‪7 ‬‬ ‫‪5 7‬‬ ‫‪9 ‬‬

‫‪CV  R R , R ‬‬ ‫‪ C P  R R , R ‬‬
‫‪2 2‬‬ ‫‪2 ‬‬ ‫‪2 2‬‬ ‫‪2 ‬‬
‫‪C‬‬ ‫‪5 7 9 ‬‬
‫‪ ‬‬ ‫‪p‬‬
‫‪  ‬‬ ‫‪ , ‬‬
‫‪CV‬‬ ‫‪3 5 7 ‬‬
‫ﻓﺮاﻳﻨﺪ اﻳﺴﺘﺎوار ﺑﻲ دررو‬
‫‪dQ  CV d  PdV‬‬
‫‪dQ  C P d  VdP‬‬ ‫‪VdP  C P d‬‬
‫‪PdV  CV d‬‬
‫ﻓﺮاﻳﻨﺪ‬ ‫‪dP‬‬ ‫‪C P dV‬‬
‫ﺑﺑﻲ د و‬
‫دررو‬ ‫‪Q0‬‬
‫‪dQ‬‬ ‫‪‬‬
‫‪dV‬‬ ‫‪CV V‬‬
‫‪‬‬
‫ﺛﺎﺑﺖ ‪PV ‬‬
‫‪ 1‬‬
‫‪V‬‬ ‫ﺛﺎﺑﺖ ‪ ‬‬
‫‪PV  nR‬‬
‫ﻓﺮاﻳﻨﺪ اﻳﺴﺘﺎوار ﺑﻲ دررو‬
‫ﺑﺑﻲ دررو‬
‫‪‬‬ ‫‪ P ‬‬ ‫‪P‬‬

‫‪PV  k  ‬‬ ‫‪  ‬‬
‫‪ V  S‬‬ ‫‪V‬‬
‫ﻓﺸﺎر‬
‫ﻫﻤﺪﻣﺎﻳﻲ‬
‫ﻫﻤﺪﻣﺎﻳ‬
‫ر‬
‫‪ P ‬‬ ‫‪P‬‬
‫‪PV  nR  ‬‬ ‫‪ ‬‬
‫‪ V ‬‬
‫ﻲ دررو‬
‫ﺑﻲ‬
‫‪V‬‬
‫ﺣﺠﻢ‬
‫ﺷﻴﺐ ﻣﻨﻔﻲ ﺑﻲ دررو در ﻳﻚ ﻧﻘﻄﻪ ﺗﻨﺪ ﺗﺮ از‬

‫ﺷﻴﺐ ﻳﻚ ﻣﻨﺤﻨﻲ ﻫﻤﺪﻣﺎ در ﻫﻤﺎن ﻧﻘﻄﻪ اﺳﺖ‬
‫ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي ﺗﺮﻣﻮدﻳﻨﺎﻣﻴﻜﻲ )‪(Isoprocesses‬‬
‫ﻫﻤﺪﻣﺎﻳﻲ )‪(Isothermal‬‬ ‫دﻣﺎ ﺛﺎﺑﺖ‬ ‫‪dV  0; dW  0; dQ  0‬‬
‫ﺑﺪون اﻧﺘﻘﺎل ﮔﺮﻣﺎ ﺑﻲ دررو )‪(Adiabatic‬‬ ‫‪Q  0; dQ  0‬‬
‫ﻫﻤﺤﺠﻤﻲ )‪(Isochoric‬‬ ‫ﺣﺠﻢ ﺛﺎﺑﺖ‬ ‫‪dV  0; dW  0; Q  U‬‬
‫ﻫﻤﻔﺸﺎري )‪(Isobaric‬‬ ‫ﻓﺸﺎر ﺛﺎﺑﺖ‬ ‫‪dW   PdV  W   PV‬‬

‫ﻫﻤﻔﺸﺎري‬
‫‪p‬‬
‫ﺑﺑﻲ دررو‬
‫ﻫﻤﺤﺠﻤﻲ‬
‫داﻧﺸﮕﺎه ﭘﻴﺎم ﻧﻮر )ﻣﺮﻛﺰ ﺗﻬﺮان(‬ ‫اﺳﺘﺎدﻳﺎر ﮔﺮوه ﻓﻴﺰﻳﻚ‬ ‫‪V‬‬ ‫ﻋﻠﻲاﺻﻐﺮ ﺷﻜﺮي‬ ‫‪139‬‬
‫ﺧﻼﺻﻪ ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي ﺗﺮﻣﻮدﻳﻨﺎﻣﻴﻜﻲ ﺑﺮاي ﮔﺎز اﻳﺪه ال‬
‫ﺧﺎص‬ ‫ﺣﺎﻟﺖ‬
‫‪special‬‬ ‫‪W‬‬ ‫‪Q‬‬
‫ﻫﻤﻔﺸﺎري‬
‫ﺎ‬ ‫‪p  constt‬‬ ‫) ‪p (V2  V1‬‬ ‫‪C p T‬‬
‫‪nC‬‬
‫ﻫﻤﺤﺠﻤﻲ‬ ‫‪V  const‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪nCV  T‬‬
‫‪V2‬‬
‫‪nRT ln‬‬
‫‪V1‬‬
‫ﻫﻤﺪﻣﺎﻳﻲ‬ ‫‪T  const‬‬ ‫‪W‬‬
‫‪p1‬‬
‫‪nRT‬‬
‫‪RT ln‬‬
‫‪l‬‬
‫‪p2‬‬
‫‪U‬‬
‫ﺑﺑﻲ دررو‬ ‫‪Q0‬‬
‫‪ 1‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪CV‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪TV‬‬ ‫‪, pV  const‬‬ ‫) ‪( p1V1  p 2V2‬‬
‫‪R‬‬
‫ﺗﻤﺮﻳﻦ )ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي ﺗﺮﻣﻮدﻳﻨﺎﻣﻴﻜﻲ(‬
‫ﻴﺮ ﻳاﻳﺪه ال‬
‫ﮔﺎز ﻏﻴﺮ‬
‫ﺑﺮاي ﻳﻳﻚ ز‬
‫ﺑﺮ ي‬
‫‪p‬‬ ‫‪b‬‬ ‫‪d‬‬
‫‪8.0 x 104 Pa‬‬
‫‪a-b 150 J‬‬
‫‪b-d 600 J‬‬
‫‪Stepp‬‬ ‫‪Q‬‬ ‫‪W‬‬ ‫‪U‬‬

‫‪ab‬‬
‫‪3.0 x 104 Pa‬‬
‫‪bd‬‬
‫‪abd‬‬ ‫‪a‬‬ ‫‪c‬‬
‫‪Step‬‬ ‫‪Q‬‬ ‫‪W‬‬ ‫‪U‬‬

‫‪ac‬‬
‫‪cd‬‬ ‫‪2.0 x 10-3 m3‬‬ ‫‪5.0 x 10-3 m3‬‬
‫‪V‬‬
‫‪acd‬‬
‫ﻛﻨﻴﺪ!‬
‫ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻛﻨ ﺪ‬
‫ﺎ ﻪ‬
‫ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي ﻫﻤﻔﺸﺎري )‪(Isobaric processes‬‬
‫ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي ﻫﻤﺤﺠﻤﻲ )‪(Isochoric processes‬‬
‫ﺣﺠﻢ ﺛﺎﺑﺖ‬
‫ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي ﻫﻤﺪﻣﺎﻳﻲ )‪(Isothermal processes‬‬
‫دﻣﺎ ﺛﺎﺑﺖ‬
‫ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي آدﻳﺎﺑﺎﺗﻴﻚ )‪( Adiabatic processes‬‬
‫ﻫﻴﭻ ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ ﺑﻪ ﺧﺎرج از ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻧﻤﻲ ﺷﻮد‬
‫اﻧﺪازه ﮔﻴﺮي ‪) ‬روش روخ ﻫﺎرت(‬
‫)اﻟﻒ( روش روخ ﻫﺎرت‬

‫ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺿﺮﻳﺐ اﺗﻤﻴﺴﻴﺘﻪ‬
‫)ب( روش ﺳﺮﻋﺖ ﻣﻮج ﻃﻮﻟﻲ‬ ‫‪‬‬
‫ﮔﻠﻮﻟﻪ ﻓﻮﻻدي‬
‫وﺿﻊ ﺗﻌﺎدل‬ ‫‪y‬‬ ‫‪ m‬ﺟﺮم ﮔﻠ ﻟﻪ‬
‫ﮔﻠﻮﻟﻪ‬
‫‪ P0‬ﻓﺸﺎر اﺗﻤﺴﻔﺮ‬
‫‪ A‬ﺳﻄﺢ ﻣﻘﻄﻊ‬
‫‪ = V‬ﺣﺠﻢ ﺗﻌﺎدل‬ ‫‪mg‬‬
‫‪P  P0 ‬‬
‫‪ = P‬ﻓﺸﺎر ﺗﻌﺎدل‬ ‫‪A‬‬
‫اﻧﺪازه ﮔﮔﻴﺮي‬
‫ﺑﺮاي اﻧ از‬
‫ﻫﺎرت ا‬
‫خ ﺎ‬‫دﺳﺘﮕﺎه روخ‬
‫ﮕﺎ‬
‫‪‬‬
‫‪mg‬‬
‫‪P  P0 ‬‬
‫‪A‬‬
‫‪dV  y A‬‬
‫‪ F‬ﻳﻚ ﻧﻴﺮوي ﺑﺎزﮔﺮداﻧﻨﺪه اﺳﺖ‬
‫‪ dP  F‬ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻓﺸﺎر در اﺛﺮ ﺗﻐﻴﻴﺮ‬
‫ﺟﺎﺑﺠﺎﻳﻲ ﻛﻮﭼﻚ‬ ‫‪A‬‬
‫وﻗﺘﻲ ﻛﻪ ﮔﻠﻮﻟﻪ ﻧﺴﺒﺘﺎ ﺳﺮﻳﻊ ﻧﻮﺳﺎن ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬ﺗﻐﻴﻴﺮات ﻓﺸﺎر و ﺣﺠﻢ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺑﻲدررو اﺳﺖ‬
‫‪ :‬ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﺑﻲدرروي‬ ‫‪PV   cte‬‬ ‫‪P‬‬ ‫‪F‬‬

‫‪dP  ‬‬ ‫‪dV  ‬‬
‫‪V‬‬ ‫‪A‬‬
‫‪V  dP   PV  1 dV  0‬‬ ‫‪dV  yA‬‬‫‪A‬‬ ‫‪‬‬
‫‪  PA2 ‬‬

‫‪F  ‬‬ ‫‪ y‬‬
‫‪ V ‬‬
‫ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﻜﺎن و در ﺟﻬﺖ‬
‫ﻣﺴﺘﻘﻴﻤﺎ ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎ ﺗﻐ‬
‫ﺑﺎزﮔﺮداﻧﻨﺪه ﻣ ﺘﻘ ﻤﺎ‬
‫ﻧﻴﺮوي ﺑﺎزﮔ داﻧﻨﺪه‬
‫ﻧ وي‬
‫‪  PA ‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪F  ‬‬ ‫‪ y‬‬ ‫ﻣﺨﺎﻟﻒ آن ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻛﻪ اﻳﻦ ﻫﻤﺎن ﻗﺎﻧﻮن ﻫﻮك اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ V ‬‬
‫ﺷﺮط ﺣﺮﻛﺖ ﻫﻤﺎﻫﻨﮓ ﺳﺎده‬
‫‪ :   2‬زﻣﺎن ﺗﻨﺎوب‬ ‫‪m‬‬ ‫‪mV‬‬

‫‪ 2‬‬
‫‪F/ y‬‬ ‫‪PA2‬‬ ‫‪4 2 mV‬‬
‫‪ 2 2‬‬
‫‪ PA2‬‬ ‫‪A P‬‬
‫‪F ‬‬ ‫‪y‬‬
‫ﻣﺮﺑﻊ ﺯﻣﻣﺎﻥ ﺗﻨﺎﻭﺏ‬
‫‪V‬‬ ‫ﺧﻄﺎﻫﺎي روش روخ ﻫﺎرت‪:‬‬

‫ﻞ اﺳﺖ‬
‫ﺮض ﻳاﻳﻨﻜﻪ ﮔﺎزز ﻛﺎﻣﻞ‬
‫‪ -1‬ﻓﺮض‬
‫‪ -2‬ﻓﺮض ﭼﺸﻤﭙﻮﺷﻲ از اﺻﻄﻜﺎك‬
‫ﺟﺮﻡ‬ ‫ﺗﻐﻴﻴﺮات ﺣﺠﻢ‬

‫ﺑﻮدن ﺗﻐ ات‬
‫ﻓﺮض ﺑﻲدررو ن‬
‫‪ -3‬ﻓ ض‬
‫اﻧﺪازه ﮔﻴﺮي ‪) ‬ﺳﺮﻋﺖ ﻣﻮج ﻃﻮﻟﻲ(‬
‫‪ V‬ﺣﺠﻢ‬
‫‪ P‬ﻓﺸﺎر‬
‫‪ ‬ﭼﮕﺎﻟﻲ‬
‫‪w0‬‬ ‫‪w‬‬
‫‪ w‬ﺳﺮﻋﺖ ﻣﺤﻴﻂ‬
‫‪ P+P‬ﻓﺸﺎر‬ ‫‪ P‬ﻓﺸﺎر‬
‫‪ w0‬ﺳﺮﻋﺖ ﭘﻴﺴﺘﻮن‬
‫ﺣﺠﻢ‬ ‫ﺳﺘﻮن ﺗﺮاﻛﻢ ﻳﺎﻓﺘﻪ‬
‫‪-V‬‬ ‫ﺟﺒﻬﻪ ﻣﻮج ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺖ ‪w‬‬
‫ﺳﺮﻋﺖ ﺛﺎﺑﺖ ‪w0‬‬
‫ﭘﻴﺴﺘﻮنن ﺑﺎ ﺳ ﻋﺖ‬
‫ﻛﺖ ﻳﻚ ﭘ ﺘ‬
‫ﺣﺮﻛﺖ‬ ‫ﺳﺮﻋﺖ ‪ w‬ﺗﺗﻮﺳﻂ‬
‫ﺳﻂ ﺣ‬ ‫ﺗﺮاﻛﻢ ﺑﺎ ﺳ ﻋﺖ‬
‫اﻧﺘﺸﺎر ﺗ اﻛ‬
‫‪Aw‬‬
‫ﺗﺮاﻛﻢﻢ ﻳﺎﻓﺘﻪ‬
‫ﺳﺘﻮن ﺮ‬
‫ﺟﺮم ﻮ‬ ‫‪ ‬آﻫﻨﮓ ﺰ ﺶ‬
‫اﻓﺰاﻳﺶ ﺮم‬ ‫‪ Aw‬‬
‫‪‬‬
‫‪   Aww 0‬آﻫﻨﮓ اﻓﺰاﻳﺶ اﻧﺪازه ﺣﺮﻛﺖ ﺳﺘﻮن ﺗﺮاﻛﻢ ﻳﺎﻓﺘﻪ‬
‫ﻳﺎﻓﺘﻪ‬
‫ﺗﺮاﻛﻢ ﺎﻓ‬
‫ﺳﺘﻮن ﺗ اﻛ‬
‫ﻧﺸﺪه ﺑﺮ ن‬ ‫‪  A( P  P )  AP  AP‬ﻧﻧﻴﺮوي ﺧ ﺜ‬
‫ﺧﻨﺜﻲ ﻧﺸ‬
‫‪ : A  P   Aww 0‬ﻗﺎﻧﻮن دوم ﻧﻴﻮﺗﻦ‬ ‫‪w0‬‬

‫‪P   w‬‬
‫‪2‬‬
‫‪w‬‬
‫ﺣﺠﻢ ﺟﺴﻢ دﺳﺘﺨﻮش ﺗﺮاﻛﻢ‬ ‫‪ V    Aw0‬‬ ‫‪‬‬

‫‪w0‬‬
‫ﻧﻴﺎﻓﺘﻪ‬
‫ﺗﺮاﻛﻢ ﻧ ﺎﻓ‬
‫آزاد ﺗ اﻛ‬
‫ﺣﺠﻢ ﺟﺴﻢ آزا‬ ‫‪V‬‬ ‫‪Aw‬‬ ‫‪w‬‬
‫‪  V ‬‬
‫‪P   w ‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪‬‬
‫‪ V ‬‬
‫‪1  V ‬‬
‫‪ :  s   ‬ﺿﺮﻳﺐ ﺗﺮاﻛﻢ ﭘﺬﻳﺮي‬ ‫‪‬‬
‫‪V  P  s‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪ :‬ﺳﺮﻋﺖ ﻣﻮج ﻃﻮﻟﻲ ﺻﻮت‬ ‫‪w‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ V / V P‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪s‬‬
‫ﻣﺮﺗﺒﻂ ﻛﻛﺮد‬
‫ﻫﻤﺪﻣﺎ ﻂ‬
‫ﺎ‬ ‫ﺗﺮاﻛﻢ‬
‫ﻓﺮﻣﻮل راا ﺑﻪ ﺿﺮﻳﺐ اﻛ‬
‫ﻧﻴﻮﺗﻦ ااﻳﻦ ﻓ ل‬
‫ﺑﻌﺪا‬
‫ﻻﭘﻼس ﻧﺸﺎن داد ﻛﻪ اﻳﻦ ﻓﺮﻣﻮل در واﻗﻊ ﺑﻪ ﺿﺮﻳﺐ ﺗﺮاﻛﻢ ﺑﻲدررو ﻣﺮﺗﺒﻂ ﻛﺮد‬
‫ﻻﭘﻼس‬
‫س‬ ‫ﻧﻈﺮﻳﻪ ﭘ‬
‫ﺮﻳ‬
‫ﻣﺮﻛﺰ رﻗﺖ‬ ‫ﻣﺮﻛﺰ ﺗﺮاﻛﻢ‬
‫‪‬‬ ‫‪  ‬‬ ‫ﺟﺮم ﻣﺎده ﺑﻴﻦ ﺗﺮاﻛﻢ و رﻗﺖ‬

‫ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ ‪A/2‬‬
‫‪/2‬‬
‫‪ ‬زﻣﺎن ﻻزم ﺑﺮاي اﻳﻨﻜﻪ ﻣﻮج ﻣﺴﺎﻓﺖ‬

‫‪‬‬ ‫ﺿﺮﻳﺐ رﺳﺎﻧﻨﺪﮔﻲ‬
‫‪2w‬‬ ‫ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ ﻣﺤﻴﻂ‬
‫ﻲ ﻛﻨﺪ‬
‫ﻣﻮج ررا ﻃﻲ‬
‫ﻃﻮل ﻮج‬
‫ﻧﺼﻒ ﻮ‬
‫‪ ‬‬ ‫‪‬‬
‫‪  KA‬ﮔﺮﻣﺎي ﻫﺪاﻳﺖ ﺷﺪه در ﻣﺪت زﻣﺎن ﺑﺎﻻ‬ ‫‪ KA‬‬
‫‪ / 2 2w‬‬ ‫‪w‬‬
‫‪  A  C ‬ﮔﺮﻣﺎي ﻻزم ﺑﺮاي ﺑﺎﻻ ﺑﺮدن دﻣﺎي ﺟﺮم ﻣﺎده‬

‫‪V‬‬
‫ﺑﻴﻦ ﺗﺮاﻛﻢ و رﻗﺖ ﺑﻪ اﻧﺪازه ‪‬‬ ‫‪2‬‬
‫ﺷﺮط اﻧﺘﺸﺎر ﻣﻮج ﺗﺮاﻛﻤﻲ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺑﻲدررو‬
‫ﺷﺪه‬
‫ﻫﺪاﻳﺖ ﺷ‬
‫ﮔﺮﻣﺎي ا‬
‫ﮔ ﺎ‬ ‫ﮔﺮﻣﺎي ﻻزم ﺑﺮاي ﺑﺎﻻ ﺑﺮدن دﻣﺎي ﺟﺮم ‪‬‬
‫ﻣﺎده ﺑﻴﻦ ﺗﺮاﻛﻢ و رﻗﺖ ﺑﻪ اﻧﺪازه ‪‬‬
‫‪2K‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪wCV‬‬
‫دﻣﺎﺳﻨﺞ ﺻﻮﺗﻲ‬
‫ﺞ ﺻﻮﺗﻲ اﺳﺖ‬
‫ج ﻃﻮﻟﻲ در دﻣﺎﺳﻨﺞ‬
‫ﻳﻜﻲ از ﻣﻮارد اﺳﺘﻔﺎده ﺳﺮﻋﺖ ﻣﻮج‬
‫‪1‬‬
‫‪ : w ‬ﺳﺮﻋﺖ ﻣﻮج‬
‫‪PV   cte‬‬
‫ج ﻃﻮﻟﻲ ﻣﺜﻞ ﺻﻮت‬
‫‪‬‬ ‫‪s‬‬
‫‪1  V ‬‬ ‫‪1‬‬

‫‪  s   ‬ﺿﺮﻳﺐ ﺗﺮاﻛﻢ ﭘﺬﻳﺮي ﺑﻲدررو‬ ‫‪ ‬‬
‫‪V  P  s P‬‬
‫‪m‬‬
‫ﻣﻮﻟﻲ‬
‫ﻲ‬ ‫ﺠﻢ ﻮ‬
‫ﻲ ﺑﺑﻪ ﺣﺠﻢ‬
‫ﻣﻮﻟﻲ‬
‫ﻧﺴﺒﺖ ﺟﺮم ﻮ‬
‫ﻲ= ﺒ‬‫ﺟﺮﻣﻲ‬
‫ﻲ ﺟﺮ‬ ‫‪ ‬ﭼ‬
‫ﭼﮕﺎﻟﻲ‬
‫‪v‬‬
‫‪R ‬‬
‫‪w‬‬
‫‪m‬‬
‫اﻳﻦ راﺑﻄﻪ ﻳﻜﻲ از راﻫﻬﺎي ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺿﺮﻳﺐ اﺗﻤﻴﺴﻴﺘﻪ ﮔﺎزﻫﺎ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ )ﺑﺎ داﺷﺘﻦ ﺳﺮﻋﺖ ﻣﻮج‬
‫ج‬
‫در ﻳﻚ دﻣﺎي ﺧﺎﺻﻲ(‬
‫دﻣﺎﺳﻨﺞ ﺻﻮﺗﻲ‬
‫‪R ‬‬
‫‪ : w ‬ﺳﺮﻋﺖ ﻣﻮج ﻃﻮﻟﻲ ﻣﺜﻞ ﺻﻮت‬
‫‪m‬‬
‫‪ ‬اﻳﻦ راﺑﻄﻪ ﻳﻜﻲ از راﻫﻬﺎي ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺿﺮﻳﺐ اﺗﻤﻴﺴﻴﺘﻪ ﮔﺎزﻫﺎ ﻣﻲ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ )ﺑﺎ داﺷﺘﻦ ﺳﺮﻋﺖ ﻣﻮج در ﻳﻚ دﻣﺎي ﺧﺎﺻﻲ(‪.‬‬
‫‪ ‬ﺑﺎ ﻗﺮار دادن ﺳﺮﻋﺖ ﺻﻮت در دﻣﺎي ﺻﻔﺮ‪ ،‬اﻳﻦ ﺿﺮﻳﺐ ‪40/1‬‬
‫در ﻣﻲآﻳﺪ‪.‬‬
‫‪ ‬ﺑﻪ ﻃﻃﻮر ﻘ‬
‫ﻣﻣﺮﺑﻊ ﺳﺮﻋﺖ ﺻﻮت‬
‫ﺑﻮﺳﻴﻠﻪ‬
‫ﻠ‬ ‫ﮔﺎز‬
‫ﻚ ﮔﺎ‬
‫ﻚ ﻣﻮج ﺻﻮﺗﻲ در ﻳﻚ‬
‫ﺗﻘﺮﻳﺒﻲ ﺳﺮﻋﺖ ﻳﻚ‬
‫ﻟﻮﻟﻪ ﻛﻨﺖ اﻧﺪازه ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﻲ ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺑﺮون ﺎﻳﺎﺑﻲ آن ﺗﺎ‬
‫ﻓﺸﺎر و ن‬‫ﺻﻮت ﺑﺮﺣﺴﺐ ﻓﺸﺎ‬ ‫ﺖ ت‬ ‫‪ ‬ﺑﺎﺎ رﺳﻢ ﻣﺮﺑﻊ ﺳﺮﻋﺖ‬
‫ﻓﺸﺎر‬ ‫ﻓﺸﺎر ﺻﻔﺮ ﻣﻲﺗﻮان ﺷﺮاﻳﻂ ﮔﺎز اﻳﺪهال را اﻳﺠﺎد ﻧﻤﻮد‪.‬‬
‫ﺻﻮﺗﻲ‬
‫ﻛﺎر دﻣﺎﺳﻨﺞ ﺻﻮﺗ‬
‫ﻧﻈﺮﻳﻪ ﺟﻨﺒﺸﻲ ﮔﺎزﻫﺎ )دﻳﺪﮔﺎه ﻣﻴﻜﺮوﺳﻜﻮﭘﻲ(‬
‫در اداﻣﻪ ‪...‬‬

‫ﺑﺤﺚ ﻣﻴﻜﺮوﺳﻜﻮﭘﻲ ﮔﮔﺎزﻫﺎ‪:‬‬
‫اﺣﺘﻤﺎﻻت‬
‫ﻧﻈﺮﻳﻪ ا ﺎﻻ‬
‫ﻣﻜﺎﻧﻴﻚ و ﻧﻈ‬
‫ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﻜﺎﻧ ﻚ‬
‫ﺟﻨﺒﺸﻲ ﻣﺒﺘﻨﻲ ﺑﺮ ﻗ اﻧ‬
‫ﻧﻈﺮﻳﻪ ﺸ‬
‫‪ -1‬ﻧﻈ‬
‫ﻧﻈﺮﻳﻪ اﺣﺘ ﺎﻻت‬

‫اﺣﺘﻤﺎﻻت‬ ‫ﻣﻮﻟﻜﻮﻟﻲ و ﻧﻈ ﻳﻪ‬
‫اﻧﺮژي ﻟﻜ ﻟ‬
‫ﻣﺒﺘﻨﻲ ﺑﺑﺮ اﻧ ژي‬
‫آﻣﺎري ﺘﻨ‬
‫ﻣﻜﺎﻧﻴﻚ آ ﺎري‬
‫ﻧﻈﺮﻳﻪ ﻜﺎﻧ ﻚ‬
‫‪ -2‬ﻧﻈ ﻳﻪ‬
‫در ﺑﺨﺶ آﺧﺮ اﻳﻦ درس ﺑﺤﺚ ﻣﻲ ﻛﻨﻴﻢ‬

‫)ﻓﺼﻞ ﻳﺎزدﻫﻢ ﻛﺘﺎب ﻣﺮﺟﻊ(‬
‫ﻓﺮﺿﻴﻪ ﻫﺎي اﺳﺎﺳﻲ ﻧﻈﺮﻳﻪ ﺟﻨﺒﺸﻲ ﮔﺎزﻫﺎ‬
‫ﻳﻚ ﮔﺎز ﻛﺎ ﻞ‬
‫ﻛﺎﻣﻞ‬ ‫ﺣﺎﻟﺖ ﻚ‬
‫ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺎﻟﺖ‬
‫اﺳﺘﺨﺮاج ﺎ ﻟ‬
‫ﺑﺮاي ا ﺘﺨ ا‬
‫ﺟﻨﺒﺸﻲ ا‬
‫ﻧﻈﺮﻳﻪ ﻨ ﺸ‬
‫اﺳﺎﺳﻲ ﻧﻈ‬
‫ﻫﺎي ا ﺎ‬
‫ﻓﺮﺿﻴﻪ ﺎ‬
‫ﻓ ﺿ‬
‫ﻣﺸﺎﺑﻪاﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻳﻚ ﮔﺎز ﺎﺑﺎ ﻫﻫﻢ ﻣﺸﺎ ﻪ‬
‫ﻧﻤﻮﻧﻪاي از ﻚ‬
‫ﺑﻪ ﻧ ﻧﻪ‬
‫ﻣﺮﺑﻮط ﻪ‬
‫ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﻣ ط‬
‫ﻧﻮع ﻣﺎده ﺷ ﺎ‬
‫ﻳﻚ ﻧ ع‬
‫ﻣﻮﻟﻜﻮﻟﻬﺎي ﻚ‬ ‫‪ ‬ﺗ ﺎم‬
‫ﺗﻤﺎم ﻣ ﻟﻜ ﻟﻬﺎي‬
‫‪ ‬ﻣﻮﻟﻜﻮﻟﻬﺎي ﻳﻚ ﮔﺎز ﻛﺎﻣﻞ ﺷﺒﻴﻪ ﺑﻪ ﮔﻮﻳﻬﺎي ﻛﻮﭼﻚ و ﺳﺨﺘﻨﺪ ﻛﻪ در ﺣﺮﻛﺖ داﺋﻢ‬
‫ﻛﺎﺗﻮرهاياﻧﺪ‬
‫‪ ‬ﻣﻮﻟﻜﻮﻟﻬﺎي ﻳﻚ ﮔﺎز ﻛﺎﻣﻞ ﻫﻴﭻ ﻧﻴﺮوي ﺟﺎذﺑﻪ ﻳﺎ داﻓﻌﻪاي ﺑﺮ ﻣﻮﻟﻜﻮﻟﻬﺎي دﻳﮕﺮ ﺑﻪ ﺟﺰ در‬
‫ﻧﻤﻲﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺮﺧﻮرد ﺑﺎ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ و دﻳﻮاره وارد ﻧﻤ‬
‫‪ ‬ﺑﺮﺧﻮرد ﻣﻮﻟﻜﻮل ﺑﺎ دﻳﻮاره ﻛﺎﻣﻼ ﻛﺸﺴﺎﻧﻲ ﻓﺮض ﻣﻲﺷﻮد )دﻳﻮاره ﻛﺎﻣﻼ ﺻﺎف اﺳﺖ(‪.‬‬
‫ﻳﻜﻨﻮاﺧﺖ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪ ‬ﺣﺮﻛﺖ ﻟﻜ ﻟ‬
‫ﻣﻮﻟﻜﻮﻟﻬﺎ در ﻇﻇﺮف در ﻏﻴﺎب ﻧﻴﺮوﻫﺎي ﺧﺎرﺟﻲ ﻛﺎﻣﻼ ﻜ‬
‫‪ ‬در ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺳﺮﻋﺖ ﻣﻮﻟﻜﻮﻟﻬﺎ‪ ،‬ﻫﻴﭻ ﺟﻬﺘﻲ ارﺟﺤﻴﺖ ﻧﺪارد‪.‬‬
‫‪ ‬ﺳﺮﻋﺖ ﻫﻤﻪ ﻣﻮﻟﻜﻮﻟﻬﺎ ﻳﻜﺴﺎن ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬
‫ﻓﺮﺿﻴﻪ ﻫﺎي اﺳﺎﺳﻲ ﻧﻈﺮﻳﻪ ﺟﻨﺒﺸﻲ ﮔﺎزﻫﺎ‬
‫ﻮل ﺑﺑﺎ ﺟﺮم ﻳﻳﻜﺴﺎنن ‪ m‬درر ﻧﻈﺮﺮ ﺑ ﻴﺮﻳ‬

‫ﺑﮕﻴﺮﻳﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﻮﻟﻜﻮل‬
‫ي( ﻮ‬ ‫ﻞ ‪) N‬ﺗﻌﺪاد زﻳ‬
‫زﻳﺎدي‬ ‫ﺠﻢ ‪ V‬ﺷﺎﻣﻞ‬
‫ﻲ ﺑﺑﺎ ﺣﺠﻢ‬
‫ﻇﺮﻓﻲ‬
‫ﺮ‬
‫‪‬ﻣﻮﻟﻜﻮﻟﻬﺎ ﺑﻪ ﺻﻮرت ذرات ﻧﻘﻄﻪ اي ﻋﻤﻞ ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ )اﻧﺪازه آﻧﻬﺎ در ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﻴﻦ‬
‫ذرات ﻛﻮﭼﻚ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ(‬
‫‪‬ﻣﻮﻟﻜﻮﻟﻬﺎ ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺖ ﻳﻜﺴﺎن ﻣﻄﺎﺑﻖ ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﻧﻴﻮﺗﻦ در ﺣﺮﻛﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺮﺧﻮرد ﻣﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻇﺮف ﺑ ﺧﻮرد‬
‫ﻛﺸﺴﺎﻧﻲ ﺑﺎ دﻳﻮاره ﻇ ف‬
‫ﻣﻮﻟﻜﻮﻟﻬﺎ ﺑﻄﻮر ﻛﺸ ﺎﻧ‬
‫‪‬ﻣﻮﻟﻜﻮﻟﻬﺎ‬‫‪‬‬
‫‪‬دﻳﻮاره ﻇﺮف ﻛﺎﻣﻼ ﺻﻠﺐ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‬
‫ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﻳﻚ ﮔﺎز ﻛﺎﻣﻞ‬
‫‪v‬‬ ‫ﺿﺮﺑﻪ ﺑﻪ دﻳﻮاره ﻇ ف‬
‫ﻇﺮف‬ ‫ﻛﺸﺴﺎﻧﻲ ﻳﻚ ﺿ ﺑﻪ‬
‫ﺑﺮﺧﻮرد ﻛﺸ ﺎﻧ‬
‫ﻫﻫﺮ ﺑ ﺧﻮرد‬
‫‪vy‬‬
‫وارد ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‬
‫‪vx‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪I  p  ( mv x  (  mv x ))  2mv x‬‬
‫‪v‬‬
‫‪vy‬‬
‫‪vx‬‬ ‫ﺑﺮاي ﻳﻚ ﻣﻮﻟﻜﻮل ﻛﻪ ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺖ ‪ vx‬ﺣﺮﻛﺖ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ و‬
‫ﺑﻪ دﻳﻮار ﺑﺮﺧﻮرد ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪ ،‬در ﺑﺎزه زﻣﺎﻧﻲ ‪ dt‬ﺑﺎﻳﺪ در‬
‫ﻮل ‪ vxdt‬ازز دﻳﻮ‬
‫دﻳﻮارر ﺑﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﻳﻚ ﻃﻮل‬
‫ﺗﻌﺪاد ﺑﺮﺧﻮردﻫﺎ ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ‪:‬‬
‫‪A‬‬
‫‪1N‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫) ‪ ( Av x dt‬‬
‫‪2V‬‬ ‫‪‬‬
‫‪vxdt‬‬
‫ﺑﺮاﺑﺮ ااﺳﺖ ﺎﺑﺎ‪:‬‬
‫دﻳﻮاره ا‬
‫ﺿﺮﺑﻪ ﺑﻪ ا‬
‫ﺗﻌﺪاد ﻛﻞ ﺿ‬
‫ا‬
‫‪1 N‬‬
‫‪ x total‬‬
‫‪I‬‬ ‫‪‬‬ ‫) ‪  ( Av x dt )( 2mv x‬‬
‫‪2 V ‬‬
‫‪ N‬‬
‫‪   ( mv x ) Adt‬‬
‫‪2‬‬
‫‪V ‬‬
‫ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ‪ ،‬ﺿﺮﺑﻪ ﺑﻪ ﻧﻴﺮو ﻣﺮﺗﺒﻂ ﻣﻲ ﺷﻮد‪:‬‬

