Spis treœci Apel do sympatyków

Stowarzyszenia Przyjació³ Paw³owa.

1. Apel do sympatyków SPP ..................................... s. 2
Redakcja £atwo zauwa¿yæ, i¿ niektóre zamieszczane
2. Paw³ów w za³o¿eniach bud¿etowych ................. s. 3 artyku³y w „G³osie Paw³owa” treœci¹ swoj¹
siêgaj¹ w dalek¹ przesz³oœæ. Podejmujemy trudy
gminy Rejowiec Fabryczny na 2010 r. odtworzenia - bogatej lecz odleg³ej - historii
Stanis³aw Lipiñski miasta, która z ka¿dym rokiem ulega nieodwra-
calnym zatarciom.
3. Pocz¹tki rzemios³a w Paw³owie ........................ s. 4
Dotychczas ca³e wieki istnienia Paw³owa nie
M. J. Kawa³ko doczeka³y siê opracowania swojej to¿samoœci.
4. Najstarsze rody paw³owskie w œwietle ................. s. 6 Obecnie zaistnia³y obiektywne warunki do
spisania kilkusetletnich dziejów naszej ma³ej
dokumentów archiwalnych z lat 1611-1811 ojczyzny. Wspó³czeœnie ¿yj¹ce rody paw³owian
Stanis³aw Lipiñski dowiedz¹ siê o swoich korzeniach siêgaj¹cych
kilka wieków wstecz.
5. Horn w Paw³owie .................................................. s. 8
Dotarcie do Ÿróde³ historycznych, pierw-
Monika Kosz szych zapisków zniszczonych przez czas jest
6. Prezentacja ksi¹¿ki M. J. Kawa³ko ................... s. 8 rzecz¹ trudn¹, wymagaj¹c¹ wielu poœwiêceñ
i kosztów.
Rejowiec. Jego okolice i w³aœciciele w latach
Zwracamy siê o przekazywanie nam ewentu-
1531-1869 alnych pami¹tek bêd¹cych w Waszym
Stanis³aw Lipiñski posiadaniu: zdjêæ, starych dokumentów, które
mog¹ mieæ dla nas nieocenion¹ wartoœæ.
7. Nazwiska szlacheckie w XIX i XX w. ................. s. 9 Apelujemy do paw³owian rozsianych po Polsce
w Paw³owie i œwiecie, którzy pragn¹ odkrycia na nowo ich
Andrzej Przychodzki zapomnianej ziemi o sponsorowanie Stowarzy-
szenia Przyjació³ Paw³owa, gdy¿ bez wsparcia
8. Koloryt paw³owskiej przesz³oœci ........................ s. 10 finansowego stowarzyszenie nie zrealizuje
Lucyna Lipiñska swych szczytnych zamierzeñ.
Oprócz artyku³ów o treœciach badawczych
9. Z cyklu „Sylwetki paw³owian”: Antoni................. s. 11 znajdziecie Drodzy Krajanie wiadomoœci
Kochmañski z bie¿¹cego ¿ycia Paw³owa jego dokonañ
Adam Kêdzierawski i planów. Bêdziemy tak¿e prezentowaæ
w zwiêz³ych notatkach ludzi, którzy przyczynili
10. Z cyklu „Sylwetki paw³owian”: ........................ s. 13 siê do œwietnoœci niegdyœ prê¿nej osady maj¹c
Stanis³aw Wanarski znacz¹cy wk³ad w dzie³o jej rozwoju a wiêc:
nauczycieli, duchownych, miejscowych w³oda-
red. J. Kasprzak, J. Wanarski (syn) rzy, uczestników walk wyzwoleñczych oraz
11. Przystanek Paw³ów ............................................ s. 14 uzdolnionej m³odzie¿y.
Nie pozwólmy upaœæ szlachetnej inicjaty-
Wojciech Górecki wie, s³u¿¹cej po¿ytkowi pokoleñ, twórzmy
12. W szkole nie jest nudno ....................................... s. 15 szanse nastêpcom z nadziej¹, i¿ nie powtórz¹
b³êdów z przesz³oœci i przyczyni¹ siê do
Magdalena Boruchalska umiejscowienia Paw³owa w czo³ówce dobrze
13. Artystyczne iluminacje w poezji ........................ s. 16 zarz¹dzanych i rozwijaj¹cych siê miejscowoœci.
Danuty Agnieszki Kurczewicz
Dobrowolne wp³aty mo¿na przekazywaæ na
Z. W. Okoñ konto bankowe Stowarzyszenia Przyjació³
14. Jase³ka w Paw³owie ............................................ s. 18 Paw³owa - BANK SPÓ£DZIELCZY W CY-
Anna P¹gowska COWIE nr 26-8191-1013-2004-4000-0462-
0001 lub bezpoœrednio do P. Henryki Cie-
15. Wspomnienie. ......................................................... s. 19 chomskiej - Skarbnik stowarzyszenia.
Prof. dr hab. in¿. Stanis³aw KLIN (1941 - 2009) Deklaracja cz³onkowska stowarzyszenia jest
dostêpna na www.pawlow.org.pl.
dr in¿. Wojciech Kiljan
16. K¹cik poetycki ......................................................... s. 20 Zarz¹d SPP

Na stronie tytu³owej zdjêcie: Orkiestra „strzelecka” i „Obrony Narodowej” w Paw³owie, 1937 r.

od lewej: Mieczys³aw Hopaluk, Kazimierz S³awiñski, Pawe³ S³awiñski, Jan S³awiñski, Franciszek Kurczewicz, W³adys³aw Jañczuk,
Leon Pilipczuk, Edward Œmigasiewicz,Henryk Œmigasiewicz, Kazimierz Maciejewski i Jan Kwiatkowski.
 Rok 2009 charakteryzowa³ siê w gospodarce œwiatowej g³êbokim kryzysem ekonomicznym, który
w ró¿nym stopniu dotkn¹³ wiele krajów œwiata, nie tylko tych o s³abej kondycji finansowej, lecz tak¿e
potêgi gospodarcze.
Nie omin¹³ on tak¿e i Polski, co daje siê wyraŸnie odczuæ w
ró¿nych sferach ¿ycia spo³ecznego, a szczególnie boleœnie w
odniesieniu do po³o¿enia coraz liczniejszej grupy obywateli
naszego kraju.
Wprawdzie oficjalne informacje g³osz¹, i¿ Polska jako
jedyny kraj Unii Europejskiej zanotowa³ w 2009 r. nieznaczny
(1,5%) - ale jednak wzrost gospodarczy, co nie stoi - jak siê
wydaje - z odczuciami statystycznego Polaka. Trudno bowiem
pogodziæ deklaracje o wzroœcie gospodarczym z upadaj¹cymi
nieustannie, nieraz kluczowymi zak³adami produkcyjnymi,
wzrostem bezrobocia i narastaj¹cymi oznakami
niezadowolenia spo³ecznego.
Zjawisko kryzysu da³o siê zaobserwowaæ równie¿ na
najni¿szych szczeblach w³adzy i administracji samorz¹dowej,
tj. w gminach. Nie ominê³o ono tak¿e gminy Rejowiec
Fabryczny.
Nie jest intencj¹ autora niniejszej notatki przedstawienie w
ca³oœci za³o¿eñ bud¿etowych gminy na rok 2010, dlatego te¿
ograniczymy siê do zaprezentowania niektórych problemów,
zwi¹zanych nie tylko i wy³¹cznie z Paw³owem.
Szczególn¹ pozycjê w wydatkach bud¿etowych,
przewidzianych na szeroko pojêty rozwój infrastruktury
Paw³owa zajmuj¹ koszty zwi¹zane z budow¹ kanalizacji i
oczyszczalni œcieków w tej miejscowoœci.
Na wstêpie jednak przedk³adamy informacjê jakimi
funduszami dysponowaæ bêd¹ w 2010r. w³adze gminy, tj. wójt i
rada.
Ka¿dy preliminarz bud¿etowy zamyka siê bilansem
dochodów i wydatków. Przewiduje siê, ¿e w 2010r. dochody
gminy wynios¹ 14.076.546 z³, zaœ wydatki 16.027.327 z³, tj.
oko³o 1.950.000 z³ przewy¿sz¹ one wp³aty.
Powstaje zatem pytanie, sk¹d wzi¹æ brakuj¹ce fundusze?
S¹ tu ró¿ne mo¿liwoœci : np. ubieganie siê o dotacje z Urzêdu
Marsza³kowskiego, Unii Europejskiej, a w ostatecznoœci
zaci¹ganie kredytów bankowych.
Jeœli idzie o te ostatnie- informujemy, ¿e np. odsetki od
zaci¹gniêtych w 2009 r. kredytów wynios¹ 38.000 z³.
W bud¿ecie gminy Rejowiec Fabryczny rok 2010,
uchwalonym przez Radê w dniu 29.12.2009r., przewidziano
sumê 3.500.000 z³ (prawie 22% tego¿ bud¿etu) na budowê
oczyszczalni œcieków i kanalizacji w Paw³owie.
W tej kwocie 1.692.000 z³ (48%) stanowi¹ dotacje z Unii
Europejskiej, zaœ pozosta³oœæ- 1.808.000 z³ - (52% wartoœci tej
inwestycji), przewidzianej do realizacji w 2010 roku, pochodzi
ze œrodków w³asnych gminy.
Powa¿n¹ pozycjê w wydatkach bud¿etowych gminy, w
czym równie¿ mieszcz¹ siê koszty, wydatkowane na
funkcjonowanie Zespo³u Szkó³ w Paw³owie, zajmuj¹ oœwiata i
kultura.
I tak koszty utrzymania wszystkich szkó³ na terenie gminy
wynios¹ w 2010 r. 4.612.400 z³ (28.7%) bud¿etu, z czego na
wynagrodzenia dla pracowników przeznaczono 2.793.000 z³
(tj. 17,4%) ogó³u wydatków.
Powa¿n¹ pozycjê po stronie wydatków gminy zajmuj¹
koszty pomocy spo³ecznej, na które zaplanowano 919.380 z³
(5,7%) bud¿etu.
W ramach tej kwoty zabezpieczono utrzymanie oœrodków
pomocy (ok. 408.000 z³) oraz zasi³ki i œwiadczenia w naturze
najbardziej potrzebuj¹cym rodzinom, a tak¿e partycypacjê w
kosztach do¿ywiania uczniów, na które przeznaczono 45.000
z³.
Natomiast na rozwój kultury i ochronê dziedzictwa
narodowego zagwarantowano w bud¿ecie ³¹cznie 272.000 z³, z
czego 138.000 z³ na zabezpieczenie dzia³alnoœci gminnego
Oœrodka Kultury w Paw³owie oraz 30.000 z³. na organizacjê
Jarmarku Paw³owskiego.
Jednak¿e, pomimo oszczêdnego gospodarowania
posiadanymi œrodkami finansowymi, (które zaspokoj¹ tylko
niezbêdne potrzeby), deficyt na rok 2010, jak to ju¿
wspomniano, wyniesie kwotê 1.950.000 z³, czyli oko³o 12%
ca³oœci bud¿etu gminy.
Stanis³aw Lipiñski
 W poprzednim doniesieniu o odkryciu ksiêgi dokumentów
sporz¹dzanych przez ³awê miejsk¹ w Paw³owie w latach 1545-
1640, jedynie marginalnie wspomnia³em o tworzeniu siê
w tym mieœcie œrodowiska rzemieœlniczo - us³ugowego
Obecnie poszerzam ten temat, rzucaj¹c nieco wiêcej œwiat³a na
rozwój garncarstwa, priorytetowej przez parê wieków ga³êzi
rêkodzielnictwa.
Bior¹c pod uwagê fakt, i¿ w szesnastym stuleciu nazwiska
tworzono nierzadko od wykonywanych zawodów i zajêæ
zarobkowych, na tej podstawie mo¿emy z du¿¹ doz¹
prawdopodobieñstwa odtworzyæ je na podstawie analizy
aktów zapisowych.
W roku 1555 wymieniono w jednym z aktów kowala
£ukasza z Siedliszcza, jako mieszczanina paw³owskiego.1
O Pawle Lepiaczu, d³ugoletnim wójcie oraz Matysie
(Macieju)2 i Wojtku Lepiarkach (1556, 1558, 1560, 1564,
1578), domniemanych wytwórcach wyrobów glinianych (Nie
œwiêci garnki lepi¹ - mówi bardzo stare polskie przys³owie)
wiadomo z szeregu aktów.3 Wawrzysz Lepiarek - brat Matysa i
Wojciecha, pojawia siê w dokumentach ³awy w roku 1578.4
Zawód garncarza, wykonywany przez Jana Szyszkê, wymieni³
akt z roku 1606.5
Tworzenie siê œrodowiska zawodowych garncarzy trwa³o
zatem nieprzerwanie co najmniej od po³owy wieku XVI.
Zwieñczeniem tego procesu by³o powo³anie - z du¿¹ doz¹
pewnoœci mo¿emy przyj¹æ zaproponowana tutaj datê - cechu
rzemios³a garczarskiego w roku 1612. Otó¿ akt ³awy s¹dowej
paw³owskiej z dnia 28 marca tego¿ roku wymienia wœród
mieszczan towarzysz¹cych jego spisaniu dwie osoby:
Szymona Ksioka (Krzoka ?) - cechmistrza garncarzy oraz
bogatego Oleszka Szewca. Ujêcie we wspomnianym
dokumencie, dotycz¹cym, dodajmy, sprzeda¿y przez
Wojciecha Kaletkê (zapewne rzemieœlnika zajmuj¹cego siê
szyciem toreb i innej galanterii skórzanej) oraz jego ¿onê
El¿bietê zakupionego wczeœniej ogrodu Janowi Krawcowi,
nazwiska Ksioka z podaniem jego funkcji cechowej
( c e c h m i s t r z g a r n c a r s k i e j o rg a n i z a c j i , c z y l i j e j
przewodnicz¹cy), oznacza, ¿e oto miastu przyby³a wówczas
wa¿na instytucja rzemieœlnicza. Jej status i przywileje
z pewnoœci¹ zosta³y okreœlone w specjalnym dokumencie,
wystawionym przez biskupa rzymskokatolickiej diecezji
che³mskiej w³aœnie w roku 1612. Niestety, jak na razie, nie
odnaleziono oblaty lub innego wiarygodnego na to dowodu.
Orygina³ jego móg³ bowiem sp³on¹æ w latach piêædziesi¹tych
XVII wieku w po¿arze miasta, o którym wzmiankowa³em
w poprzednim doniesieniu. (Na naukow¹ eksploracjê czekaj¹
tak¿e dokumenty posiadane przez Archiwum Kurii
Metropolitalnej w Krakowie, a dotycz¹ce parafii paw³owskiej.
Wierzmy, ¿e dla omawianego zagadnienia s¹ to dokumenty
Ÿród³owe pierwszorzêdnego znaczenia.). Tak wiêc
wspomniany wy¿ej akt kupna-sprzeda¿y jest pierwszym
prawnym œladem istnienia cechu garncarskiego w Paw³owie
ju¿ w marcu 1612 roku. Tak wiêc w roku 2012 paw³owskie
zorganizowane garncarstwo bêdzie obchodziæ 400-lecie
swego istnienia. Zaiste, piêkny jubileusz! Dodajmy, i¿ co
najmniej od roku 1622 mistrzem cechu garncarzy by³ Jan
Szyszka6, prywatnie ojciec Józefa Sitnika (zapewne wytwórcy
sit i innych wyrobów z sitowia). W innym akcie z tego samego
roku wymieniony zosta³ inny fachowiec rzemios³a
garncarskiego - Tymosz Matyjczyk.7
O rozwoju rêkodzielnictwa w Paw³owie mo¿e œwiadczyæ
fakt, ¿e ju¿ w roku 1564, gdy miasteczko liczy³o zaledwie 55
mieszkañców8, przedstawiciele a¿ 12 rodzin wykonywali
ró¿ne zawody rzemieœlnicze, zajmuj¹c siê te¿ upraw¹ roli,
produkcj¹ gorza³ki (3 wytwórnie alkoholu) oraz m³ynarstwem
(2 m³yny w tym jeden korzeczny, a jeden sezonowy).9
Szczególnie zastanawia istnienie a¿ trzech palarni gorza³ki. Z
pewnoœci¹ jedna z nich nale¿a³a do plebana paw³owskiego, co
wynika poœrednio ze znacznie póŸniejszych dokumentów10 i
by³a przeznaczana tak¿e na wyszynk. Dwie pozosta³e,
mieszczañskie, równie¿ pracowa³y na zaspokojenie potrzeb
nie tylko ludnoœci miejscowej, ale tak¿e bli¿szych i dalszych
osad wiejskich. Cotygodniowe targi miejskie przyczynia³y siê
z pewnoœci¹ do reklamy trunku (musia³ on mieæ ju¿ wówczas
ustalon¹ markê). Mimo, i¿ brak jest bezpoœrednich dowodów,
to trudno zak³adaæ, ¿e sprzeda¿ gorza³ki prowadzono w
prywatnych domach. Istnienie karczmy w Paw³owie nasuwa
siê samo - mog³a ona nale¿eæ do miejscowego plebana.11
Niewykluczone, ze gorza³kê zaczêto z czasem woziæ (w
beczu³kach) tak¿e na targi do Siedliszcza. Bednarstwo,
aczkolwiek doœæ póŸno w aktach ³awy miejskiej potwierdzone
(o czym wzmianka ni¿ej), równie¿ mia³o niez³y rynek zbytu.
Zaradnoœæ mieszczan oraz wykorzystanie po³o¿enia
Paw³owa na rozwidleniu ró¿nych dróg (goœciñców) tj.
lubelskiego, che³mskiego i krasnostawskiego, a tak¿e po³¹czeñ
lokalnych z Wol¹ Kañsk¹, Krzywowol¹, Rejowcem, Lisznem,
Bezkiem, i innymi pobliskimi miejscowoœciami, pozwala³y na
rozwój handlu wyrobami rzemieœlniczymi. Organizowane
w ka¿dy pi¹tek targi, z pewnoœci¹ aktywizowa³y zawodowe
¿ycie paw³owian (przedmiejski £yszcz traci³ ju¿ wówczas
status odrêbnej jednostki osadniczej). Dlatego wzrost liczby
rodzajów us³ug rzemieœlniczych by³ tylko kwesti¹ czasu.
Ale wróæmy do zasadniczego tematu rozwa¿añ.
Niektóre akty wspominaj¹ o Wawrzyñcu i Jakubie
Pstr¹gach (1556)12, których nazwisko kojarzy siê nieodparcie z
rybo³ówstwem (tym bardziej, ¿e w najbli¿szej okolicy miasta
p³ynê³a rzeczka oraz znajdowa³ siê staw rybny). Z kolei
Walenty Bartnik13 - to z pewnoœci¹ stró¿ barci w miejscowych
d¹browach, specjalizuj¹cy siê w wybieraniu miodu
z pszczelników na rzecz dworu paw³owskiego. Jego ¿ona Zofia
prowadzi³a w mieœcie kram14, byæ mo¿e sprzedaj¹c w nim bardzo rzadko.
tak¿e produkty pszczele. Jan Sytnik Stary (1629) natomiast - to Oprócz wytwórstwa przedmiotów u¿ytkowych zajmowano
domniemany wytwórca miodów pitnych, mo¿e tak¿e nalewek siê tak¿e produkcj¹ ¿ywnoœci przetworzonej. Przyk³adem by³
na tych miodach. Nieznany z imienia kramarz by³ w roku 1578 ubój zwierz¹t i wyrób przetworów miêsnych, czym móg³
posiadaczem folwarku, prowadzi³ wiêc zatem równie¿ zajmowaæ siê m.in. Artym RzeŸnik (1607)30.
dzia³alnoœæ rolnicz¹. Marka Œlusarza15 i Iwaszka Szewca Zawód szklarza pojawi³ siê w Paw³owie na pocz¹tku wieku
wymieniaj¹ zapisy z roku 156016, oraz póŸniejsze (1583). XVII (1611); wykonywa³ go Charko Dybka31. Mog³o siê to
Nazwiska Paw³a Szewca z roku 158717, Paska i Jarmo³a wi¹zaæ z rozwojem mieszkalnictwa, wynikaj¹cego
Szewców utrwali³y akty ³awy s¹dowej z roku 161018, natomiast z naturalnego przyrostu ludnoœci. M³ynarzem miejskim by³
Stanis³awa Kuœnierza, by³ego mieszkañca Czu³czyc oraz Jana, wówczas Matys Mielnik32, po nim zaœ prawdopodobnie
byæ mo¿e jego syna - z lat 1555 i 155619. Marka Œlusarza Janaszek z ¿on¹ Tacz¹. Po œmierci m³ynarza, mlewniki przejêli
wpisano do aktu w roku 158320, natomiast Andruch Œlusarz jego syn Dani³o i wnuk Nil33 Natomiast w roku 1626 jeden z
zosta³ wymieniony w roku 1611, co oznacza, i¿ ten typ us³ug, aktów odnotowa³ Stanis³awa Kucharza, co sugerowa³oby, ¿e
podobnie jak us³ugi kowalskie21, mia³ w Paw³owie ci¹g³¹ byæ mo¿e zatrudniony by³ w kuchni plebañskiej. Z kolei o
tradycjê (o nieboszczyku Wawrzyñcu - kowalu mamy zapis z istnieniu rzemios³a bednarskiego œwiadczy zapis z koñca roku
roku 158822). 1626 o sprzeda¿y a¿ trzech folwarków przez Jana Bednarza34.
O tym jak intratny musia³ byæ zawód szewca, œwiadczyæ Œwiadczy to o znacznej, jeœli nie wyj¹tkowej, zamo¿noœci
mo¿e zapis z roku 1611, wymieniaj¹cy Oleszka ¯elaka jako wytwórcy beczek i klepek.
bogatego mieszczanina (1611)23. Jakuba Kaletê i Stanis³awa Ju¿ ten krótki rys o pocz¹tkach rzemios³a paw³owskiego
Rymarza - ³awnika paw³owskiego, zapewne zajmuj¹cych siê pokazuje, i¿ rozwija³o siê ono wielokierunkowo i - jak mo¿na
wyrobem artyku³ów skórzanych, wymienia³y kolejno akty z suponowaæ - przynosi³o niema³e dochody. Uzupe³niane przez
roku 159824 i 160625. Stanis³aw Rymarz bra³ udzia³ w uprawy rolne oraz hodowlê zwierz¹t domowych (wo³y, krowy,
posiedzeniach ³awy tak¿e w latach nastêpnych. kozy, konie, trzoda chlewna), pozwala³o na rozwój miasta i
O istnieniu miejscowego tkactwa i krawiectwa mog¹ wzrost pomyœlnoœci jego mieszkañców.
œwiadczyæ nazwiska tkacza Augustyna z roku 159026 Jakuba
Dr Marian Janusz Kawa³ko
Tkacza z 1600 roku27 oraz Jana Krawca z roku nastêpnego.28
Tkacz Augustyn zapewne nieŸle prosperowa³, skoro w
rzeczonym roku 1590 zakupi³ by³ dom z dzia³k¹ siedliskow¹
(ogrodem) za dwadzieœcia dwie grzywny29, instaluj¹c siê w 1
WBPL, Ksiêga miasta Paw³owa (dalej jako KmP), ks. 17/4, k. 10, 26.
2
Ibidem, k. 15v, 16v, 30.
Paw³owie na dobre. Z kolei Jan Krawiec odkupi³ w 1606 r. od 3
Ibidem, k. 11v, 12, 14, 23v, 50, 53v itd.
Miko³aja Kuœnierza ogród - po³o¿ony przy drodze do Liszna - 4
Ibidem, k. 49v.
5
Ibidem, k. 116.
zapewne z przeznaczeniem pod zabudowê. Obrót 6
Ibidem, k. 141.
nieruchomoœciami nasili³ siê w mieœcie w³aœnie w latach 1605- 7
Ibidem.
8
Miasta polskie w tysi¹cleciu (red. M. Siuchniñski), t. 2, Wroc³aw 1965, s. 743.
1607 i 1610-1613, potem zaœ z pocz¹tkiem lat dwudziestych i 9
Archiwum G³ówne Akt Dawnych (dalej jako AGAD), Archiwum Skarbu Koronnego (dalej jako
trzydziestych XVI wieku, co oznacza doϾ intensywny, 10
ASK), Dz. I. ks. 37, Regestrum Exactonis…, k. 584v.
M.J. Kawa³ko, Rejowiec, jego okolice i w³aœciciele w latach 1531-1869, Lublin 2009, s. 430.
aczkolwiek nierównomierny, rozwój miasta i przechodzenie Prawdopodobnie dlatego jeden z proboszczów oko³o roku 1824 upomnia³ siê u biskupa, na mocy
od gospodarki rolniczo-rzemieœlniczej ku gospodarce typowo dawnej erekcji, o mo¿liwoœæ otwarcia karczmy, w której szynkowana by³aby gorza³ka wytwarzana
w plebañskiej palarni; ibidem.
rzemieœlniczo-us³ugowej. 12
WBPL, KmP, k. 15v.
13
Ibidem, k. 22v, 34v, 36.
Jak bardzo paw³owianie starali siê byæ samowystarczalni i 14
Ibidem, k. 36.
samodzielni w prowadzeniu interesów handlowych mo¿e 15
W 1598 r. wystêpowa³ jako ³awnik; ibidem, k. 95v.
16
Ibidem, k. 27v-28. Iwaszko jako szewc paw³owski wzmiankowany by³ te¿ w roku 1579.
œwiadczyæ przyk³ad che³mskiego ¯yda - Moszka. Kupi³ on 17
Ibidem, k. 67.
mianowicie w maju roku 1622 w Paw³owie ogród, czyli dzia³kê 18
Ibidem, k. 120v, 121; przewijaj¹ce siê w czasie nazwisko Szewca oznacza, i¿ tak¿e zawód szewski
odznacza³ siê ci¹g³oœci¹ miêdzypokoleniow¹.
siedliskow¹ przy rynku i pobudowawszy na niej szybko dom, 19
Ibidem, k. 7, 8.
zapewne z myœl¹ rozwoju kupiectwa lub poœrednictwa w 20
Ibidem, k. 63-63v.
21
Nazwisko £ucza Kowala - ³awnika przysiêg³ego wymienia³y akty z roku 1611; ibidem, k. 122-123.
sprzeda¿y wyrobów rêkodzielniczych (domyœlnie: wyrobów 22
Ibidem, k. 69v-70.
garncarskich i pokrewnych), zby³ ca³¹ nieruchomoœæ ju¿ w 23
Ibidem, k. 123v.
24
Ibidem, k. 96v.
czerwcu roku nastêpnego. Od tamtej pory a¿ do koñca 25
Ibidem, k. 115. W tym samym roku pojawi³o siê tak¿e nazwisko Krzysztofa Korzucha.
analizowanego okresu (rok 1640) ¿aden inny starozakonny nie 26

