LCH 2 Zajęcia nr 13 Hybrydyzacja i kształty cząsteczek.

1. Pojęcie hybrydyzacji (wg Klimaszewskiej) – proces hybrydyzacji (z łac. hybrida – mieszaniec)

– jest to matematyczne przekształcenie funkcji falowych, opisujących elektrony różnych
podpowłok w funkcje falowe opisujące elektrony równocenne energetycznie i zajmujące
orbitale równoważne geometrycznie (molekularne)

2. Reguły hybrydyzacji orbitali pierwiastków grup głównych

a. Podczas powstawania wiązao chemicznych następuje hybrydyzacja nie tylko orbitali
uczestniczących w powstawaniu wiązao, ale wszystkich orbitali walencyjnych
zawierających elektrony niewiążące.
b. Nie ulegają hybrydyzacji orbitale tworzące wiązanie π

3. Hybrydyzacja tetraedryczna sp3 – powstaje w wyniku ujednolicenia jednego orbitalu s i

trzech orbitali p. cztery orbitale hybrydyzowane ustawione są w kierunku wierzchołków
czworościanu foremnego. Orbitale te tworzą kąt 109º28’
a. Powstawanie CH4 – metanu
Atom węgla w stanie podstawowym posiada cztery elektrony – po dwa na
różnych podpoziomach energetycznych:
C 1s2 2s2 2p2
Aby utworzyd cztery równocenne wiązania – jak np. w cząsteczce metanu z
czterema atomami wodoru, jeden z elektronów na poziomie orbitalnym 2s
musi ulec wzbudzeniu, zajmując wolny orbital na poziomie orbitalnym 2p:
C* 1s2 2s1 2p3

b. Przykłady występowania hybrydyzacji sp3

alkany
diament
woda
amoniak
4. Hybrydyzacja trygonalna sp2 – hybrydyzacji ulega jeden orbital s i dwa orbitale p. Powstałe
trzy zhybrydyzowane orbitale sp2 skierowane są ku wierzchołkom trójkąta foremnego.
Tworzą kąt 120º
a. Przykłady hybrydyzacji sp2
BF3 (BCl3; BBr3; BI3)
Cząsteczki związków boru zawierają trzy równocenne wiązania, leżące w jednej
płaszczyźnie. Posiadają momenty dipolowe równe zeru.

alkeny w miejscu wiązania podwójnego np. eten – C2H4 – są tu dwa węgle,

które uległy hybrydyzacji sp2 elektrony tworzące wiązania π nie ulegają
hybrydyzacji i nie mają wpływu na kształt cząsteczki,
benzen – C6H6,
grafit – jeden elektron w atomie węgla na poziomie orbitalnym p nie ulega
hybrydyzacji, dlatego grafit przewodzi prąd.

5. Hybrydyzacja diagonalna sp – hybrydyzacji ulega jeden orbital s i jeden orbital p. w wyniku

wymieszania orbitali powstają dwa orbitale sp o identycznym kształcie i identycznej energii
zdolne do tworzenia wiązania chemicznego. Kąt między wiązaniami wynosi 180º. Cząsteczki
mają budowę liniową. Wszystkie atomy leżą wzdłuż linii prostej i ich moment dipolowy jest
równy zeru.
a. Przykłady hybrydyzacji sp
W cząsteczkach związków berylu BeX; X=H,F,Cl,Br
W cząsteczce etynu C2H2
CO2

6. Metodą pozwalającą na ustalenie kształtu cząsteczki jest VSEPR – Vallence Shall Electron
Pair Repulsion – (odpychanie się par elektronowych powłoki walencyjnej). Zakłada ona, że
częśd elektronów bierze udział w tworzeniu wiązao (elektrony wiążące), a częśd nie
(elektrony niewiążące). Pary elektronów obu typów odpychając się wzajemnie zajmują w
przestrzeni położenia najbardziej oddalone od siebie. Znając całkowitą liczbę par
elektronowych można przewidzied ich ustawienie, a tym samym kąty między wiązaniami
w cząsteczce.

7. Przewidywanie budowy przestrzennej cząsteczek (drobin)

W celu określenia budowy przestrzennej należy ustalid łączną liczbę par elektronowych
decydujących o geometrii (Lp – liczba przestrzenna) czyli hybrydyzację atomu centralnego:
sumę par σ
liczbę wolnych par elektronowych wokół rdzenia atomu centralnego

Lp = Lpσ+ Lwpe

Liczba ta Lp zwykle równa się 2,3 lub 4 – określa orientację przestrzenną osi chmur
elektronowych.
Przykłady struktur przestrzennych drobin: