Liber Mesuesi Fizika 10 Albas

Elona Terziu
Edmond Klironomi
Libër mësuesi
për tekstin shkollor
Fizika
10
Shtëpia botuese Albas

Botues:
Latif Ajrullai
Rita Petro
Redaktore:
Dorentina Xhafa
Arti grafik:
Ela Lumani
© Albas, 2016
Të gjitha të drejtat janë të rezervuara
ISBN 978-9928-02-813-6
Shtëpia botuese Albas

Në Tiranë: Rr. “Donika Kastrioti”, pallati 14, ap. 4D.
Tel: 00355 45800160; e-mail: info@albas.al
Në Tetovë: Rr. “Ilinden”, nr. 105
Tel: 00389 44 344 047; e-mail: albas_te@yahoo.com
Në Prishtinë: Rr. “Muharrem Fejza”, p.n.
Tel: 00377 45 999 770
e-mail: albas_pr@yahoo.com
Shtypur në shtypshkronjën:
2
PËRMBAJTJE
Plani mësimor 5
Shkallëzimi dhe matja
Numrat dhe njësitë matëse 24

Sistemi i njësive (SI) 25
Matja e gjatësisë dhe kohës 26
Vëllimi, dendësia dhe matja e tyre 28
Më shumë për masën dhe dendësinë 29
Ndërveprimet
Shpejtësia dhe nxitimi dhe paraqitja e tyre grafike 31

Regjistrimi i lëvizjes 33
Rënia e lirë e trupave 34
Forcat në baraspeshë 36
Forca, masa dhe nxitimi 37
Fërkimi 39
Forca, pesha dhe graviteti 40
Veprimi dhe kundërveprimi 42
Impulsi i trupit 44
Përsëritje 45
Forcat dhe efektet rrotulluese
Qendra e masës 49
Më shumë për momentet 51
Zgjatja dhe ngjeshja 52
Shtypja 54
Shtypja në lëngje 55
Sistemet hidraulike 57
Shtypja e ushtruar nga ajri 58
Shtypja nga vëllimi i gazit 60
Problema për shtypjen 61
Shkenca natyrore 63
Energjia
Shndërrimi i energjisë 64
Llogaritja e Ek dhe Ep 66
Rendimenti dhe fuqia 67
3
Libër mësuesi për tekstin “Fizika 10”
Energjia dhe elektriciteti (1) 69

Energjia dhe elektriciteti (2) 70
Si e marrim energjinë 72
Përsëritje 73
Ndërveprimet dhe energjia

Grimcat në lëvizje 75
Temperatura (1) 76
Temperatura (2) 78
Modelet
Bymimi i trupave të ngurtë dhe i lëngjeve 79
Nxehja e gazeve 80
Konveksioni 82
Rrezatimi termik 83
Lëngjet dhe avujt 85
Kapaciteti termik specifik (nxehtësi specifike) 86
Nxehtësi e fshehtë 88
Përsëritje 89
Testim 91
Projekt 92
4
HyrJE
Libri i mësuesit për “Fizikën 10” është një tekst, i cili ndihmon për zbatimin me
sukses të programit të miratuar nga Ministria e Arsimit dhe Sportit në janar të vitit 2016.
Ai është ndërtuar në bazë të librit “Fizika 10-11” të përkthyer nga “Complete Physics for
Cambridge IGCSE”. Duke qenë se tashmë “Fizika 10-11” është në një libër (me dy pjesë),
është menduar që të ndahet në këtë mënyrë:
Ø Kapitujt 1-5, dhe një pjesë e kapitullit 12 do të trajtohen në klasën e 10-të.
Ø Kapitujt 6-11 dhe një pjesë e kapitullit 12 do të trajtohen në klasën e 11-të.
Ø Për orët e punëve të laboratorit mund të shfrytëzohen mësimet e kapitullit 13 “Fizika

Praktike”.
Ø Për orët e përsëritjeve, përveç ushtrimeve që ka në fund të çdo kapitulli, mund të

shfrytëzohen edhe ushtrimet e kapitullit 15 “Ushtrime përmbledhëse”. Këto ushtrime
janë të përcaktuara dhe me nivele. Ato mund të përdoren gjithashtu dhe si ushtrime
model për të hartuar mësuesi testet (detyrat e kontrollit).
Ky libër përmban një plan model që mund t’i vijë në ndihmë mësuesit për të planifikuar
dhe hartuar planin mësimor për klasën e 10-të për vitin shkollor 2016-2017 dhe më pas për
klasën e 11-të për vitin shkollor 2017-2018, si dhe një grup orësh mësimore për klasën e
dhjetë.
5
Plani mësimor për vitin 2016-2017

Lënda: Fizikë 10
36 javë mësimore ∙ 2 orë/javë = 72 orë gjithsej
1-Matjet dhe njësitë matëse 6 orë ( 5T, 1U)
2-Forcat dhe lëvizja 18 orë (10T, 4U , 1P, 1 PL, 1 TP, 1PR)
3-Forcat dhe shtypja 24 orë (13T, 6U, 1PL, 1P,1 TP, 2PR)
4-Forcat dhe energjia 9 orë (7T, 1U, 1PR)
5-Historia e ideve 1 orë (1T )
6-Efektet termike 15 orë (10T, 3U, 1P, 1TP)
Tabela e orëve të Fizikës 10 sipas përqindjes
Numri i orëve gjithsej është 72.
Lloji i temave Nr. i orëve %

a-Njohuri të reja 45orë 63%
b-Përpunim njohurish 27 orë 37%
1- Ushtrime 15 orë 55%
2- Përsëritje 3 orë 11%
3- Provime 3 orë 11%
4- Projekt kurrikular 4 orë 15%
5- Punë laboratori 2 orë 8%
6
PLANIFIKIMI 3-MUJOR PËR PERIUDHËN SHTATOR – DHJETOR (24 ORË)
TEMATIKA 1
SHKALLËZIMI DHE MATJA
Përshkrimi i tematikës:
Kuptimi i shkencës nga nxënësit varet nga shkallëzimi që ata i bëjnë kohës dhe hapësirës, pasi nëpërmjet tij
ata mund të bëjnë
krahasime gjatë vrojtimeve. Shpesh, ata kanë vështirësi të punojnë me shkallëzime që nuk i përdorin në
jetën e përditshme, të tilla si
ato të largësive shumë të mëdha në hapësirë apo ato shumë të vogla në botën e atomit. Gjatë mësimit të
shkencës nxënësit mësojnë
dhe përshtaten me shumëllojshmëri shkallëzimesh dhe njësish matëse, duke përdorur sisteme shkallëzimi
në matje të sakta, me
instrumente dhe njësi matëse të zyrtarizuara, si p.sh., sistemin ndërkombëtar të njësive SI.
Kjo tematikë përqendrohet te madhësitë fizike, kimike, biologjike, sistemet e njësive, matjet dhe krahasimet e
tyre.
TEMATIKA 2
NDËRVEPRIMET
Studimi i ndërveprimit të sistemeve zhvillon të kuptuarit e mjedisit dhe rolit të njeriut në të. Ndërveprimet
ndodhin
brenda një organizmi, ndërmjet organizmave, si dhe ndërmjet organizmave dhe mjedisit. Ndërveprimi i
njeriut me mjedisin drejton
zhvillimin e shkencës dhe të teknologjisë. Në të njëjtën kohë, shkenca dhe teknologjia ndikojnë në mënyrën
se si njeriu ndërvepron
me mjedisin. Të kuptuarit e këtij ndërveprimi ndihmon nxënësit t’i kuptojnë më mirë pasojat pozitive dhe
negative të veprimeve të
tyre dhe të jenë përgjegjës për to.
7
Tematika: SHKALLËZIMI DHE MATJA

Rezultatet e të nxënit për kompetencat të fushës:
Aftësitë dhe proceset Qëndrimet dhe vlerat

Nxënësi/ja: Nxënësi/ja:
§ përdor madhësitë fizike, njësitë përkatëse § mbledh informacion nga burime të
dhe simbolikën e sistemit SI; besueshme, për sisteme të ndryshme të
§ përdor shumëfishat dhe nënfishat e njësive njësive që zbatohen sot në botë dhe bën
të madhësive fizike, duke ndjekur rregullat ekuivalentimin e tyre;
e shumëzimit, pjesëtimit, mbledhjes dhe § diskuton mbi rolin dhe rëndësinë e përdorimit
zbritjes të madhësive që paraqiten si fuqi
të sistemit ndërkombëtar të njësive për
të dhjetës;
zhvillimin dhe përdorimin e teknologjisë në
§ paraqet rezultatet e matjeve dhe vlerëson
nivel global;
me përafërsi pasaktësinë në matje;
§ përcakton skalar dhe vektorial; § përdor saktë mjetet gjatë zhvillimit të
§ përcakton rezultanten e dy vektorëve me veprimtarive praktike në klasë dhe jashtë saj;
anë të metodës grafike; § ndjek rregullat e procedurave të matjes;
§ përshkruan dhe mat me saktësinë e § respekton rregullat e sigurisë gjatë matjeve.
duhur gjatësinë, duke përdorur vizore,
mikrometër, kalibër;
§ përshkruan dhe mat kohën me anë të
orëve dhe kronometrave;
§ interpreton vrojtimet dhe të dhënat e tjera
(paraqitur në formë verbale, diagramatike,
grafike, simbolike ose numerike),
§ identifikon modelet dhe prirjet, duke
vendosur lidhjet dhe duke nxjerrë
përfundime prej tyre;
§ zbaton njohuritë për një gamë të gjerë
teknikash, instrumentesh aparatesh
dhe materialesh, për të zgjedhur më të
përshtatshmet për eksperimentin.
8
Tematika: NDËRVEPRIMET

· shpjegon dallimin ndërmjet vektor dhe skalar, kur i zbaton për · është i përgjegjshëm për
zhvendosjen, largësinë, shpejtësinë vektoriale dhe shpejtësinë lineare; kushtet e sigurisë në transportin
· tregon shpejtësitë tipike, të llogaritura nga përvoja e përditshme, të erës publik;
dhe tingullit, të ecjes, vrapimit, ecjes me biçikletë dhe të sistemeve të · vlerëson çështjet morale dhe
tjera të transportit; sociale që kanë të bëjë me
· tregon nxitimin e rënies së lirë; zgjidhjen e një situate
· jep me përafrim madhësitë e nxitimeve të përditshme; problemore, si p.sh., zvogëlimi
· shpjegon me shembuj që në lëvizjen rrethore të njëtrajtshme, vlera i numrit të aksidenteve
numerike e shpejtësisë mbetet konstante, por shpejtësia vektoriale automobilistike;
ndryshon (interpretim cilësor); · vlerëson përpjekjet individuale
· bën matje të largësisë dhe kohës, llogarit shpejtësitë; dhe punën në grup gjatë një
· ndërton dhe përdor grafikët e tyre për të përcaktuar shpejtësinë, hetimi shkencor;
shpejtësinë terminale dhe nxitimin; · prezanton objektivisht
· bën llogaritje me anë të raporteve dhe kthen njësitë në vlerat e zhvillimin historik të ideve mbi
llogaritura; forcat dhe lëvizjen.
· lidh ndryshimet dhe diferencat e lëvizjes në grafikët e varësisë së
largësisë nga koha dhe të shpejtësisë nga koha dhe interpreton vijat e
drejta dhe të lakuara;
· interpreton sipërfaqet e mbyllura në grafikët e varësisë së shpejtësisë
nga koha;
· zbaton formulat që lidhin largësinë, kohën dhe shpejtësinë për lëvizjen
e njëtrajtshme dhe për lëvizjen njëtrajtësisht të ndryshuar dhe llogarit
shpejtësinë mesatare për lëvizjen e ndryshuar;
· jep shembuj të mënyrave të bashkëveprimit të trupave me anë të
gravitetit dhe kontaktit (përfshirë forcën e bashkëveprimit në kontakt
pingule me sipërfaqen dhe forcën e fërkimit) dhe përshkruan nga këta
shembuj se bashkëveprimi mes dy trupave realizohet si veprim dhe
kundërveprim; bën paraqitjen vektoriale të këtyre forcave;
· zbaton ligjin e parë të Njutonit për të shpjeguar lëvizjen e trupave me
shpejtësi vektoriale uniforme dhe të trupave
· zbaton ligjin e dytë të Njutonit në llogaritjet e forcës, masës dhe nxitimit
dhe e heton atë eksperimentalisht;
· shpjegon që masa inerciale është madhësia që tregon sa e vështirë
është të ndryshosh shpejtësinë vektoriale të një trupi dhe që ajo
përcaktohet si raport i forcës me nxitimin;
· risjell ligjin e tretë të Njutonit dhe e zbaton atë në shembuj situatash të
ekuilibrit;
· zbaton formulat që lidhin forcën, masën dhe konstantet fizike
përkatëse, duke përfshirë nxitimin e rënies së lirë, për të eksploruar si
lidhen këto ndryshime;
· zbaton formulat që lidhin forcën, masën, shpejtësinë dhe nxitimin për të
shpjeguar si ndryshojnë ato në varësi të njëra-tjetrës;
· përkufizon peshën, përshkruan si matet ajo dhe bën lidhjen mes
peshës së trupit dhe fortësisë së fushës gravitacionale (g) dhe llogarit
peshën;
· përshkruan shembuj të forcave që veprojnë mbi një trup ose sistem të
ngurtë të mbyllur;
9
• përdor diagramin e forcave për të ilustruar mbledhjen e forcave,

situatat e ekuilibrit dhe përcakton rezultanten e dy forcave, si
madhësi dhe si drejtim (vetëm skematikisht);
• përdor modelime dhe simulime për situata ku zbatohen veprimet
me vektorë dhe situata të tjera fizike;
· shpjegon metodat e matjes së kohës së reagimit të njeriut, risjell
rezultate tipike dhe bën matje të thjeshta të saj;
· shpjegon faktorët që ndikojnë në largësinë e kërkuar të frenimit midis
automjeteve të transportit dhe pasojat e moszbatimit të saj;
· shpjegon rreziqet e shkaktuara nga frenimi i madh dhe llogarit forcat që
përfshihen në situata tipike në rrugë;
· llogarit largësinë e duhur për frenim, në varësi të shpejtësisë;
· llogarit me përafërsi shpejtësinë, nxitimet dhe forcat e përfshira në
nxitime të mëdha, në transportin rrugor;
· shpjegon impulsin si veti e lëvizjes së trupit dhe jep shembuj të impulsit
gjatë goditjes;
· shpjegon ligjin e ruajtjes së impulsit dhe e zbaton atë në goditjen
lineare të dy trupave;
· përcakton momentin dhe përshkruan shembuj të momentit në goditje.
10
Metodologjia dhe
Situatë e parashikuar të të
Nr tematika temat mësimore veprimtaritë e vlerësimi Burimet
nxënit
nxënësve
1. Numrat dhe Bashkëbisedim

1 NjëSitë
dhe diskutim
matëSe
2. SiStemi i Peshore, objekte me

Bashkëbisedim Vëzhgim
2 NjëSive (Si) masa të ndryshme,
dhe demonstrim Vlerësim i përgjigjeve
karrocë laboratori, gurë
me gojë
peshe, orë ose
Vlerësim i detyrave të
3. matja e kronometër etj.
gjatëSiSë dhe shtëpisë
Litar, plastelinë, top,
Shkallëzimi kohëS Matje. Matja e gjatësisë së Demonstrim dhe Vetëvlerësim
3 letër, kunja, ngjitëse,
dhe matja objekteve të ndryshme veprimtari praktike diagnostikues,
vizore, kalibër, trupa me
Përgjigje të dhëna në
dendësi të ndryshme, enë
(6 orë 5 orë mënyra të ndryshme
e shkallëzuar, trupa me
t+1 orë 4. vëllimi , Vlerësim formues
deNdëSia dhe madhësi të ndryshme.
përpunim Matje. Matja e dendësisë së Vlerësim i aktivitetit
matja e tYre, Zbatim praktik dhe
4 njohurish) vëllimit të një trupi të rregullt dhe gjatë debateve në klasë
më Shumë për punë në grup Materiale nga interneti
jo të rregullt Vlerësim me një listë
maSëN dhe dhe enciklopedia,
deNdëSiNë treguesish
posterë, fotografi.
Prezantim me gojë ose
5. MË SHUMË MBI Ilustrim. Paraqitja e vektorëve Zbatim praktik dhe Kompjuter,
5 me shkrim
vektorët dhe veprimet me to punë në grup videoprojektor, CD,
Vlerësim portofoli
kabineti.
6. USHTRIME Veprimtari praktike
6 dhe në grup
1. ShpejtëSia 2. Një lojë futbolli: Demonstrim Vëzhgim Top

dhe NXitimi Topi ndryshon drejtimin dhe Litar
7 kahun e lëvizjes, shpejtësinë Veprimtari praktike Vlerësim i përgjigjeve Qese
Ndër dhe shformohet. Pse? me gojë Vizore
veprimet Punë në grup dhe Lapsa
11
12
3. paraQitja punë Vlerësim i detyrave të Spango
18 orë (11 orë graFike e Individuale shtëpisë Trupa me masa të
8 lëvizjeS
t+7 orë ndryshme
përpunim Diskutim Vetëvlerësim Materiale nga interneti
njohurish) dhe enciklopedi, posterë,
4. regjiStrimi i Hulumtim dhe Vëzhgim me një listë të fotografi.
lëvizjeS
zbulim plotë treguesish Kompjuter,
9
Prezantim me gojë dhe videoprojektor, CD,
Zbatime praktike me shkrim kabineti.
brenda dhe jashtë Vlerësim i aktivitetit
5. uShtrime klase gjatë debateve në klasë
10 Bashkëbisedim Intervistë me një listë

treguesish
6. rëNia e lirë Një pemë: Vlerësimi i punës në

Një frutë qëndron e varur në një grup
11 pemë. Vizatoni forcat që Vlerësim portofoli
veprojnë mbi të. Fruta bie nga
pema. Pse?
7. P.L MATJA E
12 NXitimit të
rëNieS Së
lirë
8. graFikë të
Demonstrim Vëzhgim Top
tjerë të
13 lëvizjeS Litar
Veprimtari praktike Vlerësim i përgjigjeve Qese
me gojë Vizore
9. uShtrime Punë në grup dhe Lapsa
14 punë Vlerësim i detyrave të Spango
individuale shtëpisë Trupa me masa të
ndryshme
10. Forcat Në Diskutim Vetëvlerësim Materiale nga interneti
BaraSpeShë Lojëra popullore. dhe enciklopedi, posterë,
15
Tërheqje litari Hulumtim dhe Vëzhgim me një listë të fotografi.
6
11. projekt zbulim plotë treguesish Kompjuter,
“NDËRTIMI DHE Një udhëtim në avion. Prezantim me gojë dhe videoprojektor, CD,
16 FuNkSioNimi i Kur motori ka defekt, pasagjerët
Zbatime praktike me shkrim kabineti.
paraShutave hapin parashutat. Pse?
” brenda dhe jashtë Vlerësim i aktivitetit
klase gjatë debateve në klasë
12. Forca, maSa
17 dhe NXitimi Bashkëbisedim Intervistë me një listë
treguesish
13. Fërkimi Në patinazh. Vlerësimi i punës në

Njerëzit e kanë më të vështirë të grup
18
ecin në akull sesa në rrugë të Vlerësim portofoli
shtruara me asfalt. Pse?
14. Forca, peSha Në hapësirë.

dhe graviteti
19 Pse astronautët qëndrojnë pezull
në hapësirë?
15. uShtrime Demonstrim Vëzhgim Top

20 Litar
Veprimtari praktike Vlerësim i përgjigjeve Qese
me gojë Vizore
16. VEPRIMI DHE Punë në grup dhe Lapsa
21 KUNDËRVEPR Një fije llastiku zgjatet dhe lihet punë Vlerësim i detyrave të Spango
IMI e lirë. Shpjegoni se çfarë ndodh. Individuale shtëpisë Trupa me masa të
ndryshme
17. USHTRIME Diskutim Vetëvlerësim Materiale nga interneti
22 dhe enciklopedi, posterë,
Hulumtim dhe Vëzhgim me një listë të fotografi.
zbulim plotë treguesish Kompjuter,
18. PËRSËRITJE Prezantim me gojë dhe videoprojektor, CD,
23 Zbatime praktike me shkrim kabineti.
brenda dhe jashtë Vlerësim i aktivitetit
19. TEST klase gjatë debateve në klasë

PËRMBLEDH
ËS 3-MUJORI I Bashkëbisedim Intervistë me një listë
PARË treguesish
24
Vlerësimi i punës në 7
grup
Vlerësim portofoli
13
14
PLANIFIKIMI 3-MUJOR PËR PERIUDHËN JANAR – MARS (24 ORË)
TEMATIKA 1
NDËRVEPRIMET
Studimi i ndërveprimit të sistemeve zhvillon të kuptuarit e mjedisit dhe të rolit të njeriut në të. Ndërveprimet ndodhin
brenda një organizmi, ndërmjet organizmave, si dhe ndërmjet organizmave dhe mjedisit. Ndërveprimi i njeriut me mjedisin drejton
zhvillimin e shkencës dhe të teknologjisë. Në të njëjtën kohë, shkenca dhe teknologjia ndikojnë në mënyrën se si njeriu ndërvepron
me mjedisin. Të kuptuarit e këtij ndërveprimi ndihmon nxënësit t’i kuptojnë më mirë pasojat pozitive dhe negative të veprimeve të
tyre dhe të jenë përgjegjës për to.

shpjegon impulsin si veti të lëvizjes së trupit dhe jep shembuj të vlerëson përpjekjet individuale dhe punën në grup gjatë një
impulsit gjatë goditjes; hetimi shkencor;
shpjegon ligjin e ruajtjes së impulsit dhe e zbaton atë në prezanton objektivisht zhvillimin historik të ideve mbi forcat
goditjen lineare të dy trupave; dhe lëvizjen.
përcakton momentin dhe përshkruan shembuj të momentit në
goditje;
shpjegon me shembuj që në lëvizjen rrethore të njëtrajtshme,
vlera numerike e shpejtësisë mbetet konstante, por shpejtësia
vektoriale ndryshon (interpretim cilësor);
 përshkruan shembuj ku forcat shkaktojnë rrotullim;
përkufizon dhe llogarit momentin e forcës në këta
shembuj;
 shpjegon si levat dhe rrotat transmetojnë efektet
rrotulluese.