27
Ibidem, k. 73v-74v.
Ibidem, k. 100-100v.
pojawi³ siê ju¿ w miasteczku biskupim. Okaza³o siê, ¿e dla 28
Ibidem, k. 102v.
wyznawców wiary moj¿eszowej nie ma w nim dobrej 29

30
Ibidem, k. 74v.
Ibidem, k. 116v.
atmosfery. Dopuszczanie osób z zewn¹trz do wewnêtrznego 31
Ibidem, k. 122.
32
rynku us³ug handlowych i rêkodzielnictwa - jak wynika z 33
Ibidem, k. 122v-123.
Ibidem, k. 144v.
zapisów ³awy miejskiej - zdarza³o siê naówczas i póŸniej 34
Ibidem, k. 153v.
 Id¹c œladem artyku³u zamieszczonego w „G³osie
Paw³owa” nr 10, w analizowanych z lat 1611- 1811 ksiêgach
miasta Paw³owa ustalono, ¿e w pocz¹tkach drugiej dekady
XVII w miastem zarz¹dza³ wspólnie z rajcami burmistrz Hryæ
Ko³acz.
Nale¿y stwierdziæ z du¿¹ doz¹ prawdopodobieñstwa, i¿
by³ to z pochodzenia Rusin, gdy¿ w owym czasie przewa¿a³a
na tych terenach nap³ywowa ludnoœæ rusiñska. Ludnoœæ ta, jak
równie¿ Wo³osi stanowili podstawowe zamieszkuj¹ce Ziemiê
Che³msk¹ skupiska narodowoœciowe.1
Celem niniejszego artyku³u jest próba ustalenia
genealogii niektórych rodów paw³owskich z zachowaniem
ci¹g³oœci, pocz¹wszy od wzmianek odnotowanych w
dokumentach archiwalnych z lat 1611-1811 a¿ po
wspó³czesnoœæ. Potomkowie tych rodów mieszkaj¹ nadal w tej
miejscowoœci. Nale¿y tu zaznaczyæ, i¿ zazwyczaj pierwotne
brzmienie niektórych nazwisk mieszczan paw³owskich by³o
odmienne od form istniej¹cych obecnie. Mo¿na
domniemywaæ, i¿ stan taki wynika³ z kilku przyczyn, spoœród
których nale¿y wymieniæ na przyk³ad gwarowe, lokalne miana,
wywodz¹ce siê z zawo³añ, jak: Kozio³, Kosz, Biegan,
wykonywanych zawodów, takich jak: Bednarz (potomek
Bednarczuk), Mielnik (potomek Mielniczuk) itp.
Nie mo¿na równie¿ wykluczyæ, i¿ przy ówczesnym stanie
wiedzy, a zw³aszcza umiejêtnoœci w spisywaniu danych - jak
byœmy to dzisiaj powiedzieli - osobowych - niektórzy pisarze
miejscy, jako jedyni posiadaj¹cy w ca³ym mieœcie (poza
duchownymi) tê sztukê, po prostu przeinaczali pierwotne
brzmienie niektórych nazwisk lub zapisywali je ze s³uchu.
Zachowane do wspó³czesnoœci fragmenty ksi¹g
miejskich Paw³owa, na których oparto zawarte w artykule
informacje mieszcz¹ siê w cezurze czasowej zamkniêtej
datami 1611-1811. Zapisy w nich zawarte informuj¹, i¿ w
dalszym ci¹gu burmistrzowie wspierani byli w zarz¹dzaniu
miastem przez rajców a ³awê s¹dow¹ uzupe³niali wójtowie
wraz z ³awnikami.
Ksiêgi te zawieraj¹ niestety pewne braki w ci¹g³oœci
opisywanych dziejów i zdarzeñ. Z³o¿y³o siê na to wiele
przyczyn, takich jak: zniszczenia dokonane w czasie wojen,
po¿ary miejscowoœci lub tak¿e brak nale¿ytej dba³oœci w ich
przechowywaniu. Analizuj¹c powy¿sze ksiêgi ograniczono siê
celowo do przedstawienia historii tych rodów mieszczan
paw³owskich, których potomkowie zamieszkuj¹ osadê
wspó³czeœnie. Niekiedy brzmienie nazwisk niektórych z tych
rodów przechodzi³o pewn¹ ewolucjê, a czêœæ z nich
przekszta³cano na rdzennie polskie, dodaj¹c do pierwotnej
wersji koñcówki „- ski” lub „- cki”.
Do najczêœciej spotykanych w w/w ksiêgach nazwisk
zarówno patrycjatu jak i pozosta³ych mieszczan paw³owskich,
nale¿¹ miêdzy innymi nastêpuj¹ce rody: Koszów - odnotowane
w latach 1619-1808, Koz³ów (niekiedy zapisywano
Koz³owskich) 1749-1808, Bieganów (póŸniej Bieganowskich)
1747-1805, Bi³anów (wspó³czeœnie prawdopodobnie
Bie³añców) 1747-1806, Szokaluków (inne brzmienie Szoka³,
Szoka³a, Szuka³a, Szokaliñski) 1689-1810, Wanarskich 1750-
1810, Postu³¿yñskich (obecnie Postu¿yñskich) 1747-1806,
Papirniów (Papierniów) 1689-1779, Kopciów (dziœ zapewne
Kopciewiczów) 1757-1800, W³adyków (£adyków,
£adyckich) 1687-1806, Cichomskich (dzisiaj Ciechomskich)
1755-1808, Rzepeckich 1782-1805, S³awiñskich 1749-1808,
Derezuyków (pisownia oryginalna - obecnie Derezulków)
1785-1811, Kieydów (dziœ Kiejdów) 1788-1799, Dudków
1755-1802, Klinów 1804- 1806 oraz Sawickich 1800-1802. 2
Niektóre z tych rodów odnotowane by³y ju¿ w wieku XVI-
tym. Sporadycznie w ksiêgach miejskich Paw³owa z uprzednio
wymienionego okresu, wystêpuj¹ równie¿ nazwiska przodków
¿yj¹cych wspó³czeœnie rodzin paw³owskich takich, jak:
Jakubowskich, Zawiœlaków, Wojtalewiczów, Rokickich,
Gr¹dkowskich, Matwiejuków. 3
Gwoli wyjaœnienia nale¿y powiedzieæ, i¿ zdecydowana
wiêkszoœæ zapisów w tych¿e ksiêgach dotyczy spraw
maj¹tkowych - g³ównie obrotu ziemi¹, sporadycznie zaœ
wystêpuj¹ tam¿e zapisy testamentów oraz intercyzy. Podczas
spisywania aktów kupna - sprzeda¿y pos³ugiwano siê utartymi
formu³ami, zaczynaj¹cymi siê zwykle od s³ów: „Przed
urzêdem miejskim paw³owskim i (tu nazwisko aktualnego
burmistrza, zwykle tak¿e rajców),4 b¹dŸ te¿: „Dzia³o siê to w
Paw³owie przy urzêdzie miejskim paw³owskim przy (tu
nazwisko burmistrza)5 lub: „My urz¹d paw³owski bêd¹c
przytomni temu uczynionemu zapisowi podpisujemy siê
znakiem krzy¿a œwiêtego”6 itd.
Nale¿y wspomnieæ, i¿ na przestrzeni analizowanych w
latach 1611-1811 dziejów miasta Paw³owa, nie stwierdzono
poza jednym przypadkiem, by ktokolwiek z ówczesnych
burmistrzów i rajców podpisywa³ siê imieniem i nazwiskiem.
Zazwyczaj w miejsce podpisu stawiano krzy¿yk (czasem
nawet trzy). Jedyny raz, a mia³o to miejsce, kiedy to, jak
wynika z zapisu miasto sprzeda³o cz¹stkê folwarku niejakiemu
Romanowi Barczukowi (Marczukowi?) za z³p 13 - jeden z
rajców z³o¿y³ pod dokumentem podpis „swojo renko w³asno”
(pisownia oryginalna).7 Napotkano równie¿ zapis g³osz¹cy, i¿
urz¹d miasta Paw³owa „Przyciœniêty bêd¹c gwa³town¹
potrzeb¹” sprzedaje ogród „Aby pusto nie le¿a³” za 70 z³p
Janowi Postu³¿yñskiemu z ¿on¹ Mariann¹ z Koszów, za który
to ogród miasto p³aci³o - jak to wyra¿ono „podatek
monarchiczny” oraz do skarbu biskupiego. 8
W œwietle tej ostatniej informacji nale¿y wnosiæ o
ówczesnym ubóstwie kasy miejskiej .Trzeba równie¿
wyjaœniæ, ¿e pojêcia takie jak ogród czy folwark mia³y w
opisywanym okresie zupe³nie inne ani¿eli obecnie znaczenie.
Ogrodem bowiem nazywano pole, zaœ folwarkiem
gospodarstwo rolne.
Niezwykle trudne a wrêcz niemo¿liwe do ustalenia z
treœci zapisów poczynionych w ksiêgach miejskich jest
okreœlenie lokalizacji i obszaru dzia³ek, bêd¹cych
przedmiotem transakcji. Oto kilka przyk³adów:
„Pospólstwo miasta Paw³owa dajem ogród za „uroczyskiem
czeczerowskim (?) Anastazji Ga³anisze”(imiê wówczas bardzo
popularne).9
„Urz¹d miasta Paw³owa sprzedaje temu Micha³owi
Koz³owskiemu czwart¹ czêœæ ogrodu za dwie msze œwiête.” 10
„…Jan Koszuk sprzedaje Micha³owi Barczukowi
(Marczukowi?) ogród poczynaj¹c od goœciñca che³mskiego, z
drugiej strony od Stacha Koszuka”. 11
„Bazyli Kunicki kupuje ogród od Todorego Bi³ana le¿¹cy od
miedzy szkoliñskiej a z drugiej strony od goœciñca
krasnostawskiego a koñcz¹cy siê po ogród cerkiewny” 12
„Urz¹d miasta Paw³owa - …przedaliœmy ³¹kê pust¹ na Wiel-
kim Bilsku na dwa kosarze Franciszkowi Wanarskiemu”. 13
Takie oto oraz podobne sformu³owania zawarte s¹ w
zasadzie w ka¿dym dokumencie, stanowi¹cym akt w³asnoœci.
Na ich podstawie mo¿na wysnuæ kilka nastêpuj¹cych
wniosków, a mianowicie: o istnieniu w czasie spisywania aktu
lub w przesz³oœci szko³y oraz to, i¿ mieszczanie paw³owscy
byli ludŸmi wolnymi, gdy¿ jako tacy mogli posiadaæ w³asn¹
ziemiê i swobodnie ni¹ dysponowaæ. Czêsto w zapisach,
dotycz¹cych sprzeda¿y ³¹ki okreœlano jej area³ liczb¹ dniówek
niezbêdnych do jej wykoszenia na przyk³ad „na kosarzy dwa”.
Stwarza to wiele w¹tpliwoœci dotycz¹cych miêdzy innymi
d³ugoœci dnia pracy, mo¿liwoœci fizycznych kosiarza, stanu
sprzêtu (a wiêc kos) oraz jakoœci porostu runi ³¹kowej.
U schy³ku XVIII i na pocz¹tku XIX wieku w treœci
zapisów dotycz¹cych aktu kupna - sprzeda¿y, spotyka siê
niekiedy próby zwi¹zane z przybli¿onym okreœleniem
wielkoœci dzia³ek, bêd¹cych w obrocie handlowym.
Tak na przyk³ad „wielebny ksi¹dz Tomasz
£aszkiewicz - paroch „ritus graeci” - (obrz¹dku greckiego),
zakupi³ czêœæ ogrodu „na dwa dziesiêcia ³okci szerokoœci” od
Jakuba Kardaszyñskiego i jego ¿ony Teresy z Bieganów”.14
Inny zapis g³osi, i¿ magistrat (okreœlenie u¿yte po raz pierwszy)
miasteczka Paw³owa, przeprowadzi³ licytacjê ogrodu
po³o¿onego „od wschodu przy cmentarzu koœcio³a
paw³owskiego, od zachodu rynku miejskiego, od po³udnia
Jakuba Sawickiego, od pó³nocy od ulicy plebañskiej, o
wymiarach 175x55 ³okci. Cenê wywo³awcz¹, wynosz¹c¹ 20
rubli srebrem wylicytowa³ i uzyska³ zgodê na intromisjê
Stanis³aw (?) Ró¿ycki.” 15
Tematem wiod¹cym, zgodnie z tytu³em niniejszego
artyku³u ma byæ przedstawienie dostêpnych w analizowanych
ksiêgach miejskich Paw³owa dziejów niektórych jego rodów,
odszukanych w latach 1611- 1811 .
Wy m i e n i o n e u p r z e d n i o r o d y p o s t a n o w i o n o
zaprezentowaæ w uszeregowaniu chronologicznym,
poczynaj¹c od przedstawiciela danego rodu, którego nazwisko
odnaleziono w najwczeœniejszych zapisach studiowanych
ksi¹g. Zapis taki nale¿a³ do Jadama Kosza (pisownia
oryginalna), którego wymieniono w dniu 22 maja 1619 roku
jako burmistrza miasta.16 Prawdopodobnie na skutek bli¿ej
nieznanych i trudnych do zweryfikowania przyczyn, wœród
których nale¿y domniemywaæ zniszczenie dokumentów z
powodu spalenia lub zatarte, niewyraŸne pismo, nie trafiono na
nazwisko Kosz, a¿ do dnia 22 kwietnia 1721 roku. Zapis
zawarty w ksiêdze miejskiej Paw³owa informuje, ¿e
burmistrzem by³ wówczas Wawrzyniec Kosz, zaœ jako rajców
wymienia siê Hrehorego Berecha, Bart³omieja Tymocha,
Micha³a Kornycha, Hrehorego Marmoluka, i co budzi
szczególne zainteresowanie, a nawet zaskoczenie, w spisie tym
znajdujemy nazwisko Michaliny Klimiuk.17 Jest to tym
bardziej intryguj¹ce, gdy¿ pozycja kobiet w omawianym
czasie nie by³a w spo³eczeñstwie zbyt wysoka. Nale¿y
mniemaæ, i¿ Michalina Klimiuk wywodzi³a siê albo z
najbogatszej warstwy paw³owskich mieszczan, b¹dŸ te¿
reprezentowa³a nieznane walory, predystynuj¹ce j¹ do
piastowania eksponowanych stanowisk w mieœcie. Ten¿e
Wawrzyniec Kosz zapisa³ swemu starszemu synowi „przy
ludziach godnych wiary” pó³ folwarku.18 Jak to ju¿ uprzednio
wspomniano, pisarze miejscy, a by³ nim wtedy Jan Stroszwicz
(?), doϾ dowolnie interpretowali brzmienie nazwisk
wspó³mieszkañców, o czym œwiadczy fakt, i¿ rajca miejski Jan
Kosz zapisywany jest w pochodz¹cych z tego samego okresu
dokumentach jako Koszuk.19 Nazwisko Jêdrzej Koszuk
widnieje tak¿e w zapisie o sprzedaniu Grzegorzowi
Kopciewiczowi ogrodu za 13 z³p., ci¹gn¹cego siê „od dwora a
koñcz¹cy po granicê Borysa Micha³a”. 20
Datowany na 6 czerwca 1793 roku zapis w ksiêdze miasta
Paw³owa g³osi, i¿: „My urz¹d paw³owski bêd¹c przytomni
temu uczynionemu zapisowi podpisujemy siê znakiem krzy¿a
œwiêtego - Jadam S³awiñski instygator miejski (oskar¿yciel
publiczny w dawnej Polsce - obecnie prokurator), Jan £adycki
- pisarz miejski, Piotr Szuka³a - landwójt,£ukasz Kosz z ¿on¹
Kseni¹ zapisuje sobie i dzieciom swoim po œp. panu Piotrze
Szukale wiecznymi czasy w aktach miejskich Paw³owa po³owê
P³uski, czêœæ ogrodu pod Dêbem i ma³¹ czêœæ ³¹ki na Ma³ym
Bilsku, której to po³owa P³uski i ³¹ki na kosarza zapisujê sobie
na wieczn¹ potrzebê i wieczne u¿ywanie ze wszystkim prawem
i wszystkimi wolnoœciami brania i u¿ywania z tych po³owy
³¹ki”…21 £ukasz Kosz wymieniony by³ ponownie w ksiêdze
miejskiej pod dat¹ 27 lutego 1808 roku, kiedy to dokonano w
niej zapisu nastêpuj¹cej treœci: dzia³o siê to w Paw³owie 27
lutego 1808 roku przy urzêdnikach i ca³kowitym
zgromadzonym pospólstwie sukcesorowie œp. £ukasza Kosza -
Grzegorz Rokicki, Micha³ Szokaluk jako to siebie jako i
spadaj¹c¹ czêœæ na Grzegorza Puczkiewicza (?)” -
zobowi¹zani zostali do sp³aceni cerkwi paw³owskiej z³p.36.22
Nazwisko Kosz, tym razem Wojciech odnotowano jeszcze
trzykrotnie - najpierw jako sprzedaj¹cego ³¹kê Piotrowi
Szoka³owi za 20 z³ „dobrej monety i liczby polskiej”, pod dat¹
17 grudnia 1799 roku, a nastêpnie w dniu 20 stycznia 1800
roku, kiedy to Wojciech Kosz sprzeda³ na P³uskach pole (a nie
ogród) ksiêdzu Bazylemu £awrynowiczowi, dziekanowi
siedliskiemu (?), a jednoczeœnie parochowi cerkwi
paw³owskiej za 70 z³p.23 Kilka lat póŸniej Wojciech Kosz
wymieniony by³ ju¿ jako wójt24, uczestnicz¹cy w transakcji
sprzeda¿y ³¹ki na Ma³ym Bilsku, nabytej przez Daniela
Derezuykê od Wojciecha Dorywczyñskiego.
Wielu protoplastów wspó³czesnych rodów paw³owian
ju¿ przed kilkoma wiekami piastowa³o wysokie urzêdy w
mieœcie. W paw³owskich ksiêgach miejskich znajdujemy
nazwiska nastêpuj¹cych burmistrzów:
Wojciech W³adyka (£adycki) w latach -1687-1688 i 1698
Hryæ Szokaluk -1696
Stefan Szokaluk -1747
Stefan Cichomski (Ciechomski)- 1755-1759
Wojciech Cichomski (Ciechomski) -1776
Jan Derezuyka (Derezulka) -1788-1790
Bart³omiej W³adyka (£adycki) -1788
Piotr Szuka³a (Szokaluk)- 1786 i 1793
Stefan Biegan (Bieganowski) -1797
Jan Kozio³ -1798
Bazyli Kieyda (Kiejda) - 1799
Micha³ Rzepecki -1802 - 1804
Franciszek Klin - 1806
Jan Koz³owski (Kozio³ ) -1808 25
Historia dopisa³a zapewne wiele wydarzeñ z ¿ycia miasta
ale jest to temat dla nastêpnych badaczy. Artyku³ niniejszy
stanowi jedynie skromny przyczynek do dziejów zas³u¿onych
niektórych rodów paw³owskich, dalsza ich prezentacja bêdzie
ujêta w szerszym opracowaniu w monografii miasta Paw³owa ,
która jest przygotowywana przez zespó³ autorów.
Powodzenie tego przedsiêwziêcia bêdzie zale¿a³o od
zgromadzenia niezbêdnych œrodków finansowych, w zwi¹zku
z tym liczymy na sponsoring ze strony potomków rodów
paw³owskich (i nie tylko), zamieszkuj¹cych od wieków tê
miejscowoœæ, jak równie¿ rozsianych po ca³ym œwiecie.
Stanis³aw Lipiñski
1
M. J. Kawa³ko, Rejowiec. Jego okolice i w³aœciciele w latach 1531-1869, Lublin, 2009;
2
Archiwum Pañstwowe w Lublinie (APL), Ksiêgi Miasta Paw³owa (KMP), tom I i II, sygn. 1108854
i 110885;
3
Jest 16 maja 2009 r. Trudno dostêpn¹ drog¹ (od dawna
nieu¿ywan¹) docieram na prowincjê Paw³owa. Znajdujê siê w
miejscu poroœniêtym krzewami, traw¹ i chwastami. Z zaroœli
wystaj¹ ciemne, drewniane ko³ki i po³amane sztachety - to
szcz¹tki ogrodzenia. Przedzieram siê przez pokrzywy. Docieram
do ziemnego usypiska. Wejœcie do œrodka jest czêœciowo
zawalone, zaroœniête. Z drugiej strony widok nie lepszy a dojœcie
nawet trudniejsze. Jest to „horn” - piec garncarski, a raczej jego
pozosta³oœci. „Kiedyœ to miejsce têtni³o ¿yciem” - opowiadali
mieszkañcy wsi. Tutaj paw³owscy garncarze wypalali swoje
wyroby. Piec funkcjonowa³ na okr¹g³o.
Horn - s³owo zapomniane
Przed 1939 r. w Paw³owie czynnych by³o 114 garncarzy.
Wyroby swe rozwozili po jarmarkach do bli¿szych i dalszych
miast i miasteczek. Stosowano tu tradycyjne piece garncarskie
zwane hornami. Zbudowane z kamienia wapiennego, dwudzielne,
le¿¹ce. Horn to najstarszy, najbardziej archaiczny typ pieca, gdzie
indziej poza Paw³owem ma³o spotykany. Jeszcze kilka lat wstecz
takich pieców, pracuj¹cych pe³n¹ par¹, by³o tutaj piêæ. Dziœ
pozosta³y po nich tylko œlady.
Tradycja zanika

4
Ibidem; M³odzi ludzie nie chc¹ kontynuowaæ garncarskich tradycji
KMP 29.09.1755 r.;
5
Ibidem, 29.09.1775 r.;
Paw³owa. Nie ucz¹ siê robienia garnków ceramicznych. Choæ
6
Ibidem, 6.06.1793, k. 60; obecne piece niczym nie przypominaj¹ hornów a praca w glinie
7

8
Ibidem, 3.05.1756 r., k.277; jest l¿ejsza i przyjemniejsza nie ma chêtnych do nauki tego
KMP, 22.03.1806 r., k. 108;
9
Ibidem, 12.01.1749 r., k. 246; zawodu. A mo¿e warto, przecie¿ „ nie œwiêci garnki lepi¹”.
10
Ibidem, 13.03.1756 r., k. 285;
11
Ibidem, 23.04.1753 r.; Monika Kosz
12
Ibidem, 30.01.1773 r.;
13
Ibidem, 11.03.1793 r., k. 62 uczennica
14

15
Ibidem, KMP t. II 22.03.1773 r., k. 65; Zespo³u Szkó³ Paw³owie
Ibidem, 10.08.1801 r., k. 127;
16
Ibidem, APL, KMP, k. 100;
17
Ibidem, k. 211; Reporta¿ „ Horn w Paw³owie” (tytu³ pochodzi od redakcji) zaj¹³ II
18

19
Ibidem, k. 218; miejsce zespo³owe (zespó³ w sk³adzie: Karolina Klin, Patrycja
Ibidem, 22.03.1756 r., k. 284;
20
Ibidem, k. 247;
Cechmistrzuk i Monika Kosz - uczennice II klasy ZS w Paw³owie)
21
Ibidem, k. 60; w konkursie na reporta¿ adresowany do m³odzie¿y gimnazjalnej i
22
Ibidem, k. 123; ponadgimnazjalnej, zorganizowany z okazji II Zlotu Mi³oœników
23
Ibidem, k. 89;
24
Ibidem, 15.07.1806 r., k. 112; Twórczoœci Ryszarda Kapuœciñskiego w Paw³owie w dniach 28-30
25
APL, KMP tom I i II, sygn. 110884 i 110885 maja 2009 r.
Redakcja

Prezentacja ksi¹¿ki M. J. Kawa³ko

REJOWIEC
Jego okolice i w³aœciciele w latach 1531 - 1869
To obszerne dzie³o naukowe wydane w 2009
roku powsta³o w wyniku kilkuletniej penetracji
archiwów pañstwowych i koœcielnych oraz szeregu
trudno dostêpnych, unikalnych publikacji. Stanowi
ono pioniersk¹ pracê, obrazuj¹c¹ odleg³e i
nieznane dotychczas dzieje bliskiej nam ziemi
rejowieckiej.
Autor z niezwyk³¹ dociekliwoœci¹ i starannoœci¹
przekaza³ ogromny potencja³ wiedzy o regionie.
Dokona³ tak¿e przewartoœciowania niektórych twierdzeñ, uwa¿anych
dotychczas za prawdê historyczn¹.
Wprawdzie g³ównym przedmiotem badañ by³ klucz rejowiecki,
tym niemniej ksi¹¿ka Mariana Janusza Kawa³ko zawiera szereg
cennych informacji, dotycz¹cych Paw³owa, który jako siedziba
parafii rzymskokatolickiej obejmowa³ w pewnym okresie czasu m. in.
miasto Rejowiec.
Studiuj¹c z uwag¹ w/w dzie³o napotkano w ponad
szeœædziesiêciu przypadkach cenne wzmianki, b¹dŸ wiadomoœci
niepublikowane dotychczas z przesz³oœci Paw³owa, obalaj¹c
niekiedy powielane dotychczas mity.
Autor z benedyktyñsk¹ wrêcz skrupulatnoœci¹ rejestrowa³ w
najdrobniejszych szczegó³ach dzieje i wydarzenia w opisywanej
epoce, tworz¹c w sugestywny sposób atmosferê w³aœciw¹
opisywanym czasom.
Bogactwo danych faktograficznych, oparte na wnikliwym
analizowaniu i porównywaniu dostêpnych Ÿróde³, daje pe³n¹
gwarancjê autentycznoœci prezentowanych w ksi¹¿ce informacji.
Dzie³o M. J. Kawa³ko stanowi nie tylko powa¿n¹ pozycjê
naukow¹ w historiografii opisywanych ziem, lecz równie¿ jest
bogatym Ÿród³em wiedzy dla szerokiego krêgu odbiorców -
historyków, regionalistów oraz wszystkich tych, którym s¹ bliskie
dzieje w³asnej okolicy.
Wartoœæ ksi¹¿ki zosta³a doceniona przez gremia naukowe
UMCS w Lublinie, nadaj¹c¹ Autorowi stopieñ doktora nauk
historycznych.
Z satysfakcj¹ informujemy tak¿e naszych Czytelników, i¿
dr Marian Janusz Kawa³ko przyj¹³ odpowiedzialn¹ rolê opiekuna
naukowego zespo³u autorów, przygotowuj¹cych monografiê miasta
Paw³owa.
Dziêki tej inicjatywie i rozpoczêtym ju¿ wstêpnym pracom,
Paw³ów odzyska nale¿n¹ mu to¿samoœæ historyczn¹, na jak¹ na
przestrzeni swych dziejów niezaprzeczalnie zas³u¿y³.
Stanis³aw Lipiñski
Tureccy, Firlay, Ray -
Szlachta to hej, hej
Struœ, Czy¿, Kos - Polacy
Ludzie to s¹ nie ptacy
(autor nieznany, XVIII w.)
W pocz¹tkach kszta³towania siê pañstwowoœci do XIII w.
Do identyfikacji wystarczy³o imiê nadane lub chrzestne.
Jednak w wieku XIV zaczêto gromadziæ przy imieniu
dodatkowe dane: miejsce zamieszkania, zawód, urz¹d, cechy
charakteru itp.
Wiek XV charakteryzuje nadu¿ywanie -y w nazwiskach
rycerskich. Z czasem niemieckie von(z) zamienia siê w polskie
-ski, cki, dzki (od 1500 r. jak twierdzi Walerian Nekanda
Trepka). Nazwiska zwane szlacheckimi to takie, które
potwierdzane s¹ w spisach szlachty, herbarzach, rejestrach
ziemskich i s¹dowych. Od po³owy XVII w. w poczet szlachty
w³¹czani byæ mogli tylko katolicy. Wczeœniej herby rycerskie
uzyskiwali równie¿ innowiercy (Rusini, Tatarzy, Litwini). Po
rozbiorach drobna szlachta zagonowa i szlachta bez ziemi
straci³a prawa i przywileje. W Królestwie Polskim po
powstaniu listopadowym m³odzie¿ z rodzin szlacheckich
emigruje do miast i miasteczek gdzie uczy siê zawodu i kszta³ci
w szko³ach publicznych i prywatnych. Powiêksza grupê
œredniego stanu mieszczañskiego. Do u³o¿enia spisu przyj¹³em
nazwiska istniej¹ce w spisach i herbarzu Tadeusza Gajl.
Wymienia on 23000 nazwisk z domniemanych 30000 na
ogóln¹ iloœæ przekraczaj¹ca 400000.
Wymienione poni¿ej nazwiska pochodz¹ z mojej pamiêci
i konsultacji z najstarszymi mieszkañcami Paw³owa.
- Adam Czewski - herb: D¹b, Pobóg, Jastrzêbiec, Korab;
- Bieganowski - herb: Dryja, Grzyma³a, Leszczyc, Lubicz,
£odzia;
- Chlebowicz - herb: Jelita, Leliwa, Lubicz;
- Chodanowski - herb: nieznany wzmianka z 1600 r.
Warszawa;
- Ciechomski - herb: W¹¿;
- Ciepielewski - herb: Gryf;
- Dmuszyñski - herb: Do³êga, Ogoñczyk, Ostoja;
- Dolecki - herb: Junosza, Lis;
- Domañski - herb: Leszczyna, Odrow¹¿;
- Grontkowski - herb: nieznany nobilitowany w 1677r w
Krakowskiem;
- Grudziñski - herb: Grzyma³a, Kuszaba, £abêdŸ, Or³os³aw,
W³asny;
- Lewicki - herb: Dryja, Lew III;
- Lewandowski - herb: Brodzic, Do³êga, Lewart, Dryja,
Na³êcz, Sas III, Odrow¹¿, W³asny;
- Lis - herb: W³asny;
- Kasperski - herb: £odzia, Koœciesza, Prus, Rudnica;
- Kêdzierski - herb: Bylina, Do³êga, Na³êcz, Nowina, Sas;
- Kopciewicz - herb: Abdank, Œlepowron;
- Kopyd³owski - herb: Dryja;
- Koœciuszko - herb: Roch II;
- Kuczyñski - herb: Cio³ek, Ogoñczyk, Pomian, Sza³awa,
Œlepowron;
- Kurcewicz - herb: Kurcz;
- Kwiatkowski - herb: Drogomir, Gryf, Jastrzêbiec, Korab,
Szela-Nowina, Wieruszowa, W³asny;
- Kruszewski - herb: Abdank, Gryf;
- Maciejewski - herb: Cio³ek, Janina, Jastrzêbiec, Topór;
- Nadolski - herb: Prus I, Roch I i II, Œlepowron;
- Nakielski - herb: Na³êcz, Jastrzêbiec, Poraj, Przyjaciel;
- Okoñski - herb: Na³êcz, Okuñ;
- Olewiñski - herb: Guteter, Ostoja, Samson;
- Pieni¹¿ek - herb: Jelita, Leliwa, Odrow¹¿, Pomian, Prus,
W³asny;
- Posturzyñski - herb: nieznany nobilitowany w 1700 r. w
ziemi sandomierskiej;
- Przychodzki - herb: (Znany od 1412r w Wieliczce
nobilitowany 1782r) Trzaska, Kirsztajn, Radwan
- Ró¿yñski - herb: Lis, Ogoñczyk, W³asny;
- Rzepecki - herb: Bia³ynia;
- S³awiñski - herb: Drzewica, Leliwa, Lubicz, Na³êcz, Prus,
Œlepowron;
- Sobolewski - herb: Korwin, £odzia, Roch, Strzemiê,
Œlepowron;
- Tomaszewski - herb: Boñcza, Podkowa, Radwan;
- Zembrzycki - herb: Pomian;
- Zwoliñski - herb: £ada, Ogoñczyk, Têpapodkowa;
- ¯elaŸnicki - herb: Zgraja.
Lista ta to czêœæ mojego zainteresowania antroponimi¹.
Bibliografia:
Tadeusz Gail, Herbarz polski od œredniowiecza do XX wieku,
Wydawnictwo L&L, 2007.
dr Andrzej Przychodzki