‫‪I x totall  Fx average dt‬‬
‫ﻃﺒﻖ ﺗﻌﺮﻳﻒ‪ ،‬ﻓﺸﺎر ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ ﻣﺘﻮﺳﻂ ﻧﻴﺮو ﺑﺮ ﺳﻄﺢ‬

‫‪p  F x average‬‬ ‫‪A‬‬
‫‪N ‬‬
‫‪   ( mv x ) average‬‬
‫‪2‬‬
‫‪V ‬‬
‫ﺑﻪ ﻃﻮر ﺧﻼﺻﻪ‪:‬‬
‫‪v  vx  v y  vz‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪v   v   v ‬‬
‫‪x‬‬
‫‪2‬‬
‫‪av‬‬ ‫‪y‬‬
‫‪2‬‬
‫‪av‬‬ ‫‪z‬‬
‫‪2‬‬
‫‪av‬‬
‫‪3‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪1 2‬‬
‫‪ v‬‬ ‫‪av‬‬
‫‪N‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪p‬‬ ‫‪‬‬ ‫(‬ ‫‪mv‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪) av‬‬
‫‪V‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪N‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪p‬‬ ‫‪ ( KE tr ) av‬‬
‫‪V‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪2‬‬
‫‪pV  N ( KE tr ) av‬‬
‫‪3‬‬
‫‪pV  nRT‬‬
‫‪3 nRT‬‬ ‫‪3 nRT‬‬ ‫‪3 RT‬‬
‫‪( KE tr ) av ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪2 N‬‬ ‫‪2 nN A 2 N A‬‬
‫‪R‬‬
‫‪ :‬ﺛﺎﺑﺖ ﺑﻮﻟﺘﺰﻣﻦ‬ ‫‪k‬‬ ‫‪ 1 .38  10  23 J molecule  K‬‬
‫‪NA‬‬
‫‪pV  NkT  nRT‬‬
‫‪3kT‬‬ ‫‪3RT‬‬
‫‪ :‬ﻣﺠﺬور ﻣﺘﻮﺳﻂ ﻣﺮﺑﻊ ﺳﺮﻋﺖ‬ ‫‪vrms  (v ) av‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪m‬‬ ‫‪M‬‬
‫ﺗﻤﺮﻳﻦ‬
‫ﺗﻤﺮﻳﻦ ‪:1‬‬
‫درﺟﻪ ﺎﻧﺘ ﮕ اد‬
‫ﺳﺎﻧﺘﻴﮕﺮاد‬ ‫دﻣﺎي ‪ 27‬د ﺟﻪ‬
‫اﻳﺪه ال ددر د ﺎي‬
‫ل از ﮔﺎز ا ﺪه‬
‫ﻣﻮﻟﻜﻮل‬
‫ﻳﻚ ﻟﻜ‬‫ﺟﻨﺒﺸﻲ ﻚ‬
‫اﻧﺮژي ﺟﻨ ﺸ‬
‫ﻣﺘﻮﺳﻂ اﻧ ژي‬
‫ﺘ ﻂ‬
‫ﺑﺮﺣﺴﺐ ژول و اﻟﻜﺘﺮون وﻟﺖ ﭼﻘﺪر اﺳﺖ؟‬
‫اﻧﺮژي ﺟﻨﺒﺸﻲ ﻛﻞ ﻳﻚ ﻣﻮل ﮔﮔﺎز اﻳﺪه ال در دﻣﺎي اﺗﺎق ﺑﺮﺣﺴﺐ ژول ﭼﻘﺪر اﺳﺖ؟‬
‫ﻛﻨﻴﺪ‪.‬‬
‫را ﺗﺗﻌﻴﻴﻦ ﻛﻨ‬
‫دﻣﺎي اﺗﺎق ا‬
‫ﻫﻴﺪروژن دو اﺗاﺗﻤﻲ در ﺎ‬
‫ژن‬ ‫ﻣﺘﻮﺳﻂ ﻣﺮﺑﻊ )‪ (rms‬ﺖ‬
‫ﺳﺮﻋﺖ ﻫ‬ ‫ﻣﺠﺬور ﺘ ﻂ‬
‫ﺬ‬
‫ﻴﻦ‪:‬‬
‫ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ‬
‫ﻮل آزاد ﻣﻴ‬
‫ﻃﻮل‬
‫ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻣﺘﻮﺳﻄﻲ ﻛﻪ ﻳﻚ ﻣﻮﻟﻜﻮل ﺑﻴﻦ دو ﺑﺮﺧﻮرد ﻣﺘﻮاﻟﻲ ﺑﺎ ﺳﺎﻳﺮ ﻣﻮﻟﻜﻮﻟﻬﺎ ﻃﻲ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‬
‫‪ (2r) 2 vdt‬‬ ‫ﻞ ﺣﺠﻢﻢ‬

‫ﻣﻮﻟﻜﻮﻟﻬﺎ درر داﺧﻞ‬
‫ﺶ ﻮ ﻮﻬ‬ ‫ﺑﺮﻫﻤﻜﻨﺶ‬
‫ﺑﺮ‬
‫‪N‬‬
‫‪ dN collision = 4 r 2 vdt‬‬
‫‪V‬‬ ‫ﻣﻮﻟﻜﻮﻟﻬﺎ‬
‫ﺳﺎﻳﺮ ﻮ ﻮ ﻬ‬
‫ﺣﺮﻛﺖ ﻳﺮ‬
‫ﺗﺼﺤﻴﺢ ﺮ‬
‫ﺑﺑﺎ ﺼ ﻴﺢ‬
‫‪N dN collision‬‬ ‫‪N‬‬

‫; ‪dN collision = 4 2 r vdt‬‬
‫‪2‬‬
‫‪ 4‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪2r v‬‬
‫‪V‬‬ ‫‪dt‬‬ ‫‪V‬‬
‫‪ dN collision‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ : t mean  1 ‬زﻣﺎن ﻣﺘﻮﺳﻂ ﺑﻴﻦ دو ﺑﺮﺧﻮرد‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪dt‬‬ ‫‪‬‬
‫ﻣﺘﻮﺳﻂ‬ ‫‪ :   t v  1 4 2 r 2 N ‬ﻣﺴﺎﻓﺖ ز‬
‫آزاد ﻮ‬ ‫‪kT‬‬
‫‪V 4 2 r 2 p‬‬
‫‪mean‬‬
‫ﻛﻤﻴﺘﻬﺎي ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ دﻳﮕﺮ ﻳﻚ ﮔﺎز ﻛﺎﻣﻞ‬
‫ﻇﺮﻓﻴﺘﻬﺎي ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ‬
‫ﻲ‬
‫ﻇﺮﻓﻴﺘﻬﺎي ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ ﮔﺎزﻫﺎ‬
‫ﮔﺮﻣﺎي اﺿﺎﻓﻪ ﺷﺪه دﻣﺎي ﮔﺎز را زﻳﺎد ﻣﻲ ﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﻣﺘﻌﺎﻗﺐ آن اﻧﺮژي ﺟﻨﺒﺸﻲ‬
‫اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻲ ﻳﺎﺑﺪ‬
‫‪3‬‬
‫‪dQ  dU  NdKE 1  nN A‬‬ ‫‪kdT‬‬
‫‪2‬‬
‫‪dQ  nC V dT‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪nC V dT  nN A‬‬ ‫‪kdT  n RdT‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪3‬‬
‫‪CV  R‬‬
‫‪2‬‬
‫در ﺗﻮاﻓﻖ ﺑﺎ ﮔﺎزﻫﺎي ﺗﻚ اﺗﻤﻲ‬
‫ﮔﺎز ﻛﺎﻣﻞ دو اﺗﻤﻲ‬
‫ﮔﺎزﻫﺎي دو اﺗﻤﻲ‬
‫اﻧﺮژي ﺟﻨﺒﺸﻲ دوراﻧﻲ‬
‫ﻫﺮ درﺟﻪ اﺿﺎﻓﻲ اﻧﺮژي ﺟﻨﺒﺸﻲ دوراﻧﻲ‪،‬‬

‫‪ 2/1kT‬ﺳﻬﻢ در اﻧﺮژي ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ ﺧﻮاﻫﺪ داﺷﺖ‪.‬‬
‫ﻗﻀﻴﻪ ﻫﻤﭙﺎري اﻧﺮژي‪:‬‬

‫اﻧﺮژي ‪1/2 kT‬دا د‬
‫دارد‬ ‫ﻣﺘﻮﺳﻂ اﻧ ژي‬
‫ﺑﻄﻮر ﺘ ﻂ‬
‫ﻣﻴﻜﺮوﺳﻜﻮﭘﻲ( ﻄ‬
‫درﺟﻪ آزادي ) ﻜ ﻜ‬
‫ﻫﻫﺮ د ﻪ‬
DOF
KE 1  kT
2
DOF
dQ  dU  NdKE 1  nN A kdT
2
dQ  nC V dT
DOF DOF
nC V dT  nN A kdT  n RdT
2 2
DOF
CV  R
2
for‫دوراﻧﻲ‬
diatomic gas‫اﺗﻤﻲ ﺑﺎ‬
‫درﺟﻪ آزادي‬ with‫ دو‬rotation
‫ﺑﺮاي ﮔﺎز‬
DOF = 3 translati ‫ دوراﻧﻲ‬l = 5
‫اﻧﺘﻘﺎﻟﻲ‬onal + 2rotationa
5
CV  R
2
www.topsoal.ir
‫ﮔﺎزﻫﺎي دو اﺗﻤﻲ‬
‫ارﺗﻌﺎﺷﻲ‬
‫ﻲ‬ ‫ﻲ ر‬‫ﺟﻨﺒﺸﻲ‬
‫اﻧﺮژي ﺟ ﺒ‬
‫ﺮژي‬
‫ﻗﻀﻴﻪ ﻫﻤﭙﺎري اﻧﺮژي‪:‬‬

‫ﻫﺮ درﺟﻪ آزادي )ﻣﻴﻜﺮوﺳﻜﻮﭘﻲ( ﺑﻄﻮر ﻣﺘﻮﺳﻂ اﻧﺮژي ‪1/2 kT‬دارد‬
‫ﻚ ﮔﮔﺎز دو اﺗﻤﻲ‪DOF :‬‬

‫در ﻳﻚ‬
‫اﻧﺘﻘﺎﻟﻲ = ‪3‬‬
‫ﻲ =‪2‬‬ ‫دوراﻧﻲ‬
‫ارﺗﻌﺎﺷﻲ = ‪1‬‬
‫واﺑﺴﺘﮕﻲ دﻣﺎﻳﻲ ﻇﺮﻓﻴﺖ ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ در‬
‫ﺣﺠﻢ ﺛﺎﺑﺖ ‪ Cv‬ﻳﻚ ﺟ ﻢ‬
‫ﺟﺴﻢ ﺟﺎﻣﺪ )ﺳﻪ ﺑﻌﺪي(‬
‫‪DOF = 6‬‬
‫دوﻟﻮن و ﭘﺘﻲ( ‪Cv= 3R‬‬
‫) ﺎﻗﺎﻧﻮن ﻟ‬
‫ﺗﺎﺑﻊ ﺗﻮزﻳﻊ ﺳﺮﻋﺘﻬﺎ‬
‫ﺳﺮﻋﺖ ﻣﻮﻟﻜﻮل )ﺗﻮازﻧﻲ از ﻣﻜﺎﻧﻴﻚ آﻣﺎري(‬
‫‪dN  Nf ( v ) dv‬‬ ‫) ﺗﻌﺪاد ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺖ ‪( v‬‬
‫‪v av ‬‬ ‫‪ vf ( v ) dv‬‬
‫‪v 2 av‬‬ ‫‪  v f ( v ) dv‬‬
‫‪2‬‬
‫‪3 2‬‬
‫‪ m ‬‬
‫‪f ( v )  4 ‬‬ ‫‪‬‬
‫‪2‬‬
‫‪v e‬‬ ‫‪ mv 2 2 kT‬‬
‫‪‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪kT‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪2kT‬‬

‫‪vmp ‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪m‬‬
‫‪  mv 2‬‬ ‫راﺑﻄﻪ اﻧﺮژي ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺖ ‪:‬‬
‫‪2‬‬
‫‪8kT‬‬
‫‪8  m ‬‬ ‫‪vav ‬‬
‫‪3 2‬‬
‫‪f ( ) ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ e ‬‬ ‫‪kT‬‬

‫‪m‬‬
‫‪m  2 kT ‬‬
‫‪3kT‬‬
‫ﺗﺎﺑﻊ ﺗﻮزﻳﻊ ﺳﺮﻋﺘﻬﺎ‬ ‫‪vrms ‬‬
‫‪m‬‬
‫ﻲ‬ ‫ﺳﻴﺴﺘﻢﻢ ﻴ رو ﻴ‬
‫ي ﻳﻳﻚ ﻴ‬
‫ﺑﺮاي‬
‫ررو ﺑﺮ‬
‫اﻳﺴﺘﺎوارر ﺑﻲدررو‬
‫ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﻳ و‬
‫رواﺑﻂ زﻳﺮ ﺑﻴﺑﻴﺎﻧﮕﺮﺮ ﺮ ﻳ‬
‫ﻛﺪامم ﻳﻳﻚ ازز رو ﺑ‬
‫ﻧﻴﺴﺖ؟‬
‫‪PV   cte‬‬ ‫)اﻟﻒ(‬
‫‪P1    cte‬‬ ‫)ب (‬
‫‪V  1  cte‬‬ ‫)ج(‬
‫‪ P ‬‬ ‫‪V ‬‬

‫‪‬‬ ‫)د( ‪    ‬‬
‫‪ V  s‬‬ ‫‪P‬‬
‫ﻲ‬ ‫ﺳﻴﺴﺘﻢﻢ ﻴ رو ﻴ‬
‫ي ﻳﻳﻚ ﻴ‬
‫ﺑﺮاي‬
‫ررو ﺑﺮ‬
‫اﻳﺴﺘﺎوارر ﺑﻲدررو‬
‫ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﻳ و‬
‫رواﺑﻂ زﻳﺮ ﺑﻴﺑﻴﺎﻧﮕﺮﺮ ﺮ ﻳ‬
‫ﻛﺪامم ﻳﻳﻚ ازز رو ﺑ‬
‫ﻧﻴﺴﺖ؟‬
‫‪ :‬ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﺑﻲدرروي‬ ‫‪PV   cte‬‬

‫‪PV   cte‬‬ ‫)اﻟﻒ(‬
‫ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺗﻐﻴﻴﺮات ﺟﺰﺋﻲ‬ ‫‪P1    cte‬‬ ‫)ب (‬
‫‪V  dP   PV  1 dV  0‬‬
‫‪V  1  cte‬‬ ‫)ج(‬
‫‪ P ‬‬ ‫‪V ‬‬

‫‪ P ‬‬ ‫‪P‬‬ ‫‪‬‬ ‫)د( ‪    ‬‬
‫‪‬‬ ‫‪ ‬‬ ‫‪ V  s‬‬ ‫‪P‬‬
‫‪ V  s‬‬ ‫‪V‬‬
‫ﺷﻮد‪ .‬ﺑﺮ ي‬
‫ﺑﺮاي‬ ‫ي ﻮ‬‫ﻣﺪﻟﺒﻨﺪي‬
‫ﻃﺒﻴﻌﺖ ﺒ‬
‫ررو درر ﺒﻴ‬
‫ﺻﻮرت ﺑﻲدررو‬
‫ﻦ اﺳﺖ ﺑﺑﻪ ﺻﻮر‬
‫ﺻﻮت درر ﻳﻳﻚ ﮔﺎزز ﻣﻤﻜﻦ‬
‫اﻧﺘﺸﺎرر ﺻﻮ‬
‫ﻳﻚ ﮔﺎز اﻳﺪهال ﺳﻪ ﺑﻌﺪي وﻗﺘﻲ ﻓﺸﺎر در ﭼﮕﺎﻟﻲ ﺛﺎﺑﺖ دو ﺑﺮاﺑﺮ ﺷﻮد‪ ،‬ﺳﺮﻋﺖ ﺻﻮت ﭼﻪ‬
‫ﺗﻐﻴﻴﺮي ﻣﻲﻛﻨﺪ؟‬
‫ﺷﻮد‪.‬‬
‫)اﻟﻒ( ‪ 4/1‬ﺑﺮ‬
‫ﻮد‪.‬‬
‫ﻲﺷﻮد‬
‫)ب( ‪ 2‬ﺑﺮ ﺑﺮ‬
‫‪ 7/‬ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫)ج( ‪7/0‬‬
‫ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻧﻧﻤﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫)د( ﺗﻐ‬
‫ﺷﻮد‪ .‬ﺑﺮ ي‬
‫ﺑﺮاي‬ ‫ي ﻮ‬‫ﻣﺪﻟﺒﻨﺪي‬
‫ﻃﺒﻴﻌﺖ ﺒ‬
‫ررو درر ﺒﻴ‬
‫ﺻﻮرت ﺑﻲدررو‬
‫ﻦ اﺳﺖ ﺑﺑﻪ ﺻﻮر‬
‫ﺻﻮت درر ﻳﻳﻚ ﮔﺎزز ﻣﻤﻜﻦ‬
‫اﻧﺘﺸﺎرر ﺻﻮ‬
‫ﻳﻚ ﮔﺎز اﻳﺪهال ﺳﻪ ﺑﻌﺪي وﻗﺘﻲ ﻓﺸﺎر در ﭼﮕﺎﻟﻲ ﺛﺎﺑﺖ دو ﺑﺮاﺑﺮ ﺷﻮد‪ ،‬ﺳﺮﻋﺖ ﺻﻮت ﭼﻪ‬
‫ﺗﻐﻴﻴﺮي ﻣﻲﻛﻨﺪ؟‬
‫‪ :‬ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﺑﻲدرروي‬ ‫‪PV   cte‬‬

‫‪V  dP   PV  1 dV  0‬‬ ‫ﺷﻮد‪.‬‬
‫)اﻟﻒ( ‪ 4/1‬ﺑﺮ‬
‫‪ V ‬‬ ‫‪V‬‬

‫‪‬‬ ‫‪ ‬‬ ‫ﻮد‪.‬‬
‫ﻲﺷﻮد‬
‫)ب( ‪ 2‬ﺑﺮ ﺑﺮ‬
‫‪ P  s‬‬ ‫‪P‬‬
‫‪1  V ‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪ :  s  ‬ﺿﺮﻳﺐ ﺗﺮاﻛﻢ ﭘﺬﻳﺮي‬ ‫‪‬‬ ‫‪ ‬‬
‫‪V  P  s  P‬‬ ‫‪ 7/‬ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫)ج( ‪7/0‬‬
‫‪ :‬ﺳﺮﻋﺖ ﺻﻮت‬
‫‪P‬‬‫‪1‬‬ ‫‪ P0‬‬
‫‪w‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ 2‬‬ ‫‪ 2 w0‬‬ ‫ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻧﻧﻤﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫)د( ﺗﻐ‬
‫‪ s‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫اﮔﺮ ﻣﺪول ﺣﺠﻤﻲ آب ‪ B  2.04 109 Pa‬ﺑﺎﺷﺪ )ﻣﺪول ﺣﺠﻤﻲ ﻣﻌﻜﻮس ﺿﺮﻳﺐ ﺗﺮاﻛﻢ‬
‫ﺑﻲدررو اﺳﺖ(‪ .‬ﺑﺎ ﭼﻪ ﻃﻮل ﻣﻮﺟﻲ ﻳﻚ ﻣﻮج ﺑﺎ ﻓﺮﻛﺎﻧﺲ ‪ 262 Hz‬در آن ﻣﻨﺘﺸﺮ ﻣﻲﺷﻮد؟‬
‫)اﻟﻒ( ‪9/10 m‬‬

‫‪9/‬‬
‫)ب( ‪32/8 m‬‬
‫)ج( ‪45/5 m‬‬
‫)د( ‪16/4 m‬‬
‫اﮔﺮ ﻣﺪول ﺣﺠﻤﻲ آب ‪ B  2.04 109 Pa‬ﺑﺎﺷﺪ )ﻣﺪول ﺣﺠﻤﻲ ﻣﻌﻜﻮس ﺿﺮﻳﺐ ﺗﺮاﻛﻢ‬
‫ﺑﻲدررو اﺳﺖ(‪ .‬ﺑﺎ ﭼﻪ ﻃﻮل ﻣﻮﺟﻲ ﻳﻚ ﻣﻮج ﺑﺎ ﻓﺮﻛﺎﻧﺲ ‪ 262 Hz‬در آن ﻣﻨﺘﺸﺮ ﻣﻲﺷﻮد؟‬
‫‪B‬‬
‫‪ :‬ﺳﺮﻋﺖ ﻣﻮج ﻃﻮﻟﻲ‬ ‫‪w‬‬
‫‪‬‬
‫)اﻟﻒ( ‪9/10 m‬‬
‫‪9/‬‬
‫‪ :‬ﭼﮕﺎﻟﻲ ﺣﺠﻤﻲ آب‬ ‫‪  1 gr/cm 3‬‬
‫)ب( ‪32/8 m‬‬
‫‪2.04  109‬‬
‫‪w‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪ 1430 m/s‬‬ ‫)ج( ‪45/5 m‬‬
‫‪10‬‬
‫‪w 1430‬‬
‫‪:  ‬ﻃ ل‬
‫ﻃﻮل ﻣﻮج‬ ‫‪‬‬ ‫‪ 5.45 m‬‬ ‫)د( ‪16/4 m‬‬
‫‪ 262‬‬
‫راﺑﻄﻪ ﺑﻴﻦ ﺗﻐﻴﻴﺮات ﻓﺸﺎر و ﺗﻐﻴﻴﺮات ارﺗﻔﺎع در ﻳﻚ ﺷﺎره ‪ dP = - gdy‬اﺳﺖ ﻛﻪ در آن‬
‫‪ ‬ﺟﺮم ﺣﺠﻤﻲ ﺳﻴﺎل ﺑﺎ وزن ﻣﻮﻟﻜﻮﻟﻲ ‪ g ،M‬ﺷﺘﺎب ﺛﻘﻞ و ‪ y‬ارﺗﻔﺎع از ﺳﻄﺢ درﻳﺎ اﺳﺖ‬
‫)دﻣﺎي ﻣﻄﻠﻖ در ارﺗﻔﺎع ‪ y‬ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ ‪ ‬اﺳﺖ(‪.‬‬
‫را در ااﻳﻦ ﻻﻻﻳﻪ‬
‫ﻫﻮا ا‬
‫اﻧﺘﻘﺎل ا‬
‫ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي اﻧ ﻘﺎل‬
‫ﻛﺎﻣﻞ و ﻓ ا ﺎ‬
‫ﮔﺎز ﻛﺎ ﻞ‬ ‫را ﮔﺎ‬
‫اﺳﺘﺮاﺗﻮﺳﻔﺮ ﺟﻮ زﻣﻴﻦ ا‬
‫اﮔﺮ ﻻﻻﻳﻪ ا اﺗ ﻔ‬‫اﻟﻒ(‪ -‬اﮔ‬
‫ﻫﻤﺪﻣﺎ ﻓﺮض ﺷﻮد‪ ،‬راﺑﻄﻪ ﺑﻴﻦ ﺗﻐﻴﻴﺮات ﻓﺸﺎر و ارﺗﻔﺎع از ﺳﻄﺢ زﻣﻴﻦ را ﺑﺪﺳﺖ آورﻳﺪ‪.‬‬
‫ﺷﻮﻧﺪ )ﺛﺎﺑﺖ ‪( P1   ‬‬
‫ﺮض ﻮ‬ ‫ﻲدررو ﻓﺮض‬ ‫ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي ﺑﻲ‬ ‫ﻦ ﺮ‬
‫ب(‪ -‬اﮔﺮﺮ در ﻻﻳﻪﻫﺎي ﻣﺠﺎور زﻣﻴﻦ‬
‫راﺑﻄﻪ ﺑﻴﻦ ﺗﻐﻴﻴﺮات ﻓﺸﺎر و ﺗﻐﻴﻴﺮات دﻣﺎﻳﻲ را ﺑﻴﺎﺑﻴﺪ‪.‬‬
‫ج(‪ -‬از ﻗﺴﻤﺘﻬﺎي ﻗﺒﻞ ﺗﻐﻴﻴﺮات دﻣﺎ راﺑﻪ ﺗﻐﻴﻴﺮات ارﺗﻔﺎع ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻛﻨﻴﺪ‬
‫‪P+dP‬‬
‫‪P‬‬ ‫‪d‬‬
‫‪dy‬‬
‫‪y‬‬
‫‪dy‬‬ ‫‪dp‬‬
1 ‫ﺣﻞ ﻣﺴﺎﻟﻪ‬
dP   gdy
(‫ﻗﺴﻤﺖ )اﻟﻒ‬
‫ﺟﻮاب ﻗ ﻤﺖ‬
d 

m m PM  
PV  nR  R    
M V R 
PM  Mg 
dP   gdyy
g   y
 R 
R Pe
(‫ﺟﻮاب ﻗﺴﻤﺖ )ب‬

‫ در اﻧﺒﺴﺎط ﺑﻲدررو‬: 
1  dP  d
P   cte t 
t  P  cte 1
 
P  1 
www.topsoal.ir
‫ﺟﻮاب ﻗﺴﻤﺖ )ج(‬

‫‪PM‬‬
‫از ﻗﺴﻤﺖ )اﻟﻒ(‬ ‫‪dP  ‬‬ ‫‪gdy‬‬
‫‪R‬‬
‫‪dP‬‬ ‫‪ d‬‬

‫از ﻗﺴﻤﺖ )ب(‬ ‫‪‬‬
‫‪P  1 ‬‬
‫‪d‬‬ ‫‪Mg    1 ‬‬

‫ﺗﻐﻴﻴﺮات دﻣﺎ راﺑﻪ ﺗﻐﻴﻴﺮات ارﺗﻔﺎع‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪dy‬‬ ‫‪R   ‬‬
‫ﻳﻚ ﻟﻮﻟﻪ ﺷﻴﺸﻪاي ﺑﺎز ﺑﺎ ﻗﻄﺮ داﺧﻠﻲ ﻳﻜﻨﻮاﺧﺖ را ﺑﻪ ﺷﻜﻞ ‪ L‬در ﻣﻲآورﻳﻢ‪ .‬ﻳﻚ ﺑﺎزوي آن‬
‫را ﺑﻪ داﺧﻞ ﻣﺎﻳﻌﻲ ﺑﻪ ﭼﮕﺎﻟﻲ ’‪ ‬ﻓﺮو ﻣﻲﺑﺮﻳﻢ و ﺑﺎزوي دﻳﮕﺮ ﺑﻪ ﻃﻮل ‪ L‬در ﻫﻮا ﺑﻪ ﺻﻮرت‬
‫اﻓﻘﻲ ﻣﻲﻣﺎﻧﺪ‪ .‬ﻟﻮﻟﻪ ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺖ زاوﻳﻪاي ﺛﺎﺑﺖ ‪ ‬ﺣﻮل ﻣﺤﻮر ﺑﺎزوي ﻋﻤﻮدي ﻣﻲﭼﺮﺧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺮاﺑﺮ ااﺳﺖ ﺎﺑﺎ‪:‬‬
‫ﺑﺎﻻ ﻣﻲرود ا‬
‫ﻣﺎﻳﻊ در ﺎﺑﺎزوي ﻋﻤﻮدي ﺎﻻ‬
‫ارﺗﻔﺎﻋﻲ ﻛﻛﻪ ﺎ‬
‫ﺛﺎﺛﺎﺑﺖ ﻛﻛﻨﻴﺪ ا ﺎ‬
‫‪‬‬ ‫‪  2 L2 M‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫ﻓﺸﺎر ﺟﻮ = ‪P0‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ 2 R‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪P0 1  e‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫وزن ﻣﻮﻟﻜﻮﻟﻲ ﻫﻮا = ‪M‬‬ ‫‪‬‬
‫‪y ‬‬ ‫‪‬‬
‫ﮔﺮاﻧﺸﻲ = ‪g‬‬
‫ﺷﺘﺎب ﮔ اﻧﺸ‬
‫ﺷﺎ‬ ‫‪g ‬‬
2 ‫ﺣﻞ ﻣﺴﺎﻟﻪ‬
P0  P   gy 
 dF
  x 2 dx
dF  dm x 2 ; (dm  Adx)  dP 
A
dF  A x 2 dx 

‫ﭼﮕﺎﻟﻲ ﻫﻮا‬
m m PM
PV  nR  R    
M V R
dF PM 2
dP    xdx
A R
www.topsoal.ir
‫‪dF PM 2‬‬
‫‪dP ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ xdx‬‬
‫‪R‬‬
‫‪P0‬‬ ‫‪L‬‬
‫‪A‬‬ ‫‪PM 2‬‬
‫‪P dP  R  0 xdx‬‬
‫ﺑﺎ اﻧﺘﮕﺮال ﮔﻴﺮي از ﻃﺮﻓﻴﻦ اﻳﻦ راﺑﻄﻪ‪:‬‬
‫از ﻃﺮﻓﻲ‬ ‫‪P  P0   gy‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪  2 L2 M ‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪ 2 R  ‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪P0 1  e‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪y ‬‬ ‫‪‬‬
‫‪g ‬‬
‫ﻓﺼﻞ ﺷﺸﻢ‬
‫ﻳﺨﭽﺎل‬
‫ﻣﺎﺷﻴﻦ‪ ،‬ﻳ ﭽ‬
‫ﻴﻦ‬
‫و‬
‫وم ﺮ ﻮ ﻳ ﻴ‬ ‫ﻮن دوم‬
‫ﻗﺎﻧﻮن‬
‫ﻨﺎ ﻚ‬ ‫ﻗﺎﻧﻮنن دوم ﺗ‬
‫ﺎل و ﻗﺎﻧ‬
‫ﻳﺨﭽﺎل‬
‫ﻣﺎﺷﻴﻦ‪ ،‬ﺨ‬ ‫‪‬ﻓ ﻞ‬
‫ﻓﺼﻞ ‪ ) 6‬ﺎﺷ‬
‫‪ ‬ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻛﺎر ﺑﻪ ﮔﺮﻣﺎ و ﺑﺎﻟﻌﻜﺲ‬
‫ﻦ ﺮ‬
‫اﺳﺘﺮﻟﻴﻨﮓ‬ ‫‪ ‬ﻣﺎﺷﻴﻦ‬
‫‪ ‬ﻣﺎﺷﻴﻦ ﺑﺨﺎر‬
‫‪ ‬ﻣﺎﺷﻴﻨﻬﺎي دروﻧﺴﻮز‬
‫ﻛﻠﻮﻳﻦ ﻼ ﻚ‬
‫ﭘﻼﻧﻚ‬ ‫ﺑﻴﺎن ﻛﻠ‬
‫ﺗﺮﻣﻮدﻳﻨﺎﻣﻴﻚ ﺑﻪ ﺎ‬
‫ﺎ ﻚ‬ ‫‪ ‬ﻗﺎ‬
‫ﻗﺎﻧﻮن دوم‬
‫‪ ‬ﻳﺨﭽﺎل‬
‫‪ ‬ﻫﻢ ارزي ﺑﻴﺎن ﻛﻠﻮﻳﻦ ﭘﻼﻧﻚ ﺑﺎ ﺑﻴﺎن ﻛﻼوﺳﻴﻮس‬
‫ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻛﺎر ﺑﻪ ﮔﺮﻣﺎ و ﺑﺎﻟﻌﻜﺲ‬
‫ﮔﺮﻣﺎ‬ ‫ﻛﺎر‬
‫خ دﻫﺪ‬
‫ﺑﺪون ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺣﺎﻟﺖ ﺳﻴﺴﺘﻢﻢ اﻳﻦ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ رخ‬
‫از ﻗﺎﻧﻮن اول‪ :‬ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻛﺎر ﺑﻪ ﮔﺮﻣﺎ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺎ ﺑﺎزده ‪ %100‬اﻧﺠﺎم ﮔﻴﺮد‬
‫ﮔﺮﻣﺎ‬ ‫ﻛﺎر‬
‫ﺑﺎ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺣﺎﻟﺖ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻣﻮاﺟﻪ ﻣﻲ ﺷﻮﻳﻢ‪ ،‬ﻟﺬا اﻳﻦ ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﻧﻤﻲ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻄﻮر ﻧﺎﻣﺤﺪود اﻧﺠﺎم ﮔﻴﺮد‬
‫ﭼﺮﺧﻪ ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز اﺳﺖ‬
‫ﺑﺎزده ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ ﻣﺎﺷﻴﻦ‬
‫‪QQH QC  QH  QC‬‬