Metodologjia
Situatë e parashikuar të të dhe
Nr tematika temat mësimore vlerësimi Burimet
nxënit veprimtaritë e
nxënësve
1. impulSi
1.
2. IMPULSI.
2. ligji i Demonstrim
ruajtjeS
Së impulSit Veprimtari
Vëzhgim
3. lëvizja praktike
Vlerësim i përgjigjeve me
rrethore Në sistemin diellor. Lëvizja e Objekte me
3 gojë
Ndër planetëve rreth Diellit. Punë në grup masa të
Vlerësim i detyrave të
veprimet dhe punë ndryshme
shtëpisë
(14 orë teori Individuale Kohëmatës
4. uShtrime Vetëvlerësim diagnostikues,
+ 10 orë Materiale nga
4 Përgjigje të dhëna në
përpunim Diskutim interneti dhe
mënyra të ndryshme
njohurish) enciklopedia,
Vlerësim formues
1. Forcat dhe Hulumtim dhe posterë,
Në patinazh. Vlerësim i aktivitetit gjatë
5 eFektet zbulim fotografi.
Rrotullimi i patinatorëve. debateve në klasë
rrotullueSe Kompjuter,
Vlerësim me një listë
Zbatime praktike videoprojektor,
treguesish
2. QENDRA E brenda dhe CD, kabineti.
6 maSëS Në parkun e lojërave. Prezantim me gojë ose me
jashtë klase
Loja me kolovajzë (diskutim) shkrim
3. MË SHUMË ose funksionimi i vinçave. Bashkëbisedim
7 për momeNtet
4. ZGJATJA DHE
8 NgjeShja
5. P.L matja e Demonstrim Vëzhgim Objekte me

9 koNStaNteS Vlerësim i përgjigjeve me masa të
Së
elaSticitetit Veprimtari gojë ndryshme
15
16
6. USHTRIME Individuale Vetëvlerësim interneti dhe
diagnostikues, enciklopedia,
10 Diskutim Përgjigje të dhëna në posterë,
mënyra të ndryshme fotografi.
Hulumtim dhe zbulim Vlerësim formues Kompjuter,
Vlerësim i aktivitetit videoprojektor,
7. SHTYPJA Zbatime praktike gjatë debateve në CD, kabineti.
brenda dhe jashtë klase klasë
Në shtëpi.
11 Vlerësim me një listë
Kur ngulim një gozhdë.
Bashkëbisedim treguesish
Prezantim me gojë
ose me shkrim
8. SHTYPJA NE
leNgje
12
9. SISTEMET Në makinë.
13
hidraulike Frenat hidraulike.
10. USHTRIME
14
11. SHTYPJA E
uShtruar Nga
15 ajri Në atmosferën e Tokës.
12. TRYSNIA Demonstrim Vëzhgim

dhe vëllimi i Objekte me
16 Vlerësim i përgjigjeve
gazit masa të
Veprimtari praktike me gojë
ndryshme
Vlerësim i detyrave
Kohëmatës
Punë në grup dhe punë të shtëpisë
13. PROBLEMA Materiale nga
individuale Vetëvlerësim
17 mBi trYSNiNë interneti dhe
diagnostikues,
enciklopedia,
Diskutim Përgjigje të dhëna në
posterë,
fotografi.
14. PROJEKT Hulumtim dhe zbulim Vlerësim formues
Kompjuter,
Vlerësim i aktivitetit
18 videoprojektor,
Zbatime praktike gjatë debateve në
CD, kabineti.
brenda dhe jashtë klase klasë
11
15. PROJEKT Vlerësim me një listë
19 Bashkëbisedim treguesish
Prezantim me gojë
ose me shkrim
Vlerësim portofoli
16. USHTRIME
20
17. PËRSËRITJE
21
18. TEST
22 përmBledhëS
3-mujori i dYtë
17
18
plaNiFikimi 3-mujor për periudhëN prill-QerShor (24 orë)
tematika 1: eNergjia
Energjia bën të mundur ndryshimet dhe lëvizjen në natyrë. Njeriu përdor forma të ndryshme energjie për qëllime të ndryshme. Të
gjitha qeniet e gjalla, duke përfshirë edhe njeriun, kanë nevojë për energji që të kryejnë proceset jetësore. Të kuptuarit e kësaj tematike i ndihmon nxënësit të
vlerësojnë rëndësinë dhe përdorimet e energjisë, si dhe nevojën për ta ruajtur atë.
Kjo tematikë studion burimet dhe përdorimet e energjisë, shndërrimet e saj nga një formë në tjetrën, dritën, zërin, elektricitetin, valët,
magnetizmin dhe elektromagnetizmin. Ajo trajton mënyrat e shfrytëzimit të energjisë dhe u krijon mundësi nxënësve për të
identifikuar rastet e keqpërdorimit dhe, për pasojë, të ruajtjes dhe të kursimit të saj.
tematika 2: modelet
Modelet përfaqësojnë dukuritë dhe ndërtohen për të lehtësuar kuptimin e proceseve dhe të strukturave që nuk mund të vrojtohen në
mënyrë të drejtpërdrejtë ose për të bërë parashikime. Modelet përdoren për mësimin e shkencave të natyrës dhe përfshijnë modelet fizike, konceptuale dhe
matematike. Meqenëse ato janë përafrime të dukurive aktuale, së brendshmi ato nuk janë të sakta. Kjo është arsyeja pse ato ndryshojnë gjatë përpjekjeve që bën
njeriu për përmirësimin e tyre në paraqitjen, shpjegimin dhe parashikimin e dukurive.
Tematika përqendrohet te modeli i qelizave si njësitë bazë të jetës, modeli grimcor i lëndës, modeli i atomit dhe molekulës, modeli i sistemit diellor dhe i hapësirës.
13
 përdor marrëdhënien ndërmjet punës së kryer, forcës dhe zhvendosjes sipas drejtimit të saj  diskuton në mënyrë aktive mbi mundësitë e
dhe përshkruan shndërrimin e energjisë në një rast të tillë; shkencës për të identifikuar çështje mjedisore
Aftësitë
llogaritdhe proceset
energjinë e një trupi që lëviz, e një suste elastike dhe të trupit të ngritur mbi një Qëndrimet
që ngrihen ngadhepërdorimi
vlerat i burimeve të
sipërfaqe;
Nxënësi/ja: energjisë,
Nxënësi/ja: por që ajo jo gjithmonë merret me to,
 përdor marrëdhënien
përshkruan dhe llogarit ndërmjet
ndryshimet
punëse së kryer, forcës
energjisë, dhe zhvendosjes
kur ndryshon temperaturë drejtimit
sipasdhe të saj
kur kryhet  diskuton
për shkak të në mënyrë aktive
qëndrimeve politike, mundësitë
mbisociale, etikee
dhe përshkruan shndërrimin e energjisë në një rast të tillë;
punë; shkencës
ose për të identifikuar çështje mjedisore
ekonomike;
 llogarit energjinë
përshkruan ndryshimete një etrupi
mundshme
që lëviz,tëeenergjisë
një sustenëelastike
situata dhe
të zakonshme, ngritur
të trupit të si p.sh.,mbi një
hedhja 
qëngrihen
vlerësonnga përdorimi
përpjekjet i burimeve
individuale dhetëpunën në
esipërfaqe;
trupit vertikalisht lart ose rrëshqitja e trupit në rrafshin e pjerrët, përplasja e trupit me një energjisë,
grup duke por
respektuar gjithmonë merret
që ajo joperspektiva me to,
të ndryshme
 përshkruan
pengesë, dhe
trupi që llogarit
fiton nxitimndryshimet e energjisë,
nga një forcë konstante,kur ndryshon
automjeti që temperaturë
ngadalësohet,dhe kur kryhet
ngrohja e ujit për
për çështje
shkak tëqëqëndrimeve politike, sociale,
lidhen me shfrytëzimin dhe etike
punë;
deri në zierje etj.; ose ekonomike;
mbrojtjen e burimeve të ripërtërishme të
 përshkruan
llogarit ndryshimet
energjinë e mundshme
kinetike, energjisë në
energjinëtëpotenciale situata të zakonshme,
gravitacionale, energjinë siep.sh., hedhja
elasticitetit,  vlerëson përpjekjet individuale dhe punën në
energjisë;
e trupit vertikalisht
energjinë termike; lart ose rrëshqitja e trupit në rrafshin e pjerrët, përplasja e trupit me një grup
 është respektuar perspektiva
dukei përgjegjshëm të ndryshme
dhe i ndërgjegjshëm
pengesë,
shpjegon trupime
që anë
fiton tënxitim
shembujve forcë konstante,
nga një kuptimin fizik të automjeti
punës dhe ngadalësohet,
që të fuqisë, dukengrohja e ujit
iu referuar për
për realizimin
çështje qëelidhen
detyrës shfrytëzimin
medhe dhe
rolit në grup.
deri në zierje etj.;
energjisë; mbrojtjen e burimeve të ripërtërishme të
 llogarit energjinë
përshkruan me shembuj kinetike, energjinë
lidhjen ndërmjet potenciale
fuqisë dhegravitacionale, energjinë
energjisë në pajisjet e elasticitetit,
elektrike; energjisë;
energjinë
llogarit termike;
ndryshimet e energjisë si pasojë e ndryshimeve në sistem, duke formuluar ose  është i përgjegjshëm dhe i ndërgjegjshëm
 shpjegon
zgjedhur ekuacionet të shembujve
me anëpërkatëse, për proceset fizik të punës
kuptiminmekanike, dhe
elektrike dhe fuqisë, duke
të termike; shprehiunë referuar
formë për realizimin e detyrës dhe rolit në grup.
energjisë;
sasiore dhe në shkallë të përbashkët rishpërndarjen e përgjithshme të energjisë në sistem.
 përshkruan me shembuj lidhjen ndërmjet fuqisë dhe energjisë në pajisjet elektrike;
 llogarit ndryshimet e energjisë si pasojë e ndryshimeve në sistem, duke formuluar ose
zgjedhur ekuacionet përkatëse, për proceset mekanike, elektrike dhe termike; shpreh në formë
sasiore dhe në shkallë të përbashkët rishpërndarjen e përgjithshme të energjisë në sistem.
tematika 2: modelet

tematika 2: modelet
Nxënësi/ja:
 përcakton dendësinë dhe shpjegon ndryshimet e saj në gjendje të ndryshme të lëndës, duke u Nxënësi/ja:
bazuar në strukturën e atomeve dhe të molekulave;
Aftësitë
 dhe proceset
përshkruan se kur lëndët shkrijnë, ngrijnë, avullojnë, kondensohen ose sublimohen, masa ruhet dhe është
Qëndrimetkrijues
dhe dhe sugjeron mënyra
vlerat
se ndryshimet fizike ndryshojnë nga ndryshimet kimike, sepse materiali i ruan vetitë fillestare kur
Nxënësi/ja: të reja për zgjidhjen e problemave;
 përcakton
ndryshimi është dendësinë dhe shpjegon ndryshimet e saj në gjendje të ndryshme të lëndës, duke u
i kthyeshëm; mbledh
Nxënësi/ja: dhe komunikon me
bazuar
 zbaton strukturën
në lidhjet atomeve dhe
mesedendësisë, të molekulave;
masës dhe vëllimit kur masa nuk ndryshon; përgjegjësi informacionin;

 përshkruan
shpjegon dhe kur lëndët
sendërton shkrijnë,
diagrame të ngrijnë,
thjeshtaavullojnë, kondensohen
për të modeluar ose sublimohen,
ndryshimet ndërmjet gjendjes ruhet dhe
masa së është krijues dhe sugjeron mënyra
se ndryshimet
ngurtë, të lëngët fizike
dhendryshojnë
të gaztë; nga ndryshimet kimike, sepse materiali i ruan vetitë fillestare kur kërkon
të reja përtëzgjidhjen informacion
dhëna dhee problemave;
ndryshimi
 heton, duke i kthyeshëm;
ështëpërdorur aparate të thjeshta, dendësitë e trupave të ngurtë dhe lëngjeve, duke bërë për të vlerësuar me objektivitet
mbledh dhe komunikon me
 zbaton
matje dhe regjistrime
lidhjet mestëdendësisë, masës dhe vëllimit kur masa nuk ndryshon;
përshtatshme; vrojtimet
përgjegjësi dhe shpjegimet.
informacionin;

 shpjegon dhe
përshkruan si nxehja
ndërtonediagrame
një sistemi thjeshta
tëdo për të modeluar
të ndryshonte ndryshimet
energjinë ndërmjet
e grumbulluar gjendjes
brenda sistemit
sëdhe do
ngurtë,
të ngrinte lëngët dhe të gaztë;
të temperaturën e tij ose do të shkaktonte ndryshime të gjendjes; kërkon të dhëna dhe informacion
 heton, duke përdorur aparate të thjeshta, dendësitë e trupave të ngurtë dhe lëngjeve, duke bërë për të vlerësuar me objektivitet
19
matje dhe regjistrime të përshtatshme; vrojtimet dhe shpjegimet.
 përshkruan si nxehja e një sistemi do të ndryshonte energjinë e grumbulluar brenda sistemit dhe do
të ngrinte temperaturën e tij ose do të shkaktonte ndryshime të gjendjes;
20
 shpjegon si lëvizja e molekulave në gaze lidhet si me temperaturën, ashtu dhe me trysninë: prej
kësaj shpjegon lidhjen mes temperaturës së gazit dhe trysnisë së tij në vëllim konstant (interpretim
cilësor);
 përcakton termin “Nxehtësi specifike” dhe bën dallimin mes atij dhe termit “Nxehtësi specifike
latente”;
 zbaton marrëdhëniet mes ndryshimit të energjisë së brendshme të materialit dhe masës së tij,
nxehtësisë specifike dhe ndryshimit të temperaturës për të llogaritur ndryshimin e energjisë;
 zbaton marrëdhënien midis nxehtësisë specifike latente dhe masës për të llogaritur ndryshimin e
energjisë kur gjendja ndryshon;
 interpreton grafikët e nxehjes dhe të ftohjes kur ka ndryshim të gjendjes së lëndës;
 risjell që gazet mund të ngjishen ose të zgjerohen me anë të ndryshimit të trysnisë dhe se trysnia
prodhon një forcë rezultante me kënd të drejtë me sipërfaqen;
 shpjegon si rritja e vëllimit të gazit në temperaturë konstante çon në zvogëlimin e trysnisë;

 shpjegon si puna e kryer mbi gazin mund të rritë temperaturën e tij (p.sh., pompa e biçikletës).
Metodologjia dhe
Situatë e parashikuar të të
Nr tematika temat mësimore veprimtaritë e vlerësimi Burimet
nxënit
nxënësve
1. PUNA DHE Loja me top. Veprimtari praktike Vëzhgim Tabela

eNergjia Vlerësim i përgjigjeve me mësimore
1 Topi në lëvizje mund të kryejë
punë. Pse? Punë në grup dhe punë gojë Enciklopedi
individuale Vlerësim i detyrave të shkencore
2. SHNDËRRIMI I shtëpisë Sistemi diellor
2
eNergjia eNergjiSë Diskutim Vetëvlerësim diagnostikues, Materiale
(9 orë 7 t+ 2 Përgjigje të dhëna në shtesë
3. LLOGARITJA E
orë përpunim eNergjiSë Hulumtim dhe zbulim mënyra të ndryshme Materiale nga
Në ecje.
3 njohurish) poteNciale dhe Vlerësim formues interneti dhe
Lëvizja e muskujve të njeriut.
kiNetike Zbatime praktike brenda Vlerësim i aktivitetit gjatë enciklopedia,
dhe jashtë klase debateve në klasë posterë,
4. USHTRIME Vlerësim me një listë fotografi.
4 Bashkëbisedim treguesish Kompjuter,
Prezantim me gojë ose me videoprojektor,
15
5. RENDIMENTI shkrim CD, kabineti.
dhe FuQia Në ecje.
5 Vlerësim portofoli
Lëvizja e muskujve të njeriut.
6. ENERGJIA PER
elektricitet Në një hidrocentral.
6
Turbinat me erë etj.
7. BURIMET DHE
përFtimi i
7 eNergjiSë
8. uShtrime
8
9. FORCA, LËVIZJA Në një tren. Tabela

dhe eNergjia Vëzhgim
Si lidhet forca, lëvizja dhe mësimore
9 Veprimtari praktike Vlerësim i përgjigjeve me
energjia për të lëvizjen e Termometër
gojë
lokomotivës së një treni? Akull
Punë në grup dhe punë Vlerësim i detyrave të
Ujë
1. GRIMCAT NE Në atmosferën e Tokës. individuale shtëpisë
Alkool
10 trupat e Ngurtë Tymi shpërhapet në atmosferë. Vetëvlerësim diagnostikues,
lëNgjet dhe Flakë Bunsen
Pse? Diskutim Përgjigje të dhëna në
gazet Permaganat
kaliumi
2. TEMPERATURA Hulumtim dhe zbulim Vlerësim formues
11 dhe Materiale nga
modelet (15 Vlerësim i aktivitetit gjatë
termometrat interneti dhe
orë 10 orë t + 5 Zbatime praktike brenda debateve në klasë
enciklopedia,
orë përpunim 3. BYMIMI I Në frigorifer. dhe jashtë klase Vlerësim me një listë
posterë,
njohurish) trupave të Pse e kemi të vështirë të hapim treguesish
12 fotografi.
Ngurtë dhe kapakun e një kavanozi sapo e Bashkëbisedim Prezantim me gojë ose me
gazeve Kompjuter,
nxjerrim nga frigoriferi? shkrim
videoprojektor,
Vlerësim portofoli
CD, kabineti.
4. USHTRIME
13
21
16
22
5. GAZE TË
NXehura
14
6. Në një banesë.
përcjellShmëri Materialet izoluese për të
15 a termike zvogëluar nxehtësinë e humbur
nga një shtëpi. (diskutim)
7. KONVEKSIONI Një ditë vere në bregdet. Tabela

Ndryshimi i temperaturës së Vëzhgim

mësimore
16 Tokës dhe ujit të detit gjatë ditës Veprimtari praktike Vlerësim i përgjigjeve me
Termometër
dhe natës. (shpjegim) gojë
Akull
Punë në grup dhe punë Vlerësim i detyrave të
Ujë
individuale shtëpisë
Alkool
8. RREZATIMI Vetëvlerësim diagnostikues,
termik Flakë Bunsen
17 Efekti serrë Diskutim Përgjigje të dhëna në
Permaganat
kaliumi
Hulumtim dhe zbulim Vlerësim formues
Materiale nga
9. USHTRIME Vlerësim i aktivitetit gjatë
interneti dhe
18 Zbatime praktike brenda debateve në klasë
enciklopedia,
dhe jashtë klase Vlerësim me një listë
posterë,
treguesish
fotografi.
10. LËNGJET DHE Bashkëbisedim Prezantim me gojë ose me
avujt Kompjuter,
19 shkrim
videoprojektor,
Vlerësim portofoli
CD, kabineti.
11. KAPACITETI
termik SpeciFik
20
12. NXEHTËSIA E Veprimtari praktike Vëzhgim Objekte me

FShehtë Vlerësim i përgjigjeve me masa të
21
Punë në grup dhe punë gojë ndryshme
individuale Vlerësim i detyrave të Kohëmatës
17
13. USHTRIME shtëpisë Materiale nga
22 Diskutim Vetëvlerësim diagnostikues, interneti dhe
Përgjigje të dhëna në enciklopedia,
Hulumtim dhe zbulim mënyra të ndryshme posterë,
14. PËRSËRITJE
Vlerësim formues fotografi.
23
Zbatime praktike brenda Vlerësim i aktivitetit gjatë Kompjuter,
dhe jashtë klase debateve në klasë videoprojektor,
15. TEST Vlerësim me një listë CD, kabineti.
përmBledhëS 3- Bashkëbisedim treguesish
24 mujori i tretë Prezantim me gojë ose me
shkrim
Vlerësim portofoli
23
18
Fusha: Shkencat natyrore Lënda: Fizikë Shkalla: V Klasa: 10

Tematika: Shkallëzimi dhe matja Situata e të nxënit. Përdorimi i njësive matëse.
Diskutime për përdorimin e shumëfishave dhe
Tema mësimore: 1.1 Numrat dhe njësitë matëse nënfishave dhe simbolit shkencor për madhësitë fizike
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyç:
1. Kompetenca e komunikimit dhe të shprehurit
2. Kompetenca për jetën, sipërmarrjen dhe mjedisin
3. Kompetenca personale
4. Kompetenca e të nxënit
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës sipas temës mësimore: Fjalë kyç:
Nxënësi/-ja: Madhësi fizike
1. diskuton mbi rolin dhe rëndësinë e përdorimit të sistemit ndërkombëtar të Njësi matëse
njësive në zhvillimin dhe përdorimin e teknologjisë në nivel global; Shumëfish
2. përdor saktë simbolikat e sistemit SI; Nënfish
3. dallon madhësitë fizike themelore nga ato të prejardhura. Simbol shkencor
Tabelë
Grafik
Burimet: teksti i nxënësit, interneti. Lidhja me fushat e
tjera ose me temat
ndërkurrikulare:
1. Matematika
2. Kimia
3. Biologjia
4. Tik-u etj.
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve (PNP)
Pyetje-përgjigje, stuhi mendimesh, harta e konceptit, punë në grupe, punë në dyshe, punë e pavarur.
Organizimi i orës së mësimit
a. Lidhja e temës me njohuritë e mëparshme: Pyetje-përgjigje, stuhi mendimesh

1. Mësuesi e fillon orën mësimore duke formuluar pyetje për madhësitë fizike që nxënësit njohin.
a. Si e studion fizika natyrën?
b. Si i karakterizon fizika dukuritë në natyrë?
c. Si i dallojmë ne madhësitë fizike të dukurive të ndryshme?
Dëgjohen mendimet e nxënësve dhe më pas orientohen drejt thelbit të temës së mësimit.
a. Ç’kuptojmë me termin madhësi fizike?
b. Çfarë janë njësitë matëse?
c. Si shkruhen ato?
b. Ndërtimi i njohurive të reja: Harta e konceptit, punë në grupe
1-Madhësitë fizike përdoren të karakterizuar dhe matur dukuritë fizike në natyrë.
2- madhësia fizike ka 2 pjesë:
a) Një numër b) Njësinë matëse
Përdorimi i simbolit shkencor, përdorimi me Është një simbolikë që bën të mundur dallimin Shumëfishat dhe nënfishat
fuqi të dhjetës, kur duhet të shprehim vlera midis madhësive të ndryshme fizike gjatë matjes shërbejnë kur duam të
numerike shumë të mëdha ose shumë të apo llogaritjes së tyre, p.sh., kur matim kohën, shprehim madhësi fizike
vogla. P.sh., 32 000 000 = 3,2 .107. themi, 10 sekonda, por e shkruajmë: 10s. me vlerë numerike shumë
të madhe apo shumë të
vogël. P.sh., 1 000 m = 1
Njësitë matëse edhe mund të ndërthuren duke kilometër ose simbolikisht:
përcaktuar kështu madhësi të reja fizike, që 1 000 m = 1 km.
quhen ndryshe madhësi fizike të prejardhura.
24
c. Prezantimi dhe demonstrimi i rezultateve të arritura: Punë në grupe dyshe, punë e pavarur
Kalohet te rubrika Arsyetime-veprime.

Mësuesi e ndan klasën në grupe dyshe dhe jep ushtrime të ndryshme për shkrimin e njësive duke
përdorur simbolin shkencor dhe shumëfishat dhe nënfishat.
Nxënësve iu lihet kohë për të zgjidhur ushtrimet.
Vlerësimi
Zgjidhen ushtrimet e disa prej nxënësve në dërrasë. Diskutohet rreth zgjidhjes së tyre duke nxitur nxënësit
për të përdorur zgjidhje të ndryshme nga ato të ilustruara gjatë mësimit.
Detyrat dhe puna e pavarur

Ushtrimet 1, 2, 3, 4, 5 te mësimi f. 11.
Për detyrë shtëpie: Ushtrimi 6,7 f. 11.
Fusha: Shkencat natyrore Lënda: Fizikë Shkalla: V Klasa: X

Tematika: Shkallëzimi dhe matja Situata e të nxënit. Sistemi SI. Rëndësia e njohjes dhe
përdorimit të tij
Tema mësimore: 1.2 Sistemi i njësive (SI)
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës sipas temës Fjalë kyç:
mësimore: Madhësi fizike
Nxënësi/-ja: Sistem SI
1. diskuton mbi rolin dhe rëndësinë e përdorimit të sistemit ndërkombëtar Simbole ndërkombëtare
të njësive për zhvillimin dhe përdorimin e teknologjisë në nivel global; Madhësi fizike
2. përdor saktë simbolikat e sistemit SI; themelore
3. dallon madhësitë fizike themelore nga ato të prejardhura. Madhësi fizike e
prejardhur
Burimet: teksti i nxënësit, interneti. Lidhja me fushat e
tjera ose me temat
ndërkurrikulare:
1. Matematika
2. Kimia
3. Biologjia
4. Tik-u etj.
Bisedë, stuhi mendimesh, pemë mendimi, punë në grupe, punë në grupe dyshe, punë e pavarur.