Andrzej PRZYCHODZKI s. Adama i Heleny z Rzepeckich ur. siê 29 marca 1942 r. w Paw³owie. Tu ukoñczy³ szko³ê podstawow¹
a nastêpnie Liceum Ogólnokszta³c¹ce w Siedliszczu. W 1969 r. uzyska³ dyplom lekarza weterynarii w Szkole G³ównej Gospodarstwa Wiejskiego w
Warszawie. Obroni³ pracê doktorsk¹ na Wydziale Weterynaryjnym Akademii Rolniczej we Wroc³awie (1976). Pracowa³ w Instytucie
Weterynaryjnym w Pu³awach Oddzia³ w Swarzêdzu, Zak³adzie Higieny Weterynaryjnej w Poznaniu, Pañstwowym Gospodarstwie Rybackim w
Poznaniu (dyrektor) oraz Muzeum Narodowym Rolnictwa i Przemys³u Rolno-Spo¿ywczego w Szreniawie. Ojciec trojga dzieci i dwojga wnucz¹t.
Mieszka w Swarzêdzu. Regionalista i dzia³acz Towarzystwa Mi³oœników Ziemi Swarzêdzkiej (w l. 1997 - 2004 prezes ).
 Garncarstwo w Paw³owie
zaznaczy³o swoj¹ obecnoœæ prawie
przed czterema wiekami. Jeszcze do
niedawna w krajobraz Paw³owa
wplecione by³y liczne pó³ki przy
œcianach chat, gdzie równym szeregiem
suszy³y siê w s³oñcu ró¿nej wielkoœci i
kszta³tu gliniane naczynia. Dziœ czas
zatar³ tamte obrazy. Zosta³y tylko
relikty, które nieliczni entuzjaœci chc¹
uchroniæ od zapomnienia.
Odwiedzamy najstarszego z
pokolenia przedwojennego nestora
sztuki garncarskiej prawie 90-letniego -
Pana Jana S³awiñskiego, który mówi:
„To moja prababka rodem z Rzepeckich
przekaza³a swojemu pokoleniu sztukê
wyrobu garnków.
Ojciec - Antoni S³awiñski (1888-1965)
para³ siê tym zawodem odk¹d siêga
moja pamiêæ. Jako kilkuletni ch³opiec
naœladowa³em go ukradkiem, gdy ten na
chwilê zwolni³ miejsce przy warsztacie. Jan S³awiñski przed swoim domem w Paw³owie Tajemnica tkwi w sposobie szlifowania.
Karcony - z najdalszego k¹ta izby z
pasj¹ przygl¹da³em siê jak w rêkach ojca rosn¹ coraz
zgrabniejsze cudeñka z ka¿dym obrotem ko³a. Gdy mia³em 10
lat moim dzie³em by³y ju¿ 1 - 1,5 litrowe ca³kiem niez³e garnki. kupiæ dobr¹ krowê. Dziêki unikalnemu rzemios³u Paw³ów
Zaniepokojony faktem tym ojciec przestrzega³, bym nie ima³
siê tego bo to bardzo ciê¿ki zawód. Przez ca³¹ dobê trzeba staæ Ministerstwo Kultury, Stowarzyszenie Twórców Ludowych w
na posterunku jak matka przy ko³ysce niemowlêcia, gdy ma³y,
nawet silniejszy podmuch mo¿e mu zaszkodziæ”.
Ta prawda potwierdza³a siê w doœwiadczeniu dziecka, kiedy to
nieopatrznie dotkniêty surowy jeszcze garnek skrzywia³ siê w
grymasie. Trzeba wiedzieæ jak suszyæ, kiedy obróciæ w stronê
s³oñca, jak uchwyciæ w d³onie i kiedy ustawiæ do góry dnem.
Trzeba wyczuciem r¹k, wra¿liwoœci¹ w³asnej skóry d³oni
oceniæ grawitacjê i temperaturê powietrza w piecu - „hornie”
bez termometrów , zegarów, przyrz¹dów pomiarowych.
„Tajniki naszej pracy stawia³y paw³owsk¹ ceramikê w rzêdzie
najlepszych wyrobów tego typu w Polsce. A sposób
polerowania do dziœ stanowi moj¹ tajemnicê. W tym miejscu
nale¿y oddaæ sprawiedliwoœæ faktom , i¿ z dusz¹ wykonywali
swój zawód dwaj moi koledzy po fachu - Micha³ ¯o³nacz i
zamordowany przez Niemców Stanis³aw Kurcewicz.
Oprócz przedmiotów u¿ytkowych (wówczas u¿ywano
garnków glinianych nawet do gotowania potraw)
wykonywa³em (tworzy³em) ró¿nego rodzaju ozdoby, zabawki
puchary oraz pami¹tki dla instytucji a przewa¿nie cementowni
na prezenty dla goœci., nie tylko z Polski ale i Europy
odwiedzaj¹cych nasz zak¹tek Lubelszczyzny. Moje talerze
zdobione rodzimymi krajobrazami eksponowane by³y na
wystawie sztuki ludowej w Pary¿u”.
Na pytanie - czy profity z wykonywania zawodowej pasji
gwarantowa³y utrzymanie rodziny - Pan Jan opowiada:”
Rêkodzie³o by³o wówczas bardzo
doceniane - „Cepelia” p³aci³a mi za
jedn¹ godzinê pracy tyle co zarabia³em
w cementowni przez osiem godzin. Za
dwa puchary wykonane przeze mnie z
przeznaczeniem na nagrody
otrzyma³em od dyrektora Borysa
S³owickiego miesiêczne
wynagrodzenie i 10 dni wolne od pracy.
Moje zdolnoœci rysunkowe przydatne w
zdobieniu przedmiotów ceramicznych
podnosi³y znacznie ich wartoœæ.
Trzykrotnie goœci³em w moim domu
znanego artystê grafika prof. Wiktora
Zina z rodzin¹.
Dzbanuszki - miniaturki, które w
swoim wnêtrzu mieœci³y jedn¹ jagodê
mia³y wartoœæ handlow¹ 3-litrowego
garnka. Na okolicznych targach i nie
tylko moje stoisko cieszy³o siê du¿ym
zainteresowaniem, gdy¿ ró¿ni³o siê
specyfik¹ wykonania i zdobienia.
Paw³owscy artyœci ludowi uzyskiwali
godne wynagrodzenie , tote¿ w œwiêta stroili siê w garnitury z
czystej bialskiej we³ny wartoœci 70 - 100 z³ za co mo¿na by³o
zas³yn¹³ w œwiecie. Zainteresowa³y siê nim centralne w³adze:
Warszawie, w którego w³adzach pe³ni³em zaszczytn¹ funkcjê
prezesa” - opowiada bohater reporta¿u.
Dziœ, gdy czas na odpoczynek wyrazi³ zgodê i noce siê
wyd³u¿y³y Pan Jan S³awiñski wraca wspomnieniami do
swojego Paw³owa - jak to wtedy bywa³o: pracy docenianej, gry
na skrzypcach w „Ma³ym Paw³owskim Mazowszu”
koncertuj¹cym po Polsce i nie tylko (w Lubomlu
uhonorowanym pierwsz¹ nagrod¹). Uœmiecha siê do widzów
oklaskuj¹cych Go wystêpuj¹cego w teatrzyku amatorskim
dzia³aj¹cym w szkolnej przybudówce. Liczy cz³onków klubu
sportowego, paw³owskich stra¿aków, œpiewaków chóru
koœcielnego, skautów prowadzonych przez krewnego -
miejscowego nauczyciela Hieronima S³awiñskiego.
Przywo³uje do pamiêci paw³owskich studentów, którym
zaszczepili mi³oœæ do wiedzy nauczyciele: W³adys³aw
Jañczuk, Antoni Kochmañski, Maria Œlusarzowa, Adam Polak
i niezapomniana Wanda Garbaczewska. Spisuje stopnie i tytu³y
naukowe paw³owian, którzy wywodz¹ siê z tej ziemi.
Co chcia³by Pan Jan ogl¹daæ teraz? „Ob³onie”, pe³ne
bawi¹cych siê dzieci, przysi¹œæ na dawnym miejscu spotkañ
m³odzie¿y, us³yszeæ œpiew i muzykê, która dziœ jeszcze
sylwetkê wyprostuje i do tañca porwie bo jego gliniana
kuku³ka w nagrodê wskazówki zegara wyrwa³a.
Lucyna Lipiñska
 Z cyklu „Sylwetki paw³owian”
Antoni KOCHMAÑSKI (1902 - 1973)
Antoni Kochmañski
urodzi³ siê 24 maja 1902 r. we
Lwowie. Nauki pocz¹tkowe
pobiera³ w szkole powszechnej
we Lwowie, gdzie tak¿e
ukoñczy³ Pañstwowe
Seminarium Nauczycielskie.
Pochodzi³ z rodziny
robotniczej. Ojciec jego
Stanis³aw by³ robotnikiem w
Fabryce Konserw Miêsnych
we Lwowie a matka Aniela
prowadzi³a gospodarstwo
Antoni Kochmañski domowe. Piêcioosobowa
rodzina by³a w trudnych warunkach materialnych, dlatego
wychowaniem Antoniego zajmowa³ siê dziadek Jan Pe³echacz,
w³aœciciel ma³orolnego gospodarstwa na peryferiach miasta.
Fundusze na zakup ksi¹¿ek i przyborów szkolnych zdobywa³
w³asnym wysi³kiem podejmuj¹c siê ró¿nych zajêæ w pobliskiej
cegielni. W latach 1918 - 1919 pod opiek¹ starszego brata
s³u¿y³ w Wojsku Polskim jako elew. W roku 1920 zosta³
tymczasowo powo³any na trzymiesiêczny okres do pracy
biurowej w Powiatowej Komendzie Uzupe³nieñ we Lwowie,
gdzie uzyska³ stopieñ sier¿anta.
Z dniem 1 wrzeœnia 1921 r. zosta³ mianowany
nauczycielem w Szkole Powszechnej w Sielcu, d. gm.
Rako³upy (obecnie gm. Leœniowice), gdzie pracowa³ przez
okres 13 miesiêcy. Stamt¹d na w³asn¹ proœbê zosta³
przeniesiony do Paw³owa, gdzie kontynuowa³ pracê na
posadzie nauczyciela (od 1 paŸdziernika 1922 r.) a¿ do 31
sierpnia 1945 r. Z pocz¹tkiem roku szkolnego 1924/25 Antoni
Kochmañski obj¹³ funkcjê kierownika szko³y. W 1927 r. zawar³
w Paw³owie zwi¹zek ma³¿eñski z Wiktori¹ Bocheñsk¹ ur.25
grudnia 1904 r. w Polety³ówce, córk¹ Adolfa Aleksandra i
Feliksy z Paj¹ków. Ma³¿eñstwo Kochmañscy mieli jedynego
syna Ludwika, ur. 25 sierpnia 1928 r. we Lwowie. By³
oficerem Marynarki Wojennej w Gdyni.
Pierwsze lata pracy pedagogicznej w Paw³owie by³y niezwykle
trudne. Szko³a nie poosiada³a w³asnego budynku wynajmuj¹c
przez lata prywatne pomieszczenia mieszkañców osady
(bêd¹ce jedynie namiastk¹ sal lekcyjnych) oraz organizuje
zajêcia szkolne w systemie zmianowym. Zabiegi Antoniego
Kochmañskiego doprowadzi³y do uzyskania przez szko³ê w
Paw³owie statusu 3-klasowej szko³y z obsad¹ trzyosobow¹
(1927): Antoni Kochmañski „kieruj¹cy szko³¹”, Wiktoria
Bocheñska i Zofia Lichocianka. W okresie ponad 20-letniej
pracy pedagogicznej w Paw³owie wspó³pracowa³ i kszta³ci³
paw³owsk¹ m³odzie¿ wspólnie z nauczycielami: Jadwig¹
Ró¿yck¹, Mari¹ Góralówn¹, Mari¹ Œlusarzow¹, Adamem
Polakiem, Mart¹ Majzlówn¹, Genowef¹ Duchow¹, Wand¹
Jasiukówn¹, Helen¹ Mas³owsk¹, Helen¹ Zwoliñsk¹ (z d.
Jarz¹bkiewicz), W³adys³awem Jañczukiem, Stefani¹
Czaplank¹, Ann¹ D¹browsk¹, Wac³awem Kaczyñskim
i Helen¹ Kruszyñsk¹.
Z inspiracji Antoniego Kochmañskiego w dniu 14 czerwca
1929 r. ukonstytuowa³ siê Spo³eczny Komitet Budowy Szko³y
w Paw³owie. Przewodnicz¹cym zosta³ wybrany Pawe³
Gutowski - w³aœciciel maj¹tku ziemskiego w Krasnem.
Cz³onkami zostali: Stanis³aw Zduñczuk (skarbnik),
Szczepan Zduñczuk i Piotr Klin (radni), Hieronim
S³awiñski (emerytowany nauczyciel), Antoni Kochmañski
(kierownik szko³y), Jan Bieganowski (wójt gminy).
W inauguracyjnym posiedzeniu komitetu organizacyjnego
uczestniczy³ Leonard Kupczak - z Inspektoratu Szkolnego
w Che³mie. Jednopiêtrowy, murowany budynek szko³y
sfinansowano ze œrodków w³asnych gminy Paw³ów (70 %),
po¿yczki udzielonej na preferencyjnych warunkach przez
Paw³a Gutowskiego, subsydium udzielonego przez
Kuratorium Okrêgu Szkolnego Lubelskiego oraz
dobrowolnych wp³at mieszkañców gminy (m. innymi w
drodze wykupywania tzw. cegie³ek). Wykonawc¹ inwestycji
by³a firma budowlana in¿. Stroñskiego z Che³ma. Znaczny by³
udzia³ w pracach budowlanych paw³owskich wolontariuszy.
Zajêcia szkolne w roku szkolnym 1930/31 odby³y siê ju¿ w
czêœciowo oddanym do u¿ytku lokalu. W latach nastêpnych
dzia³alnoœæ kulturalna osady koncentrowa³a siê w budynku
szko³y na zgod¹ i przede wszystkim z inspiracji Antoniego
Kochmañskiego. To tutaj pod goœcinnym dachem szko³y
funkcjonowa³a Œwietlica Oddzia³u „Zwi¹zku Strzeleckiego”,
grupuj¹ca tak¿e m³odzie¿ pozaszkoln¹. Antoni Kochmañski
pe³ni³ funkcjê Prezesa Oddzia³u „Zwi¹zku Strzeleckiego” a
W³adys³aw Radliñski (pomocnik sekretarza gminy)
stanowisko komendanta. Z kolei Helenie Mas³owskiej
nauczycielce powierzono funkcjê komendantki oddzia³u
kobiecego. Ca³e zastêpy zaanga¿owanej spo³ecznie m³odzie¿y,
uczniów szko³y a przede wszystkim nauczycieli pozwoli³y
wcielaæ w ¿ycie pomys³y z obszaru szeroko rozumianej
kultury. Organizowano m. innymi wyœcigi „zespo³ów pracy
samokszta³ceniowej”, „Tygodnie szko³y powszechnej”,
pogadanki, czytelnictwo pism i ksi¹¿ek pozyskiwanych w
ramach funkcjonuj¹cej ówczeœnie Powiatowej Biblioteki
Ruchomej w Che³mie. Wreszcie sztandarowym osi¹gniêciem
szko³y by³o zorganizowanie sekcji teatralnej „zwi¹zku
strzeleckiego”, kierowanej przez Wiktoriê Kochmañsk¹.
Wspó³praca ze Zwi¹zkiem Teatrów i Chórów Ludowych w
Lublinie zaowocowa³a dostêpem do profesjonalnych strojów
wykorzystywanych podczas wystawiania sztuk teatralnych na
deskach œwietlicy szkolnej (np. „Wesela” St. Wyspiañskiego).
Dzia³alnoœæ spo³eczna Antoniego Kochmañskiego nie
ogranicza³a siê tylko do œrodowiska szkolnego. W 1926 r.
wspó³organizowa³ w Paw³owie pierwsz¹ Ochotnicz¹ Stra¿
Po¿arn¹. Zosta³ jej pierwszym komendantem. W dniu 12
wrzeœnia 1926 r. podczas Zjazdu Ochotniczych Stra¿y
Po¿arnych powiatu che³mskiego wszed³ w sk³ad zarz¹du
Okrêgowego Zwi¹zku Stra¿y Po¿arnych w Che³mie. W tym
samym roku paw³owscy druhowie przy aktywnym udziale
Antoniego Kochmañskiego pobudowali remizê stra¿ack¹
dysponuj¹c¹ scen¹ teatraln¹. W grudniu 1933 r. Antoni
Kochmañski zostaje wybrany radnym gminy Paw³ów. By³ w
grupie inicjatywnej organizuj¹cej w przedwojennym