‫‪U QW‬‬ ‫ﺗﺮﻣﻮدﻳﻨﺎﻣﻴﻚ ‪:‬‬
‫ﻗﺎﻧﻮن اول ﺗ ﻣﻮدﻳﻨﺎﻣ ﻚ‬
‫‪U 0‬‬ ‫در ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﭼﺮﺧﻪاي ‪:‬‬
‫‪W QQH QC  QH  QC‬‬

‫‪W‬‬ ‫ﺧﺮوﺟﻲ‬
‫ﻛﺎر ﺧ‬
‫ﻛﺎ‬
‫ﺑﺎزده ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ‬ ‫‪‬‬ ‫ﮔﺮﻣﺎي ورودي‬
‫‪QH‬‬
‫‪W‬‬ ‫‪QH  QC‬‬ ‫‪QC‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ 1‬‬
‫‪QH‬‬ ‫‪QH‬‬ ‫‪QH‬‬
‫ﻣﺜﺎﻟﻲ از ﭘﻤﭙﻬﺎي ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺑﺎ ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﺗﺮﻣﻮدﻳﻨﺎﻣﻴﻚ ﻛﺎر ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‬
‫ﻣﻮﺗﻮرﻫﺎي ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ‬
‫ﻣﻨﺒﻊ دﻣﺎي ﮔﺮم‬
‫ﻣﻮﺗﻮر ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ‬ ‫ﻛﺎر ﺧﺮوﺟﻲ‬
‫ﻣﻨﺒﻊ دﻣﺎي ﺳﺮد‬
‫‪Example 2‬‬ ‫ﻣﻮﺗﻮر ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ‬
‫ﻳﺨﭽﺎﻟﻬﺎ ﺑﺮ اﺳﺎس ﻗﻮاﻧﻴﻦ‬

‫ﭘﻤﭙﻬﺎ‪ ،‬ﻣﻮﺗﻮرﻫﺎ و ﭽ‬
‫ﻧﺤﻮه ﻛﺎر ﻛﺮدن ﭘ ﭙ‬
‫ﺗﺮﻣﻮدﻳﻨﺎﻣﻴﻜﻲ اﺳﺘﻮار اﺳﺖ‬
‫ﺑﺎزده ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ‬
‫دﻳﺎﮔﺮام ﻣﻮﺗﻮرﻫﺎي ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ‬

‫‪QH‬‬
‫‪W‬‬
‫‪QC‬‬
‫ﻫﺪف‪:‬‬
‫ﺗﺮﻣﻮدﻳﻨﺎﻣﻴﻜﻲ آﻧﻬﺎ‬
‫ﻛﺎرﺑﺮد ﺗ د ﻨﺎ ﻜ‬
‫ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻛﺎ د‬
‫ﭼﺮﺧﻪااي و ﺗ ﻠ ﻞ‬
‫ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﺧﻪ‬
‫ﭼﻨﺪ ﻓ ا ﻨﺪ‬
‫ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻨﺪ‬
‫ﻄﺎﻟ ﻪ‬
‫ﺑﺎزده ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ‬
‫‪QQH QC  QH  QC‬‬

‫‪U QW‬‬ ‫ﺗﺮﻣﻮدﻳﻨﺎﻣﻴﻚ ‪:‬‬
‫ﻗﺎﻧﻮن اول ﺗ ﻣﻮدﻳﻨﺎﻣ ﻚ‬
‫‪U 0‬‬ ‫در ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﭼﺮﺧﻪاي ‪:‬‬
‫‪W QQH QC  QH  QC‬‬

‫‪W‬‬ ‫ﺧﺮوﺟﻲ‬
‫ﻛﺎر ﺧ‬
‫ﻛﺎ‬
‫ﺑﺎزده ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ‬ ‫‪‬‬ ‫ﮔﺮﻣﺎي ورودي‬
‫‪QH‬‬
‫‪W‬‬ ‫‪QH  QC‬‬ ‫‪Q‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ 1 C‬‬
‫‪QH‬‬ ‫‪QH‬‬ ‫‪QH‬‬
‫ﻣﺎﺷﻴﻦ اﺳﺘﺮﻟﻴﻨﮓ‬
‫ﺑﺮون ﺳﻮز‪ :‬ﻣﺎﺷﻴﻦ اﺳﺘﺮﻟﻴﻨﮓ و ﻣﺎﺷﻴﻦ ﺑﺨﺎر‬

‫ﻣﺎﺷﻴﻨﻬﺎ‬
‫دﻳﺰﻟﻲ‬
‫ﻲ‬ ‫ﻦ ﺰ‬ ‫ﻲ و ﻣﺎﺷﻴﻦ‬
‫ﺑﻨﺰﻳﻨﻲ‬
‫ﻦ ﺰ‬ ‫ﺳﻮز‪ :‬ﻣﺎﺷﻴﻦ‬
‫درون ﻮ‬
‫در اداﻣﻪ ﺑﻪ ﺗﻮﺿﻴﺢ ﻣﺨﺘﺼﺮ ﻛﺎرﻛﺮد ﻣﺎﺷﻴﻨﻬﺎي ﺑﺮون ﺳﻮز و دروﻧﺴﻮز ﻣﻲ ﭘﺮدازﻳﻢ‬
‫ﻣﺎﺷﻴﻦ ﺑﺨﺎر )‪(Steam Engine‬‬
‫ﻣﻨﺒﻊ ﮔﮔﺮم‬
‫ﻨﻊ‬
‫دﻳﮓ ﺑﺨﺎر‬ ‫ﺳﻴﻠﻨﺪر‬
‫ﭘﻴﺴﺘﻮن‬
‫ﺗﻠﻤ‬
‫ﺑﺑﻪ‬ ‫ﭼﮕﺎﻟﻨﺪه‬
‫ﻣﻨﺒﻊ ﺳﺮد‬
‫‪Reciprocating‬‬
‫‪p‬‬ ‫‪g Steam Engine‬‬
‫‪g‬‬
‫اﺑﺘﺪاﻳﻲ‬
‫ﺑﺨﺎر ا ا‬
‫ﻣﺎﺷﻴﻦ ﺎ‬
‫ﺎ‬
‫ﻣﺎﺷﻴﻦ ﺑﻨﺰﻳﻨﻲ )ﭼﺮﺧﻪ اﺗﻮ ‪(Otto Cycle‬‬
‫ﺷﻤﻊ‬
‫ﻫﻮا و‬
‫ﺧﺮوج‬
‫ﺳﻮﺧﺖ‬
‫ﭘﻴﺴﺘﻮن‬
‫ﺿﺮﺑﻪ ﻣﻜﺶ)‪(1‬‬ ‫ﺿﺮﺑﻪ ﺗﺮاﻛﻢ )‪(2‬‬ ‫اﺷﺘﻌﺎل )‪(3‬‬ ‫ﺧﺮوج ﮔﺎز از درﻳﭽﻪ )‪ (5‬ﺿﺮﺑﻪ ﻗﺪرت)‪(4‬‬
‫ﻣﺎﺷﻴﻦ ﺑﻨﺰﻳﻨﻲ )ﭼﺮﺧﻪ اﺗﻮ ‪(Otto Cycle‬‬
‫ﺗﻘﺮﻳﺐ ﻣﻮﺗﻮرﻫﺎي ﺑﻨﺰﻳﻨﻲ‬
‫ﻲ‬
‫• در ﻫﺮ ﭼﺮﺧﻪ‪ ،‬ﭘﻴﺴﺘﻮن ﭼﻬﺎر ﺑﺎر ﺑﻪ ﺑﺎﻻ و ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺣﺮﻛﺖ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻲ ﻮ‬‫اﻧﺠﺎم ﻣﻲ‬
‫اﻳﺴﺘﺎوارر ﺠ م‬
‫ﺻﻮرت ﻳ و‬ ‫ﺛﺎﺑﺖ ﺑﺑﻪ ﻮر‬
‫ﺣﺠﻢ ﺑ‬
‫در ﺠﻢ‬ ‫ق ر‬ ‫• ﺮ‬
‫اﺣﺘﺮاق‬
‫• ورود ﻣﻮاد ﺳﻮﺧﺘﻲ و ﺧﺮوج ﮔﺎزﻫﺎ در ﻓﺸﺎر ﺛﺎﺑﺖ رخ ﻣﻲ دﻫﺪ‪.‬‬
‫• آﻫﻨﮓ ﺗﺮاﻛﻢ ﺣﺪود ‪ 10‬اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ %60‬ﻣﻲ ﺎﺷ‬ ‫ﻣﻮﺛﺮ ﺣﺪود ‪6‬‬
‫ﻧﻈﺮي ﺛ‬ ‫• ﺎﺑﺎزده ﻈ‬
‫ﻓﺸﺎر‬
‫ر‬
‫ﻓﺮاﻳﻨﺪ‬
‫ﺑﻲ دررو‬
‫‪QH‬‬
‫ﺣﺠﻢ‬
‫ﺑﺎزده ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ ﭼﺮﺧﻪ اﺗﻮ‬
‫‪AB‬‬ ‫‪BC‬‬ ‫‪CD‬‬ ‫‪DE‬‬

‫‪Q‬‬
‫‪U‬‬
‫‪W‬‬
‫‪A‬‬ ‫‪B‬‬ ‫‪C‬‬ ‫‪D‬‬

‫‪p‬‬ ‫‪pa‬‬
‫‪V‬‬ ‫‪Va‬‬
‫‪T‬‬ ‫‪Ta‬‬
AB BC CD DE
Q 0 nCVT 0 nCVT
U nCVT Q nCVT Q
W U 0 U 0
A B C D
p PA pV=nRT pV=nRT pV=nRT
V VA VA(= rVB) VC=VB=V2 VD=VA= V1
T TA TA VA = TB VB QH=nCVT TA VA = TB VB
‫ﻧﺴﺒﺖ ﺗﺮاﻛﻢ ﻳﺎ ﻧﺴﺒﺖ اﻧﺒﺴﺎط‬

r=VA /VB (r<10)
www.topsoal.ir
W Q  QC
   H

QH Q H
nC ( T C  T B )  nC V ( T D  T A ) TC  TB  T A  TD
 V

nC V ( T C  T B ) TC  TB
T A (V A ) 1
 T B (V B )  1
T d (V d )  1
 T c (V c )  1
T A ( rV B ) 1
 T B (V B )  1
T D ( rV B ) 1
 T C (V B )  1
TD (r ) 1
 TC
T A (r ) 1
 TB
T D ( r )  1  T A ( r )  1  T A  T D r  1  1
   1  1

TD (r )  T A (r ) r  1
1
‫ﺧﻪ ﺍﺗﻮ‬
‫ﭼﺮﺧﻪ‬
‫ﮔﺮﻣﺎﻳﯽ ﭼ‬
‫ ﺑﺎﺯﺩﻩ ﮔ ﻣﺎﻳ‬:   1  1
R = 9 (<10)  ‫ﺑﺎﺯﺩﻩ‬
‫ ~ ﺎﺯﺩﻩ‬67%
r
www.topsoal.ir
‫ﻣﺎﺷﻴﻦ دﻳﺰﻟﻲ )‪(Diesel cycle‬‬
‫‪QH‬‬
‫‪ ‬ﺳﻮﺧﺖ در ﻣﺴﻴﺮ ‪ A-B‬ﻗﺒﻞ از ‪ B‬ﺗﺰرﻳﻖ‬ ‫ﻓﺮاﻳﻨﺪ‬
‫ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻲ ﻮ‬‫ﻣﻲ‬ ‫ﺑﻲ دررو‬
‫ررو‬
‫‪ ‬وﻗﺘﻲ دﻣﺎ ﺑﻪ ﻗﺪر ﻛﺎﻓﻲ ﺑﺎﻻ ﺑﺮود در ﻧﻘﻄﻪ‬
‫اﺷﺘﻌﺎل ﺻﻮرت ﻣﻲ ﮔﻴﺮد‪.‬‬
‫‪ ‬اﻧﺒﺴﺎط ﻫﻤﻔﺸﺎر از ‪ B‬ﺑﻪ ‪ C‬رخ ﻣﻲ دﻫﺪ‬
‫و ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ از ‪ C‬ﺑﻪ ‪ D‬ﺑﺼﻮرت ﺑﻲ دررو‬
‫ﮔﺮﻣﺎ‪.‬‬
‫ورود ﺮ‬
‫ﺑﺪون ورو‬
‫ﺑ و‬
‫‪ ‬در ﻳﻚ ﺣﺠﻢ ﺛﺎﺑﺖ‪ ،‬ﺧﺮوج ﮔﺎزﻫﺎ در‬
‫ﺷﺎﺧﻪ ‪ D‬ﺑﻪ ‪ A‬رخ ﻣﻲ دﻫﺪ‪.‬‬
‫‪ ‬ﺑﺎزده ﻧﻈﺮي ﺑﺮاي ﭼﻨﻴﻦ ﭼﺮﺧﻪ اي ﺣﺪود‬
‫‪ %64‬ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪rC=VA /VB‬‬ ‫)‪(rC ~ 15‬‬ ‫ﻧﺴﺒﺖ ﺗﺮاﻛﻢ‬
‫‪rE=V‬‬
‫‪VA /VC‬‬ ‫)‪( E ~ 5‬‬
‫‪(r‬‬ ‫ﻧﺴﺒﺖ ا ﺎط‬
‫اﻧﺒﺴﺎط‬
‫ﺑﺎزده ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ ﻣﺎﺷﻴﻦ دﻳﺰﻟﻲ‬
AB BC CD DA
Q 0 QH=nCpT 0 nCVT
U nCVT nCVT nCVT Q
W U QU U 0
A B C D
p PA pV=nRT pC= pB pV=nRT
V VA rCVB=V VA pV=nRT VD=VA(= rEVC)
T TA TA VA = TB VB QH=nCpT TC VC = TD VD
.‫ ﺑﺎزده ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ را در ﻳﻚ ﭼﺮﺧﻪ دﻳﺰﻟﻲ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻛﻨﻴﺪ‬:‫ﺗﻤﺮﻳﻦ‬
www.topsoal.ir
‫ﺗﻤﺮﻳﻦ )ﺑﺎزده ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ(‬
‫ﺳﻴﻠﻨﺪرر‬
‫ﺠﻢ ﻴ‬
‫ﺣﺠﻢ‬ ‫‪VA = 5.0 x10-4 m3‬‬ ‫‪QH‬‬
‫ﻓﺮاﻳﻨﺪ‬
‫‪ γ = 7/5 = 1.4‬ﺿﺮﻳﺐ اﺗﻤﻴﺴﻴﺘﻪ ﮔﺎزﻫﺎ‬
‫ﻣﻔﺮوﺿﺎت‬
‫ﻓﺸﺎر داﺧﻠﻲ‬ ‫‪PA = 1 atm = 105 Pa‬‬
‫دﻣﺎي داﺧﻠﻲ‬ ‫‪TA = 300K‬‬
‫ﺖ ﺗ اﻛﻢ‬
‫ﺗﺮاﻛﻢ‬ ‫ﻧﻧﺴﺒﺖ‬ ‫‪rC= VA /VB = 22‬‬
‫ﻧﺴﺒﺖ ﻗﻄﻊ‬ ‫‪rCut = VC /VB = 2.0‬‬
‫ﮔﺎز ‪ n‬در ﻠ ؟‬
‫ﺳﻴﻠﻨﺪر؟‬ ‫ﻣﻮﻟﻬﺎي ﮔﺎ‬ ‫• ا‬
‫ﺗﻌﺪاد ﻟ ﺎ‬
‫• ‪ PB‬و ‪ TB‬ﺑﻌﺪ از ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﺗﺮاﻛﻢ ﺑﻲ دررو ﻣﺨﻠﻮط ﻫﻮا و ﺳﻮﺧﺖ )‪(A-B‬؟‬
‫• ‪ TC‬ﺑﻌﺪ از اﻧﺒﺴﺎط ﻫﻤﻔﺸﺎر )‪(B-C‬؟‬
‫• ‪ PD‬و ‪ TD‬ﺑﻌﺪ از ﻓﺮاﻳﻨﺪ اﻧﺒﺴﺎط ﺑﻲ دررو ﻣﺨﻠﻮط ﻣﺸﺘﻌﻞ ﺷﺪه )‪(C-D‬؟‬
‫• ‪ ، QC ، QH‬ﺑﺎزده ‪ ‬و ﻛﺎر اﻧﺠﺎم ﺷﺪه در ﻫﺮ ﭼﺮﺧﻪ ‪ Weng‬؟‬
‫ﻗﺎﻧﻮن دوم ﺗﺮﻣﻮدﻳﻨﺎﻣﻴﻚ )ﻛﻠﻮﻳﻦ‪-‬ﭘﻼﻧﻚ(‬
‫ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺬﻳﺮ ﻧ ﺖ‬
‫اﻣﻜﺎن ﺬ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ا ﻜﺎن‬
‫ﻛﺎر ﺎﺷﺪ‬
‫ﮔﺮﻣﺎ ﺑﻪﻪ ﻛﺎ‬
‫ﺗﺒﺪﻳﻞ ااﻳﻦ ﮔ ﺎ‬
‫ﻣﻨﺒﻊ و ﺗ ﺪ ﻞ‬
‫ﻳﻚ ﻨ‬
‫ﮔﺮﻣﺎ از ﻚ‬
‫ﺟﺬب ﮔ ﺎ‬
‫ﻧﺘﻴﺠﻪ آن ﺬ‬
‫ﻓﺮاﻳﻨﺪي ﻛﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻧﺘ ﻪ‬
‫ﻫﻫﻴﭻ ﻓ ا ﻨﺪ‬
‫ﻣﻨﺒﻊ ﮔﺮم‬
‫‪QH‬‬
‫‪W‬‬
‫ﻣﻮﺗﻮر ﮔﮔﺮﻣﺎﻳﻲ ﺑﺎ ﺑﺎزده ‪ %100‬ﻧﻤﻲ ﺗﻮاﻧﺪ در ﻳﻚ ﭼﺮﺧﻪ ﺑﻴﻦ ﻣﻨﺒﻊ ﮔﮔﺮم و ﺳﺮد وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻗﺎﻧﻮن دوم ﺗﺮﻣﻮدﻳﻨﺎﻣﻴﻚ )ﻛﻠﻮﻳﻦ‪-‬ﭘﻼﻧﻚ(‬
‫‪QH‬‬
‫‪W‬‬
‫ﻣﻨﺒﻊ ﺳﺮد‬ ‫ﻣﻨﺒﻊ ﮔﺮم‬

‫‪QH‬‬
‫‪W‬‬
‫‪QC‬‬
‫ﻗﺎﻧﻮن اول ﺗﺮﻣﻮدﻳﻨﺎﻣﻴﻚ‪ ،‬اﻳﺠﺎد و ﻧﺎﺑﻮدي اﻧﺮژي را ﻧﻔﻲ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‬

‫ﻗﺎﻧﻮن دوم‪ ،‬اﻣﻜﺎن اﺳﺘﻔﺎده از ﻳﻚ روش ﺧﺎص در ﺑﻬﺮه ﮔﻴﺮي از اﻧﺮژي را ﻧﻔﻲ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻳﺨﭽﺎﻟﻬﺎ‬
‫)‪(2‬ﭼﮕﺎﻟﻨﺪه‬ ‫ﻫﻮا‬
‫ﻮ‬
‫ﻣﺘﺮاﻛﻢ ﻛﻨﻨﺪه‬
‫درﻳﭽﻪ اﻧﺒﺴﺎط‬ ‫ﻢ ﮔﺎزز‬

‫ﺗﺮاﻛﻢ‬
‫)‪ (1‬ﺮ‬
‫ﻫﻮا‬
‫ﻫﻮا‬
‫ﻮ‬
‫)‪ (3‬ﺗﺒﺨﻴﺮ ﻛﻨﻨﺪه‬
‫)‪ (4‬ﺗﺒﺨﻴﺮ و ﮔﺮﻓﺘﻦ‬
‫ﮔﺮﻣﺎ از ﻣﺤﻴﻂ‬
‫ﺗﺒﺨﻴﺮ ﻛﻨﻨﺪه‬
‫ﻛﺎر ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ‬
‫ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ ﻛﺎ‬
‫ﻣﻮﺗﻮرﻫﺎي ﮔ ﺎ‬
‫ﺑﺮﻋﻜﺲ ﺗ ﺎ‬
‫ﻜ‬

‫‪QH‬‬
‫‪W‬‬
‫‪QC‬‬
‫‪Q  QH  QC   QH  QC‬‬
‫ﻗﺎﻧﻮن اول ﻮ‬
‫‪ :‬ﻮ‬ ‫‪U  Q W‬‬
‫‪ :‬ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﭼﺮﺧﻪ اي‬ ‫‪U  0‬‬
‫‪W  Q  QH  QC   QH  QC‬‬
‫‪W  QH  QC‬‬
‫ﺿﺮﻳﺐ ﻋ ﻠﻜ د‬
‫ﻋﻤﻠﻜﺮد‬ ‫ﺿ ﻳﺐ‬ ‫‪QC‬‬ ‫ﮔﺮﻣﺎي اﺳﺘﺨﺮاج ﺷﺪه از ﻣﻨﺒﻊ ﺳﺮد‬
‫‪‬‬
‫)ﻧﺴﺒﺖ ﺳﺮد ﺷﺪﮔﻲ(‬ ‫‪W‬‬ ‫ﻛﺎر اﻧﺠﺎم ﺷﺪه ﺑﺮ روي ﺳﺮدﻛﻦ‬
‫‪QC‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪Q H  QC‬‬
‫ﻗﺎﻧﻮن دوم ﺗﺮﻣﻮدﻳﻨﺎﻣﻴﻚ )ﻛﻼوﺳﻴﻮس(‬
‫ﻫﻴﭻ ﻓﺮاﻳﻨﺪي ﻛﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻧﺘﻴﺠﻪ آن اﻧﺘﻘﺎل ﮔﺮﻣﺎ از ﻳﻚ ﺟﺴﻢ ﺳﺮدﺗﺮ ﺑﻪ ﻳﻚ ﺟﺴﻢ ﮔﺮﻣﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﻣﻜﺎن ﭘﺬﻳﺮ ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬
‫ﻣﻨ ﻊ‬
‫‪QH‬‬
‫‪QC‬‬
‫ﻫﻤﻮاره ﺑﺮاي اﻧﺘﻘﺎل ﮔﺮﻣﺎ از ﻳﻚ ﻣﻨﺒﻊ ﺳﺮد ﺑﻪ ﻳﻚ ﻣﻨﺒﻊ ﮔﺮم‪ ،‬اﺣﺘﻴﺎج ﺑﻪ اﻧﺠﺎم ﻛﺎر اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻗﺎﻧﻮن دوم ﺗﺮﻣﻮدﻳﻨﺎﻣﻴﻚ )ﻛﻼوﺳﻴﻮس(‬
‫‪QH‬‬
‫‪QC‬‬
‫ﺳﺮد‬
‫ﻣﻨﺒﻊ ﺮ‬
‫ﺒﻊ‬
‫‪QH‬‬
‫‪W‬‬
‫‪QC‬‬
‫ﺳﺮد‬
‫ﻣﻨﺒﻊ ﺮ‬
‫ﺒﻊ‬
‫ﻫﻢ ارزي ﺑﻴﺎن ﻛﻠﻮﻳﻦ‪-‬ﭘﻼﻧﻚ ﺑﺎ ﺑﻴﺎن ﻛﻼوﺳﻴﻮس‬
‫‪QH‬‬
‫‪Q‬‬
‫‪W‬‬ ‫‪W‬‬
‫‪QC‬‬
‫ﻊ ﺳﺮد‬
‫ﻣﻨﺒﻊ‬
‫ﻣﻮﺗﻮر ﺳﻤﺖ راﺳﺖ ﻧﺎﻗﺾ ﻛﻠﻮﻳﻦ اﺳﺖ‪ .‬ﻋﻤﻞ ﻫﺮ دو ﺑﻴﺎن ﻛﻼوﺳﻴﻮس را‬
‫ﻧﻴﺰ ﻧﻘﺾ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻫﻢ ارزي ﺑﻴﺎن ﻛﻠﻮﻳﻦ‪-‬ﭘﻼﻧﻚ ﺑﺎ ﺑﻴﺎن ﻛﻼوﺳﻴﻮس‬
‫‪QH‬‬ ‫‪QH‬‬
‫‪W‬‬
‫‪QC QC‬‬
‫ﻳﺨﭽﺎل ﺳﻤﺖ ﭼﭗ ﻧﺎﻗﺾ ﻛﻼوﺳﻴﻮس اﺳﺖ‪ .‬ﻋﻤﻞ ﻫﺮ دو ﺑﻴﺎن ﻛﻠﻮﻳﻦ را ﻧﻴﺰ‬

‫ﻧﻘﺾ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫ﭼﺮﺧﻪ ﻛﺎرﻧﻮ )‪(Carnot cycle‬‬
‫‪Carnot‬‬
‫ﭼﺮﺧﻪ ﻳاﻳﺪه ال (‪.‬‬

‫ﻳﻲ داراﺳﺖ )ﭼﺮ‬
‫ﻣﻮﺗﻮرﻫﺎي ﺮ‬
‫ﺮﻳﻦ ﺑﺑﺎزده ﻣﻤﻜﻨﻪ را در ﺑﻴﻦ ﻮ ﻮ ي‬
‫ﻛﺎرﻧﻮ ﺑﻴﺑﻴﺸﺘﺮﻳﻦ‬
‫ﭼﺮﺧﻪ ﻮ‬‫‪ ‬ﭼﺮ‬
‫‪ ‬ﻳﻚ ﭼﺮﺧﻪ ﺑﺮﮔﺸﺖ ﭘﺬﻳﺮ ﺑﻮده ﻛﻪ در آن دو ﺷﺎﺧﻪ ﺑﻲ دررو و دو ﺷﺎﺧﻪ ﻫﻤﺪﻣﺎ رخ ﻣﻲ دﻫﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻴﺎﻧﮕﺮ ﻛﺎر اﻧﺠﺎم ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﻨﺤﻨﻲ ﺑ ﺎﻧﮕ‬ ‫‪ ‬ﺳﻄﺢ زﻳ‬
‫زﻳﺮ ﻣﻨﺤﻨ‬
‫ﭼﺮﺧﻪ ﻛﺎرﻧﻮ‬
‫‪QH‬‬
‫‪W QH  QC‬‬ ‫‪QC‬‬

‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ 1‬‬ ‫‪ 100%‬‬
‫‪QH‬‬ ‫‪QH‬‬ ‫‪QH‬‬
‫ﻛﺎر ﺧﺎﻟﺺ اﻧﺠﺎم ﺷﺪه در ﭼﺮﺧﻪ؟‬

‫ﺗﻤﺮﻳﻦ‪:‬‬
‫ﭼﺮﺧﻪ ﻛﺎ ؟‬
‫ﻛﺎرﻧﻮ؟‬ ‫ﺎﺑﺎزده ﺧ‬
‫ﺳﺌﻮال‬
‫اﺳﺖ ﻛﻛﻪ در‬
‫ﻣﺨﺘﻠﻒ ا ﺖ‬
‫آزﻣﺎﻳﺶ ﺨ ﻠﻒ‬
‫ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺳﻪ آز ﺎ ﺶ‬
‫ط‬ ‫ﺷﺪه در ﺷﻜﻞ ززﻳﺮ‬
‫ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪ‬‫ﺳﻪ ﻣﺴﻴﺮ ﺸﺨ‬
‫آن ﻳﻚ ﮔﺎز از ﻧﻘﻄﻪ ﺑﻪ ﻧﻘﻄﻪ اﻧﺒﺴﺎط داده ﻣﻲ ﺷﻮد‪ .‬ﻣﻘﺪار ﻛﺎر اﻧﺠﺎم ﺷﺪه ﺑﺮاي‬
‫ﺳﻪ ﻣﺴﻴﺮﺮ را ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻛﻨﻴﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺴﻴﺮ ‪1‬‬
‫ﻣﺴﻴﺮ ‪2‬‬ ‫ﻣﺴﻴﺮ ‪1‬‬
‫ﻓﺸﺎر‬
‫ﺣﺠﻢ‬
‫ﻓﺼﻞ ﻫﻔﺘﻢ‬
‫ﺑﺮﮔﺸﺖ ﭘﺬﻳﺮي و ﻣﻘﻴﺎس دﻣﺎي ﻛﻠﻮﻳﻦ‬
‫‪ ‬ﻓﺼﻞ ‪) 7‬ﺑﺮﮔﺸﺖ ﭘﺬﻳﺮي و ﻣﻘﻴﺎس دﻣﺎي ﻛﻠﻮﻳﻦ(‬

‫ﺑﺮﮔﺸﺖ ﭘ ﻳﺮي‬
‫ﻧﺎﭘﺬﻳﺮي‬ ‫ﻳﺮي و ﺑﺮ‬ ‫‪ ‬ﺑﺮ‬
‫ﺑﺮﮔﺸﺖ ﭘﭘﺬﻳﺮي‬
‫‪ ‬ﺑﺮﮔﺸﺖ ﻧﺎﭘﺬﻳﺮي ﻣﻜﺎﻧﻴﻜﻲ ﺧﺎرﺟﻲ و داﺧﻠﻲ‬
‫‪ ‬ﺑﺮﮔﺸﺖ ﻧﺎﭘﺬﻳﺮي ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ ﺧﺎرﺟﻲ و داﺧﻠﻲ‬
‫‪ ‬ﺑﺮﮔﺸﺖ ﻧﺎﭘﺬﻳﺮي ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ‬
‫‪ ‬ﺷﺮاﻳﻂ ﺑﺮﮔﺸﺖ ﭘﺬﻳﺮي‬
‫ﭘﺬﻳﺮ‬
‫ﺳﻄﻮح ﺑﻲ درروي ﮔﺸﺖ‬ ‫‪ ‬وﺟﻮد ﻄ‬
‫‪ ‬ﻣﻘﻴﺎس دﻣﺎي ﻛﻠﻮﻳﻦ و ﺗﺴﺎوي آن ﺑﺎ دﻣﺎي ﮔﺎز ﻛﺎﻣﻞ‬
‫ﺑﺮﮔﺸﺖ ﭘﺬﻳﺮي و ﺑﺮﮔﺸﺖ ﻧﺎﭘﺬﻳﺮي‬
‫ﻣﺎﻛﺮوﺳﻜﻮﭘﻲ ااﺳﺖ‬
‫ﻣﻔﻬﻮم ﺎﻛ ﻜ‬
‫ﻳﻚ ﻔ‬
‫ﻛﺎر ﻚ‬
‫ﺗﺮﻣﻮدﻳﻨﺎﻣﻴﻚ‪ ،‬ﻛﺎ‬
‫ﺎ ﻚ‬ ‫در ﺗ‬
‫ﻣﺤ ﻂ‬
‫ﻣﺤﻴﻂ‬
‫ﺮز ي‬
‫ﻣﺮزﻫﺎي‬
‫ﻓﺮض ﻛﻨﻴﺪ ﻓﺮاﻳﻨﺪي رخ ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ در آن‪:‬‬