1. Mësuesi e fillon orën mësimore duke formuluar pyetje për madhësitë fizike që nxënësit njohin;
a. Si janë përcaktuar njësitë matëse të madhësive fizike?
b. A njihni madhësi fizike që në vende të ndryshme kanë njësi matëse të ndryshe?
25
a. Ç’kuptojmë me termin madhësi fizike?
b. Çfarë është sistemi ndërkombëtar SI?
c. Si janë përcaktuar njësitë matëse të sistemit SI?
d. Cili është dallimi midis madhësive fizike themelore nga ato të prejardhura?
Nxënësve iu kërkohet të japin shembuj të ndryshëm të njësive matëse që njohin.
Mësuesi i përmbledh përgjigjet e nxënësve dhe i orienton ata drejt thelbit të temës së re.
b. Ndërtimi i njohurive të reja: Pemë mendimi, punë në grupe
Njësitë matëse
Sistemi SI
Njësitë e prejardhura p.sh.,

shpejtësia, dendësia, forca etj.
Njësitë themelore: kilogram, sekondë,

metër, amper, kelvin, kandela, mol
c. Prezantimi dhe demonstrimi i rezultateve të arritura: Punë dyshe, punë e pavarur

Kalohet te rubrika Arsyetime-veprime.
Mësuesi e ndan klasën në grupe dyshe dhe jep ushtrime të ndryshme për shkrimin e njësive duke
përdorur simbolin shkencor, shumëfishat dhe nënfishat.
Nxënësve iu lihet kohë për të zgjidhur ushtrimet.
Vlerësimi
që të përdorin zgjidhje të ndryshme nga ato të ilustruara gjatë mësimit.

Ushtrimet 4, 7 te mësimi f. 15.
Për detyrë shtëpie: Ushtrimi 5, 6 f. 15.
Fusha: Shkenca natyrore Lënda: Fizikë Shkalla: V Klasa: X

Tematika: Matjet dhe njësite matëse Situata e të nxënit: Matjet dhe diskutime rreth
mënyrave të ndryshme të matjeve të madhësive
Tema mësimore: 1.3 Matja e gjatësisë dhe kohës fizike
2. Kompetenca e të menduarit
26
Rezultatet të nxënit sipas kompetencave të Fjalë kyç:

fushës sipas temës mësimore: Gjatësi
Nxënësi/-ja: Mikrometër
1. përshkruan mikrometrin, kalibrin Vernier; Kalibri Vernier
2. diskuton për matjen e gjatësisë dhe te kohës Kohë
si madhësi fizike; Analog
3. ilustron me shembuj mënyrat e matjes së Digjital
gjatësisë dhe kohës. Vizore
Burimet: teksti i nxënësit, e-libri, Lidhja me fushat e tjera ose me temat
aplete fizike të fizikës virtuale ndërkurrikulare:
Matematikë
Teknologji

Stuhi mendimesh, pema e mendimit, punë në grupe, punë në grupe dyshe, punë e pavarur.
a. Lidhja e temës me njohuritë e mëparshme: Stuhi mendimesh

1. Mësuesi e fillon orën e mësimit duke bërë pyetje të ndryshme.
a. Cila është aparati që mat gjatësinë dhe kohën?
Nxënësve ju kërkohet të japin shembuj të ndryshëm të matjes së gjatësisë dhe kohës.
b. Ndërtimi i njohurive të reja: Pema e mendimit, punë në grupe

1- Shpjegohet përdorimi I kalibrit të thjeshtë për matjen e gjatësisë.
2- Shpjegohet ndërtimi I mikrometrit dhe kalibrit Vernier.
3- Përshkruan aparatet që njeh për matjen e kohës.
4- Ilustrohen me shembuj konkretë aparatet digjitale dhe analoge.
5- Analizohet koncepti i periodës.
6- Mësuesi ndan punën në grupe për formimin e skemës se njohurive dhe koncepteve kryesore të
temës.
7- Përzgjedh skemën më të mirë dhe nxit diskutime me nxënësit për përmirësimin e saj
Analog Digjital
Gjatësi
Koha
Metër (m)
Sekondë (s)
Mikrometër
Kalibër
Perioda
1. Mësuesi ndan klasën në grupe dhe jep shembuj të ndryshëm ushtrimesh për matjen e gjatësisë
dhe kohës.
Vlerësimi
Nxënësit prezantojnë zgjidhjet e ushtrimeve dhe mësuesi nxit mendimin kritik për zgjidhjen e tyre në disa
mënyra.
Ushtrimi 1, 2, 3 për detyrë klase.
Për detyrë shtëpie: Ushtrime nga libri i ushtrimeve.
27

Tematika: Matjet dhe njësite matëse Situata e të nxënit: Matjet dhe diskutime rreth
Tema mësimore: 1.4 Vëllimi, dendësia dhe matja e
fizike
tyre

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të Fjalë kyç:
fushës sipas temës mësimore: Vëllimi
Nxënësi/-ja: M3
1. përshkruan matjet e dendësisë dhe të Dendësi
vëllimit të trupave të ngurtë dhe të lëngjeve; Litër
2. diskuton në lidhje me matjen e dendësisë Shumëfish
dhe të vëllimit; Nënfish
3. ilustron me shembuj llojet e matjeve të Lëng
këtyre dy madhësive fizike; Trup i ngurtë me formë të çrregullt
4. analizon nëpërmjet aparatit matematikor
lidhjen analitike ndërmjet masës, dendësisë
dhe vëllimit.
Burimet: teksti i nxënësit, e-libri, aplete fizike të Lidhja me fushat e tjera ose me temat
fizikës virtuale. ndërkurrikulare:
Matematikë
Teknologji
Bisedë, stuhi mendimesh, punë në grupe, pemë mendimi, punë e drejtuar, punë në grupe dyshe, punë e
pavarur.
a. Mësuesi e fillon orën e mësimit duke bërë pyetje të ndryshme.
a. Kur themi një litër ujë, cilën madhësi fizike kemi nënkuptuar?
b. Kur themi një kilogram ujë, cilën madhësi fizike kemi nënkuptuar?
Nxënësve iu kërkohet të japin shembuj të ndryshëm për këto dy madhësi fizike.
b. Ndërtimi i njohurive të reja: Punë e drejtuar, pemë mendimi, punë në grupe

1- Shpjegohet koncepti i vëllimit, duke iu përmbajtur njësisë bazë në sistemin SI dhe nënfishave dhe
shumëfishave.
2- Drejtohen pyetjet:
Cila është më e madhe, 1 m3 ujë apo 1000 l ujë?
3- Shpjegohet koncepti i dendësisë.
4- Analizohet lidhja matematikore ndërmjet dendësisë, masës dhe vëllimit.
5- Përdoret matematika për llogaritjen e dendësisë së një lënde.
6- Orientohen nxënësit që, nëpërmjet aparatit matematikor, të nxjerrin formulat bazë për
llogaritjen e dendësisë dhe vëllimit.
7- Mësuesi ndan punën në grupe për formimin e skemës së njohurive dhe koncepteve kryesore të temës.
8- Përzgjedh skemën më të mirë dhe nxit diskutime me nxënësit për përmirësimin e saj
28
Vëllimi
Masa Dendësia
m3
kg kg/m3
Litër (l)
m=d ∙ V
Gjatësi ∙ gjerësi ∙ lartësi Hidrometër
πR2 ∙ h
Kutia zhvendoset
1. Mësuesi e ndan klasën në grupe dhe jep shembuj të ndryshëm ushtrimesh për llogaritjen e vëllimit
dhe dendësisë.
Vlerësimi
Nxënësi prezantojnë zgjidhjet e ushtrimeve dhe mësuesi nxit mendimin kritik për zgjidhjen e tyre në disa
mënyra.
Ushtrimi 4,5, f. 19 dhe 1, f. 21 për detyrë klase.
Për detyrë shtëpie: Ushtrimi 7, 8, f. 19 dhe 2, f. 21.

Tematika: Shkallëzimi dhe matja Situata e të nxënit: Matjet dhe diskutime rreth
Tema mësimore: 1.5 Më shumë për masën dhe fizike
dendësinë
fushës sipas temës mësimore: Vëllimi
Nxënësi/-ja: M3
1. krahason masat e dy trupave; Dendësi
2. diskuton në lidhje me matjen e dendësisë Litër
dhe të masës; Shumëfish
3. ilustron me shembuj llojet e matjeve të Nënfish
këtyre dy madhësive fizike;
4. analizon nëpërmjet aparatit matematikor
lidhjen analitike ndërmjet masës,
dendësisë dhe vëllimit.
29
Burimet: teksti i nxënësit, e-libri, aplete fizike të Lidhja me fushat e tjera ose me temat
fizikës virtuale. ndërkurrikulare:
Matematikë
Teknologji
Stuhi mendimesh, punë e drejtuar, diskutim, pemë mendimi, punë në grupe, punë në grupe dyshe.
a. Lidhja e temës me njohuritë e mëparshme: Pyetje-përgjigje

a. Sa peshon një kilogram ujë?
b. Sa peshon një kilogram benzinë?
c. Cili peshon më shumë?
Nxënësve iu kërkohet të japin shembuj të ndryshëm për këto dy madhësi fizike.
b. Ndërtimi i njohurive të reja: Punë e drejtuar, diskutim, pemë mendimi, punë në grupe
1- Shpjegohet koncepti i masës dhe i peshës se trupave.

2- Jepet dallimi midis këtyre dy madhësive fizike.
3- Drejtohen pyetje:
Me sa ndryshon masa e të njëjtit trup në Tokë dhe në Jupiter? Po pesha e tij?
4- Analizohet lidhja matematikore ndërmjet dendësisë, masës dhe vëllimit.
5- Përdoret matematika për llogaritjen e dendësisë dhe vëllimit së një trupi.
6- Orientohen nxënësit që, nëpërmjet aparatit matematikor, të nxjerrin formulat bazë për llogaritjen e
dendësisë dhe vëllimit.
8- Përzgjedh skemën më të mirë dhe nxit diskutime me nxënësit për përmirësimin e saj.
Masa
Matet me peshore Llogaritet: m = d ∙ V
Peshore me krahë Peshore digjitale
Por në fakt peshorja

krahason peshat, jo masat.
c. Prezantimi dhe demonstrimi i rezultateve të arritura: Punë në grupe dyshe
1. Mësuesi ndan klasën në grupe dyshe dhe jep shembuj të ndryshëm ushtrimesh, për llogaritjen e
vëllimit dhe dendësisë.
Vlerësimi
mënyra.
Ushtrimet nga teksti i nxënësit.

30

Tematika: Ndërveprimet Situata e të nxënit: Lëvizja, diskutime rreth llojeve të
saj.
Tema mësimore: 2.1 Shpejtësia dhe nxitimi dhe
paraqitja e tyre grafike

5. Kompetenca qytetare
fushës sipas temës mësimore:
Nxënësi/-ja: Shpejtësi
1. përshkruan lëvizjen dhe llojet e saj; Nxitim
2. diskuton për karakteristikat e secilës lloj Vektor grafik
lëvizjeje; Koeficient këndor
3. ilustron me shembuj të ndryshëm nga Largësi
jeta e përditshme llojet e ndryshme të Kohë
lëvizjes.
Burimet: teksti i nxënësit, e-libri. Lidhja me fushat e tjera ose me temat
ndërkurrikulare:
Matematikë
Teknologji
Pyetje-përgjigje, punë e drejtuar, organizues grafik, punë në grupe, punë në grupe dyshe, punë e pavarur.

a. Çfarë kushtesh duhet të plotësojë trupi në mënyrë që ai të lëvizë?
b. Cila madhësi fizike ndihmon dhe pengon lëvizjen e trupave?
Nxënësve iu kërkohet të japin shembuj të ndryshëm të llojeve të lëvizjes.
b. Ndërtimi i njohurive të reja: Punë e drejtuar, organizues grafik, punë në grupe
1- Shpjegohet koncepti i shpejtësisë dhe nxitimit (dëgjohen mendimet e nxënësve) dhe orientohen
ata drejt konceptit përfundimtar.
Çfarë ndryshon trupi kur lëviz?
3- Orientohen nxënësit që, nëpërmjet aparatit matematikor, të nxjerrin formulat bazë të shpejtësisë
dhe nxitimit.
4- Vizatohet paraqitja grafike të secilës madhësi dhe orientohet nëpërmjet grafikut.
5 - Mësuesi e ndan punën në grupe për formimin e skemës së njohurive dhe koncepteve kryesore të
temës.
6- Përzgjidhet skema më e mirë dhe nxit diskutime me nxënësit për përmirësimin e saj.
31
5 - Mësuesi e ndan punën në grupe për formimin e skemës së njohurive dhe koncepteve
kryesore të temës.
Libër mësuesi6-përPërzgjidhet
tekstin “Fizika 10” më e mirë dhe nxit diskutime me nxënësit për përmirësimin e saj.
skema
Shpejtësia Nxitimi
𝑑𝑑𝑑𝑑
Vm= 𝑡𝑡𝑡𝑡 a=
𝑣𝑣𝑣𝑣−𝑢𝑢𝑢𝑢
𝑡𝑡𝑡𝑡
Madhësi vektoriale
Drejtimi Vlera numerike

Kahu
Paraqitja grafike Paraqitja grafike
v(m/s) a(m/s2)
te
v=c a>0
u
0 0
t(s) t(s)
v(m/s) a(m/s2)
v(rritet)
u a<0
0 0
t(s)
v(m/s) t(s)
u
v(zvogëlohet)
0
t(s)
1. Mësuesi ndan klasën në grupe dhe jep shembuj të ndryshëm ushtrimesh, për llogaritjen e
shpejtësisë dhe nxitimit.
Vlerësimi
mënyra.
Ushtrimi 1, 2, 3, f. 27 për detyrë klase.
Për detyrë shtëpie: Ushtrimi 6, 7, f. 27.
32

Tematika: Ndërveprimet Situata e të nxënit: Lëvizja, diskutime rreth
llojeve të saj.
Tema mësimore: 2.2 Regjistrimi i lëvizjes
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës Fjalë kyç:
sipas temës mësimore: Shpejtësi
Nxënësi/-ja: Nxitim
1. përshkruan lëvizjen dhe llojet e saj; Vektor
2. diskuton për karakteristikat e secilës lloj lëvizjeje; Grafik
3. ilustron me shembuj llojet e ndryshme të lëvizjes; Koeficient këndor
4. me anë të shiritit regjistrues llogarit madhësitë që Largësi
karakterizojnë një lëvizje; Kohë
5. tregon shpejtësitë tipike të llogaritura nga përvoja Shirit regjistrues
e
përditshme, të erës dhe tingullit, të ecjes, vrapimit, ecjes
me biçikletë dhe të sistemeve të tjera të transportit me
anë të regjistrimit të tyre;
ndërkurrikulare:
Matematikë
TIK
Bisedë, stuhi mendimesh, punë e drejtuar, organizues grafik, punë në grupe, punë dyshe, punë e pavarur.

a. Si matet shpejtësia? Po nxitimi?
1- Shpjegohet koncepti i shiritit regjistrues dhe lidhjeve të madhësive fizike që shoqërojnë lëvizjen
(dëgjohen mendimet e nxënësve) dhe orientohen ata drejt konceptit përfundimtar.
Çfarë ndryshon trupi kur ai lëviz?
5- Mësuesi ndan punën në grupe për matjen e madhësive fizike nëpërmjet shiritit regjistrues dhe një
kohëmatësi (kronometër).
33
5- Mësuesi ndan punën në grupe për matjen e madhësive fizike nëpërmjet shiritit regjistrues dhe një
kohëmatësi (kronometër).
Shiriti regjistrues
Shpejtësia Nxitimi
𝑑𝑑𝑑𝑑 Lëvizje e
Vmes= Lëvizje e
𝑡𝑡𝑡𝑡
përshpejtuar ngadalësuar
𝑣𝑣𝑣𝑣−𝑢𝑢𝑢𝑢 𝑣𝑣𝑣𝑣−𝑢𝑢𝑢𝑢
a= 𝑡𝑡𝑡𝑡
a= 𝑡𝑡𝑡𝑡
v>u V<u
a>0 a<0
1. Mësuesi e ndan klasën në grupe dhe jep shembuj të ndryshëm ushtrimesh për llogaritjen e
shpejtësisë dhe nxitimit.
c. Vlerësimi
Prezantimi dhe demonstrimi i rezultateve të arritura (punë në grupe dyshe, punë e pavarur)
1. Nxënësit
Mësuesiprezantojnë
e ndan klasën në grupe
zgjidhjet dhe jep shembuj
e ushtrimeve të ndryshëm
dhe mësuesi ushtrimesh
nxit mendimin përzgjidhjen
kritik për llogaritjen e shpejtësisë
e tyre në disa
dhe nxitimit.
mënyra.
Vlerësimi
Ushtrimi
Nxënësit 1, f. 29 zgjidhjet
prezantojnë për detyrëe klase.
ushtrimeve dhe mësuesi nxit mendimin kritik për zgjidhjen e tyre në disa
mënyra.
Për detyrë shtëpie: Ushtrimi 2, f. 29

Ushtrimi 1, f. 29 për detyrë klase.

Tematika: Ndërveprimet Situata e të nxënit: Lëvizja, diskutime rreth llojeve
të saj.
Tema mësimore: 2.3 Rënia e lirë e trupave
34

fushës sipas temës mësimore: Shpejtësi
Nxënësi/-ja: Nxitim
1. përshkruan lëvizjen, llojet dhe tipat e saj; Vektor
2. diskuton për karakteristikat e secilës lloj Grafik
lëvizjeje; Koeficient këndor
3. ilustron me shembuj llojet e ndryshme të Nxitim i rënies së lirë
lëvizjes;.
4. tregon nxitimin e rënies së lirë dhe jep
me përafrim madhësitë e nxitimeve të
përditshme;
ndërkurrikulare:
Matematikë
Teknologji
Bisedë, pyetje-përgjigje, punë e drejtuar, organizues grafik, punë në grupe, punë në grupe dyshe, punë e
pavarur.

a. Lidhja e temës me njohuritë e mëparshme:b. NdërtimiBisedë,
i njohurive të reja (punë e drejtuar, pemë mendimi, punë në grup
pyetje-përgjigje
a. Kur një trup quhet i lirë? 1- Shpjegohet koncepti i trupit te lire dhe rënies së lirë(dëgjohen mendimet e n
b. Ç’ kuptojmë me rënie të lirë? orientohen ata drejt konceptit përfundimtar.
c. Çfarë e pengon rënien e një trupi? 2- Drejtohen pyetje:
d. Pse bien trupat? Në rënie të lirë çfarë lloj lëvizjeje kryen trupi?
3- Mësuesi jep konceptin
Mësuesi i përmbledh përgjigjet e nxënësve dhe i orienton ata drejt thelbit e nxitimit të rënies
të temës së lirë duke e ndarë lëvizjen në dy
së re.
b. Ndërtimi i njohurive të reja: Punë poshtëedhe poshtë-lart.
drejtuar, organizues grafik, punë në grupe
4- Tregon
1- Shpjegohet koncepti i trupit te lire dhe rënies së g është madhësi
pselirë(dëgjohen vektoriale.
mendimet e nxënësve )dhe orientohen
5- Bën paraqitjen grafike të lëvizjes.
ata drejt konceptit përfundimtar.
6- Orienton nxënësit të bëjnë skemën përmbledhëse të njohurive dhe i nxit e i o
përmirësimin cilësor të saj.
Në rënie të lirë çfarë lloj lëvizjeje kryen trupi?
3- Mësuesi jep konceptin e nxitimit të Forca tërheqëse
rënies së lirë duke e ndarë lëvizjen në dy mënyra e tokës
nga lart-poshtë dhe poshtë-lart.
4- Tregon pse g është madhësi vektoriale. Nxitimi i rënies së
5- Bën paraqitjen grafike të lëvizjes. lirë
6- Orienton nxënësit të bëjnë skemën
Sferë Pendë
përmbledhëse të njohurive dhe i nxit e i
orienton ata për përmirësimin cilësor të saj.
c. Prezantimi dhe demonstrimi i rezultateve të arritura: gs=gp
Punë në grupe dyshe, punë e pavarur
1. Mësuesi ndan klasën në grupe dhe jep shembuj të ndryshëm
2. ushtrimesh për llogaritjen e shpejtësisë dhe nxitimit.
vs=vp
Vlerësimi
Nxënësit prezantojnë zgjidhjet e ushtrimeve dhe mësuesi
nxit mendimin kritik për zgjidhjen e tyre në disa mënyra.
𝑚𝑚𝑚𝑚 𝑇𝑇𝑇𝑇
Detyrat dhe puna e pavarur g=γ
Ushtrimi 1, 2, 3, f. 33, për detyrë klase. 𝑅𝑅𝑅𝑅𝑇𝑇𝑇𝑇2
c. Prezantimi dhe demonstrimi i rezultateve të arritura (punë në grupe dys

35
pavarur)
1. Mësuesi ndan klasën në grupe dhe jep shembuj të ndryshëm ushtrimesh për

Tematika: Ndërveprimet Situata e të nxënit: Forcat, diskutime rreth llojeve të saj.
Tema mësimore: 2.5 Forcat në baraspeshë

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave Fjalë kyç:
të fushës sipas temës mësimore: Forca
Nxënësi/-ja: Baraspesha
1. jep shembuj të mënyrave të Ligji i parë i Njutonit
bashkëveprimit të trupave; Shpejtësi e qëndrueshme
2. përkufizon ligjin e parë të Njutonit; Peshë
3. përkufizon shpejtësinë terminale dhe Tension
çfarë përfaqëson ajo; Shtytje
4. përdor diagramin e forcave për të Rezistencë e ajrit
ilustruar forcat që veprojnë mbi një
trup, situatat e baraspeshës si në
madhësi, ashtu dhe në drejtim dhe
kah (vetëm skematikisht).
Burimet: teksti i nxënësit, e-libri. Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare:
Matematikë
Kimi
Biologji
TIK
Marrëdhënie pyetje-përgjigje, hartë koncepti, punë në grupe, punë në grupe dyshe, punë e pavarur.
a. Lidhja e temës me njohuritë e mëparshme: Marrëdhënie pyetje-përgjigje

a. Ç’kuptojmë me termin forcë?
b. Çfarë duhet të ushtrohet për të ngritur një valixhe të rëndë?
c. Çfarë e mban motoskafin mbi ujë?
d. Çfarë kuptojmë me termin baraspeshë?
Nxënësve iu kërkohet të japin shembuj të ndryshëm të baraspeshës së forcave.
b. Ndërtimi i njohurive të reja: Hartë koncepti, punë në grupe

1- Shpjegohet koncepti i baraspeshës dhe ekuilibrimit të forcave duke rikujtuar edhe një herë
veprimet me vektorë (dëgjohen mendimet e nxënësve) dhe orientohen ata drejt konceptit
përfundimtar.
Kur themi që dy trupa janë në baraspeshë?
Shpjegohet koncepti i lëvizjes pa forcë dhe formulohet ligji i parë i Njutonit.
3- Jepet koncepti i shpejtësisë terminale (të qëndrueshme)
36
Shpjegohet koncepti i lëvizjes pa forcë dhe formulohet ligji i parë i Njutonit.
3- Jepet koncepti i shpejtësisë terminale (të qëndrueshme)
4- Mësuesi ndan punën në grupe për formimin e skemës së njohurive dhe koncepteve kryesore
të temës.
Forcat
Madhësi vektoriale
Drejtim Kah Vlerë numerike
FR=0
Baraspeshë
v=ctë ose v=0
Ligji i I i Njutonit
c. c. Prezantimi
Prezantimi dhe demonstrimi
dhe demonstrimi i rezultateve
i rezultateve të arritura
të arritura: (punë
Punë në grupe
në grupe dyshe,
dyshe, punëpunë e
e pavarur
1. pavarur)
Mësuesi e ndan klasën në grupe dhe jep shembuj të ndryshëm ushtrimesh për forcat, të cilat janë
1.baraspeshë.
në Mësuesi e ndan klasën në grupe dhe jep shembuj të ndryshëm ushtrimesh për forcat, të cilat
janë në baraspeshë.
Vlerësimi
Vlerësimi
mënyra.
Nxënësit prezantojnë zgjidhjet e ushtrimeve dhe mësuesi nxit mendimin kritik për zgjidhjen e tyre
në disa
Detyrat dhe mënyra.
puna e pavarur
Ushtrimi 2, 3, f. 37 për detyrë klase.
Ushtrimi
Ushtrimet nga 2, 3, f.i 37
teksti për detyrë
nxënësit klase. shtëpie.
për detyrë

