Πρόδρομος Μάρκογλου, «Το σπίτι»

Η συλλογή
Το ποίημα, που αναλύ ουμε συμπεριλαμβά νεται στην ποιητική συλλογή . «Συνοπτική διαδικασία» που
κυκλοφό ρησε το 1980, αλλά περιέχει ποιή ματα που γρά φτηκαν σε προγενέστερη εποχή (1968-1978). Το
ποιητικό τοπίο, που εξετά ζουμε φαίνεται ό τι δημιουργή θηκε σ΄ έναν κό σμο που εκσυγχρονίζεται και
αστικοποιείται. Οι ά νθρωποι -και πιο συγκεκριμένα, ο ποιητή ς- αισθά νονται ό τι πνίγονται από τις
σύ γχρονες συνθή κες διαβίωσης και γι΄ αυτό καταφεύ γουν σε ξένοιαστες καταστά σεις μιας χαμένης
παιδική ς ηλικίας και νεό τητας.

Νοηματική απόδοση
«Το σπίτι», είναι ένα χαρακτηριστικό -για τους ποιητικού ς προβληματισμού ς του Μά ρκογλου-ποίημα. Η
ποιητική γραφή εστιά ζεται στα συναισθή ματα του συγγραφέα, που γεννώ νται από την παρατή ρηση του
πατρικού σπιτιού του. Στην αρχή , ο ποιητή ς ζει με την ανά μνηση των παιδικώ ν του χρό νων. Έχει την
αίσθηση ό τι βά ζει το κλειδί στην πό ρτα και ξαφνικά , είναι ό λοι εκεί (οι δικοί του) μιλώ ντας ανά μεικτα
ελληνικά , ποντιακά , αρμενικά και τού ρκικα.
Η εικό να αυτή σύ ντομα εξαφανίζεται, γιατί το σπίτι έχει γίνει πια, ερείπιο. Η σκεπή και οι τοίχοι έχουν
καταρρεύ σει.
Το σκηνικό αλλά ζει πά λι. Το σπίτι κατεδαφίστηκε, ο εκσκαφέας, ο φορτωτή ς και τα ανατρεπό μενα
φορτηγά , εξαφανίζουν σιγά -σιγά ό λα τα ίχνη της παλιά ς ζωή ς. Ο ποιητή ς κρατώ ντας το επιθύ ριο (ρό πτρο)
απ΄ το πατρικό του, περπατά στην παραλία προσπαθώ ντας να συλλά βει την πραγματικό τητα.

Ιστορικό πλαίσιο
Ο κινητή ριος μοχλό ς της ποίησης του Μά ρκογλου είναι η ζωή που βρίσκεται «υπό ανά πτυξη», έτσι ό πως
αντανακλά ται στην ανοικοδό μηση, τον εξαστιασμό του ελληνικού πληθυσμού και την «ευημερία».
Πραγματικά , η δεκαετία του΄60, είναι η εποχή που εντείνεται ο εκσυγχρονισμό ς της χώ ρας, πά ντα
αναρχού μενος. Τα γνωρίσματα αυτού του ά τακτου, απρογραμμά τιστου και ανεξέλεγκτου εξαστισμού
ενσωματώ θηκαν στις δομές τις νεοελληνική ς κοινωνίας και έγιναν αυτά , οι κανό νες και οι αρχές, που τη
διέπουν. Τώ ρα, οι Έλληνες ευημερού ν. Αλλά αυτή η ευημερία καλύ πτεται από την προοπτική της
από κτησης ενό ς διαμερίσματος ή ά λλων καταναλωτικώ ν αγαθώ ν.
Σ΄ αυτή την κοινωνική πραγματικό τητα εντά σσεται ο ποιητικό ς προβληματισμό ς του Προδρό μου
Μά ρκογλου. Ο ποιητικό ς κό σμος του έχει δημιουργηθεί με βά ση αυτό το ευδαιμονιστικό λαχά νιασμα των
ανθρώ πων της δεκαετίας του ΄60. Η διαφορά , ό μως, είναι ό τι οι ά νθρωποι στα ποιή ματα του Μά ρκογλου,
φαίνεται να ασφυκτιού ν ό ντας εγκλωβισμένοι σε συνθή κες, που τους επιβά λλονται. Η απά ντηση στο
συναίσθημα του εγκλωβισμού είναι η επιστροφή στην παιδική ηλικία. Έτσι, βλέπουμε τον ποιητή να
αποδέχεται την ανοικοδό μηση ως στοιχεία μιας θλιβερή ς κατά στασης μοντερνισμού και ευημερίας αλλά
στην ουσία να βρίσκει καταφύ γιο στις αναμνή σεις μιας γλυκό τατης νεό τητας.