Paw³owie spó³dzielniê garncarsk¹ „Przysz³oœæ”, zorganizowa³
w Paw³owie Ko³o Zwi¹zku M³odzie¿y Wiejskiej „Wici”.
W roku 1937 ukoñczy³ tzw. grupê „A” (psychologia,
pedagogika, metodyka) w ramach 3-letniego
Korespondencyjnego Wy¿szego Kursu Nauczycielskiego
prowadzonego przez ZNP w Lublinie a w roku nastêpnym kurs
„B” (historia, nauka o Polsce wspó³czesnej). Po wyzwoleniu na
wniosek w³adz szkolnych od 1 wrzeœnia 1944 r. do 31 sierpnia
1945 r. odby³ praktykê w pierwszym w kraju Inspektoracie
Szkolnym w Che³mie, zajmuj¹c siê g³ównie odbudow¹
zniszczonego przez okupantów niemieckich szkolnictwa i
uczy³ siê sztuki administrowania.
 Od 1 wrzeœnia 1945 r. Antoni Kochmañski zosta³
przeniesiony s³u¿bowo do pracy w Kuratorium Okrêgu
Szkolnego w Lublinie. Powierzono mu obowi¹zki okrêgowego
instruktora do spraw oœwiaty i kultury doros³ych, mianuj¹c
równoczeœnie referendarzem w wydziale oœwiaty i kultury
doros³ych.
Wspania³e dokonania nauczycielskie i spo³eczne
Antoniego Kochmañskiego, w okresie pobytu w Paw³owie,
zwieñcza uroczysta uchwa³a Gminnej Rady Narodowej w
Paw³owie z dnia 26 stycznia 1946 r. o nadaniu zas³u¿onemu
paw³owianinowi „Honorowego Obywatelstwa Gminy
Paw³ów”. Drug¹ osob¹, która otrzyma³a takie zaszczytne
wyró¿nienie by³ Stanis³aw B³a¿ejewicz (sekretarz gminy
Paw³ów w latach 1935 - 1945).
W latach 1947 - 1948 Antoni Kochmañski by³
uczestnikiem szkolenia w ramach studiów zagadnieñ
spo³eczno-gospodarczych wsi realizowanych przez KUL.
Jako przedwojenny „wiciarz” w r. 1947 rozpocz¹³ aktywnoœæ
w Stronnictwie Ludowym. Jesieni¹ 1946 r. powierzono mu
obowi¹zki zorganizowania w Lublinie przy ul. Cichej, a
nastêpnie Krótkiej, wieczorowej szko³y podstawowej i
œredniej ogólnokszta³c¹cej dla pracowników s³u¿b
mundurowych. Przez 3 lata by³ kierownikiem tej szko³y. W
okresie 1949 - 1950 r. pe³ni³ obowi¹zki wizytatora szkó³ w
nowo zorganizowanym w Kuratorium Okrêgu Szkolnego w
Lublinie - Wydziale P.O. „S³u¿ba Polsce”.
Od 1 czerwca 1950 r. do dnia 28 lutego 1951 r. za zgod¹
Ministra Oœwiaty i na ¿¹danie Wojewódzkiego Komitetu
Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego w Lublinie pe³ni³
obowi¹zki kierownika referatu szkolenia kadr a nastêpnie
Kierownika Wydzia³u Oœwiaty i Kultury w WK ZSL. Na
skutek reorganizacji wydzia³ów oraz znacznej redukcji kadr w
WK ZSL na w³asn¹ proœbê powróci³ do pracy zawodowej w
Wydziale Oœwiaty Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej
w Lublinie, gdzie obj¹³ obowi¹zki inspektora kontroli
wewnêtrznej. Od 1 maja 1951 r., po uzyskaniu bezp³atnego
urlopu, pe³ni³ obowi¹zki kierownika oraz urzêduj¹cego
sekretarza Zarz¹du Okrêgu Polskiego Towarzystwa
Turystyczno - Krajoznawczego w Lublinie. W okresie pracy w
PTTK zagospodarowywa³ zniszczone obiekty zabytkowe i
drog¹ adaptacji organizowa³ w nich domy wycieczkowe PTTK
(w Lublinie przy Placu Litewskim, w Kazimierzu po by³ym
spichlerzu, w Zamoœciu po dawnej synagodze oraz stanicê
wodn¹ w Pu³awach - jako nowy obiekt PTTK).
Panu
Stefanowi LEONHARDTOWI
Honorowemu Prezesowi
Stowarzyszenia Przyjació³ Paw³owa
wyrazy g³êbokiego wspó³czucia
z powodu œmierci
Córki
sk³adaj¹
cz³onkowie i sympatycy
Stowarzyszenia Przyjació³ Paw³owa
Po piêcioletniej pracy w PTTK powróci³ do pracy w
kuratorium w r. 1956 obejmuj¹c obowi¹zki Kierownika
Szkolnego Wojewódzkiego Oœrodka Krajoznawstwa
Turystycznego przy Kuratorium Okrêgu Szkolnego w
Lublinie. Idee krajoznawstwa i turystyki upowszechnia³ wœród
m³odzie¿y szkolnej i nauczycielstwa w szko³ach wszystkich
typów, z uwagi na fakt ma³ej liczby kó³ krajoznawczo -
turystycznych na terenie województwa (18 kó³ w 1956 r.). Ze
wzrostem iloœci szkolnych kó³ ros³a i rozwija³a siê stale liczba
szkolnych imprez krajoznawczo - turystycznych, których w
roku szkolnym 1961/62 by³o przesz³o 200, a uczestniczy³o w
nich ponad 100. 000 dzieci i m³odzie¿y.
Z pasj¹ i oddaniem wykonywa³ swoje obowi¹zki. W ci¹gu
siedmiu lat na najatrakcyjniejszych szlakach województwa
zorganizowa³ przy szko³ach 20 szkolnych schronisk
wycieczkowych, w których tylko w roku 1961/62 skorzysta³o z
noclegów blisko 18 000 dzieci i m³odzie¿y.
Opracowa³ do u¿ytku nauczycieli „Metodykê
o rg a n i z o w a n i a k r ó t k i c h w y c i e c z e k ” . O p i s y w a ³
najatrakcyjniejsze szlaki turystyczne po województwie
lubelskim. Przy kuratorium zorganizowa³ Oddzia³
Wo j e w ó d z k i P o l s k i e g o To w a r z y s t w a S c h r o n i s k
M³odzie¿owych, który zabezpiecza³ schroniskom sprzêt
kwaterunkowy. Wspó³pracowa³ z m³odzie¿owymi komisjami
turystycznymi ZHP, LZS, ZMS i PTTK bêd¹c jednoczeœnie,
przy wspó³udziale zwi¹zków zawodowych, prelegentem na
kursach dla organizatorów turystyki.
Za ofiarn¹ i zaanga¿owan¹ pracê zawodow¹ i spo³eczn¹
zosta³ odznaczony Srebrnym (1956) oraz Z³otym Krzy¿em
Zas³ugi (1959). Ponadto za owocn¹ i skuteczn¹ pracê na
odcinku krzewienia idei krajoznawstwa i turystyki decyzj¹
Prezesa Rady Ministrów zosta³ wyró¿niony Odznak¹
„Zas³u¿ony Dzia³acz Turystyki”.
Pracê w Kuratorium Okrêgu Szkolnego Lubelskiego w
Lublinie zakoñczy³ w dniu 31 sierpnia 1968 r. przechodz¹c na
emeryturê.
Zmar³ 14 stycznia 1973 r. w Lublinie.
Adam Kêdzierawski
Bibliografia:
1. Archiwum Kuratorium Okrêgu Szkolnego w Lublinie (akta nr 7726).
2. Archiwum Pañstwowe w Lublinie Oddzia³ w Che³mie, Akta gminy Paw³ów 1887 -
1954, sygn. 36/34/0.
3. Sprawozdanie Oddzia³u Powiatowego Zwi¹zku Stra¿y Po¿arnych R.P. w Che³mie za
lata 1926 - 1936, Che³m, 1936.
4. Ksiêga protoko³ów rady pedagogicznej Szko³y Powszechnej w Paw³owie 1930 - 1936.
5. Kronika Szko³y Powszechnej w Paw³owie 1919 - 1938.
w bieli zastyga fakt
pamiêci córki Pana Stefana
zbyt bolesne pisaæ kiedy
ka¿dy miêsieñ pora¿ony
tyle puchu ¿ywio³owych snów
sañmi na szczyt Everestu -
³zawych sopli kruszenie
tylko œnieg my wœród zasp
ramion smutkiem wygiêtych
œlady zostaj¹ - z ka¿dym œniegu opadem
wybrzuszeniem ocznego kryszta³u nawarstwiaj¹ siê
pielgrzymi ziemskiego tu³actwa
zbyt bolesne liczyæ p³atki
w krainê wiecznej ciep³oty ulecia³a
…zastyga fakt
Danuta Agnieszka Kurczewicz
 Z cyklu „Sylwetki paw³owian”
Stanis³aw WANARSKI (1917 - 2007)
legitymacja
Urodzi³ siê 14 listopada 1917 r. w Bezku. Od dzieciñstwa
po jesieñ ¿ycia jak jego rodzina zwi¹zany by³ z Paw³owem.
Tutaj ukoñczy³ szko³ê podstawow¹ i tu, jak jego rodzina i
pokolenia, uczy³ siê rzemios³a garncarskiego. Wychowany by³
w poczuciu szacunku dla ka¿dego napotkanego ¿yciu
cz³owieka. Bardzo lubi³ siê uczyæ ale jedyny z czterech braci -
Wit ukoñczy³ przed wojn¹ studia. Wzorem w ¿yciu i
postêpowaniu byli dla niego nauczyciele, których zawód
najbardziej ceni³. Dla rodziny i znajomych to cz³owiek
legenda, skromny. Jak mawia³ „z karabinem przemierzy³em
pó³ Europy, lecz do miejsca gdzie siê wychowa³em i
dorasta³em wróci³em”. Gdy wspomina³ przesz³oœæ wraca³y
obrazy s³u¿by wojskowej i walki podczas okupacji. To one
ukszta³towa³y jego charakter, nauczy³y wytrwa³oœci, da³y
mêstwo i najwy¿sze bojowe odznaczenia. Nigdy siê z nimi nie
nosi³ ale dawa³y mu pewnoœæ siebie i niezale¿noœæ, za które
cenili go ludzie. Pomaga³o mu to rozwi¹zywaæ wiele
problemów spo³ecznych, by³ bezkompromisowy w sprawach
ludzkich, zawsze uwa¿a³, ¿e najwa¿niejszy jest cz³owiek.
Wojna zasta³a go w Zamoœciu w 9 pu³ku piechoty
legionowej w stopniu plutonowego ¿andarmerii. Wraz z
jednostk¹ prze¿y³ pod I³¿¹ gorycz pierwszej pora¿ki. Podczas
odwrotu 14 wrzeœnia przechodzi³ przez zbombardowany
Paw³ów. Nie móg³ zostaæ - by³ ¿o³nierzem, maszerowa³ z reszt¹
pu³ku w lasy tomaszowskie. Tam 19 wrzeœnia ich dowódca
oznajmi³, ¿e trzy kilometry przed nimi s¹ ju¿ Sowieci, walka z
nimi to pewna œmieræ. Dowódca wyda³ rozkaz o rozwi¹zaniu
oddzia³ów i ukrycia broni, powrotu do domów. Jak wspomina³,
nie móg³ uwierzyæ, uzna³, ¿e to chwilowe niepowodzenie.
Zebra³ ¿o³nierzy, którzy mieszkali w okolicach Che³ma,
Krasnegostawu, Lublina i wspólnie rozpoczêli marsz w
kierunku Rejowca. Przed Izbic¹ zatrzyma³a ich komunistyczna
bojówka ¿ydowska, która chcia³a ich rozbroiæ. Na rozkaz
„odbezpieczyæ broñ”, dali im spokój. Za miastem spotkali
pojedynczych ¿o³nierzy, bez pe³nego umundurowania i
rozbrojonych, którzy natychmiast przy³¹czyli siê do grupy.
W trzeciej dekadzie wrzeœnia do Paw³owa wesz³y
oddzia³y Armii Czerwonej. Spoœród ludnoœci ¿ydowskiej
wybrano wójta i zajêto probostwo. Taka sytuacja trwa³a do
czasu ponownego ustalenia granic na wschodzie miêdzy
Niemcami i Sowietami. Niemcy pokazali swoje oblicze: na
pocz¹tku by³y aresztowania i rozstrzeliwania ludnoœci
¿ydowskiej, nastêpnie aresztowania ludnoœci polskiej. 19 maja
1942 r. aresztowano w Paw³owie 42 mê¿czyzn, wœród nich
Stanis³awa i jego brata Antoniego. Wywieziono ich do
przejœciowego obozu w Trawnikach, gdzie po 2 dniach
wywieziono aresztowanych do obozu koncentracyjnego na
Majdanku. W obozie przebywa³ trzy miesi¹ce i trzy dni. Rano
23 sierpnia zostali zwolnieni ostatni zak³adnicy. Po
opuszczeniu Majdanka wa¿y³ 36 kg. Silny organizm pozwoli³
mu prze¿yæ. Zosta³ ¿o³nierzem konspiracyjnego podziemia
ZWZ-AK. W marcu 1943 r. zosta³ wyznaczony do 10-
osobowej grupy, która mia³a dokonaæ zamachu na dowódcê III
Konnego Dywizjonu SS i Policji majora Eggerta, który
wizytowa³ wiêzienie w Che³mie. W udanej akcji na
skrzy¿owaniu drogi lubelskiej i rejowieckiej w Maryninie
zastrzelony zosta³ major Eggert oraz lejtnant Leithold. Tak
zakoñczy³ sw¹ dzia³alnoœæ jeden z najzacieklejszych wrogów
polskiej partyzantki na LubelszczyŸnie. Najbardziej g³oœne
akcje, w których bra³ udzia³ Stanis³aw Wanarski to zdobycie
posterunku ¿andarmerii w Siedliszczu i zniszczenie akt
gminnych. Równie¿ bra³ udzia³ przy wysadzaniu poci¹gów
niemieckich na trasie Che³m - Trawniki. Swoje doœwiadczenia
wojskowe przekazywa³ m³odym ¿o³nierzom w
podchor¹¿ówce AK w Borowicy, gdzie wyk³ada³ taktykê
wojskow¹.
Ciê¿ko prze¿y³ bombardowanie Paw³owa 23 kwietnia
1944 r., w wyniku którego straci³ ojca. Rannych wozi³ do
szpitala w Jaszczowie i Lublinie.
W lipcu 1944 r. po wkroczeniu do Paw³owa Rosjan
zaczê³y siê aresztowania ¿o³nierzy AK. Wspominaj¹c po latach
czasy okupacji ¿ona in¿.. Jerzego Kruszewskiego (dzier¿awcy
Folwarku Paw³ów) odnotowa³a, i¿ na liœcie by³o równie¿
nazwisko Stanis³awa Wanarskiego. Chc¹c uchroniæ siê przed
aresztowaniem przeniós³ siê do Lublina, gdzie po kilku dniach
zosta³ aresztowany przez NKWD i ponownie osadzony na
Majdanku. Przewieziony do Che³ma zgodzi³ siê na wst¹pienie
do formowanej II Armii WP. To uchroni³o go przed
wywiezieniem w g³¹b ZSRR. Otrzyma³ przydzia³ do 56 pu³ku
artylerii 9 brygady przeciwpancernej z zachowaniem stopnia
podoficerskiego z AK. Mia³ za sob¹ szlak bojowy: Warszawa -
Wielkopolska - Wroc³aw - Nysa £u¿ycka - Drezno - Praga. Nad
Nys¹ £u¿yck¹ oddzia³y II Armii WP zosta³y otoczone przez
dywizjê niemieck¹ „Herman Goering”. W okr¹¿eniu znalaz³y
siê dwa pu³ki: 56 i 72, w sumie oko³o 70 ¿o³nierzy. Za
wyprowadzenie z okr¹¿enia oko³o 60 % ¿o³nierzy otrzyma³
Order Virtuti Militari Krzy¿ Srebrny V Klasy („Orze³ Bia³y” nr
88 z 17.06.1945 r i nr 150 z 28.08.1945 r.). Ranny w DreŸnie
zakoñczy³ dzia³ania wojenne w stopniu porucznika.
Zdobyte umiejêtnoœci garncarskie bardzo pomog³y
znaleŸæ siê w nowej sytuacji powojennej. Zwi¹za³ swoj¹ pasjê
garncarsk¹ ze Spó³dzielni¹ „Jednoœæ” w Paw³owie i „Cepeli¹”
Stanis³aw Wanarski dekorowany orderem Virtuti Militari

Zaproszenie
du¿o potrafi zrozumieæ ziemia
spragnionym korzeni - daje
wymianê spojrzeñ
mimikê twarzy w niedzielnym wystroju
i taniec pod gwiazdami paw³owskiego lata
Danuta Agnieszka Kurczewicz,
Mój teren (Jarmark Paw³owski)
1.
Powiedzmy sobie szczerze - Ryszarda Kapuœciñskiego nie
wi¹za³o z Paw³owem nic szczególnego. Ot, by³ tu raz w
dzieciñstwie na wakacjach, zatrzyma³ siê z mam¹ u krewnego o
nazwisku Bobka. Nie licz¹c Warszawy, w której zamieszka³ po
opuszczeniu rodzinnego Piñska, ani miast w Afryce i Ameryce
£aciñskiej, gdzie jako korespondent Polskiej Agencji Prasowej
mia³ swoje biura, na pewno znalaz³oby siê w Polsce co
najmniej kilkanaœcie miejsc, które odegra³y w ¿yciu Reportera
du¿o wiêksz¹ rolê. A jednak Ogólnopolski Zlot Mi³oœników
Twórczoœci Ryszarda Kapuœciñskiego „Kapumaniacy”
odbywa siê w³aœnie w Paw³owie. W ubieg³ym roku
organizatorom uda³o siê zaprosiæ ¿onê Mistrza, pani¹ Alicjê
Kapuœciñsk¹ i jego przyjaciela, redaktora Miros³awa
Ikonowicza, a rok wczeœniej, na pierwsz¹ edycjê imprezy -
m.in. redaktor Bo¿enê Dudko, opiekunkê archiwum Reportera
(od stycznia 2010 roku pe³ni ona funkcjê sekretarza Nagrody
im. Ryszarda Kapuœciñskiego, ustanowionej przez w³adze
Warszawy).
2.
O Zlocie dowiedzia³em siê w³aœnie od Bo¿eny. Odebra³em jej
maila w Chorogu w tad¿yckim Górskim Badachszanie, w sercu
Azji Centralnej. Mia³em za sob¹ Pamir, a po drugiej stronie
granicznego Piand¿u zaczyna³ siê ju¿ Afganistan. By³ pocz¹tek
czerwca 2008 roku.
Chorog, Warszawa, Paw³ów.
Je¿d¿¹c po œwiecie mam w pamiêci uwagi Kapuœciñskiego o
rozbrajaniu twarzy: otó¿ kiedy mog³o spotkaæ go coœ z³ego,
gdy zatrzymywa³ go patrol albo zaczepia³ uzbrojony bandzior,
w Warszawie. W sumie przepracowa³ 52 lata. Przez okres
swojej pracy zawodowej i spo³ecznej zachowa³ zawsze
pogodne usposobienie (m. in. w latach powojennych prowadzi³
restauracjê w Paw³owie, produkowa³ kafle, pe³ni³ obowi¹zki
przewodnicz¹cego GRN w Paw³owie, by³ Prezesem Kó³ka
Rolniczego a tak¿e Prezesem Ochotniczej Stra¿y Po¿arnej).
W dniu 27.10.2006 r. Minister Obrony Narodowej
mianowa³ go na stopieñ kapitana. W tym samy roku otrzyma³
szczególne zaproszenie od ambasadora USA Victora Ashe na
prywatn¹ audiencjê. W kwietniu 2007 r., trzy tygodnie po jego
œmierci, dotar³o zaproszenie na spotkanie w ambasadzie USA
w Warszawie z przedstawicielami Armii USA.
Zmar³ 17 marca 2007 r. w Szpitalu Wojskowym w
Lublinie. Uroczystoœci pogrzebowe z ceremonia³em
wojskowym odby³y siê na cmentarzu parafialnym w
Paw³owie. Zawsze dumny, ¿e pochodzi³ z Paw³owa, ceni³ sobie
spotkania z m³odzie¿¹. Zawsze podkreœla³ rodzinie i
znajomym „ poka¿cie miejscowoœæ, z której rozesz³o siê po
Polsce i œwiecie tylu wykszta³conych ludzi”.
Red. Jan Kasprzak
Syn Jerzy Wanarski
Paw³ów maj 2009. Przed domem, w którym jako dziecko mieszka³ mistrz.
Od prawej: Miros³aw Ikonowicz, Alicja Kapuœciñska, Tadusz Boniecki,
Wojciech Górecki, fot. Bartosz Marzec
Reporter uœmiecha³ siê. Nie mia³ innej broni, czêsto nie móg³
siê nawet inaczej porozumieæ. Ponure twarze robi³y siê
pocz¹tkowo jeszcze bardziej zaciête: „On chyba z nas drwi!”.
Potem jednak szczery uœmiech robi³ swoje - w zastyg³ych
twarzach przeœladowców drga³y pierwsze miêœnie, surowe
oblicza z wolna taja³y, pojawia³y siê na nich grymasy, te
przechodzi³y w nieœmia³y zwrotny pó³uœmiech; oto kolejna
twarz zosta³a rozbrojona, unieszkodliwiona.
Kapuœciñski uwa¿a³ siê za „t³umacza kultur”. W swoich
ksi¹¿kach, artyku³ach, wyst¹pieniach stara³ siê tak opisywaæ
inne kultury, mentalnoœci, sposoby myœlenia, by sta³y siê
zrozumia³e dla Polaka, Europejczyka, cz³owieka Zachodu.
Ma³o kto wiedzia³ lepiej od niego, jak bogaty i ró¿norodny jest
œwiat. A jednak Reporter zdawa³ sobie sprawê, ¿e w
najg³êbszych warstwach naszego cz³owieczeñstwa wszyscy
jesteœmy do siebie podobni - tak jak podobne s¹ do siebie
szczere uœmiechy Europejczyka, Afrykañczyka, Azjaty. By³ w
tym ogólnoludzkim, bardzo globalnym myœleniu podobny do
wielkiego podró¿nika i znakomitego pisarza Ferdynanda
Antoniego Ossendowskiego, który w wydanej w 1925 roku
ksi¹¿eczce „Po szerokim œwiecie” napisa³: ...w przejawach
romantyzmu znajdujê ogólne ludzkie cechy psychologiczne,
ogólne od zamierzch³ych czasów przechowane wierzenia,
obyczaje, a wtedy widzê na naszej planecie jedn¹, tylko jedn¹
nacjê - nacjê ludzk¹.
Wtedy, w 2008 roku, nie mog³em byæ na Zlocie, ale obieca³em
sobie, ¿e w nastêpnym roku przyjadê. Kapuœciñski by³ moim
Mistrzem, mia³em szczêœcie znaæ go prawie dwadzieœcia lat;
by³ goœciem warsztatów dziennikarskich „Sztandaru
M³odych”, w których bra³em udzia³ jako nastoletni reporter,
póŸniej zechcia³ napisaæ parê s³ów na ok³adkê mojej ksi¹¿ki
„Planeta Kaukaz”. Musia³em przyjechaæ.
Intrygowa³o mnie równie¿, dlaczego Zlot odbywa siê w³aœnie
w Paw³owie.
3.
Zrozumia³em, kiedy tylko dotar³em do Paw³owa - to sprawa
ziemi, gleby, pod³o¿a.
Ziemi, o której pisze w swoim wierszu poetka Danuta
Agnieszka Kurczewicz.
Ziemi, która przez wieki utrzymywa³a Paw³ów, znany szeroko
z garncarstwa (to chyba najbardziej zwi¹zane z ziemi¹
rzemios³o).
Na paw³owskiej ziemi wyrastaj¹ ludzie aktywni, twórczy,
zara¿aj¹cy zapa³em, jak Tadeusz Boniecki, che³mski
dziennikarz, który wymyœli³ ideê Zlotu czy Andrzej Kosz,
energiczny szef Gminnego Oœrodka Kultury. Zanim zjechali
tutaj „kapumaniacy”, Paw³ów mia³ ju¿ dwa ma³e muzea - Izbê
Garncarstwa i Izbê Bednarsk¹, w³asn¹ gazetê („G³os
Paw³owa” - pismo, którego nie powstydzi³yby siê du¿o
wiêksze miejscowoœci) oraz Jarmark Paw³owski „Gin¹ce
Zawody” (w XV wieku odbywa³o siê tu a¿ 5 jarmarków
rocznie!). Dodajmy do tego prê¿nie dzia³aj¹ce Stowarzyszenie
Przyjació³ Paw³owa, a obraz bêdzie w miarê pe³ny.
Paw³owianom - tutejszym w³adzom, ale tak¿e, a mo¿e przede
wszystkim zwyk³ym mieszkañcom - po prostu chce siê chcieæ.
4.
Anders Bodegard, szwedzki t³umacz i przyjaciel
Kapuœciñskiego napisa³, ¿e „ziemia by³a jego ¿ywio³em”:
Ziemia, jej powierzchnia, jest g³ówn¹ bohaterk¹ ksi¹¿ek
Wojciech Górecki, ur. w 1970 roku w £odzi, ukoñczy³ historiê i dziennikarstwo. Zadebiutowa³ w 1986 roku na ³amach „Sztandaru
M³odych”. Wspó³pracowa³ m.in. z „Razem”, „Gazet¹ Wyborcz¹”, „¯yciem Warszawy”, „Wiêzi¹”, „Res Public¹ Now¹” i „Tygodnikiem
Powszechnym”. Cz³onek zespo³u redakcyjnego „Tygla Kultury”. Wspó³autor filmu dokumentalnego Boskoœæ Stalina w œwietle
najnowszych badañ (TVP 1998). Autor ksi¹¿ek: £ódŸ prze¿y³a katharsis (1998), Planeta Kaukaz (2002) oraz La terra del vello d`oro.
Viaggi in Georgia (2009). T³umaczony na jêzyk w³oski, uhonorowany Nagrod¹ Giuseppe Mazzottiego. W latach 2002-2007 pierwszy
sekretarz, a nastêpnie radca w Ambasadzie RP w Baku. By³ ekspertem misji UE badaj¹cej okolicznoœci wojny w Gruzji w 2008 roku.
Pracuje w Oœrodku Studiów Wschodnich im. Marka Karpia.
Szko³a jest miejscem, gdzie uczniowie chêtnie przebywaj¹.
Dziêki ró¿nym zajêciom pozalekcyjnym mog¹ ciekawie spêdziæ czas.
Uczniowie uczestnicz¹ w konkursach przedmiotowych i poza
przedmiotowych, zawodach sportowych i przegl¹dach artystycznych.
W szkole wiele siê dzieje, nie panuje nuda. W zwi¹zku z
udzia³em w kolejnej edycji Alertu Ekologiczno-Zdrowotnego dbamy
o przyrodê. We wrzeœniu 2009 r. uczniowie i nauczyciele
zaanga¿owali siê w akcjê „Sprz¹tania Œwiata”, natomiast w
listopadzie przy³¹czyli siê do Ogólnopolskiej Akcji „V Dzieñ
Czystego Powietrza” pod has³em: „Œmieci pal¹ krasnoludki?”
organizowanej przez Fundacje Ekologiczn¹ Arka. Uczniowie
wykonali kukie³ki krasnoludków, plakaty i ulotki informuj¹ce o
szkodliwoœci spalania œmieci. Gimnazjaliœci napisali odezwê
skierowan¹ do mieszkañców Paw³owa.
Od stycznia do grudnia 2009r. szko³a realizowa³a projekt
„Sztuka ³¹czy i kszta³ci” w ramach Programu Integracji Spo³ecznej
finansowanego ze œrodków Poakcesyjnego Programu Wsparcia
Obszarów Wiejskich. Celem projektu by³o wsparcie dzieci i
Ryszarda K. Wszystko dzieje siê na niej, wszyscy
przemieszczaj¹ siê - id¹, wêdruj¹, cwa³uj¹, peda³uj¹, tocz¹ siê,
pêdz¹ - po ziemi. Albo siedz¹ w bezruchu, milcz¹cy, bezczynni,
na ulicy, wzd³u¿ drogi, na pozbawionej zdarzeñ posadzce na
lotnisku. Bodegard wspomina, ¿e Reporter cierpia³ na lêk
wysokoœci - ale przywi¹zanie do ziemi mo¿na tak¿e odczytaæ
metaforycznie: nie wywy¿sza³ siê, nie stawia³ ponad innymi,
nie patrzy³ na ludzi z góry. Obca by³a mu wszelka poza,
sztucznoœæ, zadêcie.
To dobrze, ¿e Paw³ów wykorzysta³ pretekst, ¿e z³apa³ za
cieniutk¹ nitkê, ³¹cz¹c¹ Reportera z t¹ ziemi¹. Dobrze te¿, ¿e
Zlot po³¹czony jest z konkursami i zajêciami dla m³odzie¿y (z
redaktorami Miros³awem Ikonowiczem i Bartoszem Marcem
mia³em przyjemnoœæ prowadziæ warsztaty reporterskie dla
zainteresowanych uczniów). Wœród m³odzie¿y Mistrz czu³ siê
zawsze najlepiej.
W du¿ym mieœcie taka impreza przesz³aby niezauwa¿ona, albo
przeciwnie - przerodzi³aby siê w du¿e, pretensjonalne show.
Tak czy tak niedobrze, nie „po kapuœciñsku”.
5.
Korzystaj¹c z okazji, chcia³bym wyraziæ poparcie dla
inicjatywy Stowarzyszenia Przyjació³ Paw³owa, aby nadaæ
imiê Mistrza Reporta¿u paw³owskiej szkole b¹dŸ placówce
kulturalnej, a tak¿e, aby na budynku, gdzie Ryszard
Kapuœciñski jako dziecko mieszka³, umieœciæ tablicê
pami¹tkow¹.
Gor¹co apelujê do Rady Gminy w Rejowcu Fabrycznym oraz
do Zespo³u Szkó³ w Paw³owie o jak naj¿yczliwsze podejœcie do
tej inicjatywy - by³oby to nie tylko uhonorowanie wielkiego
cz³owieka, ale tak¿e promocja Paw³owa i ca³ej gminy.
Jestem przekonany, ¿e dla wszystkich, którzy mieli okazjê
odwiedziæ Paw³ów, miejscowoœæ sta³a siê wyczekiwanym
przystankiem w wêdrówkach po Polsce, Europie, œwiecie.
Wojciech Górecki
m³odzie¿y poprzez efektywne zagospodarowanie ich czasu
wolnego. Dziêki dzia³aniom mo¿liwe by³o wyrównywanie szans
dzieci i m³odzie¿y. Utworzono Teatr Ma³ych Form Artystycznych
„Pere³ki Paw³owskie”. Uczestnicy w ramach dzia³añ mieli szanse na
wyjazdy na wycieczki edukacyjne, by³y to bliskie spotkania ze sztuk¹,
przynios³y one niezapomniane wra¿enia dla uczniów. By³y to
wyjazdy do kina na film „Prawdziwa historia kota w butach”, do
Teatru im. Juliusza Osterwy w Lublinie na spektakl „Balladyna”, do
Hali Globus w Lublinie na Rewiê na Lodzie „Calineczka”, do Teatru
Muzycznego w Lublinie na spektakle muzyczne: „Ma³y czarodziejski
flet” i „Nie tylko Jezioro £abêdzie”
Ponadto uczniowie mieli okazjê wzi¹æ udzia³ w warsztatach
teatralnych prowadzonych przez aktora Jacka Króla. Dotyczy³y one
pracy aktora, dykcji i emisji g³osu, co jest niezbêdne w pracy
aktorskiej i wystêpach na scenie.
„Pere³ki Paw³owskie” wziê³y udzia³ w imprezach wojewódzkich, a
tak¿e uœwietni³y swoimi wystêpami imprezy lokalne, co przyczyni³o
siê do integracji œrodowiska lokalnego i promocji szko³y. Uczniowie
chêtnie brali w tym udzia³, prezentowali swój dorobek artystyczny,
swoje zdolnoœci, rozwijali w³asne talenty. Wa¿na by³a pomoc
rodziców, byli oni zaanga¿owani w przedstawienia, pomogli przy
strojach i dekoracji.
Ciekawym realizowanym dzia³aniem by³y „Wakacje ze sztuk¹ -
Zielona Szko³a”.
3-dniowy wyjazd odby³ siê w czerwcu 2009r. , jego celem by³a
rekreacja i edukacja. Miejscem by³ Beskid S¹decki. Wycieczkê
zorganizowa³o nam Biuro Us³ug Turystycznych i Edukacyjnych
„Lider-Tour” w Lublinie z siedzib¹ w Che³mie. Podczas trzech dni
uczniowie mieli okazjê zwiedziæ miasta: Stary S¹cz, Rytro, Krynicê,
Muszynê, Tylicz, Kamiannê. W programie wycieczki znalaz³o siê
wiele atrakcji, zwiedzenie Koœcio³a i Klasztoru SS. Klarysek,
uczniowie wys³uchali tu legendy o Œwiêtej Kindze, wejœcie na Górê
Zamkow¹ i poznanie historii miasta, zwiedzanie najs³ynniejszego
uzdrowiska w Polsce - Krynicy, wjazd kolejk¹ terenow¹, zwiedzanie