‫‪ -(1‬ﺳﻴﺴﺘﻢ از ﻳﻚ ﺣﺎﻟﺖ اوﻟﻴﻪ ﺑﻪ ﻳﻚ ﺣﺎﻟﺖ ﻧﻬﺎﻳﻲ ﻣﻲرود‬
‫‪ -(2‬ﺟﺴﻢ ﻣﻌﻠﻖ آﻧﻘﺪر ﭘﺎﻳﻴﻦ آورده ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﺑﻪ اﻧﺪازه واﺣﺪ ﻛﺎر اﻧﺠﺎم ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -(3‬ﮔﺮﻣﺎي از ﺳﻴﺴﺘﻢ اﻧﺘﻘﺎل ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺮﮔﺸﺖ ﭘﺬﻳﺮي و ﺑﺮﮔﺸﺖ ﻧﺎﭘﺬﻳﺮي‬
‫ﭘﺬﻳﺮ‬
‫ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﮔ‬
‫ﻓﺮاﻳﻨﺪي ﻛﻪ در ﭘﺎﻳﺎن اﻧﺠﺎم آن‪ ،‬ﻫﻢ ﺳﻴﺴﺘﻢ و ﻫﻢ ﻣﺤﻴﻂ اﻃﺮاف ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺘﻬﺎي اوﻟﻴﻪ ﺧﻮد‬
‫ي در ﺑﻘﺑﻘﻴﻪﻪ ﺟﻬﺎن اﻳﺠﺎد ﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺗﻐﻴﻴﺮي‬ ‫ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺪون اﻳﻨﻜﻪ ﻫﻫﻴﭻ‬
‫ﭻ ﺗﻐ‬ ‫ﮔﺮداﻧﺪه ﻣﻣﻲﺷ ﻧﺪ‪،‬‬
‫ﺑﺎزﮔ داﻧﺪه‬
‫ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﺑﺮﮔﺸﺖﻧﺎﭘﺬﻳﺮ‬
‫ﻓﺮاﻳﻨﺪي ﻛﻪ ﺷﺮاﻳﻂ ﺑﺎﻻ ﻧﺘﻮاﻧﺪ ﺑﺮﻗﺮار ﻛﻨﺪ‪ ،‬ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﺑﺮﮔﺸﺖﻧﺎﭘﺬﻳﺮ ﺧﻮاﻧﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻬﻢ‪:‬‬
‫ﺳﻮال ﻣﻬ‬
‫آﻳﺎ ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي ﻃﺒﻴﻌﻲ ﺑﺮﮔﺸﺖﭘﺬﻳﺮﻧﺪ ﻳﺎ ﻧﻪ؟‬
‫وم ﺮ ﻮ ﻳ ﻴ‬ ‫ﻗﺎﻧﻮن دوم‬
‫ﻳﺞ ﻮ‬ ‫از ﻧﺘﺎﻳﺞ‬
‫ﻳﻜﻲ ز‬
‫ﻧﺎﭘﺬﻳﺮﻧﺪ )ﻳ ﻲ‬
‫ﺑﺮﮔﺸﺖ ﭘ ﻳﺮ‬
‫ﻃﺒﻴﻌﻲ ﺑﺮ‬
‫ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي ﺒﻴ ﻲ‬
‫ﻴﻢ ﻛﻪ ﺗﻤﺎمم ﺮ ﻳ ي‬
‫ﻲدﻫﻴﻢ‬
‫ﻧﺸﺎن ﻣﻲ‬
‫اﻧﻮاع ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي ﺑﺮﮔﺸﺖ ﻧﺎﭘﺬﻳﺮي‬
‫ﺧﺎرﺟﻲ‬
‫داﺧﻠ‬
‫داﺧﻠﻲ‬
‫ﺧﺎرﺟﻲ‬ ‫ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ‬ ‫ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﺑﺮﮔﺸﺖﻧﺎﭘﺬﻳﺮي‬
‫داﺧﻠﻲ‬
‫ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﺑﺮﮔﺸﺖ ﻧﺎﭘﺬﻳﺮي ﻣﻜﺎﻧﻴﻜﻲ‬
‫ﻣﻜﺎﻧﻴﻜﻲ ﺧﺎ‬
‫ﻧﺎﭘﺬﻳﺮي ﻜﺎﻧ ﻜ‬
‫ﺑﺮﮔﺸﺖﻧﺎ ﺬ‬
‫ﺪ ﮔﺸ‬ ‫ﻓﺮاﻳﻨﺪ‬
‫ﻓ ا‬
‫)اﻟﻒ(‪ -‬ﺷﺎﻣﻞ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻫﻤﺪﻣﺎي ﻛﺎر از ﻃﺮﻳﻖ ﻳﻚ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺑﻪ اﻧﺮژي داﺧﻠﻲ ﻳﻚ ﻣﻨﺒﻊ‬
‫ﻊ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻊ ﭼﺴﺒﻨﺪهاي ﻛﻪ در ﺗﻤﺎس ﺑﺎ ﻳﻚ ﻣﻨﺒﻊ‬‫‪ ‬ﺑﻬﻢﻢ زدن ﻧﺎﻣﻨﻈﻢﻢ ﻣﺎﻳﻊ‬
‫‪ ‬ﺑﻪ ﺳﻜﻮن درآﻣﺪن ﻳﻚ ﻣﺎﻳﻊ در ﺣﺎل ﭼﺮﺧﺶ ﻳﺎ در ﺣﺎل ارﺗﻌﺎش ﻛﻪ ﺑﺎ ﻳﻚ ﻣﻨﺒﻊ در ﺗﻤﺎس اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ ‬ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺷﻜﻞ ﻧﺎﻛﺸﺴﺎن ﻳﻚ ﺟﺴﻢ ﺟﺎﻣﺪ ﻛﻪ در ﺗﻤﺎس ﺑﺎ ﻳﻚ ﻣﻨﺒﻊ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺒﻊ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪ ‬اﻧﺘﻘﺎل ﺮﻳ ﻴ‬
‫اﻟﻜﺘﺮﻳﺴﻴﺘﻪ ازز ﻳﻳﻚ و‬
‫ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻛﻪ ﺑﺑﺎ ﻳﻳﻚ ﻣﻨﺒﻊ‬
‫‪‬ﭘﺲﻣﺎﻧﺪ ﻣﻐﻨﺎﻃﻴﺴﻲ ﻳﻚ ﻣﺎده ﻛﻪ ﺑﺎ ﻳﻚ ﻣﻨﺒﻊ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻛﺎر‬ ‫ﻣﻨﺒﻊ ﮔﺮﻣﺎ در دﻣﺎي ﮔﺮﻣﺎ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺑﺪون ﺗﻐﻴﻴﺮ‬

‫‪W‬‬ ‫‪ Q=W‬ﺣﺎﻟﺖ ‪U=‬‬ ‫‪Q W‬‬ ‫ﺛﺎﺑﺖ‬
‫ﻣﻜﺎﻧﻴﻜﻲ ﺧﺎ‬
‫ﻧﺎﭘﺬﻳﺮي ﻜﺎﻧ ﻜ‬
‫ﺑﺮﮔﺸﺖﻧﺎ ﺬ‬
‫ﺪ ﮔﺸ‬ ‫ﻓﺮاﻳﻨﺪ‬
‫ﻓ ا‬
‫)ب(‪ -‬ﺷﺎﻣﻞ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﻲ درروي ﻛﺎر ﺑﻪ اﻧﺮژي داﺧﻠﻲ ﻳﻚ ﺳﻴﺴﺘﻢ‬
‫‪ ‬ﺑﻬﻢ زدن ﻧﺎﻣﻨﻈﻢ ﻣﺎﻳﻊ ﭼﺴﺒﻨﺪهاي ﻛﻪ از ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ ﻋﺎﻳﻖ ﺑﻨﺪي ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ش‪.‬‬
‫ارﺗﻌﺎش‬
‫ﺶ ﻳﻳﺎ ر‬
‫ﭼﺮﺧﺶ‬
‫ي ﺷﺪه ازز ﺣﺎﻟﺖ ﭼﺮ‬‫ﻳﻖ ﺑﺑﻨﺪي‬
‫ﻳﻊ ﻋﺎﻳﻖ‬ ‫‪ ‬ﺑﺑﻪ ﻮ‬
‫ﺳﻜﻮن دررآﻣﺪن ﻳﻳﻚ ﻣﺎﻳﻊ‬
‫‪ ‬ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺷﻜﻞ ﻧﺎﻛﺸﺴﺎن ﻳﻚ ﺟﺴﻢ ﺟﺎﻣﺪ ﻛﻪ از ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ ﻋﺎﻳﻖ ﺑﻨﺪي ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ ‬اﻧﺘﻘﺎل اﻟﻜﺘﺮﻳﺴﻴﺘﻪ از ﻳﻚ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻛﻪ از ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ ﻋﺎﻳﻖ ﺑﻨﺪي ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ ﻋﺎﻳﻖ ﺑﻨﺪي ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻧﻈﺮ ﮔ ﻣﺎﻳ‬ ‫‪‬ﭘﭘﺲﻣﺎﻧﺪ ﻣﻐﻨﺎﻃ‬
‫ﻣﻐﻨﺎﻃﻴﺴﻲ ﻳﻚ ﻣﺎده ﻛﻪ از ﻧﻈ‬
‫ﻛﺎر‬ ‫ﺳﻴﺴﺘﻢ اﻳﺰوﻟﻪ ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ‬

‫‪W‬‬ ‫‪U= W‬‬
‫ﻧﺘﻴﺠﻪ‪ :‬در ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺷﺎﻣﻞ اﺗﻼف ﻛﺎر و ﺗﺒﺪﻳﻞ آن ﺑﻪ اﻧﺮژي داﺧﻠﻲ ﻳﻚ ﺳﻴﺴﺘﻢ‬
‫ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬از ﺧﻮد ﺑﺮﮔﺸﺖ ﻧﺎﭘﺬﻳﺮي ﻣﻜﺎﻧﻴﻜﻲ ﺧﺎرﺟﻲ ﻧﺸﺎن ﻣﻲ دﻫﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﺑﺮﮔﺸﺖﻧﺎﭘﺬﻳﺮي ﻣﻜﺎﻧﻴﻜﻲ داﺧﻠﻲ‬
‫ﺷﺎﻣﻞ ﺗﺒﺪﻳﻞ اﻧﺮژي داﺧﻠﻲ ﻳﻚ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺑﻪ اﻧﺮژي ﻣﻜﺎﻧﻴﻜﻲ و ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﺠﺪد آن ﺑﻪ اﻧﺮژي داﺧﻠﻲ‬
‫‪ ‬ﻫﺠﻮم ﻧﺎﮔﻬﺎﻧﻲ ﮔﺎز ﻛﺎﻣﻞ ﺑﻪ داﺧﻞ ﺧﻼ )ﻓﺮاﻳﻨﺪ اﻧﺒﺴﺎط آزاد(‬
‫‪ ‬ﺗﺮاوش ﮔﺎز از ﻃﺮﻳﻖ ﻳﻚ ﺟﺪار ﻣﺘﺨﻠﺨﻞ )ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﺧﻔﺎﻧﺸﻲ(‬
‫ﺑﺮﻳﺪه ﺷﺪن آن‪.‬‬

‫ﺗﺤﺖ ﻛﺸﺶ ﭘﺲ از ﺪ‬
‫ﻳﻚ ﺳﻴﻢ ﺗ ﺖ‬ ‫‪ ‬ﺪا‬
‫ﺻﺪاي ﻚ‬
‫‪ ‬ﺗﺮﻛﻴﺪن ﻳﻚ ﺣﺒﺎب ﺻﺎﺑﻮن ﭘﺲ از ﺳﻮراخ‬

‫خ ﺷﺪن‪.‬‬
‫ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﺑﺮﮔﺸﺖ ﻧﺎﭘﺬﻳﺮي ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ‬
‫ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﺑﺮﮔﺸﺖﻧﺎﭘﺬﻳﺮي ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ ﺧﺎرﺟﻲ و داﺧﻠﻲ‬
‫ﺷﺎﻣﻞ اﻧﺘﻘﺎل ﮔﺮﻣﺎ ﺑﻴﻦ ﻳﻚ ﺳﻴﺴﺘﻢ و ﻳﻚ ﻣﻨﺒﻊ در اﺛﺮ ﻳﻚ اﺧﺘﻼف دﻣﺎي ﻣﺘﻨﺎﻫﻲ‬
‫‪ ‬رﺳﺎﻧﺶ ﻳﺎ ﺗﺎﺑﺶ از ﻳﻚ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺑﻪ ﻳﻚ ﻣﻨﺒﻊ ﺳﺮدﺗﺮ‪.‬‬
‫‪ ‬رﺳﺎﻧﺶ ﻳﺎ ﺗﺎﺑﺶ ﮔﺮﻣﺎ از ﻃﺮﻳﻖ ﻳﻚ ﺳﻴﺴﺘﻢ )ﻛﻪ ﺑﺪون ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺑﺎﻗ‬

‫ﺑﺎﻗﻲ ﻣﻣﻲ ﻣﺎﻧﺪ( از ﻳﻚ ﻣﻨﺒﻊ ﮔﺮم ﺑﻪ‬
‫ﻳﻚ ﻣﻨﺒﻊ ﺳﺮدﺗﺮ‬
‫ﻓﺮاﻳﻨﺪي ﻛﻪ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﻏﻴﺮ ﻳﻜﻨﻮاﺧﺖ ﺑﻮدن دﻣﺎ ﺷﺎﻣﻞ اﻧﺘﻘﺎل ﮔﺮﻣﺎ ﺑﻴﻦ اﺟﺰاي ﻳﻚ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻣﻲ‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻧﺎﭘﺬﻳﺮ ا ﺖ‬
‫ﺑﺮﮔﺸﺖ ﻧﺎ ﺬ‬
‫ﻛﻼﺳﻴﻮس ﮔﺸﺖ‬ ‫ﺑﻴﺎن ﻛﻼ‬
‫ﻗﺎﻧﻮن دوم ﺑﻪ ﺎن‬
‫ﺷﻮد ﻧﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﻗﺎﻧ ن‬
‫ﺷ‬
‫ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﺑﺮﮔﺸﺖ ﻧﺎﭘﺬﻳﺮي ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ‬
‫ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﺑﺮﮔﺸﺖﻧﺎﭘﺬﻳﺮي ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ‬
‫ﺷﺎﻣﻞ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺧﻮدﺑﺨﻮدي ﺳﺎﺧﺘﺎر داﺧﻠﻲ‪ ،‬ﺗﺮﻛﻴﺐ ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ‪ ،‬ﭼﮕﺎﻟﻲ‪ ،‬ﺷﻜﻞ ﺑﻠﻮري و ‪ ...‬ﻣﻲ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ ‬ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﺟﺪﻳﺪ‪.‬‬
‫‪ ‬اﺧﺘﻼط دو ﻣﺎده ﻣﺨﺘﻠﻒ‪.‬‬
‫‪ ‬ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻧﺎﮔﻬﺎﻧﻲ ﻓﺎز‪.‬‬
‫‪ ‬ﻋﺒﻮر ﻣﺎده ﺑﻴﻦ ﻓﺎزﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ در ﺗﻤﺎس ﺑﺎ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺷﺮاﻳﻂ ﺑﺮﮔﺸﺖ ﭘﺬﻳﺮي‬
‫ﺗﻤﺎم ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي ﻃﺒﻴﻌﻲ ﺧﻮدﺑﺨﻮدي ﺑﺮﮔﺸﺖﻧﺎﭘﺬﻳﺮﻧﺪ‬
‫وﻳﮋﮔﻴﻬﺎي ﻣﺸﺘﺮك ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي ﻃﺒﻴﻌﻲ‪:‬‬
‫‪ ‬ﺷﺮاﻳﻂ ﺗﻌﺎدل ﺗﺮﻣﻮدﻳﻨﺎﻣﻴﻜﻲ )ﺗﻌﺎدل ﻣﻜﺎﻧﻴﻜﻲ‪ ،‬ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ و ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ( ﺑﺮﻗﺮار ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬

‫‪ ‬آﺛﺎر اﺗﻼﻓﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﭼﺴﺒﻨﺪﮔﻲ‪ ،‬اﺻﻄﻜﺎك‪ ،‬ﻧﺎﻛﺸﺴﺎﻧﻲ‪ ،‬ﻣﻘﺎوﻣﺖ اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ و ﭘﺴﻤﺎﻧﺪ ﻣﻐﻨﺎﻃﻴﺴﻲ‬
‫وﺟﻮد دارد‪.‬‬
‫ﺑﺮاي اﻳﻨﻜﻪ ﻓﺮاﻳﻨﺪي ﺑﺮﮔﺸﺖ ﭘﺬﻳﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ داراي وﻳﮋﮔﻴﻬﺎي ﻓﻮق ﻧﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ .1‬ﺑﻪ ﻃﻮر اﻳﺴﺘﺎوار اﻧﺠﺎمم ﮔﻴﺮد‪.‬‬

‫ﭘﺬﻳﺮي‬
‫ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﮔﺸﺖ‬
‫ﻓ ا ﻨﺪ‬
‫‪ .2‬ﺑﺎ ﻫﻴﭻ اﺛﺮ اﺗﻼف ﻛﻨﻨﺪه اي ﻫﻤﺮاه ﻧﺒﺎﺷﺪ‬
‫ﺳﻄﻮح ﺑﻲ درروي ﺑﺮﮔﺸﺖ ﭘﺬﻳﺮ‬
‫ﺗﺮﻣﻮدﻳﻨﺎﻣﻴﻚ‪::‬‬
‫ﻳﻜﻲ از ﭘﻴﺎﻣﺪﻫﺎي ﻗﺎﻧﻮن دوم ﺗﺮﻣﻮدﻳﻨﺎﻣﻴﻚ‬
‫ﻳﻜ‬
‫ﺗﻤﺎم ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي ﻃﺒﻴﻌﻲ ﺧﻮدﺑﺨﻮدي و ﺑﺮﮔﺸﺖﻧﺎﭘﺬﻳﺮﻧﺪ‬
‫از ﭘﻴﺎﻣﺪﻫﺎي دﻳﮕﺮ ﻗﺎﻧﻮن دوم ﺗﺮﻣﻮدﻳﻨﺎﻣﻴﻚ‪:‬‬
‫ﻦ و ﻛﻼوﺳﻴﻮس‬
‫ﻮس‬ ‫ﻛﻠﻮﻳﻦ‬
‫ﻛﺎرﻧﻮ‪ ،‬ﻮ‬
‫ﻮ‬ ‫ﻲ‪:‬‬ ‫‪ ‬روش‬
‫ش ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ‬
‫‪ ‬روش اﺻﻞ ﻣﻮﺿﻮﻋﻲ‪ :‬ﻛﺎراﺗﺌﻮدوري‬
‫اﺻﻞ ﻣﻮﺿﻮﻋﻲ ﻛﺎراﺗﺌﻮدوري‪:‬‬

‫در ﻣﺠﺎورت ﻫﺮ ﺣﺎﻟﺖ ﺗﻌﺎدل ﻳﻚ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺑﺎ ﻫﺮ ﺗﻌﺪاد ﻣﺨﺘﺼﺎت ﺗﺮﻣﻮدﻳﻨﺎﻣﻴﻜﻲ‪،‬‬
‫ﺣﺎﻟﺘﻬﺎﻳﻲ وﺟﻮد دارﻧﺪ ﻛﻪ ﻧﻤﻲ ﺗﻮان ﺗﻮﺳﻂ ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي ﺑﻲ دررو ﺑﻪ آﻧﻬﺎ رﺳﻴﺪ‬
‫ﺗﻤﺎمم ﭘﻴﺎﻣﺪﻫﺎي اﺻﻞ ﻣﻮﺿﻮعع ﻛﺎراﺗﺌﻮدوري ﻣﺴﺘﻘﻴﻤﺎ از ﻗﺎﻧﻮن دومم ﺗﺮﻣﻮدﻳﻨﺎﻣﻴﻚ ﺑﻪ ﺑﻴﺎن‬
‫ﻛﻠﻮﻳﻦ ﭘﻼﻧﻚ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻣﻲ ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺑﻴﺎن رﻳﺎﺿﻲ ﺳﻄﻮح ﺑﻲ درروي ﺑﺮﮔﺸﺖ ﭘﺬﻳﺮ‬
‫ﺎ ﻚ‬
‫ﺗﺮﻣﻮدﻳﻨﺎﻣﻴﻚ‬ ‫ﻗﺎﻧﻮن ا ل‬
‫اول‬ ‫‪ :‬ﻗﺎﻧ ن‬ ‫‪dQ  dU  YdX‬‬
‫‪ U ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ U  ‬‬
‫‪dQ  ‬‬ ‫‪ dt   Y  ‬‬ ‫‪  dX‬‬
‫‪ t  X‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ X t ‬‬
‫در ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﺑﻲ دررو‪،‬‬ ‫‪ U ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ U  ‬‬
‫‪‬‬ ‫‪ dt   Y  ‬‬ ‫‪  dX  0‬‬
‫ﺗﻐﻴﻴﺮات ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ ﺻﻔﺮ اﺳﺖ‬ ‫‪ t  X‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ X t ‬‬
‫‪ U ‬‬
‫‪Y ‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ dt ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬‫‪X‬‬ ‫‪t‬‬
‫درروي ‪t,X‬‬ ‫ﺷﻴﺐ ﻣﻨﺤﻨﻲ ﺑﻲ‬ ‫‪‬‬ ‫‪ ‬‬
‫‪ dX  ad‬‬ ‫‪ U ‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪t‬‬ ‫‪X‬‬
‫‪ (t , X )  constant‬‬ ‫ﺷﺎﻣﻞ ﻳﻚ ﺧﺎﻧﻮاده ﻣﻨﺤﻨﻲ‬

‫ﻣﻨﺤﻨﻲ ﺑﺮﮔﺸﺖ ﭘﺬﻳﺮي ﺑﻲ دررو ﻛﻪ ﺷﺎﻣﻞ ﺗﻤﺎم ﺣﺎﻻت ﺗﻌﺎدﻟﻲ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻓﺮض‪:‬‬
‫)‪(t , X , X , Y , Y ‬‬ ‫ﺳﻴﺴﺘﻤﻲ ﺷﺎﻣﻞ ﭘﻨﺞ ﻣﺨﺘﺼﻪ ﺗﺮﻣﻮدﻳﻨﺎﻣﻴﻜﻲ‬
‫‪ :‬ﻗﺎﻧﻮن اول ﺗﺮﻣﻮدﻳﻨﺎﻣﻴﻚ‬ ‫‪dQ  dU  YdX  Y dX ‬‬
‫دارد‬
‫ﻞ ر‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﻪ ﻣﺴﺘﻘﻞ‬
‫وﺟﻮد دوو ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺣﺎﻟﺖ‪ ،‬ﻓﻘﻂ ﺳﻪ ﺼ‬
‫ﺑﺑﻪ ﻋﻠﺖ وﺟﻮ‬
‫ﺣﺎﻻت ﺗﻌﺎدﻟﻲ‬
‫‪U‬‬
‫‪i‬‬
‫ﺑﺮﮔﺸﺖ ﭘﺬﻳﺮي ﺑﻲ دررو‬
‫ﭘﺬﻳﺮي ﺑﻲ دررو‬
‫ررو‬ ‫ﺑﺮﮔﺸﺖ ﭘ ﻳﺮي‬
‫ﺑﺮ‬ ‫‪f2‬‬
‫‪f1‬‬ ‫‪X‬‬
‫’‪X‬‬
‫دررو ﺑﺑﻪ ﻫﺮﺮ دوو ﺣﺎﻟﺖ ‪ f1‬و ‪ f2‬ﻛﻪ ﺑﺮ‬
‫ﻳﺮ ﺑﻲ ررو‬
‫ﺑﺮﮔﺸﺖ ﭘﭘﺬﻳﺮ‬‫ي ﺑﺮ‬
‫ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي‬ ‫ﺗﻮانن ازز ﻧﻘﻄﻪ ‪ i‬ﻮ‬
‫ﺗﻮﺳﻂ ﺮ ﻳ‬ ‫ﻲ ﻮ‬‫ﻧﻤﻲ‬
‫روي ﻳﻚ ﺧﻂ ﺑﺎ و ﺛﺎﺑﺖ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﻧﺪ‪ ،‬رﺳﻴﺪ‪.‬‬
‫ﺗﻌﺎدﻟﻲ‬
‫ﺣﺎﻻت ﺎ ﻟ‬
‫ﺎﻻ‬
‫‪U‬‬
‫‪i‬‬
‫ﺑﺮﮔﺸﺖ ﭘﺬﻳﺮي ﺑﻲ دررو‬
‫ﺑﺮﮔﺸﺖ ﭘﺬﻳﺮي ﺑﻲ دررو‬ ‫‪f2‬‬
‫‪f1‬‬ ‫‪X‬‬
‫’‪X‬‬
‫ﻣﻜﺎن ﻫﻨﺪﺳﻲ ﺗﻤﺎم ﻧﻘﺎﻃﻲ ﻛﻪ از ‪ i‬ﺗﻮﺳﻂ ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي ﺑﺮﮔﺸﺖ ﭘﺬﻳﺮ ﺑﻲ دررو ﻗﺎﺑﻞ ﺣﺼﻮل‬
‫ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻓﻀﺎﻳﻲ را ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲ دﻫﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﻌﺪ آن ﻳﻜﻲ ﻛﻤﺘﺮ از ﺳﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﻳﮕﺮ‪ ،‬اﻳﻦ‬
‫دارﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻗﺮار ا ﻧﺪ‬
‫ﺑﻌﺪي ﻗ ا‬
‫ﺳﻄﺢ دو ﺪ‬
‫ﻳﻚ ﻄ‬‫ﻧﻘﺎط ﺑﺮ روي ﻚ‬
‫ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ را ﻗﻄﻊ ﻛﻨﻨﺪ‬

‫ﮕ‬ ‫ﺑﺮﮔﺸﺖ ﭘﺬﻳﺮ ﺑﻲ دررو ﻧﻤﻲ ﺗﻮاﻧﻨﺪ‬
‫ﺳﻄﻮح ﮔ‬
‫اﻧﺘﮕﺮال ﭘﺬﻳﺮي ‪dQ‬‬
‫ﻓﺮض‪:‬‬
‫)‪(t , X , X , Y , Y ‬‬ ‫ﺳﻴﺴﺘﻤﻲ ﺷﺎﻣﻞ ﭘﻨﺞ ﻣﺨﺘﺼﻪ ﺗﺮﻣﻮدﻳﻨﺎﻣﻴﻜﻲ‬
‫‪ :‬ﻗﺎﻧﻮن اول ﺗﺮﻣﻮدﻳﻨﺎﻣﻴﻚ‬ ‫‪dQ  dU  YdX  Y dX ‬‬
‫ﻲ درروي‬‫ﺳﻄﻮح ﺑﻲ‬
‫ﺧﺎﻧﻮاده ﻮح‬
‫ﻮ‬ ‫‪ (t , X , X )  constant‬‬
‫ﺑﺮﮔﺸﺖ ﭘﺬﻳﺮ ﻏﻴﺮ ﻣﺘﻘﺎﻃﻊ‬
‫‪dQ  dU  YdX  Y dX ‬‬ ‫ﻏﻴﺮﻛﺎﻣﻞ‬

‫ﻞ‬ ‫اﻧﺘﮕﺮال ﻴﺮ‬
‫ﺮ‬
‫‪ U ‬‬ ‫‪ U ‬‬ ‫‪ U ‬‬
‫‪dU  ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪d‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪dX‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ dX ‬‬
‫‪   X , X ‬‬ ‫‪ X  , X ‬‬ ‫‪ X   , X‬‬ ‫‪ U ‬‬
‫‪ U ‬‬
‫‪ ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ dQ  d‬‬
‫‪dX  dX   0  dQ  ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪d‬‬ ‫‪   X , X ‬‬
‫‪   X , X ‬‬
‫‪1‬‬
‫اﻧﺘﮕﺮاﻟﻲ‬
‫‪ :‬ﻋﺎﻣﻞ ﮕ‬ ‫اﻧﺘﮕﺮال ﻛﺎﻣﻞ‬
‫ﮕ‬
‫‪‬‬
‫ﻣﻔﻬﻮم ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ ‪1/‬‬
‫ﺧﺎﺻﻴﺘﻲ ااز‬
‫ﻋﻨﻮان ﺧﺎ‬
‫دﻣﺎ ﺑﻪ ان‬
‫اﺳﺎﺳﻲ ﺎ‬
‫ﻣﻔﻬﻮم ا ﺎ‬
‫دﻣﺎ ﺑﻪ ﻔ‬
‫اﻧﺘﮕﺮال ﮔﮔﻴﺮي ﺑﻪ ﺎ‬
‫ﻋﺎﻣﻞ اﻧ ﮕ ال‬
‫واﺑﺴﺘﮕﻲ ﺎ ﻞ‬
‫ﻛﺮدن ا ﮕ‬
‫ﭘﻴﺪا ﻛ ن‬
‫ﺑﺮاي ﺪا‬
‫ا‬
‫ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻛﻪ ﺗﻌﺎدل ﺑﻴﻦ ﺳﻴﺴﺘﻤﻬﺎ را ﺑﻴﺎن ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺮ ﻣﻲ ﮔﺮدﻳﻢ‪.‬‬
‫‪dQ   (t ) f ( )d‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪1‬‬
‫ﻋﺎﻣﻞ اﻧﺘﮕﺮاﻟﻲ‬
‫اﻧﺘﮕﺮال ﻛﺎﻣﻞ‬ ‫‪ (t‬‬
‫) ‪(t‬‬
‫اﻧﺘﮕﺮال ﻏﻴﺮﻛﺎﻣﻞ‬
‫ﻋﺎﻣﻞ اﻧﺘﮕﺮال ﮔﻴﺮي ﻓﻘﻂ ﺗﺎﺑﻌﻲ از دﻣﺎﺳﺖ و ﺑﺮاي ﻫﻤﻪ ﺳﻴﺴﺘﻤﻬﺎ ﻳﻜﺴﺎن ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﻲ ﺷﻮد‬
‫ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ دﻣﺎي ﻣﻄﻠﻖ را ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻛﻨﺪ‬ ‫) ‪ ((t‬‬
‫ﺗﺴﺎوي دﻣﺎي ﮔﺎز ﻛﺎﻣﻞ و دﻣﺎي ﻛﻠﻮﻳﻦ‬
‫ﺗﻮﺿﻴﺢ اﻳﻦ ﻗﺴﻤﺖ را ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان ﻳﻚ ﻣﺴﺎﻟﻪ ﺑﺎ راه ﺣﻞ در آﺧﺮ ﻫﻤﻴﻦ ﺑﺨﺶ ﻣﻲ آورﻳﻢ‬
‫ﻴﺢ ﻴﻧﻴﺴﺖ؟‬
‫ﺻﺤﻴﺢ‬
‫وري ﺻ‬
‫ﻛﺎراﺗﺌﻮدوري‬
‫ﻮﺿﻮع ر ﻮ‬‫ﺻﻞ ﻣﻮﺿﻮع‬
‫ﻣﻮرد اﺻﻞ‬
‫ي زﻳﺮ درر ﻮر‬
‫ﮔﺰﻳﻨﻪﻫﺎي‬
‫ﻛﺪامم ﻳﻳﻚ ﺰﻳ‬
‫)اﻟﻒ( ﭘﻴﺎﻣﺪي از ﻗﺎﻧﻮن دوم ﺗﺮﻣﻮدﻳﻨﺎﻣﻴﻚ اﺳﺖ‪.‬‬
‫)ب( ﺗﻤﺎم ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي ﺑﻲ درروي ﺑﺮﮔﺸﺖ ﭘﺬﻳﺮي‪ ،‬اﻟﺰاﻣﺎ ﺑﺮ روي ﻳﻚ ﺳﻄﺢ ﻗﺮار ﻧﻤﻲ ﮔﻴﺮﻧﺪ‪.‬‬
‫)ج( دﺳﺘﺮﺳﻲ ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺘﻬﺎي ﻣﻮﺟﻮد در ﻣﺠﺎورت ﺣﺎﻟﺖ ﺗﻌﺎدل ﻳﻚ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺑﺎ ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي ﺑﻲ‬
‫دررو اﻣﻜﺎن ﭘﺬﻳﺮ ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬
‫)د( اﻛﺜﺮ ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي ﻃﺒﻴﻌﻲ ﺧﻮدﺑﺨﻮدي و ﺑﺮﮔﺸﺖ ﭘﺬﻳﺮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻴﺢ ﻴﻧﻴﺴﺖ؟‬
‫ﺻﺤﻴﺢ‬
‫وري ﺻ‬
‫ﻛﺎراﺗﺌﻮدوري‬
‫ﻮﺿﻮع ر ﻮ‬‫ﺻﻞ ﻣﻮﺿﻮع‬
‫ﻣﻮرد اﺻﻞ‬
‫ي زﻳﺮ درر ﻮر‬
‫)اﻟﻒ( ﭘﻴﺎﻣﺪي از ﻗﺎﻧﻮن دوم ﺗﺮﻣﻮدﻳﻨﺎﻣﻴﻚ اﺳﺖ‪.‬‬
‫)ب( ﺗﻤﺎم ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي ﺑﻲ درروي ﺑﺮﮔﺸﺖ ﭘﺬﻳﺮي‪ ،‬اﻟﺰاﻣﺎ ﺑﺮ روي ﻳﻚ ﺳﻄﺢ ﻗﺮار ﻧﻤﻲ ﮔﻴﺮﻧﺪ‪.‬‬
‫)ج( دﺳﺘﺮﺳﻲ ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺘﻬﺎي ﻣﻮﺟﻮد در ﻣﺠﺎورت ﺣﺎﻟﺖ ﺗﻌﺎدل ﻳﻚ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺑﺎ ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي ﺑﻲ‬
‫دررو اﻣﻜﺎن ﭘﺬﻳﺮ ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬
‫)د( اﻛﺜﺮ ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي ﻃﺒﻴﻌﻲ ﺧﻮدﺑﺨﻮدي و ﺑﺮﮔﺸﺖ ﭘﺬﻳﺮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻣﺘﻦ درس و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺻﻔﺤﺎت ‪ 213‬و ‪ 214‬ﻛﺘﺎب ﻣﺮﺟﻊ ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﻛﻨﻴﺪ‬
‫ﻲ ﺑﺑﺎﺷﺪ؟‬
‫ي زﻳﺮ ﻣﻲ‬
‫ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي‬
‫ﻞ ﻛﺪامم ﻳﻳﻚ ازز ﺮ ﻳ‬
‫ﻞ ﺷﺎﻣﻞ‬
‫ي ﻛﺎﻣﻞ‬
‫ﮔﺎزﻫﺎي‬
‫ﻮي ز‬‫ﻛﺎرﻧﻮي‬
‫ﭼﺮﺧﻪ ر‬
‫ﭼﺮ‬
‫)اﻟﻒ( ﻫﻤﺪﻣﺎ و ﻫﻢ ﺣﺠﻢ‪.‬‬
‫)ب( ﻫﻤﺪﻣﺎ و ﺑﻲ درروي ﺑﺮﮔﺸﺖ ﭘﺬﻳﺮ‪.‬‬
‫)ج( ﻫﻤﺪﻣﺎ و ﺑﻲ درروي ﺑﺮﮔﺸﺖ ﻧﺎﭘﺬﻳﺮ‪.‬‬
‫ﺑﺮﮔﺸﺖ ﭘﺬﻳﺮ و ﻫﻢ ﺣﺠﻢ‪.‬‬