Tematika: Ndërveprimet Situata e të nxënit: Forcat, llojet e saj. Diskutime për
ndikimin e tyre në lëvizjen e trupit.
Tema mësimore: 2.6 Forca, masa dhe nxitimi
të fushës sipas temës mësimore: Forcë
Nxënësi/-ja: Masë
1. përshkruan forcën, masën dhe Nxitim
nxitimin; Inerci
2. diskuton për karakteristikat e secilës Ligji i dytë i Njutonit
madhësi fizike; Forcë rezultante
3. ilustron me shembuj ndikimin e forcës,
masës dhe nxitimit në lëvizjen e trupit.
37

ndërkurrikulare:
Matematikë
Kimi
Biologji
TIK
Pyetje-përgjigje, organizues grafik, punë në grupe, punë në grupe dyshe, punë e pavarur.

a. Pse një anije, kur është në lëvizje, është e vështirë ta ndalosh?
b. Cili trup, në të cilin ushtrohet e njëjta forcë, lëviz më shumë, ai me masë më të madhe apo ai me
masë më të vogël?
Nxënësve iu kërkohet të japin shembuj të ndryshëm të lëvizjes së trupave nën veprimin e një ose disa forcave.
b. Ndërtimi i njohurive të reja: Organizues grafik, punë në grupe

3- Përcaktohet lidhja ndërmjet masës, forcës dhe nxitimit dhe formulohet ligji i dytë i Njutonit.
1- Shpjegohet koncepti i inercisë duke dhënë një shembull konkret të frenimit të një makine.
4- Orientohen nxënësit për të përcaktuar efektet e tjera të forcës.
2- Shpjegohet koncepti i forcës rezultante duke mbajtur parasysh veprimet me vektorë.
5- Mësuesi ndan punën në grupe për formimin e skemës së njohurive dhe koncepteve kryesore të
3- Përcaktohet lidhja ndërmjet masës, forcës dhe nxitimit dhe formulohet ligji i dytë i Njutonit.
temës.
4- Orientohen nxënësit për të përcaktuar efektet e tjera të forcës.
6-5-Përzgjidhet skema
Mësuesi ndan më
punën nëegrupe
mirë për
dheformimin
nxiten diskutime
e skemës me nxënësitdhe
së njohurive përkoncepteve
përmirësimin e saj të
kryesore
temës.
6- Përzgjidhet skema më e mirë dhe nxiten diskutime me nxënësit për përmirësimin e saj
Forca Masa Nxitimi
Vektoriale Skalare Vektorial
F=ma
FR=ma
Ligji i dytë i
Njutonit
c. Prezantimi dhe demonstrimi i rezultateve të arritura (punë në grupe dyshe, punë e
Mësuesi ndan klasën në grupe dyshe dhe jep shembuj të ndryshëm ushtrimesh, për zbatimin
1. pavarur)
numerik dhe gjetjen e madhësive fizike duke zbatuar ligjin e dytë të Njutonit.
1. Mësuesi ndan klasën në grupe dyshe dhe jep shembuj të ndryshëm ushtrimesh, për zbatimin
numerik dhe gjetjen e madhësive fizike duke zbatuar ligjin e dytë të Njutonit.
38
Vlerësimi
Nxënësit prezantojnë zgjidhjet e ushtrimeve dhe mësuesi nxit mendimin kritik për zgjidhjen e tyre
Vlerësimi
mënyra.
Fusha: Shkenca Natyrore Lënda: Fizikë Shkalla: V Klasa: X

Tematika: Ndërveprimet Situata e të nxënit: Forcat, diskutime rreth llojeve të
Tema mësimore: 2.7 Fërkimi saj.
fushës sipas temës mësimore: Forcë
Nxënësi/-ja: Fërkim
1. përcakton rolin e fërkimit ne lëvizje; Energji termike
2. diskuton rolin e fërkimit; Fërkim dinamik
3. përcakton disa lloje fërkimesh;
4. ilustron me shembuj konkretë rolin e tyre
në jetën e përditshme.
ndërkurrikulare:
Matematikë
Kimi
Biologji
Teknologji
Bisedë, stuhi mendimesh, organizues grafik, punë në grupe, punë në grupe dyshe, punë e pavarur.
a. Lidhja e temës me njohuritë e mëparshme: Pyetje-përgjigje bisedë

a. Pse trupi i një automjeti ndërtohet në një mënyrë të tillë, që rezistenca e ajrit të zvogëlohet sa më shumë?
b. Pse i njëjti trup lëviz me shpejt në akull sesa në një rrugë me rërë?
Nxënësve iu kërkohet të japin shembuj të ndryshëm për ndikimin e forcës së fërkimit mbi lëvizjen e trupit.
b. Ndërtimi i njohurive të reja (organizues grafik, punë në grupe)

1- Shpjegohet koncepti i forcës së fërkimit si forcë penguese.
2- Shpjegohet koncepti i fërkimit statik dhe fërkimit dinamik.
3- Jepen disa shembuj të ndryshëm fërkimesh.
4- Orientohen nxënësit për të përcaktuar efektet e tjera të forcës së fërkimit.
6- Përzgjidhet skema më e mirë dhe nxiten diktime me nxënësit për përmirësimin e saj.
39
4- Orientohen nxënësit për të përcaktuar efektet e tjera të forcës së fërkimit.
temës.
6- Përzgjidhet
Libër mësuesi skema
për tekstin “Fizika 10”më e mirë dhe nxiten diktime me nxënësit për përmirësimin e saj.
Fërkimi
Forcë kundërvepruese
Statik Dinamik
Rrotullues Rrëshqitës Çliron nxehtësi
c. Prezantimi dhe demonstrimi i rezultateve të arritura (punë në grupe dyshe, punë e pavarur)
1. Mësuesi ndan klasën në grupe dhe jep shembuj të ndryshëm ushtrimesh mbi varësinë e forcës së
fërkimit nga madhësi të tjera fizike.
Vlerësimi
mënyra.
Detyrat dhe puna e pavarur:
c. 1,Prezantimi
Ushtrimi dhe demonstrimi
4, f. 41 për detyrë klase. i rezultateve të arritura (punë në grupe dyshe, punë e
pavarur)
Për detyrë shtëpie: Ushtrimet 2, 3 f. 41.
1. Mësuesi ndan klasën në grupe dhe jep shembuj të ndryshëm ushtrimesh mbi varësinë e
forcës së fërkimit nga madhësi të tjera fizike.
Vlerësimi
Nxënësit
Fusha: prezantojnë
Shkenca natyrore zgjidhjet
Lënda:e Fizikë
ushtrimeveShkalla:
dhe mësuesi
V nxit mendimin Klasa:
kritik për
X zgjidhjen e tyre
në disa mënyra.
Tematika: Ndërveprimet Situata e të nxënit: Forcat, llojet e saj.
Tema mësimore: 2.8 Forca, pesha dhe
graviteti
Ushtrimi 1, 4, f. 41 për detyrë klase.
Për detyrë shtëpie: Ushtrimet 2, 3 f. 41.
të fushës sipas temës mësimore: Forcë
Nxënësi/-ja: Gravitet
1. përcakton rolin e forcës gravitacionale Peshë
dhe peshës; Nxitim gravitacional
2. diskuton rolin e forcës gravitacionale në Masë
lëvizje; Fushë gravitacionale
3. përcakton ndryshimin e peshës së
trupit në prehje dhe asaj në lëvizje.
ndërkurrikulare:
Matematikë
TIK
Pyetje-përgjigje, strukturim konceptesh, organizues grafik, punë në grupe, punë dyshe, punë e pavarur.
40
a. Lidhja e temës me njohuritë e mëparshme: Pyetje-përgjigje, strukturim konceptesh

a. Çfarë masim me një peshore?
b. Pse bien trupat në sipërfaqen e Tokës?
Nxënësve ju kërkohet të japin shembuj të ndryshëm mbi ndikimin e forcës gravitacionale (rëndesës) dhe
peshës së trupave.
b. Ndërtimi i njohurive të reja: Organizues grafik, punë në grupe
1- Shpjegohet koncepti i forcës gravitacionale dhe varësia e saj nga masa e trupave dhe largësia
ndërmjet tyre.
2- Shpjegohet koncepti i peshës së trupit.
3- Shpjegohet koncepti i fushës gravitacionale dhe madhësia fizike që e karakterizon (fortësia e
fushës gravitacionale).
4- Analizon ngjashmëritë dhe ndryshimet ndërmjet forcës gravitacionale dhe peshës së trupit.
4- Analizon ngjashmëritë dhe ndryshimet ndërmjet forcës gravitacionale dhe peshës së trupit.
4- 4-Analizon ndryshimin e peshës në prehje dhe asaj në lëvizje.

Analizon ndryshimin e peshës në prehje dhe asaj në lëvizje.
5- 5-JepJep
dy dy kuptimete eg-së.
kuptimet g-së.
7- Mësuesi
7- Mësuesi orientonnxënësit
orienton nxënësit për
për ndërtimin
ndërtimin eeskemës
skemëssësënjohurive.
njohurive.
8- Përzgjidhet skema më e mirë dhe nxiten diskutime me nxënësit për përmirësimin e saj.
Fusha gravitacionale
Forca gravitacionale
Në lëvizje Në prehje
𝑚𝑚𝑚𝑚 𝑇𝑇𝑇𝑇 𝑚𝑚𝑚𝑚 𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡

FG=γ
𝑅𝑅𝑅𝑅𝑇𝑇𝑇𝑇2 FG= Ptr= mtrg
Nxitimi i rënies së
𝑚𝑚𝑚𝑚 𝑇𝑇𝑇𝑇 lirë
g= γ
𝑅𝑅𝑅𝑅𝑇𝑇𝑇𝑇2 Pesha = mg
Fortësia e fushës
FG= mtrg
FG≠Ptr
c. Prezantimi dhe demonstrimi i rezultateve të arritura (PNP) 41

1. Mësuesi ndan klasën në grupe dhe jep shembuj të ndryshëm ushtrimesh mbi forcën

1. Mësuesi ndan klasën në grupe dhe jep shembuj të ndryshëm ushtrimesh mbi forcën gravitacionale,
peshën dhe zbatimin e ligjit të dytë të Njutonit për këto dy madhësi.
Vlerësimi
mënyra.

Tematika: Ndërveprimi Situata e të nxënit: Forcat, llojet e saj. Diskutime për
ndikimin e saj mbi lëvizjen e trupit.
Tema mësimore: 2.10 Veprimi dhe
kundërveprimi
Rezultatet e të nxënit sipas Fjalë kyç:
kompetencave të fushës sipas temës Veprim
mësimore: Kundërveprim
Nxënësi/-ja: Forcë
1. Përcakton rolin e forcave vepruese Ligji i tretë i Njutonit
dhe kundërvepruese.
2. Diskuton rolin e tyre në lëvizje.
3. Formulon ligjin e III të Njutonit
Burimet: teksti i nxënësit, e-libri, aplete të Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare:
ndryshme. Matematikë
TIK
Bisedë, stuhi mendimesh, punë e drejtuar, organizues grafik, punë në grupe, punë në grupe dyshe, punë e
pavarur.
a. Lidhja e temës me njohuritë e mëparshme: Bisedë, stuhi mendimesh

a. Pse arma zmbrapset, kur qëllojmë me të?
b. Pse shpejtësia e parashutistit zvogëlohet, kur ai hap parashutën?
Nxënësve iu kërkohet të japin shembuj të ndryshëm mbi veprime dhe kundërveprime që ata hasin në
jetën e përditshme.
42

1- Shpjegohet koncepti i forcës vepruese dhe asaj kundërvepruese.
2- Analizohet veprimi i tyre mbi trupat.
3- Formulohet ligji i tretë i Njutonit.
4- Mësuesi orienton nxënësit për ndërtimin e skemës së njohurive.
5- Mësuesi përzgjedh skemën më të mirë dhe nxit diskutime me nxënësit për përmirësimin e saj.
Forca
Kundërvepruese
Vepruese
Drejtime të njëjta,
kahe të kundërta,
vlera të barabarta.
Ligji i i tretë i Njutonit
F1-2=F2-1
c. c.Prezantimi dhe demonstrimi

Prezantimi i rezultateve
dhe demonstrimi të arritura:
i rezultateve Punë në (punë
të arritura grupe dyshe, punë
në grupe e pavarur
dyshe, punë e
pavarur)
1. Mësuesi ndan klasën në grupe dhe jep shembuj të ndryshëm ushtrimesh për ligjet e Njutonit.
1. Mësuesi ndan klasën në grupe dhe jep shembuj të ndryshëm ushtrimesh për ligjet e Njutonit.
Vlerësimi
Vlerësimi
Nxënësit prezantojnë zgjidhjet e ushtrimeve dhe mësuesin nxit mendimin kritik për zgjidhjen e tyre
Nxënësit
në disaprezantojnë
mënyra. zgjidhjet e ushtrimeve dhe mësuesin nxit mendimin kritik për zgjidhjen e tyre në disa
mënyra.
43

Tematika: Ndërveprimet Situata e të nxënit: Lëvizja, diskutime rreth madhësive
fizike që e karakterizojnë atë.
Tema mësimore: 2.11 Impulsi i trupit


të fushës sipas temës mësimore: Impuls
Nxënësi/-ja: Ndryshim i forcës
1. përcakton rolin e masës dhe Kohë
shpejtësisë në impulsin e trupit; Shpejtësi
2. formulon konceptin e impulsit; Masë
3. analizon rolin e masës dhe të Lëvizje
shpejtësisë në impulsin e trupit;
4. formulon ligjin e dytë të Njutonit duke
e lidhur atë me impulsin;
5. analizon ligjin e ruajtjes së impulsit;
6. përdor matematikën për zbatimin e
ligjit të ruajtjes së impulsit.
Burimet: teksti i nxënësit, e-libri, aplete të Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare:
ndryshme. Matematikë
TIK

Bisedë, stuhi mendimesh, punë e drejtuar, pemë mendimi, punë në grupe, punë në grupe dyshe, punë e
pavarur.

1. Ç’kuptojmë me shprehjen që një nxënës është shumë impulsiv?
a. Çfarë kuptojmë me termin sistem trupash?
b. Ndërtimi i njohurive të reja: Punë e drejtuar, pemë mendimi, punë në grupe
1- Shpjegohet koncepti i impulsit të trupit.

2- Analizohet lidhja e impulsit me masën dhe shpejtësinë.
3- Formulohet ligji i dytë i Njutonit në lidhje me impulsin e trupave.
4- Analizohet lëvizja e trupave në një sistem.
5- Formulohet ligji i ruajtës së impulsit në një sistem të mbyllur trupash kur më parë sqarohet se çfarë
kuptojmë me sistem të mbyllur.
6- Zbatohet ligji i ruajtjes së impulsit në shembuj të ndryshëm.
44
7- Mësuesi orienton nxënësit për ndërtimin e skemës së njohurive.

c. Prezantimi dhe demonstrimi i rezultateve të arritura (PNP)

1. Mësuesi ndan klasën në grupe dyshe dhe jep shembuj të ndryshëm ushtrimesh për impulsin dhe
ligjin e ruajtjes së impulsit.
Vlerësimi
mënyra.

Tematika: Forca dhe lëvizja Situata e të nxënit: Forca dhe ndërveprimet
Tema mësimore: 2.12 Përsëritje

45

të fushës sipas temës mësimore: Forca qendërsynuese
Nxënësi/-ja: Masa
1. përshkruan llojet e lëvizjes; Shpejtësia
2. diskuton për karakteristikat e lëvizjes Rrezja e trajektores
dhe ndikimin e forcës; Impuls
3. ilustron me shembuj llojet e lëvizjes; Ligjet e Njutonit
4. analizon madhësitë fizike që ndikojnë Shpejtësi
te lëvizja dhe bashkëveprimi i trupave Rrugë
nëpërmjet forcës. Kohë
Nxitim
Burimet: teksti i nxënësit, e-libri, aplete fizike Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare:
të fizikës virtuale Matematikë
Teknologji

Pyetje-përgjigje, rikujtim njohurish, organizues grafik, punë në grupe, punë në grupe dyshe, punë e
pavarur.

a. Ç’kuptojmë me lëvizje?
b. Në sa lloje ndahet lëvizja?
c. Cilat janë karakteristikat e secilës lëvizje?
Nxënësve iu kërkohet të japin shembuj të ndryshëm të lëvizjes së trupave.
b. Ndërtimi i njohurive të reja: Rikujtim njohurish, organizues grafik, punë në grupe

1- Rikujtohet koncepti i forcës qendërsynuese duke e ilustruar me shembuj nga jeta e përditshme.
2- Rikujtohet koncepti i impulsit.
3- Rikujtohet koncepti i forcës dhe nxitimit gravitacional.
4- Tregohet ndryshimi ndërmjet forcës gravitacionale dhe peshës.
5- Analizohen ndryshimet e komponentëve të nxitimit qendërsynues.
Shprehen ligjet e Njutonit.
7- Rikujtohen formulat për secilin koncept.
të temës.
46
7- Rikujtohen formulat për secilin koncept.
të temës
5- Përzgjidhet skema më e mirë dhe nxiten diskutime me nxënësit për përmirësimin e saj
LËVIZJA
KINEMATIKA DINAMIKA
LËVIZJA RRETHORE LËVIZJA DREJTVIZORE FORCA IMPULSI
NXITIMI
QENDËRSYNUES Δp=F/t
2
a = v /R E E NDRYSHUAR
NJËTRAJTSHME g=ϒmT/RT2 p=mv
F= mv2/R v= cost. a=v-u/t G= ϒmtrmT/RT

2
mv1+mv2=mv1’+mv2’
V=l/t L.I. : FR=0, v=o, v=cost

a>0 a<0
v v v L. II.: F=ma
L.III.: F1-2 = -F2-1
t t t
a a
t t
1. Mësuesi e ndan klasën në grupe dhe jep shembuj të ndryshëm ushtrimesh, për konceptet e
për menduar më lart.
Vlerësimi
c. Prezantimi dhe demonstrimi i rezultateve të arritura (punë në grupe dyshe, punë e
Nxënësit pavarur)
prezantojnë zgjidhjet e ushtrimeve dhe mësuesi nxit mendimin kritik për zgjidhjen e tyre në disa
mënyra.
1. Mësuesi e ndan klasën në grupe dhe jep shembuj të ndryshëm ushtrimesh, për konceptet e
47

Tematika: Ndërveprime Situata e të nxënit: Studimi i rrotullimit të
trupave rreth një boshti rrotullimi, (p.sh.,
Tema mësimore: Forcat dhe efektet rrotulluese
dera) dhe efekti i forcave në rrotullim.
sipas temës mësimore: efekt rrotullues i forcës
Nxënësi/-ja: moment i forcës
- përshkruan shembuj ku forcat shkaktojnë rrotullim; qendër rrotullimi
- shpjegon se si levat transmetojnë efekt rrotullues; efekt rrotullues maksimal kur këndi është i
- tregon se di të përdorë teknikat, aparatet dhe drejtë
materialet në mënyrë të sigurt (duke përfshirë këtu
kushtet e ekuilibrit
ndjekjen e një radhe instruksionesh aty ku duhet);
- bën, regjistron, interpreton dhe vlerëson vëzhgime,
matje dhe vlerësime;
- përkufizon dhe llogarit momentin e forcës;
- përdor ligjin e momenteve.
ndërkurrikulare:
1. Matematika
2. TIK-u etj
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve
PNP: Marrëdhënie pyetje-përgjigje, diskutim, tabelë koncepti, punë e pavarur

Bëhet një përmbledhje e rezultateve të testit, duke vënë theksin në përparësitë dhe mangësitë që u
hasën. Lihen detyra individuale për të plotësuar dobësitë e vërejtura.
1. Mësuesi e fillon orën e mësimit duke bërë pyetje të ndryshme:
a. Çfarë ndodh nëse te doreza e derës ushtrojmë forcë duke e shtyrë për ta hapur?
b. Po nëse këtë forcë e ushtrojmë në një drejtim tjetër, p.sh., paralel me boshtin e menteshave apo pingul
me të, çfarë ndodh?
c. Po nëse ushtrojmë më shumë se një forcë mbi një trup që ka një bosht rrotullimi?
Nxënësve iu kërkohet të japin shembuj të ndryshëm në lidhje me efektin e rrotullimit të trupave rreth një boshti.
b. Ndërtimi i njohurive të reja: Diskutim, tabelë koncepti

1. Mund të fillohet me diskutimin e disa situatave të paraqitura në figurat e tekstit. Këtu futen dorezat
e dyerve, levat, karrocat e dorës dhe sharrat. Pyeten nxënësit ku veprojnë forcat dhe në çfarë drejtimi.
Pyeten nxënësit si mund të maksimizohet efekti i forcës. Ata duhet të thonë se forca duhet të veprojë
në skajin e levës, pra, sa më larg nga qendra e rrotullimit. Identifikohet qendra e rrotullimit si pika e
palëvizshme përreth së cilës kryhet rrotullimi.
Vijohet me shpjegimin e konceptit të ekuilibrit, në kuptimin që forca dhe momenti rezultant që veprojnë
mbi objektin janë zero.
Nxënësit duhet të zbulojnë lidhjen F x d = konstante.
48
1. M = F∙d
M - Momenti i një force.
F - Forca që ushtrohet mbi një trup që rrotullohet rreth një boshti rrotullimi.
D - Krahu i forcës, largësia nga pika e zbatimit të forcës deri te boshti i rrotullimit.
Bëhet kujdes:- Ndërkohë që mundemi të llogaritim momentin e një force lidhur me një pikë, këtu do të
mjaftohemi me efektin rrotullues të një force lidhur me një qendër rrotullimi.
- Duhet theksuar se forca e ushtruar nuk duhet të jetë as pingul dhe as paralel me boshtin e rrotullimit,
sepse nuk mund të kemi rrotullim të trupit. Forca ushtrohet në mënyrë që, sado të zgjatet një drejtëz sipas
drejtimit të saj, nuk e pret boshtin e rrotullimit të trupit. Atëherë kemi rrotullim të trupit.
Momenti
Momenti i forcës Madhësi Momenti i Çiftit

vektoriale
M=F•d projeksion M=F•l
orar antiorar
Kushti i ekuilibrit
EMR = 0
2. Parimi i momenteve: Mr = 0 (trupi është në ekuilibër)

a. Prezantimi dhe demonstrimi i rezultateve të arritura: Punë e pavarur Mësuesi e ndan klasën në grupe
dhe jep shembuj të ndryshëm ushtrimesh për llogaritjen e momentit të forcave dhe momentit rezultant.
Vlerësimi:
mënyra.

Ushtrimi 1 dhe 2 në faqen 57 për detyrë klase.
Për detyrë shtëpie: Ushtrimi 3 dhe 4 në faqen 57.

Tematika: Ndërveprimet Situata e të nxënit. Demonstrohet balancimi
“Kanoçja magjike” (e-libri). Sfidohen nxënësit të
Tema mësimore: Qendra e masës bëjnë të njëjtën gjë me një kanoçe tjetër.
49

mësimore: pesha
Nxënësi/-ja: qendra e trupit lëndor (qendra e
1. diskuton mbi ato që dinë rreth forcës së gravitetit dhe trupave; gravitetit)
2. përkufizon qendrën e masës; qëndrueshmëri
3. shpjegon qëndrueshmërinë e një trupi. ekuilibër i qëndrueshëm
ekuilibër i paqëndrueshëm
ekuilibër asnjanës
Burimet: libri i nxënësit, e-libri Lidhja me fushat e tjera ose
me temat ndërkurrikulare:
1. Matematika
2. Kimia
3. Biologjia
4. TIK-u etj.
PNP: Bisedë, stuhi mendimesh, diskutim, punë në grupe, punë dyshe, punë e pavarur.