Centrum Apiterapii w Kamiannej i Skalnego Miasta w Ciê¿kowicach.
Danuta Agnieszka Kurczewicz jest autork¹ dwóch
tomików poetyckich: W galaktyce czasu (2008) i Iluminacje
jesieni (2009). Oba by³y - w che³mskim œrodowisku literackim
- wa¿nym wydarzeniem wydawniczym: ich autorka sta³a siê
poetk¹ znan¹ i rozpoznawaln¹, zauwa¿aln¹ przez krytykê
literack¹. O tym, ¿e wiersze jej zosta³y entuzjastycznie przyjête
przez Czytelników pisa³ ju¿ - po ukazaniu siê tomiku w
galaktyce czasu w 2008 r. - autor podpisany inicja³ami LJO.
Aktualnym potwierdzeniem tej opinii mo¿e byæ tak¿e fakt, ¿e
wiersze Danuty Agnieszki Kurczewicz w 2009 r. drukowane
by³y w „Akcencie”, cenionym lubelskim piœmie artystyczno-
literackim, bardzo starannie i wybiórczo dobieraj¹cym
autorów do druku, co „nobilituje” wartoœci artystyczne jej
utworów i du¿¹ ich atrakcyjnoœæ literack¹. Wiersze poetki by³y
publikowane tak¿e w „Egerii” (Che³m, 2008, 2009) oraz w
antologiach: „Bia³o-czerwonej” (Che³m, 2009), „Jak
ojczyŸnie s³u¿yæ” - antologia poezji patriotycznej (Lublin,
2009), „Wœród materii … wszechszept” (Lublin, 2009).
Bardzo dobrze uk³ada siê wspó³praca z Rad¹ Rodziców, której
przewodnicz¹c¹ jest Pani Urszula Klin. Rodzice wykazuj¹ du¿e
zaanga¿owanie w pracê szko³y, rezultatami s¹ wspólnie
zorganizowane na terenie szko³y imprezy. W tym semestrze odby³y
siê: Andrzejki, Zabawa Choinkowa, Dzieñ Babci i Dziadka,
planowany jest „Piknik rodzinny”, który cieszy siê ogromnym
zainteresowaniem.
Podczas ferii zimowych uczniowie równie¿ mieli
zagwarantowane ciekawe zajêcia dodatkowe - plastyczne, sportowe,
przyrodnicze. Du¿¹ atrakcj¹ by³ kulig, a tak¿e ognisko z kie³baskami.
W Zespole Szkó³ w Paw³owie aktywnie dzia³a Samorz¹d
Uczniowski, który w tym roku wspiera akcjê charytatywn¹
„Pomó¿my razem Stasiowi” W zwi¹zku z tym zbierane s¹ zakrêtki z
plastikowych butelek, pieni¹dze uzyskane ze sprzeda¿y pomog¹
choremu dziecku. Samorz¹d prowadzi kronikê szkoln¹, organizuje
ró¿ne konkursy, a tak¿e co roku przygotowuje ”Powitanie Wiosny -
Dzieñ Samorz¹dnoœci”.
Szko³a mo¿e poszczyciæ siê chórem szkolnym, który swoimi
wystêpami uœwietnia apele i uroczystoœci, a tak¿e bierze udzia³ w
przegl¹dach artystycznych, odnosz¹c sukcesy. W tym roku chór ma
nowe togi, dziêki funduszom z realizowanego projektu.
Zespó³ Szkó³ owocnie wspó³pracuje ze œrodowiskiem lokalnym.
Tradycj¹, która ju¿ na trwa³e wesz³a w ¿ycie szko³y jest
bo¿onarodzeniowe szczodrowanie - Herody. Uczniowie z ¿yczeniami
odwiedzaj¹ mieszkañców Paw³owa. Dobrze uk³ada siê wspó³praca z
Gminnym Oœrodkiem Kultury w Paw³owie.
Dziêki uczniom, rodzicom, nauczycielom i dyrekcji w szkole
panuje dobry klimat i niepowtarzalna atmosfera.
Magdalena Boruchalska
- nauczyciel Zespo³u Szkó³ w Paw³owie.
Iluminacje jesieni wynosz¹ dotychczasowe walory
wierszy Danuty Agnieszki Kurczewicz na jeszcze wy¿szy
poziom artystyczny.
Poezja poetki z Che³ma zdominowana jest przede
wszystkim przez lirykê osobist¹, wolna jest od jakichkolwiek
rozwa¿añ warsztatowych. Adresowana jest do szerokiego
krêgu czytelników, którzy odnajduj¹ w jej wierszach
indywidualne - ale i uniwersalne - problemy moralne,
egzystencjalne czy etyczne oraz w³asne doœwiadczenia
¿yciowe. Takie utwory - czytelne w treœci i proste w formie
zawsze trafiaj¹ do adresata i s¹ przez ludzi chêtnie czytane.
Trzeba dodaæ, ¿e autorka tematykê wierszy
pomieszczonych w Iluminacjach jesieni wzbogaca czêsto o
przestrzenie spo³eczne, oscyluj¹ce g³ównie wokó³ œrodowiska
lokalnego, z którym od lat jest zwi¹zana; nie wyznacza jednak
granic rzeczywistoœci, w której istnieje i któr¹ opisuje. Œwiat
poezji Danuty Agnieszki Kurczewicz, pe³en skojarzeñ i
wyobraŸni, zbudowany jest ze wspomnieñ, z obrazów
przesz³oœci, z wyobra¿eñ i oczekiwañ, dodajmy czêsto bardzo
kobiecych. Autorka chêtnie odwo³uje siê do w¹tków i prze¿yæ
osobistych, w³asnych doœwiadczeñ ¿yciowych, balansuje na
granicy czasu przesz³ego, teraŸniejszego i przysz³ego.
Reminiscencje z przesz³oœci s¹ czêstym tematem wierszy
Danuty Agnieszki Kurczewicz. Dominuje w nich œwiadomoœæ,
¿e mi³oœæ jest otwart¹ /przestrzeni¹, ¿e stokrotki/ w galaktyce
czasu - zakwit³y, ¿e autorka co noc spada i spija nektar/ z
nieodkrytych przestrzeni.
Te nieodkryte przestrzenie - to najczêœciej malutkie
skrawki czegoœ nieznanego w galaktyce czasu, subtelnie
zasugerowanego przez poetkê, to malutkie skrawki
poetyckiego nieba, do których dochodz¹ tylko najzdolniejsi
poeci - a tak¹ poetk¹ jest niew¹tpliwie Danuta Agnieszka
Kurczewicz.
Czas dla autorki Iluminacje jesieni nie jest wartoœci¹
nostalgiczn¹. Jest wa¿nym tworzywem literackim, motywem
konstrukcyjnym jej wierszy (np. Autobus), przedmiotem
refleksji, która towarzyszy cz³owiekowi przez ca³e ¿ycie.
Cz³owiek Danuty Agnieszki Kurczewicz ¿yje w zgodzie i
harmonii z czasem i samym sob¹, z kanonami piêkna i
nakazami codziennej egzystencji.
W poetyckim œwiecie autorki wszystko jest autentyczne,
powa¿ne i wa¿ne, pozbawione aluzji, stabilne, wymagaj¹ce od
czytelnika zaanga¿owania i odpowiedzi:
chcê us³yszeæ datê
rannego wstawania
rannego odchodzenia
za krawêdŸ i dalej
(Si³a zanurzenia)
Wypowiedzi podmiotu lirycznego w takich przypadkach
s¹ proste, autentyczne, bezpoœrednie, odwo³uj¹ siê do wa¿nych
problemów z dziedziny moralnoœci.
Tematyka wierszy autorki Iluminacje jesieni jest bardzo
ró¿norodna i zró¿nicowana. Sk³adaj¹ siê na ni¹ zarówno
utwory o tematyce aksjologicznej, refleksyjnej, odwo³uj¹ce siê
do wyznawanych przez cz³owieka wartoœci religijnych i
moralnych.
Wa¿nym motywem rozwa¿añ i zadumy autorki s¹
wydarzenia z przesz³oœci, zdarzenia wspó³czesne oraz bliskie
poetce osoby i miejsca. Rozwa¿ania w tym kontekœcie
stanowi¹ istotê jej poezji, w oparciu o nie autorka okreœla swój
system wartoœci, kontempluje postawy i zachowania ludzkie,
nadaj¹c takim pojêciom jak szczêœcie, mi³oœæ, dobro znaczenie
czêsto uniwersalne, weryfikowane miar¹ wartoœci drugiego
cz³owieka (Nierozpoznani, Trzysta szeœædziesi¹t piêæ,
Egzekucja 1944 r., Si³a zanurzenia).
Do najciekawszych wierszy autorki nale¿¹ utwory o
charakterze autorefleksyjnym i autobiograficznym. W kilku
utworach (S³owo, Stokrotki, ***odsunê br¹zy) Danuta
Agnieszka Kurczewicz znaczeniowo opisuje swoj¹ postawê
twórcz¹, nie wyznaczaj¹c poezji - w jej ¿yciu - miejsca
szczególnego czy wyj¹tkowego. W ten sposób okreœla swoje
credo poetyckie, wywodz¹c w³asn¹ twórczoœæ poetyck¹ nie z
artystycznych uniesieñ czy natchnienia, ale z szeptem
wi¹zanych spojrzeñ,/.../ niewinnoœci stokrotek.
W wierszu *** poezja to piêkna dziewczyna cele swojego
pisarstwa okreœli jednoznacznie i przekonywuj¹co:
nie wystarczy rozkochaæ
- uwa¿aæ
by nie zraniæ gestem
pokrêtn¹ metafor¹
/.../
wtedy kryszta³
nie rozsypie siê w d³oni
We wspó³czesnej poezji polskiej poeci - szczególnie u
progu swojej twórczoœci literackiej - bardzo rzadko tak jasno i
prosto okreœlaj¹ swoj¹ autoœwiadomoœæ i wiedzê artystyczn¹.
Do utworów o charakterze autobiograficznym nale¿¹
wiersze genetycznie zwi¹zane g³ównie z miejscami
zamieszkania i pobytu autorki oraz z ludŸmi z jej bliskiego i
dalszego otoczenia (Niezapomniane miejsca, Przy rzece Usz,
Kapumaniacy z Paw³owa).Wiele tytu³ów wierszy ³¹czy siê
œciœle z konkretnymi miejscowoœciami i wydarzeniami (W
Kazimierzu, W Na³êczowie).Utwory te maj¹ charakter zarówno
lokalny, œrodowiskowy, ale i globalny, w tym ostatnim
przypadku ze wzglêdu na uniwersaln¹ treœæ i przes³anie
(Podró¿e, Mój lot, I czeka, Przestrzenie - jak ró¿ne), które
zawieraj¹. Danuta Agnieszka Kurczewicz podkreœla swój
zwi¹zek z tymi miejscami, odwo³uje siê do w¹tków osobistych
(np. Niezapomniane miejsca), nadaj¹c im czêsto metaforyczne
znaczenie:
wchodzê w moj¹ przestrzeñ
/.../
dzisiaj wiem
ksiê¿yc by³ m³ody s³oñce podlotkiem
a wiatr jak Bóg chowa³ siê za winklem
by czasem noc¹ odblokowaæ senne œcie¿ki
innej galaktyki
Motywy rodzinnych miejsc (Che³m, Paw³ów) i
rodzimego krajobrazu stanowi¹ w wierszach Danuty
Agnieszki Kurczewicz wa¿n¹ genetycznie cechê jej
twórczoœci. W utworach o tej tematyce odnajdziemy nie tylko
afirmacjê cz³owieka i œrodowiska, ale przede wszystkim
nierozerwalna wiêŸ autorki Iluminacji jesieni z jej ma³¹
ojczyzn¹, któr¹ jest Che³m czy Paw³ów. Odnajdziemy wiêŸ z
jej ma³¹ ojczyzn¹ - Polsk¹ wówczas, gdy autorka konfrontuje j¹
ze wspó³czesnym, globalnym œwiatem, np. wiersze
Kilimand¿aro, Chiñska tradycja. Przy lekturze tych wierszy,
gdzieœ w literackim odniesieniu do historii polskich ma³ych
ojczyzn, w tle poetyckiej przestrzeni Che³ma, w historycznym
tle Polski, pobrzmiewaj¹ s³owa innego poety, papie¿a Jana
Paw³a II o pozostaniu wiernym swemu dziedzictwu
kulturowemu /.../, o przechowaniu tego dziedzictwa /.../, o
pomno¿eniu tego dziedzictwa /.../, o przekazaniu go nastêpnym
pokoleniom.
Robert Escarpit, autor dzie³a pt. Rewolucja ksi¹¿ki,
twierdzi, ¿e po dwudziestu latach od wydania ksi¹¿ki a¿
dziewiêædziesi¹t dziewiêæ procent ksi¹¿ek jest zapominanych
lub zapomnianych ca³kowicie. Pozostaje tylko ten jeden,
jedyny, procent wspó³czesnej produkcji wydawniczej, w
którym to procencie mieszcz¹ siê dzie³a, nazwijmy to,
d³ugowieczne twórców znanych i uznanych.
Dlaczego o tym piszê?
Bo chcia³bym wyraziæ nadziejê, ¿e w³aœnie w tym jednym
tak trudnym i dla wielu twórców nieosi¹galnym procencie
dzie³ ocala³ych od zapomnienia, znajd¹ siê w przysz³oœci
najprawdopodobniej niektóre utwory autorki Iluminacje
jesieni, je¿eli dalej w sposób tak dynamiczny, artystycznie
dojrza³y i odpowiedzialny, rozwijaæ bêdzie swój talent
literacki, warsztat twórczy i czytelnicz¹ atrakcyjnoœæ.
Wydaje mi siê, ¿e jej poezja znajduje siê ju¿ teraz na takim
poziomie artystycznym i ideowym, ¿e nale¿y szukaæ w niej
czegoœ wiêcej ni¿ standartowych wartoœci w utworze
literackim.
Nale¿y szukaæ jej indywidualnego - niepowtarzalnego
twórczo - rodowodu, jakichœ oryginalnych rysów poetyckiej
osobowoœci, toruj¹cych jej w³asn¹ drogê pisarstwa wywodz¹c¹
siê z najlepszych tradycji polskiej literatury, zachowuj¹c¹
artystyczn¹ równowagê, trwa³¹ równowagê, miêdzy tym co
jest „proste i bezpoœrednie”, a tym co jest ju¿ spoetyzowane i
poetyzowane od tysi¹cleci, ale w jej poezji wypowiadane jest
œwie¿o, bez patetycznej retoryki.
Nale¿y szukaæ - nazwa³bym ten proces dochodzeniem
przez Danutê Agnieszkê Kurczewicz do prawdziwej literatury
- poetyckiego kodu okreœlaj¹cego jej samoœwiadomoœæ
twórcz¹ i wyznaczaj¹cego jej miejsce we wspó³czesnym „tu i
teraz” polskiej literatury.
Zdajê sobie sprawê, ¿e kod genetyczny jest terminem
medycznym, okreœlaj¹cym niepowtarzalnoœæ pewnych cech
cz³owieka, wystêpuj¹cych w jego organizmie itd., itp.
Odnosz¹c ten termin do twórczoœci poetyckiej autorki
Iluminacje jesieni chcia³em po prostu wskazaæ na
charakterystyczne cechy jej pisarstwa, na jej silnie
zarysowuj¹c¹ siê indywidualnoœæ twórcz¹, zobrazowaæ
œwie¿oœæ i oryginalnoœæ stosowania przez ni¹ œrodków
artystycznych i ideowych.
Bieg³oœæ i ró¿norodnoœæ literacka, oczytanie jako Ÿród³o
poetyckiej inspiracji twórczej, samoœwiadomoœæ artystyczna,
unikanie powtarzaj¹cych siê tematów, opinii i sadów,
odwo³ywanie siê do w³asnych prze¿yæ i doœwiadczeñ
¿yciowych, upoetyzowywanie rzeczy zwyk³ych, uogólnianie
prawd o codziennym ¿yciu poprzez asymilacjê rodzimych
krajobrazów i ludzi, nawi¹zywanie do narodowego rodowodu
poprzez afirmacjê swojej ma³ej ojczyzny, oddzia³ywanie i
ekspresja jêzykowa, sprawnoœæ warsztatowa - oto
humanistyczne przes³anki poezji Danuty Agnieszki
Kurczewicz, które rozwijane i pielêgnowane przez ni¹ w jej
dalszej twórczoœci - mam nadziejê i wierzê, ¿e nie jest to z³udna
nadzieja - mocno „usadowi¹” j¹ we wspó³czesnej literaturze.