‫)د( ﺑﻲ درروي ﮔ‬
‫ﻲ ﺑﺑﺎﺷﺪ؟‬
‫ي زﻳﺮ ﻣﻲ‬
‫ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي‬
‫ﻞ ﻛﺪامم ﻳﻳﻚ ازز ﺮ ﻳ‬
‫ﻞ ﺷﺎﻣﻞ‬
‫ي ﻛﺎﻣﻞ‬
‫ﮔﺎزﻫﺎي‬
‫ﻮي ز‬‫ﻛﺎرﻧﻮي‬
‫ﭼﺮ‬
‫‪QH‬‬
‫)اﻟﻒ( ﻫﻤﺪﻣﺎ و ﻫﻢ ﺣﺠﻢ‪.‬‬
‫)ب( ﻫﻤﺪﻣﺎ و ﺑﻲ درروي ﺑﺮﮔﺸﺖ ﭘﺬﻳﺮ‪.‬‬
‫)ج( ﻫﻤﺪﻣﺎ و ﺑﻲ درروي ﺑﺮﮔﺸﺖ ﻧﺎﭘﺬﻳﺮ‪.‬‬
‫ﺑﺮﮔﺸﺖ ﭘﺬﻳﺮ و ﻫﻢ ﺣﺠﻢ‪.‬‬

‫)د( ﺑﻲ درروي ﮔ‬
‫دﻣﺎ‬
‫ﺣﺠﻢ‬
‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 226‬ﻛﺘﺎب ﻣﺮﺟﻊ ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﻛﻨﻴﺪ‬
‫ﻣﺴﺎﻟﻪ )ﺗﺴﺎوي دﻣﺎي ﮔﺎز ﻛﺎﻣﻞ و دﻣﺎي ﻛﻠﻮﻳﻦ(‬
‫ﻳﺮ زﻳﺮ‬
‫ﺑﺒﺮﻳﺪ و ﻣﻘﺎدﻳﺮ‬
‫دﻟﺨﻮاه ﺑﺑﻪ ﻛﺎرر ﺑﺒﺮﻳ‬
‫ﻮي ﻮ‬ ‫ﻛﺎرﻧﻮي‬
‫ﻣﻮرد ﻫﺮﺮ ﭼﺮ‬
‫ﻮﻳﻦ ررا درر ﻮر‬
‫س ﻛﻠﻮﻳﻦ‬
‫ﻣﻘﻴﺎس‬
‫ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻴ‬
‫ﺮﻳ‬
‫را ﺣﺴﺎب ﻛﻨﻴﺪ‪.‬‬
‫)اﻟﻒ(‪ -‬ﺑﺎزده ﻳﻚ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻛﺎرﻧﻮ‬
‫ﻛﺎرﻧﻮ‬
‫ﻳﺨﭽﺎل ﻛﺎ ﻧ‬
‫ﻳﻚ ﺨ ﺎل‬ ‫ﻋﻤﻞ ﻚ‬
‫ﺿﺮﻳﺐ ﻞ‬ ‫)ب(‪ -‬ﺿ‬
‫‪QH‬‬
‫ﻛﺎرﻧﻮي‬
‫ﻮي‬ ‫ﭼﺮﺧﻪ ر‬
‫ﭼﺮ‬
(‫ﺣﻞ ﻣﺴﺎﻟﻪ )ﺗﺴﺎوي دﻣﺎي ﮔﺎز ﻛﺎﻣﻞ و دﻣﺎي ﻛﻠﻮﻳﻦ‬
(‫ﺟﻮاب ﻗﺴﻤﺖ )اﻟﻒ‬

dQ  CV d  PdV
QH
d  0 : ‫در ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﻫﻤﺪﻣﺎ‬
 VB  
VB
Q H   PV
dV
 nRT H ln     VC 
ln  
VA
V  A 
V QC TC  V D 
 
VC
dV  VC   Q H TH  V B 
QC   PV  nRTC ln    ln  
VD
V  VD    VA 
www.topsoal.ir
‫ﺣﻞ ﻣﺴﺎﻟﻪ )ﺗﺴﺎوي دﻣﺎي ﮔﺎز ﻛﺎﻣﻞ و دﻣﺎي ﻛﻠﻮﻳﻦ(‬
‫‪QH‬‬
‫درروي ‪BC‬‬ ‫ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﺑﻲ‬

‫در ﻓ ا ﻨﺪ‬
‫‪CV H d‬‬ ‫‪dV ‬‬
‫‪T‬‬ ‫‪VB‬‬
‫‪dV‬‬ ‫‪dV‬‬
‫‪dQ  0‬‬ ‫‪CV d   PV‬‬
‫‪V‬‬
‫‪  nR‬‬
‫‪V‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪nR TC ‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪VC‬‬
‫‪V ‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪CV d‬‬
‫‪TH‬‬ ‫‪VA‬‬
‫‪dV ‬‬
‫در ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﺑﻲ درروي ‪DA‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪nR TC ‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪V‬‬ ‫‪‬‬
‫‪VD‬‬ ‫‪‬‬
‫‪VC VD‬‬
‫‪Q‬‬ ‫‪T‬‬
‫‪  1 C  1 C‬‬
‫‪QC TC‬‬
‫‪‬‬ ‫ﺢ ﻗﺒﻞ‬
‫ﺒﻞ‬ ‫ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺻﻔﺢ‬
‫ﺑﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده ازز ﻴﺠ‬ ‫‪‬‬
‫‪QH‬‬ ‫‪TH‬‬ ‫‪QH TH‬‬ ‫‪VB VA‬‬
(‫اداﻣﻪ ﺣﻞ ﻣﺴﺎﻟﻪ )ﺗﺴﺎوي دﻣﺎي ﮔﺎز ﻛﺎﻣﻞ و دﻣﺎي ﻛﻠﻮﻳﻦ‬
(‫ﺟﻮاب ﻗﺴﻤﺖ )ب‬

QH
QC
‫ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺿﺮﻳﺐ ﻋﻤﻠﻜﺮد ﻳﺨﭽﺎل‬e   
W
VC
dV  VC    VC 
QC   PV  nRTC ln   TC ln 
V  VD    VD 
  
VD

 VB   VC   VB   VC 
W  QH  QC  nRTH ln   nRTC ln  TH ln   TC ln 
 VA   VD   VA   VD 
VC VD TC
‫ﺻﻔﺢ ﻗ ﻞ‬
‫ﻗﺒﻞ‬ ‫اﺳﺘﻔﺎده ااز ﻧﻧﺘﻴﺠﻪ ﻔ‬
‫ ﺑﺎﺎ ا ﻔﺎ‬:  e  
VB VA TH  TC
www.topsoal.ir
‫ﻓﺼﻞ ﻫﺸﺘﻢ‬
‫آﻧﺘﺮوﭘﻲ‬
‫آﻧﺘ‬
‫‪ ‬ﻓﺼﻞ ‪) 8‬آﻧﺘ‬
‫آﻧﺘﺮوﭘﻲ(‬
‫‪ ‬ﻣﻔﻬﻮم آﻧﺘﺮوﭘﻲ‬
‫‪ ‬آﻧﺘﺮوﭘﻲ ﻳﻚ ﮔﺎز ﻛﺎﻣﻞ‬
‫‪ ‬ﻧﻤﻮدار ‪TS‬‬
‫‪ ‬ﭼﺮﺧﻪ ﻛﺎرﻧﻮ‬
‫ﻧﺎﭘﺬﻳﺮي‬
‫ﻳﺮي‬ ‫ﺑﺮﮔﺸﺖ ﭘ‬
‫ﭘﺬﻳﺮي و ﺑﺮ‬
‫ﺑﺮﮔﺸﺖ ﭘ ﻳﺮي‬ ‫‪ ‬ﺮوﭘﻲ‬
‫آﻧﺘﺮوﭘﻲ و ﺑﺮ‬
‫‪ ‬اﺻﻞ اﻓﺰاﻳﺶ آﻧﺘﺮوﭘﻲ‬
‫‪ ‬آﻧﺘﺮوﭘﻲ و ﺑﻲ ﻧﻈﻤﻲ‬
‫ﺪ آﻧﺘ‬
‫ﺗﻮﻟﻴﺪ‬
‫آﻧﺘﺮوﭘﻲ و ﺗ ﻟ‬ ‫‪ ‬ﺟﺮﻳﺎن‬
‫ﺎن آﻧﺘ‬
‫دﻫﺪ‪.‬‬
‫را ﻧﺸﺎن ﻣﻲ ﺪ‬ ‫ﻓﺮاﻳﻨﺪ ا‬
‫ﺟﻬﺘﮕﻴﺮي ﻚ‬
‫اﺳﺖ ﻛﻛﻪ ﺘﮕ‬
‫ﺧﺎﺻﻴﺘﻲ ا ﺖ‬
‫ﺧﺎ ﺘ‬ ‫‪‬‬
‫‪ ‬آﻧﺘﺮوﭘﻲ ﻣﻌﻴﺎري از ﺑﻲ ﻧﻈﻤﻲ در ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ ‬آﻧﺘﺮوﭘﻲ ﻣﻌﻴﺎري از ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺑﺮاي اﻧﺠﺎم ﻛﺎر ﻣﻔﻴﺪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ ‬آﻧﺘﺮوﭘﻲ ﺟﻬﺘﮕﻴﺮي زﻣﺎﻧﻲ را ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻲ ﻳﺎﺑﺪ‪.‬‬
‫ﺶ ﻣﻲ‬‫اﻓﺰاﻳﺶ‬
‫اﻳﺰوﻟﻪ ﺰ‬
‫ﻢ ﺰ‬ ‫ﭘﻲ ﻳﻚ ﺳﻴﺴﺘﻢ‬
‫ﺮ‬ ‫‪‬‬
‫‪dQ   (t ) f ( )d‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪1‬‬
‫ﻋﺎﻣﻞ اﻧﺘﮕﺮاﻟﻲ‬
‫ال ﻛﺎ ﻞ‬
‫ﻛﺎﻣﻞ‬ ‫اﻧﺘﮕﺮال‬
‫اﻧﺘﮕ‬ ‫) ‪ (t‬‬
‫اﻧﺘﮕﺮال ﻏ ﻛﺎ ﻞ‬
‫ﻏﻴﺮﻛﺎﻣﻞ‬ ‫اﻧ ﮕ ال‬
‫ﻋﺎﻣﻞ اﻧﺘﮕﺮال ﮔﻴﺮي ﻓﻘﻂ ﺗﺎﺑﻌﻲ از دﻣﺎﺳﺖ و ﺑﺮاي ﻫﻤﻪ ﺳﻴﺴﺘﻤﻬﺎ ﻳﻜﺴﺎن ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﻲ ﺷﻮد‬
‫) ‪T  k (t ) (k  contant‬‬
‫‪dQ 1‬‬ ‫‪dQR‬‬
‫‪ f ( )d  dS ‬‬
‫‪T‬‬ ‫‪k‬‬ ‫‪T‬‬
‫‪Q‬‬
‫‪ :‬ﺗﻐﻴﻴﺮات آﻧﺘﺮوﭘﻲ در دﻣﺎي ﺛﺎﺑﺖ‬ ‫‪S ‬‬
‫‪T‬‬
‫‪f‬‬
‫‪dQ‬‬ ‫‪dQ‬‬
‫ﻛﻼوﺳﻴﻮس‬
‫ﻗﻀﻴﻪﻪ ﻛﻼ‬
‫‪ :‬ﻗﻀ‬ ‫‪S f  Si  ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ T 0‬‬
‫‪i‬‬
‫‪T‬‬
‫آﻧﺘﺮوﭘﻲ ‪S‬‬
‫آﻧﺘﺮوﭘ‬
‫ﻛﻤﻴﺘﻲ ﺑﺮاي ﺳﻨﺠﺶ ﺑﻲ ﻧﻈﻤﻲ در ﻳﻚ ﺳﻴﺴﺘﻢ‪.‬‬
‫ﻫﻤﻮاره ) ‪. (Scyclic= 0‬‬
‫ا‬ ‫ﭘﺬﻳﺮ‬
‫ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي ﮔﺸ‬
‫ﺑﺮاي ﻓ ا ﺎ‬
‫ا‬
‫‪dQ‬‬
‫‪dS ‬‬
‫‪T‬‬
‫‪f‬‬
‫‪dQ‬‬
‫‪S  ‬‬
‫‪i‬‬
‫‪T‬‬
‫)دﻣﺎ ‪ T‬ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺛﺎﺑﺖ ﻧﺒﺎﺷﺪ(‬

‫دررو ‪dS = 0 ‬‬
‫آدﻳﺎﺑﺎﺗﻴﻚ ﺎﻳﺎ ﺑﻲ د و‬
‫ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي آد ﺎ ﺎﺗ ﻚ‬
‫ﺑﺮاي ﻓ ا ﻨﺪﻫﺎي‬
‫اي‬
‫ﻧﻤﻮدارﻫﺎي ‪ T-S‬در ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﺑﺮﮔﺸﺖ ﭘﺬﻳﺮ‬
‫ﻧﻤﻮدار ‪:T-S‬‬
‫ﻣﺸﺎﺑﻪ ﻧﻤﻮدارﻫﺎي ‪P-V‬‬
‫‪dQ = T dS‬‬
‫‪T‬‬ ‫ﻫﻢ دﻣﺎ‬
‫ﻢ ﻓﺸﺎر‬
‫ﻫﻢ‬
‫ﻫﻢ ﺣﺠﻢ‬
‫‪245‬‬
‫داﻧﺸﮕﺎه ﭘﻴﺎم ﻧﻮر )ﻣﺮﻛﺰ ﺗﻬﺮان(‬ ‫اﺳﺘﺎدﻳﺎر ﮔﺮوه ﻓﻴﺰﻳﻚ‬ ‫‪S‬‬ ‫ﻋﻠﻲاﺻﻐﺮ ﺷﻜﺮي‬
‫ﺳﻄﺢ زﻳﺮ ﻣﻨﺤﻨﻲ ‪T-S‬‬
‫‪dQ = T dS‬‬
‫ﻲ ﺑﺎﺷﺪ‬
‫ج ﺷﺪه و ﻳﺎ وارد ﺷﺪه ﺑﻪ ﺳﻴﺴﺘﻢﻢ ﻣﻲ‬
‫ﮔﺮﻣﺎ ﺧﺎرج‬ ‫ﻧﻤﻮدار ‪ S‬ﺑﻴﺎﻧﮕﺮﺮ ﺰ‬
‫ﻣﻴﺰان ﺮ‬ ‫ﻲ در ﻮ‬
‫ﺢ زﻳﺮﺮ ﻣﻨﺤﻨﻲ‬
‫ﺳﻄﺢ‬
‫‪T‬‬
‫‪Q‬‬
‫‪S‬‬
‫ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي ﭼﺮﺧﻪ اي‬
‫ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي ﭼﺮﺧﻪ اي‪:‬‬

‫ﺢ ﻣﺤﺒﻮس ﺷﺪه در ﻧﻤﻮدار ‪ T-S‬ﮔﺮﻣﺎي ﺧﺎﻟﺺ ‪ Qnet‬را ﺑﻴﺎن ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺳﻄﺢ‬
‫ﻣﻄﺎﺑﻖ ﻗﺎﻧﻮن اول اﻳﻦ ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ ﻣﻴﺰان ﻛﺎر اﻧﺠﺎم ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﻳﺎ اﻧﺠﺎم ﺷﺪه ‪ Wnet‬ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪T‬‬ ‫‪Qnet = Wnet‬‬
‫‪S‬‬
‫ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي ﭼﺮﺧﻪ اي‬
‫‪T-S‬‬
‫‪T‬‬ ‫ﻛﺎراﻳﻲ ﻧﻤﻮدارﻫﺎي ‪S‬‬
‫ﻛﺎراﻳ‬
‫ﺳﻄﺢ ﻣﺤﺒﻮس ﺷﺪه در ﻧﻤﻮدار ‪ T-S‬ﮔﺮﻣﺎي ﺧﺎﻟﺺ ‪ Qnet‬را ﺑﻴﺎن ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻔﻴﺪ ‪ Wnet‬ﻣﻲ ﺎﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻛﺎر ﻔ‬
‫ﻣﻴﺰان ﻛﺎ‬
‫ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎﺎ ا‬
‫ﻣﻄﺎﺑﻖ ﻗﺎﻗﺎﻧﻮن ااولل ااﻳﻦ ا‬
‫ﻄﺎ‬
‫‪T‬‬ ‫‪Qnet = Wnet‬‬
‫‪S‬‬
‫‪QH‬‬
‫‪QC‬‬
‫ﻛﺎراﻳﻲ ﻧﻤﻮدارﻫﺎي ‪T-S‬‬
‫‪TH‬‬
‫ﻣﻮﺗﻮرﻫﺎي ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ را در ﻧﻈﺮ ﺑﮕﻴﺮﻳﺪ ﻛﻪ ﺑﻴﻦ دو‬
‫دﻣﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻛﺎر ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪:‬‬
‫‪QH‬‬ ‫‪ TC‬و ‪TH‬‬
‫ﻣﻲ ﺗﻮان ﺑﺎزده را ﺑﻪ دو ﺻﻮرت زﻳﺮ زﻳﺎد ﻛﺮد‪:‬‬

‫اﻓﺰاﻳﺶ دادن ‪.QH‬‬
‫ﻛﺎﻫﺶ دادن ‪.QC‬‬
‫‪TC‬‬ ‫‪Wnet‬‬ ‫‪QC‬‬

‫‪e‬‬ ‫‪ 1‬‬
‫‪QC‬‬ ‫‪QH‬‬ ‫‪QH‬‬
‫ﺑﺎزده ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ ﭼﺮﺧﻪ ﻛﺎرﻧﻮ‬
‫ﺑﻪ ﭼﺮﺧﻪ ﻣﻮﺗﻮري ﻛﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮﻳﻦ ﺑﺎزده را ﺑﻴﻦ دو‬
‫‪TH‬‬ ‫‪c‬‬ ‫‪d‬‬ ‫دﻣﺎي ﻣﺸﺨﺺ ﻋﻤﻞ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪ ،‬ﭼﺮﺧﻪ ﻛﺎرﻧﻮ ﮔﻮﻳﻨﺪ‪.‬‬
‫‪T‬‬ ‫‪ :a-b‬ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﻫﻤﺪﻣﺎ در دﻣﺎي ‪TC‬‬
‫‪TC‬‬ ‫‪|QC| = TC S‬‬
‫‪b‬‬ ‫‪a‬‬
‫‪ :b-c‬ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﺑﻲ دررو ﺑﻪ دﻣﺎي ‪TH‬‬
‫‪S‬‬ ‫اﻳﻨﺪ ﻫﻤﺪﻣﺎ در دﻣﺎي ‪TH‬‬
‫‪ :cc-d‬ﻓﻓﺮاﻳﻨﺪ‬
‫‪d‬‬
‫‪S‬‬ ‫‪|QH| = TH S‬‬
‫‪Q‬‬ ‫‪ S QC‬‬ ‫‪ :dd-aa‬ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﺑﺑﻲ دررو ﺑﻪ دﻣﺎي ‪TC‬‬
‫‪eCarnot‬‬ ‫‪ 1 C  1‬‬
‫‪QH‬‬ ‫‪S QH‬‬
‫‪TC‬‬
‫‪ 1‬‬
‫‪TH‬‬
‫ﻳﺨﭽﺎﻟﻲ‬
‫ﻲ‬ ‫ﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻳ ﭽ‬
‫ﻲ ﺪ‬ ‫ﺺ ﻛﺎرر ﻣﻲ‬
‫ي ﻣﺸﺨﺺ‬ ‫ﻳﻲ ﻛﻪ ﺑﻴﻦ دو ددﻣﺎي‬
‫ﻳﺨﭽﺎﻟﻬﺎﻳﻲ‬
‫ﺮد( ﻳ ﭽ ﻬ‬
‫ﻋﻤﻠﻜﺮد‬
‫ﺑﻴﺸﺘﺮﻳﻦ ﻤ‬
‫ﺮﻳﻦ )ﺑﻴ ﺮﻳﻦ‬
‫ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ‬
‫ﺑﻬ‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﭼﺮﺧﻪ آن‪ ،‬ﭼﺮﺧﻪ ﻛﺎرﻧﻮ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫اﺻﻞ اﻓﺰاﻳﺶ آﻧﺘﺮوﭘﻲ‬
‫آﻧﺘﺮوﭘﻲ ﺟﻬﺎن در ﻫﺮ ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﺧﻮدﺑﺨﻮدي زﻳﺎد ﻣﻲ ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪Suniverse = Ssystem + Ssurroundings‬‬
‫ﻳﺮ(‬
‫ﻧﺎﭘﺬﻳﺮ‬
‫ﺑﺮﮔﺸﺖ ﭘ‬‫ي )ﺑﺮ‬
‫ﺧﻮدﺑﺨﻮدي‬
‫ي ﻮﺑ ﻮ‬ ‫‪ :‬ﺮﻳ‬
‫ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي‬ ‫‪Suniverse > 0‬‬
‫‪:‬ﻓﺮاﻳﻨﺪ در ﺣﺎل ﺗﻌﺎدل )ﺑﺮﮔﺸﺖ ﭘﺬﻳﺮ(‬ ‫‪Suniverse = 0‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮ اﻳﻦ‪:‬‬
‫‪ ‬ﺗﻐﻴﻴﺮات آﻧﺘﺮوﭘﻲ ﺟﻬﺎن ‪ Suniv‬ﻫﻤﻮاره در ﺣﺎل اﻓﺰاﻳﺶ اﺳﺖ!‬
‫ﻲ اﮔﺮ‬
‫ﺮ‬ ‫ﺷﻮد‪ ،‬ﺣﺘﻲ‬
‫زﻳﺎد ﻮ‬
‫ﻧﺎﭘﺬﻳﺮ زﻳ‬
‫ﺑﺮﮔﺸﺖ ﭘ ﻳﺮ‬‫ﺧﻮدﺑﺨﻮدي و ﺑﺮ‬
‫ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﻮ ﺑ ﻮ ي‬
‫در ﺑﻴﻦ ﻳﻳﻚ ﺮ ﻳ‬ ‫‪Suniv ‬ﺑ ﻳ‬
‫ﺑﺎﻳﺪ ر‬
‫‪ Ssyst‬ﻛﺎﻫﺶ ﻳﺎﺑﺪ‪.‬‬
‫ﻗﺎﻧﻮن دوم ﺗﺮﻣﻮدﻳﻨﺎﻣﻴﻚ‬
‫ﻫﻤﺎن ﻃﻮري ﻛﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ‬

‫ﻃﺒﻴﻌﻲ ﻛﻪ در‬
‫آﻧﺘﺮوﭘﻲ وﺟﻮد دارد‪ .‬ﻳﻚ ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﻃﺒﻴﻌ‬
‫در ﺗﺮﻣﻮدﻳﻨﺎﻣﻴﻚ‪ ،‬ﻛﻤﻴﺖ ﻣﻔﻴﺪي ﺑﻪ ﻧﺎم آﻧﺘﺮوﭘ‬
‫از ﻳﻚ ﺣﺎﻟﺖ ﺗﻌﺎدﻟﻲ ﺷﺮوع و ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺖ دﻳﮕﺮ ﻣﻲ رود ﺑﺎﻳﺪدر ﺟﻬﺘﻲ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ آﻧﺘﺮوﭘﻲ‬
‫ﺳﻴﺴﺘﻢ و ﻣﺤﻴﻂ )آﻧﺘﺮوﭘﻲ ﺟﻬﺎن( ﺑﺮاي ﻳﻚ ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﺑﺮﮔﺸﺖ ﻧﺎﭘﺬﻳﺮ زﻳﺎد ﻣﻲ ﺷﻮد و‬
‫ﻣﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺎﻗﻲ ﻣﻲ ﺎ‬‫ﺛﺎﺑﺖ ﺎﻗ‬
‫ﺑﺮﮔﺸﺖ ﭘﺬﻳﺮ ﺎ‬
‫ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﮔ‬
‫ﻳﻚ ﻓ ا‬
‫ﺑﺮاي ﻚ‬‫ا‬
‫اﻧﺘﻘﺎل ﮔﺮﻣﺎ ‪Q‬‬
‫‪TH‬‬ ‫‪TC‬‬
‫)ﮔﺮﻡ(‬ ‫)ﺳﺮﺩ(‬
‫‪S= Q /T‬‬
‫ﻲﻛﻨﺪ؟‬
‫ﺑﻞ ررا ﺑﻴﺑﻴﺎنن ﻣﻲ‬
‫ﻞ ﻣﻘﺎﺑﻞ‬
‫ﭼﺮﺧﻪ ﺷﻜﻞ‬
‫ﺑﺎزده ﭼﺮ‬
‫ي زﻳﺮ ﺑ ز‬
‫‪T‬‬
‫‪T2‬‬ ‫‪QH‬‬
‫‪T 2  T1‬‬ ‫)اﻟﻒ(‬
‫‪T1‬‬ ‫‪QC‬‬ ‫‪T 2  T1‬‬
‫‪S‬‬
‫‪S1‬‬ ‫‪S2‬‬ ‫‪T1  T 2‬‬
‫)ب (‬
‫‪T 2  T1‬‬
‫‪T 2  T1‬‬
‫)ج(‬
‫‪2T1‬‬
‫‪T1  T 2‬‬
‫)د (‬
‫‪2T 2‬‬
‫ﻲﻛﻨﺪ؟‬
‫ﺑﻞ ررا ﺑﻴﺑﻴﺎنن ﻣﻲ‬
‫ﻞ ﻣﻘﺎﺑﻞ‬
‫ﭼﺮﺧﻪ ﺷﻜﻞ‬
‫ﺑﺎزده ﭼﺮ‬
‫ي زﻳﺮ ﺑ ز‬
‫‪T‬‬
‫‪T2‬‬ ‫‪QH‬‬
‫‪T 2  T1‬‬ ‫)اﻟﻒ(‬
‫‪T1‬‬ ‫‪QC‬‬ ‫‪T 2  T1‬‬
‫‪S‬‬
‫‪S1‬‬ ‫‪S2‬‬ ‫‪T1  T 2‬‬
‫)ب (‬
‫‪T 2  T1‬‬
‫) ‪QC  T1 ( S 2  S1‬‬
‫‪T 2  T1‬‬
‫) ‪(T2  T1 )( S 2  S1‬‬ ‫)ج(‬
‫‪QH ‬‬ ‫‪2T1‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪T1  T 2‬‬
‫)د (‬
‫‪2T 2‬‬
‫ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺑﺎزده ﻣﻮﺗﻮر‬ ‫‪QC‬‬ ‫‪2T1‬‬ ‫‪T T‬‬

‫‪  1‬‬ ‫‪ 1‬‬ ‫‪ 2 1‬‬
‫ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ‬ ‫‪QH‬‬ ‫‪T2  T1 T2  T1‬‬
‫ﺳﺎﻧﺘﻴﮕﺮاد ﺒ ﻳﻞ‬
‫ﺗﺒﺪﻳﻞ‬ ‫ﻴ ﺮ‬ ‫درﺟﻪ‬
‫ﺳﺎﻧﺘﻴﮕﺮاد درر ﻓﺸﺎرر اﺗﻤﺴﻔﺮﺮ ﺑﺑﻪ ﻳﺦ ‪ -10‬رﺟ‬
‫ﻴ ﺮ‬ ‫درﺟﻪ‬
‫ب ‪ 20‬رﺟ‬‫ﺮم آب‬
‫‪ 10‬ﮔﺮم‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﺎ ﻓﺮض اﻳﻨﻜﻪ ﻇﺮﻓﻴﺖ ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ ﺑﺮ ﮔﺮم آب )در ﺣﺎﻟﺖ ﻣﺎﻳﻊ( ﻋﻤﻼ در ‪4/2 J/gK‬‬
‫ﺛﺎﺑﺖ ﺑﻤﺎﻧﺪ‪ ،‬ﻇﺮﻓﻴﺖ ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ ﺑﺮ ﮔﺮم ﻳﺦ ﻧﺼﻒ اﻳﻦ ﻣﻘﺪار و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﮔﺮﻣﺎي ذوب ﻳﺦ در‬
‫ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻛﻛﻨﻴﺪ‪.‬‬
‫را ﺎ‬‫ﺗﻐﻴﻴﺮ آﻧآﻧﺘﺮوﭘﻲ ﻛﻞ ﺳﻴﺴﺘﻢ ا‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻐ‬
‫‪ 335 J/g‬ﺎﺷ‬
‫ﺑﺎ ‪J/‬‬
‫ﺑﺮاﺑﺮ ﺎ‬
‫ﻣﻄﻠﻖ ا‬
‫ﺻﻔﺮ ﻄﻠ‬
‫دﻣﺎي ﻔ‬
‫ﺎ‬
‫ﺳﺎﻧﺘﻴﮕﺮاد ﺒ ﻳﻞ‬
‫ﺗﺒﺪﻳﻞ‬ ‫ﻴ ﺮ‬ ‫درﺟﻪ‬
‫ﺳﺎﻧﺘﻴﮕﺮاد درر ﻓﺸﺎرر اﺗﻤﺴﻔﺮﺮ ﺑﺑﻪ ﻳﺦ ‪ -10‬رﺟ‬
‫ﻴ ﺮ‬ ‫درﺟﻪ‬
‫ب ‪ 20‬رﺟ‬‫ﺮم آب‬
‫‪ 10‬ﮔﺮم‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﺎ ﻓﺮض اﻳﻨﻜﻪ ﻇﺮﻓﻴﺖ ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ ﺑﺮ ﮔﺮم آب )در ﺣﺎﻟﺖ ﻣﺎﻳﻊ( ﻋﻤﻼ در ‪4/2 J/gK‬‬
‫ﺛﺎﺑﺖ ﺑﻤﺎﻧﺪ‪ ،‬ﻇﺮﻓﻴﺖ ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ ﺑﺮ ﮔﺮم ﻳﺦ ﻧﺼﻒ اﻳﻦ ﻣﻘﺪار و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﮔﺮﻣﺎي ذوب ﻳﺦ در‬
‫ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻛﻛﻨﻴﺪ‪.‬‬
‫را ﺎ‬‫ﺗﻐﻴﻴﺮ آﻧآﻧﺘﺮوﭘﻲ ﻛﻞ ﺳﻴﺴﺘﻢ ا‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻐ‬
‫‪ 335 J/g‬ﺎﺷ‬
‫ﺑﺎ ‪J/‬‬
‫ﺑﺮاﺑﺮ ﺎ‬
‫ﻣﻄﻠﻖ ا‬
‫ﺻﻔﺮ ﻄﻠ‬
‫دﻣﺎي ﻔ‬
‫ﺎ‬
‫‪273‬‬
‫‪dT‬‬
‫‪dQ  mcLiquid dT‬‬ ‫ﺻﻔﺮ‬
‫‪ 20‬ﺑﻪ آآب ﻔ‬
‫ﻞ آآب ‪2‬‬
‫ﺗﺒﺪﻳﻞ‬ ‫‪ S1 ‬‬ ‫‪‬‬
‫‪293‬‬
‫‪mcLiquid‬‬
‫‪T‬‬
‫‪dQ  ml f‬‬ ‫‪ml f‬‬
‫ﺦ ﺻﻔﺮ‬
‫ﺗﺒﺪﻳﻞ آب ﺻﻔﺮ ﺑﻪ ﻳﺦ‬
‫‪ S 2  ‬‬
‫‪dQ  mcIce dT‬‬ ‫‪273‬‬
‫ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻳﺦ ﺻﻔﺮ ﺑﻪ ﻳﺦ ‪-10‬‬ ‫‪263‬‬
‫‪dT‬‬
‫‪ S 3 ‬‬ ‫‪ mc‬‬ ‫‪Ice‬‬
‫‪T‬‬
‫‪ S1  2.97 J / K ‬‬ ‫‪273‬‬
‫‪‬‬
‫‪ S 2  12.27 J / K    S  16.02 J / K‬‬
‫‪ S3  0.78 J / K ‬‬
‫دﻣﺎي اوﻟﻴﻪ ‪ Ti‬ﻳﻚ ﻣﻴﻠﻪ رﺳﺎﻧﺎي ﻳﻜﻨﻮاﺧﺘﻲ ﺑﻪ ﭼﮕﺎﻟﻲ ‪ ، ‬ﻃﻮل ‪ L‬و ﺳﻄﺢ ﻣﻘﻄﻊ ﺛﺎﺑﺖ‬
‫ﻃﻮري ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ در اﺑﺘﺪا دو اﻧﺘﻬﺎﻳﺶ ﺑﺎ ﻣﻨﺒﻌﻬﺎي ﮔﺮم و ﺳﺮد ﻛﻪ ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ در دﻣﺎي‬
‫‪ T0‬در ‪ x= 0‬و ‪ TL‬در ‪ x=L‬در ﺗﻤﺎس اﺳﺖ‪ .‬ﺳﭙﺲ در ﻓﺸﺎر ﺛﺎﺑﺖ‪ ،‬ﻣﻴﻠﻪ از ﻣﻨﺒﻌﻬﺎ ﺟﺪا و از‬
‫ﻇﺮﻓﻴﺖ ﮔ ﺎ‬
‫ﺗﻌﺎدﻟﻲ ‪ Tf‬ﻣﻲرﺳﺪ )ﻇ ﻓ‬
‫ﻧﻬﺎﻳﻲ ﺎ ﻟ‬
‫دﻣﺎي ﻧ ﺎ‬
‫ﻳﻚ ﺎ‬‫ﻋﺎﻳﻖﺑﻨﺪي ﻣﻲﺷﺷﻮد و ﺑﻪ ﻚ‬‫ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ ﺎ‬
‫ﻧﻈﺮ ﮔ ﺎ‬
‫ﻧﻈ‬
‫ﻣﻮﻟﻲ را ﻓﺮض ﻧﻤﺎﻳﻴﺪ(‪.‬‬
‫)اﻟﻒ(‪ -‬آﻳﺎ ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﻣﺬﻛﻮر ﺑﺮﮔﺸﺖﭘﺬﻳﺮ اﺳﺖ؟‬

‫)ب(‪ -‬دﻣﺎي ﻏﻴﺮﻳﻜﻨﻮاﺧﺖ اوﻟﻴﻪ ﭼﻘﺪر اﺳﺖ؟‬
‫ﭼﻘﺪر ﻣﻲﺷ د؟‬
‫ﺷﻮد؟‬ ‫ﺗﻌﺎدل ﻘﺪ‬
‫ﻧﻬﺎﻳﻲ ﺗ ﺎدل‬
‫دﻣﺎي ﻧﻬﺎ‬
‫)ج(‪ -‬د ﺎي‬
‫)د(‪ -‬ﺗﻐﻴﻴﺮ آﻧﺘﺮوﭘﻲ ﻣﻴﻠﻪ را ﺣﺴﺎب ﻛﻨﻴﺪ‪.‬‬
‫)ﻫـ(‪ -‬اﮔﺮ ‪ T0 =400 K‬و ‪ TL =200 K‬ﺷﻮد‪ ،‬ﺗﻐﻴﻴﺮ آﻧﺘﺮوﭘﻲ ﺟﻬﺎن ﭼﻘﺪر ﻣﻲﺷﻮد؟‬
‫‪1‬‬
‫‪ :‬راﻫﻨﻤﺎﻳﻲ‬
‫‪‬‬ ‫(‪ln‬‬ ‫‪a‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪bx‬‬ ‫)‬ ‫‪dx‬‬ ‫‪‬‬
‫‪b‬‬
‫‪(a  bx) ln(a  bx)  x‬‬
‫ﻟﻄﻔﺎ ﺧﻮدﺗﺎن ﺣﻞ ﻛﻨﻴﺪ‬ ‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 250‬ﻛﺘﺎب ﻣﺮﺟﻊ را ﺑﺒﻴﻨﻴﺪ‬

‫ﺷﻜﻞ ﻣﺴﺎﻟﻪ ‪2‬‬
‫‪T = 100oC‬‬
‫ﺗﻐﻴﻴﺮات دﻣﺎﻳﻲ‬
‫در ﻣﻴﻠﻪ‬
‫‪T = 0oC‬‬
‫ﺟﺮﻳﺎن ﮔ ﺎ‬
‫ﮔﺮﻣﺎ‬ ‫ﺎ‬
‫ارﺗﻌﺎش اﺗﻤﻬﺎي ﻣﺴﻲ‬
‫ﻣﻴﻠﻪ ﻣﺴﻲ‬
‫ﻓﺼﻞ ﻧﻬﻢ‬
‫ﻣﻮاد ﺧﺎﻟﺺ‬
‫‪ ‬ﻓﺼﻞ ‪ ) 9‬اد‬
‫ﻣﻮاد ﺧﺎﻟﺺ(‬
‫‪ ‬آﻧﺘﺎﻟﭙﻲ‬
‫‪ ‬ﺗﻮاﺑﻪ ﻫﻠﻤﻮﻟﺘﺰ و ﮔﻴﺒﺲ‬
‫‪ ‬رواﺑﻂ ﻣﺎﻛﺴﻮل‬
‫‪ ‬ﻣﻌﺎدﻻت ‪TS‬‬
‫‪ ‬ﻣﻌﺎدﻻت اﻧﺮژي‬
‫ﺮژي‬
‫‪ ‬ﻣﻌﺎدﻻت ﻇﺮﻓﻴﺖ ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ‬
‫‪ ‬اﻧﺒﺴﺎط ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ‬
‫ﺗﺮاﻛﻢ‬
‫ﺿﺮﻳﺐ ﺗ اﻛ‬ ‫‪‬ﺿ‬
‫آﻧﺘﺎﻟﭙﻲ ‪Enthalpy‬‬
‫ﺳﻄﻮح ﻫﻢ آﻧﺘﺮوﭘﻲ ﻣﻌﺎدل اﺳﺖ ﺑﺎ ﺳﻄﻮح ﺑﺮﮔﺸﺖ ﭘﺬﻳﺮ ﺑﻲ دررو‬
‫ﺗﻌﺮﻳﻒ آﻧﺘﺎﻟﭙﻲ )‪H(S,p‬‬
‫‪ U ‬‬
‫‪H  E  pV  U  V ‬‬ ‫‪‬‬ ‫اﻛﻨﻮن‬
‫‪ V ‬‬
‫‪dH=dU+pdV+Vdp=TdS  Vdp‬‬
‫ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻣﻣﻲ ﺷﻮد‬

‫آﻧﺘﺎﻟﭙﻲ در ﻃﻮل ﻳﻚ ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﻫﻤﻔﺸﺎر ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ ﮔﺮﻣﺎﻳ‬
‫ﺗﻐﻴﻴﺮ آﻧﺘﺎﻟﭙ‬
‫آﻧﺘﺎﻟﭙﻲ‬
‫آﻧﺘﺎﻟﭙﻲ )‪H(S,p‬‬
‫‪ H ‬‬ ‫‪ H‬‬ ‫‪‬‬

‫‪dH = ‬‬ ‫‪ dS  ‬‬ ‫‪ dp‬‬
‫‪ S  p‬‬ ‫‪ p‬‬ ‫‪S‬‬
‫‪ H ‬‬
‫ﺎ‬
‫دﻣﺎ‬ ‫‪T  ‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ S ‬‬ ‫‪p‬‬
‫‪ H ‬‬
‫ﺣﺠﻢ‬ ‫‪V  ‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ p S‬‬
‫در ﻳﻚ ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﺧﻔﺎﻧﺸﻲ ‪ ،Q=0‬آﻧﺘﺎﻟﭙﻲ ﻫﺎي اوﻟﻴﻪ و ﻧﻬﺎﻳﻲ ﻣﺴﺎوي اﻧﺪ‬
‫اﻧﺮژي آزاد ﮔﻴﺒﺲ ‪Gibbs‬‬
‫ﻳﻲ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺮژي ﻴ ﻴ‬
‫ﻴﺮي اﻧﺮژي‬
‫اﻧﺪازه ﮔﻴﺮي‬
‫از ز‬ ‫ﻣﻌﻴﺎري ز‬
‫ﮔﻴﺒﺲ ﻴ ري‬
‫آزاد ﻴﺒﺲ‬
‫اﻧﺮژي ز‬
‫ﺮژي‬
‫ﺗﻤﺎم ﺳﻴﺴﺘﻤﻬﺎي ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻃﺒﻴﻌﻲ ﻣﻴﻞ ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﻛﻤﺘﺮﻳﻦ اﻧﺮژي آزاد ﮔﻴﺒﺲ دارﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺗﻌﺮﻳﻒ ﮔﻴﺒﺲ )‪G(T,p‬‬
‫‪ U ‬‬ ‫‪ U ‬‬

‫‪G  U  TS  pV  U  S ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪V‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ S V‬‬ ‫‪ V ‬‬ ‫اﻛﻨﻮن‬
‫‪dG  dU-TdS‬‬
‫‪dU TdS  SdT  pdV  Vdp  TdS  Vdp ‬‬
‫‪ G ‬‬ ‫‪ G‬‬ ‫‪‬‬

‫‪‬‬ ‫‪ dT  ‬‬ ‫‪ dp‬‬
‫‪p‬‬
‫‪ T  p‬‬ ‫‪ p‬‬ ‫‪T‬‬
‫اﻧﺮژي آزاد ﮔﻴﺒﺲ ﻳﻚ ﺳﻴﺴﺘﻢ در ﻃﻮل ﻳﻚ ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﻫﻤﻔﺸﺎر و ﻫﻤﺪﻣﺎي ﺑﺮﮔﺸﺖ ﭘﺬﻳﺮ ﺛﺎﺑﺖ اﺳﺖ‬
‫اﻧﺮژي آزاد ﮔﻴﺒﺲ‬
G(T,p) ‫ﮔﻴﺒﺲ‬
dG  dU-TdS  SdT  pdV  Vdp  TdS  Vdp 
 G   G 
  dT    dp
 T  p  p T
 G 
‫آﻧﺘﺮوﭘﻲ‬ S   
 T  p
‫ﺣﺠﻢ‬  G 
V   

 p  S
www.topsoal.ir
‫اﻧﺮژي آزاد ﻫﻠﻤﻬﻮﻟﺘﺰ‬
‫ﺗﻌﺮﻳﻒ اﻧﺮژي آزاد ﻫﻠﻤﻬﻮﻟﺘﺰ )‪F(T,V‬‬
‫‪ U ‬‬
‫‪F  U  TS  U  S ‬‬ ‫‪‬‬
‫‪  S V‬‬
‫اﻛﻨﻮن‬
‫‪dF  dU-TdS  SdT   SdT  PdV ‬‬
‫‪ F ‬‬ ‫‪ F ‬‬

‫‪‬‬ ‫‪ dT  ‬‬ ‫‪ dV‬‬
‫‪ T V‬‬ ‫‪ V T‬‬
‫ﺛﺎﺑﺖ اﺳﺖ‬
‫ﻳﺮ ﺑ‬‫ﺑﺮﮔﺸﺖ ﭘﭘﺬﻳﺮ‬
‫ي ﺑﺮ‬
‫ﺠﻢ و ﻫﻤﺪﻣﺎي‬
‫ﻢ ﺣﺠﻢ‬
‫ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﻫﻢ‬
‫ﻃﻮل ﻳﻳﻚ ﺮ ﻳ‬
‫ﺳﻴﺴﺘﻢ درر ﻮ‬
‫ﺰ ﻳﻳﻚ ﻴ ﻢ‬
‫ﻫﻠﻤﻬﻮﻟﺘﺰ‬
‫آزاد ﻬﻮ‬
‫ﺮژي ز‬
‫اﻧﺮژي‬
‫اﻧﺮژي آزاد ﻫﻠﻤﻬﻮﻟﺘﺰ‬
‫اﻧﺮژي آزاد ﻫﻠﻤﻬﻮﻟﺘﺰ )‪F(T,V‬‬
‫‪dF  dU-TdS  SdT   SdT  PdV ‬‬

‫‪ F ‬‬ ‫‪ F ‬‬
‫‪‬‬ ‫‪ dT  ‬‬ ‫‪ dV‬‬
‫‪ T V‬‬ ‫‪ V T‬‬
‫‪ F ‬‬
‫آﻧﺘﺮوﭘﻲ‬ ‫‪S  ‬‬ ‫‪‬‬
‫‪  T V‬‬
‫‪ F ‬‬
‫ﻓﺸﺎر‬ ‫‪P  ‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪V‬‬ ‫‪T‬‬
‫ﭘﺘﺎﻧﺴﻴﻠﻬﺎي ﺗﺮﻣﻮدﻳﻨﺎﻣﻴﻜﻲ‬
‫اﻧﺮژي داﺧﻠﻲ‬ ‫)‪U(S,V‬‬ ‫‪dU=TdS-pdV‬‬
‫آﻧﺘﺮوﭘﻲ‬ ‫)‪S(U,V‬‬ ‫‪TdS=dU+pdV‬‬
‫آﻧﺘﺎﻟﭙﻲ‬ ‫‪H(S,p)=U+pV‬‬ ‫‪dH=TdS+Vdp‬‬
‫ﻫﻠﻤﻬﻮﻟﺘﺰ‬
‫آزاد ﻠ ﻟ‬
‫اﻧﺮژي آ ا‬
‫ا ژ‬ ‫‪F(T V) U TS‬‬
‫‪F(T,V)=U-TS‬‬ ‫‪dF SdT dV‬‬
‫‪dF=-SdT-pdV‬‬
‫ﭘ ﻴﻞ‬
‫ﭘﺘﺎﻧﺴﻴﻞ‬ ‫)‪G(T,p‬‬ ‫‪F+pV N‬‬
‫‪G(T,p)=F+pV=N‬‬ ‫‪dG=-SdT+Vdp‬‬
‫‪dG‬‬ ‫‪SdT+Vdp‬‬
‫ﺗﺮﻣﻮدﻳﻨﺎﻣﻴﻜﻲ ﮔﻴﺒﺲ‬
‫رواﺑﻂ ﻣﺎﻛﺴﻮل‬
‫اﺑﺘﺪا دو ﻗﻀﻴﻪ رﻳﺎﺿﻲ‪:‬‬
‫ﻗﻀﻴﻪ اول‬
‫‪z  z ( x, y )  dz  Mdx  Ndy‬‬
‫‪ z ‬‬ ‫‪ z ‬‬

‫; ‪M  ‬‬ ‫‪N   ‬‬
‫‪ x  y‬‬ ‫‪ y  x‬‬
‫‪ M‬‬ ‫‪  N ‬‬

‫‪‬‬ ‫‪  ‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ y‬‬ ‫‪ x  x  y‬‬
‫ﺷﺮط ﻳﻚ دﻳﻔﺮاﻧﺴﻴﻞ ﻛﺎﻣﻞ‬
‫ﻗﻀﻴﻪ دوم‬
f  f ( x, y , z )
 x   x 
x  x ( f , y )  dx    df    dy
 f  y  y  f
 y   y 
y  y ( f , x )  dy    df    dx
 f  x  x  f
 x   x 
dx  
x  x( f , z)  d  df    ddz
 f  z  z  f
 x   y   z 
       1
 y  f  z  f  x  f
www.topsoal.ir
‫اﻧﺮژي داﺧﻠﻲ‬
‫‪TdS  PdV‬‬
‫‪dU=TdS‬‬
‫‪dU‬‬
‫‪ T ‬‬ ‫‪ P ‬‬
‫ﺷﺮط ﻳﻳﻚ دﻳﻔﺮاﻧﻧﺴﻴﻞ ﻛﺎﻣﻞ‬
‫‪‬‬ ‫‪   ‬‬

‫‪ V  S‬‬ ‫‪ S V‬‬
‫آﻧﺘﺎﻟﭙﻲ‬
‫‪dH=TdS  VdP‬‬
‫‪ T ‬‬ ‫‪ V ‬‬
‫‪ ‬‬
‫ﻞ‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ P  S  S  P‬‬
‫رواﺑﻂ ﻣﺎﻛﺴﻮل در ﻫﻤﻪ ﺣﺎﻻت ﺗﻌﺎدل ﻳﻚ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻫﻴﺪرواﺳﺘﺎﺗﻴﻜﻲ ﺑﺮﻗﺮار اﺳﺖ‬
‫اﻧﺮژي آآزاد ﻫﻠﻤﻬﻮﻟﺘﺰ‬
‫‪dF  SdT  PdV‬‬

‫‪ S ‬‬ ‫‪ P ‬‬
‫‪ ‬‬
‫ﺷﺮط ﻳﻳﻚ دﻳﻔﺮاﻧﻧﺴﻴﻞ ﻛﺎﻣﻞ‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪  V  T   T V‬‬
‫ﭘﺘﺎﻧﺴﻴﻞ ﺗﺮﻣﻮدﻳﻨﺎﻣﻴﻜﻲ ﮔﻴﺒﺲ‬
‫‪dG  TdS  VdP‬‬

‫‪ S ‬‬ ‫‪ V ‬‬
‫‪ ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪ T‬‬
‫‪P‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬‫‪T‬‬ ‫‪P‬‬
‫ﻞ‬
‫رواﺑﻂ ﻣﺎﻛﺴﻮل در ﻫﻤﻪ ﺣﺎﻻت ﺗﻌﺎدل ﻳﻚ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻫﻴﺪرواﺳﺘﺎﺗﻴﻜﻲ ﺑﺮﻗﺮار اﺳﺖ‬
‫‪T dS‬‬ ‫ﻣﻌﺎدﻻت‬
‫‪ : S  S (T , V )  TdS  T   S  dT  T   S  dV‬آﻧﺘﺮوﭘﻲ‬
‫‪ T V‬‬ ‫‪ V T‬‬
‫‪ P ‬‬
‫‪TdS  CV dT  T ‬‬ ‫‪ dV‬‬ ‫اوﻟﻴﻦ ﻣﻌﺎدﻟﻪ ‪TdS‬‬
‫‪ T V‬‬
‫ﻣﺜﺎل ‪ :1‬ﻣﻘﺪار ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻳﻚ ﻣﻮل از ﻳﻚ ﮔﺎز واﻧﺪرواﻟﺲ در ﻓﺮاﻳﻨﺪ اﻧﺒﺴﺎط ﻫﻤﺪﻣﺎي ﺑﺮﮔﺸﺖ‬
‫ﭘﺬﻳﺮ از ﺣﺠﻢ ‪ vi‬ﺗﺎ ﺣﺠﻢ ‪ vf‬ﻃﻲ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪ ،‬ﭼﻘﺪر اﺳﺖ؟‬
‫‪a‬‬ ‫‪ P ‬‬ ‫‪R‬‬

‫‪ :‬ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﮔﺎز واﻧﺪرواﻟﺲ‬ ‫‪( P  2 )(v  b)  RT  ‬‬ ‫‪ ‬‬
‫‪v‬‬ ‫‪ T V v  b‬‬
‫‪dv‬‬
‫‪TdS  CV dT  RT‬‬
‫‪vb‬‬
‫‪ vf b ‬‬
‫‪ :‬ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﻫﻤﺪﻣﺎ‬ ‫‪(dT  0); q   TdS RT ln‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ vi  b ‬‬ ‫‪272‬‬
‫داﻧﺸﮕﺎه ﭘﻴﺎم ﻧﻮر )ﻣﺮﻛﺰ ﺗﻬﺮان(‬ ‫اﺳﺘﺎدﻳﺎر ﮔﺮوه ﻓﻴﺰﻳﻚ‬ ‫ﻋﻠﻲاﺻﻐﺮ ﺷﻜﺮي‬
‫‪T dS‬‬ ‫ﻣﻌﺎدﻻت‬
‫‪ S ‬‬ ‫‪ S ‬‬
‫‪ :‬آﻧﺘ‬ ‫‪S  S (T , P )  TdS  T ‬‬ ‫‪ dT  T   dP‬‬
‫‪ T  P‬‬ ‫‪ P T‬‬
‫‪ V ‬‬
‫‪TdS  C P dT  T ‬‬ ‫‪ dP‬‬ ‫ﻴﻦ ﻣﻌﺎدﻟﻪ ‪TdS‬‬
‫دوﻣﻴﻦ‬
‫و‬
‫‪ T  P‬‬
‫ﺗﻤﺮﻳﻦ ‪ :1‬ﺳﻮﻣﻴﻦ ﻣﻌﺎدﻟﻪ ‪ TdS‬را ﺑﺎ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ اﻳﻨﻜﻪ آﻧﺘﺮوﭘﻲ ﺗﺎﺑﻌﻴﺖ ﺣﺠﻢ و ﻓﺸﺎر داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪،‬‬
‫اﺳﺘﺨﺮاج ﻧﻤﺎﻳﻴﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺜﺎل ‪ :2‬ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻓﺸﺎر ﻫﻤﺪﻣﺎي ﺑﺮﮔﺸﺖ ﭘﺬﻳﺮ؟‬

‫‪ V ‬‬
‫‪TdS  T ‬‬ ‫) ‪ dP  Q  T  V dP  TV  ( Pf  Pi‬‬
‫‪ T  P‬‬
‫‪   1  V ‬ﺿﺮﻳﺐ اﻧﺒﺴﺎط ﺣﺠﻤﻲ‬ ‫ﺟﺮﻳﺎن ﮔﮔﺮﻣﺎ ﺑﻪ ﺧﺎرج ‪  0 ‬‬
‫‪V  T  P‬‬
‫ﻳﻊ ﺗﻌﻴﻴﻦ‬
‫ﻴﻴﻦ‬ ‫ي ﻳﻳﻚ ﺟﺎﻣﺪ ﻳﻳﺎ ﻣﺎﻳﻊ‬
‫ﺑﺮاي‬
‫ﻳﺮ ﺑﺮ‬
‫ﺑﺮﮔﺸﺖ ﭘﭘﺬﻳﺮ‬
‫رروي ﺑﺮ‬
‫ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﻓﺸﺎرر ﺑﻲ درروي‬
‫ﻳﻲ ررا درر ﺮ ﻳ‬ ‫ﺮﻳﻦ ‪ :2‬ﻴﻴﺮ‬
‫ﺗﻐﻴﻴﺮات دﻣﺎﻳﻲ‬ ‫ﺗﻤﺮﻳﻦ‬
‫ﻛﻨﻴﺪ‬
‫ﻣﻌﺎدﻻت اﻧﺮژي‬
‫‪dU TdS  PdV‬‬

‫‪dU=TdS‬‬ ‫داﺧﻠﻲ‬
‫اﻧ ژ‬
‫واﺑﺴﺘﮕﻲ اﻧﺮژي داﺧﻠﻲ ﺑﻪ‬ ‫‪ U ‬‬ ‫‪ P ‬‬

‫‪‬‬ ‫‪ =T‬‬
‫‪T‬‬ ‫‪ P‬‬ ‫اوﻟﻴﻦ ﻣﻌﺎدﻟﻪ اﻧﺮژي ‪:‬‬
‫‪ V T  T V‬‬
‫ﺣﺠﻢ را ﻧﺸﺎن ﻣﻲ دﻫﺪ‬
‫ﻣﺜﺎل ‪ :3‬ﮔﺎز ﻛﺎﻣﻞ؟‬
‫‪ P ‬‬ ‫‪nR‬‬‫‪R‬‬

‫‪ :‬ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﮔﺎز ﻛﺎﻣﻞ‬ ‫‪PV  nRT  ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ T V V‬‬
‫‪ U ‬‬
‫‪‬‬ ‫‪ 0‬‬ ‫اﻧﺮژي داﺧﻠﻲ ﺑﻪ ﺣﺠﻢ ﺑﺴﺘﮕﻲ ﻧﺪارد‬
‫‪ V T‬‬
‫ﻣﻌﺎدﻻت اﻧﺮژي‬
‫ﻛﻨﻴﺪ‪.‬‬
‫ﺗﺤﻘﻴﻖ ﻛﻨ ﺪ‬
‫واﻧﺪرواﻟﺲ ﺗ ﻘ ﻖ‬
‫ﻳﻚ ﮔﺎز اﻧﺪ اﻟ‬
‫را ددر ﻚ‬
‫ﺑﻪ ﺣﺠﻢ ا‬ ‫ﻣﺜﺎل ‪ :4‬ا ﺘﮕ‬
‫واﺑﺴﺘﮕﻲ ﻪ‬
‫‪a‬‬ ‫‪ P ‬‬ ‫‪R‬‬

‫‪ :‬ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﮔﺎز واﻧﺪرواﻟﺲ‬ ‫‪( P  2 )(v  b)  RT  ‬‬ ‫‪ ‬‬
‫‪v‬‬ ‫‪ T V v  b‬‬
‫‪a‬‬
‫‪du  CV dT  2 dv‬‬
‫‪v‬‬
‫‪a‬‬
‫‪u   CV dT    const‬‬
‫‪v‬‬
‫‪dU=TdS  PdV‬‬ ‫اﻧﺮژي داﺧﻠﻲ‬
‫‪  U ‬واﺑﺴﺘﮕﻲ اﻧﺮژي داﺧﻠﻲ ﺑﻪ‬ ‫دوﻣﻴﻦ ﻣﻌﺎدﻟﻪ اﻧﺮژي ‪:‬‬

‫‪ V ‬‬ ‫‪ V ‬‬
‫‪  P ‬ﻓﺸﺎر را ﻧﺸﺎن ﻣﻲ دﻫﺪ‬ ‫‪=T‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪P‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪T‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬‫‪T‬‬ ‫‪P‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬‫‪P‬‬ ‫‪T‬‬
‫ﻣﻌﺎدﻻت ﻇﺮﻓﻴﺖ ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ‬
 P 
TdS ‫اوﻟﻴﻦ ﻣﻌﺎدﻟﻪ‬ TdS  CV dT  T   dV
 T V
TdS ‫ دوﻣﻴﻦ ﻣﻌﺎدﻟﻪ‬TdS  C P dT  T  V  dP

 T  P  V   P 
2
C P  CV  T    
‫از ﻃﺮﻓﻲ‬  T P  V T
 T   T 
T  T (V , P)  dT    dV    dP
 V  P  P V
 
1  V  TV 2
‫ﺿﺮﻳﺐ اﻧﺒﺴﺎط ﺣﺠﻤﻲ‬   C P  CV 
V  T  P 
(‫ ﺿﺮﻳﺐ ﺗﺮاﻛﻢ ﭘﺬﻳﺮي ﻫﻤﺪﻣﺎ )ﻣﻌﻤﻮﻟﻲ‬   1  V 
V  P T
www.topsoal.ir
‫ﻣﻌﺎدﻻت ﻇﺮﻓﻴﺖ ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ‬
‫‪ P ‬‬
‫اوﻟﻴﻦ ﻣﻌﺎدﻟﻪ ‪TdS‬‬ ‫‪TdS  CV dT  T ‬‬ ‫‪ dV‬‬
‫‪ T V‬‬
‫‪C P (P / V ) S‬‬

‫ﻴﻦ ﻣﻌﺎدﻟﻪ ‪TdS‬‬
‫دوﻣﻴﻦ‬
‫و‬ ‫‪ V ‬‬
‫‪TdS  C P dT  T ‬‬ ‫‪ dP‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬‫‪T‬‬ ‫‪P‬‬ ‫‪CV (P / V )T‬‬
‫در ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﻫﻢ آﻧﺘﺮوﭘﻲ‬
‫ﺿﺮﻳﺐ ﺗﺮاﻛﻢ ﭘﺬﻳﺮي ﻫﻤﺪﻣﺎ )ﻣﻌﻤﻮﻟﻲ(‬

‫‪1  V ‬‬
‫‪ ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪V  P T‬‬
‫‪CP‬‬ ‫‪‬‬
‫ﺿﺮﻳﺐ ﺗﺮاﻛﻢ ﭘﺬﻳﺮي ﺑﻲ درروي‬
‫‪1  V ‬‬ ‫‪ ‬‬
‫‪S   ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪CV‬‬ ‫‪S‬‬
‫‪V  P  S‬‬
‫دارد؟‬
‫ﭼﻪ ﻧﺎمم ر‬
‫ﺷﻮد‪ ،‬ﭼ‬
‫ﻲ ﻮ‬‫ﻴﺮي ﻣﻲ‬
‫اﻧﺪازهﮔﻴﺮي‬
‫ﺛﺎﺑﺖ ز‬‫ﻴﻦ ﻳﻳﻚ اﻧﺘﻘﺎلل ﻓﺎزز درر ﻓﺸﺎرر ﺑ‬
‫ﻲ ﻛﻪ درر ﺣﻴﻦ‬
‫ﻧﻬﺎﻧﻲ‬
‫ي ﻬ‬‫ﮔﺮﻣﺎي‬
‫ﺮ‬
‫)اﻟﻒ( ‪U  TS‬‬
‫)ب( ‪U  TS‬‬
‫)ج( ‪U  PV‬‬
‫)د( ‪U  PV‬‬
‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 279‬ﻛﺘﺎب را ﺑﺒﻴﻨﻴﺪ‬
‫دارد؟‬
‫ﭼﻪ ﻧﺎمم ر‬
‫ﺷﻮد‪ ،‬ﭼ‬
‫ﻲ ﻮ‬‫ﻴﺮي ﻣﻲ‬
‫اﻧﺪازهﮔﻴﺮي‬
‫ﺛﺎﺑﺖ ز‬‫ﻴﻦ ﻳﻳﻚ اﻧﺘﻘﺎل ﻓﺎزز درر ﻓﺸﺎرر ﺑ‬
‫ﻲ ﻛﻪ درر ﺣﻴﻦ‬
‫ﻧﻬﺎﻧﻲ‬
‫ي ﻬ‬‫ﮔﺮﻣﺎي‬
‫ﺮ‬
‫)اﻟﻒ( ﺗﻐﻴﻴﺮ اﻧﺮژي داﺧﻠﻲ‬
‫)ب( ﺗﻐﻴﻴﺮ آﻧﺘﺎﻟﭙﻲ‬
‫)ج( ﺗﻐﻴﻴﺮ اﻧﺮژي آزاد ﻫﻠﻤﻬﻮﻟﺘﺰ‬
‫)د( ﺗﻐﻴﻴﺮ اﻧﺮژي آزاد ﮔﻴﺒﺲ‬

‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 276‬ﻛﺘﺎب را ﺑﺒﻴﻨﻴﺪ‬
‫ﻧﺸﺎن دﻫﻴﺪ ﺑﺮاي ﮔﺎزي ﻛﻪ از ﻣﻌﺎدﻟﻪ وان درواﻟﺲ ﭘﻴﺮوي ﻣﻲﻛﻨﺪ و ﻇﺮﻓﻴﺖ ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ ‪ cV‬آن‬
‫ﻓﻘﻂ ﺗﺎﺑﻌﻲ از دﻣﺎ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬در آن ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﺑﻲدررو ﺑﻪ ﺻﻮرت زﻳﺮ ﻣﻲﺷﻮد‪:‬‬
‫‪T v  b ‬‬ ‫‪ constant‬‬
‫‪R / cv‬‬
‫‪‬‬ ‫‪a ‬‬

‫‪  P  v 2 v  b   RT‬ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺣﺎﻟﺖ‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪T v  b ‬‬ ‫‪ constant‬‬
‫‪R / cv‬‬
‫‪‬‬ ‫‪a ‬‬

‫‪  P  v 2  v  b   RT  P  v  b  v 2‬ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺣﺎﻟﺖ‬
‫‪RT‬‬ ‫‪a‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫ﻗﺎﻧﻮن اول ﺗﺮﻣﻮدﻳﻨﺎﻣﻴﻚ‬ ‫‪du  dq  Pdv  du   Pdv‬‬
‫) ‪ ( dq  0‬ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﺑﻲدررو‬
‫‪ u ‬‬ ‫‪ u ‬‬
‫‪u  u (T , v )  du  ‬‬ ‫‪ dT    dv‬‬
‫‪ T  v‬‬ ‫‪ v  T‬‬
‫‪ u ‬‬
‫‪du  cv dT    dv‬‬
‫‪ v  T‬‬
‫‪T v  b ‬‬ ‫‪ constant‬‬
‫‪R / cv‬‬
‫‪ u ‬‬
‫‪du  cv dT    dv‬‬
‫‪ v  T‬‬
‫‪ u ‬‬ ‫‪ s ‬‬ ‫‪a‬‬
‫‪du  Tds  Pdv     T    P‬‬ ‫‪du  cv dT  2 dv‬‬
‫‪ v  T‬‬ ‫‪ v  T‬‬ ‫‪v‬‬
‫‪ s ‬‬ ‫‪ P ‬‬ ‫‪R‬‬ ‫‪ du   Pdv‬از ﻗﺒﻞ‬
‫‪  ‬‬ ‫‪ ‬‬
‫‪ v  T  T  T v  b‬‬
‫ﺑﺎ ﺟﺎﻳﮕﺬاري ﻓﺸﺎر‬
‫‪ RT ‬‬
‫‪cv dT  ‬‬ ‫‪ T v  b R / cv  constant‬ﺑﺎ اﻧﺘﮕﺮال ﮔﻴﺮي ‪dv ‬‬
‫‪ v b‬‬
‫دﻫﻴﺪ ﻛﻪ‬
‫ﺷﻮد‪ .‬ﻧﺸﺎنن ﻴ‬
‫ﻲ ﻮ‬‫ﺑﻮﺳﻴﻠﻪ ﺿﺮﻳﺐ ژول ‪    T ‬ﺑﻴﺑﻴﺎنن ﻣﻲ‬
‫آزاد ژول ﺑﻮ ﻴ‬
‫اﻧﺒﺴﺎط ز‬‫ﻣﻴﺰانن ﻳﻳﻚ ﺒ‬
‫ﻴﺰ‬
‫‪ V V‬‬ ‫اﻳﻦ ﺿﺮﻳﺐ ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ ﻋﺒﺎرت ﭘﺎﻳﻴﻦ اﺳﺖ‬
‫ﻛﻪ در آن ‪ ‬و‪ ‬ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺿﺮﻳﺐ اﻧﺒﺴﺎط ﺣﺠﻤﻲ و ﺿﺮﻳﺐ ﺗﺮاﻛﻢ ﭘﺬﻳﺮي ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪1  T‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪P‬‬ ‫‪‬‬
‫‪CV  ‬‬ ‫‪‬‬
‫ﻟﻄﻔﺎ ﺧﻮدﺗﺎن ﺣﻞ ﻛﻨﻴﺪ‬
‫ﻓﺼﻞ ﺩﻫﻢ‬
‫ﻓ ﻞ‬
‫)ﻓﺼﻞ ﻳﺎزدﻫﻢ ﻛﺘﺎب(‬
‫ﺑﺨﺶ دوم‪ :‬ﻣﻜﺎﻧﻴﻚ آﻣﺎري‬
‫ﻛﺘﺎب ﻣﺮﺟﻊ(‬
‫ﻓﺼﻞ ‪ 11‬ﻛﺘﺎ‬
‫آﻣﺎري‪ ،‬ﻓ ﻞ‬
‫ﻣﻜﺎﻧﻴﻚ آ ﺎ‬ ‫‪‬ﻓ ﻞ‬
‫ﻓﺼﻞ ‪ ) 10‬ﻜﺎﻧ ﻚ‬
‫‪ ‬اﺻﻮل اﺳﺎﺳﻲ‬
‫ﻊ ﺗﻌﺎدﻟﻲ‬
‫ﻲ‬ ‫‪ ‬ﻮ‬
‫ﺗﻮزﻳﻊ‬
‫‪ ‬ﺗﺎﺑﻊ ﭘﺎرش ﻳﺎ اﻓﺮاز‬
‫‪ ‬ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﺴﺎوي اﻧﺮژي‬
‫ﻣﻮﻟﻜﻮﻟﻲ‬
‫ﺗﻨﺪﻳﻬﺎي ﻟﻜ ﻟ‬
‫ﺎ‬ ‫‪ ‬ﺗﻮزﻳﻊ‬
‫‪ ‬ﺗﻌﺒﻴﺮ آﻣﺎري ﻛﺎر و ﮔﺮﻣﺎ‬
‫‪ ‬ﺑﻲ ﻧﻈﻤﻲ‪ ،‬آﻧﺘﺮوﭘﻲ و اﻃﻼﻋﺎت‬
‫ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﻴﻜﺮوﺳﻜﻮﭘﻲ‬
‫ﻣﻮﻟﻜﻮﻟﻬﺎي ﮔﮔﺎز ﻣﺴﺘﻘﻞ ﮔﮔﻮﻧﻪ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ‬
‫ﻜ‬ ‫ﺟﻨﺒﺸﻲ‬ ‫• ﻧﻈ ﻪ‬
‫ﻧﻈﺮﻳﻪ ﻨ ﺸ‬ ‫ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﻴﻜﺮوﺳﻜﻮﭘﻲ ﻳﻚ‬
‫ﻣﻮﻟﻜﻮﻟﻬﺎي ﻳﻚ ﮔﺎز ﻣﺴﺘﻘﻞ ﮔﻮﻧﻪ و‬ ‫• ﻣﻜﺎﻧﻴﻚ آﻣﺎري‬ ‫ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺗﺮﻣﻮدﻳﻨﺎﻣﻴﻚ‬
‫ﻧﺎﭘﺬﻳﺮ ﻫ ﺘﻨﺪ‬
‫ﻫﺴﺘﻨﺪ‬ ‫ﺗﺗﻤﻴﺰﺰ ﻧﺎ ﺬ‬
‫ﺳﺮﻋﺖ ﻣﺘﻌﺎدل‬
‫ﻊ ﺮ‬‫ﺗﻮزﻳﻊ‬
‫ﺑﺮاي رﺳﻴﺪن ﺑﻪ ﻮ‬
‫ﺮ‬
‫در ﻧﻈﺮﻳﻪ ﺟﻨﺒﺸﻲ‪ ،‬ﻣﻮﻟﻜﻮﻟﻬﺎ ﻧﻪ ﻣﻜﺎن ﻣﺮﺟﺤﻲ دارﻧﺪ و ﻧﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﻣﺮﺟﺤﻲ‬

‫ﺑﺮﻫﻤﻜﻨﺶ ﺿﻌﻴﻒ ذرات در ﺑﺮﺧﻮرد ﺑﻪ دﻳﻮارهﻫﺎ و ﺳﺎﻳﺮ ﻣﻮﻟﻜﻮﻟﻬﺎ ﻣﻮﺟﺐ ﻣﻲ ﺷﻮد ﺗﺎ ﻣﺴﺘﻘﻞ ﮔﻮﻧﻪ‬
‫در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮﻧﺪ‬
‫ﺧﺎﺻﻲ(‬
‫ﭘﺬﻳﺮﻧﺪ )ﻧﻮﺳﺎن ﺣﻮل ﻣﻜﺎن ﺧﺎﺻ‬
‫ﺗﻤﻴﺰ ﭘﺬﻳ ﻧﺪ‬
‫ﻜﻪ ﻳﻚ ﺑﻠﻮر ﺗﻤ ﺰ‬
‫ذرات ﻣﻮﺟﻮد در ﺟﺎﻳﮕﺎه ﺷﺷﺒﻜﻪ‬
‫اﻧﺮژي ﮔﺎز ﻛﺎﻣﻞ ﺗﻚ اﺗﻤﻲ‬
‫اﻧﺮژي ﮔﺎز ﻛﺎﻣﻞ ﺗﻚ اﺗﻤﻲ ﻣﺤﺒﻮس در ﻳﻚ ﻣﺤﻔﻈﻪ ﻣﻜﻌﺒﻲ ﺷﻜﻞ ﺑﻪ ﺿﻠﻊ ‪ L‬ﺷﺎﻣﻞ ‪ N‬ذره‬
‫ﻳﻚ ﺣﺎﻟﺖ ﻛﻮاﻧﺘﻤﻲ ﺑﺮاي ذره‬

‫) ‪n  (nx , n y , nz‬‬
‫‪p x2  p y2  p z2‬‬ ‫‪h2‬‬

‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪2‬‬
‫(‬ ‫‪n‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪x‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪n‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪y‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪n‬‬ ‫‪2‬‬
‫)‪z‬‬
‫‪2m‬‬ ‫‪8mL‬‬
‫ﺗﻤﺎم ﺣﺎﻻت ﺑﺎ ﻣﻘﺎدﻳﺮي از ‪ n‬ﻛﻪ واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﻳﻚ ﺗﺮاز اﻧﺮژي ﻫﺴﺘﻨﺪ را واﮔﻨﻲ )ﺗﺒﻬﮕﻨﻲ( آن ﺗﺮاز ﮔﻮﻳﻨﺪ‬
‫‪---‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪3‬‬ ‫ﻣﺜﺎل‪:‬‬

‫‪nx‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪ny‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪nz‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪ h2 2  2‬‬
‫‪   x (nx  1)   x (nx )  ‬‬ ‫‪n   1‬‬
‫‪2 x ‬‬
‫‪ 8mL‬‬ ‫‪ nx‬‬
‫‪nx  1‬‬ ‫اﻧﺮژي ﺑﻪ ﻃﻮر ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‬
‫) ‪Ni , gi , (i‬‬
‫)‪N1, g1, (1‬‬
‫ﺣﺎﻻت ﻛﻮاﻧﺘﻤﻲ(‬ ‫‪ gi‬ﮔ‬

‫واﮔﻨﻲ )ﺗﻌﺪاد ﻻ‬
‫ﺗﺮاز)ﺳﻠﻮل( ‪ i‬ام‬
‫‪ Ni‬ﺗﻌﺪاد ذرات‬
‫‪g i  N i‬‬
‫ﻓﺮض اﺳﺎﺳﻲ ﻣﻜﺎﻧﻴﻚ آﻣﺎري‬

‫اﺣﺘﻤﺎل اﺷﻐﺎل ﺷﺪن ﺗﻤﺎم ﺣﺎﻟﺘﻬﺎي ﻛﻮاﻧﺘﻤﻲ ﻳﻜﺴﺎن اﺳﺖ‬
‫ﻛﻮاﻧﺘﻤﻲ(‬ ‫‪ gi‬واﮔﻨ‬
‫واﮔﻨﻲ )ﺗﻌﺪاد ﺣﺎﻻت ﻛﻮاﻧﺘﻤ‬
‫) ‪N i , g i , ( i‬‬ ‫ﺗﺮاز)ﺳﻠﻮل( ‪ i‬ام‬
‫‪ Ni‬ﺗﻌﺪاد ذرات‬
‫) ‪N1 , g1 , (1‬‬
‫! ‪  N i‬ﺗﻌﺪاد ﺟﺎﻳﮕﺸﺘﻬﺎي ذره ﺗﻤﻴﺰﭘﺬﻳﺮ‬ ‫ﺟﺎﻳﮕﺸﺘﻬﺎي ذرات در ﺗﺮازﻫﺎي ﻣﺬﻛﻮر‪:‬‬
‫ﺗﻮان ‪ Ni‬ذذره‬
‫راﻫﻬﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻣﻲﺗ ان‬
‫ﺗﻌﺪاد اﻫ ﺎ‬
‫ﺗ ﺪاد‬ ‫‪Ni‬‬
‫‪g‬‬ ‫‪i‬‬
‫ﺗﻤﻴﺰﻧﺎﭘﺬﻳﺮ را در ﺑﻴﻦ ‪ gi‬ﺣﺎﻟﺖ‬ ‫ذرات ﻛﻼﺳﻴﻚ )ﮔﺎز ﺑﻮﻟﺘﺰﻣﻦ(‬
‫ﻛﻮاﻧﺘﻤﻲ ﺗﻮزﻳﻊ ﻛﺮد‬ ‫‪Ni‬‬
‫ﺷﻤﺎرش ﺣﺎﻟﺘﻬﺎ‬ ‫‪đ‬‬
‫‪đ‬‬
‫ﺗﺮاز ااﻧﺮژي ‪ i‬ﺎﺑﺎ اﮔ‬
‫واﮔﻨﻲ‬ ‫‪ N1‬ذره در ا‬
‫‪g iN i  g 1N 1   g 2N 2 ‬‬
‫‪‬‬
‫‪g1‬‬
‫‪ ‬‬ ‫‪ ‬‬ ‫‪ ‬‬ ‫‪   ‬‬
‫‪ N2‬ذره در ﺗﺮاز اﻧﺮژي ‪ 2‬ﺑﺎ واﮔﻨﻲ‬ ‫‪i 1‬‬ ‫‪N i !  N 1!   N 2 ! ‬‬
‫‪g2‬‬ ‫اﺣﺘﻤﺎل ﺗﺮﻣﻮدﻳﻨﺎﻣﻴﻜﻲ ﺣﺎﻟﺖ ﻣﺎﻛﺮوﺳﻜﻮﭘﻲ ‪‬‬
‫‪ Ni‬ذره در ﺗﺮاز اﻧﺮژي ‪ i‬ﺑﺎ واﮔﻨﻲ ‪gi‬‬

‫ﺣﺎﻟﺖ ﺗﻌﺎدل ﮔﺎز وﻗﺘﻲ ﺣﺎﺻﻞ ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﻣﺎﻛﺮوﺳﻜﻮﭘﻴﻜﻲ ﻛﻪ در آن ‪ ‬ﻳﺎ )‪ (Ln ‬ﺑﻴﺸﻴﻨﻪ ﺑﺎﺷﺪ‬
‫ﺑﻪ ‪ N‬ﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ از ﺑﻴﺸﻴﻨﻪ ﻛﺮدن ‪ ) ‬ﻳﺎ ‪ (Ln ‬ﺑﺪﺳﺖ ﻣﻲآﻳﻨﺪ‪ ،‬ﺟﻤﻌﻴﺖ ﺗﻌﺎدﻟﻲ ﺗﺮازﻫﺎي اﻧﺮژي ﻣﻲﮔﻮﻳﻨﺪ‬
‫‪:‬ﺗﻘﺮﻳﺐ اﺳﺘﺮﻟﻴﻨﮓ‬ ‫‪ln( x!)  x ln( x)  x, x  1‬‬

‫ﺷﻤﺎرش ﺣﺎﻟﺘﻬﺎ‬
‫‪gi‬‬
‫‪ln    N i ln‬‬ ‫‪N‬‬ ‫‪N   Ni‬‬
‫‪i‬‬ ‫‪Ni‬‬ ‫‪i‬‬
‫ﺑﻪ ‪ N‬ﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ از ﺑﻴﺸﻴﻨﻪ ﻛﺮدن ‪ ) ‬ﻳﺎ ‪ (Ln ‬ﺑﺪﺳﺖ ﻣﻲآﻳﻨﺪ‪ ،‬ﺟﻤﻌﻴﺖ ﺗﻌﺎدﻟﻲ ﺗﺮازﻫﺎي اﻧﺮژي ﻣﻲﮔﻮﻳﻨﺪ‬
‫‪N   N i  const‬‬
‫ﻗﻴﻮﻮد ﻻﮔﺮاﻧﮋ‬
‫‪i‬‬
‫‪U   N i i  const‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬

‫‪Ni‬‬ ‫‪ln  ( Ni  N )   ( Nii U ) *  0‬‬
‫‪i‬‬
‫‪‬‬ ‫‪i‬‬ ‫‪i‬‬ ‫‪ Ni‬‬
‫) ‪ (  i ‬‬
‫‪N  gie‬‬
‫*‬
‫‪i‬‬
‫ﺑﺎ واﮔﻨﻲ ﺗﺮاز ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ اﺳﺖ‬
‫ﺟﻤﻌﻴﺖ ﻫﺮ ﺗﺮاز اﻧﺮژي ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﺗﻌﺎدل‬
‫ﺑﺎ اﻧﺮژي ﺗﺮاز ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻧﻤﺎﻳﻲ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﻲﻛﻨﺪ‬
‫ﺗﺎﺑﻊ ﭘﺎرش )اﻓﺮاز(‬
‫) ‪N i*  g i e  (  i ‬‬
‫‪N   Ni‬‬
‫‪e‬‬ ‫‪‬‬
‫‪g e‬‬
‫‪i‬‬
‫‪i‬‬
‫‪  i‬‬
‫‪N‬‬
‫‪  i‬‬
‫ﻗﺪ‬
‫ﻗﻴﺪ‬ ‫‪g‬‬ ‫‪e‬‬
‫‪i‬‬
‫‪N i*  N i‬‬
‫‪Z   g i e   i‬‬ ‫‪Z‬‬
‫‪i‬‬
‫ﺗﺎﺑﻊ ﭘﺎرش ﻳﺎ اﻓﺮاز )ﺟﻤﻊ ﺑﺮ روي ﺣﺎﻟﺘﻬﺎ(‬
‫‪Partition function‬‬
‫ﺗﺎﺑﻊ اﻓﺮاز در ﺑﺮﮔﻴﺮﻧﺪه ﻣﺮﻛﺰ اﻃﻼﻋﺎت آﻣﺎري راﺟﻊ ﺑﻪ ذرات ﺳﻴﺴﺘﻢ اﺳﺖ‬
‫آﻧﺘﺮوﭘﻲ و دﻣﺎ‬
‫ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻣﺮﻛﺐ ﻣﻨﺰوي ﺷﺎﻣﻞ دو ﻧﻤﻮﻧﻪ ﮔﺎز ﻛﺎﻣﻞ ﺟﺪاﺷﺪه ﺑﺎ ﻳﻚ دﻳﻮاره رﺳﺎﻧﺎي ﮔﺮﻣﺎﺑﺮ )اﻧﺮژي ﻛﻞ ﺛﺎﺑﺖ(‬
‫ﺳﻴﺴﺘﻢ ‪A‬‬ ‫ﺳﻴﺴﺘﻢ ‪B‬‬
‫‪ :‬اﻧﺮژي داﺧﻠﻲ ﻛﻞ‬ ‫‪U  U A UB‬‬
‫آﻧﺘﺮوﭘﻲ و دﻣﺎ‬
‫)‪ A (U A , N A ,...‬‬ ‫ﺗﻌﺪاد ﻛﻞ ﺣﺎﻻت ﻣﺠﺎز در ﺳﻴﺴﺘﻢ ‪A‬‬
‫‪  ‬‬ ‫‪A‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪B‬‬ ‫ﻞ(‬

‫ﻲ ﻛﻞ‬
‫ﻞ ﺣﺎﻻت ﻣﺠﺎز )اﺣﺘﻤﺎل ﺮ‬
‫ﺗﻌﺪاد ﻛﻞ‬
‫) ‪S  S A (U A )  S B (U B‬‬ ‫ﻣﺮﻛﺐ‬
‫آﻧآﻧﺘﺮوﭘﻲ ﻛﻞ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻛ‬
‫ﻣﺎﻛﺰﻳﻤﻢ آﻧﺘﺮوﭘﻲ و دﻣﺎ‬
‫ﺳﻴﺴﺘﻤﻬﺎي ‪ A‬و ‪ B‬در ﺗﻤﺎس ﺣﺮارﺗﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻣﺮﻛﺐ ‪ A+B‬ﻣﻨﺰوي ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ :‬اﻧﺮژي داﺧﻠﻲ ﻛﻞ‬ ‫‪U  U A UB‬‬
‫آﻧﺘﺮوﭘﻲ ﻛﻞ‬
‫‪ :‬آﻧﺘﺮوﭘ‬
‫) ‪S  SA (U A )  SB (UB )  SA (U A )  SB (U U A‬‬
‫ﻢ‪A‬‬
‫ﺳﻴﺴﺘﻢ‬ ‫ﻢ‪B‬‬
‫ﺑﺮاي ﻳﺎﻓﺘﻦ ﻣﺎﻛﺰﻳﻤﻢ آﻧﺘﺮوﭘﻲ‬
‫‪dS‬‬ ‫‪dS‬‬ ‫) ‪dS A (U A ) dS B (U  U A‬‬

‫‪0‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪dU A‬‬ ‫‪dU A‬‬ ‫‪dU A‬‬ ‫) ‪d (U  U A‬‬
‫ارﺗﺒﺎط‬
‫‪dS A (U A ) dSB (U B ) 1‬‬
‫‪‬‬ ‫ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺩﻣﺎ‪ :‬‬
‫ﺮﻳ‬
‫‪dU A‬‬ ‫‪d (U B ) T‬‬ ‫ﺗﺮﻣﻮدﻳﻨﺎﻣﻴﻚ و ﻣﻜﺎﻧﻴﻚ آﻣﺎري‬
‫آﻧﺘﺮوﭘﻲ ﻣﻼك ﺑﻲﻧﻈﻤﻲ‬
‫‪A  3‬‬
‫ﺗﻌﺪاد ﻛﻞ ﺣﺎﻻت ﻣﺠﺎز در ﺳﻴﺴﺘﻢ ‪A‬‬
‫‪B  3‬‬
‫ﺗﻌﺪاد ﻛﻞ ﺣﺎﻻت ﻣﺠﺎز در ﺳﻴﺴﺘﻢ ‪B‬‬
‫آﻧﺘﺮوﭘﻲ ﻣﻼك ﺑﻲﻧﻈﻤﻲ‬
‫ﺗﻌﺪاد ﻛﻞ ﺣﺎﻻت ﻣﺠﺎز در ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻣﺮﻛﺐ ‪A+B‬‬

‫‪   A  B‬‬
‫)‪S  f (‬‬
‫آﻧﺘﺮوﭘﻲ ﻛﻞ‬
‫‪S  S‬‬ ‫‪A‬‬ ‫‪ SB‬‬
‫‪S  k B ln ‬‬
‫ﻧﻈﻢ و ﻗﺎﻧﻮن دوم ﺗﺮﻣﻮدﻳﻨﺎﻣﻴﻚ‬
‫ﻣﺤﻴﻂ ااﺳﺖ‬
‫ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ ﺑﺎﺎ ﻂ‬
‫ﺗﻤﺎس ﮔ ﺎ‬
‫ﺳﻴﺴﺘﻢ در ﺎ‬
‫ﺗﺮازﻣﻨﺪي‬
‫‪ T1  T‬دﻣﺎي اوﻟﻴﻪ ﺑﺎﻻ‬ ‫در دﻣﺎي اﺗﺎق‬ ‫‪T‬‬
‫‪ -‬ﭼﮕﺎﻟﺶ ﺑﻪ ﻣﺎﻳﻊ )ﻧﻈﻢ ﺑﻴﺸﺘﺮ(‬

‫‪ -‬آﻧﺘﺮوﭘﻲ زﻳﺮ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻲ ﻳﺎﺑﺪ‬
‫‪-‬آﻧﺘﺮوﭘﻲ ﻛﻞ زﻳﺎد ﻣﻲﺷﻮد‪ ‬ﮔﺮﻣﺎ ﺑﻪ ﺑﻴﺮون ﻣﻲدﻫﺪ‬
‫ﻣﺎﻳﻊ ﺑﻲﻧﻈﻢ‬
‫ﺑﻠﻮر ﻛﺮوي ﺳﺨﺖ‬

‫ﻣﺎﻳﻊ ﻛﺮﻩ ﺳﺨﺖ‬
‫آﻧﺘﺮوﭘﻲ ﺑﺎﻻﺗﺮ‬
‫ﻳﻴﻦﺗﺮ‬
‫ﺮ‬ ‫آﻧﺘﺮوﭘﻲ ﭘﭘﺎﻳﻴﻦ‬
‫ﺮوﭘﻲ‬
‫ﺑﻠﻮر ﻛﺮوي ﺳﺨﺖ‬

‫‪NA‬‬ ‫ﻣﻮﻟﻜﻮل ‪A‬‬
‫ﻟﻜ ل‬
‫‪NB‬‬ ‫ﻣﻮﻟﻜﻮل ‪B‬‬
‫ﺗﻌﺪاد ﺣﺎﻻت ﻛﻞ‪:‬‬
‫‪N  NA  NB‬‬
‫!) ‪( N A  N B‬‬
‫‪‬‬
‫! ‪N A! N B‬‬
‫‪ ( N A  N B )! ‬‬
‫آﻧﺘﺮوﭘﻲ ﺳﻴﺴﺘﻢ‬ ‫‪S  k B ln   k B ln ‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪N‬‬ ‫‪A‬‬ ‫!‬ ‫‪N‬‬ ‫‪B‬‬ ‫!‬ ‫‪‬‬
‫‪:‬ﺗﻘﺮﻳﺐ اﺳﺘﺮﻟﻴﻨﮓ‬ ‫‪ln( x!)  x ln( x)  x, x  1‬‬

‫آﻧﺘﺮوﭘﻲ ﺳ ﺘ‬
‫آﻧﺘ وﭘ‬
‫‪ ( N A  N B )! ‬‬
‫‪S  k B ln   k B ln ‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ N A! N B ! ‬‬
‫ﺗﻘﺮﻳﺐ ا ﻟ ﮓ‬
‫اﺳﺘﺮﻟﻴﻨﮓ‬ ‫ﻘ‬
‫) ‪S   Nk B ( p A ln p A  p B ln p B‬‬
‫‪NA‬‬
‫‪pA ‬‬
‫‪N A  NB‬‬
‫اﺣﺘﻤﺎل ﻫﺮ ﺣﺎﻟﺖ‬
‫‪NB‬‬
‫‪pB ‬‬
‫‪N A  NB‬‬
‫آﻧﺘﺮوﭘﻲ ‪...‬‬
‫‪NA‬‬ ‫ﻣﻮﻟﻜﻮل ‪A‬‬
‫‪NB‬‬ ‫ﻣﻮﻟﻜﻮل ‪B‬‬
‫‪N  NA  NB‬‬
‫) ‪S   Nk B ( p A ln p A  p B ln p B‬‬
‫اﺣﺘﻤﺎل ﻫﺮ ﺣﺎﻟﺖ‬
‫‪NA‬‬ ‫‪NB‬‬
‫‪pA ‬‬ ‫‪pB ‬‬
‫‪N A  NB‬‬ ‫‪N A  NB‬‬
‫‪p A  pB  1‬‬
‫آﻧﺘﺮوﭘﻲ اﻃﻼﻋﺎت‬
‫دﻟﺨﻮاﻫﻲ ﺗﺗﻌﺮﻳﻒ‬
‫ﻒ‬ ‫ﻳﻚ ﺷﻜﻞ ﻟﺨ ا‬
‫را ﺑﻪ ﻚ‬‫ﺗﻮاﻧﻴﻢ ان ا‬
‫ﻣﺎ ﻣﻲﺗ اﻧ‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺎ‬
‫ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ ﻧﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﺎ ا‬
‫ﻳﻚ ﻛﻛﻤﻴﺖ ﻓ ﻜ‬
‫اﻃﻼﻋﺎت ﻚ‬
‫اﻃﻼ ﺎ‬
‫ﻛﻨﻴﻢ‪ .‬ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺷﺎﻧﻮن ﺧﻴﻠﻲ ﻣﺸﺎﺑﻬﺖ ﺑﺎ آﻧﺘﺮوﭘﻲ ﺗﺮﻣﻮدﻳﻨﺎﻣﻴﻚ دارد‪ ،‬ﺑﻄﻮري ﻛﻪ ﻟﮕﺎرﻳﺘﻢ اﻧﺪازهاي‬
‫از ﺗﻌﺪاد ﺣﺎﻻت ﻣﻤﻜﻨﻪ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪H   pi log 2 pi‬‬

‫‪i‬‬
‫ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺷﺎﻧﻮن ﻋﺪم ﻗﻄﻌﻴﺖ )آﻧﺘﺮوﭘﻲ اﻃﻼﻋﺎت(‬
‫‪I  H‬‬ ‫اﻃﻼﻋﺎت ﻛﺎﻫﺶ ﻋﺪم ﻗﻄﻌﻴﺖ )آﻧﺘﺮوﭘﻲ( اﺳﺖ‬
‫ﻛﺎر ﺑﺮد‪.‬‬
‫ﻣﺎﻛﺴﻮل ﺑﻪ ﻛﺎ‬
‫ﺷﻴﻄﺎﻧﻚ ﺎﻛ ل‬
‫ﻣﺴﺎﻟﻪ ﻄﺎ ﻚ‬
‫درﺑﺎره ﺎﻟ‬
‫ﺗﻮان ﺎ‬
‫را ﻣﻲ ا‬
‫اﻃﻼﻋﺎت ا‬
‫ﺎط ﺑﻴﻦ آآﻧﺘﺮوﭘﻲ و اﻃﻼ ﺎ‬
‫اارﺗﺒﺎط‬
‫ﻧﻘﺾ ﻗﺎﻧﻮن دوم ﺗﺮﻣﻮدﻳﻨﺎﻣﻴﻚ‬

‫ﻛﻤﻴﺎت ﺗﺮﻣﻮدﻳﻨﺎﻣﻴﻜﻲ‬
‫ ﺗﺎﺑﻊ اﻓﺮاز‬: Z   g i e  
 i
S  k B ln 
 gi 
ln    N i ln   N
i  Ni 
  ln Z    ln Z 
U     Nk BT 2  
   V   T V
Z U
S  Nk B ln    Nk B
N T
www.topsoal.ir
‫‪  ln Z ‬‬ ‫‪  ln Z ‬‬
‫‪U  ‬‬ ‫‪  Nk BT 2 ‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪V‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪T‬‬ ‫‪V‬‬
‫‪Z U‬‬
‫‪S  Nk B ln    Nk B‬‬
‫‪N T‬‬
‫ﺷﻮﻧﺪ‪:‬‬
‫داده ﻣﻲ ﺷ ﻧﺪ‬
‫ﺑﺼﻮرت ززﻳﺮ داد‬
‫ت‬ ‫ﺛﺎﺑﺖ ‪،Cp‬‬ ‫ﺛﺎﺑﺖ ‪ ،Cv‬و ددر ﻓﺸﺎ‬
‫ﻓﺸﺎر ﺛﺎ ﺖ‬ ‫وﻳﮋه ددر ﺣﺠﻢ ﺛﺎ ﺖ‬
‫ﮔﺮﻣﺎي ﮋ‬
‫ﮔ ﺎي‬
‫‪ S ‬‬ ‫‪ U ‬‬

‫‪CV‬‬ ‫‪T‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ ‬‬ ‫‪‬‬
‫‪  T  N ,V‬‬ ‫‪  T  N ,V‬‬
‫‪ S ‬‬ ‫‪  (U  PV ) ‬‬

‫‪C‬‬ ‫‪T‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ ‬‬ ‫‪‬‬
‫‪  T  N ,P‬‬ ‫‪T‬‬
‫‪p‬‬
‫‪‬‬ ‫‪ N ,P‬‬
‫اﻧﺮژي آزاد ﻫﻠﻤﻬﻮﻟﺘﺰ )‪ F(V, T‬ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﺗﺎﺑﻊ اﻓﺮاز‬
‫‪ U ‬‬
‫‪F  U  TS  U  S ‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ S V‬‬
‫)! ‪F  k BT ( N ln Z  ln N‬‬
‫‪F  k BT ln‬‬
‫‪l Z‬‬
‫اﻧﺮژي آزاد ﻫﻠﻤﻬﻮﻟﺘﺰ )‪ F(V, T‬ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﺗﺎﺑﻊ اﻓﺮاز‬
‫‪ F ‬‬ ‫‪ F ‬‬

‫‪dF  dU  TdS  SdT   pdV  TdS  ‬‬ ‫‪ dV  ‬‬ ‫‪ dT‬‬
‫‪ V  T‬‬ ‫‪ T V‬‬
‫‪ F ‬‬ ‫‪  ln Z ‬‬

‫‪p  ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪P  nk B T ‬‬ ‫‪‬‬
‫‪V T‬‬ ‫‪ V T‬‬
‫‪ ‬ﻓﺸﺎر‬
‫ﻛﻤﻴﺎت‬
‫ﺑﻘﻴﻪ ﻴ‬
‫ﻫﻠﻤﻬﻮﻟﺘﺰﺰ ﺑ ﻴ‬
‫ﺑﻊ ﻬﻮ‬ ‫ﻲ ﺗﺎﺑﻊ‬
‫ﻣﻌﺮﻓﻲ‬
‫ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ ﺑﺑﺎ ﺮ‬
‫ﻣﺴﺘﻘﻞ ﺑﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻬ ﺮ‬
‫ﻞ‬ ‫ﻳﻦ اﮔﺮﺮ ) ‪ (V, ‬ﻴﺮ ي‬
‫ﻣﺘﻐﻴﺮﻫﺎي‬ ‫ﺑﺮ اﻳﻦ‬
‫ﺑﺑﻨﺎﺑﺮ‬
‫ﺗﺮﻣﻮدﻳﻨﺎﻣﻴﻜﻲ اﺳﺘﺨﺮاج ﺷﻮﻧﺪ‬
‫ﻗﻮاﻋﺪ ﺳﺎده ﺑﺮاي ﻛﻤﻴﺎت ﺗﺮﻣﻮدﻳﻨﺎﻣﻴﻜﻲ‬
‫ﻗﻮاﻋﺪ ﺳﺎده ﺑﺮاي ﺑﺪﺳﺖ آوردن وﻳﮋﮔﻴﻬﺎي ﺳﻴﺴﺘﻢ ذرات ﺑﺎ ﺑﺮﻫﻤﻜﻨﺶ ﺿﻌﻴﻒ‪:‬‬
‫‪ ‬ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻘﺎدﻳﺮ اﻧﺮژي ﺣﺎﻟﺘﻬﺎي ﻛﻮاﻧﺘﻤﻲ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﻜﺎﻧﻴﻚ ﻛﻮاﻧﺘﻤﻲ‬

‫‪ ‬ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺗﺎﺑﻊ اﻓﺮاز ﺑﺮ ﺣﺴﺐ دﻣﺎ ‪T‬و ﺣﺠﻢ ‪V‬‬
‫اﻧﺮژي ‪ U‬ﺑﺎ ﻣﺸﺘﻖ از ‪ ln Z‬ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ دﻣﺎ ‪T‬‬
‫ﻦ ﺮ‬ ‫‪ ‬ﺗﻌﻴﻴﻦ‬
‫‪ ‬ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻓﺸﺎر ‪ P‬ﺑﺎ ﻣﺸﺘﻖ از ‪ ln Z‬ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺣﺠﻢ ‪V‬‬
‫ﻛﻤﻴﺎت ‪ U‬و ‪Z‬‬
‫آﻧﺘﺮوﭘﻲ ‪ S‬از ﻛ ﺎت‬ ‫‪ ‬ﺎ ﻪ‬
‫ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ آﻧﺘ‬
‫‪ ‬ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺗﺎﺑﻊ آزاد ﻫﻠﻤﻬﻮﻟﺘﺰ از ‪ln Z‬‬
‫آﻧﺘﺮوﭘﻲ ﮔﺎز اﻳﺪهال‬
‫‪S  k B ln ‬‬
‫ﺑﺮاي ﻳﻚ ﻣﻮﻟﻜﻮل‬ ‫‪1  V / v‬‬

‫ﺣﺠﻢ ﻛﻞ – ‪V‬‬
‫ﺣﺠﻢ )ﻋﺪم ﻗﻄﻌﻴﺖ( ”ﺳﻠﻮل“ ‪v -‬‬
‫‪1   2     N (V / v) N‬‬
‫ﺑﺮاي ‪ N‬ﻣﻮﻟﻜﻮل‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫!‪N‬‬ ‫!‪N‬‬ ‫ﺗﻤﻴﺰﻧﺎﭘﺬﻳﺮي‬
‫آﻧﺘﺮوﭘﻲ ﮔﺎز اﻳﺪهال‬
‫‪S  k B ln ‬‬
‫ﻳﻚ ﻟﻜ ل‬
‫ﻣﻮﻟﻜﻮل‬ ‫ﺑﺮاي ﻚ‬
‫ا‬ ‫‪1  V / v‬‬
‫ﺣﺠﻢ ﻛﻞ – ‪V‬‬
‫ﺣﺠﻢ )ﻋﺪم ﻗﻄﻌﻴﺖ( ”ﺳﻠﻮل“ ‪v -‬‬
‫‪S  Nk B ln‬‬ ‫‪N   1‬‬

‫‪l V / Nv‬‬
‫اﻧﺮژي آآزاد ﮔﮔﺎز اﻳﺪه ل‬

‫ال‬
‫‪F  TS  Nk B T ln   v   1‬‬

‫ﭼﮕﺎﻟﻲ‬
‫‪  N /V‬‬
‫ﻣﺘﻮﺳﻂ ﻳﻚ ﻛﻤﻴﺖ ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ‬
‫‪Z   e E( p,q)/ kT d‬‬

‫‪Z ‬‬ ‫‪e‬‬ ‫‪ E i / kT‬‬
‫‪i‬‬
‫‪Z (V , T )   gr e  E‬‬ ‫‪r‬‬ ‫‪/ kT‬‬
‫‪r‬‬
‫ﺣﺎﻟﺘﻲ ﺑﺎ اﻧﺮژي ‪ Er‬ﺑﺎﺷﺪ‬

‫اﺣﺘﻤﺎل ‪ Pr‬اﻳﻨﻜﻪ ﺳﻴﺴﺘﻢ در ﻫﺮ ﺣﺎﻟﺘ‬
‫) ‪gr exp(  E r‬‬
‫‪Pr ‬‬
‫) ‪ gr exp(  Er‬‬
‫‪r‬‬
‫ﻣﺘﻮﺳﻂ ﻳﻚ ﻛﻤﻴﺖ ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ‬
‫اﺣﺘﻤﺎل ‪ Pr‬اﻳﻨﻜﻪ ﺳﻴﺴﺘﻢ در ﻫﺮ ﺣﺎﻟﺘﻲ ﺑﺎ اﻧﺮژي ‪ Er‬ﺑﺎﺷﺪ‬
‫) ‪gr exp(  E r‬‬

‫‪Pr ‬‬
‫) ‪ gr exp(  Er‬‬
‫‪r‬‬
‫ﻣﺘﻮﺳﻂ ﻛﻤﻴﺖ ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ >‪<f‬‬
‫‪‬‬ ‫‪f ( E r ) g r e  E r / kT‬‬

‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪f ( E ) e  E / kT g ( E ) dE‬‬
‫‪ f ‬‬ ‫‪r‬‬
‫‪‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪‬‬ ‫‪r‬‬
‫‪g r e  E r / kT‬‬
‫‪‬‬
‫‪0‬‬
‫‪‬‬
‫‪e  E / kT g ( E ) dE‬‬
‫ﺗﺼﻮﻳﺮﺳﺎده اي از ﻳﻚ ﺟﺎﻣﺪ‬
‫ﺳﻪ ﺑﻌﺪي ﺗﺼﻮر ﻛﻨﻴﺪ‪:‬‬
‫ﺣﺮﻛﺖ ﻳﻚ اﺗﻢ روي ﺑﻘﻴﻪ‬

‫اﺗﻤﻬﺎ ﺗﺎﺛﻴﺮ ﻣﻲ ﮔﮔﺬارد!!‬
‫ﻓﻨﺮﻫﺎ ﻧﻴﺮوﻫﺎي اﻟﻜﺘﺮواﺳﺘﺎﺗﻴﻜﻲ ﺑﻴﻦ اﺗﻤﻬﺎ را ﻧﺸﺎن ﻣﻲ دﻫﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺗﺼﻮﻳﺮﺳﺎده اي از ﻳﻚ ﺟﺎﻣﺪ‬
‫ﺳﻪ ﺑﻌﺪي ﺗﺼﻮر ﻛﻨﻴﺪ‪:‬‬

‫ﻓﻨﺮﻫﺎ ﻧﻴﺮوﻫﺎي اﻟﻜﺘﺮواﺳﺘﺎﺗﻴﻜﻲ ﺑﻴﻦ اﺗﻤﻬﺎ را ﻧﺸﺎن ﻣﻲ دﻫﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻃﻮل ﻣﻮﺟﻬﺎي ﻣﻤﻜﻨﻪ‪:‬‬
‫“ﻣﺪ ﻧﺮﻣﺎل”= ﻣﻮج اﻳﺴﺘﺎ‬
‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻣﺪ ﻧﺮﻣﺎل‬
‫‪ n  2L / n‬‬
‫‪n  1, 2,3,...N‬‬ ‫در ﺳﻪ ﺑﻌﺪ‪:‬‬
‫‪N  # atoms‬‬ ‫‪ #‬ﻣﺪ ﻧﺮﻣﺎل = ‪3N‬‬

‫ﻣﺜﺎل‪ :‬ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻧﻮﺳﺎﻧﮕﺮ ﻫﺎرﻣﻮﻧﻴﻚ‬
‫روش اول‪:‬‬
‫ﻳﻚ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺷﺎﻣﻞ ‪ N‬ﻧﻮﺳﺎﻧﮕﺮ ﻫﺎرﻣﻮﻧﻴﻚ ﻣﺴﺘﻘﻞ ﻳﻚ ﺑﻌﺪي را در ﻧﻈﺮ ﺑﮕﻴﺮﻳﺪ‪ .‬ﻓﺮض ﻛﻨﻴﺪ‬
‫ﺻﻮرت‬
‫ﻲ ﺑﺑﻪ ﻮر‬‫ﺳﻴﺴﺘﻤﻲ‬
‫ﻴﻦ ﻴ‬
‫ﭼﻨﻴﻦ‬
‫ﻴﻦ ﭼ‬ ‫ﻲ(‪ .‬اﮔﺮﺮ ﻴ ﻮ‬
‫ﻫﺎﻣﻴﻠﺘﻮﻧﻴﻦ‬ ‫ﻛﻼﺳﻴﻜﻲ‬
‫ﻴ‬ ‫ﻲ ﻳﻳﻜﺴﺎن ﺑﺑﺎﺷﺪ )ررﻓﺘﺎرر‬‫ﺲ ﺗﻤﺎﻣﻲ‬‫ﻓﺮﻛﺎﻧﺲ‬
‫ﺮ‬
‫زﻳﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺗﺎﺑﻊ ﭘﺎرش ﻳﺎ اﻓﺮاز آن را ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻛﺮده و از روي آن ﻛﻤﻴﺎت ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ اﻳﻦ‬
‫ﺳﻴﺴﺘﻢ را ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻛﻨﻴﺪ‪:‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1 2‬‬

‫‪H (qi , pi )  M qi ‬‬
‫‪2 2‬‬
‫‪pi‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2M‬‬
‫اﻧﺪﻳﺲ ‪ i‬از ‪ 1‬ﺗﺎ ‪ N‬ﻣﻲ د‬

‫رود‪.‬‬ ‫اﻧﺪ‬
‫روش اول‪:‬‬
‫ﻳﻚ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺷﺎﻣﻞ ‪ N‬ﻧﻮﺳﺎﻧﮕﺮ ﻫﺎرﻣﻮﻧﻴﻚ ﻣﺴﺘﻘﻞ ﻳﻚ ﺑﻌﺪي را در ﻧﻈﺮ ﺑﮕﻴﺮﻳﺪ‪ .‬ﻓﺮض ﻛﻨﻴﺪ‬
‫ﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺑﺎ‪:‬‬
‫آﻧﻬﺎ ﺑﺮ‬
‫ﻲ ازز ﻬ‬
‫ﻴﻦ ﻳﻳﻜﻲ‬ ‫ﻲ(‪ .‬ﻴ ﻮ‬
‫ﻫﺎﻣﻴﻠﺘﻮﻧﻴﻦ‬ ‫ﻛﻼﺳﻴﻜﻲ‬
‫ﻴ‬ ‫ﻲ ﻳﻳﻜﺴﺎنن ﺑﺑﺎﺷﺪ )ررﻓﺘﺎرر‬
‫ﺲ ﺗﻤﺎﻣﻲ‬
‫ﻓﺮﻛﺎﻧﺲ‬
‫ﺮ‬
‫‪1‬‬ ‫‪1 2‬‬
‫‪H (qi , pi )  M qi ‬‬
‫‪2 2‬‬
‫‪pi‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2M‬‬
‫اﻟﺒﺘﻪ اﻧﺪﻳﺲ ‪ i‬از ‪ 1‬ﺗﺎ ‪ N‬ﻣﻲ رود‪ .‬ﺗﺎﺑﻊ اﻓﺮاز ﺑﺮاي ﻳﻜﻲ از آﻧﻬﺎ‬
‫‪ ‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪2 ‬‬
‫‪Z 1    exp     M  q ‬‬
‫‪2 2‬‬
‫‪p  dqdp ‬‬
‫‪h   ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2M‬‬ ‫‪‬‬
‫‪1/ 2‬‬ ‫‪1/ 2‬‬
‫‪1  2‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ 2M‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪= ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪h   M 2‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ ‬‬
‫‪  h / 2‬‬
‫ﺗﺎﺑﻊ اﻓﺮاز ﺳﻴﺴﺘﻢ ‪ -N‬ﻧﻮﺳﺎﻧﮕﺮ‪:‬‬
‫‪N‬‬
‫‪ZN ‬‬ ‫‪Z1‬‬‫‪N‬‬
‫) ‪ ( ‬‬
‫‪  ‬‬ ‫اﻧﺮژي آزاد ﻫﻠﻤﻬﻮﻟﺘﺰ‪:‬‬

‫‪F   kT ln Z N  NkT ln‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ kT ‬‬
‫ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ ااز‪:‬‬
‫ﺗﺮﻣﻮدﻳﻨﺎﻣﻴﻚ ﺎ ﺗ ﺪ‬
‫ﺎ ﻚ‬ ‫ﻛﻤﻴﺎت ﺗ‬
‫ﻘﺑﻘﻴﻪ ﻛ ﺎ‬
‫‪  ‬‬
‫‪  kT ln ‬‬
‫‪ kT ‬‬
‫‪P0‬‬
‫‪    ‬‬
‫‪S  Nk ln   1‬‬
‫‪  kT  ‬‬ ‫‪U  NkT‬‬
‫‪C p  C V  Nk‬‬
‫ﻣﻄﺎﺑﻖ ﻗﻀﻴﻪ ﻫﻤﭙﺎري اﻧﺮژي )ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﺴﺎوي اﻧﺮژي( ‪ equipartition theorem‬اﻧﺮژي ﻣﺘﻮﺳﻂ‬
‫‪1‬‬
‫ﻫﺮ ﻧﻮﺳﺎﻧﮕﺮ ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ ‪ 2 2 kT‬زﻳﺮا در اﻳﻨﺠﺎ دو ﺟﻤﻠﻪ ﻣﺮﺗﺒﻪ دوم ﻣﺴﺘﻘﻞ در ﻫﺎﻣﻴﻠﺘﻮﻧﻴﻦ‬
‫ﻧﻮﺳﺎﻧﮕﺮﻫﺎﺎ وﺟﻮد ا‬
‫ﺎﮕ‬
‫روش دوم‪:‬‬
‫ﻧﻮﺳﺎﻧﮕﺮ ﺎ ﻧ ﻚ‬
‫ﻫﺎرﻣﻮﻧﻴﻚ‬ ‫ﻳﻚ ﻧ ﺎﻧﮕ‬
‫ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﻚ‬
‫ﻧﻮﺳﺎﻧﮕﺮﻫﺎ‪ ،‬ﺑﻪ ﻃﻃﻮري ﻛﻛﻪ وﻳﮋه ﻘﺎ‬
‫ﻣﺴﺎﻟﻪ ﻧ ﺎﻧﮕ ﺎ‬
‫ﻛﻮاﻧﺘﻤﻲ ﺎﻟ‬
‫ﻣﻜﺎﻧﻴﻚ ﻛ اﻧ‬
‫ﺣﻞ ﻜﺎﻧ ﻚ‬
‫ﻞ‬
‫ﻳﻚ ﺑﻌﺪي ﺑﻪ ﺻﻮرت زﻳﺮ داده ﻣﻲ ﺷﻮد‪:‬‬
‫‪ n  (n  21 ) ‬‬ ‫‪n=0,1,2,...‬‬

‫‪012‬‬
‫آﻧﻬﺎ‬
‫ﻲ ازز ﻬ‬
‫ي ﻳﻳﻜﻲ‬
‫ﺑﺮاي‬
‫اﻓﺮاز ﺑﺮ‬
‫ﺗﺎﺑﻊ ﺮ ز‬
‫ﺑﻊ‬
‫‪‬‬ ‫‪ 21 ‬‬

‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ ‬‬ ‫‪‬‬
‫‪  ( n  21 ) ‬‬ ‫‪e‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪Z1 (  ) ‬‬ ‫‪e‬‬ ‫‪‬‬
‫‪1 e‬‬ ‫‪ ‬‬
‫‪ 2 sinh‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪2‬‬
‫‪n0‬‬
‫ﺗﺎﺑﻊ اﻓﺮاز ﺳﻴﺴﺘﻢ ‪ -N‬ﻧﻮﺳﺎﻧﮕﺮ‪:‬‬

‫‪‬‬ ‫‪ 21    ‬‬
‫‪N‬‬
‫‪Z N (  )   Z1 (  ) ‬‬
‫‪N‬‬
‫‪ 2 sinh‬‬
‫‪1  e‬‬ ‫‪‬‬

‫‪ ( N / 2 ) ‬‬ ‫‪ ‬‬ ‫‪N‬‬
‫‪e‬‬
‫ﻫﻠﻤﻬﻮﻟﺘﺰ‪:‬‬
‫آزاد ﻠ ﻟﺘ‬
‫اﻧﺮژي آزا‬
‫اﻧ ژ‬
‫]} ‪F  NkT ln[2 sinh( 21  )]  N [ 21   kT {1  e  ‬‬
‫ﺑﻘﻴﻪ ﻛﻤﻴﺎت ﺗﺮﻣﻮدﻳﻨﺎﻣﻴﻚ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬

‫‪F/N‬‬
‫‪P0‬‬
‫ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻧﻮﺳﺎﻧﮕﺮ ﻫﺎرﻣﻮﻧﻴﻚ‬:‫ﻣﺜﺎل‬
 
:‫آﻧآﻧﺘﺮوﭘﻲ‬
S  Nk 1
2 
   co th  21      ln 2 sin h  21    
  
= N k   l (1  e    
 ln )
e 1 
: ‫داﺧﻠﻲ‬
‫اﻧ ژ‬
1  
U  N coth(  )  N  2    
1 1
2

2
e  1
C p  Cv  Nk ( 21    ) 2 cos ech 2  1
2
  : ‫وﻳﮋه‬
‫ﮔﺮﻣﺎي وﻳﮋ‬
‫ﺮ ي‬

e
 Nk (    ) 2   
(e  1) 2
www.topsoal.ir
‫ﻲ ي‬
‫دﻣﺎي‬ ‫ﻧﺰدﻳﻜﻲ‬
‫ﻲ درر ﺰ ﻳ‬
‫ي اﻧﺘﻘﺎﻟﻲ‬
‫آزادي‬
‫درﺟﻪ ز‬
‫ﻋﻼوه ﺑﺮ ﺳﻪ رﺟ‬
‫ﺷﻜﻞ‪ ،‬و‬
‫ﻲ ﻞ‬ ‫دﻣﺒﻠﻲ‬
‫ﻲ ﺒ‬ ‫ي ﻳﻳﻚ ﮔﺎزز دوو اﺗﻤﻲ‬
‫ﺑﺮاي‬
‫ﺑﺮ‬
‫اﺗﺎق‪ ،‬ﭼﺮﺧﺶ ﻧﻴﺰ رخ ﻣﻲ دﻫﺪ‪ .‬اﮔﺮ از ارﺗﻌﺎش آن ﺻﺮﻓﻨﻈﺮ ﺷﻮد‪ CV ،‬و ‪ CP‬ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ از‬
‫راﺳﺖ ﺑﻪ ﭼﭗ ﺑﺮاﺑﺮﻧﺪ ﺑﺎ‪:‬‬
‫)اﻟﻒ( ‪ 5/1‬و ‪5/2‬‬
‫)ب( ‪ 5/2‬و ‪5/3‬‬
‫)ج( ‪ 5/2‬و ‪5/1‬‬
‫)د( ‪ 5/3‬و ‪5/2‬‬
‫ﻲ ي‬
‫دﻣﺎي‬ ‫ﻧﺰدﻳﻜﻲ‬
‫ﻲ درر ﺰ ﻳ‬
‫ي اﻧﺘﻘﺎﻟﻲ‬
‫آزادي‬
‫درﺟﻪ ز‬
‫ﻋﻼوه ﺑﺮ ﺳﻪ رﺟ‬
‫ﺷﻜﻞ‪ ،‬و‬
‫ﻲ ﻞ‬ ‫دﻣﺒﻠﻲ‬
‫ﻲ ﺒ‬ ‫ي ﻳﻳﻚ ﮔﺎزز دوو اﺗﻤﻲ‬
‫ﺑﺮاي‬
‫ﺑﺮ‬
‫اﺗﺎق‪ ،‬ﭼﺮﺧﺶ ﻧﻴﺰ رخ ﻣﻲ دﻫﺪ‪ .‬اﮔﺮ از ارﺗﻌﺎش آن ﺻﺮﻓﻨﻈﺮ ﺷﻮد‪ CV ،‬و ‪ CP‬ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ از‬
‫راﺳﺖ ﺑﻪ ﭼﭗ ﺑﺮاﺑﺮﻧﺪ ﺑﺎ‪:‬‬
‫)اﻟﻒ( ‪ 5/1‬و ‪5/2‬‬
‫ﻳﻚ ﮔﺎز دو اﺗﻤﻲ داراي ﺳﻪ درﺟﻪ آزادي اﻧﺘﻘﺎﻟﻲ و دو‬

‫)ب( ‪ 5/2‬و ‪5/3‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮ اﻳﻦ‪:‬‬
‫ﭼﺮﺧﺸﻲ ﻣﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑ‬
‫درﺟﻪ آزادي ﭼ ﺧﺸ‬
‫‪ 3 2‬‬ ‫‪5‬‬ ‫)ج( ‪ 5/2‬و ‪5/1‬‬

‫‪u ‬‬ ‫‪ RT  CV  R‬‬
‫‪ 2 ‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪7‬‬ ‫)د( ‪ 5/3‬و ‪5/2‬‬
‫‪C P  CV  R  C P   3.5‬‬
‫‪2‬‬
‫ﺗﺎﺑﻊ اﻓﺮاز ﻳﻚ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺗﺮﻣﻮدﻳﻨﺎﻣﻴﻜﻲ ﺑﻪ ﺻﻮرت ‪Z AT5/2‬‬
‫‪ Z=AT‬ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ در آن ‪ A‬ﻣﺴﺘﻘﻞ‬
‫از دﻣﺎﺳﺖ‪ .‬ﻇﺮﻓﻴﺖ ﮔﺮﻣﺎي وﻳﮋه ﭼﻨﻴﻦ ﺳﻴﺴﺘﻤﻲ ﻛﺪام اﺳﺖ؟‬
‫‪2‬‬
‫)اﻟﻒ( ‪NKB‬‬
‫‪3‬‬
‫‪3‬‬
‫)ب( ‪NKB‬‬
‫‪N‬‬
‫‪2‬‬
‫‪2‬‬
‫)ج( ‪NKB‬‬
‫‪5‬‬
‫‪5‬‬
‫)د( ‪NKB‬‬
‫‪2‬‬
‫ﺗﺎﺑﻊ اﻓﺮاز ﻳﻚ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺗﺮﻣﻮدﻳﻨﺎﻣﻴﻜﻲ ﺑﻪ ﺻﻮرت ‪Z AT5/2‬‬
‫‪ Z=AT‬ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ در آن ‪ A‬ﻣﺴﺘﻘﻞ‬
‫از دﻣﺎﺳﺖ‪ .‬ﻇﺮﻓﻴﺖ ﮔﺮﻣﺎي وﻳﮋه ﭼﻨﻴﻦ ﺳﻴﺴﺘﻤﻲ ﻛﺪام اﺳﺖ؟‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪U ‬‬ ‫‪ln Z ‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪2 ‬‬ ‫‪ 5‬‬ ‫)اﻟﻒ( ‪NKB‬‬
‫‪  U  NK BT ‬‬ ‫‪ln Z   NK BT‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ T‬‬ ‫‪ 2‬‬
‫‪K BT‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪3‬‬
‫)ب( ‪NKB‬‬
‫‪N‬‬
‫‪2‬‬
‫‪2‬‬
‫)ج( ‪NKB‬‬
‫‪5‬‬
‫‪ U ‬‬ ‫‪5‬‬
‫‪CV  ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪NK‬‬ ‫‪5‬‬
‫‪  T V‬‬
‫‪B‬‬
‫‪2‬‬ ‫)د( ‪NKB‬‬
‫‪2‬‬
‫ﻛﻮاﻧﺘﻤﻲ و ﻳﻚ ذره را ﺑ ﻦ‬
‫ﺑﻴﻦ‬ ‫ﺑﻴﻦ دو ﺣﺎﻟﺖ ﻛﻮاﻧﺘﻤ‬
‫ﭘﺬﻳﺮ را ﺑ ﻦ‬
‫ﺗﻤﻴﺰﭘﺬﻳ‬
‫ﺗﻌﺪادراﻫﻬﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻣﻣﻲﺗﻮان ﭘﻨﺞ ذره ﺗﻤ ﺰ‬
‫ﺗﻌﺪادراﻫﻬﺎﻳ‬
‫ﭘﻨﺞ ﺣﺎﻟﺖ ﻛﻮاﻧﺘﻤﻲ ﻗﺮار داد‪ ،‬ﻛﺪام اﺳﺖ؟‬
‫‪120‬‬ ‫)اﻟﻒ(‬
‫‪480‬‬ ‫)ب(‬
‫‪540‬‬ ‫)ج(‬
‫‪960‬‬ ‫)د (‬
‫ﻛﻮاﻧﺘﻤﻲ و ﻳﻚ ذره را ﺑ ﻦ‬
‫ﺑﻴﻦ‬ ‫ﺑﻴﻦ دو ﺣﺎﻟﺖ ﻛﻮاﻧﺘﻤ‬
‫ﭘﺬﻳﺮ را ﺑ ﻦ‬
‫ﺗﻤﻴﺰﭘﺬﻳ‬
‫ﺗﻌﺪادراﻫﻬﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻣﻣﻲﺗﻮان ﭘﻨﺞ ذره ﺗﻤ ﺰ‬
‫ﺗﻌﺪادراﻫﻬﺎﻳ‬
‫ﭘﻨﺞ ﺣﺎﻟﺖ ﻛﻮاﻧﺘﻤﻲ ﻗﺮار داد‪ ،‬ﻛﺪام اﺳﺖ؟‬
‫‪120‬‬ ‫)اﻟﻒ(‬
‫‪ g1N1   g 2N 2 ‬‬ ‫‪480‬‬ ‫)ب(‬

‫‪  N !‬‬ ‫‪ ‬‬ ‫‪ ‬‬
‫‪ N 1!   N 2 ! ‬‬
‫‪2 5 51‬‬ ‫‪540‬‬ ‫)ج(‬
‫‪ 6!    6  32  5  960‬‬
‫!‪5! 1‬‬
‫‪960‬‬ ‫)د (‬
‫در ﺗﻮزﻳﻊ ﺗﻨﺪي ﻣﺎﻛﺴﻮل‪ ،‬ﻛﻤﻴﺖ ‪ dN/dW‬در ﺣﺪ ﺳﺮﻋﺘﻬﺎي ﭘﺎﻳﻴﻦ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﻪ ﺗﻨﺪي‬
‫ﻣﻮﻟﻜﻮﻟﻬﺎ ‪ W‬راﺑﻄﻪ دارد؟‬
‫‪W‬‬ ‫)اﻟﻒ(‬
‫‪1‬‬
‫)ب(‬
‫‪W‬‬
‫‪W2‬‬ ‫)ج(‬
‫‪1‬‬
‫)د(‬
‫‪W2‬‬
‫در ﺗﻮزﻳﻊ ﺗﻨﺪي ﻣﺎﻛﺴﻮل‪ ،‬ﻛﻤﻴﺖ ‪ dN/dW‬در ﺣﺪ ﺳﺮﻋﺘﻬﺎي ﭘﺎﻳﻴﻦ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﻪ ﺗﻨﺪي‬
‫ﻣﻮﻟﻜﻮﻟﻬﺎ ‪ W‬راﺑﻄﻪ دارد؟‬
‫‪W‬‬ ‫)اﻟﻒ(‬
‫‪1‬‬
‫)ب(‬
‫‪W‬‬
‫‪W2‬‬ ‫)ج(‬
‫ﻟﻄﻔﺎ ﺧﻮدﺗﺎن ﺣﻞ ﻛﻨﻴﺪ‬
‫‪1‬‬
‫)د(‬
‫‪W2‬‬

Termodinamic

Uploaded by

Document Information

Original Description:

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Termodinamic

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

‫درس‪:‬‬

‫ﻛﺎرﺑﺮد ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ اﺳﺎﺳﻲ‬ ‫ﺑﺨﺶ دوم‪:‬‬

‫دﻣﺎ و ﻣﻔﻬﻮم آن‬

‫ﻳﺨﭽﺎﻟﻬﺎ ﺑﺮ اﺳﺎس ﻗﻮاﻧﻴﻦ‬

‫‪...‬‬ ‫ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺣﺎﻟﺖ‬ ‫اﻧﺮژي داﺧﻠﻲ‬

‫‪ ‬درك ﻛﺮدن ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﺑﺎ ﺣﻮاس‬

‫ﻣﻴﻜﺮوﺳﻜﻮﭘﻲ‪  :‬زﻳﺎد ﺑﻮدن ﺗﻌﺪاد آﻧﻬﺎ‬

‫‪ ‬درك ﻧﻜﺮدن ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﺑﺎ ﺣﻮاس‬

‫• ﻗﺴﻤﺘﻲ از ﻫﺮ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻛﻪ دﻣﺎي ﻳﻜﻨﻮاﺧﺘﻲ دارﻧﺪ ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ‬

‫‪System A‬‬ ‫‪System B‬‬

‫ﺳﻪ ﺳﻴﺴﺘﻢﻢ ‪ B ،A‬و ‪ C‬را در ﻧﻈﺮ ﺑﮕﻴﺮﻳﺪ‪:‬‬

‫ﺳﭙﺲ ‪ ...‬ﺳﻴﺴﺘﻤﻬﺎي ‪ C‬و ‪ B‬در ﺗﻌﺎدل ﺗﺮﻣﻮدﻳﻨﺎﻣﻴﻜ‬

‫ﻛﺎرﺑﺮد ﻗﺎﻧﻮن ﺻﻔﺮم ﺗﺮﻣﻮدﻳﻨﺎﻣﻴﻜﻲ‪:‬‬

‫• اﻧﺪازه اي از اﻧﺮژي ﺟﻨﺒﺸﻲ ﻣﺎده‬

‫دﻣﺎي ﻳﻚ ﺳﻴﺴﺘﻢ وﻳﮋﮔﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ آﻳﺎ ﻳﻚ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺑﺎ‬

‫دﻣﺎﺳﻨﺞ‬ ‫ﺧﻮاص دﻣﺎﺳﻨﺠﻲ‬

‫ﻣﻘﺎوﻣﺖ اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ)ﻛﺸﺶ ﺛﺎﺑﺖ(‬ ‫ﻣﻘﺎوﻣﺖ اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ‬

‫ﺞ ﺳﻠﺴﻴﻮس )‪(C‬‬ ‫دﻣﺎﺳﻨﺞ‬ ‫•‬

‫در دﻣﺎي ﺻﻔﺮ ﻣﻄﻠﻖ ‪ K  T  0 K‬‬

‫ﻧﺘﺎﻳﺞ آزﻣﺎﻳﺸﻬﺎ ﺑﺮ روي ﺗﻌﺪادي از دﻣﺎﺳﻨﺠﻬﺎي ﮔﺎزي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﺎ ﺣﺠﻢ ﺛﺎﺑﺖ‬

‫‪ :‬ﺗﻌﺎدل ‪ A‬و‪B‬‬ ‫‪4nRCc H  MPV  0‬‬

‫‪4 C c H‬‬ ‫)ب (‬

‫)ج( ‪4 C c H ‬‬

‫‪ :‬ﺗﻌﺎدل ‪ A‬و‪B‬‬ ‫‪4nRCc H  MPV  0‬‬

‫‪4 C c H‬‬ ‫)ب (‬

‫‪H  PV‬‬ ‫‪H‬‬ ‫‪PV‬‬ ‫)ج( ‪4 C c H ‬‬

‫‪PcV ‬‬ ‫)ج(‬

‫‪P V ‬‬ ‫‪PV‬‬ ‫)د(‬

‫ ﻏﻠﺘﻴﺪن ﻳﺎ اﻓﺘﺎدن‬:(Unstable) ‫ﻧﺎﭘﺎﻳﺪار‬

‫ ﺳﺎﻛﻦ ﻣﺎﻧﺪن ﺑﺎ ﻛﻤﺘﺮﻳﻦ اﻧﺮژي‬:(Stable) ‫ﭘﺎﻳﺪار‬

‫ ﭘﺎﻳﻴﻦ اﻓﺘﺎدن ﺑﺎ ﻳﻚ‬:(Metastable) ‫ﺷﺒﻪ ﭘﺎﻳﺪار‬

‫ﺣﺎﻟﺘﻬﺎي ﺗﻌﺎدل ﺗﺮﻣﻮدﻳﻨﺎﻣﻴﻜﻲ را ﻣﻲ ﺗﻮان ﺑﺮﺣﺴﺐ ﻣﺨﺘﺼﺎت ﻣﺎﻛﺮوﺳﻜﻮﭘﻲ ﻛﻪ ﺗﺎﺑﻊ‬

‫اﮔﺮ ﻫﻴﭻ ﻳﻚ از ﺷﺮاﻳﻂ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺳﻪ ﻧﻮع ﺗﻌﺎدل )ﺗﻌﺎدل ﺗﺮﻣﻮدﻳﻨﺎﻣﻴﻜﻲ(‬

‫ﻫﺮ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺗﺮﻣﻮدﻳﻨﺎﻣﻴﻜﻲ‪ ،‬ﺳﻪ‬

‫از ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻲ ﺷﻮد‬ ‫‪ 1‬ﻣﺘﻐﻴﺮ واﺑﺴﺘﻪ‬

‫ﺷﻜﻞ ﺻﻔﺤﻪ ‪ 39‬ﻛﺘﺎب ﻣﺮﺟﻊ درﺳﻲ )زﻳﻤﺎﻧﺴﻜﻲ( را ﺑﺒﻴﻨﻴﺪ‬

(Solid) ‫ﺟﺎﻣﺪ‬ (Liquid) ‫ﻣﺎﻳﻊ‬

(Gas)‫ﮔﺎز‬ (Plasma) ‫ﭘﻼﺳﻤﺎ‬

‫دﻳﺎﮔﺮام ﻓﺎز )‪(Phase Diagram‬‬

‫‪ ‬رﺳﻢ ﻧﻤﻮدار ﻓﺸﺎر ﺑﺮ ﺣﺴﺐ دﻣﺎ‬

‫ﻧﻘﻄﻪ ﺳﻪ ﮔﺎﻧﻪ )‪(Triple Point‬‬ ‫‪‬‬

‫ﻊ و ﮔﺎز( روي دﻳﺎﮔﺮامم ﻓﺎز‬

‫ﻧﻘﻄﻪ ﺑﺤﺮاﻧﻲ ) ‪(Critical Point‬‬ ‫‪‬‬

‫‪Pcritical‬‬ ‫ﻧﺎﺣﻴﻪ ﻣﺎﻳﻊ‬ ‫ﻧﻘﻄﻪ‬

‫‪ Pv  R‬ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﮔﺎز ﻛﺎﻣﻞ‬

‫) ‪R (1  ‬‬ ‫‪A‬‬

‫ﻞ ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﺑﺮاي ﺣﺠﻢﻢ‬

‫ﻞ ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﺑﺮاي ﻓﺸﺎر‬

‫ ﺣﻞ ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﺑﺮاي دﻣﺎ‬:   f ( P, V )

‫ﺳﻴﻢ ﻛﺸﻴﺪه ) ‪(F,L, ‬‬

‫‪F‬‬ ‫‪L‬‬ ‫‪F‬‬

‫) ‪S,A, ‬‬ ‫ﻻﻳﻪ ﺳﻄﺤﻲ‬

‫) ‪(,Z, ‬‬ ‫ﺑﺎﺗﺮي اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ‬

‫) ‪E, ,‬‬ ‫ﺑﺮه دي اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ‬

‫) ‪H,M, ‬‬ ‫ﻣﻴﻠﻪ ﭘﺎراﻣﻐﻨﺎﻃﻴﺴﻲ‬

‫ﻣﺨﺘﺼﻪ ﻓﺰوﻧﻮر‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﻪ ﻧﺎﻓﺰوﻧﻮر‬ ‫ﺳﻴﺴﺘﻤﻬﺎي ﺳﺎده‬

‫)‪(V‬‬ ‫ﺣﺠﻢ‬ ‫) ‪(P‬‬ ‫ﻓﺸﺎر‬ ‫ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻫﻴﺪرواﺳﺘﺎﺗﻴﻜﻲ ) ‪P,V, ‬‬

‫‪ ‬‬ ‫)د(‬

‫)اﻟﻒ( ﺷﻴﺐ ﻣﻨﺤﻨﻲ ﺗﺒﺨﻴﺮ ﺑﺮاي ﺗﻤﺎم ﻣﻮاد‬

‫‪Ttriple‬‬ ‫‪Tcritical‬‬ ‫ﺎ‬

‫)اﻟﻒ( ﺷﻴﺐ ﻣﻨﺤﻨﻲ ﺗﺒﺨﻴﺮ ﺑﺮاي ﺗﻤﺎم ﻣﻮاد‬

‫‪Ttriple‬‬ ‫‪Tcritical‬‬ ‫دﻣﺎ‬