1. Mësuesi e fillon orën e mësimit duke formuluar pyetje për madhësitë fizike që nxënësit njohin;
a. Çfarë quajmë moment të forcës dhe cilat janë madhësitë që ndikojnë në efektin rrotullues të një trupi?
b. Vizatohet një tra në ekuilibër, qendra e rrotullimit nuk është në mesin e trarit. Raporti i gjatësive të
pinguleve është 1:2. Sa është raporti i peshave të vendosura në skajet e trarit, duke ditur se masa e tij
është e papërfillshme?
a. Ç’kuptojmë me termin qendra e gravitetit?
b. Çfarë është ajo dhe çfarë është qëndrueshmëria (dhe format e saj)?
c. Si zbatohet ajo në jetën e përditshme?
b. Ndërtimi i njohurive të reja: Diskutim, punë në grupe

- Diskutohet mbi konceptin e qendrës së masës: pika në të cilën mund të mendojmë të përqendruar
masën e një objekti. (Deri këtu nuk bëhet dallimi mes qendrës së masës dhe të rëndesës.) Tregohet
se një objekt i gjatë e i hollë përmbyset më lehtë se një i shkurtër e i trashë. Një shembull tregohet
në figurën 4.9 në tekst. Bëhet një model prej kartoni të një gote vere si ai në tekst, shënohet ku është
qendra e masës dhe shpjegohet që do të përmbyset kur pesha të bjerë jashtë sipërfaqes së bazës.
- U kërkohet nxënësve të sjellin shembuj të tjerë të objekteve që e kanë poshtë qendrën e masës dhe kanë
bazë të madhe (dhe janë të qëndrueshëm), si dhe të atyre që e kanë lart qendrën e masës dhe kanë
bazë të vogël (dhe janë të paqëndrueshëm). Njerëzit janë një shembull interesant i këtyre të fundit; trupi
ynë vazhdimisht e rregullon pozicionin, që të mos biem kur qëndrojmë në këmbë, ecim apo vrapojmë.
Bëhet kujdes:
Disa nxënës e njohin termin “qendër e rëndesës”. Mund t’u thoni se ajo është e njëjtë me qendrën e masës.
(Në këtë nivel nuk ka dallim mes atyre të dyjave).
Diskutohet mbi konceptin e qëndrueshmërisë duke e lidhur me qendrën e masës:

a) Ekuilibër i qëndrueshëm
b) Ekuilibër i paqëndrueshëm
c) Ekuilibër asnjanës
50
Qendra e masës
qëndrueshmëri
Ekuilibër i Ekuilibër i Ekuilibër i

qëndrueshëm asnjanës paqëndrueshëm
Prezantimi dhe demonstrimi i rezultateve të arritura: Punë dyshe, punë e pavarur

Kalohet te rubrika arsyetime-veprime.
Mësuesi e ndan klasën në grupe dyshe dhe jep ushtrime të ndryshme duke gjetur qendrën e masës për
trupa me formë të çrregullt.
Nxënësve u lihet kohë për ta gjetur.
Vlerësimi:
Shpjegohet gjetja e qendrës së masës dhe qëndrueshmëria nga disa nxënës në dërrasë. Diskutohet rreth
zgjidhjes së tyre duke i nxitur nxënësit që të përdorin zgjidhje të ndryshme nga ato të ilustruara gjatë mësimit.
Ushtrimi 1 te mësimi në faqen 59.

Tematika: Ndërveprimet Situata e të nxënit: Përdorimi i njësive matëse.
Tema mësimore: Më shumë për momentet Diskutime për përdorimin e shumëfishave
dhe nënfishave dhe simbolit shkencor për
madhësitë fizike
mësimore: moment
Nxënësi/-ja: veti të momentit
1. diskuton mbi ato që din rreth momentit; pajisje
2. përdor ligjin e momenteve; qendër e trupit
3. shpjegon se si gjen zbatim ligji i momenteve te vinçi. qendër e gravitetit
testim i vetive të momentit
Burimet: teksti i nxënësit, e-libri. Lidhja me fushat e
tjera ose me temat
ndërkurrikulare:
1. Matematika
2. TIK-u etj.
PNP: Pyetje-përgjigje, stuhi mendimesh, përmbledhje konceptesh, punë dyshe, punë e pavarur.
51

a. Lidhja e temës me njohuritë e mëparshme: pyetje-përgjigje, stuhi mendimesh
a. n.q.s ushtrojmë më shumë se një forcë mbi një trup që ka një bosht rrotullimi?
b. Kur Mr i forcave mbi një trup është i barabartë me zero ath çfarë mund të themi për këtë trup?
Dëgjohen mendimet e nxënësve dhe më pas orientohen drejt thelbit
të temës së mësimit.
a. Ç’kuptojmë me termin moment? Momenti
b. Çfarë është ai dhe çfarë thotë parimi i momenteve (dhe format e saj)?
c. Si gjen zbatim ai në jetën e përditshme? Mr = Σ M
b. Ndërtimi i njohurive të reja: Përmbledhje konceptesh

Momenti është efekti rrotullues i një force. orar antiorar
1- Kemi me marrëveshje:
a- Kur trupi trupi rrotullohet në kah orar, Mr është pozitiv. Mr = > 0 Mr = < 0
b- Kur trupi trupi rrotullohet në kah kundërorar, Mr është negativ.
c- Kur Mr = 0, trupi është në ekuilibër.

1. Mësuesi ndan klasën në grupe dhe jep shembuj të ndryshëm ushtrimesh, për llogaritjen e momentit
të forcave dhe momentit rezultant.
Vlerësimi:
Nxënësit prezantojnë zgjidhjet e ushtrimeve dhe mësuesi nxit mendimin kritik për zgjidhjen e tyre në disa mënyra.
Detyrat dhe puna e pavarur: Ushtrimi 1 te mësimi në faqen 61.
Për detyrë shtëpie: Ushtrimi 2 në faqen 61.

Tematika: Ndërveprimet Situata e të nxënit. Trupat elastikë dhe joelastikë.
Forcat mund të ndryshojnë formën dhe madhësinë e
Tema mësimore: Zgjatja dhe ngjeshja një trupi (susta). Si mund të studiohet zgjatja e sustës?
Cilat janë madhësitë që duhen matur dhe si?
Nxënësi/-ja: elasticitet
1. diskuton mbi ato që dinë rreth zgjatjes dhe ngjeshjes; plastik
2. përshkruan marrëdhënien ndërmjet forcës dhe zgjatimit për një sustë dhe zgjatje
për sisteme të tjera të thjeshta; limit i pjesshëm
3. demonstron me shembuj se, gjatë tërheqjes, përkuljes ose shtypjes së një limit elastik
trupi, vepron më shumë se një forcë; konstante e elasticitetit
4. përshkruan ndryshimin ndërmjet shformimit elastik dhe joelastik shkaktuar gjatësi e zgjatur
nga forcat tërheqëse; gjatësi fillestare
5. përshkruan ndryshimin mes marrëdhënieve lineare dhe jolineare të forcës zgjatje
dhe zgjatimit. ngarkesë
52
Burimet: libri i nxënësit, e-libri. Lidhja me fushat e

tjera ose me temat
ndërkurrikulare:
1. Matematika
2. Kimia
3. Biologjia
4. TIK-u etj.
PNP: Bisedë, stuhi mendimesh, demonstrim, punë në grupe, punë dyshe, punë e pavarur.

1. Mësuesi e fillon orën e mësimit duke formuluar pyetje për shformimin e trupave kur mbi to ushtrohet forcë;
a. Çfarë ndodh me një vizore apo sustë të fiksuar nga njëra anë, kur mbi të ushtohet një forcë?
b. Çfarë është pesha?
a. Ç’kuptojmë me termin zgjatje dhe ngjeshje?
b. Çfarë është elasticiteti?
c. Kur trupat konsiderohen elastikë dhe joelastikë?
b. Ndërtimi i njohurive të reja: Demonstrim, punë në grupe

1- Futet ideja se forcat mund të ndryshojnë formën dhe përmasat e objekteve të ngurta. Fillohet duke
pyetur klasën se si mund ta ndryshojmë formën e një cope plasteline.
2- Demonstrohet zgjatja dhe ngjeshja, përkulja dhe përdredhja. U kërkohet nxënësve të vizatojnë
diagrame të forcave që veprojnë në secilin rast.
3- Diskutohen disa shembuj të zakonshëm të shformimit të trupave të ngurtë, p.sh., shformimi i një
makine gjatë përplasjes.
4- Futet ideja se disa shformime janë të përhershme (mbetëse), ndërsa të tjera kthehen në gjendjen e
mëparshme me largimin e forcave që i shkakton ato: ky është elasticiteti.
5- Diskutohet për kufirin e përpjesëtueshmërisë (elasticitetit). Në qoftë se kalohet ky kufi, trupi nuk shfaq
më veti elastike.
6- Tregohet një sustë e varur dhe rritet ngarkesa në të. Shpjegohet se ajo që na intereson është zgjatja
dhe si llogaritet ajo. Përkufizohet ligji i Hukut. Fe = -kx.
7- Kontrollohet nëse nxënësit e kanë rritur ngarkesën aq sa të kalohet kufiri i elasticitetit, ku susta merr
shformim të përhershëm.
8- Diskutohet mbi konstanten e elasticitetit.
Bëhet kujdes:
- Nxënësit mund të mendojnë se zgjatja është rritja e gjatësisë nga një matje në tjetrën e jo nga gjatësia fillestare.
zgjatje ngjeshje
shformim
elastik joeleastik
kufiri elastik
Fe = − kx
53

Mësuesi e ndan klasën në grupe dyshe dhe jep ushtrime të ndryshme për zbatimin e ligjit të Hukut.
Nxënësve u lihet kohë për të zgjidhur ushtrimet.
Vlerësimi:
Zgjidhen ushtrimet nga disa nxënës në dërrasë. Diskutohet rreth zgjidhjes së tyre duke i nxitur nxënësit që
të përdorin zgjidhje të ndryshme nga ato të ilustruara gjatë mësimit.
Ushtrimet 1, 2 dhe 3 te mësimi në faqen 63.

Tematika: Ndërveprimet Situata e të nxënit. Çfarë kuptojmë me fjalën
Tema mësimore: Shtypja shtypje?

Nxënësi/-ja: shtypje
1. diskuton mbi ato që dini rreth shtypjes; paskal
2. përkufizon madhësinë fizike të shtypjes; kilopaskal
3. shkruan formulën që llogarit shtypjen duke përcaktuar madhësitë nga të cilat varet ajo; sipërfaqe
4. përdor saktë formulën për zgjidhjen e ushtrimeve (paskal, kilopaskal).

tjera ose me temat
ndërkurrikulare:
1. Matematika
2. Kimia
3. Biologjia
4. TIK-u etj
PNP: Bisedë, stuhi mendimesh, diskutim, punë në grupe, punë dyshe, punë e pavarur.
Vlerësimi:
Zgjidhen ushtrimet nga disa nxënës në dërrasë. Diskutohet rreth zgjidhjes së tyre duke i nxitur nxënësit që
të përdorin zgjidhje të ndryshme nga ato të ilustruara gjatë mësimit.

1. Mësuesi e fillon orën e mësimit duke formuluar pyetje për madhësitë fizike që nxënësit njohin:
a. Çfarë është shtypja dhe çfarë karakterizon ajo në jetën e përditshme?
b. Çfarë shembujsh nga jeta e përditshme mund të jepni për shtypjen?
54
c. Ç’kuptojmë me termin shtypje?
d. Si lidhet ajo me forcën e ushtruar dhe me sipërfaqen në të cilën ushtrohet forca?

1- Fillohet duke diskutuar kuptimin e fjalës “shtypje” në gjuhën e përditshme e më pas shpjegohet
kuptimi shkencor i saj.
Diskutohet lidhja e shtypjes me forcën dhe njësinë e sipërfaqes dhe nxirret formula që e llogarit atë:
P = F/S, si edhe njësitë e shtypjes në sistemin SI. (Mund të përmendni edhe disa njësi të tjera që mund
të hasen nga nxënësit.)
Bëhet kujdes:
- Disa nxënës mund të mendojnë se shtypja drejtohet gjithmonë për poshtë. Ata duhet të vlerësojnë se
shtypja në lëng vepron në të gjitha drejtimet. Fryni një tullumbace. Vini re se ajo fryhet në të gjitha drejtimet.
shtypje
p = f/S
Në të gjitha drejtimet

Kalohet te rubrika arsyetime-veprime. Mësuesi e ndan klasën në grupe dyshe dhe jep ushtrime të ndryshme
për zbatimin e formulës së shtypjes. Nxënësve u lihet kohë për të zgjidhur ushtrimet.


Tematika: Ndërveprimet Situata e të nxënit: Përdorimi i njësive matëse.
Diskutime për përdorimin e shumëfishave dhe
Tema mësimore: Shtypja në lëngje nënfishave dhe simbolit shkencor për madhësitë fizike.
mësimore: shtypje
Nxënësi/-ja: shtypja dhe lidhja e saj me
1. diskuton për ato që di rreth shtypjes në lëngje; thellësinë
2. përdor marrëdhënien mes forcës, shtypjes dhe sipërfaqes në kontakt; dendësi e lëngut
3. shpjegon pse trysnia në lëngje varet nga thellësia dhe densiteti dhe mosvarje nga forma e enës
si kjo çon në një forcë që vepron nga poshtë lart mbi një trup pjesërisht të
zhytur në të;
4. llogarit ndryshimet e trysnisë në thellësi të ndryshme brenda lëngut.
55

tjera ose me temat
ndërkurrikulare:
1. Matematika
2. Kimia
3. Biologjia
4. TIK-u etj.
PNP: Marrëdhënie pyetje-përgjigje, diskutim konceptesh, punë në grupe, punë dyshe, punë e pavarur.

a. Çfarë është shtypja?
b. Si llogaritet ajo?
a. Ç’kuptojmë me termin shtypje në lëngje?
b. Nga se varet shtypja që ushtrohet në lëngje?
Shtypja në lëngje
Pesha e lëngut
thellësia dendësia forma e enës
P = dgh
b. Ndërtimi i njohurive të: Diskutim konceptesh, punë në grupe

1- Shtypja në lëngje vjen nga pesha e lëngut mbi të. Por ka rëndësi të theksoni se shtypja vepron në
të gjitha drejtimet e jo vetëm për poshtë.
2- Shtypja rritet me thellësinë e lëngut.
3- Shtypja varet nga dendësia e lëngut.
4- Shtypja nuk varet nga forma e enës.
5- Si edhe në temën e orës së kaluar, bëhet lidhja mes shtypjes dhe goditjeve të grimcave
të lëngut me sipërfaqet me të cilat ai është në kontakt.
6- Diskutohet në grupe për shtypjen që ushtrohet në lëngje dhe nxirret formula për llogaritjen e saj:
p = dgh.

Mësuesi e ndan klasën në grupe dyshe dhe jep ushtrime të ndryshme për llogaritjen e shtypjes në lëngje
kur ato janë në prehje (shtypja hidrostatike).
Vlerësimi:
56

Tematika: Ndërveprimet Situata e të nxënit: Shtypja në sistemet hidraulike
Tema mësimore: Sistemet hidraulike (funksionimi i frenave të makinës).
mësimore: sistem hidraulike,
Nxënësi/-ja: sistem i thjeshtë hidraulik
1. diskuton mbi ato që dinë rreth sistemit hidraulik; forcë hyrëse
2. përshkruan sistemet hidraulike (frenat); forcë dalëse
3. ilustron me shembuj nga jeta e përditshme funksionimin e forcë e shumëfishtë
sistemeve hidraulike. sipërfaqe
Burimet: libri i nxënësit, e-libri. Lidhja me fushat e tjera ose me
temat ndërkurrikulare:
1. Matematika
2. Kimia
3. Biologjia
4. TIK-u etj.
PNP: Marrëdhënie pyetje-përgjigje, diskutim, punë në grupe, punë dyshe, punë e pavarur.

1. Mësuesi e fillon orën e mësimit duke formuluar pyetje për madhësitë fizike që nxënësit njohin:
b. Si përcaktohet shtypja në lëngje?
c. Çfarë dini për funksionimin e frenave të një makine?
a. Ç’kuptojmë me termin sistem hidraulik?
b. Si funksionon një pajisje hidraulike?
c. Si zbatohen vetitë e lëngjeve në sistemet hidraulike?
Nxënësve u kërkohet të japin shembuj të ndryshëm të sistemeve hidraulike.


1- Shpjegohet koncepti i një makine hidraulike (dëgjohen mendimet e nxënësve) dhe orientohen
nxënësit drejt konceptit të një sistemi hidraulik.
- Cilat veti të lëngjeve përdorin sistemet hidraulike për të funksionuar?
- Orientohen nxënësit nëpërmjet dhënies së vetive të lëngjeve te mënyra se si funksion një sistem hidraulik.
- Diskutohet mbi mënyrën se si funksionojnë frenat e makinës, kriku hidraulik i thjeshtë dhe i vinçit.
- Mësuesi ndan punën në grupe për përdorimin e skemës së njohurive dhe koncepteve kryesore të temës.
- Përzgjedh skemën më të mirë dhe nxit diskutime me nxënësit për përmirësimin e saj.
57

Mësuesi e ndan klasën në grupe dyshe dhe jep shembuj të ndryshëm të sistemeve hidraulike dhe
nxënësit duhet të shpjegojnë se si funksionojnë ato.
Vlerësimi:
Një grup prezanton detyrën e tij para klasës dhe vlerësohet mënyra e shpjegimit nga ana shkencore e
funksionimit të sistemit hidraulik.


Tematika: Ndërveprimet Situata e të nxënit: Shtypja e ajrit në
Tema mësimore: Shtypja e ushtruar nga ajri atmosferën e Tokës.
mësimore: barometër
Nxënësi/-ja: vakum
1. diskuton mbi ato që di rreth shtypjes atmosferike; shtypje atmosferike
2. përshkruan një model të thjeshtë të atmosferës së tokës dhe të 1 atm
trysnisë; atmosfera
3. shpjegon pse trysnia atmosferike ndryshon me lartësinë mbi altimetër
sipërfaqen; milibar
4. bën, regjistron, interpreton dhe vlerëson eksperimente dhe të dhëna. manometër
tjera ose me temat
ndërkurrikulare:
1. Matematika
2. Kimia
3. Biologjia
4. TIK-u etj.
PNP: Bisedë, marrëdhënie pyetje-përgjigje, diskutim, demonstrim, punë në grupe, punë dyshe, punë e
pavarur.
a. Lidhja e temës me njohuritë e mëparshme: Bisedë, marrëdhënie pyetje-përgjigje
a. Si e studion fizika natyrën?
b. Si i karakterizon fizika, dukuritë në natyrë?
c. Si i dallojmë ne madhësitë fizike të dukurive të ndryshme?
58
a. Ç’kuptojmë me termin shtypje atmosferike?
b. A mund të ngjishet lëngu? Po ajri?
Nxënësve u kërkohet mendim se çfarë ndodh me shtypjen atmosferike, në qoftë se i largohemi sipërfaqes
së Tokës.
b. Ndërtimi i njohurive të reja: Diskutim, demonstrim, punë në grupe

1. Fillohet me diskutimin e kuptimit të fjalës “shtypje” në gjuhën e përditshme e më pas shpjegohet kuptimi
shkencor i saj.
2. Diskutohet shtypja atmosferike dhe si ndryshon ajo, duke shkaktuar ndryshimin e motit. U tregohet
klasës një barometër aneroid.
3. Kryhen disa demonstrime të përshtatshme që tregojnë efektin e shtypjes në lëngje. Kërkojuni nxënësve
të tregojnë mbi cilën sipërfaqe vepron shtypja, si edhe drejtimin e saj.
4. Demonstrohet një barometër. U shpjegohet si mund të përdoret ai për të treguar ndryshimin e shtypjeve.
(Për këtë nuk është e domosdoshme të përdorni merkur, mjafton ujë ose vaj.)
5. Përcaktohet që shtypja atmosferike është një vlerë standarde = 1 atm = 101300 Pa.
6. Përforcohen njohuritë e marra duke përdorur pyetjet 1 dhe 2 në tekst.
Shtypja në gaze
Shtypja atmosferike 1 atm = 105Pa pv

= cte
t
barometër
Dp = d • g • ∆h
Bëhet kujdes:
- Disa nxënës mund të mendojnë se shtypja drejtohet gjithmonë për poshtë. Ata duhet të vlerësojnë
se shtypja në lëng vepron në të gjitha drejtimet. Fryni një tullumbace. Vini re se ajo fryhet në të gjitha
drejtimet.
7. Mësuesi ndan punën në grupe për formimin e skemës së njohurive dhe koncepteve kryesore të temës.
8. Përzgjedh skemën më të mirë dhe nxit diskutime me nxënësit për përmirësimin e saj.

Mësuesi e ndan klasën në grupe dyshe dhe jep ushtrime të ndryshme në lidhje me llogaritjen e shtypjes nga
ajri.
Vlerësimi:
Zgjidhen ushtrimet në dërrasë. Diskutohet rreth zgjidhjes së tyre duke i nxitur nxënësit që të përdorin
zgjidhje të ndryshme nga ato të ilustruara gjatë mësimit.
Ushtrimet 4 dhe 5 te mësimi në faqen 71.
59

Tematika: Ndërveprimet Situata e të nxënit. Sjellja e gazeve reale. Gazi
Tema mësimore: Shtypja nga vëllimi i gazit ideal.

mësimore: shtypje
Nxënësi/-ja: vëllim
1. diskuton mbi ato që di rreth shtypjes në gaze; temperaturë
2. përcakton parametrat që lidhen me sjelljen e gazeve; përpjesëtim i drejtë dhe
3. shpjegon lidhjen e parametrave kur njëri prej tyre mbahet konstant; i zhdrejtë
4. përkufizon ligjin e Bojlit; ligji i Bojlit
5. shpjegon teorinë kinetike në bazë të ligjit të Bojlit. teori kinetike

tjera ose me temat
ndërkurrikulare:
1. Matematika
2. Kimia
3. Biologjia
4. TIK-u etj.
PNP: Marrëdhënie pyetje-përgjigje, demonstrim, punë në grupe, punë dyshe, punë e pavarur.

1. Mësuesi e fillon orën e mësimit duke formuluar pyetje për sjelljen e gazeve dhe parametrat që e
karakterizojnë atë.
a. Cilët janë parametrat që karakterizojnë një sasi gazi me një masë të caktuar në një enë?
b. Çfarë ndodh nëse ndryshojmë njërin nga parametrat?
c. Si lidhen këta parametra me njëri-tjetrin?
a. Ç’kuptojmë me termin shtypje në gaze?
b. Ç’kuptojmë me ndryshim vëllimi në gaze?
c. Çfarë ndodh me p dhe V, kur T = cte?
b. Ndërtimi i njohurive të reja: Demonstrim, punë në grupe
1. Përcaktohen në fillim parametrat që karakterizojnë një masë të caktuar gazi: p, V, T.
2. Nxirret ekuacioni i përgjithshëm i gazeve që lidh 3 parametrat:
pV/T = cte
3. Diskutohet me nxënësit se çfarë ndodh me gazin nëse një nga parametrat mbahet konstant:
T = cte , p, V
P1V1 = p2V2 (ligji i Bojlit)
4. Demonstrohet me anë të ilustrimi të thjeshtë teoria kinetike dhe gjithashtu jepet dhe përkufizimi i
gazit ideal.
60
shtypja në gaze
temperatura vëllimi shtypja
pv
= cte
t
T = cte V = cte P = cte
Pv = cte p p
= cte = cte
t t
Ligji i BOJLIT

Mësuesi e ndan klasën në grupe dyshe dhe jep ushtrime të ndryshme për zbatimin e ligjit të Bojlit.
Vlerësimi:
Detyrat dhe puna e pavarur: Ushtrimet 1 dhe 2 te mësimi në faqen 73.

Tematika: Ndërveprimet Situata e të nxënit. Përdorimi i barometrit
dhe zbatimi i njohurive të marra në zgjidhjen e
Tema mësimore: Problema për shtypjen ushtrimeve.
Nxënësi/-ja: Temperaturë
1. diskuton mbi ato që ka mësuar mbi shtypjen në lëngje dhe në gaze; konstante
2. përdor saktë formulat për zgjidhjen e ushtrimeve në lidhje me shtypjen ne shtypje atmosferike
lëngje dhe në gaze. zhytje

tjera ose me temat
ndërkurrikulare:
1. Matematika
2. Kimia
3. Biologjia
4. TIK-u etj.
61

PNP: Bisedë, pyetje-përgjigje, diskutim, përvijim i koncepteve, punë dyshe, punë e pavarur.
a. Lidhja e temës me njohuritë e mëparshme: Bisedë, pyetje-përgjigje

1. Mësuesi e fillon orën e mësimit duke formuluar pyetje për madhësitë fizike që nxënësit njohin.
b. Nga se varet shtypja në lëngje? Po në gaze?
c. Çfarë thotë ligji i Bojlit?
a. Të gjitha njohuritë e marra zbatohen në ushtrime për shtypjen në lëngje dhe në gaze.
b. Ndërtimi i njohurive të reja: Diskutim, përvijim i koncepteve

Duke diskutuar mbi shtypjen bëhet një përmbledhje e të gjithë njohurive të marra deri tani në lidhje
mbi shtypjen. Duke nxjerrë formulat që llogarit shtypjen që ushtrohet në lëngje dhe në gaze:
1- Shtypja: p = F/s
2- Shtypja në lëngje në prehje: p = dgh
3- Shtypja në gaze: T = cte: p1V1 = p2V2
Diskutohen problemat që janë dhënë në librin e nxënësit për shtypjen në gaze dhe në lëngje.

Mësuesi e ndan klasën në grupe dyshe dhe jep ushtrime të ndryshme për llogaritjen e shtypjes në lëngje
dhe në gaze.
Vlerësimi:
Zgjidhen ushtrimet në dërrasë. Diskutohet rreth zgjidhjes së tyre duke i nxitur nxënësit që të përdorin
zgjidhje të ndryshme nga ato të ilustruara gjatë mësimit.

Ushtrimet 8, 9 dhe 10 te përsëritja në f. 77.
Për detyrë shtëpie: Ushtrimi 1 dhe 2 në f. 75.
62

Tematika: Energjia Situata e të nxënit: Forca, puna dhe energjia;
diskutime rreth lidhjes së tyre. Në këtë mësim
do të zhvillohet koncepti cilësor i punës, duke
Tema mësimore: Puna dhe energjia përfshirë idenë se, sa më e madhe të jetë forca
dhe sa më e madhe të jetë zhvendosja, aq më
e madhe është puna e kryer dhe energjia e
transferuar.
sipas temës mësimore: forcë
Nxënësi/-ja: zhvendosje
1. dallon lidhjen midis forcës, punës dhe energjisë; punë
2. përdor marrëdhënien ndërmjet punës së kryer, forcës xhaul
dhe zhvendosjes sipas drejtimit të saj dhe përshkruan energji
shndërrimin e energjisë në një rast të tillë; lloje të energjisë
3. përshkruan llojet e energjisë.
ndërkurrikulare:
1. Matematika
2. Kimia
3. Biologjia
PNP: Marrëdhënie pyetje-përgjigje, lexim i drejtuar, punë në grupe, diskutim, punë dyshe, punë e pavarur.
Organizimi i orës së mësimit:

Mësuesi e fillon orën e mësimit duke bërë pyetje të ndryshme.
a. Çfarë quajmë punë?
b. Me çfarë madhësish fizike lidhet puna?
c. Çfarë quajmë energji?
d. Çfarë energjish njihni?
Nxënësve u kërkohet të japin shembuj të ndryshëm kur kryhet punë në jetën e përditshme.
b. Ndërtimi i njohurive të reja: Lexim i drejtuar, punë në grupe, diskutim

Shpjegohet gjatë leximit të tekstit koncepti i punës dhe i energjisë (dëgjohen mendimet e nxënësve) dhe
nxënësit orientohen drejt konceptit përfundimtar.
Drejtohen pyetjet:
- Çfarë e lidh madhësinë fizike të punës me forcën dhe zhvendosjen?
- Çfarë e lidh punën me energjinë?
- Çfarë kuptojmë me termin energji?
Orientohen nxënësit që të nxjerrin formulën që lidh punën me forcën dhe zhvendosjen dhe përcaktimin e
njësisë matëse të punës.
63
Më pas mësuesi bën lidhjen midis punës dhe energjisë.

Shtohen pyetjet për diskutim:
- Cila ka ushtruar forcë më të madhe?
- Cila transferoi më shumë energji? Nga e dimë këtë?
Shpjegohet se në shkencë themi se po kryejmë punë. Ose, më mirë, se forca e ushtruar prej tyre ka
kryer punë dhe ka transferuar energji te ngarkesa.
Pra, të bësh punë = të transferosh energji me anë të një force.
Mësuesi ndan punën në grupe për formimin e skemës së njohurive dhe koncepteve kryesore të temës.
Përzgjedh skemën më të mirë dhe nxit diskutime me nxënësit për përmirësimin e saj.
puna energjia
a=f•s
a =∆e

Mësuesi ndan klasën në grupe dyshe dhe jep shembuj të ndryshëm ushtrimesh për llogaritjen e punës dhe
shpjegimin e llojit të energjisë së transferuar.
Vlerësimi: Nxënësit prezantojnë zgjidhjet e ushtrimeve dhe mësuesi nxit mendimin kritik për zgjidhjen e
tyre në disa mënyra.
Ushtrimi 1, 2 dhe 3 në faqen 81 për detyrë klase.

Tematika: Energjia Situata e të nxënit: Një gur hidhet lart me një
shpejtësi fillestare nga sipërfaqja e tokës; ngjitet
Tema mësimore: Shndërrimi i energjisë vertikalisht lart dhe bie sërish në tokë.
fushës sipas temës mësimore: punë
Nxënësi/-ja: energji
1. shpjegon shndërrimet e energjisë për shembuj të xhaul
ndryshëm nga jeta e përditshme; energji kinetike
2. ilustron me anë të diagrameve shndërrimet e energji potenciale
energjisë; energjia potenciale elastike
3. përshkruan lidhjen midis punës dhe energjisë; energji elektrike
4. përshkruan me shembuj shndërrimet e energjisë energji termike
në një sistem dhe tregon se energjia e përgjithshme
e një sistemi të mbyllur ruhet (interpretim cilësor).
64

ndërkurrikulare:
1. Matematika
2. Kimia
3. Biologjia
4. TIK-u etj.
PNP: Marrëdhënie pyetje-përgjigje, diskutim, lexim i drejtuar, punë me grupe, punë dyshe, punë e pavarur.

1. Mësuesi e fillon orën e mësimit duke formuluar pyetje për madhësitë fizike që nxënësit njohin.
a. Çfarë kuptojmë me termin energji?
energjia
b. Si lidhet puna me energjinë?
c. Cilat janë format e energjisë? shndërrim kalim
Dëgjohen mendimet e nxënësve dhe më pas
diagrama sankey
orientohen drejt thelbit të temës së mësimit.
a. Çfarë kuptojmë me shndërrim energjie?
sistem i mbyllur
b. Cili është dallimi midis fjalës “shndërrim” dhe “kalim”?
c. A “humbet” energjia? energjia ruhet
b. Ndërtimi i njohurive të reja: Diskutim, lexim i drejtuar, punë me grupe

Ky mësim merret me shndërrimet e energjisë.
Niset duke iu referuar shembullit të hedhjes së një guri lart me shpejtësi fillestare, si në tekst.
Diskutohet rreth shndërrimeve të energjisë që ndodhin gjatë lëvizjes së gurit.
- Diskutoni diagramin Sankey të paraqitur në faqen 83 në tekst. Testohet nëse i kanë identifikuar nxënësit
të gjitha shndërrimet e energjisë që janë paraqitur në diagram.
- Orientohen nxënësit te diagrami Sankey.
- Përforcimi: U kërkohet nxënësve të studiojnë disa pajisje dhe të përshkruajnë shndërrimet energjetike
që ndodhin në to.
Bëhet kujdes:
Disa nxënës mund të mendojnë se bateria ka të depozituar energji elektrike. Por ajo ruan energji kimike.
Energjia elektrike transferohet nga telat kur mbyllet qarku.
Mësuesi ndan punën në grupe për formimin e skemës së njohurive dhe koncepteve kryesore të temës.
Përzgjedh skemën më të mirë dhe nxit diskutime me nxënësit për përmirësimin e saj.

Mësuesi e ndan klasën në grupe dyshe dhe jep shembuj të ndryshëm ushtrimesh për paraqitjen e shndërrimeve
të energjisë me anë të diagramit të Senkit.
Vlerësimi: Nxënësit prezantojnë zgjidhjet e ushtrimeve dhe mësuesi nxit mendimin kritik për zgjidhjen e
Ushtrimi 1 në faqen 83 për detyrë klase.
65
Fusha: Shkenca natyrore Lënda: Fizikë Shkalla: V Klasa: 10

Tematika: Energjia Situata e të nxënit: Energjia, diskutime rreth tipave
Tema mësimore: Llogaritja e Ek dhe Ep të saj.

fushës sipas temës mësimore: energji kinetike
Nxënësi/-ja: energji potenciale
1. përshkruan energjinë, llojet dhe tipat e saj; punë mekanike
2. diskuton për karakteristikat e secilës peshë
energji; shpejtësi mesatare
3. ilustron me shembuj llojet e ndryshme të masë
energjisë. zhvendosje
ndërkurrikulare:
Matematikë
Kimi
Biologji
Teknologji
PNP: Bisedë, stuhi mendimesh, hartë koncepti, punë në grupe, punë dyshe, punë e pavarur.
a. Lidhja e temës me njohuritë e mëparshme (P): Bisedë, stuhi mendimesh

a. Çfarë kushtesh duhet të plotësojë trupi, në mënyrë që ai të kryejë punë?
b. A lind apo zhduket energjia?
Nxënësve u kërkohet të japin shembuj të ndryshëm të shndërrimit dhe transformimit të energjisë.
b. Ndërtimi i njohurive të reja (N): Hartë koncepti, punë dyshe, punë e pavarur
1. Shpjegohet koncepti i energjisë (dëgjohen mendimet e nxënësve) dhe orientohen ata drejt konceptit
përfundimtar.
2. Drejtohet pyetja:
Çfarë lloj energjie zotëron trupi kur lëviz dhe kur bashkëvepron me trupat e tjerë?
3. Orientohen nxënësit që nëpërmjet aparatit matematikor te nxjerrin formulat bazë të energjisë kinetike
dhe asaj potenciale gravitacionale.
4. Mësuesi ndan punën në grupe për formimin e skemës së njohurive dhe koncepteve kryesore të temës.
66
kryesore të temës.
Energjia
Tipat e energjisë
Energji kinetike Madhësi skalare Energji potenciale
gravitacionale
Ek=A=F∙s∙cosα
Ep=A=F∙s∙cosα
𝑚𝑚 Ǥ𝑣𝑣 ʹ
Ek = ʹ
Ep=m∙g∙h
c. Prezantimi dhe demonstrimi i rezultateve të arritura (P): Punë në grupe

Mësuesi ndan klasën në grupe dhe jep shembuj të ndryshëm ushtrimesh për llogaritjen e energjisë. Zgjidhen
ushtrimet 1, 2 c.dhePrezantimi
3. dhe demonstrimi i rezultateve të arritura (P): Punë në grupe
Mësuesi ndan klasën në grupe dhe jep shembuj të ndryshëm ushtrimesh për llogaritjen e
Vlerësimi:energjisë. Zgjidhen ushtrimet 1, 2 dhe 3.
Vlerësimi: zgjidhjet e ushtrimeve dhe mësuesi nxit mendimin kritik për zgjidhjen e
Nxënësit prezantojnë
Nxënësit
tyre në disa mënyra. prezantojnë zgjidhjet e ushtrimeve dhe mësuesi nxit mendimin kritik për zgjidhjen e
Për detyrëDetyrat
shtëpie:dhe
Ushtrimi
puna e4pavarur:
në faqen 87.

Tematika: Energjia Situata e të nxënit: Muskujt tuaj mund të
sforcohen shumë nga ushtrimet në palestër.
Tema mësimore: Rendimenti dhe fuqia Trajneri mund të kërkojë që të ngrini disa herë në
minutë një peshë të caktuar. Kjo tregon se sa të
fuqishëm jeni. Ç’është fuqia?
fushës sipas temës mësimore: rendiment
Nxënësi/-ja: fuqi
1. përkufizon madhësinë e rendimentit dhe të fuqisë; energji e dobishme
2. shpjegon me anë të shembujve kuptimin fizik energji e plotë në hyrje (energji e harxhuar)
të punës dhe të fuqisë, duke iu referuar energjisë; fuqi e dobishme në hyrje
3. përshkruan me shembuj lidhjen ndërmjet fuqi e dobishme në dalje
fuqisë dhe energjisë në pajisjet elektrike;
4. llogarit rendimentin e energjisë për një
shndërrim të caktuar të saj dhe përshkruan
mënyrat e rritjes së rendimentit.
67

ndërkurrikulare:
1. Matematika
2. Kimia
3. Biologjia
4. TIK-u etj.
PNP: Pyetje-përgjigje, diskutim, skemë koncepti, punë në grupe, punë dyshe, punë e pavarur.

1. Mësuesi e fillon orën mësimore duke formuluar pyetje për madhësitë fizike që nxënësit njohin.
a. Çfarë quajmë Ek?
b. Çfarë quajmë EpG?
c. Çfarë quajmë punë? Si lidhet ajo me energjinë?
b. Ndërtimi i njohurive të reja: Diskutim, skemë koncepti, punë në grupe

1- Diskutohet në lidhje me shembuj nga jeta e përditshme në lidhje me energjinë e harxhuar p.sh., nga
motorët e makinave.
- Jo e gjithë energjia e harxhuar nga motorët e makinave shkon e tëra për të vënë në lëvizje makinën.
Vetëm një pjesë e energjisë së harxhuar shkon për punë të dobishme, ndërsa pjesa tjetër çlirohet në
mjedis si energji termike.
- Rendimenti është një madhësi që tregon se sa i dobishëm është një motor që punon.
η = Ad/Ah
2- Futim idenë se fuqia mat shpejtësinë me të cilën transferohet energjia. I kthehemi palestrës. Sa më
shpejt t’i ngrini peshat, aq më e madhe fuqia.
Dy persona ngjitin të njëjtat shkallë. Njëri më shpejt dhe njëri më ngadalë. Cili prej tyre ka kryer punë më
të madhe? Cili prej tyre ka fuqi më të madhe?
Bëhet kujdes:
“Fuqi” është një fjalë që ka shumë kuptime. Në jetën e përditshme, kur flasim për një person të fuqishëm,
kemi parasysh potencialin e këtij personi për të ndërmarrë veprime të rëndësishme. Në shkencë, fuqia
është aktive dhe përshkruan transferimin e energjisë. Kur objektet dhe forcat janë të palëvizshme, nuk
zhvillohet fuqi.
temës.

Mësuesi ndan klasën në grupe dyshe dhe jep shembuj të ndryshëm ushtrimesh për llogaritjen e
rendimentit dhe fuqisë.
Vlerësimi:
mënyra.
Ushtrimi 1, 2 dhe 3 në faqen 87 për detyrë klase.
Për detyrë shtëpie: Ushtrimi 4, 5 dhe 6 në faqen 87.
68

Tematika: Energjia Situata e të nxënit: Si funksionojnë
Tema mësimore: Energjia dhe elektriciteti (1) termocentralet?

6. Kompetenca digjitale
fushës sipas temës mësimore: central elektrik
Nxënësi/-ja: gjenerator
1. përshkruan burimet kryesore të energjisë për turbina
elektricitet; energji termike
2. shpjegon gjeneratorët e centraleve elektrike; naftë
3. demonstron me anë të diagramit të Senkit se qymyrgur
si shndërrohet energjia në termocentralet e gaz natyror
prodhimit të energjisë elektrike; reaktor bërthamor
4. shpjegon modelet dhe prirjet e sotme për ndarje bërthamore (fusion)
shfrytëzimin e burimeve të energjisë; diagram i Senkit
Burimet: libri i nxnënësit, e-libri. Lidhja me fushat e tjera ose me temat
ndërkurrikulare:
1. Matematika
2. Kimia
3. Biologjia
4. TIK-u etj.
PNP: Bisedë, stuhi mendimesh, diskutim, skemë koncepti, punë në grupe, punë dyshe, punë e pavarur.

1. Mësuesi e fillon orën e mësimit duke bërë pyetje të ndryshme:
a. Çfarë quajmë rendiment?
b. Çfarë quajmë fuqi?
c. Si llogaritet rendimenti dhe fuqia për një motor të çfarëdoshëm?
a. Nga sigurohet pjesa më e madhe e energjisë që ne përdorim sot?
b. Çfarë janë termocentralet? Çfarë përdorin ato si lëndë të parë për funksionimin e tyre?
b. Ndërtimi i njohurive të reja: Diskutim, skemë koncepti, punë në grupe

1- Në këtë temë duhet të ndërtohet një tablo e të gjitha burimeve të disponueshme të energjisë për të
1- Nëenergji
prodhuar këtë temë duhetetëcila
elektrike, ndërtohet një tablo
është energjia mëe etënevojshme
gjitha burimeve
sot përtëjetesën
disponueshme tëdhe
njerëzore energjisë për
në lidhje
të prodhuar
me funksionimin energji
e çdo gjëjeelektrike, e cila është energjia më e nevojshme sot për jetesën njerëzore dhe
përreth njeriut.
në lidhje me funksionimin e çdo gjëje përreth
2- Diskutohet rreth ndërtimit të një termocentrali njeriut.
dhe funksionimit të tij.
2- Diskutohet rreth ndërtimit të një termocentrali dhe funksionimit të tij.
Lëndë energji avull rrotullim elektricitet
kaldajë turbinë gjenerator
djegëse termike
69
3- Demonstrohet një turbinë që vë në lëvizje një gjenerator që prodhon elektricitet.

4- Diskutohet për shpërndarjen e energjisë elektrike dhe “humbjet” që ajo pëson nga dalja e saj nga
termocentrali e deri kur arrin te konsumatorët.
5- Kjo shpërndarje dhe humbjet e saj shpjegohet me anë të diagramit të Senkit që jepet te mësimi në faqen 89.

Mësuesi ndan klasën në grupe dhe jep shembuj për termocentrale me kapacitete të ndryshme prodhimi
energjie, ku nxënësit përcaktojnë rendimentin dhe fuqinë e tyre.
Vlerësimi:
Nxënësit prezantojnë zgjidhjet e ushtrimeve dhe mësuesi nxit mendimin kritik për zgjidhjen e tyre në disa mënyra.

Ushtrimi 1 dhe 2 në faqen 89 për detyrë klase.
Për detyrë shtëpie: Ushtrimi 3 faqen 89.

Tematika: Energjia Situata e të nxënit: Ndërtimi dhe
Tema mësimore: Energjia dhe elektriciteti (2) funksionimi i hidrocentraleve dhe turbinave
të erës.
sipas temës mësimore: reaksion energjetik
Nxënësi/-ja: lëndë djegëse
1. shpjegon reaksionet energjetike që ndodhin në oksigjen
termocentrale për të prodhuar elektricitet; dyoksid karboni
2. përshkruan përparësitë dhe të metat që kanë energji termike
termocentralet, që përdorin karburantet fosile për ndotje
prodhimin e energjisë elektrike; hidrocentral
3. përshkruan burime të tjera që përdoren për prodhimin turbinat e erës
e energjisë elektrike si energjia e erës dhe e ujit.
Burimet: teksti, e-libri. Lidhja me fushat e tjera ose me temat
ndërkurrikulare:
1. Matematika
2. Kimia
3. Biologjia
4. TIK-u etj.
PNP: Pyetje-përgjigje, diskutim, DRTA, organizues grafik, punë në grupe dyshe, punë e pavarur.
70
a. Lidhja e temës me njohuritë e mëparshme: Pyetje-përgjigje, diskutim

a. Cila është ajo lloj energjie që njerëzimi shfrytëzon sot?
b. Si prodhohet energjia elektrike?
c. Si është i ndërtuar dhe si punon një termocentral?
d. Si realizohet shpërndarja e energjisë elektrike?
Nxënësve u kërkohet të japin disa mendime në lidhje me reaksionet energjetike dhe cilat lëndë marrin
pjesë në këto reaksione.
b. Ndërtimi i njohurive të reja: DRTA, organizues grafik

Shpjegohet koncepti i reaksionit kimik dhe lidhet me atë energjetik.
Drejtohen pyetje:
- Gjatë djegies së karburantit fosil, cila lëndë e ndihmon atë të digjet?
Lëndë djegëse + oksigjen — digjet — dyoksid karboni + ujë + energji termike.
Mësuesi shpjegon se prodhimi i energjisë elektrike në termocentrale ka dhe të meta:

a. Çlirohet CO2.
b. Çlirojnë SO2.
c. Mund të ketë rrjedhje nga rezervuari i lëndës djegëse.
d. Ka mbetje radioaktive.
e. Pluhuri radioaktiv mund të përhapet në distanca të mëdha.
1- Burime të tjera të energjisë elektrike, përveç karburanteve fosile, janë dhe biokarburantet, si energjia
e ujit dhe e erës.
2- Shpjegohet se si funksionojnë hidrocentralet dhe turbinat e erës (aerogjeneratorët).
Mësuesi ndan klasën në grupe dhe jep ushtrimin 1 te mësimi, ku çdo grup merr dhe vlerëson një nga
stacionet elektrike që punon me një lloj të ndryshëm burimi energjie.
Vlerësimi:
mënyra.
Ushtrimi 1 në faqen 91 për detyrë klase.
Për detyrë shtëpie: Ushtrimi 7 në faqen 97 (te përsëritja).
71

Tematika: Energjia Situata e të nxënit: Në mësimin
e kaluar ju prezantuat disa burime
Tema mësimore: Si e marrim energjinë energjie. Tani do të diskutojmë se si
shumica e tyre e kanë zanafillën tek
energjia diellore.
fushës sipas temës mësimore: fusion
Nxënësi/-ja: forma të energjisë
1. përshkruan procesin e fusionit (bashkimit
bërthamor) që ndodh në Diell;
2. dallon burimet që e kanë zanafillën nga
Dielli, nga burimet, që nuk kanë zanafillë
nga Dielli.
Burimet: libri i nxënësit, e-libri. Lidhja me fushat e tjera ose me temat
ndërkurrikulare:
1. Matematika
2. Kimia
3. Biologjia
4. TIK-u etj.
PNP: Diskutim, stuhi mendimesh, punë zinxhir, punë në grupe, punë dyshe, punë e pavarur.
a. Lidhja e temës me njohuritë e mëparshme: Diskutim, stuhi mendimesh

Diskutohen detyrat e shtëpisë.
U kërkohet nxënësve të përshkruajnë kriteret që përdoren për krahasimin e burimeve të energjisë.

Cilat janë burimet e ripërtëritshme dhe jo të ripërtëritshme?
Si është kërkesa për energji në ditët e sotme?
Cili është burimi i energjisë sot në Tokë?
b. Ndërtimi i njohurive të reja: Punë zinxhir, punë në grupe
1- U kërkohet nxënësve të vizatojnë “zinxhirë të energjisë” që tregojnë se si shndërrohet energjia, duke

u nisur nga energjia dhe drita e Diellit dhe duke përfunduar si energji kinetike e makinës apo si tingull.
2- Futet ideja se në Diell energjia çlirohet në procesin e fuzionit (bashkimit) bërthamor. Shpjegohet si ka
qenë Dielli kur u formua: një re gazi që mblidhej falë rëndesës së vet.
3- Grimcat lëvizin gjithnjë e më shpejt dhe goditen gjithnjë e më shpesh, duke u bashkuar e formuar
elemente më të rënda. Pa fuzionin bërthamor, ne nuk do të ishim këtu ku jemi.
72
Bëni kujdes:
a. Si edhe në mësimin paraardhës, nxënësve duhet t’u shpjegohet se “energjia diellore” nuk është një
formë e re energjie.
b. Mos ngatërroni zbërthimin bërthamor me bashkimin bërthamor.
c. Lajmërohen nxënësit të paraqesin orën e ardhshme detyrat e lëna në projektin kurrikular.

Mësuesi i ndan nxënësit në grupe dyshe dhe secili prej grupeve vizaton zinxhirin e energjisë që nga
energjia diellore për lëvizjen e muskujve të njeriut, lëvizjen e makinës, funksionimin e pajisjeve elektronike
(PC, televizori, frigoriferi etj.), prodhimin e perimeve në serra etj.
Vlerësimi:
Vlerësimi i pavarur në bazë të aktivizimit të nxënësve.

Ushtrimi 10, 11 dhe 12 në faqen 97 (te përsëritja).
Për detyrë shtëpie: Nxënësit mund të bëjnë kërkime mbi përpjekjet që bëhen për të ndërtuar
reaktorë me fuzion, të cilët do të mund ta çlironin këtë formë energjie këtu në Tokë.

Tematika: Ndërveprimet dhe energjia Situata e të nxënit: Le të zgjidhim problemat e
dhëna në rubrikën “Pyetje përmbledhëse”
Tema mësimore: Përsëritje
Kompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit
Nxënësi komunikon në mënyrë efektive: jep sqarime të nevojshme për hapat e ndjekur në
zgjidhjen e problemit, duke përdorur forma të ndryshme të të shprehurit.
Kompetenca e të menduarit
Nxënësi mendon në mënyrë krijuese: shfaq mendime të strukturuara për zgjidhjen e një
problemi, bën përmbledhjen e së paku dy veprimeve të përdorura, të cilat përcaktojnë drejtimin e
mëtejshëm të të nxënit.
Kompetenca e të nxënit
Nxënësi mëson për të nxënë: shfrytëzon, në mënyrë të pavarur udhëzimet e dhëna nga ndonjë
burim informacioni për të kryer detyrën ose për të zgjidhur problemat që kërkohen prej tij.
Kompetenca për jetën, sipërmarrjen dhe mjedisin

Nxënësi kontribuon në mënyrë produktive: demonstron shprehi organizative në punët
individuale dhe në ekip përmes situatave reale në detyrat e dhëna, duke menaxhuar potencialin
individual dhe atë të grupit.
73

fushës sipas temës mësimore: moment i forcës
Nxënësi/-ja: shtypje
1. lidh temat me kuptimin e tyre fizik; ligji i Hukut
2. zbaton në problema rregullën e energji kinetike
energji potenciale
momenteve;
energji e erës
3. llogarit energjinë kinetike dhe potenciale;
energji e ujit
4. zbaton ligjin e ruajtjes së energjisë në
karburante nga biomasa
zgjidhjen e problemave;
karburante nga fosile
5. bën dallimin ndërmjet burimeve të zbërthim bërthamor
ripërtëritshme dhe jo të ripërtëritshme; fuqi e ujit
6. përdor marrëdhënien ndërmjet punës burime të ripërtëritshme
së kryer, forcës dhe zhvendosjes fusion
sipas drejtimit të saj dhe përshkruan punë
shndërrimin e energjisë në një rast të tillë; fuqi
7. llogarit fuqinë dhe rendimentin. rendiment
Burimet: libri i nxënësit: kapitujt 3 dhe 4. Lidhja me fushat e tjera ose me temat
ndërkurrikulare:
1. Matematika
PNP: Rikujtim njohurish, punë e pavarur, diskutim, punë e pavarur, prezantim.
a. Lidhja e temës me njohuritë e mëparshme: Rikujtim njohurish

Bëhet një përmbledhje e momentit të forcës, rregullës së momenteve, shtypjes, ligjit të Hukut,
formave dhe burimeve të energjisë.
b. Ndërtimi i njohurive të reja: Punë e pavarur, diskutim

1. Më pas punohen në mënyrë të pavarur ushtrimet në fund të kapitujve 2 dhe 3, duke i diskutuar
zgjidhjet hap pas hapi, si dhe problema që kujtojnë përdorimin e ligjit të ruajtjes së energjisë,
rregullës së momenteve, shtypjes, ligjit të Hukut etj.
2. Lajmërohen nxënësit për testim me shkrim të dijeve.
3. Shënim: Nëse nuk arrihen të punohen të gjitha ushtrimet, jepen detyrë shtëpie.
c. Prezantimi dhe demonstrimi i rezultateve të arritura: Punë e pavarur, prezantim

Secili nxënës punon në mënyrë të pavarur ushtrimet përmbledhëse, duke zbatuar njohuritë e marra në
këta 2 kapituj.
Vlerësimi:
Vlerësim me listë treguesish.

Sipas rastit.
74

Tematika: Modelet Situata e të nxënit: Uji dhe tri gjendjet e tij
Tema mësimore: Grimcat në lëvizje agregate.
sipas temës mësimore: teori kinetike
Nxënësi/-ja: trup i ngurtë
1. përshkruan vetitë dalluese tё trupave të ngurtë, të lëng
lëngët dhe të gaztë; gaz
2. përshkruan ndërtimin e trupave të ngurtë, të lëngët lëvizje brauniane
dhe të gaztë në bazë të teorisë kinetike; energji kinetike
3. përkufizon lëvizjen brauniane; energji potenciale
4. dallon energjinë që zotërojnë grimcat në trupat e
ngurtë, të lëngët dhe të gaztë.
ndërkurrikulare:
1. Kimia
2. Biologjia
PNP: pyetje-përgjigje, stuhi mendimesh, VLD, diskutim, punë në grupe, prezantim.

Mësuesi e fillon orën e mësimit duke formuluar pyetje për njohuritë e marra deri tani.
a. Nga çfarë janë të përbërë trupat në natyrë?
b. Cilat janë gjendjet e lëndës?
Dëgjohen mendimet e nxënësve dhe më pas orientohen drejt thelbit të temës së mësimit:
- Çfarë shpreh teoria kinetike?
b. Ndërtimi i njohurive të reja: VLD, diskutim

Lexohet teksti dhe hap pas hapi:
1. Shpjegohet teoria kinetike për të shpjeguar sjelljen
e trupave të ngurtë, të lëngët e të gaztë.
2. Shpjegohet termi “grimcë”. Jepet dallimi që te disa lëndë
grimcat janë atomet dhe te disa të tjera grimca
formohen nga disa atome që quhen molekula.
trupat
3. Përshkruhet lëvizja brauniane, e cila është një provë që
tregon se grimcat janë në lëvizje të vazhdueshme. të ngurtë të lëngët gazet
4. Energjia e grimcave është e barabartë me shumën e Ek
ek + ep
(grimcat janë në lëvizje të vazhdueshme) me Ep
(ato bashkëveprojnë me njëra-tjetrën.) teoria kinetike
75
Bëni kujdes:
Mjaft nxënës mendojnë se ndërmjet grimcave përbërëse të lëndës ka diçka tjetër, mbase ajër apo ndonjë
lëng tjetër. Ata mund të mendojnë se grimcat ndryshojnë përmasë dhe formë kur ndryshon temperatura,
apo edhe të zhduken fare. Duhet të theksoni se të vetmet gjëra që ekzistojnë janë grimcat dhe forcat
ndërmjet tyre.
c. Prezantimi dhe demonstrimi i rezultateve të arritura: Punë në grupe, prezantim
Vlerësimi:
Vetëvlerësim me listë kontrolli.
Vlerësimi i aktivitetit gjatë diskutimeve në klasë.

Tematika: Modelet Situata e të nxënit: Cili është kuptimi i
temperaturës? Si mund të kalibrohet një
Tema mësimore: Temperatura (1) termometër?
sipas temës mësimore: energji e brendshme
Nxënësi/-ja: ekuilibër termik
1. mat temperatura dhe përdorë termometrat; temperaturë
2. tregon se di të përdorë teknikat, aparatet dhe
materialet në mënyrë të sigurt (duke përfshirë këtu
ndjekjen e një radhe instruksionesh aty ku duhet);
3. vlerëson metodat dhe sugjeron përmirësimet e
mundshme.
Burimet: Libri i nxënësit, e-libri. Lidhja me fushat e tjera ose me temat
ndërkurrikulare:
1. Matematika
2. Kimia
3. Biologjia
4. TIK-u etj.
PNP: pyetje-përgjigje, stuhi mendimesh, lexim i drejtuar, punë në grupe, punë dyshe, punë e pavarur.
76
a. Lidhja e temës me njohuritë e mëparshme: pyetje-përgjigje, stuhi mendimesh

Mësuesi e fillon orën e mësimit duke formuluar pyetje:
a. Cilat janë gjendjet e lëndës?
b. Çfarë thotë lëvizja brauniane për grimcat në lëvizje?
c. Çfarë energjie zotërojnë grimcat?
d. Si mund të ndryshojë shpejtësia e grimcave të një lënde?
Pyesim nxënësit kur kanë përdorur një termometër për herë të fundit. Ata duhet të sjellin shembuj të llojeve
të termometrave dhe përdorimeve të ndryshme të tyre.
b. Ndërtimi i njohurive të reja: Lexim i drejtuar, punë në grupe

1- Pse mund t’ju duhet të pritni para se të lexoni temperaturën? Trupi termometrik duhet të mbërrijë të
njëjtën temperaturë me objektin, pra, të mbërrihet ekuilibri termik.
2- Cila është shkalla me të cilën matet temperatura?
3- Sa shkallë njihni për matjen e temperaturës?
4- Diskutojmë rreth shkallëve të ndryshme për matjen e temperaturës dhe përdorimit të termometrave.
5- Orientojmë nxënësit drejt faktit që temperatura lidhet në mënyrë të drejtpërdrejtë me Ek të grimcave
të një lënde.
6- Shpjegojmë lidhjen midis shkallës kelvin dhe celsius.
1K = T°C + 273
temperatura
ekuilibër termik
shkalla c o
shkalla kelvin
1k = T
Bëhet kujdes:
Shpesh temperatura ngatërrohet me energjinë e brendshme (që gabimisht quhet edhe “nxehtësi”).
Temperatura nuk varet nga sasia e lëndës, pra, mjafton një kampion për të përcaktuar temperaturën.
Siguria:
Tërhiqet vëmendja e nxënësve që të bëjnë kujdes kur futin termometrin në ujin që zien; është më e sigurt
pasja vetëm e një bekeri që përmban ujë që po zien, duke e përdorur atë me radhë. Uji i nxehtë duhet të
jetë në temperaturën 50°C për të shmangur rrezikun nga djegia.
Ndihmoni nxënësit të ndajnë gjatësinë ndërmjet dy shënimeve në 100 pjesë të barabarta.

Ndahet klasa në grupe dyshe për të punuar dhe bëhet prezantimi i punës para klasës.
Vlerësimi: Vlerësimi i aktivitetit gjatë diskutimeve në klasë.
Detyrat dhe puna e pavarur: Ushtrimet 1 te mësimi në faqen 103.

77

Tematika: Modelet Situata e të nxënit: Do të trajtojmë ndërtimin e
termometrave (duke përfshirë intervalin e punës
Tema mësimore: Temperatura (2)
dhe ndjeshmërinë), si edhe dy tipa termometrash
që nuk hasen shpesh.
1. Kompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit
fushës sipas temës mësimore: shkallë lineare
Nxënësi/-ja: ndjeshmëri
1. shpjegon përparësitë dhe të metat e termistor
termometrit me merkur dhe termistorit; termoçift
2. përshkruan parimin e punës të termoçiftit
dhe termometrit elektronik.
Burimet: libri i nxënësit, e-libri Lidhja me fushat e tjera ose me temat
ndërkurrikulare:
1. Matematika
2. Kimia
3. Biologjia
4. TIK-u etj.
PNP: pyetje-përgjigje, punë e drejtuar, punë në grupe, punë dyshe, punë e pavarur.

1. Mësuesi e fillon orën mësimore duke formuluar pyetje:
a. Çfarë përcakton temperatura?
b. Me çfarë e matim temperaturën?
c. Cila është shkalla që përdorim për temperaturën?
d. Çfarë kuptojmë me “zero absolute”?
Sa lloje termometrash njihni?
b. Ndërtimi i njohurive të reja: Punë e drejtuar, punë në grupe
1. I tregohen klasës disa termometra. Pyetet se ku dallohen ata. Pse njëri prej tyre mund të jetë më
i përshtatshëm se një tjetër për një qëllim të caktuar? (Me këtë synohet të futet në lojë intervali i
punës dhe ndjeshmëria.)
2. U tregohen përparësitë dhe të metat sipas rastit. U tregohet nxënësve një termometër elektrik
(nëse keni). Nxënësit mund t’i kenë parë këto pajisje në makinë apo në pajisjet elektroshtëpiake (si
frigoriferët).
3. Përshkruhet parimi i termoçiftit të thjeshtë. Termoçifti e gjeneron vetë tensionin, ndërsa termometri
elektrik ka nevojë për një burim të jashtëm.
78
Bëhet kujdes:
Shpesh nxënësit pranojnë se, meqë termometri apo një instrument tjetër matës japin një rezultat, ai
duhet të jetë i saktë. Mund të krahasoni temperaturën e ujit në një enë, të matur me disa termometra të
ndryshëm: A marrim të njëjtin rezultat? Si mund ta testoni saktësinë e tyre? Mbase duke parë rezultatin që
japin ata për temperaturën e akullit që shkrin apo të ujit që vlon.

Ndahet klasa në grupe dyshe për të punuar dhe bëhet prezantimi i punës para klasës.
Vlerësimi:
Vlerësim me shkrim.

Tematika: Modelet Situata e të nxënit: Pse kur temperatura
rritet njëlloj, bymimi i trupave të ngurtë, të
Tema mësimore: Bymimi i trupave të ngurtë dhe i lëngjeve lëngët dhe të gaztë është i ndryshëm nga
njëri-tjetri? A zmadhohen grimcat?
sipas temës mësimore: bymim termik
Nxënësi/-ja:
1. shpjegon kuptimin e bymimit termik;
2. përshkruan përdorimet dhe pasojat e bymimit
termik.
ndërkurrikulare:
1. Matematika
2. Kimia
3. Biologjia
4. TIK-u etj.
PNP: pyetje-përgjigje, stuhi mendimesh, diskutim, punë në grupe, punë në grupe dyshe, punë e pavarur.
79

a. Si rregullohet shkalla e një termometri?
b. Cilat janë disa nga llojet e termometrave?
c. Çfarë ndodh nëse një trupi të ngurtë apo një lëngu i rritet temperatura?
a. Çfarë është bymimi termik?
b. Ndërtimi i njohurive: Diskutim, punë në grupe

1. Përshkruhen shembuj të përdorimeve të bymimit termik, si edhe të pasojave të tij.
· Diskutohet se në cilat raste është i nevojshëm bymimi dhe në cilat raste është i dëmshëm,
duke e ilustruar me shembuj nga jeta e përditshme.
2. Krahasojnë bymimet për lëndë të ndryshme duke treguar dhe se ku mund të përdoren këto
këndë.
Bëhet kujdes:
Nga përvoja, disa nxënës do ta kenë të vështirë të parashikojnë se nga cila anë do të përkulet pllaka
bimetalike. Ata duhet të vlerësojnë se gjatësia më e madhe është në pjesën e jashtme të harkut. (Kjo është
veçanërisht e vështirë kur konsiderojmë tkurrjen e shiritit gjatë ftohjes.)
Këtu sjellim analogjinë me pistën e vrapimit, ku korsia e jashtme është më e gjatë.
Nxënësit ndahen në grupe dyshe dhe japin shembuj nga jeta e përditshme ku haset bymimi i trupave dhe
përdoret ky bymim.
Vlerësimi:
Vlerësimi i përgjigjeve me gojë dhe i punës së pavarur. Vetëvlerësim.

Tematika: Modelet Situata e të nxënit: Pse gazet ushtrojnë
Tema mësimore: Nxehja e gazeve shtypje? Çfarë ndodh kur një gaz e nxehim?
Çfarë ndodh kur gazin e ngjeshim?

80

fushës sipas temës mësimore: nxehje e gazit
Nxënësi/-ja: ngjeshje e gazit
1. përshkruan se, kur rritet temperatura e gazit, shtypje
ai ngjishet;
2. shpjegon pse gazi ushtron shtypje;
3. krahason bymimin midis trupave të ngurtë,
lëngjeve dhe gazeve.
ndërkurrikulare:
1. Matematika
2. Kimia
3. Biologjia
4. TIK-u etj.
PNP: Bisedë, stuhi mendimesh, punë e drejtuar, punë në grupe, punë dyshe, prezantim

Mësuesi e fillon orën mësimore duke formuluar pyetje:
a. Çfarë kuptojmë me bymim termik?
b. Ku gjen zbatim bymimi në jetën e përditshme?
c. Po uji, bymehet? Tkurret?
d. Po gazet a bymehen kur nxehen?
a. Nga se varet vëllimi i një gazi?
b. Çfarë efektesh sjell ndryshimi i temperaturës te gazet?
c. Çfarë ndodh kur gazin e ngjeshim?
b. Ndërtimi i njohurive të reja: Punë e drejtuar, punë në grupe

- Për të hyrë në studimin e gazeve, nxënësit duhet të kuptojnë konceptet e shtypjes dhe
temperaturës dhe lidhjen e tyre me modelin kinetik.
- U kërkohet nxënësve të sillen si grimcat dhe të tregojnë efektet e ndryshme: temperaturë e lartë
do të thotë lëvizje më e shpejtë; shtypja vjen nga goditjet me muret e enës; ngjeshja e gazit
nënkupton goditje më të shpeshta e kështu me radhë.
- Si ndryshon p-ja në lidhje me ndryshimin e T-në? (V = cte)
- Si ndryshon vëllimi në lidhje me temperaturën? (p = cte)
- Të krahasojnë sipas grupeve bymimet midis trupave të ngurtë, lëngjeve dhe gazeve.
trupat
shformim
bymim modeli tkurrje

kinetik
c. Prezantimi dhe demonstrimi i rezultateve të arritura: Punë dyshe, prezantim

Nxënësit ndahen në grupe dyshe dhe shpjegojnë funksionin e balonave.
Vlerësimi: Vlerësim mes nxënësish.

Detyrat dhe puna e pavarur: Ushtrimet 1 dhe 2 te mësimi në faqen 109.
81

Tematika: Modelet Situata e të nxënit: Të gjithë mund të keni
parë pamjen e çuditshme që shkaktohet nga
Tema mësimore: Konveksioni ajri i nxehtë që ngrihet mbi rrugë në një ditë të
nxehtë. Si shpjegohet kjo?
Kompetenca personale
Kompetenca qytetare
Kompetenca digjitale
fushës sipas temës mësimore: konveksion
Nxënësi/-ja: rryma të konveksionit
1. shpjegon transferimin e energjisë me anë
të konveksionit duke përdorur fjalët bymim,
dendësi, rëndesë;
2. bën dallimin ndërmjet transferimit të energjisë
me anë të konveksionit nga transferimi i
energjisë me anë të përcjellshmërisë;
3. bën dhe regjistron vëzhgime,matje dhe
vlerësime.
ndërkurrikulare:
1. Kimia
2. Biologjia
3. TIK-u etj.
PNP: Pyetje-përgjigje, stuhi mendimesh, DRTA, diskutim, punë dyshe, prezantim.

1. Mësuesi e fillon orën e mësimit duke formuluar pyetje:
a. Çfarë quajmë përcjellshmëri termike?
b. Cila nga lëndët shfaq veti më të mira të përcjellshmërisë termike?
c. Çfarë janë izolatorët? Pse përdoren ata?
1. Ju mund të keni parë pamjen e çuditshme, që shkaktohet nga ajri i nxehtë që ngrihet mbi rrugë në një
ditë të nxehtë. Flasin për këtë. A mund ta shpjegojnë ata këtë dukuri?
b. Ndërtimi i njohurive të reja: DRTA, diskutim

a. Lexohet teksti e shpjegohet se si nxehja e ajrit bën që ai të bymehet. Si do të ndryshojë dendësia e
tij? Ajri i nxehtë do të ngjitet lart apo do të zbresë poshtë? Kjo ju jep mundësinë të përsëritni konceptin
e dendësisë, pluskimin dhe zhytjen.
b. Shpjegohet si krijohen rrymat e konveksionit. Fraza “ajri i nxehtë ngjitet sipër” është e dobishme dhe
mund ta shfrytëzoni. U kërkohet nxënësve të shpjegojnë atë që shohin me anë të ndryshimit të dendësisë.
c. Figurat e mësimit paraqesin situata të përditshme ku vrojtohen rrymat e konveksionit. Diskutohen
këto dhe pyeten nxënësit se ku kanë parë dukuri të ngjashme. Ata mund të kenë diskutuar erërat
dhe rrymat oqeanike në mësimin e gjeografisë.
82
gazet
temperatura
bymehen rrymat tkurren

e ajrit
Siguria
Kujdes me përdorimin e llambës Bunsen. KONVEKSIONI
Bëhet kujdes:
Nga përvoja, nxënësit mund të hasin vështirësi me idenë se dendësia e vogël çon në ngjitje lart të fluidit.
Mund të jetë e bëhet analogjia me një balon të mbushur me helium.

Nxënësit ndahen në dyshe dhe punojnë që të paraqesin grafikisht dukurinë e konveksionit me shembuj të
ndryshëm nga jeta e përditshme.
Vlerësimi: Vlerësim i përgjigjeve me gojë.

Detyrat dhe puna e pavarur: Ushtrimi 1 te mësimi në faqen 83.

Tematika: Modelet Situata e të nxënit: Ne e marrin rrezatimin e
Tema mësimore: Rrezatimi termik Diellit. Si mendoni ju, si mbërrin ai këtu?
Kompetenca qytetare
fushës sipas temës mësimore: vakuum
Nxënësi/-ja: rrezatim termik
1. shpjegon transferimin e energjisë me anë të gjatësi vale
rrezatimit; transmetim
2. bën dallimin ndërmjet transferimit të energjisë përthithje
me anë të rrezatimit nga transferimi i energjisë me efekti serrë
anë të mënyrave të tjera; panel diellor
3. planifikon eksperimente e hulumtime. termos
ndërkurrikulare:
1. Matematika
2. Kimia
3. Biologjia
4. TIK-u etj.
83

PNP: Bisedë, stuhi mendimesh, punë e drejtuar, diskutim, punë në grupe, prezantim.