Zbigniew Waldemar Okoñ

3 grudnia 2009 r. w Che³mskiej Bibliotece Publicznej im. Marii Pauliny Orsetti odby³a siê promocja II ksi¹¿ki poetyckiej
Danuty Agnieszki Kurczewicz „Iluminacje jesieni”. Wieczór autorski poprzedzi³ wernisa¿ wystawy p³ócien lubelskiej malarki
Anny Szubertowskiej-Paszkowskiej w „Galerii Patio”. W³aœnie obrazy tej artystki ubogacaj¹ szatê graficzn¹ tomiku. Podczas
spotkania s³owo o poetce, na tle rozwa¿añ o poezji i jej meandrach, wyg³osi³ Zbigniew Waldemar Okoñ, znany che³mski autor i
wspó³autor licznych ksi¹¿ek poetyckich, prozatorskich i wspomnieniowych, wiceprezes Oddzia³u Lubelskiego Zwi¹zku
Literatów Polskich. Wiersze bohaterki wieczoru recytowali cz³onkowie Che³mskiej Grupy Literackiej „Lubelska 36:
Arkadiusz Sann, Robert Ga³an oraz autorka. Dziel¹c siê refleksjami z obszaru swojej twórczoœci poetka powiedzia³a m. innymi
„Poezja to ¿ycie a ¿ycie jest piêkne bo zbudowane z niewiadomych, które stwarzaj¹ mo¿liwoœæ dr¹¿enia, dociekania,
odkrywania”.
Wieczór poetycki uœwietni³ swoim wystêpem znany lubelski poeta i bard Marcin Ró¿ycki. Recital artysty obejmowa³ utwory w³asne a tak¿e
interesuj¹c¹ interpretacjê muzyczn¹ i wokaln¹ jednego z wierszy bohaterki wieczoru. Wœród kilkudziesiêciu goœci obecni byli cz³onkowie
Che³mskiej Grupy Literackiej „Lubelska 36” na czele z nestorem che³mskich poetów i pisarzy Longinem Janem Okoniem, Dyrektor Che³mskiej
Biblioteki Publicznej Anna Rados³awska, w³aœciciel Wydawnictwa „TAWA” Waldemar Taurogiñski, Kierownik Gminnej Biblioteki
Publicznej w ¯mudzi Lidia Koguciuk wraz z uczennicami miejscowego gimnazjum oraz cz³onkowie Che³mskiego Klubu Mi³oœników Ksi¹¿ki.
Na spotkaniu nie zabrak³o tak¿e cz³onków Stowarzyszenia Przyjació³ Paw³owa: Zdzis³awa Krupy - Wójta Gminy Rejowiec Fabryczny, Andrzeja
Kosza - Kierownika GOK w Paw³owie, Lucyny i Stanis³awa Lipiñskich oraz Adama Kêdzierawskiego.
Wieczór poetycki jak zwykle z wielk¹ swad¹ prowadzi³y Anna Pietuch Kierownik Filii oraz Anna Miszczak Kierownik Dzia³u
Udostêpniania Zbiorów z Che³mskiej Biblioteki Publicznej.
Stefan Kurczewicz
Gminny Oœrodek Kultury w Paw³owie od wielu lat
organizuje przegl¹d widowisk i obrzêdów kolêdniczych.
Zasadniczym celem wystêpów jest podtrzymywanie i
upowszechnianie tradycji i obrzêdów zwi¹zanych ze Œwiêtem
Bo¿ego Narodzenia. Tegoroczny VIII przegl¹d odby³ siê 10
stycznia 2010 roku w sali widowiskowej Domu Kultury w
Paw³owie. Uczestnikami pokazów by³y dzieci ze szkó³
podstawowych i gimnazjalnych oraz inne grupy teatralne
skupiaj¹ce osoby w ró¿nym wieku z terenu ca³ej gminy
Rejowiec Fabryczny. Wyst¹pi³y nastêpuj¹ce grupy:
- z Gminnego Oœrodka Kultury w Paw³owie (grupê
przygotowa³a pani Anna P¹gowska);
- ze Szko³y Podstawowej w Krasnem (opiekunem grupy by³a
pani Joanna Herman);
- ze Szko³y Podstawowej w Paw³owie (grupê przygotowa³y
panie: Jadwiga Czuba, El¿bieta Rudzik i El¿bieta
Prokopiuk);
- ze Szko³y Podstawowej im. Romualda Traugutta z Wólki
Kañskiej (grupê przygotowa³a pani Agnieszka Remiœ);
- z Zespo³u Szkó³ w Lisznie (grupê przygotowa³a pani
Agnieszka Remiœ);
- oraz z Publicznego Gimnazjum w Paw³owie (opiekunem
grupy by³a pani Halina Bie³aniec).
Impreza mia³a charakter przegl¹dowy i integracyjny,
stanowi³a formê przygotowania i próby generalnej przed
eliminacjami Powiatowego Przegl¹du Obrzêdów
Kolêdniczych w Rejowcu.
Anna P¹gowska
 Wspomnienie
Prof. dr hab. in¿. Stanis³aw KLIN (1941 - 2009)
W dniu 26. listopada 2009 roku po
niespodziewanej, ciê¿kiej chorobie odszed³ od
nas dr hab. in¿. Stanis³aw Klin, profesor
Uniwersytetu Przyrodniczego we Wroc³awiu.
Profesor Stanis³aw Klin urodzi³ siê 28
wrzeœnia 1941 roku w Paw³owie, woj.
che³mskie. W roku 1966 ukoñczy³ Wydzia³
Budownictwa L¹dowego Politechniki
Wroc³awskiej w specjalnoœci Konstrukcje
budowlane. Sw¹ drogê zawodow¹ rozpocz¹³ w
roku 1966 na Politechnice Wroc³awskiej, gdzie
pracowa³ do roku 1972. W roku 1970 uzyska³
stopieñ naukowy doktora nauk technicznych.
Jednak miejscem, z którym zwi¹za³ swe Stanis³aw Klin
¿ycie by³a Akademia Rolnicza, obecnie Uniwersytet
Przyrodniczy we Wroc³awiu. Profesor Stanis³aw Klin od roku
1972 do 2009 by³ pracownikiem Instytutu Budownictwa
Wodnego i Ziemnego, przemianowanego potem na Instytut
In¿ynierii Œrodowiska. Od roku 1977 pe³ni³ funkcjê
Kierownika Laboratorium Technologii Betonu i
Wytrzyma³oœci Materia³ów. Z ogromnym zaanga¿owaniem
oddawa³ siê dzia³alnoœci dydaktycznej. Zna³y Go i szanowa³y
niezliczone pokolenia studentów, dla których by³
niekwestionowanym autorytetem i wyroczni¹ w
rozwi¹zywaniu trudnych problemów in¿ynierskich. Ze
szczególn¹ trosk¹ i energi¹ odnosi³ siê do kwestii przysz³oœci i
rozwoju kierunku Budownictwo. Wiele z Jego wizji i planów
wykorzystano podczas prac nad planem i programem studiów.
Niezale¿nie od swych wyj¹tkowych kwalifikacji i
kompetencji zawodowych, by³ cz³owiekiem niezwyk³ej
kultury osobistej, dobrym partnerem w rozmowie,
nauczycielem wymagaj¹cym lecz wyrozumia³ym wobec
studentów przystêpuj¹cych kolejny raz do egzaminu z
Konstrukcji stalowych, Konstrukcji betonowych czy
Technologii betonu.
Z g³êbokim ¿alem i smutkiem
przyjêliœmy wiadomoœæ o œmierci
pracownika naukowego Uniwersytetu Przyrodniczego we Wroc³awiu
rodowitego paw³owianina
ŒP
Prof. dr. hab. in¿. Stanis³awa Klina
Rodzinie
i
Przyjacio³om
Sk³adamy
wyrazy szczerego wspó³czucia
Cz³onkowie i sympatycy Stowarzyszenia Przyjació³ Paw³owa
Profesor Stanis³aw Klin by³
niezrównanym szermierzem jêzyka, zarówno
literackiego jak i technicznego. Do historii
przesz³y Jego powiedzenia, na przyk³ad
„oficer budowy w gumowych butach”,
oznaczaj¹ce in¿yniera budownictwa. Taka
by³a w³aœnie wizja Profesora - wiedza
techniczna nie mo¿e istnieæ w oderwaniu od
praktyki budowlanej. To dlatego Profesor tak
bardzo anga¿owa³ siê w organizacjê wyjazdów
na budowy i praktyk studenckich. Sam
równie¿ aktywnie dzia³a³ jako ekspert
wykorzystuj¹c swe doœwiadczenie i wiedzê
in¿yniersk¹ w obszarze licznych uprawnieñ,
które posiada³. Jego dorobek w zakresie opracowañ i opinii o
charakterze technicznym budzi podziw - Stanis³aw Klin by³
autorem lub wspó³autorem kilkuset takich publikacji. Równie¿
w dziedzinie publikacji naukowych dorobek Profesora jest
imponuj¹cy i obejmuje 77 pozycji. Na szczególn¹ uwagê
zas³uguje Jego rozprawa habilitacyjna, bêd¹ca obszern¹
monografi¹, poœwiêcon¹ problematyce wytrzyma³oœci i
odkszta³calnoœci gipsu. Praca ta stanowi owoc wielu lat badañ i
studiów Profesora.
Nasz nieod¿a³owany Kolega by³ aktywnym cz³onkiem
wielu stowarzyszeñ zawodowych, w szczególnoœci Polskiej
Izby In¿ynierów i Techników Budownictwa, gdzie pe³ni³
funkcjê Przewodnicz¹cego Sekcji Trwa³oœci Budowli. By³
organizatorem cyklicznej konferencji „OKTRA”, poœwiêconej
problemom trwa³oœci budowli i stanowi¹cej cenny ³¹cznik
pomiêdzy nauka i praktyk¹ wykonawcz¹. Przewodniczy³ i bra³
udzia³ w organizacji wielu innych konferencji.
D³uga jest lista nagród i wyró¿nieñ, jakie Profesor
Stanis³aw Klin otrzyma³ w dowód uznania dla swej pracy i
osi¹gniêæ. S¹ to m. in. Z³oty Krzy¿ Zas³ugi, medale:
„Zas³u¿ony dla Województwa i miasta Wroc³awia”,
„Zas³u¿ony dla Akademii Rolniczej we Wroc³awiu” i 18.
nagród JM Rektora Akademii Rolniczej we Wroc³awiu. Nie
zd¹¿y³ osobiœcie odebraæ ostatniego z wyró¿nieñ, medalu
„Zas³u¿ony dla Wydzia³u In¿ynierii Kszta³towania
Œrodowiska i Geodezji”.
By³ cz³owiekiem ¿yczliwym i towarzyskim. Posiada³
cenn¹ zdolnoœæ ³agodzenia sporów i zmys³ dyplomatyczny,
który potrafi³ wykorzystaæ, by zwaœnione strony zaczyna³y ze
sob¹ wspó³pracowaæ. Swoim pasjom i wizjom oddawa³ siê w
ca³oœci. Gdy poch³ania³o go jakieœ zagadnienie, potrafi³ nie
opuszczaæ swojego pokoju przed pó³noc¹, by ju¿ od godziny
pi¹tej rano znowu pracowaæ.
Niezwykle trudno jest pisaæ w czasie przesz³ym o
cz³owieku, który zawsze pe³en by³ energii i zapa³u, dla którego
„¿yæ” znaczy³o „pracowaæ”, który swoim entuzjazmem tak
czêsto porywa³ innych do dzia³ania. Jego œmieræ jest wielk¹
strat¹ dla naszego Wydzia³u. Czeœæ Jego pamiêci!
dr in¿. Wojciech Kiljan