Ερμηνευτικά σχόλια
1. Επιθύριο χεράκι: Το ρό πτρο της θύ ρας εξό δου, που αντικαταστά θηκε από τα κουδού νια. Ήταν
συνή θως μπρού τζινο και είχε τη μορφή μικρού χεριού .
2. Ποντιακά, Τουρκικά, Ελληνικά, Αρμένικα: Η καταγωγή του Προδρό μου Μά ρκογλου είναι
μικρασιατική . Οι περισσό τεροι Μικρασιά τες Έλληνες μιλού σαν εκτό ς από ελληνικά και τουρκικά , αρμενικά
και ά λλες γλώ σσες.
3. Όνειρα ξεφλουδίζονται σα φίδια: μια τολμηρή ποιητική εικό να που παρομοιά ζει το φυλορρό ημα των
ονείρων με την αλλαγή δέρματος των φιδιώ ν.
4. Πέρα η Θάσος: Από το λιμά νι της Καβά λας (ό που βρίσκεται το πατρικό του ποιητή ) διακρίνεται η
Θά σος.
5. Πιο μακριά το Όρος: Πρό κειται για το τρίτο πό δι της Χαλκιδική ς. Δηλαδή , τη χερσό νησο του Άθω, που
ονομά ζεται Άγιον Όρος ή πιο απλά , Όρος. Το Άγιον Όρος διακρίνεται, επίσης, από το λιμά νι της Καβά λας.
6. Καλειδοσκόπιο: Το καλειδοσκό πιο είναι το οπτικό ό ργανο, που αποτελείται από επίπεδα κά τοπτρα,
τοποθετημένα μέσα σε αδιαφανή σωλή να και σε τέτοια γωνία μεταξύ τους, ώ στε να σχηματίζονται
συμμετρικά φαντασμαγορικά σχή ματα από τις πολλαπλές ανακλά σεις κομματιώ ν χρωματιστού γυαλιού ,
που επίσης, βρίσκονται μέσα στο σωλή να. Αυτά τα φαντασμαγορικά σχή ματα, μεταβά λλονται συνέχεια, με
την περιστροφή του σωλή να. Ο ποιητή ς, εδώ , παρομοιά ζει την επιφά νεια και το βυθό της θά λασσας με
καλειδοσκό πιο.
7. σύννεφα παρταλιασμένα: σύ ννεφα κουρελιασμένα
8. Καταποντίζομαι: Βυθίζομαι, βουλιά ζω
9. γεμίζουν τα ανατρεπόμενα: Πρό κειται για φορτηγά με ανατρεπό μενη καρό τσα, που
χρησιμοποιού νται στα χωματουργικά έργα
10. Σιδερένια νύχια: Πρό κειται για τα μεταλλικά νύ χια της κουτά λας του εκσκαφέα.

Ύφος
Το ύ φος του ποιή ματος διακατέχεται από λυρισμό και χρησιμοποιεί πλού σια εκφραστικά μέσα (π.χ.
μεταφορές, παρομοιώ σεις) για να αποδώ σει με σαφή νεια το ποιητικό του τοπίο και την εικονοποιία του.

Εποχές-Ηλικιακές φάσεις-Συναισθήματα (Ερώτηση σχολ.βιβλίου 1)

 Στην πρώ τη εποχή , έχουμε την εικό να ενό ς σπιτιού , γεμά το ανθρώ πους, που μιλού ν τουρκικά ,
ελληνικά , αρμενικά και ποντιακά . Ο πατέρας και η μητέρα του ποιητή , χαίρονται που τον βλέπουν
και τον προσκαλού ν σε γεύ μα. Στη δεύ τερη εποχή , το σπίτι έχει καταρρεύ σει. Ο αφηγητή ς-ποιητή ς
βλέπει από εκεί τη θά λασσα και τις πέρα ξηρές. Στην τρίτη εποχή , το σπίτι κατεδαφίζεται. Ο κή πος
καταστρέφεται και δημιουργείται ένα οικό πεδο προς ανοικοδό μηση πολυκατοικίας. Ο αφηγητή ς
κρατώ ντας το ρό πτρο της εξώ πορτας περπατά συλλογιζό μενος στην παραλία.
 Οι τρεις εποχές αντιστοιχού ν στις ακό λουθες ηλικιακές φά σεις: παιδική ηλικία, ενηλικίωση, ώ ριμη
ηλικία.
 Στην πρώ τη εποχή , κυριαρχεί μια τρυφερή και γλυκιά διά θεση, που απορρέει από την οικογενειακή
ατμό σφαιρα. Στη δεύ τερη εποχή κυριαρχεί η μοναξιά και η εγκατά λειψη, έτσι ό πως εκφρά ζεται
μέσα από την καταστροφή και την ερή μωση. Στην τρίτη εποχή , εντύ πωση προκαλεί η πικρία, η
λύ πη και η παραίτηση εμπρό ς σε μια διαμορφωμένη αλλά παρά λογη πραγματικό τητα, η οποία
στηρίζεται στην «ευημερία» της κατεδά φισης και της ά ναρχης οικοδό μησης.
 Οι τρεις εποχές και οι τρεις χρονικές περίοδοι συσχετίζονται μεταξύ τους χά ρη στο κοινό
αντικείμενο προβληματισμού . Πυρή νας του ποιητικού προβληματισμού είναι «το σπίτι» και η
ιστορική μοίρα του, που ταυτίζεται με τη μοίρα και την πορεία της ελληνική ς κοινωνίας μέσα στον
εικοστό αιώ να (Μικρασιατική καταστροφή -Κατοχή -Εμφύ λιος-Ανοικοδό μηση).