1. Mësuesi e fillon orën mësimore duke formuluar pyetje?
a. Çfarë përfaqëson dukuria e konveksionit?
b. Si realizohet konveksioni në lëngje? Po në ajër?
c. Ku gjen zbatim dukuria e konveksionit në jetën e përditshme? Si punon një sistem me ujë të nxehtë
në bazë të dukurisë së konveksionit?
2. Dëgjohen mendimet e nxënësve dhe më pas orientohen drejt thelbit të temës së mësimit.
Ne e marrin rrezatimin e Diellit. Si mendoni ju, si mbërrin këtu? Shpjegohet se këtu kemi dritë dhe
rrezatim infra të kuq, dy forma të rrezatimit elektromagnetik.
b. Ndërtimi i njohurive të reja: Punë e drejtuar, diskutim

1. Shpjegojmë rrezatimin termik.
Energjia diellore vjen në Tokë në formën e valëve elektromagnetike. Ato përfshijnë:
a- Valë infra të kuqe
b- Dritë të dukshme
2. Diskutojmë mbi emetuesit e mirë dhe të këqij të energjisë termike.
3. Diskutojmë efektin serrë që ndodh në atmosferë.
4. Shpjegojmë se si funksionon një panel diellor në bazë të përthithjes së rrezeve të Diellit.
5. Shpjegojmë ndërtimin e termosit duke theksuar vetitë që ai shfaq në lidhje me përcjellshmërinë
termike, rrezatimin termik dhe konveksionin.
6. Vini re se, ndonëse themi shpesh se sipërfaqet e zeza janë emetuese të mira të rrezatimit, kjo nuk është
e saktë. Një sipërfaqe mund të jetë e zezë në spektrin e dukshëm, por kjo nuk garanton se ajo do të jetë “e
zezë” në zonën infra të kuqe. Kjo është arsyeja se pse ndonjëherë eksperimentet japin rezultate të papritura.
Bëhet kujdes:
Nga përvoja, nxënësit e pranojnë me lehtësi se një përthithës i keq është pasqyrues i mirë, por e kanë
të vështirë të pranojnë se një emetues i mirë është edhe përthithës i mirë.
energjia diellore
valë elektromagnetike
rrezatim termik
emetim efekti serrë
c. Prezantimi dhe demonstrimi i rezultateve të arritura: Punë në grupe, prezantim

Nxënësit ndahen në grupe dhe japin shembuj të ndryshëm trupash dhe materialesh duke i klasifikuar ata
si përthithës të mirë dhe të këqij (transmetues) të energjisë termike.
Vlerësimi:
Vlerësim i përgjigjeve me gojë.
Detyrat dhe puna e pavarur: Ushtrimet 1, 2 dhe 3 te mësimi në faqen 115.
84

Tematika: Modelet Situata e të nxënit: Cilat janë pasojat e
transferimit të energjisë në lëngje dhe në gaze?
Tema mësimore: Lëngjet dhe avujt Si duhet të veprojmë për të mbajtur energjinë në
diçka që është më e nxehtë se mjedisi rrethues?
Kompetenca qytetare
fushës sipas temës mësimore: vlim
Nxënësi/-ja: avullim
1. përshkruan dukurinë e vlimit, avullimit dhe kondensim
kondensimit;
2. shpjegon se kur një gaz quhet avull.

ndërkurrikulare:
1. Kimia
2. Biologjia
3. TIK-u etj.
PNP: Pyetje-përgjigje, stuhi mendimesh, rikujtim njohurish, DRTA, diskutim, punë dyshe, prezantim

1. Si vjen nxehtësia e Diellit deri në tokë?
2. Çfarë është rrezatimi termik?
3. Cilat lëndë konsiderohen si transmetues apo përthithës të energjisë termike?
4. Çfarë është efekti serrë?
5. Si funksion një panel diellor? Po një termos?
1. Çfarë ndodh me lëngjet n.q.s rritet temperatura e tyre?
2. Si mund ta bëjmë një lëng të avullojë më shpejt?
b. Ndërtimi i njohurive të reja: Rikujtim njohurish, DRTA, diskutim

1. Rikujtojmë teorinë kinetike në lidhje me lëvizjen e grimcave.
2. Diskutohet në lidhje me kthimin e një lëngu në gaz.
a- Kur një lëng kthehet në gaz në pikën e avullimit, atëherë procesi quhet avullim.
b- Për ta përshpejtuar këtë proces bëjmë:
1. Rritjen e T-së
2. Rritjen e S-së
3. Uljen e lagështirës
4. Fryrjen e ajrit në sipërfaqe
5. Diskutohet në lidhje me vlimin.
85
6. Përshkruhet efekti ftohës i avullimit. Merren si shembull frigoriferët.

7. Përshkruhet procesi i kondensimit, si proces i kundërt i avullimit.

Nxënësit ndahen në grupe dhe u kërkohet të japin shembuj të ndryshëm nga jeta e përditshme në lidhje me
procesin e avullimit dhe atij të kondensimit.
Vlerësimi:
Vlerësohen përgjigjet me gojë.

Ushtrimet 1, 2 dhe 3 te mësimi në faqen 117.

Tematika: Modelet Situata e të nxënit: Çfarë është kapaciteti
termik dhe kapaciteti termik specifik?
Tema mësimore: Kapaciteti termik specifik (nxehtësi
specifike)
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës Fjalë kyç: kapacitet termik, kapacitet termik
sipas temës mësimore: specifik
Nxënësi/-ja:
1. përcakton termin nxehtësi specifike;
2. zbaton marrëdhëniet mes ndryshimit të

energjisë së brendshme të materialit dhe
masës së tij, nxehtësisë specifike dhe
ndryshimit të temperaturës për të llogaritur
ndryshimin e energjisë;
3. dallon se si matet dhe përcaktohet kapaciteti

termik specifik.
ndërkurrikulare:
1. Matematika
2. Kimia
3. Biologjia
4. TIK-u etj.
PNP: Pyetje-përgjigje, stuhi mendimesh, diskutim, DRTA, demonstrim, punë e pavarur.
86

Mësuesi e fillon orën mësimore duke formuluar pyetje:
1. Çfarë quajmë avullim?
2. Cilat janë mënyrat që e bëjnë një lëng të avullojë më shpejt?
3. Çfarë është vlimi?
4. Çfarë kuptojmë me efektin ftohës të avullimit?
5. Çfarë kuptojmë me kondensim?
6. Cilat janë përvojat tuaja, kur keni ecur në rrugë apo rërë të nxehtë ose keni prekur metal apo gur.
A mund të sillni shembuj të materialeve që mbeten relativisht të freskët/të ngrohtë në ditë të nxehta/të
ftohta?
a. Çfarë ndodh me një trup kur i tejçohet energji termike?
b. Ndërtimi i njohurive të reja: Diskutim, DRTA, demonstrim

1- Vazhdohet me diskutime mbi objekte që duhet të qëndrojnë të ngrohta apo të freskëta, duke
përdorur materialet e përshtatshme.
2- Shembull i këtyre është depozita e ngrohtësisë për natën. Uji është një material interesant, sepse
ai ka kapacitet termik specifik të lartë, ndaj ai ngrohet e ftohet relativisht ngadalë.
3- Më pas kalohet në shpjegimin e termit kapacitet termik specifik.
Nisuni nga shembujt e objekteve me masa të ndryshme, por prej të njëjtit metal; p.sh., copa të shufrave
prej çeliku.
4- Pyesni: Nëse ato vendosen në një enë me ujë të nxehtë, cili do të ngrohet më shpejt dhe pse?
Shumica e nxënësve do të hamendësojnë se copa më e vogël do të ngrohet më shpejt. Pse? Sepse e ka
masën më të vogël, ndaj do të nevojitet më pak energji.
5- Nxënësit do të hamendësojnë edhe se një ndryshim më i madh i temperaturës kërkon më shumë
energji. Prej këtu mund të arrihet në përfundimin se energjia e nevojshme është në përpjesëtim të drejtë
me masën dhe ndryshimin e temperaturës.
Faktori tjetër është materiali. Tregoni objekte identike prej materialesh të ndryshme. Cili do të ngrohet më
shpejt? Kjo pyetje është e vështirë dhe për këtë duhet të matim kapacitetin termik specifik.
6- Përforcimi i ideve bëhet nëpërmjet shembujve numerikë (si në tekst). Duke ditur sasinë e energjisë
që nevojitet për të ngritur temperaturën e 1 kg me 1°C, ata mund ta llogaritin lehtë energjinë që nevojitet,
për shembull, 5 kg dhe 20°C. Shpjegohet shembulli 10.1 dhe shfrytëzohet për të përforcuar konceptin e
kapacitetit termik specifik. Nënvizoni njësitë matëse të kësaj madhësie dhe lidhjen e tyre me formulën për
kapacitetin termik specifik.
Bëhet kujdes:
Nga përvoja, nxënësit mund të hasin vështirësi matematike kur duhet të shumëzojnë apo
pjesëtojnë tri madhësi. Për këtë mund të vijë në ndihmë fakti që madhësitë janë në përpjesëtim të drejtë.
Sigurohuni që nxënësit dinë të përdorin makinat llogaritëse.
b. Prezantimi dhe demonstrimi i rezultateve të arritura: Punë e pavarur

U kërkohet nxënësve t’u hedhin një sy vlerave të paraqitura në tabelën për vlerat e kapacitetit termik
specifik. Vini në dukje se ato dallojnë mjaft nga njëra-tjetra.
Vlerësimi:
Vlerësim i detyrave të shtëpisë dhe i aktivizimit në klasë.
87

Tematika: Modelet Situata e të nxënit: Pse gjatë procesit të shkrirjes së akullit
Tema mësimore: Nxehtësi e fshehtë temperatura nuk ndryshon?

Kompetenca qytetare
Rezultatet e të nxënit sipas Fjalë kyç:
kompetencave të fushës sipas temës nxehtësi e fshehtë
mësimore: nxehtësi e fshehtë specifike, (nxehtësi specifike e fshehtë e
Nxënësi/-ja: shkrirjes; nxehtësi specifike e fshehtë e avullimit)
1. përcakton termin nxehtësi specifike
dhe të bëjë dallimin mes atij dhe
termit nxehtësi specifike latente.
2. zbaton marrëdhënien midis
nxehtësisë specifike latente dhe
masës për të llogaritur ndryshimin e
energjisë kur gjendja ndryshon;
3. interpreton grafikët e nxehjes dhe të
ftohjes kur ka ndryshim të gjendjes
së lëndës.
Burimet: Libri i nxënësit, e-libri. Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare:
1. Matematika
2. Kimia
3. Biologjia
4. TIK-u etj.
PNP: Pyetje-përgjigje, demonstrim, vëzhgo-analizo-diskuto, hulumtim i përbashkët, punë në grupe.
a. Lidhja e temës me njohuritë e mëparshme: Pyetje-përgjigje, demonstrim

a. Çfarë quajmë kapacitet termik specifik (nxehtësi specifike)?
b. Çfarë është kapaciteti termik?
c. Si përcaktohet kapaciteti termik specifik për një lëndë?
d. A ruhet në lëndë energjia termike? Nga çfarë varet ruajtja e saj?
I tregohet klasës pak akull që shkrin ngadalë në një enë me ujë. Pyetni pse kjo nuk ndodh në çast. Për
të shkrirë akullin, nevojitet energji. Kthehemi te kapitulli 9: Çfarë mund të thuhet mbi temperaturën e
përzierjes akull/ujë? Testojini përgjigjet e tyre me anë të termometrit. (Temperatura duhet të jetë konstante
në 0°C.)
b. Ndërtimi i njohurive të reja: Vëzhgo-analizo-diskuto, hulumtim i përbashkët

1. Duke ndjekur skemën e argumentimit të mësimit të kaluar, duhet të jetë e qartë se energjia e
nevojshme për të shkrirë akullin varet nga masa (është në përpjesëtim të drejtë). Por temperatura
nuk ndryshon, ndaj nuk mund të kemi ndryshimin e temperaturës.
88
2. Shpjegohet procesi i shkrirjes së ujit, duke nënvizuar se si bëhen llogaritjet që përmbajnë nxehtësinë
e fshehtë specifike të shkrirjes për ujin.
3. U kërkon nxënësve të përziejnë akull dhe ujë e të gjejnë temperaturën përfundimtare. Ka vend për
të diskutuar gabimet e eksperimentit dhe si mund të ndërtohet eksperimenti, në mënyrë që këto të
minimizohen.
4. Të njëjtën rrugë ndjekim dhe për të shpjeguar nxehtësinë e fshehtë të avullimit dhe përcaktimin e
nxehtësisë specifike të fshehtë të avullimit për ujin.
Bëhet kujdes:
Nga përvoja, disa nxënës do të përpiqen ta futin temperaturën në llogaritjet e tyre, p.sh., 100°C, kur
llogaritin energjinë e nevojshme për vlimin e ujit. Kujtojuni se temperatura nuk ndryshon. Tregojuni
shembullin e një sasie uji që nxehet e pastaj vlon; nga ndryshimi i temperaturës varet vetëm energjia që
duhet për të nxehur ujin, jo ajo për vlimin.
c. Prezantimi dhe demonstrimi i rezultateve të arritura: Punë në grupe

Nxënësit ndahen në grupe dhe përshkruajnë se nga varet nxehtësia e fshehtë e shkrirjes dhe e avullimit.
Vlerësimi:
Vlerësim i punës në klasë.

Tematika: Modelet Situata e të nxënit: Le të zgjidhim problemat e
dhëna në rubrikën “Pyetje përmbledhëse”.
Tema mësimore: Përsëritje
Kompetenca e komunikimit dhe të shprehurit
Nxënësi komunikon në mënyrë efektive: Jep sqarime të nevojshme për hapat e ndjekur në zgjidhjen e
problemit, duke përdorur forma të ndryshme të të shprehurit.
Nxënësi mendon në mënyrë krijuese: Shfaq mendime të strukturuara për zgjidhjen e një problemi; bën
përmbledhjen e së paku dy veprimeve të përdorura, të cilat përcaktojnë drejtimin e mëtejshëm të të
nxënit.
Nxënësi mëson për të nxënë: Shfrytëzon në mënyrë të pavarur udhëzimet e dhëna nga ndonjë burim
informacioni për të kryer detyrën ose për të zgjidhur problemat që kërkohen.

Nxënësi kontribuon në mënyrë produktive: Demonstron shprehi organizative në punët individuale dhe në
ekip përmes situatave reale në detyrat e dhëna, duke menaxhuar potencialin individual dhe atë të grupit.
89

fushës sipas temës mësimore: avullim
Nxënësi/-ja: pikë e shkrirjes
1. zgjidh problema duke përdorur dijet mbi pikë e vlimit
modelin kinetik të lëndës, vetitë termike të saj lëvizje Brauniane
dhe format e transferimit të energjisë. ligji i Bojlit
ekuilibër termik
energji e brendshme
temperaturë
bymim termik
kapacitet termik specifik
nxehtësi e fshehtë specifike
përcjellshmëri termike
konveksion
rrezatim termik
Burimet: Libri i nxënësit, kapitulli 5. Lidhja me fushat e tjera ose me temat
ndërkurrikulare:
1. Matematika
a. Lidhja e temës me njohuritë e mëparshme: Përmbledhje konceptesh
Diskutohet detyra e shtëpisë.
Bëhet një përmbledhje teorike e koncepteve dhe ligjeve të zhvilluara për periudhën kohore prill-qershor.
b. Ndërtimi i njohurive të reja: Punë e pavarur
1. U jepen nxënësve ushtrimet e praktikimit të provimeve.
2. U kërkohet atyre të sqarojnë paqartësitë dhe të përgatiten për detyrë kontrolli.
c. Prezantimi dhe demonstrimi i rezultateve të arritura: Punë në grup
Nxënësit përfundojnë punën me projekte.
Vlerësimi:
Vlerësim i detyrave të shtëpisë. Vlerësim i punës në klasë.
Përgatiten për detyrë kontrolli në orën pasardhëse.
90

Tematika: Modelet Situata e të nxënit: Zgjidhja e ushtrimeve të hartuara në
Tema mësimore: Testim tezë.

Nxënësi komunikon në mënyrë efektive: Jep sqarime të nevojshme për hapat e ndjekur për
zgjidhjen e problemit, duke përdorur forma të ndryshme të të shprehurit.
Nxënësi mendon në mënyrë krijuese: Shfaq mendime të strukturuara për zgjidhjen e një
problemi; bën përmbledhjen e së paku dy veprimeve të përdorura, të cilat përcaktojnë drejtimin e
mëtejshëm të të nxënit.
Nxënësi mëson për të nxënë: Shfrytëzon, në mënyrë të pavarur udhëzimet e dhëna nga ndonjë
burim informacioni për të kryer detyrën ose për të zgjidhur problemat që kërkohen.

Nxënësi kontribuon në mënyrë produktive: Demonstron shprehi organizative në punët
individuale dhe në grup përmes situatave reale në detyrat e dhëna, duke menaxhuar potencialin
individual dhe atë të grupit.
të fushës sipas temës mësimore: avullim
Nxënësi/-ja: pikë e shkrirjes
1. zgjidh problema duke përdorur ligjin pikë e vlimit
e Bojlit; lëvizje brauniane
ligji i Bojlit
2. përdor konceptin e kapacitetit termik ekuilibër termik
specifik dhe nxehtësisë së fshehtë energji e brendshme
specifike për zgjidhjen e problemave; temperatura
bymim termik
3. përshkruan më shumë se në dy
kapacitet termik specifik
mënyra për transferimin e energjisë.
nxehtësi e fshehtë specifike përcjellshmëri termike
konveksion
rrezatim termik
Burimet: libri i nxënësit, kapitulli 5, Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare:
test i hartuar nga mësuesi. 1. Matematika
- Punë individuale.
- Mësuesi ndan tezat dhe sqaron ato, nëse ka pyetje.
- Lihen nxënësit të punojnë në mënyrë të pavarur.
Vlerësimi:
Vlerësim punës me shkrim.
Paraqitja e projektit për orën tjetër.
91
Fusha: Shkenca Natyrore Lënda: Fizikë Shkalla: V Klasa: X
Tematika: Modelet Situata e të nxënit: Prezantimi i punës sipas

grupeve.
Tema mësimore: Projekt

Nxënësi komunikon në mënyrë efektive: shprehet përmes një forme të komunikimit, për një temë të
caktuar në një material.
Nxënësi mendon në mënyrë krijuese: përdor TIK-un në mënyrë efektive gjatë komunikimit dhe
ndërveprimit me të tjerët në jetën e përditshme, duke përfshirë edhe të nxënit e informacioneve të
reja dhe kryerjen e detyrave shkollore.
Nxënësi mëson për të nxënë: krahason të paktën tri burime të ndryshme të informimit për trajtimin e
temës së njëjtë, argumenton saktësinë, rrethanat, gjen ngjashmëritë dhe dallimet, duke u bazuar në
kriteret e përcaktuara më parë dhe i prezanton gjetjet kryesore para të tjerëve në forma të ndryshme
shprehëse, duke përdorur teknologjinë informative.

Nxënësi kontribuon në mënyrë produktive: paraqet idetë personale para të tjerëve për mënyrën e zhvillimit
të një aktiviteti të caktuar, duke dhënë mendime të argumentuara për rezultatet e pritura .
Nxënësi bën jetë të shëndetshme: harton një projekt me faza të menaxhuara mirë (individualisht ose në
grup) duke shkëmbyer, konsultuar dhe informuar të tjerët si dhe duke identifikuar dhe vlerësuar burimet
njerëzore, materiale dhe monetare në përputhjeme rezultatet e pritshme.
Kompetenca qytetare
Nxënësi përkushtohet ndaj të mirës së përbashkët: përshkruan në formë verbale ose të shkruar,
mundësinë e përdorimit të internetit dhe të informacioneve në mënyrë të përgjegjshme për detyrën e
caktuar mbi projektin.
Nxënësi përdor teknologjinë për të nxitur inovacionin: tregohet më i pavarur në procesin e
mësimdhënies dhe mësimnxënies.
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të Fjalë kyç: sipas temës përkatëse.

fushës sipas temës mësimore:
Nxënësi/-ja:
1. Këto rezultate lidhen me kompetencat e
fushës sipas detyrave përkatëse.
92
Burimet: Teksti i nxënësit, fletorja e punës, Lidhja me fushat e tjera ose me temat
interneti, enciklopedi etj. (sipas temave përkatëse). ndërkurrikulare:
Në varësi të temës së zgjedhur.
- Projekte kurrikulare.
Faza përfundimtare: Prezantimi i projektit
Grupet e nxënësve mund të zgjedhin mënyra të ndryshme prezantimi.
Faktorët që ndikojnë në suksesin e projektit:

1. Rritja e numrit të nxënësve aktivë.
2. Rritja e bashkëpunimit ndërmjet nxënësve.
3. Rezultatet e mira të nxënësve në kapitujt përkatës.
4. Ulja e numrit të nxënësve me rezultate jo të mira në fizikë.
Rezultatet që priten: Duke qenë gjithëpërfshirës, nxënësi do të fitojë përvoja të reja të punës me
projekte, në përgjithësi, dhe të punës me grupe në veçanti.
Bëhet vlerësimi i punës së nxënësve sipas një skeme të përcaktuar më parë.
Vlerësimi:
Vlerësimi i punës me projekte.

Suksese në kursin e ardhëm të fizikës!
93
CIP katalogimi në botim bk tiranë
Terziu, Elona
Fizika 10 : libër mësuesi / Elona Terziu, Edmond
Klironomi ; red. Dorentina Xhafa. – Tiranë, etj. :
Albas, 2016
... f. ; ... cm.
ISBN 978-9928-02-813-6
I.Klironomi, Edmond
1.Fizika 2.Tekste për mësuesit 3.Tekste për shkollat e
mesme
53 (072) (075.3)

Liber Mesuesi Fizika 10 Albas

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Liber Mesuesi Fizika 10 Albas

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Elona Terziu

Shtëpia botuese Albas

Shtëpia botuese Albas

Shkallëzimi dhe matja

Numrat dhe njësitë matëse 24

Shpejtësia dhe nxitimi dhe paraqitja e tyre grafike 31

Forcat dhe efektet rrotulluese

Energjia dhe elektriciteti (1) 69

Ndërveprimet dhe energjia

Ø Kapitujt 1-5, dhe një pjesë e kapitullit 12 do të trajtohen në klasën e 10-të.

Ø Kapitujt 6-11 dhe një pjesë e kapitullit 12 do të trajtohen në klasën e 11-të.

Ø Për orët e punëve të laboratorit mund të shfrytëzohen mësimet e kapitullit 13 “Fizika

Ø Për orët e përsëritjeve, përveç ushtrimeve që ka në fund të çdo kapitulli, mund të

Plani mësimor për vitin 2016-2017

Tabela e orëve të Fizikës 10 sipas përqindjes

Numri i orëve gjithsej është 72.

Lloji i temave Nr. i orëve %

PLANIFIKIMI 3-MUJOR PËR PERIUDHËN SHTATOR – DHJETOR (24 ORË)

Tematika: SHKALLËZIMI DHE MATJA

Aftësitë dhe proceset Qëndrimet dhe vlerat

Aftësitë dhe proceset Qëndrimet dhe vlerat

• përdor diagramin e forcave për të ilustruar mbledhjen e forcave,

1. Numrat dhe Bashkëbisedim

2. SiStemi i Peshore, objekte me

1. ShpejtëSia 2. Një lojë futbolli: Demonstrim Vëzhgim Top

5. uShtrime klase gjatë debateve në klasë

10 Bashkëbisedim Intervistë me një listë

6. rëNia e lirë Një pemë: Vlerësimi i punës në

13. Fërkimi Në patinazh. Vlerësimi i punës në

14. Forca, peSha Në hapësirë.

15. uShtrime Demonstrim Vëzhgim Top

19. TEST klase gjatë debateve në klasë

Rezultatet e të nxënit për kompetencat të fushës:

5. P.L matja e Demonstrim Vëzhgim Objekte me

12. TRYSNIA Demonstrim Vëzhgim

Aftësitë dhe proceset Qëndrimet dhe vlerat

 shpjegon si rritja e vëllimit të gazit në temperaturë konstante çon në zvogëlimin e trysnisë;

1. PUNA DHE Loja me top. Veprimtari praktike Vëzhgim Tabela

9. FORCA, LËVIZJA Në një tren. Tabela

7. KONVEKSIONI Një ditë vere në bregdet. Tabela

Ndryshimi i temperaturës së Vëzhgim

12. NXEHTËSIA E Veprimtari praktike Vëzhgim Objekte me

Fusha: Shkencat natyrore Lënda: Fizikë Shkalla: V Klasa: 10

a. Lidhja e temës me njohuritë e mëparshme: Pyetje-përgjigje, stuhi mendimesh

Kalohet te rubrika Arsyetime-veprime.

Detyrat dhe puna e pavarur

Për detyrë shtëpie: Ushtrimi 6,7 f. 11.

Fusha: Shkencat natyrore Lënda: Fizikë Shkalla: V Klasa: X

Organizimi i orës së mësimit

a. Lidhja e temës me njohuritë e mëparshme: Pyetje-përgjigje, stuhi mendimesh

b. Ndërtimi i njohurive të reja: Pemë mendimi, punë në grupe

Njësitë e prejardhura p.sh.,

Njësitë themelore: kilogram, sekondë,

c. Prezantimi dhe demonstrimi i rezultateve të arritura: Punë dyshe, punë e pavarur

Detyrat dhe puna e pavarur

Për detyrë shtëpie: Ushtrimi 5, 6 f. 15.

Fusha: Shkenca natyrore Lënda: Fizikë Shkalla: V Klasa: X

Rezultatet të nxënit sipas kompetencave të Fjalë kyç:

Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve (PNP)

a. Lidhja e temës me njohuritë e mëparshme: Stuhi mendimesh

b. Ndërtimi i njohurive të reja: Pema e mendimit, punë në grupe

Fusha: Shkenca natyrore Lënda: Fizikë Shkalla: V Klasa: X

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyç:

b. Ndërtimi i njohurive të reja: Punë e drejtuar, pemë mendimi, punë në grupe